Ç Ãõíáéêåßá ÌåôáíÜóôåõóç óôçí...

Ç Ãõíáéêåßá ÌåôáíÜóôåõóçóôçí ÅëëÜäáÔá ÅõñÞìáôá ôçò ÐáíåëëÞíéáò ¸ñåõíáòôïõ Ê.Å.È.É.

ÊÅÍÔÑÏ ÅÑÅÕÍÙÍ

ÃÉÁ ÈÅÌÁÔÁ ÉÓÏÔÇÔÁÓ

(Ê.Å.È.É.)

H Ãõíáéêåßá ÌåôáíÜóôåõóçóôçí ÅëëÜäá

Ôá åõñÞìáôá ôçò ðáíåëëÞíéáò Ýñåõíáòôïõ Ê.Å.È.É.

ÅðéóôçìïíéêÞ Õðåýèõíç: Äñ. Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç, Äéåõèýíôñéá Åñåõíþí Å.Ê.Ê.Å.

Óõíôïíßóôñéá ¸ñãïõ: Ê.×. ÐáðáôæáíÞ

ÅñåõíçôéêÞ ÏìÜäá:

Å. ÂüíäáÁ. Éïñäáíßäïõ

Á. ÊáðåôáíüðïõëïòÉ. ÐñïöýñçÍ. Ôóéâßêçò

ÓôáôéóôéêÞ åðåîåñãáóßá: Á. ÓêáíôæÞ

Ç Ãõíáéêåßá ÌåôáíÜóôåõóç óôçí ÅëëÜäáÔá åõñÞìáôá ôçò ÐáíåëëÞíéáò ¸ñåõíáò ôïõ Ê.Å.È.É

ÅðéóôçìïíéêÞ Õðåýèõíç: Äñ. Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç

Óõíôïíßóôñéá ¸ñãïõ: Ê.×. ÐáðáôæáíÞ

ÅñåõíçôéêÞ ÏìÜäá: Å. Âüíäá, Á. Éïñäáíßäïõ, Á. Êáðåôáíüðïõëïò, É. Ðñïöýñç, Í. Ôóéâßêçò

ÓôáôéóôéêÞ Åðåîåñãáóßá: ÁãÜðç ÓêáíôæÞ

ÅðéìÝëåéá ¸êäïóçò: Ìáôßíá ×. ÐáðáãéáííïðïýëïõÄéïñèþóåéò: Óùôçñßá ÁðïóôïëÜêç

Ó÷åäéáóìüò – ÐáñáãùãÞ: ÃñáöéêÝò ÔÝ÷íåò Ðåñßöáíïò, ôçë. 210 51 50 337ÁèÞíá, Éïýíéïò 2007

Ó÷Þìá: 17x24Óåëßäåò: 232ISBN: 978-960-6737-01-5

Áðáãïñåýåôáé ç áíáðáñáãùãÞ ïðïéïõäÞðïôå ôìÞìáôïò áõôïý ôïõ âéâëßïõ, ðïõ êáëýðôåôáé áðüäéêáéþìáôá (copyright), Þ ç ÷ñÞóç ôïõ óå ïðïéáäÞðïôå ìïñöÞ, ÷ùñßò ôç ãñáðôÞ Üäåéá ôïõÊÝíôñïõ Åñåõíþí ãéá ÈÝìáôá Éóüôçôáò (Ê.Å.È.É.)

ÊÝíôñï Åñåõíþí ãéá ÈÝìáôá Éóüôçôáò (Ê.Å.È.É.)×áñ. Ôñéêïýðç 51 & Âáëôåôóßïõ, 106 81 ÁèÞíá

Ôçë.: 210 3898000, fax: 210 3898079E-mail: [email protected]

www.kethi.gr

Ðåñé å÷üìåíá

Ðñüëïãïò ôçò ÃåíéêÞò ÃñáììáôÝùò Éóüôçôáò, ê. Åõãåíßáò ÔóïõìÜíç . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Ðñüëïãïò ôçò ÐñïÝäñïõ ôïõ Ê.Å.È.É., ê. Ìåñüðçò ÊáëäÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

ÅÉÓÁÃÙÃÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1. ÈÅÙÑÇÔÉÊÅÓ ÐÑÏÓÅÃÃÉÓÅÉÓ ÔÏÕ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÔÉÊÏÕ

ÖÁÉÍÏÌÅÍÏÕ ÊÁÉ ÔÇÓ ÃÕÍÁÉÊÅÉÁÓ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇÓ . . . . . . . . . . . . .17

1.1. Ïñéóìïß êáé åííïéïëïãéêÝò áðïóáöçíßóåéò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

1.2. Èåùñßåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

1.3. Ç «Èçëõêïðïßçóç» ôçò äéåèíïýò ìåôáíÜóôåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

1.4. ÈåùñçôéêÝò ðñïóåããßóåéò ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

1.5. Äéåèíåßò äéáóôÜóåéò ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

1.6. H ìåôáíÜóôåõóç óôç Íüôéá Åõñþðç -

Ôï Ìåóïãåéáêü ìïíôÝëï ìåôáíÜóôåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

ÊÅÖÁËÁÉÏ 2. Ç ÓÔÁÔÉÓÔÉÊÇ ÁÐÅÉÊÏÍÉÓÇ

ÔÇÓ ÃÕÍÁÉÊÅÉÁÓ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇÓ ÓÔÇÍ ÅËËÁÄÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.1. ÅéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

2.2. Ç ÁðïãñáöÞ ôïõ 2001 êáé ç êáôáãñáöÞ

ôïõ áëëïäáðïý ðëçèõóìïý óôçí ÅëëÜäá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

2.3. Õðçêïüôçôá êáé öýëï ôùí ìåôáíáóôþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

2.4. ÇëéêéáêÞ äïìÞ ôïõ áëëïäáðïý ðëçèõóìïý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2.5. ÃåùãñáöéêÞ êáôáíïìÞ êáé öýëï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

2.6. Ëüãïé åãêáôÜóôáóçò óôçí ÅëëÜäá êáé öýëï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2.7. ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç êáé öýëï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

2.8. Åðßðåäï åêðáßäåõóçò ôïõ áëëïäáðïý ðëçèõóìïý êáé öýëï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

2.9. Áðáó÷üëçóç êáé öýëï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

ÊÅÖÁËÁÉÏ 3. ÔÏ ÍÏÌÏÈÅÔÉÊÏ ÐËÁÉÓÉÏ

ÃÉÁ ÔÇ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇ ÓÔÇÍ ÅËËÁÄÁ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

3.1. Ç ìåôáôñïðÞ ôçò ÅëëÜäáò áðü ÷þñá áðïóôïëÞò

óå ÷þñá õðïäï÷Þò ìåôáíáóôþí/-ôñéþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

3.2. Ï ìåôáíáóôåõôéêüò íüìïò 1975/1991 ùò áðïôÝëåóìá

ôçò äéáìüñöùóçò ôùí íÝùí óõíèçêþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.3. Ç ðñþôç äéáäéêáóßá íïìéìïðïßçóçò

ôùí ìåôáíáóôþí/-ôñéþí óôçí ÅëëÜäá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.4. Ï ìåôáíáóôåõôéêüò íüìïò 2910/2001 êáé ç äåýôåñç

äéáäéêáóßá íïìéìïðïßçóçò ôùí ìåôáíáóôþí/-ôñéþí óôçí ÅëëÜäá . . . . . . . . . . . . . . 58

3.5. Ï íÝïò Í. 3386/2005 êáé ôï ôñßôï ðñüãñáììá

íïìéìïðïßçóçò ôùí ìåôáíáóôþí/-ôñéþí óôçí ÅëëÜäá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

ÊÅÖÁËÁÉÏ 4. Ç ÌÅÈÏÄÏËÏÃÉÁ ÔÇÓ ÅÑÅÕÍÁÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

4.1. Áíôéêåßìåíï êáé Óôü÷ïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

4.2. ÆçôÞìáôá ðïõ äéåñåõíþíôáé êáé áíáìåíüìåíá ïöÝëç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

4.3. Ôï äåßãìá ôçò Ýñåõíáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

4.4. Ç ìÝèïäïò ôçò Ýñåõíáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

4.5. Ôï åñåõíçôéêü åñãáëåßï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

4.6. Ç åðåîåñãáóßá êáé áíÜëõóç ôùí äåäïìÝíùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

4.7. Ïé ìåèïäïëïãéêÝò äõó÷Ýñåéåò ôçò Ýñåõíáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

ÊÅÖÁËÁÉÏ 5. ÔÏ ÐÑÏÖÉË ÔÙÍ ÃÕÍÁÉÊÙÍ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

5.1. ÄçìïãñáöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

5.2 Åðßðåäï åêðáßäåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

ÊÅÖÁËÁÉÏ 6. ÏÉ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÔÉÊÅÓ ÄÉÁÄÑÏÌÅÓ ÔÙÍ ÃÕÍÁÉÊÙÍ . . . . . . . . . . . . . . . . 81

ÅéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

6.1. ×ñüíïò Üöéîçò êáé äéÜñêåéá ðáñáìïíÞò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

6.2. ×þñåò õðçêïüôçôáò êáé åíäéÜìåóïé óôáèìïß . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

6.3. Ïé áéôßåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

6.4. Ëüãïé åðéëïãÞò ôçò ÅëëÜäáò ùò ÷þñáò ðñïïñéóìïý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

6.5. Ôï êïéíùíéêü ðëáßóéï ôçò ìåôÜâáóçò êáé ôçò åãêáôÜóôáóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

6.6. Ó÷Ýäéá ãéá ôï ìÝëëïí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

ÊÅÖÁËÁÉÏ 7. ÌÏÑÖÅÓ ÓÕÃÊÁÔÏÉÊÇÓÇÓ ÊÁÉ ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÁÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

7.1. EéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

7.2. Óýíèåóç íïéêïêõñéþí êáé ìïñöÝò ïéêïãÝíåéáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

7.3 ÐáéäéÜ êáé ôüðïò äéáìïíÞò áõôþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

ÊÅÖÁËÁÉÏ 8. ÓÕÍÈÇÊÅÓ ÄÉÁÂÉÙÓÇÓ: ÓÔÅÃÁÓÇ, ÅËÅÕÈÅÑÏÓ ×ÑÏÍÏÓ

ÊÁÉ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÁ ÓÔÇÍ ÊÁÈÇÌÅÑÉÍÇ ÆÙÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

8.1. ÓõíèÞêåò óôÝãáóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

8.1.1. Êáèåóôþò åíïßêçóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

8.1.2. Áñéèìüò áôüìùí ðïõ óõóôåãÜæïíôáé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

8.1.3. Áñéèìüò äùìáôßùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

8.1.4. ÊñéôÞñéá åðéëïãÞò êáôïéêßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

8.1.5. Êüóôïò åíïéêßïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

8.2. ÐñïâëÞìáôá óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

8.2.1. ÃåíéêÞ åéêüíá ôùí ðñïâëçìÜôùí ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò . . . . . . . . . . . . . 129

8.2.2. Ôá ðñïâëÞìáôá ôùí ãõíáéêþí

áíÜëïãá ìå ôïí ôüðï êáôïéêßáò ôïõò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

8.3. Åëåýèåñïò ÷ñüíïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

8.3.1. ÄéÜèåóç åëåýèåñïõ ÷ñüíïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

8.3.2. Ëüãïé ãéá ôïõò ïðïßïõò ïé ãõíáßêåò

äå äéáèÝôïõí åëåýèåñï ÷ñüíï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

ÊÅÖÁËÁÉÏ 9. Ç ÃÍÙÓÇ ÔÇÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÃËÙÓÓÁÓ

& ÌÅËËÏÍÔÉÊÁ Ó×ÅÄÉÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

9.1. EéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

9.2. Ôï åðßðåäï ãíþóçò ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò óôéò ãõíáßêåò ìåôáíÜóôñéåò . . . . . . . 150

9.3. Ôñüðïé åêìÜèçóçò ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò áðü ôéò ãõíáßêåò ìåôáíÜóôñéåò . . . . . 153

9.4. ÌåëëïíôéêÜ ó÷Ýäéá åãêáôÜóôáóçò óôçí ÅëëÜäá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

9.4.1. Åðßðåäï ãíþóçò ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò óôéò ìåôáíÜóôñéåò

óå ó÷Ýóç ìå ôá ó÷Ýäéá åãêáôÜóôáóÞò ôïõò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

ÊÅÖÁËÁÉÏ 10. ÃÕÍÁÉÊÅÉÁ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇ ÊÁÉ Ç ÈÅÓÇ ÔÙÍ ÌÅÔÁÍÁÓÔÑÉÙÍ

ÓÔÇÍ ÁÃÏÑÁ ÅÑÃÁÓÉÁÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

10.1. ÅéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

10.2. Ç äéÜñèñùóç ôçò áðáó÷üëçóçò ôùí ãõíáéêþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

