Mumin Morina, KRU “Hidromorava” Gjilan

Sokol Xhafa, KRU “Prishtina” Prishtine

02.Nentor, 2017

Sfidat per reduktimin e UPF-s

Në rastin e KUR-ve, reduktimi i humbjeve të ujit (UPF) paraqet padyshim një prej sfidave më të mëdha për faktin se aktualisht më tepër se gjysma e ujit të trajtuar të cilin KUR-te e distribuojn në sistem nuk faturohet si pasojë qoftë e humbjeve fizike apo humbjeve komerciale.

Shkalla kaq e lartë e humbjeve të ujit jo vetëm që shkakton humbje substanciale financiare për Kompaninë por ndikon drejtpërdrejt në cilësinë furnizimit të konsumatorëve (ndërprerjet e rregullta në furnizim) që ka për pasojë rrezikimin e cilësisë së ujit dhe rrjedhimisht paraqet kërcënim permanent për shëndetin e popullatës.

Shkalla e raportuar e UPF-s nga KRU-t ne 10 vite te fundit

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

UPF- Prishtina

0

10

20

30

40

50

60

70

80

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

Gjakova

0

10

20

30

40

50

60

70

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

Prizreni

55

60

65

70

75

80

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

Peja

Shkalla e raportuar e UPF-s nga KRU-t ne 10 vite te fundit

0

10

20

30

40

50

60

70

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

Mitrovica

0

10

20

30

40

50

60

70

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

Gjilani

0

10

20

30

40

50

60

70

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

Ferizaj

Mesatarja e sektorit per UPF-n ne 10 vite te fundit

50

52

54

56

58

60

62

64

06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

•Te dhenat jane marre nga raportet e publikuara te ZRRU-k /ARRU

% aktuale e UPF- s

0

10

20

30

40

50

60

70

Prishtina Gjakova Prizreni Peja Mitrovica Gjilani Ferizaj

57

48

58 66

60 57 56

UPF/ situata e KRU-ve ne Kosove

Analiza- diagnostifikimi gjendjes ekzistuese në bazë të ciles pastaj mund të projektohen masat e duhura dhe të zhvillohet një programi efektiv për reduktimin e UPF-s, duhet ti paraprije përgjigja në pyetjet bazike:

Sa ujë humbet?

Ku humbet? dhe

Pse humbet?

Sa ujë humbet?

Kompanit qe nga paslufta ne vazhdimesi kane pase problem me e dite sakte sasin e ujit qe humbet se paku deri ne vitin 2016.

Kjo eshte vertetuar edhe nga raporti i publikuar I auditimit nga ARRU, per matjen e ujit te prodhuar.

Uji i prodhuar eshte raportuar ne forma te ndryshme nga kompanit dhe per ate kjo ka qene njera nder arsyet qe te kemi oscilime te shkalles se UPF nder vite nga te gjitha kompanit pa perjashtim.

MEGJITHATE:

Situata eshte premtuese pas auditimit te ARRU-s ne fillim te vitit 2016 dhe dhenja e rekomandimeve per permbushjen e tyre ne shkalle vendi.

Raporti I fundit nga ARRU-ja eshte shume inkurajues ngase gati te gjitha kompanit tanime kane permbush kete rekomandimin qe matja e ujit permes U.M te jete 100%.

Shkaqet për këtë shkallë të lartë të UPF janë të ndryshme. POR me karakteristiket jane:

Shfrytëzimin e paautorizuar i ujit (vjedhja e ujit) apo kyçjet ilegale

Manipulimi me ujëmatës

Rrjedhjet e ujit para ujëmatësit

Gabimet në leximin e ujëmatësve

Gabimet në faturim

Pasaktësinë e regjistrimit të ujëmatësve

Faturimin pa ujëmatës (paushall)

Mos eliminimi me kohe i rrjedhjeve te ujit ne sistemin e ujesjellesit, si: Rrjedhjet ne rrjetin e ujesjellesit,

Rrjedhjet ne rezervuaret e ujit, etj.

