Leikur að lifa 1

Tjáning, framkoma og aðstæður

Við tölum ekki alltaf eins!

Leikur að lifa 2

11. Tjáning, framkoma og aðstæður

Lykilspurningar: – Hvað felst í því að tala skýrt og

skipulega?– Hvaða máli skiptir að tala skýrt og

skipulega?– Hvernig hafa aðstæður áhrif á málfar?– Hvernig er best að undirbúa sig fyrir

stutta framsögu eða formlega ræðu?– Hvernig flytur maður góða framsögu eða

ræðu?

Leikur að lifa 3

Tjáning

Við tjáum okkur:– skriflega– munnlega– með líkamanum

Tjáningin er mismunandi– eftir aðstæðum– eftir markmiði

Leikur að lifa 4

Mismunandi aðstæður

Gróf flokkun:– Óformlegar aðstæður

• samtal við félaga og fjölskyldu, frásögn í góðra vina hópi

– Miðlungsformlegar aðstæður

• stuttur fyrirlestur í skólanum, samtal hjá lækni, á teppinu hjá skólameistara

– Formlegar aðstæður

• fyrirlestur á stórum fundi, ráðstefnu, formlegt starfsviðtal

Leikur að lifa 5

Þurfum alltaf

Að tala nógu skýrt

Að tala nógu skipulega

Að velja orðin ... Þannig að viðmælandinn meðtaki boðin

örugglega á réttan hátt.

Leikur að lifa 6

Alltaf gildir

Hafa góða framsögn– Skýrmæli, raddbeiting, tónfall, tónhæð,

rétt öndun, að stoppa á réttum stöðum o.fl.

Nota hæfilega hátíðlegt mál– Við óformlegar aðstæður gerist þetta

oftast sjálfkrafa.– Við formlegar aðstæður þarf að vanda

sig og velja „sparileg“ orð.

Leikur að lifa 7

Alltaf gildir

Nota málfar sem viðmælandinn skilur.– T.d. taka taka tillit til aldurs viðmælandans.

Beita líkamanum rétt. – Líkamstjáning leggur áherslu á orðin.– Líkamstjáning þarf að passa.

• Ekki ofleika!

– Líkamsstaðan skiptir máli.• sitja/standa beinn, horfa á viðmælanda, sleppa

tilviljanakenndu handapati o.s.frv.

Leikur að lifa 8

Alltaf gildir

Vita hvað maður ætlar að segja og ljúka við setningar. – Mikilvægara við formlegar aðstæður eða þegar

brýnt er að viðmælandi sannfærist og trúi manni.

Spara hikorðin. – Of mikið af orðum eins og sko, sem sagt o.fl.

trufla hlustandann. – Í formlegu máli er betra að þegja í þrjár

sekúndur en segja eee, enginn af áheyrendunum tekur eftir því.

Leikur að lifa 9

Viðtal – stutt framsaga

Mikilvægt er að:– Undirbúa mál sitt og æfa sig.

• Ákveða í hvaða röð maður ætlar að taka atriðin fyrir.

• Undirbúa endinn.

– Tala í röklegu samhengi. • Byrja á byrjun og flétta svo frásögn/lýsingu

áfram.

Leikur að lifa 10

Lengri ræður

Hafa efnistök á hreinu.– Kunna skil á efninu. – Ræðan þarf að hafa:

• inngang sem fjallar stuttlega um efni ræðunnar og vekur þannig athygli, áhuga og traust áheyrenda.

• meginmál sem er umfjöllun um efnisatriði ræðunnar.• niðurlag sem er samantekt mikilvægustu punkta

ræðunnar og/eða niðurstaða, þar er gott að vísa til upphafsorða.

Leikur að lifa 11

Lengri ræður

Málfar – Talmál og ritmál er ekki það sama.

• Æfðu þig því upphátt til að finna hvort setningar hljóma eðlilega, hvort réttu orðin hafa verið valin, hvort maður nær að segja orð og setningar með þeirri áherslu sem maður vill ná o.s.frv.