10.2.1. ÅñãáóéáêÞ êáôÜóôáóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

10.3. Êáôçãïñßåò åðáããåëìÜôùí ðïõ áóêïýí ïé ãõíáßêåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

10.3.1. ÄéÜñêåéá ðáñáìïíÞò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

10.3.2. ÃåùãñáöéêÞ ÊáôáíïìÞ êáé ÅðáããÝëìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

10.3.3. Çëéêßá ôùí Ìåôáíáóôñéþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

10.4. ÓõíèÞêåò áðáó÷üëçóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

10.4.1. Ôñüðïò áìïéâÞò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

10.4.2. Áðïäï÷Ýò ôùí ãõíáéêþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

10.4.3. ÁóöÜëéóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

10.4.4. ¿ñåò Åñãáóßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

10.5. Éêáíïðïßçóç áðü ôçí åñãáóßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

10.6. ÓõìðëçñùìáôéêÞ áðáó÷üëçóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

10.7. Áíåñãßá êáé ôñüðïé åîåýñåóçò åñãáóßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

10.8. Åðé÷åéñçìáôéêüôçôá êáé ìåëëïíôéêÜ åñãáóéáêÜ ó÷Ýäéá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

10.9. Óõììåôï÷Þ óå ðñïãñÜììáôá åðáããåëìáôéêÞò êáôÜñôéóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

10.10. ×ñÞóç ÷ñçìÜôùí ðïõ óôÝëíïõí ïé ìåôáíÜóôñéåò óôçí ðáôñßäá ôïõò . . . . . . . . . . . 190

ÓõìðåñÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

ÊÅÖÁËÁÉÏ 11. ÅÐÉÐÅÄÏ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ ÔÙÍ ÌÅÔÁÍÁÓÔÑÉÙÍ

ÊÁÉ ÁÐÁÓ×ÏËÇÓÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

11.1. ¸ôç åêðáßäåõóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

ÊÅÖÁËÁÉÏ 12. ÓÕÍÏÐÔÉÊÇ ÅÐÉÓÊÏÐÇÓÇ ÔÙÍ ÅÕÑÙÐÁÚÊÙÍ ÐÏËÉÔÉÊÙÍ

ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇÓ ÊÁÉ ÐÑÏÔÁÓÅÉÓ ÐÏËÉÔÉÊÇÓ ÂÁÓÅÉ

ÔÙÍ ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁÔÙÍ ÔÇÓ ÅÑÅÕÍÁÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

12.1. ÅéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

12.2. Ïé åõñùðáúêÝò ðïëéôéêÝò ãéá ôçí Ýíôáîç

ôùí áëëïäáðþí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

12.3. ÌåôáíáóôåõôéêÞ ðïëéôéêÞ êáé öýëï: ÅëëÜäá êáé Å.Å. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

12.3.1. ÅéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

12.3.2. Ñõèìßóåéò óå ÷þñåò ôçò Å.Å. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

12.3.3. ÐïëéôéêÝò óôçí ÅëëÜäá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

12.4. ÐñïôÜóåéò ðïëéôéêÞò ìå âÜóç ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðáñïýóáò Ýñåõíáò . . . . . . . . 209

ÔÅËÉÊÁ ÓÕÌÐÅÑÁÓÌÁÔÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

ÅËËÇÍÏÃËÙÓÓÇ ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

ÎÅÍÏÃËÙÓÓÇ ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

ÁÑÈÑÏÃÑÁÖÉÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

×ÑÇÓÉÌÅÓ ÇËÅÊÔÑÏÍÉÊÅÓ ÄÉÅÕÈÕÍÓÅÉÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225

Ðñüëïãïò ôçò ÃåíéêÞò ÃñáììáôÝùò Éóüôçôáò, ê. Åõãåíßáò ÔóïõìÜíç

Ç ãõíáéêåßá ìåôáíÜóôåõóç áðïôåëåß óçìáíôéêÞ ðôõ÷Þ ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò ìåôáíÜóôåõóçò. Ïéãõíáßêåò áðïôåëïýí ôá ðñþôá èýìáôá ôçò áíåñãßáò óå ðáãêüóìéï åðßðåäï êáé âéþíïõí óôçíðñÜîç äõóìåíåßò äéáêñßóåéò. ̧ ôóé, ìÝóá áðü ôéò ðïëëáðëÝò áíÜãêåò êáé ôïõò óýíèåôïõò ñüëïõòôïõò óôñÝöïíôáé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá óå áíáæÞôçóç åñãáóßáò óå Üëëïõò ôüðïõò, ìå óêïðü ôçâåëôßùóç ôçò æùÞò ôïõò êáé ôç óôÞñéîç ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò.

Ç êïéíùíéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ Ýíôáîç ôùí ìåôáíáóôñéþí áöïñÜ ðñùôßóôùò óôçí åîáóöÜëéóçôùí èåìåëéùäþí äéêáéùìÜôùí ôïõò, áëëÜ óõìâÜëëåé áíáíôßññçôá êáé óôç äéáôÞñçóç ôçòêïéíùíéêÞò óõíï÷Þò ìéáò ÷þñáò êáé áðïôåëåß âáóéêü óôïé÷åßï ôçò áíÜðôõîçò êáé ôçò ïéêïíïìéêÞòôçò åõçìåñßáò. Ãéáôß ìüíï üôáí åîáóöáëßæåôáé ç ßóç óõììåôï÷Þ üëùí ôùí ôìçìÜôùí ôçò êïéíùíßáòóôçí ðïëéôéêÞ, ïéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé åðáããåëìáôéêÞ æùÞ, ìðïñåß ìéá ÷þñá íá ðåôý÷åé õãéÞáíÜðôõîç. ÌÝóá áðü áõôü ôï èåôéêü ðñßóìá ç ðïëéôéêÞ ôçò ÷þñáò ìáò áíôéìåôùðßæåé ôï öáéíüìåíïôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé éäéáßôåñá ôç ãõíáßêá ìåôáíÜóôñéá.

Ç Ýíôáîç áõôÞ ðñïûðïèÝôåé, êõñßùò, ôçí ýðáñîç èåóìéêïý ðëáéóßïõ ãéá ôçí áíáãíþñéóç åíüòâáóéêïý ðõñÞíá äéêáéùìÜôùí. Ôï ðëáßóéï áõôü ðáñÝ÷åôáé óôç ÷þñá ìáò ìå ôïõò íüìïõò3386/2005 êáé 3304/2005, ðïõ äéåõêïëýíïõí ôç äéáäéêáóßá áäåéþí ðáñáìïíÞò êáé åñãáóßáòêáé áðáãïñåýïõí ôéò äéáêñßóåéò éäéáßôåñá óôïí ôïìÝá ôçò åñãáóßáò. Ç Ýíôáîç ðñïûðïèÝôåé,åðéðëÝïí, êáé åõêáéñßåò ãéá åîïéêåßùóç ìå ôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá, ôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç, ôéòêïéíùíéêÝò áíôéëÞøåéò êáé ôéò áîßåò ôçò ÷þñáò ìáò ùò ÷þñáò õðïäï÷Þò, áëëÜ âåâáßùò êáé ôçäéáôÞñçóç ôùí äåóìþí ìå ôç ÷þñá ðñïÝëåõóçò.

Ç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò ðïëõ-ðïëéôéóìéêüôçôáò êáé ôïõ ðëïõñáëéóìïý ôùí óýã÷ñïíùíêïéíùíéþí ïäçãåß óôáäéáêÜ êáé óôáèåñÜ óôçí áðïäï÷Þ ôçò äéáöïñåôéêüôçôáò êáé ôç äéáôÞñçóçôùí ðáñáäüóåùí ðïéêßëùí ïìÜäùí ôïõ ðëçèõóìïý. Óå áõôü ôï óôü÷ï, åíåñãü ñüëï Ý÷åé çêïéíùíßá ôùí ðïëéôþí, ïé åðé÷åéñÞóåéò, ç ôïðéêÞ áõôïäéïßêçóç, ïé ìç êõâåñíçôéêÝò ïñãáíþóåéò.

Ç ãõíáßêá ìåôáíÜóôñéá åßíáé êéíçôÞñéá äýíáìç ôçò êïéíùíßáò ìáò êáé Ýôóé ôçí áíôéìåôùðßæïõìåóÞìåñá.

Èåùñïýìå éäéáßôåñá áîéüëïãç ôçí ðáñïýóá ìåëÝôç ôïõ Ê.Å.È.É. ãéá ôç óöáéñéêüôçôá, ìå ôçíïðïßá ðñïóåããßæåé ôá æçôÞìáôá ôùí ìåôáíáóôñéþí ôüóï óôï ðëáßóéï ôçò åèíéêÞò üóï êáé ôçòåõñùðáúêÞò ðïëéôéêÞò. Ìéá ôÝôïéá ìåëÝôç ìáò äßíåé ôçí åéêüíá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé áðïôåëåßóçìáíôéêü åñãáëåßï ðïëéôéêÞò êáé ãéá áõôü óõã÷áßñù ôïõò óõíôåëåóôÝò ôçò ãéá ôçí áîéüðéóôçáõôÞ åñãáóßá. Ç ÃåíéêÞ Ãñáììáôåßá Éóüôçôáò ìå ôç óõìâïëÞ ôïõ Ê.Å.È.É. åñãÜæïíôáé ãéá ôçíêáëýôåñç õðïóôÞñéîç ôùí ìåôáíáóôñéþí óôçí áíôéìåôþðéóç ôùí éäéáßôåñùí áíáãêþí ôïõò.

H ÃÅÍÉÊÇ ÃÑÁÌÌÁÔÅÁÓ ÉÓÏÔÇÔÁÓ

ÅÕÃÅÍÉÁ ÔÓÏÕÌÁÍÇ

Ç Ãõíáéêåßá ÌåôáíÜóôåõóç óôçí ÅëëÜäá

� 9

Ðñüëïãïò ôçò ÐñïÝäñïõ ôïõ Ê.Å.È.É., ê. Ìåñüðçò ÊáëäÞ

Ç ìåôáíÜóôåõóç áðïôåëåß äéá÷ñïíéêü öáéíüìåíï ðïõ ëüãù ôçò ðïéïôéêÞò êáé ðïóïôéêÞòìåôåîÝëéîÞò ôçò, Ý÷åé áðáó÷ïëÞóåé ìåëåôçôÝò êáé åìðåéñïãíþìïíåò óå åèíéêü êáé äéåèíÝòåðßðåäï. Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí áíÜðôõîç ôïõ öáéíïìÝíïõ ðïéêßëïõí êáé åîáñôþíôáéáðü êïéíùíéêïýò, ïéêïíïìéêïýò, ðïëéôéêïýò, ðïëéôéóìéêïýò êáé èñçóêåõôéêïýò ëüãïõò. Êáèþò äåíõößóôáôáé Ýíáò êïéíÜ áðïäåêôüò ïñéóìüò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ç åííïéïëïãéêÞ ôçò óçìáóßáäéáöïñïðïéåßôáé óôï ÷þñï êáé ÷ñüíï, óõíÞèùò áíáöåñüìáóôå óôç ìåôáíÜóôåõóç ùò åêåßíç ôçäéáäéêáóßá åêïýóéáò ìåôåãêáôÜóôáóçò åíüò áôüìïõ áðü ôç ÷þñá ôïõ/ôçò óå ìéá Üëëç ÷þñá,ìå óôü÷ï ôçí áíáæÞôçóç åñãáóßáò êáé ãåíéêüôåñá êáëýôåñùí óõíèçêþí äéáâßùóçò.

Ó÷åôéêÜ ìå ôç ãõíáéêåßá ìåôáíÜóôåõóç, ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá Ý÷åé åðéêñáôÞóåé óôç äéåèíÞâéâëéïãñáößá ï üñïò "èçëõêïðïßçóç" ôçò ìåôáíÜóôåõóçò, ï ïðïßïò ðåñéãñÜöåé ôçí ôÜóç íááðïôåëïýíôáé ôá ìåôáíáóôåõôéêÜ ñåýìáôá üëï êáé ðåñéóóüôåñï áðü ãõíáßêåò. Ç ôÜóç áõôÞáíáöÝñåôáé óôçí ôÜóç óõììåôï÷Þò ôùí ãõíáéêþí óôá ìåôáíáóôåõôéêÜ ñåýìáôá ùò áõôüíïìùíõðïêåéìÝíùí, ðáñÜ ùò åîáñôçìÝíùí áôüìùí ðïõ óõíïäåýïõí Üíäñåò ìåôáíÜóôåò. Åßíáé ãíùóôüüôé ôá ôåëåõôáßá ðåíÞíôá ÷ñüíéá ï áñéèìüò ôùí ìåôáíáóôþí óå üëï ôïí êüóìï ó÷åäüíäéðëáóéÜóôçêå öôÜíïíôáò ôá 191 åêáôïììýñéá, åíþ ôá 95 åêáôïììýñéá åî' áõôþí åßíáé ãõíáßêåò.Äéáöáßíåôáé äå üôé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá õðÜñ÷åé ìéá âáóéêÞ äéÜêñéóç áíÜìåóá óå åîáñôçìÝíåòêáé áíåîÜñôçôåò ìïñöÝò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç, ïé ãõíáßêåòìåôáíáóôåýïõí áêïëïõèþíôáò ôïõò óõæýãïõò Þ ôéò ïéêïãÝíåéÝò ôïõò (ïéêïãåíåéáêÞ óõíÝíùóç),åíþ óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç, ïé ãõíáßêåò ìåôáíáóôåýïõí ìüíåò Þ ðñéí áðü ôïõò óõæýãïõò ôïõò.

