[kolegijum · [kolegijum juni 2014. / godina 3 / broj 8 / cijena 5 km poklon uz ovaj broj ^udnovati...

[KOLEGIJUMJuni 2014. / godina 3 / broj 8 / cijena 5 KM

Poklon uz ovaj brojÛDNOVATI DO@IVLJAJIBARONA MINHAUZENA

Metodika vs. matematika:LICENCA ZA UBIJANJE UPOJAM

Eksterna matura:RO\ENDAN MINISTROVOG SIROÊTA

Stru~ni ispiti:VIZA ZA PENZIJU

SP u Brazilu:O ÎTANJU I SKANDIRANJU

Lektira za roditelje:VR[NJA^KO NASILJE

Istraìvanja: DA LI JE DEVETOGODI[NJEOBRAZOVANJE BOLJE ODOSMOGODI[NJEG

MAGAZIN ZA PRAVEDNIJE OBRAZOVANJE

U pe ri odu od 15. do 22. ma ja pra ti li smosadr`a je kan to nal nih i en ti tet skih web-stra ni cami nis tar sta va obra zo va nja, kao i pri pa da ju }ihpe da go {kih za vo da (uku pno 11 saj to va). Evoka ko se oni mo gu pred sta vi ti broj ka ma.

Jasmina Bajramovi}

Statistika

Poplava je ini{ta se nede{ava

11Broj obrazovnih ustanova (osnovnih i srednjih {kola, vrti}a, fakulteta) koji rade kao prihvatni centri

4Broj oba vje {te nja ve za nih za po pla ve na stra ni ci Fe de ral nog mi nis tar stva obra zo va nja

0Broj in for ma ci ja o {ko la ma u ko ji ma se izvo di nas ta va u Fe de ra ci ji

1Broj in for ma ci ja o {ko la ma u ko ji ma se izvo di nas ta va u RS-u

7Broj da na od po ~et ka po pla va 5

Broj kan to na ko ji su po go |e ni po pla va ma

4+1Broj ra zli ~i tih spo me na mi nis tra Vla de USKHam di je Li po va ~e + je dna ve }a mi nis tro va fo to gra fi ja

2Broj en ti tet skih mi nis tar sta va obra zo va nja ko ja sutre ba la iz vje {ta va ti o po pla va ma

9Uku pan broj vi jes ti ko je se ti ~u sta nja obra zo vnogpro ce sa u po plav lje nim po dru ~ji ma u po slje dnjihse dam da na na svim stra ni ca ma

7Broj stra ni ca mi nis tar sta va obra zo va nja i pe da go {kih za vo da na ko ji ma ne ma ni ka kvih in for ma ci ja o po pla va ma 89

Broj da na od po slje dnje vi jes ti na stra ni ci Mi nis tar stva obra zo va nja ZDK

6Broj da na obus ta ve nas ta ve “do dalj njeg” u TK,ZDK i di je lu RS-a

Kada bi se u zbornicama govorilo o obrazovnimciljevima i stvarnoj koristi koju djeca od {koleimaju sa isto onoliko `ara s koliko se govori onormama i pla}ama, mo`da bi se na eksternimmaturama osim znanja mjerila i sre}a.

U manje od 100 rije~i

12 16 28 32 36

44 52 56 60

SADR@AJ

6 SIGURNA KOTA 224 10 ESPRESSO 12 RO\ENDANMINISTROVOG SIROÊTA 16 DVIJE MATURE POD JED-NIM KROVOM 22 VIZA ZA PENZIJU 28 SKOK BEZDOSKOKA 32 [KOLE \ACIMA! 36 MALI, A NASILNI 42ÛVAR IZGUBLJENIH STVARI 44 IZGUBLJENI UPREPISCI 48 [IPAK, ALI IPAK 52 LICENCA ZA UBIJANJEU POJAM 56 O ÎTANJU I SKANDIRANJU 60 NAOÂREZA ÎTANJE IZME\U REDOVA

\a~ki dnevnik iz 2063. godine

Sigurna kota224

U~eni ci u akci ji19.05.2014. Cen tar zapro mo ci ju ci vil nogdru { tva (CPCD) da -nas su po sje ti li u~e -ni ci Osno vne {ko leOsman Na ka{ i vi {eih ne go pri ja tno izne-na di li: oni su pri ku-pi li po mo} qu di mapo go|enim po pla va mau BiH, ko ju su do ni je -li CPCD-u. (Ra di osa-ra je vo.ba)•••

U~eni ci O[ IsakSa mo ko vli ja pri ku-pi li po mo} zaugroène u po pla va -ma u Olo vu28.05.2014. U~eni ciOsno vne {ko le IsakSa mo ko vli ja u Sa ra je -vu da nas su odràlihu ma ni tar ni kon certna ko jem se pri ku pqa -la po mo} za pri ja te -qe ovih ma li {a na uOlo vu, odno sno zabrat sku {ko lu Ha sanKi ki} u mjes tu So lunkod Olo va. (Ra di osa-ra je vo.ba)•••

Ni kad ni sam vo lio te vje ̀ be spa {a va -wa u slu ~a ju pri ro dnih ne sre }a, ko jesmo ima li u osno vnoj {ko li. Na sred~a sa ma te ma ti ke ogla sio bi se si gnalza uzbu wi va we na na {im |a ~kim ta-ble ti ma, na {ta smo mi mo ra li na br-zi nu spre mi ti naj po tre bni je stva ri ibrzo na pus ti ti u~i oni cu. Sva ki ra z-red mo rao je zna ti svo ju pu ta wu kre ta -wa, a zna li smo i ko jim re do sli je domna pu {ta mo u~i oni cu ka ko se ne bistva ra la gu ̀ va na vra ti ma. Te vje ̀ besu mi se ~i ni le kao ne ka kav igro kaz uko jem glu mi mo une sre }e ne i one ko jipru ̀ a ju po mo} i ni kad ni sam vje ro vaoda }e mi to zna we u ì vo tu tre ba ti.Pi tao sam se ~e mu uvje ̀ ba va ti od bra -nu od po pla ve kad zna mo da je za dwa ve-li ka po pla va u Bo sni bi la da vne 2014.go di ne i da smo da nas to li ko te hno lo -{ki na pre do va li da nam se sli ~nestva ri ne mo gu po no vi ti.Pa ipak, ni sam bio u pra vu. Ovog pro qe }a, na kon ota pa wa obil nogsni je ga, nad na {e po dru ~je na dvi la se{i ro ka ci klo na vla ̀ nog vaz du ha ko jaje da ni ma do no si la ~as sla bi ju, ~as ja -~u ki {u. Ne kad se za ne obi ~ne vre men -ske pri li ke ko ris tio ter min kli mat -

ske pro mje ne. Sad ve} i u {ko li u~i moda su nam ova kvi vre men ski uslo vinor mal ni i da na kon du gih zi ma sa pu -no sni je ga re do vno sli je di na glo oto p-

qa va we sa pu no pa da vi na. Ta ko i ovego di ne, vla ̀ na ze mqa vi {e ni je mo glada upi je ve li ku ko li ~i nu pa da vi na ivo da se ve} po ~e la izli je va ti u ne kimvo do to ci ma. In stru men ti za mje re wevi si ne vo dos ta ja, brzi ne kre ta wa vo de,we ne za mu }e nos ti i ba kte ri olo {ko-he mij ske is pra vnos ti svje do ~i li su izsa ta u sat o po gor {a wu sta wa. Po vje -re we u na si pe iz gra |e ne za od bra nugra da od po pla ve na glo je po pus ti lokad je jav qe no da su kli zi {ta u gor wemto ku ne kih ri je ka pri vre me no za us ta -vi la wi hov tok i da do la zi do stva ra -wa je ze ra. Vo da iz ovih je ze ra je sva kimo me nat mo gla pro bi ti ze mqa ne na no -se i kao ta las ve li ke udar ne sna ge spu-s ti ti se u krat kom ro ku do na {eg gra -da u do li ni.I on da se, pred sa mi kraj ~a sa ki ber -ne ti ke, ogla sio alarm na na {im |a -~kim ta ble ti ma. Svi smo u ra zre duzna li da ni je u pi ta wu vje ̀ ba. Men to -ro vo li ce bi lo je ozbi qno, ali je uli-je va lo po vje re we svim |a ci ma u ra zre -du. Ukqu ~i li smo emer gency mo de, i sva -ko od na {ih ro di te qa mo gao je od togtre nut ka pra ti ti ko or di na te na {egkre ta wa. Po di je qe ni su nam ù ti ran -ci, ali smo ih ovaj put smje li otvo ri -ti. Na vje ̀ ba ma nam to ni je bi lo do z-vo qe no. Dok smo pre tu ra li po wi ma,skra ti li smo vri je me do do las ka auto -bu sa. Unu tra je osim po ja sa za spa sa va -we, ba te ri je, prve po mo }i, pi {ta qkei ne ko li ko va kum-vre }i ca bi la i ob-ro ku ti ja. U xe pu sa stra ne bi la je bo ~i ca sa de-zin fe kci onim sred stvom ko je se na -kon na no {e wa na dla no ve brzo isu {i -va lo sa po vr{i ne ko ̀ e. O va ̀ nos tihi gi je ne i opa snos ti ma od ba kte ri ja ivi ru sa u~i li smo u {ko li na ~a so vi mazdrav stve nog. Npr. sva ko zna da se odsa mo je dne ba kte ri je Es che ri hia co li za 12sa ti na mno ̀ i wih 108, a ni ko ne è licri je vne in fe kci je i imu no-up te ra -pi je.Pre ma pla nu eva ku aci je, na{ ra zred seiz mjes tio na ko tu 224. Ta mo nam je men-tor obja snio ra zlo ge uzbu ne i tre nu -tno sta we na te re nu. Vo de ni ta las jepro bio na no se ze mqe i u na le tu je pre-lio si gur no sne na si pe uz ri je ku, a naje dnom mjes tu na ~i nio i ozbi qno o{ -

7Š K O L E G I J U M

Spisateqski dvojac, opona{aju}i ànr SF-a, promi{qa ulogu {kole u kriznimsituacijama, kakva je bila poplava u maju2014. Da li je kroz {kolske aktivnostimogu}e pripremiti djecu na takve i sli~nesituacije?

Enes Kurtovi} i Nenad Veli~kovi}

Bi bli ote ka Sre bre-ni ca pri ku pqa kwi -ge za po plav qe nebi bli ote ke02.06.2014. Na ro dnabi bli ote ka Sre bre-ni ca 22. ma ja za po~e -la je sa akci jom Kwi gaza dru ga to kom ko je sepri ku pqa ju kwi ge iuxbe ni ci za osno v no isre dwe obra zo va weka ko bi se po mo globi bli ote ka ma uni -{te nim u po pla va mako je su za de si le na {uze mqu, pi {e pri ja-teq ski por tal Esre-bre ni ca.ba. (Ra di osa ra-je vo.ba)•••

U~eni ci obi qeìliDan {ko le u @ep~u02.06.2014. Na konpri ro dne ka tas tro feko ju su doì vje li ima so vnog ise qa va wasta no vni{ tva, u~eni -ci i nas ta vni ci O[Ab dul ve hab Il ha mi jaiz @eqe znog Po qaoku pi li su se da nas usa li Do ma kul tu re u@ep~u da i po redsve ga sve ~ano obi qe -è Dan {ko le. (Dne v -ni avaz)•••

Za u~eni ke ja vno za -kqu~iva we ocje na03.06.2014. Pre ma in-stru kci ji Mi nis tar-stva pros vje te i kul-tu re Re pu bli ke Srp -ske, nas ta va za u~e ni -ke de ve tih ra zre daza vr{e na je 30. ma ja,a za niè }e bi ti 13.ju na. Ova se odlu kaodno si i na tri do boj-ske osno vne {ko leko je ne ma ju mo gu}nos -ti nas tav ka obra zo v-nog pro ce sa, zbog ~ega}e bi ti or ga ni zo va noja vno za kqu~iva weocje na. (Ne za vi sneno vi ne)•••

Nas ta vu ne po ha|a7.668 u~eni ka04.06.2014. âk 7.668u~eni ka ne po ha|atre nu tno nas ta vu uRS zbog po pla va ko jesu o{te ti le vi {e de-se ti na {kol skih obje-ka ta. (Ne za vi sne no-vi ne)•••

te }e we, ta ko da je vo da na di ra la u ju -`na pred gra |a. Ci vil na za {ti ta jeve} po du ze la mje re na sa na ci ji o{te -}e wa na si pa, a akti vi ran je i rad pre-to pnih pum pi u ka na li za ci onom sis te -mu. Si tu aci ja je bi la te {ka, ali su Ci-vil na za {ti ta i Vo lon ter ski sa vez ra-di li na sa na ci ji {te ta i na spre ~a va -wu no vih.Ko ta 224 je ure |e no grad sko izle ti -{te, je dno od de set ta kvih u na {oj op -{ti ni. Iz gra |e na su kad su na {i ro di -te qi bi li ma li, do bro vo qnim ra dom iop {tin skim nov cem. Oko wi ho ve iz-gra dwe vo di lo se mno go po le mi ka, ka -da je tre ba lo odlu ~i ti da li sred stvi -ma iz bu xe ta gra di ti te re ta nu, mul ti -pleks-ki no ili sis tem si gur nih ko ta.Gra |e ne su ta ko da se u van re dnim si-tu aci ja ma mo gu la ko i brzo pre tvo ri tiu iz bje gli ~ka sklo ni {ta. U mi ru smotu ima li ~a so ve u pri ro di, spor tskata kmi ~e wa, po zo ri {ne pred sta ve...Pre ma gla vnim sa drà ji ma, zva li smoih trim-ko ta, kros-ko ta, bajk-ko ta ita ko da qe.Na si gur nu ko tu 224 pris ti za li su igra |a ni iz naj bli ̀ ih di je lo va gra da, ami, u~e ni ci iz sta ri jih odje qe wa, po-ma ga li smo u wi ho vom pri hva tu. Ja sambio za du ̀ en za re gis tar pris ti glihku }nih qu bi ma ca. Oni ko ji su ima livi {e vo lon ter skog is kus tva na osno vumo jih po da ta ka pro sqe |i va li su tre-bo va wa hra ne za ì vo ti we. Svi smo bi li za bri nu ti, jer ni ko ni jeznao ko li ko }e van re dna si tu aci ja tra-ja ti, i ko li ko }e i do ka da vo da ras ti.Ne ki ni su ima li do vo qno vre me na dasve ku }an ske apa ra te i na mje {taj pre-svu ku va kum-fo li ja ma, i sa da su bi liza bri nu ti za svo ju imo vi nu. Ne ko li kosta ra ca sje }a lo se po pla ve iz 2014. ioni su i{li svi ma na ìv ce po nav qa -ju }i ka ko ovo ni je ni {ta. Ja sam po ku -{a vao da za mi slim to {to su oni opi-si va li, ali mi ni je i{lo, iz gle da lo jepre vi {e ne vje ro va tno. Je dna na na, ko -ja je ta da bi la gi mna zi jal ka, re kla je dapo la go di ne ni su i{li u {ko lu jer jeto li ko tre ba lo da se po pra ve in sta la -ci je, osu {e zi do vi i na ba vi no vi in-ven tar. Ta da jo{ ni je bio izmi{ qenpur pen-sprej. Mi smo u~i li da su zgra -de pre{ pri ca ne wi me pra kti ~no traj -

no otpor ne na dje lo va we vo de. Ali po -{to je ne mo gu }e spri je ~i ti udar ce ka-bas tih na pla vi na, ko ji o{te }u ju za -{ti tni film, eki pe ko je os ta ju u zgra-da ma stal no de ̀ u ra ju. Naj vi {e ih jena ra vno oko bol ni ce i do ma sta ra ca,iz ko jih bi eva ku aci ja bi la vrlo kom-pli ko va na. Kad smo do bi li po ru ku na ta ble ti mada tu no} os ta je mo na si gur noj ko ti,osje }a wa su nam bi la po di je qe na. Ra-do va li smo se lo gor skoj va tri i pro du -èt ku frke, ali smo is to vre me no bi -li za bri nu ti za ro di te qe, ro |a ke ipri ja te qe ko ji su do le u do li ni vo di libit ku s bu ji com. Moj sta ri ji brat kao~lan ka jak-klu ba pri kqu ~io se je di ni -ca ma po li ci je ko je su in ter ve ni sa lepo svu da u gra du. Si gur no sne ka me re isi gna li sa ~i po va na ID-kar ti ca mauka zi va li su na kriz ne si tu aci je u ko-ji ma je qu di ma ili ì vo ti wa ma bi lapo tre bna po mo}. Na ro ~i to su ugro ̀ e -ni bi li stran ci ko ji su se ra znim po-slo vi ma za te kli u gra du, i ko ji su nasvo ju ru ku po ku {a va li iz bje }i opa s-nost. Osim wih, bi lo je i dos ta ì vo -ti wa ko ji ma je tre ba lo po mo }i.

“[kola nas ne u~i kako da sepona{amo i {ta da radimo uslu~aju prirodnih katastrofa.Taj predmet ne postoji, te lek-cije nema u nastavnom planu iprogramu. U socijalisti~komobrazovnom sistemu u sredwoj{koli i na prvoj godini svihfakulteta postojao je predmetOdbrana i za{tita, koji je usu{tini bio baziran na pret-postavci da se qudi branesamo od drugih qudi, pa jeteì{te bilo na izu~avawuuni{tavawa “neprijateqskeìve sile” ili “vawskog i unu-tra{weg neprijateqa”. Na tim~asovima se vje`balo sastav-qawe i rastavqawe pu{ke kaoda za mlade nara{taje nisuprimjerena znawa i vje{tineborbe protiv poàra, poplave,zemqotresa, klizi{ta, oluja idrugih prirodnih katastrofa.Odavno u Japanu, a odnedavnona Novom Zelandu i Filipi-

8

Mi nis tar Ma {i}upu tio ini ci ja ti vuza pro lon gi ra we iod ga|awe ispi tnih iupi snih ro ko va zastu den te iz po plav-qe nih i ugroènihpo dru~ja 03.06.2014.Fe de ral ni mi nis tarobra zo va wa i na ukeDa mir Ma {i} upu tioje ini ci ja ti vu za pro -duèwe i od ga|aweispi tnih i upi snih ro-ko va za stu den te ko jido la ze iz po plav qe-nih i ugroè nih po d -ru ~ja u Fe de ra ci jiBiH ru ko vo de}i seizu ze tno te {kom si tu -aci jom u ko joj se pro-te klih da na za te klosta no vni{ tvo na timpo dru~ji ma te sma tra -ju}i da svi ni voi vla-s ti, kao i na dle`nein sti tu ci je tre ba jupo ka za ti po se ban sen-zi bi li tet pre ma po -go|eni ma u po plav qe-nim i ugro ̀ e nim po d -ru~ji ma, pa ta ko i uodvi ja wu te re ali za-ci ji nas ta vnog pro ce -sa. (FMON)•••

Mu tabxija: Po tre bnoje za vr{i ti {kol skugo di nu 03.06.2014.Mi nis tar pros vje te ikul tu re Re pu bli keSrp ske Go ran Mu tab-xija re kao je da je ovoMi nis tar stvo iz da louput stvo o za vr{et ku{kol ske go di ne ko jepo dra zu mi je va sve po-s tup ke ko je {kol skoru ko vod stvo moèu~i ni ti da se nas ta vaus pje {no pri ve de kra -ju. (Ne za vi sne no vi -ne)•••

Po mo} za bo rav qe-nom Dne vnom cen truza dje cu sa po se bnimpo tre ba ma04.06.2014. U do go vo -ru sa Upra vom cen tra,odlu~eno je da se zano vac pri ku pqen uhu ma ni tar noj akci jiku pe di da kti~ki ma-te ri ja li, ma te ri ja liza rad u u~ioni ci ima te ri ja li ko ji se ko-ris te u kre ati vnimra di oni ca ma. (Ra di o-sa ra je vo.ba)•••

nima, za{tita od prirodnih ka-tastrofa sastavni je dio si-stema osnovnog obrazovawa.Djeca se od malih nogu treni-raju kako da postupaju u slu~ajuzemqotresa, poplave, erupcijevulkana i sl. Razumqivo, pri-rodne katastrofe su nepred-vidqive i nikakvim obrazova-wem se ne mogu sprije~iti gu-bici qudskih ìvota, ali sewihov broj pravilnim postupa-wem i pona{awem moè sma-witi, posebno po prestanku ne-posredne opasnosti.”

U si gur nu ko tu je to kom po po dne va do-ve ze no i ne ko li ko po vri je |e nih oso ba,ko je ni je bi lo po tre bno tran spor to va -ti u bol ni cu. U {ko li smo, na ~a so vi -ma sa mo po mo }i, u~i li ka ko pos tu pa tis po vre da ma, ali po {to je u me |u vre me -nu sti gao i me di cin ski tim pri mi je -ni li smo pra vi lo Ako ni si od po mo }i,

po mo zi ta ko da ne sme ta{. U {est po po dne ukqu ~e ni su agre ga tina si gur noj ko ti, po ~e le su zu ja ti vaz -du {ne pum pe i na igra li {tu je ni knu -lo na se qe gu mi ra nih kon tej ne ra, u ko-ji ma smo tre ba li pre spa va ti pred sto -je }u no}, a mo ̀ da i na re dnu. U tim smokon ti ji ma ve} ne ko li ko pu ta spa va li,i su per je, ali je bi lo pra vo co ol vi dje -ti ih ka ko po kri va ju ci je lo igra li -{te. Izvi |a ~i su svoj dio po sla odra-di li odli ~no, ve zu ju }i kon tej ne re zatlo kli no vi ma. Sad se ne bo ji mo nioluj nog vje tra. Svi smo je dva ~e ka li ve ~e ru, iako ni -smo bi li gla dni. Ra do va li smo se pri-li ci da otva ra mo obro ku ti je. Na ~a so -vi ma smo vi dje li ka ko iz gle da ju, i ne-ko li ko smo ih otvo ri li, ali po {tosmo na u~i li da ni u je dnoj sa dràj ni jeis ti, ~e ka li smo da vi di mo {ta }e koizvu }i. Ja sam do bio keks sa si rom ipu re ti nom, tri ke si ce vi ta min skihna pi ta ka u pra hu, ke su sa ora {as timplo do vi ma i gro` |i ca ma, pet crnih~o ko la di ca sa sli ~i ca ma bar ko do va.Kad sam ih ske ni rao ta ble tom to su bi -li su per za ni mqi vi saj to vi na in te r -ne tu, ta ko da smo ima li {ta da ra di moi is tra ̀ u je mo kad smo oti {li na spa-va we.

Uju tru smo do bi li vi jest da se si tu -aci ja nor ma li zi ra, da je na kon pro las -ka vo de nog va la kroz ne ke di je lo ve gra -da i po vla ~e wa vo de os ta lo dos ta mu -qa, ko ji se tre nu tno ana li zi ra na sa -dràj opa snih ba kte ri ja i vi ru sa. Do bi li smo i po ru ku da se zbog po pla -va da nas ne }e odrà va ti nas ta va uzgra di {ko le, ve} }e mo ko ris ti ti on-li ne nas ta vni sis tem. Na ta ble ti masmo akti vi ra li apli ka ci ju pu tem ko jesmo do bi li za dat ke iz ma te ma ti ke sauput stvi ma za rje {a va we, te lin ko veza do da tne in for ma ci je. U dru gom blo -ku nas ta ve do bi li smo za da tak da ko ri-s te }i sli ko vne pro gra me na crta mosvo je vi |e we pret ho dnog da na. Svi na -{i ra do vi su pos tav qe ni u vir tu al nuga le ri ju, ta ko da su ih mo gli vi dje ti ina {i ro di te qi i pri ja te qi.To kom da na si gur nu ko tu su po ~e li na -pu {ta ti sta no vni ci di je lo va gra da zako je je ogla {en pres ta nak opa snos ti odpo pla va. Ta ko je i na ma jav qe no vri je meka da }e {kol ski auto bus do }i da nasodve ze do na {ih ku }a. Iako smo na si-gur noj ko ti bi li bez bje dni i ni u je dnomtre nut ku se ni smo osje }a li na pu {te ni -ma i iz gu bqe ni ma, ipak je ve }i ni ne dos -ta ja la to pli na po ro di ~nog do ma. Vo ze }i se pre ma ku }i, ra zmi{ qao samka ko su vje ̀ be u slu ~a ju pri ro dnih ne -sre }a u {ko li bi le ko ri sna stvar, jersam se na {ao u si tu aci ji kad mi je tozna we u stvar nom ì vo tu ite ka ko tre-ba lo. U {ko li sam na u~io da ne ma ra z-lo ga da se pla {im i da se osje }am iz gu -bqe no ili bes ko ri sno. U sva kom tre-nut ku sam znao da sam bez bje dan, a uz tosam mo gao po mo }i dru gi ma ili svo jimpo na {a wem do pri ni je ti da van re dnusi tu aci ju u ko joj smo se svi na {li ne~i nim jo{ go rom. �


For bes.comU~i te lji od mi li on do la ra!U mar tu ove go di ne u Du ba iju jeodràn Svjet ski fo rum o obra zo -va nju i vje {ti na ma, ko ji je oku piosvjet ske li de re, mi nis tre obra zo -va nja, ino va to re i stru~ nja ke s ci-ljem da se ri je {i glo bal na kri za uobra zo va nju. Iz glo bal ne per spe -kti ve, kri za je u to me da no ve ge-ne ra ci je odras ta ju ne pri pre mlje nei neo bra zo va ne za no vi svjet skipo re dak ra da. Sto ga su ve li ke te -me fo ru ma bi le ko ri {te nje te hno -lo gi je u obra zo va nju, obra zo va njedje voj ~i ca i ras pra va o to me ko li -ko bi znis tre ba obli ko va ti {kol skisis tem. Da bi pro mo vi ra li po du ~a -va nje kao pres ti ̀ no zva nje, {e ikDu ba ija je na ja vio na gra du za naj-bo ljeg u~i te lja, odno sno naj bo ljuu~i te lji cu, po uzo ru na No be la.Ide ja je da se u dje ci po bu di è ljada pos ta nu su pe ru ~i te lji, a da u~i -te lji i u~i te lji ce uje dno do bi ju va -`ni ju ulo gu u dru{ tvu. [ta ~e ka te? No mi ni raj te svog u~i -te lja ili u~i te lji cu na saj tuhttp://glo bal te ac her pri ze.com/.Po ru ~i te im da su u~i te lji od mi li -on do la ra!

Newsi nen glish.noU Nor ve {koj fa li u~i te ljaU iz vje {ta ju objav lje nom ne da vnoo re zul ta ti ma obra zo vne re for meuve de ne pri je ~e ti ri go di ne u Nor -ve {koj broj ke go vo re da ovoj ze m-lji pri je ti ma njak u~i te lja i u~i te lji -

ca. Na ime, na stu dij ra zre dne nas -ta ve ne upi su je ih se do vo ljno asto pa odus ta ja nja naj vi {a je u vi so -ko {kol skom obra zo va nju. Is tra ̀ i -va nja ko ja je Mi nis tar stvo obra zo -va nja pro vo di lo po ka zu je da su ra -zlo zi za ta ko alar man tno sta nje ra -zno li ki. Prvo, odus ta je se od stu di -ja usput, zbog pre se lje nja, ili ne kogdru gog sli ~nog ba nal nog pra kti -~nog ra zlo ga. Dru go, odus ta ju oniko ji su stu dij ra zre dne nas ta veupi sa li bez svi jes ti ko li ko je to zah-tje vna pro fe si ja. Na da lje, pro blemu ku ri ku lu mu ra zre dne nas ta ve jetaj da te ori ja i pra ksa ni su ja snopo ve za ne {to do vo di do frus tra ci -ja ka da bu du }i u~i telj prvi put sta -ne pred dje cu. Osim to ga, pro fe si -ja sa ma po se bi ni je pres ti ̀ na udru{ tvu jer u~i telj ski po sao ni jepla }en do vo ljno ta ko da stu den ti istu den ti ce ta len ti ra ne za po du ~a -va nje ra di je bi ra ju stu di je ko ji je suzah tje vni ji, ali }e do ni je ti bo lje pla -}en po sao. Rje {e nje ko je ~la nakpre dla ̀ e po zaj mlje no je iz Fin ske.Prvo, ni je sve u pla }i. Dru go, pro-mje ne mo ra ju po ta knu ti stru~ nja -ci a ne po li ti ~a ri.

BBC news[ko la sa 42 je zi ka u dvo ri {tuBBC news do no si pri ~u o {ko li nasje ve ro za pa du Lon do na u ko jojse pri ~a 42 je zi ka. To je {ko la sanaj vi {e dje ce iz po ro di ca mi gra -na ta u ko joj sko ro da ne ma |a kaiz bi je lih bri tan skih po ro di ca. Ra z-no li kost se ov dje sla vi. Di re kto ri ca{ko le na gla {a va da se ne pra vi ra -zli ka me |u je zi ci ma i kul tu ra ma,da se dje ca, njih 600, sla ̀ u i do brona pre du ju. U kon tek stu ras pra vao imi gra ci ji pos tav lja se pi ta njeka kav je utje caj ove ra zno li kos tina us pjeh u~e ni ka ra zli ~i tog po ri -je kla. Is tra ̀ i va nja po ka zu ju dadje ca ko ji ma en gles ki ni je ma ter -nji je zik ima ju vi {e us pje ha {to ra-ni je kre nu u bri tan sku {ko lu. Naprvom drà vnom tes ti ra nju, sa 7go di na, dje ca su obi ~no ispoddrà vnog pro sje ka, ali ka ko vri je -me odmi ~e sve su bli ̀ a us pje hu.Sa 16, ka ̀ e je dan sa go vor nik, le te.Bi lin gva li zam se kod ovih u~e ni -ka po ka zao kao pre dnost za us-pjeh u {ko li i uprkos te {ko }a ma dau po ~et ku ra zu mi ju ~ak i je dnos -ta vne upu te na en gles kom je zi ku.Za us pjeh ove dje ce pre su dni supre da ni nas ta vni ci i nas ta vni ce teod go va ra ju }e fi nan si ra nje. Dru gastra na ras pra ve su mi{ lje nja daovo li ka ra zno li kost ima utje ca jana dje cu ko ja ne do la ze iz mi gran -tskih po ro di ca jer su ona za ne ma -re na u ra zre du u ko jem nas ta vni -ce mo ra ju po sve ti ti do da tnu pa` -

10

esPres so Svijet o obrazovanju, obrazovanje u svijetu

nju u~e ni ci ma ko ji ma en gles ki ni -je ma ter nji je zik. Je dan sa go vor -nik ka ̀ e da je po slje di ca to ga no -va vrsta mi gra ci je; da se te bi je lepo ro di ce iz ra dni ~ke kla se se le izur ba nih u ru ral ne pros to re.

The Atlan ticTa ble ti com do no vih vje {ti naU ovom ~lan ku Atlan tic do no siza ni mlji ve re zul ta te ra zli ~i tih is -tra ̀ i va nja ko ji ma je cilj vra ti ti mo -zak odra sle oso be u ra ni je sta njeka da bo lje pri ma i u~i. Ta ble te ko -je se ko ris te za Al zhaj me ro vu bo-lest ili za epi lep si ju po bolj {a va jurad ner vnih za vr{e ta ka {to za po-slje di cu ima bo lje pa m}e nje. U je -dnom slu ~a ju, do kto ri su po ku {a -va li is pra vi ti li je no oko je dnoj dje-voj ~i ci, a re zul tat je bio taj da jenjen mo zak na u~io no vu vje {ti nu,kao {to be ba u~i, da pri ma i obra -|u je vi zu el ne po dra ̀ a je iz li je nogoka, ~i me joj se vid dras ti ~no po-bolj {ao. Nau ~ni ci obja{ nja va ju dase ta ble ta ma ko ji ma se re gu li rapo na {a nje us tva ri mo zak {ti ma nakri ti ~ni pe ri od u ra zvo ju, u pe ri odra nog dje tinj stva ka da se mo zakubrza no ra zvi ja i ka da la k{e mo -è mo usva ja ti je zi ke ili ne ke dru -ge vje {ti ne. Ta ko odra sle oso bemo gu na u~i ti ra zli ko va ti mu zi ~keno te, po ka zu je je dno is tra ̀ i va nje.Me |u tim, je dna nau ~ni ca upo zo -ra va da je ta kva elas ti ~nost moz -ga ma~ sa dvi je o{ tri ce: da, mo zakse mo ̀ e na {ti ma ti da bo lje pri mapo dra ̀ a je, ali to sa so bom po vla ~ii ne ga ti vnu stra nu, da mo zak la -k{e pri ma oko li {ne fa kto re, fa kto -re stre sa, {to nas ~i ni po dlo ̀ ni jimpro mje ni po na {a nja. Ova kva is -

tra ̀ i va nja, za klju ~u ju nau ~ni ci,mo gu se is ko ris ti ti za slu ~a je vemo ̀ da nog uda ra ili pro ble ma ura zvo ju, a ni po {to za u~e nje kla vi -ra u po zni jim go di na ma.

Pe ar sonKri va u~e njaPe ar son je ne da vno obja vio glo bal -ni iz vje {taj o obra zo va nju. Nji hovin deks Le ar ning Cur ve (Kri va u~e -nja) ko ris ti ra zli ~i te me |u na ro dnein de kse kao {to su PI SA i dru gi sci ljem da se pro tu ma ~i ka ko ra zli -~i ti obra zo vni sis te mi fun kci oni ra -ju. Na osno vu po re |e nja obra zo -vnih sis te ma i fa kto ra kao {to suBDP, tro {ko vi po u~e ni ku, pro ce natu~e ni ka ko ji za vr{e {ko lo va nje, do -{li su do za klju ~a ka da da nas u svi-je tu vo de is to ~no azij ske ze mlje.Nji ho vi obra zo vni sis te mi ima juja sne obra zo vne ci lje ve i is ho de, ci-je ne trud i ima ju jak osje }aj da jeza obra zo va nje bi tno da se u pro-ces uklju ~i ci je la za je dni ca. Skan di-nav ske ze mlje ko je su do sa da bi leu vrhu top-lis ta po ka zu ju pad, apo bolj {a nja po ka zu ju Izra el, Ru si -ja i Polj ska. Ze mlje u ra zvo ju na la -ze se u do njem di je lu ta be le.Na stra ni ci http://the le ar nin gcur -ve.pe ar son.com mo ̀ e te na }irang -lis tu ze ma lja (za 2012. i 2014.go di nu) ali i le kci je o no vim vje -{ti na ma ko je su da nas u svi je tupo tre bne. î ta nje, pi sa nje i ari t-me ti ka ni su vi {e do vo ljne. Da nasse za hti je va: vo| stvo, di gi tal na pi-sme nost, ko mu ni ka ci ja, emo ci o -nal na in te li gen ci ja, po du ze tni{ -tvo, glo bal no gra |an stvo, rje {a va -nje pro ble ma i tim ski rad.

