leikur að lifa 1 réttindi og skyldur á vinnumarkaði réttindi og skyldur fara saman!

25
Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Post on 22-Dec-2015

244 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 1

Réttindi og skyldur á vinnumarkaði

Réttindi og skyldur fara saman!

Page 2: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 2

14. Réttindi og skyldur á vinnumarkaði

• Lykilspurningar:– Hvaða réttindi hef ég á vinnumarkaðnum? – Hvaða skyldur hef ég á vinnumarkaðnum?

Page 3: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 3

Heimildir

• Heimildir eru úr lögum, af vef ASÍ, VR og fleiri félaga.

Page 4: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 4

Stéttarfélag/verkalýðsfélag

• Félag sem vinnur að sameiginlegum hagsmunum félagsmanna sem tengjast vinnumarkaði.

• Semur um kaup og kjör, vinnutíma, orlof o.fl. • Ekki er lagaleg skylda að vera í stéttarfélagi

– en til þess að njóta réttinda og þjónustu þeirra þarf að vera félagsmaður.

Page 5: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 5

Aðili að stéttarfélagi

• Fær þar ýmsa aðstoð:– Samið er um ýmis réttindi fyrir hann.

• Ýmis réttindi eru einnig tryggð í lögum.

– Hjálp ef brotið er á honum.– Hjálp er fyrirtækið sem hann vinnur hjá verður

gjaldþrota. – Aðstoð vegna sjúkdóma.– Margir fá niðurgreidd orlofshús.– O.fl.

Page 6: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 6

Ráðningarkjör

• Ráðningarkjör fara eftir: – því sem um semst milli stéttarfélags og

vinnuveitenda. – beinum samningi starfsmanns og

fyrirtækis.– almennum lögum og reglum.

Page 7: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 7

Ólögleg ráðningarkjör

• Ekki má semja um lægri laun en samningar í viðkomandi stétt kveða á um.– Gildir líka þó að starfsmaðurinn standi utan

stéttarfélagsins.

• Ekki má semja um færri frí- og veikindadaga, styttri hvíldartíma og fleira slíkt.

• Bannað er að mismuna fólki á grundvelli kynferðis, þjóðernis o.fl.

Page 8: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 8

Réttindi og skyldur

• Réttindi starfsmanns aukast eftir því sem hann vinnur lengur á sama stað.

• Skyldurnar aukast líka. • Til dæmis þarf að segja upp

ráðningarsamningi á báða bóga. • Uppsagnarfrestur er samningsbundinn,

hann er jafnan stystur fyrst en lengist svo.

Page 9: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 9

Ráðningarsamningur

• Gagnkvæmt loforð – nokkur atriði: – Starfsmaðurinn ætlar að

• mæta samviskusamlega í vinnuna. • vinna þau störf sem hann var ráðinn til af kostgæfni og

samviskusemi, án þess að tefla sér eða öðrum í óþarfa hættu.

– Vinnuveitandinn á að• greiða starfsmanninum umsamin laun á umsömdum

útborgunartíma.• standa skil til viðeigandi aðila á gjöldum sem hann

dregur frá laununum.• sjá starfsmönnum fyrir viðeigandi vinnuaðstöðu og

vinnuumhverfi.

Page 10: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 10

Vinnuvernd

• Sameiginleg ábyrgð starfsmanna og atvinnurekanda.

• Undir vinnuvernd fellur:– Öryggi– Hollustuhættir – Starfsaðstaða

• T.d. vinnuvistvæn

– Andleg líðan• T.d. einelti

– O.fl.

Page 11: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 11

Hvíld

• Lágmark 11. klst. samfelld hvíld hverjar 24 klst.

• Einn hvíldardagur í viku í beinu framhaldi af daglegri lágmarkshvíld.– 35 klst. samfelld hvíld.

• Hámarksvinnutími á viku er að jafnaði 48 klst.

• Frítökuréttur skapast þegar dagleg lágmarkshvíld er skert en hvíldina má ekki skerða þannig að hún verði minni en 8 klst.

Page 12: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 12

Virkur vinnutími

• Starfsmaður á að vera til staðar, vera tiltækur fyrir vinnuveitanda og vera við störf.

• Þar inni eru ekki:– Kaffi- og matartímar.– Ferðir til og frá vinnu.– Bakvaktir, kallvaktir, gæsluvaktir. – Sérstakir frídagar. – Orlof umfram lögbundið lágmarksorlof, þ.e.

umfram 24 daga.

