gÌ-1 : kq>h$ 2 n¡emmr mjur - shivaji university. a. i...2 2 ` 1 2 _1 _2

32
33 gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr _mJUr (Money Demand) 2.0 C{Ôï>ço 2.1 àmñVm{dH$ 2.2 {df` {ddoMZ 2.2.1 Ñ{ï>H$moZ - amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ Am{U amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ 2.2.2 amoIVm àmYmÝ` Ñ{ï>H$moZ 2.2.3 {_ëQ>Z {\«$S>_Z Am{U S>m°Z n°Q>rZH$sZMm Ñ{ï>H$moZ 2.3 gmam§e 2.4 nm[a^m{fH$ eãX 2.5 gamdmgmR>r ñdmÜ`m` 2.6 A{YH$ dmMZmgmR>r nwñVHo$ 2.0 C{Ôïç>o : 1) n¡emÀ`m _mJUrMm amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ Am{U amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo. 2) n¡emÀ`m _mJUrMm amoIVm qH$dm amoH$S> àmYmÝ` Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo. 3) n¡emÀ`m _mJUrMm {_ëQ>Z {\«$S>_ZMm Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo. 4) n¡emÀ`m _mJUrMm S>m°Z n°Q>rZH$sZMm Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo. M.A.Part 1 - (Economics) Semi-1 Monetory Economics

Upload: others

Post on 12-Feb-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

33

gÌ-1 : KQ>H$ 2

n¡emMr _mJUr(Money Demand)

2.0 C{Ôï>ço

2.1 àmñVm{dH$

2.2 {df` {ddoMZ

2.2.1 Ñ{ï>H$moZ - amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ Am{U amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ

2.2.2 amoIVm àmYmÝ` Ñ{ï>H$moZ

2.2.3 {_ëQ>Z {\«$S>_Z Am{U S>m°Z n°Q>rZH$sZMm Ñ{ï>H$moZ

2.3 gmam§e

2.4 nm[a^m{fH$ eãX

2.5 gamdmgmR>r ñdmÜ`m`

2.6 A{YH$ dmMZmgmR>r nwñVHo$

2.0 C{Ôïç>o :

1) n¡emÀ`m _mJUrMm amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ Am{U amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo.

2) n¡emÀ`m _mJUrMm amoIVm qH$dm amoH$S> àmYmÝ` Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo.

3) n¡emÀ`m _mJUrMm {_ëQ>Z {\«$S>_ZMm Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo.

4) n¡emÀ`m _mJUrMm S>m°Z n°Q>rZH$sZMm Ñ{ï>H$moZ Aä`mgUo.

M.A.Part 1 - (Economics) Semi-1

Monetory Economics

Page 2: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

34

2.1 àmñVm{dH$ :

`m nyduÀ`m KQ>H$m_Ü o AmnU n¡emÀ`m CËH«$m§{V{df`r Am{U n¡emÀ`m nwadR>çm{df`r Aä`mg Ho$bm Amho.

n¡emMm gmR>m d àdmh g§H$ënZm AmnU g_OyZ KoVë`m. n¡emMr H$m }, n¡gm Am{U ^m§S>db `m_Yrb \$aH$,

n¡emMo KQ>H$, amoI d AamoI _mb_Îmm, nm`m yV n¡gm Am{U amIrd n¡gm, Cƒ e{ŠVembr n¡gm, n¡gm JwUH$,

n¡emÀ`m nwadR>çmÀ`m {ZpíMVrMo H$mhr àmê$n, n¡emMo _mnZ BË`mXr Jmoï>r _mJrb KQ>H$m_YyZ Amnë`mbm _m{hVr

Pmboë`m AmhoV. àñVwV KQ>H$m_Ü o n¡emÀ`m _mJUrMm Aä`mg H$amd`mMm AgyZ n¡emÀ`m _mJUrMo {d{dY

Ñ{ï>H$moZ Aä`mgm`Mo AmhoV. Ë`m_Ü o {\$eaMm Ñ{ï>H$moZ, H§o${~«O Ñ{ï>H$moZ, Ho$ÝgMm Ñ{ï>H$moZ, {_ëQ>Z \«$sS>_ZMm

Ñ{ï>H$moZ, S>m°Z n°Q>rZH$sZMm Ñ{ï>H$moZ Amnë`mbm g_OyZ ¿`md`mMm Amho.

2.2 {df` {ddoMZ :

2.2.1 Ñ{ï>H$moZ - amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ Am{U amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ

amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moU

n¡emÀ`m _hÎdmÀ`m XmoZ H$m`m©dê$Z n¡emÀ`m _mJUrMo {díbofU XmoZ Ñ{ï>H$moZmVyZ Ho$bo OmVo. (1) n¡gm ho

{d{Z_`mMo _mÜ`_ Amho. m n¡emÀ`m H$m`m©Mm Ñ{ï>H$moZ S>moù`mg_moa R>odyZ n¡embm Ë`mÀ`mgmR>r _mJUr AgVo. hm

Ñ{ï>H$moZ gZmVZdmXr AW©emókm§Zr _m§S>bm. _wÐm n[a_mU {gÕm§VmMo XmoZ Ñ{ï>H$moZmVyZ à{VnmXZ Ho$bo Vo åhUOo

Am`{d©Z {\$ea `m§Zr n¡emÀ`m _mJUrMm amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ _m§S>bm d H|${~«O {dÚmnrR>mVrb Mma AW©emók

àm. _me©b, àm. {nJy, Ho$Ýg Am{U am°~Q>©gZ `m§Zr n¡emÀ`m _mJUrMm amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ _m§S>bm. H|${~«O

AW©Vkm§Zr _mÌ n¡emÀ`m _yë`g§J«hUmÀ`m H$m`m©bm àmYmÝ` {Xbo.

gZmVZdmÚm§À`m _Vo, n¡gm ho dñVy d godm IaoXr H$aÊ`mMo EH$ gmYZ qH$dm _mÜ`_ AgyZ Ë`m_wioM n¡embm

_mJUr AgVo. n¡embm ñdV§Ì ApñVËd qH$d ñdV§Ì _mJUr ZgVo. {d{Z_` ì`dhmam_Ü o gwb^Vm AmUÊ`mMo

H$m © n¡emH$Sy>Z Ho$bo OmVo. n¡emÀ`m _mJUrMo n[aUm_ ì`{ŠV{Zð> KQ>H$m§da Adb§~yZ ZgyZ Vo dñVw{Zð> KQ>H$m§da

Adb§~yZ AgVmV. {d{eð> H$mimV IaoXr H$amd`mÀ`m dñVy§Mo à_mU Am{U n¡emMm MbZdoJ `mdê$Z n¡emMr

_mJUr R>aV AgVo. bmoH$m§Mo amhUr_mZ, n¡gm dmnaÊ`mÀ`m gd`r, ~±H$s¨J gw{dYm, bmoH$g§»`m, dñVy d godm§Mo

CËnmXZ BË`mXr dñVw{Zð> KQ>H$ n¡emMr _mJUr {ZpíMV H$aV AgVmV. `mg§~§Yr gZmVZdmXr AW©emókm§Zr

MbZ g§»`m_mZ {gÕm§V _m§S>bm. {d{Z_` ì`dhmamgmR>r _wÐoMm Cn`moJ Ho$bm OmVmo, åhUyZ Ë`mbm amoI ì`dhma

Ñ{ï>H$moZ (Cash Transaction Approach) Ago åhUVmV.

n¡emÀ`m _yë`mda n¡emÀ`m n[a_mUmMm Omo n[aUm_ hmoVmo Ë`mMr MMm© \«$mÝg_Yrb gm_m{OH$ VÎddoÎmo OoZ

~moS>rZ `m§Zr 16 ì`m eVH$mV Ho$br. 1588 _Ü o lr. XdZPb (Davanzal) `m§Zr MbZ g§»`m_mZ {gÕm§VmV

n¡emMo _yë` _hÎdmMo AgVo, Aem àH$maMm {gÕm§V àW_: _m§S>bm. 1691 _Ü o {~«{Q>e VÎdk Om°Z bm°H$ `m§Zr

Aem ñdê$nmMm {gÕm§V _m§S>bm. 1752 _Ü o S>opìhS> øy_ `m A{^OmV AW©emókmZo Ë`mV gwYmaUm H$ê$Z

Page 3: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

35

Ë`mMm {dñVma Ho$bm. n¡emÀ`m _mÌoMm n¡emÀ`m _yë`mda hmoUmam n[aUm_ J{UVr nÕVrZo _m±Q>oH$ d Om°Z ë y~m°H$

`m§Zr _m§S>bm. AmYw{ZH$ AW©emómV _mÝ`Vmàmá ñdê$nmV hm {gÕm§V Oo. Eg. {_b d àmo. {\$ea `m§Zr _m§S>bm.

àm. {_b `m§À`m _Vo, n¡emMm nwadR>m Am{U n¡emMo _yë` `m§Mm ì`ñV g§~§Y Amho. àm. [aH$mS>m} `m§À`m _Vo n¡emÀ`m

nwadR>çmV dmT> Ho$ë`mg Ë`mM à_mUmV n¡emMo _yë` H$_r hmoVo. AmYw{ZH$ AW©emómV _mÝ`Vmàmá ñdê$nmV hm

{gÕm§V Oo. Eg. {_b d àmo. {\$ea `m§Zr _m§S>bm. {deof H$ê$Z A_o[aH$Z AW©emók àmo. Am`{d©Z {\$ea `m§À`m

ZmdmZo hm {gÕm§V à{gÕ Amho.

{\$eaMo {d{Z_` g_rH$aU qH$dm amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ :

{dgmì`m eVH$mV _wÐm n[a_mU {gÕm§V bmoH${à` H$aÊ`mMo Iao lo A_o[aH$Z AW©emók Am`{d©Z {\$ea

`m§Zm {Xbo OmVo. àm. {\$ea `m§Zr 1911 _Ü o "n¡emMr IaoXr eŠVr' ho nwñVH$ àH$m{eV Ho$bo. _wÐm n[a_mU,

qH$_VnmVir Am{U _wÐoMo _yë` `m§_Yrb nañna g§~§Y VnmgUo hm {\$eaÀ`m _wÐm n[a_mU {gÕm§VmMm _w»` CÔoe

hmoVm. Ë`m§À`m {gÕm§VmV n¡emÀ`m {d{Z_` _mÜ`_ `m H$m`m©bm _hÎd {Xbo Amho. {d{Z_` ì`dhmamgmR>r n¡emMm

Cn`moJ Ho$bm OmVmo åhUyZ Ë`mbm amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ (Cash Balance Approach) Agohr åhUVmV.

{gÕm§VmMr _m§S>Ur : n¡emMo _yë` ho n¡emH$[aVm AgUmar _mJUr d {VMm nwadR>m `mda Adb§~yZ AgVo.

Am`{d©Z {\$ea `m§Zr Amnë`m _wÐmn[a_mU {gÕm§Vmbm hrM g§H$ënZm AmYma yV _mZbr. {\$eaÀ`m _Vo, n¡emMo

_yë` åhUOo n¡emÀ`m ghmæ`mZo IaoXr Ho$ë`m OmUmè`m dñVy Am{U godm§Mr g§»`m hmo . dñVy§À`m qH$_Vr gVV

~XbV Agë`mZo n¡emMo _yë` hr ~XbV AgVo. dñVy§À`m qH$_Vr Am{U n¡emMo _yë` `m§À`m_Ü o ì`ñV g§~§Y

AgVmo. n¡emMo _yë` n¡emÀ`m _mJUr-nwadR>çmda Adb§~yZ AgVo. n¡embm {d{Z_` ì`dhmamgmR>r _mJUr AgVo

Am{U AënH$mimV {d{Z_`mMo ì`dhma pñWa Agë`mZo n¡emMr _mJUr XoIrb AënH$mimV pñWa AgVo. Ë`m_wio

n¡emÀ`m _mJUrnojm n¡emÀ`m nwadR>çmMm Am{YH$ à^md n¡emÀ`m _yë`mda nS>Vmo. åhUyZM n¡emMo _yë` n¡emÀ`m

n[a_mUmdaM Adb§~yZ AgVo. amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZmda AmYm[aV àm. {\$ea `m§À`m {gÕm§VmMo {dYmZ

Imbrbà_mUo Amho.

""BVa n[apñWVr H$m`_ AgVmZm MbZmVrb n¡emÀ`m g§» oV hmoUmam àË oH$ ~Xb qH$_VrV àË`jnUo

à_mUera ~Xb KS>{dVmo.''

MbZg§»`m Am{U n¡emMo _yë` `mVrb g§~§Y àm. {\$ea `m§Zr nwT>rbà_mUo ñnï> Ho$bm.

BVa n[apñWVr pñWa AgVmZm MbZmVrb n¡gm XwßnQ> Ho$ë`mg dñVy§À`m qH$_Vr XwßnQ> hmoVmV Am{U n¡emMo

_yë` {Z_nQ> hmoVo. `mCbQ> MbZmVrb n¡gm {Z_nQ> Ho$ë`mg dñVy§À`m qH$_Vr {Z_nQ> hmoVmV d n¡emMo _yë` XwßnQ>

hmoVo.

{\$eaÀ`m _Vo, n¡emMr _mÌm d qH$_V ñVa `mV g_mZ g_mZwnm{VH$ g§~§Y Amho. n¡emMr _mÌm 5% Zo

dmT>br Va qH$_V ñVa gwÕm 5% ZoM dmT>ob. CbQ> pñWVrV Vmo 5% EdT>mM KQ>ob.

Page 4: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

36

n¡emMo _yë` n¡emÀ`m _mJUr nwadR>çmda Adb§~yZ AgVo. n¡emMr _mJUr qH$dm n¡emMm nwadR>m `mn¡H$s

H$emVhr ~Xb Pmbm Var Ë`mMm n¡emÀ`m _yë`mda n[aUm_ hmoVmo. na§Vw gm_mÝ` n[apñWVrV n¡emMr _mJUr pñWa

am{hë`mg n¡emÀ`m nwadR>çmda n¡emMr {H§$_V _w»`Ëdo Adb§~yZ amhVo. n¡emMr _mJUr d n¡emMm nwadR>m H$em

àH$mao R>aVmo `mMo {díbofU nwT>rbà_mUo H$aVm oVo.

n¡emMr _mJUr : n¡embm AgUmar _mJUr dñVy d godm `m§À`m _mJUrda Adb§~yZ AgVo. `mdê$Z Ago

åhUVm oB©b H$s ""XoemVrb n¡emMr _mJUr hr Ë`m XoemV IaoXr Ho$ë`m OmUmè`m dñVy d godm§À`m EHy$U qH$_Vr

BVH$s AgVo.'' Ë`m_wio H$moUË`mhr XoemV n¡emV IaoXr-{dH«$s hmoUmè`m gd© _mbmbm Oa Ë`m§À`m qH$_VrZo JwUbo

Va Amnë`mbm n¡emH$[aVm AgUmar _mJUr H$iyZ oVo. gyÌmÀ`m ghmæ`mZo n¡emMr _mJUr nwT>rbà_mUo gm§JVm

`oVo.

n¡emMr _mJUr = PT

`m{R>H$mUr,

P = gd©gmYmaU qH$dm gamgar qH$_V nmVir

T = n¡emV hmoUmè`m gd© _mbmÀ`m IaoXr-{dH«$s ì`dhmam§Mr g§»`m P Am{U T `m§Mm

JwUmH$ma g_mOmMr EH$m {d{eï> H$mbmdYrVrb n¡emMr _mJUr Xe©{dVmo.

n¡emMm nwadR>m : àm. {\$ea m§Zr n¡emÀ`m nwadR>çmV H$m`Xoera n¡gm d EopÀN>H$ n¡gm m XmoÝhtMm g_mdoe

Ho$bm Amho. H$m`Xoera n¡gm åhUOo gaH$ma d gaH$maV\}$ _Ü`dVu ~±H$ H$mT>V Agboë`m ZmoQ>m d ZmUr Am{U

MoH$Ûmao hñVmV§[aV hmoUmè`m ~±Ho$À`m n¡emMm g_mdoe EopÀN>H$ n¡emV hmoVmo. {\$eaÀ`m g_rH$aUmV MbZmVrb

