ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل...

345
صمىا ش ا فشط الا أش قاز الكف تألشف عزط وىزي تكز أ.ر. ل ز ف ه ر ف ا ر ط

Upload: others

Post on 17-Nov-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

1

الإشلا المصمى

الكقازأشا الشط ف

تألف

لذىز شف عزط

تكزي

طراف رهف زلأ.ر.

Page 2: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

2

وخڀى بؿٵى٨ص وبهى ب٬ديش و خ خڀٽعدذ ؤو ؤ لٹىٶ خڀعإڀٳ ـء ڄى ٬ځ ؤ حص ؤو زإص وځص ب ز٭ ڄخـ٭ص خبؼاڀٳ وخڀىدAll rights reserved. No part of this publication may be

reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted

in any form or by any means, electronic or otherwise,

without written permission from publisher

First Edition 2017

ISBN 978 – 967 – 2041 – 06- 1 : خڀعٸڃ خڀوب بؿم ىٳ ٬خبؼاڀٳ :

خڀٹىٸدخڂ وخبؼځمىن ب آد خڀى٥ و٬ىىخن خڀٽعدذ : ڄټ يخدض خڀ٭دب خڄزدودض خڀى : ټىخبؼسى ڄه بخخض

ڄدڀد خبعدڄ٭ص خڄص خڀ٭دبؼص

Page 3: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

3

محتويات الكتاب

7 ................................. ؤ.ي. وڀ ٴٽ ٴد ڄٹڄص 11 ........................................................ خبؼاڀٳ ڄٹڄص 17 .............................الأول: الدظهى لجم روطيب انفصم

24 ..................................................... .خوعد خڂ 30 ................................ خڀس٭ خبغ١د وعد خڂ

37 ........................ خبغ١دش خڄص ز٭ خڀٱو خبؼٱىب 45 .................................. انفصم انثبني: روطيب انميصزيخ

51 ......................................... خڀو ب هىذ ٸدخن 52 ..................................................... خڀٹىٸد خڀمدب

53 ................................................. و آد خڀى٥ 56 ............................................ خوس٭دغ خبغټص خڀٹىڄص

58 ......................................... خق خڀني 59 ........................................ خق خڀؽٹدب 61 ... خق خڀد ولټص خڀخز٥ص خڄص

63 .......................................... خوٹدٶ خبغټص خڀٹىڄص 67 ....................................................: خڀؽىش خڀسځٵص

68 .................................... ب زٽند

Page 4: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

4

69 ........................... ب هىذ خڀٹدخن 69 ................................... ب ؤزفدن 70 ........................... ب خڀٹىٸد خڀمدب 72 ............................... ب آد خڀى٥

74 ..................................... خڀى٬ص خڀٹىڄص خڄص 77 ......................... زودڄؿ خڀى٬ن خڀٹىڄن خبؼځمن

78 ...................................... ظٵص خڀى٬ن خبؼځمن 83 ................ انفصم انثبنث: الإطلاو في روطيب انميصزيخ

91 ...................................... خبؼعىون ؤڀـ )ټدن( 93 ................................... يخص وؼدجٹص ڀٹص بڀٵى:

97 ...................... ي٬دش خڂ خبعمدن 99 ................ بـخءخض خڀعمىپ بب خڂ 101 ..............خڀع٭ځڃ خڄ زن خڀٽدن 103 ..............................يوي خڀٵ٭ٿ خڀوص 104 ............................... ڄخ بڀمىٽ

111 ................ انفصم انزاثع: الإطلاو في الاتحبد انظىفييتي 121 ......................................................... ظ٭ځڃ خبغدي

122 ....................................... خڀىٴص ويوڃ خڀعدبى 128 ........................................ خڀىٴص ب آد خڀى٥

Page 5: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

5

132 ............................ بردي خبؼىد٠ځن ب سٿ خڀٽٵ زدللهخ 135 .................................. خڀ٩دش خڄص برط خه

143 .............. انفصم الخبيض: انزمظيى انظيبطي نهظهين 153 ............................ انفصم انظبدص: الحزة انشيبشيخ

155 ........................................... ؤسدذ دص ڄسدش 162 .................................................... خڀس٭ خٸعدي

175 .......................................... لذ وخلش لزدن 179 ....................................................... ؤسدذ ڄٵع٭ځص

183 ................................................... خبؼنخغ خڀ٭ى 187 ......................................................... خڄدڂ دڄٿ

188 ........................................... خڀىسٿ وخبؽمف خڀى٫٠ 194 ........................................... عدڀن س خڀدون

195 .................................. بذدي خڀدنځعه ودع 198 ...................................... آؼد خبغمځص خڀوص خوب

202 ................... ٬مځدض بدذ وبضض ظٳ ب٬ڄ 210 ................ وخش خڀخوځص ظاڀٳ ټعدزد ٬ه خڀدون

213 ............................................. ٸص دڄٽبؾش 220 ............................. ـوني ڄىص خڀمىي وخڀهخء

224 .................................. ٴيبين زىظه وخڀٵىص خڀٱدٸص

Page 6: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

6

227 .......................................................... لذ بزديش 237 ..................................... انفصم انظبثع: أوسثكظزب

279 .............................. انفصم انثبي: رزكظزب انشزليخ 282 ...................................................... يوىپ خڂ

286 ............................................ لٽڃ خڀن خڀى٬ص 292 ......................................................... وخٸ٭ص ـىبعد

309 .................................... (د ٬دن )ٴهم ى 321 ...............................................................يهحمبد: 223 ................................... ڄه ڄٹدپ دزٷ ب 329 ...................................... وخج٣ وى

333 ................................... خڀع٭ٳ زدبؼاڀٳ 341 ................................... ټعر ڀځماڀٳ

Page 7: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

7

وليد فكري فارس .دأ. مقدمة

ٲ خبؼځن ؤخبغم لله ذ خڀ٭دبؼن وخڀش وخڀڂ ٬ځ خڀ٥ده وخمدز خودود وڄىود بؿم و٬ځ خڀ

وز٭ڄص بن خڀٽعر خبؼىىش زدڀ٭زص ظان ڀٹ١دد و٭ىذ ةٴ

وڀٽه ٱځر ٬ځ خ خڀى ٵعدن بند خڀ٥مص ،ڄ٭دش ټؽنشوزڀٻ ظسك ټؽن ڄه ي خڀٽعر ظؽن ،وخڀ٭د٤ٵص ب خڀ٭

وظ٭ىىد ،ڄصڄد٬ود وڀٽه ظٹڂ يخص ٬مٹص وخ٬ص ظ٭ٴىد زد وڄٱدد.٬ځ بر يوود ب ڄدټص خبؼځمن ب ڄدٶ خ

عد بؿم ٬ ڄه خڀىىخي خڀه ڄ خڀٽسن خخبؼٵٽ خ

ٸٹىن ٴمد ٽعسىن وىٵٹىن ـهخ ووٸعد وڄد ب سٿ خڀ٭ځڃ ووي.

و٭دوو ب ڀٻ ز٭ ظىٴٷ خلله ٬وـٿ ؤيوخض وٹص وبرځځص وخ٭ص وخ٤٪ ٴ زدبؼىى زدڀځٱعن خڀ٭زص وخبقځص زدش وڄ٭ٴص

وڀخ بذي ب ټٿ ڄد ٽعر ١ٳ ـخ وهڂ ڄٵدڃ زدڀص وبو ڄٵدڃ ؤځص .

Page 8: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

8

عد بؿم ٬ ب ب٤د خعمدڄدظ خڀٵٽص وخڀؽٹدٴص خڀىخ٭ص خبذي يخجمد وخ٠ك خبذدي ٴهى ؛ڄه خڀعده ڀځٵٽ وخبؼٽعسدض وند

ٴهى بومٿ بند ،ڂ وخبؼځمن ظدبىد وٴٽخب ټٿ ڄدٽعر بىڂ خزٿ ؤوٵٷ ٴ ٬مي وڄدڀ وـهي ،وڄو٬د ټسنخ ب عٽر ڄى ٸ٣

ومع لسص ب سٿ خلله ڄ٫ ټٿ ڄد وخـه ڄه ڄد٬ر وخلخغ ـدڂ ب لدظ.

ڀهد بعد بؿم ٬ ڄى٥ٹص تهٵى ب خ خڀٽعدذ عىدوپ خ

ڂ ځمن ٴه ڄىس٫ خڀ٭ځمدء خوخجٿ بفه وڄىخ خوٵى خبؼوزعىى٪ ،و ڄى٥ٹص ظعم زؽخء ؼٹدب ول١د زد ،وخڀ٭زص

ز ټسن ظبر ٴ بظص خڀسد٤ص وخڀعىخ٫٠ وخڀعمٻ زدڂ .ڂ ظ٭٠ط د ڄه خلمحعځن و ڄى٥ٹص ڄى ٠٭ٳ يوڀص خ

٬ځ ټٿ بؿدوض خڀعىن وڀٽه زٹط ڄٹدوڄص ٬ص ،وخڀٱدسن بغدي.وخڀعٱن وخ

د وخڀٹىٸد خڀب ز ڄىهد خڀ٭خء آي ڄى٥ٹص و٣ ٴٽدوىخ ڄىدخض ب ،وخڀ٭ځمدء وخڀٽعدذ وخبؼؽٹٵن ڄه خڀـدپ وخڀىدء

ڂ.ظده خټمد ب ڄاڀٵ خبؼدظ٫ ٬ه خڀٵځسن وظده -وټ٭ديش خبؼاڀٳ

ڄص وجص ب ي خ خڀعده ڄ٫ ڄدي د بب٭ىي -ڂ دخ

Page 9: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

9

ڀٹدءخظ خبؼع٭يش ڀځٽؽن ڄه خڀىدض خڀسدش ب ي خبؼى٥ٹص ڄه خڀ٭دب وخڀب ظ١ٳ ٬مٹد ب ٴهڃ خلخغ وبرځٿ ظده خبؼى٥ٹص

وټڀٻ خڀدص خڀوڀص خلمح٥ص د.