Edu to pia.org - 10Dje ca mo gu na u~i ti pro gra mi ra tiNa blo gu Edu to pia.org mo ̀ e te od-gle da ti fes ti val pe to mi nu tnih fil-mo va na te mu za {to i ka ko dje cuu~i ti da pro gra mi ra ju. Prvi filmpo ~i nje ci ta tom Ste va Job sa ka kobi smo svi tre ba li na u~i ti pro gra -mi ra ti kom pju ter jer ta ko u~i mora zmi{ lja ti. Pro gra me ri su tra{ nji -ce su, ka ̀ e je dan sa go vor nik u fil -mu, ~a ro bnja ci bu du }nos ti. Su-per mo} ko ju mo ̀ e mo ima ti. Na-re dni film pred stav lja NVO BlackGir ls Co de ko ja pod sti ~e dje voj ~i -ce Crnki nje da se ba ve te hno lo gi -jom. Je dan film obja{ nja va {ta jekod (za da tak ko ji da je mo kom-pju te ru da ura di {ta è li mo), ka koje pro gram ski je zik je zik i za {to jepro gra mi ra nje na {a bu du }nost.Na kon {to vas, nas ta vni ke i nas ta -vni ce in for ma ti ke, krat ki fil mo viin spi ri ra ju da pro gra mi ra nje ozbi -ljno uklju ~i te u nas ta vu ili u se kci -je, ~la nak na ovom blo gu do no silis tu on li ne izvo ra: bes pla tne on-li ne ku ri ku lu me, upu te za nas ta -vni ke, ~lan ke i blo go ve o po du ~a -va nju dje ce pro gra mi ra nju. Zasve nas os ta le – ako dje ca mo guna u~i ti, mo ̀ e mo i mi! �


Eksterna matura

Ro|endan ministrovogsiro~eta

Po~ela pro vje ra zna-nja u~eni ka24.03.2014. Po la ga-njem tes ta iz bo san-skog, hrvat skog, sr-pskog je zi ka i knjiè -vnos ti po~elo je da naspro bno po la ga nje ek -ster ne ma tu re, i to is to-vre me no u svim osno-vnim {ko la ma u Kan to -nu. (Ra di osa ra je -vo.ba)•••

Osnov ci iz Kan to na Sa ra je vo je di ni u Bo -sni i Her ce go vi ni po la ̀ u ek ster nu ma tu -ru uz nad gle da nje nas ta vni ka iz dru gih{ko la. De vet go di na su usva ja li zna nja ina kra ju po ka zu ju ko li ko zna ju po la ̀ u }ipet pre dme ta. U kan to nal nom re sor nommi nis tar stvu is ti ~u da è le bi ti pri mjer zadru ge di je lo ve BiH ka ko bi ek ster na ma-tu ra pos ta la ne {to sa svim nor mal no zasve |a ke za vr{nih ra zre da osno vne {ko le.Pred sje dni ca udru ̀ e nja Vi je }e ro di te ljaosno vnih {ko la Kan to na Sa ra je vo Ame laPe na va za do vo ljna je ka ko je ek ster nama tu ra do ki nu la ne je dna kos ti pri upi suosno va ca u sre dnje {ko le, ka da je sva ka{ko la po je di na ~no or ga ni zi ra la pri je mneispi te i pre ko ve ze upi si va la |a ke i ti meza uzi ma la mjes to oni ma ko ji su svo jimosno vno {kol skim {ko lo va njem za slu ̀ i lida se na |u na lis ti pri mlje nih.

Za ko na kao pi jan plo taEk ster na ma tu ra je za kon ska oba ve za,po nav lja ju svi s ko ji ma smo raz go va ra li itre ba je ra zvi ja ti. Ozbi ljne opo zi ci je ek -ster noj pro vje ri zna nja ne ma, ali ima za-mjer ki na pro {lo go di{ nju or ga ni za ci ju –od ne ja sno pos tav lje nih za da ta ka iz ma-te ma ti ke i ne ta ~nih rje {e nja do far si ~nezbrke vre dno va nja po je di nih rje {e nja izBosanskog, hrvatskog, srpskog je zi ka iknji ̀ e vnos ti ka da su nas ta vni ci dva pu tamo ra li is prav lja ti |a ~ke tes to ve, jer je si-

s tem bo do va nja pro mi je njen. Di re kto ri -ca O[ Dè ma lu din â u{e vi} Be ba [ar ki no -vi} is ti ~e jo{ je dan va ̀ an ne dos ta tak re-zul ta ta pro {lo go di{ nje ma tu re – ni je ura -|e na eva lu aci ja u~e ni ~kih ra do va naosno vu ko je bi se tre bao mi je nja ti obra-zo vni sis tem, ni ti je ura |e na ana li za ko jabi po ka za la ko jem ni vou kri ti ~kog mi{ lje -nja oda bra na pi ta nja od go va ra ju.Dvi je su bi tne ra zli ke za |a ke ko ji }e ovego di ne po ka za ti {ta su na u~i li za vr{a va -ju }i osno vno obra zo va nje – je dna je {tone ma ka ta lo ga s pi ta nji ma (pro {le go di -ne iz sva kog tes ti ra nog nas ta vnog pre d-me ta po nu |e no je 200 pi ta nja i rje {e njaod ko jih je de set bi lo na ma tur skom ispi -tu), ve} sa mo vo di ~i ko ji sa drè pre dme -tne is ho de zna nja, oblas ti na ko je bi tre-ba lo da u~e ni ci obra te pa` nju, kao i pri-mje re tes to va. Pro {lo go di{ nja ma tu ra je bi la ek spe ri men tal -na, tes ti ra li smo prvu ge ne ra ci ju no vog de ve -to go di{ njeg obra zo va nja; ni smo im htje li ote -à va ti, a i na ma je bi la po ka za telj u kom prav -cu tre ba mo i}i ove go di ne, ka ̀ e La mi ja Hu -si}, stru ~na sa vje tni ca za pred {kol sko,osno vno i sre dnje obra zo va nje u Mi nis -tar stvu za obra zo va nje, na uku i mla deKS i pred sje dni ca Ko mi si je za izra du pro-gra ma ek ster ne ma tu re za u~e ni ke osno-vnih {ko la na po dru ~ju KS. Dru ga no vi na je no vi izbor ni pre dmet.Pod sje }a mo da osnov ci IX ra zre da po la -ù tri oba ve zna pre dme ta (bosanski, hr-vatski, srpski je zik i knji ̀ e vnost, ma te -ma ti ku i prvi stra ni je zik) te bi ra ju jo{ dvaiz dvi je gru pe (fi zi ka, bi olo gi ja, he mi ja suu je dnoj, a his to ri ja i geo gra fi ja u dru goj).Dru goj gru pi je do da na in for ma ti ka. La-mi ja Hu si} na gla {a va da je svje sna ka kou dru goj gru pi ne bi tre bao bi ti ova kavsas tav pre dme ta, ali do da je da ni su us-pje li pro na }i dru gi mo del. Ide ja mi nis tra Mar ja no vi }a je bi la da se pos -tu pno u ek ster nu ma tu ru uvo de svi pre dme -ti i da |a ci bi ra ju. Ove go di ne je uve de na in-for ma ti ka, da li }e na re dne go di ne bi ti uve de -ni i dru gi pre dme ti sa da ne mo gu re }i. Ove go di ne pi ta nja se ne }e odno si ti nazna nje ste ~e no u VIII i IX ra zre du, ve} iono ko je su usva ja li dvi je go di ne ra ni je.

Ro di te lji ZAOd pro {le go di ne os ta la nam je obi mnaor ga ni za ci ja, raz mje na nas ta vni ka po


Nakon godinu dana ne samo bez ministra ~ijaje upornost uvela eksternu maturu usarajevske osnovne {kole nego i bez ministrauop{te, kantonalno ministarstvo ponavljaishitreni eksperiment. Kojim }e promjenamarezultirati pro{logodi{nja iskustva?

Namir Ibrahimovi}

Gro zni ca ek ster nema tu re, osnov ci predve li kim ispi tom31.03.2014. Di re ktorOsno vne {ko le Isak Sa -mo ko vli ja Ke nan Vu~i -jak za no vin sku agen ci -ju Pa tria ka zao je dapos to ji strah kod dje ce,jer je gra|a pre obi mnaza to {to je ove go di neuklju~eno gra di vo iz{es tog, se dmog, os -mog i de ve tog ra zre da,a ta kav stav ima ju i ro -di te lji. (Ne za vi sne no vi -ne)•••

{ko la ma, {i fri ra nje |a ka, za pi sni ci za svihsas ta na ka i pre dme tnih ko mi si ja, ar hi vi -ra nje ura |e nih tes to va i prin ta nje for mu-la ra za sve |a ke. Na {i sa go vor ni ci ne ma -ju za mjer ke na taj dio po sla, ni je do {lo dove }ih po gre {a ka, a ma li broj lju di je ura-dio obi man po sao. Ma tu ru ne po la ̀ u sa -mo |a ci Kan to na Sa ra je vo ve} i svi dru giko ji è le nas ta vi ti obra zo va nje u sa ra jev -skim sre dnjim {ko la ma i njih }e ove go di -ne bi ti zna tno vi {e ne go pro {le, na jav lju -je sa vje tni ca Hu si}.Ek ster nu ma tu ru po drà va ju i ro di te lji.Ame la Pe na va ka ̀ e da tre ba ek ster nopro vje ri ti zna nja dje ce, vi dje ti ka ko se u{ko la ma ra di, ali do da je da je jo{ da lekput do ek ster ne ma tu re ko ja bi ispu ni lasvo ju pra vu svrhu. Po se bne pri mje dbero di te lji ima ju na ma te ma ti ku – naj ni ̀ aje pro la znost i na pro {lo go di{ njoj i naovo go di{ njoj pro bnoj ma tu ri iz mar ta.Re kli smo na sas tan ku u Mi nis tar stvu da ne -{to ni je u re du: ili ne pri la go |e ni nas ta vniplan i pro gram ili pi ta nja ko ja su pre te {ka ini su u skla du s onim {to se ra di u {ko la ma.Do bi li smo obe }a nja da }e ove go di ne bi ti je d-nos ta vni je, da se ne }e in sis ti ra ti da sve bu dedo slo vno ka ko su auto ri za dat ka tra ̀ i li, ne goda se sva ki put do ta ~nog rje {e nja vre dnu je. Ek ster na pro vje ra zna nja uobi ~a je na je uobra zo vnim sis te mi ma {i rom svi je ta; na -kon za vr{et ka je dnog ni voa {ko lo va njapo tre bno je pro vje ri ti {ta su to nas ta vni -ci po u~i li dje cu a {ta ni su; re zul ta ti tes to -va tre ba li bi zna tno utje ca ti na pro mje nenas ta vnog sa drà ja i me to de po u~a va nja,ali sa mo ako je ek ster na ma tu ra ura |e na

na pra vi na ~in. Pos to je i me |u na ro dnepro vje re zna nja osno va ca (naj po zna ti jesu TIM SS i PI SA tes to vi), ali vlas ti ne ma -ju vo lje da odvo je po tre bne nov ce ka kobi se i bh. obra zo va nje mje ri lo u svjet-skim okvi ri ma. Na pri mjer, PI SA tes ti ra -nje spo so bnos ti ~i ta nja nu di tek st ko ji nemo ra bi ti is klju ~i vo ve zan za knji ̀ e vnost(mo ̀ e bi ti i no vin ski ili nau ~ni ~la nak) itra ̀ i od ~e trna es to go di{ nja ka da ra zmi{ -lja ju o sa drà ju tek sta, da pro cje nju junje gov stil, da po ka ̀ u da li zna ju u po t-pu nos ti ra zu mje ti {ta pi {e u nje mu, dokta kvog ili sli ~nih pi ta nja u ek ster noj ma-tu ri KS iz Bosanskog, hrvatskog, srpskogje zi ka i knji ̀ e vnos ti ne ma – kod nas setra ̀ i da |a ci po ka ̀ u da su usvo ji li gra-ma ti ~ka i pra vo pi sna pra vi la i knji ̀ e vno-te orij ske poj mo ve. Da bi smo dos ti gli ta kav ste pen pro vje rezna nja, po tre bno je i da se pro mi je ni ku-ri ku lum i da dje cu obra zu je mo ma lo dru -ga ~i je ne go {to smo na vi kli, a to po dra zu -mi je va edu ka ci ju nas ta vni ka, bi tne pro-mje ne na nas ta vni ~kim fa kul te ti ma imno go to ga. La k{e je re }i da je ek ster nama tu ra za kon ska odre dba te da se za konmo ra po {to va ti. I za is ta je la ko ri je {i ti di-le mu da li pri pre ma ti pi ta nja po uzo ru nasvjet ske stan dar de ili na sa ra jev ske nas ta -vni ke. Tre ba li dje ci po ka za ti {ta su tre ba -la na u~i ti a ni su, ili pro vje ri ti da li su na -u~i la ono {to je bi tno u je dnom kan to nu.Svje sni su u Mi nis tar stvu kao i u Vi je }uro di te lja da tre ba mi je nja ti NPP (nas ta vniplan i pro gram), ali ni ko ne zna kad bi seto mo glo de si ti i oda kle kre nu ti.

14

Ma {i}: Ne ma spre m-nos ti da se ek ster nama tu ra uve de u ci je lojBiH 03.04.2014. Da mirMa {i}, fe de ral ni mi nis -tar obra zo va nja i na -uke, re kao je da je ovoMi nis tar stvo pri je dvi jego di ne da lo ini ci ja ti vuza im ple men ta ci ju mo-de la ek ster ne ma tu rena ni vou ci je le BiH, alida i da lje ne pos to jispre mnost i vo lja za to.(Oslo bo|enje)•••

Pi ta nja i ci lje vi {i reg smi slaLa mi ja Hu si} tvrdi da pi ta nja iz ek ster nema tu re u {i rem smi slu obu hva ta ju sve ci lje -ve obra zo va nja iz Za ko na o osno vnom od go jui obra zo va nju. No, i po red naj bo lje vo lje, te {ko je u pi ta-nji ma iz, re ci mo, ovo go di{ nje pro bnema tu re pro na }i tu ve zu. Na pri mjer, osmopi ta nje iz his to ri je gla si: U na ve de nim tvrdnja ma iz his to ri je fa {i zma uIta li ji i na ci zma u Nje ma ~koj zao kru ̀ i TA -^NO ili NE TA ̂ NO: a) Pro gram ske ci lje vena cis ta Hi tler je izlo ̀ io u svo joj knji zi Moj rat(Me in Kri eg); b) Mu so li ni je vi fa {is ti su 1925.go di ne iz vr{i li “po hod na Na pulj”, na kon ~e -ga su pre uze li vlast u ze mlji. Ka ko ovo pi ta nje mo ̀ e ispu ni ti pos tav -lje ne ci lje ve osno vnog od go ja i obra zo -va nja: ra zvi ja ti kod dje ce osje }aj iden ti te ta iin te gri te ta, po {to va nja za ci vi li za cij ske i kul-tur ne te ko vi ne kao i uni ver zal ne ljud ske vri-je dnos ti? Zar je va ̀ ni je pro vje ri ti da li sudje ca za pam ti la ka ko se zo ve Hi tle ro vaknji ga od to ga {ta su po slje di ce fa {i zma?Nastra nu lu ka vost ko jom sas tav lja ~i nas -to je za ves ti i pre va ri ti dje cu, kao da jema tu ra igra vu ka s ja ri }i ma. L. Hu si}, ina ~e pro fe so ri ca his to ri je poza ni ma nju, ne vi di ni {ta spor no u ovompi ta nju, sma tra da je le gi ti mno pro vje ri tida li su |a ci za pam ti li ka ko se zo ve knji -ga ko ja je pro gra mi ra la zlo iz prve po lo -vi ne XX sto lje }a. Sas tav lja ~i pro bnog ma-tur skog tes ta iz his to ri je tra ̀ i li su da |a cizna ju i ko jim re do sli je dom se do dje lju juNo be lo ve na gra de. Pro fe so ri ca Hu si}uka zu je na dru gi pro blem u re zul ta ti mapro bnog tes ta iz his to ri je – naj ma nji brojta ~nih od go vo ra ve zan je za pi ta nje onaj va ̀ ni jem bh. ar he olo {kom na la zi {tuiz me tal nog do ba. To, po njoj, po ka zu jeka ko |a ci sla bo po zna ju na ci onal nu his -to ri ju. U Mi nis tar stvu sma tra ju da je bi lopo gre {a ka u pi ta nji ma, ko je }e bi ti is prav-lje ne do po lo vi ne ju na ka da }e ova ge ne -ra ci ja ma tu ra na ta ispu nja va ti tes to ve, alida su te po gre {ke ne zna tne i da ih ne tre -ba po ten ci ra ti odno sno is ti ca ti. Pa ra doks je da zna nje iz in for ma ti ke |a -ci ta ko |er po ka zu ju ta ko {to od go va ra juna pa pi ru. Oprav da nje: ne ma sva ka {ko -la do vo ljan broj ra ~u na ra da bi se or ga ni -zi rao ispit. Nov ca u bu dè tu ne ma, ne-mo gu }e je osi gu ra ti sve po tre bne te hni -~ke pre du vje te.

Da se kom ple tna ma tu ra po la ̀ e elek tron-ski ne re al no je o~e ki va ti u sko ri je vri je -me, ka ̀ u u Mi nis tar stvu. No, po gled napro bni ma tur ski test iz in for ma ti ke uka-zu je na jo{ je dan pro blem i ma tu re iobra zo va nja u cje li ni – na ime, dva pi ta -nja se odno se na ko ri {te nje pro gra ma izMi cro soft Of fi ce pa ke ta, ko mer ci jal nogpro gra ma, iako pos to je broj ni dru gi bes -pla tni of fi ce pa ke ti gdje bi |a ci sa vla da liosno ve iz obra de tek sta, tra ̀ e nja sta tis ti -~kih po da ta ka kao i uvje ̀ ba li kre ira ti pre-zen ta ci je a da ne mo ra ju za to pla }a ti.

Ka ko po bolj {a ti Pi ta nja iz pro bne ek ster ne ma tu re za bi -olo gi ju naj pri bli ̀ ni ja su obra zo vnom ide -alu da se zna nja ste ~e na u {ko li pri mje -nju ju u sva ko dne vnom ì vo tu (npr. ko jebo les ti su po slje di ce ne dos tat ka vi ta mi -na?). Ta kva pi ta nja, iako spo ra di ~na, po-ka zu ju da se i u okvi ru tre nu tnih NPP-ova ispit mo ̀ e pos ta vi ti ta ko da ispi ta ka -ko u~e ni ci po ve zu ju ste ~e na zna nja, ko ri-s te na u~e no u ì vo tnim si tu aci ja ma i pri-mje nju ju zna nja iz jednih pre dme ta dabi do {li do ta ~nog od go vo ra u dru gim;ukrat ko: da pre mos te ve }i nu sla bos ti tre-nu tnog NPP-a. Di re kto ri ca [ar ki no vi} sma tra da ni u~e -ni ci ni ro di te lji ni su upo zna ti sa ci lje vi maek ster ne ma tu re i da na to me {ko le tre-ba ju ra di ti u na re dnom pe ri odu, a pot cr-ta va da ek ster na ma tu ra ne ma svrhu akonje ni re zul ta ti ne }e mi je nja ti obra zo va -nje. Stru ~na sa vje tni ca Hu si} hva li or ga -ni za ci ju i izve dbu pro {lo go di{ nje ma tu -re i tra ̀ i da me di ji vi {e is ti ~u po zi ti vnestra ne ek ster ne ma tu re, umjes to {to na -gla {a va ju pro pus te. Ame la Pe na va o~e -ku je da se ek ster na ma tu ra or ga ni zi ra iza sre dnje {ko le ~i me }e se do bi ti po uz -dan in stru ment za pro cje nu kva li te ta bh.obra zo vnog sis te ma. Nje na o~e ki va nja su oprav da na, ali suope ri sa na od stvar nos ti. Ova kva ka kva jesa da, ma tu ra ne ma ve ze s kva li te tom ni -~e ga, pa ni zna nja. Ali pro blem ni je unjoj, ne go u ne sla ga nji ma oko to ga {ta jeu obra zo va nju uo p}e kva li tet. Kom pro -mis sa kon for mi zmom to sva ka ko ne bitre bao bi ti, ali pra ksa ga je us to li ~i la daodre |u je sve os ta lo. �


Zloupotreba "prava na jezik"

Dvije maturepod jednim krovom

Tur ski je zik sve po pu-lar ni ji u {ko la ma18.03.2014. U Nje ma~ -koj sve vi {e mla dih u~itur ski je zik, i to ne sa -mo na fa kul te ti ma, ve} iu gi mna zi ja ma, a mno -gi od njih svo ju bu du} -nost vi de pri je u Tur skojne go u Nje ma~ koj.(Deutsche Welle)•••

Nekoliko mje se ci uo~i ma tur skih ispi ta zaosnov ce u Kan to nu Sa ra je vo ro di te lji |a -ka sa ra jev skog Ka to li ~kog {kol skog cen-tra ni su bi li si gur ni za {ta ta ~no nji ho vadje ca tre ba da se pri pre me, za ko li ko ispi -ta, tri ili pet.Za bu nu je iza zva lo nas to ja nje {kol skeupra ve da uve de svo ju ma tu ru, ko ja bi bi -la u skla du sa pla nom i pro gra mom pokom su se |a ci Ka to li ~kog {kol skog cen-tra obra zo va li. U tom po gle du je ini ci ja ti -va bi la ra zu mna i oprav da na, i mo gla sela ko bra ni ti è ljom upra ve da za {ti ti svo -je |a ke, ko ji su na pro {lo go di{ njoj ma tu -ri bi li u ne ra vno pra vnoj po zi ci ji, i o{te }e -ni, jer su pi ta nja bi la sas tav lja na pre mapla nu i pro gra mu Mi nis tar stva za obra-zo va nje, nauku i mlade Kantona Sara-jevo, po ko jem oni ni su ra di li.î ta lac ko ji ni je upu }en u ci je lu stvar mo -è se na ovo me mjes tu za pi ta ti o ka kvase to dva ra zli ~i ta pla na i pro gra ma ra di?Jer }e mu bi ti o~i to da pro ble ma ne bi bi -lo da sva dje ca u svim sa ra jev skim {ko la -ma ra de po is tom pla nu i pro gra mu. Od go vor ne upu }e nom tre ba za po ~e ti sne ko li ko uvo dnih ko ra ka:– prvo, po tre bno je opi sa ti svrhu nas ta -

vnog pla na i pro gra ma, – dru go, po tre bno je re }i ~e mu slu ̀ i ek -

ster na ma tu ra i– tre }e, po tre bno je ra zja sni ti u ka kvom

su odno su Ka to li ~ki {kol ski cen tar i

Mi nis tar stvo obra zo va nja Kan to naSa ra je vo.

Svrha nas ta vnog pla na i pro gra maje da de fi ni {e sa dràj obra zo va nja, naosno vu ci lje va ko ji su pro pi sa ni za ko -nom. Na kon {to za je dni ca odlu ~i {taobra zo va njem è li pos ti }i, {ta dje ca na -kon za vr{e nog {ko lo va nja tre ba da zna -ju, umi ju i ci je ne, stru~ nja ci u nas ta vnompla nu i pro gra mu odre de put ko jim se dotog ci lja tre ba do }i. Put je odre |en nas ta -vnim sa drà ji ma, oblas ti ma i te ma ma ko -je }e dje ca upo zna ti i u ve zi s nji ma sti ca -ti o~e ki va na zna nja i vje {ti ne i usva ja tipo ̀ e ljne vri je dnos ti.Ja sno je da onaj ko do no si za kon i odre -|u je ci lje ve ima in te re sa osi gu ra ti i nji ho -vo pos ti za nje. Uko li ko za ko ne odre |u jena ci ona li zam, a ta kav je tre nu tno slu ~aj uBo sni i Her ce go vi ni, on da }e on nas to ja tida obra zo va nje bu de ta kvo da dje ca to -kom {ko lo va nja usvo je one vri je dnos ti ko -je su na ci ona li zmu po ̀ e ljne, i ona zna njai vje {ti ne ko je }e mu osi gu ra ti op sta nak. Oda tle do la zi ve li ka va ̀ nost tzv. na ci -onal ne gru pe pre dme ta. In te res na ci ona -li zma da od ga ja svo ju dje cu pre ma svo jimpo tre ba ma (ko je su uis ti nu sa mo po tre bena ci onal ne eko nom ske eli te) uslo vio jepo ja vu tri ra zli ~i ta nas ta vna pla na i pro-gra ma, ko ji se pra kti ~no ne ra zli ku ju upre dme ti ma po put ma te ma ti ke ili bi olo gi -je, ne go u pre dme ti ma ko ji se ti ~u tzv. na-ci onal nih vri je dnos ti, ka kve su tra di ci ja,re li gi ja, te ri to ri ja, a na vi {e na ~i na i je zik. Me |u tim, Okvir ni za kon o osno vnom isre dnjem obra zo va nju u Bo sni i Her ce -go vi ni ni gdje ne po mi nje na ci onal ne vri-je dnos ti kao svoj cilj. Ni gdje u Za ko nu nepi {e da je cilj obra zo va nja od go ji ti Bo{ -nja ka / Srbi na / Hrva ta. To ta ko ne pi {e jerbi on da pos ta la pre vi {e o~i gle dna dis kri -mi na ci ja u odno su na dje cu ko ja iz ra z-nih ra zlo ga taj cilj ne è le pos ti }i. Ili, dane mi je {a mo jo{ uvi jek è lje dje ce u ci lje -ve obra zo va nja, obje lo da nji va njem na ci -ona lis ti ~kih ci lje va u obra zo va nju pos ta -lo bi ja sno da se nji ma de ro gi ra ju uni ver -zal ne ljud ske vri je dnos ti. Pos ta vi lo bi sepi ta nje: ko ju to is ti nu di je te mo ̀ e i tre ba~u ti kao Srbin, a {to ne mo ̀ e ra zu mje ti ipri hva ti ti kao Hrvat? Is ti na i prav da ta kovi {e ni su op {te ljud ske vri je dnos ti, ne govla sni{ tvo ide olo gi je na vlas ti, ko ja ih ve-


[ta se krije iza zahtjeva konstitutivnih ve}inaza takozvanu nastavu na maternjem jeziku?Za{to se taj jedan jezik, suprotno svimsavremenim nau~no-lingvisti~kimargumentima, ne vidi kao jedan isti nego kaotri razli~ita? [kolegijum traga za odgovorom naprimjeru propalog poku{aja Katoli~kog{kolskog centra da isposluje zasebnu eksternumaturu.

Nenad Veli~kovi}

Am ba sa da SAD-a zau~eni ke or ga ni zi ra ta -kmi~enje u spe lo va nju18.04.2014. Am ba sa daSAD-a u BiH or ga ni zi ratre}e drà vno ta kmi~e -nje u spe lo va nju ri je~ien gles kog je zi ka po z-na to kao Spel ling Beeu Bo sni i Her ce go vi ni.(Ra di osa ra je vo.ba)•••

zu je za svo ju per spe kti vu. Is ti na je ono{to je na {a is ti na, i prav da je ono {to jepra ve dno za nas.

Ek ster na ma tu raje ispit na kra ju osno vnog {ko lo va nja, socje nji va ~i ma izvan sa me {ko le. Svrha ta-kvog ispi ta je da se us ta no vi kva li tet zna-nja ispi ta ni ka (kon kre tno u~e ni ka za -vr{nog ra zre da de ve to go di{ nje osno vne{ko le) ali i kva li tet ra da nas ta vni ka, a po-sre dno i kva li tet {ko le u ko joj se nas ta vnipro ces odvi jao. Re zul ta ti ma tu re, pra }e nije dno du ̀ e vri je me (vi {e go di na), mo guda ti i va ̀ ne po dat ke akte ri ma u obra zo -vnoj po li ti ci, ko ji pre ma nji ma mo gu ko-ri go va ti nas ta vne pla no ve i pro gra me ilise odlu ~i ti za ra di kal ni je re for me.Re zul ta ti su izu ze tno va ̀ ni i zbog nas -tav ka {ko lo va nja, jer su pra kti ~no pre su -dni u upi snoj po li ti ci. [to bo lje re zul ta tepo ka ̀ e na ma tu ri, di je te ima bo lje {an seda upi {e sre dnju {ko lu ko ju è li, i obrnu -to, lo {i ji re zul ta ti sma nju ju mu mo gu -}nost izbo ra. Za to je ek ster na ma tu ra i iz-ra zi to stre sna si tu aci ja, za dje cu i ro di te -lje, ali i za nas ta vni ke i {kol ske upra ve.Na ~in na ko ji se ek ster na ma tu ra pro vo -di u Sa ra jev skom kan to nu uda lja va je odnje ne svrhe; pi ta nja su ta kva da obje kti -vna pro cje na kva li te ta ni je mo gu }a, asam kon cept bo do va nja i ocje nji va nja ne-pra vi ~an je pre ma dje ci, ko ju po ra znimosno va ma pre fe ri ra ili dis kri mi ni ra. Sveje to po slje di ca lo {ih nas ta vnih pla no va ipro gra ma, u ko ji ma je obra zo vne ci lje vesa bo ti rao na ci ona li zam. Bu du }i da su svevri je me i{li na ru ku par ti ku lar nim pri jene go uni ver zal nim vri je dnos ti ma, oni ni -

su ni kad ja sno de fi ni sa li {ta se stvar no iza {to od dje ce o~e ku je, i ka ko se to kon-kre tno i pra vi ~no mo ̀ e pro vje ri ti.U ova kvim uslo vi ma ek ster na ma tu ra nemo ̀ e bi ti vi {e ne go im pro vi za ci ja.

Ka to li ~ka ma tu raZah tjev ka to li ~kih {ko la za vlas ti tom ma-tu rom sa da se ~i ni jo{ vi {e oprav da nim.Ka to li ~ke {ko le ne è le im pro vi zo va ti. Tome |u tim ne zna ~i da nas ta vni ci i upra vedru gih {ko la è le. Sa mo, oni ne ma ju pra-vni osnov da to tra ̀ e. Dok ka to li ~ke {ko -le, vje ru ju nji ho vi osni va ~i, ima ju. Ta senji ho va vje ra te me lji na Ugo vo ru izme -|u Sve te sto li ce i Bo sne i Her ce go vi ne,ko ji su u Sa ra je vu, na dva de set de ve to garuj na 2006. po tpi sa li Ales san dro D’Er ri -co (za SS) i Ivo Mi ro Jo vi} (za BiH).U tom ugo vo ru obra zo va nje je po me nu -to u tri stav ka ~lan ka 14.:

1. Ka to li ~ka crkva ima pra vo osni va tiobra zo vne us ta no ve bi lo ko je ga stu p-nja i nji ma uprav lja ti pre ma vlas ti timpra vi li ma, po {tu ju }i za kon ske odre -dbe Bo sne i Her ce go vi ne.2. Bo sna i Her ce go vi na }e tim us ta no -va ma u sve mu ja m~i ti is ta pra va ko jasu za ga ran ti ra na drà vnim us ta no va -ma, uklju ~u ju }i nov ~a nu po tpo ru ipri zna nje ste ~e nih aka dem skih stu p-nje va i sve u~i li {nih di plo ma.3. Bo sna i Her ce go vi na u~e ni ci ma istu den ti ma obra zo vnih us ta no va(usp. sta vak 1. ovo ga ~lan ka) ja m~i is -ta pra va ko ja ima ju u~e ni ci i stu den tidrà vnih obra zo vnih us ta no va od go -va ra ju }e ga stu pnja. Is to pra vi lo se pri-mje nju je ta ko |er na nas ta vno i ne-nas ta vno oso blje tih us ta no va.

Na ova tri ~lan ka Ka to li ~ka crkva je u sr-pnju 2013. na slo ni la Ure dbu o od go ju i obra-zo va nju u sus ta vu ka to li ~kih {ko la za Euro pu.U ure dbi se po zi va na ~lan 30. Okvir nogza ko na o osno vnom i sre dnjem obra zo -va nju u Bo sni i Her ce go vi ni (Slu ̀ be ni gla -snik BiH, broj:18/03) ko ji gla si:

Pri va tnu {ko lu mo gu osno va ti do ma -}e i stra ne fi zi ~ke i pra vne oso be, uskla du s prin ci pi ma i stan dar di ma ut -vr|e nim ovim za ko nom i os ta limuslo vi ma i kri te ri ji ma ut vr|e nim upro pi si ma u oblas ti obra zo va nja.

Ka to li ~ka {ko la za Euro pu je, da kle, pri va -tna {ko la ~i ji se rad fi nan si ra iz bu dè ta

18

Po vra tak u RS slo vona pa pi ru 21. 04. 2014.Pre ma zva ni~nim po da -ci ma Mi nis tar stva pros -vje te Re pu bli ke Srpske,ko je je agenciji AA(Ana dolu Agency) pre -do~io ba nja lu ~ki bis kupFra njo Ko ma ri ca, 164osno vne {ko le u tombo san sko her ce go va~ -kom en ti te tu tre nu tnopo ha|a 78.141 u~eniksrpske na ci onal nos ti,6.410 Bo{ nja ka i 409Hrva ta; u ~ak 95 osno -vnih {ko la ne ma ni je -dnog u~e ni ka hrvat skena ci onal nos ti, dok ni je -dnog bo{ nja~kog u~e -ni ka ne ma u 67 osno -vnih {ko la u RS-u. Pre -ma Ko ma ri ci, pri~a oodrìvom po vrat ku pos -ta la je sa mo pu ka fra za.(24sa ta.in fo)•••

kan to na. Da li joj pri va tnost do pu {ta daima plan i pro gram dru ga ~i ji od kan to -nal nog? Ne bi tre ba lo, jer spo ra zum sa Sve tomsto li com ni je po mi njao ~la nak 30., ne goza kon ske odre dbe Bo sne i Her ce go vi ne,a one su u ovom slu ~a ju sa drà ne uOkvir nom za ko nu o osno vnom i sre-dnjem obra zo va nju. Tu, u op}im odre d-ba ma, sto ji ovo:

Or ga ni vlas ti na dle ̀ ni za or ga ni zi ra -nje obra zo vnog sis te ma u Br~ko Dis-tri ktu BiH, Re pu bli ci Srpskoj, Fe de ra -ci ji BiH i kan to ni ma, u skla du sa us ta -vom (u da ljem tek stu: na dle ̀ ne obra-zo vne vlas ti), us ta no ve ko je se pre mava ̀ e }im za ko ni ma u Bo sni i Her ce go -vi ni re gis tri ra ju za pru ̀ a nje uslu ga uoblas ti pred {kol skog, osno vnog i sre-dnjeg obra zo va nja i obra zo va nja od -ra slih (u da ljem tek stu: {ko le), i dru gestru ~ne in sti tu ci je u oblas ti obra zo va -nja, oba ve zni su pri mje nji va ti i po {ti -va ti prin ci pe i nor me ut vr|e ne ovimza ko nom i osi gu ra ti ob ra zo va nje podje dna kim uslo vi ma za sve u~e ni ke. Prin ci pi i stan dar di ut vr|e ni ovim za-ko nom i na osno vu ovog za ko na nemo gu se sma nji va ti. (Po dvu kao N.V.)

Me |u tim, u ka to li ~kom ~i ta nju za ko na tise prin ci pi sma nju ju. ^lan 7. Okvir nog za ko na ka ̀ e:

Je zi ci kon sti tu ti vnih na ro da Bo sne iHer ce go vi ne upo tre blja vat }e se usvim {ko la ma, u skla du sa Us ta vomBo sne i Her ce go vi ne. Svi u~e ni ci }e u {ko la ma izu ~a va ti pi -sma ko ja su u slu ̀ be noj upo tre bi uBo sni i Her ce go vi ni.

^lan 7. Kan to nal nog za ko na (ko ji bi mo -rao bi ti oba ve zu ju }i za sve {ko le u Kan-to nu Sa ra je vo) ka ̀ e:

Nas ta va u {ko li izvo di se na je zi ci makon sti tu ti vnih na ro da Bo sne i Her ce -go vi ne, ko ji se ime nu ju je dnim od trina zi va: bo san ski, hrvat ski ili srpski je -zik. Ko ris te se oba pi sma Bo sne i Her-ce go vi ne (la ti ni ca i }i ri li ca) a, u za vi -snos ti od po tre ba u~e ni ka/u~e ni ca, uupo tre bi je i zna ko vno pi smo.Do kra ja tre }e go di ne osno vnog od go -ja i obra zo va nja u~e ni ci/u~e ni ce }e na -u~i ti oba pi sma Bo sne i Her ce go vi ne. Nas ta vu iz ma ter njeg je zi ka }e na ma-ter njem je zi ku u~e ni ka/u~e ni ca izvo -

di ti nas ta vnik/nas ta vni ca kva li fi ci -ran/a da pre da je taj je zik. Ne mo ̀ e se vr{i ti dis kri mi na ci ja u~e -ni ka/u~e ni ca pri pri je mu, u~e{ }u u ak-ti vnos ti ma {ko le ili u bi lo ko joj dru gojodlu ci ve za noj za tog u~e ni ka/u~e ni cuna osno vu to ga {to u {ko li, u usme-nom ili pi sme nom izra ̀ a va nju, ko ris -ti bi lo ko ji od zva ni ~nih je zi ka Bo sne iHer ce go vi ne. Ne mo ̀ e se vr{i ti dis kri mi na ci ja nas -ta vni ka/nas ta vni ca ili ne kog dru gogza po sle nog pri izbo ru, uvje ti ma za po-sle nja, na pre do va nju ili u bi lo ko jojdru goj odlu ci ve za no za tu oso bu naosno vu to ga {to u {ko li, u usme nomili pi sme nom izra ̀ a va nju, ko ris ti bi loko ji od zva ni ~nih je zi ka Bo sne i Her-ce go vi ne.