H$m`Xoera n¡emH$[aVm M d MoH$Ûmao hñVm§V[aV hmoUmè`m ~±H$ n¡embm M1 hr ~¡{OH$ Ajao dmnabr AmhoV.

n¡emMm «_UdoJ / n[aMbZmMm àdoJ :

n[aMbZmMm àdoJ åhUOo n¡emÀ`m hñVm§VaUmMr gamgar hmo . mbmM n¡emMr J{VerbVm qH$dm H$m ©j_Vm

Agohr åhUVmV. ""{d{eï> H$mbmdYrV MbZmVrb àË oH$ én`m {OVHo$ ì`mnm[aH$ ì`dhma H$aob qH$dm {OVŠ`m

ì`mnm[aH$ ì`dhmamV àË oH$ én`mMm Cn`moJ hmoB©b Ë`mÀ`m gamgarbm n¡emÀ`m n[aMbZmMm doJ qH$dm n¡emMm

«_UdoJ Ago g§~moYbo OmVo.'' g_Om 1 én`mMo ZmUo qH$dm ZmoQ> EH$m _{hÝ`mV ì`dhma H$aÊ`mgmR>r 5 doim

hñVm§V[aV Pmbr Va Ë`m 1 én`mZo 5 én`mMo H$m_ Ho$bo Ago åhUVm oB©b. Aem àH$mao én`m Oar EH$M Agbm

Var Ë`mMm «_UdoJ 5 Agë`m_wio EHy$U n¡emMm nwadR>m 1 é. X 5 = 5 é. BVH$m Pmbm. åhUOoM n¡emÀ`m

nwadR>çmMr `WmW© H$ënZm oÊ`mH$[aVm MbZmV Agboë`m n¡emÀ`m nwadR>çmbm (M) n[aMbZmÀ`m àdoJmZo

qH$dm «_UdoJmZo (V) JwUmdo bmJVo. åhUyZ n¡emÀ`m nwadR>çmMo gyÌ àm. {\$ea `m§Zr nwT>rbà_mUo _m§S>bo.

n¡emMm nwadR>m = MV

Page 5: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

37

`m{R>H$mUr,

M = {d{YJ«mø qH$dm H$m`Xoera n¡emMm nwadR>m

V = {d{YJ«mø n¡emMm «_UdoJ

àm. {\$ea m§À`m _Vo, g_mOmV {d{eï> H$mb_`m©XoV g_mOmZo Ho$bobm EHy$U IM© hm EHy$U {dH«$s _yë`m~amo~a

AgbmM nm{hOo. `mdê$Z àm. {\$ea `m§Zr nwT>rb g_rH$aU _m§S>bo.

n¡emMr _mJUr = n¡emMm nwadR>m

PT = MV

ˆ P = MV

T

Aem àH$mao àm. {\$ea `m§Zr MbZg§»`m_mZ {gÕm§V gyÌê$nmZo _m§S>bm.

AmYw{ZH$ AW©ì`dñWoV H$m`Xoera n¡em~amo~aM ~±Ho$Zo {Z_m©U Ho$boë`m nVn¡emMmhr {dMma H$aUo JaOoMo

R>aVo. Ë`m_wio n¡emÀ`m nwadR>çmV nVn¡emMm g_mdoe H$ê$Z àm. {\$ea m§Zr nwT>rb gwYm[aV g_rH$aU V`ma Ho$bo.

PT = MV + M1 V1

ˆ P = MV + M1 V1

T

`m{R>H$mUr,

P = gd©gmYmaU/gamgar qH$_VnmVir

T = EHy$U IaoXr-{dH«$s ì`dhmam§Mr g§»`m

M = {d{YJ«mø n¡gm

V = {d{YJ«mø n¡emMm «_UdoJ

M1 = nVn¡gm

V1 = nVn¡emMm «_UdoJ

darb g_rH$aUmdê$Z Ago {XgyZ oVo H$s, gd©gmYmaU qH$_VnmVir (P) hr M, V, M1, V1 Am{U T

BË`mXr KQ>H$m§da Adb§~yZ AgVo. _mÌ àm. {\$eaÀ`m _Vo, M d M1 m KQ>H$m§ì`{V[aŠV BVa gd© KQ>H$ (V, V1,

T) ho AënH$mimV pñWa AgVmV. Ë`m_wio P da Ho$di M Am{U M1 `mMmM n« md nS>Vmo. åhUOoM MbZmVrb

n¡gm (M d M1) XwßnQ> Pmë`mg qH$_V nmVir (P) XwßnQ> hmoVo d n¡emMo _yë` {Z_nQ> hmoVo. Am{U MbZmVrb n¡gm

(M d M1) {Z_nQ> Pmë`mg qH$_V nmVir (P) {Z_nQ> hmoVo d n¡emMo _yë` XwßnQ> hmoVo.

Page 6: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

38

{ZîH$f© : "BVa n[apñWVr g_mZ AgVmZm n¡emÀ`m n[a_mUmV (MV) hmoUmè`m àË oH$ n[adV©Zm_wio dñVyÀ`m

qH$_V nmVir_Ü o (P) àË`jnUo AZwnm{VH$ ~Xb hmoVmV.'

1) n¡emÀ`m nwadR>çmV (MV) Á`m à_mUmV ~Xb hmoB©b, Z¸$s Ë`mM à_mUmV qH$_VrÀ`m nmVirV (P)

~Xb Pmë`m{edm` amhV Zmhr.

2) BVa KQ>H$ pñWa R>odyZ dñVy§Mm nwadR>m dmT>{dë`mg qH$_V nmVir KQ>Vo. `mCbQ> dñVy§Mm nwadR>m H$_r

Pmë`mg qH$_V nmVir dmT>Vo d hm ì`ñV {XeoZo hmoUmam ~Xb AZwnm{VH$ AgVmo.

3) n¡emMo _yë` d qH$_VrMr nmVir `mMm g§~§Y ì`ñV AgVmo. åhUyZM,

n¡emMo _yë` =

1

qH$_VrMr nmVir

AmH¥$VrÛmao ñnï>rH$aU :

AmH¥$Vr_Ü o "Aj' Ajmda n¡emMm nwadR>m d "A`' Ajmda qH$_VnmVir _moObr Amho. "AZ' hr aofm

n¡emMo n[a_mU Am{U dñVy§Mr qH$_V nmVir `m§À`mVrb g§~§Y Xe©{dVo "AV' EdT>m n¡emMm nwadR>m AgVmZm

"AW' hr qH$_V nmVir AgVo. n¡emMm nwadR>m dmTy>Z Vmo "AV1' BVH$m Pmë`mg qH$_V nmVir nU dmT>Vo d Vr

"AW1' BVH$s hmoVo. `mCbQ> n¡emMm nwadR>m H$_r hmoD$Z Vmo "AV2' BVH$m Pmë`mg qH$_V nmVir "AW2' BVH$s

KQ>Vo. n¡emÀ`m nwadR>çmV hmoUmè`m ~Xbm§À`m g_{XeoZo d AZwnm{VH$ ~Xb qH$_V nmVirV Pmbobo AmhoV.

`

W1

W

W2

A j

Z

_1

_

_2

V2 V V1

n¡emMm nwadR>m

qH$_V nmVir

Page 7: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

39

J¥hrVo :

1) n¡emÀ`m _mJUrMr bd{MH$Vm EH$H$ Amho åhUOo g_mOmMr n¡emH$[aVm AgUmar _mJUr hr n¡emÀ`m

_yë`mÀ`m ì`ñV à_mUmV ~XbVo.

2) AW©ì`dñWoV nyU© amoOJmamMr nmVir Amho.

3) {d{YJ«mø n¡emMm «_UdoJ (V) Am{U nVn¡emMm «_UdoJ (V1) pñWa AmhoV.

4) {d{YJ«mø n¡emV (M) Á`m à_mmV dmT> qH$dm KQ> hmoVo Ë`mM à_mUmV nVn¡emV (M1) dmT> qH$dm KQ>

hmoVo.

5) "BVa n[apñWVr pñWa Agob Va' `mMm EH$ AW© Agm H$s, g_rH$aUm~mhoarb na§Vw qH$_VnmVir d

n¡emÀ`m _yë`mda n[aUm_ H$ê$ eH$Umao _m¡{ÐH$ VgoM A_m¡{ÐH$ KQ>H$ pñWa amhVrb. Ë`m§À`mV ~Xb Z Pmë`m_wio

Ë`mMm n¡emÀ`m _yë`mda n[aUm_ hmoUma Zmhr.

6) VoOr, _§Xr, MbZdmT>, ^mddmT>, ^mdKQ>, wÕ `mgmaIr AgmYmaU n[apñWVr AgV Zmhr.

7) `m {gÕm§VmV XrK©H$mimMm {dMma Ho$bobm Amho.

8) qH$_VnmVir hm KQ>H$ {ZpîH«$` Amho. `mMmM AW© M, V, M1, V1 d T BË`mXr KQ>H$m§Mm qH$_V

nmVirda n[aUm_ hmoVmo. na§Vw {H§$_V nmVirVrb ~XbmMm n[aUm_ BVa KQ>H$mda hmoV Zmhr.

9) g_mOmH$Sy>Z n¡emMm g§M` hmoV Zmhr. VgoM dñVy{d{Z_` hmoV Zmhr.

10) bmoH$g§»`m, AmdS>r-{ZdS>r, CËnmXZmMo V§Ì, CËnmXZmMo n[a_mU `mV ~Xb hmoV Zmhr.

11) ì`mnmar _mbmMo ì`dhma (T) n¡emÀ`m _mÌoda Adb§~yZ ZgVmV.

{gÕm§Vmdarb Q>rH$m :

1) BVa n[apñWVr Zoh_r ~XbV Agë`m_wio Ë`mMm qH$_V nmVirda n[aUm_ hmoVmo; nU BVa n[apñWVr

pñWa AgVo, ho {\$eaÀ`m {gÕm§VmMo J¥hrV MyH$sMo Amho.

amoI eof Ñ{ï>H$moZ - H|${~«O Ñ{ï>H$moZ :

n¡emMo n[a_mU Am{U n¡emMo _yë` `m§À`mVrb nañnag§~§Ym~m~V {\$ea~amo~a _mÝ`Vmàmá Xwgam Ñ{ï>H$moZ

hm amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ qH$dm amoI eof Ñ{ï>H$moZ åhUyZ AmoiIbm OmVmo. H§o${~«O {dÚmnrR>mVrb AW©emókm§Zr

Vmo {gÕm§V _m§S>ë`m_wio Ë`mbm H|${~«O Ñ{ï>H$moZ Agohr åhUVmV. wamon {deofV: B§½b§S>_Ü o H|${~«O Ñ{ï>H$moZmbm

{deof _mÝ`Vm {_imbr. H|${~«O Ñ{ï>H$moZmV AmYma yV Agboë`m H$ënZoMm C„oI {dë`_ noÅ>r, Om°Z bm°H$,

H|${Q>bm°Z B. nyduÀ`m Aä`mgH$m§Zr Ho$bobm Amho. {\$eaÀ`m amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZmda AmYmaboë`m MbZg§»`m_mZ

{gÕm§VmVrb Xmof XmIdV AgVmZm S>m°. _me©b, àmo. {nJy, bm°S>© Ho$Ýg Am{U am°~Q>©gZ BË`mXr H|${~«O AW©emókm§Zr

Page 8: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

40

n¡emÀ`m _mJUrMm doJù`m àH$mao {dMma Ho$bm d n¡emÀ`m _mJUrbm _hÎd {Xbo åhUyZ Ë`mbm n¡emÀ`m _mJUrMm

{gÕm§V Agohr åhUVmV. {gÕm§VmZwgma amoI ñdê$nmV R>odÊ`mgmR>r n¡emMr _mJUr Ho$br OmVo åhUyZ Ë`mbm amoI/

{e„H$ Ñ{ï>H$moZ (Cash balance approach) Ago g§~moYbo OmVo.

amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ Am{U amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ `m XmoÝhr {gÕm§VmZwgma n¡emMo _yë` n¡emÀ`m _mJUr d

nwadR>çmÀ`m g§VwbZmVyZ {ZpíMV hmoVo. n¡emÀ`m _mJUr nwadR>çmVrb ~Xb n¡emÀ`m _yë`mVrb ~Xbmbm H$maUr yV

R>aVmV. H|${~«O Ñ{ï>H$moZmV _wXoMr _mJUr d nwadR>m XmoÝhr H$mbq~XyÀ`m (point & time) g§X^m©V bjmV KoVbm

OmVmo.

n¡emMm nwadR>m : amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZmZwgma n¡emMm nwadR>m åhUOo {d{eï> H$mbq~XyV g_mOmV Agbobm

_wÐoMm EHy$U gmR>m hmo . `m_Ü o AW©ì`dñWoVrb EHy$U amoI n¡gm Am{U MoH$Ûmao H$mT>Vm oUmao ~±H$ {Zjon qH$dm

R>odtMm A§V^m©d hmoVmo. n¡emMm nwadR>m hm gmR>çmÀ`m ñdê$nmV {dMmamV KoVë`mZo «_UdoJmMm {dMma H$aÊ`mMr

Amdí`H$Vm ZgVo. H$maU «_UdoJ Zoh_r g_`mdYrer (Period of time) g§~§{YV AgVmo.

n¡emMr _mJUr : H|${~«O AW©emókm§À`m _Vo g_mOmVrb àË oH$ ì`ŠVr d g§ñWm ñdV:Odi H$m§hr a¸$_

amoI ñdê$nmV R>ody BpÀN>Vo. n¡gm Odi ~miJÊ`mMr BÀN>m åhUOo amoIVm A{^bmfm hmo . S>m°. _me©bÀ`m _Vo,

àË oH$ g_mO Amnë`m àmárMm 1/6 qH$dm 1/10 qH$dm 1/20 EdT>m {hñgm ñdV:Odi amoI a¸$_oÀ`m ñdê$nmV

~miJVmo. Aem VèhoZo g_mO Amnë`m àmárMm Omo {hñgm Odi ~miJVmo VodT>r Ë`mMr n¡emgmR>r _mJUr AgVo.

`m {gÕm§VmZwgma n¡emMo _yë` n¡emÀ`m _mJUr nwadR>çmÀ`m g§VwbZmZo {ZpíMV hmoV AgVo. n¡emMr _mJUr

d n¡emMm nwadR>m `m§À`m g§X^m©V dñVw§Mr qH$_V nmVir H$er R>aVo ho gm§JÊ`mH$[aVm H|${~«O AW©emókm§Zr amoI

{e„H$ g_rH$aUo _m§S>br AmhoV.

{gÕm§VmMo {dYmZ : {d{eï> g_`q~XyV Agbobm n¡emMm nwadR>m n¡emÀ`m _mJUrer g§`wŠV hmoD$Z

AW©ì`dñWoV n¡emMo _yë` {ZYm©[aV H$aVmo.

n¡emMm nwadR>m {Xbobm Amho Ago _mZbo Va n¡emÀ`m _mJUrÀ`m {déÕ {XeoZo qH$_Vr d g_{XeoZo n¡emMo

_yë` ~Xbob. bmoH$ Amnë`m CËnÞmVyZ dñVy d godm§darb IM© H$_r H$ê$ZM Amnbm g§M` dmT>dy eH$mVmV.

Ë`m_wio amoI ñdê$nmV OmñV n¡gm Odi ~miJbm qH$dm n¡emMr _mJUr dmT>br Va EHy$U CËnÞmV IMm©Mo à_mU

H$_r hmoB©b. Ë`m_wio dñVy§Mr _mJUr H$_r hmoD$Z qH$_Vr KQ>Vrb. `mCbQ> n¡emMr _mJUr KQ>br Va dñVy d

godm§Mr _mJUr dmTy>Z qH$_Vr dmT>Vrb. _mÌ n¡emMo _yë` KQ>ob.