٠دٴص دڄص ڀځمٽعسص خڀ٭زص لىپ ظده بخ خڀٽعدذ ٽىن ولىپ خڀعمدض خٸځمص وخڀوڀص خڀب ظىخـههد ،زڂ و٭ىخ

وى ټعدذ ڀ ڀځٹخءش ،ي خڀ٭ىذ ب ي خبؼى٥ٹص ڄه خڀ٭دبزٿ ڀځٵهڃ وخڀ٭مٿ ب سٿ ٬ىيش خڀى٬ ز٭٩ڃ ي خڄص ،وخبؼع٭ص

خڀىخلش وظ١مدتهد ب سٿ خبغٵد٦ ٬ځ يىهد وىعهد ب ٨ٿ ٬ىخٳ وبردض ٬دبؼص .

وخء خڀٹ وى ه خڀسٿ وخلله ڄه

لز فهر فارط

ڄ ڄټ اون خڀ٭دب خڄ خبعدڄ٭ص خڄص خڀ٭دبؼص ڄدڀد

Page 10: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

11

Page 11: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

11

مقدمة المؤلف

خبؼى٠ى٪ ٬ىڄد خع٭ځط خبغذ ټدوط زخص ځب خ ڂ .. وټىط ڄٱى لىخٺ 1994خڀدوص ب يمبر ىص

بدعدز٭ص ظ٥ىخض خڀ٭وخن خڀبي ٬ځ خڀسىىص.وڀٽنى وخ٨سط ٬ځ وخض خوسد خڀ٭دبؼص وٸؤض ظ٭ځٹدض خڀمٳ وبرځض خبؼخٸسن خبؼعٹځن وآخء خڀدن، وخع٥٭ط ؤن ؤعى٬ر ؤ٤خٴد دڄص ڄه خڀٹ١ص وؤن ؤٴهڃ خسدذ خبؼسدش ڀځمذ ٴهمد ؤظدق ب ڄعدز٭ص ؤلخؼهد ټٹدت ٬دي ڀلخغ، ؤڄد زد٬عسد

ؤڄى ټؽنش ن ڄٵهىڄص ب ، وب ز٭ خبعىخور زدلؽد ٴٹ ٨ځط ٭ض زإنهد ظٽدي ظٽىن ڄعٱځٹص .. ڄؽ: ظٵٽٻ خبردي خڀىٴع وسط ټٿ خڀوپ خڀب ټدوط ظدز٭ص ڀ بب لدپ سځهد ، وخٸعلط ود ؤن ظځعحڃ خبعمهىدض خڀعص ٬ش ب خبردي خڀىٴب

خب ـ ، وڀٽىهد ٴ١ط بص٭د خڀدزٹص ڄ٫ ود ب خبردي ټىوٵ، وڄ١ط ب ٤ٷ خعٹپ يون خ٬عخ ڄه ود؛ ٴځمخ ىط

ود خبغذ ٬ځ خڀدن زدڀخض؟ ٬ڃ خڀو ؤن ـى يويخٳ ج بصهىص خڀدن ؤ٬ځه خعٹپ زيي وٴ خو١مدڂ بب خبردي خڀٽىوٵخب خبؼٹعق

وودڀٳ زڀٻ خڀعى.

Page 12: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

12

ټدوط بصهىص ظععدن خبؼځمص ب ڄىٸٳ بفدؼٿ ڄه لػ ڀٹخڀٴ وڄه لػ خبؼىٸ٫ خبعٱخب ؛ ب ظٹ٫ ٬ځ لوي ود ڄؽٿ خڀدن ، ٴځمدخ ٬دبعط ود خڄ ڄ٭هد زدبؼٵدو٠دض ٴعىدڀط بؽد ٬ه لدض وځ٥دض وخ٭ص ، وبؼد ؤزڄط ڄ٭هد خظٵدٸص خلعڄعهد

ظ٭دب ڄٽتهد ڄ٫ بصهىص خڀدن ووٵتهد..؟ ؛ وبؼدخ ب زدبؼٵدو٠دض ڄه ؤوپ خڄ..؟ ب بؼد خ٥٠ض بب خبؼٵدو٠دض ز٭

ظٵدٸدتهد ڄ٫ خڀدن ، وب ظىٵ خبؼدخ ب برعڂ 1996بيعهد ىص خ ڄىهد ب ٬ديض ىص خ وخل ڀعه لزد ـش ٬ځ 1999زى

خڀدن ڀععٽمٿ ظڄند وبزديش ٭سهد ..؟!ڂ( ض ود 1996 – 1994 خبغذ خوب ىص )ب

خڀدن بج ټسن ڄٽىن ڄه ڄدجص ؤڀٳ ـى ، ٬وش ٬ځ ڄد مىو زٹىخض "ؤڀٵد" خبػدص خڀعدز٭ص ڀىخش خڀخوځص، وخعىڄط ؤلغ وؤٸىي ڄد ب ظدوعهد خڀ٭ٽص ڄه ؤځمص ظٹځص،

خڀىدض وخبؼ٭وٲ ؤن خبع خڀو ى ؤٸىي ـ ز٭ ـخبؼعمش ، وڀٽه خوعهط خبغذ خڀدوص بيص بـص بؽخ خبع ڃ ؤو ټدن ىخـ ٬يخ ڄه خبؼٹدظځن خڀدون ب ي ٬ه ز١٭ص آٲ وٴٷ خلدءخض خڀوص وٵهد ، ٴٽٳ لغ خ ..؟ ټٳ

وزإځمعهڃ خبؼعىخ٠٭ص -٬ځ ٸځعهڃ-خع٥د٪ خبؼٹدظځىن خڀدوىن ؤن ى٭ىخ ي خبؽبيص ڀځٹىخض خڀوص ..؟ ، ؤټؽ ڄه خ ټٳ

Page 13: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

13

خع٥د٪ اء خبؼٹدظځىن ؤن عموخ ب خڀٹعدپ وخبؼٹدوڄص بؼش ىعن يون ظىٸٳ ؤو ټځٿ ..؟

ټدن خبعىخپ "خڀٽى ڀس" ٠مه بؾمى٬ص ڄه خڀٹديش خ٬ع٠ىخ سر ٬ځ خعىخڂ خڀٹىش خڀ٭ٽص ب خڀدن ، وبؼد حٿ ٬ه

خبؽبيص ٸدپ: ب بوغ ؤن ڂ ـ ٭سد ب خڀعده، وٸ ٽىن ب ي خـدزص ټؽن ڄه خبغٽمص وټؽن ڄه خعٹخء خڀعده ، وڀٽىهد

بـدزص ٬دڄص ظٽٵ ڀعٵن ڄد لغ ب خڀدن زٵص ودص ...وب بع٬٥دض خڀؤ خڀب ؤـط ب خبغذ خڀدوص خوب

% وڀٽه 16مذ ب ود ظ وسعهڃ ٬ه ټدن خبؼاون ڀځ% ، ٴمد خڀ لغ 62ي خڀىسص خظٵ٭ط ب خبغذ خڀؽدوص بب

ب ود ٴمد زن خبغذ خوب وخڀؽدوص بفد بر خ خڀعٱن خبؽدجٿ ب ڄىٸٳ خڀؤ خڀ٭دڂ خڀو ..؟

ؤحځص وخعٵدخض ټؽنش ؼدض ب ٬ٹځ وب ؤـ بؽد بـدزدض ص ٴمد بظ٭ط ؤو ٸؤض وپ ودجٿ خ٬ڂ خڀ٭دبؼص .. وټدن دٴ

ؤن ؤلٵ وځٳ خ خبؼه خني ڀځمذ بحؽد ٬ه خبعو ٬ځخڀعدبىص بؽخ خڀخ٪ خڀڄى ، وټځمد بحؽط ڄلځص ظدبىص ځمعني وخعٵدخض ؤـ بؽد ظٵنخ بب ڄد ٸسځهد بحؽد ٬ه لځىپ ڀٱد

ټدٴد .