A ~la nak 7. Ure dbe o od go ju i obra zo va njuu sus ta vu ka to li ~kih {ko la za Euro pu:^la nak 7.

(1) Nas ta vu i dru ge obli ke od goj no-obra -zo vnog ra da, {ko le izvo de na hrvat skomje zi ku i la ti ni ~nom pi smu.(2) Je zi ci kon sti tu ti vnih na ro da Bo sne iHer ce go vi ne upo tre blja vat }e se u svim{ko la ma, su kla dno Us ta vu Bo sne i Her ce -go vi ne.(3) Svi u~e ni ci }e u {ko la ma izu ~a va ti pi -sma ko ja su u slu ̀ be noj upo ra bi u Bo sni iHer ce go vi ni.(4) Je zik i kul tu ra hrvat skog na ro da idru gih kon sti tu ti vnih na ro da, kao i sva kezna ~aj ni je ma nji ne ko ja ì vi u Bo sni iHer ce go vi ni, po {to vat }e se i izu ~a va ti u{ko li u naj ve }oj mje ri u ko joj je to izvo di -vo. (Podv. N.V.)

[ta je ako ne sma nji va nje svo |e nje tri je-zi ka na je dan – hrvat ski, i dva pi sma naje dno – la ti ni cu? Bi lo bi do bro pro ~i ta tine gdje obra zlo ̀ e nje – za {to su hrvat skije zik i la ti ni ~no pi smo po de sni ji od }i ri li -ce, bo san skog i srpskog, za pro mi ca njeka to li ~kih i europ skih vri je dnos ti. Ka daje to i ka ko hrvat ski je zik pos tao apa ratka to li ~kog od go ja i obra zo va nja? Za {to ika ko i oda kle odje dnom u ka to li ~kom su-s ta vu {ko la za Euro pu je zik i kul tu ra hr-vat skog na ro da do bi ja ju po vla {te ni sta-tus? Ka ko se ugo vor sa Sve tom sto li compre tvo rio u hrva ti zi ra nje obra zo va nja?

Od go vor je, pu tem hrvat skog je zi ka, ko jise upor no i ne nau ~no pred stav lja kao ne-


\aci na Bal ka nu u~era zli~ite his to ri jePrvog svjet skog ra ta09.05.2014. Sto go di nana kon Sa ra jev skogaten ta ta, u {ko la ma ubiv {im ju go sla ven skimre pu bli ka ma u~e se ra -zli~ite ver zi je his to ri je ouzro ci ma Prvog svjet-skog ra ta, ko je su od -raz su ko ba iz de ve de-se tih. (Klix.ba)•••

Je li vri je me za gra -|an ski od goj11.05.2014. U to ku jeo{ tra ja vna ras pra va uHrvat skoj o uvo|enjupre dme ta Gra|an skiod goj: udruènja blis kaCrkvi sma tra ju da se ti -me na me}e odre|enaide olo gi ja, dok oni ko jise ba ve ljud skim pra vi -ma kaù da dje ca mo-ra ju do bi ti sve re le van-tne in for ma ci je. (Al Ja-ze era Bal kans)•••

ka kva na ci onal na i lin gvis ti ~ka sa mo da -tost (vi di o to me knji gu Snje ̀ a ne Kor di}Je zik i na ci ona li zam), a ne kao je dan odstan dar da je dnog po li cen tri ~nog je zi kako jim go vo ri vi {e ra zli ~i tih na ci ja. Ova lu kav {ti na pre ras ta i u zah tjev danas ta vni ka dar go vo ri ta ko shva }e nim je-zi kom:Pre ma ~lan ku 102., sta vak 2., po zna va njehrvat skog je zi ka i la ti ni ~nog pi sma je po se bniuvjet za za sni va nje ra dnog odno sa u {ko li.Kan to nal ni za kon ta kvu vrstu dis kri mi -na ci je ne odo bra va:

Ne mo ̀ e se vr{i ti dis kri mi na ci ja nas -ta vni ka/nas ta vni ca ili ne kog dru gogza po sle nog pri izbo ru, uvje ti ma za po-sle nja, na pre do va nju ili u bi lo ko jojdru goj odlu ci ve za no za tu oso bu naosno vu to ga {to u {ko li, u usme nomili pi sme nom izra ̀ a va nju, ko ris ti bi loko ji od zva ni ~nih je zi ka Bo sne i Her-ce go vi ne. (~l. 7.)

Je zik i na ci ona li zamJe zik je u obra zo va nju tro jan ski konj na-ci ona li zma. Zlo upo tre bom pra va na je zikkao za ga ran to va nog ljud skog pra va, lo-kal ni na ci oni na ma la vra ta u obra zo vnisis tem u Bo sni i Her ce go vi ni uvo de sa -drà je ko ji su ~es to u su pro tnos ti s pro-kla mo va nim op {tim obra zo vnim ci lje vi -ma. Zah tjev ro di te lja bo{ nja ~ke dje ce za na-s ta vom na bo san skom je zi ku, u Vrbanj -ci ma i Ko nje vi} Po lju, ni je bio zah tjev zakva li te tni jim obra zo va njem. Ro di te lji ni su pos ta vi li su {tin sko pi ta njeo to me da li i ka ko i za ko ga nas ta va na sr-pskom je zi ku, na ko jem oni ne è le nas ta -vu za svo ju dje cu:

a) omo gu }a pris tup zna nju kao osno -vi za ra zu mi je va nje se be, dru go ga isvi je ta u ko jem se ì vi; b) osi gu ra va op ti mal ni ra zvoj za sva -ku oso bu, uklju ~u ju }i i one s po se -bnim po tre ba ma, u skla du s nji ho vimuzras tom, mo gu }nos ti ma i men tal -nim i fi zi ~kim spo so bnos ti ma; c) pro mo vi {e po {ti va nje ljud skih pra -va i osno vnih slo bo da, i pri pre ma sva -ku oso bu za ì vot u dru{ tvu ko je po -{tu je prin ci pe de mo kra ti je i vla da vi -ne za ko na; d) ra zvi ja svi jest o pri pa dnos ti drà viBo sni i Her ce go vi ni, vlas ti tom kul tur -nom iden ti te tu, je zi ku i tra di ci ji, na

na ~in pri mje ren ci vi li za cij skim te ko -vi na ma, upo zna ju }i i uva ̀ a va ju }idru ge i dru ga ~i je, po {tu ju }i ra zli ~i tos -ti i nje gu ju }i me |u so bno ra zu mi je va -nje, to le ran ci ju i so li dar nost me |usvim lju di ma, na ro di ma i za je dni ca -ma u Bo sni i Her ce go vi ni i svi je tu; e) osi gu ra va je dna ke mo gu }nos ti zaobra zo va nje i mo gu }nost izbo ra nasvim ni vo ima obra zo va nja, bez ob zi rana spol, ra su, na ci onal nu pri pa dnost,so ci jal no i kul tur no po ri je klo i sta tus,po ro di ~ni sta tus, vje roi spo vi jest, psi-ho fi zi ~ke i dru ge li ~ne oso bi ne; f) pos ti ̀ e kva li te tno obra zo va nje zagra |a ne; g) pos ti ̀ e stan dar de zna nja ko ji semo gu kom pa ri ra ti na me |u na ro -dnom, odno sno evrop skom ni vou,ko ji osi gu ra va ju uklju ~i va nje i nas ta -vak {ko lo va nja u evrop skom obra zo -vnom sis te mu; h) pod sti ~e cje lo ̀ i vo tno u~e nje;i) pro mo vi {e eko nom ski ra zvoj;j) uklju ~u je u pro ces evrop skih in te -gra ci ja.

Sve su ovo, na ime, za ko nom de fi ni sa nici lje vi obra zo va nja. Pri ~e mu tre ba obra-ti ti pa` nju na stav d); na ~i ji se vlas ti ti kul-tur ni iden ti tet, je zik i tra di ci ju mi sli? Umje-s to da ospo ra va ju pra vo na ci ona li zmu dauzur pi ra obra zo va nje i pre tvo ri ga u svojin dok tri na cij ski apa rat, ro di te lji su zasvo ju dje cu tra ̀ i li sa mo da se pro mi je nije zik na ko jem }e se ta po dva la nas ta vi ti. [ta, me |u tim, ako se s is tim zah tje vompred obra zo vnim vlas ti ma i OHR-om po-ja vi gru pa ro di te lja ko ja }e za svo ju dje cutra ̀ i ti nas ta vu bez na ci ona lis ti ~ke in dok -tri na ci je, i na sva tri je zi ka, shva }e na kaoje dan po li cen tri ~ni (ka kav su en gles ki,nje ma ~ki, {pan ski), u skla du s na ukomko ja se tom pro ble ma ti kom ba vi? Na ~i ja}e se kon sti tu ti vna pra va oni mo }i po zva -ti? Ili nji ho va dje ca ve} uùr ba no u~e en-gles ki, ne vi de }i se uklju ~e na u europ skepro ce se kao ro blje na ci onal nih eli ta. \a ci Ka to li ~kog {kol skog cen tra po la ga -}e ove go di ne dvi je ma tu re, prvo ka to li -~ku (tri pre dme ta) pa po tom kan to nal nu(pet pre dme ta). Ra zlog to me ni je ma njena ci ona li zma u obra zo va nju, ne go vi {e.Ina ~e bi |a ci tu prvu ma tu ru spre ma li pokva li te tnim, a ne po hrvat skim ud`be ni -ci ma. �

20

Maturanti o predstoje}oj eksternoj maturi: Anesa: Strah me je eksternemature, i mislim da ne bi trebalo da je bude, prijemni je puno bolja stvar. Nisamsigurna da li }e izgledati kao na probnoj maturi, kaù da }e biti izmjenjeno puno stvari. Be-

rina: Pomalo me strah, ideja je grozna, djeca se previ{e sekiraju i pritisak je prevelik.Ako je ve} morala da bude eksterna matura, tri predmeta su sasvim dovoljna. Selma: Mi-slim da }e biti prete{ko, prijemni je puno bolji. U~im puno, nadam se da }u dobrouraditi. Lejla: Bolja je eskterna matura od prijemnog, trema je tu, ali ona pozi-tivna. Valjda }e sve biti isto kao na probnoj. Sara: Strah me nije, jer ko je u~io do}i }espreman na maturu i biti siguran u sebe. Nije dobra stvar kao ni 9. razred, djeca gube go-dinu dana, i mislim da je osmogodi{nji program bolji tako|er prijemni je bolji na~in upisau srednje {kole Kantona Sarajevo jer ni{ta nama ne vrijede ova dva izborna predmeta,

samo zakomplikuju tako da djeca vi{e provode vremena {trebaju}i napamet, pola

toga }e zaboravit kako pre|u preko praga {kole. I da, mislim da nije dobro napravljeno za

djecu koja dolaze iz privatnih {kola, jer njima je teè i nemaju mogu}nost dovoljno dobre

pripreme jer profesori, kao i Ministarstvo za obrazovanje ne zna kako se ta djeca upisuju.

Sara: Mislim da je glupa ideja eksterne mature, sve je prete{ko ali me nije nimalo strah.

Haris: Upisan sam ve} u privatnu {kolu pa mi ni{ta ne ovisi o eksternoj maturi, tako

da mi ne predstavlja nikakav problem. Mehmed: Vrlo me je strah, ali opet o~ekujem da }e

biti lagano kao na probnoj. Adna: Mislim da je fuj. Mislim da nije potrebna i da je prijemni

mogao ostati i da je 5 predmeta previ{e za nekog ko ima redovnu nastavu plus to. Strahme je, logi~no. Ne znam, da su nam dali kao pro{loj generaciji, tad me ne bi bilo strah.

Amila: Eksterna matura nije mjerilo ni~ijeg znanja, ne}e biti razlike izme|u slabijih i bo-

ljih u~enika. Lo{a ideja. Nadam se da ne}e biti kao na probnoj maturi gdje su nam go-

vorili ve}inu odgovora. Strah me je iako sam ve} upisana u privatnu {kolu. Samra: Mislim

da je najve}a glupost, osje}am se kao da ni{ta ne znam i da nemam pojma o bilo~emu. Strah me je u kojoj }u srednjoj zavr{iti na kraju. I pored mature, imam previ{e oba-veza za druge predmete. Muhamed: Mislim da je ministar kriv za sve, nije me

strah, ali se nadam da }u dobro uraditi. Ne znam kako }e sve da bude, ali mora biti kao na

probnoj ina~e se planiram àliti. Hena: Pa mislim da je eksterna matura ove godine mnogorealnija, ali i teà i smatram da nije fer to {to polaèmo svo gradivo od 6. razreda. Eksternamatura i nije tako lo{a ideja. Naravno da me strah, jer eksterna nosi najvi{e bodovai od nje zavisi u koju {kolu }emo se upisati.

Hvala ze odgovore u~enicama i u~enicima sarajevskih osnovnih {kola: Anesa i Amila, Hamdija Kre{evljakovi},Berina, Haris i Hena, Musa ]azim ]ati}, Selma, Hrasno, Lejla, ]amil Sijari}, Sara, QSI International School of Sa-rajevo, Sara, Fatima Guni}, Mehmed, Kova~i}i, Adna, Mehmed-beg Kapetanovi} Ljubu{ak, Samra, Saburina, Mu-hamed, Mula Mustafa Ba{eskija.

Muhamed Bisi}


Za ko no dav stvo i za ko no dav lje ni ci

Viza za penziju

Na kon sre dnjih, u{trajk idu i osno vne{ko le 19.03.2014. Jo{je dan u ni zu {traj ko vaodràt }e se u Za pa d-no her ce go va~koj ùpa-ni ji, ovog pu ta u svimosno vnim {ko la ma. Ka -ko na vo de iz sin di ka ta,ra zlo zi su slje de}i: ne-re do vi ta upla ta do pri-no sa za mi ro vin sko izdrav stve no osi gu ra nje,ne pos to ja nje je din stve-nog pra vil ni ka o pri je -mu dje la tni ka, skra}iva -nje prvog ra zre da de ve-to go di{ njeg obra zo va-nja, ne za ko ni ta is pla taot pre mni na dje la tni ci -ma ko ji su oti {li u mi ro-vi nu, ne za ko ni to sma-nje nje pla}e, ne is pla -}iva nje po ro di ljnih na-kna da, ne is pla}iva njeho no ra ra, ka{ nje nja uis pla ti to plog obro ka itro {ko va pri je vo za tene is pla ta re gre sa za2013. (Dne vni list)•••

Pra vi la su tu da se ne po {tu juBo sna i Her ce go vi na, sa dva en ti te ta, je -dnim dis tri ktom, je da na est mi nis tar sta vaobra zo va nja plus je dan odjel obra zo va -nja sa na dle ̀ no{ }u u Dis tri ktu Br~ko,pro pi su je is to to li ko pra vil ni ka o po la ga -nju stru ~nog ispi ta za osno vne i sre dnje{ko le. Na ra vno, do svih njih ne mo gu }eje do }i pu tem zva ni ~nih stra ni ca kan to -nal nih mi nis tar sta va za obra zo va nje, jerse stra ni ce ne aù ri ra ju i po ne ko li ko go-di na. Sve ga ~e ti ri kan to na (Sa ra jev ski,Un sko-san ski, Kan ton 10 i Tu zlan ski kan-ton) na svo jim stra ni ca ma (mi nis tar stva iPPZ-ovi) ima ju pos tav ljen ovaj pra vil nik.Iako se mo gu pro na }i za ko ni o osno v-nom i sre dnjem obra zo va nju, oni se ti ~usvih ta ~a ka tog ni voa obra zo va nja (fun k-ci oni sa nje {ko le, ime no va nje di re kto ra,vi je }e ro di te lja itd.), a ~lan ko ji se odno sina stru ~ne ispi te je dva je vi dljiv, ~es tovrlo {tur. Na stra ni ci Vla de Her ce go va -~ko-ne re tvan ske ù pa ni je ne pos to ji po-s tav ljen do ku ment, osim zva ni ~nog oba-vje {te nja o uki da nju na kna de za po la ga -nje stru ~nog ispi ta za vo lon te re ko ji susta ̀ i ra li u {ko la ma od 2012./2013. {kol skego di ne. Ni za Re pu bli ku Srpsku ne maobjav lje ne le gi sla ti ve, osim pdf oba vje -{te nja, slu ~aj no pro na |e nog na stra ni ciFi lo lo {kog fa kul te ta u Ba njoj Lu ci (va ̀ e -}i za 2012. go di nu), ko jim se pro pi su jupo tre bni do ku men ti i ci je na stru ~nog

ispi ta. Ka ko za nas ta vni ke i pro fe so re, ta -ko i za bi bli ote ka re, lo go pe de i os ta lestru ~ne sa ra dni ke: go di na je 2014., a nazva ni ~nim web-stra ni ca ma jo{ uvi jek ni -su dos tu pni po da ci ko ji bi ola k{a li pro ce -du ru po la ga nja i sma nji li mo gu }nost pri-ku plja nja po gre {ne do ku men ta ci je. Ne-ka da{ nji kan di da ti i kan di dat ki nje pot -vr|u ju da ne dos ta ju in for ma ci je u svimaspe kti ma ispi ta. Di na je po la ga la stru ~ni ispit iz bi bli ote -kar stva to kom 2013. go di ne: U pe ri odu ka da sam se ra spi ti va la, odno snopla ni ra la pri ja vi ti se za po la ga nje stru ~nogispi ta prven stve no sam po ku {a la do bi ti re le -van tne in for ma ci je na web stra ni ci Na ci onal -ne bi bli ote ke – na jo sno vni je in for ma ci je ni -sam mo gla do bi ti. Do bi la sam in for ma ci je ko -je pre dme te po la ̀ em, ko je pre dme te po dra zu -mi je va stru ~ni ispit na mi je njen za pre kva li fi -ka ci ju ra znih te hno lo {kih vi {ko va. Me |u tim,ka da je pla ni ran stru ~ni ispit, u ko li ko sa ti iko ju ta ~no do ku men ta ci ju tre bam za po kre ta -nje ~i ta vog pro ce sa – o to me ni sam mo gla na -}i po tpu ne in for ma ci je. Ta ko |er tre ba na po -me nu ti da web stra ni ca, kao ni li ~ni raz go vorsa ko le ga ma u Na ci onal noj bi bli ote ci mi ni jemo gao ra zja sni ti mis te rij ko li ko ko {ta stru ~niispit za di plo mi ra ne bi bli ote ka re. Na kon admi nis tra ti vnog di je la, sli je di ~e -ka nje po zi va, odno sno oba vje {te nje o da-tu mu po la ga nja. Da ni ma sam ~e ka la da se ja vi sa vje tni ca i ka -è mi ter min po la ga nja. Re kla je da ~e kamnjen po ziv. Kad sam se umo ri la i za bri nu la,po ~e la sam da do sa |u jem i da je zo vem. Je dandan se ja vi la i re kla da da nas ~e kam po ziv jer}e ona do bi ti oba vi jest iz mi nis tar stva. Ja samobu ~e na sje di la kraj te le fo na i ~e ka la kad }e meoba vi jes ti ti da mo gu tr~a ti na auto bus, ka ̀ eEdi na, ko ja je pri je ne ko li ko mje se ci po lo -ì la stru ~ni ispit za nas ta vni cu bo san sko -ga je zi ka i knji ̀ e vnos ti u KS. Za obra zo vnu stru ku, po la ga nje ovogispi ta zna ~i i pri pre mu ~a sa na ko jem tro -~la na ko mi si ja ocje nju je sve aspe kte ra dau u~i oni ci, od iz gle da ta ble do odno sa sau~e ni ci ma i obra de nas ta vne je di ni ce.Pri je pris tu pa nja ovom pra kti ~nom di je -lu ispi ta, po tre bno je na pi sa ti pri pre muko ja se po tom dos tav lja nas ta vni ku me-to di ke iz vi so ko {kol ske us ta no ve, ko ji jeuje dno i ~lan ko mi si je. Pri pre ma se pre-gle da i odo bra va za ~as. Iako u Pra vil ni kuza po la ga nje ispi ta za KS ni gdje ne po-


Za vr{i li ste fa kul tet nas ta vnog smje ra. Do bi liste di plo mu, ali po la ko – jo{ nis te za vr{i li sispi ti ma. Da bis te uo p}e bi li u mo gu }nos tikonku ri sa ti za nas ta vni ~ki po sao, mo ra teodradi ti za ko nom pre dvi |e ni pri pra vni ~kista`, a po tom po lo ̀ i ti i stru ~ni ispit, ko ji jezami{ ljen kao fi nal na eva lu aci ja ste ~e nogprakti ~nog is kus tva i te orij skog zna nja.Me|utim, {ta je mje ra stru ~nos ti ovog ispi ta iko li ko je stvar pu ke for me, a ne kon kre tnogzna nja sti ca nog to kom odre |e nogpripravni~kog sta ̀ a? Da li je sta nje u pra ksijedna ko onom na pa pi ru, pro pi sa nompravilni ci ma o po la ga nju?

Jasmina Bajramovi}

[trajk upo zo re nja pro-s vje ta ra, kraj {kol skego di ne bi mo gao do}iu pi ta nje 09.04.2014.Kan to nal ni grad ski sin-di ka ti osno vnog obra-zo va nja i od go ja i Sin-di kat sre dnjeg i vi so kogobra zo va nja Ze ni~ko-do boj skog kan to na da -nas su or ga ni zo va lidvo sa tni {trajk upo zo-re nja u svim osno vnim isre dnjim {ko la ma napo dru~ju kan to na, kao ina Uni ver zi te tu u Ze ni -ci. (Klix.ba)•••

U sre dnjim {ko la ma upo ne dje ljak {trajkupo zo re nja10.04.2014. Pro fe so risre dnjih {ko la u Un sko-san skom kan to nu je d-no sa tnim pre ki dom na-s ta ve u po ne dje ljak 14.apri la upo zo rit }e nasvoj teàk po loàj.(Klix.ba)•••

stoji stav ka o vre men skom pe ri odu ko jise odo bra va za pi sa nje pri pre me, za kon -ski je rok 14 da na. Ipak, sta nje na te re nuje po tpu no dru ga ~i je. Edi na, kao i nje nako le gi ca Asmi ra do bi le su tri da na za pi-sa nje pri pre me. Pre ma nji ho vim sa zna -nji ma i raz go vo ri ma sa ko le ga ma, is ti jerok dat i dru gim kan di da ti ma.Ka ko je ve} spo me nu to, stru ~ni ispit se,bez iznim ke, na ~i ta vom po dru ~ju BiHpro vo di u dva di je la: prvi dio je pra kti -~ni, odno sno drà nje je dnog ~a sa sa oda-bra nom nas ta vnom je di ni com, na kon ko -jeg sli je di os vrt na odrà ni ~as, odno snopro vje ra op}eg zna nja iz oblas ti me to di -ke. Ova kav tok pot vr|en je, npr. Pra vil -ni kom za KS, u ~la nu 9. Na kon to ga sepre la zi na admi nis tra ti vni dio, gdje seod go va ra na pi ta nja iz oblas ti za ko no da -vno-pra vne i admi nis tra ti vne re gu la ti ve.Edi na ka ̀ e da, iako je za do vo ljna to kom~a sa, ni je oba vi je {te na o sta nju u ra zre duu ko jem je po la ga la (je dan od u~e ni ka bi -lo je di je te sa po se bnim po tre ba ma). UAsmi ri nom slu ~a ju, ko mi si ja ni je pa` lji -vo pra ti la ~as, ve} se do {ap ta va la izme |use be. Ka ko je pri sus tvo va la i na dru gimpo la ga nji ma, Asmi ra tvrdi da je is ta si tu -aci ja pra ti la i dru ge kan di da te. Spo me nu ti me to di ~ki dio ispi ta je, pre masa ku plje nim is kus tvi ma, zas ta rio. Naj ve -}i pro blem se jav lja, po Asmi ri nom mi{ -

lje nju, u ne dos tat ku ade kva tni je i sa vre -me ni je li te ra tu re. Ona se sa mos tal no sna-la zi la is tra ̀ u ju }i po in ter ne tu i pri pre -ma ju }i se pre ko sta ri jih me to di ~kih pri -ru ~ni ka. Edi ni je una pri jed re ~e no ko ja }epi ta nja ima ti; ka ̀ e da je to stan dar dnapra ksa i da se obi ~no ra di o {a blon ski for-mu li ra nim pi ta nji ma, po put obli ka ra da,me to da, or ga ni za ci je ~a sa le kti re itd. Nakra ju, ni ti je do bi la do go vo re na pi ta njani ti je iz vla ~i la ce du lji ce s pi ta nji ma, ko jesu pre dvi |e ne Pra vil ni kom gdje sto ji dase op}oj pro vje ri iz me to di ke pris tu pa naosno vu pi ta nja ko ja kan di dat do bi je iz vla ~e -njem ce du lji ce s pi ta nji ma. Pi ta nja su joj po-s tav lje na iz gla ve.Ni ko od njih ne go vo ri o sa vre meni jim me to -da ma, pre dnos ti ma akti vnog u~e nja, ra zvi ja -nju kri ti ~kog mi{ lje nja kod dje ce, pro gra mi ra -ne nas ta ve i sl. Ja sam na {la sa mo ne ki pri ru -~nik za dje cu do 4. ra zre da, gdje se sve opetsvo di na crta nje i bo ja nje, tvrdi Asmi ra. Di -na svje do ~i da ni je ni {ta bo lje ni ti pri po-la ga nju ispi ta za stru ~nog sa ra dni ka u{ko la ma (u ovom slu ~a ju, bi bli ote kar ku):Sa ma sam se pi pre ma la za po la ga nje stru ~nogispi ta, bez ob zi ra na ~i nje ni cu da je Na ci onal -na bi bli ote ka iz da la pri ru ~nik iz oblas ti ka ta -lo gi za ci je, ko ji je je dan od te me ljnih pre dme tako ji se po la ̀ u unu tar stru ~nog ispi ta. Po momsa zna nju, pos to je dva iz da nja is tog pri ru ~ni -ka – je dno sta ri jeg da tu ma, dru go no vi jeg da-

24

Ne iz vje sna bu du}nostza vi so koo bra zo va neBo san ce i Her ce gov -ce 13.04.2014. Pre mapo da ci ma Svjet skeban ke, sto pa ne za po-sle nos ti mla dih u BiHizno si vrto gla vih 57 %.Be nja min Ka di}, me -nadèr por ta la za ogla -{a va nje slo bo dnih ra d-nih mjes ta Po sao.ba,kaè da su naj traèni jiko mer ci ja lis ti, za tim ITstru~nja ci, inìnje ri ma -{in stva i elek tro te hni ke,ar hi te kti, te ra dni ci u of-fi ce ma na ge men tu i fi-nan si ja ma, a slaè seda obra zo vni sis tem neus mje ra va do vo ljanbroj stu de na ta na fa kul-te te ko ji proi zvo de de fi -ci ta ran ka dar. (BU -KA)•••

Sa udin Si vro: Si tu aci -ja u obra zo vnom sis -te mu je ha oti~na, po li-ti ka se umi je {a la18.04.2014. Odlu kuVla de KS, ko jom se Mi-nis tar stvo obra zo va nja ina uke KS oba ve za lo zapri pre mu pri je dlo gamo gu}ih no vih ~la no va[kol skog odbo ra Os -no vne mu zi~ke {ko lena Ilidì, Sin di kat osno -vnog obra zo va nja i od-go ja KS, na ~elu sa Sa -udi nom Si vrom, sma trane pri hva tlji vom. Di re k-tor OM[ po ku {a va sku -pi ti gru pi cu lju di, njih12, ko ji ga podràva ju,ka ko bi oni bi li no vi ~la -no vi [kol skog odbo ra ita ma nji na pred stav lja lave}inu. To }e bi ti ne za-ko ni to i ne le gal no i ne -}emo pri hva ti ti ni ka kveodlu ke ko je se do ne suna taj na~in. Mi bi smosa mo vo lje li da po li ti kaiza|e iz {ko la, re kao jeSi vro. (Klix.ba)•••

tu ma – sa dràj i pri mje ri za vje ̀ bu su is ti uoba iz da nja! Da bis te bi li upu }e ni u li te ra tu ru,~i ni se da mo ra te bi ti di je lom pre kva li fi ka cij -skog pro gra ma. Ako je u pi ta nju ne {to dru go– ni ka da ni sam sa zna la. U slu ~a ju ovog ispi -ta, ona je ka sni je us ta no vi la ne ko li ko pro-ce du ral nih oma {ki, po put ~i nje ni ce da ni -ko kan di da te ni je pret ho dno upo znao sako mi si jom, re do sli je dom po la ga nja, vre-men skim tra ja njem ispi ta, nje go vim di je -lo vi ma itd. Naj ve }i pre kr{aj Pra vil ni ka jena ~i njen, pak, ne ja snim kri te ri ji ma za po-la ga nje. Kan di dat ki nji je re ~e no da je po -lo ̀ i la ispi te iz oblas ti drà ve i pra va, stra-nog je zi ka, pi sme ni i us me ni ispit iz obla-s ti kla si fi ka ci je, te pi sme ni dio ispi ta iz ka-ta lo gi za ci je. Usme ni dio ni je po lo ̀ i la, na{ta joj je je dna ~la ni ca ko mi si je su ge ri sa lada upi {e kurs za stru ~nu pre kva li fi ka ci ju,ko ji se do da tno pla }a, ko jim }e ste }i je di nova li dno zna nje, iako je spo me nu te ispi teve} po la ga la u okvi ru stu di ja za bi bli ote -kar stvo. Do do da tne za bu ne do la zi na-kna dnom pro vje rom Pra vil ni ka u ko jemsto ji da se kan di dat vra }a na po pra vniispit uko li ko ni je po lo ̀ io naj ma nje dvaispi ta, {to ni je bio njen slu ~aj. Na kon uka-zi va nja na za kon ske odre dbe, od pred sje -dni ce ko mi si je do bi ja slje de }i od go vor:Pra vil nik je zbu nju ju }i i ~la ni ca ko mi si jeko ja ju je ispi ti va la je nez go dna, ali }e slje -de }i put sve bi ti ok. U okvi ru nas ta vni ~kog stru ~nog ispi ta,dru gi dio se pro vo di kroz pro pi ti va njeza ko no da vnog okvi ra u oblas ti obra zo -va nja i op}e ni tog zna nja o drà vnomure |e nju. U Sa ra jev skom kan to nu, ispitpro vo di tro ~la na ko mi si ja sas tav lje na odsa vje tni ka za nas ta vu, pe da go ga i je dnog~la na ko ji pred stav lja mi nis tar stvo zaobra zo va nje. Pi ta nja bi se, kao i u pret ho -dnom slu ~a ju, tre ba la iz vla ~i ti. Me |u tim,~i ni se da se i to pra vi lo po {tu je spo ra di -~no. Ta ko je i bi lo u Asmi ri nom slu ~a ju,ali ne i u Edi ni nom: ni je bi lo iz vla ~e njapi ta nja, ni je bi lo ni ka kvog re da pri ulas -ku na ispit jer ni je bi lo ure |e nog spis kakan di da ta, a po ~i nja lo se sa i do dva sa taza ka{ nje nja. Sam ispit je ja ko op te re }enza ko ni ma i admi nis tra ti vnim akti ma ko -ji se za bo rav lja ju dan ka sni je. Edi na je, kaoi os ta li kan di da ti, bi la du ̀ na spre mi ti Za -kon o osno vnom/sre dnjem obra zo va nju,Pra vil nik o pe da go {koj do ku men ta ci ji ievi den ci ji, Us tav BiH sa svim ni vo ima

vlas ti, na dle ̀ nos ti, kao i aktu el ne mi nis -tre (fe de ral ne i kan to nal ne): Ne ka ̀ em dase to ne tre ba zna ti. Na ra vno, to je po tre bno,po ~ev {i od stru ktu re, evi den ci je, na ~i na vo |e -nja dne vni ka i sl., ali svi ti po da ci ne ma ju ni-ka kvu ve zu s dje com, ni ti sa pra kti ~nim izvo -|e njem nas ta ve. Is tog je mi{ lje nja i Mu amer Ju su fo vi}, na-s ta vnik bo san skog je zi ka i knji ̀ e vnos tiko ji je stru ~ni ispit po la gao u HNK 2011.go di ne: Sve ono {to se u~i lo za stru ~ni ispitsvo di se na pi ta nja ko ja kru ̀ e i ko ja se di je leme |u so bno. Ako è li{ ne {to na u~i ti, uzme{za ko ne, ako è li{ se bi ola k{a ti uzme{ skrip tesa pi ta nji ma i od go vo ri ma itd. Mo je mi{ lje njeje da se te orij ski dio stru ~nog ispi ta tre ba od-no si ti vi {e na psi ho lo gi ju dje ce, po zna va njete hni ka ra da sa dje com, odnos sa uòm i {i -rom za je dni com, rje {a va nje kon flik tnih si tu -aci ja, odnos pre ma dje ci sa po se bnim po tre ba -ma. Ne spo rim da je po tre bno po zna va nje za-ko na, ali bi bi lo bo lje da se to u~i na fa kul te ti -ma, bez op te re }i va nja na stru ~nim ispi ti ma.Kan di dat ki nja Ema, nas ta vni ca en gles -kog je zi ka, po la ga la je stru ~ni ispit u KSove go di ne i sta va je da dru gi, admi nis -tra ti vni dio ispi ta po naj ma nje ima ve zesa sa mom pro fe si jom: Znam da sam pu notih pi ta nja na{ tre ba la kao di je te i ve} ih se nesje }am, dok sam stva ri ko je sam kon kre tno na -u~i la, vi dje la, pri mi je ni la kroz rad odmah za-pam ti la. Na pri mjer, je dno od pi ta nja je o ra z-re dnoj knji zi, gdje vas, izme |u os ta log, pi ta -ju {ta sve ona sa drì. Mi slim da ne ma smi slau~i ti ta ko ne {to na pa met jer }u, u slu ~a ju kadbu dem tre ba la ispu ni ti dne vnik, vi dje ti i mno -go bo lje na u~i ti njen sa dràj. Na kon oba ve znog je dno go di{ njeg sta ̀ a,stru ~nom ispi tu ove go di ne pris tu pio je inas ta vnik po vi jes ti Ivan, po pra vi li maKan to na 10. Nje go vo mi{ lje nje je, su de }ipo ve li kom bro ju kan di da ta ko ji po lo ̀ e,da je taj ispit sve den na pu ku for mal nost.Ra di se o for mi i nov cu, ni {ta vi {e, ka ̀ e iEmir, nas ta vnik fi zi ~kog od go ja.