Leikur að lifa 12

Lengri ræður

Undirbúningur skiptir miklu máli. – Velja þarf snyrtilegan og þægilegan klæðnað og

koma vel fyrir.– Streita og kvíði:

• Undirbúa sig með öndunar- og slökunaræfingum og með því að kynna sér aðstæður þar sem flytja á erindið.

– Hita upp líkama og rödd: • Losnar um spennu, vöðvar og raddbönd mýkjast. • Teygja á líkamanum, æfa augnhreyfingar, anda djúpt

og hita upp röddina og talfærin með tali og teygjum.

Leikur að lifa 13

Lengri ræður

Þegar komið er í púltið.– Koma sér vel fyrir í ræðupúltinu og anda

nokkrum sinnum áður en maður byrjar.

– Gott er að finna sér punkt rétt fyrir ofan hlustendur til að horfa á.

• Ekki byrja áður en þetta „samband“ hefur myndast.

Leikur að lifa 14

Lengri ræður

Ræðan flutt. – Ávarpa fundarmenn í upphafi. – Gæta að réttri líkamsstöðu

• Standa vel í báða fætur og hafa axlir slakar. – Öndun þarf að vera djúp.

• Annars finna áheyrendur fyrir streitu ræðumanns. – Forðast afsakanir.– Vera afslappaður og hreyfa sig hæfilega. – Rétt raddbeiting, raddhæð, blær og tónfall, skýr

framburður og hæfilegur talhraði auka skilning, athygli og áhuga hlustenda.

– Þagnir eru mikilvægar – stoppa aðeins við punkta.

Leikur að lifa 15

Lengri ræður

Varast þarf– Fum og fát veikir trú áheyrenda á ræðumanni. – Allir kækir og fikt trufla, svo sem fikt í

skartgripum, hári, að sjúga upp í nefið, fara upp á tærnar, smella með kúlupenna eða aðrar síendurteknar hreyfingar.

Gott er:– að fá áhorfanda þegar maður æfir sig, eða nota

myndbandstökuvél.

Leikur að lifa 16

Streita og kvíði

Einkenni sviðsskrekks. – Þurrar kverkar, hraður hjartsláttur, grunnur og

hraður andardráttur, svimi, gleymska og sviti í lófum.

Að vinna á kvíðanum. – Anda djúpt, slaka á, beita sig aga og æfa sig

vel. – Kynna sér aðstæður áður en áheyrendur mæta

á staðinn. – Gera slökunaræfingar rétt áður en framsaga

hefst.

Leikur að lifa 17

Upphitun – allir í hring

Teygjur og sveigjur, losa hendur og háls, mjaðmir, hristum okkur með hljóði.Teygja upp og falla með hljóði – rétta svo upp lið fyrir lið.Öndum inn og náum augnsambandi við alla í hringnum, fram og til baka.Geispum – ýkt.Nuddum allt andlitið.Puðra með vörum – Gamla Nóa.Kyssa – brosa nokkrum sinnum – segja ú-í, ú-í……..

Leikur að lifa 18

Upphitun – allir í hring

Blásum út í kinnar og sogum kinnar saman.Setjum stút á munninn og hreyfum hann í hring.Tungan: rekin út eins langt og kemst – Gerum „rennu“ með tungunni.Dö – rö – kö – göEndurtökum svolítið p-t-k, p-t-k ...Nuddum hvert annað í um 1 mín.Klapp – biss – kossTökum höndum saman – öndum og stækkum hringinn meira og meira.

Leikur að lifa 19

Upphitun - tungubrjótar

Rómverskur riddari réðst inn í Rómarborg.

Rændi og ruplaði rabarbara og rófum.

Leggjum áherslu á r-in.

Leikur að lifa 20

Tungubrjótar

Grillið glamraði.

10 sinnum í röð – hratt.

Allir geta flutt góða ræðu –

ef þeir undirbúa sig!