Óýìöùíá ìå ôçí ¸êèåóç ôïõ Ôáìåßïõ ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ãéá ôïí Ðáãêüóìéï Ðëçèõóìü(UNFPA, 2006) êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ôåëåõôáßùí óáñÜíôá åôþí, ìåôáíÜóôåõóáí ôüóåò ãõíáßêåòüóïé êáé Üíäñåò. Ç áíáöåñüìåíç ¸êèåóç äßíåé Ýìöáóç óôï ñüëï êáé ôá ðñïâëÞìáôá ôùíìåôáíáóôñéþí, ôïíßæïíôáò ôçí ðáñáãíùñéóìÝíç ïéêïíïìéêÞ óõíåéóöïñÜ ôïõò êáé ôá "äõóáíÜëïãáåìðüäéá êáé êéíäýíïõò" ðïõ áíôéìåôùðßæïõí. Ïé ìåôáíÜóôñéåò, üðùò óçìåéþíåôáé óôçí ¸êèåóç,åñãÜæïíôáé óå ìåãÜëï ðïóïóôü ùò ïéêéáêÝò âïçèïß, åñãÜôñéåò, óåñâéôüñåò, äáóêÜëåò êáéíïóïêüìåò êáé óõìâÜëëïõí óçìáíôéêÜ óôï óýíïëï ôùí ÷ñçìÜôùí ðïõ óôÝëíïõí ïé ìåôáíÜóôåòóôéò ÷þñåò ôïõò, êáèþò ôï 2005 ôï ðïóü áõôü áíÞëèå óå 232 äéóåêáôïììýñéá äïëÜñéá (200åêáôïììýñéá åõñþ). Ìðïñåß ïé ãõíáßêåò íá óõíåéóöÝñïõí ëéãüôåñá ÷ñÞìáôá áðü ü,ôé ïé Üíäñåò,äåäïìÝíïõ üôé ïé ìéóèïß ôïõò åßíáé ÷áìçëüôåñïé, áëëÜ óôÝëíïõí óôéò ÷þñåò ôïõò ìåãáëýôåñïðïóïóôü ôùí åéóïäçìÜôùí ôïõò êáé óå ðéï óôáèåñÞ âÜóç. Êáé åßíáé ôá êåöÜëáéá áðü ôçí åñãáóßáôùí ãõíáéêþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõíÞèùò ãéá ôçí åêðáßäåõóç êáé ôç öñïíôßäá ôùí ðáéäéþíðïõ Ý÷ïõí ìåßíåé óôéò ÷þñåò ðñïÝëåõóçò. ¼ôáí ìÜëéóôá ïé ìåôáíÜóôñéåò åðéóôñÝöïõí óôéò÷þñåò ôïõò ëåéôïõñãïýí óõ÷íÜ ùò êéíçôÞñéá äýíáìç ôçò áíÜðôõîçò óôçí êïéíüôçôÜ ôïõò. Ùóôüóï,üðùò õðïãñáììßæåôáé óôçí ¸êèåóç, ïýôå ç ðñïóöïñÜ ôïõò áõôÞ áíáãíùñßæåôáé, ïýôå ôï ðüóïåõÜëùôåò åßíáé, ùò ãõíáßêåò êáé îÝíåò, óôçí êáêïìåôá÷åßñéóç êáé ôçí åñãáóéáêÞ Þ óåîïõáëéêÞåêìåôÜëëåõóç.

ÐñïêåéìÝíïõ íá ìåëåôçèïýí êáé íá áíáëõèïýí ïé ðôõ÷Ýò êáé ïé ôÜóåéò ôçò óýã÷ñïíçòãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò ôï ÊÝíôñï Åñåõíþí ãéá ÈÝìáôá Éóüôçôáò (Ê.Å.È.É.) äéåíÞñãçóå ó÷åôéêÞ

ÊÝíôñï Åñåõíþí ãéá ÈÝìáôá Éóüôçôáò (Ê.Å.È.É.)

10 �

Ýñåõíá ìå ðïóïôéêÝò êáé ðïéïôéêÝò äéáóôÜóåéò. Ç áíÜäåéîç ôùí áíáãêþí êáé ôùí ðñïâëçìÜôùíôùí ìåôáíáóôñéþí, öéëïäïîïýìå üôé èá óõìâÜëåé óôçí áðïôåëåóìáôéêÞ ÷Üñáîç ðïëéôéêÞò ðñïòôçí õðåñÜóðéóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôùí ìåôáíáóôþí/-ôñéþí, óôçí ïìáëÞ êïéíùíéêÞ åíóùìÜôùóÞôïõò, áëëÜ êáé óôçí áíÜðôõîç êïéíùíéêÞò ðñüëçøçò ôïõ öáéíïìÝíïõ áõôïý.

Èá Þèåëá íá åõ÷áñéóôÞóù èåñìÜ ôïí Õðïõñãü Åóùôåñéêþí, Äçìüóéáò Äéïßêçóçò êáéÁðïêÝíôñùóçò, ÊáèçãçôÞ êï Ðñïêüðç Ðáõëüðïõëï ãéá ôçí ðïëéôéêÞ åõáéóèçóßá êáé ôï åíäéáöÝñïíðïõ åðÝäåéîå ãéá ôçí Ýñåõíá êáé ôç ÃåíéêÞ ÃñáììáôÝá Éóüôçôáò êá Åõãåíßá ÔóïõìÜíç ãéá ôçóçìáíôéêÞ õðïóôÞñéîÞ ôçò. Åðßóçò, íá åõ÷áñéóôÞóù ôçí êá Êáëëéüðç ÐáðáôæáíÞ, ðïõ ìå ôç ìÝ÷ñéðñüóöáôá éäéüôçôÜ ôçò ùò Äéåõèýíôñéá Åñåõíþí & Ìåëåôþí óõíÝâáëå áðïöáóéóôéêÜ óôçäéåíÝñãåéá ôçò Ýñåõíáò êáé ôçí êá Ãåùñãßá ÊïñÝëëá, íõí Äéåõèýíôñéá Åñåõíþí & Ìåëåôþí ãéáôç óõìâïëÞ ôçò óôçí åêðüíçóç ôçò ðáñïýóáò Ýêäïóçò.

Åõåëðéóôþ üôé ôï áíÜ ÷åßñáò ðüíçìá èá óõìâÜëåé óôç âáèýôåñç êáôáíüçóç ôçò ãõíáéêåßáòìåôáíÜóôåõóçò óôçí ÅëëÜäá, èá âïçèÞóåé óôçí åõáéóèçôïðïßçóç ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò óôáèÝìáôá áõôÜ êáé èá áðïôåëÝóåé Ýíá äßáõëï åðéêïéíùíßáò ãéá ðåñáéôÝñù áíôáëëáãÞ ðñáêôéêþíêáé ðñïâëçìáôéóìþí ìå ôïõò áñìüäéïõò êñáôéêïýò êáé ìç êñáôéêïýò öïñåßò.

Ç ÐÑÏÅÄÑÏÓ ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ê.Å.È.É.

ÌÅÑÏÐÇ ÊÁËÄÇ


� 11

ÅÉÓÁÃÙÃÇ

Ïé ìåôáêéíÞóåéò ðëçèõóìþí èÝôïõí óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ êïéíùíéêÜ, ïéêïíïìéêÜ êáé ðïëéôéêÜäéëÞììáôá. Ï/Ç ìåôáíÜóôçò/-ôñéá âñßóêåôáé áíÜìåóá óå äýï ÷þñåò êáé äýï ôáõôüôçôåò: ïé ÷þñåòêáôáãùãÞò êáé ïé ÷þñåò ðñïïñéóìïý äéåêäéêïýí ôçí éóôïñßá ôïõ/ôçò åíáëëÜóóïíôáò óôéãìÝòáðüññéøçò êáé óôéãìÝò áðïäï÷Þò. ÊÜðïéåò öïñÝò åßíáé åõðñüóäåêôïé/-åò, åíþ Üëëåò Ý÷ïõíáíôéìåôùðéóôåß ùò áðåéëÞ. Ç ìáæéêÞ ìåôáíÜóôåõóç áðü ôï 19ï áéþíá õðÞñîå, êõñßùò,ìåôáíÜóôåõóç åñãáóßáò, êáèþò áêüìá êáé ç ðïëéôéêÞ ìåôáíÜóôåõóç õðüêåéôáé óå õëéêïýòêáôáíáãêáóìïýò. Áðü ôçí åðï÷Þ áõôÞ, ïé ïéêïíïìéêïß ðáñÜãïíôåò áðïôåëïýí ìéá áðü ôéò êéíçôÞñéåòäõíÜìåéò ôùí ìåôáíáóôåõôéêþí êéíÞóåùí. Ï ìåôáíÜóôçò äåí åßíáé ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝòìüíïí Ýíáò "îÝíïò", áëëÜ êáé Ýíáò "åñãÜôçò": ç åðéâßùóç áðáéôåß ôçí åñãáóßá êáé ç åíóùìÜôùóçåßíáé áíáãêáßï íá ðñáãìáôïðïéåßôáé ü÷é ìüíï ìå âÜóç ôï ðáñåëèüí ôïõ, áëëÜ êáé ìå âÜóç ôïðáñüí êïéíùíéêü ðëáßóéï.

Ç èÝóç ôùí ãõíáéêþí ìåôáíáóôñéþí óôéò óýã÷ñïíåò ìåôáêéíÞóåéò ãßíåôáé ðéï óýíèåôç êáéäéáöïñïðïéåßôáé óõãêñéôéêÜ ìå ðáëáéüôåñá. ÌÝ÷ñé ôç äåêáåôßá ôïõ '80, ï ìüíïò ôýðïòìåôáíÜóôåõóçò ðïõ óõíäåüôáí ìå ôéò ãõíáßêåò Þôáí áõôüò ôçò ïéêïãåíåéáêÞò åðáíÝíùóçò,äçëáäÞ ôùí ãõíáéêþí ðïõ ìåôáíÜóôåõáí ãéá ïéêïãåíåéáêïýò ëüãïõò. ÊáôÜ ôçí ôåëåõôáßáåéêïóáåôßá, åìöáíßæåôáé ç ôÜóç ãéá áõôüíïìç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ãõíáéêþí.

ÓÞìåñá, üëï êáé ðåñéóóüôåñåò ãõíáßêåò ìåôáíáóôåýïõí ìüíåò ôïõò ùò áñ÷çãïß íïéêïêõñéþíêáé ïéêïíïìéêÜ åíåñãÜ õðïêåßìåíá, åíþ ëéãüôåñåò óå ó÷Ýóç ìå ôï ðáñåëèüí ìåôáíáóôåýïõí ùòåîáñôþìåíá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò áêïëïõèþíôáò ôïõò óõæýãïõò ôïõò. Ç íÝá áõôÞ åîÝëéîç Ý÷åéêáôáãñáöåß óôç âéâëéïãñáößá ìå ôïí üñï "èçëõêïðïßçóç ôçò ìåôáíÜóôåõóçò" áíáãíùñßæïíôáòôçí Ýìöõëç äéÜóôáóç ôçò ìåôáíÜóôåõóçò1.