Ne je dna ki uslo viPre ma ana li zi dos tu pna ~e ti ri pra vil ni ka,vi dlji vo je da je naj lo {i je opre mljen pra vil -nik Kan to na Sa ra je vo. U se da mna est ~la-no va obja{ nje na je pro ce du ra po la ga nja,kao i uvje ti ko je je po tre bno ispu ni ti ka -ko bi kan di dat pris tu pio ispi tu. Pra vil ni -ci USK i Kan to na 10 sa drè i pro gra mepo ko ji ma se pri pre ma po la ga nje stru -


Ve}e pla te pros vje ta ri -ma 22.04.2014. Vla daUn sko-san skog kan to -na na sje dni ci u Bi ha}uusvo ji la je pri je dlogSpo ra zu ma o ut vr|iva -nju vi si ne pla ta i na kna -da ko je ne ma ju ka ra k-ter pla ta za po sle nih uus ta no va ma pred {kol -skog, osno vnog i sre-dnjeg obra zo va nja i od -lu ku o vi si ni osno vi ce iko efi ci jen ta za za po sle -ne u obra zo va nju. (Ne-za vi sne no vi ne)•••

BiH iz go di ne u go di -nu izba cu je ne po tre-bne obra zo vne ka dro -ve 29.04.2014. Bo sna iHer ce go vi na ve} go di-na ma ima ve li ki pro-blem s vi so kim pro cen-tom ne za po sle nih oso -ba; taj trend je naàlostkon stan tan, a je dan odgla vnih uzro ka je ne us -kla|enost obra zo vnogsis te ma s po tre ba matrì {ta. (Klix.ba)•••

~nog ispi ta, uklju ~u ju }i i za kon ske i pod -za kon ske akte ko je je po tre bno po zna va -ti. Pra vil nik KS uo p}e ne na vo di, ni ti de-ta ljni je spo mi nje, oblas ti iz ko jih se kan-di da ti mo ra ju pri pre ma ti; je di ni dio ko jise ti ~e ispi ta sa mog je ~lan 9., ko ji obja{ -nja va di je lo ve ispi ta (pra kti ~ni i admi nis -tra ti vni), i ne {to de ta ljni je na vo di od ~e -ga se sas to ji pra kti ~ni dio ispi ta za stru -~ne sa ra dni ke (pe da go ge i psi ho lo ge).Pra vil nik USK uje dno je i je di ni ko jiobja{ nja va vo lon ter ski sta tus unu tar hi-je rar hi je pros vje tnih ra dni ka, te na kna -dno obra zla ̀ e na ko ji }e se na ~in tre ti ra -ti svoj stvo vo lon te ra u smi slu nov ~a nih idru gih na kna da ko je po kri va sa ma {ko la.Ta ko |er, ono {to sa mo je dan pra vil nik ek -spli ci ra jest ci je na po la ga nja ispi ta (zaUSK ta je ci je na 180 KM). U pra vil ni kuKan to na 10 sto ji da tro {ko ve po la ga njaispi ta sno si sa mo mi nis tar stvo u na dle -`nos ti ovog kan to na, dok po nov lje niispit pla }a kan di dat sam. Za KS mi nis tar -stvo odre |u je ci je nu po la ga nja; ci je natog ispi ta je 250 KM. Kao stru ~na sa ra -dni ca, Di na je mo ra la pla ti ti mno go ve }iiznos za izla zak na ispit (550 KM). U ZDKstru ~ni ispit za nas ta vni ke/pro fe so re ko -{ta 270 KM; za HNK ci je na je bi la 400 KMdo odlu ke do ne se ne kra jem 2012. go di neo uvo |e nju bes pla tnog po la ga nja. Uko-li ko se uzme u ob zir da kan di dat ovim iz-no som pla }a rad ko mi si je odre |e ne zanad zor sa mog ispi ta ({to je stav ka unu tarsa mog pra vil ni ka), ja sno je da se ve li kino vac ula ̀ e u sa ma po la ga nja. Stru ~niispit po lo ̀ en u okvi ru ne kog od na ve de -nih kan to na pri zna je se i u dru gim kan-to ni ma na po dru ~ju Fe de ra ci je, {to je re-gu li sa no za ko nom; sto ga ni je ja sno zbog~e ga bi ci je na po la ga nja pri je dnom mi-nis tar stvu, odno sno PPZ-u bi la ve }a ne -go u dru gom.

Stru ~ni ispit pred ispi tomStru ~ni ispit je posljednja in stan ca u pro-ce su tran zi ci je po je din ca iz stu den ta ukva li fi ci ra nog pros vje tnog ra dni ka. Ne kiod kan di da ta ko ji su ga po lo ̀ i li i da ljemi sle da je on nu ̀ an ka ko bi se iz vr{i laeva lu aci ja stru ~nos ti kan di da ta, i mno giod njih su za do vo ljni to kom vlas ti tog po-la ga nja. Nas ta vni ca bo san skog je zi ka iknji ̀ e vnos ti ko ja je po la ga la u ZDK sma-tra da je stru ~ni ispit do bro osmi{ ljen, da

kan di dat ima do vo ljno vre me na (de setda na) da pri pre mi je di ni cu i da je to nu -`no za pro vje ru ulo ge nas ta vni ka. Nje nomi{ lje nje di je le i dvi je nas ta vni ce en gles -kog je zi ka ko je tre nu tno ra de u Kan to nuSa ra je vo, kao i stru ~na sa ra dni ca – pe da -go gi nja Ja smi na Lju bi jan ki}, za po sle na u{ko li u Un sko-san skom kan to nu. Me |u -tim, svi ne ka da{ nji kan di da ti i kan di dat -ki nje se sla ̀ u da je i pri pra vni ~ki/vo lon -ter ski sta` go to vo eli mi na to ran u sa mompris tu pu po slu, a ko na ~no i stru ~nomispi tu, te da bi se mo rao za kon pre kro ji ti,na ro ~i to po pi ta nju re gu li sa nja vo lon ter -skog sta tu sa i nji ho vog pro gra ma ra da.Po tre bno je mno go ~vr{}e po ve zi va njepri pra vni ~kog sta ̀ a sa sa mim ispi tom,odno sno ocje nji va nje i nad zor kan di da takroz cje lo ku pan pri pre mni rok, gdje }esam stru ~ni ispit bi ti sa mo di je lom ocje -ne. Ta ko |er, us kla |i va nje pra vil ni ka posvim ta ~ka ma, na ro ~i to no vi jim vo lon -ter skim sta tu si ma, ci je na ma, i dru gimupi tnim stav ka ma tre ba lo bi bi ti di je lomne ke bu du }e re for me, ma kar {to se ti ~eza kon ske pro ce du re. Men to ri ko ji se do-dje lju ju bu du }im nas ta vni ci ma mo ra li biis to ta ko bi ti pod vrgnu ti tes tu: je su li spo-so bni da u~e ne kog no vog za na tu, ko li koto do bro izvo de i da li ima ju bi lo ka kvuod go vor nost za lo {e izvo |e nje obu ke?Ko na ~no, pro mje na sa drì ne sa mog ispi -ta bi la bi po ̀ e ljna, jer – ka ko je je dan odkan di da ta na po me nuo – ni {ta ni je no vo,sve se mo ̀ e na u~i ti pre ko skrip ti ko jekru ̀ e, pri pre me se mo gu ski nu ti s in ter -ne ta. Ova kav ka kav je sad, stru ~ni ispitima ja ko ma lo ve ze sa po tre ba ma nas ta -vni ~kog po zi va. On pre ̀ iv lja va sa mo kaofu{ ~la no vi ma ispi tnih ko mi si ja.

Na po me na: Odre |e na ime na spo me nu -ta u ovom tek stu su izmi je nje na, na zah-tjev sa go vor ni ka i sa go vor ni ca. Pra vaime na su po zna ta re da kci ji. �

26

Za razliku od minskog polja, jezik je prostorslobode, otvoren za tr~anje, skakanje, valjanje,le`anje, ljubljenje, ciku, viku, pjesmu... Ali se una{im {kolama u~i suprotno: da je jezik isto {to iminsko polje, u kojem jezi~ki demineri crtajusigurne staze i odre|uju ljudima kuda smiju akuda ne smiju kora~ati. Ljudi onda govore/hodaju sa strahom, nesigurni usvoju misao i u dobru namjeru sagovornika. Nakraju, kao rezultat nastave maternjeg jezika,umjesto pjesme, iz polja slobode ~uje se mucanje.


Istra`ivawa: Da li je devetogodi{we obrazovawe boqe od osmogodi{weg

Skok bez doskoka

[ko lu ju ka dar ko jine ma {an su za za po-sle we 07.04.2014.Iako za po je di na vi-so koo bra zo vna za ni-ma wa po tra` wa natrì {tu ra da u RS-uzbog pre za si}e nos tigo to vo da i ne pos to -ji, ja vne i pri va tneob ra zo vne us ta no ve ida qe pla ni ra ju daupi su ju i obra zu ju ovajka dar. (Ne za vi sne no-vi ne)•••

Ro di te qi u~eni kaiz Vrba wa ca odba-cu ju tvrdwe da jewi hov pro blemispo li ti zi ran07.04.2014. Ro di te qibo{ wa~kih u~eni kaiz Vrba wa ca kod Ko -tor-Va ro {i odba cu jutvrdwe mi nis tra pro-s vje te i kul tu re Re-pu bli ke Srpske Go ra -na Mu tabxije da jewi hov pro blem ispo-li ti zi ran, te po ru ~u -ju da, bez ob zi ra na to{to su wi ho va dje caiz gu bi la ovu {kol skugo di nu, ne }e odus ta tiod svo jih zah tje va.(Oslo bo|e we)•••

Ni {ta ni je pa me tni je ne go na kon ne -kog mo ̀ da glu pog po sla sjes ti i pre sa -bra ti se: {ta je ura |e no, za {to, ima lismi sla, je li mo glo bo qe. Uvo |e we de-ve to go di{ weg obra zo va wa bio je upra -vo je dan ta kav po sao: mo ̀ da glup. Ura -|en je na brzi nu, bez do brih ana li za,pod pri tis kom po tpi sa nih spo ra zu ma sme |u na ro dnom za je dni com. Kao mon ta -`na ku }a na qo ha vim te me qi ma. Za to je odlu ka Agen ci je za pred {kol -sko, osno vno i sre dwe obra zo va we dase po za ba vi re for mom za sva ku po hva -lu. Da li su u~e ni ci de ve to go di{ we,re for mi sa ne {ko le, bo qi od onih sta-ri jih, iz osmo go di{ we? Ka ko na to pi-ta we da ti ne ki po uz dan od go vor?U Agen ci ji su sma tra li da bi je dno do -bro osmi{ qe no i pre ci zno pro ve de nois tra ̀ i va we, u sa ra dwi sa stru~ wa ci -ma iz obra zo vnih in sti tu ci ja, mo gloda ti do vo qan broj po da ta ka za kva li -te tne za kqu ~ke.Ka ko bi pro vje ri li da li je de ve to go -di{ we {ko lo va we do pri ni je lo pro-mje na ma u pos ti gnu }i ma u~e ni ka iz ma-te ma ti ke i bo san skog, srpskog i hrvat -skog je zika, is tra ̀ i va ~i su pro ve lites ti ra we u~e ni ka za vr{nih osmih ra -zre da, ko ji su bi li posqedwa ge ne ra -ci ja po sta rom sis te mu osno vnog obra-zo va wa. Pret ho dno su mo ra li, i to jeodli ~na stvar, i ko ri sna, de fi ni ra ti

{ta se uo p}e od u~e ni ka tog uzras tao~e ku je.

Pri pre mqe ne su tes tne kwi ̀ i ce, od-no sno tes to vi zna wa iz ma te ma ti ke ibo san skog, srpskog i hrvat skog je zi ka.De fi ni ra na su ispi tna po dru ~ja (na-pri mjer, za bo san ski, srpski i hrvat -ski je zik to su bi li: gra ma ti ka, pra vo -pis i kwi ̀ e vnost i kul tu ra izra ̀ a va -wa), a po tom i ci qe vi po du ~a va wa zasva ko ispi tno po dru ~je.Pre tpos tav qe no je i to da se ne mo ̀ eod sve dje ce o~e ki va ti ma ksi mum, pa suza da ci sa ~i we ni za tri gru pe, pre mao~e ki va nom ni vou (osno vni, sre dwi ina pre dni) i za sva ki ciq po se bno. Svi za da ci su bi li us mje re ni na mje re -we to ga ka ko dje ca ko ris te na u~e no, ane ko li ko su na u~e no us pje {no me mo -ri sa li. Dru gim ri je ~i ma, ni je se pro-vje ra va lo fa kto graf sko zna we ne gofun kci onal no.Pri pre mu tes to va ola k{a lo je is kus tvoagen ci je ko ja je ve} ra ni je u~es tvo va lau is tra ̀ i va wu, TIM SS (Tren ds in In ter -na ti onal Mat he ma tics and Sci en ce Study).Po {to su is tra ̀ i va ~i ta ko |er è qe -li us ta no vi ti ko ji fa kto ri i ka koutje ~u na u~e ni ~ka pos ti gnu }a, na pri -mjer, ka ko i ko li ko ve ze s us pje homima ju po ro di ca, ra zred, {ko la, okru -è we, osim tes to va zna wa pri pre mqe -na su i tri upi tni ka: za u~e ni ke, za na-s ta vni ke i za di re kto re. Upi tnik zau~e ni ke je bio na mi je wen u~e ni ci mako ji su u~es tvo va li u tes ti ra wu da bise do bi li po da ci o ì vo tnim uvje ti mau~e ni ka, sta tu su ro di te qa, akti vnos -ti ma ve za ni ma uz u~e we, van nas ta vnimakti vnos ti ma, sta vo vi ma pre ma {ko -li, pre dme ti ma i u~e wu i sl. Osim to -ga, upi tnik za u~e ni ke sas tav qen je ta -ko da se mo ̀ e us ta no vi ti i to ka kou~e nik sam pro cje wu je ko li ko je efi-ka san u u~e wu i na pre do va wu kroz pre -dmet, te u ko joj mje ri sa mos tal no pla-ni ra, pra ti, pri la go |a va i pro cje wu jesvo je u~e we odre |e nog pre dme ta. Upi tnik za nas ta vni ke bio je na mi je wennas ta vni ci ma pre dme ta tes ti ra nih u~e -ni ka za vr{nih ra zre da da bi se do bi lipo da ci o wi ho voj stru ~nos ti, na ~i ni maor ga ni za ci je ra da i nas ta vnim me to da -ma ko je ko ris te, na ~i ni ma pla ni ra wa,


Iako zbog ne dos tat ka nov ca, {to je u ovomslu~a ju po ve za no i s ma wkom pa me ti,istraìva we ni je za vr{e no, re zul ta ti suzanimqi vi i in spi ra ti vni. Ni je va ̀ nokoli ko godi na {ko la tra je, ne go {ta se{ko lo va wem èli pos ti }i.

Xenana Husremovi} i Nenad Veli~kovi}

[kol sku go di nu uVrba wci ma gu bi 136dje ce, nas tav qa ju sepri tis ci na ro di te -qe 08.04.2014. [kol-sku go di nu u Vrba w-ci ma gu bi 136 dje ce.To su dje ca ra zli~i -tog uzras ta, od prvogdo de ve tog ra zre da.Ro di te qi su i da qesva kog da na pred{ko lom uju tro na pro -tes ti ma, ali ni {tani je u~iwe no da seispo {tu je na {e pra -vo na obra zo va we dje -ce na ma ter wem je zi -ku. Ova dje ca od 12. ju -na pro {le go di ne ni -su sje la u {kol skeklu pe, kaè u raz go v-o ru za Klix.ba NexadSmaj lo vi}, je dan odro di te qa iz Vrba wa -ca. (Klix.ba)•••

Otvo re no 17. Fe de-ral no ta kmi~eweu~eni ka i stu de na tamu zi ke 08.04.2014.Fe de ral ni mi nis tarobra zo va wa i na ukeDa mir Ma {i} u sa ra-jev skoj Sre dwoj mu -zi~koj {ko li otvo rioje 17. Fe de ral no ta -kmi ~ewe u~eni ka istu de na ta mu zi ke2014, ko je se ove go di -ne odràva u Sa ra je -vu. (Ra di osa ra je -vo.ba)•••

pra }e wa i vre dno va wa pos ti gnu }a u~e -ni ka, pro fe si onal nom usa vr{a va wu ivr{wa ~koj edu ka ci ji te o uvje ti ma ra dai op}oj fi lo zo fi ji {ko le.Upi tnik za di re kto re bio je na mi je -wen pri ku pqa wu po da ta ka o ma te ri -jal nim uvje ti ma u {ko li, stru ~noj po -dr{ci u or ga ni za ci ji nas ta ve, pro fe -si onal nom ra zvo ju dje la tni ka, op}ojfi lo zo fi ji {ko le i sl.Ovi po da ci iz upi tni ka is ko ri {te nisu kao fa kto ri ta ko {to se ispi ti va -lo ko li ko do pri no se obja{ wa va wu us-pje ha na tes tu zna wa iz ma te ma ti ke ima ter weg je zi ka.

U su {ti ni, to {to pos to je tri nas ta -vna pla na i pro gra ma, za ovo is tra ̀ i -va we i ni je bio to li ki pro blem. Bi -tno je pak is ta }i to da je u tre nut kuispi ti va wa pro gram na po dru ~ju Fe de -ra ci je BiH bio osmo go di{ wi, dok uRe pu bli ci Srpskoj vi {e ni je bi loosmo go di{ weg sis te ma po {to su onira ni je od Fe de ra ci je pre {li na de ve -to go di{ wi sis tem. Dru go, ka da po gle da te de fi ni ra ne is-ho de, oni su is ti bez ob zi ra da li se ra -di o ma te ma ti ci na srpskom, hrvat -skom ili bo san skom je zi ku. Prin cip jeis ti, sve su os ta lo ni jan se. Ve }i jepro blem to {to u ova kvim uvje ti ma sa -me tes tne kwi ̀ i ce mo ra te {tam pa tiu tri obli ka i na dva pi sma, {to u BiHzna ~aj no pos ku pqu je sva ko is tra ̀ i va -we, ne sa mo ovo.

Na |a ku {ko la sto jiPri je sve ga, is tra ̀ i va we je po ka za loda pos ti gnu }a u dva tes ti ra na pre dme -ta (ma te ma ti ka i b, h, s je zik) mno go vi -{e za vi se od u~e ni ka ne go od {ko le.To mo ̀ e zna ~i ti sqe de }e: ili da ima -mo vrlo uje dna ~e ne nas ta vni ke i {ko -le, pa je za pra vo sve je dno u ko ju {ko ludi je te ide, jer }e na kra ju pos ti }i re-zul tat na osno vu vlas ti tih spo so bnos -ti, ili na pro tiv, da su ra zli ke ve li keali ne bi tne, jer su nas ta vni pla no vi ipro gra mi ta kvi da kva li tet {ko le inas ta vni ka ne mo ̀ e do }i do izra ̀ a ja.

Dje voj ~i ce us pje {ni jeDru ga za ni mqi va stvar je da dje voj ~i -ce ima ju ten den ci ju pos ti za wa bo qih

re zul ta ta, {to je jo{ izra ̀ e ni je u bo-san skom, hrvat skom i srpskom je zi ku.Sli ~ni na la zi utje ca ja spo la (bo qapos ti gnu }a kod dje voj ~i ca) do bi ve ni sui u dru gim ispi ti va wi ma u BiH, {togo vo ri da dje voj ~i ce sus ta vno pos ti ̀ ubo qe re zul ta te od dje ~a ka. Je dno odobja{ we wa mo ̀ e bi ti i brì tem posa zri je va wa dje voj ~i ca kao i wi ho vave }a od go vor nost pre ma {kol skimoba ve za ma. U tra di ci onal nim dru{ -tvi ma (ka kvo je bo san sko her ce go va -~ko), spol no po dva ja we mo ̀ e vo di ti kara zli ~i tim ì vo tnim is kus tvi ma dje -~a ka i dje voj ~i ca {to uzro ku je da se ura zvo ju po sve }u ju u ra zli ~i te do me ne,{to opet vo di k jo{ ve }im po dje la mapo osno vu spo la.

Stan dard je bi tanDru{ tve ni i imo vin ski sta tus obi te -qi iz ko je u~e nik do la zi ima zna ~aj nuulo gu u {kol skom us pje hu, a we gov jeutje caj sna ̀ ni ji kod bo san skog, hrvat -skog i srpskog je zi ka. (To je vje ro ja tnopo sqe di ca po ve za nos ti obra zo vnogsta tu sa ro di te qa i so cioeko nom skogsta tu sa po ro di ce: u po ro di ca ma u ko ji -ma su ro di te qi vi {eg obra zo vnog sta-tu sa o~e ku je se ko ri {te we bo ga ti jegrje ~ni ka i pra vil ni jeg je zi ka te in si-s ti ra we na go vor nim vje {ti na ma). Na -laz da je so cioeko nom ski in deks po ve -zan s pos ti gnu }em iz ova dva pre dme tavo di pre ma za kqu ~ku da obra zo vni si-s tem BiH ne mo di fi ci ra, odno sno nekom pen zi ra so ci jal ne ra zli ke i na tajna ~in ne do pri no si zna ~aj no ve }oj pra -vi ~nos ti i sma we wu ne je dna kos ti.

Sa mo pro cje wi va weIs tra ̀ i va we je po se bnu pa` wu po sve -ti lo pro cje ni sa mo efi ka snos ti. Spo so bnost pro cje ne sa mo efi ka snos -ti, odno sno vlas ti te us pje {nos ti ikom pe ten tnos ti u ne kom po dru ~ju izu-ze tno je va ̀ na u pro ce su u~e wa. Ra zvi -ja se kao re zul tat is kus tva u~e wa ko jeukqu ~u je sve, od za ni mqi vos ti sa drà -ja, sta va nas ta vni ka, pre po zna va waizra ̀ e ne sklo nos ti ka ne kom po dru ~jui sl. Uko li ko di je te ima nis ku per cep-ci ju sa mo efi ka snos ti, npr. u ma te ma -ti ci, on da }e bi ti ma we za in te re so va -no, pos tav qat }e se bi ni ̀ e ci qe ve

30

UN traì ve}a iz-dva ja wa za pro gramobra zo va wa12.04.2014. [est mi-li jar di do la ra po-tre bno je za ra zvoj ob -ra zo va wa u ze mqa mau ra zvo ju – bar se ta -ko tvrdi u iz vje {ta juUje di we nih na ro da,ko ji je na sas tan kufi nan sij skih li de rau Was hin gto nu pred-sta vio spe ci jal niiza sla nik UN-a Gor-don Brown. (Al Ja ze eraBal kans)•••

Na ~aso vi ma vje ro-na uke sa mo osamu~eni ka 12.04.2014.âso ve pra vo sla vnevje ro na uke u okvi ruzva ni~nog nas ta vnogpro gra ma za osno vne{ko le na po dru~juSa ra jev skog kan to napo ha|a sa mo osam u~e -ni ka srpske na ci ona-l nos ti, od ko jih ni je -dan ni je sa po dru~ja~eti ri op {ti ne ko je~ine grad Sa ra je vo.(Ne za vi sne no vi -ne)•••

Is traìva we: U po-sqe dwih 17 go di navi {e od 150.000mla dih na pus ti loBiH 13.05.2014. U Fe-de ra ci ji BiH sto pane za po sle nos ti me|umla di ma u do bi od 15do 24 go di ne izno si67,1 %, od to ga 66,7 %za mu {kar ce i 67 %za ène. Izu ze tno vi-so ke sto pe ne za po-sle nos ti mla dih uz -ro ku ju wi hov odla zakiz ze mqe, jer ve}inavi di al ter na ti vu uodlas ku u inos tran-stvo ra di za po sle wai bo qeg ìvo tnogstan dar da, is ta knu toje u iz vje {ta ju Ana li -za sta wa i po tre bamla dih u FBiH 2013.In sti tu ta za ra zvojmla dih Kult. (Oslo -bo |ewe)•••

(sa mo da pro |em, do bra je i troj ka), ma -we }e us tra ja va ti na rje {a va wu pre-pre ka i na kra ju }e do ̀ iv qa va ti se bekao ne ko ga ko ba{ i ni je za ma te ma -

ti ku. Pro cje na sa mo u~in ko vi tos tipo se bno je vi so ko po ve za na s pos ti gnu -}em u ma te ma ti ci (ko efi ci jent za ma-te ma ti ku go to vo je dva pu ta ve }i ne go -li onaj za je zik). Sto ga je od izu ze tneva ̀ nos ti u pro ce su po du ~a va wa kodu~e ni ka gra di ti osje }aj da su spo so bnii spre mni u~i ti i sa vla da ti gra di vo,i to stra te gi ja ma ko je }e im da ti do brera zlo ge da se ne kim sa drà jem uo p}eba ve. Do bi tna kom bi na ci ja ni je u~e weza ocje nu ne go u~e we iz ra do zna los ti.

U~i ti ka ko u~i tiIs tra ̀ i va we je po ka za lo da je i zna weo to me ka ko tre ba u~i ti (me ta ko gni -ti vne vje {ti ne) va ̀ no za us pjeh i u je -dnom i u dru gom pre dme tu. Ka da u~e nikima ra zvi je ne me ta ko gni ti vne vje {ti -ne u ne kom pre dme tu to zna ~i da je na -u~io da: 1) pla ni ra svo je u~e we (ko li ko mu je

vre me na po tre bno, ko li ko }e dne-vno u~i ti, ko li ko stra ni ca tre bapre }i, {ta tre ba na u~i ti)

2) pra ti svo je u~e we (pre sli {a va se,ispi tu je se..)

3) re gu li ra svo je u~e we i na kra ju4) pro cje wu je {ta zna, a {ta ne zna. Ovo je kqu~ sa mo re gu li ra nog u~e wabez ko jeg ne ma na pret ka u obra zo vnomsis te mu ni ti cje lo ̀ i vo tnog ra zvo ja.Za to je ja ko va ̀ no po sve ti ti vri je mepo ma ̀ u }i u~e ni ci ma da na u~e ka ko danaj bo qe u~e.

Po zi ti van stavUko li ko è li mo kom pe ten tne u~e ni -ke (a è li mo) on da è li mo da bu du usta wu ne sa mo zna ti i mo }i ne {to ura-di ti, ne go ima ti po zi ti van stav pre mato me {to ra de, vje ro va ti da to sve sku -pa ima smi sla. Ti pi ~an pri mjer jestra ni je zik. U~e nik mo ̀ e zna ti pu nori je ~i, gra ma ti ku i pra vo pis, mo ̀ ebi ti vrlo us pje {an i na tes to vi ma,ali u sva ko dne vnoj si tu aci ji ne }e go-vo ri ti do bro ako sve to ni je u~io saè qom da za is ta ko mu ni ci ra na stra-nom je zi ku.

Ocje wi va we nas ta vni kaZa us pjeh u~e ni ka va ̀ no je ka ko vi dirad svog nas ta vni ka, i nas ta vni ko vao~e ki va wa. Re zul ta ti }e bi ti bo qiuko li ko u~e ni ci ra zu mi ju {ta nas ta -vnik o~e ku je od wih, ako pri hva ta ju na -~in na ko ji ih po ti ~e na u~e we. To jene upo re di vo va ̀ ni je od to ga {ta nas -ta vnik sam mi sli o svom ra du, ili {tao we mu mi sle we go ve ko le ge.

Za da }a na re montDo ma }a za da }a, na pro tiv, ne ma zna ~a -jan u~i nak na pos ti gnu }a. To zna ~i dane {to u ve zi s wom tre ba bi tno pro mi-je ni ti. Ova kva ka kva je sa da ne do pri -no si ko ri snom utro {ku vre me na.

[ta sad?Svi po bro ja ni za kqu ~ci mo gu bi ti ve}sa da od ve li ke ko ris ti svim u~e sni ci -ma u obra zo vnom pro ce su. Nas ta vni ciko ji obra zu ju bu du }e nas ta vni ke mo guse na wih po zva ti uko li ko è le da wi-ho vi di plom ci zna ju ka ko se bo qi re-zul ta ti pos ti ̀ u s ma we po {to va wapre ma obi mu nas ta vnih sa drà ja a s vi -{e pre ma dje ci i sa mom pro ce su u~e wa.In sti tu ci je ko je se ba ve pro fe si o -nal nim usa vr{a va wem nas ta vni ka sa -da ima ju kon kre tne re zul ta te ko je mo -gu ukqu ~i ti u svo je se mi na re. Obra zo -vne vlas ti za du ̀ e ne za re for me na konovog is tra ̀ i va wa ne mo gu vi {e igno-ri sa ti va ̀ nost is ho da. Bez ja snih za-je dni ~kih is ho da ne ma ni do brog obra-zo vnog sis te ma.

Na ̀ a lost, zbog ne dos tat ka nov ca, tes -ti ra we za vr{nih ra zre da de ve to go -di{ we {ko le, pla ni ra no za maj ove go-di ne, ni je obav qe no. Od go vor na pi ta -we da li su u~e ni ci de ve to go di{ we,re for mi sa ne {ko le, bo qi od onih sta-ri jih, iz osmo go di{ we, tre nu tno je na~e ka wu. Ali to ne uma wu je vri je dnostono ga {to se ura di lo. Ina ~e bi mo gu -}nost uspo re dbe za uvi jek pro pa la, jerje uhva }e na u za dwi ~as. Osma {a od ovego di ne ve} vi {e ne ma.

Na po me na: Pu ni iz vje {taj, kao i in-for ma ci je o dru gim is tra ̀ i va wi mako je je Agen ci ja pro vo di la mo gu se na -}i na stra ni ci www.apo so.gov.ba. �


Dobre prakse u obrazovanju

[kole |acima!

Pros vje ta ri pri ku plja juno vac za po mo} ra d-ni ci ma Osno vne mu -zi~ke {ko le Ilidà08.04.2014. Sin di katosno vnog obra zo va njai od go ja KS do nio jeju~er Odlu ku o pri ku-plja nju sred sta va za po -mo} ra dni ci ma Osno-vne mu zi~ke {ko le naIlidì ko ji jo{ uvi jek ni sudo bi li ja nu ar sku pla }u.(Klix.ba)•••

Na gra|eni naj bo ljiu~eni ci i u~eni ce rom-ske na ci onal nos ti08.04.2014. Po vo dom8. apri la, Me|una ro -dnog da na Ro ma, Mi ni-s tar stvo za obra zo va-nje, na uku, kul tu ru isport Tu zlan skog kan-to na i Osno vna {ko laLu ka vac Grad, uz po -dr{ku Mi si je OS CE-a uBiH, or ga ni zi ra li su da -nas u Lu kav cu osmupro mo ci ju i na gra|iva -nje us pje {nih u~eni ca iu~eni ka rom ske na ci o-nal nos ti u Tu zlan skomkan to nu. (Ra di osa ra je -vo.ba)•••

Kra jem ja nu ara ove go di ne Fond otvo re -no dru{ tvo BiH obja vio je po ziv osno-vnim {ko la ma da kan di du ju pri mje re do-brih pra ksi ko je su ra zvi li i ko je re ali zi ra -ju u svo jim sre di na ma. Cilj po zi va bio jeda se pri ku pe, pro mo vi ra ju i ja vnos tipred sta ve ino va ti vne i odrì ve {kol skepra kse ko ji ma se una pre |u je kva li tetosno vnog obra zo va nja u BiH.^la no vi ra dne ko mi si je za izbor naj bo ljihpra ksi bi li su Dè na na Hu sre mo vi}, ~la-ni ca Upra vnog odbo ra FOD BiH i pro fe -so ri ca na Fi lo zof skom fa kul te tu u Sa ra je -vu, Ra dmi la Ran ge lov Ju so vi}, iz vr{nadi re kto ri ca COI Step by Step, Ve sna Baj -{an ski-Agi}, iz vr{na di re kto ri ca Fon da ci -je Mo za ik, i Na mir Ibra hi mo vi}, pro fe soru O[ Sa fvet-beg Ba {a gi} i ~lan re da kci je~a so pi sa [ko le gi jum. Na po ziv se pri ja vi lo uku pno 49 {ko la sa91 pri mje rom do bre pra kse iz svih kra je -va BiH, dok je ko mi si ja iza bra la uku pnode set naj bo ljih, pre ma kri te ri ji ma obu h-va tnos ti, odrì vos ti, ino va ti vnos ti i kva li -te ta.[ko le su pra kse mo gle pri jav lji va ti unu-tar za da tih po dru ~ja, pa su se ta ko me |upris ti glim apli ka ci ja ma na {le akti vnos tiko je se odno se na una pre |e nje sa ra dnje{ko la i ro di te lja, pro mo vi ra nje dru{ tve neprav de, kao i pod sti ca nje u~e ni ka na kri -ti ~ko mi{ lje nje, kre ati vnost i is tra ̀ i va nje.Pra kse su se odno si le i na ra zvoj kom pe -

ten ci ja za gra |an sko i dru{ tve no dje lo -va nje, sa ra dnju izme |u lo kal nih za je dni -ca i {ko la, ukla nja nje pre pre ka za pos ti -za nje pu nog po ten ci ja la u~e ni ka, kao i nauvo |e nje ino va ti vnih nas ta vnih pro ce sai me to da.Na kon objav lji va nja in for ma ci je o re zul -ta ti ma po zi va, usli je di la je pri pre ma krat-kih pri lo ga o {ko la ma i akti vnos ti ma, ko -ji su bi li emi ti ra ni u sklo pu pro gra maRTVFBiH, s ci ljem pro mo ci je do brih i vri-je dnih ide ja. Iza bra ne {ko le }e, ta ko |er, to kom na re -dne {kol ske go di ne ima ti pri li ku da re ali -zi ra ju pro je kat ko ji }e fi nan sij ski po drà -ti Fond otvo re no dru{ tvo BiH.

Ba{ je za ba vna ova fi zi ka(O[ Av do Sma ilo vi}, Sa ra je vo)Pri ro dne na uke mo gu se u~i ti i na za ba -van na ~in. Na kon {to su u~e ni ci u an ke tire kli da im je ek spe ri ment naj bo lji na ~inu~e nja, dvi je nas ta vni ce su okre nu le list.I sa da ne sa mo da fi zi ka vi {e ni je ba ukne go {ko la u~es tvu je na smo tra ma is tra -ì va ~a.


Deset dokaza da su nastavnici klju~ reforme.Uz malo dobre volje, energije, ma{te i znanja ustanju su prkositi lo{im nastavnim planovima iprogramima, {upljim zakonima, zastarjelimud`benicima, zblanutim ministarstvima,birokratizovanim pedago{kim zavodima, iideologiji koja parazitira na obrazovanju.

Jasmina Bajramovi} i Osman Zuki}

Sre dnjo {kol ci u~es -tvu ju u akci ji da ri va njakrvi 15.04.2014. Crve nikri` u sri je du, 16. apri la,u Ze ni ci or ga ni zu jeplan sku akci ju do bro-vo ljnog da ri va nja krvina Tran sfu zi ji Kan to nal -ne bol ni ce Ze ni ca, a uko joj u~es tvu ju i u~eni cisre dnje Eko nom ske{ko le. (Ra di osa ra je -vo.ba)•••

Dan O[ ]amil Si ja ri}u zna ku to le ran ci je ipri ja telj stva15.04.2014. Emo ti vno,spre tno i sa mno go en-tu zi ja zma, u~eni ci i nas -ta vni ci Osno vne {ko le]amil Si ja ri} iz Sa ra je vada nas su pred sta vi libo gat kul tur no-za ba vnipro gram ro di te lji ma ibroj nim zva ni ca ma po-vo dom Da na {ko le.(Ra di osa ra je vo.ba)•••

Sve~ano pro mo vi ranPro gram Zdra vo je di,zdra vo ras ti15.04.2014. Pro gramZdra vo je di, zdra vo ras tisve~ano je pro mo vi randa nas u Sa ra je vu. Pro-gram uklju~uje te orij -sku i pra kti~nu obu kudje ce, ro di te lja, ja vnos tii pro fe si ona la ca o zna -~aju zdra ve is hra ne, ate me lji se na ~inje ni cida sva ko di je te, bezob zi ra na dru{ tve no-eko nom ski sta tus po ro -di ce iz ko je do la zi, kao ietni~ku pri pa dnost, imapra vo na je dna ko zdravpo~etak u ìvo tu.(FMON)•••

Edmo do je u mo di(Dru ga osno vna {ko la Hra sni ca, Ili dà)Edmo do je dru{ tve na mre ̀ a in spi ri sa naFa ce bo okom, u ko joj nas ta vni ci (u na {ojpri ~i Ne dàd, Al mir i u~i te lji ca Vil da na)pos tav lja ju za dat ke, a |a ci ih rje {a va ju,na svo jim pro fi li ma. Pos to vi se ne ba ve tra -~em ne go ana li za ma i ko men ta ri ma rje -{e nja. Naj bo lja stvar je {to na kra ju |a cipo ma ̀ u je dni dru gi ma, oni bo lji oni mako ji su u ne ~e mu za pe li.

Vri je di{ ko li ko po di je li{(Tre }a osno vna {ko la, Bu goj no)Je dna u~e ni ca ka ̀ e da je sre tna {to svo jezna nje mo ̀ e pre ni je ti dru gi ma, a dru gi|ak ka ̀ e da je su per {to je po pra vio ocje -ne pri je kra ja {kol ske go di ne. Vi {e smi je -ha a ma nje su za na kra ju {kol ske go di nere zul tat je ove do da tne nas ta ve, u okvi ruko je, pod bu dnim okom ra zre dni ka i pe-da go gi ce, do bri |a ci po ma ̀ u ma nje us -pje {ni ma.

3D ge ome tri ja(O[ Ale ksa [an ti}, Sa ra je vo)No va opre ma i ra zli ~i te spra vi ce sva ka koola k{a va ju nas ta vni ci ma da se pri la go desa vre me nom do bu, ali ne kad sa mo pre i-na ke sta rih me to da mo gu u~i ni ti ~u do.Ta ko u~e ni ci u~e ge ome tri ju a da ne br-

lja ju po te ka ma crta ju }i kru ̀ ni ce; pra vekrat ke fil mo ve u u~i oni ci in for ma ti ke, sa -mi sku plja ju ma te ri jal ko ji }e obli ko va ti,uì vo re ci kli ra ju pa pir i pra ve ukra snepre dme te. Ud`be ni ci su ko ri sni, ali bo ljese u~i svo jim ru ka ma.