H|${~«O g_rH$aUo :

1) S>m°. _me©bMo g_rH$aU -

M = KY + K1A

Page 9: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

41

`m{R>H$mUr,

M = MbZmMr EHy$U _mÌm d ~±H$mH$S>rb Mmby R>odr

Y = EHy$U _m¡{ÐH$ CËnÞ

K = bmoH$m§Mr amoI ñdê$nmV R>odÊ`mMr BÀN>m Agbobm CËnÞmMm ^mJ

A = g§nÎmrMo EHy$U _yë`

K1 = bmoH$m§Mr _m¡{ÐH$ ñdê$nmV R>odÊ`mMr BÀN>m Agbobm g§nÎmrMm ^mJ

`m g_rH$aUmV CËnÞ (KY) Am{U g§nÎmr (K1A) Ago XmoZ ^mJ AmhoV. gm_mÝ`V: Cn^moJmgmR>r

CËnÞmMmM dmna Ho$bm OmVmo. Ë`m_wio _me©b g_W©H$m§Zr g§nÎmrMm mJ Amdí`H$ _mZyZ Jmibm. Ë`m_wio _me©bMo

g_rH$aU,

M = KY `m ñdê$nmV àM{bV Amho.

g_rH$aUmV M hm n¡emMm nwadR>m nj Amho. Va KY hm n¡emMr _mJUr Xe©{dVmo. _m¡{ÐH$ ñdê$nmVrb

amï´>r` CËnÞ ho dmñV{dH$ CËnmXZmbm (O) qH$_VrZo (P) JwUyZ àmá Ho$bo OmVo åhUyZ,

Y = PO

Ë`m_wio M = KY EodOr M = KPO åhQ>bo Var MmbVo.

ho g_rH$aU n¡emÀ`m _yë`mÀ`m ñdê$nmV,

P =

KO Aem àH$mao {bhVm oB©b.

M

`m {R>H$mUr P = n¡emMo _yë` hmo .

n¡emMo _yë` d qH$_V nmVir `m_Ü o ì`ñV g§~§Y AgVmo.

Ë`m_wio qH$_V nmVirMo gyÌ (P)

P =

M `m {R>H$mUr P åhUOo qH$_V nmVir hmo .

KO

2) àmo. {nJwMo g_rH$aU -

S>m°. _me©b m§Zr Amnë`m g_rH$aUmV ~±H$m§_Yrb R>odtMm {dMma Ho$bm Zmhr. åhUyZ {nJy m§Zr nwT>rbà_mUo

g_rH$aU _m§S>bo. amoI eof Ñ{ï>H$moUmVyZ {nJy `m§Mo g_rH$aU gm_mÝ`V: àm{V{Z{YH$ ñdê$nmMo _mZbo OmVo.

Page 10: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

42

P =

KR [ C + h (1-C)]

M

P = n¡emMo _yë` (qH$_VnmVir Zìho)

R = EHy$U dmñV{dH$ amï´>r` CËnÞ (CXm. Jhÿ)

K = amoI eofmÀ`m ñdê$nmV R>odbobm dmñV{dH$ amï´>r` CËnÞmMm AZwnmV

M = EHy$U n¡emMm gmR>m qH$dm nwadR>m

C = bmoH$m§Zr ñdV:Odi R>odbobm amoI n¡gm

1-C = {d{YJ«mø n¡emMm Vmo ^mJ Omo OZVm ~±H$ R>odrÀ`m ñdê$nmV R>odVo.

h = ~±H$m§Zr Odi ~miJboë`m aH$_oMo EHy$U R>odter à_mU.

darb g_rH$aUmVyZ ho ñnï> hmVo H$s, BVa KQ>H$ pñWa Agë`mg K À`m g_{XeoZo d g_à_mUmV

n¡emMo _yë` ~XbVo. `m g_rH$aUmV P åhUOo n¡emMo _yë` hmo . qH$_V nmVir Zìho ho bjmV R>odUo Amdí`H$

Amho. VgoM AÝ` KQ>H$ pñWa Agë`mg M À`m ì`ñV à_mUmV n¡emMo _yë` (P) ~XbVo. `mMm AW© M XwßnQ>

Pmë`mg P {Z_nQ> hmoB©b. (n¡emMm nwadR>m XwßnQ> Pmë`mg P åhUOo n¡emMo _yë` {Z_nQ> hmoVo.) d M {Z_nQ> qH$dm

AYm© Pmë`mg P XwßnQ> hmoB©b. VWm{n, n«mo. {nJy `m§Zr Amnë`m g_rH$aUmV n¡emÀ`m nwadR>çmnojm (M nojm)

n¡emÀ`m _mJUrbm åhUOo K bm OmñV _hÎd {Xbo Amho. åhUyZ n¡emMo _yë` M nojm K da OmñV Adb§~yZ

AgVo. VgoM VoOr d _§Xr øm§Mm n[aUm_ _wÐoÀ`m _mJUrda hmoV AgVmo.

3) bm°S>© Ho$ÝgMo dmñV{dH$ eof g_rH$aU -

bm°S>© Ho$Ýg `m§Zr {nJyÀ`m g_rH$aUm~Ôb Ag_mYmZ ì`ŠV H$ê$Z ñdV:Mo g_rH$aU Ho$bobo Amho.

n = P (K + r K1)

P = n

K + r K1

n = n[aMbZmVrb n¡emMr EHy$U _mÌm

P = Cn^mo½` dñVy§Mr qH$_V nmVir

K = amoI aH$_oZo IaoXr Ho$bo OmUmao Cn^mo½` dñVy§Mo n[a_mU

r = ~±H$m§À`m amoI {ZYrMo EHy$U R>odter Agbobo à_mU

K1 = nVn¡emÛmao IaoXr Ho$bo OmUmao Cn^mo½` dñVyMo n[a_mU

Page 11: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

43

Ho$ÝgÀ`m _Vo, g_mO Cn^moJ EH$H$m§er g§~§{YV dmñV{dH$ ì`dhma qH$dm XodmUKodmUrÀ`m EH$m {ZpíMV

_mÌoEdT>m Amnbm dmñV{dH$ amoI R>odVmo.

darb g_rH$aUmV KK1 Am{U r ho KQ>H$ pñWa _mZë`mg n À`m g_{XeoZo d n«_mUera Ago ~Xb P_Ü`o hmoV AgVmV. KK1 d r ho KQ>H$ AënH$mimV pñWa AgVmV. åhUyZ AënH$mimV n Am{U P `m

KQ>H$m§_Ü o àË`j d AmZwnm{VH$ Agm g§~§Y AgVmo. VWm{n, XrK©H$mimV _mÌ K Am{U K1 _Ü`o ~Xb hmoD$

eH$Vmo Am{U Ë`m_wio XrK©H$mimV n Am{U P `m XmoZ KQ>H$m§_Ü o àË`j d AmZwnm{VH$ g§~§Y AgobM Ago

gm§JVm oV Zmhr.

Ho$ÝgÀ`m _Vo, H$moUË`mhr XoemVrb n¡emMr _mJUr hr g_mOmÀ`m amoH$S> àd¥Îmrda Adb§~yZ AgVo. Amnë`m

CËnÞmn¡H$s Omo {hñgm Cn^moJmgmR>r bmoH$ ñdV:Odi amoI ñdê$nmV ~miJVmV Ë`mda qH$_V nmVir Adb§~yZ

AgVo. Ho$ÝgÀ`m _Vo, VoOr-_§XrÀ`m ì`mnma MH«$mMo ñdê$n ho àm_w»`mZo K d K1 `m KQ>H$m§_Ü`o hmoUmè`m

~XbmZwgma R>aV AgVo.

Ho$ÝgÀ`m g_rH$aUmV H$m§hr Xmof AmT>iyZ `oVmV. CXmhaUmW© g_rH$aUmV Ho$di Cn^mo½` dñVy§À`mM

qH$_VnmVirMm {dMma Ho$bm Amho. ^m§S>dbr dñVy§Mm Zmhr. bmoH$ Ho$di Cn^mo½` dñVygmR>rM n¡emMr _mJUr

H$aVmV ho. VH©$g§JV Zmhr. H$maU n¡emMr _mJUr {d{dY hoVyZo hmoV AgVo. Ho$ÝgÀ`m g_rH$aUmV MbZdoJmbm

ñWmZ Zmhr. VgoM CËnmXH$Vm {_Vì``Vm BË`mXr KQ>H$m§Mm {dMma Ho$bobm Zmhr.

4) am°~Q>©gZMo g_rH$aU -

am°~Q>©gZMo g_rH$aU BVa g_rH$aUmÀ`m VwbZoV gai d gmono Amho. am°~Q>©gZMo g_rH$aU ho {nJyÀ`m

g_rH$aUmnojm WmoS>o {^Þ Amho. am°~Q>©gZMo g_rH$aU Imbrbà_mUo Amho.

M = PKT

XmoÝhr ~mOy§Zm KT Zo ^mJyZ,

M= P qH$dm

P =

M

KT KT

`m g_rH$aUmV,

P = qH$_VnmVir

M = n¡emMo n[a_mU

T = EH$m dfm©À`m H$mimV IaoXr H$am`À`m dñVy d godm§Mo n[a_mU

K = dñVy d godm§Mm Agm {hñgm H$s Á`mgmR>r bmoH$ ñdV:Odi amoI a¸$_ ~miJVmV.

Page 12: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

44

am°~Q>©g²ZÀ`m g_rH$aUmdê$Z ho ñnï> hmoVo H$s, K Am{U T ho pñWa AmhoV, Ago J¥hrV Yaë`mg M À`m

g_{XeoZo d à_mUera Ago ~Xb P _Ü o KSy>Z oVmV. VgoM M Am{U T pñWa AgyZ K _Ü o ~Xb Pmë`mg

Ë`mÀ`m ì`ñV à_mUV P ~XbVmo.

am°~Q>©g²ZMo P = M / KT d {\$eaMo P = MV / T hr XmoÝhr g_rH$aUo {_iVrOwiVr AmhoV. XmoÝhr

g_rH$aUmV P, M, T ho KQ>H$ Odi Odi g_mZmWu Agë`mMo {XgyZ oVo. na§Vw am°~Q>©gZÀ`m g_rH$aUmVrb K

d {\$eaÀ`m g_rH$aUmVrb V `m XmoZ KQ>H$m§_Ü o _mÌ {^ÞVm Amho.

H|${~«O g_rH$aUmVrb Q>rH$m :

1) n¡emÀ`m _mJUrMo g_mYmZH$maH$ ñnï>rH$aU {_iV Zmhr. n[aH$ënZ hoVwH$S>o Xwb©j Ho$bobo Amho.

2) {gÕm§VmV Ho$di Cn^mo½` dñVyer g§§~§{YV n¡emÀ`m _mJUrH$S>o bj {Xbobo Amho. dmñV{dH$ OrdZmV

n¡emMr _mJUr AÝ` AZoH$ H$maUmgmR>r Ho$br OmVo.

3) H|${~«OÀ`m {gÕm§VmV ñW¡{VH$ Ñ{ï>H$moZ Agë`m_wio Vmo Anwam Amho.

4) bmoH$m§Zr ~±Ho$V Mmby ImË`mV R>odbobr O_m CËnÞmMm ^mJ AgVo. na§Vw CËnmXH$m§Zr, ì`mnmè`m§Zr

KoVboë`m H$Om©Mr a¸$_gwÕm Mmby ImË`mV AgVo. {VMm CËnÞmer àË`j g§~§Y ZgVmo. Aem R>odr amoI {ebH$sV

A§V y©V hmoVmV qH$dm Zmhr `mMo {ZpíMV CÎma {_iV Zmhr.

5) K Am{U T pñWa AgVmV ho `m {gÕm§VmMo J¥hrV MyH$sMo Amho.

6) n¡emÀ`m _mJUrMr bd{MH$Vm EH$H$ Agë`mMo J¥hrV Yabo Amho. dñVwV: `m àH$maMr EH$H$

bd{MH$Vm ñW¡{VH$ pñWVrVM Agy eH$Vo.

7) g_mOmMr amoH$S> n«d¥Îmr ì`mOXamda Adb§~yZ AgVo. g_mOmMr n¡emgmR>r AgUmar _mJUr {ZpíMV

H$aVmZm ì`mOXamMm {dMma A{Zdm © AgVmo. VWm{n, `m {gÕm§VmV ì`mOXamH$S>o Xwb©j Pmbo Amho.

8) n¡emÀ`m _mJUrMr bd{MH$Vm EH$H$ Agë`mMo J¥hrV ñW¡{VH$ pñWVrMo ÚmoVH$ Agë`m_wio J{V_mZVoMo

{díbofU Zmhr.

9) `m g_rH$aUmZo n¡emMr _mJUr d nwadR>m ho XmoZ ñdV§Ì KQ>H$ _mZbo AmhoV. na§Vw S>m°Z n°{Q>ZH$ZÀ`m _Vo

ho KQ>H$ ñdV§Ì Agy eH$V ZmhrV.

10) n¡emÀ`m n[a_mUmVrb dmT>r_wio dñVy§À`m {H§$_VnmVirV d CËnmXZmV Zo_H$s {H$Vr dmT> hmoVo, ho

gm§JUo H$R>rU AgVo.

11) `m g_rH$aUm§_Ü o _m¡{ÐH$ gd`r, CËnmXZ, CËnÞ nmVir, amhUr_mZ, ~±qH$JÀ`m gmo r, n¡emMm

«_UdoJ B. Jmoï>tMm n¡emÀ`m _mJUrda à^md nS>V AgVmo `mH$S>o Xwb©j Pmbo Amho.

Page 13: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

45

12) nyU© amoOJmarMr AdñWm J¥hrV Yabr Amho. na§Vw àË`jmV nyU© amoOJma ApñVËdmV ZgVmo.

H|${~«O {gÕm§VmV AZoH$ ÌwQ>r Agë`m Var hm {gÕm§V AZoH$ Ñï>rZo loð> Amho.

{\$ea d H|${~«O g_rH$aUmMr VwbZm :

gmå` -

1) n¡emMo _yë` n¡emÀ`m _mJUr-nwadR>çmÀ`m g§VwbZmZo R>aVo ho XmoÝhr {gÕm§VmZo _mÝ` Ho$bo Amho.

2) qH$_V nmVir ho n¡emÀ`m n[a_mUmMo \$bZ Amho ho XmoÝhr {gÕm§VmV gm§{JVbo Amho.

3) XmoÝhr g_rH$aUmV n¡emÀ`m _mJUrMr bd{MH$Vm EH$H$ J¥hrV Yabr Amho.

4) XmoKm§Zrhr nyU© amoOJma nmVir J¥hrV Yabr Amho.

5) XmoÝhr g_rH$aUmVyZ {ZKUmao {ZîH$f© gmaIo AmhoV.

6) XmoÝhr g_rH$aUmVrb KQ>H$m§_Ü o g_mZVm Amho.

7) XmoÝhr g_rH$aUmV _yb yV ñdê$nmMm oX Zmhr. Ho$di {díbofU nÕVr AbJ Amho.

oX -

1) {\$eaÀ`m g_rH$aUmVrb P Am{U H|${~«O g_rH$aUmVrb P `m XmoÝhrV g_mZVm Zmhr.

2) {\$eaZo n¡emÀ`m nwadR>çmbm _hÎd {Xbo Va H|${~«O g_rH$aUmZo n¡emÀ`m _mJUrbm _hÎd {Xbo.

3) {\$eaÀ`m {gÕm§VmV n¡emMm àdmh bjmV KoVbm Amho Va H§o${~«O {ddoMZmV n¡emMm gmR>m {dMmamVKoVbm Amho.

4) {\$eaZr n¡emÀ`m {d{Z_` _mÜ`_ m H$m`m©bm _hËd {Xbo Va H|${~«O g_rH$aUmV n¡emÀ`m _yë`g§M`mÀ`mH$m`m©bm _hÎd {Xbo Amho.

5) {\$eaÀ`m {gÕm§VmVrb n¡emMm g§~§Y CÈ>mU_mZ n¡emer (Money on wings) Amho Va H|${~«Og_rH$aUmV Cn{dï> n¡gm (Money sitting) {dMmamYrZ Amho.

6) {\$eaÀ`m g_rH$aUmV n¡emÀ`m «_UdoJmMm {dMma hmoVmo Va H|${~«O g_rH$aUmV Ë`mMm {dMma hmoVZmhr.