Ç èåùñßá ôçò ìåôáíÜóôåõóçò ãíùñßæåé Üíèçóç ìåôáðïëåìéêÜ êáé ç ìåëÝôç ôïõ ìåôáíáóôåõôéêïýöáéíïìÝíïõ ãßíåôáé ìÝóù ðïéêßëùí ðñïóåããßóåùí. Ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò, ç äéåñåýíçóç ôïõìåôáíáóôåõôéêïý öáéíïìÝíïõ óôñÝöåé, ùóôüóï, ôï åíäéáöÝñïí ôçò áðü ôç äïìÞ óôá õðïêåßìåíáêáé ôç äñÜóç ôïõò. Ôáõôü÷ñïíá, âãÜæåé ôéò ìåôáíÜóôñéåò áðü ôçí "áïñáôüôçôá" óôçí ïðïßá ÞôáíêáôáäéêáóìÝíåò êáé áíáãíùñßæåé ôç óõìâïëÞ ôïõò óôç äéáìüñöùóç ôïõ ìåôáíáóôåõôéêïýöáéíïìÝíïõ. ÂëÝðïõìå, ëïéðüí, üôé ïé ìåôáíÜóôñéåò, áí êáé ðÜíôá ðáñïýóåò óôç ìåôáíáóôåõôéêÞäéáäéêáóßá, îåöåýãïõí áðü ôçí "ôñéðëÞ áïñáôüôçôÜ ôïõò" -ùò ãõíáßêåò, îÝíåò êáé ðñïåñ÷üìåíåòáðü ÷áìçëÜ êïéíùíéêÜ óôñþìáôá- êáé "áíáêáëýðôïíôáé" ìüëéò ôç äåêáåôßá ôïõ '80.2


12 �

1. Tastsoglou E. & Maratou-Alipranti L. (2003), Gender and International Migration: Conceptual, Substantive andMethodological Issues, óôï: Tastsoglou E. & Maratou-Alipranti L. (åðéì.) The Greek Review of Social Research(Special Issue: Gender and International Migration: Focus on Greece), Á'/110, óó. 5-22. Cavounidis J. (2003),Gendered Patterns of Migration to Greece, óôï: Tastsoglou E. & Maratou-Alipranti L. (åðéì.) (2003), The GreekReview of Social Research (Special Issue: Gender and International Migration: Focus on Greece), Á'/110, óó.221-238. Âåíôïýñá Ë. (1993), ÌåôáíÜóôåõóç ãõíáéêþí: ÃÝííçóç êáé åîÝëéîç ôïõ åðéóôçìïíéêïý åíäéáöÝñïíôïò,Äßíç, 6, óó. 230-240. Anthias F. & Lazaridis G. (eds) (2000), Gender and Migration in Southern Europe: Womenon the Move. Oxford: Berg. Kofman E., Phizacklea A., Raghuram P. & Sales R. (2000), Gender and InternationalMigration in Europe: Employment, Welfare and Politics. London: Routledge.

2. Âë. Maratou-Alipranti L. & Tastsoglou E. (2003), ü.ð., Âåíôïýñá, Ë. (1993), ü.ð., Anthias F. & Lazaridis G. (eds)(2000), ü.ð.

Ïé Ýñåõíåò äéåèíþò áðïìáêñýíïíôáé áðü ôç íåï-êëáóéêÞ èåùñçôéêÞ äïìéêÞ ðñïóÝããéóç ðïõáãíüçóå ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôç óõììåôï÷Þ ôùí ãõíáéêþí óôç ìåôáíáóôåõôéêÞ äéáäéêáóßáêáé äßíïõí Ýìöáóç óôç ãõíáéêåßá ìåôáíÜóôåõóç åóôéÜæïíôáò ôçí ðñïâëçìáôéêÞ ôïõò óôï öýëï,ôï ïðïßï íïåßôáé ùò Ýíá óýíïëï êïéíùíéêþí ó÷Ýóåùí, ùò ìéá âáóéêÞ êïéíùíéêÞ êáôçãïñßá ðïõäéáðåñíÜ ôç ìåôáíáóôåõôéêÞ äéáäéêáóßá óôï óýíïëü ôçò åðçñåÜæïíôáò ôéò áðïöÜóåéò, ôéòêáôáóôÜóåéò êáé ôéò óõíÝðåéåò ðïõ åðéöÝñåé ç ìåôáíÜóôåõóç óôï Üôïìï3.

Ùò áðïôÝëåóìá ôùí åõñýôåñùí áëëáãþí, ðñáãìáôïðïéïýíôáé ðáñÜëëçëá óçìáíôéêÝòìåèïäïëïãéêÝò ìåôáâïëÝò, üðùò: á) ç ìïíÜäá äéåñåýíçóçò áëëÜæåé áðü ôçí êõñßáñ÷ç ìáêñï-êïéíùíéïëïãéêÞ óôç ìéêñï-êïéíùíéïëïãéêÞ êëßìáêá, â) ïé åñåõíçôéêÝò ìÝèïäïé áëëÜæïõí÷áñáêôÞñá êáé áõîÜíïíôáé ïé ðïéïôéêÝò ðñïóåããßóåéò, áí êáé ïé ðïóïôéêÝò ìÝèïäïé åîáêïëïõèïýííá èåùñïýíôáé ùò ïé ðéï ÷ñÞóéìåò. ÅðéðëÝïí, ç åðéêÝíôñùóç óôï íïéêïêõñéü áðïôåëåß ü÷é ìüíïÝíá óçìáíôéêü ìåèïäïëïãéêü óçìåßï áíáöïñÜò, áëëÜ êáé Ýíá êáéíïýñéï áíáëõôéêü åñãáëåßïãéá ðïëëïýò ëüãïõò êáé éäéáßôåñá åðåéäÞ áõôü áðïôåëåß ôïí ôüðï, üðïõ ëáìâÜíïíôáé üëåò ïéáðïöÜóåéò ãéá ôç ìåôáíÜóôåõóç êáé åêöñÜæåé ôéò áíéóüôçôåò áíÜìåóá óôá ìÝëç êáé óôá äýïöýëá óå ìéêñï-åðßðåäï.

Ôï öýëï, ðïõ ðñïóäéïñßæåé ôï õðÜñ÷ïí óýóôçìá êïéíùíéêþí ó÷Ýóåùí, ðñïóäéïñßæåé êáé ìéáóåéñÜ æçôçìÜôùí ó÷åôéêÜ ìå ôç ìåôáíÜóôåõóç, üðùò: ðïéïò/-á ìåôáíáóôåýåé, ðüôå êáé êÜôù áðüðïéåò óõíèÞêåò ìåôáíáóôåýåé, êáôÜ ðüóïí åßíáé äõíáôÞ êáé ìå ðïéï ôñüðï ðñáãìáôïðïéåßôáé çìåôáêßíçóç, ôéò äéáäéêáóßåò äçìéïõñãßáò ôùí åèíïôéêþí äéêôýùí, ôï ñüëï ðïõ áõôÝòäéáäñáìáôßæïõí ê.ëð. Åðßóçò, ðñïóäéïñßæåé ôéò éäéáßôåñåò ïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýíôüóï óôéò ÷þñåò áðïóôïëÞò üóï êáé óôéò ÷þñåò õðïäï÷Þò.

Óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá åðéóçìáßíåôáé óõ÷íÜ üôé ïé ãõíáßêåò ìåôáíÜóôñéåò êáôáðéÝæïíôáéêáé õðüêåéíôáé óå äéáêñßóåéò óå ôñßá åðßðåäá. Ïé ðñïóåããßóåéò áõôÝò âáóßæïíôáé óôçí Üðïøçüôé ïé ãõíáßêåò ðïõ ìåôáíáóôåýïõí ðñïÝñ÷ïíôáé áðü Ýíá êáôþôåñï ðïëéôéóìéêü êáé êïéíùíéêüðëáßóéï êáé åãêáèßóôáíôáé óå ðéï áíáðôõãìÝíåò êïéíùíßåò. ̧ ôóé, üðùò õðïóôçñßæåôáé, ïé ãõíáßêåòìåôáíÜóôñéåò êáôáðéÝæïíôáé ôñéðëÜ óôç äéáäéêáóßá ìåôáíÜóôåõóçò åîáéôßáò ôïõ öýëïõ ôïõò, ôçòåèíéêÞò ôïõò õðçêïüôçôáò êáé ôçò èÝóçò ôïõò ùò "îÝíåò" óôçí êïéíùíßá õðïäï÷Þò.

Ç åãêáôÜóôáóç êáé áðáó÷üëçóç åíüò ìåãÜëïõ áñéèìïý ìåôáíáóôþí/-ôñéþí êáôÜ ôéò äõïôåëåõôáßåò äåêáåôßåò óôçí ÅëëÜäá åßíáé ìéá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò åîåëßîåéò ðïõ åðçñÝáóáíôç ÷þñá ìáò ëßãï ðñéí ôçí Ýíáñîç ôçò íÝáò ÷éëéåôßáò. ÐñÜãìáôé, áðü ôç äåêáåôßá ôïõ '90, ç ÅëëÜäááðü ÷þñá åîáãùãÞò ìåôáíáóôþí/-ôñéþí ìåôáôñÝðåôáé óå ÷þñá åéóáãùãÞò ìåôáíáóôþí/-ôñéþí.Ïé ïéêïíïìéêïß ìåôáíÜóôåò îåðåñíïýí ðëÝïí óÞìåñá ôï Ýíá åêáôïììýñéï êáé áðïôåëïýí ìéáðñüêëçóç ãéá ôçí ðïëéôåßá, ðïõ áöåíüò êáëåßôáé íá äéáöõëÜîåé ôç óõíï÷Þ ôçò êáé áöåôÝñïõêáëåßôáé íá ó÷åäéÜóåé ìéá áðïôåëåóìáôéêÞ ðïëéôéêÞ ãéá ôç ìåôáíÜóôåõóç. Ùóôüóï, ç êáèõóôåñçìÝíçðñïóðÜèåéá íïìéìïðïßçóÞò ôïõò óõíÝâáëå óôç äéáôÞñçóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ãéá ÷ñüíéá, äéüôéåíþ Ý÷ïõí ìåéùèåß, åîáêïëïõèïýí íá åðçñåÜæïõí ôç æùÞ ôùí ìåôáíáóôþí/-ôñéþí êáé ôùí ìåëþíôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò4.


� 13

3. Âë. Tastsoglou E. & Maratou-Alipranti L. (åðéì.) (2003), ü.ð. Êáâïõíßäç Ôæ. (2002), ×áñáêôçñéóôéêÜ ìåôáíáóôþí:ôï åëëçíéêü ðñüãñáììá íïìéìïðïßçóçò ôïõ 1998, ÁèÞíá: Åêä. ÓÜêêïõëá.

4. Âë. Maratou-Alipranti L. (2004), Émmigrants and Ethnic Minorities, óôï: Charalambis D., Maratou-Alipranti L. &Hadjiyanni A. (eds), Recent Social Trends in Greece, 1960-2000, Montreal: McGill Queens University Press, óó.616-630. Êüíôçò Á. (2000), Ç ÅëëÜäá ùò ÷þñá õðïäï÷Þò áëëïäáðþí ìåôáíáóôþí, óôï: Êùíóôáíôéíßäçò Ó. &Ðåëáãßäçò È. (åðéì.), Ç ÅëëÜäá óôïí 21ï áéþíá, ÁèÞíá: ÐáðáæÞóçò.

Óôï óýíïëï ôïõ åíüò åêáôïììõñßïõ ìåôáíáóôþí/-ôñéþí, 300.000 åßíáé ïé ï áñéèìüò ôùíãõíáéêþí ðïõ åãêáôáóôÜèçêáí óôç ÷þñá ìáò áðü ôá ìÝóá ôïõ 1990. Ç óõíôñéðôéêÞ ðëåéïøçößááõôþí áíÞêåé óôïõò ïéêïíïìéêïýò ìåôáíÜóôåò, ïé ïðïßïé åéóÞëèáí óôç ÷þñá ðáñÜíïìá Þ íüìéìáêáé åñãÜæïíôáé ìå Þ ÷ùñßò Üäåéá åñãáóßáò. ÌåôÜ áðü ôñßá ðñïãñÜììáôá íïìéìïðïßçóçò, ôï1998, ôï 2001 êáé ôï 2005 áíôßóôïé÷á, áñêåôÜ ìåãÜëï ðïóïóôü ôùí ìåôáíáóôñéþííïìéìïðïéÞèçêå. Ðåñßðïõ ôá äýï ôñßôá ôùí ãõíáéêþí êáé ôùí áíäñþí ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçíÁëâáíßá êáé Ýíá ìéêñü ðïóïóôü áðü ôç Âïõëãáñßá, ôç Ñïõìáíßá, äçëáäÞ ÷þñåò ãåéôïíéêÝò ôçòÅëëÜäáò, üðùò åðßóçò êáé áðü ÷þñåò ôçò ðñþçí ÅÓÓÄ. Ïé õðüëïéðåò ðñïÝñ÷ïíôáé áðü äåêÜäåòÜëëåò ÷þñåò üëùí ôùí çðåßñùí, åßíáé äéáöüñùí èñçóêåõôéêþí äïãìÜôùí, ìå ôï ìïõóïõëìáíéêüäüãìá íá åðéêñáôåß 5.

H ðáñïýóá ìåëÝôç áðïôåëåß ìéá ðñþôç ðñïóÝããéóç êáé ðñïóðÜèåéá êáôáíüçóçò ôùíéäéáéôåñïôÞôùí ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò óôç ÷þñá ìáò (óå ðáíåëëÞíéá êëßìáêá) êáé óôï÷åýåéóôç äéåñåýíçóç ôùí óõíèçêþí äéáâßùóçò êáé áðáó÷üëçóçò ôùí ãõíáéêþí ìåôáíáóôñéþí ìå ôçíïðôéêÞ ôïõ öýëïõ.