Page 13: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 13

Vinnuhlé

• A.m.k. 15 mín. hlé ef vinnutími er lengri en 6 klst.

Page 14: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 14

Laun og kjör

• Eiga að vera lágmarkskjör, óháð – kyni, – þjóðerni – ráðningartíma

• fyrir alla launamenn í tiltekinni grein.

Page 15: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 15

Veikindaréttur

• Á fyrsta ári á starfsmaður tvo daga fyrir hvern unninn mánuð.

• Starfsmaður á rétt á einum mánuði eftir eitt ár í starfi.

• Mikilvægt er að tilkynna veikindi. – Þetta eru ekki fastir frídagar.– Hvað ef eitthvað alvarlegt kemur fyrir?

• Stéttarfélag og/eða Tryggingastofnun greiða veikindi til lengri tíma.

Page 16: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 16

Lífeyrissjóður

• Skylda frá 16 ára aldri til 70 ára. • Viðkomandi ávinnur sér rétt til að fá ákveðnar

greiðslur við – starfslok – skerta vinnugetu

• aldur• örorka

• Eftirlifandi maki eða börn fá greiðslur þegar sjóðfélagi deyr.

• Greiðsla úr lífeyrissjóði er í hlutfalli við framlag. • Vinnuveitandi greiðir mótframlag.

Page 17: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 17

Viðbótarlífeyrissparnaður

• Val.

• Markmið að búa sig undir betri lífskjör þegar starfsævi lýkur.

Page 18: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 18

Tryggingastofnun ríkisins

• Sér m.a. um ellilífeyri og örorkubætur.

Page 19: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 19

Laun

• Semdu um þau áður en þú byrjar að vinna.

• Allir þurfa að fylgjast með yfirlitum frá lífeyrissjóði sínum.

• Ef greiðslum sem eru dregnar af launum er ekki skilað inn gengur lífeyris-sjóðurinn sjálfur í málið.

Page 20: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 20

Heildarlaun

• Öll þau laun sem maður vinnur sér inn– Dagvinna– Yfirvinna– Vaktaálag– Stórhátíðavinna á sérstöku álagi– Bakvaktir o.s.frv.

Page 21: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 21

Stéttarfélag

• Reiknað af heildarlaunum.

• Vinnuveitandi greiðir mótframlag bæði í stéttarfélag og lífeyrissjóð.

Page 22: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 22

Opinber gjöld

• Tekjuskattur – Prósenta sem ákveðin er af ríkissjóði og rennur í hann til að

standa straum af ríkisrekstri. • Útsvar

– Prósenta ákveðin af sveitarfélagi þar sem launþeginn á lögheimili, þó að reglur séu um hámark og lágmark.

– Nýtt til að reka sveitarfélögin.• Tekjuskattur + útsvar = staðgreiðsla

– Persónuafsláttur er dreginn af staðgreiðslunni. • Ákveðinn af yfirvöldum fyrir hvert ár og er sá sami fyrir alla frá

16 ára aldri.

• Útkoman = það sem viðkomandi greiðir í opinber gjöld.

Page 23: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 23

Orlof og orlofslaun

• Allir sem eru launþegar eiga rétt á orlofi og orlofslaunum.

• Orlof– Veitt í einu lagi frá 2. maí til 15. september.– Tveir dagar fyrir hvern unninn mánuð. – Lágmarksorlof 24 virkir dagar á ári.

• Orlofslaun– Orlofslaun að lágmarki 10,17%

Page 24: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 24

Útborguð laun

• Heildarlaun

• Þar fer af:– Lífeyrissjóður (skylda).– Auka lífeyrissparnaður (val). – Staðgreiðsla

• að frádregnum persónuafslætti.

– Stéttarfélag (val).

• => útborguð laun.

Page 25: Leikur að lifa 1 Réttindi og skyldur á vinnumarkaði Réttindi og skyldur fara saman!

Leikur að lifa 25

Heiðarleiki

• Mikilvægur hjá vinnuveitendum og launþegum. – Sá sem ræður sig í vinnu á að mæta og

leggja sig fram. – Sá sem ræður annan í vinnu þarf að gera

sanngjarnar kröfur og borga laun og aðrar greiðslur undanbragðalaust.

• Báðir aðilar þurfa þó að standa vörð um rétt sinn og ekki láta snuða sig.