7) H|${~«O g_rH$aUmV g_mOmÀ`m amoH$S> àd¥Îmrda {deof ^a {Xbm Amho. na§Vw {\$eaÀ`m {gÕm§VmV Agm^a {Xbobm Zmhr.

8) VoOrV V _Ü`o dmT> d _§XrV V _Ü o KQ> hmoÊ`mMo ñnï>rH$aU {\$eaMm {gÕm§V XoD$ eH$V Zmhr.

9) {\$eaÀ`m {gÕm§VmV \$ŠV dñVw{Zð> VÎdm§Zm ñWmZ {Xbo Amho. amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ ì`{ŠV{Zð> Am{U_mZdr CÔoem§Zmhr _hÎd XoVmo.

Page 14: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

46

10) {\$eaÀ`m g_rH$aUmVrb T gd© àH$maÀ`m {d{Z_` ì`dhmam§er g§~§{YV Amho. H|${~«O g_rH$aUmVrbR Ho$di A§{V_ Cn^moJmer g§~§{YV dñVy d godm§er g§~§{YV Amho.

11) {\$eaÀ`m {gÕm§VmVrb P H«$` {dH«$`mMo ì`dhma g_má Pmë`mZ§Va AbJ hmoUmar pñWVr Xe©{dVmo.H|${~«O g_rH$aUmVrb P H«$` {dH«$`mnyduMo {MÌ Xe©{dVmo.

12) {\$eaÀ`m {gÕm§VmÀ`m VwbZoV H|${~«O {gÕm§V n¡emÀ`m _yë`mMo AënH$mbrZ {díbofU H$aVmo.

H|${~«O g_rH$aUmMo loð>Ëd :

1) H|${~«O g_rH$aUmV n¡gm{df`H$ Am{W©H$ ì`dhma à^m{dV H$aUmar, _mZ{gH$ àd¥Îmr, {d{dY hoVy,A{ZpíMVVm BË`mXr KQ>H$m§Mm {dMma Ho$bm Amho. Vmo {\$eaÀ`m g_rH$aUmV Ho$bobm Zgë`m_wio H|${~«O g_rH$aUloð> R>aVo.

2) n¡emMm nwadR>m pñWa R>odbm Var g_mOmÀ`m amoH$S> àd¥ÎmrV ObX ~Xb Pmë`mg qH$_V nmVirdaË`mMm _moR>m n[aUm_ hmoVmo ho _me©bÀ`m X¥{ï>H$moZmdê$Z H$iVo Ago àmo. h°ÝgZMo _V Amho.

3) {\$eaÀ`m g_rH$aUmV T da {H$Vr IM© Ho$bm `mMr _moOXmX H$aUo H$R>rU Amho. `mCbQ> amoH$S>àd¥ÎmrMr _moOXma H$aUo eŠ` AgVo, Ago àm. Hw$[ahmam `m§Mo _V Amho.

4) ì`mna MH«$mVrb qH$_VrVrb ~XbmMo ñnï>rH$aU {\$eaÀ`m {gÕm§VmVyZ {_iV Zmhr; nU H|${~«Og_rH$aUmVyZ Ë`mMm D$hmnmoh hmoVmo. Ë`m_wio Vo g_rH$aU loð> R>aVo.

5) H|${~«O Ñ{ï>H$moZmV AënH$mbrZ ~XbmMo ñnï>rH$aU {_iVo Oo XrK©H$mbrZ ~Xbmnojm A{YH$ g_n©H$R>aVo.

6) H|${~«O g_rH$aUmV n¡emÀ`m _mJUr d nwadR>m `m XmoÝhr KQ>H$m§Mm {dMma Ho$bobm Amho. {\$eaZr \$ŠVnoemÀ`m n[a_mUmMmM {dMma Ho$bm Amho.

darb gd© H$maUm§_wio H|${~«O g_rH$aU ho {\$eaÀ`m g_rH$aUmnojm AZoH$ ~m~VrV loð> R>aVo.

2.2.2 amoIVm A{^bmfm / amoH$S> àmYmÝ`Vm :

Ho$ÝgÀ`m _Vo, {d{Z_` _mÜ`_ åhUyZ n¡embm ñdV§Ì ApñVËd Amho. Vr amoI d Vab g§nÎmrgwÕm Amho. amoIa¸$_ R>odUo AZoH$ àH$mao gmo rMo AgVo. Ë`m_wio bmoH$ amoI n¡gm Odi ~miJy BpÀN>VmV. Ë`mH$[aVm Vo n¡emMr_mJUr H$aVmV. mbmM Ho$ÝgZo amoIVm A{^bmfm qH$dm amoH$S> àmYmÝ`Vm Ago åhQ>bo Amho. Ho$ÝgÀ`m {gÕm§VmZwgmaamoIVm àmYmÝ`Vo_wio n¡emMr _mJUr {Z_m©U hmoVo. n¡gm hr Aer amoI g§nÎmr Amho, H$s {OMm Cn`moJ H$moUVrhrdñVy VmËH$mi {dH$V KoÊ`mgmR>r hmoD$ eH$Vmo. Ho$ÝgZo Ë`m§À`m CËnÞ d amoOJma{df`H$ {gÕm§VÜ o amoIVm A{^bmfmhr g§H$ënZm _m§S>br Amho.

Ho$ÝgZo J¥hrV Yaboë`m AënH$mimV n¡emÀ`m nwadR>çmV ~Xb hmoV Zmhr, Vmo pñWa AgVmo. Aemdoir

n¡emÀ`m _mJUrV hmoUmè`m ~XbmMm AW©ì`dñWoda Am{U n¡emÀ`m _yë`mda n[aUm_ hmoV AgVmo.

Page 15: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

47

1929 nydu n¡emÀ`m _yë`mg§~§Yr {dMma _m§S>VmZm {\$ea, {_b `m§Zr n¡emÀ`m _mJUr nwadR>çmMm {dMma

_m§S>bm. na§Vw Ë`m§Zr Ë`m§À`m Am{W©H$ {díbofUmV n¡emÀ`m _mJUrnojm n¡emÀ`m nwadR>çmbm A{YH$ _hÎd {Xbo.

Ho$ÝgÀ`m nydu n¡emÀ`m _mJUrMm ñdV§Ì {dMma \$magm Pmbobm ZìhVm. gZmVZdmXr AW©emómÀ`m _Vo, n¡embm

\$ŠV {d{Z_` _mÜ`_mMoM H$m © H$amdo bmJV Agë`m_wio Vmo AW©ì`dñWoVrb VQ>ñW KQ>H$ Amho.

bmoH$m§À`m CËnÞ Am{U IM© `m_Ü o H$mb-A§Va Agë`m_wio H$m§hr H$mi bmoH$m§À`m hmVmV n¡gm {eëbH$

amhVmo. hr Jmoï> gZmVZdmXr AW©emóm§À`m bjmV Ambr Zmhr. na§Vw hmM _wÔm bjmV R>odyZ bmoH$ ^{dî`H$mbrZ

IMm©gmR>r H$m§hr n¡gm Odi ~miJVmV Am{U n¡gm _yë`g§J«hUmMo H$m_ H$aVmo hr ~m~ Ho$ÝgZr bjmV KoD$Z

n¡embm {VÀ`m_Ü o Agboë`m amoIVo_wio _mJUr AgVo, Agm {dMma _m§S>bm.

'Treatise on Money' `m nwñVH$mV Ho$Ýg `m§Zr amoI ng§Vr qH$dm amoIVm A{^bmfm {gÕm§V _m§S>bm. n¡gm

hr AË §V Vab dñVy AgyZ {VMo n¡emVyZ dñVwV d dñVwVyZ n¡emV ê$nm§Va H$aVm oVo. g§nÎmrÀ`m BVa gd© gmYZm§nojm

n¡gm hr Vab g§nÎmr Amho. Ë`m_wioM n¡gm amoI ñdê$nmV ~miJmdm Aer àË oH$mMr BÀN>m AgVo. IM© H$ê$Z

Cabobo CËnÞ bmoH$ amoI ñdê$nmV R>ody eH$VmV qH$dm ~±Ho$À`m Mmby ImË`mV R>ody eH$VmV. Mmby ImË`mVrb

a¸$_ Ho$ìhmhr H$mT>Vm oVo. Ë`m_wio Vr amoI aH$_oà_mUoM _mZbr OmVo. amoI aH$_o{edm` ì`ŠVr Amnbo CËnÞ

H$O©amoIo {hñgo B. ì`mO àmá H$ê$Z XoUmè`m AmXo mVhr Jw§Vdy eH$VmV. Ho$ÝgÀ`m _Vo, amoH$S> àmYmÝ`VoMo VrZ hoVy

AmhoV :-

1. ì`dhma hoVy / IaoXr hoVy :

ì`ŠVr Amnë`m CËnÞmVyZ Amnë`m Cn^moJ{df`H$ JaOm mJdV AgVo. CËnÞ R>am{dH$ H$mimZ§Va {_iV

AgVo. na§Vw IM© _mÌ XaamoO H$amdm bmJVmo. Aem ì`dhmamgmR>r Cn^moŠVo d CËnmXH$ `m§Zm ñdV:Odi amoI

a¸$_ ~miJmdr bmJVo. Ë`mgmR>r hmoUmar n¡emMr _mJUr hr CËnÞ dmQ>nmMr nÕVr, bmoH$m§À`m IMm©À`m d ~±qH$JÀ`m

gd`r, OrdZ_mZ B. KQ>H$m§da Adb§~yZ AgVo. ì`dhma hoVyMo dJuH$aU XmoZ ^mJmV H$aVm oVo.

(A) CËnÞ hoVy : ì`ŠVrbm CËnÞ XaamoO {_iV Zmhr _mÌ IM© H$amdm bmJVmo. Ë`m_wio Ë`mVrb H$m§hr

^mJ nwT>rb CËnÞ {_ion ªV Ë`mbm amoI ñdê$nmV ~miJmdm bmJVmo. X¡Z§{XZ JaOoÀ`m dñVy CXm. XyY, \$io, ~g

àdmg BË`mXtgmR>r n¡emMr JaO AgVo. CËnÞmMm {H$Vr mJ amoI ñdê$nmV Odi ~miJmdm, ho CËnÞmMo AmH$ma_mZ

d CËnÞ àmá hmoÊ`mMm H$mbmdYr mda Adb§~yZ AgVo. CËnÞ OmñV Agob Am{U CËnÞ {_idÊ`mMm H$mbmdYr

OmñV Agob Va amoH$S> àmYmÝ`Vm OmñV AgVo. mCbQ> n[apñWVrV amoH$S> àmYmÝ`Vm H$_r AgVo. lr_§V bmoH$m§Mr

amoH$S> àmYmÝ`Vm Am{YH$ Va Jar~ bmoH$m§Mr H$_r AgVo. ì`dhma hoVygmR>r AgUmar n¡emMr _mJUr åhUOo

amoH$S> àmYmÝ`Vm Am{U ì`ŠVtMo CËnÞ `m§À`mV àË`j à_mUera H$m`m©Ë_H$ g§~§Y AgVmo. nwT>rb gyÌmdê$Z ho

ñnï> hmoVo.

LT = KY

Page 16: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

48

LT = ì`dhma hoVygmR>rMr n¡embm AgUmar _mJUr

K = ì`dhma hoVygmR>r ñdV:Odi ~miJbobo CËnÞmMo à_mU

Y = dmñVd amï´>r` CËnÞ

(~) ì`dgm` hoVy qH$dm ì`mnma hoVy : ì`ŠVrbm Cn^moJm{edm` Amnë`m ì`mnmam_Ü`o qH$dm

ì`dgm`m_Ü o amoO IM© H$amdm bmJVmo. H$ƒm _mb IaoXr, l{_H$m§Mr _Owar BVa AZwfm§{JH$ IM© `mgmR>r amoH$S>

àmYmÝ`Vm Amdí`H$ AgVo. CËnÞ dmT>bo H$s ì`dhmamMo à_mU dmT>Vo. Ë`m_wio amoH$S> àmYmÝ`VogmR>r AgUmè`m

n¡emÀ`m _mJUrV dmT> hmoVo.

ì`dhma hoVygmR>r AgUmar n¡emMr _mJUr ho CËnÞmMo \$bñdê$n Amho. Ë`m_wio nwT>rb gyÌmÀ`m ghmæ`mZo

Vo ñnï> H$aVm oVo.

Mt = f (Y)

Mt = ì`dhma hoVygmR>r AgUmar n¡emMr _mJUr

Y = CËnÞ

f = \$bZ

ì`dhma hoVygmR>r Agbobr n¡emMr _mJUr CËnÞmMo KQ>ZmË_H$ \$bZ AgVo. CËnÞmV dmT> Pmë`mg amoH$S>

àmYmÝ`Vm OmñV d CËnZmV KQ> Pmë`mg amoH$S> àmYmÝ`Vm H$_r AgVo. ì`dhma hoVyZo hmoUmè`m n¡emÀ`m _mJUrbm

Ho$ÝgZo Mt åhQ>bo Amho.

S>ãë w. S>ãë w. hoÝg `m§À`m _Vo, ì`dhma hoVygmR>r AgUmar n¡emMr _mJUr nwT>rb KQ>H$m§da Adb§~yZ AgVo.

1) CËnÞ nmVir : CËnÞ nmVir Am{U n¡embm Agbobr _mJUr `m§Mm aofr` (Linear) d à_mUera

(Proportionate) g§~§Y AgVmo. n¡emÀ`m _mJUrMo à_mU (K) pñWa AgVmZm CËnÞ nmVirV (Y) dmT> hmoV

Joë`mg amoI n¡emÀ`m _mJUrVgwÕm dmT> hmoV OmVo d `mCbQ> n[apñWVrV amoI n¡emÀ`m _mJUrV KQ> hmoV AgVo.

`m {R>H$mUr CËnÞ nmVir pñWa AgVo, Ago J¥hrV Yabo Amho. CbQ> n[apñWVrV n¡emÀ`m _mJUrMo à_mU pñWa

R>odyZ CËnÞnmVirV dmT> Pmbr AgVm n¡emMr _mJUr dmT>Vo d CËnÞ nmVir H$_r Pmë`mg n¡emMr _mJUr H$_r

hmoVo.

2) CËnZmMr dma§dm[aVm : AÝ` n[apñWVr pñWa AgVmZm ì`dhma hoVygmR>r AgUmar n¡emMr _mJUr

Am{U CËnÞmMr dma§dm[aVm OmñV Agë`mg n¡emÀ`m _mJUrMo à_mU KQ>V OmVo. `mCbQ> n[apñWVrV Vo dmT>V

OmVo. åhUOoM CËnÞ dma§dm[aVm d n¡embm AgUmar _mJUr `m§Mo n«_mU ì`ñV AgVo.

3) IMm©Mr dma§dm[aVm : CËnÞmÀ`m dma§dm[aVoà_mUoM IMm©Mr dma§dm[aVm Am{U ì`dhma hoVygmR>rÀ`m

n¡emMr _mJUr `m§À`mVhr ì`ñV g§~§Y AgVmo.

Page 17: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

49

4) XoUr XoÊ`mMr doi : H$mbI§S> d ì`dhmahoVygmR>rMr n¡emMr _mJUr `m§Mm ì`ñV g§~§Y AgVmo. XoUr

XoÊ`mMm H$mbmdYr _moR>m Agob Va amoIVm A{^bmfmgmR>r n¡emMr _mJUr H$_r amhrb. `mCbQ>, XoUr XoÊ`mMm

H$mbmdYr H$_r Agob Va n¡emMr _mJUr A{YH$ Agob.

5) nVn¡emMr ghO CnbãYVm : Oa AW©ì`dñWo_Ü o ~±H$m§Mr H$O} ghO CnbãY hmoV AgVrb Va

ì`ŠVtZr Amnë`mOdi A{YH$ amoI a¸$_ ~miJÊ`mMr JaO ZgVo. _mÌ Ooìhm ~±H$m§H$S>yZ ghO[aË`m H$O©

CnbãY hmoV AgVo Voìhm n¡embm _mJUr A{YH$ amhVo. åhUOoM n¡emMr _mJUr Am{U ~±H$ H$Om©Mr CnbãYVm

`m§À`m_Ü o ì`ñV g§~§Y AgVmo. WmoS>Š`mV ì`dhma hoVyÀ`m nyV©VogmR>r AgUmar n¡emMr _mJUr CËnÞ nmVirer

bd{MH$ amhVo.

2. XjVm / VaVyXrMm hoVy :

{Z`mo{OV d kmV IMm©à_mUo A{Z`mo{OV àmg§{JH$ qH$dm H$m§hr AZno{jV IM© AgVmV. Ë`mgmR>r

ì`ŠVrbm VaVyX H$ê$Z R>odmdr bmJVo. ^{dî`mV Amnë`mda H$moUVr AmnÎmr qH$dm g§H$Q> `oB©b ho A{ZpíMV

AgVo. CXm. AmOma, AnKmV, ~oH$mar, gUdma, nmhþUo BË`mXr. VgoM ì`dgm` g§ñWm§À`m_Ü`ohr Mmoar, m§{ÌH$

{~KmS>, g§n, AmJ BË`mXr AmH$pñ_H$ d àmg§{JH$ IMm©gmR>r VaVyX åhUyZ amoI a¸$_ R>odmdr bmJVo. H$maU

AmnÎmrÀ`m àg§Jr CËnÞ I§{S>V Pmbo Var IM© _mÌ gwê$M AgVmo. XjVm hoVygmR>r {H$Vr a¸$_ Odi ~miJmdr

ho ì`ŠVrMr d¥Îmr, CËnÞ, gm§n{ÎmH$ pñWVr, {då`mMr CnbãYVm `mgma»`m KQ>H$m§da Adb§~yZ AgVo.

CXmhaUmW©, nVnÌm§Mr ì`dñWm Agob Va VaVyXrgmR>r H$_r amoI R>odbr Var MmbVo. VgoM ì`ŠVrÀ`m

_mZ{gH$VoMmhr n[aUm_ amoIVm àmYmÝ`Voda hmoV AgVmo. CXm. qMVmVya, {^Í`m, {ZamemdmXr ì`ŠVr VaVyXrgmR>r

_moR>çm aH$_oMr _mJUr H$aVrb. `mCbQ> AmemdmXr, {~ZYmñV ì`ŠVr H$_r aH$_oMr _mJUr H$aVrb. Ë`m_wio

Ho$ÝgÀ`m _Vo, VaVyXrÀ`m hoVygmR>r hmoUmar n¡emMr _mJUrgwÕm CËnÞ gmnoj AgVo. `m hoVygmR>r AgUmar

_mJUr ì`mO{Zanoj qH$dm ì`mO Abd{MH$ AgVo. gyÌê$nmZo m hoVygmR>r AgUmar _mJUr nwT>rbà_mUo XmI{dVm

`oB©b.

Mp = f (Y)

Mp = VaVyXrÀ`m hoVygmR>r Agbobr n¡emMr _mJUr

Y = CËnÞ

f = \$bZ

`m àH$maÀ`m _mJUrbm Ho$Ýg M2 åhUVmV.

ì`dhma d VaVyXrÀ`m hoVygmR>r hmoUmar n¡emMr _mJUr åhUOo M1 + M2 = L2 hmo . hr _mJUr CËnÞgmnoj

AgyZ Vr CËnÞmÀ`m g_{XeoV ~XbVo.

Page 18: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

50

3. n[aH$ënZ / gÅ>o~mOrMm hoVy :

n[anŠdZ hoVy hm amoIVm àmYmÝ`VoMm hm {Vgam hoVy Amho. Ë`mMo ñdê$n n{hë`m XmoZ hoVynojm doJio AgVo.

ì`mOXamÀ`m {ddoMZmV hm hoVy A{YH$ _hÎdmMm _mZbm OmVmo. ZmUo~mOmamV ì`mOXamV Zoh_r ~Xb hmoV AgVmV.

`m ~XbmMm \$m`Xm KoD$Z Z\$m {_i{dÊ`mÀ`m CÔoemZo bmoH$ amoI n¡gm Odi ~miJV AgVmV. mbmM gÅ>o~mOrMm

qH$dm n[aH$ënZm§Mm hoVy Ago g§~moYbo OmVo. ~mOmanoR>oV ^{dî`H$mimV H$m` KS>ob `mMm AMyH$ A§XmO H$ê$Z

bm^ {_i{dÊ`mMm à`ËZ åhUOo Ho$ÝgÀ`m _Vo, amoIVm A{^bmfoMm n[aH$ënZ hoVy hmo . dñVyMr qH$_V nwT>o

dmT>ob Ago dmQ>bo Va AmO Vr dñVy IaoXr H$ê$Z R>odm`Mr d qH$_V dmT>ë`mda {dHy$Z \$m`Xm {_idm`Mm. `m

ì`dhmamVyZ ì`ŠVrbm CËnÞ {_iV AgVo. _mÌ Ho$ÝgÀ`m {ddoMZmV dñVy§À`m Zmhr Va amoIo ~mOmamVrb n[aH$ënZmMm

{dMma Amho.

amo»`m_Yrb Jw§VdUyH$ ì`ŠVrbm gwa{jV d emídV CËnÞ {_idyZ XoV AgVo. Aem amo»`m§À`m qH$_Vr

Am{U Ë`m amo»`mgmR>r AgUmam ì`mOXa `m§À`m_Ü o ì`ñV g§~§Y AgVmo. åhUOo ì`mOXa OmñV AgVmV Voìhm

amo»`m§À`m qH$_Vr ({dH«$s) H$_r hmoVmV Va Ooìhm ì`mOXa H$_r hmoVmV Voìhm amo»`mÀ`m qH$_Vr ({dH«$s) OmñV

hmoVmV. Aem amo»`m§À`m H$_r-A{YH$ qH$_VrZwgma {H§$dm ì`mOXam§À`m H$_r-A{YH$ MT>-CVmamZwgma amo»`m§À`m

IaoXrgmR>r (gÅ>o~mOrgmR>r) n¡embm Agbobr _mJUrgwÕm ~XbV AgVo. WmoS>Š`mV, Ooìhm {dî`H$mimV ì`mOXa

dmT>Ê`mMr eŠ`Vm AgVo Voìhm bmoH$ Amnë`mOdi amoI a¸$_ A{YH$ à_mUmV R>odVrb. `mCbQ> Ooìhm ì`mOXa

H$_r hmoÊ`mMr eŠ`Vm AgVo Voìhm bmoH$ amo»`m§_Ü o Jw§VdUyH$ H$aUo A{YH$ ng§V H$aVrb d ñdV:Odi H$_r

à_mUmV amoI a¸$_ R>odVrb. WmoS>Š`mV, gÅ>o~mOrÀ`m hoVyZo Ho$br OmUmar _mJUr hr ì`mOXamda Adb§~yZ AgVo

Am{U ì`mOXamer ì`ñV à_mUmV ~XbVo. ì`mOXa Am{U gÅ>o~mOrÀ`m hoVwgmR>r AgUmar _mJUr m_Ü o H$m`m©Ë_H$

g§~§Y AgVmo ho nwT>rb gyÌmdê$Z ñnï> hmoVo.

Ms = f (r)

Ms = gÅ>o~mOrÀ`m hoVygmR>r AgUmar n¡emMr _mJUr

r = ì`mOmMm Xa

f = \$bZ

gÅ>o~mOrÀ`m hoVygmR>r Ho$ë`m OmUmè`m n¡emÀ`m _mJUrbm Ho$ÝgZo L2 åhQ>bo Amho. L1 Am{U L2 `m§À`m

~oaOoZo n¡emMr EHy$U _mJUr Lp àmá hmoVo. åhUOoM ì`dhma hoVygmR>rMr _mJUr (M1) + ^{dî`H$mbrZ

hoVygmR>rMr _mJUr (M2) = L1 Am{U gÅ>o~mOrÀ`m hoVygmR>rMr _mJUr L2 `m§Mr ~oarO åhUOo Lp hr amoI

n¡emMr EHy$U _mJUr hmo . amoI n¡emÀ`m _mJUrMo EH$ÌrH$aU nwT>rb gyÌmZo XmI{dVm oVo.

L1 + L2 = Lp

darb gyÌmdê$Z AmH¥$VrÛmao n¡emÀ`m _mJUrMo ñnï>rH$aU Imbrbà_mUo H$aVm oB©b.

Page 19: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

51

AmH¥$VrV "Aj' Ajmda n¡emMr _mJUr Am{U "A`' Ajmda ì`mOXa Xe©{dbm Amho. AmH¥$Vr (A)

_Ü o ì`dhma d VaVyX `m n{hë`m XmoZ hoVygmR>r hmoUmar n¡emMr _mJUr (M1 + M2 = L) Xe©{dbr Amho. hr

_mJUr ì`mOXa {Zanoj Amho. {Xboë`m CËnÞnmVirda Vr pñWa Agë`m_wio n¡emÀ`m _mJUrMm dH«$ _ _1(L1)

"A`' Ajmbm g_m§Va Pmbobm Amho.

AmH¥$Vr (~) _Ü o n[aH$ënZ hoVygmR>r Ho$br OmUmar n¡emMr _mJUr (M2 = L2) Xe©{dbr Amho. n[aH$ënZ

hoVygmR>r Agbobr n¡emMr _mJUr ì`mOXa gmnoj Amho. Vr ì`mOXamÀ`m {déÕ {XeoZo ~XbVo åhUyZ n¡emÀ`m

_mJUrMm dH«$ _ _2 (L2) F$UmË_H$ CVmamMm Ambobm Amho.

n¡emMr EHy$U _mJUr darb VrZ hoVygmR>r hmoUmè`m _mJUrMr ~oarO Amho. åhUyZ _ _1 Am{U _ _2 `m

dH«$m§À`m ~oaOoZo n¡emÀ`m EHy$U _mJUrMm åhUOo amoIVm àmYmÝ`Vm dH«$ "an' (LP) àmá hmoVmo. AmH¥$Vr (H$)

_Ü o Vmo XmIdbm Amho.

"AH$' ì`mOXamda ì`dhma d dVaVyXrÀ`m hoVygmR>r Agbobr n¡emMr _mJUr "A_' EdT>r Amho. Va `mM

ì`mOXamda n[aH$ënZ hoVygmR>r Agbobr n¡emMr _mJUr "AV' EdT>r Amho. åhUyZ A_ + AV = Ag EdT>r

n¡emMr EHy$U _mJUr amhrb.

ì`mOXa KQy>Z AH$ Pmbm Var n{hë`m XmoZ hoVygR>r hmoUmar n¡emMr _mJUr nydr©EdT>rM "A_' amhrb.

n[aH$ënZ hoVygmR>r hmoUmar n¡emMr _mJUr _mÌ dmTy>Z "AV' EodOr "AV1' EdT>r hmoB©b. åhUyZ A_ + AV1 =

Ag1 EdT>r EHy$U _mJUr hmoB©b. Aem arVrZo {^Þ ì`mOXamda Agbobr n¡emÀ`m _mJUrMr ~oarO H$ê$Z "an'

hm n¡emMm EHy$U _mJUr dH«$ (LP) AmH¥$Vr (H$) _Ü o H$mT>bobm Amho. Vmo F$UmË_H$ CVmamMm d COdrH$S>o

Imbr CVaV OmUmam dH«$ Amho.

`

H$

H$1

A _ j

_1

ì`mO

Xa

`

A j

`

A j

_

_2

a

n

g1gV1V

(A) ì`dhma d VaVyX

hoVygmR>r n¡emMr

_mJUr

(~) n[aH$ënZ hoVygmR>r

n¡emMr _mJUr

(H$) n¡emMr EHy$U

_mJUr

Page 20: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

52

Q>rH$m :

1) XrK©H$mimMm {dMma Zmhr. Ho$ÝgZo Amnë`m {gÕm§VmV Ho$di AënH$mbrZ KQ>H$m§Mo {díbofU Ho$bo

Amho. XrK©H$mimV ì`mOXam~m~VMo ñnï>rH$aU XoÊ`mg Ho$ÝgMm {gÕm§V Cn wŠV R>aV Zmhr.

2) n¡emÀ`m _mJUrMo Ho$ÝgZo {Xbobo VrZ hoVy {\«$S>_Zbm _mÝ` ZmhrV.

3) Ho$ÝgZo qH$_V nmVirVrb ~XbmH$S>o Xwb©j Ho$bo Aer Q>rH$m S>m°Z n°Q>{Z{H$Z `m§Zr Ho$br Amho.

2.2.3 {_ëQ>Z {\«$S>_Z Am{U S>m°Z n°Q>rZH$sZMm Ñ{ï>H$moZ :

{_ëQ>Z {\«$S>_ZMm Ñ{ï>H$moZ :

gZ 1929 À`m OmJ{VH$ _hm_§XrZo gZmVZdmÚm§Mo {gÕm§V MwH$sMo R>aV Jobo. _hm_§XrÀ`m H$maU_r_m§goMm

Aä`mg H$ê$Z {dJ_Z Aä`mg nÕVrÀ`m AmYmamda Om°Z Ho$Ýg `m§Zr "General Theory of Employment,

Interest and Money" hm J«§W {b{hbm. gZmVZdmÚm§À`m AZoH$ Anwè`m àým§Mr CÎmao emoYÊ`mMm à`ËZ `m

J«§Wm§À`m _mÜ`_mVyZ Ho$Ýg `m§Zr Ho$bm. AWm©V, AW©emór` {gÕm§V ho ñWb, H$mb d ì`ŠVrgmnoj Agë`m_wio

Ho$ÝgÀ`m {gÕm§VmVgwÕm AZoH$ ÌwQ>r amhÿZ Joë`m. nma§nm[aH$ MbZ g§»`m_mZ {gÕm§VmVrb n¡emMr g§»`m Am{U

qH$_V nmVir `m§À`mVrb àË`j à_mUera g§~§Y Ho$ÝgZo ZmH$mabm. Ho$ÝgÀ`m _Vo, ì`mOXa Am{U Jw§VdUyH$sVrb

~XbmÀ`m ghmæ`mZo n¡gm AàË`jnUo Am{W©H$ ì`dhma Am{U qH$_V nmVirda n[aUm_ KS>dyZ AmUVmo. _mÌ

Ho$ÝgÀ`m `m {dMmagaUrbm {_ëQ>Z {\«$S>_Z `m§Zr AmìhmZ {Xbo. n¡emÀ`m _yë`mg§~§YrMm MbZg§»`m_mZ {gÕm§V

ZmH$mabm Am{U gZ 1956 _Ü o "Studies in Quantity Theory of Money" hm J«§W {b{hbm. Ë`m_Ü o Ë`m§Zr

'The Quantity Theory of Money - A restatement' `m ZmdmMm {Z~§Y {b{hbm. na§namJV MbZg§»`m_mZ

{gÕm§Vmb ZdrZ g§X © XoÊ`mMm à`ËZ {_ëQ>Z {\«$S>_Z `m§Zr Ho$bm.

Ho$ÝgÀ`m {dMmambm AmìhmZ XoVmZm {\«$S>_ZZo AW©emómMm "{eH$mJmo g§àXm`' hm ZdrZ _m¡{ÐH$ g§àXm`

ñWmnZ Ho$bm. Ë`m_Ü o Q>mo~rZ, {_ëQ>Z, ~mD$_mob, n°{Q>Z{H$Z `m§Mm g_mdoe hmoVmo. MbZg§»`m_mZ {gÕm§VmMo

nwZé‚mrdZ H$aÊ`mMm à`ËZ {\«$S>_ZÀ`m {gÕm§VmZo Ho$bm. {_ëQ>Z {\«$S>_Z Am{U Ë`m§À`m AZw m`m§Zr MbZ g§»`m_mZ

{gÕm§Vmbm nwÝhm à{Vð>m àmá H$ê$Z {Xbr.

{\«$S>_ZÀ`m _Vo, MbZg§»`m_mZ {gÕm§V hm _ybV: n¡emÀ`m _mJUrMm {gÕm§§V Amho. Vmo àXmZmMm {gÕm§V

Zmhr qH$dm n¡emVrb CËnÞmMm {gÕm§V Zmhr qH$dm qH$_V nmVirMm {gÕm§V Zmhr. {\«$S>_ZÀ`m _Vo, n¡gm hr g§nÎmr

Amho. Ë`m_wio n¡emÀ`m _mJUrMm {gÕm§V hm ^m§S>db {gÕm§VmMm EH$ ^mJ ~ZVmo. n¡emMm nwadR>m hm ñdV§Ì AgyZ

Vmo ApñWa AgVmo; nU n¡emMr _mJUr ApñWa ZgVo.

{_ëQ>Z {\«$S>_ZÀ`m _Vo, n¡emMr _mJUr {d{Z_` _mÜ`_mgmR>r hmoV AgVo d Vr qH$_V nmVirÀ`m g_{XeoZo

~XbVo. åhUOoM qH$_V nmVirÀ`m ~m~VrV n¡emÀ`m _mJUrMr bd{MH$Vm EH$ AgVo. dmñVd CËnÞ hm n¡emÀ`m

Page 21: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

53

_mJUrMm à_wI {ZUm© H$ KQ>H$ AgVmo. n¡gm hm g§nÎmrÀ`m AZoH$ àH$mam§n¡H$s EH$ àH$ma Amho. CËnmXH$mÀ`m

Ñï>rZo n¡gm hr ^m§S>dbr dñVy Amho. Ë`m_wioM n¡emMr _mJUr hr Ho$di qH$_V d CËnÞ nmVirda Adb§~yZ ZgVo

Va Vr n¡gm Odi ~miJÊ`mÀ`m hoVyZo {ZpíMV hmoVo. bmoH$ Amnë`mH$S>o Omo n¡gm ~miJVmV Vmo n¡gm Odi

~miJÊ`mÀ`m g§Yr IMm©da Adb§~yZ AgVmo. H$moUrhr n¡emMm A_`m©{XV gmR>m H$ê$ eH$V Zmhr. {_ëQ>Z {\«$S>_ZZr

g§nÎmrMr A{Ve` ì`mnH$ g§km ñnï> Ho$bobr Amho. CËnÞmÀ`m gd© òmoVmMm g_mdoe g§nÎmr_Ü o Ho$bm Amho.

{\«$S>_ZZo g§nÎmrMo XmoZ ^mJmV dJuH$aU Ho$bo Amho. (1) _mZdr g§nÎmr Am{U (2) A_mZdr g§nÎmr. g§nÎmr

hm gmR>m Amho Am{U CËnÞ hm àdmh Amho. ì`mOXamÀ`m ghmæ`mZo g§nÎmr Am{U CËnÞ `m§À`mVrb g§~§Y ñnï>

hmoVmo. g§nÎmr (W) ì`mOXa (r) Am{U CËnÞmVrb (Y) g§~§Y Imbrb g_rH$aUmVyZ ì`ŠV hmoVmo Omo g§nÎmr ho

^m§S>dbr CËnÞ Amho ho XmIdyZ XoVmo.

W =

Y

r

qH$dm W . r = Y

n¡emÀ`m _mJUrMo Ho$ÝgZo gm§{JVbobo hoVy {\«$S>_Zbm _mÝ` ZìhVo. Ë`m§À`m _Vo, n¡gmh hrEH$ _Îmm AgyZ Ë`m

_ÎmonmgyZ godm ê$nmZo àmár\$b {_iVo. åhUyZ n¡embm _mJUr Amho. {\«$S>_ZÀ`m _Vo, n¡emMr _mJUr nwT>rb

KQ>H$m§da Adb§~yZ AgVo.

(1) gd©gmYmaU qH$_VnmVir (2) AW©ì`dñWoVrb dmñVd CËnÞ d CËnmXZmMr nmVir (3) ì`mOXa

(4) qH$_V nmVirVrb dmT>rMm Xa BË`mXr.

n¡emMr _mJUr qH$_V nmVirÀ`m {XeoZo Am{U qH$_V nmVirÀ`m g_à_mUmV ~XbVo. CËnÞ nmVirÀ`m

{XeoZo na§Vw CËnÞ nmVirVrb dmT>rnojm OmñV à_mUmV n¡emMr _mJUr ~XbVo.

{\«$S>_ZÀ`m _Vo, nmM àH$mao g§nÎmr ~miJbr OmVo.

1. n¡gm (Money), 2. amoIo (Bonds), 3. àË`m yVr / g__yë o (Equities), 4. m¡{VH$ m§S>db (Physi-

cal Capital), Am{U 5. _mZdr ^m§S>db (Human Capital)

àË oH$ àH$maMr d¡{eï>ço doJir Agbr Var àË oH$mnmgyZ n¡emV qH$dm dñVwê$nmV CËnÞ {_iVo. n¡emMr

_mJUr hr {d{dY g§nÎmrnmgyZ {_iUmè`m CËnÞmÀ`m gmnoj Xamda Adb§~yZ AgVo.

n¡emÀ`m _mJUr\$bZmMo {\«$S>_ZMo g_rH$aU nwT>rbà_mUo.

M = f (Y, P, rb, re, 1

. δP

, W, U) p δt

Page 22: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

54

M = n¡emMr _mJUr

Y = ñWm`r CËnÞ

P = qH$_V nmVir

rb = amo»`mVrb CËnÞmMm Ano{jV Xa

re = àË`m^yVrVrb CËnÞmMm Ano{jV Xa

1 . δP

= qH$_V nmVirVrb ~XbmMm Ano{jV Xap δt

W = _mZdr d A_mZdr g§nÎmrnmgyZ {_iUmè`m CËnÞmMo JwUmoÎma

U = g§nÎmr YmaH$m§À`m AmdS>r d àmYmÝ`H«$_

n¡emMr _mJUr åhUOo dmñVd {e„H$sgmR>rMr _mJUr AgVo. Ë`m_wio {\«$S>_ZÀ`m n¡emÀ`m _mJUr \$bZmMog_rH$aU Imbrbà_mUo ì`ŠV Ho$bo OmVo.

M = f ( Y

, rb, re, 1

. δP

, W, U)p p p δt

{\«$S>_ZÀ`m _Vo, n¡emÀ`m nwadR>çmV _wXV R>odrMm g_mdoe hmoV Agë`mZo n¡emMr _mJUr hr ì`mOXamer

g§doXZj_ ZgVo. n¡emÀ`m gmR>çmVrb ~XbmMm CËnÞ qH$dm qH$_V nmVir `mda gma»`mM XamZo n[aUm_ hmoVmo.

XoemMo dmñV{dH$ CËnÞ ho n¡emÀ`m nwadR>çmÀ`m KQ>H$m§er g§~§{YV AgVo. åhUyZM n¡emÀ`m nwadR>çmMo `mo½`

{Z §ÌU Ho$ë`mg Am{W©H$ ñW¡ © amIÊ`mg _XV hmoVo.

n¡emMr _mJUr pñWa AgVo Ago J¥hrV Yaë`mg qH$_V nmVirVrb ~Xb ho n¡emÀ`m nwadR>çmÀ`m ~XbmÀ`m

{XeoZoM hmoVmV. Ooìhm n¡emMm nwadR>m hm n¡emÀ`m _mJUr~amo~a AgVmo Voìhm AW©ì`dñWoV _m¡{ÐH$ g§VwbZ àmá

hmoVo. n¡emÀ`m nwadR>çmV ~Xb Pmbm H$s qH$_V d dmñVd CËnÞ nmVir `mV Aem arVrZo ~Xb hmoVmV H$s OoUo

H$ê$Z n¡emMr _mJUr n¡emÀ`m nwadR>çm~amo~a hmoD$Z nwÝhm _m¡{ÐH$ g§VwbZ àñWm{nV hmoVo. Xaå`mZÀ`m H$mimV

qH$_V nmVirV Am{U dmñVd CËnÞmV H$_r A{YH$ n«_mUmV ~Xb hmoVmV d eodQ>r n¡emMm nwadR>m d qH$_V

nmVir `mVrb à_mUera g§~§Y àñWm{nV hmoVmo. n¡emÀ`m nwadR>çmV dmT> Pmbr Va eodQ>r Ë`mM à_mUmV qH$_V

nmVirV dmT> hmoVo. {\«$S>_ZZo MbZ{df`H$ YmoaUmÀ`m Adb§~Zmg nwT>rb XmoZ _wÔo _hÎdmMo _mZbo.

1) n¡emÀ`m gmR>çmVrb dmT>rMm Xa hm dmñVd CËnÞ dmT>rÀ`m gamgar XamBVH$m qH$dm Ë`mnojm WmoS>m

OmñV hmoB©b Aem ñdê$nmMo MbZr` YmoaU Agmdo. Ë`m_wio qH$_V nmVirV ñW¡ © n«ñWm{nV hmoB©b.

2) BVa AënH$mbrZ KQ>H$m_wio AW©ì`dñWoV AñW¡ © {Z_m©U hmoV Agob Va Vo {Zîà^ R>a{dÊ`mgmR>r

MbZr` YmoaUmMm Adb§~ H$ê$ Z o H$maU Ë`m_wio A{YH$M AñW¡ © {Z_m©U hmoÊ`mMr eŠ`Vm AgVo.

Page 23: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

55

{\«$S>_ZZo MbZg§»`m_mZ {gÕm§VmMo nwZ{d©YmZ Ho$bo. XrK©H$mimV gd© dmñVd KQ>H$ Ë`m§À`m gm_mÝ`

nmVirn ªV nmohmoMVmV. `mbmM n¡emÀ`m nwadR>çmVrb dmT>rMm Am{W©H$ hmbMmbrda à^md nS>Vmo Ago åhUVm

oVo. åhUOoM nma§nm[aH$ g§»`m_mZ {gÕm§V gwYm[aV ñdê$nmV _m§S>Ê`mMo lo {\«$S>_Zbm XoVm oB©b. nma§nm[aH$

MbZg§»`m_mZ {gÕm§V Am{U {\«$S>_ZMo nwZ{d©YmZ `mVrb gmå` d oX nwT>rb H$moï>H$mV {Xbobm Amho.

gZmVZ Ñ{ï>H$moZ

1) qH$_V nmVirVrb ~XbmZwgma n¡emÀ`m _mJUrV

à_mUera ~Xb hmoVmV.

2) MbZg§»`m_mZ {gÕm§V _ybV: n¡emÀ`m _yë`mMm

Am{U qH$_VnmVirMm {gÕm§V Amho.

3) n¡emÀ`m _mJUrMr CËnÞ bd{MH$Vm hr EH$H$

AgVo.

4) n¡emÀ`m _mJUrMr ì`mOXa bd{MH$Vm eyÝ`

AgVo.

5) n¡emÀ`m _mJUr \$bZmMr pñWaVm hr `m§{ÌH$

ñdê$nmMr AgVo.

6) n¡gm \$ma _hÎdmMm ZgVmo.

7) n¡gm VQ>ñW AgVmo.

8) _m¡{ÐH$ {Z`_ àñWm{nV Pmbobo ZgVmV.

{\«$S>_ZMm Ñ{ï>H$moZ

1) qH$_VnmVirVrb ~XbmZwgma n¡emÀ`m _mJUrV

à_mera ~Xb hmoVmV.

2) MbZg§»`m_mZ {gÕm§V hm _ybV: n¡emÀ`m

_mJUrMm {gÕm§V Amho.

3) n¡emÀ`m _mJUrMr CËnÞ bd{MH$Vm EH$mnojm

A{YH$ AgVo.

4) n¡emÀ`m _mJUrMr ì`mOXa bd{MH$Vm hr

gH$mamË_H$ AgVo; nU _hÎdnyU© ZgVo.

5) n¡emÀ`m _mJUr \$bZmMr pñWaVm \$ma _moR>çm

à_mUmV à^m{dV Pmbobr AgVo.

6) n¡gm \$ma _hÎdmMm AgyZ gd© Am{W©H$

hmbMmbr n¡emÀ`m nwadR>çmda AmYm[aV

AgVmV.

7) AënH$mimV n¡gm AVQ>ñW> AgVmo.

8) qH$_V pñWaVogmR>r _m¡{ÐH$ {Z`_ àñWm{nV

Pmbobo AgVmV.

Q>rH$mË_H$ n[ajU :

{\«$S>_ZÀ`m {gÕm§VmMr _yb yV d¡{eï>ço nwT>rbà_mUo-

1) {\«$S>_ZZo Amnë`m {gÕm§VmV ^m§S>dbr {gÕmVmÀ`m _yb^yV VÎdm§Mr AmoiI H$ê$Z {Xbr Amho.

{\«$S>_ZÀ`m _Vo, CËnÞ ho ^m§S>dbmMo àXmZ AgyZ ^m§S>db ho CËnÞmMo dV©_mZ _yë` AgVo. Ho$ÝgÀ`m General

Theory Z§VaMm ^m§S>dbr {gÕm§VMm _m¡{ÐH$ {gÕm§Vmer Pmbobm {_bmn Ho$ÝgÀ`m General Theory Z§VaMm

_hÎdmMm Am{U bjdoYr {dH$mg åhUVm oB©b.

Page 24: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

56

2) CËnÞ Am{U g§nÎmrMm g§H$ënZmË_H$ {_bmn ho Xwgao _hÎdmMo d¡{eï>ç hmo . {\«$S>_ZZo _mZdr m§S>dbmda

A{YH$ ^a {Xbm Amho.

3) {\«$S>_ZMr ñWm`r CËnÞmMr g§H$ënZm ho EH$ ZdrZ d¡{eï>ç Amho. g§nÎmrnmgyZ {_iUmam naVmdm hr

EH$ Zdr g§H$ënZm Amho. n¡emMr _mJUr ho ñWm`r CËnÞmMo \$bZ Amho.

4) {\«$S>_ZÀ`m g§H$ënZo_Ü o n¡gm hm _mJUr R>odr, ~MV R>odr Am{U _wXV R>odr `m§À`m ~oaOo~amo~a AgVmo.

n¡gm hr H«$`eŠVrMr VmËnwaVr A{^ì`ŠVr Amho. hr ZdrZ g§H$ënZm Ë`m§Zr dmnabr.

5) {\«$S>_ZZo EH$ _m¡{ÐH$ {Z`_ V`ma Ho$bm Vmo åhUOo n¡emÀ`m nwadR>çmMm Xa AW©ì`dñWoÀ`m dmT>rÀ`m

Xam~amo~a AgVmo. Ë`m_wio qH$_V ñW¡ © amIbo OmVo.

{\«$S>_ZÀ`m {gÕm§Vmdarb Q>rH$m nwT>rbà_mUo -

1) {\«$S>_ZÀ`m _Vo, n¡emMm nwadR>m hm gm_mÝ`nUo CËnÞ d qH$_Vr `mVrb ~XbmZwgma A{bá AgVmo.

na§Vw `mbm H$moUVmhr nwamdm Zmhr. CbQ> n¡emMm nwadR>m, CËnÞ d qH$_V nañnamdb§~r AmhoV. VgoM Vo nañna

{ZUm© H$ AmhoV.

2) n¡emÀ`m nwadR>çmV MbZ d Mmby R>odr ~amo~aM _wXV R>odrMmhr g_mdoe Ho$bm Amho. n¡embm nwadR>çmMr

Aer ì`mnH$ ì`m»`m Ho$ë`mZo n¡emÀ`m _mJUrda ì`mOXamMm à^md ZJÊ` AgVmo Ago J¥hrV Yabo Amho. Ooìhm

ì`mOXa dmT>Vmo, Voìhm MbZ d Mmby R>odtMr _mJUr KQ>Vo. na§Vw Aem doir _wXV R>odtMr _mJUr dmT>Vo. n[aUm_r

n¡emÀ`m _mJUrV hmoUmar KQ> \$maer Zgë`mZo ì`mOXamMm n¡emÀ`m _mJUrda \$magm n[aUm_ hmoV Zmhr Ago

åhQ>bo Amho. na§Vw na§namJV {dMmagaUrZwgma _wXV R>odtMm g_mdoe n¡emÀ`m nwadR>çmV hmoVM Zgë`mZo ì`mOXamMm

n¡emÀ`m _mJUrda à^mdr n[aUm_ hmoV AgVmo.

3) {\«$S>_ZZo Amnë`m {gÕm§VmV _wÐm n[a_mUmMr ì`m»`m {Xbobr Zmhr.

4) {\«$S>_ZZo n¡embm M¡ZrMr dñVy åhQ>bo Amho. H$maU n¡emÀ`m nwadR>çmV Ë`mZo _wXV R>odtMm g_mdoe

Ho$bm Amho. A_o[aHo$V n¡emÀ`m nwadR>çmMm Xa hm CËnÞmVrb Xamnojm OmñV AgVmo Ago {\«$S>_ZZo J¥hrV Yabo

Amho. Ë`mM AmYmamda n¡gm hr M¡ZrMr dñVy Amho Ago Vmo åhUVmo. na§Vw B§½b§S>_Ü o ho J¥hrV ImoQ>o R>abo Amho.

5) {\«$S>_ZZo Amnë`m {gÕm§VmV {ZpíMV H$mbmdYrMm {dMma Ho$bobm Zmhr.

6) n¡emÀ`m nwadR>çmda n[aUm_ H$aUmè`m BVa KQ>H$m§H$S>o (qH$_V, CËnÞ, ì`mOXa) {\«$S>_ZZo Xwb©j

Ho$bo Amho.

7) {\«$S>_ZZo ì`dhma hoVygmR>rÀ`m n¡emÀ`m _mJUrH$S>o Xwb©j Hoo$bo Amho.

8) {\«$S>_ZMm {gÕm§V Ho$di EH$Q>çm _m¡{ÐH$ joÌmda AmYm[aV Amho.

Page 25: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

57

S>m°Z n°Q>rZ{H$Z `m§Mm n¡emÀ`m _mJUrMm Ñ{ï>H$moZ :

n¡emÀ`m _mJUrMo {díbofU H$aVmZm Ho$ÝgZo qH$_V nmVirVrb ~XbmH$S>o Xwb©j Ho$bo Aer Qr>H$m n°Q>rZH$sZ`m§Zr Ho$br. n°Q>rZH$sZÀ`m _Vo, Ooìhm qH$_Vr dmT>VmV Voìhm n¡emMr _mJUr dmT>Vo. H$maU dmñVd {e„H$ n[aUm_hm ZH$mamË_H$ AgVmo. {_ëQ>Z {\«$S>_ZÀ`m g_H$mbrZ AW©emók S>m°Z n°Q>rZH$sZ m§Zr nma§nm[aH$ MbZ g§»`m_mZ{gÕm§Vm§Mr nwZ_mªS>Ur Ho$br. n°Q>rZH$sZ `m§Zr _wÐm~mOma Am{U dñVw~mOma `mMm EH${ÌV {dMma H$ê$Z n¡emMo_yë`, qH$_V d n¡emMr _mJUr `mg§~§Yr {díbofU Ho$bo Amho.

gZmVZr Û§Û : n°Q>rZH$sZ `m§Zr gZmVZr Û§ÛmMo {díbofU H$ê$Z _yë` {gÕm§V Am{U n¡emMo {gÕm§V `m§Mm{_bmn KS>dyZ AmUbm. gZmVZdmXr Am{U Zd-gZmVZdmXr Ñ{ï>H$moZmV qH$_V {ZpíMVr XmoZ mJm_Ü o {d^mJbrJobr. EH$ åhUOo dmñVd ~mOmamV Vm¡b{ZH$ gmnoj qH$_V nmVir ApñVËdmV AgVo Va _wÐm ~mOmamV {ZanojqH$_V nmVir ApñVËdmV AgVo. dmñVd joÌmVrb _mJUr Am{U nwadR>çmÀ`m eŠVr_YyZ gmnoj qH$_V nmVir{ZpíMV hmoVo Va n¡emÀ`m g§» odê$Z {Zanoj qH$_V nmVir {ZpíMV hmoV AgVo. gZmVZr g§àXm`m_Ü o gmnojqH$_VrMm dmñVd {gÕm§V Am{U gd©gmYmaU qH$_VnmVirMm _m¡{ÐH$ {gÕm§V `m_Ü o Û§Û hmoVo. `mbmM gZmVZrÛ§Û (Classical dichotomy) Ago g§~moYbo OmVo.

n°Q>rZH$sZ _Vo, AZoH$ H$maUmZo gZmVZr Û§Û AdmñVd Amho.

1) n¡emÀ`m nwadR>çmVrb dmT>r_wio dñVwjoÌm_Yrb g§VwbZ {~KS>V Zmhr ho åhUUo H$m§hr Iao Zmhr. OaqH$_V nmVir dmT>br Va amoI {e„H$sMo dmñVd _yë` H$_r hmoVo Am{U bmoH$ H$_r IM© H$aVmV. åhUyZdñVw~mOmamVrb OmXm nwadR>m qH$_V nmVirVrb KQ>r_wio g_mYmZH$maH$ R>aVmo.

2) gZmVZr Û§Ûmà_mUo, {Zanoj qH$_V nmVirMo g§VwbZ _yë` pñWa nÕVrZo {ZpíMV hmoD$ eH$V Zmhr.CXmhaUmW©, X m g§Vw{bV {Zanoj qH$_V nmVirnmgyZ gwédmV Ho$br; nU n¡emÀ`m nwadR>çmVrb dmT>r_wio Vo 2 X

Pmbo. Ë`m_wioM {Zanoj qH$_V nmVir AW©ì`dñWoVrb n¡emÀ`m nwadR>çmda Adb§~yZ AgVo.

3) Zd-gZmVZ {gÕm§Vm_Ü o Ooìhm dñVy§À`m {H§$_Vr dmT>VmV Voìhm n¡emMr _mJUr Ë`mM à_mUmV dmT>Vo.na§Vw n¡emMm nwadR>m pñWa _mZbobm Amho, Ë`m_wio n¡emMr OmXm _mJUr {Zanoj qH$_V nmVir Imbr AmUVo.

n°Q>rZH$sZÀ`m _Vo, Omon ªV dñVw~mOmamVrb A{V[aŠV _mJUr {Zanoj qH$_Vrda Adb§~yZ AgVo Vmon ªVgZmVZr Û§Û AdmñVd Amho. na§Vw ~mOma H$Yrhr g§Vw{bV AgV Zmhr.

dmñVd {e„H$ n[aUm_ Am{U _yë` d _wÐm{gÕm§VmMo EH$ÌrH$aU :

n°Q>rZH$sZÀ`m _Vo, gZmVZr Û§Û Zmhrgo H$aVm oB©b Am{U gZmVZr {gÕm§VmMr nwZ~mªYUr _mJUr-nwadR>m\$bZmZo H$aVm oB©b. _mJUr-nwadR>m \$bZ XmoZ Jmoï>rda Adb§~yZ AgVo. (1) amoI {e„H$sMo dmñVd _yë`Am{U (2) gmnoj qH$_Vr.

dmñVd {e„H$ n[aUm_ hr _wÐm ~mOma g§Vw{bV H$aUmar _w»` §ÌUm Amho. Zd-gZmVZ {gÕm§Vm_Ü odmñVd {e„H$ n[aUm_ Xwb©{jV am{hbm. Oa qH$_V nmVir H$_r Pmbr Va amoI {e„H$sMo dmñVd _yë` dmT>Vo.Ë`m_wio _mJUr dmT>ob Am{U qH$_V nmVir dmT>ob Am{U g§VwbZ àñWm{nV hmoB©b. Ë`mMà_mUo qH$_V nmVir

Page 26: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

58

dmT>br H$s amoI {e„H$sMo dmñVd _yë` H$_r hmoB©b. bmoH$ H$_r IM© H$aVrb Am{U qH$_V nmVir Imbr oB©b.

åhUOoM dmñVd {e„H$ n[aUm_ qH$_V nmVir_Ü o ñW¡ © AmUy eH$Vmo.

n°{Q>Z{H$ZÀ`m _Vo, Zd-gZmVZdmXr AW©emókm§Zr MbZ g§»`m_mZ {gÕm§Vm_Ü o n¡emÀ`m _mJUrg§~§Yr

Ho$bobo {díbofU AnyU© Amho. H$maU Zd-gZmVZdmXr AW©Vkm§Zr _wÐm ~mOma Am{U dñVy ~mOma `m§Mm ñdV§ÌnUo

{dMma H$ê$Z qH$_V nmVir, n¡emMo _yë`, Am{U n¡emMr _mJUr B. g§~§Yr {díbofU Ho$bo Amho. n°{Q>Z{H$Z `m§Zr

Ago ñdV§Ì ~mOma J¥hrV Yê$Z {díbofU Ho$bobo Zmhr. Ë`m§À`m _Vo, `m XmoÝhr ~mOmamMm EH${ÌV {dMma H$ê$ZM

n¡emMo _yë`, qH$_V d n¡emMr _mJUr BË`mXr g§~§Yr {díbofU H$aUo A{YH$ dmñVd Amho.

ZdgZmVZdmXr Ago J¥hrV YaVmV H$s, dñVy ~mOmam_Ü o dñVyÀ`m _mJUr-nwadR>çmdê$Z Or qH$_V {ZpíMV

hmoVo, Ë`m qH$_V nmVirbm "gmnoj qH$_V nmVir' (Relative Prices) Ago åhUVmV. Va _wÐm~mOmam_Ü`o

n¡embm Agbobr _mJUr d n¡emMm nwadR>m `m§À`m g_Ýd`mZo {ZpíMV hmoUmar qH$_V nmVir hr {Zanoj qH$_V

(Absolute price) Ago åhUVmV. gmnoj qH$_VrMm _wÐm ~mOmamda n[aUm_ hmoV Zmhr ho n°{Q>Z{H$Z `m§Zm _mÝ`

Zmhr. Ë`m§À`m _Vo, XmoÝhr ~mOmamMm EH${ÌV {dMma H$ê$Z qH$_V nmVirMm {dMma H$amdm bmJVmo. n¡emÀ`m

nwadR>çmMm dñVw ~mOmamda hmoUmam n[aUm_ dmñVd {e„H$ n[aUm_mÀ`m {díbofUmVyZ bjmV KoVbm Va MbZ

g§»`m_mZ {gÕm§VmMm àË`` oVmo. n°{Q>Z{H$ZÀ`m _Vo, dñVy ~mOma d _wÐm ~mOmamVrb ~Xb ho gmnoj qH$_V

nmVirda Adb§~yZ ZgVmV Va Vo dmñVd {e„H$ n[aUm_mda Adb§~yZ AgVmV. dmñVd {e„H$ åhUOo bmoH$m§Zr

gmR>dbobr amoIVoMr IaoXreŠVr (_yë`) hmo .

Zd-gZmVZ AW©Vkm§Zr n¡emÀ`m _mJUrMr bd{MH$Vm EH$ AgVo Ago J¥hrV Yabobo hmoVo. Ë`m_wioM

n¡emÀ`m _mJUrMm dH«$ Rectangular Hyperbola m ñdê$nmMm amhVmo. mMm AW© Agm H$s, qH$_V nmVirVrb

~Xb Am{U n¡emÀ`m _mJUrVrb ~Xb `m_Ü o à_mUera ~Xb AgVmV. na§Vw àË`jmV Agm ~Xb AZw dmg

oV Zmhr. àË`jmV AW©ì`dñWm J{V_mZ AgVo åhUyZ n°Q>rZ{H$Z `m§Zr bd{MH$Vm EH$H$ ho J¥hrV A_mÝ` Ho$bo.

n°Q>rZ{H$ZÀ`m {gÕm§VmMr J¥hrVo :

1) AW©ì`dñWo_Ü o AJmoXanmgyZM g§VwbZ AgVo Ë`m_wio {d{dY KQ>H$mV pñWaVm AgVo.

2) Cn^moJ \$bZ pñWa AgVo. åhUOoM CËnÞmMm «_UdoJ pñWa AgVmo.

3) dmT>rd n¡emÀ`m nwadR>çmMm EHy$U IMm©da n[aUm_ hmoV Zmhr.

4) n¡emMm Am^mg ApñVËdmV ZgVmo.

5) AW©ì`dñWoV nyU© amoOJmamMr pñWVr AgVo.

n°{Q>Z{H$Z `m§Zr dmñVd eof n[aUm_ hr g§H$ënZm {nJy `m§À`m {nJy n[aUm_mdê$Z KoVbobr Amho. {nJy

n[aUm_ Ago gm§JVmo H$s, Ooìhm ì`ŠVrÀ`m amoI {e„H$ gmR>çmMm n[aUm_ hm Ë`m ì`ŠVrÀ`m Cn^moJ IMm©da

n[aUm_ H$aVmo åhUOo Ooìhm dmñVd {e„H$ gmR>çmMo à_mU OmñV AgVo VoìhmM bmoH$ A{YH$ à_mUmV Cn^moJ

Page 27: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

59

IM© H$ê$ eH$VmV. `mCbQ> Ooìhm dmñVd {e„H$ gmR>çmMo à_mU H$_r Agob Voìhm Cn^moJ IMm©Mo à_mUgwÕm

H$_r oB©b. na§Vw Ë`mM~amo~a Ooìhm Cn^moJ IMm©V dmT> hmoB©b Voìhm dñVy§Zm _mJUr dmT>y>Z dñVy§À`m qH$_VrdmT>Vrb. Cn^moJ IMm©Vrb ~Xb hm n¡emÀ`m gmR>çmMo _yë` ~XbÊ`m_Ü o _hÎdmMr y{_H$m nma nmS>V AgVmo.{nJy `m§Zr Ho$di Cn^moJ IM© hm KQ>H$ {dMmamV KoD$Z n¡emÀ`m gmR>çmdarb/ _yë`mdarb n[aUm_ ñnï> Ho$bm.Ë`m_wio Ë`m§Mm Ñ{ï>H$moZ g§Hw${MV Amho, Ago n°Q>rZ{H$ZMo _V Amho.

n°Q>rZ{H$ZÀ`m _Vo, n¡emÀ`m gmR>çmÀ`m n[aUm_mMm {dMma H$aV AgVmZm {Zìdi g§nÎmr, amoIo, g_^mJ damoI {e„H$ `m VrZ KQ>H$m§da dmñVd {e„H$sMm n[aUm_ hmoVmo. Ë`m_wio {nJynojm n°{Q>Z{H$ZMm Ñ{ï>H$moZ A{YH${demb Amho. n°{Q>Z{H$ZÀ`m mM {dMmambm "dmñVd eof n[aUm_' qH$dm "dmñVd {e„H$ n[aUm_' Ago åhUVmV.

n°Q>rZ{H$ZÀ`m _Vo, qH$_VrVrb ~XbmMm n[aUm_ bmoH$m§Zr ñdV:Odi ~miJboë`m amoI n¡emÀ`m H«$`eŠVrdahmoVmo d Ë`mMm n[aUm_ dñVyÀ`m _mJUr d nwadR>çmda hmoVmo. Ë`m§Zr AW©ì`dñWoMo g§VwbZ dmñVd {e„H$ n[aUm_mÀ`mghmæ`mZo ñnï> Ho$bo. g§Vw{bV qH$_Vrnojm dñVyÀ`m qH$_Vr dmT>ë`m Va dmñVd {e„H$sMr H«$`eŠVr H$_r hmoD$ZbmoH$m§Mm IM© nydunojm H$_r hmoVmo. åhUOoM bmoH$m§Mr dñVy§Zm Agbobr _mJUr H$_r hmoD$Z qH$_Vr H$_r hmoVmV.`mCbQ> dñVy§À`m qH$_Vr_Ü o KQ> Pmë`mg dmñVd {ebH$sMr IaoXr eŠVr dmT>Vo d Ë`m_wio dñVy§Mr _mJUr dmTy>ZqH$_Vr dmT>VmV. n°{Q>Z{H$ZÀ`m _Vo, dñVy§À`m qH$_VrVrb ~Xb \$ŠV _m¡{ÐH$ {d^mJmda n[aUm_ H$aV Zmhr VadmñVd {d^mOZmdahr n[aUm_ H$aVmo.

amoI {e„H$ n[aUm_ {gÕm§VmVyZ n¡gm {gÕm§V d _yë` {gÕm§V `m§Mo EH$ÌrH$aU Ho$bo Jobo. n¡emÀ`m A§JrH«$`eŠVr Agë`m_wioM bmoH$ amoI {e„H$ Odi R>odUo ng§V H$aVmV. n¡emÀ`m nwadR>çmV XwßnQ> dmT> Pmë`mgdñV§yÀ`m qH$_Vr XwßnQ> hmoVrb. na§Vw gmnoj dmñVd {e„H$ _mÌ pñWa amhVo. n[aUm_r, AW©ì`dñWoVrb g§VwbZmV~Xb hmoV Zmhr. åhUOoM AW©ì`dñWm Ë`mM g§VwbZmda pñWa amhVo. AmH¥$VrÛmao Ë`mMo ñnï>rH$aU H$aVm oVo.

CËnÞ

ì`mOXa

O

Y

X

r

r1

Y

Y Y1

Is

LM1

LM

A1

A

δ m

Page 28: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

60

AmH¥$Vr_Ü o Aj Ajmda CËnÞ d A` Ajmda ì`mOXa _moObm Amho. 'A' `m q~Xy_Ü o nyU© amoOJma

g§VwbZ Xe©{dbo Amho. Ë`mdoir AY hr CËnÞ nmVir Am{U Or hm ì`mOXa Amho. g_Om, Or ì`mOXambm

n¡emÀ`m nwadR>çmV dmT> Pmbr Va LM dH«$ Imbr gaHy$Z LM1 dH«$ V`ma hmoVmo. Ë`m_wio ì`mOXa Or dê$Z Or1

n ªV H$_r hmoVmo. Ë`m_wio Jw§VdUyH$sbm MmbZm {_iVo d Jw§VdUyH$ dmT>Vo. Ë`m_wio CËnÞnmVirV dmT> hmoVo.

Ë`m_wio _mJUrV dmT> hmoD$Z dñVy§À`m qH$_Vr dmT>VmV. CËnÞ nmVir OY dê$Z OY1 n ªV dmTy>Z ZdrZ g§VwbZ

A EodOr A1 m {R>H$mUr hmoVo. n°Q>rZ{H$Z m§À`m dmñVd {e„H$ n[aUm_mZwgma nydu Á`m CËnÞ d amoOJma nmVirda

g§VwbZ Pmbobo hmVo (A) VoWoM nwÝhm g§VwbZ gmÜ` hmoVo. m pñWVr_Ü o dñVyÀ`m qH$_V nmVir_Ü o dmT> Pmë`m_wio

dmñVd {e„H$sMr H«$`eŠVr H$_r Pmë`mZo bmoH$m§Mm nydunojm IM© H$_r hmoVmo. n[aUm_r, dñVy§Zm _mJUr H$_r

oD$Z dñVy§À`m dmT>boë`m qH$_Vr nwÝhm nyd©nXmda oVmV. dmñVd {e„H$sMo _yë` H$m_` R>odÊ`mgmR>r bmoH$m§Mr

n¡emMr _mJUr dmT>Vo. Ë`m_wio nwÝhm LM1 dH«$ da gaHy$Z Vmo LM `m {R>H$mUr oVmo. ì`mOXa Or1 dê$Z Or `m

{R>H$mUr oD$Z pñWa hmoVmo. WmoS>Š`mV, dmñVd {e„H$ n[aUm_m_wio AW©ì`dñWm nyU© amoOJma nmVirbm g§Vw{bV

hmoVo.

S>m°Z n°Q>rZ{H$Z `m§À`m dmñVd eof / {e„H$ n[aUm_ Ñ{ï>H$moZmda Imbrb Q>rH$m Ho$boë`m AmhoV.

Q>rH$m :

1) dmñVd g§VwbZmÀ`m Aä`mgmgmR>r dmñVd eof n[aUm_mMr JaO Zmhr.

2) A{M©{~S> Am{U {bßgo `m§À`m _Vo, n°Q>rZ{H$ZMo dmñVd eof n[aUm_mMo {díbofU Anwao Amho. Ë`m§Zr

Ho$di qH$_VrVrb ~XbmMo n[aUm_ Aä`mgbo. XrK©H$mbrZ g§VwbZmMo {díbofU Ho$bo Zmhr.

3) dmñVd eof n[aUm_ hm gm_mÝ` g§VwbZ {gÕm§VmMm Amdí`H$ ^mJ hmoD$ eH$V Zmhr; nU Vmo _m¡{ÐH$

ñW¡ m©À`m {díbofUmMm ^mJ hmoD$ eH$Vmo.

4) dmñVd eof n[aUm_mV _wÐoMm Am^mg ZgVmo m Jmoï>rda a {Xbobm Amho. VWm{n, AW©ì`dñWoV n¡emMo

dmñVì` AgVo.

5) n°{Q>Z{H$ZÀ`m àménmV n¡emÀ`m nwadR>çmVrb ~XbmMm ì`mOXamda n[aUm_ hmoV Zmhr.

dmñVd {e„H$ n[aUm_ nwadR>çmVrb dmT> qH$dm KQ> `mMo {díbofU H$aÊ`mg g_W© Zmhr.

2.3 gmam§e :

n¡emÀ`m {d{Z_` _mÜ`_ d _yë`g§J«hU `m XmoÝhr _hÎdmÀ`m H$m`m©dê$Z n¡emÀ`m _yë`mg§~§YrMm, qH$_V

nmVirMm Am{U n¡emÀ`m _mJUrMm {dMma XmoZ nmVirdê$Z Ho$bobm Amho. (1) n¡emÀ`m {d{Z_` _mÜ`_ H$m`m©bm

_hÎd XoD$Z {\$ea `m§Zr MbZg§»`m_mZ {gÕm§VmMr _m§S>Ur Ho$br. Ë`m§À`m Ñ{ï>H$moZmbm amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ

Ago åhQ>bo Amho. H$maU n¡emMm dmna \$ŠV ì`dhm[aH$ XoUr-KoUr EdT>çmgmR>rM hmoVmo, Ago Ë`m§Mo _V Amho.

Page 29: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

61

(2) n¡emÀ`m _yë`g§J«hmÀ`m H$m`m©bm _hÎd XoD$Z H|${~«O {dÚmnrR>mVrb Mma AW©emók _me©b, {nJy, am°~Q>©gZd Ho$Ýg `m§Zr n¡emÀ`m _yë`mMm d qH$_VnmVirMm Omo {gÕm§V _m§S>bm Vmo H|${~«O g_rH$aUo åhUyZ àM{bV Amho.Ë`mbmM amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ Ago g§~moYbo OmVo. {\$ea Am{U H|${~«O g_rH$aUmMr VwbZm Ho$ë`mg H|${~«OX¥{ï>H$moZ gag R>aVmo. Ho$ÝgÀ`m _Vo, {d{Z_` _mÜ`_ åhUyZ n¡embm ñdV§Ì ApñVËd Amho. VgoM Vr amoI d Vabg§nÎmrgwÕm Amho. amoI a¸$_ Odi R>odUo AZoH$ Ñï>rZo gmo rMo Agë`m_wio bmoH$ amoIVobm àmYmÝ` XoVmV. `mbmMHo$ÝgZo amoH$S> àmYmÝ`Vm åhQ>bo Amho. VrZ hoVyZo bmoH$ amoIVm A{^bmfm R>odVmV. (1) ì`dhma hoVy (2) XjVmhoVy Am{U (3) n[aH$ënZ hoVy. Ë`mdê$Z Ho$Ýg `m§Zr bmoH$ n¡embm H$m _mJUr H$aVmV `mMo ñnï>rH$aU Ho$boboAmho. Ho$ÝgÀ`m {dMmambm AmìhmZ XoD$Z {\«$S>_ZZo {eH°$Jmo g§àXm` hm ZdrZ _m¡{ÐH$ g§àXm` ñWmnZ Ho$bm. Ë`m§Zrd Ë`m§À`m AZw m`m§Zr MbZ g§»`m_mZ {gÕm§Vmbm nwÝhm à{Vð>m àmá H$ê$Z {Xbr. {\«$S>_ZÀ`m _Vo, nmM àH$maog§nÎmr ~miJbr OmVo - (1) n¡gm (2) amoIo (3) àË`m yVr (4) ^m¡{VH$ ^m§S>db Am{U (5)_mZdr ^m§S>db.Ë`m§À`m _Vo, n¡emMr _mJUr {d{dY g§nÎmrnmgyZ {_iUmè`m CËnÞmÀ`m gmnoj Xamda Adb~yZ AgVo. {_ëQ>Z{\«$S>_ZMm g_H$mbrZ AW©emók S>m°Z n°Q>rZ{H$Z `m§Zr nma§nm[aH$ MbZ g§»`m_mZ {gÕm§VmMr nwZ_mªS>Ur Ho$br._wÐm ~mOma d dñVw~mOma `m§Mm EH${ÌV {dMma H$ê$Z n¡emMo _yë`, qH$_V d n¡emMr _mJUr `mg§~§YrMo {díbofUHo$bo. dmñVd {e„H$ n[aUm_ hr _wÐm~mOma g§Vw{bV H$aUmar _w»` §ÌUm Amho Ago Ë`m§Mo _V Amho.

2.4 nm[a^m{fH$ eãX :

amoI ì`dhma Ñ{ï>H$moZ = {\$eaMo g_rH$aU

amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ = H|${~«O g_rH$aUo

V = n¡emMm «_UdoJ

K = amoI {e„H$

Mt = ì`dhma hoVygmR>r Agbobr amoIVoMr _mJUr

Mp = XjVm hoVygmR>r Agbobr amoIVoMr _mJUr

Ms = n[aH$ënZ hoVygmR>r Agbobr amoIVoMr _mJUr

MbZ g§»`m_mZ {gÕm§VmMo nwZ{d©YmZ = {\«$S>_ZMm Ñ{ï>H$moZ

dmñVd eof n[aUm_ = n°Q>rZ{H$ZMm Ñ{ï>H$moZ

2.5 gamdmgmR>r ñdmÜ`m` :

(A) Imbr {Xboë`m n`m© mn¡H$s `mo½` n`m© {ZdSy>Z dmŠ o nwÝhm {bhm.

1. ............. `m§À`m _Vo n¡gm ho dñVy d godm IaoXr H$aÊ`mMo EH$ gmYZ AgyZ Ë`m_wioM n¡embm_mJUr AgVo.

(A) Ho$ÝgdmXr (~) Ho$ÝgmoÎma AW©emók (H$) gZmVZdmXr (S>) H|${~«O AW©emók

Page 30: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

62

2. ............. åhUOo n¡emÀ`m hñVm§VaUmMr gamgar hmo .

(A) n¡emMm gmR>m (~) «_UdoJ (H$) n¡emMm Am^mg (S>) n¡emMr VQ>ñWVm

3. ............. ho _me©bMo g_rH$aU Amho.

(A) P = M

(~) P = KR

KO M

(H$) P = n

(S>) P = M

K + r K1 KT

4. n¡gm hr AË §V ............. dñVy Amho.

(A) OS> (~) Vab (H$) hbH$s (S>) A{VOS>

5. lr_§V bmoH$m§Mr amoH$S> àmYmÝ`Vm .............. AgVo.

(A) H$_r (~) _Ü`_ (H$) A{YH$ (S>) A{Ve` H$_r

6. gÅ>o~mOrÀ`m hoVygmR>r Agbobr n¡emMr _mJUr .............. KQ>ZmË_H$ \$bZ AgVo.

(A) CËnÞmMo (~) IMm©Mo (H$) ~MVrMo (S>) ì`mOXamMo

7. CËnÞ nmVir Am{U n¡embm Agbobr _mJUr `m§Mm .............. g§~§Y AgVmo.

(A) Aaofr` (~) aofr` (H$) Aà_mUera (S>) q~Xy

8. {ZamemdmXr ì`ŠVr VaVyXrÀ`m hoVygmR>r .............. aH$_oMr _mJUr H$aVmV.

(A) _moR>çm (~) N>moQ>çm (H$) _Ü`_ (S>) _r

9. amo»`m§À`m {H§$_Vr Am{U amo»`mgmR>r AgUmam ì`mOXa `m§À`mV .............. g§~§Y AgVmo.

(A) g_ (~) ì`ñV (H$) à_mUera (S>) aofr`

10.AW©emómMm {eH°$Jmo g§àXm` .............. `m§Zr ñWmnZ Ho$bm.

(A) _me©b (~) {\«$S>_Z (H$) {\$ea (S>) n°Q>rZH$sZ

11. .............. hr _wÐm~mOma g§Vw{bV H$aUmar _w»` §ÌUm Amho.

(A) MbZg§»`m_mZ {gÕm§V (~) amoIVm àmYmÝ`Vm {gÕm§V

(H$) dmñVd eof n[aUm_ (S>) H|${~«O {gÕm§V.

12. qH$_V nmVir H$_r Pmbr Va amoI {ebH$sMo dmñVd _yë` ..............

(A) H$_r hmoVo (~) dmT>Vo (H$) O¡go Wo amhVo (S>) ZH$mamË_H$ ~XbVo

Page 31: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

63

(~) EH$m dmŠ`mV CÎmao {bhm.

1) _wÐm n[a_mU {gÕm§VmMo XmoZ Ñ{ï>H$moZ H$moUVo?

2) {\$ea `m§Zr n¡emÀ`m H$moUË`m H$m`m©bm _hÎd {Xbo?

3) MoH$Zo hñVm§V[aV hmoUmè`m ~±H$ n¡embm {\$eaZo H$moUVo ~¡{OH$ Aja dmnabo Amho?

4) àmo. {dJyVo P ho Aja H$emgmR>r dmnabo Amho?

5) ì`dhma hoVygmR>r Agbobr n¡emMr _mJUr H$emMo KQ>ZmË_H$ \$bZ Amho?

6) CËnÞ {_idÊ`mMm H$mbmdYr A{YH$ Agob Va amoH$S> n«mYmÝ`Vm H$er AgVo?

(H$) Imbrb àíZm§Mr g{dñVa CÎmao {bhm.

1) MbZg§»`m_mZ {gÕm§VmZo Q>rH$mË_H$ n[ajU H$am.

2) ""{d{eï> g_`q~XyV Agbobm n¡emMm nwadR>m n¡emÀ`m _mJUrer g§ wŠV hmoD$Z AW©ì`dñWoV n¡emMo

_yë` {ZYm©[aV H$aVmo.'' MMm© H$am.

3) {\$ea d H|${~«O g_rH$aUmMr VwbZm H$ê$Z H$moUVo g_rH$aU loð> Amho Vo gm§Jm.

4) Ho$ÝgÀ`m amoIVm àmYmÝ` {gÕm§VmMo Q>rH$mË_H$ n[ajU H$am.

5) ""{\«$S>_ZÀ`m _Vo, n¡gm hr g§nÎmr Amho, Ë`m_wio n¡emÀ`m _mJUrMm {gÕm§V hm ^m§S>db {gÕm§VmMm

EH$ ^mJ ~ZVmo.'' MMm© H$am.

6) S>m°Z n°Q>rZ{H$Z `m§Mm n¡emÀ`m _mJUrMm Ñ{ï>H$moZ ñnï> H$am.

dñVw{Zð> àíZm§Mr CÎmao :

(A) Jmiboë`m OmJm.

1) H$ 2) ~ 3) A 4) ~ 5) H$ 6) S>

7) ~ 8) A 9) ~ 10) ~ 11) H$ 12) ~

(~) EH$m dmŠ`mV CÎmao.

1) (A) amoI ì`dhma ÑpîQ>H$moZ d (~) amoI {e„H$ Ñ{ï>H$moZ

2) {d{Z_` _mÜ`_ 3) M1

4) n¡emÀ`m _yë`mgmR>r 5) CËnÞmMo

6) OmñV

Page 32: gÌ-1 : KQ>H$ 2 n¡emMr mJUr - Shivaji University. A. I...2 2 ` 1 2 _1 _2

64

2.6 A{YH$ dmMZmgmR>r nwñVHo$ :

1. Ghosh B. N. & : Fandamentals of Monetary Economics,

Rama Ghosh Himalaya Publishing House, Delhi.

2. Xya {ejU H|$Ð : ñWyb Am{W©H$ {díbofU,

{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya.

3. Xya {ejU H|$Ð : n¡gm d ~±qH$JMo AW©emó,

{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya.

4. Ohm{JaXma _wŠVm : g_ï>r AW©emó, {dÚm àH$meZ, ZmJnya.

mmm