Ôï åíäéáöÝñïí ôçò ìåëÝôçò åðéêåíôñþíåôáé óôï èÝìá ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò óôç÷þñá ìáò êáé åðé÷åéñåß íá äéåñåõíÞóåé ôá áêüëïõèá:

- Óå ðïéï âáèìü ç ãõíáéêåßá ìåôáíÜóôåõóç ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß ùò áôïìéêÞ ÞïéêïãåíåéáêÞ;

- Ðþò ãßíåôáé áéóèçôÞ ç óõììåôï÷Þ ôùí ãõíáéêþí ìåôáíáóôñéþí óôïí êïéíùíéêü êáéåðáããåëìáôéêü ÷þñï;

- Ðïéåò åßíáé ïé åõêáéñßåò êáé ïé óõíèÞêåò áðáó÷üëçóÞò ôïõò;- Ðïéåò åßíáé ïé åìðåéñßåò ôïõò êáôÜ ôç äéáäéêáóßá ôçò ìåôáíÜóôåõóçò;- Ðïéá åßíáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí óôï íÝï ðåñéâÜëëïí;- Ðïéá åßíáé ôá ìïíôÝëá óõãêáôïßêçóçò êáé äéáâßùóçò ôùí ãõíáéêþí ïéêïíïìéêþí

ìåôáíáóôñéþí;Åéäéêüôåñá ç ìåëÝôç áðïóêïðåß: - Íá äéåñåõíÞóåé ôï ìïíôÝëï åãêáôÜóôáóçò ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôñéþí óôç ÷þñá ìáò.- Íá ôåêìçñéþóåé ôç èÝóç ôùí ãõíáéêþí óôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá êáé ôçí áãïñÜ åñãáóßáò. - Íá äéáðéóôþóåé ôéò óõíèÞêåò äéáâßùóçò áõôþí, åíôïðßæïíôáò ôá ðñïâëÞìáôá êáé ôá áäéÝîïäá

ðïõ áíôéìåôùðßæïõí, üôáí áðïöáóßóïõí íá ìåôáíáóôåýóïõí ìüíåò ôïõò êáé íá åãêáôáóôáèïýíóôç ÷þñá ìáò.

- Íá åìðëïõôßóåé ôéò ãíþóåéò ìáò ãéá ôç èÝóç ôïõò óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ, óôïí åñãáóéáêü÷þñï, åîåôÜæïíôáò ôïõò ðáñÜãïíôåò êáé ôïõò ìç÷áíéóìïýò ðïõ åðçñåÜæïõí ôç óõììåôï÷Þ ôïõòôüóï óôçí áãïñÜ åñãáóßáò üóï êáé ôçí êïéíùíéêÞ æùÞ.

- Íá óõìâÜëåé óôï ó÷åäéáóìü ôùí ðïëéôéêþí, ïé ïðïßåò èá ðñÝðåé íá õéïèåôçèïýí áðü ôçí ðïëéôåßáóôïí ôïìÝá ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò, ìå óôü÷ï ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ ïéãõíáßêåò ìåôáíÜóôñéåò áíôéìåôùðßæïõí êáé âéþíïõí êáôÜ ôçí Üöéîç êáé ðáñáìïíÞ ôïõò óôçí ÅëëÜäá.

- Íá áíáäåßîåé ôïõò êýñéïõò Üîïíåò ðáñÝìâáóçò ãéá ôç âåëôßùóç ôùí óõíèçêþí äéáâßùóÞòôïõò êáé ôç óôáäéáêÞ ÝíôáîÞ ôïõò óôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá óôï ðëáßóéï ôçò ðñïþèçóçò ßóùíåõêáéñéþí êáé ãéá ôá äýï öýëá.


14 �

5. Bë. Êáâïõíßäç, Ôæ. 2002, ü.ð., ÌðÜãêáâïò ×ñ., Ðáðáäïðïýëïõ Ä., (2006), (åðéì). ÌåôáíÜóôåõóç êáé Ýíôáîç ôùíìåôáíáóôþí óôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá, ÁèÞíá: Gutenberg.

Ç äéåîáãùãÞ ôçò ðáñïýóáò Ýñåõíáò åíôÜóóåôáé óôï ðëáßóéï ôçò åèíéêÞò êáé åõñýôåñá ôçòåõñùðáúêÞò ðïëéôéêÞò ãéá ôçí áðáó÷üëçóç êáé ôç ìåôáíÜóôåõóç. ¼ðùò ôïíßæåôáé, åîÜëëïõ, óåüëåò ôéò åêèÝóåéò, ç äéÜóôáóç ôïõ öýëïõ ïöåßëåé íá äéáðåñíÜ ìå ôñüðï åíåñãü üëåò ôéò ðïëéôéêÝòðïõ áöïñïýí óôçí áðáó÷üëçóç êáé íá ëáìâÜíåôáé õðüøç óôçí åöáñìïãÞ üëùí ôùí åíåñãåéþíêáé ìÝôñùí ðïõ áðïóêïðïýí óôçí áíÜðôõîç óõãêåêñéìÝíùí, âáóéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõåñãáôéêïý äõíáìéêïý - ôçò áðáó÷ïëçóéìüôçôáò, ôçò ðñïóáñìïóôéêüôçôáò êáé ôçòåðé÷åéñçìáôéêüôçôáò, ÷ùñßò íá õðÜñ÷ïõí äéáêñßóåéò åîáéôßáò ôçò ðñïÝëåõóçò.

Óôï Ðñþôï ÌÝñïò ôïõ ðáñüíôïò ôüìïõ ðáñïõóéÜæïíôáé ôá èåùñçôéêÜ æçôÞìáôá êáé ç äéåèíÞòóõæÞôçóç ãéá ôç ìåôáíÜóôåõóç êáé ôç "èçëõêïðïßçóç" ôçò ìåôáíÜóôåõóçò. Óôç óõíÝ÷åéá, ðáñáôßèåíôáéôá ïéêïíïìéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôñéþí ðïõ æïõí óôç ÷þñáìáò ìå âÜóç ôá äåäïìÝíá ôçò ÁðïãñáöÞò ôïõ 2001, ôá ïðïßá äåß÷íïõí ôéò éäéáéôåñüôçôåò ôïõãõíáéêåßïõ áëëïäáðïý ðëçèõóìïý. Åðßóçò, ãßíåôáé åêôåíÞò áíáöïñÜ óôï íïìéêü êáèåóôþò ðïõðñïâëÝðåôáé ãéá ôïí áëëïäáðü ðëçèõóìü ôçò ÷þñáò ìáò (ÊåöÜëáéá 1, 2, 3).6

Ôï Äåýôåñï ÌÝñïò ðåñéëáìâÜíåé ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò Ýñåõíáò ðåäßïõ. Áñ÷éêÜ, óôï ÊåöÜëáéï4 ðáñáôßèåôáé ç ìåèïäïëïãßá ôçò Ýñåõíáò ðåäßïõ (óõìðëÞñùóç åñùôçìáôïëïãßùí óå ðáíåëëÞíéïäåßãìá 612 ãõíáéêþí ìåôáíáóôñéþí).7 Óôç óõíÝ÷åéá, áðü ôï ÊåöÜëáéï 5 áñ÷ßæåé ç ðáñïõóßáóçôùí åìðåéñéêþí äåäïìÝíùí êáé áíáëýïíôáé ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ãõíáéêþí ìåôáíáóôñéþí,ðñïêåéìÝíïõ íá áíáäåé÷èåß ôï ðñïößë ôïõò (åèíéêüôçôá, çëéêßá, ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç,åêðáéäåõôéêü åðßðåäï, åñãáóéáêÞ êáôÜóôáóç).8

Óôï ÊåöÜëáéï 6 åîåôÜæïíôáé ïé ìåôáíáóôåõôéêÝò äéáäñïìÝò ôùí ãõíáéêþí êáé ïé äéáäéêáóßåòåãêáôÜóôáóÞò ôïõò óôç ÷þñá ìáò. Åðéðñüóèåôá, áíáëýïíôáé ïé ëüãïé ìåôáíÜóôåõóçò, ôá êñéôÞñéáåðéëïãÞò, ï ôñüðïò Üöéîçò, ç ðñïÝëåõóç ôçò âïÞèåéáò êáôÜ ôçí åãêáôÜóôáóç êáé ôá ó÷Ýäéá ôùíãõíáéêþí ãéá ôï ìÝëëïí.9 Óôï ÊåöÜëáéï 7 ðáñïõóéÜæïíôáé ôá ìïíôÝëá óõãêáôïßêçóçò êáé çóýíèåóç ôùí íïéêïêõñéþí.10

Ïé óõíèÞêåò óôÝãáóçò êáé ôá óçìáíôéêüôåñá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ïé ãõíáßêåòêáôÜ ôç äéáìïíÞ ôïõò óôç ÷þñá ìáò áíáëýïíôáé óôï ÊåöÜëáéï 8.11 Åðßóçò, åîåôÜæïíôáé ïéóõíèÞêåò óôÝãáóçò êáé ï åëåýèåñïò ÷ñüíïò ðïõ äéáèÝôïõí. Óôï ÊåöÜëáéï 9 áíáëýïíôáéðáñÜìåôñïé ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôï åðßðåäï ãíþóçò ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò ôùí ìåôáíáóôñéþíêáé åéäéêüôåñá, ôï æÞôçìá ôçò ãëþóóáò ùò ðáñÜãïíôáò Ýíôáîçò, ïé ôñüðïé åêìÜèçóçò ôçòåëëçíéêÞò ãëþóóáò êáé ï âáèìüò åîïéêåßùóÞò ôïõò ìå áõôÞí.12

Ôá åñãáóéáêÜ æçôÞìáôá äéåñåõíþíôáé óôï ÊåöÜëáéï 10, óôï ïðïßï áíáëýïíôáé ôï åßäïò ôçòáðáó÷üëçóçò ðïõ áóêïýí, ïé åñãáóéáêÝò óõíèÞêåò (æçôÞìáôá êïéíùíéêÞò áóöÜëéóçò, áìïéâþíê.ëð.), ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí óôï ÷þñï åñãáóßáò, ï âáèìüò éêáíïðïßçóçò áðü ôçí


� 15

6. Ôï ÊåöÜëáéï 1 "ÈåùñçôéêÝò ðñïóåããßóåéò ôïõ ìåôáíáóôåõôéêïý öáéíïìÝíïõ êáé ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò"óõíÝãñáøáí ïé: Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç, Á. Êáðåôáíüðïõëïò êáé Á. Éïñäáíßäïõ. Ôï ÊåöÜëáéï 2 "Ç óôáôéóôéêÞáðéåêüíéóç ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò óôçí ÅëëÜäá" óõíÝãñáøáí ç Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç êáé ç Å. Âüíäá.Ôï ÊåöÜëáéï 3 "Ôï íïìïèåôéêü ðëáßóéï ãéá ôç ìåôáíÜóôåõóç óôçí ÅëëÜäá" óõíÝãñáøåé ç É. Ðñïöýñç.

7. Ôï ÊåöÜëáéï 4 "Ç ìåèïäïëïãßá ôçò Ýñåõíáò" óõíÝãñáøáí ïé Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç êáé Å. Âüíäá.8. Ôï ÊåöÜëáéï 5 "Ôï ðñïößë ôùí ãõíáéêþí" óõíÝãñáøå ç Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç.9. Ôï ÊåöÜëáéï 6 "Ïé ìåôáíáóôåõôéêÝò äéáäñïìÝò ôùí ãõíáéêþí" óõíÝãñáøå ï Á. Êáðåôáíüðïõëïò.10. Ôï ÊåöÜëáéï 7 "ÌïñöÝò óõãêáôïßêçóçò êáé ïéêïãÝíåéáò" óõíÝãñáøå ç Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç.11. Ôï ÊåöÜëáéï 8 "ÓõíèÞêåò äéáâßùóçò: óôÝãáóç, åëåýèåñïò ÷ñüíïò êáé ðñïâëÞìáôá óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ"

óõíÝãñáøáí ïé Á. Éïñäáíßïõ, Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç êáé É. Ðñïöýñç.12. Ôï ÊåöÜëáéï 9 "Ç ãíþóç ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò - ìåëëïíôéêÜ ó÷Ýäéá" óõíÝãñáøå ç É. Ðñïöýñç.