Bi bli ote ka kao pros tor slo bo de(O[ Pe tra Ba ku le, Mos tar)Ra zlog za ne obi ~nu gu ̀ vu u {kol skoj bi-bli ote ci su Ku tak za ~i ta nje i knji ga doj mo -va za dje ~i je im pre si je o pro ~i ta nom, saobra zlo ̀ e nji ma nji ho vih mi{ lje nja. Dje casu, ve le u bi bli ote ci, mno go slo bo dni jaka da mo gu sa ma na pi sa ti {ta im se svi |ai ne svi |a, ne ovi sno o pre ka lje nim pi ta nji -ma u obra di {kol skih le kti ra.

Nas ta va na vr{nja ~kom je zi ku(O[ Sken der Ku le no vi}, Sa ra je vo)U~e ni ci-tu to ri, bez po mo }i nas ta vni ka ilipe da go gi ce, u pa uza ma izme |u ~a so vaili po sli je nas ta ve u ku }a ma, po vje re nim|a ci ma na vr{nja ~kom je zi ku obja{ nja va june ja sno gra di vo. Nas ta va bo san skog je-zi ka, na ro ~i to le kti re, do ̀ i vje la je re ne -

34

U~eni ci Cen tra Vla di-mir Na zor iz Is tan bu lado ni je li no va pri ja telj-stva 18.04.2014. Gru pau~eni ka i nas ta vni kaCen tra za od goj, obra-zo va nje i re ha bi li ta ci juVla di mir Na zor iz Sa ra-je va u~es tvo va li su naIn ter na ci onal nom fes ti-va lu Osmi jeh dje ce uIs tan bu lu, a po po vrat -ku u Sa ra je vo ni su kri lira dost i sre}u zbogdruènja sa pri ja te lji maiz broj nih ze ma lja, jav ljaAna do lu Agency.(Klix.ba)•••

Mos tar: Ma tu ran ti no -vac za izlet pre us mje-ri li za po mo} `rtva mapo pla va 21.05.2014.Zbog no vo nas ta le si tu -aci je u BiH i ele men tar-nih ne po go da, ma tu-ran ti osam sre dnjih{ko la sa po dru~ja Mos -ta ra ot ka za li su ovo go -di{ nji izlet u Vje tre ni cu,a pri pre mlje ni no vacpre us mje ri li za po mo}`rtva ma po pla va, pi {eStu dio88.ba. (Ra di osa-ra je vo.ba)•••

Stu den ti Mu zi~ke aka-de mi je nas tu pa ju zanas tra da le u po pla va -ma 22.05.2014. Mu zi~ -ka aka de mi ja u Sa ra je -vu ve~eras je u Do muOruànih sna ga or ga ni-zi ra la hu ma ni tar ni kon-cert za nas tra da le u po-pla va ma u BiH. (Ra dio - sa ra je vo.ba)•••

Po klo ni te knji ge dje cis po plav lje nih po -dru~ja! 23.05.2014.Na kon akci je pri ku plja-nja igra~aka, dru{ tve -nih iga ra, bo jan ki i sli-ko vni ca, ko ja je doì vje -la ogro man od ziv gra -|ana Sa ra je va, Po zo ri -{te mla dih od da naspo ~inje i akci ju pri ku-plja nja knji ga i ud`be ni -ka ko je }e bi ti po klo nje -ne {ko la ma i bi bli ote ka -ma na po plav lje nim po -dru~ji ma Bo sne i Her-ce go vi ne. Akci ja }e tra-ja ti do sep tem bra te -ku}e go di ne. (Ra di osa-ra je vo.ba)•••

san su: pri po vi jet ke, pri ~e i ro ma ni bo ljese ra zu mi je va ju ka da ih se od glu mi.

Ra zvi ja nje abe ce de(O[ Dè ma lu din â u{e vi}, Sa ra je vo)Za {to bi rad ro di te lja s dje te tom bio ve zanza ku }u, za {to ono {to di je le s vlas ti tomdje com ne bi pos ta lo svo ji na ci je log ra zre -da? Dok ne ko ne po nu di ra zu mne ar gu -men te, poz drav lja mo {ko le u ko ji ma ma -ma mi je si ti jes to od ko jeg on da za je dno su~i te lji com i prva ~i }i ma ra zvi ja slo va.

Ma li mi ro tvor ci(O[ ên gi}-Vi la I, Sa ra je vo)Ma li mi ro tvor ci na ziv je gru pe |a ka ko ji ~a -so ve odje ljenj ske za je dni ce, umjes to da na

nji ma slu {a ju ~i ta nje ocje na i bro ja nje ne-o prav da nih ~a so va, pre tva ra ju u de ba tneklu bo ve. Re zul tat: ne ma pro ble ma u po -na {a nju ni ti sma nje nih ocjena iz vla da nja.

U~e nje kroz an ga ̀ man (O[ So li ne, Tu zla)Umjes to ud`be ni ~kog pa pi ga nja o eko lo -gi ji, u~e ni ci su sku pa s nas ta vni com za-su ka li ru ka ve i ~is ti li ko ri to ri je ke So li ne.Na bo san skom su pri pre mi li in foma te ri -jal o akci ji i di je li li na uli ca ma; iz he mi jesu vr{i li ana li zu ri je ~ne vo de; iz te hni -~kog su pra vi li mo del tros tru kog fil te raza nje no pro ~i{ }a va nje... Ta ko su po ka za -li da zna nje ima smi sla sa mo ako je udru -è no s dru gim zna nji ma i ako sva sku pako ris te lju di ma u za je dni ci.

Op {tin ska stvar(O[ Sve ti Sa va, No vi Grad)U No vom Gra du {ko la i op {tin ske vlas tisu par tne ri. Ta ko, ot ka ko je {kol ski auto buspos tao re do van, sma njen je broj izos ta -na ka, a on da i sni ̀ e nih ocjena iz vla da -nja i odla za ka kod pe da go gi ce i di re kto -ri ce. [kol ska dvo ri {ta su ure dna, a {ko lase po no si mo der no opre mlje nom u~i oni -com i pa me tnom ta blom. �


Vr{nja ~ko na si lje

Ma li, a na sil ni

Zdra vi ìvo tni sti lo vi,no vi {kol ski pre dmetza si gur ni je pu to va njemla dih kroz ìvot04.03.2014. Od {kol ske2013/14. go di ne u Kan-to nu Sa ra je vo je zau~eni ke od pe tog dode ve tog ra zre da osno-vne {ko le uve den no vipre dmet pod na zi vomZdra vi ìvo tni sti lo vi,kroz ko ji mla di ima jupri li ku u~iti o stva ri mako je stan dar dni i oba-ve zni pre dme ti u {ko la -ma ne obra|uju, krozza ni mljiv, kre ati van imo de ran pris tup obo -ga}en broj nim pri mje ri -ma, ~ime ja~aju svo jeìvo tne vje {ti ne po putdo no {e nja odlu ka, rje -{a va nja pro ble ma, kri -ti~kog ra zmi{ lja nja i ko-mu ni ka cij skih vje {ti na.(Ra di osa ra je vo.ba)•••

LeaU ra zre du ima je dan pro blem ko ji ni smo us-pje li ri je {i ti iz prvog po ku {a ja (pro {le go di ne).Dvi je dje voj ~i ce mal tre ti ra ju Leu sva ki dan.Kad u~i te lji ce ne vi de, na odmo ru i u wc-u {u -ta ju joj ru ksak, ba ca ju joj stva ri, lu pa ju u vra -ta od wc-a kad ona ode. îm vi de da ona ide uwc odmah i one... Na ro |en da nu su joj pje va -le u uho: sre tan ro |en dan glu pa ~o!Os ta li u ra zre du zna ju i bra ne Leu, ali dok sene pro bu de u~i te lji ce, to tra je. I{li smo kod di-re kto ra, is tog da na su se akti vi ra le u~i te lji ce.Lea je oti {la u wc sa dru ga ri com, a je dna odove dvi je (dru ga ni je bi la tu) po ̀ u ri la u wc namal tre ti ra nje, u~i te lji ca je vra ti la. Ta ko je i vi-dje la da ova ide u wc kad i Lea. Pro {le go di neje mal tre ti ra le i Lea re kla os ta vi te me na mi -ru, pres ta ni te! ili }u re }i u~i te lji ci! A ova sema lo za mi sli la i ka ̀ e: ako ti ka ̀ e{ u~i te lji ci,ja }u re }i da si me ti o{a ma ri la iako ni je is ti -na!?!??Lea bi la {u tlji va, ja skon ta la da ne {to ni je ure du, je dva se oslo bo di la da is pri ~a. Lea ni jeni {ta re kla u~i te lji ca ma, jer se pre pa la ove pri-je tnje. Nje na ri je~ pro tiv ove dru ge, ne ma{an si (mi sli ona). Ja oti {la odmah su tra i sveis pri ~a la, one se zbla zni le i obe }a le da }e pri-pa zi ti. Bi lo je ma lo bo lje, ne ko vri je me, on daopet, jo{ go re, sva ki dan.Sve dok nam od ro |en da na ni je is pri ~a la no -ve de ta lje. Dva naj va ̀ ni ja:1. je dna od ove dvi je od glu mi la ka ja nje, izvi -ni la se i re kla bu di mo dru ga ri ce. Lea na sje la.

Ova ka ̀ e: re ci mi {ta ti se svi |a a {ta ne. Leare kla. Su tra dan ova sve {to se Lei ne svi |a po -~e la da ra di. Lea do {la iz {ko le po gnu te gla ve.Ka ̀ e ka ko je mo gu }e bi ti ova ko zao i po kva -ren sa 9 go di na?2. obje pro ble ma ti ~ne sje le na nje nu klu pu ipi ta ju: pi pa{ li ti svo je si se?!?!?Lea se za be ze knu la i pre pa la, ka ̀ e: {ta???A njih dvi je je po ~e le hva ta ti i {ti pa ti za si se.Dok mi je to pri ~a la, sva je drhta la.Oti {li smo kod di re kto ra, mu` re kao da ne }eza sa da zva ti po li ci ju, da se uz da u {ko lu.Ja po zna jem do bro ma mu je dne od njih, ma maima pet dje ce. Obi ~no kad za gus ti, ja na zo vemma mu i ma ma to sre di i bu de ok ne ko vri je -me.Ovaj put sam is to ura di la, ali dje voj ~i ca re klaLei: me ne ni je bri ga {to tvo ja ma ma zo ve mo -ju ma mu, jer me ne ni je bri ga za mo ju ma mu,ja nju uop {te ne vo lim, ne vo lim ni mo je ses -tre, ali na ̀ a lost to je mo ja fa mi li ja i ne ma midru ge.Ni sam to re kla ovoj ma mi, ali }u joj re }i ako sesre tne mo. Ta cu ri ca je ja ko ja ko lju ba zna samnom. Lea je pi ta la {to si lju ba zna s mo jomma mom a me ne mal tre ti ra{?Ona re kla: s tvo jom ma mom mo ram os ta vi tido bar uti sak!?!?!?Ju ~er sam ~e ka la ovu pred {ko lom sa mo da jojka ̀ em da se ne pri bli ̀ i slu ~aj no Lei i da sedrì stro go dis tan ce, ali ni je do {la u {ko lu.Ugla vnom, va ljda }e sa da bi ti pod kon tro lom,kon tro li sa }e mo.Lea stal no pi ta za {to me ne. On da je i njih pi-ta la.Je dna re kla: za to {to si ti je di ni ca i mo ̀ e{ daima{ sve {to ho }e{. A dru ga je ta kva ma nje-vi {e sa svi ma, naj vi {e s Le om. Sva ko ma lo pu -kne film ne ko me u ra zre du pa je na pra {i.A Lea je sa da tre nu tno naj bo lja u~e ni ca u ra -zre du, hva le je za crte ̀ e, {a lju je da po ma ̀ eu~i te lji ca ma, mi slim da to sme ta ovim dvje -ma. Os ta li u ra zre du ci je ne Leu.(Iz pi sma maj ke dje voj ~i ce ~i je je imepromijenjeno.)

Le ina pri ~a ti ~e se svih: u~e ni ka, ro di te -lja, nas ta vni ka, stru ~nih sa ra dni ka i di re -kto ra {ko la, kao i ci je le dru{ tve ne za je -dni ce u ko joj dje ca odras ta ju. [ta bi bi loko ri sno da zna ju o na si lju me |u vr{nja ci -ma? Pri je sve ga to da ne ka dje ca po ka -zu ju odre |e ne obli ke na sil nog po na {a njato kom ra zli ~i tih fa za svo ga odras ta nja.Vi ka nje, uda ra nje, lu pa nje, vri je |a nje,


Sta ri ji lju di ka ̀ u da u vri je me ka da je {i bavlada la u {ko li, ka da se sa u~e ni kom ni jerazgo va ra lo, ve} ga se fi zi ~ki ka` nja va lo zaneade kva tno po na {a nje, ni je bi lo na si lja ko li koga ima da nas. Ta kve na ro dne mu dros ti tre bauzi ma ti s opre zom. Mo ̀ da ni je stvar u {i ba mane go u me di ji ma, ko ji ta da ni su o to me to li kopi sa li.

Ivana Ze~evi}

U~eni ci tri mje se caza tvo ra 14.03.2014.Op}in ski sud u Tu zli iz-re kao je tro mje se~nuza tvor sku ka znu za biv -{u u~eni cu Mje {o vi tesre dnje {ko le Sel vi nu[., ko ja je u no vem brupro {le go di ne za je dnosa Dèni tom K. i Al me-di nom P. pre tu kla {kol-sku ko le gi cu S.G. (Ne-za vi sne no vi ne)•••

Ne èli mo da seosje}amo ne si gur no u{ko la ma 16.03.2014.U~ioni ce za vri je me od-mo ra i {kol ski ho dni ci,neo svi je tlje ni di je lo vigra da, ka fi}i, park iigra li {ta mjes ta su ko ja,pre ma is traìva nju Is -traìva~ke gru pe mla-dih Der ven ta, nji ho vivr{nja ci, u~eni ce i u~e -ni ci sre dnjih {ko la sma-tra ju naj ne si gur ni jim ugra du. (Klix.ba)•••

pro tes to va nje, u ma njoj ili ve }oj mje ri,pri su tni su kod ve }i ne dje ce u ra zli ~i timra zvoj nim fa za ma, ali sr` na sil nog po na -{a nja ~i ni na mjer no na no {e nje bo li, bezob zi ra da li je ona fi zi ~ka ili psi hi ~ka. Pri ja telj ska za dir ki va nja, ra zmi ri ce, sva -|e ili ne spo ra zu mi, ali i na sil no rje {a va -nje su ko ba me |u pri ja te lji ma is te mo }i,ne na mjer no na no {e nje bo li i sl. ni su pode fi ni ci ji na sil no po na {a nje. Na sil no po -na {a nje me |u dje com je ono ko je za ciljima da po vri je di i na ne se bol (fi zi ~ku i/ilipsi hi ~ku) dru gom dje te tu, ko je to po ku -{a va iz bje }i. U to me su va ̀ ni fa kto ri in-ten zi tet i tra ja nje, mo} na sil ni ka, ra nji -vost `rtve, ma njak po dr{ke, po slje di ce. Na sil no po na {a nje mo ̀ e da bu de rea kci -ja na ne ko ne ugo dno is kus tvo, ali ka data kvo po na {a nje pos ta ne uobi ~a je ni na -~in na ko ji di je te re agu je, odno sno na ko -ji rje {a va pro ble me, on da go vo ri mo o po-re me }a ju u po na {a nju. Agre si vnost mo ̀ epos ta ti i sta bil na crta li ~nos ti. Ta da go vo -ri mo o oso bi ko ja ima izra ̀ e nu sklo nostka brzom na pa da ~kom re ago va nju pre -ma ra zli ~i tim oso ba ma ili stva ri ma i u ra -zli ~i tim si tu aci ja ma. Da bi smo na sil no po -na {a nje oka ra kte ri sa li kao zlos tav lja nje,po tre bno je da to po na {a nje ima i do da -tne ka ra kte ris ti ke, pri je sve ga po nav lja -nje i us mje re nost na is tu oso bu.

Za {to su ne ka dje ca na sil na?Je dan ra zlog je taj {to mo ̀ da ne zna ju daje ta kvo po na {a nje lo {e. Ona pros to opo -na {a ju svo ju bra }u, ses tre, ro di te lje ili, pak,lju de ko ji ma se di ve. Na sil na su jer ne zna -ju za bo lji na ~in ko mu ni ka ci je sa oko li nomi vr{nja ci ma. De {a va se da ih na to pod sti -~u pri ja te lji, unu tar vr{nja ~ke gru pe u ko -joj se jav lja na sil no po na {a nje. Po ne kad jeto rea kci ja na te {ku fa zu u ̀ i vo tu, sim ptomne kog pro ble ma. Is tra ̀ i va nja po ka zu ju dana sil na dje ca vrlo ~es to do la ze iz po ro di cau ko ji ma se pri mje nju je fi zi ~ko ka` nja va -nje, pa su usvo ji la fi zi ~ko na si lje kao na ~inrje {a va nja pro ble ma.Fa kto ri ri zi ka za na sil no po na {a nje do la -ze iz po ro di ~nog i {kol skog okru ̀ e nja,vr{nja ~ke gru pe, sa me di ja, ali fa kto re ri-zi ka pred stav lja ju i ka ra kte ris ti ke dje te -to ve li ~nos ti. Po ro di ~no okru ̀ e nje ko jepred stav lja ri zi ko-fa ktor je ono gdje vla -da hla dan emo ci onal ni odnos ro di te lja ura nom ra zvo ju dje te ta, bez pra vog sao-

sje }a nja za di je te i nje go ve po tre be, iligdje su ro di te lji po pus tlji vi i ne pos tav -lja ju gra ni ce, ne do vo ljno nad zi ru di je te ine pru ̀ a ju mu ade kva tno vo| stvo, to le -ri {u agre si vno po na {a nje, te fi zi ~ki ka` -nja va ju di je te.[kol sko okru ̀ e nje u ko jem pos to ji ne do-s ta tak blis kos ti i pri hva }e nos ti svih u~e -ni ka te me |u so bnog po {to va nja izme |unas ta vni ka i u~e ni ka, i obrnu to, do vo dido na sil nog po na {a nja u {ko li. Ne re ago -va nje nas ta vni ka i stru ~nih sa ra dni ka nana sil na po na {a nja u~e ni ka i lo{ nad zor uodre |e nim di je lo vi ma {ko le (igra li {te,ho dni ci...) sa mo ola k{a va ju na sil nim u~e -ni ci ma da bu du na sil ni i zas tra {u ju dru -ge u~e ni ke.Vr{nja ~ka gru pa je ta ko ja sla bi ko ~ni ce upo na {a nju dje te ta, sma nju je nje go vu li -~nu od go vor nost, nu di ra zli ~i te mo de lepo na {a nja, pa i na sil ni ~ki. Me di ji, s dru gestra ne, nu de sa drà je ne pri la go |e ne dje-te to vom uzras tu, ko ji ek spli ci tno pri ka -zu ju sce ne na si lja, i ko ji ta ko pred stav lja -ju mo del (na sil nog) po na {a nja. Uko li kose di je te ~es to i du go traj no izla ̀ e ta kvimsa drà ji ma, kod nje ga se sma nju je osje-tlji vost na po slje di ce na si lja te sma nju jesao sje }aj nost.Po red sve ga ovo ga, oso bi ne li ~nos ti dje-te ta su jo{ je dan fa ktor ko ji uti ~e na na-sil no po na {a nje dje ce. Tu se po dra zu mi -je va: sna ̀ an tem pe ra ment, im pul si vnost,po tre ba da se ima mo} i kon tro la i uma-nje nost spo so bnos ti sao sje }a nja.Prvi zna ko vi na sil nog po na {a nja mo guse po ja vi ti jo{ kod ma le i pred {kol ske dje -ce u obli ku na pa da bi je sa, ko ji tra ju du ̀ eod 15 mi nu ta i u okvi ru ko jih di je te ni kone mo ̀ e da smi ri, ~ak ni ro di te lji. Ovadje ca ~es to ima ju na sil ne ispa de bez ra z-lo ga, im pul si vna su, ener gi ~na, ne ma justra ha. Za njih ne pos to je ni ka kva pra vi -la i stal no odbi ja ju po slu {nost odra sli ma.Ova kva dje ca ni su ve za na za ro di te lje, nebo je se os ta ti bez njih na ne po zna tommjes tu. Uì va ju da gle da ju fil mo ve sa na-sil nim sce na ma i ~es to su zlo bna pre masvo jim vr{nja ci ma.Kod dje ce {kol ske do bi mo ̀ e se pri mi je -ti ti da ima ju sla bu kon cen tra ci ju, ~es toome ta ju {kol ske akti vnos ti, ima ju lo{ us-pjeh u {ko li i ~es to im tu ~a pred stav ljaigru. Usljed sve ga to ga, ima ju vrlo ma lopri ja te lja, a pri ja telj stva skla pa ju is klju ~i -

38

Zbog la`nih do ja va opos tav lje nim bom ba -ma {ko le eva ku isa ne20 pu ta 23.03.2014.No vo sad ske {ko le uprva dva mje se ca ovego di ne eva ku isa ne su20 pu ta zbog la`nih do-ja va o pos tav lje nimbom ba ma. (Ne za vi sneno vi ne)•••

La`na do ja va o bom biu {ko li 31.03.2014. Do-ja va o bom bi u Sre dnjojtrgo va~koj {ko li u Sa ra-je vu, u na se lju Bje la ve,bi la je la`na, pot vrdi lisu za bh. no vin skuagen ci ju Pa tria iz MUP-a KS. (Ne za vi sne no vi -ne)•••

vo sa dru gom dje com ko ja ta ko |e ima jupro ble ma u po na {a nju. Ima ju kon stan -tnu po tre bu da se su prot stav lja ju odra-sli ma, ~es to su frus tri ra na i ne sao sje }a jusa dru gi ma.[to se ado les ce na ta ti ~e, kod njih su do-mi nan tni slje de }i zna ko vi: ne po {tu ju au-to ri te te, te se vrlo ~es to is klju ~u ju iz {ko -la, ima ju lo{ us pjeh i mno go izos ta na ka,vrlo ~es to ko ris te nar ko ti ke i al ko hol,u~es tvu ju u tu~ nja va ma, kra |a ma, uni -{ta va ju tu |u imo vi nu, vo le gle da ti na sil -ne sce ne i uì va ju u pa tnji dru gih.

Pet vrsta na sil nog po na {a nja:1. Fi zi ~ko na si lje. Po vre |u je se ti je lo

dru ge oso be, uda ra njem, {u ti ra njem,gu ra njem, dav lje njem, ~u pa njem, za t-va ra njem i za klju ~a va njem, oti ma -njem i uni {ta va njem stva ri.

2. Ver bal no na si lje. Po dra zu mi je va ko ri -{te nje ri je ~i da bi se po vri je di la ne ~i jaosje }a nja. To mo ̀ e bi ti: vri je |a nje,ismi ja va nje, oma lo va ̀ a va nje, ka da sene ko okriv lju je za ne {to {to ni je ura-dio, ili mu se pri je ti. Za ovu vrstu na-si lja na sil nik i `rtva ne mo ra ju da bu -du u di rek tnom kon ta ktu, o~i u o~i,ve} se mo ̀ e pro vo di ti i po mo }u sa-vre me ne te hno lo gi je, ka da se uvre-dlji vi sa drà ji {a lju pu tem dru{ tve nihmre ̀ a, SMS ili e-ma il po ru ka.

3. So ci jal no na si lje. Ka da se pri ~a ju la ̀ i,odno sno {i re gla si ne o ne koj oso bi ilise na go va ra ju dru ge da se s tom oso-bom ne dru ̀ e te ka da se is to ra di pu -tem dru{ tve nih mre ̀ a, SMS ili e-ma ilpo ru ka. @rtva se is klju ~u je iz gru pnihakti vnos ti i ogo va ra.

4. Se ksu al no na si lje. Uklju ~u je sve ra-dnje ko ji ma se ne ku oso bu, pro tiv nje -ne vo lje, do di ru je po in ti mnim di je lo -vi ma ti je la, upu }u ju joj se be zo bra zneri je ~i i po gle di us mje re ni na in ti mnedi je lo ve ti je la, po ka zu ju be zo bra znesli ke, ili ju se tje ra na se ksu al ne odno -se, te ka da se be zo bra zni sa drà ji u vi -du sli ka i ri je ~i {a lju, pu tem dru{ tve -nih mre ̀ a, SMS ili e-ma il po ru ka, ka -ko `rtvi ta ko i dru gim oso ba ma.

5. Psi ho lo {ko na si lje. Uklju ~u je pri je te }epo gle de, gri ma se, uho |e nje, iznu |i -va nje nov ca, ucje nji va nje, te po zi va -nje `rtve te le fo nom i ne jav lja nje.

Ko ja dje ca mo gu pos ta ti `rtve na si lja?Dje ca ko ja su naj ~e{ }e `rtve na si lja od -ska ~u od dru ge dje ce po ra zli ~i tim ka ra -kte ris ti ka ma, kao npr.: bo ja ko ̀ e, vjer skai na ci onal na pri pa dnost, na ~in obla ~e nja,us pjeh u {ko li, itd. To su ~es to ti ha, mir na,pa si vna, ne si gur na dje ca, dje ca ko ja ima -ju nis ko sa mo po uz da nje, dje ca ko ja suan ksio zna. Vrlo ~es to ima ju ma lo pri ja te -lja ko ji }e da sta nu na nji ho vu stra nu ka -da se na |u u ne vo lji. Odno si u nji ho vojpo ro di ci su ta kvi da ih ro di te lji pre tje ra -no {ti te. Iz ova kvih po ro di ca do la ze dje -ca ko ja ne zna ju da se zau zmu za se be teima ju lo {e so ci jal ne vje {ti ne. Ona su po-do bna kao `rtve na si lja jer ne pri jav lju juna si lje. Dje ca ko ja su `rtve na si lja vrlo~es to mi sle da su to za slu ̀ i la, te se kodnjih ra zvi ja osje }aj kri vi ce. Ima ju ma njaksi gur nos ti da po tra ̀ e po mo}, ~es to ne-ma ju do vo ljno po dr{ke od nas ta vni ka ios ta lih u~e ni ka. To su ta ko |e dje ca ko jasu pro mi je ni la {ko lu, pa su no va u ra zre -du, te ima ju pre tje ra nu è lju da se uklo -pe, na bi lo ko ji na ~in. U ri zi ~nu sku pi nuspa da ju i na da re na, lju ba zna dje ca, dje cani ̀ eg so ci jal no-eko nom skog sta tu sa, dje -ca sa po te {ko }a ma u ra zvo ju, dje ca ra z-ve de nih ro di te lja te dje ca `rtve po ro di -~nog na si lja.Ka da je ri je~ o ka ra kte ris ti ka ma dje ce ko -ja pred stav lja ju mo gu }e `rtve na si lja, bi -tno je da se na po me ne to da je nji ma po-tre bno pris tu pa ti sa ve li kim opre zom i nevr{i ti ge ne ra li za ci je, u smi slu da se, na-pri mjer, sva ko di je te ko je je na da re no negle da kao `rtva na si lja.

Po slje di ce na sil nih obli ka po na {a njaDje ca se vrlo te {ko odlu ~u ju da pri ja vena si lje, ta ko da se na si lje nad nji ma, uko-li ko ne ma tra go va na ti je lu, te {ko uo~a -va. Me |u tim, ro di te lji i nas ta vni ci tre bada zna ju da dje ca na in di re ktan na ~in,svo jim po na {a njem, odno sno pro mje na -ma u po na {a nju uka zu ju na na si lje. Po -red dje ce ko ja su `rtve na si lja, i dje ca ko -ja se po na {a ju na sil no, kao i oni ko ji tona si lje po sma tra ju, mo gu da ima ju po-slje di ce. Dje cu ko ja trpe pre po zna je mopo to me {to su ~es to tu ̀ na i de pre si vna,ima ju nis ko sa mo po {to va nje, ne si gur nasu, ka ra kte ri {e ih an ksio znost i strah, neide im se u {ko lu, ili se bo je i}i u {ko lu ivra }a ti se, pa mo le ro di te lje da ih vo ze i


U~enik de mo li raozbor ni cu 26. 03. 2013.U~enik Sre dnje me di-cin ske {ko le na Je ze ruu Sa ra je vu, ka ko se sa -zna je, de mo li rao jezbor ni cu u toj {ko li i fi -zi~ki na srnuo na pro fe-so ri cu ko ja je u te {komsta nju. (Ne za vi sne no vi -ne)•••

Osno vna {ko la Mal tana me ti hu li ga na06.04.2014. Na kon kra -|e mo bi te la u pros to ri-ja ma {ko le i na pa da nau~eni ka u {kol skomdvo ri {tu, u Osno vnoj{ko li Mal ta aktu eli zi ranje pro blem vi de onad zo -ra. (Oslo bo|enje)•••

do vo ze iz {ko le, ili mi je nja ju put do {ko -le; ka da tre ba da idu u {ko lu do bi ja jutem pe ra tu ru, à le se na bo lo ve u sto ma -ku i gla vo bo lje, ~es to ni su ra spo lo ̀ e na,zna ju za spa ti pla ~u }i, a da za to ne ma juodre |e ni ra zlog, po vla ~e se u se be, pres -ta ju da je du, ima ju no }ne mo re, a po ne -kad i ne sa ni cu, odbi ja ju da raz go va ra jusa ro di te lji ma i pos ta ju drska pre ma nji -ma, ku }i se vra }a ju sa po de ra nom odje -}om ili tor bom, po ci je pa nim knji ga ma,ima ju neo bja{ nji ve mo dri ce i ogre bo ti ne,po ne kad i sa ma pos ta ju na sil na, po ~i njuzas tra {i va ti dru gu dje cu, ima ju pro ble masa kon cen tra ci jom, te, vrlo ~es to, po pu -{ta ju i u {ko li. Ne ke `rtve su to li ko uzne -mi re ne da po ku {a va ju ili po ~i ne sa mo -ubis tvo.Stu di je su po ka za le da su u mla da la ~komdo bu ta kve oso be de pre si vni je od svo jihvr{nja ka. Du ̀ a izlo ̀ e nost na si lju os tav -lja na njih du bo ke po slje di ce, ko je ka sni -je uti ~u na emo ci onal ni, dru{ tve ni i pro-fe si onal ni ra zvoj. Dje ca ko ja su `rtve na-si lja ~es to ne è le da pri ja ve na si lje, pa~ak i ka da se na si lje nad nji ma ot kri je,vrlo te {ko pro go va ra ju o nje mu.Ko je po slje di ce na sil no po na {a nje os tav -lja na di je te ko je se na sil no po na {a? Ta kva dje ca su vrlo ~es to i sa ma bi la izlo -è na na si lju, bi lo u {ko li, po ro di ci ili ne-gdje dru gdje. Ima ju lo {i ju pa` nju i kon-cen tra ci ju, ~es to ome ta ju {kol ske akti -vnos ti i ima ju lo{ us pjeh u {ko li. Op~i nje -na su na sil nim fil mo vi ma, vi deoi gri ca ma,ima ju ma lo pri ja te lja te su vrlo ~es to ne-pri hva }e na zbog svog po na {a nja. Dru ̀ ese sa dru gom dje com ko ja su ta ko |e na-sil na i kon stan tno vo le da se su prot stav -lja ju odra slim oso ba ma. ês to se osje }a jufrus tri ra no i dje lu ju kao da ne sao sje }a jusa oni ma nad ko ji ma su iz vr{i la na si lje.Sklo nost ka na si lju, uko li ko se ne za us ta -vi, os tav lja du go ro ~ne po slje di ce i na na-sil ni ka. Ta kva dje ca ~es to pos ta ju agre si -vne oso be kad odras tu i ula ze u su kob saza ko nom. Dje ci ko ja se po na {a ju na sil nota ko |e tre ba po mo }i, a ne sa mo ih ka` -nja va ti. Ako im se ne po mo gne, ona }eodras ti u na sil ne odra sle lju de i na si ljem}e rje {a va ti svo je pro ble me.Gru pa dje ce ko ja se naj ~e{ }e za ne ma ru -je u pre ven ti vnom ra du jes te gru pa po-sma tra ~a, iako i na njih ~in na si lja mo ̀ eda os ta vi odre |e ne po slje di ce. Kao po-

slje di cu to ga {to su pri sus tvo va la na si lju,mo gu ima ti po ve }a nu an ksio znost ilistrah. Uko li ko su ~es to izlo ̀ e na po sma -tra nju na si lja ta ko |e mo gu u bu du }nos -ti pos ta ti to le ran tni ja pre ma ra zli ~i timobli ci ma na sil nog po na {a nja, te na taj na -~in pos ta ti ne ko ko ne }e bi ti u mo gu }nos -ti da na ade kva tan na ~in odre agu je i po -ku {a po mo }i `rtvi na bi lo ko ji na ~in.

[ta tre ba da se ra di ka da se na si ljede si?Sva ko na si lje tre ba da se pri ja vi pra vo -vre me no, ka ko bi se ade kva tno re ago va -lo i spri je ~i lo da lje na sil no po na {a nje.Ono {to dje ca nad ko jom se vr{i na si ljene tre ba da za klju ~e jes te da za slu ̀ u juna si lje, jer na si lje ne za slu ̀ u je ni ko.@rtve na si lja obi ~no osje }a ju sram, jer jene ko na si lan pre ma nji ma. Sram ne tre -ba da osje }a `rtva, ve} onaj ko vr{i na si -lje, jer ta oso ba ima pro blem. Dje ca ne bitre ba la sa ma da se su o~a va ju sa pro ble -mom na si lja, ve} tre ba da tra ̀ e po mo}odra slih i to onih u ko je ima ju po vje re -nja, a to mo gu da bu du: ro di te lji, ra zre -dnik, omi lje ni nas ta vnik, stru ~ni sa ra -dni ci u {ko li, di re ktor ili ne ko dru gi.Uko li ko ro di telj su mnja da je nje go vo di-je te `rtva ne ~i jeg na sil nog po na {a nja, po-tre bno je da ga ohra bri da mu is pri ~a sve{to mo ̀ e. Dok di je te pri ~a, ro di telj tre bada se pri drà va slje de }eg:– da slu {a svo je di je te i ne pre ki da ga i

da mu pru ̀ i pri li ku da de ta ljno, ko li -ko je u sta nju, opi {e do ga |a je ko ji suve za ni za na si lje,

– da ra zvi ja atmo sfe ru po vje re nja u ko -joj se di je te, zbog to ga {to je `rtva na-si lja, ne okriv lja va, ka ko bi pri ja vi losva ki oblik na si lja ko ji se nad njimpro vo di,

– da ne ohra bru je di je te da uz vra }a na-si ljem pre ma oso bi ko ja vr{i na si lje.

Zas tra {i va nje, kao oblik ne ~i jeg po na {a -nja, ne tre ba da se za ne ma ru je, ve} je po-tre bno re ago va ti odmah, ~im se di je teprvi put po vje ri da je do ̀ i vje lo tu vrstuna si lja. Ro di te lji tre ba da se in for mi {u osim pto mi ma ko ji se jav lja ju kod dje ce ko -ja su do ̀ i vje la na si lje i da se po tru de,uko li ko ne ki od njih pre po zna ju, da po -tra ̀ e po mo} stru ~ne oso be (npr. stru ~nogsa ra dni ka u {ko li, psi ho lo ga u ne kojzdrav stve noj in sti tu ci ji).