Ku humbet uji?

o Megjithatë, tri janë identifikuar të jenë shkaqet kryesore për shkallën e lartë të UPF:

Mosmenaxhimi i duhur.

Edhe pse humbjet e ujit janë identifikuar si prioritet i KRU-ve.

Problemet kulturore dhe sociale.

Problemet me sundimin e ligjit janë reflektuar edhe në rritjen e humbjeve të ujit në formën e kyçjeve ilegale, dëmtimin e rrjetit të ujësjellësit, manipulimin me ujëmatësa etj.

Problemet teknike.

Për shkak të resurseve të limituara financiare, investimet në rehabilitimin dhe mirëmbajtjen e sistemit të ujësjellësit kanë qenë minimale, dhe ato kryesisht të financuara nga donatorët. Për më tepër rrjeti i distribucionit nuk i ka të përcaktuara zonat hidraulike apo zonat e presionit gjë që e vështirëson tej mase menaxhimin efektiv të humbjeve të ujit.

Pse humbet uji?

Tabela Standarde e IWA-s për Bilancin Ujor V

elli

mi h

yre

s I u

jit

ne

sis

tem

Uji

I e

ksp

ort

uar

- I

ble

re m

e s

hu

mic

e

Ko

nsu

mi i

au

tori

zuar

Ko

nsu

mi I

auto

rizu

ar I

fatu

ruar

-Uji i eksportuar i faturuar,

-Uji I matur I faturuar,

-Uji I pa matur I faturuar

Uji

I fa

turu

ar- u

ji q

e

sje

lle t

e a

rdh

ura

Uji

I fu

rniz

uar

- dis

po

nu

ar K

on

sum

i I

auto

rizu

ar

i pa

fatu

ruar

-Uji i pa faturuar i matur,

•-Uji pa faturuar i pamatur,

Uji

I p

afat

uru

ar- u

ji q

e n

uk

sje

lle t

e a

rdh

ura

Hu

mb

ja e

uji

t

Hu

mb

jet

kom

erc

iale

-Konsumi i pa autorizuar,

-Pasaktesia e ujematesve

Hu

mb

jet

fizi

ke

-Rrjedhjet e ujit ne gypa transportues,

-Rrjedhjet e ujit ne rrjetin primar dhe

terciar,

-Rrjedhjet e ujit gjate pastrimit te rrjetit,

-Rrjedhjet e ujit ne ne rezervuaret e ujit,

-Rrjedhjet e ujit ne linjat sherbyese deri te

ujematesi I konsumatorit.

Arritja e caqeve te paracaktuara Është e qartë se arritja e këtyre caqeve kërkon para së gjithash

përkushtimin maksimal të menaxhmentit për shfrytëzimin efektiv dhe eficient të të gjitha resurseve njerëzore dhe financiare dhe mobilizimin e plotë të stafit të tyre. Kjo nënkupton jo vetëm përcaktimin e prioriteteve dhe

ndërmarrjen e veprimeve efektive operative, por para se gjithash adoptimin e metodologjive të duhura për hulumtimin, monitorimin dhe kontrollimin sistematik të humbjeve reale dhe humbjeve aparente.

Për arritjen e caqeve të përcaktuara KRU-te do të përqendrojë aktivitetet e tyre në tri shtylla:

Matja e plotë dhe e saktë e ujit të konsumuar

Identifikimi dhe legalizimi/shkyçja e të gjitha kyçjeve të paligjshme

Detektimi dhe riparimi sistematik i të gjitha rrjedhjeve si dhe

Monitorimi i rrjetit distributiv në kuadër të sektorëve të përcaktuar (Zonat e Matura-DMA).

Niveli ekonomik i UPF-s

Niveli Ekonomik i

UPF-s

Kostoja totale = Kostoja e ujit të

humbur + Kostoja e menaxhimit të

UPF-s

B

A

Kostoja e ujit të

humbur

Kostot

Kostoja e menaxhimit të

UPF-s

UPF

Faleminderit!