áðáó÷üëçóÞ ôïõò êáé ï ôñüðïò åîåýñåóçò ôçò åñãáóßáò ôïõò. ÅîåôÜæïíôáé, åðßóçò, ç óçìåñéíÞáðáó÷üëçóç ôùí ìåôáíáóôñéþí óõãêñéôéêÜ ìå ôçí åñãáóßá ðïõ áóêïýóáí óôç ÷þñá êáôáãùãÞòôïõò êáé ôï åðßðåäï åêðáßäåõóÞò ôïõò. Ôá óõãêñéôéêÜ áõôÜ áðïôåëÝóìáôá êáôáäåéêíýïõí ôïæÞôçìá ôçò åôåñïáðáó÷üëçóçò, ãåãïíüò ðïõ áðïôåëåß Ýíá åõñÝùò äéáäåäïìÝíï öáéíüìåíïóôïõò ìåôáíáóôåõôéêïýò ðëçèõóìïýò. Óôï ÊåöÜëáéï áõôü ðáñïõóéÜæïíôáé, åðßóçò, æçôÞìáôáó÷åôéêÜ ìå ôçí åðé÷åéñçìáôéêüôçôá êáé ôá ìåëëïíôéêÜ åñãáóéáêÜ ó÷Ýäéá ôùí ãõíáéêþí.13 ÓôïÊåöÜëáéï 11 åîåôÜæåôáé ôï åðßðåäï åêðáßäåõóçò ôùí ãõíáéêþí ôïõ äåßãìáôïò ôçò Ýñåõíáò êáéóôç óõíÝ÷åéá, äéåñåõíÜôáé ç óýíäåóÞ ôïõ ìå ôçí ôñÝ÷ïõóá áðáó÷üëçóç ôùí ìåôáíáóôñéþí êáéôá ìåëëïíôéêÜ ôïõò ó÷Ýäéá.14 ÔÝëïò, óôï ÊåöÜëáéï 12 ðáñáôßèåíôáé ðñïôÜóåéò ðïëéôéêÞò ãéá ôçíêáëýôåñç äéáâßùóç êáé Ýíôáîç ôùí ìåôáíáóôñéþí óôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá15 êáé ç ìåëÝôçïëïêëçñþíåôáé ìå ôçí ðáñÜèåóç ôåëéêþí óõìðåñáóìÜôùí.16

Óôï óçìåßï áõôü, ç ÅðéóôçìïíéêÞ Õðåýèõíç êáé ôá ìÝëç ôçò åñåõíçôéêÞò ïìÜäáò èá èÝëáìåíá åõ÷áñéóôÞóïõìå ôçí Ðñüåäñï ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ê.Å.È.É. ê. Ìåñüðç ÊáëäÞ, ôç ÃåíéêÞ Äéåõèýíôñéáôïõ Ê.Å.È.É. ê. ÉöéãÝíåéá Êáôóáñßäïõ, êáèþò êáé ôç Äéåõèýíôñéá Åñåõíþí, êáôÜ ôçí ðåñßïäï ðïõäéåîÞ÷èç ç ðáñïýóá Ýñåõíá, ê. Êáëëéüðç ÐáðáôæáíÞ, ãéá ôçí áìÝñéóôç âïÞèåéá êáé õðïóôÞñéîçðïõ ìáò ðáñåß÷áí óôçí ïëïêëÞñùóç ôçò ðáñïýóáò ìåëÝôçò.


16 �

13. Ôï ÊåöÜëáéï 10 "Ãõíáéêåßá ìåôáíÜóôåõóç êáé ç èÝóç ôùí ìåôáíáóôñéþí óôçí áãïñÜ åñãáóßáò" óõíÝãñáøáí ïéË. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç êáé Á. ÓêáíôæÞ.

14. Ôï ÊåöÜëáéï 11 "Åðßðåäï åêðáßäåõóçò ôùí ìåôáíáóôñéþí êáé áðáó÷üëçóç" óõíÝãñáøå ï Í. Ôóéâßêçò.15. Ôï ÊåöÜëáéï 12 "ÓõíïðôéêÞ åðéóêüðçóç ôùí åõñùðáúêþí ðïëéôéêþí ìåôáíÜóôåõóçò êáé ðñïôÜóåéò ðïëéôéêÞò

âÜóåé ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôçò Ýñåõíáò" óõíÝãñáøå ç Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç.16. Ôá ôåëéêÜ óõìðåñÜóìáôá óõíÝãñáøå ç Ë. ÌáñÜôïõ-ÁëéðñÜíôç.

ÊÅÖÁËÁÉÏ

ÈÅÙÑÇÔÉÊÅÓ ÐÑÏÓÅÃÃÉÓÅÉÓÔÏÕ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÔÉÊÏÕ ÖÁÉÍÏÌÅÍÏÕÊÁÉ ÔÇÓ ÃÕÍÁÉÊÅÉÁÓ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇÓ

1

Ç áíÜëõóç ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò ìåôáíÜóôåõóçò áðïôåëåß áíôéêåßìåíï äéáöüñùí åðéóôçìïíéêþíêëÜäùí áðü ôç óõãêñéôéêÞ éóôïñßá ùò ôçí ïéêïíïìßá, ôçí ðïëéôéêÞ êáé ôéò êïéíùíéêÝò åðéóôÞìåò.Ç "ìåôáíÜóôåõóç áðü" êáé ç "ìåôáíÜóôåõóç ðñïò" ìðïñåß íá öáßíïíôáé íÝá öáéíüìåíá óå ÝíáäåäïìÝíï ôüðï êáé ÷ñüíï, áëëÜ ç éóôïñßá ôùí ðëçèõóìéáêþí ìåôáêéíÞóåùí åããñÜöåé áõôÞ ôçíðñáãìáôéêüôçôá óå ìéá ìáêñÜ äéÜñêåéá êáôáíüçóçò, ìÝóá áðü ôçí ïðïßá áíáäýåôáé ôï ðáëéü êáéôï íÝï. ÅîÜëëïõ, ç ìåôáíÜóôåõóç áðïôåëåß ìéá äõíáìéêÞ äéáäéêáóßá, êáèþò êáé ìïñöÞ êïéíùíéêþíó÷Ýóåùí, ìå áðïôÝëåóìá íá áíáóõãêñïôåßôáé êáé íá áíáäéáìïñöþíåôáé óôç äéÜñêåéá ôïõ ÷ñüíïõ.

Ç ìåôáíÜóôåõóç áðïôåëåß Ýíá óçìáíôéêü ðáñÜãïíôá ìåôáâïëÞò ôùí ðáñáäïóéáêþí ïñßùíìåôáîý ôùí ãëùóóþí, ôùí ðïëéôéóìþí, ôùí åèíéêþí ïìÜäùí, êáèþò êáé ôùí åèíþí-êñáôþí.Áêüìá êáé ôá Üôïìá ðïõ äå ìåôáíáóôåýïõí, åðçñåÜæïíôáé áðü ôéò ìåôáêéíÞóåéò ôùí áíèñþðùí,üðùò åðßóçò êáé áðü ôéò êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêÝò ìåôáâïëÝò ðïõ áõôÝò óõíåðÜãïíôáé. ÇìåôáíÜóôåõóç äåí åßíáé ìéá ðñÜîç áðëÞò ìåôÜâáóçò áðü ìéá ÷þñá óå ìéá Üëëç, áëëÜ ìéáäéáñêÞò äéáäéêáóßá ðïõ åìðåñéÝ÷åé êáé åðéöÝñåé åðéðôþóåéò óå üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôçò êïéíùíéêÞòæùÞò áõôþí ðïõ åìðëÝêïíôáé Üìåóá Þ Ýììåóá óôç äéáäéêáóßá áõôÞ.17

Ç Ýíôáîç ôçò ìåëÝôçò ôçò ðáñïõóßáò êáé ôïõ ñüëïõ ôùí ãõíáéêþí óôï öáéíüìåíï ôçòìåôáíÜóôåõóçò, áëëÜ êáé óôçí ðñïâëçìáôéêÞ ðïõ Ý÷åé áíáðôõ÷èåß ãéá áõôü, êñßíåôáé éäéáßôåñáóêüðéìç, êáèþò áðïôåëåß Ýíá æÞôçìá, ôï ïðïßï äåí ìðïñåß íá áãíïçèåß óôçí áñ÷Þ ôïõ 21ïõáéþíá. ÌÝ÷ñé ðñüóöáôá, ïé ãõíáßêåò äåí áðïôåëïýóáí ìÝñïò ôïõ äçìüóéïõ ëüãïõ ïýôå êáé ôçòäéåñåýíçóçò ôïõ ìåôáíáóôåõôéêïý öáéíïìÝíïõ. Ïé ðñüóöáôåò åîåëßîåéò ó÷åôéêÜ ìå ôéòðëçèõóìéáêÝò ìåôáêéíÞóåéò êáé ôç ãõíáßêá ìåôáíÜóôñéá èÝôïõí íÝá æçôÞìáôá óôç óõæÞôçóç ãéáôç ìåôáíÜóôåõóç êáé ðáñÜëëçëá áíáäåéêíýïõí ôç äéðëÞ áíéóüôçôá ðïõ õößóôáíôáé ïé ìåôáíÜóôñéåòùò ãõíáßêåò êáé ùò áëëïäáðÝò.

Ç ìåôáíÜóôåõóç äåí åßíáé Ýíá ìïíïäéÜóôáôï öáéíüìåíï, êáèþò ðïéêßëåò ïéêïíïìéêÝò,êïéíùíéêÝò, ðïëéôéóìéêÝò, éóôïñéêÝò, ãåùãñáöéêÝò äïìÝò êáé ó÷Ýóåéò óõìâÜëëïõíðïëõðáñáãïíôéêÜ óôç äéáìüñöùóÞ ôïõ. Áõôü óçìáßíåé üôé ç ìåëÝôç ôïõ öáéíïìÝíïõ áõôïýåìðåñéÝ÷åé ôéò ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí êáé óõíåêäï÷éêÜ ç äéÜóôáóç ôïõ öýëïõ åßíáé áíáãêáßïíá ðåñéëáìâÜíåôáé óôçí åîÝôáóÞ ôïõ.

Óôç óõíÝ÷åéá, ðáñïõóéÜæïíôáé óõíïðôéêÜ ïé âáóéêÝò èåùñçôéêÝò ðñïóåããßóåéò ðïõ Ý÷ïõíáíáðôõ÷èåß ãéá ôï öáéíüìåíï ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò êáé êáèéóôïýíäõíáôÞ ôçí áíÜëõóç ôùí äéáöüñùí ðôõ÷þí êáé éäéáéôåñïôÞôùí ôïõ öáéíüìåíïõ áõôïý óåóõãêåêñéìÝíï éóôïñéêü êáé êïéíùíéêü ðëáßóéï.


� 19

17. Âë. text at:http://portal.unesco.org/shs/en/ev.phpURL_ID=3020&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html,ÌÜñôéïò 2006.

�� 1.1. � Ïñéóìïß êáé åííïéïëïãéêÝò áðïóáöçíßóåéò

Ï üñïò ìåôáíÜóôçò/-ôñéá Ý÷åé áðïäïèåß ìå äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò, åíþ ïé åðé÷åéñïýìåíåòåñìçíåßåò óõ÷íÜ óõãêñïýïíôáé ìåôáîý ôïõò. Ç åííïéïëïãéêÞ óçìáóßá ôïõ üñïõ äéáöïñïðïéåßôáéìÝóá óôï ÷þñï êáé ôï ÷ñüíï, êáèþò êáé áíÜìåóá óå äéáöïñåôéêÜ åñìçíåõôéêÜ ðëáßóéá. Ïïñéóìüò ôçò äéåèíïýò ìåôáíÜóôåõóçò âáóßæåôáé óå äýï åßäç êñéôçñßùí: á) ðåñéãñáöéêÜ (ð.÷.öýëï, ÷þñá êáôáãùãÞò ê.ëð.) êáé â) áíáëõôéêÜ (ð.÷. ðáñÜãïíôåò, ëüãïé ìåôáíÜóôåõóçò ê.ëð.).ÐáñáäïóéáêÜ, ðÜíôùò, ãßíåôáé äéÜêñéóç ôçò ìåôáíÜóôåõóçò ãéá ðïëéôéêïýò êáé ãéá ïéêïíïìéêïýòëüãïõò. ÅîÜëëïõ, ïé ïñéóìïß ôïõ ìåôáíÜóôç óå êÜèå ÷þñá äéáôõðþíïíôáé óå ó÷Ýóç ìå ôéòéäéáéôåñüôçôåò ôçò ìåôáíáóôåõôéêÞò ôçò éóôïñßáò, ôá ÷ñçóéìïðïéïýìåíá óõóôÞìáôá óõëëïãÞòäçìïãñáöéêþí äåäïìÝíùí êáé ôïõò óôü÷ïõò ôçò ìåôáíáóôåõôéêÞò ðïëéôéêÞò ðïõ åöáñìüæåé.18

Áöåôçñßá ãéá ôçí áêáäçìáúêÞ óõæÞôçóç ôïõ üñïõ ìåôáíÜóôçò/-ôñéá áðïôåëïýí ïé ðñïôÜóåéòôïõ Ïñãáíéóìïý ÇíùìÝíùí Åèíþí (Ï.Ç.Å.). Ç ÓõíèÞêç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ó÷åôéêÜ ìå ôáäéêáéþìáôá ôùí ìåôáíáóôþí/-ôñéþí ïñßæåé ùò ïéêïíïìéêü ìåôáíÜóôç Ýíá "ðñüóùðï ðïõ ðñüêåéôáéíá ðñïóëçöèåß Þ Ý÷åé ðñïóëçöèåß óå ìéá Ýììéóèç äñáóôçñéüôçôá óå Ýíá êñÜôïò ôïõ ïðïßïõäåí åßíáé õðÞêïïò". Óôï Üñèñï 1.1(á) åðéóçìáßíåôáé üôé ç áðüöáóç íá ìåôáíáóôåýóåé ëáìâÜíåôáéåëåýèåñá áðü ôï åíäéáöåñüìåíï Üôïìï ãéá ëüãïõò "ðñïóùðéêÞò åõêïëßáò" êáé ÷ùñßò ôçíåðÝìâáóç åíüò åîùôåñéêïý êáôáíáãêáóôéêïý ðáñÜãïíôá. Ï ïñéóìüò áõôüò õðïäåéêíýåé üôé ïéìåôáíÜóôåò/-ôñéåò åðéëÝãïõí ôï ÷ñüíï êáé ôïí ôüðï ìåôáêßíçóçò, áêüìá êáé áí áõôÝò ïé åðéëïãÝòáñêåôÝò öïñÝò ðåñéïñßæïíôáé åîáéñåôéêÜ äéá÷ùñßæïíôÜò ôïõò/ôåò Ýôóé áðü ôïõò/ôéò ðñüóöõãåò,ïé ïðïßïé/-åò áíáãêÜæïíôáé íá ìåôáêéíçèïýí.19

Ôïí ßäéï ïñéóìü ãéá ôï ìåôáíÜóôç ÷ñçóéìïðïéåß êáé ï ÄéåèíÞò Ïñãáíéóìüò ÌåôáíÜóôåõóçò(Ä.Ï.Ì.)20. Ùóôüóï, äéáöïñåôéêü åííïéïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï äßíåôáé áðü ôïí Ä.Ï.Ì. óôïí üñïìåôáíÜóôåõóç. Ïñßæåôáé ùò ç äéáäéêáóßá åêåßíç, ç ïðïßá ðåñéëáìâÜíåé ôç "ìåôáêßíçóç ðñïóöýãùí,åêôïðéóìÝíùí êáé îåñéæùìÝíùí áôüìùí, êáèþò åðßóçò êáé ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþí". Ðñüêåéôáéãéá ìéá åõñåßá åñìçíåßá ôïõ üñïõ ìåôáíÜóôåõóç ðïõ êáëýðôåé íïçìáôéêÜ ôüóï ôéò åèåëïíôéêÝòüóï êáé ôéò áêïýóéåò ìåôáêéíÞóåéò.

ÐáñÜ ôçí êïéíÞ óçìáóéïäüôçóç ôïõ üñïõ ìåôáíÜóôçò ôüóï áðü ôïí Ï.Ç.Å. üóï êáé áðü ôïíÄ.Ï.Ì., Ý÷ïõí äïèåß áðïêëßíïíôåò ïñéóìïß áðü äéáöïñåôéêÝò ïñãáíþóåéò óå äéáöïñåôéêÝò÷þñåò êáé óå äéáöïñåôéêÝò éóôïñéêÝò ðåñéüäïõò.21 Óõíåðþò, ï üñïò ìåôáíÜóôçò/-ôñéá Ý÷åé


20 �

18. Kofman E. et al. (2000), ü.ð., ó. 9.19. United Nations (1998), Measures to Improve the Situation and Ensure the Human Rights and Dignity of All Migrant

Workers. Report of the working group of intergovernmental experts on the human rights of migrants submittedin accordance with Commission on Human Rights Resolution 1997/15. Commission on Human Rights, Fifty-fourthsession, Intergovernmental working group of experts on the human rights of migrants. E/CN.4/1998/76, text at: http://www.unhchr.ch/Huridocda/Huridoca.nsf/TestFrame/e696166bf66373f3c12566180046b9c6

20. International Organisation for Migration (IOM) (2004), Essentials of Migration Management. A Guide for PolicyMakers and Practitioners, Geneva, IOM, óôï: Section 2.10 "Migration and Gender".

21. Ãéá ðáñÜäåéãìá, óôçí åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá óõíáíôïýìå, åðßóçò, äéáöïñåôéêïýò ïñéóìïýò ôïõ ìåôáíÜóôç. ÏéÐåôñïíþôç êáé Ôñéáíôáöõëëßäïõ ïñßæïõí ôïõò ìåôáíÜóôåò ùò "õðçêüïõò êñáôþí åêôüò Å.Å. ðïõ Ý÷ïõí åéóÝëèåéíüìéìá Þ ðáñÜíïìá óôçí ÅëëÜäá ìå óêïðü ôçí åãêáôÜóôáóç êáé ôçí áíåýñåóç ðñïóùñéíÞò Þ ìüíéìçòåñãáóßáò". Äéáêñßíïõí äå ôïõò ìåôáíÜóôåò áðü Üëëåò êáôçãïñßåò áëëïäáðþí: Åèíïôéêïß ¸ëëçíåò, Áéôïýíôåò

åñìçíåõèåß ìå äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò êáé åíßïôå ðñïóëáìâÜíåé äéáöïñåôéêÞ óçìáóßá êáéðåñéå÷üìåíï áðü ôç ìåôáíÜóôåõóç, êáèþò ïé åííïéïëïãéêÝò áðï÷ñþóåéò ôïõ üñïõ ìåôáâÜëëïíôáéìÝóá óôï ÷ñüíï êáé äéáöïñïðïéïýíôáé áðü ôüðï óå ôüðï.

Ùò äéåèíåßò ìåôáíÜóôåò, óýìöùíá ìå ôïõò Tapinos êáé Delaunay,22 ïñßæïíôáé "ôá Üôïìá, ôáïðïßá äéáó÷ßæïõí ôá óýíïñá, áëëÜæïõí ôüðï äéáìïíÞò êáé åßíáé îÝíçò åèíéêüôçôáò, ôç óôéãìÞðïõ åéóÝñ÷ïíôáé óôç ÷þñá ôçò ìåôáíáóôåõôéêÞò åéóñïÞò". Êáé ôá ôñßá áõôÜ êñéôÞñéá åßíáéáðáñáßôçôá, áëëÜ áõôïß ïé äéá÷ùñéóìïß äåí åßíáé ðÜíôïôå óáöåßò.

Áíôßèåôá, ï üñïò ðñüóöõãáò áíáöÝñåôáé óå "åêåßíï ôï ìÝëïò ìéáò êïéíùíßáò, ôï ïðïßï ëüãùäéáöïñåôéêþí ðïëéôéêþí ðåðïéèÞóåùí, äéþîåùí êáé óïâáñþí êáôáóôñáôçãÞóåùí ôùí áíèñùðßíùíäéêáéùìÜôùí, åãêáôáëåßðåé áêïýóéá ôç ÷þñá ôïõ ãéá íá áíáæçôÞóåé Üóõëï óôïõò êüëðïõò ìéáòÜëëçò êïéíùíßáò ðïõ äåí áíôéìåôùðßæåé êáôÜ êáíüíá áõôÜ ôá ðñïâëÞìáôá".23

Ïé ðåñéóóüôåñåò ÷þñåò êÜíïõí äéÜêñéóç üóïí áöïñÜ óôéò äéÜöïñåò êáôçãïñßåò ôùíðïëéôþí ôïõò óôéò åèíéêÝò óôáôéóôéêÝò. Ïé ðáñáëëáãÝò ðïõ õðÜñ÷ïõí ìåôáîý ôùí ÷ùñþí äåß÷íïõíüôé äåí õðÜñ÷åé êïéíÜ áðïäåêôüò ïñéóìüò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò. ÐñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðéóôåßáõôÞ ç åôåñïãÝíåéá ïñéóìþí êáé äåäïìÝíùí, ç ÅõñùðáúêÞ ̧ íùóç (Å.Å.) Ý÷åé ðñïôåßíåé Ýíá êïéíüðëáßóéï óõëëïãÞò êáé êáôÜñôéóçò ôùí óôáôéóôéêþí ãéá ôç ìåôáíÜóôåõóç24. Ï üñïò "õðÞêïïéôñßôùí ÷ùñþí" áíáöÝñåôáé óôïõò ðïëßôåò êñáôþí ðïõ äåí Ý÷ïõí ôçí õðçêïüôçôá åíüò êñÜôïõò-ìÝëïõò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò, åíþ óôïí ïñéóìü ôçò äéåèíïýò ìåôáíÜóôåõóçò ôÝèçêå ùòåëÜ÷éóôï üñéï ç óõíå÷Þò ðáñáìïíÞ óå ìéá ÷þñá ãéá äþäåêá ìÞíåò.

Óôç óõíÝ÷åéá, ðáñáôßèåíôáé ïé ðéï êïéíÝò êáôçãïñéïðïéÞóåéò ôùí ìåôáíáóôþí/-ôñéþí:25

• Ïé ðñïóùñéíïß ïéêïíïìéêïß ìåôáíÜóôåò/-ôñéåò åßíáé ôá Üôïìá ðïõ ìåôáíáóôåýïõí ãéáðåñéïñéóìÝíç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï, ðñïêåéìÝíïõ íá åñãáóôïýí, íá âåëôéþóïõí ôéò óõíèÞêåòäéáâßùóÞò ôïõò êáé íá áðïóôåßëïõí ÷ñÞìáôá óôçí ðáôñßäá ôïõò.

• Ïé áíåðßóçìïé Þ ïé ìç åããåãñáììÝíïé ìåôáíÜóôåò/-ôñéåò åßíáé ôá Üôïìá ðïõìåôáêéíïýíôáé óå ìéá ÷þñá, óõíÞèùò ãéá áíáæÞôçóç áðáó÷üëçóçò, ÷ùñßò íá äéáèÝôïõíôéò áðáñáßôçôåò Üäåéåò êáé Ýããñáöá ãéá ôç íüìéìç áðáó÷üëçóç êáé äéáìïíÞ ôïõò.

• Ïé åîåéäéêåõìÝíïé/-åò åñãáæüìåíïé/-åò êáé ïé åðé÷åéñçìáôßåò ìåôáíÜóôåò/-ôñéåò åßíáéáíþôåñïé õðÜëëçëïé, óôåëÝ÷ç, ôå÷íéêïß, ïé ïðïßïé/-åò ìåôáêéíïýíôáé óôéò åóùôåñéêÝò


� 21

Üóõëï, Ðñüóöõãåò, Ðáëéííïóôïýíôåò êáé ÅðáíáðáôñéóèÝíôåò. Âë. Ðåôñïíþôç Ì. & Ôñéáíôáöõëëßäïõ Á. (2003),Óýã÷ñïíá ÌåôáíáóôåõôéêÜ Ñåýìáôá ðñïò ôçí ÅëëÜäá, ÁèÞíá: Åèíéêü ÊÝíôñï Êïéíùíéêþí Åñåõíþí êáé ÅèíéêüÊÝíôñï Âéâëßïõ, text at: http://www.migrantsingreece.org/files/RESOURCE_57.pdf [Accessed 3 March 2006]. ÄéÜêñéóç ìåôáîý (ïéêïíïìéêþí) ìåôáíáóôþí êáé (ðïëéôéêþí) ðñïóöýãùí ãßíåôáé êáé óå ìéá ðñüóöáôç Ýñåõíáãéá ôéò ìïñöÝò êïéíùíéêÞò Ýíôáîçò ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþí óôçí ÐåñéöÝñåéá ÁôôéêÞò. Âë. ÄçìïõëÜò Ê.& Ðáðáäïðïýëïõ Ä. (åðéì.) (2004), ¸ñåõíá ãéá ôéò ìïñöÝò êïéíùíéêÞò Ýíôáîçò ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþíóôçí ÐåñéöÝñåéá ÁôôéêÞò 2003-2004, text at: http://www.inegsee.gr/ereunes-meletes-biblia.htm [Accessed 3March 2006].

22. Âë. Tapinos G. & Delaunay D. (2006), Mðïñïýìå ðñÜãìáôé íá ìéëÜìå ãéá ðáãêïóìéïðïßçóç ôùíìåôáíáóôåõôéêþí ñïþí; óôï: ÌðÜãêáâïò ×ñ. & Ðáðáäïðïýëïõ Ä., (åðéì.), ü.ð., óó. 37-82.

23. ÄçìïõëÜò Ê. & Ðáðáäïðïýëïõ Ä. (åðéì.) (2004), ü.ð.24. Âë. Baldwin-Edwards M., Kyriakou G., Kakalika P. & Katsios G. (2004), Statistical Data on Immigrants in Greece:

An Analytic Study of Available Data and Recommendations for Conformity with European Union Standards. FinalReport, Athens: Mediterranean Migration Observatory and IMEPO, text at: http://www.mmo.gr/publications_oth-ers.htm.

25. Castles S. (2000), International migration at the beginning of the twenty-first century. International Social ScienceJournal, Vol. 165, Issue 165, óó. 269-280.

áãïñÝò åñãáóßáò ôùí ðïëõåèíéêþí åôáéñéþí êáé ôùí äéåèíþí ïñãáíéóìþí Þ åðéäéþêïõíôçí áðáó÷üëçóÞ ôïõò óôéò äéåèíåßò áãïñÝò ùò Üôïìá ðïõ äéáèÝôïõí åîáéñåôéêÝòäåîéüôçôåò. ÐïëëÝò ÷þñåò õðïäÝ÷ïíôáé ôïõò ìåôáíÜóôåò áõôïýò êáé Ý÷ïõí"åîåéäéêåõìÝíá åðé÷åéñçóéáêÜ ðñïãñÜììáôá ìåôáíÜóôåõóçò" ãéá íá ôïõò åíèáññýíïõííá åãêáôáóôáèïýí. Ï ôýðïò áõôüò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò ü÷é ìüíï äå äçìéïõñãåßðñïâëÞìáôá, áëëÜ èåùñåßôáé êáé åðéèõìçôüò.

• Ç åîáíáãêáóôéêÞ ìåôáíÜóôåõóç ìå ôçí åõñåßá Ýííïéá ðåñéëáìâÜíåé ôüóï ôïõòðñüóöõãåò êáé ôïõò áéôïýíôåò Üóõëï üóï êáé ôá Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí áíáãêáóôåß íáìåôáêéíçèïýí åîáéôßáò åîùôåñéêþí ðáñáãüíôùí, üðùò åßíáé ïé ðåñéâáëëïíôéêÝòêáôáóôñïöÝò, ïé ðüëåìïé, ê.ëð.

• Ïé ìåôáíÜóôåò/-ôñéåò ïéêïãåíåéáêÞò åðáíÝíùóçò åßíáé ôá åîáñôþìåíá ìÝëç ôçòïéêïãÝíåéáò, äçëáäÞ ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ, ðïõ ìåôáíáóôåýïõí áêïëïõèþíôáò ôïõòóõæýãïõò ôïõò Þ ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõò áíôßóôïé÷á. Ïé ðåñéóóüôåñåò ÷þñåòáíáãíùñßæïõí, êáô' áñ÷Þí, ôï äéêáßùìá óôçí ïéêïãåíåéáêÞ åðáíÝíùóç ãéá ôïõò/ôéòìåôáíÜóôåò/-ôñéåò ðïõ Ý÷ïõí Üäåéá ðáñáìïíÞò. Áíôßèåôá, êÜðïéåò Üëëåò êáé åéäéêÜåêåßíåò ðïõ Ý÷ïõí õðïãñÜøåé äéìåñåßò óõìöùíßåò ãéá óõìâÜóåéò åñãáóßáò (ð.÷.åðï÷éáêÞ áðáó÷üëçóç ê.ëð.) áñíïýíôáé ôï äéêáßùìá áõôü.

• Ïé ðáëéííïóôïýíôåò åßíáé ôá Üôïìá ðïõ åðéóôñÝöïõí óôéò ÷þñåò ðñïÝëåõóÞò ôïõò, ìåôÜáðü ìéá ðåñßïäï äéáìïíÞò óå ìéá Üëëç ÷þñá.

Ðñüóöáôá, åìöáíßæåôáé Ýíá íÝïò üñïò óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá, áõôüò ôçò "èçëõêïðïßçóçò"ôçò ìåôáíÜóôåõóçò26, ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí áõôüíïìç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ãõíáéêþí.27

Ç ðñïáíáöåñüìåíç óõíïðôéêÞ ðáñïõóßáóç êáôáäåéêíýåé üôé áíáðôýóóïíôáé äéáöïñåôéêïßôýðïé ìåôáíÜóôåõóçò êáé ìåôáíáóôþí, ïé ïðïßïé ìåôáâÜëëïíôáé ÷ùñï÷ñïíéêÜ óå ìéá äõíáìéêÞäéáäéêáóßá ðïéïôéêÞò êáé ðïóïôéêÞò ìåôáâïëÞò ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ êáé ôçò ìïñöïëïãßáò ôïõò.

�� 1.2. � Èåùñßåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò

Ç êáôáíüçóç ôïõ ðëáéóßïõ êáé ôùí ðáñáãüíôùí áíÜðôõîçò ôïõ ìåôáíáóôåõôéêïý öáéíïìÝíïõðñïûðïèÝôåé ôçí áíáóêüðçóç ôùí èåùñçôéêþí ðñïóåããßóåùí ôçò ìåôáíÜóôåõóçò. Ãéá ôçí åñìçíåßáôïõ öáéíïìÝíïõ, äýï èåùñçôéêÝò ó÷ïëÝò Ý÷ïõí êõñéáñ÷Þóåé: ç íåïêëáóéêÞ êáé ç äïìéêÞ ó÷ïëÞ.28

ÊáôÜ ãåíéêÞ ïìïëïãßá, ïé èåùñßåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò, ôüóï ïé ðáëáéüôåñåò üóï êáé ïé ðéïðñüóöáôåò, äåí Ý÷ïõí ëÜâåé õðüøç ôç äéÜóôáóç ôïõ öýëïõ.29 ÁõôÞ ç äéáðßóôùóç ïöåßëåôáé åí


22 �

26. Ãéá åêôåíÝóôåñç áíÜëõóç, âë. ðáñáêÜôù óôï õðïêåöÜëáéï 1.3.27. Âë. Kofman E. et al. (2000), ü.ð. êáé Ánthias F. & Lazaridis G. (eds) (2000), ü.ð. 28 Eklund L. (2000), Gender Roles and Female Labour Migration - A Qualitative Field Study of Female Migrant

Workers in Beijing. Report from a Minor Field Study, May-July 1999, Programme on Population and Development,Department of Sociology, Lund University, óó. 3-4, âë. text at:http://www.soc.lu.se/prop/LisaEklund.PDF#search='female%20migration.

29 Âë. Cavounidis J. (2003), Gendered Patterns of Migration to Greece, óôï: Tastsoglou Å. & Maratou-Alipranti L.,(eds), ü.ð., Anthias F., Metaphors of Home: Gendering New Migrations to Southern Europe, óôï: Ánthias F. &Lazaridis G. (eds) (2000), ü.ð., ó. 16åð., ÊáóéìÜôç Ê. (åðéì.), ÐïëéôéêÝò ÌåôáíÜóôåõóçò êáé ÓôñáôçãéêÝò ¸íôáîçò.Ç ðåñßðôùóç ôùí Áëâáíþí êáé Ðïëùíþí ìåôáíáóôþí, ÊÝíôñï ÊïéíùíéêÞò Ìïñöïëïãßáò êáé ÊïéíùíéêÞòÐïëéôéêÞò (ÊÅÊÌÏÊÏÐ), ÁèÞíá: Gutenberg 2003.

ìÝñåé óôï ãåãïíüò üôé ç ïéêïíïìéêÞ ìåôáíÜóôåõóç èåùñïýíôáí ùò åðß ôï ðëåßóôïí áíäñéêÞ, åíþïé ãõíáßêåò óõíÞèùò åêëáìâÜíïíôáí ùò åîáñôþìåíåò áðü ôçí ïéêïãÝíåéá êáé üôé äå ìåôáíÜóôåõáíáõôüíïìá. Óôçí åíüôçôá áõôÞ, ðáñïõóéÜæïíôáé óõíïðôéêÜ ïé èåùñßåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáéåðéóçìáßíïíôáé ïé ðåñéïñéóìïß ôïõò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åñìçíåßá ôçò ãõíáéêåßáò ìåôáíÜóôåõóçò.

ÌÝ÷ñé ôç äåêáåôßá ôïõ 1970, ïé èåùñßåò ðïõ åðéêñáôïýí åßíáé ïé íåïêëáóéêÝò, ïé ïðïßåò äßíïõíÝìöáóç óôïõò ïéêïíïìéêïýò ðáñÜãïíôåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò30. Âáóßæïíôáé óôçí õðüèåóç üôé ôáÜôïìá ìåôáíáóôåýïõí êõñßùò ãéá ïéêïíïìéêïýò ëüãïõò êáé ìå óêïðü íá âåëôéþóïõí ôéò óõíèÞêåòæùÞò ôùí ßäéùí êáé ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò.31 Ç íåïêëáóéêÞ ó÷ïëÞ ðñåóâåýåé üôé ï íüìïò ôçòðñïóöïñÜò êáé ôçò æÞôçóçò äýíáôáé íá åîçãÞóåé ôï öáéíüìåíï ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé åíôïðßæåéôç ëÞøç ôçò áðüöáóçò ãéá ìåôáíÜóôåõóç óôï åðßðåäï ôïõ áôüìïõ óå óõíÜñôçóç ìå ôïõòðáñÜãïíôåò þèçóçò-Ýëîçò (push-pull factors). 32

Óýìöùíá ìå ôçí ðñïóÝããéóç áõôÞ, ï homo economicus óôáèìßæåé ôéò æçìßåò ìå ôá ïöÝëçôçò ìåôáêßíçóçò êáé áðïöáóßæåé ïñèïëïãéêÜ íá ìåßíåé Þ íá öýãåé.33 Óå áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç, çìåôáíÜóôåõóç åßíáé Ýíá ìÝóï êáëõôÝñåõóçò ôçò æùÞò ôïõ/ôçò ìåôáíÜóôç/-ôñéáò, êáèþò åðßóçòêáé Ýíá ìÝóï ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ìéáò ðåñéï÷Þò, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ôï áíèñþðéíïäõíáìéêü åßíáé äéáíåìçìÝíï óå ðåñéï÷Ýò ðïõ ÷ñÞæïõí áíÜãêçò åñãáôéêïý äõíáìéêïý. Óõíåðþò,ôï áíèñþðéíï äõíáìéêü ìåôáöÝñåôáé áðü ðåñéï÷Ýò, üðïõ ç ðñïóöïñÜ åñãáôéêïý äõíáìéêïý åßíáéõøçëÞ (÷áìçëïß ìéóèïß) óå ðåñéï÷Ýò üðïõ ç ðñïóöïñÜ åñãáôéêïý äõíáìéêïý åßíáé ÷áìçëÞ(õøçëïß ìéóèïß).34 Ãéá ôï ëüãï áõôü, ç ïéêïíïìéêÞ ìåôáíÜóôåõóç óõìâÜëëåé óôçí åîéóïññüðçóçôçò ðñïóöïñÜò êáé ôçò æÞôçóçò ìåôáîý ôùí äéáöïñåôéêþí ðåñéï÷þí.

Ïé íåïêëáóéêÝò èåùñßåò Ý÷ïõí äå÷ôåß êñéôéêÝò, êõñßùò åðåéäÞ ëáìâÜíïõí õðüøç áðïêëåéóôéêÜïéêïíïìéêïýò ðáñÜãïíôåò ôçò ìåôáíÜóôåõóçò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, Ý÷ïõí åðéêñéèåß ãéá ôçí áðïõóßáôùí ãõíáéêþí, êáèþò ïñßæïõí ôï ìåôáíÜóôç ùò Üíäñá, ï ïðïßïò ëáìâÜíåé ôçí áðüöáóç íáìåôáíáóôåýóåé êáé èåùñåßôáé ï õðåýèõíïò ãéá ôçí åðéâßùóç ôçò ïéêïãÝíåéáò (breadwinner). ̧ ôóé,óôéò ãõíáßêåò áðïäßäåôáé èÝóç åîÜñôçóçò áðü ôïí Üíäñá ìåôáíÜóôç. Óôéò ëßãåò äå ðåñéðôþóåéòðïõ åîåôÜæåôáé ç ãõíáéêåßá ìåôáíÜóôåõóç, ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôá ßäéá åñìçíåõôéêÜ ìïíôÝëá ãéá ôçíáíÜëõóç ôùí áéôéþí ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôùí åìðåéñéþí ôùí ãõíáéêþí ìå áõôÜ ðïõ éó÷ýïõí ãéáôïõò Üíäñåò ìåôáíÜóôåò (add women and stir approach).35

Áðü ôá ìÝóá Ýùò ôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ '70, ðïëëïß åðéóôÞìïíåò äéáôõðþíïõí èåùñßåòó÷åôéêÜ ìå ôç ìåôáíÜóôåõóç ìå åðéññïÝò áðü ôç ÌáñîéóôéêÞ ðïëéôéêÞ ïéêïíïìßá, ôç èåùñßá ôçò


� 23

30. Oishi N. (2002), Gender and Migration: An Integrative Approach. Working Paper 49 The Center for ComparativeImmigration Studies. University of California. San Dieg

Ç Ãõíáéêåßá ÌåôáíÜóôåõóç óôçí...

Documents