40

\aci u~e od bra nu odse ksu al nih na sil ni ka16.04.2014. \aci u Sr-bi ji imat }e mo gu}nostda od svo jih nas ta vni kana ~aso vi ma fi zi~kogva spi ta nja u~e ka ko dase od bra ne u slu~ajuse ksu al nog na si lja, ko -je pre ma po da ci ma Sa-vje ta Evro pe doìvi sva -ki pe ti mla di Evro plja-nin do 18. go di ne, jav-lja Ta njug. (Ra di o sa ra-je vo.ba)•••

U~enik Te hno lo {ke{ko le pri je tio da }eba ci ti bom bu na pro-fe so re 28.05.2014. Po-li ci ja je uhap si la u~eni -ka sre dnje Te hno lo {ke{ko le u Ba njoj Lu ci ko jije pri je tio pro fe so ri mada }e ba ci ti bom bu nanjih, a po tom da }e iz -vr{i ti sa mo ubis tvo ska-ka njem s mos ta. (Ne za-vi sne no vi ne)•••

La`na do ja va o pos -tav lje noj bom bi naMe di cin skom fa kul te -tu 29.05.2014. Ne po z-na ta oso ba da nas jeoko 13:45 sa ti Prvoj po -li cij skoj upra vi ja vi la daje u pros to ri ja ma Me di-cin skog fa kul te ta u Sa -ra je vu pos tav lje nabom ba. (Klix.ba)•••

Uko li ko ro di telj su mnja da se nje go vo di-je te na sil no po na {a, po tre bno je to po ku -{a ti za us ta vi ti, ta ko {to }e:– raz go va ra ti sa dje te tom i obja sni ti mu

posljedice nasilnog pona{anja,– po ve }a ti svo ju pri su tnost u dje te to -

vim akti vnos ti ma, vi {e se ba vi ti dje te -tom,

– uko li ko se pri mi je ti mo del na sil nogpo na {a nja u po ro di ci, uti ca ti na te lju -de da se dru ga ~i je po na {a ju, ka ko di-je te ne bi pri sus tvo va lo na sil nim sce-na ma u po ro di ci,

– raz go va ra ti sa dje te to vim nas ta vni ci -ma i stru ~nim sa ra dni ci ma u {ko li, ka -ko bi se i od njih do bi la po dr{ka upro mje ni po na {a nja dje te ta,

– hva li ti svo je di je te sva ki put ka da se nepo na {a na sil no, odno sno, ka da ne kukon flik tnu si tu aci ju ne na sil no ri je {i.

[to se ti ~e ra dni ka {ko le, do vo ljno je da sepri drà va ju pra vil ni ka o pos tu pa nju uslu ~a je vi ma na si lja, gdje je ja sno de fi ni sa -na nji ho va ulo ga, i gdje se na la ze de ta ljnoopi sa ni ko ra ci ko je pro fe si onal ci u {ko la -ma pre du zi ma ju, a ko ji su u skla du saobli kom i po slje di ca ma na sil nog po na {a -nja. Na ra vno, ta mo gdje usvo je ni pra vil -ni ci pos to je. Ta mo gdje ne pos to je, tre bada se an ga ̀ u ju na nji ho vom usva ja nju.

I na kra ju[to se Le inog slu ~a ja ti ~e, iz kon kre tne pri -~e sa po ~et ka ovog ~lanka, u pi ta nju ni jeri je~ o obi ~nom na si lju, ve} o zlos tav lja nju.@rtva je di je te ko je se ade kva tno po na {a,ali ko je je po vu ~e no i è li da bu de pri hva -}e no u odje lje nju. Usljed po tre be da bu depri hva }e no (na {ta uka zu je i to da je dje-voj ~i ca Lea zva la zlos tav lja ~i ce na ro |en -dan), ona ne pri jav lju je kon ti nu ira no na-si lje nad so bom, vje ro va tno u stra hu da sene za mje ri dje voj ~i ca ma ko je ju zlos tav lja -ju. Ka da je bor ba pro tiv na si lja u pi ta nju,ovo je je dan od pro ble ma, jer ̀ rtve obi ~notrpe odre |e ni vre men ski pe ri od i ka da seto odra zi ka ko na nji ho vo fi zi ~ko sta nje ta -ko i na psi hi ~ko, te ka da i dru gi sa zna ju,`rtva ve} ima do vo ljno pro ble ma i sa njomtre ba da ra di ne ko izvan {ko le, psi ho logkli ni ~kog us mje re nja. Za to je ve oma va ̀ noda se u {ko li ra zvi ja atmo sfe ra po vje re njana re la ci ji odra sli – di je te, ka ko bi se dru gadje ca, po sma tra ~i na si lja, akti vi ra li i pri jav-lji va li na si lje nad dru gi ma.

Na sil no se po na {a ju dje voj ~i ce ko je, pre -ma po da ci ma iz pri ~e, ima ju pro ble ma upo na {a nju, a je dan od njih je ma ni pu la -ci ja dru gi ma, izos ta nak emo ci ja, uì va njeu pa tnji dru gih, kao i ne spo so bnost da seshva ti ozbi ljnost po slje di ca sop stve nogpo na {a nja. Kod je dne od njih u pri ~i imai ma te ri ja la da se za klju ~i da po ti ~e iz di -sfun kci onal ne po ro di ce. Ov dje ima modos ta ele me na ta da ra zmi{ lja mo u prav -cu ko ji nas izvo di iz kon tek sta sa me {ko -le. Za {to? Za to {to je ovo sim pto ma to lo -gi ja sa ko jom ne mo gu na kraj da iza |unas ta vni ci i stru ~ni sa ra dni ci u {ko li, ve}pro fe si onal ci iz cen ta ra za men tal nozdrav lje i cen ta ra za so ci jal ni rad. Ko li kogod je pra vo vre me na in ter ven ci ja va ̀ na,to li ko je va ̀ no i ko in ter ve ni {e. U ovomslu ~a ju po tre ban je stru ~an, kli ni ~ki rad,i sa dje voj ~i com Le om, `rtvom zlos tav -lja nja, i sa dje voj ~i ca ma ko je su je zlos -tav lja le. Ta ko |e je va ̀ no pru ̀ i ti po dr{kui ro di te lji ma i je dne i dru ge stra ne i sa nji -ma ra di ti na osna ̀ i va nju nji ho ve ulo ge uva spi ta nju dje te ta. Iako dje lu je na kra ju pisma da se si tu aci -ja smi ri la, ova pri ~a ni ka ko ni je za vr{e na.De ̀ u ra nje ro di te lja dje te ta `rtve na si ljapred {ko lom ni je rje {e nje. Je di no rje {e njeje su tre tma ni, tj. stru ~an rad sa dje comko ja se na sil no po na {a ju, kao i sa dje comko ja su `rtve na si lja. @rtve je po tre bnoosna ̀ i ti, a ne na pra vi ti ih jo{ vi {e pa si -vnim i po ~e ti ih pre tje ra no {ti ti ti. Ro di te -lji ne mo gu da ì ve ì vot svog dje te ta, ve}tre ba ju da ga, u ovom slu ~a ju uz po mo}stru ~nih oso ba, osna ̀ e da se u ì vo tu bo -ri sa mo sa so bom. Da kle, je dan od osno vnih ko ra ka u bor bipro tiv na sil nog po na {a nja na {e dje ce jes -te ra zu mi je va nje uzro ka nji ho vog po na -{a nja, jer kao {to se iz pret ho dnog tek stamo glo vi dje ti, sva ko nji ho vo po na {a njeima svo je obja{ nje nje, a naj ve }i broj njihse na la zi u od go vor nos ti okru ̀ e nja u ko -jem to di je te odras ta. Uko li ko dje cu pre -pu {ta mo sre di ni i ne pre uzi ma mo od go -vor nost za nji ho vo po na {a nje i ona }e tois to ra di ti svo joj dje ci. On da se mo ̀ e moza pi ta ti ka ko }e na {e dru{ tvo iz gle da ti zako ju go di nu. �


U~eni ci ma ~iji ro di te ljini su pla ti li ra~un zaru~ak zvo ni alarm07.03.2014. Slo ven skimu~eni ci ma ~iji ro di te ljini su pla ti li ra~un za ru -~ak zvo ni alarm i taj no -vi na~in elek tron skogpri jav lji va nja i upo zo ra-va nja na ne pla ti {e u ne -kim osno vnim {ko la mau Slo ve ni ji iza zvao jelju tnju ro di te lja.(Klix.ba)•••

42

Ve} pe tna est go di na je ~is to }a {ko le nje-gov ì vo tni po ziv. Pri je to ga je ra dio u lo-kal nom gi gan tu ko ji se kao i ve }i na sli -~nih u drà vi uga sio. Za po slio se po kon-kur su i na pre po ru ku ro di ce ko ja je pri ~a -la o nje mu ta da{ njem di re kto ru. Imao jenaj vi {e bo do va i do bio je po sao. @i vi u dru gom gra du, ~e trde set ki lo me -ta ra od {ko le i sva ko ju tro sa po slom po -~i nje u 8:30. Ta da su dje ca ve} na ~a su i{ko la je ti ha. Do zvo na. On da nas ta je lar -ma, pje sma, ur li ci, nje ̀ nos ti i grlje nja za-lju blje nih pa ro va... Sve to u nje mu bu di sje }a nja na vlas ti te{kol ske da ne, u is toj {ko li. Ta da so ci jal nera zli ke ni su bi le ta ko ja sno vi dlji ve nadje ci kao {to su sa da. Sad se pre po zna judje ca bo ga tih ro di te lja. Pri je ta ko ni je bi -lo, jer su svi bi li po dje dna ko bo ga ti. Ali,

za ra zli ku od ta da, da na{ nji pro fe so ri ni -su ne do dir lji vi, da nas su pris tu pa ~ni ji. Mo ̀ da je ta ko i zbog vre me na u ko jem ì vi -mo. Da nas u~e ni ci ma nje po {tu ju pro fe so re,ali ne po {tu ju ni svo je ro di te lje, pa {to bi seiko to me ~u dio?U {ko li uvi jek pos to je ne ke gru pe ko jepra ve pro ble me, ali ni su sva dje ca pro-ble ma ti ~na. Po je din ci su ti ko ji do la ze u{ko lu da bi pra vi li pro ble me, da bi uni -{ta va li {kol sku imo vi nu i pro vo ci ra li pro-fe so re. Nje ga ne pro vo ci ra ju, jer je s nji -ma do bar, i stva ri okre }e na {a lu. Vo li dje -cu i dje ca vo le nje ga. Evo, ba{ su ga ne kidan po zva li i na pro sla vu ma tur ske ve ~e -ri. Od dje ce ga ni kad ne za bo li gla va. Po {tu je di re kto ra i slu {a nje go va na re |e -nja. Ali i di re ktor nje ga po slu {a kad muka ̀ e {ta im tre ba od sa ni ta ri ja i ne {te di

Vejsil @uti} je jedan od rijetkih mu{karacazaposlenih na radnom mjestu koje se unomenklaturi {kolskih zanimanja uobi~ajenonaziva ~ista~ica. Kako izgleda njegov radnidan, za{to pije tablete, od koga ga nikad nezaboli glava, {ta ~ini dobrog direktora i {ta biu~inio kao ministar.

Selma Hafizovi}

Monolog u tre}em licu

ûvar izgubljenihstvari

Mi nis tar stvo i aka-dem ska za je dni causa gla {a va ju Za kon ozva nji ma 07.03.2014.Pri je dlog za ko na o zva-nji ma ko ja se stje~u za -vr{et kom vi so kog obra-zo va nja, a ko jim se, iz -me|u os ta log, ure|ujestje ca nje i ko ri {te njestru ko vnih, aka dem skihi nau~nih zva nja izprvog, dru gog i tre}egci klu sa stu di ja, Vla daRe pu bli ke Srpske ut vr-di la je na 48. sje dni ci.(Vla da RS)•••

[trajk upo zo re njapros vje ta ra, kraj {kol -ske go di ne bi mo gaodo}i u pi ta nje09.04.2014. Kan to nal nigrad ski sin di ka ti osno -vnog obra zo va nja i od -go ja i Sin di kat sre dnjegi vi so kog obra zo va njaZe ni~ko-do boj skogkan to na da nas su or ga-ni zo va li dvo sa tni {trajkupo zo re nja u svim os-no v nim i sre dnjim {ko-la ma na po dru~ju kan-to na, kao i na Uni ver zi -te tu u Ze ni ci. Ra zlog za{trajk jes te ka{ nje nje is-pla te pla}a pros vje tnimra dni ci ma zbog, ka kosu iz Vla de ZDK ka za li,sla bog pri li va sred sta vau budèt kan to na.(Klix.ba)•••

Ro di te lji i nas ta vni cine èle da u~eni ci ~is -te sme}e oko {ko la03.05.2014. Nas ta vni ci iro di te lji u~eni ka Osno-vne {ko le Grba vi ca 2ne slaù se s ini ci ja ti-vom vi je}ni ka No vogSa ra je va da, u okvi rupre dme ta Eko lo gi ja iza {ti ta ìvo tne sre di ne,dje ca ~is te pros tor ukru gu {ko le, zbog, ka -ko kaù, ne dos tat kaade kva tne opre me.(Dne vni avaz)•••

na to me. Di re ktor je do bar, ko re ktan jepo dje dna ko pre ma svim zapo sle ni ci ma,i pre ma oni ma ko ji drè dne vnik i pre maoni ma ko ji drè me tlu. Ni od dru gih pro fe so ra ga ne za bo li gla -va, sa mo od do ma ra ko ji pa me ta ri, pra vise va ̀ an i sma tra se ne kom ve li ~i nom.Kao da zna ka ko da ga izner vi ra i kao dato na mjer no ra di. On da odem u svo ju pros to ri ju u ko joj se ina -~e pres vla ~im i ta mo po pi jem ta ble tu. Za pri ti sak. Vi so ki. Dje ca su po slu {na i pre ma pro fe so ri ma ipre ma nje mu. ês to je svje dok nji ho vetu ge zbog ne ga ti vnih ocje na ko je ih mo -gu ko {ta ti po pra vnog. Ba{ pro {le go di nese za de sio na sa mo sa u~e ni kom ko ji jebio utu ~en jer je mo rao na po pra vni izhe mi je. Po ku {ao ga je utje {i ti ri je ~i ma ka -ko je ì vot pro la zan, ka ko }e sve bi ti ipro }i pa i po pra vni, sa mo ne ka na u~i ma -kar ne {to, da pro fe so ri ca vi di da se po tru-dio. Ispu {i li su po je dnu is pred {ko le iu~e ni ka je upu tio ku }i, ali mu je ci je li danbio na pa me ti. I taj dan je po pio ta ble tu. Vi {e sa u~e ni ci ma ne pu {i is pred {ko le,jer odne da vno je u {ko lu pos tav ljen vi-de onad zor i ne bi da se do ve de u si tu aci -ju da ga di re ktor opo me ne. [a le sa dje-com su mu ispu {ni ven til od ì vo ta. Do sadje na {ao vre }u nji ho vih ka pa, {a lo va i ru-ka vi ca ispod klu pa. Sve to ~u va u svo jojpros to ri ji ko ja do |e kao pros to ri ja za iz-gu blje no–na |e no. Ni {ta ne ba ca. Ne da vnoje na {ao zla tni prsten, ali ga je pre dao pe-da go gi ci, a za pro na |e ni mo bi tel do bi jena gra du – ~o ko la du. Ne zna svu dje cu po ime nu, ni ti se tru dida ih za pam ti, ni ti ih ra za zna je po na ci -onal nos ti. Po ne kad sa mo vi di po dre so -vi ma, ko je uri jet ko obu ku, ka ko ne ko na-vi ja za Di na mo, a ne ko za Dè ku... Alinje mu je sve je dno, sva su mu dje ca is ta... Od svih po slo va mu je naj mrè ra di tipra nje pla toa i ste pe ni {ta is pred {ko lekad pa dne ~a|. To se mo ra ra di ti vi {e pu -ta dne vno, a hla dno je i ra di se s vo dom...Ali ne smi je se ne ra di ti, da se ~a| neuno si da lje u {ko lu. Ipak je ovo {ko la, ane ko tlo vni ca. Osim to ga, ni {ta mu ni jete {ko, ni ~i{ }e nje to ale ta ni ri ba nje klu pani bri sa nje po do va, ni pra nje pro zo ra. Ne ki pro fe so ri po sli je ~a sa obi |u klu pe pavi de da li je ne ko {a rao po nji ma i on dau~e nik mo ra o~is ti ti to {to je na pi sao. Do-

la ze mu u nje go vu pros to ri ju i tra ̀ e arfda o~is te klu pu. Po je di ni pro fe so ri to ~es -to ra de, ne da ju da se uni {ta va imo vi na,od ga ja ju dje cu i go vo re im da ni je po sao~is ta ~a i ~is ta ~ica da is prav lja ju nji hov ne-od goj. Po ku {a va ju ih upu ti ti da u {ko li nera de ni {ta {to ne bi ra di li u svo joj ku }i. Ovo je 21. vi jek, ne ma mu {kih i èn skihpo slo va, i ne bi ga bi lo sram pra ti pro zo -re kod ku }e, ali se za si ti tog po sla na po -slu, pa to ra di je pre pus ti su pru zi. Nje go -vo je izno {e nje i klo fa nje }i li ma. Da je pro fe sor fi zi ke, ne ka ko bi ola k{aonas ta vni plan i pro gram, po je dnos ta viobi ga, jer fi zi ka je te {ka i ap strak tna zau~e ni ke. Ne ka ko bi u~i nio pre dme te za-ni mlji vi ji ma, da za drì u~e ni ~ku pa` nju,ne bi li za vo lje li u~e nje. Ne ka ko... Ali jo{ne zna ka ko. Da je di re ktor, uveo bi vi {e re da u {ko lu,da se zna gdje je ~i je mjes to, i pro fe so ra i~is ta ~a i do ma ra. Po se bno nje ga. A da je mi nis tar obra zo va nja, prvo bi navri je me uveo pla te ra dni ci ma i za uzeo seza pro fe so re jer su oni za ne ma re na ra dnasna ga, a ra de ve oma te ̀ ak po sao. Sa modo bro pla }en pro fe sor ima mo tiv za rad.S po slom za vr{a va u 15:30. Kad se odmo -ri, pred mrak, ide sa è nom u {e tnju.Bez mno go raz go vo ra. Sa mo njih tro je. Ona, on i ti {i na. �


Ispi sna po li ti ka

Iz gu bqe ni u pre pis ci

,

U~eni ci na nas ta vuni su do {li ~ak 1,1mi li on pu ta!03.03.2014. U pro {loj{kol skoj go di ni, pre -ma in for ma ci ji Mi-ni s tar stva obra zo va -wa, na uke i mla dihKS, 16.381 u~enik, ko-li ko ih po ha|a sre-dwe {ko le u ~eti rigrad ske op}ine, izos -tao je s nas ta ve ~ak1.112.783 pu ta; od to -ga je 871.747 oprav da-nih i 249.036 neo -prav da nih izos ta na -ka. (Dne vni avaz)•••

Odràn prvi sas ta-nak Ti ma za in klu-zi vnu obra zo vnu po-li ti ku u BiH u okvi -ru pro je kta Re gi ona-l na po dr{ka in klu-zi vnom obra zo va wu28.02.2014. Na prvomsas tan ku Ti ma za in -klu zi vnu obra zo vnupo li ti ku u BiH,odrà nom 24. 2. 2013.go di ne u Sa ra je vu ra -zma tra na je do sa da{ -wa im ple men ta ci jain klu zi vnog obra zo-va wa u BiH, a dis ku-to va no je o sna ga ma,sla bos ti ma, pri li ka -ma i iza zo vi ma(SWOT ana li za) ka daje u pi ta wu in klu zi v -no obra zo va we.(FMON)•••

Ku }a se na la zi na brdu iznad {ko le.Na kra ju vi {e ne ma ni ces te, kao ne kasti je na. Dok pa zi mo gdje sta je mo ne mo -è mo ba{ uì va ti u pre kra snom po-gle du. U dvo ri {tu nas do ~e ku ju kow iko ke, i dje ~ak ko ji, kad nas ugle da, brzosa kri va ci ga re tu. Ta ko iz gle da {ko lau ko joj se u~i bi ti odras tao ve} sa de -set go di na.

Pu na so bi ca ka u~aSa med je sa da pe tna es to go di{ wak.Pre ki nuo je {ko lo va we u {es tom ra z-re du. Sa jo{ tri bra ta i maj kom ì vi udvi je ma le so be u potkrovqu s je dnimpro zor ~i }em, bez stru je. (Otac je sam upri ze mqu.) Umjes to kqu ~a i bra ve ko-ris te ko lac ko ji ~u va vra ta. Kom pju -ter i sve ono {to bi tre ba lo bi ti sas -ta vni dio wi ho vog odras ta wa i obra-zo va wa, ovoj dje ci je ne za mi sli vo podsvi je }a ma. Po ro di ca ide na spa va weka da pa da mrak (je dna so bi ca je pu naka u~a) a bu di se uju tro u pet sa ti i po -sve }u je ra znim ra do vi ma u dvo ri {tu,uobi ~a je nim dne vnim oba ve za ma. Dvo-ji ca Sa me do ve bra }e, Ri fet (pred -{kol sko) i Sa dber (po nav qa {es ti ra -zred), re do vno idu u osno vnu {ko lu.Naj mla |i sin Ismir tek na re dne go di -ne pos ta je {ko la rac. Osno vna {ko laAhmed Mu ra dbe go vi} u Stra wa ni mauda qe na je ne ko li ko mi nu ta ho da.

Sa med je {ko lu na pus tio po odlu ci ro-di te qa. @e lio sam i}i u {ko lu, è lim to i

sa da. Otac mi ni je dao, mo rao sam da

ra dim. We ga {ko la ne in te re su je, ni -

smo mo gli da se do go vo ri mo. Ka da sam

tre bao u {ko lu, uvi jek sam mo rao ne -

{to da mu po ma ̀ em (da ide mo u {u mu,

ne ki po slo vi oko ku }e i sl.), izos ta -

jao sam sa nas ta ve, imao lo {e ocje ne i

na kra ju na pus tio {ko lu (do ta da sam

ve} dva pu ta obno vio ra zred, bi lo me

sra mo ta). Sa da ima dva po sla. Ra di nade po ni ji sa sta rim è qe zom ili ide saocem u {u mu po drva. Prvi po sao vi {evo li jer ta da za ra |e ni no vac pri pa dawe mu. Na dru gom po slu ra di za oca.Otac ka da pro da drva ko ja do ne se mo

sav no vac os ta vi se bi i po tro {i ga na

al ko hol i ci ga re te.

Dok je i{ao u {ko lu, a pri je ra zvo da,pot vr|u je ovu pri ~u Sa me do va maj kaMir sa da, Sa med je bio u stal nom su ko -bu sa ocem. No vac ko ji bi sin za ra dio,mu` je tro {io na al ko hol i ci ga re te.Ka da ne za ra di ni {ta tu kao ga je i

tje rao od ku }e. Na kon ra zvo da bra katra ̀ i la je po mo} od udru ̀ e wa Me di caZe ni ca (ko je pru ̀ a po mo} `rtva ma po-ro di ~nog na si qa) i Cen tra za so ci jal -ni rad, ali Sa med {ko lo va we ni je na-s ta vio. Tu ̀ be su se po vla ~i le po la di-ca ma dok dje ~ak ni je na pu nio 15 go di -na i tu se sve za vr{i lo. Ta ko se za -vr{i sva ka sli ~na pri ~a o oba ve znomde ve to go di{ wem obra zo va wu. Ovo je, na ̀ a lost, sa mo je dan od pri mje -ra ko li ko je de ve to go di{ we obra zo va -we u BiH oba ve zno. Pe da go gi ca O[Ahmed Mu ra dbe go vi} [u hre ta Pa mukupo zo ra va da u ovoj {ko li ima jo{ dje -ce ko ja ne do la ze na nas ta vu. Ni smo ima li si tu aci ju da ne ko iz bje -

ga va oba ve zu da upi {e di je te u {ko lu.

Odus ta ja we od {ko lo va wa je naj pri su -

tni je ka da dje ca pre la ze iz ra zre dne u

pre dme tnu nas ta vu (to su naj ~e{ }e

dje ca ko ja do la ze iz jo{ uda qe ni jih se -

la, ko ja do pe tog ra zre da idu u ne ku po -

dru ~nu {ko lu). Ta da {a qe mo po zi ve

ro di te qi ma. Na kon tri ne us pje la

kon ta kti ra wa {a qe se do pis Mi nis -

tar stvu obra zo va wa, ko je je na dle ̀ no

da obe zbi je di oba ve zno bes pla tno de-

ve to go di{ we obra zo va we za svu dje cu,


Pri ~a s pe ri fe ri je obra zo vnog sis te ma;za{to i ka da osno vno obra zo va we ni jeobave zno?

Ines Haski}

Za po mo} si ro ti {tui iz bje gli ca ma u~e -ni ci pro da va lisvo ju od je}u i obu}u07.03.2014. U~eni ciKo ledà uje di we nogsvi je ta u Mos ta ruju~er su na [pa wol-skom trgu pro da va lisvo ju odje}u, obu}u,kwi ge i os ta lu opre -mu po sim bo li~no ni-s kim ci je na ma ka kobi pri ku pi li {to vi -{e sred sta va za po -mo} dje ci mos tar skogsi ro ti {ta Egi pat skose lo i iz bje gli ca mako je ìve u kam pu Ta -sov~i}i kod â pqi -ne. (Dne vni list)•••

te pre ma pra vi lu tre ba da upu ti pre -

kr{aj nu pri ja vu. [ta ura di Mi nis -

tar stvo na ma ni je po zna to, po vra tna

in for ma ci ja ne do la zi, a dje ca ko ja

odus ta nu ne nas tav qa ju {ko lo va we. U

O[ Ahmed Mu ra dbe go vi} se ni je de sio

ni ti je dan po zi ti van ras plet. Za ni -

mqi vo je da su u~e ni ci ko ji mno go izo-

s ta ju u sep tem bru mje se cu pri li ~no

re do vni jer ta da tre ba ju pot vrde o

re do vnom po ha |a wu nas ta ve. Te po ro -

di ce su ugla vnom ko ri sni ci po mo }i

Cen tra za so ci jal ni rad, dje ~i jeg do-

plat ka ili ne kog obli ka je dno kra tne

po mo }i. Ka da do bi ju tu pot vrdu {ko -

la pres ta je da ih in te re su je.

Pro ble mi ko je {ko la tre nu tnoimaZ. D. ima pro ble ma od prvog ra zre da. U{ko lu je upi sa na bez ro dnog lis ta uzpo mo} po znan stva i obe }a wa maj ke da}e sre di ti po tre bnu do ku men ta ci ju.Sve vri je me se vo di la pod dru gim ime-nom, kao Fe ri da. [ko la je obe zbi je di -la sva po tre bna sred stva da se ovaj pro-blem ri je {i, ali je maj ka i uz no vac na-

la zi la ra zna oprav da wa. Dje voj ~i ca jedo bi la ro dni list ka da joj je umro djed,ka da je po ro di ca tre ba la svu po tre bnupa pi ro lo gi ju da os tva ri pra vo na pen-zi ju. Ta da je ve} bi la tre }i ra zred. To -kom {ko lo va wa Z. je ima la ve li kibroj izos ta na ka. Vo di bor bu i sa ocje-na ma. U prvom po lu go di {tu ove {kol-ske go di ne ima la je 114 oprav da nih idva neo prav da na ~a sa. Oprav da ni ~a so -vi se ne ni ̀ u u kon ti nu ite tu, ni je upi ta wu bo lest, dje voj ~i ca je stal noizos ta ja la po je dan ili dva da na. Nas -ta vni ca ma te ma ti ke je oba vi la raz go -vor sa Z. i obja sni la joj da uz ve li kibroj izos ta na ka mo ̀ e da iz gu bi go di -nu. Dru go po lu go di {te dje voj ~i ca idere do vno u {ko lu. U~e nik se dmog ra zre da, ko ji po nav qago di nu, L. M. ima uku pno 445 oprav da -nih i 10 neo prav da nih ~a so va. Dje ~akì vi sa mo sa ocem. Ra zlog we go vihizos ta na ka je, pre ma mi{ qe wu pe da go -gi ce, ne sre |e na po ro di ~na si tu aci ja ine bri ga ro di te qa. Otac je, za vri je mewe go vog do sa da{ weg de ve to go di{ weg{ko lo va wa (dje ~ak je po nav qa o ra zre -de), sa mo je dnom do {ao u {ko lu na raz-go vor ({ko la je re do vno sla la po zi ve)ka da se de sio pro blem sa L. i je dnimsta ri jim u~e ni kom. Ni po ku {a ji te le -fon skog kon ta kti ra wa i raz go vo ra zape da go gi cu ni su bi li pri ja tni jer se zasve pro ble me ko ji nas ta nu otac po zi vana na ci onal nu osno vu, {to se pre ni je -lo i na di je te ({ko la je go to vo je dno -na ci onal na). Slu ~aj je pri jav qen Cen-tru za so ci jal ni rad.Z. i L. ni su je di ni u~e ni ci ko ji ima juve li ki broj oprav da no-neo prav da nihizos ta na ka. Ova {ko la u prvom po lu -go di {tu ima la je jo{ pet ova kvih u~e -ni ka.

Naj ve }i pro blem je taj {to je vrlo te -

{ko os tva ri ti sa ra dwu sa ro di te qi -

ma. Sva ta dje ca ima ju ra zli ~i te po ro -

di ~ne pro ble me, ro di te qi se ra zvo de,

sa mo hra ni otac, samo hra na maj ka itd.

Ro di te qi ma te dje ce {ko la pros to

ni je pri ori tet. Za odus ta ja we od

{ko le na vo de ra zli ~i te ra zlo ge, da ne-

ma ju uslo ve da {a qu dje cu u {ko lu, da ne

mo gu obe zbi je di ti uxbe ni ke, sen dvi~,

kar tu za auto bus i sl. Je dan ro di teq

je do {ao, po tpi sao izja vu da ne mo ̀ e da

46

Sva ka tre}a mla daoso ba odus ta je od{ko lo va wa11.03.2014. Bo sna iHer ce go vi na oba ramno ge ne sla vne re-kor de, a za we zi nubu du}nost po se bno je{o kan tan po da tak datri pu ta vi {e mla dihu BiH ne go u ze mqa maEurop ske uni je na pu -{ta {ko lo va we u do -bi iz me |u 15 i 24 go-di ne. (Ve~er wilist)•••

\aci nas ta vu po ha -|aju i u ba ra ka ma14.03.2014. U Srbi jijo{ ima {ko la,ve}inom u se os kimsre di na ma, ko je ne is-pu wa va ju osno vneuslo ve za kva li te tnoobra zo va we, po putO[ Ni ko la Te slabli zu Beo gra da, gdjese nas ta va za u~eni keprva ~eti ri ra zre daodvi ja u mon ta`nojba ra ci. (Al Ja ze eraBal kans)•••

{ko lu je di je te, a na kon to ga vi dim ga

na sta ni ci sa dru{ tvom, ci ga re te, pi -

vo i sl. Iako so ci jal ni slu ~a je vi do bi -

ju uxbe ni ke, unu tar {ko le se na pra vi

or ga ni za ci ja i za sen dvi~, Mer ha metdo ni ra pri bor, Mi nis tar stvo pri je -

voz, ali on da ro di te qi ka ̀ u da ne ma ju

odje }u i obu }u. Or ga ni zu je mo i to, a on -

da do bi je mo in for ma ci ju da ro di te qi

pro da ju sve to {to dje ca do bi ju. A je -

dan otac je do {ao i re kao: ne ka do |e ka -

zna, odle ̀ a }u je, u za tvo ru ba rem imam

{ta da je dem i pi jem, a è ni i dje ci }e

os ta ti taj no vac.

Dje ca pla }a ju 10 KM na po ~et ku {kol-

ske go di ne Ze ni ca tran su za ~i po ve, dok

Mi nis tar stvo sno si tro {ak tran-

spor ta. î po ve dje ca vra }a ju po za -

vr{et ku {ko lo va wa, te im se vra }a

ulo ̀ e nih 10 KM. Ro di te qi ne ma ju ne -

ku po se bnu fi lo zo fi ju, ugla vnom se

sve svo di na to da ni su u mo gu }nos ti

da {ko lu ju svo ju dje cu. Pri mjer za to

je di je te (ì vi sa mo sa maj kom) ko je je

do 17. de cem bra 2014. go di ne na pra vi lo

180 oprav da nih izos ta na ka (to ni u

ovom slu ~a ju ni su izos tan ci u kon ti -

nu ite tu). Maj ka do ne se oprav da we u

{ko lu (ni je u pi ta wu bo lest ne go

bri ga o maj ci), da joj tre ba po mo} dje -

~a ka, da je vo di na kon tro lu kod do k-

to ra i sl. Po sli je ~u je mo od dru gih

u~e ni ka da ovaj dje ~ak ide sa maj kom u

ko m{i luk, na si je la, a ne do la zi na na-

s ta vu. Ka da je upo zo ren, kao i Z., sma-

wio se broj izos ta na ka. Ali, maj ka ne

do la zi u {ko lu i ne re agu je na po zi ve.

Te {ko je uspos ta vi ti ko mu ni ka ci ju.

Mo gu }e je da ti qu di ne ma ju {ko lu u

svom sis te mu vri je dnos ti. A ako ova-

kva dje ca ipak upi {u sre dwu {ko lu on -

da sa mos tal no sa zri je va ju.

Od Mi nis tar stva ne do bi je mo po vra -

tne in for ma ci je, ni ti se di je te vra -

ti u {ko lu. Pri ja va se obnav qa sva ke

go di ne dok di je te ne na pu ni pe tna est

go di na. 2005. go di ne smo pro {li i se-

mi nar o od go vor nos ti ma ko je ima mo

na ovom ra dnom mjes tu (da smo du ̀ ni

pri ja vi ti slu ~aj ako uo~i mo da je nad

dje com vr{e no na si qe). Ka da sam na

kra ju 2010. go di ne uo~i la ta kvu si tu -

aci ju, na si qe u po ro di ci, i u sa ra dwi

sa di re kto rom odlu ~i la da re agu jem

(ne zbog ka zne, ne go da se sve to za us -

ta vi, da se po mo gne dje te tu) oti {la

sam u Me di cu Ze ni ca po sa vjet, a oni su

me da qe upu ti li u Cen tar za so ci jal -

ni rad. Ta mo su mi obja sni li da sve to

mo ram pri ja vi ti MUP-u Ze ni ca. Ni je

mi bi lo pri ja tno, po zna va la sam oca

tog dje te ta, ali sam pri ja vi la slu ~aj.

Re kli su da }e do }i u {ko lu po po dat -

ke, ali ni ka da ni ko ni je do {ao. To di-

je te je ubrzo na pus ti lo {ko lu. Ka da

ga da nas pi ta te {ta se de si lo, ka ̀ e

da mu ro di te qi ni su da li da ide u

{ko lu.

Vra }a mo se a da ni smo Sa me du pos ta -vi li ni ti je dno pi ta we o {ko li. Wihtre ba pos ta vi ti na dru gom mjes tu. Pre-ba ci ti kri vi cu sa mo na ro di te qe ni jedo vo qno, a po ne kad je i li ce mjer no.Sa me do va ma ma je odlu ~na da we na os -ta la dje ca ne na pus te {ko lu, ali onasa ma ne mo ̀ e pro tiv obi ~a ja, sis te ma,kul tu re... Dje ca ni su pri va tna svo ji nane go op {te do bro. Ve }e i va ̀ ni je odpo slo vnih pros to ra i gra |e vin skih do -zvo la ko ji ma se kan to nal ne i op {tin -ske vlas ti naj sr~a ni je ba ve. �


Matematika vs. metodika

[ipak, ali ipak

Stu dent do bi tnik Pu pi -no ve na gra de24.03.2014. Stu dentElek tro te hni~kog fa kul-te ta iz Ba nja Lu ke, Ale -ksan dar Paj ka no vi},ovo go di{ nji je do bi tnikPu pi no ve na gra de Ma ti -ce srpske, ko ja se do d-je lju je za stu den tske ra -do ve ko ji pred stav lja judo pri nos te hni~kim ipri ro dno- ma te ma ti~kimdis ci pli na ma ko ji ma seba vio srpski nau~nik ipro na la za~ Mi haj lo Pu -pin. (Ne za vi sne no vi -ne)•••

Prvo pi smo ro di te lja {es ta ka: [i pak ja bu kaPo {to va ni pri ja te lju, {a ljem Vam izvod izud`be ni ka ma te ma ti ke za VI ra zred os -no vne {ko le. Ma te ma ti ka je Va {a stru ka imo ̀ da mi po mo gne te da shva tim ka kveve ze to ima sa ̀ i vo tom. [ta ov dje pi {e: daako ima mo tri ja bu ke i po di je li mo ih na{es to ro dje ce, sva ko di je te ne }e do bi ti po-lo vi cu, ne go {i pak. Ni ko ne }e do bi ti ni -{ta, a svi ma }e os ta ti tri ja bu ke. Ko ja sume to di ~ka oprav da nja da se ma te ma ti kara di na ovaj na ~in? Ra zred je {es ti, dje caima ju 11 go di na...