Page 14: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

14

ٸدڂ عدڀن زعهفن بص٫ ٽدن خڀدن 1944ڄؽځد: ب ىص % 60بب ؼځىؾ سند ومد ټدخوعدن وبزځ زڀٻ ڄه

ڄىهڃ زدڀعفى٫ وخڀع٭ر وخڀعٵدض خبعص، ب ٬دي ڄه زٹ ڄه ؤتهڃ خڀځ٥دض خڀىٴعص ڄه خڀعهمص خڀدون بب و٤ىهڃ ز٭ ؤن ز

خ ڀعڃ وظٵعهڃ . ٴٵڃ خڀب لدوپ عدڀن بڀدٸهد ڃ ظبرټدن خڀعهفن وخزديش؟! وٴڃ ټدوط خڀعبرجص وخڀ٭ىيش ..؟! وڄد خسدذ خبغٹٹص وخء ټٿ ي خلخغ..؟ ي خڀڄىص وخبعىىن خبؼو٪ وخ خڀعإڀ وخبعبروض ب ـدور ، ب خ خلعمدپ خڀ

ص وخڀٹعدپ يٴد٬د ٬ه خبؽىص ٵىٶ ٤دٸص خڀس وخخ ٬ځ خبؼٹدوڄ وخڀه وخبغص ب خبعدور خو!؟

لٹٹص ظدبىص ؤوي واخپ ؤون: ڀٹ لؼط ٬ځ ڄ خڀ٭ى ؼىخض ڄځمص ب خڀٹىٸد ټدن خڀدوىن ٸديتهد وؤټبر ٠مددد ، ٴځمدخ ټدن خڀدوىن ب ؼىش يخجمص ٠ خع٭مد

خڀو ..؟ص ٬ه ټٿ ي خعٵدخض ، ڄه وڀٽ ؤـ بـدزدض دٴ

ؤـٿ ٴهڃ ؤٴ١ٿ ز٭دي خ خڀخ٪ خڀعدبى خبؼعٿ خبغځٹدض ، ټدن ؤن ؤى زدڀسمػ ب ؤ٬مدٶ خڀعده . ٬ځ

ب ٠ىء ي خڀخص ظٽٵط ب ؼؼص بؿدو ظٽٿ ڀر خ ه ، وخڀ٭ر خڀدني خڀخ٪ و: خڂ خڀ دي وظ

Page 15: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

15

عمش ، وخع٭مد خڀو ز٥س٭ع خڀب ب ظعٱن زعټسع خڀىٵص خبؼ ڃ ڄو خڀڄه وخوعٲ خو٩مص خڀدص ...

ي خلمحدو خڀؽؼص ب ظٵد٬ځهد خڀعدبى ټدوط ڄى٠ى٪ خ خڀٽعدذ ، و خڀب ؤولط بب ز٭ىىخو "خڀدن وخڂ

ځمىٸٳ وخڀٹ"؛ بيؽٿ "خڀٹ" ب خ خڀ٭ىىخن خڀ٥دز٫ خبؼعم ڀ خڄبردب خبؼعس ڄه ـدور ود ب ڄىخـهص خڂ ٬بر خڀ٭ى.

ټدوط ي ب خبغٹٹص ڄٹڄص ټعدذ ټىط ٸ زؤض بحؽ ڀمٿ ڄ٫ خڀدن زيخ ؤوي ب خڀٹىٸد و وظټعدن .. و٨ٿ

ڂ لب 2000خبؼى٠ى٪ ڄٵعىلد ؤڄدڄ ٬بر ط ٬ش ىص ڄى ىص ظعى٫ وؤود ؤظعس٫ ٸ١ص خڂ ب آد خڀىڂ .. و٨ځط يخب

خڀى٥ ، ټعٳ ؤن ظټعدن ڀط خبعء خڀٱبي خڀي وٸ٫ ٴٹ٣ وببمد ىدٺ خڄعخي بؽد ب خڀن م برط خلعپ خڀوظټعدن خڀٸص ٭دني ؤمدد خبؼځمىن وٵ خعسخي وخڀ٭مځدض

ىن .. وبى١٭ىن خڀٹم٭ص ، وڀٽه ٹدوڄىن وؽىون وٹدظځ وعٽددض وخجڃ ٬ځ ڄع٭م آو ى خڀن خڀى٬ص..

وڄه ب خ٥٠ض ٠دٴص ٴىپ ؤوي ڀځٽعدذ ، ظدز٭ط ٴهد ڄد خعف ڄه وٸدج٫ وظٱنخض ب ي خبؼدلص خبعٱخٴص خبؽدجځص .. وخل، خټعٵط ون خبؼى٠ى٪ ؤټبر ڄه ؤن ع٫ ڀ ټعدذ ڄه بؾځ

Page 16: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

16

د٬عدد بمدؾ ڀسٹص خڀوپ خڀب ب ي ټد ؤو ؤن زس٭ خڀوپ ز بڀهد بؾي بدخض ٬دزش يون ظٵٿ ..

وڀٹ وـض ب خڀىهدص ؤن ظٱن٬ىىخن خڀٽعدذ ؤسك بؿعمد ڀٽ ٭دض خڀب ٤ؤض ٬ځ ٴٽدن خ خڀ٭ىىخن: "خڂ ٭ٽ خڀعى

خڀعىٴٷ، ب وخبؼځمىن ب آد خڀى٥ وخڀٹىٸد" .. خـد ڄه خللهؤن ؤټىن ٸ ٠٬ط ٸ١ص خبؼٹدوڄص خڄص ولٹٹص خو٠د٪ خڀب بي د خڂ وخبؼځمىن ب خ خڀ٭دب خڀٵك خڀي و٭ٲ ٬ى د ٬بر ودجٿ ب٬ڄص ٠٭ٵص ؤو ى ب خڀٹځٿ و خپ إظىد ڄ

ڄٱ٠ص ڄ١ځځص ب خڀ٭دب خڀ٭بي وخبػدـ ٬ځ خڀىخء .. وإپ خلله خڀعىٴٷ وخڀعن. و

لذىز شف عزط

أشترالا –ومبر

2017فبرار 18

Page 17: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

17

الفصل الأول

المسلمون قبل روسيا

Page 18: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

18

Page 19: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

19

لٹدجٷ ظدبىص ؤدص ىسٱ خع٭دد ٸسـٿ خبػـى ب ىدٺ ڄى٠ى٪ خ خڀٽعدذ، ؤبػهد ٴمد ځ:

ؤټؽ ڄه بؼىن خبغٹٹص خوب: ؤن ڄدلص خبردي خڀىٴب زځٱطټځى ڄعخ ڄز٭د، وڀٽه خخ٠ خڀوص ب ي و٬ه ڄځىن

ټدوط خٸدڀڃ خڄبرخ٤ىص ب ظعفدو ڄځىني ټځى ڄع ڄز٫، زىمد خبؼځمص ظٽٿ ؤټؽ ڄه ٬ه ڄځىن ټځى ڄع ڄز٫. ي خبؼدلص خڀد٭ص ڄه خ زؽوختهد خڀ٥س٭ص خبؽدجځص، وزٽعځعهد خڀٽدوص خڀب ى٭ط ٸىش خبردي خڀىٴب خٸعديص وخڀىد٬ص وخڀ٭ٽص.

ڀ ٸدڄط وٽٵ ىد ؤن ؤن بب ده خؼىن، ؤوبؽمد ؤن خڀٹ٥ه خ٬ځ ىد٬ص خڀىؿ خڀىٴعص ټځهد ټدن ٪ ب ؤخ٠ خبؼځمن وزإهڃ، وؤن ؤزىدء خبؼځمن ټدوىخ ٽځىن ب وٸط ڄه خوٸدض

. % ڄه خڀٹىخض خڀ١دزص ڀځف خڀىٴب40% بب 25ڄه د ٬ځ وـىي ود بغٹٹص خڀؽدوص: ؤن وـىي خڂ ټدن دزٹخ

خڀب ؤسمط ڄـع٭مخض ڀځٹدـش ب ڀبرـدي وٵهد ب خبؼىد٤ٷخڀ ټدن ڄىـىيخ ٬ىڄد ٬بر خڂ ڄه آد بب ٶ ، خڀىٴب

د ڄىٽى( ٬ځ ٸ٭ص ڄه ؤووزد، بڄدش ٱنش ظم ڄٽىٴد )لدڀ ټځى ڄعخ ڄز٭د. 225خ ب ظي ڄدلعهد ٬ه

Page 20: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

21

ـص ظدز٭ـص خبغٹٹص خڀؽدڀؽص: ؤن ي خڄدش ټدوط ولـش بيخ ڄبرخ٤ىص بڄص ٴمص خـدء خڄعض ڄه شمـدپ خڀـن بب ؤووزد خڀٸص، برط ځ٥دن ؤش لدټمص ٬ٴط ب خڀعده زدـڃ

و ؤش ظىعم بب ؤىپ ڄٱىڀص ظعدص ؤـځمط، ؛ خڀٹسځص خڀسصو٨ځط بڄدش ڄىٽىٴد ظدز٭ص بؽد بؼش ٸون ووٳ ٸن لب خعٹٿ

، ڄه خ خڀعـده زـؤ 1480ڄن خڀو بٵدن خڀؽدڀػ ىص د خ ټدن د ـ عٽٿ وىمى ى ود خڀٹص.

خبغٹٹص خڀخز٭ص: ؤن خڀسي خڀب خـد خڀـو ب ؤو١ـ٭ىد ڀځ٥دنهڃ ب ٽعٵىخ زدعٱبؽد ؤو خع٭مدد وببمد ٸـدڄىخ زـبؾهد ب

ـٷ ټدودتهـد خڀدـص بفعځٽدتهڃ و٬ىخ ب ظوهد ز٭ـ بس وخٸعديص وظڄن ڄادتهد خڀىص وخڀؽٹدٴص .. و٨ـٿ خبؼـځمىن خٴ٭ىن ٬ه وـىيڃ ويىهڃ وىعهڃ ٬بر ٸون ڄـه خڀـ٥ش خڀٹص وخڀىٴعص، ظٱض خبظدء وو٩ڃ خبغٽڃ وزٹـط لٹٹـص

خع٭مد خڀو خڄبردب ..٥ وخوع ٴهد ڄه خڀـن وٽخ .. يوٿ خڂ آد خڀى

بب خڀٹىٸد وخڄع ب ؤوزد خڀٸص ٸسٿ ؤن ىـ خبردي خڀىٴب ، وٸسٿ ؤن ظىـ يوڀص ببظهد ود، زٿ بن ڄىٽى وٵـهد ټدوـط بؾهىڀص ب خڀعده ى ټد .. و٨ځط ټڀٻ ٬بيص خبنص ٸوود

Page 21: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

21

خ ٤ىځص لب ٬بر خڀٱو خبؼٱىب بب ؤووزد ٴدټعك ي خڀسي خ٬عسـدڄه خڀ٭ٹ خڀؽدني ڀځٹن خڀؽدڀػ ٬ خبؼي .. وب ځعٵـط خبؼٱـىپ لىخٺ بب ڄىٽى ٴځڃ ٽه د ڄـد ٱـهڃ بزدـد ٬دـمص ڄبرخ٤ىعهڃ، زٿ خبزوخ وٵهڃ ٬دمص ؤٸدڄىد ٸسد ڄه ڄىـص

.2ټڃ 225"ٴىبعىـخي" ، وب ظٽه ڄدلص ڄىٽى ظ ٬ه خبؼٱىپ ب ٸځ ڄه خڀـڄه لـب ب٬عىٹـىخ خـڂ ب ځسػ

وؤسمىخ ڄه ؤٸىي ـىىيي، وڀ٭ځهد ؤوپ ڄش ب خڀعده خڀسـ ؤن عمىپ خڀٱخش خبعسدزش بب يه خڀ٭ىذ خبؼٱځىزص، وٽخ خـعإوٵط خبؼى٥ٹص ڄش ؤوي لدتهد ټإ بڄص وخ٭ص خــدء بسعـ ب

لب ؤووزد خڀـٸص .. وڄـه و٣ آد وشمدبؽد وٸهد ودخبع زدڀټ ؤن ڄىٽى زٹط برط لٽڃ خڀععد خبؼـځمن بؼـش

ــ 845ىص ، و٨ځط ٽخ بب ٬هـ بٵـدن خڀؽدڀـػ 240 ڂ.1480

ب ظٽه ي خڀسي ڄ٭وٴص زإبظدجهد خبغدڀـص ٬ىـڄد يوځـهد خبؼځمىن وپ ڄش ببمد ټدوط ڄ٭وٴص زإبظدء ؤوي ڄؽٿ وخـدن

عدن ؤو زي ڄد وخء خڀىه، وڄد وخء خڀٹىٸد..خب ...وظټوټدوط ٬ىدص خبؼځمن زعسځٯ خڀ٬ىش خڄص بڀهـد ٬ىدـص

18ش وڄسٽش ، ٴٵ ٬ه خبػځٵص خڀؽدني ٬م زه خبػ٥دذ )ىص ڂ( بٸعمڃ ــ خبؼـځمن 644بب 638فص( ؤ ) 24بب

Page 22: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

22

ٴعك وخدن ب ٬هي ٬ځ ـ ؤزفدن وؤڄىد وـىـد ، وزؤ خلىٳ زه ٸ ، ټمد ٴعمط ب ٬ه ٬م زه خبػ٥دذ ؤ١د خڀځڃ

و٤برعدن .ـ٭ط خڀٵعـىق وب ٬ه خبػځٵص خڀؽدڀػ ٬ؽمدن زه ٬ٵـدن ظىخڄص وخڄعض ڀعمٿ ؤٴٱدوعدن، ب ز٭ػ خبػځٵص ٬سـ خلله زـه

ه ٸسٿ وخڀد ـ( وخڀد ٬ځ وخدن وټدن ڄ٬31دڄ زه ټ ىص ) ٬ځ خڀسش ...

وب ٬ه ڄ٭دوص زه ؤبى ٵدن ٬بر خڀمدبي خبغٽڃ زـه ٬مـ ڂ( نه ـمىن وٴعك ڄىد٤ٷ ـش 670ـ ؤ 50خڀٱٵد ىص )

ظٹ٫ خڀىڂ ٠مه بصهىص ؤوزٽعدن ، وظىخڀط خڀٵعىق خڄص ز٭ ڀٻ ب ظټعدن )آد خڀى٥( .. لػ ٴعك ٬س خلله زه ـدي

ي )ىص ز ڂ(، ب ـدء ز٭ي ٭ زه ٬ؽمدن ٴٵـعك 674ـ 55ىدبظٸى ، وب ڄ٭ټص بظٸى ؤعه ٸؽڃ زه خڀ٭سد خزه ٬ڃ ـىپ خلله )ځ خلله ٬ځ وځڃ( ، ب ٴعمط ڄىص ظڄ ٬ځ ڄى زه

ڂ( ...689ـ ٬70س خلله ىص )ن خوب ه خڀٵعك خڄ بؽي خڀسي وپ خ٬ىخڂ خبػم

وخبع لب ـدء خڀٹدج خڀ٭٩ڃ" ٸعسص زه ڄځڃ خڀسدځ" ټؽنخ ڄه خبؼخڀ ٭عبر بحٷ ى ٴدظك زي ڄد وخء خڀىه وڄى٤ خڂ ب ـي

ـ( ...96بب 88خڀسٹد٪ )زن ىص

Page 23: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

23

٨ٿ خبؼځمىن بوٽمىن ي خبؼىد٤ٷ خڀد٭ص ب ب٤ـد خڀوڀـص ن خڀؽدني ٬ خبؼي ٬ىڄد بـعدلهـد خڄىص ب خڀ٭سدص لب خڀٹ

خبؼٱىپ ب خڀعمىىن ٴمد زن خڀٹن خڀؽدڀػ ٬ وخبػدڄ ٬ـ .. وټدوط ي ؤټبر وٽسص ظدبىص ظر يد خبؼځمن، وڀٽه ب ځسػ خبؼٱىپ/ خڀععد ڄىد ٤ى لب برىڀىخ بب خڀه خڄ ، وڄـه ب

خڄ ب خبذد ي ود خووزـص، وخـع٥د٬ىخ ؤن خعإوٵىخ خبؼ١مىخ بب بڄبرخ٤ىظهڃ ؤخ٠ د٭ص ب لـى نهـ خڀٵىبعـد وٸدخوعدن وـسدپ خوخپ، وسند وخڀٹىٸد لب ىخ٤ث خڀسمـ وبر ب ؤوزد خڀٸص . خىي، ووځىخ بب ڄسدض نه خڀخوىذ وخڀ

يض خڀٹىي يوٿ ب خڂ ٭ىذ بـعځٵص وؤـىد ټؽنش، و ظ٭

خڀب بضځط خڂ بب ي خٹد٪ خڀس٭ش، وخوعځٵـط ؼٹدٴدتهـد، وظىى٬ط بوعمدءختهد خڀځٱىص وخڀىص خڀدزٹص، وب ٽه بهم٭هد ب ولش وخلش ىي خڀ٭ٹش خڄص. وٸ وخـ خبؼځمىن ٬ځ ڄ خڀ٭ى

ٱو ظٹځسدض وخ٥٠خزدض دص و٬ٽص ، وڄدط ٬ځهڃ ٸىي خڀخـىبي ؤڀىخود ڄه خ٥٠هدي وخڀعڄن .. وخڄعـط آؼد خ ټځـ ب ظٽٿ ٬ٹىبؽڃ وبؾعم٭دتهڃ ، وڀڀٻ ٭ر خڀىڂ ټؽنخ ٴهڃ خڀ٩ىخ خڀدص وخـعمد٬ص وخڀىٵص خڀدجش زن خبؼځمن ب يوپ آـد

Page 24: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

24

خڀى٥ وخڀٹىٸد وند ڄه خبؼىد٤ٷ خڀب خلعىخد ڄـاوخ خبرـدي ىٴب بطص وس٭ن ىص ٸسٿ ؤن ىٵ٢ ٬ٹي .خڀ

وڀٽ وٹعذ ڄه ٴهڃ ي خڀ٩ىخ ز ؤن ووٿ ب خ٬عسدوـد ؤز٭ص ٬ىخڄٿ ظدبىص ټبري ٸدڄط زو لدڃ ب ظـٽٿ لـدش

خبؼځمن: : بوعد خڂ: ٤س٭ع وڄخي .. ؤو : خڀٱو خڀو ب ٬ه خڀٹص .. ؼدود ظ٥ى خبغټص خڀٹىڄص زن خبؼځمن .. : ؼدڀؽد

خز٭د : بعفدزدض خبؼځمن ڀځعإؼنخض خـىسص وپ ٴعـش خبردي خڀىٴب ، و٬ځ خو ؤؼىدء خڀؽىش خڀسځـٵص ، وخبغـذ

1918خځص ، ب خ٬ىخڂ خڀ٭ش خوب ڄه خڀى٩دڂ خڀىٴب )ڄه ڂ( ..1928 –

تعار الإشلا:ا

ه بوعد خڂ ٬ش ڄخلٿ وپ بطص ٸون زن خڀٹن خڀدز٫ وخڀٹن خڀؽدڀػ ٬ خبؼي، وول٧ ىـد ؤن خڀـ٬ىش بب خڂ وبن ټدن خڀ٭ذ ڃ خڀه بضځىد ب ؤوپ خڄ .. وخ ؤڄ ٤س٭ ن خڀ٭ذ ټدوىخ ؤوپ خبؼځمن وؤوپ خده خڀٵـدبرن، ب

ط ٸ٭ع وظٱځٱٿ ب ٭دذ خ زٵ١ٿ ٬ىدـ ؤن خڂ خظ٭ؤوي ڄه ن خڀ٭ذ، يوځط خڂ ب ب ظځسػ ؤن ـدټط ب

Page 25: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

25

خبعهدي وخڀ٬ىش بب خڂ زةو وبضد ه، وټ ڄـه ي خڀ٭ىد: خخوىن وخظخٺ خڀٸىن وخڀععـد وخڀٹىٸـدىن

وخظخٺ خڀ٭ؽمدوىن ..ىعځٵص خڀب يوځهد خڂ ظعمـ زـمدض و ظخپ خبؼىد٤ٷ خبؼ

ظىخؼعهد خـدپ ڄه خڀٵدبرن وخڀ٬دش خوخجٿ:ب خبؼىد٤ٷ خڀب ٴعمهد خڀ٭ذ ب آـد خڀىـ٥ -1

خلعٵ٩ط خبؼمددض خڀىص ز٥دز٫ ظٹځ بؿدٴ٧ خوعـه ب ز٭ـ خڀ٭ى بب وى٪ ڄه خبعمىي ..

ب خبؼىد٤ٷ خڀب يوځهد خڂ ٬ه ٤ـٷ خڀعفـد -2 ـ ڀظـخٺ خبؼځمن وڄه وپ خڀىٵـى خڀدـ وخڀزځىڄد

ـهص خق وخڀعم وخوٵعدق خڀ٭ؽمدون، خبذ خڂ ب ود٤ و٬ځ خٴٽد خبغؽص ، وٸ دڀط ز٭ خڀٵدجٿ ب خ خبذـدي بب يـص خوٹذ ٬ځ ڄسديج خبعىص لػ ـدءوخ ڄؽ بدـد ؤبظـىي

ڄص".."خڀى٬ص خزٵص ودص –وب ڄىد٤ٷ ڄؽٿ شمدپ ٶ خڀٹىٸد -3

٨ٿ خڂ خڀىب ڄىد٠ ځسد .. وى ڄد وخي خڀىڂ وخ٠مد ب – يخعدن وخڀدن ...

Page 26: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

26

ؤڄد ڄه خڀىدلص خڀعدبىص خڀڄىص ٴٹ خوع خڂ ٬ځـ ؼؼـص ڄخلٿ:

ب خبؼلځص خوب: خڂ ڄـه خڀٹـن بضٿ خڀٵدبرىن خڀ٭ذ ٬رء خڀ٬ىش وو

خڀدز٫ لب خڀٹن خڀعد٫ خبؼي ٴىٿ بب ؤزفدن وظىٿ ٸځ زى )642ب يخعدن خبعىىزص ب ) ڂ(، وىدٺ ظخـ٫ 652ڂ( وب ي

ش ىىخض ب ٬دي خبؼځمىن ٴمدوخ ڄىـص زـدټى )٬ـدڂ ٬ خبؼ ڂ( ..676

ىـص ٬ىڄد ظىٿ خبؼځمىن ب آـد خڀىـ٥ ټدوـط خڀس وخڀخيعص وخبؼدوىص وخبؼمص خڀى٥ىص دجش وب لدڀـص ڄـه

خڀخ٪ خڀخجڃ .وب ڄىعٳ خڀٹن خڀ٭د ٥ خڂ ٬ځ ـي خبؼىـد٤ٷ ٥ش ټدڄځص بحػ ؤسمط ؤل ؤڃ خبؼخټ خڀؽٹدٴص وخبغ١دص ب

خڀ٭دب خڄ ټځ ..

عد٫ وخڀؽدڀػ ٬(: وب خبؼلځص خڀؽدوص )ٴمد زن خڀٹن خڀظىخي يو خڀٵدبرن وـدء يو خڀعفد وخڀ٬دش خبؼځمن خڀـه ظدز٭ىخ ڄهمص و خڂ ٬ځ خڄعخي خڀ٥ٶ خڀعفدـص خڀٽـبري .. وؤ٬نى زڀٻ ٤ٷ خڀٵخء وى خڀ٥ٷ خڀ ټدن بيع ڄه خڀمدپ بب

Page 27: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

27

ڄـه خبعىىذ ٬ځ ٤ىپ نه خڀٵىبعد ، و٤ٷ خبغ خڀ ټدن بيع خڀن ٸد لب ىخلٿ خڀسم خىي زد ..

ب ي خبؼلځص وٿ خڂ بب بفځٽص خڀسځٱد وڄى٥ٹص خڀٵىبعـد خڀى٥ و ڄى٤ه خبؼځمن خڀععد بب خڀىڂ ..

وب خڀٹون خبغدي ٬ وخڀؽدني ٬ خبؼين يوٿ خـڂ .. ڄى٥ٹص خوخپ و ڄى٤ه خڀسٽنن خبؼځمن خڀىڂ

ټڀٻ بضٿ خڀعفد خڀ٭ذ وخخوىن وؤظخٺ آد خڀى٥ بب يخد"، ب ؤوځىي بب ٸد وظى٭ىخ –هىذ ٸدخن وشمدپ "ن

ز بكى ظټعدن خڀٸص و ڄى٥ٹص "ىٽدوؿ" بلي ڄع٭مخض خڀن خڀىخٸ٭ص ب شمدبؽد خڀٱبي، و٥ځٷ ٬ځهد خڀىڂ ڄٹد٤٭ص ىودن .

ڄبرخ٤ىص خبؼٱىڀص خڀععصڄلځص خ

)ب خڀٹون خڀؽدني ٬ وخڀؽدڀػ ٬(: ب ي خڀٵعش س٥ط ٬ځ خڀ٭دب خڄ وخلش ڄـه ؤټـبر خڀٽىخغ خڀعدبىص، وڀٻ ب ڄسعؤ خڀٹن خڀؽدڀػ ٬ خبؼي، ٴٹ خ خبؼٱىپ ڄه ؤزىدء ـىٽودن ڄىد٤ٷ آد خڀى٥ وٸ وڀط ب

ڀسىن وخبؼمن خڀىد٤ش ، د٬ن بب ټر وي ټدڃ ٴځىپ خي خڀٹسدجٿ خڀص ، و٨ه زدڀٵ٭ٿ ٬ى لٽدڂ خبؼٱىپ خوخجٿ و٬ص بوعٹدڂ ، وب ىٹـ ځسص ڄ٭ديص ڀڂ ٴدوعٹمىخ ڄه خبؼځمن ؤ

Page 28: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

28

خڂ ب ي خبؽفمص خڀبرزص ىي خبعمد٬دض خڀىٴص خڀب ؤ٠ٵط ڄ وخبؼٹدوڄص خڄص ٵعهد خڀـ٭سص لـػ ٬ځ خڀىد٢ خ

ظ٭مٹط ـو خڂ زن بصدن خڀٵلن و٬دڄص خڀىد ز٭ ؤن ٴٹ ٥دء خڀ٥سٹص خبغدټمص خڀب ټدوط ظٹىڂ بحمدع وخڀٴد٪ ٬ى ..

وڀٽه دء خلله ؤن هع خڀععد ڄه ڄځىٺ خڀٹسځـص خڀسـص بب وعد خڂ ب ٬هڃ خڂ، وڄه ب زؤض ڄىـص ـش ڄه خ

خوعض بب ڄى٥ٹص خڀٹڂ وهىذ ود خبعىىزص شمدپ خڀسم خىي وبح خبػ بب سند خڀٱزص ، وخعمض ي خبؼىـص ڄه خڀعىـ٫ خڄ لب ڄىعٳ خڀٹن خڀدي ٬ ، وبفد ټ ىد ؤوـ ب

ڄه خڀټ نهدص خڀٹن خبػدڄ ٬ خ٬عىٷ خڂ بصد٬دض ټؽنش خڀٸن ..

وب عىٸٳ خوعد خڂ لب ز٭ ٨هى خڄبرخ٤ىص خڀوص خڀٹص خڀب خوعٸط ڄى٥ٹب ٸدخن وبعخودن وخعىڀط ٬ځهمـد

ڂ، ٴٹ ـدء ي خڀٵ٭ٿ خڀٹىي ڄـه 1556و 1552ٴمد زن ىب ودودض )ؤڄخء( خڀٹڂ خبؼځمن وڄه خظخٺ خڀ٭ؽمدون ڄـه وـپ

ى٤هڃ خڀدص وؤلٴهڃ خڀ٭ٽص ، وټـڀٻ ڄـه ودلـص ٠ٱخبعمد٬دض خڀىٴص ، لػ خوع خڂ زٵ١ځهڃ بص٭د ب ـىـىذ ـىـد وټدوط لىخٺ ـءخ ڄه خڀوڀـص خڀ٭ؽمدوـص ، و٭ـٲ

Page 29: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

29

خبؼځمىن ٴهد خڀىڂ زدڃ خيـد خڀه ٽځىن دڀسـص ـٽدن بصهىص ؤيـدد خض خبغٽڃ خڀخب ..

وىد ڄٵدٸص ظدبىص ظعمٷ ڄىد ز٭ خڀعإڄـٿ ، ٴٵـ ٨ـٿ خڄبرخ٤ىص خڀٹص خڀب خ٬عمض خڀعىن زدڀٹىش دص بؽد ب زي خبؼځمن ب عىٸٳ لٳ خڂ خڀځم، زـٿ خڄعـض خبؼىــص خڄص وب ظىم وپ خڀٹن خڀؽدڄه ٬ ، وــ٫ خڀـ ب

دبؼـځمن ب ٬هـ خڄبرخ٤ـىش ڀٻ بب ظىٸٳ ٬مځدض خڀس٥ زټدظه خڀؽدوص ، لػ ٹىپ ٬ىهد ز٭ خبؼاون خڀو ؤنهد وـض ب خڀه خڄ ٬ٹوص وؤځص ؤټؽ ڄه خؼىټص خڀوص ب

بؾدپ بسه خڀ٭ىذ خڀسوص ...ټدوط ټدظه خڀؽدوص وٲ ؤٴهد ظسي خلعخڄـد ڄځمىـد

دد ظعد خڀٵىبعد زڃ خڀـني وټـدجهڃ ڀڂ، وٸ ؤؼد ب٬فووق خبؼسديش وخبؼؽدزش خڀب بسوخ د، وټدوط ظـعمنى ؤن ٽعـر خڀو ڄه ؤزىدء ٭سهد ي خبػدج خبغ١دص خڀـب ٵعٹـونهد ..

ڂ خوعهدؾ دص ڄه خڀعدڄك خڀني ڄـ٫ 1764وڄه ب زؤض ٬دڂ خبغ٩ خڀ ټدن ڄٵو٠د خبؼځمن ب ظٽه ڄ٭هىيش ڄه ٸسٿ، ٴٴ٭ط

٬ځ خڀععد ؤ وځىخ ٬دمعهڃ ٸدخن ز٭ ؤن ٤يوخ ڄىهد، وڄىمعهڃ لص زىدء خبؼدـ وڄخ ظ٭ځڃ خڀٹآن ، وخبزض ڄـه بذـدڃ

Page 30: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

31

و٥دء بؽد ب زي آد خڀى٥ خبؼځمص ڀعى٣ خڀعفدش وخٸعدي خڀو ..

خڄبرخ٤ـىش ټـدظه وخعٵدي خڀععد بدىدن خبغص خڀ ؤظدلعخڀؽدوص ٴممځىخ ڄ٭هڃ خڀ٬ىش خڄص بب خبؼىد٤ٷ خڀب ټدوط ظخپ ٬ځ خڀىؼىص ، وزڀٻ يوٿ خڂ بب زٽند وـسند خڀٱزـص وٸدخن ، وظٱځٱځط خبعمد٬دض خڀىٴص خڀٹديڄص ڄه آد خڀىـ٥ ب

شمدپ خڀٹىٸد ...

البعز الحطار لاتعار الإشلا:

زني "ٸعسص زه ڄځڃ" وخب وخدن ؤوپ ڄف ـدڄ٫ ب بخد .. وظنخ ٬ځ خبؼځمن خبعي ؤٴب بؽڃ ٸعسـص بجـىخ ؤيخء ـ٭نش

خڀش زځٱعهڃ خڀٵدص .. وڄه ؤـٿ ڀٻ ظبصط بؽڃ ڄ٭دني خڀٹآن .. وخ ب خبغٹٹص و٬ بودني وزنش ودٴش ڄه ـدور ٸدج ڄځڃ

بؼ ي ل١دش ـش ظعى٬ر ٴ٥ش خوـدن ولدزـص اخڀ٭ص ڄ٭د .. وٸ ؤؼسط خڀعده ز٭ و٩ ٸعسص زه ڄځڃ .. ٴځـڃ لب ؤظٹىىخ خڀځٱص خڀ٭زص وټعسىخ ـد .. ځسػ خبؼځمىن ىدٺ ٤ىو٨ه ڄه ؤزىدجهڃ ؤ٩٬ڃ خڀىدض خڀب وڄط خڀٵٽ خـڄ

خڀ٭زص وٵهد .. وڀـى ٠٬ـط وٵـ وخبغ١دش خڄص وخڀځٱص ڂ خڀش زٱن خڀځٱـص خڀٹ١ص ٬ځ وخل ڄه ؤي٬دء خڀٵعىي خڀىڂ بغ

Page 31: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

31

خڀ٭زص .. وڀط ؤعس٭ ؤن ع٢ بـديش خڀځٱص خڀ٭زص و٭ٹ بعـدن بڄعمدودض ٴهد ڀځىد ٸسٿ يوىپ خبؼدـ ...!!

ٹىپ خبؼٹ ب وٳ بڂ ؤٿ ڄد وخء خڀىه ټمد وي ب :261ټعدذ "ؤله خڀعٹدڃ"

"ؤ٬ځڃ ؤن خ خبعدور ) ٹ ڄد وخء خڀىه( ؤور زـي خلله ظ٭دب وؤټؽد ونخ وٴٹهد و٬مدش .. وسص ب خڀ٭ځڃ وخـعٹدڄص ب ځڃ خ، و٬ځ خبعمځص: خڂ ز ٤ي خڀه ، وؤيوڂ ـهديخ وؤ

وخڀ٭پ ٨د وخڀٵٹ ڄد، وڄى دزي ؤټؽ ڄـه ؤن وخڀځ٥دن ٸى ظىٳ...".

ب ؤوخو خڀ٭ه خڄى ٨ه ؤزى ڄځڃ خبػدني ؤټـبر ي٬ـدش خڀ٭سدن وى خڀوڀص خڀ٭سدص .. وزؤ خبػځٵص خبؼإڄىن لٽم وى و[ ٴمٽػ ٴهد ط ىىخض برىڀط ٴ ي خبؼىص بب ڄټـ ]بد

ــ 204د ڀځ٭دب خڄ ټځ لب بوعٹٿ بب زٱخي ىص ) ڂ(.820

وڀٽه وص وخدن ټدوط ټؽنش خڀعٹځر .. لػ ٨هض د ؤ لدټمص ظىخؼط ٴهد خبغٽڃ .. لب خوعه خڄ بب ؤن ؤش آپ ٤د ٴإسمط زدڀٵ٭ٿ ؤش ڄدڀٽص س ڄعٹځص .. وؤيي خ ٴمـد ځ٥دض خلمحځص ٬ه خبػٴص خڀ٭سدـص ب ؤوٸـدض ز٭ بب بوٹدٶ خڀ

٥خذ ؤڄىد .. لٽمط ؤش خڀ٥دن )وـڃ ڄـه ٠٭ٵهد وخ٠

Page 32: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

32

ؤٿ ٴد( وخدن وڄد وخء خڀىه ؤټؽ ڄه وٳ ٸن .. وټدن ٤د زه خبغن ڄا ي خش ٸدجخ زدخ ڄه ٸـىخي خبػځٵـص

ـ .. وټـدن خڀ٥ـدىن 205خبؼإڄىن ٸځي وص وخدن ىص بؽڃ ڄىخر ڄعىى٬ص .. ـد ؤٴخخ عمع٭ىن ز٭ص خڀ٭ځڃ .. وټدوط

ټ خزه خڀىن ب ټعدز "خڀٵهط" ؤن عص ڄىهڃ ټدوىخ ـ٭خء .. ؤڄد ٤د زه خبغن ٴٹ خعه زٽعدذ ڀ ؤځ بب خزىـ ٬سـ خلله ٬ىڄد ٬ى خبؼإڄىن وخڀد ٬ځ خڀٸص . ټدن خ خڀٽعدذ ٭عبر ب وٸعـ

مٷ خڀى٩ش خڀدص بدؽدزص يعى مدذ خبؼځٻ وخڀځ٥دن ، بس ز٭ووق خڀعدڄك وخڀىٵد بب ؤ٬مدٶ خڀىٵ خوـدوص وخبؼـٽض خـعمد٬ص .. وټٵص خڀع٭دڄٿ ڄ٫ خ ټځ زإڄؽٿ خڀ٥ٶ .. بفد ؤؼـد ب٬فدذ خبػځٵص خبؼإڄىن ٴإڄ زىى وظى٭ ٬ځ بصـ٫ خڀـىش ب

( 1خٸ٥د خڄص.)ځع ٸڃ ٬مٹص خبعـو ب ټدن خڀع٭ځڃ و٤ځر خڀ٭ځڃ وخلعخڂ بض

خعم٭دض خڄص زأد خڀى٥، وٸ لغ ؤن خ بظٸى لدڀص ـ. وفٿ ب ټعدزدظ ؤن ؤٿ ي خبؼىص ټـدوىخ 610ني ىص

٭ځمىن ؤزىدءڃ خڀٹخءش وخڀٽعدزص خزعخء ڄه ه خبػدڄص، ٴةخ ظ٭ځمـىخ

ؤو٩ ؤټن بضص خلله ٳ و٬س خلله زىڀخٳ ب ټعدمـد: خبغ١ـدش -1ڀځعزص وخڀ٭ځىڂ وخڀؽٹدٴص، خڄص ب ٤دـٽعدن. وظ خبؼى٩مص خڄص

ڂ.1998

Page 33: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

33

هد ٬ځڃ خڀعفدش .. سـو ؤن خڀٹخءش خوعٹځىخ بب ظ٭ځڃ دج خڀ٭ځىڂ بدد ٴخڂ ز٥س٭ع بوٿ زإ وعٹ ٴهد ب خوٹ٭ط ٬ى ٨ځمدض خڄص وخبعهٿ وخيض ٴ خبغ١دش .. ټدن خ وخ٠مد ب ؤسدود ولب ب ـش ڄىودو زدڀٵځسن ..] و٭فر خودن بغدپ خبؼځمن

دذ بؾعم٭دتهڃ وو٩ـڃ خڀىڂ؛ ز ؤن حد ٴدخ ٬مٷ خڀٵدي ٸ ؤبيختهد .. ٴدڄص خڀ١دص بر ٬ٹىپ خبؼـځمن وبسٽـه ڀځـى٩ڃ

خبؼعسش ڄه ٸدڃ ..[ ب خ خبؼىدن خڀع٭ځم وخڀؽٹدب وب ٨ٿ خڀوق خڄص خڀـب بسف خڀ٭ځڃ وخڀ٭ځمدء وظ٥ځٷ ڀځمځٽدض خودوص لص خڀى٩ وخڀسمػ

ٹص خڀ٭ځمدء وخڀٵٵص وخبؼٵٽـه ب خٴدٶ وب خوٵ ظٵفض ٬سو٨ه خبؼس٬ىن ب زي ڄد وخء خڀىه .. ټدوىخ بلسص ڄه ؤه خڀـوخي ب ظده خبغ١دش خڄص ؛ ٴمه ـدڄ٭ خبغػ وبؿٹٹ وـؾ ڄه ي خڀسي عص ـدپ ؤٴخ: خڀسىـد وڄـځڃ وؤزـى يخووي

خڀـسي لفـص وخڀعڄ وخڀىدج وخزه ڄدـص .. ووؾ ڄه ـي خڂ ؤزى لدڄ خڀٱخب خڀ ٷ زٽعدز "تهدٴـط خڀٵـٵص" و "بلدء ٬ځىڂ خڀه" بؾي ٬مٹد ب ظد خڀٵٽ خـڄ ـخپ

عيي بب خڀىڂ ب ټعدزدض وڄىخٸٳ خبؼٵٽه خلمحؼن.وب خڀ٭ځىڂ خڀد٠ص وخڀ٥س٭ص ؤوـط ـي خڀـسي ؤزـ

خڀ٭دب خڄ، ټدن ڄىهڃ: خبػىخڄ ب خڀد٠ن وؤهڃ ب

Page 34: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

34

خڀد٠ص وى ؤز خبؼاڀٵن ٴهد، وخڀٵدني دلر ټعـدذ "ــدڄ٫ ٬ځڃ خڀىفىڂ وخبغټدض خڀمدوص" ب ٬ځڃ خڀٵځـٻ، وؤزـى لدڄـ

خڀ خوع٪ وؤوإ ـهدخ ڀځ خڀٵځٽـ .. ووسـٯ ب خبعىٸىزى بـمدٶ خڀٵدـ ؤزى ؤبض زه هٿ خڀسځى، وؤ خبعٱخٴد:

خ٥ى، وؤزى خڀٹدڃ زه لىٸٿ خڀىبي ، وب خڀ٥ر: ٨ٿ ټعدذ خڀخ لفص ب خڀ٥ر ب ؤووزد لب خڀٹن خڀدز٫ ٬ـ، وټـدن خڀخ ؤوپ ڄه خوع٪ وى٢ خبعخلص وڄخڃ خڀجسـٷ وټعـر ب ؤڄخ خ٤ٵدپ، وخبع وخبغسص، و٭عبر ټعدز "خبغدو" ؤټـبر

ص ٨هض زدڀځٱص خڀ٭زص وظبصط بب خڀځٱـص خڀظىـص .. ڄىى٬ص ٤سوخزه ىد خڀٵځىٲ خبؼهى ټدن ؤ١د ڄه ٬ځمدء خڀ٥ر .. وزـ ب خڀعإڀٳ خڀ٥بي ؤ١د ؤزى زٽ ز٫ زه ؤبضـ خوـىني ولٽـڃ خبؼ وخبؽو وخبعـدني .. وټدن ڄه ؤز وؤـه خبؼٵٽـه

ص ؼؼص ؤ٬ڂ ڄد ظخپ ؤبظدئڃ ظعـيي خبؼى٭ن ب خبغ١دش خڄب خڀٽعدزدض خبغؽص بب خڀىڂ، وڃ: ؤزى ٬ځ زه ىد وؤزـى وـ خڀٵدخبي وؤزى لدن بؿم زه ؤبض خڀـسنوني .. وټـدن خڀبــ

دلر ط وهش ، بټعر ټعدز ب ظٵن خڀٹآن ڄٽدوص ٴ٭ص ب خ خدپ..

"خڀدڄدون" ؤؼـ زـدڀٯ ب ؤلع١ـدن ټدن ڀوڀص انظبيبيخ: وظ٥ى خبغ١دش خڄص ب زي ڄد وخء خڀىه .. ـ٭ځىخ ٬دـمص

Page 35: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

35

لٽمهڃ ب بخد، وهض خڀسي ب ٬هڃ خعٹخخ وخيـدخ ټسنخ، وٸ خع٥د٬ىخ خڀ٥ش ٬ځ ؤبكدء خڀسي وخبغٵد٦ ٬ځ ڄص

نهد وٸخـد، وټدوـط ؤخ٠هد، و خڀٱخش وخڀٹسدجٿ خبؼٱنش ٬ه ڄبدخض ٸسدجٿ خڀسو وخڀ٬دش ڄه ؤټبر خبؼٽض خڀب ٬دوعهد خعم٭دض

ش . خبؼځمص ب خڀٹي وخبؼن خبؼعٹظى خڀى٫٠ خڀد ز٭ ٹى٢ يوڀص خڀدڄدون ٬ځ ؤ

ڂ، وڀٽه ب عم اء ب خبغٽڃ ؤټؽ ڄـه 1017خڀٱوىن ٬دڂ وتهڃ ڄه خڀـٹص وخع٥د٬ىخ ؤن ٬ه ٬دڄد لػ وؾ ٬ځهڃ

ىٵيوخ زدڀځ٥ص ب زخص خڀٹن خڀؽدني ٬ـ خبؼـي، وؤوـوخ بوٽمىن ټإڄخء ڄعٹځن ، وڄعىدٴن ڄعد٬ن ب ؤټؽ خلـىخپ

ڂ ...1220بب ؤن ؤ٤دق ڃ خڀٱو خبؼٱىب ىص و٭عٹ خبؼاوىن ؤن ؤڃ خسدذ ب ظٹځر خو٠د٪ خڀدص

خعٹخد وپ لٽڃ خڀٱوىن وخڀـٹص وڃ ؤـ خض و٬ڂؤىپ ظټص، ٽمه ب ٬ڂ خڀٹش ٬ځ بودء ځ٥ص ڄټص ٸىـص بذم٫ عدض خڀىدض وخڄدخض خبؼس٭ؽش، ٴٹ ټدن ؤزىدء خڀـځ٥دن بيٿ ټٿ ول ڄىهڃ بب خعٹپ زدڀځ٥ص ب بڄدخظ، وڀٽـه ڄـ٫

ؤن خڄخء ټدوىخ ٭عٴىن زدڀځ٥ص خڀڄص ي خڀٵٸص وخڀعڂ .. بڀځځ٥دن خټبر بعم٫ خڀـٹص ، وڄه ؤز اء إود خڀـځ٥دن

ڄځٽدي وخڀځ٥دن ىف ...

Page 36: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

36

وڃ ټٿ ث ب ظى٥ٵث ٭ځص خبغ١دش خـڄص ب ٬هـ خڀٱوىن ؤو خڀـٹص زٿ خڄعض ب ٬ه خڀځ٥دن بؿمىي خڀٱوـى

لػ و د خڂ .. 977 بب شمدپ خبؽى ىصوخعم خڀ٭٥دء خبغ١د ڀسي ڄـد وخء خڀىـه ڄعىخـځد ب وخدن ب ٬ه خڀـٹص ٴدي خيذ زدڀٵدص ، وخعم بمـى خڀ٭ځىڂ زدڀځٱعن خڀ٭زص وخڀٵدص ، لػ ٨ه ب ټىٵهڃ ؤز خڀ٭ځمدء

ڄـ خڀٱـخب وـدپ خڀدص وخيخش وخڀ٭خء ، ڄه ؤڄؽدپ ؤزى لدو٬م خبػدڂ ، وو٩دڂ خبؼځٻ وى خڃ خڀ خعه ز ؤزـى ٬ځـ خبغه زه ٬ځ زه بمدٶ خڀ٥ى ، ٬ى خبؼځٻ بڀر ؤن وخ

ڂ وزٹ ب ڄىس ب ٬ه وځٵع خڀځ٥دن ڄځٽـدي 1064ڀ ىص ڂ( ...1072)

خعه و٩دڂ خبؼځٻ بجهىيي ب خبغٵد٦ ٬ځ ڄص ـى خڂ و خڀٵٶ خڀ١دڀص خڀب بي٬ط خڂ و ودــص ٬ځـ ، ڄه

وبرىط ب ٬هي ٬ٸص خڀـٹص زدبػځٵدء خڀ٭سدـن ب زٱـخي، وخعه زعف٫ خڀ٭ځڃ وخڀع٭ځڃ ، وبڀ ظىر ؤ٩٬ـڃ خبؼاـدض خڀع٭ځمص خڀب ؤٸمط ب ؤبكدء خڀ٭دب خڄ و خبؼ٭د خبؼ٭وٴـص

دڄص"، وڄه ؤهد خبؼص خڀى٩دڄـص ب زٱـخي زدڃ "خبؼخ خڀى٩خڀب ټدوط بدؽدزص ـدڄ٭ص وڄخټ ڀځسمػ ب آن وخل، ؤٲ ٬ځهـد

Page 37: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

37

و٩دڂ خبؼځٻ زىٵ وخوعد بؽد خڀ٭ځمدء وخدظش ، وؤـسمط ـي خبعدڄ٭ص بمىـد مع ب زٹص خڀ٭دب خڄ ...

الحطار الإشلاو بعز الغس المغل:

خبؼٱىپ زي ڄد وخء خڀىه ب خڀ٭ٹ خڀؽدني ڄـه خڀٹـن ټعك خخڀؽدڀػ ٬ ٴځڃ بهوخ ڄٹدوڄص ظټ ڄه ـدوـر خڀـځ٥دن بؿمـ

خڀ ؤزعځ زإڄخء ڄعىدله ڄعٹدظځن ، زٿ ټدوط خش يوىخڄد خبغدټمص ب وىخڂ وٵهد ب ڄىد٬دض ش ..

ـ ةخ يوځىـد ټدن خبؼٱىپ ؤٿ زخوش وخص ٽىن خبؼن ٴو وبخـد وزىد وؤلدڀىد بب مخء ، وٽخ يڄض ڄن ڄوبظٸى ، و٬ىڄد لدوڀىخ ب٬ديش خبغدش بب نتهد خوب لب ظىع٭ خڀعفدش ب ظٽه ڀهڃ وبرش زديخش ٴځفإوخ بب ؤٿ خڀـسي ڀځٹـدڂ

زةيخش حىن خبؼن .. بب خـڂ و٬ىڄد ؤ٨ه خبغدټڃ خبؼٱىب "ظڄدنه" ڄـ

وخڀ٭ ب خبؼن خبؼعم١ش ؤ٬ع ؤڄخء خبؼٱىپ خوـون وؤوخ ب ڂ 1334ڀٻ بٴديخ ڀعٹدڀڃ خڀٹسځص ، ٴدوٹ١ىخ ٬ځ وٸعځىي ٬ـدڂ

... وب ڄىعٳ خڀٹن خڀخز٫ ٬ـ بنهـدض خڀوڀـص خبؼٱىڀـص )خبعٱ٥دجص( ، وسص بب "ـٱ٥د" ؤل ؤزىدء ـىٽودن ، وخوٹمط

Page 38: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

38

ي ڄد وخء خڀىه بب ٬ش يوض بوٽمهد ؤڄخء بؿځىن ، ٨ځـىخ ز ٬ځهڃ ظمى ڀىـٻ، عد٬ىن ٴمد زىهڃ ٬ځ خڀځ٥ص لب خوٹوى ىعم بب ٴ٪ آو ڄه ٴو٪ خبؼٱىپ ، ٴإزدي ڄځٽهـڃ وټـدن ٤دص ڄٵ٤د ب خڀٹىش ، ؤٲ ب ٸعٿ خڀىد ب ؤٵهدن ويبؽـ

عهؿ دص خدذ وخڀس٥ و٥سٹهـد ويڄٷ وزٱخي ، وټدن ى زىلص ڄىٹ٥٭ص خڀى٩ن ..

ٴځمد خعٹض ڀ خڄى ؤ٬دي زىدء بظٸى و ـد خڀٹـى وخبؼدـ وخبؼخ وخبؼعدـ وخبزد ٬دمص ڄبرخ٤ىـص وخـ٭ص خـدء ، وـ٭ځهد ڄټخ ڀځعفدش ٴدوع٭ط خبغټص خڀعفدص ، ز٭ـ

خي ٤ٷ خبغ، وټدن س ڄٹ٥ى٪ ڄى خڀٱو ؤن وٴ خڄه ٬ځ خڄعخبؼٱىب ڀسي ڄد وخء خڀىه .. ولـغ ز٭ـ ڄىظـ ؤن ظٹ٥٭ـط بڄبرخ٤ىع ټدڀ٭ديش ، لػ ـدء ڄه ز٭ي ؤزىدئي ٹدظٿ ز٭١هڃ ز٭١د ، بفد ؤظدق خڀٵص ڀس٭ ٸسدجٿ خوزٻ خعء ٬ځ ؤــخء ڄـه

خخ٠ .. ڀىٻ ؤڄخء دبغىن ؤظٹدء ڄـه وڀٽه ټدن ڄه زن ؤزىدء ظمىڂ (، ټدن ڄځمد و٬ـد ، 1447ؤزڃ خزى "دن" )ظىب ىص

وخزى خو "زدي ىٹ" ټدن بؿسد ڀځ٭ځمدء خ٬د ڀيزـدء ، ب ــدء "ؤڀىٻ" خزه دن ٴٽدن ؤڄنخ وخ٫ خ٤٪ ٬دبؼد خ ڄىخـر

عن خڀعټـص ڄع٭يش ب خڀ٭ځىڂ خڀ٥س٭ص ، د٬خ ٽعر خڀ٭ زـدڀځٱ

Page 39: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

39

وخڀٵدص )خڀ٥دـٽص( وڀ ڄاڀٵدض ب خبؼىٹ ، ٬ـنى زـدڀ٭ځىڂ خڀ٥س٭ص وخڀد٠دض و٬ځڃ خڀٵځٻ، وؤڄ زسىدء ڄ ټسن ب بظٸى. ٽخ ټدوط خڄى بذي ب زي ڄد وخء خڀىه ووخدن بزدن لٽڃ خبؼٱىپ وخڀعع ڄه ؤزىدء ـىٽودن وڄه ؤزىدء ظمى ڀىٻ بب ؤن

خوعه خڄ بب خڀسدون وڃ ز٥ه آو ڄه ز٥ىن خبؼٱىپ ..ز ڄه بخي ڄل٩ص ىد و ؤن خبغ١دش خڄص ټدن بؽد ڄه خڀٹىش خش وڄه خڀٹش ٬ځ بـعخذ خڀس ويڄٱهڃ ز٥دز٭هـد ود ب زديت خڄ وودسىخ ؤځهد خڀ٭خء خبػد لب ؤوڀحٻ خڀه بر

ڃ وظڄن زيڃ ټمد ٴ٭ٿ خبؼٱىپ وخڀععد.. وڀٽىهڃ زٿ ؤٴى ب ٸعځهىخ ؤوٵهڃ بػڄع ووي وڄىخـځص ٬دن ڄدخ٬عىٹىخ خڂ وټ

ل١دظ ب ؤبكدء خ.ڀٻ و يه ڀدج خڀس وڀ ڄٹىخ ٬ځ ٸىڄص ز٭ىهد خو

د ؤو ڀىود .. و ٭عٲ زدڀ٥سٹدض و خڄعدخض و خبغٹـىٶ ـىص خبؼىوؼص و زدڀعٵىٶ خڀ٭ى بعى ٬ځ ـى آو.. وڀ خبؽ

ب ٸم خڀؽٹدٴص ڄٽدن لعٹد خڀس ؤو بع٭سديڃ وٸهڃ .. وڄه ب ټدوط ل١دظ دلش آش بعى٬سط ټـٿ ؤوـىخ٪ خڀسـ.. وؤهمط ټٿ خڀ٭ىذ خڀب ٬دط ب ټىٵهد زإٴ١ٿ ڄد بسځٻ ڄـه

ش خڄص ظعفځـ ىـد ب ڄىخر وبزخ٬دض .. ٬سٹص خبغ١دوخلش ڄه ؤو ودجهد و ؤنهد ؤ٤ځٹـط خبغـص خڀٽدڄځـص

Page 40: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

41

ڀځ٭ىذ ڀٽ ظس٪ وظ٭٥ وظدٺ وظىهٿ ب وٵ خڀىٸـط ڄـه بشخض ي خبغ١دش وظى٭ڃ بخنختهد ...

وزى٩ش وخلش بؿدش ٺ خودن ڄي خڀٵٶ خبؽدجٿ زـن ي خبغ١دش وزن خبغ١دش خڀٱزص خڀب ڄٽىط ؤوزـد ڄـه ٸهـ خڀ٭ىذ ب ؼغ ٸدخض ڀعىهر ؼوختهد وظع٭سد وظعټهد ز٭ـ ڀٻ ٴص ڀځٵٹ وخڀعىځٳ .. ز٭ ؤن خعٹ٥سط ٴحدض ڄه ؤزىدجهـد ڄٽىعهڃ ڄه خڀع٭ځڃ وخڀ٥ش وخڀځ٥ص ٬ځ ـ٭ىڃ .. ڀـعم

د ٬ځ ي خڀ٭ىذ وڀععم ڄدب خڀٱذ خڀىهر وخع٭سدي ڄځ٥خودوص ٸدجمص بب خز .. ي خڀىش خبغٹٹص ڀځ٭ٸص خبشص زن خڀٱذ وزن خڀ٭ىذ خوي :] ٴمه وـهص و٩ڃ[ ٬ٸـص خڀ خبؼ٥ زدڀ٭س خبؼٹهى .. ٬ٸص خڀىسـٿ زدڀى٠ـ٫ .. خبؼعإڀـ

دب خبؼىع٪ زدبعدٿ خڀي ٹ ٬ځ خڀ٭سٹ زدبغش خڀٱبي .. خڀ٭مد خبؼعىپ ... دلر ظن ؤڄىي زىٵ .. خڀٱني خبؼعٵ١ٿ زدڀخڀٲ وخڀىـدص و خڀٽخڄص زدبػ خڀـوث خبغدٸـ خـدبي

خبؼىذ .ڄه ي خڀ٭ٹش خڀٱزص خڀخـىص ظـ ټـٿ خـدءخض

ٹآن و٬ځ وبي خـڂ وخبؽفمدض خ٬ڄص ٬ځ خڂ و٬ځ خڀ.. خ ڄدٹىