เพื่อชาติ เพื่อ humanity

รายชอคณะกรรมการบรหารและด�าเนนงาน หอจดหมายเหต มหาวทยาลยธรรมศาสตร

1. ชาญวทยเกษตรศร ทปรกษา

2. อธการบด ประธานกรรมการ

3. วรรณส�าราญเวทย รองประธานกรรมการ

4. ขนษฐาวงศพานช กรรมการ

5. สดแดนวสทธลกษณ กรรมการ

6. อครพงษค�าคณ กรรมการ

7. ณฐพลใจจรง กรรมการ

8. ประจกษกองกรต กรรมการ

9. อนชาตพวงส�าล กรรมการ

10.สเทพสรยะมงคล กรรมการ

11. วนชยตนตวทยาพทกษ กรรมการ

12.หวหนางานบรหารส�านกงานทาพระจนทร/ผแทน กรรมการ

13.ดาวเรองแนวทอง กรรมการและเลขานการ

14. ฐานตาบญน�า กรรมการและผชวยเลขานการ

สารบญ

เหลยวมอง“เสรไทย”เพอกาวตอไปของสงคม

กษดศ อนนทนาธร

เมอผเขยนไปดละครประวตศาสตร‘เพอชาตเพอhumanity’

ของศ.ดร.ฉตรทพยนาถสภา

วารณ โอสถารมย

พนทและนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรอนเกยวเนองกบเพลงลกทง

อาชญาสทธ ศรสวรรณ

กระวกระวาดไว:การสรางบทกวของนสตนกศกษาในชมรมวรรณศลป

จตชย แซซอ

พฒนาการขององคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร:

จาก“แนวคดและอดมคตทางการเมอง”ส“ความเรยบงายทางกจกรรม”

พรพล แสงสวาง

ชดนกศกษา:เครองแบบและขอบเขตของเสรภาพในมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ณพรรธน ตรผลาวเศษกล

เขา/เธอและ“เรา”:การสอบทานสมพนธภาพและจรรยาบรรณในการศกษา

ประวตศาสตรค�าบอกเลา

ชวสทธ บณยเกยรต

กจกรรมหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรเกยรตยศ

แหงมหาวทยาลยธรรมศาสตรป2556

ดาวเรอง แนวทอง

9

23

41

55

73

89

107

119

4 จลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตร

บทบรรณาธการ

เมอผเขยนเขามาท�างานใหมๆจ�าไดวามหาวทยาลยธรรมศาสตรเพงจดงานเฉลมฉลอง

ในวาระ60ปไปหมาดๆ ในความรสกเหมอนเพงจะผานไปไดไมนานมาปนธรรมศาสตรก�าลง

จดงานเฉลมฉลองในวาระ80ปแหงการสถาปนามหาวทยาลย เพอเปนการรวมเฉลมฉลอง

ในวาระอนส�าคญของมหาวทยาลยจลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตรฉบบท18ขอถอโอกาสน

กลาวถงงานทหอจดหมายเหตฯไดรบมอบหมายจากผบรหารมหาวทยาลย2เรองคอการจดท�า

นทรรศการ“ก�าแพงกาลเวลา80ปธรรมศาสตร”และการจดแสดงAugmentedReality /QR

Code จ�านวน 13 จด รวมกบฝายวชาการ ในฐานะทหอจดหมายเหตฯ เปนหนวยงานทจดเกบ

ขอมลส�าคญทางประวตศาสตรของมหาวทยาลย จงรบหนาทในการรวบรวมและเรยบเรยงขอมล

รวมทงดแลเรองการออกแบบและจดแสดงนทรรศการดวย

ขอมลทน�ามาจดท�านทรรศการใชเอกสารจดหมายเหต ภาพถายและขอมลนทรรศการ

“ก�าแพงกาลเวลาฯ” เปนบนทกเหตการณส�าคญของมหาวทยาลยธรรมศาสตร นบต งแต

เร มกอต งป2477–2557โดยมแนวคดวา80ป80ภาพประกอบดวยภาพแผนท 1 เปนบทเปด

นทรรศการภาพแผนท 2 –81 เพอบอกเลาประวตศาสตรของมหาวทยาลยผานกาลเวลาทง

เรองราวทตองการจะจดจ�าและเรองราวทยากจะลมเลอนโดยด�าเนนเหตการณตามล�าดบเวลา

ผาน“ก�าแพงชรา”อายกวา2ศตวรรษของพระราชวงบวรสถานมงคลและเปน“ก�าแพงวงหนา”

สวนสดทายทเหลออยจากแนวก�าแพงประตทาพระจนทรถงคณะพาณชยศาสตรและการบญช

ความยาวประมาณ 180 เมตร และภาพแผนท 82 เปนบทปดทายนทรรศการ เพอจะบอกวา

เรองราวและเหตการณของมหาวทยาลยธรรมศาสตร ทสะทอนผาน “ก�าแพงกาลเวลา” ไดบอกเลา

เรองราว บทบาทหนาทของมหาวทยาลย ทเชอมโยงเกยวของกบความเปลยนแปลงของสงคมไทย

ตลอดระยะเวลาทผานมา 79 ป เนองจากสถานทจดแสดงนทรรศการเปนก�าแพงเกาไดรบการ

ขนทะเบยนเปนโบราณสถานจงมขอจ�ากดในการจดแสดงคณะกรรมการฝายจดนทรรศการจงใช

วธการแขวนภาพนทรรศการ โดยใชลวดสลงยดกบสวนทเปนยอดของก�าแพงจากดานในของ

มหาวทยาลยโยงพาดออกมาทางดานนอกจดวางในระดบสายตาผชมทผานไป-มาทงนกทองเทยว

ชาวไทยและชาวตางประเทศ

5THAMMASAT UNIVERSITY ARCHIVES BULLETIN 5THAMMASAT UNIVERSITY ARCHIVES BULLETIN

นทรรศการก�าแพงกาลเวลา 80 ป ธรรมศาสตร บนก�าแพงชรา มหาวทยาลยธรรมศาสตร เลยบถนนพระจนทร มทงหมด 80 แผนปายเพอบอกเลาถงเหตการณส�าคญของมหาวทยาลยธรรมศาสตรในรอบ 80 ป

แผนปายเหตการณป 2492จดแสดงเหตการณส�าคญเรอง

การรอฟนฟตบอลประเพณ จฬา-มธก. ขนใหม

แผนปายเหตการณป 2493 จดแสดงเหตการณทส�าคญเรอง พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9

เสดจพระราชด�าเนนพระราชทานปรญญาบตรแกนกศกษา มธก. เปนครงแรก


งานทไดรบมอบหมายใหท�าตอเนองกบการ

จดแสดงนทรรศการอกช นหน งคอ Augmented

Reality / QR Code จ�านวน 13 จด บรเวณรอบๆ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร เปนการ

น�าเสนอเร องราวและประวตมหาวทยาลย ผาน

ชองทางของเทคโนโลยสมยใหม เพยงแตผ ใช

โทรศพทมอถอแบบสมารทโฟนและเทบแลตระบบ

ปฏบต IOS และ Android ซงสะดวกส�าหรบกลม

ผ ช นชอบเทคโนโลยได เพลดเพลนกบการรบร

เรองราว ประวตศาสตรของมหาวทยาลยผานขอมล

มลตมเดยทหลากหลาย ทงเสยงบรรยาย บทเพลง

ภาพนง และภาพเคลอนไหว สญลกษณทแสดงวา

บรเวณนสามารถสแกน QR Code ได คอ แทน

โลหะสด�าสงประมาณ1.30เมตรซงมกจะตดตงอย

บรเวณใกลเคยงกบแผนปายโลหะแสตนเลสสเงน

แสดงประวตของสถานทนนๆทมอยกอนแลว

แทนโลหะ QR Code “จงหนอง” แทนโลหะ QR Code “ลานโพ”

7THAMMASAT UNIVERSITY ARCHIVES BULLETIN

กลาวถงผเขยนบทความในจลสารฉบบนมนกเขยน2กลมคอนกเขยนมออาชพทเปน

นกวจยอาวโส และนกวชาการอสระ และอกกล มหน งเปนนกเขยนร นใหมท เปนนกศกษา

มหาวทยาลยธรรมศาสตรเอง และสถาบนอน สวนเนอหาบทความ เรมจาก กษดศ อนนทนาธร

นกศกษาคณะนตศาสตร สนใจน�าเสนอเรองราวและบทบาทของขบวนการเสรไทย ใหเปนบทเรยน

ของการตอสใหกบสงคมยคใหมในปจจบน และเพอเปนการร�าลกถงคณปการอนยงใหญของ

เสรไทย วารณ โอสถารมย น�าเสนอเรองราวละครประวตศาสตร ‘เพอชาต เพอ humanity’ ท

ศาสตราจารย ฉตรทพย นาถสภา พฒนามาจากงานคนควาวจยเรองขบวนการเสรไทย ซงได

คนพบภารกจของจ�ากด พลางกร ในปฏบตการเพอชาตระหวางสงครามโลก ซงตอมาไดจดพมพ

เปนหนงสอเรอง‘เพอชาตเพอhumanity’

สวนบทความอกกล มหน งท เขยนโดยผ เขยนร นใหม เร มจากนกศกษาปรญญาโท

อาชญาสทธ ศรสวรรณ น�าเสนอเร องมหาวทยาลยธรรมศาสตรท เก ยวเน องกบเพลงลกทง

อาชญาสทธไดยกตวอยางเนอเพลงบางทอนทกลาวถงมหาวทยาลยธรรมศาสตร ซงใหแงคดวา

บรรดาครเพลงและนกรองทมชอเสยงหลายทาน มสวนท�าใหคนไดรจกชอเสยงของมหาวทยาลย

ผานบทเพลงอนไพเราะนดวยตอดวยเรองการสรางบทกวของนสตนกศกษาในชมรมวรรณศลป

โดยจตชยแซซอนสตป3จากจฬาลงกรณมหาวทยาลยทกลาวถงการสรางสรรคบทกวของ

เหลานสตนกศกษาตงแตทศวรรษ 2500 เปนตนมา ชใหเหนวากวหลายทานทมชอเสยงเตบโต

และพฒนาฝมอการเขยนมาจากชมรมวรรณศลป ไมวาจะเปน ดสต พนาพนธ นภา บางยขน

ถาวร บญปวตน ดวงใจ รวปรชา เนาวรตน พงษไพบลย ฯลฯ ตามดวยบทความพฒนาการ

ขององคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรโดยพรพลแสงสวางนกศกษาประวตศาสตร

ป3ชใหเหนวากวาจะมาเปนองคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรทเขมแขงในปจจบน

ไดผานการตอสเรยกรองมาอยางหนกหนวงอยางไร และขอเขยนเรองเกยวกบชดนกศกษา โดย

ณพรรธน ตรผลาวเศษกล นกเอกสารสนเทศนองใหม ประจ�าหอจดหมายเหตฯ ไดแรงบนดาลใจ

การเขยนบทความชนน จากการคนควาขอมลจดท�าตนฉบบหนงสอธรรมศาสตรานกรม 80 ป

ธรรมศาสตร จากเอกสารชนตน หนงสอพมพมหาวทยาลย ประกอบกบชวงทผานมาประเดนชด

นกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรไดรบการกลาวขานถงในหนงสอพมพหนาหนงและสอสงคม

ออนไลน ปดทายดวยบทความเรองเกยวกบการสมภาษณ โดย ชวสทธ บณยเกยรต นกวชาการ

อสระ ในทางทฤษฏจดหมายเหตถอวาการสมภาษณ เปนการเพมกลมเอกสารใหแกหอจดหมายเหต

ซงมทงขอมลทเปนเสยง บทถอดเทป และบทเรยบเรยงทผใหสมภาษณไดตรวจทานและอนญาต

ใหเผยแพรตอสาธารณชน ชวสทธ ชใหเหนประเดนดานจรรยาบรรณทผสมภาษณ จะตอง

ระมดระวงในการตงค�าถามและการเผยแพรขอมล

แมวาจลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตร จะเปนจลสารเฉพาะดานจดหมายเหต แตยง

เปดโอกาสใหผเขยนรนใหมมพนทไดฝกเขยนเพอพฒนาทกษะการเขยน และการคนควา และ

ฉบบนนบวาเปนฉบบแรกทเปนจดเรมตนในการน�าเสนองานเขยนของนกเขยนรนใหมและหวงวา

ผเขยนเหลานจะไดรบโอกาสในการพฒนางานเขยนใหดยงๆขนตอไป

เมษายน2557

1. การศกษาประวตศาสตร: ความส�าคญของการเหลยวมองอดต ประวตศาสตรคออะไร ค�าถามนตอบกนไดหลายแงมม และเปนเรองทถกเถยงโตแยงกนไดไมสนสด เพราะความหมายของประวตศาสตรไมมค�าจ�ากดความตายตว อยางไรกด โดยทวไปประวตศาสตรหมายถง การไตสวนเขาไปใหรถงความจรงเกยวกบพฤตกรรมของมนษยชาตทเกดขนในชวงใดชวงหนงของอดต ฉะนน ประวตศาสตรจงเปนเรองทเกยวของกบสงคมมนษยความเปลยนแปลงของสงคมความคดทกอใหเกดพฤตกรรมตางๆในสงคมและสภาพเหตการณทสงเสรมหรอขดขวางววฒนาการของสงคม(แถมสขนมนนท,ในชาญวทยเกษตรศรและสชาตสวสดศร,บรรณาธการ2527:25)

ทาน (Polybius) วา ประวตศาสตรทแทจรงไมใชเพยงเปดเผยความจรงทเกดขนเทานนแตจะเปดเผยความจรงในลกษณะท จะชวยใหคนไดรบประโยชนจากการอานเร องราวในสมยโบราณดวย ดงนน ประวตศาสตรจงเปนต�าราใหญทสามารถใหผอานกลนกรองเอาความคดความอานทจ�าเปนออกมา เพอวางแนวทางการปฏบตงานในสมยปจจบน และวางแผนงานอยางมสตปญญาเพออนาคต (แฟรงค จ. วลลสตน, ใน ชาญวทย เกษตรศร และสชาต สวสดศร,บรรณาธการ2527:105)

ประวตศาสตรไทยกอยในขายเดยวกน คอท�าหนาทศกษาเรองราวทเกดขนมาแลวในอดตของสงคมไทย เพอเปนบทเรยนใหกบปจจบน เพอวาอนาคต ประเทศไทยจะไดเดนหนาตอไปไดจากรากฐานทมนคง เพราะทเราศกษาประวตศาสตรกเพราะเราเชอวาประวตศาสตรเปนเหมอนกระจกเงาฉายใหเหนขอเทจจรง ซงเปนมาแลวอยางไรในเหตการณครงอดต จะไดอาศยเปนแนวทางเปรยบเทยบกบปจจบน (เสฐยรโกเศศ2547:16–17) โดยเฉพาะอยางยงในหวงเวลาทสงคมไทยก�าลงตกอยในภาวะ“วกฤตทสดในโลก”อยางแทบมองไมเหนทางออก

เมอพอจะเขาใจความส�าคญของการศกษาประวตศาสตรไทยแลว สงทพงกลาวตอไป ซงเปนเรองหลกทจะน�าเสนอในบทความนคอความส�าคญของขบวนการเสรไทยเพอจะไดเขาใจวาเหตใด

เหลยวมอง “เสรไทย” เพอกาวตอไปของสงคม1

กษดศ อนนทนาธร

1ปรบปรงจากการแสดงปาฐกถาเรอง“ความส�าคญของขบวนการเสรไทยตอประวตศาสตรไทย”ในงานวนเปดมมขอมลเสรไทย

โครงการบนทกและจดแสดงขอมลเสรไทย(TheFreeThaiMovement)ณส�านกบรรณสารการพฒนาอาคารบญชนะอตถากร

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร(NIDA)วนศกรท7กมภาพนธพ.ศ.2557


ตองมาศกษาเรองราวของขบวนการเสรไทย และขบวนการนมความส�าคญตอประวตศาสตรซงหมายความอกทอดวาเปนบทเรยนจากต�าราเลมใหญอนมคณคากบเราในกาลปจจบนเพยงใด

2. ขบวนการเสรไทย: องคการผรบใชชาตเพอเอกราชและประชาธปไตย ส�าหรบขบวนการเสรไทยอาจแยกพจารณาออกได2แงมมคอ(1)มมมองจากการตอสในทางการเมองระหวางประเทศซงกคอการตอตานญป น เพ อเอกราช และ (2) มมมองจากการเมองภายในประเทศ หรอกคอการตอสกบรฐบาลเผดจการของจอมพล ป. พบลสงครามเพอประชาธปไตยทแทจรงดงจะกลาวตอไปน

2.1 องคการตอตานญปน

เมอสงครามโลกครงท 2 แผขยายมาถงประเทศไทย ญปนซงเปนมหาอ�านาจฝายอกษะตองการใชไทยเปนทางผานและฐานทมนในการโจมตกองก�าลงของฝายสมพนธมตร แมกอนหนานนรฐบาลจะมทาทเตรยมการตอสปองกนอธปไตยอยางเตมท แตเมอญปนยกพลขนบกในวนท 8ธนวาคมพ.ศ.2484รฐบาลทมจอมพลป.พบลสงครามเปนนายกรฐมนตรกยอมใหญปนเดนทพผานดนแดนไทย ครนถงวนท 25 มกราคม พ.ศ. 2485 รฐบาลไทยกประกาศสงครามกบฝายสมพนธมตรเพอรวมรบเคยงขางญปน

โดยท นายปรด พนมยงคซ งขณะน นด�ารงต�าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงบนทกวา“เมอเสรจการประชมค.ร.ม.เวลา17.55น.แลวขาพเจาไดนงรถยนตกลบบานสงเกตเหนประชาชนชาวไทย2ฟากถนนไดยนชมนมกนอยเปนจ�านวนมากดวยน�าตาไหลอนเปนสภาพตรงกบทหนงสอพมพอเมรกา Washington Times Herald ...รายงาน ... มขอความดงตอไปนชาวไทยไดทราบขาวยอมจ�านนญปนดวยความตกตะลง และพากนยนงงงนในถนนดวยน�าตานอง”(ปรดพนมยงค2525:46)

ทงนเพราะคนไทยทไดรบมรดกเปนความรกชาตมาจากบรรพบรษ อนมความรกในเอกราชและอธปไตยของชาต ตลอดจนความรกในสนตภาพเปนท ต ง ยอมไมอาจนงเฉย ดดายใหชะตากรรมของประเทศเปนไปตามยถากรรมได (ปรด พนมยงค 2522: 16) เนองจากคนไทยจ�านวนไมนอยมความรสกวา ไทยเราเปนเอกราชมากวา 700 ป ไมใชเพอมาตกเปนทาสแกญปนในยคสมยของพวกเขา(ม.ร.ว.เสนยปราโมช2509:20)คนไทยจงไมมทางทจะทนตอการรกรานของญปนไปไดนาน เพราะมสตพอทจะรวา จะเปนนายตวเองไมไดเมอประเทศถกครองโดยตางชาตกลาวไดวาคนไทยยอมไมพอใจไมวาชาตใดทเปนภยตอเอกราชของเรา2 (นโคลสมธและเบลคคลาก2529:37–38)

ดงนน คนไทยผรกชาตดวยการกระท�าจงด�าเนนการตอสญปนผรกราน โดยตอสแตล�าพงบางรวมกนเปนกลมๆบางตามวธทถนดแมวาการตอสตามวธดงกลาวจะไดผลบางแตกเปนการยากทจะท�าลายกองทพญปนทมแสนยานภาพนนใหหมดไปจากประเทศไทยได ฉะนน จงไดจดตง“ขบวนการเสรไทย” รวมผรกชาตอยางกวางขวางไวเปนขบวนการเดยวกน เพอด�าเนนการตอสสมานกนตามยทธศาสตรเดยวกบยทธศาสตรของสมพนธมตร(ปรดพนมยงค2522:16)

2นเปนขอความจากบทสนทนาของนายการะเวกศรวจารณเสรไทยผหนงซงไดสละชพไปเพอชาต.


โดยในตอนเยนของวนทญ ป นบกไทย ทบาน3 ของนายปรด พนมยงค หวหนาผ กอ การเปลยนแปลงการปกครองฝายพลเรอน มเพอนรวมกอการฯ หลายคน และผท เล อมใสความสามารถและอดมคตประชาธปไตยของนายปรด ปรกษาหารอกนเกยวกบภาวะฉกเฉนของบานเมอง(ทศพนธมเสนและจนตนายศสนทร2530:30)

นายปรด พนมยงค บนทกตอไปวา “เมอขาพเจากลบถงบานแลวกพบเพอนหลายคนทมาคอยอยอาทหลวงบรรณกรโกวท(เปาวจกกะพาก)นายสงวนตลารกษนายจ�ากดพลางกรนายวจตร ลลตานนท นายเตยง ศรขนธ นายถวล อดล ม.ล.กร เดชาตวงศ (หลวงเดชาตวงศ วราวฒน) ... เมอไดปรกษาหารอกนพอสมควรแลว ผทมาประชมวนนนไดตกลงพลชพเพอชาตเพอกอบกเอกราชอธปไตยสมบรณของชาตไทย เพอการนนจงตกลงจดตง “องคการตอตานญปน”ประกอบดวยคนไทยทรกชาตทกชนชน วรรณะ ทงทอยในประเทศไทยและทอยในตางประเทศทประชมไดมอบภาระใหขาพเจาเปนหวหนาและก�าหนดแผนการปฏบตตอไป” (ปรด พนมยงค2526:98)และตอมาเมอตดตอกบเสรไทยนอกประเทศและสมพนธมตรไดแลวกจ�าตองใชชอวา“ขบวนการเสรไทย”(พนศขพนมยงค2533:24)เพราะทางอเมรกนเรยกชอองคการวาFreeThaiMovement4อนเปนชอทคณะเสรไทยในสหรฐอเมรกาใชมาแตแรก

2.2 ขบวนการประชาธปไตย

แมจะมผรกชาตจ�านวนไมนอยทเหนพองกบการเคลอนไหวของขบวนการเสรไทย ทงในประเทศและตางประเทศ แตพลพรรคทเปนก�าลงจรงๆ ขององคการคอเสรไทยสายในประเทศทม“คณะกชาต” เปนแกนกลาง

3คอ“บานพนศข”บรเวณปอมเพชรนคมถนนสลมซงนายปรดและครอบครวพ�านกอย(ดพนศขพนมยงค2550:123).4นายจกณระนองนกเรยนทนเลาเรยนหลวงซงส�าเรจวชากฎหมายระหวางประเทศจากฝรงเศสและก�าลงท�าปรญญาโท

ทางความสมพนธระหวางประเทศอยณมหาวทยาลยฮารวารดเปนนกเรยนไทยผหนงซงมบทบาทส�าคญในการเสนอใหใชค�าวา

“เสรไทย” ตลอดจนการท�าความเขาใจเกยวกบสถานภาพของขบวนการฯ(ดวชตวงศณปอมเพชร2542:93).

จ�ากด พลางกร เลขาธการเสรไทย หมอมเจา ศภสวสดวงศสนท สวสดวฒน


ในบรรดาผทไดรวมมอในการกชาตบานเมองคราวนกบนายปรด พนมยงคแตตนมา ผเดยวทเขามาพรอมดวยแผนการอนแนนอนและคณะเปนกลมกอน ไดแก นายจ�ากด พลางกร และคณะกชาตของเขา(มาลยชพนจ2544:54)ซงระหวางเรยนในมหาวทยาลยออกซฟอรด(Oxford)ทองกฤษ นายจ�ากดไดรวบรวมนกเรยนไทยทมอดมการณประชาธปไตย แลวกลบมาจดตงคณะกชาตเพอตอตานรฐบาลจอมพลป.พบลสงครามทขณะนนโนมเอยงไปสเผดจการชาตนยมทหาร(ฉตรทพยนาถสภา2556:7)นบไดวาเปนจดเรมตนทส�าคญเพราะไมเพยงแตมอดมการณในการรกษาเอกราชและประชาธปไตยของไทย แตยงมองคการทพรอมจะสนบสนนอดมการณใหเกดขนไดจรงอกดวย

อกนยหน ง แกนกลางของขบวนการเสรไทยซ งกคอคณะก ชาต เปนเคร องสะทอนอดมการณรวมของขบวนการไดเปนอยางด กลาวคอ คนไทยทมารวมมอกนปฏบตงานรบใชชาตในครงน ไมเพยงแตตองการรกษาเอกราชของชาตไวเทานน หากตองการตอสเพอสนตภาพอธปไตย บนพนฐานการปกครองแบบประชาธปไตยใหรอดพนไปจากการปกครองของทหารทมแนวโนมเผดจการ โดยขบวนการเสรไทยสามารถรวบรวมเอาผคนทนยมประชาธปไตยแบบมสวนรวมทยงใหญทสด และสรางความปรองดองทน�าคนชนสงและรากหญาเขามารวมกนตอตานเผดจการทหารในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม (สรศกด งามขจรกลกจ 2555: 54) นนคอการเคลอนไหวของขบวนการเสรไทยเปนภาพสะทอนของความขดแยงและการตอสทางการเมองภายในของไทยอยางสลบซบซอน(สรศกดงามขจรกลกจ2555:53)และไมมครงใดทบคคลผตางกนทงความเปนอยอาชพสงคมและสงแวดลอมราวฟากบดนจะมโอกาสรบใชชาตไดรวมชวตเพออยตายรวมกนอยางสมาชกขององคการX.O.Group5 (มาลยชพนจ2544:19)ซงเปนอกชอหนงขององคการตอตานญปน

5โดยนายปรดอธบายความหมายและทมาของค�าวาX.O.GROUP วาไมมความหมายหรอยอมาจากอะไรตอนใหหลวงประเจด

อกษรลกษณ(สมโภชอศวนนท)ไปตดตอกบครอสบและฟตซเจอรลดถามวาจะใหใชอะไรเปนค�าผานและเครองหมายนายปรด

ตอบวาX.O.GROUPเหนจะเปนเพราะฟงวทยจงกงมากไดยนชอสถานขนตนX.O.บอยเลยตดห(ดมาลยชพนจ2544:51).

การเดนขบวนในวนประกาศสนตภาพบนถนนราชด�าเนน 16 สงหาคม 2488


2.3 ภาพรวมของขบวนการเสรไทย

ดวยความทแกนหลกของประวตศาสตรไทยยดตดอยกบเรองการปกปองและรกษาไวซงเอกราชของชาตจงหมกมนอยกบเหตการณซงถกคดถกเชอหรอเขาใจวาเปนไปเพอการตอสเพอปกปองหรอรกษาเอกราช ท�าใหบดบงสาระอนๆ ทซอนทบอยในเหตการณนนๆ เฉกเชนเดยวกบเรองราวของเสรไทย ทไมไดเปนเพยงองคการทมอดมการณในการตอตานผรกรานแตฝายเดยวหากยงมอดมการณทจะสนบสนนระบอบประชาธปไตยทสมบรณใหเกดขนในสงคมไทยอกดวยอกนยหนง คอเปนทงขบวนการตอตานญปนและตอตานรฐบาลเผดจการทหารไปในตว (สเนตรชตธรานนท2555:iv)

ขอซอมความเขาใจวา การพจารณาขบวนการเสรไทยจากทงสองแงมมจะท�าใหการศกษาประวตศาสตรของเรากาวพนวงวน“ประวตศาสตรเอกราช”ไปส“ประวตศาสตรการเมอง”ซงชวยเปดมตการรบรและความเขาใจในพฒนาการทางการเมองอนจะชวยใหน�ามาเทยบเคยงเปนบทเรยนใหกบปจจบนไดชดเจนยงขน(สเนตรชตธรานนท2555:vii)

3. ความส�าคญของขบวนการเสรไทย: ความส�าคญทเหมอนจะไมส�าคญ3.1 ความส�าคญทถกลม

“ความภาคภมใจทสดในชวตของทาน คอเรองอะไรคะ” นเปนค�าถามทพธกรสมภาษณทานผหญงพนศขพนมยงคภรยาของหวหนาขบวนการเสรไทย

“คอความภาคภมใจทไดอยใกลคนทซอสตยสจรต คนทรวชาทจะรบใชบานเมอง แตไมมโอกาส ภาคภมใจและเสยดาย ... ไมใชพดเขาขางตว ... ภาคภมใจในขอน ไมไดผดหวงในชวตสวนตว”ทานตอบ

ทานผหญงพนศข พนมยงค ขณะใหสมภาษณ


แตทานผหญงพนศขมไดจบเพยงวาภมใจทไดเปนภรยาของนายปรดพนมยงคหากกลาวตอไปวา“แตทดใจทสดในชวต กคอวนประกาศสนตภาพ เมอ พ.ศ.2488 คอประเทศไทยเราเขาสสงครามโลกครงท 2 เมอธนวาคม พ.ศ. 2484 และตลอดสงครามกไดรบใชชาตในการทจะใหเราเปนเอกราช พอประกาศสนตภาพวาการทประกาศสงครามเปนโมฆะ และสภาพของประเทศไทยกมเอกราชและประชาธปไตยทสมบรณเชนกอนสงคราม นเปนเรองทดใจทสดกบงานชนน มฉะนนเราจะเปนฝายแพ แตเดยวนดฉนคดวาคนไทยลมวนท 16 สงหา ไมทราบวาวนอะไร ทงๆ ทเปนวนทเรามเอกราชและอธปไตยสมบรณ”(พนศขพนมยงค2557:ออนไลน)

ท�าไมเรองราวของขบวนการเสรไทยททงท�างานรบใชชาตเพอรกษาเอกราชอธปไตย และเพอท�านบ�ารงระบอบประชาธปไตยของไทยใหสมบรณกลบรางเลอนไป

หลงการรฐประหาร 2490 อนเปนการกลบมาของพวกปรปกษประชาธปไตย6 ทน�าโดยกลมอนรกษนยมและกลมทหารบกเปนตนมา ไมเพยงนายปรดและพรรคพวกจะถกเลนงานถงชวตเทานน หากชอเสยงและเกยรตคณของนายปรด พนมยงค กถกท�าลายลงอยางมากเชนกนฉะนน ผลงานทนายปรดไดสรางไว 7 ถาไมถกท�าลายหรอท�าใหกลายรางไปจากอดมการณของนายปรด กตองถกลมผานการสรางวาทกรรมท�าลายความส�าคญลงไป อาจกลาวไดวามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง ซงกคอมหาวทยาลยธรรมศาสตรในปจจบนอยในพวกแรก สวนการอภวฒน2475การยกเลกสทธสภาพนอกอาณาเขตเพอใหไทยมเอกราชทางการศาลอนน�ามาซงเอกราชสมบรณและขบวนการเสรไทยอยในพวกหลง

เมอผครองอ�านาจรฐฝายปรปกษประชาธปไตยและเครอขาย ท�าลายการรบรเรองราวของขบวนการเสรไทย ท�าใหการศกษาประวตศาสตรการเมองของขบวนการเสรไทย โดยเฉพาะในสวนของการตอสเพอประชาธปไตยอยางแทจรงถกลบเลอนหายไป เหลอไวเพยงสวนทพวกปรปกษประชาธปไตยยอมรบได คอความรกชาตเทานน แมในบางโอกาสอาจรวมถงสนตภาพดวย แตความรกประชาธปไตยอยางแทจรงกลบกลายเปนสงตองหามไปโดยปรยาย ไมเวนแมแตในหมวงเลกๆ ของวชาการกตาม การละเลยเชนนมใชเกดขนเฉพาะกบนกประวตศาสตรเทานน หากเปน กระแสครอบง�าทวทกภาคสวนของสงคมไทย(สรศกดงามขจรกลกจ2555:ฏ)

3.2 ความทรงจ�าทยงพอหลงเหลอ

เพอไมเปนการมองสงคมไทยในแงรายจนเกนไป ในหวขอนจะยกตวอยางขอคดและบทเรยนทมวลมหาประชาชน8 คนไทยรบรจากขบวนการเสรไทยนนกคอความเสยสละ

6เปนค�าทนายปรดพนมยงคใชในอตชวประวตของเขา(ดปรดพนมยงค2535).7 ขอน�าพทธภาษตทนายปรดยดมนมาชวชวตมาแสดงไวในทนความวาอโถสจณณสสพล น นสสต – ผลของการทกอสรางไว

ดแลวยอมไมสนยหาย.8“มวลมหาประชาชน”เปนค�าฮตตดปากจากการเคลอนไหวของคณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยให

เปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข(กปปส.)


“เมอประชาชนคดถงอาจารยปรด พนมยงค และขบวนการเสรไทย พวกเขามกจะนกถงความเสยสละอนยงใหญ ทอาจารยปรดและคณะไดทาเพอประเทศ ผมตองการใหประชาชนจดจาผมและรฐบาลของผมในลกษณะเดยวกน” 9

นคอค�าพดของนายกรฐมนตรคนท 23 ของประเทศไทยเมอวนท 17 สงหาคมพ.ศ. 2548หนงวนภายหลงการฉลอง6ทศวรรษของวนสนตภาพไทย

แมคนไทยจะไมอาจจดจ�าเขาและรฐบาลพวกพองของเขาไดในทางเดยวกบนายปรดพนมยงคและขบวนการเสรไทยหรอพดอยางไมเกรงใจคอมวลมหาประชาชนจดจ�าพ.ต.ท.ทกษณไปในทางตรงขามกบความปรารถนาของเขาเลยทเดยว แตอยางนอยค�าพดของเขากสะทอนใหเหนถงการรบรของคนสวนใหญ ทเมอนกถงขบวนการเสรไทย นอกจากความรกชาตแลว กคอความเสยสละทไดเสยงเปนเสยงตายเพอรบใชชาต

สามารถกลาวเปนการยกยองขบวนการเสรไทยไดวา การมศรทธาตอสงหนงสงใด ในขณะทสงนนอยในยามซงหมายถงความสะดวกสบาย ความอดมสมบรณ และความเจรญรงเรองของทานเปนของงาย แตการมศรทธาตอสงทก�าลงตกอยในทามกลางอนตรายรอบดาน สงทหมายถงการสญเสยความสข การทนทกขทรมาน และทานอาจตองชดใชดวยชวต เพอแลกกลบคนมาเปนการเสยสละอนสงสด ซงยากทมนษยเราจะหวงไดในกรณธรรมดาสามญใดๆแตขบวนการเสรไทยพรอมดวยหวหนา ซงด�าดนอยในดงเสอดงจระเขมาเปนเวลา 4 ป กไดพสจนมาแลวดวยงานอนปรากฏโดยพฤตการณ นบแตตนจนวาระสดทายวา การเสยสละใดๆ แมชวตของคนเรามความหมายอะไรนกหนา เมอคนเรามเจตนาทจะอยหรอจะตายอยางไทย (มาลย ชพนจ 2544:232–233)

3.3 บทเรยนจากขบวนการเสรไทย

เพอใหประวตศาสตรเปนเขมทศชวยน�าพาเราไปสทางทดขนกวาแตกอน โดยไมตองเรยนรความผดพลาดดวยประสบการณของตนเอง หากใชบทเรยนจากประวตศาสตรมาปรบใชกบสถานการณปจจบน ในหวขอน จะขอเสนอตวอยางของขอคดทไดจากขบวนการเสรไทยทเขากบบรรยากาศวกฤตประชาธปไตยในปจจบน

3.3.1 การพทกษรกษาประชาธปไตย

ตามทไดกลาวไวในเบองตนวาจดมงหมายหลกอกประการหนงทเปนอดมการณรวมของขบวนการเสรไทย คอการตอตานเผดจการทหารเพอประชาธปไตยอยางแทจรง ในหวขอนจะไดยกตวอยางการกระท�าของเสรไทยในประเทศผานกลมผแทนราษฎรอสานเชนนายเตยงศรขนธจากจงหวดสกลนคร นายจ�าลอง ดาวเรอง จงหวดมหาสารคาม นายถวล อดล จงหวดรอยเอดและนายทองอนทรภรพฒนจงหวดอบลราชธาน

9WhenpeoplethinkaboutAjarnPridiandSeriThai,theythinkaboutthegreatsacrificetheymadeforthecountry.Iwantpeopletoremembermeandmygovernmentinthesameway.(seeTheNation17August2005,quotedinPasukPhongpaichitandChrisBaker2009:354)..


ภายหลงเปลยนแปลงการปกครอง 24 มถนายน พ.ศ. 2475 มการเลอกตงผแทนราษฎรประเภทท 1 ขนเปนครงแรกในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2476 นบเปนครงแรกทรฐบาลหรอผน�าสวนกลางในกรงเทพฯ เปดโอกาสใหกบนกการเมองทองถ นไดเขามามสทธมเสยงแสดงความคดเหนในระดบชาต10 (สรศกดงามขจรกลกจ2555:68–69)

โดยผแทนราษฎรกลมน ซงตอมาเปนสมาชกในคณะกชาต และขบวนการเสรไทย มความตองการท�าใหคนชนบทมใชเปนเพยงฐานคะแนนเสยงทจะส�าคญเฉพาะเวลาทมการเลอกตงเพยงอยางเดยว หากยงตองการใหคนชนบทมผลก�าหนดนโยบายของรฐบาลไดเชนกน (สรศกดงามขจรกลกจ 2555: 73, 105) จงตองการผลกดนใหรฐบาลเนนการพฒนาทางดานเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะในเขตชนบทหรอทองถนตางๆ ซงยงมความลาหลงอยมาก และไมเหนดวยกบการพฒนาประเทศทเนนหนกดานความมนคงหรอการปองกนประเทศแบบเกาทเนนพฒนากองทพเปนล�าดบแรก (สรศกด งามขจรกลกจ 2555: 74) เพอปรบเปลยนและ/หรอผลกดนใหนโยบายการพฒนาประเทศกระจายกลบไปสทองถนบาง (สรศกด งามขจรกลกจ 2555: 101)ดงทนายทองอนทร ภรพฒน กลาววา “เราจะเรมสรางบานดวยการสรางรว หรอวาเราจะเรมสรางบานดวยการลงเสาเสยกอน” (รายงานประชมสภาผแทนราษฎรครงท18/2480,14กมภาพนธ2480อางถงในสรศกดงามขจรกลกจ2555:74)

การเคลอนไหวของ ส.ส.อสาน กลมน ด�าเนนมาแตภายหลงอภวฒนสยาม ตอสผลกดนนโยบายตางๆ ทไมไดจ�ากดตวอยเฉพาะผลกระทบทจะมตอภาคอสานเทานน หากแตรวมไปถงประชาชนในทองถนอนๆดวย(สรศกดงามขจรกลกจ2555:101)ทงในรฐบาลพ.อ.พระยาพหลพลพยหเสนา และรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม จนถงชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ผานกระบวนการในรฐสภา เชน การเสนอราง การอภปรายคดคานรางพระราชบญญตตางๆ เปนตนอกนยหนงคอ พวกเขาใชวถทางในระบบรฐสภาทพวกเขายดมนตอสกบรฐบาลจอมพล ป.อยางแขงขนจนในทสดสามารถลมรฐบาลเผดจการลงไดผานการลงคะแนนไมเหนชอบรางพระราชบญญต 2 ฉบบในป พ.ศ. 2487 คอการยายเมองหลวงไปจงหวดเพชรบรณ 1 และการสรางพทธบรมณฑลทจงหวดสระบร1และทนาชมเชยคอจอมพลป.พบลสงครามกลาออกตามวถทางของรฐธรรมนญ

หากเทยบกบการเมองไทยในปจจบน อาจกลาวไดวา กลมการเมองของ พ.ต.ท.ทกษณตประเดนของ ส.ส.อสานได คอไดฐานเสยงสนบสนนในภาคอสานซงมคนอาศยอยเปนจ�านวนมากดวยพนทกวางใหญกวาภาคอนผดกแตเราแนใจไมไดเลยวาพ.ต.ท.ทกษณและพวกพองท�าเพอใหคนในชนบทก�าหนดนโยบายไดจรงๆหรอจะหวงใชเปนเพยงฐานคะแนนเสยงเทานน

พงตราไวในทนดวยวา การทรฐสภาไทยขาดผแทนราษฎรน�าดอยาง ส.ส.อสาน กลมนไปเหตส�าคญประการหนงมาจากการประหตประหารศตรการเมองอยางเลอดเยนภายหลงการกลบมามอ�านาจของรฐบาลปรปกษประชาธปไตยนบแตพ.ศ.2490เปนตนมานนเองดงทส.ส.อสานกลมนถกฆาดวยอ�านาจรฐอยางโหดเหยมในปพ.ศ.2492และพ.ศ.249511

10โดยทนายทองอนทรไดรบเลอกตงแตพ.ศ.2476ขณะทคนทเหลอเขามาในการเลอกตงครงท2ในพ.ศ.2480.11โปรดดเพมเตมจากชาญวทยเกษตรศรและธ�ารงศกดเพชรเลศอนนต,บรรณาธการ2544.ปรด พนมยงค และ

4 รฐมนตรอสาน + 1.กรงเทพฯ:มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.


อกประเดนหนงคอ การตอสในระบบรฐสภาตามวถทางของกฎหมาย ตวอยางงายๆ คอรฐบาลจอมพลป.พบลสงคราม ทมความเปนเผดจการ กยอมลาออกตามกระบวนการในระบบกฎหมาย อกนยหนง แมขบวนการเสรไทยจะมความประสงคทจะโคนลมรฐบาลจอมพล ป.พบลสงคราม กลมดวยวถทางตามรฐธรรมนญ มไดใชกระบวนการนอกกฎหมาย ละเลยตอกตกาบดเบอนหลกกฎหมาย หรอใชอ�านาจนอกรฐธรรมนญใดๆ มาแทรกแซง ทงๆ ทในเวลานนประเทศไทยกเผชญกบ“วกฤตทสดในโลก”อนมเอกราชของชาตเปนเดมพนเชนกน

3.3.2 การรกษาบรณภาพเหนอดนแดน

นายนพฏฐอนทรสมบตรองหวหนาพรรคประชาธปตยภาคใตโพสตในเฟซบก“ส.ส.นพฏฐอนทรสมบต” ระบวา เชาตนขนมาไดรบโทรศพทจากผชมนมดวยน�าเสยงนอยใจวา “ผแทน! พวกของเราทโดนระเบดเมอวานตายแลว พวกเราทนไมไหวแลว แยกภาคกนอยเถอะ” นกไวนานแลวค�านตองหลดออกจากปากผชมนม(ไทยรฐ19มกราคม2557:9)

ในหวงเวลาทการเมองไทยก�าลงอยในภาวะอดอดคบของใจ ทงฝาย กปปส. (คณะกรรมการประชาชนเพอเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยเปนประมข) กบเครอขาย และฝายทออกมาปกปองประชาธปไตย เฉกเชนทกวนน มการกลาวถงการแบงแยกประเทศไทยออกเปนไทยเหนอ-ไทยใต กนไมนอย หลายคนเหนวาความสงบสขจะกลบมาสสงคมอกครง หากแยกความขดแยงในสงครามระหวางสออกไปได กลาวงายๆ คอถาภาคเหนอและอสานยกใหพรรคเพอไทย ภาคใตยกใหพรรคประชาธปตย กคงจะดไมนอยเพราะจะไดไมตองใหคนอกภาคหนงทไมเหนดวยกบเรา มาไลรฐบาลฝายเรา สลบกนไปสลบกนมาอยางไมรจะหาทางลงอยางไร

ความขอน ชวนใหผมยอนคดกลบมาวา เราก�าลง “ขาดทน”ทางประวตศาสตรถง7ทศวรรษทเดยว กลาวคอ ราวพ.ศ. 2486องกฤษประสงคจะใหไทยเปนเมองขนหรอเปนรฐในอารกขาภายหลงสงครามสนสดลง (ม.ร.ว.เสนย ปราโมช ม.ป.ป.: 51) โดยใชเสน 16 องศาเหนอแบงประเทศไทยออกเปนไทยเหนอ-ไทยใต คอเหนอจงหวดพจตรใหอยในความดแลของนายปรด (สายในประเทศ) ดวยความชวยเหลอของจน สวนใตจงหวดพจตรลงมา ใหขนกบฝาย

สเทพ เทอกสบรรณ เลขาธการกลม กปปส.


ของ ม.จ.ศภสวสดวงศสนท สวสดวตน (สายองกฤษ) และ ม.ร.ว.เสนย ปราโมช (สายอเมรกา)ดวยความชวยเหลอขององกฤษ แตขบวนการเสรไทย ทมนายจ�ากด พลางกร (ผซงท�าหนาทเลขาธการขององคการ) เปนก�าลงส�าคญ ไดประสานงานกบเสรไทยในตางประเทศ และเจรจากบจอมพลเจยงไคเชคของจนใหรบรองสถานะเอกราชใหไทยเมอสงครามโลกสนสดลง เมอจนรบรองเชนนน สหรฐอเมรกาและองกฤษจงสนบสนนตามมา ผลทเราเปนอนหนงอนเดยวกนน มาจากการเดนทางไปเจรจาทจงกงของนายจ�ากดทเขาตองแลกมาดวยชวตนเอง (ฉตรทพย นาถสภา2549:99–100)

พงตราใหปรากฏในทนวา คณปการมหาศาลของนายจ�ากดทมตอประเทศไทย คอ ชวยใหจนรบรองคณะเสรไทยและรบรองเอกราชของไทย แตนาเสยดายทไมเปนทรบรกนในวงกวางคงเปนเพราะวา ผทศกษาเรองเกยวกบเสรไทยภายหลง ไมรสกวาในชวงสงครามนน ปญหาเรองเอกราชของไทยภายหลงสงครามเปนเรองทนาวตกมาก เพราะไทยอยในฐานะศตรของสมพนธมตรหลงจากประเทศฝายอกษะแพ หากไมมขบวนการเสรไทย ไทยยอมถกปรบเปนประเทศผแพสงคราม อาจกลายเปนประเทศทถกยดครอง ทมฐานะเปนเพยงรฐในอารกขาขององกฤษหรอจนกได(ฉตรทพยนาถสภา2549:89)

การแบงแยกประเทศทปรากฏมขนในสากลประเทศ นบวนยงลดนอยถอยลง เหนจะคงเหลอกแตเพยงเกาหลเหนอ-ใต เทานน เยอรมนกด เวยดนามกด ลวนกลบมารวมกนแลวสรางประเทศของตนใหเขมแขง คนทมากอนเราอตสาหทงบทเรยนไวใหขนาดน คนทไมศกษาประวตศาสตรยอมไมอาจเขาใจไดเลย ยงกบสถานการณในประเทศทมความขดแยงมาก ยากทจะจ�าแนกงายๆไดดวยภาค หากมความขดแยงกนดวยฐานะทางสงคม การเมอง เศรษฐกจอยางซบซอนทส�าคญเราไมมทางหนกนไปไหนได และหากเราแกปญหาดวยการแยกประเทศจรง อาจเปนการเปดโอกาสใหตางชาตเขามาแทรกแซงมามอทธพลเหนอไทยซงเปนสถานการณคลายๆกบเมอ70ปทแลวทขบวนการเสรไทยสอตสาหปกปองไว

3.3.3. ความปรองดองสมานฉนท

ภายหลงเปลยนแปลงการปกครองเพยง 9 ปเทาน น สงครามโลกครงท 2 กมาเยอนแผนดนไทย ความขดแยงระหวางคณะราษฎรกบคนทนยมระบอบเกาทยงคงคกรนจงตองพกไวแลวหนมารวมมอปฏบตการเพอความสถาพรของชาต

เรองความแตกตางกนทางอดมการณทางการเมองน นายจ�ากด พลางกร เคยทกทวงนายปรดวาบางคนอาจไมใหความรวมมอกบขบวนการเสรไทย100%ไมอยากใหนายปรดตงความหวงจากคนอนไวมากนก นายปรดไดตอบนายจ�ากดวา “คณอยาหวงเลยในเรองนน เมอมาถงขนนแลว เมอบานเมองของเราตกอยในสภาพเชนน มหรอคนไทยทไหนจะไมดใจ เมอทราบวาไดมการตอตานญปนใตดนเกดขนในประเทศแลว ถงแมพวกเจานายกเถอะ ทานกเปนคนไทยเหมอนกน ผมแนใจ 100% วาคนไทยทกคนจะโผเขามารวมกบเราในทนทททาได ไมมใครมวจะคดเรองชงดชงเดนกนหรอก ปญหานตดไปได”(ฉลบชลยยพลางกร2535อางถงในฉตรทพยนาถสภา2549:29)


กรณตวอยางทผเหนตางกนทางการเมองหนมาสมานฉนทกนไดอยางปรองดอง คอ กรณของนายปรด กบม.จ.ศภสวสดวงศสนทสวสดวฒนพระเชษฐาในสมเดจพระนางเจาร�าไพพรรณพระบรมราชนในรชกาลท 7 กลาวในค�าสามญคอพเขยของพระเจาอยหวรชกาลสดทายในระบอบเดมกบผน�าการอภวฒน ยอมไมลงรอยกนเปนธรรมดา แตเมอมความจรงใจตอกน เหนประโยชนของชาตเปนทตงเหมอนกน กสลายความเคลอบแคลงใจออกไปได ดงเชนบนทกของนายปวยองภากรณเสรไทยสายองกฤษทวา“ทางองกฤษไดถามวา ... อยากจะใหหมอมเจาศภสวสดฯ ซงทรงยศเปนรอยเอกในกองทพบกองกฤษขณะนนเขามาดวย ไมทราบวา หวหนา เสรไทยจะยนดตอนรบหรอไม

“หวหนาเสรไทยไดโทรเลขตอบในทนทวา ขอเชญทานชนเสดจเขามาดวยความยนด ใจความในโทรเลขนนตอนหนงวา “เรองการเมองภายในประเทศนนเปนอนยตไมมปญหาอกตอไป เสรไทยมความมงหมายอยอยางเดยวทจะรกษาเอกราชและอสรภาพของประชาชาตไทย”

“ทางราชการองกฤษยงไมแนใจ ไดโทรเลขถงผมเปนการสวนตนถามวา หวหนาเสรไทยสงโทรเลขตอบไปนน คาตอบมาจากใจจรงหรอวาสงไปเปนเพยงพธและเพอแสดงอธยาศยเทานน ผมเองไดตอบยนยนไปตามทไดสงเกตมากอนวา คาตอบของนายปรด พนมยงคนน ผมแนใจวามาจากใจโดยสจรต”(ปวยองภากรณ2543:12–13)

กลาวโดยสรปคอ การสมานฉนทกนระหวางทานชนและนายปรด เปนตวอยางทนาสนใจยงทผซงเคยขดแยงกนมาสามารถหนมาจบมอกนได ดงทศนะของปญญาชนสยามทสรปขอคดวา“ฝายราชาธปไตยทมหมอมเจาศภสวสด ฯ วงศสนท เปนตวอยาง อาจสมานไมตรกบฝายคณะราษฎรได เพราะตางกลดอคตเขาหากน และยอมรบขอเทจจรง รวมถงขอบกพรองของฝายตน โดยทตนเองพรอมทจะใหอภยอกฝายหนง และขอใหอกฝายหนงใหอภยกบฝายตนดวย และแลวทงสองฝายกสามารถผนกกาลงกนรวมประกอบกรณยกจดวยกน โดยมไมตรจตมตรภาพเปนทตง”(ส.ศวรกษ2553:310)

เทยบกบขณะน ถาอคตไมบงตาจนมากเกนไปนก คขดแยงทางการเมองในปจจบนควรหนมาดตวอยางจาก ม.จ.ศภสวสดฯ และนายปรดเสยบาง เพราะเดมพนของเสรไทยคอเอกราชเดมพนของเหตการณในปจจบนกคอประชาธปไตยและผลประโยชนของชาต โดยทตองไมลมวาตนทนของการเดมพนแตละครงคอชวตของเหลาราษฎรประชาชนชาวไทยนนเอง

4. บทสรป: ภารกจทยงไมเสรจสนของขบวนการเสรไทย ส�าหรบบทความน ผมไมอยในฐานะทจะวพากษวจารณการกระท�าของกลม พ.ต.ท.ทกษณและกลม กปปส. อนเปนวกฤตการณทางการเมองในปจจบนทก�าลงขบเคยวกนอยางเขมขนและในบทความนกมไดเสนอทางออกใหกบวกฤตประชาธปไตยในขณะนโดยตรง หากแตชวนผอานเหลยวกลบมาดประวตศาสตรไทยในชวงสงครามโลกครงท 2 ผานขบวนการเสรไทย โดยมงหวงวาประวตศาสตรจะเปนบทเรยนใหเราในการเทยบเคยงเอาอดตมารบใชปจจบนและอนาคต ส�าหรบกาวตอไปของสงคม อยาใหคนรนกอนเราและคนรนหลงเรา ตเอาไดวาเราไมเคยเรยนรอะไรจากประวตศาสตรทแลกบทเรยนมาดวยชวตของผคนจ�านวนใชนอย


12โปรดดสนทรพจนของนายปรดพนมยงคขณะด�ารงต�าแหนงนายรฐมนตรทแสดงในสภาผแทนราษฎรเมอวนท7พฤษภาคม

พ.ศ.2489(ดปรดพนมยงค2545:11–16)

การรบรและถายทอดเรองราวของขบวนการเสรไทยทถกตองตรงกบฐานะทางประวตศาสตรมใชการเนนย�าแตเรองราวของการตอตานญปนในสมยสงครามโลกครงท 2 เทานน หากแตตองขยายบรบทใหกวางออกจากกรอบความรกชาต ชาตนยม ไปสความรกประชาธปไตย เพราะความรกในสวนหลงน จะชวยใหแลเหนเนอในของขบวนการ และพนจในฐานะเปนขบวนการตอสเพอความเปนธรรม เพอการมสวนรวมก�าหนดอนาคตของชาตจากทกฝายทกกลมทกชนชน คอการน�าเสนอเร องราวในรปขบวนการตอตานลทธเผดจการทหารเพอเอกราช สนตภาพ และประชาธปไตยอยางแทจรง(สรศกดงามขจรกลกจ2555:201)อกนยหนงเปนการท�าใหขบวนการเสรไทยมความเชอมโยงกบปจจบนอยางมชวตชวา มากกวาจะปลอยใหเฉาตายผานการเลาแตเหตการณทเกดขนอยางเดยว

อาจกลาวไดวา ขบวนการเสรไทยส�าเรจประสงคในการรกษาเอกราชและอธปไตยของชาตไวได แตภารกจของขบวนการเสรไทยในอนทจะสถาปนาและท�านบ�ารงรกษาระบอบประชาธปไตยใหสมบรณและพรงพรอมดวยสามคคธรรม12ยงคงเปนภารกจทรอการสานตออยางทพวกเราไมควรมองขาม


เอกสารอางองฉตรทพยนาถสภา.2549.เพอชาต เพอ humanity ภารกจของวรบรษเสรไทย จ�ากด พลางกร ในการเจรจากบ

สมพนธมตร.กรงเทพฯ:สรางสรรคบคส.

ฉตรทพยนาถสภา.2556. เพอชาต เพอ humanity.กรงเทพฯ:สรางสรรค.

ชวประวตยอของนายปรด พนมยงค. 2535.กรงเทพฯ:มลนธปรดพนมยงค.

แถมสขนนนท.2527.ประวตศาสตร.ในชาญวทยเกษตรศรและสชาตสวสดศร,บรรณาธการ.ปรชญาประวตศาสตร.

พมพครงท3.กรงเทพฯ:มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

ทศพนธมเสนและจนตนายศสนทร.2530. จากมหาสงครามสสนตภาพ.กรงเทพฯ:อกษรสาสน.

นโคลสมธและเบลคคลาก.2529.สสยามประเทศใตดน. กรงเทพฯ:สนตภาพ.

นแหละชวตปรด-พนศข พนมยงค. 2557.แหลงทมา.http://www.youtube.com/watch?v=5FOZZo3QydQ.เขาถงขอมล

เมอ26มกราคม2557.

ปวยองภากรณ.2543.บางเรองเกยวกบพระบรมวงศานวงศในระหวางสงคราม โลกครงท 2. กรงเทพฯ:คณะกรรมการ

ด�าเนนงานฉลอง100ปชาตกาลนายปรดพนมยงครฐบรษอาวโส.

ปรดพนมยงค.2522. จดหมายของนายปรด ถงพระพศาลสขมวท.กรงเทพฯ:อมรนทร.

ปรดกบสงคมไทย. 2526.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พนศขพนมยงค.2533.16 สงหาคม วนสนตภาพไทย.กรงเทพฯ:สองสยาม.

พนศขพนมยงค.2550.ไมขอรบเกยรตยศใดๆ ทงสน 95 ป 4 เดอน 9 วนพนศข พนมยงค.กรงเทพฯ:สถาบนปรดพนมยงค.

พนศขพนมยงค,ทานผหญง,บรรณาธการ.2545.สนทรพจน (บางเรองของนายปรด พนมยงค).

ทมารปประกอบ บทความเสรไทยสเทพ เทอกสบรรณ

http://scoop.mthai.com/wp-content/uploads/2013/11/สเทพ-เทอกสบรรณ-4.jpg

http://popcornfor2.com/upload/user_7/images/pop24/000_Hkg9235580.jpg

จ�ากด พลางกร

http://www.siamintelligence.com/wp-content/uploads/2013/08/จ�ากด.jpg

หมอมเจา ศภสวสดวงศสนท สวสดวฒน

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/th/thumb/7/77/หมอมเจาศภสวสดวงศสนท_สวสดวตน.jpg/220px-

หมอมเจาศภสวสดวงศสนท_สวสดวตน.jpg

ผ เขยนไดรบค�าเชญและชวนอยางมสวนรวมจากศาสตราจารย ดร.ฉตรทพย และคณจรรยานาถสภาใหไปรวมชมละครประวตศาสตร ‘เกยรตยศ’ เรอง เพอชาต เพอ humanity ซงอาจารยฉตรทพย เปนคนเขยนบทหลก ก�ากบและอ�านวยการแสดงดวยตนเอง แมจะม คณอจฉราทองรอดวตวฒพงศ เปนนกเขยนบทละครอาชพรวมเขยนดวยกตามละครเรองนใชผแสดงอาสาสมครจากนสตคณะเศรษฐศาสตรและเพอน ซงเปนศษยจากสาขาเศรษฐศาสตรการเมองจฬาลงกรณมหาวทยาลยทอาจารยฉตรทพยกอตงขนเพอชาต เพอ humanityจดแสดงณชน6โรงละครสดใสพนธมโกมลอาคารจกรมหาสรนธรจฬาลงกรณมหาวทยาลยในตอนบายวนท31สงหาคม2556

“เมอผเขยนไปดละครประวตศาสตร ‘เพอชาต เพอ humanity’ ของ ศ. ดร.ฉตรทพย นาถสภา”

วารณ โอสถารมย *

*ผเขยนขอขอบพระคณศาสตราจารยดร.ฉตรทพยและคณจรรยานาถสภาทท�าใหผเขยนไดเขาชมละครเรองนและยงกรณา

จดหาภาพประกอบและค�าอธบายใหขอเขยนนมความสมบรณ

อาจารยฉตรทพย และคณจรรยา นาถสภา (ซายมอ) กบคณะญาตคณจ�ากด พลางกร


ขณะทตอบรบเชญจากอาจารย กใหรสกอศจรรยใจวาอาจารยฉตรทพย จะมสงมหศจรรยจดเปลยนของชวตอกแลว เมอแรกรจกอาจารยกวาสามสบปทแลว ไดรบรวาอาจารยเปนนกวชาการเศรษฐศาสตรระหวางประเทศทพลกผนมาสนใจประวตศาสตรเศรษฐกจ ทงสอน ทงวจย และปนลกศษย หลายทานทงในวงวชาการเศรษฐศาสตรและประวตศาสตร ท�างานมชอเสยงเปนทยอมรบแลวอาจารยกหนมาสนใจประวตศาสตรหมบานวฒนธรรมชมชนและชาตพนธไทขยายเครอขายลกศษยออกไปยงสถาบนอดมศกษาในทกภมภาคแลวอยๆ อาจารยกหนเหมาท�าละครประวตศาสตรอยางเปนเรองเปนราวเตมตว กใหรสกวาตองไปดละคร เพอชาต เพอ humanity อยางพลาดไมได อยางนอยกในฐานะนกเรยนประวตศาสตรทไดรบความกรณาจากอาจารยมาอยางตอเนองและเสมอตนเสมอปลาย

เรมตนดวยงานวจย ไมนาแปลกใจนกเม ออาจารยฉตรทพย เลาใหผ เขยนฟงเองวา ท มาท ไปของละครประวตศาสตรเรองน เปนผลลพธจากการทอาจารยไดรบเชญจากมหาวทยาลยธรกจบณฑตยใหด�ารงต�าแหนงปรด พนมยงค ศาสตราภธาน (2548-2550) ไดคนควาเรองขบวนการเสรไทยและคนพบภารกจของจ�ากด พลางกร ในปฏบตการเพอชาตระหวางสงครามโลก จนท�าใหอาจารยประทบใจและตงใจคนควาเพอเขยนบทละครมาตงแตตน และถอเปนคณปการยงทงานชนแรกจากการคนควาของอาจารยฉตรทพย เรองของจ�ากด พลางกร กลบเปนงานวจยทตอมาไดจดพมพเปนหนงสอเรอง“เพอชาต เพอ humanityภารกจของวรบรษเสรไทยจ�ากดพลางกรในการเจรจากบสมพนธมตร” จ�าไดวาอานหนงสอเลมนนจบภายในเวลารวดเดยว ดวยความรสกเหมอนอานสหสนยายสารคดสายลบสนกตนเตนแตกรนทดทจ�ากดถงแกกรรมกอนวยอนควรในตางแดนขณะท�างานเสยงภยใหประเทศ

อาจารยฉตรทพยทงชวงเวลาถง 6ป กอนน�างานวจยมาเขยนเปนบทละครในชวงตนป 2556 และจดแสดงในเดอนสงหาคมนนเอง การปรบงานวจยใหอยในรปของบทละคร ท�าขนพรอมกบการคดเลอกผแสดงและการฝกซอม อาจารยเลาวาตองปรบปรงบทตอนและเนอหาตลอดชวงเวลานน

เรองยอของ “เพอชาต เพอ humanity ภารกจของวรบรษเสรไทย จ�ากด พลางกร ในการเจรจากบสมพนธมตร” อาจารยฉตรทพย นาถสภา ไดน�าเสนอชวประวตบคคล จ�ากด พลางกร ในฐานะหนงในแกนน�าเสรไทยในประเทศ ทมอาจารยปรด พนมยงค เปนผน�า ดวยการใชหลกฐานเอกสารหลากหลายทส�าคญคอบนทกสวนตว รวมถงผลงานทเกยวของจงท�าใหทราบวาจ�ากดส�าเรจการศกษาสาขา Modern Greats จากมหาวทยาลยออกซฟอรด ประเทศองกฤษ เมอเกดสงครามโลกครงท2(พ.ศ.2484-2488)นนในปพ.ศ.2485รฐบาลทมจอมพลป.พบลสงครามเปนนายกรฐมนตรน น ประกาศสงครามเขากบฝายอกษะ ยอมใหกองทพญป นเดนทพผานประเทศไทย เพ อบกยดดนแดนอาณานคมของฝายสมพนธมตร โดยต งฐานปฏบตการใน


ประเทศไทย ทามกลางความเหนตางจากอาจารยปรด พนมยงค จนท�าใหตองพนจากต�าแหนงหนาททางการเมอง เปนเพยงผส�าเรจราชการแผนดนแทนพระองคในหลวงอานนทมหดล ทขณะนนยงประทบอยในสวตเซอรแลนด อาจารยปรด ยงรวบรวมคณะบคคลทไมเหนดวยกบการตดสนใจท�าสงครามของจอมพลป. จดตงเปนกลมคนไทยผรกชาต ซงเรมแรกประกอบดวยปญญาชนชนชนกลางในเมองและนกการเมองทองถนสายอสาน ซงกลมหลงไดมปฏบตการขยายกลมออกไปยงหวเมองพนทภาคอสาน กลายเปนกลมเสรไทยในประเทศ ทประกอบดวยผคนจากหลากหลายพนท อาชพ และสถานะทางสงคม เวลานนปรด และแกนน�ามองเหนวาสถานะของเสรไทยในประเทศไทย ยงไมเปนทรบรและรบรองจากประเทศสมพนธมตร แตกพรอมทจะปฏบตการชวยเหลอฝายสมพนธมตรในการตอตานญปน ดวยการสอสารใหผน�าฝายสมพนธมตรโดยเฉพาะองกฤษและสหรฐอเมรการบรเปนปจจยส�าคญเรงดวน และถอเปนปฏบตการลบ เพราะมฉะนนประเทศไทยอาจตกเปนฝายแพสงครามได อาจารยปรด จงเลอกจ�ากด พลางกร ใหเปนผปฏบตการนโดยประสานงานรวมกบฝายผแทนราษฎรสายอสาน4คนคอเตยงศรขนธทองอนทรภรพฒนถวลอดลและจ�าลองดาวเรองทงนจ�ากดพลางกรตองลอบเดนทางไปจนเพยงผเดยวเพอหาทางเดนทางตอไปยงประเทศสมพนธมตรไมวาจะเปนอนเดย องกฤษ หรอ สหรฐอเมรกา เพอเจรจาใหผน�ารบรองสถานะเสรไทยในประเทศ และใหการชวยเหลอเพอรวมกนปฏบตการตอตานญปนทามกลางภาวะสงครามทเตมไปดวยการตอสของมหาอ�านาจทงสองฝายตลอดเสนทางการเดนทางทยากล�าบากและทรกนดาร รวมถงปจจยภาวะขาดแคลนอาหาร อกทงยงตองเสยงกบการถกตรวจจบจากทหารญปน การเดนทางครงนจงตองกระท�าดวยจตวญญาณความรกชาตอยางยง และตองใชความอดทนรอคอยประสานงานกบผแทนจากสมพนธมตร รวมถงการใชความสามารถทางภาษาและไหวพรบในการเจรา แกไขปญหาเฉพาะหนา และวางแผนเพอใหบรรลเปาหมายทวางไว อนเปนคณสมบตในตวจ�ากด เปนจดเดนทอาจารยปรด เลอกเขาใหปฏบตการพเศษนทวาตลอดเสนทางและเวลาทจ�ากดเดนทางไปประเทศจน และพ�านกทจงกง เพอหาทางเขาพบและเจราจากบผแทนจากองกฤษ สหรฐอเมรกา และผแทนจนคณะชาต จอมพลเจยง ไคเชครวมถงตวแทนเสรไทยสายองกฤษนน จ�ากดกลบตองเผชญกบความยงยากซบซอน ทเปนปญหาส�าคญโดยล�าพง คอ ทงองกฤษและจนยงยดตดกบเร องผลประโยชนของชาตมหาอ�านาจทตองการยดครองประเทศเลก จ�ากดตกอยในวงลอมทท�าใหการเจราจาลมเหลวในระยะแรกเขาใชความพยายามอยางหนกจนในทสดไดเขาพบและเจรจา จนไดรบการรบรองจากประธานาธบดเจยง ไคเชค ขณะเดยวกน จ�ากดสามารถลกลอบสงขาวใหสายเสรไทยนอกประเทศ เพอประสานการเจรจาใหฝายสมพนธมตรยอมรบ ภารกจนท�าใหเขาไดพบกบหมอมเจาศภสวสด สขสวสดเสรไทยสายองกฤษ การไดประสานสมพนธท�าใหเจานายเชอพระวงศผนยอมรบและเชอถอทงในตวจ�ากดและอาจารยปรด ตลอดจนมความสมพนธทดตอกนในฐานะ ผรกชาต ตอมาความพยายามในการปฏบตภารกจอยางหนกหนวง และไมยอทอแมตองพบอปสรรค ดวยวาเปนภารกจเพอชาตทตองท�าใหส�าเรจ ประกอบกบสภาพความเปนอยและโภชนาการในยามสงครามทแรนแคน รวมถงอากาศทไมดสงผลใหสขภาพของจ�ากด ซ งออนแออยแลวลมปวยและถงแกกรรมในโรงพยาบาลทจงกง แมเขาจะไมไดเหนผลงานของตวเองในขนตอนสดทาย แตจ�ากดกปฏบตภารกจอนแสนยากล�าบากน จนท�าใหเสรไทยในประเทศไทยเปนทรบรของสมพนธมตรและท�าใหขนตอนหลงจากนนผานไปไดงายขน การสละชวตของจ�ากด เพอชาต เพอ humanity


เปนพนธกจในการรกษาเอกราชของชาตทไมไดใชก�าลงอาวธ หากแตใชการเจรจาแบบหลกการทตและใชความกลาหาญพยายามไมยอทอในการปฏบตการดวยชวตและความรกชาต (เกบความจากฉตรทพยนาถสภา,2519)

จากงานวจย ส ละคร ‘เพอชาต เพอ humanity’ จากความตงใจแตแรก อาจารยฉตรทพยตองการใหงานคนควาเรองนอยในรปบทละครแตเมองานคนควาจบ อาจารยกลบไดน�าเสนอผลงานตพมพครงแรกเปนหนงสอใน พ.ศ. 2550จนกระทงหกปผานไป อาจารยฉตรทพยจงตดสนใจปรบเปลยนเรองเลาในงานวจย ตดทอนใหมรปแบบเปนบทละครเพอการแสดง หากแตอาจารยยงคงรกษาชอเรองหลกงานวจย เพอชาต เพอ humanityซงแทจรงแลววลนมาจากค�าพดของอาจารยปรดพนมยงคทกลาวกบจ�ากดในงานเลยงอ�าลากอนจ�ากดเดนทางออกจากกรงเทพฯเพอปฏบตภารกจลบเพอชาตครงนนวา

“เพอชาต เพอ humanityนะคณเคราะหดทสดอก45วนกคงไดพบกนเคราะหไมดนกอยางชาอก2ปกไดพบกนและถาเคราะหรายทสดกไดชอวาสละชพเพอชาตไป” (ฉตรทพยนาถสภา,2549:31)

ถอยค�าอ�าลาน อาจารยฉตรทพย คนพบจากการอานบนทกสวนตวของจ�ากด พลางกรเองและนาจะเปนวลประทบใจทบงบอกตวตนของจ�ากดอยางแทจรงจนท�าใหอาจารยฉตรทพยน�ามาเปนชอหนงสอและละคร

จ�ากด พลางกร (ผแสดง เสมอไหน เพงจนทร) ลานายปรด พนมยงค ฉากทมาของชอเรอง ‘เพอชาต เพอ humanity’


สวนบทละครใชโครงเรองและการด�าเนนเรองตามตวบทงานวจย หากแตปรบใหอยในรปแบบละครแบงเนอเรองเปน2องกองกแรก เปนเรองเลาในเมองไทยและการเดนทางปฏบตภารกจผานชายแดนและอนโดจน การแสดงแบงเปน 4 ฉาก คอ กอตงองคการตอตานญปน เปนการเลาเรองก�าเนดเสรไทยฉากทสอง จ�ากดลานายปรด เลาถงพนธกจกชาตดวยการตองท�าใหสมพนธมตรรบรถงการด�ารงอยของเสรไทยในประเทศฉากทสาม หมบานสกลนคร เปดเผยถงตวตนของพลพรรคเสรไทยระดบชาวบานในทองถนหมบานและการอ�าลาภรยา ฉากทส ทาเรอไฮฟองเวยดนามเลาเรองการเสยงภยของจ�ากดและลามขณะเดนทางออกนอกภมภาคหลบหลกการตรวจคนจากนายทหารญปนองกทสองคอการปฏบตการจงกง เปนการเลาเรองขณะปฏบตพนธกจกชาตในประเทศจนแบงเปนสฉากคอฉากแรกเมองจงกง เปนบรรยากาศการพบปะผคนตวแทนตางชาต และบรบทแวดลอมทถกโดดเดยวใหเรยนรการเมองระหวางประเทศและความผดหวงในการเจรจาฉากทสอง พบจอมพลเจยง ไคเชค จดเรมตนกรยทางส�าหรบการเจรจากบสมพนธมตร ฉากทสาม พบหมอมเจาศภสวสด จดเปลยนส�าคญทท�าใหจ�ากดเรมประสบความส�าเรจในการปฏบตภารกจ ดวยหมอมเจาศภสวสดยอมรบและประสานเรองตอฉากสดทายมรณกรรม (เกบความจากฉตรทพย นาถสภา และอจฉรา ทองรอด วตวฒพงศ,2556)

สงทนาสนใจเมอ จากด พลางกร ถกน�าเสนอผานบทละครนน อาจารยฉตรทพย ไดท�าใหเรองเลาของจ�ากด มสถานะเปนตวบทประวตศาสตร แมจะมผเขยนบทรวม คอ คณอจฉรา เปนนกเขยนบทละครอาชพ ละครประวตศาสตรเร องน มการสอดแทรกเทคนคการละครและการแสดงรวมถงการใชสอวดทศน แตดเหมอนวาความตงใจใชเทคนคมลตมเดยหรอสอผสมเปนฉากหลง เพอสอสารสงคมยอนอดตบรบทยคสมยทศวรรษ 2480 ซงอางองอยกบขอมลภาพและเสยงทางประวตศาสตร ไมวาจะภาพนงหรอภาพยนตรเคลอนไหว ขาวสารรฐบาลระหวางสงครามการเดนสวนสนามของกองทพ เสยงออกอากาศประกาศสงครามกบฝายสมพนธมตรของทานผน�าจอมพล ป.พบลสงคราม ภาพถายบคคลส�าคญของยคนนทปรากฏอยในตวบทละคร อยางจอมพลป. อาจารยปรด กลมสสส.อสาน มการจดฉากโดยใชแสงไฟเวทแสงเดยวเพอสอสารอารมณภาวะสงคราม การใชเสยงผบรรยายหลงฉากเปนตวด�าเนนเรองใหตอเนอง หรอแมแตการน�าขอความจากจดหมายสวนตว บนทกประจ�าวนของจ�ากดเอง รวมถงเอกสารราชการในชวงเหตการณส�าคญ อานเปนเสยงประกอบแทนการแสดงของผแสดง หรอแมแตการสรางบทสนทนาตวละคร ทดเปนความตงใจของอาจารยฉตรทพยในการจ�าลองภาพความเปนจรง ทอาจารยจนตนาการวานาจะเกดขนในอดตครงนน ทงหมดทกฉากทแสดงบนเวทละคร ไดท�าใหละครประวตศาสตร เพอชาต เพอ humanity กลายเปนชดเรองเลาทางประวตศาสตรทเกอบไมมความเปนละคร หรอถามกนอยมาก ซงหมายความวาละครประวตศาสตรเรองนเกอบไมมชวงบรรยากาศการแสดงท เปดใหท งผ แสดงและผ ชมไดใชจนตนาการของตนเองเลย แตกตางจากละครประวตศาสตร ในยคชาตนยมทศวรรษ 2480-2490 และไดรบการผลตซ�าในรปละครโทรทศนในทศวรรษ2540หลงวกฤตเศรษฐกจทรจกกนดในนามตมยากง(ดค�าอธบายเพมเตมท1)


อยางไรกตามยงพอทจะมลกษณะความเปนละครในละครประวตศาสตรเรองน คอ การสอดแทรกบทเพลงประกอบหลายเพลงทแตงเพอประกอบละครเรองนโดยเฉพาะ ถอเปนเพลงทมทวงท�านองและเสยงขบรองทงดงามโดดเดนและสมพนธกบเนอเรองตอนนนๆ เชน เพลงประกอบตลอดเรอง คอ เพอชาต เพอ humanity เพลง พลพรรคเสรไทยอสาน ทอาจารยฉตรทพยแตงค�ารองเองโดยใชท�านองเซงอสาน ทถอวาเปนสงพเศษของละคร และทนาประทบใจ คอ เพลงวนทจากพราก การใชดนตรบรรเลงสดประกอบการแสดง รวมถงการใชแสงแบบเดยวตลอดเรองกถอเปนเทคนคการแสดงสมยใหมทพเศษมากและดเหมอนยงท�าใหความเปนประวตศาสตรเปนละครมากขนไดบาง

ในดานการแสดงจากการทอาจารยฉตรทพย ไดใชผแสดงสวนใหญเกอบทงหมดเปนนกแสดงอาสาสมครจากนสตเศรษฐศาสตรการเมอง คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยและเพอนๆ จากตางสถาบน การแสดงของพวกเขาซงตองทองจ�าบทพดโตตอบ รองเพลง และแสดงบทบาทจากตวบทละครทเขยนขนจากงานวจย จงเปนเสมอนการท�าใหผแสดงเรยนรอดตทสรางขนใหมจากความทรงจ�าของอาจารยฉตรทพย นกแสดงเอกสองสามคนใหสมภาษณผานเวทหลงจบการแสดงถงบทเรยนจากละครประวตศาสตรทมพวกเขาเปนผแสดงวา ท�าใหพวกเขารจกวรบรษของชาต ทอาจเปนทจดจ�าไดไมมากนกในปจจบน นอาจเปนวธการศกษาประวตศาสตรอกวธหนง เชนเดยวกบผชมการแสดง อดตทมคณคาควรมโอกาสฟนคนผานละครประวตศาสตรในเรองอนๆ เพยงแตนาจะมสารใหมๆบอกเลาความทรงจ�าทแตกตางออกไปดงทจากด พลางกร กลบมามชวตอกครงในละครประวตศาสตร เพอชาต เพอ humanity อยางไรกตาม ตองถอวาการสอสารการแสดงของเหลานกแสดงอาสาสมครนนเปนเรองยาก เพราะตวบทมกรอบเรองเลาทางประวตศาสตรแบบเครงครดและยงเนนย� าการถายทอดขอมลท เป นขอเทจจรงทางประวตศาสตรอยางตรงไปตรงมา โดยเฉพาะอยางยงตวละครหลกในเรอง ลวนแตเปนบคคลมชวตจรงในอดต ไมวาจะเปนอาจารยปรด พนมยงค สมาชกสภาผแทนราษฏรสทานสายอสานอาจารยฉลบชลยยภรยาจ�ากดเองรวมถงหมอมเจาศภสวสด สขสวสดและตวจ�ากดพลางกรเองท�าใหการแสดงเกอบไมเหลอพนทใหผแสดงและผชมใชจนตนาการของตนเองโดยเฉพาะสวนของผแสดงหลก ยกเวนตวประกอบสมมต ทงทเปนจรงและจนตนาการขนของอาจารยฉตรทพยผเขยนบท ไดเปดชองใหสอดแทรกบรรยากาศทเปนเทคนคการแสดงไดบาง เชน ฉากเลนงวซงน�าเขามาสอถงการใชเวลาวางทพอมอยบางใหจ�ากดไดผอนคลายและชมความบนเทง บทงวในละครถกท�าใหเปนวฒนธรรมการแสดงทแปลกปลอมของชาตไทยคลายกบการแสดงงวธรรมศาสตรเม อทศวรรษ 2500 ทมหนาทส อสารการเมอง บทงวในละครนส อสารการเสยดสแนวคดลาอาณานคมของมหาอ�านาจตะวนตก ทยงคงแสดงออกตอการเจรจาด�าเนนความสมพนธกบประเทศไทย แมในชวงสงครามโลกอนเปนจตส�านกของจ�ากดทไดรบรและตระหนกถงไดในระหวางทประสบความยงยากขณะปฏบตภารกจลบเพอชาต เมอผแทนฝายสมพนธมตรปฏเสธทจะประสานงานกบเขาและจอมพลเจยง ไคเชคประธานาธบดจนคณะชาตทนครจงกงกเปดเผยใหเขารวาองกฤษไมรบรองเสรไทยในประเทศไทย จ�ากดจงมความคดวา “รฐบาลองกฤษมจดมงหมายหลกจกรวรรดนยมอยเบองหลงจงไมรบรองเสรไทย” ค�าพดทสะทอนความคดจ�ากดไดสอสารผานบทงวและการเลนงวแมวา“งว”ในละครเปนจนตนาการทถกน�ามาใชในละครแตกถกก�าหนดใหท�าหนาท ส อสารขอเทจจรงทางประวตศาสตรดวย และขณะเดยวกนยงท�าหนาท ใหเหตผล


ทเปนองคประกอบเรองรกชาตในแบบของจ�ากดอกดวย สวนตวประกอบสมมตทเปนจรงในอดตซงอาจารยฉตรทพยใหความส�าคญในพนทการแสดงอยางมนยและนาสนใจ คอ กลมตวประกอบชาวบานสกลนครทเปนตวแทน พลพรรคเสรไทยอสาน อาจารยฉตรทพยมอบบทบาทสอสารวฒนธรรมการเมองผานการแสดงพนบานอสาน คอ เซง และกลอนล�า อาจารยฉตรทพยตงใจแตงเพลงกลอนล�าการเมอง พลพรรคเสรไทยอสาน เพอเปนความทรงจ�าถงความกระตอรอรนและเขมแขงของชาวบานในการเขารวมปฏบตการเสรไทยครงนน

จ�ากดฝนไปดงว ละครใชตวแสดงงวสอสารการเมอง (จากซายไปขวา) สมมตเปนนายกรฐมนตร เซอร วนสตน เชอรชล หลวกงกง ขาราชการองกฤษ

และ ลอรด หลยส เมานตแบตแตน

จ�ากด พบจอมพลเจยง ไคเชค


โดยภาพรวมแลว ผแสดงทงหมดมความเขาใจตวบทซงมความเปนประวตศาสตรมากกวาละคร ทถอเปนเรองยากล�าบากส�าหรบผไมมพนความรแบบนและยงเปนคนหนมสาวในโลกปจจบน ซงหางไกลจากสงครามโลกครงทสองถงกวาเจดทศวรรษ ความไมคนเคยกบการยอนอดตแตตองสอสารอดตซงแปลกแยกใหผคนใหเขาถง โดยเฉพาะการแสดงในฐานะตวบคคลทมอยจรงครอบครวของคนเหลานนรวมทงบางคนทยงมชวตอย นงชมละครทตวแสดงเลนบทบาทเปนตวเขาบนเวท(ดค�าอธบายเพมเตมท2)เปนผลใหการแสดงละครประวตศาสตรเพอชาต เพอ humanity ด“แขง”และ“เกรง”ไปบางเลกนอยทงทมผแสดงมความคลองบทและการแสดงแตกยงไมคอยเปนธรรมชาตเมอมองผานสายตาผชม

หมบานสกลนคร จ�ากดสนทนากบเตยง ศรขนธ (ขวามอ) ฉลบชลยย ภรยาของจ�ากด กบ ไพศาล ตระกลล ลามทเดนทางไปจงกงดวย (ซายมอ)