Prvi od go vor pro fe so ra ma te ma ti ke:Al go ri tam di je lje njaKlju ~na stvar u pri mje ru ko ji je po vod zaovaj raz go vor jest tzv. al go ri tam di je lje -nja. Op}e ni to for mu li ra no u sku pu Noima mo slje de }u tvrdnju:Ako a∈No, b∈N, ta da pos to je je din stve nibro je vi q, r∈No, ta kvi da je a=bq+r, gdje jer<b.Ov dje a zo ve mo di je lje ni kom, b dje li te -ljem, q ko li ~ni kom, r os tat kom.Za u~e ni ke vi {ih ra zre da ne bi tre ba lopred stav lja ti ve }i pro blem da shva te ovajal go ri tam di je lje nja u ovoj nje go voj op}ojfor mu la ci ji. Me |u tim, pi ta nje je mo gu liu~e ni ci {es tog ra zre da to shva ti ti. Moj od-go vor je da ne mo gu sa svim, jer jo{ ni su usta nju da iz ma te ma ti ke kon kre tnih obje -

ka ta (bro je va, ge ome trij skih li ko va...) pre -|u u ma te ma ti ku ap strak tnih obje ka ta. U ma te ma ti ci se sve i sas to ji od te ore mais ka za nih na na ~in sli ~an ovo me al go ri -tmu di je lje nja, ali bav lje nje nji ma i nji ho -vo ra zu mi je va nje je ne {to {to do la zi na -kon {to se na u~i do bro ra ~u na ti i do broba ra ta ti s kon kre tnim obje kti ma, npr. bro-je vi ma.Za to je po tre bno da se op}e ni te tvrdnje,(spe ci jal no – al go ri tam di je lje nja), ne ka -ko kon kre ti zi ra ju ka ko bi ih u~e ni ci usvo-ji li i shva ti li u ra zi ni kon kre tnih obje ka ta,spe ci jal no – za da nih pri ro dnih bro je va.Vje ̀ ba ju }i ovaj al go ri tam kroz odre |e nibroj pri mje ra oni }e bi ti u sta nju pri mi je -ni ti taj al go ri tam na bi lo ko je za da ne bro-je ve, a oda tle pa do shva }a nja al go ri tma unje go voj op}oj for mu la ci ji jo{ je sa mo je -dan ko rak. Uko li ko je pos to ja la su mnjada li je u di je lu (b) pri mje ra 2. izve den ko-re ktan za klju ~ak, na kon ovih gor njih ra z-ma tra nja ona bi tre ba la bi ti ot klo nje na. Me |u tim, ako bi smo po ku {a li pre ni je tiovaj pro blem u re alan ì vot pa pos ta vi tipi ta nje s ja bu ka ma i {es to ro dje ce, od go -vor bi bio da }e sva ko di je te do bi ti po laja bu ke. To je to ~no, ali taj za klju ~ak ni jeizve den na osno vu al go ri tma di je lje nja.Al go ri tam di je lje nja ne uvo di pra ve ra z-lom ke, tj. bro je ve ko ji ni su pri ro dni, ongo vo ri o ras ta vu di je lje ni ka pre ko dje li -te lja, ko li ~ni ka i os tat ka, ko ji su svi odre -da iz sku pa No.Da ut vrdi mo {ta se za pra vo è li ura di ti,ana li zi raj mo Pri mjer 2.(b) de ta ljni je. Ov -dje je a=3, b=7. Tra ̀ i mo pri ro dan broj q ipri ro dan broj r<7 ta kve da je 3=qb+r. O~i -to je da mo ra bi ti q=0 i r=3. Da kle, ko li -~nik je 0, a os ta tak je 3.Na sli ~an na ~in ura de se svi pre os ta li pri-mje ri i za da ci sa pri ka za ne stra ni ce. Na -kon {to ih ura de, u~e ni ci }e bi ti u sta njuda shva te ka ko ra di ovaj al go ri tam. Iakopo ja va slo va za u~e ni ke tog uzras ta mo ̀ edje lo va ti zbu nju ju }e, drìm da su ov djeu~e ni ci na pri ro dan i me to di ~an na ~inuve de ni u te mu, jer se kroz izra du kon-kre tnih pri mje ra mo gu ri je {i ti te zbu nje -nos ti i ti me se po la ko, ko rak po ko rak,kroz le kci je obra |e ne na sli ~an na ~in,uvo di ti u ono {to za pra vo jest ma te ma ti -ka, u po dru ~je nje zi ne ap strak tnos ti iop}os ti. Sa mo {to je put do to ga du ga ~akne ko li ko go di na.


Prepiska jednog roditelja i jednogmatemati~ara o potrebi za druga~ijimpristupom izu~avanju matematike u osnovnoj{koli

Marko Ban

Ba nja Lu ka ne}e do bi -ti dru gu gi mna zi ju09.04.2014. Ne ma re al -nog osno va za otva ra -nje dru ge gi mna zi je ugra du, ali }e bi ti otvo re -no no vo pri ro dno-ma te -ma ti~ko odje lje nje upros to ri ja ma O[ Ge or giStoj kov Ra kov ski i sanjim }e pos to je}a Gi m-na zi ja ima ti uku pno 12odje lje nja, na jav lju jemi nis tar Go ran Mu tab -dìja. (Ne za vi sne no vi -ne)•••

Ma te ma ti~ari se bo reza pla sman na Olim pi-ja du u Ju`noj Afri ci07.05.2014. Za vr{nekva li fi ka ci je za Me|una -ro dnu olim pi ja du ma te -ma ti~ara u ju lu ove go-di ne u Ca pe Townu(Ju` na Afri ka) za bo -san sko her ce go va~kesre dnjo {kol ce odràt}e se na Elek tro te hni -~kom fa kul te tu u Lu ka -vi ci 10. i 11. ma ja, pi {eagen ci ja Pa tria. (Ra dio -sa ra je vo.ba)•••

Me|una ro dna {ko laSa ra je vo os tva ri la naj -ve}i us pjeh na ma te -ma ti~koj olim pi ja di13.05.2014. Me|una ro -dna {ko la Sa ra je vo (In-ter na ti onal Scho ol ofSa ra je vo) os tva ri la jenaj ve}i us pjeh na 19.olim pi ja di iz ma te ma ti -ke ko ja je odràna naElek tro te hni~kom fa kul-te tu u Is to~nom Sa ra je -vu. (Ra diosa ra je -vo.ba)•••

Dru go pi smo ro di te lja {es ta ka: Tra uma te ma ti kaDra gi pri ja te lju, hva la ti za brz od go vor,iako nji me ni sam sa svim za do vo ljan. Na -ime, ne vi dim za {to bi dje te tu ko je ni kadne }e upi sa ti ma te ma ti ~ki fa kul tet bi lo va -`no da zna al go ri tam di je lje nja?Ti, iz gle da mi, bra ni{ ovaj pris tup iz po zi-ci je ma te ma ti ~a ra, ko me je lo jal nost stru -ci na prvom mjes tu. Me |u tim, ve li kombro ju dje ce je ma te ma ti ka tra uma... Ne-mo gu }e da su sva ona glu pa, li je na, ne-spo so bna... I da se za is ta ne mo ̀ e bez tihsil nih in stru kto ra, su za, pa ni ke, ba ti na,po pra vnih, je di ni ca...Vje ru je{ li, za is ta, da me to di ~a ri ma te -ma ti ke zna ju {ta i za {to ra de?

Dru gi od go vor pro fe so ra ma te ma ti ke:Po pus tlji va ne do pus tlji vostU sa da{ njim okol nos ti ma, nas ta vni plani pro gram iz ma te ma ti ke ne tre ba mi je -nja ti, za to {to on iona ko pred stav lja mi ni-mum zna nja ko ji tre ba ju usvo ji ti svi bu -du }i stu den ti pri ro dno-ma te ma ti ~kih, in-for ma ti ~kih i te hni ~kih zna nos ti, i os ta liko ji }e na bi lo ko ji na ~in bi ti ve za ni zama te ma ti ku. Na ra vno, i ra di op}eg obra-zo va nja.Ali je u pos to je }im okol nos ti ma po tre bnopro mi je ni ti pris tup, tj. na ~in izla ga nja to -ga gra di va, i na ~in ocje nji va nja, ima ju }isen zi bi li te ta pre ma u~e ni ci ma ko ji ne po-ka zu ju in te res za ma te ma ti ku. Ne mo ̀ ese do pus ti ti da oni do ̀ iv lja va ju tra umezbog ne zna nja ma te ma ti ke, ali se ne mo ̀ edo pus ti ti ni da oni ko ji su spo so bni zama te ma ti ku ne ma ju pri li ku to slu {a ti iu~i ti na po tre bnom ni vou.Naj bo lje bi, sva ka ko, bi lo da se pro mi je neove pos to je }e okol nos ti.

Tre }e pi smo ro di te lja {es ta ka: Al go ri tam okol nos tiDra gi pri ja te lju, pri zna jem da me ve se liova na {a pre pis ka, i za hva lan sam natvom strplje nju. Mo ̀ da na kra ju do |e modo ne ke je dna ~i ne u ko joj ja bu ke ne }etru nu ti po red gla dne dje ce. Na {ta ta ~nomi sli{ kad ka ̀ e{ pos to je }e okol nos ti? Ka kobi ti ure dio nas ta vu ma te ma ti ke u osno -vnoj {ko li?

I tre }i od go vor pro fe so ra ma te ma ti ke:Ocje ne na pro cje nuSa da{ nje okol nos ti su ta kve da je sva kama {to vi tost ogra ni ~e na. Ali, mo gli bi smoipak po no vno ra zmi sli ti o to me {ta ko jaocje na tre ba da zna ~i. Po je dnom (sta ri -jem) di da kti ~kom pra vi lu, da ga in ter -pre ti ram slo bo dni je, dvoj ka tre ba dapred stav lja mo gu }nost pri sje }a nja, da klenju do bi va onaj u~e nik ko ji ot pri li ke znao ~em se tu ra di ali ne vi {e od to ga. Ta konit ko tko bi se ima lo po tru dio i pra tio na-s ta vu ne bi mo gao ima ti je dan iz bi lo ko -jeg pre dme ta, pa ta ko ni iz ma te ma ti ke.Troj ka ozna ~a va spo so bnost pre po zna -va nja sa drà ja i nji ho ve kon tek stu ali za -ci je, ~e tvor ka spo so bnost re pro du kci jesa drà ja, a pe ti ca se da je za kre ati vnost,da kle za one ko ji zna ju ra zmi{ lja ti o na -u~e nim sa drà ji ma i na osno vu njih do la-zi ti do no vih, sa mos tal nih, za klju ~a ka.Ta ko bi bi lo mno go ma nje pe ti ca u na {im{ko la ma, {to je do bro, ali bi bi lo i mno goma nje je di ni ca, jer se za dvoj ku ne bi tra -ì lo ono {to tre ba da se tra ̀ i za troj ku ili~e tvor ku. Sa mo da je uvje ri ti nas ta vni keda se drè to ga. �

50

slik&slikaU be i haBrojem i slovomSVE su školePod istim korovom...

Ma te ma ti ka ne vje ru je su za ma

Licenca za ubijanje upojam

Po zna ta ime na {estpu tni ka na Ju ni or skubal kan sku ma te ma -ti~ku olim pi ja du06.06.2014. [est ma te -ma ti~ara izbo ri lo je pla -sman na XVIII Ju ni or -sku bal kan sku ma te -ma ti~ku olim pi ja du, ko -ja }e se odràti od 21.do 26. ju na u Ohri du.To su Amar Ku ri} (O[^. Vi la I Sa ra je vo), Mi li -ca \oki} (O[ Sve ti Sa -va Is to~no Sa ra je vo),Ti ja na Ba bi} (O[ Ge or -gi Stoj kov Ra kov ski Ba -nja lu ka), Ste fan Ju ro {e -vi} (O[ Vuk Ka radì}Vla se ni ca), Azur \on la -gi} (K[C Sve ti Fra njoTu zla) i Ma ri ja \uri}(O[ Vuk Ka ra dì} Do -boj). (Ne za vi sne no vi -ne)•••

Tre }i ra zred je dne sa ra jev ske gi mna zi jepri zna je da su po ne kad kri vi oni sa mi,zbog ne ra da, a po ne kad nas ta vni ci, jer neobja{ nja va ju do bro, ali da su ve }i nom ra -zlog lo {i nas ta vni pla no vi i pro gra mi. Iugla vnom se svi sla ̀ u da ma te ma ti ka nebi bi la ba uk uko li ko bi se po ve }ao broj ~a -so va vje ̀ ba nja i po nav lja nja, do da la do-da tna i do pun ska nas ta va, sma njio broju~e ni ka u sva kom ra zre du i kad bi bi lama nja nor ma za nas ta vni ke.

Ma te ma ti ka je zah tje vna. Ona tra ̀ i ma te ma -ti ~ko i lo gi ~ko mi{ lje nje, te vla da nje osno vnimma te ma ti ~kim i lo gi ~kim ope ra ci ja ma: ana li -za, sin te za, iden ti fi ka ci ja, ne ga ci ja, ana lo gi ja,ge ne ra li za ci ja i dr. Nas ta vni ci ne po sje du jutaj kva li tet, pa ga ne mo gu ra zvi ja ti kod svo-jih u~e ni ka, tvrdi prof. dr. [ef ket Ar sla na -gi}, ko ji je do 2012. go di ne pre da vao pre -dmet Me to di ka ma te ma ti ke na Pri ro -dno-ma te ma ti ~kom fa kul te tu u Sa ra je vu.Kao kriv ce on ugla vnom vi di nas ta vni ke:Oni pra ve ba uk od ma te ma ti ke. Ni su spre -mni, a ~es to ni spo so bni da obja sne gra di vo,stav lja ju ve li ke zah tje ve pred u~e ni ke i ro di -te lje, i ti me ih ~i ne `rtva ma. Na taj na ~in onigra de auto ri tet, {to je ap so lu tno po gre {no.Nas ta vni ci ko ji su pro {li obu ku na Pri ro -dno-ma te ma ti ~kom fa kul te tu na pra vi lisu po mak na svo jim ra dnim mjes ti ma, alije nji hov broj ma li. Ti nas ta vni ci su mo ra -li slu {a ti Pe da go gi ju, Psi ho lo gi ju, Di da -

kti ku, Me to di ~ku pra ksu, Me to di ku nas -ta ve ma te ma ti ke, po la ga li su ispit posvjet skoj li te ra tu ri, bi li su du ̀ ni drà ti ~asu osno vnoj ili sre dnjoj {ko li. Na ̀ a lost, ve -}i na nas ta vni ka ni je za vr{i la nas ta vni ~kismjer, ve} sa mo ma te ma ti ku, a on da supo lo ̀ i li pe da go {ku gru pu pre dme ta naFi lo zof skom fa kul te tu. Ar sla na gi} sma trada to ni je pra vo rje {e nje. Ta kvo zna nje ne do -vo ljno je za rad u {ko li, {to pra ksa i po ka zu je.Po mom mi{ lje nju, me to di ku ma te ma ti ke mo -ra pre da va ti ma te ma ti ~ar, jer je on svjes tanpro ble ma ko je ma te ma ti ka kao pre dmet sa so -bom no si, {to pe da gog ne zna. Ta ko |er, sa da jesve to upro {te no jer bo lo nja pre fe ri ra pi sme -nu for mu ispi ta, a me to di ka tra ̀ i pra ksu.Asis tent na Pri ro dno-ma te ma ti ~kom fa-kul te tu, Dè nan Gu {i}, sla ̀ e se da su na-s ta vni ci ve li ki pro blem, ali sma tra da i sa -mi u~e ni ci ne ra de do vo ljno: Ka da bi u~e -nik pro veo ono li ko vre me na u~e }i ma te ma ti kuko li ko pro ve de u~e }i his to ri ju ili geo gra fi ju,ne bi smo ima li to li ko pro ble ma.(Po gre {no! U~e ni ci su ni ~im pri ti snu ti re -kli da ma te ma ti ku ra de du ̀ e i vi {e ne gobi lo ko ji dru gi pre dmet.)Gu {i} ta ko |er sma tra da je bo lo nja u~i ni lasvo je, te da se si tu aci ja u drà vi odra ̀ a vai na sve se gmen te dru{ tva, pa ta ko i naobra zo va nje: Mo to di ci se po sve }u je ono li kopa` nje ko li ko nas ta vni pro gram do zvo lja va.Tre ba ima ti u vi du da je to sa mo je dan odmno go broj nih pre dme ta. Taj pro gram se fo ku-si ra na obra zo vnom, a ne od goj nom, gdje me-to di ka ispa {ta.

Ka kvo je obra zo va nje nas ta vni ka naPMF-u?Stu den ti ca tre }e go di ne Pri ro dno-ma te -ma ti ~kog fa kul te ta u Sa ra je vu osje }a sespo so bnom za rad u {ko li, na kon {to jepro {la od go va ra ju }u pri pre mu:Ka da je ri je~ o me to di ci na tre }oj go di ni du ̀ nismo po lo ̀ i ti dva pre dme ta: Me to di ~ku pra ksui Me to di ku nas ta ve ma te ma ti ke. Me ni ni jepre da vao prof. Ar sla na gi}, ve} ass. Gu {i}. Izpre dme ta Me to di ka nas ta ve ma te ma ti ke tre-ba mo sa mo po lo ̀ i ti pi sme ni ispit. Do bi je moza dat ke da ri je {i mo, a po tom da me to di ~kiobra di mo. Na pre dme tu Me to di ka du ̀ ni smoslu {a ti de set ~a so va u ne koj {ko li, vo di ti me to -di ~ki dne vnik, za pi si va ti me to di ~ke ele men te,na pi sa ti pri pre mu i odrà ti ~as, a na dru gojgo di ni slu {a mo Pe da go gi ju, Psi ho lo gi ju i Di-da kti ku.


ês to, ka da bi nas ta vnik ili nas ta vni ca napo~et ku ~a sa pi ta li gdje je ne ko ko fa li, a miod go va ra li da je po bje gao, sli je di la bi po uka dau~e ni ci ne bje ̀ e iz {ko le, jer ih ni ko neprogoni, ve} da ne do la ze na nas ta vu. Aliistina je da u~e ni ci za is ta bje ̀ e iz {ko le, anaj~e{ }e za to {to ih pro go ni ma te ma ti ka. Za {toje ona tra uma ti ~an pre dmet u na {im sre dnjim{ko la ma? Zbog ~e ga se naj vi {e nov ca tro {i nain stru kci je o gra di vu ko je bi smo tre ba lisavlada ti u {kol skim klu pa ma? Za {to u~e ni cimrze ma te ma ti ku?

Armin Stefanovi}

Pro ble mi ko je ona vi di u obra zo va nju suvi {es tru ki ka da je ri je~ o ma te ma ti ci:Pro fe so ri ne è le sves ti le kci ju na ni vo ko jidje ca ra zu mi ju, a ~es to im je mrsko ra di ti ko -rak-po-ko rak, pres ka ~u di je lo ve za dat ka, te ihu~e ni ci ne mo gu pra ti ti. Je dan za da tak se mo -è ura di ti na vi {e na ~i na, {to mi u~i mo na fa-kul te tu, ali nas ta vni ci pre fe ri ra ju je dan, ilizna ju sa mo je dan, pa to na me }u u~e ni ci ma.

Oni ne ma ju osje }a ja za ni vo na ko jem se u~e -nik na la zi, {to je sa svim ra zu mlji vo, i sa masam se su sre la s tim pro ble mom. Fa kul tet jemjes to gdje bi smo se tre ba li na u~i ti pri la go -|a va ti u~e ni ci ma.Ona is ti ~e ka ko pos to ji mit o ma te ma ti cikao te {kom pre dme tu, {to ~es to utje ~e nalo {e re zul ta te. Du ̀ nost nas ta vni ka je da io to me raz go va ra sa u~e ni ci ma: uko li konas ta vni ci ma te ma ti ke ra de ona ko ka ko su na -u~e ni na fa kul te tu, da li me to di ~ki obra |u juje di ni ce, da li ima ju pri pre mu za ~as, ako nera de {ta ho }e i ka ko ho }e, ra ~u na ju }i da ih ni -ko ne pro vje ra va, ma te ma ti ka ni je ba uk.

Ko je kriv?Lo{ u~e nik je pro dukt lo {ih ro di te lja, lo {egdru{ tva, lo {eg nas ta vni ka, lo {eg pla na ipro gra ma ili ne ke kom bi na ci je na ve de -nih ele me na ta. Dje ca se ne ra |a ju ne spo-so bna za ma te ma ti ku, pa je si gur no dame |u nji ma ne tre ba tra ̀ i ti gla vne kriv -ce za te ror ma te ma ti ke u u~i oni ca ma. Posve mu, lo {i nas ta vni ci i lo {i pla no vi i pro-gra mi ubo ji ta su kom bi na ci ja. Pri la go |a -va nje ma te ma ti ke u~e ni ci ma, kao dis ci -pli ne ko ja prva po ~i nje ra zvi ja ti nau ~nime tod ra da u svi jes ti u~e ni ka, klju ~no jeda bi oni mo gli rje {a va ti bi lo ko ji pro blemu ì vo tu, a ne sa mo ma te ma ti ~ki. Na ̀ a -lost, ve }i na nas ta vni ka na to ni je spre -mna, ni spo so bna, tvrdi prof. Ar sla na gi}. Ali i oni nas ta vni ci ko ji do bro obav lja jusvoj po sao pri si lje ni su da ubrza ju tem -po, ne ma ju vre me na da se os vrnu nau~e ni ke, da vje ̀ ba ju i raz go va ra ju, zbogto ga {to su pod pri tis kom lo {eg nas ta -vnog pro gra ma, ve li kog bro ja u~e ni ka ine mo gu }om nor mom ra da. Sve ovo pot -vrdi li su i an ke ti ra ni u~e ni ci, ina ~e odli -~ni ma te ma ti ~a ri. Mo ̀ da je po tez na ro di te lji ma. Uko li kopo la ra zre da pa da iz ma te ma ti ke, on dao~i gle dno ni je ni do bro ni fer rje {e nje dabo ga ti pla te in stru kci je a si ro ma {ni gu bego di nu. Rje {e nje je na tje ra ti nas ta vni ke iupra ve {ko la da tra ̀ e re for mu ko ja ne }eu vrhu pri ori te ta ima ti ~u va nje nas ta vni -~ke nor me. Ne go no vi pris tup nas ta vi,no ve pro gra me i no ve stan dar de, pri la -go |e ne mo gu }nos ti ma dje ce, i vre me nuu ko jem ì ve. �

54

– Ako ve }i na ra zre da sa vla da le kci ju, a ne ko li ko u~e ni kado bi je nis ku ocje nu, o~i gle dno je pro blem u na ma, u~e -ni ci ma. (Dè ni ta)

– Kod ne kih pro fe so ra mo ̀ e{ na u~i ti na ~a su, ali ne ki ne-ma ju na ~in da pre ne su zna nje iz bi lo ko jeg pre dme ta.(Amar)

– Uko li ko mno go odli ~nih u~e ni ka ima lo {e ocje ne iz ma-te ma ti ke, a nas ta vnik se tru di da pre ne se zna nje, i po ku -{a va po ka za ti, ali ne ma do vo ljno vre me na da de ta ljnoobra di le kci ju, on da je pro blem u nas ta vnom pla nu i pro-gra mu. (Ahmed)

– Mi slim da je pro blem u zas tar je lim pla no vi ma i pro gra-mi ma. Bi lo bi la k{e da ima mo vi {e ~a so va da ne {to obra-di mo. (Emir)

– Mi ra di mo prve dvi je go di ne je dno gra di vo, a on da dru -ge dvi je po nav lja mo to is to. Bo lje bi bi lo da sve ~e ti ri go-di ne ra di mo je dno gra di vo, ali da je ono ra spo re |e no nabo lji na ~in. Ova ko je gra di vo na go mi la no i ne mo ̀ e sesti }i. (Ir ma)

– Po red pla na i pro gra ma ja ko je bi tan pris tup po je din cama te ma ti ci. Mno gi u~e ni ci se bi ka ̀ u na po ~et ku da je topre te {ko i na taj na ~in, auto su ges ti jom, na pra ve se bipro blem. Ka da bi po ku {a li pro mi je ni ti per spe kti vu ri je {i libi dio pro ble ma. (Da mir)

– Ma te ma ti ci se po sve }u je pre vi {e pa` nje, a mno gi mane }e ni tre ba ti ma te ma ti ka na tom ni vou na kon sre dnje{ko le. Vi {e bi se pa` nje tre ba lo po sve }i va ti en gles komje zi ku, ko ji }e nam svi ma tre ba ti. (Amar)

– Ta ko |er, pro blem su blok ~a so vi. U~e ni ci se ne mo gukon cen tri sa ti to li ko du go. S dru ge stra ne, za je dnu oblastje pre dvi |e no ma lo ~a so va. (Ahmed)

– Za ra zli ku od in stru kto ra ko ji nam mo ̀ e po sve ti ti do vo -ljno vre me na i pa` nje, te se fo ku si ra ti na je dnu oblast iod go vo ri ti na sva na {a pi ta nja, nas ta vnik ne ma vre me nada se os vr}e na sva ku po je di nost, pri nu |en je da os ta vimno go to ga na ma da sa mi pre ra di mo, a u ra zre du je ve li -ki broj u~e ni ka ta ko da za pi ta nja ne ma vre me na. (Se id)

slik&slikaDjece u školiKo kišnih kapi.Al kako rastuDobrota hlapi...

Po vo dom Bra zi la

O ~i tawu i skan di ra wu

Na Svjet ski dankwi ge pri kqu~itese akci ji I ja imampra vo da ~itam kwi -ge 23.04 2014. Udru -èwa Me ta mor fo za iRu ku na srce iz Sa ra-je va su odlu~ili naSvjet ski dan kwi gepo kre nu ti ve li ku ak-ci ju pod na zi vom I jaimam pra vo da ~i tamkwi ge ko ja }e tra ja tido kra ja mje se ca ma ja,a ima za ciq skre nu -ti pa`wu ja v nos ti napro blem ko ji se da nasjav qa u mno gim ma -wim sre di na ma u ko-ji ma jo{ uvi jek, na ̀ a -lost, ne pos to ji do vo-qno uslo va za kva li -te tno opre mqe ne bi -bli ote ke. (Ra diosa ra-je vo.ba)•••

Da na 12. ju na po ~e lo je u Bra zi lu Svet-sko prven stvo u fu dba lu. Ta glo bal naspor tska pri re dba tra je me sec da na.Na woj se ta kmi ~e 32 na ci onal ne re-pre zen ta ci je, me |u ko ji ma i ti mo viHrvat ske i Bo sne i Her ce go vi ne. [tato pra kti ~no zna ~i za nas ta vni ke i na-s ta vni ce ko ji pre da ju ma ter wi je zik ikwi ̀ e vnost u ovim ze mqa ma (po dra zu -me va se – na pri bli ̀ no is ti na ~in i zaone u ve }i ni os ta lih drà va ~i je su seeki pe pla si ra le na za vr{no na dme ta -we)? Na ra vno, ne mi slim ov de sa mo nato da i oni kao i wi ho vi u~e ni ci se deis pred te le vi zo ra i zdu {no na vi ja ju zasvo je ti mo ve. Ne è lim da skre nempa` wu ni na to da se naj ve }i broj wihne }e ni je dnom za pi ta ti za {to {a lo ve,ka pe i zas ta ve s na ci onal nim obe le -`ji ma ner vo zno ste ̀ u zno ja vim ru ka mau svo jim do mo vi ma, a ne na sta di oni mau Bra zi lu: ta mo su se, na ime, na {li sa -mo oni ko ji se bi mo gu da priu {te skupput, sme {taj i kar te za uta kmi ce – anas ta vni ci, kao i be zma lo svi wi ho vi|a ci, o to me mo gu sa mo da sa wa ju. Da -kle, ov de bih da go vo rim ba{ o wi ho -voj pro fe si ji pre da va ~a ma ter weg je-zi ka i kwi ̀ e vnos ti i po sle di ca ma ko -je po tu pro fe si ju mo ̀ e ima ti te ku }esvet sko prven stvo u fu dba lu.Ako je sre di{ wa svrha nas ta ve je zi kai kwi ̀ e vnos ti u osno vnim i sre dwim

{ko la ma utuv qi va we od go va ra ju }egko le kti vnog (na ci onal nog) iden ti te -ta i ra zvi ja we pri vrè nos ti sa mo je d-noj ko le kti vnoj (na ci onal no osa ka }e -noj) tra di ci ji, on da ve} sa da mo ̀ e momir no da ka ̀ e mo da }e to kom ovih me -sec fu dbal skih da na, u na dme ta wu nais tom po slu sa svo jim (na ci onal nim)re pre zen ta ci ja ma, nas ta vni ci sa svimizve sno bi ti – po ra ̀ e ni. Sve ono {tosu ra di li u {ko la ma to kom pro te klego di ne, pa i sve ono {to se nas ta vomkwi ̀ e vnos ti pos ti ̀ e to kom oba ve -znih de vet, je da na est ili dva na est go-di na {ko lo va wa po ka za }e se kao ne bi -tno u po re |e wu s iden ti tet skim u~in -kom ko ji }e za sa mo me sec da na os tva -ri ti na ci onal ni ti mo vi ko ji su se pla-si ra li na naj va ̀ ni je fu dbal sko ta -kmi ~e we. Uko li ko je è qe ni u~i nak ufor mi ra wu na ci onal ne sves ti i iz-gra dwi na ci onal nog iden ti te ta pos -ti za we je dnoo bra zne stra sne pri vrè -nos ti je dnom (na ci onal nom) ozna ~i te -qu ko ji se, uz gred, te me qno pra zni odsva kog smi sla i zna ~e wa, pa se ba{ za -to ni je dnog tre nut ka ne do vo di u su -mwu, on da se ni je dna {ko la po svomu~in ku ne mo ̀ e me ri ti s fu dba lom ina ci onal nom fu dbal skom re pre zen ta -ci jom. A sva je pri li ka da jes te ta koako su di mo pre ma zva ni ~nim pro gra -mi ma ko ji pre ci zno od sli ka va ju drà -vo tvor ne za mi sli svo jih kre ato ra. Izto ga sle di da za rad po tpu nog uspe ha uiden ti tet skoj nas ta vi, |a ci ne tre bada ~i ta ju kwi ge, do vo qno je da na vi ja ju.To jest, nas ta va kwi ̀ e vnos ti mo gla bise mir no izba ci ti iz {kol skih pro-gra ma, na we no upra` we no mes to mo -gao bi se pos ta vi ti fu dbal – i to ni nako ji na ~in ne bi uma wi lo do sa da{ wiiden ti tet ski u~i nak.Ne bi tre ba lo to me da se ~u di mo, barka da je o fu dba lu re~. Pre ma je dnojstru ji mi{ qe wa o na ci onal nim ko le -kti vi ma i wi ho vim iden ti te ti ma (Be-ne dict An der son), na ci je su za mi{ qe ne

za je dni ce, a to zna ~i da su pre vi {e ve-li ke da do zvo le ne po sre dan kon taktizme |u svih svo jih pri pa dni ka, pa ihsto ga oni mo ra ju za mi{ qa ti. Za ra zli -ku od po ro di ce ili ple me na, ~i ji ~la-no vi svest o pri pa da wu ra zvi ja ju naosno vu ono ga {to im je ne po sre dno do-


Za {to nas ta va kwi ̀ e vnos ti ne tre ba dabude tre ning fu dbal skog na vi ja wa

Dejan Ili}

Pred sta va Ka ko jena pi sa no prvo pi -smo o ~ita wu iobra zo va wu15.04.2014. Pre mi je rapred sta ve za dje cuKa ko je na pi sa no prvopi smo pre ma tek stuRudyar da Ki plin ga bit}e igra na 18. apri lau Cen tru za kul tu ruSa ra je vo. Ri je~ je oobra di je dne od pri -~a iz kwi ge Is ti ni tepri~e, a go vo ri o ne -pi sme nos ti i ne zna -wu. (Ra diosa ra je -vo.ba)•••

s tu pno, na ci ja za vi si od sna ge ima gi -na ci je svo jih pri pa dni ka. ^la no vi na-ci onal nog ko le kti va da kle ima gi ni -ra ju gra ni ce svo je za je dni ce, a te imgra ni ce omo gu }a va ju da se be vi de kaora zli ~i te od ~la no va dru gih ve li kihna ci onal nih ko le kti va. Ne }e mo seupu {ta ti u ra zma tra we je dne bi tnepod stru je (Eric Hob sbawm) ove {ko lemi{ qe wa o na ci ja ma i wi ho vim iden-ti te ti ma, ko ja je u~i ni la lo gi ~an ko -rak od za mi{ qa wa ka izmi{ qa wu tra-di ci ja na ko je se na sla wa ju ko le kti vniiden ti te ti, a sve sa ci qem da se u~ -vrste so ci jal na ko he zi ja i pri vrè -nost za mi{ qe nom (ili izmi{ qe nom)iden ti te tu.Ov de nas za ni ma fu dbal i we go va dvo-s tru ka ulo ga u iz gra dwi i odrà va wuna ci onal nog iden ti te ta. S je dne stra -ne, lo kal ni fu dbal ski klu bo vi ko ji suor ga ni zo va ni u na ci onal ni sis tem ta -kmi ~e wa omo gu }a va ju pri pa dni ci mana ci je da se bi kon kre tno pred sta ve ra -zme re svo je za je dni ce. Po red to ga, po-sred stvom ve za nos ti za lo kal ne klu bo -

ve ko ji se ta kmi ~e u na ci onal nim li-ga ma, ~la no vi – na vi ja ~i sti ~u svest opri pa da wu za je dni ci ko ja svo jom ve li -~i nom da le ko na di la zi lo kal ne ra zme -re. Sve ne ga ti vne u~in ke an ta go ni za -ma ko ji se ra zvi ja ju izme |u na vi ja ~a ra -zli ~i tih klu bo va, an ta go ni za ma, da -kle, za ko je bi ne ko mo gao po mi sli tida po dri va ju ide ju o ho mo ge nom na ci -onal nom ko le kti vu, po tis ku je, ako ihsa svim i ne bri {e, sna ̀ no za do voq -stvo {to ga ose }a sva ki na vi ja~ ka dawe gov klub tri jum fu je u na ci onal nomta kmi ~e wu: ti tu la {am pi ona na ci je ipo nos na wu na di la ze ogra ni ~e nost lo-kal ne pri vrè nos ti i tu pri vrè nostpo di ̀ u na na ci onal ni ni vo. S dru gestra ne, pri vrè nost na ci onal noj re-pre zen ta ci ji na me |u na ro dnom ta kmi -~e wu ima ja snu svrhu po vla ~e wa gra ni -ca izme |u na {eg i os ta lih na ci onal -nih ko le kti va. U sve mu to me, ide al nimno si ocem iden ti tet skih obe le ̀ ja fu -dbal ~i ni we go va po tpu na zna ~ew skais pra` we nost. Sim bo li na ci onal nogiden ti te ta je su i mo ra ju bi ti pra znika ko bi se pri la go di li uvek no vim si-tu aci ja ma i po tre ba ma ko le kti va, pasu u tom smi slu fu dbal i fu dbal skare pre zen ta ci ja ide al no pla tno na ko jese mo gu pro je kto va ti i za ko je se mo guve za ti (pri {i ti) tre nu tne po tre be na-ci onal nih na vi ja ~a. Bu du }i da sam pose bi ne ma ja san sa dràj (on mu se uvekna kna dno pri pi su je), fu dbal ne mo ̀ ebi ti po vod za ozbi qni je raz do re, {toga ~i ni ide al nim no si ocem iden ti tet -skih obe le ̀ ja i pre dme tom iden ti tet -ske pri vrè nos ti.Pro blem ta ko ni je u fu dba lu ne go uto me ka ko je osmi{ qe na nas ta va kwi -è vnos ti u {kol skim ku ri ku lu mi ma.Dok god se u tim pro gra mi ma po is to -ve }u ju ci qe vi ~i ta wa kwi ga s na vi ja -wem, nas ta va kwi ̀ e vnos ti ne ma ni ka -kve {an se u na dme ta wu sa fu dba lom, ibo qe bi bi lo da se ona uki ne, ne go {tose ta ko sro za va. Za to je va ̀ no od go vo -ri ti na pi ta we: ima li uop {te ra zli -ke izme |u ~i ta wa kwi ga i na vi ja wa?Da li je ta ra zli ka ta kva da se na wumo ̀ e ~vrsto na slo ni ti dru ga ~i ji pri-s tup kwi ̀ e vnos ti u {kol skim pro gra -mi ma, pris tup ko ji bi kwi ̀ e vnost inas ta vu kwi ̀ e vnos ti u~i nio ne za men -

58

Dje ca sve ma we ~ita -ju – in for ma ci je suim sa mo klik da le -ko 12.04.2014. Kwi gasve vi {e u dru{ tvu21. sto qe}a pa da uza bo rav, gur nu ta ustra nu od sa vre me nihme di ja ~ija je prvo bi -tna fun kci ja bi la po-ma ga we u op}em do -las ku do zna wa. Pro-fe so ri ca na Pe da go -{kom fa kul te tu u Sa -ra je vu, Al me di naên gi}, mi{ qe wa jeda se dje ca sve vi {eogra ni~ava ju i us mje r-a va ju na upo tre buàr go na i skra}eni cau ko mu ni ka ci ji mo bi -te lom, fa ce bo okom,skype om, twit te rom iupo tre bom dru gihelek tron skih po ma ga -la. (Ra diosa ra je -vo.ba)•••

qi vom (i ne po be di vom u ta kmi ~e wu sfu dba lom)? Pi ta we mo ̀ e i ova ko dagla si: {ta nam os ta je od kwi ̀ e vnos tiako je li {i mo du ̀ nos ti ili po tre beda ote lov qu je ili pro mo vi {e na ci -onal nu tra di ci ju i ko le kti vni iden ti-tet? Ima li na ~i na da nas ta va kwi ̀ e -vnos ti u do ma }im {ko la ma pres ta ne dabu de (na ci onal no) na vi ja ~ka, a da os ta -ne (dru{ tve no) ko ri sna i po ̀ e qna?Da bi smo od go vo ri li na ova pi ta wa,po tre bno je da na pra vi mo je dan ma li ije dnos ta van ko rak. Ka da pri ~a mo okwi ̀ e vnos ti, pa` wu tre ba da skre ne -mo sa sa mih kwi ̀ e vnih de la na wi ho vo~i ta we. Pri tom, kad ka ̀ em ~i ta we,mi slim na ra zu me va we i tu ma ~e wekwi ̀ e vnih de la. Ako na pra vi mo tajskro mni mi sa oni ma ne var, po ka za }enam se da su sve tre nu tne ras pra ve o to -me {ta tre ba da u|e u ku ri ku lu me nas -ta ve kwi ̀ e vnos ti i da li tek sto vi ko -ji se tu ve} na la ze na pra vi na ~in odra -à va ju na {e pred sta ve o ko le kti vnomiden ti te tu – ma we-vi {e be smi sle ne.To su u do slo vnom smi slu – na vi ja ~keras pra ve. Sa sta no vi {ta po du ~a va wakwi ̀ e vnos ti u ~i jem su sre di {tu ve -{ti ne ra zu me va wa i tu ma ~e wa go to voda je ne bi tno ko ja }e se de la ~i ta ti, jerka da je dnom ste kne te ~i ta la ~ke ve {ti -ne, la ko }e te se ori jen ti sa ti i pra vi -ti va li dne izbo re u kwi ̀ e vnom po qu.Taj ma ne var do pu {ta jo{ je dnu stvar:on nam omo gu }a va da na gla si mo zna ~ajne spo ra zu ma, ne sla ga wa, sve to na zor -skog su ko ba za ra zu me va we i tu ma ~e wekwi ̀ e vnih tek sto va. Ve} po ~et kom de-ve tna es tog ve ka, ako ne i ra ni je, ja snose ar ti ku li {e svest o to me da se po-tre ba za tu ma ~e wem i ra zu me va wem je -dnog tek sta jav qa ka da u tek stu na i|e -mo na ne {to {to ne ra zu me mo, {to namiz gle da pro ti vre ~no ili be smi sle no.î ta vo zda we mo der ne her me ne uti ke(sku pa sis te ma ti zo va nih pra vi la zara zu me va we i tu ma ~e we) nas ta lo je natom je dnos ta vnom uvi du. Ta ko u sre di -{tu ozbi qnog bav qe wa kwi ̀ e vnim idru gim tek sto vi ma ba rem dva ve ka sto -ji svest o otpo ru ko ji tek st pru ̀ a i na-po ru ko ji tre ba ulo ̀ i ti da bi se tajotpor sa vla dao a tek st ra zu meo. Po to -me se ~i ta we kwi ga su {tin ski ra zli -ku je od fu dbal skog na vi ja wa.

Dok na vi ja we za hte va da se ko le ktiv –da kle svi we go vi pri pa dni ci bez ra z-li ke – uje di ni oko je dnog ne su mwi vogre pre zen tan ta za je dni ~kog iden ti te tai os ta ne mu pri vrèn i u po be di i upo ra zu ({to mo ̀ e ima ti i ne ke do breefe kte), kwi ̀ e vnost po ~i va na ra zli -ka ma iz ko jih pro is ti ~u ne ra zu me va waod ko jih se u tu ma ~e wu po la zi i ko ja seè le tu ma ~e wem ra zre {i ti a da se ti -me ra zli ke ne uki nu (upra vo u obrnu -tom smi slu, izu ze tno je ilus tra ti vnare kla mna kam pa wa Co ca-Co le ko ja pra -ti ovo prven stvo: u woj se na gla {a va jura zli ke ko je fu dbal ne ~u va ne go ihpo ti re – ka kvi god da smo, svi mi, pre -ma ovom re kla mnom na ra ti vu, je dna kostra sno ju ri mo za lop tom i s uì va -wem pi je mo ga zi ra nu crnu te ku }i nu).Sto ga bi nas ta vi kwi ̀ e vnos ti ve ro -va tno bi la vi {e pri me re na sva ka dru -ga fun kci ja od one je dnoo bra zne i uje-di wu ju }e iden ti tet ske. Ako na vi ja weuje di wu je ta ko {to po ti re ra zli ke, na-s ta va kwi ̀ e vnos ti bi tre ba lo da stva -ra pros tor unu tar ko ga sva ko od nasmo ̀ e os ta ti po se ban i dru ga ~i ji, a pritom ipak ra ~u na ti na ra zu me va we ipri zna we. I obrnu to, ako nas na vi ja weli {a va oba ve ze da ra zu me mo, nas ta vakwi ̀ e vnos ti bi tre ba lo da nam da ala -

te i da nas na ve de na trud da shva ti mosve ono {to nam na prvi po gled iz gle -da dru ga ~i je, pa ~ak i ne pri hva tqi vo.Ta mo gde se na vi ja we za us tav qa, na gra-ni ca ma je dnoo bra zno shva }e nog i u na-ci onal ne sim bo le za mo ta nog ko le kti -va, nas ta va kwi ̀ e vnos ti tek tre ba dapo ~ne ka da se unu tar tog pri vi dno po-ra vna tog na ci onal nog po qa po ja veprve pu ko ti ne i ra zli ke.1 �


1 I ovde, na samom kraju, jedna va`na napomena. Uslu~aju Bosne i Hercegovine ima razloga za bo -

jazan da }e navija~ke strasti pre voditi kanacional nom razjediwewu nego ka ujediwewu.Na ime, uop{te nije iskqu~eno da }e bar nekipripadnici dve od tri glavne etni~ke grupeodlu~iti da navijaju pro tiv svoje nacionalnereprezentacije. Utoliko pre bi se iz bosansko -her cegova~kih kurikuluma nastave kwièv no -sti morali izbaciti navija~ki elementi, a uve -sti hermeneuti~ki, koji su jedino i primereni~ita wu kwièvnih tekstova. Obu~eni da pro -tuma~e i razumeju, mo`da bi |aci, kada odrastu,shvatili da nema ni~eg lo{eg u tome da svako na -vija za koga god ho}e te da je to ko za koga navijanaposletku potpuno nebitno.

Me dij ska pi sme nost

Na o~a re za ~i ta nje izme |ure do va

Sti pen di je za {ko lo va-nje u Ita li ji 30.04.2014.Am ba sa da Ita li je u Sa -ra je vu do dje lju je dràv -lja ni ma BiH i dràv lja ni -ma Ita li je nas ta nje nim uBiH sti pen di je ko je fi-nan si ra ita li jan ska vla daza {ko lo va nje u Ita li ji to -kom aka dem ske2014/2015. go di ne.(Klix.ba)•••

Vi jes ti bez ma sno }eSu lej man-pa {a Sko pljak, je dan od li ko vau ro ma nu Tra vni ~ka hro ni ka, go vo rio jesvom sa go vor ni ku: Ni je naj ve }a bu da laonaj ko ji ne umi je da ~i ta ne go onaj ko ji mi slida je sve ono {to pro ~i ta is ti na.Tra vni ~ka hro ni ka go vo ri o vre me nu s po -~et ka 19. vi je ka. Ta ~ni je, ra dnja ovog ro-ma na se do ga |a izme |u okto bra 1806. ima ja 1814. go di ne u Tra vni ku, ta da{ njemsre di {tu Bo sne. Ri je ~i Su lej man-pa {e Sko-p ljaka mo gle bi his to rij ski sti za ti iz vre me -na ro ma na jer – ka ko pi {e sa ra jev ski hro -ni ~ar Ba {es ki ja u svom lje to pi su iz ju na1766. – Po ja vi {e se no vi ne. Je dan dru gi izvoriz 1790. go di ne na vo di da se u os tav {ti nisa ra jev skog mu dè li ta (knji go ves ca) Sa li -ha, si na Ab dul Mu mi no va u nje go vomdu }a nu na |o {e i no vi ne Sav ti Is tam bol(Glas Is tan bu la) u vi {e pri mje ra ka.Ivo An dri} za vr{a va svoj ve li ki ro man,hro ni ku Tra vni ka, apri la 1942. go di ne uiznaj mlje noj so bi, sta na na prvom spra -tu, zgra de u Pri zren skoj uli ci, ko ja sestrmo spu {ta od beo grad skih Te ra zi japre ma ri je ci Sa vi. Oko nje ga bu kti svjet-ski rat i to li ko su prot stav lje nih is ti na daje ne do vo ljno ~i ta ti sa mo dvo je ili tro jeno vi na. Mo ra te sje di ti uz ra dioapa rat ipra ti ti ve li ke svjet ske ra di os ta ni ce ko jeobjav lju ju po tpu no su pro tne in for ma ci -je, sve je dno tvrde }i da su ta ~ne. Ni {tanis te odma kli od svje ti ne is pred do bo {a -

ra iz tur skih vre me na, ko ji na bo san skomtrgu objav lju je ve li ku po bje du na {ih apo raz nji ho vih. I kad ga ne ko pri upi ta zana {e `rtve, la kon ski kon sta tu je: O to me }edo bo {ar na Ce ti nju.I iz ovog ra tnog vre me na, mo gao je Su-lej man-pa {a Sko pljak izre }i svo ju mi saoo na pi sa nom i is ti ni, ali gle da no iz uglaknji ̀ e vni ka on je to mo gao re }i u bi lo ko -jem pe ri odu od Gu ten ber ga do da nas.No vi nar stvo je vo de ni ca ko ja pu no me lje ama lo bra {na da je, pi sao je An dri} svo jimpri ja te lji ma a je dnom je izja vio: Ko li ko bimo ̀ da bi lo lje p{e na svi je tu, ko li ko bi bi lo ma -nje ne spo ra zu ma kad bi se no vi na ma odu ze lama sna slo va.

Pi oni ri me dij ske pi sme nos tiTa ko smo auto ri tet Su lej man-pa {e Sko-plja ka is ko ris ti li za uvod u me dij sku pi-sme nost ko ju je dna de fi ni ci ja obja{ nja vakao spo so bnost pris tu pa, ana li ze, vre dno va -nja i sla nja po ru ka po sred stvom me di ja. Dru-gim ri je ~i ma, ka ko ra zu mje ti po ru ke je d-nog tek sta u no vi na ma ili te le vi zij ske od-no sno ra dioemi si je, ka ko shva ti ti {ta namse ka ̀ e na omi lje nom por ta lu ili ~u ve -nom blo gu?Svi jet je da nas ne za mi sliv bez me di ja.Oni su naj va ̀ ni je sred stvo ja vne ko mu -ni ka ci je, fo rum raz mje ne mi{ lje nja, mje-s to gdje se su sre }u ra zli ~i ti i dru ga ~i ji po-gle di, izvor sa zna nja i in for ma ci ja, proi -zvo |a~ tren do va i àn ro va po pu lar nekul tu re te je sto ga ra zu mi je va nje tih po-ru ka bi tno.Vra ti mo se po no vo u vri je me ra dnje Tra-vni ~ke hro ni ke ali pros tor no de se tak hi lja -da ki lo me ta ra za pa dni je. Je dna od naj ci ti ra ni jih izre ka ve za na zano vi nar stvo ri je ~i su Tho ma sa Jef fer so na,ame ri ~kog pred sje dni ka izme |u 1801. i1809. go di ne: Ako bih tre bao odlu ~i ti daimam vla du bez no vi na ili no vi ne bez vla de nebih okli je vao da iza be rem ovo dru go. Izja va seuvi jek ci ti ra kad se è li uka za ti na vri je -dnost ove pro fe si je i bez su mnje je ve li kapo hva la zna ~a ju no vi nar stva. Ka ko se do-sa da ko ris ti la i s ra zlo gom i bez ra zlo ga,po ma lo se izli za la od upo tre be.Iako se uvi jek na vo dio u ovom obli ku, ci -tat tu ne za vr{a va. Re ~e ni ca ko ja ne dos -ta je a ~i ni in te gral ni dio nje go ve izre keka ̀ e: Sva ki ~o vjek tre bao bi do bi ti ove no vi nei bi ti spo so ban da ih pro ~i ta (pro tu ma ~i).


Za {to bi nas ta va me dij ske kul tu re u {ko la matre ba la pod sti ca ti zdra vu su mnju u is ti ni tostin for ma ti vnih sa drà ja

Boro Konti}

Pro gram EU i ti stu-den ti ma uka zu je naevrop ske mo gu}nos ti13.05.2014. EU i ti, no vipro gram u or ga ni za ci jiKan ce la ri je spe ci jal nogpred sta vni ka Evrop skeuni je (EU) u BiH, po~eoje ju~er sa ci ljem otva-ra nja mo gu}nos ti EUza stu den te. (Ra di osa-ra je vo.ba)•••

Cvje ta trgo vi na ma tur-skim ra do vi ma16.05.2014. Bez ima lomu ke i uz ma lo nov casve vi {e sre dnjo {ko la cado la zi do ma tur skih ra-do va, jer ova kve uslu genu de se go to vo svu da,ka ko na in ter ne tu ta ko ina ogla snim plo~ama ubli zi ni {ko la, po ka za loje is traìva nje Ne za vi-snih no vi na. (Ne za vi sneno vi ne)•••

Da kle, u cije los ti, Tho mas Jef fer son je re -kao: Ako bih tre bao odlu ~i ti da imam vla du bezno vi na ili no vi ne bez vla de ne bih okli je vao daiza be rem ovo dru go. Sva ki ~o vjek tre bao bi do-bi ti ove no vi ne i bi ti spo so ban da ih pro ~i ta.Ni go spo din Jef fer son ni je bio ni {ta ma njipi onir me dij ske pi sme nos ti ne go Su lej -man-pa {a Sko pljak jer je shva tio ko li ko jebi tno da ja vnost u po tpu nos ti ra zu mi jeno vin ski tek st ali i da shva ti {ta je u nje -mu re ~e no ta ~no.Po |i mo jo{ da lje u pro {lost. Teo frast Re-no do (Théop hras te Re na udot) osno vaoje po ~et kom 17. vi je ka Bi ro za adre se i do-pi sni ce u Pa ri zu, {to je us tva ri bi la po {tan -ska slu ̀ ba za raz mje nu ro ba, uslu ga i po-slo va. Us ko ro je do dao i raz mje nu in for -ma ci ja i po kre nuo Ga ze tu, ne ku vrstu gla-sni ka, ali i prvu no vi nu u Fran cus koj, ~i -ji je gla vni cilj bio obez bje |i va nje in for -ma ci ja oni ma ko ji tra ̀ e po sao. Go spo dinRe no do ta ko |e je za slu ̀ an za no vi nar -stvo, jer je sma trao da ova pro fe si ja mo -ra da bu de u slu ̀ bi is ti ne. U pred go vo ruza uko ri ~e ni go di{ njak Ga ze te za 1631. go-di nu izme |u os ta log na vo di da }e ta no-vi na bi ti ~u va na zbog ko ri snos ti ja vnos tii po je din cu: jer }e sva ko mo }i da ure di svo jepla no ve u skla du sa zah tje vom vre me na. Ta kotrgo vac ne }e vi {e da bi pro dao svo ju ro bu pu-to va ti u grad ko ji je uni {ten ili pod op sa dom;a voj nik ne }e tra ̀ i ti po sao u ze mlji u ko joj ne -ma ra ta. Teo frast Re no do je zna ~a jan izbog jo{ je dne ~i nje ni ce. On je tra ̀ io od~i ta la ca da pos ta nu iz vje {ta ~i i {a lju mupot vrde ili de man ti je ve} objav lje nih in-for ma ci ja. On je ovo obja{ nja vao in te re -som ja vnos ti i ja vnog do bra. Sko ro ~e ti rivi je ka pri je in ter ne ta i da nas mo der nogkon cep ta ci ti zen jo ur na lism, on je ra zu mioda ta ~nost in for ma ci je za vi si od bro ja iz-vo ra ko je kon sul tu je mo. Mo ̀ e mo pu to va ti jo{ da lje i du blje u pro -{lost na {e ci vi li za ci je.[to se ti ~e mog ~i nje ni ~kog iz vje {ta va nja o do -ga |a ji ma... usvo jio sam prin cip da ne na pi {emprvu pri ~u na ko ju na i|em, pa ~ak i da ne do-pus tim da me vo de mo ji sop stve ni op {ti utis ci;ili sam li ~no pri sus tvo vao do ga |a ji ma ko je samopi sao ili na ne ki dru gi na ~in ~uo za njih odo~e vi da ca ~i je sam iz vje {ta je pro vje rio sve obu -hva tno ono li ko ko li ko je god to bi lo mo gu }e.Iako li ~i na ne ki sko ra{ nji sa vjet za no vi -na re is tra ̀ i va ~e, u pi ta nju je uvo dna me-to do lo gi ja ko ju je usvo jio Tu ki did u 5. vi-

je ku pri je na {e ere (pri je 2500 hi lja da go-di na) kao vo di~ za svo ju knji gu – Po vi jestPe lo po nes kog ra ta. Ka ko ka ̀ u sa vre me ni ci, nje gov stil je bio{tur, po ne kad i mo no ton ali je pos tao sla-van iz dva ra zlo ga. Prvo, bio je po uz dan,a dru go, uvi jek je ra zmi{ ljao o uzro ci mado ga |a ja. I Tu ki did se mo ̀ e sma tra ti za ~e tni komme dij ske pi sme nos ti jer je in sis ti rao nabi lje ̀ e nju li ~nih svje do ~an sta va i pro vje -ri svih po da ta ka.Nje gov bi me to do lo {ki obra zac tre ba lodrà ti na zi du sva ke od ov da{ njih re da -kci ja. Upra vo je to je dan od klju ~nih pro-ble ma ov da{ njeg no vi nar stva jer umjes tone za vi sne, po uz da ne i ci je le is ti ne ~es toima mo sa mo di je lo ve is ti ne ko ji se ugla -vnom po kla pa ju sa gra ni ca ma etni ~ke,par tij ske ili eko nom ske kon tro le.

Nje go va svje tlost u tu ne luPri je ne ko li ko mje se ci sve ~a no je otvo renje dan tu nel na auto pu tu Sa ra je vo – Ze ni -ca. Me |u zva ni ca ma se na sve ~a nos ti po-ja vio i mi nis tar inos tra nih po slo va na {eze mlje. Tu ga je do veo, da le ko od nje go -vog re so ra (do naj bli ̀ eg inos tran stva imajo{ 150 ki lo me ta ra, a ako se auto put bu denas ta vio gra di ti ovom brzi nom, na Evro -pu }e se pri klju ~i ti za 30 go di na) in te res.Sli ka ju }i se za me di je po slao je po ru kuja vnos ti da su upra vo on i par ti ja ~i ji jeon pred sje dnik za slu ̀ ni za taj gra |e vin -ski us pjeh. Is to se ta ko sva ki us pjeh spor tis ta okon ~anji ho vim pri je mom kod ne kog od vo de -}ih po li ti ~a ra. Za je dni ~ka sli ka po li ti ~a ras gos ti ma su ge ri {e da je taj us pjeh i po li -ti ~ki a ne sa mo spor tski, a to zna ~i da suza nje ga po dje dna ko za slu ̀ ni i spor tis ti istran ka ko joj po li ti ~ar pri pa da. Ne tre ba mno go pa me ti za za klju ~ak dasu po li ti ~a ri ve }in ski sa dràj na {ih me di -ja. To je s je dne stra ne lo gi ~no, jer su onide ci si on ma kers (oni ko ji do no se odlu ke).Ali je ipak va ̀ ni je pa zi ti da li se o nji ma ume di ji ma go vo ri na pra vi na ~in; na pri -mjer, ka kva im se pi ta nja pos tav lja ju, da libi ih to is to pi tao i obi ~an gra |a nin, onajko ji ~i ta no vi ne ili gle da TV, onaj ~i ji no -vac, kao po res kog ob ve zni ka, one tro {e?Da li su te me u me di ji ma obra |e ne na na -~in da se pre po zna su {tin ska za in te re so -va nost za o~u va nje ja vnog in te re sa?

62

Za sti pen di je DA ADmo gu apli ci ra ti stu-den ti, is traìva~i i pro-fe so ri 26.05.2014. Usa li Se na ta Re kto ra taUni ver zi te ta u Sa ra je vuodràna je pre zen ta ci jasti pen di ja Nje ma~keslu`be za aka dem skuraz mje nu DA AD i pre-du vje ta za stu di ra nje uNje ma~koj.(Klix.ba)•••

Sre dnjo {kol ci u su k-nja ma pro tiv se ksi zma27.05.2014. Sto ti ne sre-dnjo {ko la ca iz 27 {ko lau Nan te su, gra du naza pa du Fran cus ke, od -je nu li su su knje i ta kodi gli svoj glas pro tiv se-ksi zma. (Ra di osa ra je -vo.ba)•••

Ovo bi mo gla bi ti je dna od za da }a po u~a -va nja me dij skoj pi sme nos ti u {ko li. \a cibi, u~e }i se da pos tav lja ju ova kva pi ta nja,i da mi je nja ju vlas ti te per spe kti ve, mo glibrzo i la ko na u~i ti me to de ko ji ma po li ti -~a ri pu tem me di ja ma ni pu li {u ja vno{ }u.Sve {to je po tre bno za po ~e tak jes te skre-nu ti pa` nju sa sa drà ja in for ma ci je nana ~in nje ne pre zen ta ci je. Ta da pos ta je ja-sni je ka ko me di ji pro pu {ta ju da in for mi -{u o bi tnim stva ri ma ili ka ko us kra }u juin for ma ci je od va ̀ nos ti za bo lje ra zu mi -je va nje pros to ra u ko jem ì vi mo.

Sjaj zga ri {taKa da je pri je 22 go di ne iz gor je la sa ra jev -ska Vi je }ni ca obja vio sam re por ta ̀ ni iz -vje {taj sa li ca mjes ta u ko jem su go vo ri liva tro gas ci, za po sle ni u bi bli ote ci smje {te -noj unu tar Vi je }ni ce te lju di ko ji su svje -do ~i li po ̀ a ru. Na zvao sam i pro fe so raTvrtka Ku le no vi }a da ka ̀ e {ta je dan pi -sac mi sli dok gle da u lo ma ~u u ko joj ne-s ta ju sto ti ne hi lja da knji ga. U je dnom du -gom, po vre me no ese jis ti ~kom go vo ru,pro fe sor je gra dio svo ju pri ~u oko ~u ve -ne re ~e ni ce auto ra knji ge Maj stor i Mar-ga ri ta – Ru ko pi si ne go re. Ta Bul ga kov lje vami sao u~i ni la je taj tre nu tak ka tas tro fe,na ne ki na ~in, umi ru ju }im, ~ak se mo gaona slu ti ti i tre nu tak ka da }e se Vi je }ni caobno vi ti iako smo raz go va ra li u vri je medok su zgra du, mrtvih, spa lje nih pro zo rajo{ uvi jek osi gu ra va li va tro gas ci.Vi {e od dvi je de ce ni je ka sni je sa ra jev skaVi je }ni ca po no vo je otvo re na u sja ju ob-nov lje ne fa sa de i fas ci nan tne unu tra{ -njos ti. Ova ko su lo kal ni po li ti ~a ri svo jomskro mnom re to ri kom op {tih mjes ta i ja -dne pro pa gan de obi lje ̀ i li taj tre nu tak:Ovo je zna ~a jan tre nu tak, Ne dos ta ju ri je ~i dase opi {e ovaj tre nu tak, Vi je }ni ca je odraz BiHze mlje ko ja ima po se bno mjes to u svi je tu, Onaje bi la ri zni ca na {e po vi jes ti, sre di {te zna nja ikul tu re.Ta ko nam se ot kri va lo gi ka na {eg ja vnogpros to ra, ko ju ~es to kon stru i{u me di ji,gdje se po li ti ~a ri po jav lju ju sa mo kao po -bje dni ci, i sa mo on da ka da je po bje da si-gur na. Ali, do bar po zna va lac me di ja uvi-jek gle da na sa dràj, {ta je i ka ko je re ~e -no, a ne ko je sla vo do bi tno di gao ru ke iliobi lje ̀ io tri jumf.Ka ̀ e se da je in for ma ci ja ka da pro spe tepu nu vre }u per ja na uli cu a de man ti ka -

da po ~ne te da sa ku plja te per ce po per ceda bis te sa dràj vra ti li u vre }u. Dru gimri je ~i ma, in for ma ci ja je je dnos ta vna a de-man ti go to vo Si zi fov po sao. To kom po-slje dnjih pro tes ta gra |a na BiH, fe bru ara2014. go di ne, me di ji su objav lji va li sve isva {ta. Ka ra kte ris ti ~na je in for ma ci ja pla-si ra na na prvim stra ni ca ma o za plje nidro ge to kom pro tes ta u Sa ra je vu za {tasu op tu ̀ e ni u~e sni ci de mon stra ci ja a ko -ja je dan ka sni je de man ti ra na na mno gone upa dlji vi jem mjes tu.

No vi nar stvo u mre ̀ iDa nas mno gi mi sle da je sa In ter ne tompos ta lo mno go la k{e ra zu mi je va ti me dij -ske po ru ke. No vi nar stvo do In ter ne tamo ̀ e se su mi ra ti u par ta ~a ka: me di ji supre no si li is ti nu i odlu ~i va li {ta je vi jest.No vin ski ~la nak bio je sko ro za vr{na ri -je~, a vi jes ti su pu to va le sa mo u je dnomprav cu, od me di ja do pu bli ke.In ter net je pro mi je nio pra vi la igre. Me di -ji vi {e ne ma ju mo no pol na is ti nu. Akoima{ smar tpho ne, pos ta je{ me dij. Vi jes tida nas pu tu ju u svim prav ci ma. No vin ski~lan ci su sa mo po ~e tak je dnog pro ce sa ane nje gov kraj. î ta oci su uvi jek zna li vi -{e od no vi na ra, no da nas to mo gu i po-no sno re }i, jer oni pro vje ra va ju ~i nje ni -ce, do pri no se sa drà ju i dis tri bu ira ju ga.Iako ge ne ral no po drà va ju po vje re nje ugra |an sko no vi nar stvo ba zi ra no na dru{ -tve nim mre ̀ a ma jer je ogra ni ~i lo aro gan-ci ju i eli ti zam sta rih me di ja, skep ti ci uka-zu ju i na lo {e po slje di ce kom bi na ci je In-ter ne ta i no vi nar stva. Mo gu }nost da sva ko mo ̀ e bi ti i no vi nari ure dnik po dri va na ~e la ove pro fe si je,ko ja su vrlo stro ga. Tek st je no vi nar ski neza to {to je objav ljen u no vi na ma, ne go za -to {to po {tu je osno vne eti ~ke i pro fe si -onal ne vri je dnos ti na ko ji ma po ~i va: pro-vje re nost i ta ~nost po da ta ka, vi {es tru kostizvo ra, ne pris ta nost i obje kti vnost. Ni je sve {to je na pi sa no is ti na i to je pra-vi lo sva kog su sre ta sa me dij skom po ru -kom. Nas ta va me dij ske pi sme nos ti tre ba -la bi kod |a ka ra zvi ja ti zdra vu su mnju uis ti ni tost tek sto va objav lje nih u ide olo {kikon ta mi ni ra nom ja vnom pros to ru. Ta kvabi su mnja bi la izraz ra zvi je ne kri ti ~ke svi-jes ti ne za vi sne mla de oso be spre mne dabra ni svoj gra |an ski iden ti tet. �


Gledana iz prijedorskih kafi}a, povorka ljudi sbijelim trakama je provokacija besposlenihen|ioista. Posmatrana iz perspektive obrazovanja,ona je neophodna korekcija nastavnih planova iprograma, koji vezu izme|u ~injenica i istine nesmatraju nu`nom. Ispra}ena o~ima ikone sa{kolskih zidova, ona je razlog da se za`miri.


IMPRESUMRedakcija: Namir Ibrahimović, profesor književnosti, nastavnik u OŠ Safvet-beg Bašagić. Enes Kurtović, pjesnik i bloger (sektorg.blogger.ba). Jasmina Bajramović, magistrica književnosti. Osman Zukić, profesor književnosti. Asistent u programuza obrazovanje FOD BH. Asim \elilović, docent na Akademiji likovnih umjetnosti u Sarajevu, grafički urednik. Srđan Arkoš,profesor književnosti u penziji, je zi ~ki sa vje tnik. San dra Zlo trg, le kto ri ca, pro fe so ri ca bo san skog, hrvat skog, srpskog je zi ka kaodru gog/stra nog, ma gis tran ti ca. Di plo mi ra la na Fi lo zof skom fa kul te tu u Sa ra je vu, i to bo san ski, hrvat ski, srpski je zik, knji ̀ e vnos -ti na ro da BiH i kom pa ra ti vnu knji ̀ e vnost. Pro mo vi ra Udru ̀ e nje za je zik i kul tu ru Lin gvis ti. Boriša Gavrilović, inžinjer ma-šinstva, tehnički urednik. Nenad Veličković, književnik, docent na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, autor projekta i odgovorniurednik.

Saradnici i saradnice: Marko Ban, redakcijski pseudonim. Mu ha med Bi si}, u~e nik IX ra zre da O[ Saf vet-beg Ba {a gi}. Selma Ha-fizović, nastavnica b, h, s jezika i književnosti. Ines Haskić, živi u Zenici, apsolventica na Ekonomskom fakultetu u Sarajevu.Dženana Husremović je docentica na Odsjeku za psihologiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu. Osim što predaje studentimapsihologije, vodi i kurseve iz Psihologije za nastavničke smjerove odsjeka na Filozofskom fakultetu i Prirodno-matematičkomfakultetu. Dejan Ilić, urednik u časopisu Reč i izdavačkoj kući Fabrika knjiga. Magistrirao i doktorirao na Odsjeku za rodne stu-dije Centralnoevropskog univerziteta u Budimpešti. Boro Kontić, novinar, urednik, predavač. Direktor Mediacentra u Sarajevu.Armin Stefanović, student na Odsjeku za književnosti naroda BiH. Fra njo [ar ~e vi}, ro |en 1991. go di ne u Pro zo ru gdje je za -vr{io Op}u gi mna zi ju, završava MA na Odsjeku za matematiku, smjer Teorijska matematika. Uređuje portal Prometej. IvanaZečević, doktorica psiholoških nauka. Glavna oblast interesovanja pedagoška i školska psihologija. Zaposlena na Filozofskomfakultetu Univerziteta u Banjoj Luci.

Fotografije: Na slo vna i str. 2, 3, 6, 27: Enes Kur to vi}; str. 32-35: Osman Zukić; str. 42-43: Selma Hafizović; str. 44, 46-47: Ines Ha-skić; str 4, 14, 18, 24, 28, 36, 48, 51-52, 55, 60, 66-68: Omnibus; str. 56, 58: Namir Ibrahimović; Epigram na str. 51, 55: Nenad Veličković; str. 12: Jonathan B. Weiss; str. 22: iz filma Moderna vremena (režija Charlie Chaplin); str.64: Marina Veličković;Fotomontaža na str. 16: Omnibus; Tekst na str. 4, 27, 64: Nenad Veličković; str. 10-11: Sandra Zlotrg; str. 49-50: Nenad Veličković i Franjo Šarčević.

Izvinjenje: Autorici teksta Djeca za puno radno vrijeme, Ines Haskić i autoru fotografije na str. 10, Paolu Casiniju, jer nisu potpi-sani u Školegijumu broj 7.

[ko le gi jum nas to ji pro mo vi ra ti ro dno ko re ktan je zik. Ta mo gdje se ipak ko ris ti mu {ki rod, a iz kon tek sta je ja sno da se odno sii na `en ski, ra zlog ni je ne mar ne go us tu pak pro ho dnos ti te ksta.

Svi prethodno od{tampani bro je vi dos tu pni su na In ter ne tu, na adre si: www.sko le gi jum.ba/pdfSlo bo dno ko pi ra nje i prin ta nje. E-ma il re da kci je: sko le gi jum @gma il.com, sko le gi jum @sko le gi jum.ba^i taj te nas na: www.sko le gi jum.baIz da va~: Mas Media d.o.o. Sarajevo / Fond otvo re no dru{ tvo Bo sne i Her ce go vi neZa izdava~a: Emina [ukalo / Dobrila GovedaricaTi ra`: 3.000 pri mje ra ka[tam pa ri ja: Uni onin ves tplas ti ka dd Sa ra je voSa ra je vo, 2014. �

Istra`ivanje: Kako online mediji i portalidnevnih novina izvje{tavaju o obrazovanju(13. 2. – 27. 5.)

Jasmina Bajramovi}

Statistika

Dnevna pozainformacija

32Postotak medijskih izvje{taja o obrazovanju koji seti~u Sarajeva ili Kantona Sarajevo

1Broj vi jes ti o obra zo va nju ko je mje se ~no obja vipor tal Ve ~er njeg lis ta.

391Broj vijesti prenesenih na sajt [kolegijuma, a ti~u seprostora BiH

23Broj vijesti o dodjelama stipendija na prostoru BiH

1,9Postotak autorskih tekstova ili istra`iva~kih pri~a usvim pregledanim medijskim izvje{tavanjima

7Uku pan broj gra do va, op}i na i mjes ta u BiH ko ji suu me dij skim iz vje {ta ji ma po me nu ti sa mo je dnom.(I to u ve zi s do dje lom sti pen di ja: ^e li nac, Prnja vor,La kta {i, Bra tu nac, O{ tra Lu ka, Bu goj no, Ri bnjak.)

12Broj vijesti koje se ti~u izjava ministara obrazovanjaili drugih nadle`nih u domenu obrazovanja

21Broj vijesti o {kolskim i drugim takmi~enjima saprostora BiH

90Postotak servisnih informacija u oblastiobrazovanja (otvaranja {kola, donacije, smotre,otvorena vrata, crna hronika)

Izvori: Portali dnevnih novina: Nezavisne novine,Oslobo|enje, Dnevni avaz, Dnevni list, Ve~ernji list Portali: Klix.ba, Radiosarajevo.ba, Balkans.aljazeera.net

[kolegijum · [kolegijum juni 2014. / godina 3 / broj 8 / cijena 5 km poklon uz ovaj broj ^udnovati...

Documents