คณนวาศน ศรขนธ ภรยาเตยง ฉากหลงเปนวถชวตชาวบาน

ผชมการแสดงดานลาง สวนหนงคอเสรไทย


สาร “รกชาต” ทสอในละคร อาจารยฉตรทพยดเหมอนตงใจและเขยนบทละคร ใหจ�ากด พลางกรเปน “วรบรษ” ในขบวนการเสรไทย ทก�าลงสอสาร “ความรกชาต” ทเปนอดมการณของเขาและอดมการณรวมกนของคณะเสรไทยในประเทศ การเลอกน�าเสนอเรองเลาทเปนปฏบตการและภารกจของจ�ากดในการเดนทางไปจงกงเพอเจรจากบเหลาผแทนสมพนธมตร เปนการแสดงออกของจ�ากด พลางกรถงความรกชาต ดวยความตระหนกและมงมนตอหนาททตองด�าเนนการใหกบ “ชาต” ในระดบทถงกบ“อทศชวตเพอชาต”และ“ตองทาใหสาเรจจงไดแมจะตองทมเทกาย และใจ”ผอานหนงสอและผชมสมผสไดถงเจตนารมณของผเขยนอยางชดเจนจากการตงชอหนงสอและละครอนมทมาจากค�ากลาวลาซงอาจารยปรดมอบใหกบจ�ากด ซงไดเอยถงกอนหนาน อาจารยฉตรทพย ยงจงใจเลอกพมพตนฉบบลายมอจ�ากดพลางกรซงบนทกถงอาจารยฉลบชลยย ผเปนภรยาอนเปนทรกยงขณะทอยในจงกงวา“ฉลบจาเธอจงอยไปดๆ นะ เธอจงคดวาไดอทศฉนใหแกชาตไปแลวกแลวกน” ขอความนปรากฏทงในหนงสอและยงมการสรางฉากละครขณะจ�ากดบนทกขอความดงกลาวสารหลกทสอในหนงสอและละครผานเรองเลาชวตของจ�ากด จงอยท “ความรกชาต” อาจเปนความรกชาตทเปนแบบฉบบของจ�ากดเอง และยงเปนภาพตวแทนอดมการณหลกเสรไทยในเมองไทย ทมอาจารยปรดเปนผน�าล�าดบแรก และจ�ากดเปนล�าดบถดมา ในฐานะเลขาธการคณะเสรไทย

แมวาอาจารยฉตรทพยไมไดประมวลทศนคตและอารมณความรสกของจ�ากดวา เขานยามความหมายและลกษณะของชาตวาเปนอยางไร แตอาจารยฉตรทพยกถายทอดใหเขาใจถงตวจ�ากดวาเขาเปนหนงในกลมชนชนกลางและปญญาชนไทยจ�านวนหนงทไมเหนดวยกบนโยบายประกาศสงครามกบฝายสมพนธมตรและหนไปเขากบฝายญปน และอกษะของจอมพล ป.พบลสงครามจ�ากดจงรวมมอกบอาจารยปรดรวมกลมคนไทยจ�านวนหนงเปนขบวนการตอตานญปนและจอมพลป.พบลสงคราม เรยกตวเองวาเสรไทยขบวนการเสรไทยมการเคลอนไหวทตองการใหฝายสมพนธมตรรบรองปฏบตการของตนเองในการตอตานญปน และไมเหนดวยกบนโยบายและการด�าเนนงานของรฐบาลจอมพลป.พบลสงครามอนเปนความคดของกลมแกนน�าเสรไทยทมอาจารยปรดเปนผน�าและวางแผนงานนน ในทศนะของอาจารยฉตรทพยถอเปนเรองส�าคญส�าหรบประวตศาสตรชาตยคน เพราะท�าใหสถานะของประเทศไทยไมถกถอวาเปนผแพสงคราม และยงเปนการปลกจตส�านกและระดมพลงของประชาชนชาวไทยทกหมเหลาใหเขามามสวนรวมในชวตของประเทศชาต ในแงนแลวเหนไดวาอาจารยฉตรทพยท�าใหจ�ากดมแนวคดเรองชาตในแนวทางเดยวกบอาจารยปรด จ�ากดจงยอมรบบทบาททอาจารยปรดมอบหมายใหแอบเดนทางออกนอกเมองไทย ไปปฏบตภารกจลบเพอรกษาสถานะเอกราชของชาตไทยในอนาคต“ชาต” ในทนจงมนยหมายถงรฐทเปลยนผานมาสรฐประชาชาตทมการปกครองระบอบประชาธปไตยคนไทยทกคนควรเขามามสวนรวมในชวตของประเทศชาตในอนาคต

ไมวาจะโดยตงใจหรอไมกตาม อาจารยฉตรทพยตองการสอสารถงความหลากหลายของทกภาคสวนในสงคมทมสวนรวมแสดงออกถงความรกชาต ผานการเขยนชวตของจ�ากด รวมถงอางองไวในตวบทละคร ในตอนทน�าเสนอเหตการณการลกลอบเดนทางออกนอกเมองไทยของจ�ากด เขาไดรบความชวยเหลอจากบคคลส�าคญทงสายอนรกษนยมทเปนเจานายชนสงอยาง


สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด�ารงราชานภาพ ซงในดานขอเทจจรงทางประวตศาสตรพระองคยนอยฝายตรงขามคณะราษฎรและการเปลยนแปลงการปกรอง 2475 ทยกเลกระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาโดยตลอด แตในชวงทจ�ากดเดนทางนนกลบทรงมลายพระหตถฝากฝงใหศาสตราจารย ยอรช เซเดส ซงดแลหวเมองอนโดจนใหความสะดวกแกจ�ากดในการผานแดนไปจนถงการประสานรวมมอกบนกการเมองทองถนหวกาวหนาในภาคอสาน และชาวบานอสานทเปนพลพรรคเสรไทยโดยเฉพาะอยางยงตวละครกญแจส�าคญอยางหมอมเจาศภสวสดตวแทนเสรไทยสายองกฤษพระญาตใกลชดของสมเดจพระนางเจาร�าไพพรรณในรชกาลท7 ทเคยเปนคขดแยงทางการเมองกบคณะราษฎร กทรงใหความรวมมอกบจ�ากดดวยด การเดนทางและพนธะกจของจ�ากด จงเปนพนทเวทละครทเปดใหกบ ชาวไทย ทกสถานะทางชนชนและทงกลมแนวคดอนรกษนยมและแนวคดกาวหนาใหมสวนรวมกบจ�ากดแสดงออกถงความรกชาตอยางมเอกภาพ

พบหมอมเจาศภสวสด สขสวสด ในจงกง

ส�าหรบตวจ�ากดเองในฐานะพระเอกในละครและในฐานะ“วรบรษ”ในประวตศาสตรชาตอาจารยฉตรทพย ยงสรางใหภาพลกษณ “วรบรษจ�ากด” แตกตางจาก “วรบรษ” สวนใหญในประวตศาสตรชาตกระแสหลก ทมจดก�าเนดจากบทพระนพนธละครประวตศาสตรชาตนยมของรชกาลท 6 และไดรบการพฒนาอยางสมบรณดวยมนสมองและปลายปากกาของหลวงวจตรวาทการ (ดค�าอธบายเพมเตมท 3) พฤตกรรมความรกชาตและการแสดงบทบาทการเสยสละเพอชาตของจ�ากด ไมไดใชอาวธเขาประหารศตรทถกสรางภาพใหเปนผท “ไมไทย” อยางละครชาตนยมกระแสหลกน�าเสนอ ชวตจ�ากดทถกน�าเสนอเปนตวเอกในการเดนเร องละคร


กลบเปนภาพวรบรษผแกปญหาเฉพาะหนาอยางอดทนใหลลวง เพอปฏบตภารกจลบของชาตใหส�าเรจดวยวธการเจรจาและด�าเนนความสมพนธกบฝายตรงขามดวยวธการไมตรและการทตแมวาจะตกอยภายใตความกดดนและตองตอสกบการถกปฏเสธจากมหาอ�านาจ ดวยการใชไหวพรบ ปฏภาณและทกษะของตนเอง โดยมเปาหมายคอ การรกษาผลประโยชนของชาตในอนาคต วรบรษแหงชาตจงไมจ�าเปนตองเปนผจบอาวธและใชก�าลงเขาห�าหนเพอชาตเสมอไป ทส�าคญชวตวรบรษไมไดมโลกตอนจบท “สวยงามและมความสข” เหมอนวรบรษในต�านานแหงชาต จ�ากดตองเผชญกบโรครายและเสยชวตในตางแดน กอนพนธกจเพอชาตของเขาจะจบลง นกไมใช“วรบรษ”แหงชาตกระแสหลกทคนไทยคนเคยกบเรองเลาทผลตซ�าทกยคทกสมยอาจเปนดวยเรองเลาของจ�ากดเปนโศกนาฏกรรมจงไมถกคดสรรใหตอกย�าอยในความทรงจ�าแหงชาตตลอด70ปทผานมา

แตกมขอสงเกตวาละครเรองนมฉากหมนเหมตอการท�าใหผเขยนในฐานะนกประวตศาสตรคนหนงมองเหนวา อาจกอใหเกดภาวะล�าเสนจากอารมณความรสกรกชาต (Patriotism) มาเปนชาตนยมแบบหลงชาตสดโตง (Chauvinism) ได (ดค�าอธบายเพมเตมท 4) เนองจากมการใหความส�าคญกบตวละครประวตศาสตรประเภทผขดขวางการปฏบตพนธะกจของตวเอกในเรองผขดขวางนปรากฏในฉากคลายผรายและยงเปนคนตางชาต หรอ “ไมไทย” ในเรองจ�ากดตองหาทางหลบหลกการตรวจคนประวตจากกองทหารญปนทต งดานสกดทสถานรถไฟขณะเดนทางและทาเรอขามเขตแดนแมน�าโขงททาแขกและทเมองไฮฟอง บทบาทการแสดงของทหารญปนในการตรวจคนถกท�าใหเปนผรายดวยทาทดดนและเหมอนใชก�าลงอาวธคกคาม ซงความจรงในสมยนนไมไดหมายความวาคนไทยทกคนไมชอบหรอตอตานญปน ภาพดงกลาวเปดชองใหสรางจนตนาการไดวาทหารญปนเปนผรายในสงคมไทย เฉกเชนเดยวกบประวตศาสตรจนและเกาหลในยคน หรอฉากการแสดงเชงสญลกษณท น�าเสนอตวละครง ว ใหท�าหนาท ภาพตวแทนมหาอ�านาจตะวนตก ทยงคงทาทรกษาอ�านาจการเมองในภมภาค รวมถงปฏบตการตอประเทศไทยโดยมแนวโนมทตองการใหเปนรฐในอารกขาภายใตความเชอลทธอาณานคมแมเรองเลานเปนขอเทจจรงทางประวตศาสตร แตเม อน�ากลบมาสอสารผานละครในปจจบน กอาจเปนพลงกระตนความรสกชาตนยมแบบสดโตงได ดงนนหากตองการน�าเสนอขอเทจจรงทงสองเร องบทละครตองบรรยายถงเหตผลอกดานหนงของตวละคร เชน ความจ�าเปนของกองทพญปนในการเฝาระวงผน�ารฐบาลไทย ทญปนเองกรสกวามการแตกความเหนในการเขารวมสงครามออกเปนสองกลมท�าใหตองเฝาระวงการเดนทางและปฏบตการตางๆ ในประเทศทเปนปฏปกษตอตวเอง นอกจากนความรสกนกคดทจ�ากดมตอทาทของฝายสมพนธมตรทปฏเสธการด�ารงอยของเสรไทยในประเทศ จนท�าใหเขามองวาเปนทาทของพวกจกรวรรดนยม คงตองมค�าอธบายสอสารเชอมโยงถงสภาวะความส�านกถงอธปไตยของชาตเรองสทธสภาพนอกอาณาเขตทมอยในกลมคณะราษฎร และปญญาชนชนชนกลางในประเทศเวลานน เปนองคประกอบหนงของอารมณความร สกชาตนยมในหมคนกลมน และรวมถงตวจ�ากดและเพอนกลมผ ก ชาต ทมเปาหมายอดมการณในเรองหลกเอกราชอธปไตยและความเสมอภาคของชาตไทย


เพอชาต เพอ humanityละครประวตศาสตรทอาจารยฉตรทพยท�าใหจ�ากดพลางกร ฟนคนกลบมาโลดแลนอกครงบนเวท ถอเปนพนทใหจ�ากดไมถกลมไปจากประวตศาสตรชาต อนเปนยคสมยทเขามชวตอยอยางแทจรง ค�าถามคอผคนในสงคมไทยปจจบนยงตองการจดจ�าจ�ากดพลางกรในฐานะวรบรษเสรไทย วรบรษแหงชาตอยางทอาจารยฉตรทพย สรางจ�ากดไวใน เพอชาต เพอ humanity หรอไม ค�าถามนตองการสอถงชนเรยนของการศกษาในโรงเรยนทกวนน แมจะละเลยองคความร ประวตศาสตรแตประวตศาสตรชาตท มจ�ากดพลางกรปรากฏตวตนอยกไมควรถกละเลย การสงเสรมกจกรรมการเรยนรประวตศาสตรผานละครประวตศาสตร ของโรงเรยนชนประถมและมธยมศกษาทไดเกดขนในรอบ 5 ปทผานมา สามารถน�าบทละครนไปพฒนาตอยอดอยางนอย เพอชาต เพอ humanityกเปนละครประวตศาสตรชาตทแทจรงตรงตามยคสมยและยงเปนละครทสอสารความรกชาตในรปแบบทควรจดจ�า(ดค�าอธบายเพมเตมท5)

ทาเรอไฮฟอง ทงคพยายามหลบเลยงการตรวจคนจากนายทหารญปน

คณฉลบชลยย พลางกร (บนรถเขน) ไดรบเชญบนเวทการแสดง


ค�าอธบายเพมเตม (1)ละครประวตศาสตรถอก�าเนดในยคทละครไทยไดรบอทธพลศลปะการแสดงจากตะวนตกภายใตอดมการณรฐชาตสมบรณาญาสทธราชย พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอย หวรชกาลท6(พ.ศ.2454–2468)ทรงรบอทธพลการเขยนวรรณคดและบทละครประวตศาสตรททรงนพนธขนเองและทรงเผยแพรการแสดงออกสสาธารณะชนในแบบละครรองบนเวท อยางไรกตามตวบทละครนนทรงอางองเคาโครงพงศาวดารเหนอ ซงมลกษณะเปนต�านาน เรองททรงนพนธเปนละครประวตศาสตรนนมอย 2 เรองคอบทละครพดค�ากลอน เรองพระรวงและทาวแสนปมทงสองเรองมตวละครหลกททรงน�าเสนอภาพใหเปน“มหาบรษ”ทนาจะเปนตนเคาของตวละครทเปนวรบรษแหงชาตในยคตอมา(มงกฎเกลาเจาอยหว,พระบาทสมเดจพระ.2538:1-10)

หลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 รฐบาลและปญญาชนชนน�าของไทยไดพยายามสถาปนาอดมการณชาตสมยใหมใหสอดคลองกบระบบสงคมการเมองทเปลยนเปนแบบประชาธปไตยในระบอบรฐธรรมนญหลกการแหงชาตในระบอบใหม ไดมการสรางสรรคขนผานกลไกท เปนองคกรวฒนธรรมของชาต ทส�าคญคอ กรมศลปากร ลทธชาตนยมไดรบการเผยแพรผานนโยบายรฐนยมของจอมพล ป. พบลสงคราม ในขณะทการประชาสมพนธวฒนธรรมชาตนยมโดยเฉพาะอยางยงศลปะการแสดง ทเปนละครชาตนยมและละครประวตศาสตรบคคลส�าคญทมบทบาทสรางสรรคคอหลวงวจตรวาทการ(พ.ศ.2441–2505)และพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาภาณพนธยคล (พ.ศ. 2453 – 2542) ถอเปนยครงโรจนสงสดของละครประวตศาสตร ในการเผยแพรออกสสาธารณชนและไดมหนาทตอบสนองปฏบตการกลอมเกลาความเชอทางสงคมการเมองในหมสาธารณชนถงอดมการณจตส�านกรวมกนของความเปนชาตทประชาชนทกหมเหลาตองรวมกนพทกษปกปองชาตและท�าใหชาตเจรญเขมแขง ในขณะทละครประวตศาสตรซงมจ�านวนมากกวา 30 เรอง เกอบทงหมดอาศยเคาเรองจากพงศาวดารเปนขอมลหลกและสรางสรรคเปนบทละครดวยจนตนาการภายใตโครงเรองหลกคอความรกชาตทน�าเสนอผานตวละครหลกทถกท�าใหเปนวรบรษแหงชาต ซงอาจเปนคนเดยวหรอกลมบคคลเร องราวเกอบทกเร องเปนการแสดงวรกรรมดวยการตอส โดยใชอาวธและความรนแรงของสงคราม บางเรองจบดวยการตายของตวเอก เชน ชาวบานบางระจน แตวรกรรมสวนใหญเปนชยชนะของตวละครเอก เพอแสดงผลตอบแทนจากความกลาหาญในการตอส นอกจากน ศตรทตวละครฝายไทยตอสดวยเปนศตรจากภายนอกประเทศลวนแลวแตเปนประเทศเพอนบานพมาลาว เขมรทนาสนใจ ละครประวตศาสตรซงมเนอหาครอบคลมยคสมยทางประวตศาสตร คอกอนสโขทย สโขทย อยธยา และธนบร และถกจนตนาการใหเปนยคสมยปจจบน เวลานน คอสงคมชาตวรกรรมการตอสของตวละครไมวายคใดถอวาก�าลงท�าหนาทปกปองชาตชาตในละครประวตศาสตรจงไมมกาลเวลา และทายทสดพลงของละครประวตศาสตรในการส อสารสาธารณชน ไดท�าใหสงคมสวนใหญเชอวาละครประวตศาสตร คอ ประวตศาสตร (ขอมลละครประวตศาสตรสมยจอมพล ป. พบลสงคราม ศกษาเพมเตมจากประอรรตน บรณะมาตร. 2536และภทรวด ภชฏาภรมย. 2554) แมแตในทศวรรษปจจบน ละครประวตศาสตรทมการผลตซ�าผานนยายละครโทรทศนและภาพยนตรอยางเรองสรโยทยนเรศวรอธราชาสพรรณกลยากไดท�าหนาทฉายภาพซ�าตวอยางวรบรษแหงชาตในประวตศาสตรทตางเสยสละ อทศชวตและเลอดเน อเพ อชาต ถอเปนบทเรยนร ความรกชาตจากละครประวตศาสตรท ท�าหนาท แทนประวตศาสตร


(2) ขณะทชมการแสดงซงเลนเพยงรอบเดยวนน มผชมสงวยทเปนสมาชกเสรไทย สมาชกครอบครวอาจารยปรด พนมยงค และทส�าคญคอ อาจารยฉลบชลยย พลางกร ภรยาจ�ากดพลางกรขณะนนมอายกวา90ปนงรถเขนมาชมการแสดงดวยสงแวดลอมดานลางเวทจงเปนเกณฑก�าหนดมาตรฐานใหกบผแสดงละครทไดชอวาเปนละครประวตศาสตรจากเหตการณจรง

(3) จากค�าอธบายเพมเตมท 1 วรบรษในละครประวตศาสตรยครชกาลท 6 มลกษณะมหาบรษทเกอบเทยบไดกบบคลาธษฐาน ซงเมอถงตวละครวรบรษแหงชาตในละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ ผแตงไดท�าใหวรบรษมบคลกลกษณะเปนมนษย แทนทจะเปนผมอ�านาจเหนอธรรมชาต แมวาวรบรษเอกจ�านวนหนงเปนพระมหากษตรย ทมต�านานเรองเลาแสดงความเปนบคลาธษฐานเพยงใดกตาม ไมวาทาวอทองพระนเรศวรหรอพระเจาตากสนทงนหลวงวจตรวาทการตองการท�าใหวรบรษเปนมนษยทสาธารณชนเขาถงได สามารถเรยนรตวแบบการเสยสละเพอชาตและเอาอยางได แตวรบรษแหงชาตของหลวงวจตรวาทการมบคลกภาพเดยวในการแสดงออกถงวรกรรม คอ ความสามารถและเดดเดยวในการรบตอสกบศตรจากภายนอก นนคอ กองทพจากประเทศเพอนบานทเขามารกรานประเทศไทยกอน วรบรษแหงชาตของหลวางวจตรวาทการจงมภาพลกษณนกรบพลชพ

(4) ความรกชาตแบบ Patriotism เปนความส�านกหรอตระหนกถงวฒนธรรมและความผกพนเชอมโยงกบบานเกดของคนผน น หรอ กลมคนกลมหนง เปนความรกในปต-มาตภมทสามารถโนมนาวใหพวกเขาอทศตนใหกบบานเกด Patriotism หรอความรกบานเกดเมองนอนแบบนยงมรปแบบหลากหลายปรบเปลยนสมพนธกบบรบททางภมศาสตรเวลาหรอยคสมยและความเชอและยงเปนอารมณความรสกทสมพนธกบสงคมการเมองในสมยรฐชาตหรอรฐประชา-ชาตทเรยกวาชาตนยมอกดวยปรากฏการณความส�านกแบบนในประวตศาสตรยโรปนนมตงแตศตวรรษท 15 – 16แมวาความส�านกรกบานเกด (Patriotism)สามารถพฒนาขนเปนความรสกชาตนยม(Nationalism)ไดในยครฐชาตขณะเดยวกนความส�านกชาตนยมกอาจไดรบการปลกเราใหกลายเปนอารมณสดโตงทเรยกวาคลงชาต (Chauvinism) ไดเชนกน (www.wikipedia freeencyclopedia,patriotism)

ส�าหรบความส�านกรกชาต ของจ�ากด พลางกร อาจไมไดรบการขยายความจากอาจารยฉตรทพยทงหมดนกแตถาอนมานจากภมหลงครอบครวจ�ากดเปนบตรของพระยาผดงวทยาเสรม(ก�าจด พลางกร) อดตอธบดกรมต�ารา กระทรวงธรรมการ (ศกษาธการในปจจบน) ในสมยรชกาลท6(พ.ศ.2454–2468)ซงเขยนต�าราเรยนภมศาสตรภาษาไทยและความรเรองการเมองทใหองคความรเกยวกบความเปนชาตในยคสมบรณาญาสทธราชย จ�ากดเองจบการศกษาชนมธยมจากโรงเรยนวดบวรนเวศ ท�าใหเชอไดวาเขาตองผานการปลกฝงความรและอดมการณชาตจากการศกษาแบบโรงเรยนเมอศกษาตอยงประเทศองกฤษเขาเรยนสาขาModernGreatsจากมหาวทยาลยออกซฟอรด อนเปนความรเกยวกบสงคมโลกสมยใหมและปรชญาสมยใหม กท�าใหเขาใจไดถงการหลอหลอมทางสงคมและความรดานประชาธปไตยจากองกฤษ เขาจงกลบเมองไทยพรอมกบความส�านกทางสงคมการเมองสมยใหม จงไมผดนกทอาจารยฉตรทพย ไดสรปชวประวตชวงนใหเหนวาเมอจ�ากดรจกกบอาจารยปรด เขาจงมความคดเหนทางสงคมสอดคลองกบอาจารยและยงมศรทธาตอกนจงอาจมองไดวา“ชาต”ในทศนะจ�ากดมไดจ�ากดขอบเขตเพยง


เสนเขตแดนแผนทภมศาสตรสมยใหม และพนทสงคมการเมองทประกอบดวยผคนสญชาตไทยหากแตจ�ากดใหความส�าคญกบตวตนของชาต ในเรองเอกราช อธปไตย และความเสมอภาคอนเปนหลกการระบอบประชาธปไตย ทตองมการใหเสรภาพในการพดและการเขยน (จ�ากดเองกท�างานดานสอสงพมพในยคนน) เรยกรองใหตองมรฐบาลทมความเสมอภาคทางเศรษฐกจมผ แทนราษฎรทเปนตวแทนของคนจน และตองท�าใหคนจนหลดพนจากการครอบง�าและวธคดแบบคนรวย คอ การไตเตาเพอเลอนฐานะใหเปนคนรวย ฯลฯ แตเหนออนใดความเปนชาตไทยตองพงตวเองได ตองอบรมใหประชาชนในประเทศเชอเรองโชคชะตาของประเทศ ท�าใหจตวญญาณชาตไทยเปนอสระและเปนประชาธปไตย ไมใชเชอผน�า ตามการโนมนาวของลทธชาตนยมจอมพลป.พบลสงคราม(อานเพมเตมในฉตรทพยนาถสภา,2549)

เมอจ�ากด พลางกร ไดรวมมอกบอาจารยปรด รวมกลมกอตงคณะเสรไทย อาจารยฉตรทพยไดน�าเสนออารมณความรสก “รกชาต”ในงานเขยนละคร“เพอชาต เพอhumanity”ซงสวนหนงเปนการผนวกความหมาย และความรสกรกชาตของอาจารยปรด พนมยงค เขาไปดวยไมวาจะดวยความตงใจหรอไมกตาม ความรก “ชาต” ของขบวนการเสรไทยไดรบการน�าเสนอใหเหนระดบความแตกตางจากความรกชาตตามนโยบายสรางชาตและลทธชาตนยมของจอมพล ป.พบลสงคราม เราอาจเขาใจความแตกตางนได หากจนตนาการเปรยบเทยบภาพยนตรเร อง“พระเจาชางเผอก” ของอาจารยปรด พนมยงค กบละครประวตศาสตรชาตนยมหลายสบเรองของหลวงวจตรวาทการ โดยท “พระเจาชางเผอก” เปนภาพยนตรน�าเสนอเหตผลการท�าสงครามระหวางกษตรยไทยกบกษตรยพมาสมยอยธยา ท ฝายไทยเขารวมสงครามดวยเหตผลของการสรางสนตภาพตามหลกการธรรมราชาใหกบปวงชน นอาจหมายถง “เพอhumanity”ทปรากฏในชองานวจยและละคร หลกการนยงตรงกนขามกบหลกการทเปนแนวเรองในละครประวตศาสตรหลวงวจตรวาทการ ซงท�างานในฐานะตวแทนฝายผน�ารฐบาลจอมพล ป. พบลสงครามมองขามและย� าเนนความรวมมอรวมใจ (สามคค) ของปวงประชากบผน�าในละครประวตศาสตรท�าสงครามดวยการใชกองทพและอาวธเพอปกปองเอกราชของชาต เนองจากมศตรจากภายนอกเขามารกรานคนไทย การประกาศสงครามของรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม จงใชเหตผลของประวตศาสตรจากการตความในฝายตนเองวา เพอน�าดนแดนทเคยเปนของไทยแตถกศตรจากภายนอก (มหาอ�านาจจากตะวนตก)ชวงชงไปนนกลบคนมา (ดความหมายPatriotism ไดจาก,www.wikipedia the freeencyclopediaและขอมลภมหลงครอบครวของจ�ากดพลางกร ไดในฉตรทพยนาถสภา2549:121-124สวนภาพยนตรเร อง“พระเจาชางเผอก”มใหบรการทหอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตรและหอสมดปรดพนมยงคทาพระจนทร)อนงผเขยนขอขอบคณอาจารยเครก เจย เรโนลดส ปยมตรผหนงของอาจารยฉตรทพย ไดจดประกายความคดทเปนเรอง“Patriotism”ในละครขณะนงชมการแสดง

(5) นาสนใจวาละครประวตศาสตร ในยคปจจบนทอยในรปการแสดงละครเวทนน กลบปรากฏในชนเรยนโรงเรยนประถมและมธยมศกษาของรฐ ในสงกดส�านกงานการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ ละครประวตศาสตรในโรงเรยนไดมการจดแสดงในฐานะกจกรรมประกอบการเรยนรวชาสงคมศกษา ซงประกอบดวยการเลานทานคณธรรม เพลงคณธรรม โครงงานคณธรรม ละครคณธรรม ละครประวตศาสตร สวดมนตและมารยาทไทย ไดเรมจดขนตงแต


พ.ศ.2552โดยแตละโรงเรยนจดกจกรรมขนโดยมเปาหมายเพอประกวดและแขงขนกนในระดบจงหวด ระดบภมภาคและระดบชาต เปนทนาสนใจวาสวนของละครประวตศาสตรนนกวารอยละ80 โรงเรยนยงคงเลอกบทละครหลวงวจตรวาทการ ทสวนหนงถกน�าไปผลตซ�าในภาพยนตรโทรทศนกลบมาแสดง ทงทเนอหาละครประวตศาสตรหลายเรองลาสมย เมอพจารณาจากความกาวหนาขององคความรวชาประวตศาสตร หรอแมกระทงเนอหาในหลกสตรวชาประวตศาสตรของโรงเรยนเอง เชน เร อง ทาวสรนาร เลอดสพรรณ เจาหญงแสนหว หรอแมแตสรโยทยพระนเรศวร และสพรรณกลยา อยางไรกตามขอถกเถยงเรองอคต และเจตคตของละครเหลานเปนอกประเดนหนงทตองถกเถยงตอไป (ขอมลจากส�านกงานการศกษาขนพนฐาน งานศลปหตถกรรมนกเรยนระดบชาตพ.ศ.2552–2555จดขนณเมองทองธานปากเกรดนนทบร)


เอกสารอางองฉตรทพยนาถสภา2549.เพอชาต เพอ humanity ภารกจของวรบรษเสรไทย จ�ากด พลางกร ในการเจรจากบ สมพนธมตร.

กรงเทพฯ:ส�านกพมพสรางสรรคเดก.

ฉตรทพยนาถสภาและอจฉราทองรอดวตวฒพงศ2556.บทละครเพอชาต เพอ humanity.กรงเทพฯ:ส�านกพมพ สรางสรรคจ�ากด.

ประอรรตนบรณมาตร2528.หลวงวจตรวาทการกบบทละครประวตศาสตร.กรงเทพฯ:ส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ภทรวดภชฏาภรมย.2550.วฒนธรรมบนเทงในชาตไทย การเปลยนแปลงความบนเทงในสงคมกรงเทพฯ พ.ศ. 2491 – 2500.กรงเทพฯ:ศลปวฒนธรรมฉบบพเศษ.

มงกฎเกลาเจาอยหว,พระบาทสมเดจพระ.2526.บทละครพดค�าฉนทเรองมทธนะพาธา และบทละครเรองทาวแสนปม.

กรงเทพฯ:ศลปะบรรณาคาร.

www.Wikipediafreeencyclopedia,patriotism;nationalism.

น�าเรองเพลงลกทงเปนเพลงไทยสากลประเภทหนงทมเนอหาสะทอนสภาพสงคมและวฒนธรรม

การแลกเปลยนความร สกนกคดของประชาชน รวมถงแสดงความเหนตอความเปนไปและปรากฏการณแหงยคสมย โดยถายทอดเร องราวในลกษณะเรยบงาย แตกนใจ มรากฐานความเปนลกทง จตส�านกแบบพนบานอนเปนวถชวตของชาวบานธรรมดาสามญ ทยดโยงกบการด�ารงอยแบบดงเดมผานทวงท�านอง ค�ารอง และการออกเสยงทชวนใหนกถงบรรยากาศชนบทของไทย ทมลกษณะเปนชมชนเกษตรกรรมอนเปนพนฐานสงคมเดมมาแตครงโบราณ เนอหาของเพลงลกทงไมเพยงแตน�าเสนอกลนอายทองทงทองนาเทานน หากยงกลาวถงความเปลยนแปลงพรอมผลกระทบจากนโยบายพฒนาความเปนเมองซงแพรขยายเขาสพนทชนบทอกดวย

ลกษณะเฉพาะส�าคญของเพลงลกทงคอ ใชส�านวนภาษาไมซบซอนบอกเลาอยางตรงไปตรงมาผานส�าเนยงทองถนเออนลกคออนเปนวธการทผสมผสานกบการรองเพลงพนบานทงยงน�าเสนอเนอหาลงในค�ารองไดอยางหลากหลายและกวางขวาง ดวยเหตน เพลงลกทงจงเปน การสอสารทสามารถอธบายและสะทอนเรองราวตางๆนานาไดแทบทกเรองทงวถชวตทวไปของชาวบานแนวความคดวฒนธรรมความเปนไปทางสงคมรวมถงเรองจปาถะอนๆ

เรองราวทถกกลาวถงในเพลงลกทงทส�าคญเรองหนง และครเพลงไดถายทอดเอาไวคอเรองเกยวกบสถานศกษาระดบมหาวทยาลย โดยกลาวถงในแงของความสมพนธของคนและความรสกนกคดอนเกยวเนองกบมหาวทยาลย จะเหนไดวามหาวทยาลยหลายแหงปรากฏอยในเน อเพลงลกท ง เชนมหาวทยาลยรามค�าแหง เพลงสงแอวเรยนราม ขบรองโดยศรเทพ ศรทองแตงโดยสถตพงษสถาพรเนอเพลงตอนหนงวา“ขบรถสองแถวสงแอวเรยนราม ปนคนงามเรยนอยปสามนตศาสตร..” ซงท�าใหศรเทพ ศรทอง ไดรบโลเกยรตยศจากมหาวทยาลยรามค�าแหง ในฐานะทท�าใหมหาวทยาลยแหงนมชอเสยงถงแดนชนบท เมอวนท 7 กรกฎาคมพ.ศ.2534 เพลงไอหนมตงเกขบรองโดยไพรวลย ลกเพชรมเนอเพลงตอนหนงวา“..สงลมทะเล บอกคนงาม จบจากเรยนราม โฉมตรกลบมาเปนครสอนเดกบานเรา..” มหาวทยาลยศลปากรและมหาวทยาลยราชภฏ เพลงหนมราชภฏ ขบรองโดยดารง วงศทอง มเนอเพลงตอนหนงวา

พนทและนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร อนเกยวเนองกบเพลงลกทง

อาชญาสทธ ศรสวรรณ


“..หนมราชภฏอตคต เงนทองไดแคมอง ลอดรว มหา’ลยบพเพนาพา ใหสบตาสาวสดทลานจอดรถบกซเดอนกอนแมแกมขาวสาวศลปากร แอบรกบงอรตอนยมแกมปอง..” กระทงมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชทมการศกษาทางไกลดวยตนเอง เพลงจดหมายถงเลก ขบรองโดยวนคร วนชนะ (วนคร โภคาวรรษ) มเนอเพลงตอนหนงวา “..พเรยนหนงสออานเขยนแบบเรยนทางลดจากโทรทศนทรฐเขาพฒนาเราจนตองเขยมดาวเทยมไทยคมสงมาพจะไดรบปรญญาศกษาทาง ม.ส.ธ. ..”เปนตนเหลานยอมแสดงใหเหนวาเพลงลกทงไดกลาวถงมหาวทยาลยไวอยางหลากหลาย

ส�าหรบบทความนมงเนนอธบายถงพนทและนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรอนเกยวเนองกบเพลงลกทง ในฐานะสถานศกษาหนงทมความส�าคญจนถกน�ามาถายทอดผานบทเพลงรวมถงเปนทมาและเบองหลงของบทเพลงและนกรองลกทง โดยพจารณาจากเนอหาบทเพลงและเอกสารเกยวกบบรบทอนๆ ทเชอมโยงความสมพนธระหวางมหาวทยาลยธรรมศาสตรกบวงการเพลงลกทงไทย ผเขยนคาดหวงวางานชนนจะมสวนกระตนใหผอานมองเหนแงมมการศกษาเกยวมหาวทยาลยธรรมศาสตรทแตกตางออกไป และพฒนาสการศกษาถงประเดนอนๆ ทเกยวของตอไปได

พนทและนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรกบเพลงลกทงกอนจะกลาวถงเรองพนทและนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรกบเพลงลกทง ผเขยนขอ

อธบายถงความเปนมาของเพลงลกทงพอสงเขป เพอวางกรอบชวงเวลาของประเดนทสนใจศกษาในบทความชนน

เพลงทมลกษณะความเปนลกทงนน ปรากฏขนในชวงทศวรรษ 2480 และชวงทศวรรษ2490โดยสงคมยคนนแบงเพลงสากลไทยเปนสองประเภทคอเพลงผดและเพลงตลาดส�าหรบเพลงทมลกษณะความเปนเมองจะถกเรยกวาเพลงผด สวนเพลงทมลกษณะความเปนลกทงมกลนอายบรรยากาศของความเปนชนบทถกจดใหอยในประเภทเพลงตลาด ซงน�าเสนอเนอหาเกยวกบวถชวตคนสามญชน นอกจากน เพลงตลาดยงมเนอหาและน�าเสยงคอนไปทางกระแนะกระแหนเรองการเมองในยคสมยนนๆ และเมอเพลงตลาดเปนเพลงสะทอนเรองวถชวตผสานกบเรองชนชนทางการเมอง เพลงเหลานจงถกเรยกในอกชอหนงวา เพลงชวต เพลงแรกทมลกษณะเพลงลกทงหรอเพลงชวตนนคอ เพลงสาวชาวไร แตงโดยครเหม เวชกร และขบรองโดยคารณ สมบณณานนท เปนเพลงใชรองประกอบการแสดงละครวทยในป พ.ศ. 2481 (เลศชายคชยทธ,2538:202-204)


จวบจนในปพทธศกราช 2507ค�าวา “เพลงลกทง” ไดเกดขนครงแรกโดยนายจ�านง รงสกลเปนผรเร มใชค�านผานสอโทรทศนขณะทเขาด�ารงต�าแหนงหวหนาฝายจดรายการของสถานโทรทศนชอง 4 บางขนพรหม มการออกรายการชอวา “เพลงลกทง” เดอนละ 2 ครงในวนจนทรแลวกเวนไปจนทรหนง คอยออกอกท รายการนไดรบความนยมเปนอยางมาก ท�าใหนกรองเพลงตลาดทงหลายตางพากนเรยกตนเองวานกรองเพลงลกทง ในปเดยวกนน ป.วรานนท ครเพลงและนกจดรายการคนส�าคญไดรวมกบทมวทยกองพลท1ประกาศรางวลแผนเสยงทองค�าพระราชทานขนเปนครงแรก โดยในหมวดหมเพลงลกทงไดมอบรางวลใหนกรองทชอ “สมยศ ทศนพนธ”ดวยการขบรองบทเพลง‘’ชอทพยรวงทอง’’(เลศชายคชยทธ,2538:213-217)

สวนเพลงไทยสากลประเภทเพลงผดนนไดมชอเรยกใหมเชนกนวา“เพลงลกกรง”

ค�ารณ สมบณณานนทครเหม เวชกร

ป.วรานนท สมยศ ทศนพนธ


จากความเปนมาจะเหนไดวาเพลงลกทงเรมเปนทรจกอยางจรงจงและแพรหลายครงแรกในปพทธศกราช 2507 ดงน นประเดนเร องพนท และนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรกบเพลงลกทงทปรากฏในบทความนจงถอเอาปพทธศกราช2507เปนจดเรมตนในการพจารณา

เมอพจารณาถงความสมพนธระหวางเพลงลกทงกบมหาวทยาลย ดงไดกลาวแลวในชวงตนของบทความ เพลงลกทงไดถายทอดถงมหาวทยาลยตางๆ ไวในเนอเพลงอยางหลากหลาย สงนยอมสงผลกระทบตอแนวคดและคานยมของประชาชนในชนบท ซงเปนคนกลมหลกทเปนผรบการสอสารจากเพลงลกทง กลาวคอ เมอเสยงเพลงไดท�าหนาทบอกเลาเรองราวอนเกยวเนองกบมหาวทยาลยหลายแหงแพรกระจายไปสพนทชนบท ชาวบานจงเรมมความสนใจและตนตวตอการศกษาในระดบมหาวทยาลยมากยงขน เกดเปนคานยมทตองการจะใหคนหนมสาวในชนบทมโอกาสเขามาเรยนระดบมหาวทยาลยซงมทตงอยในเมอง จากเดมทคนหนมสาวตองเขามาท�างานในเมอง กเปลยนมาเรยนหนงสอแทน ดวยความเชอทวา การศกษายอมเปนการยกระดบฐานะไปสชวตทดกวาการประกอบอาชพในสงคมการเกษตรแบบเดม อยางไรกตาม ชาวชนบทยงมความคาดหวงใหคนหนมสาวทเขามาศกษาในมหาวทยาลยใหหวนคนกลบสภมล�าเนาเพอไปพฒนาถนฐานของตนใหดขน เพลงลกทงเพลงหนงทสะทอนถงแนวคดนไดเปนอยางดคอ เพลงศาลาหลงเกา ทประพนธดวยปลายปากกาของ ชลธ ธารทอง และขบรองโดย สรยน สองแสง โดยสะทอนคานยมและความคาดหวงของชาวชนบทตอการเรยนมหาวทยาลยในชวงทศวรรษ2520ดงมเนอเพลงวา

จบปรญญา มหา’ลย แลวคนไปบานเรา เถดนะเจาโฉมงาม หนมปรญญาหางยาม ฝนถงความชนใจ ถาเจาไดปรญญา อยาลมจงใฝเรยน พากเพยร เถดแกวตา เจาลกคนชาวนา ไดปรญญาคงไมอายเขา

ทโรงเรยนศาลา สอน ก การปโดม บดนโทรมเตมท ตองอาศยแมชและหลวงพชวยกน เกบไมกนฝนเอา ไดพอเปนทเรยน อานเขยนเดกรนเยาว หากฝนแรงทาเอา กนงเจามองตากน

รไหม บานนาของเราทกขหนก นงอนรกษความจนทกวนทกวน รายไดปลายปทเอาแรงผลกดน ขาวขนลานใจสน เจาหนยนคอย

เดอนสบสองนาทรง เขากลงเหเรอ ใสเสอแดงเสอลาย พไมมแรงพาย เพราะคดถงหนามน นงเหมอนคนใจลอย ขาววา เจาโชคด เศรษฐบอพลอย หอบเงนมาสาออย นงเฝาหนา มหา’ลย

รไหม บานนาของเราทกขหนก นงอนรกษความจนทกวนทกวน รายไดปลายปทเอาแรงผลกดน ขาวขนลานใจสน เจาหนมองตา

ถาเจาลมพลง ขออนงคเจาลม แตอยาลมทเรยน ทศาลาการเปรยญ สอนเจาเรยนเรม ก จนถง ฮ กอนมา ไดด เลกขควาย บนปลาย ไดปรญญา ชวยชายๆ หางตา มองศาลาหลงเดม (บญเลศชางใหญ,2556ข:184)


ส�าหรบการศกษาเรองมหาวทยาลยธรรมศาสตรอนเกยวเนองกบเพลงลกทงนน แบงมมมองการศกษาได 2 ประเดนดงนคอ พนทมหาวทยาลยธรรมศาสตรกบเพลงลกทง และนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรกบเพลงลกทง

พนทมหาวทยาลยธรรมศาสตรกบเพลงลกทงพนทการศกษาของมหาวทยาลยธรรมศาสตรในปจจบนม4แหงคอศนยกลางทกรงเทพฯ

เขตพระนคร เปนทรจกกนวา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร ถอเปนจดก�าเนดของมหาวทยาลยกอนทจะมการขยายการศกษาไปยงศนยภมภาคไดแกศนยรงสตศนยล�าปางและศนยพทยา โดยบทความนจะศกษาเพยงสองพนท คอ พนทบรเวณทาพระจนทร และพนทศนยรงสต

เร มจากพนท มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร ซ งต งอย บนเกาะรตนโกสนทรมอาณาเขตตดกบสถานทส�าคญอยางแมน�าเจาพระยาและสนามหลวง แนนอนวาบรเวณนยอมเปนจดทมผสญจรผานไปมาโดยเฉพาะพนททาพระจนทรขางมหาวทยาลยซงมลกษณะเปนทาเรอขามฟากไปยงวงหลงฝงธนบร ถอเปนยานเกาแก ทงยงเปนแหลงจบจายซอขายสนคาของกนของใชหลากหลาย เชน ยาสมนไพร รานอาหารเลองชอ ตลาดผกผลไมทมขายเฉพาะวนพระ และวนอาทตย จากแมคาชาวสวนจงหวดนนทบร นวดแผนโบราณ ศนยพระเครองชอดงอนเปนทรจกในหมเซยนพระจงเปนแหลงใหผคนแวะเวยนมาผานไป-มาอยางไมขาดสาย

เมอมองถงความเกยวพนระหวางพนททาพระจนทรกบเพลงลกทงแลว กลาวไดวา บรเวณดงกลาวไดกลายเปนแรงบนดาลใจของครเพลง และฉากหลงในเพลงลกทงเชนกน หากพจารณาถงบรบทของวงการเพลงลกทง จะพบวา วงดนตรลกทงมกจะตงส�านกงานกนทวยานฝงธนบรขณะทหองอดบนทกแผนเสยงจะอยทางฝงพระนคร อยางเชน หองอดบรเวณสะพานผานฟาลลาศเปนตนดวยเหตนบรเวณทาพระจนทรจงเปนจดทมผคนในวงการเพลงลกทงสญจรผานไปมาเสมอๆ

สรยน สองแสง


ชลธ ธารทอง ครแตงเพลงลกทงชอดงกลาวถงพนททาพระจนทรวาเปนจดนดหมายในการขนรถบสออกไปตระเวนเดนสายการแสดงของวงดนตรลกทง โดยเฉพาะวงดนตรรวมดาวกระจายของครสาเนยง มวงทอง อนเปนวงดนตรทมนกรองในสงกดเยอะมาก กมส�านกงานตงอยท ท าพระจนทร ชลธ ผเคยเปนหนงในสมาชกวงดนตรน และเคยไดรบนดหมายใหมาขนรถบสทส�านกงานวงดนตรไดเลาไววา

ผมกถามเขาไปเรอย พรานนกอยไหนครบ เขาบอกอยฝงโนน ขางศรราช ทาพรานนก ขนฝงทาพระจนทรพอด พอขนฝงกเหนรถวงดนตรรวมดาวกระจายเลย เดนไปหารถเกๆ กงๆ สะพายกระเปา (บญเลศชางใหญ,2556ข:38)

ในชวงปพทธศกราช 2507 วงรวมดาวกระจายเปนวงดนตรลกทงขนาดใหญและเปนวงยอดนยมของผชมอยางมาก นกรองในวงโดงดงหลายตอหลายคน ไมวาจะเปนปอง ปรดา ไวพจน เพชรสพรรณ เพลน พรมแดน การท ส�านกงานวงดนตรลกท งช อดงต งอย บรเวณทาพระจนทรไมไกลจากมหาวทยาลยธรรมศาสตรนบวาสรางความครกครนใหแกยานนอยางยง

ครส�าเนยง มวงทอง ชลธ ธารทอง

ส�าหรบชลธธารทองนนเรยกวามความผกพนกบพนททาพระจนทรและการนงเรอขามฟากแมน�าเจาพระยา จนเกดแรงบนดาลใจน�าเอาบรรยากาศนนมาเขยนเพลงลกทงเพลงหนง และรองบนทกเสยงไวดวยตนเองนนคอเพลงเรอจางทาพระจนทรมเนอรองวา

“ลองเรอกลางลาเจาพระยา สแดดลมรอนจา สงประชาถงฝงทกวน จากทาพรานนกแลววกมาสทาพระจนทร กจวตรผมเคยยดมน ทกๆ วน ผมทาเรอยมา

สงคนขนฝงไดสมใจ คงไดพบกนใหม หากเมอใดคณยอนกลบมา ผมคอยรบใช คณหญงชายอยทกวน คอยประจาอยทรมทา คณผานมาพบผมทกวน


แมเจาพระยา ไหลเออยมาชวนาตาป พระนครและธนบร แมนานขวางกน แตมเรอจาง เชอมหนทางใหตดตอกน ลงเรอจางททาพระจนทร ขามฝงพลนถงธนบร

ขอบคณ ทการญชาวเรอ คณเมตตาแผเผอ ชวยชาวเรอดวยใจแสนด เพยงหนงสลง ผมกซงในความปราน ขอรบใชหญงชายนองพ อยอยางนไปจนวนตาย”(บญเลศชางใหญ,2556ข:203)

จากเนอเพลงจะมองเหนภาพสะทอนของทาพระจนทรชวงปลายทศวรรษ 2500 ไดเปนอยางด อยางกรณคาโดยสารเรอในสมยนนทมราคาเพยงหนงสลง กแสดงถงมลคาของเงนทางประวตศาสตรชดเจน

ขณะทในสวนของพนทมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต ซงตงอยรมถนนพหลโยธนในเขตอ�าเภอคลองหลวงนน พนทการศกษาแหงนอยทามกลางบรรยากาศทองทงเมองปทมธานอนเปนตนธารของบทเพลงลกทงหลากหลายบทเพลง ทวาดวยความทมหาวทยาลยธรรมศาสตรศนยรงสตเพงด�าเนนการปลกสรางในชวงตนทศวรรษ 2520 เพลงลกทงทบอกเลาบรรยากาศของพนทดงกลาวกอนหนานนจงไมมความเชอมโยงกบมหาวทยาลยมากนก

อยางไรกตาม หากจะกลาวถงเพลงลกทงทสะทอนภาพในพนทใกลเคยงมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสตแลว เพลงทนาจะแสดงภาพบรรยากาศไดคอเพลงเกยวกบนคมอตสาหกรรมซงตงอยไมไกลหางจากมหาวทยาลย

สบเน องจากทองทงปทมธานแปรเปลยนสภาพมาเปนเขตนคมอตสาหกรรมสมยใหมในนาม“นวนคร”แรงงานมาจากชนบทหลากหลายถนฐานมารวมตวกนเพอตอบสนองความเจรญทางกลไกเศรษฐกจและสงคม จงมครเพลงแตงเพลงลกทงทบอกเลาเรองราวและสะทอนภาพการจากบานเกดมาใชแรงงาน โดยเฉพาะชาวภาคอสาน เชนเพลง รอเธอทนวนคร ทขบรองโดยมนตแคน แกนคนสะทอนใหเหนภาพของพนทนคมอตสาหกรรมนวนครดงปรากฏในเนอเพลงวา

“คนมากแตทางเดนนอย ขนสะพานลอยกยงเขาควรอคอศนยรวมคน ตจว เปนจดนดพอของคนแรมรอนเปนอาณาจกรของชาวโรงงาน มช อเรยกขานวานวนครสถานจอดใจคนจร เปนฉากละครตอนรกเราเรมตน”

แมกระทงเหตการณอทกภยเมอปลายปพ.ศ.2554กมเพลง“บานพกถกนาทวมเหมอนกน”ผลงานของสลา คณวฒ ครเพลงลกทงแนวอสานผถายทอดเรองราวเกยวกบชาวชนบททอพยพเขามาท�างานในสงคมเมองผานส�านวนภาษารวมสมยเปนเอกลกษณ โดยเพลงมเน อความตอนหนงวา“ทางนาไหลผานถงทรายเปนลานกยงกระดอนจะรวยหรอจนตางกโดนนาทวมเปยกปอนหกดานนวนครนาสญจรทวมกรงวนวาย”

นอกจากน ยงปรากฏเพลงลกทงทน�าเสนอผานคลปวดโอในเวบไซต Youtube เกยวกบเหตการณน�าทวมและไดกลาวถงมหาวทยาลยธรรมศาสตรไวดวย นนคอเพลงนาทวมเมองปทม ทมเนอเพลงทอนหนงวา“นาทวมเมองปทม เหนมวลนาแลวกลม หนมลมตาป เรยนธรรมศาสตรเรอยมาจนถงปส ไมเหนเคยมนามาใกลกราย..”


นกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรกบเพลงลกทงส�าหรบเรองราวและบทบาทของนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรทปรากฏอยในบทเพลง

ลกทงนนกอนพจารณาถงประเดนนจ�าเปนตองกลาวถงวงดนตรลกทงในสถานศกษาเสยกอน

ประมาณปพ.ศ.2509-2516อนเปนยคทเพลงลกทงเฟองฟมการน�าไปเปนเพลงประกอบภาพยนตรโดงดง ในชวงเวลานเอง มการเกดขนของวงดนตรลกทงในมหาวทยาลยหลายวงอยางเชน “วงลกทงถาปด” ของนสตคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย “วงลกทงดาวกระจย” ของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร รวมถงวงดนตรลกทงของมหาวทยาลยธรรมศาสตรเปนตน แมกระทงมหาวทยาลยเชยงใหมกมการเกดขนของลกทงวจตรศลปในทศวรรษ 2520การเกดขนของวงดนตรลกทงในมหาวทยาลยเหลานสงผลใหนกศกษา ปญญาชน และผคนในเมองหลวงหนมาสนใจเพลงลกทงมากยงขน

ส�าหรบในกรณของมหาวทยาลยธรรมศาสตรนน แมวานกศกษาจะเทความสนใจไปยงเพลงเพอชวตมากกวา แตกยงปรากฏวามนกศกษาฟงเพลงลกทงทกลาวถงเหตการณของบานเมองดวยเชนกนดงปรากฏในเรองสนเรอง “ความเงยบ”ของสชาตสวสดศรซงใชฉากในมหาวทยาลยธรรมศาสตร และกลาวถงนกศกษาทฟงเพลงลกทงช อ “ลานองไปเวยดนาม” ของ ไวพจนเพชรสพรรณ(สชาตสวสดศร,2534:42)

“ใจเจาไมมนคง รกไมลง แลวรปหลอ ดหนา กนเสยใหพอ ลาแลวหนอแมชอมะไฟ พสญรก เพราะเสยร ถกเขาหล นาตาไหล คนรจกหกหวใจ ออนอาลย ใจรอนๆ

แมเนอนม เหมอนปยนน ดวาวน เทยวปลววอน อยกอายหนาบงอร ตดใจจร จากคจองแมผวผอง เหมอนชางเผอก รกเผอเลอก เพอทดลอง ขอลาไป ไมหมายปอง ลานวลนอง ไปเวยดนาม

รกสดชน คอรกชาต รกเดดขาด ไมเกรงขาม หมอมตร คดคกคาม รกลวนลาม ใกลดนแดนตองจากกน ขอลากอน แมงามงอน ใจงอนแงน สดขอบฟา ขอลาแฟน ไปรบแทน พนองไทย

ครสลา คณวฒ


ขนอยไป หวใจแปว หกใจแลว ไมหลงใหล ขอสลด ตดอาลย สมครไป รบเวยดนามคอยเจาไมไดความ สาวเวยดนาม คงดแน เมองเรา สาวๆ ไมแล ลานองแน ลาไปเวยดนาม”

เพลงนสะทอนใหเหนถงความรสกนกคดทางการเมองทเพลงลกทงไดเสนอตอกรณสงครามเวยดนามในชวงสงครามเยนอนสงผลกระทบตอประชาชนในชนบท

ไวพจน เพชรสพรรณ

ภายหลงเกดเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 ทมการเรยกรองประชาธปไตยของนสตนกศกษา วงการเพลงลกทงไดตนตวและสนใจตอขบวนการเคลอนไหวของนสตนกศกษา จนน�าไปเขยนเปนเพลงลกทงหลายเพลงเชนเพลง 14 ตลา วนมหาวปโยคทขบรองโดยพร ภรมยและเพลงสดดวรชนทขบรองโดยชนกร ไกรลาศ (ส�านกงานมลนธ14ตลา,2552:237)

เพลงเพอประชาธปไตยทแตงและขบรองโดยสมเศยร พานทองหรอชาย เมองสงหดงทมเนอเพลงทกลาวถงบทบาทของนกศกษาวา“ถาไทยทาไทยใชหรอจะใหญปน ถาไทยทาไทยใช คนไทยไมอายหรอกไอย น ขอวอนนสตทกๆ ร น ใหชวยแกดลการคา” ส งน สอดคลองกบการเคลอนไหวตอตานสนคาญปนของนสตนกศกษาในยคสมยนนอกทงยงไดยกยองนกศกษาทตอสเพอเรยกรองประชาธปไตยจนไดรบบาดเจบและเสยชวต ดงเนอเพลงทวา “ขอสดดวรชนผกลาทหลงเลอด แลกอานาจอธปไตย”

พร ภรมย ชาย เมองสงห


ความงามของนกศกษาสาวธรรมศาสตรคออกเรองหนงทถกน�าไปเปนแรงบนดาลใจและน�าเสนอไวในเนอเพลงลกทง

เพลง “ลกสาวผการ” ทประพนธโดย ชลธ ธารทอง และเปนเพลงทท�าใหสายณห สญญาแจงเกดจนดงเปนพลแตกในป พ.ศ. 2516 นนเปนเพลงทไดรบแรงบนดาลใจมาจากความงามของสาวสวยทเดนผานปอมยามทกวนจนท�าใหพลต�ารวจประจ�าปอมตกหลมรก ดงปรากฏในเพลงวา

“เกดมาจนทกขเหลอทนหนอ พลตารวจ เรองศกดศรไมม โออวด พลตารวจ ผนอยดอยขน กลมใจนก ผมหลงรกลกสาวผการ เธอเดนผานปอมยามทกวนเกบไปฝนถงจนงมงาย

แปลกจรงเออ ผมรกเธอแลว ไมกลาบอก พอเธอร กลวโดนไลออกกลวโดนออก เอาเสยงายๆ ได แตผวาเรามคา แคเพยงเมดทรายบงอาจรก ลกสาว เจานาย โชคจะรายแลว ซหนอเรา

อยปอมยามไดแตมองจองเธอทกครา เมอไหรหนอเธอจะผานมา ไดเหนหนาพอใหคลายเหงา นงฝนจนเพอโถนเธอ จะรหรอเปลา พลตารวจผนอยอยางเรา หลงรกเจาลกสาวผการ

โปรดเมตตาผมเถดหนาทานผกากบ เฝาคร นคดจนนอนไมหลบ นอนไมหลบเพราะ ความฟงซาน ไมกลาเผยขอเปนเขยของทานผการ เงนเดอนจะนอยดอยทงการงาน ไมอาจหาญไปปองดอกฟา”

ส�าหรบสาวสวยทเดนผานปอมยามทกวนนน เปนนกศกษาสาวของมหาวทยาลยธรรมศาสตรชลธธารทองกลาวถงเบองหลงทมาของเพลงนไววา

“แตงเพลงนขณะเชาบานอยยานพรานนก มพลตารวจนายหนงทางานปอมสแยกพรานนกมาบอกวา ชอบมองนกศกษาสาวธรรมศาสตรเวลาเดนผานปอมยามทกวน แตดวยความเปนตารวจชนผนอย ไมกลาไปรกไปจบ เพราะนกศกษาผนเปนลกสาวผกากบการ ซงเปนเจานาย เขาไมกลาจบ จงวานผมชวยเขยนเพลงแทนใจ ผมเหนพลอตเรองนาสนใจเลยแตงเปนเพลงลกสาวผการ ตงใจใหศรคร แตทสดมาลงทสายณห”(ชลธธารทอง,2556ข:78)

ศรครทถกวางตวใหรองเพลงนตอนแรก คอ ศรคร ศรประจวบ เจาของเพลงดงอยางแมคาตาคม ยงไมทนทเขาจะไดขบรองเพลงลกสาวผการ กมอนตองดวนจากไปดวยอบตเหตทางรถยนตสายณห สญญา ซงเปนเพยงเดกลางรถในขณะนน จงไดขบรองแทนจนแจงเกดโดงดงเปนพลแตกเปนนกรองเพลงลกทงชอดงแหงยคสมยดวยเพลงน

นกศกษาสาวของมหาวทยาลยธรรมศาสตรไมเพยงแตเปนแรงบนดาลใจจนกลายเปนเพลง“ลกสาวผการ”เทานนทวายงเคยเปนขาวในฐานะครกของ“สายณห สญญา”อกดวย

ปลายปพทธศกราช 2520 สายณห สญญาตกเปนขาวใหญในหนาหนงสอพมพ เมอเขาประกาศหมนและถอนหมนอยางกะทนหนกบหญงสาวทเปนนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรคนหนงแตแลวทายทสดเธอกถอนหมนไปเพราะความไมเขาใจกนในเรองงาน


นตยสารลกทงดาราลงรายละเอยดเรองนวา

“สายณห สญญา เปนนกรองลกทงผยงใหญทประชาชนทงประเทศขนานนามใหเขาเปนขนพลเพลงลกทงดงแหงยค สายณห สญญา ครองความดง ครองความเปนขวญใจคนเดมมาอยางสมาเสมอ เผลอๆ จะเขา 5 ปแลวมง

เมอจะมรก มหวง มหมน... จงเปนเรองราวใหญโตถงกบขนหนา 1 หนงสอพมพยกษใหญของเมองไทยเชยวแหละ ขาวสายณห สญญา หมนนกศกษาสาวเมอ 1 พ.ย. ยงไมจางหาย ลกทงดาราเตรยมภาพ เตรยมรป จะทยอยออกมาใหดอยแลว ขาวสายณห สญญารกราว นกศกษาถอนหมน นาแหวนเพชร เงนสดมาคน กพาดหวหนงสอพมพ เปนขาวใหญสาหรบนกเพลงลกทงทวไปทนท (บญเลศชางใหญ,2556:202)

ศรคร ศรประจวบ

สายณห สญญา


ตอมาในชวงทศวรรษ 2530 อนเปนชวงทมการผสมสานเพลงลกทงเขากบเพลงสตรงท�านองของเพลงลกทงหลายเพลงจงน�าเขาและดดแปลงจากท�านองเพลงตางประเทศ เพลง“แอบฝน”ของ เอกพจน วงศนาคทโดงดงในปพ.ศ.2531กใชท�านองเพลงSijantunghatiของอนโดนเซยซงก�าลงไดรบความนยมขณะนนมาดดแปลง ในเพลงนไดกลาวถงหญงสาวนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรในเนอเพลงดงความทวา

“มองทไร ใจเตนตม ตกตก ชอบตรงม ลกยมดยงไง กนารก และพกตรพรมเธอสวยรม นางสาวไทย โอโอะ ทายงไง ไดเจอ หนอลงในราย สปดาห เธอมชอวา สชาวดคนตระกล มงม และเรยนปส อยท มธ. อนาถหนอเรา มองเงาในนา ตอยตา มอซอ”

นอกจากน เอกพจนวงศนาคผขบรองเพลงนยงเปนศษยเกาในระดบปรญญาโทรฐศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยธรรมศาสตรอกดวย

เอกพจน วงศนาค

นบจากชวงทศวรรษ 2540 มาจนถงในปจจบน เพลงลกทงท มความเก ยวเนองกบมหาวทยาลยธรรมศาสตรยงไมปรากฏมากนกขณะทความนยมตอเพลงลกทงของนกศกษากเรมลดนอยถอยลงส�าหรบในพนทของมหาวทยาลยธรรมศาสตรนนยงมกจกรรมเกยวกบเพลงลกทงเชนกน ดงเชน รายการเพลงลกท งธรรมศาสตรท ออกอากาศโดยสถานวทยกระจายเสยงมหาวทยาลยธรรมศาสตรซ งต งอยในคณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต และไดรบการตอบรบจากผฟงเปนอยางด นอกจากนยงมการจดงานตางๆทเกยวกบเพลงลกทง เชน เมอวนท 23 สงหาคมพ.ศ. 2553สถานวทยกระจายเสยงมหาวทยาลยธรรมศาสตรไดจดงานเชดชครเพลง“ครไพบลย บตรขน”เนองในวาระวนครบรอบการถงแกกรรมมการเสวนาและการขบรองบทเพลงไพเราะจากฝมอการประพนธของครไพบลย ทงนครไพบลยยงมบานอยททงเชยงรากไมไกลจากทตงของมหาวทยาลยธรรมศาสตรรงสตอกดวย


ไพบลย บตรขน

เมอพจารณาถงความสมพนธระหวางเพลงลกทงกบมหาวทยาลยแลว จะเหนไดวา พนทและนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรมเรองราวและบทบาททนาสนใจจนถกน�าไปน�าเสนอในเนอเพลงลกทงในบรบทและแงมมทหลากหลายดงนนการศกษาถงประเดนดงกลาว จงเปนแนวทางการเรยนรและเขาใจมหาวทยาลยธรรมศาสตรในรปแบบทแตกตางออกไปไดเปนอยางด

เอกสารอางองบญเลศชางใหญ.2556ก.รกนอยๆ แตขอใหนานๆ สายณห สญญา.กรงเทพฯ:นาครมเดย.

บญเลศชางใหญ.2556ข.ศลปนแหงชาต ชลธ ธารทอง เทวดาเพลง ภาคสมบรณ.กรงเทพฯ:แพรวส�านกพมพ.

เลศชายคชยทธ.2538. ไทยลกทง.กรงเทพฯ:มตชน.

สชาตสวสดศร.2534.ความเงยบในความเงยบ. กรงเทพฯ:คนวรรณกรรม.

ส�านกงานมลนธ14ตลา.2552. สมดภาพแหงความทรงจ�าจารกประวตศาสตร 14 ตลา ในวาระครบรอบ 36 ป 14 ตลา.

กรงเทพฯ:มลนธ14ตลา.

“...ปญญาชนคนหนมสาวสวนใหญในรวมหาวทยาลยในชวงทศวรรษ 2500 นอกจากเสนอความคดเชงวพากษทมตอปญหาทางสงคมการเมองและหรอทศนะเชงปรชญาชวตผานงานเขยนประเภทความเรยงรอยแกวแลว ยงมกจะถายทอดทศนะความเหนอสระของตนผานงานเขยนประเภทเรองสนและบทกวอกดวย”(ฉลองสนทราวาณชย,2545)

นบตงแตการปฏวตของจอมพลสฤษด ธนะรชต เมอวนท 20ตลาคมพ.ศ.2501ไดมการประกาศกฎอยการศกประกาศยบสภาและยกเลกรฐธรรมนญพรอมด�าเนนการจบกมผตองสงสยวาเปนคอมมวนสต คณะปฏวตไดสถาปนาระบบทจะกอใหเกดเสถยรภาพทางการเมองควบคกบการมงทจะพฒนาเศรษฐกจของชาต ภายใตการควบคมทางการเมองอยางเขมงวดท�าใหบรรยากาศการเมองทเคยคกคกในยคกอนหนานนกลบอบเฉาลง โดยเฉพาะประกาศคณะปฏวตฉบบท 17 ทจ�ากดเสรภาพในการแสดงความคดเหนของบรรดาหนงสอพมพและนตยสารทงหลายซงนบวามผลกระทบตอวงการวรรณกรรมในยคนนมากทสดดงทHerbertPhillips ผเขามาท�าวจยเรอง “ปญญาชนไทย” ไดสรปไวในบทวจยวา “...อานาจของประกาศฉบบนในการปรามนกเขยนโดยเฉพาะอยางยงในดานการปลกฝงจตสานกในการเซนเซอรตนเองอยางรดกม”(เฮอเบรตฟลลปส,2512:134)

แตกระนน จากขอความทยกมาขางตนบงบอกวาปญญาชนคนหนมสาวไดเสนอความคดเหนของตนผานรปของงานเขยนประเภทตางๆ ไมวาความเรยง เรองสนและบทกว จงเปนค�าถามเพอคนหาค�าตอบวาปญญาชนคนหนมสาวในรวมหาวทยาลยไดถายทอดงานเขยนในพนทใดภายใตขอจ�ากดทางการเมอง และสรางงานเขยนในลกษณะใดออกมาในยคสมยทถกเรยกขานวาเปนยคแหงความเงยบ ยคมด หรอยคสายลมแสงแดด จนกระทงมาถงยคแหงความตนตวแสวงหา ตามวล “ฉนจงมาหาความหมาย” การศกษาเบ องตนพบวางานเขยนของชมรมวรรณศลปตามมหาวทยาลยตางๆ มสวนชวยเปนตวสะทอนใหเหนถงบทบาทการเสนอความคดและถายทอดทศนะความเหนอสระของคนหนมสาวในยคนนไดเปนอยางด เปนปรากฏการณตอเนองยาวนานตามแตละชวงเวลาจนกระทงถงจดหกเหจากเหตการณ6ตลาคม2519ทลงเอยดวยชมรมกจกรรมของนกศกษาทงหมดถกค�าส งยบอนเปนการส นสดกจกรรมของชมรมวรรณศลปไปชวเวลาหนง กอนทจะไดรบการรอฟนชมรมขนใหมอกครงในป พ.ศ. 2521 แตกกลาวไดว าน นเปนการขาดสะบ นลงจากพลงท เคยส งสมตอเน องกนมากบบรรยากาศท แปรเปลยนไปท�าใหการสรางงานเขยนของนกศกษาหดตวลง

กระวกระวาดไว : การสรางบทกวของนสตนกศกษาในชมรมวรรณศลป

จตชย แซซอ


จากค�ากลาวของประยอม ซองทอง นกกลอนผมชอเสยงทวา “ชมรมวรรณศลปนบวามคณปการอยางมากตอวงการกาพยกลอนไทยชวงทศวรรษ พ.ศ. 2505 – 2515 ทาใหคนมฝมอไดแสดงฝมอ เพราะมโอกาสและสนามแสดง มการแขงขนระหวางสถาบน ระหวางคณะ ระหวางชมชน ทาใหเกดการตนตว มการฝกปรอใหชานาญ” (ประยอม ซองทอง, 2533: ค�าน�า) ท�าใหอนมานไดวาการกอตงชมรมวรรณศลปตามแตละมหาวทยาลยกอเกดใหวงการกาพยกลอนไทยขยายตวไปดวย การปะทะสงสรรคของงานเขยนเชนนยอมเกดกระแสความเคลอนตวทางความคดจากจดหนงไปอกจดหนง อาศยการรวมกลมทเปนสถาบนอยางชมรมวรรณศลปเปนตวกลางทจะสอความหมาย แสดงออกผานงานเขยนรวมกนของนกศกษาในแตละมหาวทยาลย แตอยางไรกตามการเกดขนหรอด�ารงอยของกวนพนธ มไดขนอยกบสถาบนเทานน หากบรบทของสงคมยงเปนปจจยและเงอนไขส�าคญทกอใหเกดการสรางสรรคบทกวในแนวตางๆ

กระนน การศกษาถงชมรมวรรณศลปในชวงเวลาทผานมายงมขอจ�ากดอยมาก ทงๆ ทวรรณศลปเปนชมรมหนงทมบทบาทส�าคญตอการสรางงานเขยนในมหาวทยาลย กบทงมสวนเชอมตอกบวงการกาพยกลอนของไทยดงนนจากความคลมเครอและไมกระจางชด งานเขยนชนนผ เขยนมวตถประสงคเพอทจะศกษาถงการสรางบทกวของนสตนกศกษาในชมรมวรรณศลปตงแตชวงเวลาพ.ศ.2505จนถงพ.ศ.2516โดยถอวาหลงจากนนชมรมวรรณศลปไดลดบทบาทลงทงทศทางการสรางสรรคไดคลคลายเปลยนแปลงไปจากเดม โดยอาศยเคาโครงทเนาวรตนพงษไพบลย เคยจดแบงยคของกาพยกลอนไดแก ยคความคดใหม (2480-2490) ใฝการเมอง(2490-2500)เฟองการรก(2500-2510)ชกธงรบ(2510-2520)และยงไมพบเสนทาง(เนาวรตนพงษไพบลย, 2532: ค�าน�า) ซงเมอน�ามาเปรยบเทยบกบการแบงยคสมยทางเวลาของกจกรรมนกศกษาแลว ชวงเวลาทเรยกขานวายคสายลมแสงแดดกจะตรงกบยคเฟองความรก สวนยคทจะเรมแสวงหานนตกชวงคาบลกคาบดอกระหวางเฟองความรกกบชกธงรบ โดยการแบงยคสมยตามนเปนเพยงความสะดวกตอการจดแบงเนอหาแบบกวางๆ เทานน เพราะพบวาการแบงยคสมยของชวงเวลาดงกลาวยงไมมความชดเจนมากนก สบเนองจากการเปลยนแปลงของเนอหาความคดหรอบทบาทการแสดงออกไมไดมความแนชดตายตวตามชวงเวลาทก�าหนดไว

การกอเกดของวรรณศลป ในชวงทศวรรษ2490ความเคลอนไหวทางดานกวนพนธเปนไปอยางคกคกและขยายตวอยางทไมเคยมมากอน มการน�าเสนอความคดใหมๆ เขามาแพรหลายสสงคมไทย ผานชองทางของกวนพนธ เชน งานของนายผ กระแสแนวคดศลปะเพอชวต กลายเปนเปาประสงคของนกเขยนฝายซายทตองการจะใชงานศลปะ เพอตอบสนองความตองการของประชาชนคนสวนใหญของสงคมงานเขยนของทวปวรดลกจตรภมศกดนเรศนโรปกรณมณโชตรสเรมถกผลตออกมาในจงหวะเวลาดงกลาวขณะทอชเชนเขยนบทกวหวานนมแตเรยกรองใหเหนความมมนษยธรรมแกคนทกขยาก กลาวไดวาการตนตวทางการเมองในยคนนเออใหกวนพนธเปนพนทหนงในการถายทอดความรสกตลอดจนเปนสนามประลองทางความคดอกดวย


พนทมหาวทยาลยเปนแหลงผลตนกเขยนส�าคญดงเชนในป2499ขณะทประยอมซองทองเรยนอย ช นปท 3 มหนาทรบผดชอบเปนสาราณยกรชมนมนสตหญงของสโมสรนสตจฬาฯ(ส.จ.ม.)ไดเขยนกลอน“เพอและจาก...เพอนใจ”ทโดงดงขนวา

ยนระฆงยามคายาโครมครก ความรสกสบสนปนโศกศลย พกลทองพรอมพราราจาบลย รอรบวนเธอเยอนเปนเพอนใจ

การปฏวตของจอมพลสฤษด ธนะรชตในป 2501ไดกวาดลางนกเขยนฝายซายและท�าให แนวคดศลปะเพอชวตจางหายไป หากแตวามไดสงผลใหการสรางงานกวนพนธตองหยดชะงกลงตรงกนขามกลบเกดความเฟองฟของกลอนทคงเหลอแตแนวศลปะเพอศลปะ ซงเนนตอบสนองอารมณความรสกสวนตวเปนส�าคญ ความสมเสยงตอประกาศคณะปฏบตฉบบท 17 หนเหให นกเขยนเปลยนไปเขยนแนวศลปะเพอศลปะแทนศลปะเพอชวต ประกอบกบมชองทางการสงเสรมกวนพนธทกวางขวางกวาเดม ทงจากหนงสอพมพ นตยสาร รายการกลอนทางวทย กบไดรบแรงกระตนทมอทธพลทสด คอ รายการลบแลกลอนสด ของจ�านง รงสกล ทางสถานโทรทศนชอง 4 บางขนพรหม ท เร มข นในป 2502 เปนผลใหวงการกลอนคกคกมากยงข น เกดการรวมกลมของนกกลอนหลายกลมโดยเฉพาะกลมของชมรมนกกลอนอนเปนกลมของคนหนมสาวทสนใจดานการแตงบทรอยกรองซงจะเปนรปแบบของการจดตงชมรมวรรณศลปในภายหลง

สาเหตของการกอเกดของวรรณศลป มาจากการทนกกลอนจฬาฯ ไปออกรายการโทรทศนมกอางวาเปนตวแทนของมหาวทยาลย ท�าใหเกดความคดขนมาวาควรทจะมชมรมหรอศนยกลางขนมาท�าหนาทเปนผประสานงาน อ�าพล สวรรณธาดา ผเปนหวแรงหลกในการกอตงไดใครครวญวางานเขยนมไดมเฉพาะกลอนเทานน หากยงรวมไปถงบทความ บทละคร เร องสน และนวนยายดวย จงตกลงใชชอ “วรรณศลป” ทไดจากการไปขอใหพระยาอนมานราชธน ตงชอตามแบบPenClub ในภาษาองกฤษ (อ�าพล สวรรณธาดา, 2554: 28 - 30) ควบคกบการรางระเบยบชมรมเพอเขาไปน�าเสนอตอสภานสต จนไดรบการอนมตเมอปลายป 2504 และเรม

จ�านง รงสกล


จดกจกรรมเมอป2505สมาชกชมรมวรรณศลปจฬาฯยคแรกประกอบดวยอ�าพลสวรรณธาดาสรยพนเจรญจนตนาปนเฉลยวแววตาสมานนทนภาลยฤกษชนะบณฑตชมนกายเปนตน

ตอมาในเวลาใกลเคยงกน นกกลอนทางฝงธรรมศาสตร เรมคดรวมตวกนทจะกอตงชมรมวรรณศลปธรรมศาสตรโดยดสตพนาพนธไดเสนอขอใหจดตงชมรมขนเชนเดยวกบของจฬาฯในป 2505 (ชาญวทย เกษตรศร, 2532: 120) โดยไดรบการเหนชอบจาก ดร.อดล วเชยรเจรญเลขาธการมหาวทยาลยตวตงตวตในระยะแรกกเชนดสตพนาพนธ นภาบางยขนดวงใจ รวปรชาถาวรบญปวตนทวสขทองถาวรตอมามสมาชกจากคณะตางๆ เขามาสมครเพมเตมอาทศภกจนมมานนรเทพเนาวรตนพงษไพบลยนรนต เศรษฐบตรวสนตสรอยพสทธฯลฯนบไดวาชมรมวรรณศลปในแตละแหงกอตงขนมาจากแรงบนดาลใจของนกเขยนรอยกรองทเรยนอยตามมหาวทยาลยนนๆ ภายในเวลาไมนานชมรมวรรณศลปทงธรรมศาสตรและจฬาฯ กกลายเปนแหลงผลตงานเขยนออกมาเปนจ�านวนมาก

ผลงานการเขยนยคแรก ในเดอนสงหาคมป 2505ชมรมวรรณศลป จฬาฯ ไดพมพหนงสอ “อนสารวรรณศลป”ออกแจกสมาชกและจ�าหนาย อนเปนจดเรมตนของการท�าหนงสอนกศกษาทเรยกกนวาหนงสอเลมละบาทซงมขนาด8หนายกหนาไมเกน 50หนา เนอหาภายในเลมประกอบดวยบทกลอนเรองสนบทความทสมาชกชมรมเขยนขนเองกบขอขอเขยนมาจากนกเขยนภายนอกภายในระยะเวลาไมนานชมรมวรรณศลปธรรมศาสตรไดออกหนงสอ “วรรณศลป” ทมเนอหาแบบเดยวกนจากนนชมรมวรรณศลป เกษตรศาสตรกอตงขนป2508ไลเลยกบชมรมวรรณศลป เชยงใหมกมสงพมพประเภทหนงสอเลมละบาทของตนเชนเดยวกน รวมไปถงกลมอสระตางๆ ทกอตงขนมาในภายหลงตางกมหนงสอเลมละบาทเปนเครองมอถายทอดความคดเชนกน

นอกจากน ผลงานการเขยนของสมาชกชมรมวรรณศลปท พบไดจากในหนงสอเลมละบาทแลว ยงพบในหนงสอรวมกลอนซงเปนรปแบบการรวมผลงานของนกกลอนหลายๆ คนกอนทจะปรากฏออกในนามของนกกลอนคนเดยวแมวาจะมหนงสอรวมเรองสนทถกผลตออกมาในชวงเวลาเดยวกน แตบทรอยกรองกเปนผลงานโดดเดนทสดของชมรมวรรณศลป เนองจากสมาชกชมรมวรรณศลปใหความสนใจกบกาพยกลอนอยางมาก จนสงผลใหกจกรรมของชมรมเนนหนกไปทางดานกวนพนธเปนพเศษ ไดแกการจดแขงขนกลอนภายในมหาวทยาลย หรอระหวางมหาวทยาลยเปนประจ�าตามแบบอยางของรปแบบการแขงในรายการกลอนทางโทรทศนและมจดเดนเรองการจดรายการสญจรไปตามจงหวดตางๆ(นรนตเศรษฐบตร,2538:11)

ลกษณะส�าคญของงานรอยกรองในชวงนจะไดแกการเครงครดในฉนทลกษณตามแบบของสนทรภจนถอเปนขอก�าหนดทตายตว นยมเขยนในรปแบบขนาดสน 6-8 บท เพอสะดวกแกการตพมพลงหนงสอ สวนเนอหาของบทกวกออกไปในแนวความรก เฟอฝน จนนบไดวากลอนประเภทความรกกลายเปนแนววธการทางงานเขยนทใหญทสด ซงในแงหนงกตอบสนองเขากบอารมณความรสกของชนชนกลาง ทเปนองคประกอบใหญของนสตนกศกษาในมหาวทยาลยขณะนน ความรกตามแบบฉบบของปจเจกชน หรอ “เรามสทธเสรทจะรก” ไดเฟองฟในพนท


การสรางสรรคงานเขยนของชมรมวรรณศลปผสมผสานเขากบบรรยากาศทเฉอยชาทางการเมองท�าใหบทกวทปรากฏออกมามเนอหาเนนการนยมบรรยายความรกควบคกบธรรมชาต และมกใชสญลกษณเปนภาพตวแทน อาท สายฝน น�าคาง รง ตนหญา เพอทตองการเสนอความรกของมนษยผานสอกลางของอารมณแวดลอมจากธรรมชาต ยกตวอยางเชน งานของสรย พนเจรญในนามปากกาลาวแพนทมความเดนชดทงแบบอยางของกลอนรวมทงเนอหาอนเปนตวบงบอกลกษณะงานของยคสมยนนไดเปนอยางด

“เสยดายยมพรมใสบนใบหนา เสยดายตาแจมแจวแฝงแววฝน เสยดายรสพจนเพราะเสนาะครน เสยดายทวงทอนออนละไม เสยดายดวยแตนไมมแลว ภาพนางแกวผฉนเคยฝนใฝ เคยรก หวง หวง เหมอนเพอนหทย เคยจอดใจจอจตเปนนจมา

เพยงเธอรรสรกประจกษซง และทราบถงภาษตปรศนา “ในสงคราม ความรก หนกอรา ทกสงคาบรสทธยตธรรม จงเมอเธอระแวงดวยแรงหวง ยมจงลวงทกคนจนถลา ตาจงแฝงความนยไวประจา พจนเคยฉาจงเฉยบเปรยบคมพษ

เคยพสทธดจฝนชบชมมชน เปนความรนรมยผองของดวงจต กกลบแปรเปลยนไปไมเหมอนคด ประทษมตรมนหมายทาลายยบ ฉนจงสญศรทธาดวงตาแจม ยมแอรมถอยอรามทางามสรรพ พอรเดนเหนลายใจหายวบ ไมนานบเธอเหมอน “เพอนชวต”

เสยดาย - ลาวแพน อนสารวรรณศลป สงหาคม 2506

วรรณศลป ฉบบท 4 ป 2511วรรณศลป ฉบบท 1 ป 2510


“นกกลอน” เปนค�าเรยกหนมสาวนสตนกศกษาในมหาวทยาลยทมใจรก และมฝมอในการเขยนงานประเภทบทรอยกรอง โดยในชวงทศวรรษ 2500 มาจนถง 2516 ธรรมศาสตรและจฬาฯเปนมหาวทยาลยทมนกกลอนชมนมกนมากทสดคอ ชมรมวรรณศลปทงสองสถาบนทเปนทงคขวญและคแขงกน มลกษณะคลายคลงกนอยมาก มการน�าผลงานแลกเปลยนไปลงหนงสอของอกฝายอยบอยครง และมความรจกมกคนจากการท�ากจกรรมรวมกนทออกเนนไปทางการแขงขนกลอนจงถอวากจกรรมการเขยนกลอนในพนทมหาวทยาลยขยายตวไปพรอมๆ กบบทบาทของชมรมวรรณศลป

ดวยวธเชอมโยงจากการท�ากจกรรมและความสนใจทเหมอนๆ กน ชมรมวรรณศลปแตละแหงจงมการตดตอระหวางกนมาตลอด ดงเชนเมอทางจฬาฯ ขาดนกกลอนมอทองลงในป 2508เนองจากสมาชกชมรมรนเรมแรกทเปนนกกลอนทยอยจบการศกษาไปเกอบหมด จากขอบงคบทวาผเขาแขงขนตองยงศกษาอยเทานนถงจะมสทธลงแขงขน จงเกดการคดคนกจกรรมรปแบบใหมเพ อหลกเลยงการแขงกน กลายเปนท มาของกจกรรม “เพ อนขวญวรรณศลป” ทเปนงานเชอมสมพนธไมตรระหวางมหาวทยาลยผานการแขงขนทมคละผสมของแตละชมรม (มตชนสดสปดาห, 2535: 45) ในขณะทชวงเวลาเดยวกนนนเองชมรมวรรณศลปธรรมศาสตรกาวเขาสยคทอง จากการบรหารงานของศภกจ นมมานนรเทพ ทประสบความส�าเรจอยางสง กอก�าเนดทมกลอนทรจกเลองลอในชอ 4มอทองประกอบดวย เนาวรตนพงษไพบลยทวสขทองถาวรนภา บางยขน ดวงใจ รวปรชา ทงยงรเรมการจดกจกรรมในรปแบบของนทรรศการขนมาในชอนทรรศการบทรอยกรองแหงประเทศไทยครงท1(ชาญชยลวตรงสมา,2508)

วรรณศลป ฉบบท 1 ป 2514 อนสารวรรณศลป จฬาลงกรณ สงหาคม 2511


งานของเนาวรตน พงษไพบลยในยคแรกทเนนสมผสในแพรวพราว ภาษาออนหวานละเมยดละไมซงไดรบอทธพลขนบแบบสนทรภฝงแนน กเปนท ช นชอบของคนจ�านวนมากดงตวอยางบทกลอนหวานคมเคยวซงตอมาไดจดพมพรวมเลมในหนงสอชอค�าหยาด

เอนระนาบอาบนาคางกลางแดดหนาว ทอดรวงยาวยอดระยารานาไหล ระรานรอบขอบฟาคราพลวใบ เพยงพรมใหญไหวระยาบทาบเปลวทอง

สวนทวสขทองถาวรมส�านวนกลอนรกเศราเหมอนกบสวสด ธงศรเจรญนกกลอนรกผมชอเสยงขณะทนภาบางยขนและดวงใจ รวปรชา เขยนกลอนไดออนหวานแตถกนกวจารณในรนเดยวกนวจารณวา “ชวตจรงยนอยบนผนโลกอนกวางขวาง ทามกลางสงแวดลอมรอยแปด แตพยายามทาตนเหมอนคนตกอยในบอเกาๆ ซงรอบๆ บอมแตตะไคร กนบอมแตนาเยนและขน ขางบนมแตแสงสวางและทองฟา แตวงของปากบอจะครอบถง ถงแมเธอจะเขยนไดดอยางไรกดอยในวงจากดและจาเจเทานน” (วรรณศลป, 2508) ซงเปนค�าวจารณทอาจหมายความครอบคลมวงการกลอนชวงนนไดทงหมดดวย ทวายงมงานกลอนของสมาชกชมรมวรรณศลปอกคนหนงทมลกษณะแตกตางจากของนกกลอนคนอนๆ คอ จนตนา ปนเฉลยว มผลงานเดนไปในทางสะทอนสงคมหรอเพมน�าหนกทางความคดหลายบทดวยลลาภาษาอนแขงกราว

การจดประกวดงานเขยนเปนอกกจกรรมหนงของชมรมวรรณศลป โดยชมรมวรรณศลปจฬาฯ ไดเรมจดประกวดรางวลเกยรตนยมวรรณศลปขนในป 2507 มจดมงหมายเพอเปนการสนบสนนสงเสรมงานเขยนภายในมหาวทยาลย คดเลอกจากขอเขยนทตพมพอยในอนสารวรรณศลปหรอหนงสออนๆ ของมหาวทยาลยเพอสงใหกรรมการเปนผตดสน ชมรมวรรณศลปธรรมศาสตรไดจดประกวดบทรอยกรองภายในงานนทรรศการรอยกรองแหงประเทศไทย พรอมทงมรางวลวรรณศลปสรรเสรญเกดขนมอบใหกบบทกวทตดสนวาดเดนจากในหนงสอวรรณศลป อนเปนการสรางมาตรฐานเพมขนใหแกงานเขยนทตพมพไปในตว

กระแสความเคลอนไหวดานวงการกลอนนอกมหาวทยาลยขณะนน กเปนไปในทศทางเดยวกนกบชมรมวรรณศลปตามแตละมหาวทยาลย โดยเนนทอารมณความรสกสวนตวเปนหลกดงทสนธกาญจนกาญจนาสนนกกลอนโดงดงอกคนหนงไดเขยนกลอนรกอนมชอเสยงบทหนงไววา

หากเธอมรกใหมอยาใหร และถาอยกบใครอยาใหเหน ใหฉนเถอะ...ขอรองสองประเดน แลวจะเปนผแพอยางแทจรง

การปรบเปลยน จดปะทะส�าคญทสดของวงการรอยกรองไทยสมยใหม เกดขนเมอกลอนลลาใหมขององคารกลยาณพงศซงพมพเผยแพรครงแรกในพ.ศ.2506ในหนงสอสงคมศาสตรปรทศนฉบบทหนง จากบททชอ “วกทะเล” ไดรบการวพากษวจารณจนกอใหเกดความขดแยงอยมากโดยฝายหนงโจมตความ “นอกคอก” ขององคาร แตงผดฉนทลกษณไปจากขนบกลอนแปดแบบสนทรภแตฝายสนบสนนองคารกตอบโตอกฝายนนวาเปน“กากเดนสนทรภ” (รนฤทยสจจพนธ,2551: 112) หลงจากนนดวยอทธพลขององคารท�าใหรปแบบของรอยกรองเรมเปลยนไปจากเดม


มคนจ�านวนไมนอยชนชมผลงานแปลกใหมขององคาร เรมหนไปแสวงหารปแบบแปลกๆ ใหมๆโดยการมงแสดงแนวคดมากกวาการยดรปแบบฉนทลกษณแบบสนทรภ แตแททจรงแลว การเขยนบทกวของยคสายลมแสงแดดไดกาวมาถงจดอมตวในชวงป 2508 – 2510 ทเรมมเงอนไขปจจยอนเขามาทาทายสภาพบรรยากาศทด�ารงอย อยางแรงบบคนจากสงครามเวยดนาม ในทางแวดวงวรรณศลปเอง กเปนชวงสบทอดยคแสวงหาทตกอยระหวางยคเฟองความรกกบชกธงรบทเรมเหนการสอดแทรกเนอหาสาระใหมๆ เขามาในบทรอยกรอง ทางดานรปแบบของงานเขยนพบวางานประเภทรอยแกวไดปรากฏอยางแพรหลายมากขน จนคอยๆ ลดทอนบทบาททางกลอนลงถงแมวากจกรรมเกยวกบบทรอยกรองอยางการแขงขนกลอนสดหรอจดประกวดงานเขยนยงคงมอยกตาม

ป2510อดลจนทรศกดขนเปนประธานวรรณศลปจฬาฯไดฉดคดทจะปรบเปลยนการท�าเรองหนงสออนสารวรรณศลปจากเรองราวรกๆหวานๆอกหกใหกาวออกจากวงวนเดมๆขยบตวหนมาเขยนถงปญหาสงคมรอบตวและตอตานสงคราม อดลในนามปากกา “ธาร” ไดเขยน“บทเพลงเหนอสสาน”วา

เวยดนามสองกองทพเหนอกบใต เสยงรองไหคอเสยงของนองกบพ แผนดนรอนดงไฟไลธาตร จากวนนถงวนนรนดร ฆาตกรนรนามสงครามเถอน เพอนกบเพอนกถงวนฆากนได ชนละทงคณธรรมประจาใจ เพยงเพอใชนามวา “วรชน”

นอกจากนอดลยงมเทคนคแปลกใหมโดยยมวธการสรางตวละครตามแบบของนกเขยนเรองสนหรอนวนยายมาใช กลอนของเขาจงไมใชแคการถายความคดหรออารมณออกมาในรปค�าคมทจดเรยงไวในกรอบฉนทลกษณทถกตองเทานน หากแตเขายงบงคบใหกรอบความคดหรออารมณเหลานนเขาไปอยในตวตนทมเลอดเนอของตวละครทเขาสรางขนมาเปนคนในฝน เปนคน ในจนตนาการ แตธารไมใชคนแรกทรเรม จนตนา ปนเฉลยว นกกลอนรนพกเคยท�ามากอน หรอนกกลอนรนเดยวกนคอสรศกดศรประพนธ(ไพลนรงรตน,2549:25)

การท�ากจกรรมของชมรมวรรณศลป จฬาลงกรณมหาวทยาลย องคาร กลยาณพงศ


ในชวงรอยตอของยคเฟองความรกกบชกธงรบ คนหนมสาวไดเร มการแสวงหาอยางไมขาดสายภายในชมรมวรรณศลปเองกเรมเหนถงการปรบเปลยน กลอนรกทดอยคณคาทางความคดไมอาจตอบสนองตอแรงบบคนของสงคม หรอความไมสบายใจตอสภาพแวดลอมรอบตวสรศกดศรประพนธนกกลอนอกคนหนงนบวาเปนทนาสนใจไมนอยจากการเหนถงการเปลยนผานของผลงาน ตามการแบงยคสมยททบซอนกน โดยผลงานของสรศกดในระยะแรกจะเปนแนวหวานชนตามแบบฉบบของนกกลอนรนกอนหนา

กระถนณรงคโรยหลนบนลานหญา แตมขอบสระซงตาเมอหนาหนาว บทลานานาคางคงพรางพราว กอนแสงดาวดวงสดทายจางหายไป จนแดดออนตอนเชายมเยาโลก ยนหตถโบกรบขวญสวนใหม จนหมอกจางหวางซอกกลบดอกไม ละลายในลมหนาวทพราวพร จาก รมกระถนณรงคถงลานชงโค

แตกพบงานทบงบอกความค�านงตอสงคมจ�านวนหนง บทกว “มานไมไผ” ทไดรางวลชนะเลศจากงานแสดงนทรรศการรอยกรองทวประเทศ ทชมรมวรรณศลปธรรมศาสตรเปนเจาภาพจดงานในป 2508 มเนอหาบรรยายความทกขยากในสงคม สะกดใจวา “อยากใหใครไดคดสกคดบาง กอนทกอยางจะยอยยบกบความสาย อยาหลงปลมลมมองทองทงทราย ซงอาจกลายเปนกลยคไดทกวน”กอนแสดงทศนะทางออก

หนงสอรวมบทรอยกรองของ อาจารยสรศกด ศรประพนธ

จนตนา ปนเฉลยว


“เราอยากเหนชนชนปญญาชาต ใชอานาจอานวยอวยสขสนต โอบมอผองปองภยใหคมกน กอนโลกอนระอจะคไฟ”

หรอเขยนถงการเมองทเปนเรองสมเสยงในขณะนนวา

เพอนเราวา “ทกวนนทเหนอย บานเมองดเหมอนเรอเมอเจยนลม ทกวงการคอรปชนกนกนจม มนโสมมแกไมไหวใหตายซ” การเมอง - เรองไมสนก

ภายในเวลาไมนานนกสรศกดไดกาวขนเปนนกกลอนมอทองทงยงมบทบาทน�าแสวงหาถงความคดใหม ตงค�าถามถงคณคาตางๆ ทไมเพยงเปลยนจากกลอนสะทอนอารมณเปนกลอนสะทอนคดเทานน หากแตยงปรบเปลยนรปแบบวธการน�าเสนอ โดยไดเสนอลลากลอนแบบใหมในชดความยาว5บรรพ(30บท)ทรจกกนในชอนยายกลอนเขยนกลอนเปนชดมสมผสตอเนองกนจากชนหนงไปถงอกชนหนงจนเปนทฮอฮาและมผเขยนตามอยางกนไมนอย ความสบสนหรอสภาวะความรสกแปลกแยกนไดเขามากระทบกบคนหนมสาวในยคตนทศวรรษ 2510 จนค�าวา“แสวงหา” กลายเปนกรอบความคดทใชอธบายปรากฏการณของการสรางงานเขยนทเดนชดในชวงเวลาดงกลาว สอดคลองกบการเกดขนของกลมอสระตางๆ ทจะน�าไปสปรากฏการณเคลอนไหวของนกศกษาปญญาชนในเหตการณ14ตลาคม2516

ความเหนแกตวของผคน ซงกอใหเกดปญหาสงคมและการเมองอนแกไมตก ปยะพนธจมปาสต เขยนประชดประชนในบทกลอนชอ “มน” ทชนะเลศรางวลเกยรตนยมวรรณศลปของชมรมวรรณศลปจฬาฯในป2509วา

เพอจะกนเรองไปไมตองอด เพอปรากฏเกยรตอยชศกดศร เพอสขในทางกามคงความม จงผลทสดนนมนกโกง

ชนดาเดชาฤทธประธานชมรมวรรณศลปจฬาฯป2511เขยนบทกลอน“ไฟดบไฟ”ในป2512ทมเนอหาปลกปลอบคนหนมสาววา

มนเปนบาปสาหรบการรบร หากเธอยงอยกบความหลง

กาวไปกบความออนไหวไมมนคง และพะวงวาทนจะมภย

ทางขางหนาหนทางจะวางเปลา แดดจะเผาผวผองเธอหมองไหม

ทตรงโนนมหบเขามเปลวไฟ ถาออนแอจะกาวไปอยางไรกน

เกษวรางค วงแกว ประธานชมรมของจฬาฯ ป 2513 มผลงานกลอนรกทตดพอแตแฝงไปดวยความหวงวา

ความเปน“เรา”วนนถงทสด หยดแลวหยดทกทวงหยดหวงหา แววอาทรเลอนหายจากสายตา เมอรวาความหวงก�าลงราว ทกสงทพบเหนเนนรอยราง ความอางวางลอมกมลจนเหนบหนาว จะหลบตาร�าไหกอายดาว ฝนยมพราวเชดหนา-ทาความจรง


นาเสยดายทในเดอนตลาคม 2513 ระหวางทชมรมวรรณศลปจฬาฯ จดคายเสวนาวรรณศลปบนภกระดงไดเกดอบตเหตท�าใหสรศกดศรประพนธชนดาเดชาฤทธ เกษวรางควงแกวเปนเหตตองเสยชวต นบเปนการสญเสยครงใหญหลวงครงหนงในวงการกลอนโดยเฉพาะสรศกดศรประพนธทส�าเรจการศกษาแลวเขามาเปนอาจารยทปรกษาชมรมไดเพยงไมนาน

ทางฝงชมรมวรรณศลป ธรรมศาสตร วทยากร เชยงกล ขนเปนประธานในป 2510 ไดมความคดปรบเปลยนเนอหาของหนงสอ“วรรณศลป”มาเนนเสนอเรองงานทเปนเรองแปลจากตางประเทศ รวมถงบทวพากษวจารณงานวรรณกรรมอนเปนจดเปลยนทส�าคญของชมรมวรรณศลปธรรมศาสตร ทเรมเขาสปฏกรยาแหงยคสมย จนดเหมอนวากลอนจะออนลงและไปเดนทางเรองสน (วทยากร เชยงกล, 2555) ทงนความรสกดงกลาวปรากฏอยในงานเขยนของวทยากรเชยงกลเองในชอผลงาน“เพลงเถอนแหงสถาบน”แตงป2511ทกลายเปนวรรคทองในภายหลงวา

“ฉนเยาว ฉนเขลา ฉนทง ฉนจงมาหาความหมาย ฉนหวงเกบอะไรไปมากมาย สดทายไดกระดาษแผนเดยว”

ชวงเวลากอนหนาเลกนอย เฉลมศกด ศลาพร ประธานชมรมวรรณศลปธรรมศาสตร ป 2509ไดเขยนกลอนเพอน�าไปลงจฬาสาร ตามค�าขอของอดล จนทรศกด ทรบหนาทเปนบรรณาธการอยขณะนน(เฉลมศกดรงคผลน,2549:42-43)ในชอ“บทสดทายของความรก”ซงมความตอนหนงวา

เมอเธอสนเสนหหามาสนอง รกทปองมอดหมดความสดใส แผลรกรายบนทวเนอหวใจ จะตองปวดราวไปถงไหนกน ดอกรกบานในใจใครทงโลก แตดอกโศกบานแลวในหวใจฉน และอาจเปนเชนนชวชวน เมอรกอนแจมกระจางเลอนรางไป

จะเหนไดชดวาการสรางงานเขยนของชมรมวรรณศลปทงจฬาฯและธรรมศาสตรเรมแหวกตวออกไปจากบรรยากาศของสายลมแสงแดดแตกยงมกลอนรกเปนรปแบบการเขยนทใหญทสดอยทเขยนจากใจของคนหนมสาว ทเปรยบเทยบแลวกเหมอนกบสงใกลตวยอมเขยนไดงายกวาสงกระทบจากภายนอก ความรสกจากธรรมชาตยอมแสดงออกงายกวา ดงทกลอนประเภทนยงคงปรากฏอยดาษดนตามหนงสอเลมละบาทของชมรมวรรณศลป จนถอเปนเอกลกษณอยางหนงทางการเขยนงานของชมรมวรรณศลป

ทางดาน “บรรณศลป” หนงสอเลมละบาทของชมรมวรรณศลปเกษตรศาสตร กพบเจอกลอนประเภท “จากเจาพระยาทาพระจนทร เพอราพนถงคนดศรบางเขน” อนเปนกลอนทเพอนชมรมวรรณศลปจากตางสถาบนสงมาลงเชนเดยวกบกลอน“จากจามจรถงยงทอง”กบ“จากยงทองถงจามจร”ทพบอยในหนงสอเลมละบาทของชมรมวรรณศลปทงสองแหงขางตน

ชมรมวรรณศลปทเรมมบทบาทเดนขนมาในยคแหงการปรบเปลยนนคอชมรมวรรณศลปเชยงใหมในป2513ทสภาพคลขจายเปนประธานพรอมกบหวหนาทมกลอนอยางสถาพรศรสจจงไดออกหนงสอเลมละบาท“เจาชอทองกวาว”มเนอหาลลาภาษาทดดนแตกตางจากการสรางงานเขยนของชมรมวรรณศลปทอนๆในยคเดยวกน


เดกอนบาลผใหญในทนน ทงหญงชายเฉดฉนทแฉลม แตงตวยวกามกนวามแวม ฝกเดนแตมความพนาศใหชาตไทย

มเพยงความกลวทวหองจต ซงผใหมผลตเบาไวให ไมมความนกคดตดหวใจ หวงเพยงใบปรญญาอาชพงาม จงทนไมมอะไรใหชาต นอกจากผลตเศษกระดาษใหเกลอนสยาม เปนโรงเรยนฝกอาชพทรามทราม ทฝกความดกดานใหครองเมอง

อยางไรกตาม การแสวงหาของคนหนมสาวส�าหรบงานรอยกรองพจารณาไดวาเปนแคปรากฏการณหนงทเคลอนตวจากสงเดม แตกยงคงมสงเดมๆ ซอนทบอยในพนทเดยวกน นนคอพนทการสรางงานเขยนของชมรมวรรณศลปทจะพบเหนความปะปนระหวางงานทนยมเขยนอยเดม ตามเนอหาความรกกบงานสะทอนคดทเขามาใหมอยางแยกขาดจากกนไมออก บทกวทไดปรบเปลยนเนอหามาสความคดเหนอสระแบบใหมเองกไดพฒนาจากรากฐานความคดเดมทท�าใหรอยกรองสอดคลองกบสภาวะสงคมกระบวนการเคลอนตวของงานเขยนนเมอเบเนดกทแอนเดอรสน ทมาศกษาถงเร องสนของไทยกมไดจ�าแนกวรรณกรรมออกเปนแตละยคตามทนกวรรณกรรมไทยศกษาเสนอ ดวยเหตผลวาการหนมาสนใจวรรณกรรมเพอชวตของนกเขยนมใชดชนทจะแบงยคของงาน เพราะความสนใจดงกลาวมาจากส�านกทแตกตางกนแตละชวงเวลาของแตละคน

งานเขยนแนวแสวงหาในชวงยคนพบวา บทกลอนเพมน�าหนกทางความคดสมยนนกยงตดเรองมารยาท การแตงกาย ชาตนยม อนเปนสวนผสมอนกลมกลอมท�าใหคอนขางเขากบพทธศาสนาไดดเชนความเหอเหมวฒนธรรมตะวนตก ท�าใหปญญาชนคนหนมสาวเขยนหาทางออกมงไปในทางการรกษาความเปนไทยหรอเม อสมาชกจากชมรมวรรณศลป มช. ไดรวมกลมกนท�าหนงสอวลญชทศนฉบบภยเขยวทไดรบการกลาวขานวากาวหนามากแตกองกบกระแสชาตนยมสง อกทงเขยนถงคนทคอรปชนโกงกนชาตวา “ควรถอนาพระพพฒนสตยสาบาน”ดงน นลกษณะของการแสวงหาจงมความหลากหลายท เปนชมทางวาทกรรมรวมอย กบในการผลตงานเขยนของชมรมวรรณศลป โดยเฉพาะบทกวทมความพเศษกวางานเขยนประเภทรอยแกวตรงทชวยแสดงเนอหาบงบอกสะทอนความไดอยางฉบไวภายใตรปแบบทกะทดรดกวา

กอนเลอนหาย กจกรรมการเขยนงานรอยกรองของปญญาชนหนมสาวไดด�าเนนมาถงเหตการณ 14ตลาคม2516 ทเปนจดเปลยนครงใหญ ไมเฉพาะทางการเมองไทย แตยงหมายถงการเปลยนแปลงการสรางงานเขยนดงทชมรมวรรณศลปไดยกเลกการแขงกลอนระหวางสถาบน ทจดตดตอกนมาเปนประจ�าทกป เนองจากทถกฝายกาวหนาโจมตวาเปนกจกรรมไรสาระ (วาณช จรงกจอนนต,2539) ในขณะทการเขยนกลอนรกถกมองวาเปนกลอนหา “ผวหาเมย” ชชดวาหลง 14 ตลาคม2516 เปนตนไป ทศทางการสรางงานบทกวไดแปรรปไปสลกษณะใหมทตางไปจากเดม คอการเขยนถงพลงของคนหนมสาวทเปนความหวงตอสงคม เพอแสวงหาเสรภาพ ไดเบยดบงใหการเขยนกลอนรกไดหมดยคสมยในตวมนเองท�าใหนกกลอนรกหลายคนในยคกอนหนานนไดวางมอและคอยๆหายไป


หนงสอรวมขอเขยนเนองในโอกาสครบรอบ 50 ป ชมรมวรรณศลป มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ในตอนตอจากนหนงสอเลมละบาทคอยๆกลายเปน“หนงสอการเมอง”การตพมพหนงสอทมงไปในแนว“รบใชประชาชน”หรอ“การตอสทางการเมอง”ถกพมพออกมาเผยแพรเปนจ�านวนมาก หนงสอเลมละบาทของชมรมวรรณศลปทรกษาทางบทกวและวรรณกรรมมาโดยตลอด(ธเนศ อาภรณสวรรณ, 2556: 56) ไดถกทาทายจนตองปรบเปลยนตนเองมากบางนอยบางตามแตละมหาวทยาลย การแตงบทรอยกรองเพอมวลชนเปนเนอหาทแตกตางจากของชมรมวรรณศลปเมอทศวรรษกอน รอยตอทางความคดนในอกดานหนง เปนผลตามมาคอหนงสอเลมละบาทของชมรมวรรณศลป ประสบปญหาการขาย ผดจากยคกอนนน ซงแททจรงแลวมสญญาณมาตงแตชวงกอน 14 ตลา ทหนงสอของชมรมวรรณศลปไดรบความสนใจนอยลง เมอเผชญกบกลมกจกรรมอสระตางๆเรมท�าหนงสอเลมละบาทกนอยางแพรหลาย


แมวาหลงเหตการณ 14 ตลา ในชมรมวรรณศลปยงมนกกลอนมฝมอตอเนองมาจากชวงกอนหนาอยางอนสรณ ลมมณ จากธรรมศาสตร หรอสาโรช พหลยทธ จากจฬาฯ และยงมการพมพหนงสอรวมกลอนออกมา แตทางดานกจกรรมของชมรมวรรณศลป หลงจากการแขงกลอนระหวางสถาบนซงถอเปนกจกรรมหลกกจกรรมหนงถกยกเลกไป ชมรมวรรณศลปหลายแหงจงเรมหนเหไปจดนทรรศการกบอภปรายควบคกบการเนนงานเขยนประเภทความเรยง เรองสนมากขน กบทงน�าเอาบทกลอนของปญญาชนฝายซายชวงทศวรรษ 2490 มาตพมพซ�า ถงตรงนเหนไดชดวาแนวโนมการสรางงานบทกวของชมรมวรรณศลปเองไดลดนอยลง ยงตองเผชญกบกระแสคลนถาโถมของศลปะเพอชวตหรอศลปะแนวประชาชนพดเขามาเปนเหตใหการสรางงานเขยนตามรปแบบกอนหนานนของชมรมตองหดตวลงไป ในอกทางหนง จนเกดววาทะใหญโตในหวขอ“ควรเผาวรรณคดไทยหรอไม”(ชมรมวรรณศลปมหาวทยาลยเชยงใหม,2519)

ชมรมวรรณศลปเรมสญเสยสถานะจากการเปนแหลงรวมนกกลอนอยางแทจรง หลงจากเหตการณ 6 ตลาคม 2519 ทกจกรรมของนกศกษาทงหมดถกระงบไว กอนทจะมการทยอยตงชมรมขนใหมในป 2521 งานของชมรมวรรณศลปจงคอยๆ ทยอยออกมาประดบประดาอยทวไปทางงานดานศลปวฒนธรรม ประเพณ ไมวาเปนการอานบทกว การแสดงชดตางๆ จนเขาตนป2523กจกรรมของชมรมวรรณศลปหวนกลบไปจดนทรรศการเชนเดยวกบสภาพกอนหนา6ตลาจนรวมเปนกลมกอนชมรมวรรณศลปแปดสถาบนจดสมมนาในเดอนมนาคมของปเดยวกน(ชชรนทร ไชยวฒน, 2523) กอนทหลงจากนนการเคลอนไหวทางการเขยนบทกวของชมรมวรรณศลปจะคอยๆ เลอนหายไปอนเปนกระแสทศทางเดยวกบวงการวรรณกรรมไทย ทการสรางงานบทกวมแนวโนมถดถอยลง

เมอเวลาผานไปนานหลายสบป ถาวร บญปวตน นกกลอนชมรมวรรณศลปธรรมศาสตรยคเรมแรกไดเขยนเรองราวในท�านองฟนความหลง ขนตนวา “สมยหนงนานมาแลว นานพอทจะทาใหคนรนหนมนอยกลายมาเปนคนปนกงทศวรรษในปจจบน” เพอเลาเรองราวบรรยากาศการท�ากจกรรมของนกกลอนในยคนน ถาวรไดใหค�านยามนกกลอนทกระวกระวาดงานเขยนรอยกรองไววาเปน “คนเขยนฝน” โดยใหเหตผลในอกมมหนงไววาเปนเพราะขณะนนยอมให “ฝน”ไมยอมให “คด” เพราะมนกเขยนถกกวาดตอนเขาคกไปกอนหนานนไมนาน ดงนนนกกลอนจงชอบเขยนกลอนรกหรอกลอนพาฝนกนเสยสวนมาก(ถาวรบญปวตน,2537:17)กระนนงานของคนเขยนฝนเหลาน กไดสรางความสดชนรนรมยหรรษาใหกบผนวรรณกรรมไทย กอเกดชมรมวรรณศลปตามมหาวทยาลยตางๆขนมาหรอทงแปรรปเปนกลอนสะทอนคดในหวงเวลาตอมา

บทกวทถกผลตออกมาดวยน�าพกน�าแรง และแรงบนดาลใจของคนหนมสาวในรวมหาวทยาลยชวงทศวรรษ 2500 – 2510 ทมจ�านวนมากมายมหาศาลกไดคอยๆ เลอนหายไปจากความรบรของผคนผลทตามมาคองานเขยนเหลานนกลายเปนอดตทตกคางอยในหวงอดตหรอเปน“อดตทไมรวมสมย” กบปจจบนไมวาความคดวพากษวจารณหรอทศนความคดอสระของคนหนมสาวปรากฏออกมาอยางปลกเราอารมณความรสกออนไหวแบบปจเจกชนคนชนกลาง ความรสกใหมทตองการกาวเขามามสวนรวมทางสงคมการเมอง กจกรรมตางๆ ทสรางขนมาเพอพยงฐานะกลอนรปแบบแนวทางเครงฉนทลกษณกบไมเครงฉนทลกษณ ลวนเปนการกระวกระวาดบทกวเพอประดบอยในงานวรรณกรรมรอยกรองไทยสมยใหมทงสน


สงทสะทอนการจางหายของการสรางบทรอยกรองในชมรมวรรณศลปไดดทสด เปนกลอนบทหนงในสงพมพประเภทหนงสอเลมละบาททพยายามรอฟนขนใหมภายหลงจากกอตงชมรมอกครงป2521พบอยทหองชมรมวรรณศลปธรรมศาสตรกระดาษเกาคร�าครานไดบอกเลาเรองราวยคนนพอๆกบเนอความวา

กววนนอยทไหน เจาจากไปไกลไมเหนหนา เหมอนเพอนรกจากไปไกลตา จากปาอกษรสพงไพร ปาอกษรกอนเคยสดสวย ระงมดวยหรงหรดกรดเสยงใส ดงเพลงทพยขบกลอมจตใจ กลบเงยบเหงารางไปดงปาชา โอ...เจานกพราบขาว เจาจากไปไกลไมเหนหนา สขนเขาแนวไพรไกลตา เมอไหรหนาเจาจกคนรง

*จงใจใชค�าวาชมรมแทนการเรยกชมรม/ชมนมวรรณศลปทงหมด

** ขอบคณชมรมวรรณศลปจฬา ชมนมวรรณศลปธรรมศาสตร และชมรมวรรณศลป มช. ทใหขอมล และปฐมพงศ กวางทอง ทใหความคดอนแจมชดแกผเขยน เพอใชเปนประโยชนตอการศกษาหลกฐานทหลงเหลอขามกาลเวลาจ�านวนไมมาก ขอบกพรองของงานชนนไมอาจดถงการสรางงานบทกวของชมรมวรรณศลปในแตละมหาวทยาลยไดทงหมด และทวถง ทงนเนองจากความจ�ากดของเอกสารทคนหามาไดงานเขยนชนนจงเปนเพยงการมงเสนอภาพรวมเกยวกบการสรางงานเขยนบทกวของชมรมวรรณศลป


เอกสารอางองฉลองสนทราวาณชย.2545.แดมนษยชาตและนธเอยวศรวงศ.ในวารสารกองทนศรบรพา ฉบบวน นกเขยน.

เฉลม รงคผลน.2549.ยอนกาลเวลา. ในณ กาลเวลา: รวมบทกวของอดล จนทรศกด. กรงเทพฯ:ส�านกพมพมหาวทยาลย รงสต.

ชมนมวรรณศลปคณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม.2519.รายงานการสมมนาเรองควรเผาวรรณคด ไทยหรอไม . เชยงใหม:มหาวทยาลย.

ชาญวทยเกษตรศรและคณะ.2532. รายงานการวจยเรองประวตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ชชรนทรไชยวฒน.2537.เแนวรบวรรณกรรม.กรงเทพฯ:อาทตย.

ถาวรบญปวตน.2537. คนเขยนฝน.กรงเทพ:ฉบแกระ.

ธเนศอาภรณสวรรณ.2556. กบฏวรรณกรรม บทวเคราะหประวตศาสตรและการเมองในวรรณกรรม.กรงเทพฯ:สมมต.

นรนตเศรษฐบตร.2538.ชมรมวรรณศลปเมอครงกอตง.ในสปาณพดทอง,บรรณาธการ.ปากกาโดม.กรงเทพฯ:สาขาวชาภาษาไทย คณะศลปศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เนาวรตนพงษไพบลย.2532.ไมดอกนชอจระนนท.ในจระนนทพตรปรชา.ใบไมทหายไป.กรงเทพฯ:อานไทย.

ประยอมซองทอง.2533.ค�าน�าหนงสอ.ในนภาลย(ฤกษชนะ)สวรรณธาดา.รวมบทกลอนดอกไมใกล หมอน.กรงเทพฯ:ตนออ.

ไพลนรงรตน.2551.บทน�า.ในณ กาลเวลา: รวมบทกวของอดล จนทรศกด.กรงเทพฯ:ส�านกพมพมหาวทยาลยรงสต.

รนฤทยสจจพนธ.2549.จากขนบสนวลกษณ.ในเราอยคนละฟากของภผา.กรงเทพฯ:อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

วาณชจรงกจอนนต.2556.เสนทางของคนเขยนกลอนคนหนง.ในเรยงรอยถอยค�า.กรงเทพฯ:ตนออแกรมม.

วทยากรเชยงกล.2555.การท�าหนงสอและชมนมวรรณศลปธรรมศาสตรชวงป2508-2512.ในชตเดชเมธชตกล,บรรณาธการ. 50 ป วรรณศลป ธรรมศาสตร.

วจารณหนงสอในวรรณศลป.2508.สงหาคม.

ศภกจนมมานนรเทพ.2535.มาเปนเพอนขวญวรรณศลปกนดกวา.ในมตชนสดสปดาห.17กรกฎาคม2535.

อ�าพลสวรรณธาดา.2554.เลาเรองวรรณศลป:จดเรมตนของวรรณศลปจฬาฯ.ในคอชมรมอดมการณแหงงานเขยน หนงสอ ทระลกเนองในโอกาสครบปท 50 แหงการกอตง ชมรมวรรณศลป จฬา.

เฮอรเบรตฟลลปส.2512.วฒนธรรมของปญญาชนสยาม.ในส.ศวรกษ.ปญญาชนสยาม. กรงเทพฯ:กรงสยามการพมพ.

1. บทน�า กอนจะมาเปนองคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร (อมธ.) อยางในปจจบน อมธ.

เคยท�าหนาทประชาสมพนธกจกรรมของมหาวทยาลย เชน งานเสวนาวชาการ งานเฟนหาพธกร

การประกวดดาว-เดอนเปนตนครงหนงอมธ.เคยอยภายใตแนวคดและอดมคตทางการเมองท

เป ยมไปดวยพลงความมงม นในการเปลยนแปลงประเทศใหรดหนาไปกวาเดม เรยกไดวา

เปนสมย“ฉนจงมาหาความหมาย”ซงอยในชวงเวลาประมาณพ.ศ.2511-2516โดยมจดเรมตน

จากบทกว“ฉนจงมาหาความหมาย”ของวทยากร เชยงกลบางทศนะกวาประมาณพ.ศ.2506-

2516 โดยยดเอาการออกหนงสอ “สงคมศาสตรปรทศน” ซงมสลกษณศวรกษ เปนบรรณาธการ

คนแรก (ชาญวทย เกษตรศร, บรรณาธการ, 2548: 440) ยงไปกวานนแนวทางการท�างานทเหน

เดนชดในยคนของ อมธ. คอการท�ากจกรรมทเนนความบนเทงและการกฬาเสยสวนมาก โดยม

ฝายบรหารของมหาวทยาลยเปนผก�าหนดทศทางการท�างาน เรยกวาสโมสรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

(สมธ.)ซงไมตางไปจากทศทางการท�ากจกรรมในปจจบนทมนกศกษาเปนผเขามาบรหารนนเอง

ส�าหรบการเขยนบทความฉบบนผเขยนแบงออกเปน2ตอนตอนทหนงกลาวถงกาเนด

องคกรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในป พ.ศ. 2484 และการเปลยนแปลงรปแบบ

การปกครองนกศกษาในป พ.ศ. 2516 แนวคดเร องการก�าหนดทศทางการท�ากจกรรมของ

อมธ.จากเดมทมฝายบรหารของมหาวทยาลยเปนผก�าหนดทศทางการท�ากจกรรมมาทกล ม

นกศกษาทตองการเปนผก�าหนดทศทางการท�ากจกรรมดวยตวเอง

สวนตอนทสอง กลาวถงการท�ากจกรรมของ อมธ.ทเกยวของกบการเมองไทยในทศวรรษ2510ซงมอทธพลกบแนวคดทางการเมองของนกศกษาธรรมศาสตรอยางลกซงตงแตการตอตานระบอบเผดจการมาจนถงการตอตานระบบการเลอกตงในปจจบนและทส�าคญเหตใดทศทางการท�ากจกรรมของอมธ.ในปจจบนจงหวนกลบไปหา“ยคสายลมแสงแดด”อกครงซงจะไดลงพมพในจลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตรฉบบตอไป

พฒนาการขององคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร : จาก “แนวคดและอดมคตทางการเมอง”

ส “ความเรยบงายทางกจกรรม”พรพล แสงสวาง


2. ก�าเนดองคกรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรปพทธศกราช 2484 นบจากป พ.ศ. 2477-2490 แรกเรมของการกอตงมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (มธก.)ผสถาปนามหาวทยาลยศาสตราจารยดร.ปรดพนมยงคและผบรหารตางมความมงมนและพยายามอยางยงในการท�าใหมหาวทยาลยเปนศนยกลางการเรยนรส�าหรบนกศกษา ท�าใหนกศกษาทงในสวนกลางและในสวนภมภาคใหความสนใจและทยอยกนเขามาศกษาเลาเรยนในมหาวทยาลยแหงน มากข นเร อยๆ สวนเร องของการใชชวตร วมกนของนกศกษาภายในมหาวทยาลยนกศกษาเกดการรวมตวกนเปนกลมกอนและมมตรภาพทดตอกน

เมอนกศกษารวมตวกนเปนกลมกอนมากยงขน กจกรรมของนกศกษากเกดขนตามมาดวยเปนผลใหฝายบรหารของมหาวทยาลยตระหนกถงความส�าคญของการจดตงองคกรนกศกษามหาวทยาลยไดมการลงมตใหจดตง แผนกสโมสรของมหาวทยาลยธรรมศาสตร (ชาญวทยเกษตรศร และคณะ, 2535: 102) และการจดตงแผนกสโมสรในครงน ถอไดวาเปนกาวแรกทมความส�าคญตอการพฒนาเอกภาพของนกศกษาเปนอยางยง

การจดต งแผนกสโมสรของมหาวทยาลยธรรมศาสตร เปนไปตาม “ขอบงคบแผนกสโมสรมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองพทธศกราช 2484” โดยหลวงประดษฐมนธรรมหรอศาสตราจารยดร.ปรดพนมยงคผประศาสนการไดลงนามเมอวนท3กมภาพนธ2484 (เอกสารการบรหารงานทวไป มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 3 กมภาพนธ 2484) อกทงยงมอ�านาจในการแตงตงคณะกรรมการบรหารสโมสร ซงประกอบไปดวย ประธาน รองประธาน และกรรมการรวมทงหมด7ทานคณะกรรมการแตละชดจะด�ารงต�าแหนงอยคราวละ2ปกจกรรมของแผนกสโมสรในระยะแรก เปนเพยงกจกรรมท สรางความสนกสนานเพลดเพลน เพอท�าความรจกกนและสรางความสามคคกนในหมนกศกษา ซงเปนไปตามทปรากฏในขอบงคบของแผนกสโมสรฯทก�าหนดใหแบงกจกรรมของสโมสรเปน2แผนกคอ(1)แผนกการบนเทงและ(2)แผนกการกฬา(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:102-105)

การทมหาวทยาลยมองคกรทคอยดแลดานกจกรรมนกศกษาและเปนผก�าหนดกจกรรมใหกบนกศกษาแตเพยงฝายเดยว โดยทนกศกษาแทบจะไมมบทบาทในการบรหารแผนกสโมสรฯสกเทาไรนก ซงกมขอดกบนกศกษาอยบาง คอท�าใหชวตนอกหองเรยนของนกศกษามชวตชวามากยงขนกจกรรมทถกจดขนมาในชวงเวลานน ไดแกสารวตรนายสบการรวมกจกรรมงานรฐพธตางๆ งานฟตบอลประเพณรวมไปถงกจการลบอยาง “ขบวนการเสรไทย”ของนายปรดพนมยงคในชวงสงครามโลกครงท2อกดวย(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:120)


ขาวสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในหนงสอพมพมหาวทยาลย ปท 9 ฉบบท 5

วนจนทรท 31 กรกฏาคม พ.ศ. 2510

3. นกศกษากบการมสวนรวมในสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในปพทธศกราช 2491-2515

ในป พ.ศ. 2491 นเปนชวงเวลาทนกศกษารวมตวกนเรยกรองและผลกดนทจะขอเขาไปมสวนรวมในการบรหารงานกจการของ“แผนกสโมสรฯ” นบเปนครงแรกทนกศกษาไดเคลอนไหวอยางเหนไดชดตงแตมการกอตง มธก. ขนมา โดยในขณะนนไดมนกศกษากลมหนง ไดแกนายลวละลองบนนาคนายพพฒน โปษยานนทนายดษฎสวสด-ชโตนายมทนะหลายสะอาด

จลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตร76

นายองอาจ นาครทรรพ และนายประจวบ อมพะเศวต มความคดรเรมทจะใหนกศกษามสทธในการปกครองตนเองอยางแทจรง จงไดรวมกนยกรางขอบงคบแผนกสโมสรฯ ขนมาใหม ตามขอบงคบ“ระเบยบการสโมสรมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง พ.ศ. 2491” อนมสาระส�าคญคอ การใหนกศกษาเขาไปมบทบาทในการบรหารจดการงานแผนกสโมสรมากขน (ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:187)

ตามระเบยบการน ไดก�าหนดใหนกศกษาในแตละชนปเลอกตวแทนของตนเองขนมาเปนคณะกรรมการนกศกษา ซ งจะตองเขาไปบรหารงานรวมกบแผนกสโมสรของมหาวทยาลยท�าหนาทในการรบผดชอบดานนโยบาย โดยใหเลอกประธานและกรรมการแผนกตางๆขน เพอท�าหนาทในการรบผดชอบกจกรรมในแตละแผนก และการเคลอนไหวของกลมนกศกษาดงทกลาวมานนท�าใหเกดมการตรา “ขอบงคบสโมสรมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง พทธศกราช 2491” โดยมนายเดอน บนนาค เปนผลงนามแทนผประศาสนการมหาวทยาลยเมอวนท 17 สงหาคม 2491 เพอทจะน�ามาบงคบใชอยางเปนทางการ อนมนายลวละลองบนนาค เปนประธานคณะกรรมการนกศกษา และเปนคนแรกของ มธก. อยางไรกตามแมวาการเคลอนไหวของกลมนกศกษาจะไมสามารถหลดพนจากอ�านาจการควบคมของฝายบรหารมหาวทยาลย แตกนบเปนจดเรมตนทส�าคญไมนอยทท�าใหเกดการเปลยนแปลงโดยนกศกษามสวนรวมในการก�าหนดนโยบายการบรหารสโมสรฯ และการลงนามของ นายเดอน บนนาคในขอบงคบการดงกลาวนนเปดชองทางใหนกศกษาพฒนากจกรรมของสโมสรฯใหเตบโตตอไปได

ปจจยทสงผลใหนกศกษากลมนเกดความคดรเรมทจะปกครองตนเอง ประการแรกคอสวนหนงมาจากสภาพแวดลอมทางการเมองในชวงเวลานน กลาวคอ การท มหาวทยาลยถกคกคามอยางหนกภายหลงจากการท�ารฐประหาร 8 พฤศจกายน 2490 ซงท�าใหมหาวทยาลยจ�าตองอยภายใตการปกครองระบอบเผดจการทหารไปโดยปรยาย จงท�าใหบรรดานกศกษาตางตระหนกถงสทธและเสรภาพในการปกครองตนเอง โดยในระเบยบการสโมสรมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองน เปนระเบยบขอบงคบฉบบแรกทรบรองให “คณะกรรมการนกศกษา” เปนองคกรทปกครองตนเองและเขารวมท�างานในสโมสรมหาวทยาลยได ประการตอมาคอ การทผบรหารสวนหนงของมหาวทยาลยตองเขารบหนาทในการบรหารประเทศภายหลงสนสดสงครามโลกครงท 2 (ชาญวทย เกษตรศร และคณะ, 2535: 128) และหลงจากการรฐประหารเมอวนท 8 พฤศจกายน 2490 มหาวทยาลยธรรมศาสตรถกกลาวหาวาเปนฐานการเมองใหแกนายปรด พนมยงค เปนเหตใหมหาวทยาลยถกคกคามอยางหนกจากฝายทหารดงน นการโอนกจการบางอยางใหอย ในความดแลของนกศกษาจงมความจ�าเปนอยางย งเพอแสดงใหเหนถงหนาทของมหาวทยาลยทเปนแหลงสงสอนวชาความรแกนกศกษา มไดเปนไปเพอวตถประสงคแอบแฝงทางการเมองแตอยางใด(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:142)

ตงแตปพ.ศ.2491เปนตนมามนกศกษาเขารบฟงการบรรยายทมหาวทยาลยเพมมากขนท�าใหตองขยายเวลาการบรรยายจาก 08.00 น.-10.00 น. ออกไปจนถงเวลา 18.00 น. ในบางรายวชา(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:188)และเมอประกอบกบนกศกษามองคกรทมอ�านาจในการปกครองตนเอง ท�าหนาทดแลกจกรรมของนกศกษา ท�าใหบรรยากาศภายในมหาวทยาลยมชวตชวาตางจากกอนหนานอยางชดเจน กจกรรมนกศกษาในชวงเวลาน ไดแก


การแขงขนกฬาระหวางคณะกรรมการ การทศนศกษาเพอดงานและทองเทยว กจกรรมปาฐกถาและโตวาท การท�าวารสารและหนงสอพมพ ซงเปนหนงสอพมพของคณะกรรมการนกศกษาทออกระหวางป2491-2495คอ“ธรรมจกร” รวมไปถงกจกรรมฟตบอลประเพณทไดรบการฟนฟขนมาใหมหลงจากถกระงบไปในชวงป 2487-2491 จะเหนไดวากจกรรมนกศกษาเพมขนเปนอยางมากและนกศกษามกจกรรมใหเขารวมตลอดทงปการศกษา(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:191)

นอกจากกจกรรมทกลาวถงแลว นกศกษาสวนหนงยงไดเขารวมกบ “คณะกรรมการ

สนตภาพแหงประเทศไทย” เมอเดอนเมษายน 2494 เพอคดคานการสงทหารไทยไปรบใน

สงครามเกาหล ตอมามการประชมคณะกรรมการนกศกษา โดยทประชมมมตใหคณะกรรมการนกศกษาเปนผน�าการเรยกรองในครงน และไดมการตงคณะกรรมการสนตภาพของนกศกษาขนเพอท�าหนาทแถลงการณและใหสมภาษณกบหนงสอพมพถงวตถประสงคของการเรยกรองในครงน มนกศกษาลงนามสนบสนนการเรยกรองกวาสองพนคนจนกระทงคณะกรรมการนกศกษาทมนายอาทร พทธสมบรณ นายทวป วรดลก นายประจวบ อมพะเศวต นายปรญญา ลละศรนายมารต บนนาคนายไวฑรย สนธวณชนายลวละลองบนนาคนายอารยอมสมบตและนายพรชยแสงชจจถกสงหามเขารบฟงการบรรยายและหามเขามหาวทยาลยเปนเวลา1ปเมอวนท14สงหาคม2494แตทง9คนกยงคงไปเรยนตามปกตและท�าหนงสอถงคณะกรรมการมหาวทยาลยใหพจารณาค�าสงทมชอบน แตทางคณะกรรมการมหาวทยาลยกลบออกค�าสงใหลบชอนกศกษา5คนไดแกนายอาทรพทธสมบรณนายทวปวรดลกนายประจวบอมพะเศวตนายปรญญาลละศรและนายลวละลองบนนาคออกจากทะเบยนนกศกษาเมอวนท8กนยายน2494(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:205)

เมอวนท 11 ตลาคม 2494 มนกศกษากลมหนงเรยกรองและบกเขายดมหาวทยาลยคนอนเน องมาจากการเหตการณ “กบฏแมนฮตตน” ทท�าใหผ บรหาร เจาหนาท และอาจารยมหาวทยาลยถกจบกมเปนจ�านวนมาก ภายหลงมหาวทยาลยถกยดพ นทภายใตค�าส งของคณะทหารและกฎอยการศก เนองจากเชอวาผกอการกบฏครงนมความสมพนธกบนายปรด พนมยงค และมหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอวนท 29 มถนายน 2494 แมวากฎอยการศกจะถกยกเลกไปเมอวนท 6 กนยายน 2494 แตมหาวทยาลยกไมสามารถเปดท�าการเรยนการสอนไดเปนเหตใหนกศกษาไมสามารถเขามหาวทยาลยได จงตองใชสถานทของเนตบณฑตสภา และโรงเรยนเตรยมอดมศกษาของจฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนสถานทเรยน แตดวยความรกความผกพนทมตอมหาวทยาลยจงเกดการรวมตวกนของนกศกษาเพอชมนมเดนขบวนประทวงในวนท 11 ตลาคม 2494 ซงมนกศกษามาชมนมกนจ�านวนกวาสองพนคน และมนกศกษาจากตางมหาวทยาลยมารวมชมนมดวยกวาสองรอยคน โดยมารวมตวกนทหนาเนตบณฑตสภากอนทจะเคลอนไปยงรฐสภาเพอกดดนรฐบาลทหารของจอมพล ป. พบลสงคราม แมวาการชมนมประทวงในครงนจะไมประสบผลส�าเรจ แตนกศกษากคงความพยายามทจะยดมหาวทยาลยคน จงเกดเหตการณเมอวนท5พฤศจกายน2494โดยเรมจากกจกรรมทศนศกษาของนกศกษาทจดขนเปนประจ�าทกป ครนกลบจากการทศนศกษาในครงน นกศกษาจ�านวนมากกวาพนคนพรอมใจกนขนรถทวรจ�านวน 15 คนจากหวล�าโพงเดนทางเขาสมหาวทยาลย เหตการณนถอเปนสญลกษณของ


การยดคนมหาวทยาลยจากอ�านาจเผดจการทหารและตอมาไดกลายมาเปน“วนธรรมศาสตรสามคค” ซงมงานเฉลมฉลองเปนประจ�าทกป จนกระทงถกยกเลกไปในป พ.ศ. 2503 และไดเปลยนมาเปนวนท10ธนวาคมแทนในปพ.ศ.2506(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:198)

ตอมาในป2500นกศกษาไดมการเคลอนไหวทางการเมองทส�าคญอกครงหนงคอการเขารวมกบนกศกษาสถาบนอนๆ และประชาชนเพอประทวงการเลอกตงในวนท 26 กมภาพนธ2500หรอเรยกกนวา “การเลอกตงสกปรก” ซงพรรคเสรมนงคศลาของจอมพลป.พบลสงครามสามารถเอาชนะพรรคประชาธปตยของนายควงอภยวงศ โดยนกศกษาชมนมและเดนขบวนประทวงจากถนนราชด�าเนนและเคลอนไปชมนมทหนาท�าเนยบรฐบาลเมอวนท2มนาคม2500เปนเหตใหรฐบาลตองประกาศสถานการณฉกเฉน จนกระทงรฐบาลสามารถเจรจากบผชมนมไดเปนผลส�าเรจและยกเลกการประกาศสถานการณฉกเฉนเมอวนท12มนาคม2500(ชาญวทยเกษตรศร, บรรณาธการ, 2548: 430) อยางไรกตามเหตการณการประทวงในครงนกท�าใหความชอบธรรมทางการเมองของจอมพลป.พบลสงครามตกต�าลง

จากทกลาวมาขางตน แสดงใหเหนถงสภาพขององคกรนกศกษาและกจกรรมของนกศกษาทอยในบรบททางการเมองชวงทศวรรษ 2490 กลาวคอ นกศกษาเรมเกดความตนตวทางการเมองและมกจกรรมทางการเมองมากข น แมวารฐบาลจะพยายามจ�ากดบทบาทและกจกรรมทางการเมองของนกศกษา แตกไมถงกบปดกนนกศกษาโดยสนเชง เนองจากรฐบาลยงคงยอมใหมองคกรนกศกษาทมการปกครองตนเองตอไป

4. การเรยกรองใหเปลยนจาก “สมธ.” เปน “อมธ.” ในปพทธศกราช 2516

การเปลยนแปลงรปแบบองคกรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร เปนผลพวงมาจากความเปลยนแปลงของสงคมทงภายนอกและภายในมหาวทยาลย กลาวคอ ในสงคมภายนอกสภาพแวดลอมทางการเมองเปลยนไปหลงจากการถงแกอสญกรรมของจอมพลสฤษด ธนะรชตขบวนการนกศกษาเรมตนตวขนมาพรอมกบความเปนประชาธปไตยอกครงหนงจากการประกาศใช“ขอบงคบมหาวทยาลยธรรมศาสตรวาดวย สโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พทธศกราช 2507” (ชาญวทย เกษตรศร และคณะ, 2535: 316) ซงออกโดยมหาวทยาลยธรรมศาสตร นบเปนการเปดโอกาสใหนกศกษาไดเลอกตงกนเองในบางสวน สวนทางมหาวทยาลยจะแตงตงเฉพาะนายก อปนายกและกรรมการบางต�าแหนง ถงแมวาการเลอกตงดงกลาวมใชการเลอกตงทสามารถท�าใหนกศกษาเขาไปมสวนรวมในการบรหารในมหาวทยาลยไดแตถอเปนกาวแรกทท�าใหนกศกษาไดรจกการเลอกตงตามรปแบบการปกครองระบอบประชาธปไตย

ในป 2511 ระบอบประชาธปไตยเรมทอแสงอยในจตวญญาณของนกศกษามากยงขนทางมหาวทยาลยธรรมศาสตรจงประกาศใช “ขอบงคบมหาวทยาลยธรรมศาสตรวาดวย สโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พทธศกราช 2511” (เอกสารการบรหารงานทวไปมหาวทยาลยธรรมศาสตร.4เมษายน2511)ขนมาใหมนบเปนขอบงคบทเปดกวางทางเสรภาพใหกบนกศกษาอยางเตมทในการปกครองตนเอง ในขณะนนทางมหาวทยาลยเองกไดจดใหนกศกษามการเลอกตงเกดขน และการเลอกตงในครงนถอเปนการเลอกตงทสงผลใหนกศกษาเขามาบรหารงานสโมสรอยางจรงจงเปนครงแรกตงแตเรมมแผนกสโมสรในมหาวทยาลย


อยางไรกตาม แมจะไดมการจดการเลอกตงขนมาแลว แตไมสามารถยตปญหาทเกดขนไดภายหลงการเลอกตง มเร องขดแยงว นวายภายใน การบรหารงานจงเตมไปดวยเหตขดของนกศกษาจงออกมาเรยกรองใหระงบการใชขอบงคบนเสย พรอมกบเสนอใหใชขอบงคบทรางขนมาใหมในรปแบบองคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร หรอเรยกชอยอวา อมธ. ผทเปนกรรมการมทงฝายบรหารมหาวทยาลย และฝายสภานกศกษา เพอวางนโยบายและควบคมถวงดลอ�านาจซงกนและกนอนเปนการเลยนแบบมาจากระดบชาตทมฝายรฐบาลเปนฝายบรหารและมรฐสภาเปนฝายนตบญญตท�าหนาทตรวจสอบการท�างาน(บญเกดงอกค�า,2526:31)

4.1 กลมคนทเปนผน�าในการเรยกรอง

การเรยกรองใหใชขอบงคบทรางขนมาใหมในรปแบบองคการนกศกษาเรมทวความรนแรงขนตงแตป2513โดยมกลมนกศกษาทเปนผน�าในการเรยกรองทส�าคญคอคณะกรรมการสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ซ งเปนกล มนกศกษาท ช วยเหลอและจดกจกรรมในมหาวทยาลยใหกบเพอนนกศกษา เมองานสโมสรนกศกษาถกบรหารโดยกลมนกศกษาอยางเตมรปแบบแลว จงท�าใหกลมนกศกษาทเขามาบรหารงานสโมสรนตองประสบปญหาท�าใหกลมนกศกษาตระหนกถงการบรหารตนเองมากขนและเรมมแนวคดทตองการใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองเปนรปแบบองคการนกศกษา

ขาวองคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในหนงสอพมพมหาวทยาลย ปท 15 ฉบบท 5

วนจนทรท 17 กรกฏาคม พ.ศ. 2515


เมอเอกสารการยกรางทกลมนกศกษาไดจดท�าขนผานมตทประชมสภามหาวทยาลยแลวท�าใหกลมนกศกษารวมมอกนด�าเนนการใหเกดการเปลยนแปลงโดยเรวทสด และสงทสามารถบงบอกถงความพยายามใหเกดการเปลยนแปลงของคณะกรรมการสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรดงขาวทลงในหนงสอพมพมหาวทยาลยวา...

“...นายสมพนธ เศรษฐาภรณ นายก ส.ม.ธ. ไดกลาวเปดเผยกบ “มหาวทยาลย” วา สโมสรไดกาหนดวนเลอกตงตาแหนงตางๆ ขององคการเรยบรอยแลว โดยจะทาการเลอกตงในวนศกรท ๒ มนาคม ระหวางเวลา ๗.๐๐ – ๑๙.๐๐ น. ณ สนามฟตบอล ม.ธ. ...อยางไรกตามสโมสรกาหนดจะใหมการเลอกตงอยางแนนอนในวนท ๒ มนาคม แมวารางองคการนกศกษาจะไมผานสภามหาวทยาลย...” (หนงสอพมพมหาวทยาลย,2516ก:1)

กลมบคคลทมความส�าคญตอการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองในครงนคออธการบด และคณาจารยมหาวทยาลยธรรมศาสตรเปนผมบทบาทชวยสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองเปนองคการนกศกษาดงค�ากลาวของอธการบดในหนงสอพมพมหาวทยาลยวา…

“...ศาสตราจารย สญญา ธรรมศกด อธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร ชแจงเรององคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรวา คณะกรรมการฝายการนกศกษาของอธการบดกาลงพจารณาอย เม อเรยบรอยแลวจงจะประกาศใชบงคบตอไป...” (หนงสอพมพมหาวทยาลย,2515:1)

จากทกลาวมาขางตน แสดงใหเหนถงบทบาทและความมงมนในการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองนกศกษาอยางเหนไดชดทงนอาจเปนเพราะนกศกษาทเขามาบรหารงานสโมสรไดประสบกบปญหาตางๆ นานา ซงบางปญหากไมสามารถทจะแกไขได จงท�าใหเกดความคดทจะเปลยนแปลงรปแบบการปกครองเสยใหมและรปแบบการปกครองทนกศกษาไดเสนอและยกรางขนสสภามหาวทยาลยนนกคอรปแบบการปกครองแบบองคการนกศกษานนเอง


วนองคารท 20 กมภาพนธ พ.ศ. 2516


4.2 กระบวนการด�าเนนการเปลยนจากสมธ. ส อมธ.

หลงจากมหาวทยาลยธรรมศาสตรผานพนการเลอกตง ความวนวายและปญหากเกดขนตามมาดงทกลาวไวแลวขางตน แสดงใหเหนวารปแบบการปกครองแบบสโมสรนกศกษานน ไมสามารถตอบค�าถามทอยในใจของนกศกษาได จงท�าใหนกศกษาลกขนมาเรยกรองใหระงบใช“ขอบงคบมหาวทยาลยธรรมศาสตรวาดวย สโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พทธศกราช 2511” (เอกสารการบรหารงานทวไปมหาวทยาลยธรรมศาสตร.4 เมษายน2511)และไดมการรางขอบงคบข นมาใหมในรปแบบองคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรพรอมกบมการเสนอใหทางมหาวทยาลยใชขอบงคบนโดยเรวทสด อยางไรกตามการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองนกศกษาจาก“สโมสรนกศกษา” ส “องคการนกศกษา” มการด�าเนนการในแตละขนตอนอยางคอยเปนคอยไปตามกฎระเบยบของมหาวทยาลย โดยเรมจากการรางขอบงคบจนแลวเสรจและยนรางขอบงคบใหกบสภามหาวทยาลย เพอรบพจารณาและลงมตอนมตใหประกาศใชอยางเปนทางการ

ทางกลมนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร โดยเฉพาะคณะกรรมการจากสโมสรนกศกษาซงเปนกลมผน�าในการเรยกรองใหเกดการเปลยนแปลงในขณะนน ไดรวมมอกนคนควาหาขอมลเกยวกบรปแบบการปกครองนกศกษาขนมาใหม จงท�าใหไดมาซงรปแบบการปกครองแบบองคการนกศกษา โดยมทงฝายบรหารและฝายสภานกศกษาทวางนโยบายและควบคมถวงดลอ�านาจกนไปในตว และมการเรยกรองใหเกดรปแบบการปกครองแบบองคการนกศกษาตงแตป พ.ศ. 2513 เปนตนมา หลงจากนนคณะกรรมการทปรกษาฝายการนกศกษาของอธการบดจงเขยนรางขอบงคบขนมาใหมและด�าเนนการแลวเสรจในป2514ภายใตชอวา “(ราง) ขอบงคบมหาวทยาลยธรรมศาสตร วาดวยการปกครองนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2514” (สรสวด พนจวเทศภณฑ, 2515:1) เมอพจารณาจากขอบงคบฉบบนแลว ขอบงคบฉบบนสะทอนใหเหนถงรปแบบการปกครองทแตกตางไปจากรปแบบการปกครองแบบสโมสรนกศกษาอยาง


วนองคารท 20 กมภาพนธ พ.ศ. 2516


เหนไดชด กลาวคอ ในสวนของสโมสรนกศกษาเดมทมหนาทในการจดกจกรรมใหกบนกศกษาเพอสรางความสนกสนานและความบนเทงภายในมหาวทยาลยเทานนแตในรปแบบการปกครองแบบองคการนกศกษาน ถอเปนการเลยนแบบมาจากการปกครองระดบชาตทมฝายรฐบาลเปนฝายบรหาร และมรฐสภาเปนฝายนตบญญตท�าหนาทตรวจสอบ ซงในขอบงคบทรางมานระบไวอยางชดเจนวา องคการนกศกษาประกอบดวยนกศกษาทกคณะและแผนกอสระ แบงสวนการปกครองออกเปน 3 สวนดวยกนคอ (1) สภาองคการนกศกษา (2) องคการบรหารนกศกษาและ(3)คณะตลาการองคการนกศกษา(สรสวดพนจวเทศภณฑ,2515:59-62)

ภายหลงจากการรางขอบงคบเปนทเรยบรอยแลวทางสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรตระหนกดในความส�าคญของการปกครองตนเองของนกศกษาจงไดจดใหมการอภปรายวาดวยขอดและขอเสยของระบบสโมสรและ (ราง) องคการนกศกษา เพอใหเพอนนกศกษารวมพจารณาวาถงเวลาแลวหรอยงทนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรจะไดมการปกครองตนเองและไดจดพมพหนงสอ “การอภปรายเรองธรรมศาสตรกบการปกครองในรปองคการนกศกษา” เมอวนจนทรท3กรกฎาคม2515เพอใหเพอนนกศกษาไดเปรยบเทยบเปนขอมลในการประกอบการอภปรายในวนศกรท7กรกฎาคม2515โดยมวตถประสงคอยางชดเจนดงตอไปน

“....การอภปรายครงนมวตถประสงคทจะใหเพอนไดทราบถงลกษณะของการปกครองตนเองตามรางองคการนกศกษานนกหมายถงความพรอมของเพอนนกศกษาทจะปกครองตนเองและในโอกาสตอไปทางสโมสรจะจดใหมการสารวจประชามตจากเพอนนกศกษาวาสมควรแลวหรอยงท นกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรจะไดปกครองตนเอง แตกไมไดหมายความวาเมอเพอนนกศกษาเหนดวยกบรางองคการนกศกษาฉบบ ๒๕๑๔ นแลวจะประกาศใชรางองคการฉบบนไดเลย เพราะรางองคการนจะตองผานทประชมฝายการนกศกษาของอธการบดทประชมคณะบด และ ทประชมสภามหาวทยาลย แลวจงประกาศใชได ซงทางสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรคาดวา การปกครองตนเองของนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร คงประสบผลสาเรจในไมชาน...”(สรสวดพนจวเทศภณฑ,2515:ค�าน�า)

เมอการอภปรายผานพนไปไดไมนาน ทางคณะกรรมการทปรกษาฝายการนกศกษาของอธการบดจงไดรวบรวมความคดเหนจากนกศกษา และไดแกไขขอมลบางประการภายในรางองคการนกศกษาฉบบนเสยกอน จากนนจงเรมยนเสนอรางองคการนกศกษาตอทประชมสภามหาวทยาลย แตกลบไมเปนผลส�าเรจดงทนกศกษาคาดหวง เนองจากมกระบวนการหลายขนตอนในการด�าเนนการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองนกศกษาภายในมหาวทยาลยเสยกอนโดยศาสตราจารยสญญาธรรมศกด ซ งเปนอธการบดในขณะนนมค�าสงใหคณะกรรมการทปรกษาฝายการนกศกษาของอธการบดพจารณายกรางขอบงคบวาดวยการปกครองนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรขน และตอมาทประชมคณบดไดลงมตก�าหนดหลกการวตถประสงคขอบเขตและนโยบายวาดวยองคการนกศกษาเพอประกอบการพจารณาในการยกราง

อยางไรกตามคณะกรรมการทปรกษาฝายการนกศกษาของอธการบด ไดประชมกนถงปญหาในการยกรางเพอใหมหาวทยาลยพจารณาอกครงหนง จนกระทงไดรางองคการนกศกษาขนมาใหมคอ “(ราง) ขอบงคบมหาวทยาลยธรรมศาสตร วาดวยการปกครองนกศกษา


มหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2515” (หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2) มธ.2.10.1/27) และไดด�าเนนตามกระบวนการของมหาวทยาลย โดยการเสนอในทประชมคณบดในชวงตนเดอนมกราคมพ.ศ. 2516 เมอผานการพจารณาจากทประชมคณบดแลว จงสามารถน�าเสนอในทประชมสภามหาวทยาลยครงท2/2516ทก�าลงจะมขนในเดอนกมภาพนธ

รางขอบงคบนไดแบงสวนการปกครองของนกศกษาเปน 2 สวน ไดแก สวนของสภานกศกษาและสวนขององคการบรหาร โดยทงสองสวนนจะตองมาจากการเลอกตงของนกศกษาทวารางขอบงคบฉบบนทางสโมสรนกศกษาไดมหนงสอคดคานไปยงอธการบดเมอวนท 15 มกราคมพ.ศ. 2516 วาไมมความเหมาะสมในสวนของคณสมบตผรบเลอกตง ซงทางมหาวทยาลยจ�ากดวาตองศกษาอยในระดบปรญญาตรไมเกนปท 4 และไมใหผทจบปรญญาตรแลวลงสมครรบเลอกตง ทางสโมสรนกศกษาไมเหนดวยกบขอจ�ากดน โดยมความเหนวานกศกษาควรมโอกาสเขารวมกจกรรมตราบเทาทยงคงมสถานภาพนกศกษาอย กลาวโดยสรปวาผสมครนนหากมสถานภาพนกศกษาปรญญาตรแมวาจะศกษาเกนปท 4 (นกศกษาทเรยนไมจบภายในระยะเวลา4 ป) กสามารถสมครได นอกจากนยงไดมเสยงคดคานจากนกศกษาคณะเศรษฐศาสตร นายนรมาน พฒนเสรโดยไดรวบรวมขอเสนอทมตอรางขอบงคบขอท13มสาระส�าคญคอตองการใหนกศกษาทลงสมครรบเลอกตงนนมความพรอมในการท�างานใหองคการนกศกษา ซงควรจะเปนนกศกษาทมความรบผดชอบ มผลการเรยนในเกณฑดเพอไมใหการท�างานสงผลกระทบตอการเรยนมากนก นอกจากนยงเหนวาการใหนกศกษาทเรยนเกน 4 ป แตยงมสถานภาพนกศกษาเขาท�างานในองคการ เน องจากเปนผท ถอวามประสบการณน นเปนเร องทสมควร(หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2) มธ.2.10.1/27) ซงแสดงใหเหนความตนตวและความสนใจของนกศกษาทมตอองคการนกศกษาเปนอยางมาก


วนจนทรท 26 กมภาพนธ พ.ศ. 2516


ในวนพฤหสบดท22กมภาพนธพ.ศ.2516รางองคการนกศกษาไดน�าเขาพจารณาในทประชมสภามหาวทยาลยเปนทเรยบรอย นกศกษาตางตงหนาตงตารอการประกาศจากทางมหาวทยาลยอยางใจจดใจจอ จนกระทงเลกการประชมสภามหาวทยาลย เวลา 12.15 น. จากรายงานการประชมระบไววา “....3. เรององคการนกศกษา ทประชมมมตอนมตใหประกาศใชขอบงคบวาดวยการปกครองนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2516 ตามทเสนอ...” (เอกสารการบรหารงานทวไป มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 22 กมภาพนธ 2516) หนงสอพมพมหาวทยาลยกไดเผยแพรขาวนใหนกศกษารบรกนอยางทวถง โดยมการพาดหวขาวอยในระดบสายตา ดงขาวทลงในหนงสอพมพมหาวทยาลยวา “...องคการ นศ. ผานสภามหาวทยาลยแลว คาดเลอกตงใน 2 มนาคมน แนนอน..”(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2516ข:1)และในวนพธท28 กมภาพนธ พ.ศ. 2516 มหาวทยาลยธรรมศาสตรจงไดประกาศใช “ขอบงคบมหาวทยาลยธรรมศาสตรวาดวยการปกครองนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2516” ลงนามโดยศาสตราจารยพระยาอรรถการยนพนธ นายกสภามหาวทยาลย (เอกสารการบรหารงานทวไปมหาวทยาลยธรรมศาสตร. 28กมภาพนธ 2516)อยางเปนทางการโดยมวตถประสงคทแตกตางจากรปแบบการปกครองแบบสโมสรนกศกษาดงน

“.... สวนท ๑

วตถประสงคของการปกครอง

ขอ ๔. การปกครองนกศกษามวตถประสงค ดงตอไปน

(1) เพอใหนกศกษาไดรบการฝกฝนในการใชสทธเสรภาพ และในการปกครองตนเอง ตามระบอบประชาธปไตย ภายในกรอบแหงเหตผล กฎหมาย ขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมอนดงาม

(2) เพอใหนกศกษามความสามคคเปนอนหนงอนเดยวกน และมทศนคตกวางขวาง

(3) เพอใหนกศกษามความรบผดชอบ และใหไดรบการฝกตนเองใหเปนประโยชน แกสงคมและประเทศชาตโดยสวนรวม

(4) เพอใหนกศกษามบคคลกภาพพลานามยด และรจกเขาสงคม ตลอดจนฝกฝน ในการจดกจกรรมใหเปนไปตามวตถประสงคขางตน ...”

กอนการประกาศใชขอบงคบ ไดมการตดประกาศเพอรบสมครผรบเลอกตงสภานกศกษาและกรรมการบรหารองคการนกศกษา เพอใหผทสนใจสามารถขอรบใบสมครไดในวนท 20กมภาพนธ2516และยนใบสมครภายในวนท22-28กมภาพนธ2516ณทท�าการสโมสรนกศกษาโดยไดก�าหนดวนเลอกตงสมาชกสภานกศกษา และกรรมการบรหาร รวมไปถงกรรมการชมนมในวนท 2 มนาคม 2516 (หนงสอพมพมหาวทยาลย, 2516ก: 1) เพอทจะไดมาซงรปแบบองคการนกศกษาโดยเรวท สด แตทวามการเล อนวนเลอกต งออกไป เหตเกดจากสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรยงขาดความพรอมในการจดการเลอกตง และก�าหนดการเลอกตงใหมในสปดาหแรกของปการศกษา2516(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2516ค:1)


เมอวนท 7 มถนายน พ.ศ. 2516 “สโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร” ไดรบการประกาศยกฐานะขนเปน “องคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร” หลงจากการเลอกตงถกเลอนมาเปนเดอนจงท�าใหการเลอกตงเกดขนอกครงหนงในวนท11-13มถนายน2516ซงเปนชวงระยะเวลาปดภาคการศกษาจงท�าใหมนกศกษามาใชสทธเลอกตงเปนจ�านวนนอยกวารอยละ 40ผลการเลอกตงในครงนปรากฏวา “พรรคพลงธรรม” ไดชยชนะในการเลอกตง โดยไดทนงในสภานกศกษาจ�านวน42ทนง จากทงหมด45ทนง (ชาญวทย เกษตรศร,บรรณาธการ, 2548:444-446)และไดเขาบรหารองคการนกศกษาหลงจากนนทางมหาวทยาลยธรรมศาสตรจงไดประกาศแตงตงคณะกรรมการบรหารองคการนกศกษาในปการศกษา 2516 อยางเปนทางการในวนท 2 สงหาคมพ.ศ. 2516 โดยมนายพรพล ตรยะเกษม เปนนายกองคการนกศกษาคนแรกของมหาวทยาลยธรรมศาสตร (หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2) มธ.2.10.1/27)

5. บทสงทาย ในบทความตอนทหนงฉบบน ผเขยนตองการอธบายพฒนาการขององคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในชวงระยะเวลาแรกเร มต งแตการก�าเนดองคกรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในป พ.ศ. 2484 ไปจนถงการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองนกศกษาในป พ.ศ. 2516 โดยมงหวงใหทานผอานไดเหนถงพฒนาการของ อมธ. ทามกลางสภาวะทางสงคมและการเปลยนแปลงทางการเมองครงแลวครงเลา เปนตวกระตนใหนกศกษาเกดความกระตอรอรนในการปกครองตนเอง และนบเปนสงทนาสนใจอยางยงทท�าใหนกศกษาหลายคนมความเหนพองตองกนเชนน

ส�าหรบในบทความตอนทสองนน ทจะกลาวถงบทบาทของอมธ. ตอเหตการณทางการเมองทส�าคญและถอไดวาเปนเหตการณทางการณเมองครงยงใหญในประวตศาสตรไทย เหตการณ14 ตลาคม 2516 ซงมองคกรนกศกษาอยาง อมธ. เปนฟนเฟองทส�าคญในการขบเคลอนใหเกดเหตการณนผลพวงจากเหตการณ14ตลานเองทสงผลใหกจกรรมทางการเมองของนกศกษามความเขมขนมากยงขน ซงผเขยนจกไดรวบรวมขอมลและหลกฐานทางประวตศาสตร น�าเสนอในบทความตอนทสองตอไป


เอกสารอางองชาญวทยเกษตรศรและคณะ.2535. ส�านกนนธรรมศาสตรและการเมอง พ.ศ. 2477-2511.กรงเทพฯ:ส�านกพมพดอกหญา

ชาญวทยเกษตรศร,บรรณาธการ.2548. ธรรมศาสตรและการเมองเรองพนท.กรงเทพฯ:มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตร และมนษยศาสตร.

บญเกดงอกค�า.2526.ธรรมศาสตร มหาวทยาลยแหงความหวง ดร. ปวย องภากรณ คนดทโลกตองการ. กรงเทพฯ:ววตรศลปการพมพ.

สรสวดพนจวเทศภณฑ.2515.การอภปรายเรองธรรมศาสตรกบการปกครองในรปองคการนกศกษา. กรงเทพฯ: ส�านกพมพบพธ.

หนงสอพมพมหาวทยาลย.2510.ฉบบท5,ปท9.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.


หนงสอพมพมหาวทยาลย.2516ก.ฉบบท26,ปท15.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

หนงสอพมพมหาวทยาลย.2516ข.ฉบบท27,ปท15.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

หนงสอพมพมหาวทยาลย.2516ค.ฉบบท28,ปท15.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.(2)มธ.2.10.1/27กลอง3.กจกรรมนกศกษา.(ราง) ขอบงคบมหาวทยาลย ธรรมศาสตร วาดวยการปกครองนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2515.

หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.(2)มธ.2.10.1/27กลอง3.กจกรรมนกศกษา.ขอเสนอ ขอคดเหนเพมเตม เกยวกบรางองคการฯ ขอ 13.

หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.(2)มธ.2.10.1/27กลอง3.กจกรรมนกศกษา.ประกาศมหาวทยาลยธรรมศาสตร เรอง แตงตงคณะกรรมการบรหารองคการนกศกษา (ปการศกษา 2516).2สงหาคม2516.

เอกสารการบรหารงานทวไปมหาวทยาลยธรรมศาสตร.กองกลางส�านกงานอธการบด.แฟมรวบรวมขอมลการปกครองนกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.ขอบงคบแผนกสโมสร มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองพทธศกราช 2484. 3กมภาพนธ 2484.

เอกสารการบรหารงานทวไปมหาวทยาลยธรรมศาสตร.กองกลางส�านกงานอธการบด.แฟมรวบรวมขอมลการปกครองนกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.ขอบงคบมหาวทยาลย ธรรมศาสตร วาดวยสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. ๒๕๑๑.4เมษายน2511.

เอกสารการบรหารงานทวไปมหาวทยาลยธรรมศาสตร.กองกลางส�านกงานอธการบด.แฟมรวบรวมขอมลการปกครองนกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.บนทกมตทประชมสภามหาวทยาลย โดยยอ ครงท 2/2516 ณ หองประชมสภา มหาวทยาลย.22กมภาพนธ2516

เอกสารการบรหารงานทวไปมหาวทยาลยธรรมศาสตร.กองกลางส�านกงานอธการบด.แฟมรวบรวมขอมลการปกครองนกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.ขอบงคบมหาวทยาลยธรรมศาสตร วาดวยการปกครองนกศกษามหาวทยาลย ธรรมศาสตร พ.ศ. ๒๕๑๖. 28 กมภาพนธ2516.

สารตถะและสถานะของชดนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ราวเดอนกนยายน 2556 นกศกษากลมหนงในมหาวทยาลยธรรมศาสตรไดรวมตวประทวงตอตานการบงคบใสชดนกศกษาในวชา“TU130 สหวทยาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย”ซงเปนชวงเวลาเดยวกบท ผมไดเขามาท�างานทหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรเกยรตยศ แหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร และมสวนรวมในกองบรรณาธการจดท�าตนฉบบและเนอหาหนงสอ“ธรรมศาสตรานกรม 80 ป”(หนงสอแสดงถงรายละเอยดตางๆเกยวกบมหาวทยาลยธรรมศาสตรตลอดชวงเวลา 80 ป) ไดรบมอบหมายจากบรรณาธการใหสบคนขอมลเกยวกบมหาวทยาลยนบแตสถาปนาถงปจจบน ผานเอกสารจดหมายเหต รปภาพ รวมทงหนงสอพมพมหาวทยาลยดวยเหตนเอง ไดท�าใหพบเรองราวทนาสนใจระหวางการสบคนขอมล นนคอประเดนชดนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร

ชดนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร มประเดนการควบคม และการตอตานมาเปนระยะเวลาทยาวนานแลว จงเปนประเดนทนาสนใจสมควรกลาวถง อยางไรกดการจะกลาวถงทมาทไปของชดนกศกษา ไมอาจกลาวถงโดยปราศจากการอางองประวตศาสตรและการเมองไทยผเขยนจงขอยอนกลบไปศกษาประวตศาสตรมหาวทยาลยและบรบทโดยรอบนบแตแรกสถาปนา

มหาวทยาลยธรรมศาสตรถกสถาปนาขนดวยการเปน “ตลาดวชา” หรอมหาวทยาลยเปดในป พ.ศ. 2477 หลงคณะราษฎรท�าการอภวฒนสยาม เปลยนแปลงระบอบการปกครองจาก สมบรณาญาสทธราชสประชาธปไตย เปนระยะเวลา 2 ป ซงนบไดวา มหาวทยาลยธรรมศาสตร(หรอมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองเมอแรกสถาปนา) เปนผลผลตจากแนวคดของคณะราษฎรตามหลกการหนงจากหลก6ประการของคณะราษฎรอนวาดวย“การใหการศกษาเตมทแกราษฎร”

ดวยการน�าทศทางมหาวทยาลยของศาสตราจารย ดร.ปรด พนมยงค ผประศาสนการและหนงในผน�าคณะราษฎร ผท�าการอภวฒนสยาม ท�าใหหลก 6 ประการของคณะราษฎร มสวนอยางมากในการประกอบสรางระเบยบของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

นอกเสยจากการสถาปนามหาวทยาลยธรรมศาสตรใหเปน“ตลาดวชา”หรอมหาวทยาลยเปดจะตรงกบหลกการอนวาดวยการศกษา ตามค�ากลาวของ ศาสตราจารย ดร.ปรด พนมยงค ในวนสถาปนามหาวทยาลยวา

ชดนกศกษา : เครองแบบและขอบเขตของเสรภาพ ในมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ณพรรธน ตรผลาวเศษกล


“มหาวทยาลยยอมอปมาประดจบอนา บาบดความกระหายของราษฎรผสมครแสวงหาความร อนเปนสทธและโอกาสทเขาควรมควรไดตามหลกแหงเสรภาพในการศกษา”(ชาญวทยเกษตรศรและคณะ,2535:41)แนนอนวา“เสรภาพในการศกษา”จากค�ากลาวของศาสตราจารยดร.ปรดพนมยงคยอมเปนการอางองจากหลกการหนงของคณะราษฎรอนวาดวยเสรภาพนนเอง

อยางไรกด แมมหาวทยาลยธรรมศาสตรจะเปนมหาวทยาลยเปด แตนกศกษากมการใสชดนกศกษาตงแตแรกเรมแมจะยงไมมการบงคบใสกตาม ผเขยนขอตงขอสงเกตสวนตววาเปนไปไดหรอไมท“ชดนกศกษา”จะเปนตวลดรอนเสรภาพของนกศกษาเอง(ชนาธปสกใส,2556:ระบบออนไลน)มาตงแตแรกเรมสถาปนามหาวทยาลย

หลก 6 ประการของคณะราษฎร


เจตนารมณของการเปดมหาวทยาลยใหเปนตลาดวชา นอกเสยจากจะเกยวโยงกบหลกการของคณะราษฎรอนวาดวย“การศกษา”และ“เสรภาพ”ยงอาจยดโยงไปถงอกหนงหลกการของคณะราษฎรอนวาดวย“การใหราษฎรไดมสทธเสมอภาคกน”และเปนไปไดหรอไมวาชดนกศกษาของมหาวทยาลยธรรมศาสตรถกสรางข นเพ อใหนกศกษาทกคนมสถานะท เทาเทยมกนในเครองแบบเดยวกนไมมการแบงชนชนในมหาวทยาลย

เมอวตถประสงคของชดนกศกษา เปนดงทกลาวมาในขางตน ผเขยนจงตงขอสงเกตวาชดนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรถกน�ามาใชเพอลบเลอนชนชนสรางความเสมอภาคแตในขณะเดยวกนชดนกศกษากเปนตวลดรอนเสรภาพไปโดยไมรตว

เลยพนไปจากจดก�าเนดและวตถประสงคของชดนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรนบตงแตจอมพลถนอม กตตขจร เขามาเปนอธการบดมหาวทยาลย (พ.ศ. 2503 - 2506)กจการมหาวทยาลยกไดตกอยภายใตการควบคมของรฐบาลทหารโดยสมบรณ

ประเทศไทยในชวงทจอมพลสฤษดธนะรชตเปนนายกรฐมนตรวนท2สงหาคมพ.ศ.2502มหาวทยาลยทงหมดไดถกโอนจากสงกดกรมมหาวทยาลย กระทรวงศกษาธการ ใหไปขนกบส�านกนายกรฐมนตร เพอใหการควบคมกจการมหาวทยาลยเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน(ชาญวทย เกษตรศร, บรรณาธการ, 2548: 434) และดวยเหตน ท�าใหมหาวทยาลยธรรมศาสตรถกลดรอนเสรภาพลง

กลาวตอเนองในวนท19มกราคมพ.ศ.2503จอมพลสฤษดธนะรชตไดสงจอมพลถนอมกตตขจร ซงขณะนนด�ารงต�าแหนง รองผบญชาการทหารสงสด เขาด�ารงต�าแหนงอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตรควบคไปดวย (ชาญวทย เกษตรศร, บรรณาธการ, 2548: 434-435)เพอควบคมและก�ากบทศทางการแสดงออกทางการเมองของนกศกษาใหเปนระเบยบเรยบรอย

จอมพลถนอม กตตขจร ผซงเครงครดกบระเบยบของทหาร แนนอนวาแนวทางในการบรหารมหาวทยาลยนน ยอมเปนการหยบยมมาจากรปแบบทางการทหาร โดยเฉพาะอยางยงในดานการแตงกายของนกศกษาจอมพลถนอมผมทศนคตดานการแตงกายทเครงครด ไดน�ารปแบบการแตงกายของทหารมาปรบใชกบนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ผานระเบยบขอบงคบอนวาดวยชดนกศกษา ความวา “ธรรมศาสตรวางระเบยบนกศกษา แตงกายแบบเดยวกนหมด ปองกนบคคลภายนอกเขาไปปะปน” (ธ�ารงศกด เพชรเลศอนนต, 2556: 143-145)ซงไมอาจปฏเสธไดวาสามารถควบคมมหาวทยาลยใหเปนไปตามความตองการของรฐไดจรงแตในขณะเดยวกนกท�าใหนกศกษาสวนหนงเรมตอตานเครองแบบมากขนอยางมนยส�าคญ

เดอนมถนายนพ.ศ. 2505 หลงจอมพลถนอม เขามาเปนอธการบดไดราว 2 ป กมการประกาศเพมเนคไทเขาไปในระเบยบการแตงกายของนกศกษาชาย โดยเปนเนคไทสกรมทาพาดดวยเสนสเหลองและแดงตดกนเปนเสนทแยงมม อยหางกน 2.5 เซนตเมตร ราคาเสนละ20 บาท ซงไมบงคบใสในวนเขาเรยน แตจะบงคบใสในงานพธการ (หนงสอพมพมหาวทยาลย,2505: 1) การเพมเนคไทเขาไปในระเบยบการแตงกายน นบเปนหนงในการควบคมระเบยบชดนกศกษาครงแรกๆของมหาวทยาลยธรรมศาสตร


หลงจากนนไมนานจอมพลถนอมไดออกประกาศมหาวทยาลย วาดวยการแตงกายของนกศกษา ลงวนท 1 มนาคม พ.ศ. 2506 มใจความวา “ขอใหนกศกษาทกคนทเขามาบรเวณมหาวทยาลยแตงกายเรยบรอยตามระเบยบวาดวยเครองแตงกายนกศกษา ไมวาจะเปนวนหยดราชการหรอวนปดการศกษา ตลอดจนการใชหองสมดของมหาวทยาลย นกศกษาจะตองแตงกายเรยบรอยตามระเบยบ นกศกษาผใดฝาฝนถอวาผดวนยนกศกษา” (หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2) มธ.2.10.2/5) โดยประกาศมหาวทยาลยดงกลาวนแสดงใหเหนถงความเขมงวดในเรองชดนกศกษาของจอมพลถนอมอยางชดเจน

เนคไทแบบแรกของมหาวทยาลย มเสนสเหลองแดงพาดบนเนคไท และยงไมมตราธรรมจกร


นกศกษาในงานทรงดนตร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว วนท 12 กมภาพนธ 2510 นกศกษาชายผกเนคไทแบบแรกของมหาวทยาลย

สวนนกศกษาหญงยงไมตดเครองหมายประจ�ามหาวทยาลย

จอมพลถนอม กตตขจร ปลกตนจ�าป เนองในโอกาสเปดตกรฐศาสตร วนท 8 กนยายน 2513นกศกษาทเขารวมงานสวมใสเครองแบบนกศกษา พรอมผกเนคไทมตราประจ�ามหาวทยาลย


กลมนกศกษาก�าลงสนทนากบพระเจาวรวงศเธอฯ กรมหมนนราธปพงศประพนธ อธการบดมหาวทยาลยป 2506 – 2514 ซงเปนชวงทมหาวทยาลยควบคมชดนกศกษา

อยางเขมงวด นกศกษาชายผกเนคไทแบบแรกของมหาวทยาลย

ถดมาในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2506 จอมพลถนอม หมดวาระการด�ารงต�าแหนงอธการบดและไดขนด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตร แทนจอมพลสฤษด ธนะรชต ทถงแกอสญกรรมและแมจอมพลถนอมจะมไดเปนอธการบด แตมหาวทยาลยธรรมศาสตรจะยงคงอยในการปกครองของจอมพลถนอมเชนเดมภายใตสงกดส�านกนายกรฐมนตร

ในชวงป พ.ศ. 2509-2510 ทกรมหมนนราธปพงศประพนธด�ารงต�าแหนงอธการบดมหาวทยาลยตอจากจอมพลถนอม นบเปนชวงทชดนกศกษาถกควบคมอยางเหนไดชดเจนกลาวคอมระเบยบขอบงคบเกยวกบชดนกศกษาทเครงครด แตกระนนกตาม ยงมการก�ากบควบคมมากเทาไร นกศกษากจะคดหาวธการตอตานดวยวธการตางๆ ในชวงเวลาเดยวกนน“แฟชนชดนกศกษา” จงไดเรมกอตวขน ในหมนกศกษาชายเรมนยมใส “กางเกงขาลบ” หรอ“กางเกงขาเดฟ”ดงทเรยกกนในปจจบน(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2509ก:1)ซงการกอตวขนของ “แฟชนชดนกศกษา” ในชวงเวลานเอง คอหมดหมายแรกของการตอตานการบงคบใสชดนกศกษานบตงแตสถาปนามหาวทยาลย


การควบคมชดนกศกษายงคงด�าเนนตอไป โดยเฉพาะในปการศกษา 2509 มหาวทยาลยธรรมศาสตร ออกระเบยบเรองชดนกศกษา โดยมการบงคบใหนกศกษาชายผกเนคไท และนกศกษาหญงใหตดเครองหมายมหาวทยาลยบนหนาอกเสอดานซาย ในวนเรยนปกต และวนงานพธการ พรอมกนนนกไดมการเปลยนแปลงรปแบบเนคไทนกศกษาชายเสยใหม โดยเพมตรามหาวทยาลยลงบนเนคไท ดวยเหตผลวาเนคไทแบบเกา มลายคลายคลงกบทองตลาดมากเกนไปงายตอการถกบคคลภายนอกลอกเลยนแบบและน�าไปใช(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2509ข:1)ซงเนคไทรปแบบใหมเพมตราธรรมจกรน ไดเรมบงคบใชครงแรกในปการศกษา 2510 (หนงสอพมพมหาวทยาลย,2510:1)นอกจากนนกศกษายงตองแตงชดนกศกษาในวนหยดราชการหากมการตดตอธระใดๆกบทางมหาวทยาลยอกดวย

เนคไทแบบทสองของมหาวทยาลย มตราธรรมจกรบนเนคไท

แมวามหาวทยาลยจะมการบงคบใหนกศกษาแตงเครองแบบแตกยงมการผอนปรนกฎระเบยบอยบางเพอลดแรงกดดนโดยมหาวทยาลยอนญาตใหนกศกษาสามารถแตงชดไปรเวทไดเม อเขาใชบรการหองสมดกลางของมหาวทยาลยเฉพาะในวนหยดราชการโดยมเง อนไขวานกศกษาตองแสดงบตรประจ�าตวกอนเขาใชหองสมดทกครง (หนงสอพมพมหาวทยาลย, 2510:3)ตามค�าสงมหาวทยาลยวาดวยเครองแตงกายของนกศกษาลงวนท 15ธนวาคมพ.ศ.2510ความวา“นกศกษาผเขามาในบรเวณมหาวทยาลยและใชหองสมดในวนธรรมดาเวลาเยนหลงจากเลกการบรรยายแลว และวนหยดราชการ ผอนผนใหแตงกายโดยสภาพไดแตตองแสดงบตรประจาตวนกศกษาหรอบตรอนญาตใหใชหองสมดอยางใดอยางหน งแสดงตอเจาหนาท ”(หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.(2)มธ.2.10.2/5)


เปนไปไดวาการผอนปรนกฎการแตงชดนกศกษานมหาวทยาลยอาจจะเหนวาเปนการเขมงวดกบนกศกษามากเกนไป กฎการบงคบแตงชดนกศกษาคอการลดรอนเสรภาพ หากชดนกศกษาคอเครองมอส�าหรบลบเลอนเสนแบงทางชนชน เพราะฉะนน เมอใดกตามทมหาวทยาลยยอมใหมการแตงกายไปรเวท นนจงหมายความวามหาวทยาลยเร มไมเครงครดกบความเสมอภาคเทาเทยม แตมหาวทยาลยมองวาชดนกศกษาคอความเปนระเบยบเรยบรอยทนกศกษาควรปฏบตตาม

ความเปลยนแปลงทเกดขนทละเลกละนอย และโดยไมรตว ชดนกศกษาไดถกแปรเปลยนไปจากจดประสงคเดมทเปนเครองมอลบเลอนเสนแบงทางชนชน ไปสเครองมอของรฐในการประกอบสรางผลตผลทางอดมการณรฐ ซงการผลตอดมการณรฐจะสมบรณได กตอเมอ รฐให “พวกเขา”คดเหมอนกนและแตงกายเหมอนกน

กลมนกศกษาชมนมตอตานขอบงคบมหาวทยาลย วนท 11 กรกฎาคม 2511 เหนไดวาแมจะเปนการชมนมตอตานแตนกศกษายงคงอยในชดนกศกษาทถกระเบยบ


สญญา ธรรมศกด และเสรภาพทกตารางนวในธรรมศาสตร ชวงปพ.ศ.2503-2514 เปนอกชวงเวลาหนงทมหาวทยาลยเครงครดกบเครองแบบมการบงคบใสชดนกศกษาตลอดระยะเวลา จนกระทงป พ.ศ. 2514 ศาสตราจารย สญญา ธรรมศกดคณบดคณะนตศาสตรในขณะนน ไดรบการแตงตงจากมตทประชมสภามหาวทยาลยครงท3/2514ใหขนเปนอธการบดท�าใหหลกความคดเรองเสรภาพและความเสมอภาคไดถกยกชขนมาเปนสงส�าคญในมหาวทยาลยอกครงดงเชนทศาสตราจารยสญญาธรรมศกดไดกลาวไววา

“นกศกษามสทธทจะแสดงความคดเหน คาพด หรอการขดเขยน มหาวทยาลยไมเคยกดกนเลย ถาหากการกระทานนไมลวงลาสทธของผอน และกเปนเรองของนกศกษาบางคน ซงยอมมความคดเหนทางการเมองได สาหรบการแตงกายนนนกศกษาควรแตงใหเหมาะสมกบสภาพ เพอใหเปนทนาเลอมใส เครองแบบมหาวทยาลยกมอยแลว เพราะฉะนนจงขอใหอยในดลยพนจ ความรบผดชอบของนกศกษาเอง สภาพสตรแตงกายใหสวยสภาพ สวนสภาพบรษควรจะแตงกายสภาพและเขมแขง”(จนทนาไชยนาเคนทร,2556:225)

อกทงศาสตราจารย สญญา ธรรมศกด ยงไดกลาวค�ากลาวทส�าคญยงตอมหาวทยาลยธรรมศาสตรอกวา“ธรรมศาสตรมเสรภาพทกตารางนว”

ศาสตราจารย สญญา ธรรมศกด

วธคดทเชอในเสรภาพและความเสมอภาคของศาสตราจารย สญญา ธรรมศกด นเองไดสงผลใหการตอตานเคร องแบบนกศกษาเร มชดเจนและเปนทางการมากขน มการเขยนคอลมนบทความไมเหนดวยกบชดนกศกษาลงตพมพในหนงสอพมพมหาวทยาลยฉบบวนท 15มกราคมพ.ศ.2516เนอความวา


“ความรสกชาตนยมของไทยนนไมม เนองจากมไดตกอยใตอทธพลของชาตอนมากอน ผเขยนเหนวาเราไมจาเปนตองมชดแตงกายประจาชาตเลย เพยงแตงกายตามสบายๆ คานงถงการประหยด เชน นกศกษาชายกสวมกางเกง เสอเชตธรรมดา รองเทาตามสมยแตไมแพง เนคไทกไมตองผกใหเมอยหนาเปลาๆ แมตวเองจะไมรอน แตผพบเหนกรอนแทนแลว หากนกศกษาหญงจะแตงกายใสกางเกงขายาว เสอปลอยชาย จะใสไปเขาหองสมด เทยวทางเรอ ขนเขากยอมได” (หนงสอพมพมหาวทยาลย,2516ก:9)

ไมอาจปฏเสธไดวาขอเขยนเกยวกบชดนกศกษาดงกลาว เปนแนวคดทคอนขางสดโตง(radical)และมชองโหวอยมากงายตอการโตแยงแตอยางไรกดขอเขยนเรองชดนกศกษานมความนาสนใจในตวของมนเอง ทงในฐานะทเปนบทความตอตานชดนกศกษาชนแรกทลงตพมพในหนงสอพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร และยงเปนหมดหมายส�าคญทแสดงใหเหนวา นกศกษาไมอาจตกเปนเครองมอของรฐแตนกศกษาควรมเสรภาพในการคดวเคราะหไดดวยตวเอง

สปดาหถดมา หลงการตพมพบทความตอตานชดนกศกษาดงกลาว ชดนกศกษากไดถกยกข นมาเปนประเดนในการพดคยกนระหวางคณะกรรมการทปรกษาของอธการบดฝายการนกศกษา และผแทนนกศกษาแตละคณะ เพอหาขอสรปในการแกปญหา ซงลงความเหนวาอาจยกเลกบงคบแตงชดนกศกษาในวนเขาเรยนปกต แตยงคงบงคบแตงชดนกศกษาเมอเขารวมงานพธการเชนเดม(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2516ข:1,12)

การพดคยกนระหวางคณะกรรมการทปรกษารองอธการบดฝายการนกศกษา และผแทนนกศกษาน�าไปสการจดอภปรายระหวางอาจารยและนกศกษาขนเมอวนท14สงหาคมพ.ศ.2516ในหวขอ “เครองแบบนกศกษาจาเปนหรอไม” โดยทงอาจารยและนกศกษาตางเขารวมอภปรายถงปญหาน นายพรพล ตรยะเกษม นายกองคการมหาวทยาลยธรรมศาสตร ผรเรมจดใหมการอภปรายไดออกความคดเหนไวในการอภปรายวา ควรจดใหมการปรบปรงและก�าหนดระเบยบชดนกศกษาใหม เพอใหเหมาะสมกบสภาพอากาศและความเปนจรงในปจจบน อาจมชดแตงกาย ในแตละโอกาสหรองานพธและในวนสอบไลเปนตน(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2516ค:1,11-12)

นบจากวนท“ชดนกศกษา”ถกหยบยกขนมาเปนประเดนผานไปราว1ปในเดอนมกราคมพ.ศ. 2517 สภานกศกษาจงไดลงมตในทสดวา“ใหนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรแตงกายโดยเสร แตอยในขอบเขตของความสภาพ” ซงเปนการลงมตทชนะคะแนนไปเพยงหนงคะแนน(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2517:1,11)

ผเขยนตงขอสงเกตนบตงแตการสถาปนามหาวทยาลย ชดนกศกษาไดถกบงคบใชเปนครงแรก ในสมยจอมพลถนอม กตตขจร เปนอธการบด และยกเลกการบงคบใชหลงเหตการณ14 ตลาคม พ.ศ. 2516 ซงเปนการปฏวตรฐบาลจอมพลถนอม ลงจากต�าแหนงนายกรฐมนตรท�าใหมหาวทยาลยหลดพนจากการปกครองโดยรฐบาลทหารในทายทสด


การบงคบใสชดนกศกษา ในเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2527 ปญหาเรองชดนกศกษาในมหาวทยาลยธรรมศาสตร นาจะเปนทยตลง แตอนทจรงแลวระเบยบทวา “ไมบงคบนกศกษาในการแตงชดนกศกษา” ยงไมถกปฏบตตามทวทงมหาวทยาลย เชน คณะพาณชยศาสตรและการบญช และคณะศลปศาสตรไมอนญาตใหนกศกษาทไมแตงเครองแบบเขาเรยนโดยเดดขาด (หนงสอพมพมหาวทยาลย,2527:1,12)ดวยเหตนความขดแยงเรองชดนกศกษาจงกอตวขนอกครง

การเลอกตงอมธ. ในป พ.ศ. 2519 นกศกษาใชสทธเลอกตงในชดไปรเวท และชดนกศกษาแบบแฟชน (กางเกงยนส, กางเกงขาบาน) ซงเปนชวงทมหาวทยาลยยกเลกการบงคบแตงชดนกศกษาแลว

ตวแทนองคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในงาน “ร�าลกวรชน 14 ตลาคม 2516” เมอวนท 21 สงหาคม 2519


อาจารยเพชรขมทรพยอาจารยประจ�าคณะพาณชยศาสตรและการบญชไดใหความเหนเกยวกบเรองนไววา

“นกศกษาเขาใจวาการแตงกายสภาพ คอการแตงกายตามสบาย เลยใสเสอยด รองเทาแตะมาเรยน ซ งเปนการไมเหมาะสม และไมเคารพตอสถาบน สวนเร องท จะใหอาจารยแตงแบบฟอรมบาง คดวาเปนคนละเรองกน เดกกสวนเดก ผใหญกสวนผใหญ ถาใหอาจารยแตงสกากแลวมาสอน บรรยากาศในหองเรยนจะเปนอยางไร”(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2527:2,12)

ทางดานของรองอธการบดฝายการนกศกษาในขณะนนอาจารยนรนตเศรษฐบตรไดเชญผ แทนจากองคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร รวมทงคณะกรรมการนกศกษาจากคณะตางๆเขารวมประชมเพอหาขอสรปในประเดนปญหานซงไดขอสรปวาใหมการรางระเบยบเครองแบบนกศกษาใหม โดยใหนกศกษาทกคนแตงกายอยในหลก “สะอาดและสภาพ” ทงในเวลาเรยนปกตและเวลาสอบทงนใหนกศกษาใชดลยพนจเอง(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2528:1,10)

แมรางระเบยบเครองแตงกายนกศกษาจะถกรางขนใหมและผานการพจารณาจากสภามหาวทยาลยเรยบรอยแลว แตความขดแยงเรองชดนกศกษายงคงมอยเชนเดม มทงฝายสนบสนนและฝายตอตาน โดยฝายทใหการสนบสนนยงคงเหนดวยใหนกศกษาแตงกายดวยชดนกศกษาสวนฝายตอตานกยงคงตอตานชดนกศกษาตอไป ซงทกครงทเกดความขดแยงเรองชดนกศกษาจะเปนหนาทขององคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ทจะท�าการรางระเบยบวาดวยเครองแตงกายใหมครงแลวครงเลาเพอยตความขดแยง

ดงเชนรางระเบยบวาดวยเครองแตงกายนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรพ.ศ.2530ซงถกเสนอขนอกครงเพอแกไขปญหาความขดแยงเรองชดนกศกษา มรายละเอยดสวนใหญไมตางจากฉบบกอนหนา เพยงแตตดขอความอนเปนบทลงโทษทวา “ท งน หนวยงานของมหาวทยาลยขอสงวนสทธ ในการทจะงดบรการแกนกศกษาทแตงกายไมสภาพ” ออก และเปลยนไปใชวธการรณรงคแทน เพอใหนกศกษาไดเหนความส�าคญ และตดสนใจไดดวยตนเอง(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2530:1,3)ซงระเบยบนไดถอปฏบตตอมา

ผเขยนขอตงสงเกตวาทกครงทมการแกไขระเบยบชดนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรนบตงแตปพ.ศ.2517(ซงเปนครงแรกทยกเลกการบงคบใสชดนกศกษา)จนกระทงปพ.ศ.2530มรายละเอยดทไมแตกตางกน นนคอการ “ไมบงคบใสชดนกศกษา” โดยเฉพาะระเบยบชดนกศกษาฉบบปพ.ศ.2530ยงไดยกเลกบทลงโทษอกดวยแตในหลายคณะกยงคงมการบงคบใสชดนกศกษาอยเชนเดม ดวยเหตผลวาชดนกศกษาท�าใหเกดความเรยบรอย เปนระเบยบ และถอเปนขอตกลงทนกศกษาตองปฏบตตาม ซงนกศกษาทถกบงคบใสชดนกศกษาหาทางออกดวยการ“ดดแปลง”ชดนกศกษาในรปแบบ“แฟชนชดนกศกษา”ไมตางจากเมอครงทมหาวทยาลยยงใชระเบยบการบงคบใสชดนกศกษา

เมอความเปนระเบยบอยางทหลายคณะตองการใหเปน กลบไมเปนไปตามทคาดหวง“แฟชนชดนกศกษา”เรมแพรหลายมากขนจงมการตพมพบทความไมเหนดวยกบ“แฟชนชดนกศกษา” ลงในหนงสอพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร ฉบบวนท 14 สงหาคม พ.ศ. 2534


โดยในบทความไดยกตวอยางวา“นกศกษาหญงสวมเสอเชตขาว ตดกระดม เขมขด และเขมเครองหมายตรามหาวทยาลย แตกลบสวมกระโปรงสฉดฉาด หรอบางรายสวมกระโปรงสสภาพ แตสนเหนอเขามากจนเกนไป” และไดทงความเหนก�ากบไววา “หากนกศกษาไมสะดวกจะแตงเครองแบบ สามารถแตงกายสภาพไดเชนกน”(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2534:3)

ทางดานรองอธการบดฝายกจการนกศกษาในยคสมยของ ดร.ปรญญา เทวานฤมตรกลไดใหความเหนทนาสนใจในหนงสอพมพมหาวทยาลย ฉบบวนท 15 สงหาคม 2548 ไววา“การรณรงคใหนกศกษาใสชดนกศกษาเพราะชดไปรเวทโปนน สวนตวคดวาบางครงชดนกศกษาบางชดอาจโปกวาชดไปรเวทเสยอก”(หนงสอพมพมหาวทยาลย,2548:1)

ดวยบทความดงกลาวและความเหนของดร.ปรญญาชวนใหคดตอไปวาส�าหรบนกศกษาทถกบงคบใสชดนกศกษา มความเหนวาชดนกศกษาเปนสงลดรอนเสรภาพของพวกเขา ความคดนจะเปลยนไปกตอเมอชดนกศกษาถกแปรเปลยนภาพลกษณ ทพวกเขาน�ามาประกอบสราง เพอใหเกดความหมายใหม หรอหากกลาวอกนยหนง นกศกษาเหลานก�าลงแสดงความขบถตอระบบทพวกเขาเชอวามหาวทยาลยก�าลงลดรอนเสรภาพของพวกเขา

จวบจนกระทงปจจบน มหาวทยาลยไดใชระเบยบขอบงคบมหาวทยาลยวาดวยเครอง แตงกายนกศกษาฉบบปพ.ศ.2549ลงวนท13มนาคมพ.ศ.2549มใจความวา“ในโอกาสทวไปใหนกศกษาแตงกายสภาพ หากนกศกษาแตงกายลอแหลมจนเกนควร หรอเปดเผยเนอตวรางกาย จนมลกษณะไปในทางยวยทางเพศ ทงนไมวาจะเจตนาหรอไม หรอแตงกายไมสภาพ เรยบรอยจนไมเหมาะสมกบกาลเทศะเปนอยางยง อาจารยผสอนมสทธทจะไมใหนกศกษาเขาเรยน และหนวยงานตางๆ มสทธงดใหบรการแกนกศกษาได”

แมระเบยบเรองการแตงกายของนกศกษาจะถกเสนอขนหลายตอหลายครง และในทกครงกจะไดขอสรปทวา “ไมบงคบ” ใหใสชดนกศกษาและใชวธรณรงคกตามแตในบางคณะหรอบางวชากยงมการบงคบใหนกศกษาใสชดนกศกษาเขาเรยน พรอมกบใหเหตผลวาชดนกศกษาเปนสงทท�าใหเกดความเรยบรอยเปนระเบยบและถอเปนขอตกลงซงนกศกษาตองปฏบตตาม

โปสเตอรตอตานการบงคบใสชดนกศกษา ดงทไดกลาวมาในตนบทความวาไดเกดเหตการณตอตานการบงคบใสชดนกศกษาขนภายในมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต วนท 6 กนยายน 2556 นกศกษากลมหนงไดน�าโปสเตอรภาพบคคลในชดนกศกษาทมลกษณะแสดงอาการลอแหลมตดทวมหาวทยาลย4รปแบบมขอความบนโปสเตอรทง4รปแบบคอ“midterm ทผานมา คณยงตองใสชดนกศกษาอยหรอเปลา ?”, “เมอชดนกศกษากาลงถกทายทาย”, “ชดนกศกษามเซกซมนสกวาปะ ?” และ“ปลดแอกความเปนมนษยของคณออกมา”โดยโปสเตอรทง4รปแบบมวตถประสงคเพอตอตานการบงคบใสชดนกศกษาในวชา “TU130 สหวทยาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย” ซงนนท�าใหเรองชดนกศกษาถกยกขนเปนประเดนในการถกเถยงอยางกวางขวาง


สอตางๆ ไดรายงานถงการตดโปสเตอรตอตานเครองแบบนกศกษามเสยงวพากษวจารณขนทงในประชาคมธรรมศาสตรไปจนกระทงสอสงคมออนไลน มทงฝายทเหนดวยและไมเหนดวยกบการตอตานการบงคบใสชดนกศกษา อกทงมฝายทแมจะเหนดวยกบการตอตานการบงคบใสชดนกศกษาแตไมเหนดวยกบโปสเตอรทง4นพรอมใหเหตผลวาโปสเตอรใชภาพทแรงแตกลบสอสารไดไมตรงประเดนมากพอหรอกลาวอกนยหนงภาพทใชนนมความแรงเสยจนกลบประเดนเนอหาทตองการสอสารไป

อยางไรกดไมอาจปฏเสธไดวาโปสเตอรตอตานการบงคบใสชดนกศกษามความนาสนใจในดานการกอใหเกดการถกเถยง ตงค�าถาม และกระตนใหมการส�ารวจวา สถานะของชดนกศกษาคออะไรและเพออะไร

ทางดานของผน�ากลมนกศกษาทตดโปสเตอรตอตานการบงคบใสชดนกศกษา กไดแสดงความคดเหนไววา “การอางวาชดนกศกษากอใหเกดความเทาเทยม คอตรรกะทไมเปนจรงเสมอไป แตเปนการแบงแยกวา การใสชดนกศกษาของแตละสถาบนมความแตกตางกน ทงรฐ และเอกชน และกลายเปนวาใสนานไปชดกเหลอง เกา เปนการแบงแยกสถานะทางชนชนขนไปอก เราตอง

โปสเตอรตอตานการบงคบใสชดนกศกษา แบบหนงจากทงหมด 4 แบบ


เปดพนท ถาอยากใสกใส ถาไมอยากใสกตองเปดพนทใหกบคนกลมนดวย ซงเปนสทธขนพนฐานทมหาวทยาลยไทย ควรออกมาตงคาถามไดแลว วาจาเปนอยหรอไมทตองบงคบใหใสชดนกศกษา” (ไทยรฐ,2556:ระบบออนไลน)

เวลาผานไปไมนาน ประเดนโปสเตอรตอตานการบงคบใสชดนกศกษากเรมสรางซาลงแตความคดเหนขางตนยงคงถกทงคางไวใหคดตอไป

หากในเรมแรกชดนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ถกใชเพอสรางความเสมอภาคเทาเทยมกนในหมนกศกษา ตามหลกการของคณะราษฎร แตในเวลาถดมา ชดนกศกษาไดกลายเปนเครองมอสรางความเปนระเบยบเรยบรอยโดยรฐบาลทหาร ในยคจอมพลถนอม กตตขจรเปนอธการบด และ “ความเปนระเบยบเรยบรอย” กยงคงเปนเหตผลทถกอางถงในทกครงทมการบงคบใสชดนกศกษา

ชดนกศกษาถกแปรเปลยนสถานะไปเรอยๆ จงสมควรทจะถกตงค�าถามอยางจรงจง และเปนเหตเปนผลเสยทวา จดประสงคของการใสชดนกศกษาคออะไร ท�าไมจงตองใส หรอหากไมเหนดวยกบชดนกศกษาเพราะเหตใดจงไมเหนดวย

ยอนกลบไปถงค�ากลาวของศาสตราจารยสญญาธรรมศกดทวา“ธรรมศาสตรมเสรภาพทกตารางนว” เสรภาพนน ไมใชเสรภาพทจะไมใสชดนกศกษา หากแตเปนเสรภาพทนกศกษาแตละคนสามารถ “เลอก” จะใสชดนกศกษา หรอ “เลอกทจะไมใสชดนกศกษา” กไดตามแตดลยพนจและวจารณญาณเปนตวตดสน

ขอความทไดกลาวมาในขางตนจะท�าใหความเสมอภาค และเสรภาพเกดขน อยางทควรจะเปนในมหาวทยาลยธรรมศาสตรทไดชอวาเปนสถานศกษาทสถาปนาขนพรอมๆกบการมาถงของประชาธปไตย


เอกสารอางองชาญวทยเกษตรศรและคณะ.2535.ส�านกนนธรรมศาสตรและการเมอง พ.ศ. 2477 – 2551.กรงเพทฯ:ส�านกพมพดอกหญา.

ชาญวทยเกษตรศร,บรรณาธการ,2548. ธรรมศาสตรและการเมองเรองพนท.กรงเทพฯ:มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตร และมนษยศาสตร.

ธ�ารงศกดเพชรเลศอนนต,2556. จอมพลถนอมกตตขจรอธการบดทเปนนายกรฐมนตร.ในวารณโอสถารมย,บรรณาธการ. ผประศาสนการและอธการบด มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2477-2556): ประวตชวต ความคด และ การท�างาน.กรงเทพฯ:หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

จนทนาไชยนาเคนทร,2556.“ผมชอสญญาธรรมศกดผมเปนอธการบด”:อธการบดผรกษาหนาทเสรภาพและความเสมอภาค. ในวารณโอสถารมย,บรรณาธการ.ผประศาสนการและอธการบด มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2477-2556): ประวตชวต ความคด และการท�างาน.กรงเทพฯ:หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.







หนงสอพมพมหาวทยาลย.2516ค.ฉบบท9,ปท16.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.







หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.(2)มธ.2.10.2/5.วนยนกศกษา.ประกาศมหาวทยาลยธรรมศาสตรเรองการแตงกาย ของนกศกษา.1มนาคม2506.

หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.(2)มธ.2.10.2/5.วนยนกศกษา.ค�าสงมหาวทยาลยธรรมศาสตร ท 295/2510 เรองการแตงกายของนกศกษา.15ธนวาคม2510.

ชนาธปสกใส.2556. วาทกรรมวาดวย “ความม” หรอ “ไมม” ของชดนกศกษา.[ระบบออนไลน].SiamIntelligence.

เขาถงขอมล:http://www.siamintelligence.com/discourse-on-student-uniform/[2557,มนาคม15]

ไทยรฐออนไลน.2556.เปดใจ “อมเนโกะ” เจาของไอเดยโปสเจอรแบนชดนศ..[ระบบออนไลน].ไทยรฐ. เขาถงขอมล:http://www.thairath.co.th/content/edu/368565[2557,มนาคม18]

“ผสมภาษณจะตองปกปองการเอาเปรยบผใหขอมล

และตระหนกถงประเดนทออนไหวในการใชขอมลจากการสมภาษณ”

(“PrincipleandStandardsoftheOralHistoryAssociation,

Section‘ResponsibilitytoInterviewees,’2,Item7”)

“ผสมภาษณจกตองปกปองไมใหเกดความเสยหายในทางสงคม

และการเอาเปรยบผใหขอมลและสมภาษณดวยความเคารพในความเปนมนษย”

(AmericanHistoricalAssociation1992)

จรรยาบรรณในการศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลา และสมพนธภาพระหวางผศกษาและ

ผใหขอมล นบเปนประเดนส�าคญ แตยงไดรบการวเคราะหหรอถกเถยงอยางจ�ากดในบานเรา

ในวาระท มหาวทยาลยธรรมศาสตรจดพมพหนงสอ เร อง ผ ประศาสนการและอธการบด

มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2477 - 2556) :ประวตชวตความคดและการท�างานนบเปน

โอกาสอนดในการกลาวถงประเดนน กองบรรณาธการของหนงสอเลมดงกลาวอาศยการท�างาน

ทางประวตศาสตร ทงการสบคนเอกสารและค�าบอกเลา และเผชญกบประเดนเชงจรรยาบรรณใน

ระหวางการท�างานไมมากกนอย ทงน ผเขยนคงไมไดลงไปในรายละเอยดของการพฒนาเนอหา

ของหนงสอดงกลาว เน องดวยขอจ�ากดในการเตรยมบทความช นน ฉะน น ผ เขยนพงใช

ประสบการณสวนตวเปนฐาน เพอน�าค�าถามจากการอานบทความทผเขยนจะไดน�าเสนอเนอหา

อยางยนยอ และสะทอนกลบเปนขอคดในการอภปรายหรอชวนใหผศกษาประวตศาสตรค�าบอก

เลาหาค�าตอบไปพรอมกน

ผเขยนหยบยกบทความทางวชาการของเวลเลอรโยว(ValerieYow)(V.Yow1995)เรอง

“Ethicsand InterpersonalRelationships inOralHistoryResearch” เธอฉายใหเหนภาวะของ

การเผชญหนา ระหวางความเคารพตอการสมภาษณ ผใหสมภาษณ และขอมล กบการค�านงถง

ความเปนนกวชาการ ทจะตองตความจากหลกฐานทางประวตศาสตรหลายแหลง ในหลายกรณ

ความขดแยงจากวตถหลกฐานกบพยานบคคลน�ามาสค�าถามหลายประการ เชน งานเขยน

เขา/เธอและ “เรา”: การสอบทานสมพนธภาพ และจรรยาบรรณในการศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลา

ชวสทธ บณยเกยรต


ทางประวตศาสตรทควรองกบการตความตามหลกฐาน แตการตความในลกษณะดงกลาวอาจ

สงผลในเชงลบตอผทใหขอมล เราจะตดสนใจอยางไร? ในระหวางการสนทนา ค�าถามบางค�าถาม

อาจสงผลใหผใหขอมลเกดความกระอกกระอวนใจ หรอเจบปวด เราควรถามค�าถามนนหรอไม

หรอควรถามดวยทาทอยางไร?ความสมพนธระหวางผสมภาษณและผใหขอมลในการศกษา

ควรเปนเพยงสมพนธภาพเฉพาะในการท�างาน หรอเราในฐานะนกศกษาประวตศาสตรบอกเลา

พงรกษามตรภาพทเกดจากความไวเนอเชอใจของผใหขอมล แตการรกษาความสมพนธจะด�าเนน

อยางไรเมอโครงการสนสดลง?

โยว กลาวไวตงแตตนบทความถงความส�าคญของประวตศาสตรค�าบอกเลา การสมภาษณ

นนมใชเพยงวธการหาค�าตอบหรอการตดตามขอมล เพอมาเตมเตมสวนเวาแหวงในประวตศาสตร

แตหมายรวมถงการส�ารวจความรและความเขาใจของผศกษา หรอผสมภาษณและผใหขอมล

การสมภาษณจะตองอาศยความไวเนอเชอใจของทงสองฝาย และน�ามาสขอมลในเชงลกทแสดง

ใหเหนความเปนตวตนของผใหขอมล ฉะนน เมอขอมลในรปแบบของเสยง (เสยงพดและเสยง

พนหลงส�าหรบบางกรณ) กลายเปนบนทก และจะไดรบการเผยแพรในลกษณะตางๆ อนไดแก

แถบบนทกเสยงหรอไฟลเสยง บทถอดเสยงหรอ transcripts และการตพมพขอมลในลกษณะเตม

รปแบบ หรอการอางองเพยงบางสวน ทงหมดน ผศกษาจะตองไตรตรองถงผลกระทบทอาจเกดขน

โดยทางตรงและผลกระทบตอเนอง เมอชดขอมลดงกลาวไดรบการเผยแพรสสาธารณะ เชนนแลว

จรรยาบรรณของการท�างานและการใชประโยชนในประวตศาสตรค�าบอกเลา จงควรไดรบการตง

ค�าถามตงขอสงเกตหรอน�ามาสขออภปรายตางๆทจะเปนประโยชนส�าหรบการท�างานในอนาคต

ในทน ผเขยนขอแบงการอภปรายไว 2 สวน หนง ขอพจารณาในระหวางการสมภาษณ

และสอง การใชประโยชนจากขอมลสมภาษณทใหสมประโยชนทงคนท�างานและ “เจาของเสยง”

การน�าเสนอขอมลมไดไลเรยงตามล�าดบเนอหาดงทปรากฏในเอกสารตนฉบบ แตมาจากความ

เขาใจของผเขยนส�าหรบการตดตามเนอหาโดยล�าดบ สวนกรณศกษา ผเขยนพยายามหยบยก

ตวอยางจากงานเขยนฉบบนของโยว ทงทเปนประสบการณสวนตวของเธอ หรอจากเอกสารอนๆ

ทเธออางองไว ในขณะเดยวกน ผเขยนอาจสอดแทรกตวอยางจากการท�างานของตนเองใน

บางประเดน เพอแสดงถงบทสะทอนทขอเขยนสงผลตอผเขยน และอาจจะน�าไปสการอภปราย

อนๆในอนาคต

1. ระหวางเราและเขาหรอเธอในการสนทนาประเดนแรกทผเขยนเหนวาส�าคญและผศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลาควรใสใจ การด�าเนน

บทสนทนาทเปนไปดวยความเคารพผใหขอมล ค�านงถงความรสกของคสนทนา และผลกระทบท

อาจเกดจากเนอหาทไดรบการบนทกในการสนทนา ความไวใจหรอความเชอใจระหวางผสมภาษณ

และผใหขอมล คอพนฐานทดทผใหขอมลจะเปดเผยหลายเรองราว แมผใหขอมลจ�านวนหนง

ลงนามในเอกสารยนยอมสทธ หรอ consent form แตผใหขอมลมไดพจารณาอยางจรงจง


เกยวกบเนอหาจากการสนทนา และผลกระทบทอาจะเกดขนได เมอมการเผยแพรเสยงหรอ

เนอหา โยวพงเตอนใหผศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลาทบทวนเนอหา และหากพบวา เนอหา

บางสวนอาจสงผลในเชงลบกบผใหขอมล โยวเสนอใหผศกษากลบไปพบผใหขอมล และเปดให

ผใหขอมลฟงชวงตอน ทอาจสงผลกระทบหรอเปนเนอหาทออนไหว และใหพจารณาเอกสาร

ยนยอมสทธอกครง เพอเพมเตมเงอนไขในการเผยแพร หากเหนวาเนอหาในสวนนนๆ อาจสงผล

ในเชงลบตอตนเอง(V.Yow1995:59)

โยวเสนอใหผศกษาก�าหนดชวงชนในการใชเอกสาร นนหมายถง การไมเผยแพรเอกสาร

ทงหมด แตตรงน อาจเกดประเดนของการปกปดหลกฐาน อยางไรกด หากผศกษาอาศย

จรรยาบรรณของวชาชพในการพจารณาชวงชนในการเปดเผยขอมล ทอาจสรางความเสยหาย

ใหกบผใหขอมล ผ ศกษาสามารถอธบายความชอบธรรมของการกระท�าดงกลาวไดเชนกน

ในประเดนน เอกสารการยนยอมสทธในบรบทของสงคมไทย เปนเรองทสรางความล�าบากใจให

กบผใหขอมลไมมากกนอย ผเขยนประสบปญหาหลายครง ในการขอความรวมมอใหผใหขอมล

ลงนามในเอกสาร โดยอธบายใหเหนถงความส�าคญและการปกปองประโยชนและผลกระทบตอ

ผใหขอมลเอง และในอกทางหนง เปนการลดความสมเสยงอนใดทจะเกดขนกบผเขยน แตขนบ

ของการลงนามในเอกสารใดๆอาจกลายเปนอปสรรคในการเรมบทสนทนาไดเชนกน

อยางไรกด จากการท�างานหนงสอเลมลาสดทผเขยนรวมงานกบเพอนๆ ทท�างานวจยและ

พฒนาพพธภณฑทองถน ผเขยนพบวา ความสมพนธระหวางนกวจยและคนท�างานพพธภณฑ

ทองถนตลอดระยะเวลาสบป กลายเปนสายสมพนธทลดทอนเงอนไข และอ�านวยใหการอธบาย

ถงขนตอนการบนทกการสมภาษณและเอกสารทเกยวของสะดวกมากยงขน บทสนทนากลายเปน

การโตตอบและสอดแทรกค�าถาม ทชวนใหคนท�างานพพธภณฑยอนส�ารวจความคดหรอความเชอ

บางอยาง อยางไรกด ผเขยนเลอกทจะใช “ค�ายนยอมทางวาจา” หรอ oral consent ส�าทบกบ

เอกสารลายลกษณ กอนการเรมตนการสมภาษณ ดวยการอธบายความส�าคญของโครงการ

อยางยนยอ วตถประสงคของการใชเนอหาจากการสมภาษณ และวธการเผยแพรทเปนไปเพอ

การศกษา ทงน เพอผใหขอมลเขาใจและแสดงความยนยอมพรอมใจรวมกบผเขยนในกระบวน

การศกษา

โยวยกกรณตวอยางจากการศกษาบคลากรในหนวยงานสาธารณสข ในการจดการกบ

ประเดนทออนไหว ในการสนทนาครงหนง เจาหนาทวจารณหนวยบรหาร โดยกลาวถงบคคล

บางคนอยางตรงไปตรงมาเกยวกบคณภาพของงานวชาการทออนดอย ตรงน โยวตดสนใจหยด

การบนทก และอธบายวา ฝายบรหารจะฟงเสยงบนทกทเกดจากการศกษา เจาหนาทดงกลาว

คงไมตองการท�าใหบคคลทสามเดอดเนอรอนใจ เมอเปนเชนน การสมภาษณในชวงทเหลอ

เจาหนาทยงคงวพากษวจารณถงคณภาพของงานวชาการ แตปรบเปลยนทาท และแสดงใหเหน

ภาพรวมหรอขอเสนอส�าหรบการพฒนาหรอปรบปรงหนวยงาน โดยไมกระทบตอบคคลใดบคคลหนง

เปนการเฉพาะ


ค�าถามตอมาทโยวชวนใหผศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลาไตรตรอง และใชความระมดระวง

ในการด�าเนนบทสนทนา นนคอ ค�าถามประเภททอาจสรางความเจบปวด โยวช ใหเหนวา

แมนกศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลาพยายามเขาใกล “ความจรงทงหมด” แตหากการเขาถง

ความจรงนน อาจสรางความเจบปวดหรอความกระอกกระอวนใจใหกบผใหขอมล ผศกษาควรใช

ความสขมในการท�างาน แจค โดกลาส (Jack Douglas) แนะน�าใหผศกษาดจงหวะทเหมาะ

สมในการตงค�าถามทออนไหว ผใหขอมลควรรสกสบายใจ ทงน ผสมภาษณเองไมจ�าเปนจะตอง

“ตงค�าถาม”แตอาจอาศยการพดคยถงเรองนนๆมากกวา(Douglas1985:138)

ส�าหรบผใหขอมลทตองการหลกเลยงการแสดงออกตอประเดนนนๆ ฮวจส (Hughes)

เสนอใหผศกษาย�าถงวตถประสงคในการบนทกค�าบอกเลาอยางตรงไปตรงมา และกลาวในท

ถงโอกาสทผใหขอมลสามารถแสดงออกในประเดนนนไดหลากหลายแงมม ฮวจสยกตวอยางการ

สมภาษณนกวทยาศาสตร เขาถามถงขอคดเหนทางจรยธรรมเกยวกบการคนพบทางวทยาศาสตร

ทอาศยทนของมหาวทยาลยของรฐ แตขณะเดยวกน ขอคนพบดงกลาวสามารถ “สรางเมดเงน”

ใหกบผทคนพบไดเชนกน ฉะนน นกวทยาศาสตรมกตอบค�าถามดวยความระมดระวงมากกวา

จะแสดงความเหนอยางตรงไปตรงมา เธอจงโนมนาวใหผใหขอมลตอบค�าถามในฐานะโอกาสแสดง

ขอคดเหนทขดแยงและการสมภาษณจะไมน�าผลเสยกลบมาสผใหขอมล(V.Yow1995:61)

การสมภาษณทเขาถงมมมองหรอความรสกขางในใจของผใหขอมล เปนเรองทผศกษาจะ

ตองอาศยประสบการณ ผสมภาษณตองรจกสงเกตอากปกรยาของคสนทนา ส�าหรบปรบเปลยน

รปแบบการตงค�าถามหรอการพดคยไดอยางทนทวงท ปญหาประการหนงทผศกษามกประสบ

ไดแก การแกตางโดยไมรตว (unconscious advocacy) ของผใหขอมล ในการศกษาองคกร

สาธารณสขแหงหนง โยวมโอกาสพบปะเจาหนาในหลายระดบ ตงแตเจาหนาทปฏบตการทวไป

เจาหนาททางการแพทย และนกวจย มองเหนลกษณะงานทบคลากรแตละคนเกยวของ ในบาง

บทสนทนา ผทท�างานใหกบโรงพยาบาลหลายสบป หลกเลยงการกลาวถงองคกรในเชงลบ

เพราะอาจวตกวาค�าถามดงกลาวเปนเพยงการทดสอบความซอสตยตอองคกร และทส�าคญ

เขาหรอเธอนน วางตวเองเปนสวนหนงขององคกร จงหลกเลยงการแสดงความเหนใดๆ ทอาจ

สงผลในเชงลบ เรยกไดวาเปนการแกตางท มาจากความตงใจท ด (goodwill advocacy)

(CarlRyant1986)

แมนกศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลาพยายามเขาใกล “ความจรงทงหมด” แตหากการเขาถงความจรงนน อาจสรางความเจบปวดหรอความกระอกกระอวนใจ

ใหกบผใหขอมล ผศกษาควรใชความสขมในการท�างาน


ขอแกตางจากความตงใจดมไดเกดขนเฉพาะผใหขอมล แตผสมภาษณ เชน โยวเลอกท

จะหลกเลยงขอมลทอาจสงผลกระทบภายในองคกร อาท ความลมเหลวของหนวยคลนกใน

ชวงทศวรรษ 1970 หรอการเมองเบองหลงการตงสหภาพแรงงาน ท�าใหเธอมองเหนถงขอจ�ากด

ของการสมภาษณ โยวเสนอใหผศกษาสอดแทรกกระบวนการตงค�าถามในระหวางการสนทนา

ในการเผยแพรขอมล ผอานสามารถเขาใจกรอบความคดทก�ากบการบอกเลาขอมล ผอาน

งานศกษาจงตระหนกถงอคตทแฝงไวในการกลาวถงขอมล นเองทโยวชใหเหนถงขอจ�ากดหรอ

เสนบางๆ ทขดไวระหวางวชาชพการเปนนกประวตศาสตรค�าบอกเลา กบการใหความเคารพตอ

สมพนธภาพของผศกษาและผใหขอมล

การแกตางดวยความตงใจดนบเปนเรองสามญส�าหรบผเขยน หากเราจะตองปกปองมให

ผใหขอมลไดรบผลกระทบจากการศกษา แมการหลกเลยงการน�าเสนอขอมลทอาจสงผลกระทบ

อาจกลายเปนการปดบงหรอซอนเรนขอมลบางประการ แตหากขอมลดงกลาวไมใชหวใจของ

การศกษาแลว การปดบงเชนนนพงกระท�าได ดงกรณของการท�างานหนงสอเกยวกบพพธภณฑ

ทองถน ในหลายบทตอนของการสนทนา ผใหขอมลทเปนผดแลพพธภณฑกลาวพาดพงถงเพอน

รวมวงการพพธภณฑ ทงเปนการใหความเหนถงวธการจดการ การหาความร หรอความสมพนธ

ทสานประโยชนของคนท�างาน ผเขยนมองเหนความงอกงามของการท�างานพพธภณฑทองถน

ทไมโดดเดยวอยางทเคยเปนมา แตในขณะเดยวกน ความคดเหนบางประการอาจมาจากความ

ไมเหนดวย ผใหขอมลกลาวพาดพงถงบคคลทสามในเชงลบ ส�าหรบกรณดงกลาว ผเขยนเลอกท

จะไมหยบยกขอมลนนมาน�าเสนอสาธารณะในงานเขยนของตนเอง เพอหลกเลยงปญหาระหวาง

เพอนรวมแวดวงพพธภณฑ ในอกทางหนง ค�ากลาวนนอาจเปนการลดทอนความนาเชอถอของ

ผทถกพาดพงไดเชนกน

สดทาย โยวกลาวถงประวตศาสตรบอกเลากบเจตจ�านงของผใหขอมล ค�ากลาวของโยว

ในงานเขยนเกยวกบการศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลา นกศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลา

“ตองตระหนกเปนอยางดถงบทบาทของคณในฐานะของผฟง...และส�านกเสมอวา ผใหขอมล

ด�าเนนชวตดวยขอผดพลาดทตนกระท�า ซงเราอาจจะไมไดด�าเนนชวตอยางนน และคณเองกม

ชวตของคณ” (V. R. Yow 199: 127) ค�าวา “ผฟงทด” หมายถงการเปดโอกาสใหผเลาสราง

ความมนใจใหตนเอง ในการก�ากบค�าอรรถาธบายการกระท�าของตน และความหมายของ

การกระท�านน โยวยกตวอยางการท�างานของ แคธลน บล (Kathleen Blee) ทศกษาเกยวกบ

พวกคคลกซแคลน(KuKluxKlan)(KathleenM.Blee1993)

บลเปดใหกลม“ขวาจด”บอกเลาเรองราวจากมมมองของตนเองโดยเลอกศกษาผหญงใน

ขบวนการเคลอนไหวดงกลาว และพบบทบาทส�าคญของพวกเธอในขบวนการ การท�างาน

ประวตศาสตรบอกเลาชวยใหพวกเธอเชอมนถงการมสวนรวมในขบวนการ ทมาจากคนสามญ

และขบวนการดงกลาวนบเปนการสานความสมพนธอนดระหวางสมาชกในกลม อยางไรกด เราใน

ฐานะผศกษาประวตศาสตร ตองครนคดอยางรอบคอบ และใชความระมดระวงในการใชประโยชน


เพราะทาทดงกลาวอาจกลายเปนการเสรมพลงของผคนทอยในกระแสการเมองทแฝงอคตและ

ทฐ (KathleenM.Blee1993:597)ฉะนนผศกษาประวตศาสตรตองชใหเหนถงแหลงทมาของ

ขอมล

ในหวขอการด�าเนนการสมภาษณน ผเขยนชใหเหนความซบซอนหลายประการ ตงแต

ความไวเนอเชอใจและการใหความเคารพกบแหลงขอมลบคคล การท�าความเขาใจเกยวกบ

โครงการ กบสงแสดงความยนยอมพรอมใจของผใหขอมล และการค�านงถงผลกระทบทาง

ความรสกและความสมพนธอนๆ ระหวางผใหขอมลกบสงคม ทงหมดนเพอใหผศกษาประวตศาสตร

ค�าบอกเลาตระหนกถงความผกพนทเกดขนจากการท�างาน และควรน�าขอตางๆ เหลานประกอบ

การท�างานของผศกษา อนง เมอประวตศาสตรค�าบอกเลาไดรบการบนทกไวแลว บทตอนตอไป

ของนกประวตศาสตรค�าบอกเลาคอ การใชประโยชนและการเผยแพร การท�างานในขนตอนน

ผ ศกษามกเผชญค�าถามหลายประการ อาท ระดบการเผยแพรขอมลตนฉบบจากบนทก

การสมภาษณ การน�าเสนอขอมลอยางไรไมใหผดแผกจากตวตนของผใหขอมล หรอสมพนธภาพ

ระหวางผใหขอมลและผศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลา ควรด�าเนนตอไปอยางไร เมอกระบวน

การศกษาสนสดลงค�าถามตวอยางเหลานคอประเดนส�าหรบการอภปรายในล�าดบตอไป

2. ประวตศาสตรค�าบอกเลาทสมประโยชนเนอหาตอจากน ผเขยนจะกลาวถงการใชประโยชนและขอคดอนๆ หลงการสมภาษณ

หรอการเกบขอมลจากแหลงขอมลบคคล ผเขยนขอเสนอขอพจารณาไว 3 ประการ อนไดแก

1) การเผยแพรสอบนทกการสมภาษณ 2) การอางองเนอหาจากการสมภาษณในงานเขยนและ

3) สมพนธภาพระหวางผใหขอมลและผศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลา เนอหาทงสามสวนนจง

เชอมโยงกบประวตศาสตรค�าบอกเลาทสมประโยชน นนหมายถง เปนประโยชนทงผศกษาและ

ผใหขอมล

โยวยกประเดนเกยวกบการเผยแพรบทสมภาษณทงในรปแบบทเปนเสยงและเปนบทถอด

เสยง โดยปกต การเผยแพรสอบนทกการสมภาษณจะเปนไปตามขอตกลงกบผใหขอมล ตามท

ปรากฏในเอกสารยนยอมสทธ เชน ก�าหนดการเปดเผยขอมลไดในทนทหลงเสรจสนโครงการ,

ภายหลงจากทผใหขอมลเสยชวตแลว หรอเงอนไขอนๆ ตามทผใหขอมลก�าหนด หรอการเขาถง

ขอมลทอาศยการก�าหนดชวงชนการเขาถง ทงหมดหรอบางสวน หรอจะตองมเอกสารก�ากบ

ความรบผดชอบทผ ใชเอกสารจะตองแถลงอยางเปนลายลกษณ เมอใชบรการในชนทจ�ากด

ผศกษาประวตศาสตร ตองชใหเหนถงแหลงทมาของขอมล


การเขาถง ทงหมดนควรไดรบการใสใจจากผศกษา และจดสงใหกบคลงจดหมายเหตพรอมกบ

เอกสารก�ากบสทธทระบเงอนไขตางๆไวอยางชดเจน

ผศกษาควรท�างานรวมกบผใหขอมลอกครง เมอบทถอดเสยงไดรบการเรยบเรยงจาก

การสมภาษณ เพ อเสนอผใหขอมลพจารณาถงความเหมาะสมในการเผยแพร หากเนอหา

บางสวนพาดพงถงบคคลทสาม ผใหขอมลสามารถถอดถอนเนอหาดงกลาวจากการตพมพ และ

ควรเปนสทธของผสมภาษณในฐานะผศกษาเชนกนทจะปกปองประเดนทออนไหว เธอยกกรณ

ตวอยางของซลล สมธ ฮวจส (Sally Smith Hughes) ทตองทบทวนบทถอดเสยงดวยตนเอง

แทนผใหขอมล ซงประสบปญหาสขภาพในระหวางการทบทวนบทถอดเสยงกอนการเผยแพร

(V.Yow1995:60)

รปแบบการท�างานในอกลกษณะหนงคอ เมอการสนทนาสนสดลง ผสมภาษณอาจบอก

เลาความเหนของตนเอง เกยวกบเนอหาบางสวนในระหวางการสนทนา ใหผเลาพจารณาถง

ความเหมาะสมในการเผยแพร อยางไรกด ความส�าคญของการทบทวนมใชการบดเบอนสาระหลก

ของประวตศาสตรค�าบอกเลา แตหลกเลยงปญหาทจะสงผลกระทบตอผใหขอมลเองในอนาคต

ผศกษาจะตองร�าลกไวเสมอวา นกประวตศาสตรบอกเลาเปนผเออใหขอมลส�าคญทางประวตศาสตร

ไดรบการเปดเผยแตจะตองค�านงความไวเนอเชอใจกบผใหขอมลเชนกน(V.Yow1995:65)

ส�าหรบ“การปรากฏตว”ของผใหขอมลในงานเขยนโยวยกตวอยางการศกษาประวตศาสตร

ของหนวยงานทางสาธารณสขแหงหนง ขอมลจ�านวนไมนอยแสดงใหเหนแรงตงระหวางผบรหาร

ทมาจากการแพทยกบผน�าทโตขนมาจากงานบรหาร ขอมลเชงลบเกยวกบบคลากรของฝาย

ตรงขามในสถานพยาบาลแหงนนมกไดรบการบอกเลาภายหลงบนทกบทสมภาษณ โยวเลอก

ทจะแสดงขอมลทใกลเคยงกบ “ความจรง” โดยพยายามมใหขอเขยนเหลานนสงผลเสยตอบคลากร

ในโรงพยาบาล ซงในหลายกรณ คอการไมพด “ความจรง” ทงหมด ในอกกรณ บคคลบางคนท

จองหองและเยนชามกมคนกลาวถง และในหลายกรณ ความขดแยงระหวางผใหขอมลกบบคคล

ดงกลาว กลบแปรเปลยนเปนความเงยบทอาจไมสงผลดตอองคกร โยวเลอกทจะไมกลาวถงอก

เชนกน เนองเพราะตองการหลกเลยงผลกระทบ เมองานเขยนไดรบการตพมพสสาธารณะ หรอ

กระทงกลวการถกฟองรอง

ในชนหลง โยว เกดค�าถามในใจตอทาทของตนเองกบการไมพดความจรงทงหมดหรอการ

ซอนเรนบางสงของบคคลบางคน ทอาจสงผลในเชงลบตอองคกร โยวเหนวา การเลอกน�าเสนอ

ขอมลบางอยางทนาจะสงผลดตอองคกร คอท�าใหปญหานนชดเจนและไดรบการแกไขอยาง

ทนทวงท นาจะเปนประโยชนมากกวาการปกปดขอมลดงกลาว (V. Yow 1995: 55) แตผศกษา

ควรเลอกวธการสอสารทเหมาะสม ส�าหรบลดทอนความยงยากทอาจเกดข นจากการศกษา

ในประเดนน ผเขยนเหนวา ในบรบทของสงคมไทย การน�าทกเรองมาตแผ อาจไมใชค�าตอบของ

การแกปญหาเสมอไป เพราะหลายเรองคงกระทบความรสกของผทไดรบการพาดพงไมมากกนอย

ภาวะกลนไมเขาคายไมออกเชนนคงอยกบผศกษาจ�านวนไมนอยและคงไมมทางออกทชดเจน


สมพนธภาพในการท�างาน (professional relationship) กบมตรภาพ (friendship) คอ

ประเดนสดทายทผเขยนจะอภปราย ในบทสนทนา ผสมภาษณในฐานะผศกษาใกลชดผใหขอมล

ความไววางใจสงผลใหเขาหรอเธอบอกเลาชวงเวลาตางๆทงสขและทกข ความกลวทท�าใหใจทด

ทอหรอความฝนทหลอเลยงจตใจ เสนใยทถกทอความสมพนธควรไดรบการพฒนาไปเชนไร ฝาย

หนงฝายใดจะไดประโยชนหรอทงรอยทางของความเจบปวดไวแกกน?

ตวอยางทโยวหยบยกมากมายจากบทความทวพากษวธวทยาของการท�างานภาคสนาม

ผศกษามกไดรบค�าเหนบแนมหรอตอวาจากผใหขอมล เมองานวจยสนสดลง ความสมพนธกบ

แหลงขอมลกจบลงดวยเชนกน (Arlene Kaplan Daniels 1983) นกวจยจ�านวนหนงขดเสน

อยางชดเจนในความสมพนธทเกดขนในกระบวนการศกษา ในทางตรงขาม ผใหขอมลหมาย

เอาสมพนธภาพนนเปนมตรภาพระหวางกน โดยพนฐาน ผศกษาควรอธบายวตถประสงคของ

การศกษาอยางชดเจน ความสมพนธทเกดขนในการท�างานจงเปนความสมพนธในฐานะของ

“ผ ร วมวจย” สวนความสมพนธในลกษณะอ นใด จะเกดข นภายหลงงานศกษา นบเปนค

ความสมพนธทนอกเหนอจากกระบวนการท�างานวจยอยางไรกตามลนดาโชเพส(LindaShopes

2014) กลาวถงพนเพของประสบการณและชนชนทางสงคมของผใหขอมล ทอาจสงผลตอการ

ก�าหนดขอบเขตความสมพนธ นนหมายถง ชนชนกลางสามารถแยกแยะความสมพนธแบบมตรภาพ

และความสมพนธในลกษณะของการท�างานเพราะคนชนกบวฒนธรรมของความสมพนธเชงธรกจ

แตขอวเคราะหดงกลาวสะทอนความเปนจรงในความสมพนธไดมากนอยเพยงใด ขอปญหา

ทโยวพยายามเนนย�าคอ บทสนทนาเปนไปตามความตองการของผศกษา ทงในเชงเนอหาวชาการ

และในหลายกรณ องกบความรบางสวนเสยวของอารมณ เธอยกตวอยางของงานวจยทเกยวกบ

ชาวนา โดยมผชวยวจยทเปนผชายท�าหนาทเกบขอมลจากกลมผชายในชมชน สวนเธอเปนผสนทนา

กบบรรดาแมบาน ชวขณะของการสนทนา “ความเปนผหญง” กรยทางเพอเปดใจและพดคยใน

เรองสวนตว ในทางหนงเธอเหนวา “ภาษาของผหญง” เขามาเชอมรอยในความสมพนธ แตใน

ขณะเดยวกนอาจสรางความล�าบากใจใหกบ“เพอนผหญง”ดวยเชนกน(V.Yow1995:58)

นกวจยจ�านวนหนงขดเสนอยางชดเจน ในความสมพนธทเกดขนในกระบวนการศกษา

ในทางตรงขาม ผใหขอมลหมายเอาสมพนธภาพนน เปนมตรภาพระหวางกน


ในจดน โยวแสดงใหเหนถงขอจ�ากดของการขดเสนความสมพนธทเรยกวา “เพองาน” กบ

มตรภาพ เพราะผศกษายอมเปนสวนหนงของการศกษาอยางหลกเลยงมได ฉะนน การรกษา

สายสมพนธกบผใหขอมล แมจะไมเกดขนอยางบอยครง แตเปนสงทพงกระท�า การเยยมเยอนกน

เปนครงคราวชวยรกษาความสมพนธอนด ผศกษาประวตศาสตรค�าบอกเลาควรตระหนกถง

ความหมายของสมพนธภาพ ทมใชเพยงผลประโยชนของการศกษาวจย หากแตตองพจารณา

ถงความสมพนธทเกดขนแลว และควรสานตอความสมพนธดงกลาว อยางนอยทสด ค�าขอบคณ

หรอค�าอทศในงานเขยนของผศกษาเองควรบรรจความใสใจทผใหขอมลเหลานนไดสละเวลาและ

เปดเผยแงมมตางๆในชวตใหกลายเปนเรองราวทสาธารณชนทวไปสามารถเรยนรได

ผศกษาคงเผชญกบขอกงวลใจหลายประการอยเอง เมออยในสนามของการท�างาน ผศกษา

จะใหน�าหนกอยางไร เมอเกดความขดแยงระหวางการปกปองปจเจกบคคลกบความถกตองและ

ความครบถวนสมบรณในงานประวตศาสตร ผศกษาอาจละเวนเนอหาบางสวน หากเนอหา

เหลานนมไดมนยส�าคญทางประวตศาสตรจรงๆ การจ�ากดการเขาถงเอกสารบนทกเสยงหรอ

บทถอดเสยง (บางสวน) ควรก�าหนดไวเฉพาะในบางชวงเวลาเทานน ทส�าคญทสด เมอใดขอมล

ปรากฏในรปแบบของสงพมพ เนอหาเหลานนอาจสงผลกระทบตอผใหขอมลหลายเทาตว ฉะนน

หากเนอหาดงกลาวสงผลเชงลบกบผใหขอมลหรอผทถกพาดพง ผศกษาอาจพจารณาละเวน

การแสดงเนอหาดงกลาวแตผอานควรรบรถงการตดทอนเนอหาดงกลาว(V.Yow1995:65)

ในระหวางการสมภาษณเฉกเชนกน ค�าถามทยากจะตอบ แตจ�าเปนตอความเขาใจใน

ประวตศาสตร อาจสรางความขนของหมองใจ ผศกษาควรย�าวตถประสงคของการศกษาทจะตอง

บนทกประวตศาสตรอยางทเปน การบอกเลาเปนดงโอกาสของการถายทอดมมมองของเขาและเธอ

หากผใหขอมลมไดรบการแจงการบนทก หรอมการน�าบทสมภาษณหรอเนอหาบางสวนไปใช

อยางผดวตถประสงค การกระท�านนเทากบการท�าลายความไวใจในสมพนธภาพระหวางผสมภาษณ

และผใหขอมล ประวตศาสตรค�าบอกเลาเปนกระบวนการวจย ทเรยกรองทงความระมดระวงตน

ของผศกษาและความใสใจตอผอน(V.Yow1995:66)

หากเนอหาดงกลาวสงผลเชงลบกบผใหขอมลหรอผทถกพาดพง ผศกษาอาจพจารณาละเวนการแสดงเนอหาดงกลาว

แตผอานควรรบรถงการตดทอนเนอหาดงกลาว


เอกสารอางองAmericanHistoricalAssociation.1992.Statement on Standards of Professional Conduct. AmericanHistoricalAssociation.

ArleneKaplanDaniels.1983.Self-deception and Self-discovery in Fieldwork.

CarlRyant.1986.The Public Historian and Business History: A Question of Ethics.

Douglas,JackD.1985.Creative Interviewing.BeverlyHills:SagePublications.

KathleenM.Blee.1993.Evidence, Empathy, and Ethics: Lessons from Oral Histories of the Klan.

LindaShopes.2014.What Is Oral History?The Making Sense of Evidence series. HistoryMatters:TheU.S.Survey

ontheWeb[Online].Availablefrom:http://historymatters.gmu.edu/mse/oral/oral.pdf[February5]

OralHistoryAssociation.Principle and Standards of the Oral History Association.

Yow,ValerieRaleigh.1994.Recording Oral History: a Practical Guide for Social Scientists.Calif.:SagePublications.

Yow,ValerieRaleigh.1995.Ethics and Interpersonal Relationships in Oral History Research.

หอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรเกยรตยศแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดรบมอบหมายภาระงานการจดการเอกสารและจดหมายเหต ครอบคลมงานดานการอนรกษศลปวฒนธรรมของมหาวทยาลยดวย ซ งสอดคลองตามหลกยทธศาสตรแผนการพฒนาสถาบนอดมศกษา ประกอบดวยภาระงาน 2 สวน คอ สวนท 1 งานดานจดหมายเหตประกอบดวย การจดการจดหมายเหตและเอกสาร การจดท�าสงพมพเผยแพร การจดกจกรรมทางวชาการในเรองทเกยวของ การจดแสดงนทรรศการชวคราว และสวนท 2 งาน นทรรศการถาวร 2 หอง ไดแก หองอนสรณสถานปรด พนมยงค และหอประวตศาสตรเกยรตยศแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร

กจกรรมหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรเกยรตยศแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร ป 2556

ล�าดบ ลกษณะงาน จ�านวน

1 ผใชบรการเอกสาร 132คน

2 ผเยยมชมหองอนสรณสถานปรดพนมยงคและหอประวตศาสตรฯ 9,275คน

3 งานประเมนคณคาเอกสาร 557,166แฟม

4 4.1รบมอบเอกสารจากบคคลทวไป 61รายการ

4.2รบมอบเอกสารสวนบคคลดร.ชาญวทยเกษตรศรชดท6 1ชด

4.3รบมอบเอกสารสวนบคคลนายกหลาบสายประดษฐ 1ชด

5 ใชบรการขอมลผานเวบไซต 67,007ครง

1. งานใหบรการเอกสาร เยยมชมหองจดแสดง ประเมนคณคาเอกสาร และรบมอบเอกสาร


2. งานจดท�าทะเบยน จดเรยงและจดท�าค�าอธบายเอกสาร 2.1 การจดเรยงและจดท�าค�าอธบายเอกสารสวนบคคล ดร.ชาญวทย เกษตรศร ชดท 6 จ�านวน115กลอง

2.2 การจดท�าทะเบยนรบมอบเอกสารสวนบคคลนายกหลาบสายประดษฐจ�านวน1ชด ประกอบดวยเอกสารตนฉบบลายมอรางบทความและหนงสอหนงสอพมพฯลฯ

3. การจดท�าสงพมพเผยแพร 3.1 จลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตรฉบบท 17จ�านวน2,000เลมเปนสงพมพเผยแพร องคความรทางจดหมายเหต และหลกฐานขอมลทางประวตศาสตร และรายงาน กจกรรมของหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรฯ ก�าหนดเผยแพรในวนท 11 พฤษภาคม ของทกป สงใหผ บรหารมหาวทยาลย คณะ ส�านก สถาบน และ หนวยงานอสระ หองสมดสถาบนอดมศกษาท วประเทศ หอจดหมายเหตและ ศนยเอกสารทวประเทศ สอมวลชนสายการศกษา ศลปวฒนธรรม และผมอปการ คณตอหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรฯ

3.2 จดพมพหนงสอทระลกครบรอบ 68 ป วนสนตภาพไทย และจดสมมนา วชาการณหองประชมLT1คณะนตศาสตรโดยถอดเทปงานสมมนาวชาการทจด ในป 2555 เพอใหมการจดพมพเผยแพรผลงานทไดจดสมมนาไปแลวไวเปนรปเลม ซงจะเปนประโยชนตอผสนใจศกษาคนควาเรอง ขบวนการเสรไทย ไดน�าไปศกษา อางองตอไป

จลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตรฉบบท 17

หนงสอทระลกครบรอบ 68 ปวนสนตภาพไทย


3.3 จดแสดงนทรรศการ 68 ป วนสนตภาพไทยณบรเวณหนาหองประชมLT1 คณะนตศาสตร

3.4 จดพมพหนงสอผประศาสนการและอธการบด มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2477 – 2556) : ประวตชวต ความคด และการท�างานเพอเผยแพรผลงาน วสยทศน และนโยบายของผบรหารมหาวทยาลยตงแตยคแรกจดพมพเผยแพร วนท10ธนวาคม2556

หนงสอผประศาสนการและอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2477–2556) :

ประวตชวต ความคด และการท�างาน

3.5 การจดท�าตนฉบบหนงสอธรรมศาสตรานกรม 80 ป

ในโอกาสครบรอบ 80 ป มหาวทยาลย (2477 – 2557) เพอเปนการเฉลมฉลอง ในวาระและโอกาสส�าคญน คณะกรรมการหอจดหมายเหตฯ มมตใหจดท�าหนงสอ “ธรรมศาสตรานกรม 80 ป” เพ อบนทกเหตการณและเร องราวทส�าคญของ มหาวทยาลยธรรมศาสตรในรอบ 80 ป จ�านวนพมพ 2,000 เลม ก�าหนดเผยแพร ในวนท27ธนวาคม2557

4. งานจดท�าฐานขอมลสงพมพ และ E-Book 4.1 จลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตรฉบบท17

4.2 หนงสอผประศาสนการและอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร(พ.ศ.2477–2556): ประวตชวตความคดและการท�างาน


4.3เผยแพรนทรรศการ80ป“ก�าแพงกาลเวลา”ในเวบไซตหอจดหมายเหตฯ

5. การจดท�าขอมลส�ารองเอกสารจดหายเหตเพอการอนรกษและใหบรการ 5.1 การถายไมโครฟลมเอกสารชดส�านกทะเบยนและประมวลผล กลมใบสมครและ คะแนนสอบไลจ�านวน14,320หนา

5.2 การจดท�าเอกสารดจทลเอกสารชดส�านกทะเบยนและประมวลผล กลมใบสมครและ คะแนนสอบไลจ�านวน14,320หนา

6. โครงการพฒนาธรรมศาสตร ทาพระจนทร ใหเปนหนงใน “Must-see Destination” โครงการนด�าเนนการตอเนอง 2 ป ป 2554 มหาวทยาลยมนโยบายจดใหบางคณะ หรอหนวยงานทมศกยภาพรวมมอกบการทองเทยวแหงประเทศไทย ในการผลกดนใหธรรมศาสตรทาพระจนทร เปนหนงใน “Must-see Destination” ของกรงเทพมหานคร โดยมการจดตารางวนเวลา ก�าหนดเสนทาง และจดส�าหรบเยยมชมภายใตการบรรยายใหความร โดยทมบคลากรและ/หรอนกศกษาทผานการฝกอบรม “มคคเทศกธรรมศาสตร” เพอใหท�าหนาทดงกลาว รวมทงมการตดปายตางๆทเปนภาษาองกฤษในทกจดส�าคญของมหาวทยาลย

ในป 2556 ไดจดพมพแผนพบน�าชมสถานท 13 จด ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษเผยแพรท ห องอนสรณสถานปรด พนมยงค หอประวตศาสตรฯ และน�าไปเผยแพรตาม จดประชาสมพนธของกองการทองเทยวกรงเทพฯงบประมาณป2556จ�านวน200,000บาท

7. งานประชมวชาการ 7.1 งานสมมนาวชาการในโอกาสครบรอบ68ปวนสนตภาพไทย

วนท 16 สงหาคม 2556 มหาวทยาลยรวมกบสถาบนปรด พนมยงค จดกจกรรม วชาการในโอกาสครบรอบ 68 ป วนสนตภาพไทย เร อง “ภารกจเพอชาตเพ อ Humanity ของ จ�ากด พลางกร กบเอกราชของไทย” ณ หองประชม LT1 คณะนตศาสตร

7.2 งานสมมนาวชาการในโอกาสครอบรอบ40ป 14ตลาคม2516 โดยดร.เสกสรรค ประเสรฐกล ณ ลานโพ ผน�านกศกษาในเหตการณ 14 ตลา 2516 และจดพมพ บทถอดเทปงานสมมนาวชาการ39ป14ตลาป2555นอกจากจดกจกรรมสมมนา วชาการแลว ยงจดใหมพธตดตงหมด 14 ตลา และพธเปดหมด ณ ลานโพ และ จดแสดงคอนเสรตดนตรเพอชวตโดยวงคาราวาน


ดร.เสกสรรค ประเสรฐกล ปาฐกถาเรอง “ความฝนเดอนตลา” ในวาระครบรอบเหตการณ 40 ป 14 ตลา ณ ลานโพ วนท 14 ตลาคม 2556


8. งานทไดรบมอบหมายในโอกาสครบรอบ 80 ป แหงการสถาปนามหาวทยาลย 8.1 นทรรศการ80ป“ก�าแพงกาลเวลา80ปธรรมศาสตร”เปนภาพนทรรศการจดแสดง ดานนอกก�าแพงพระราชวงบวรสถานมงคล(ก�าแพงวงหนา)เรมตนจากศนยหนงสอ ตามแนวยาวถงคณะพาณชยศาสตรและการบญชความยาวประมาณ180เมตร ก�าหนดเปดจดแสดงในวนท10ธนวาคม2556–10ธนวาคม2557

เพอเฉลมฉลองในโอกาสครอบรอบ 80 ป (2477 – 2557) แหงการสถาปนา มหาวทยาลย และเปนบนทกเหตการณส�าคญของมหาวทยาลยธรรมศาสตรนบตงแต เรมกอตงจนกระทงถงปจจบน โดยการน�าภาพถายและขอมลจากเอกสารจดหมายเหต เลาประวตศาสตรของมหาวทยาลยทผานรอนผานหนาว ผานเรองราวทงทตองการ จะจดจ�าและเร องราวทยากจะลมเลอน ด�าเนนเหตการณตามล�าดบเวลา ผาน “ก�าแพงชรา” อายกวา 2 ศตวรรษของพระราชวงบวรสถานมงคลและเปน “ก�าแพง วงหนา”สวนสดทายทเหลออย

นทรรศการ “ก�าแพงกาลเวลาฯ” จดแสดง ณ บรเวณแนวก�าแพงชรา จากศนยหนงสอถงคณะพาณชยศาสตรและการบญช

อนเปนนทรรศการซงบอกเลาถงประวตศาสตรมหาวทยาลยนบแตสถาปนาถงปจจบน

พธเปดนทรรศการ “ก�าแพงกาลเวลาฯ” วนท 17 ธนวาคม 2556เนองในโอกาสทมหาวทยาลยครบรอบการสถาปนา 80 ป


8.2 งานแสดงAugmenttedReality/QRCodeสถานท13จดไดแกลานโพลานปรด ตกโดมก�าแพงวงหนาอาคารเอนกประสงคและสนามฟตบอลก�าแพงเกา-ปนใหญ- ประตสนามหลวง หอประชมใหญ ตนยงทอง ลานประตมากรรม พระพทธธรรมทฐ ศาสดา ศาลสงหโตทอง จงหนอง และตราธรรมจกร เรองราวประวตและชอเสยง เกยรตภมของมหาวทยาลย นอกจากจะปรากฏในรปแบบหนงสอ สงพมพ เวบไซต การจดแสดงนทรรศการขอมลประวตมหาวทยาลยทง13จดไดรบการรวบรวมและ เรยบเรยง น�าเสนอในรปแบบตางๆ เชน ความเรยง ภาพถาย เสยง และอนๆ ใน โอกาสครบรอบ 80 ป แหงการสถาปนามหาวทยาลย ขอมลดงกลาวไดถกน�าเสนอ ใหอยในรปของ Augmentted Reality/QR Code ผทตองการทราบขอมลอยาง ละเอยดหรอนกทองเทยวทผานเขามาในมหาวทยาลย สามารถสบคนขอมลผาน เทคโนโลยการสอสารสมยใหมเชนโทรศพทมอถอแบบสมารทโฟนและแทบเลต ระบบปฏบตการIOSและAndroidโดยเขาไปบรเวณจดทตดตงQRCodeซงม เสาแสดงสญลกษณการสบคนใหเหนอยางเดนชดตดตงไวณจดนนๆ

ศ.ดร.สมคด เลศไพฑรย อธการบด ขณะทดสองสแกน QR Code ลานปรด วนท 17 ธนวาคม 2556


Augmentted Reality/QR Code สถานท 13 จด ซงสามารถใชเครองมอสอสารสมยใหมสบคนไดจาก Code ทปรากฏในหนาน

ตราธรรมจกรจงหนองศาลสงโตทอง

พระพทธธรรมทฐศาสดาสวนประวตศาสตร

ตนยงทองหอประชมใหญก�าแพงเกาปนใหญ ประตสนามหลวง

อาคารเอนกประสงคก�าแพงวงหนา

ตกโดมลานปรดลานโพ


9. แผนงานในอนาคต 9.1 การจดท�าขอมลส�ารองเอกสารจดหมายเหตชดส�านกทะเบยนและประมวลผลและ เอกสารประชาธปไตยจ�านวน39,600หนา

9.2 การจดงานสมมนาวชาการและเปดตวหนงสอ 2 เลม (ประวตอธการบดฯ และ ธรรมศาสตรานกรม80ปฯ)

9.3 การจดท�าภาพยนตรสนประชาสมพนธหอจดหมายเหตฯ

9.4 การจดระบบไฟลภาพจดหมายเหต การแปลงไฟลเสยงจากคาสเซทเทปเปนไฟล เสยงดจทล

9.5 การจดเรยงและจดท�าบญชชวยคนเอกสารสวนบคคล อ.ปรด-ทานผหญงพนศข พนมยงค

9.6 การจดพมพสมดภาพ“ก�าแพงกาลเวลา80ปธรรมศาสตร”

เพื่อชาติ เพื่อ humanity

Documents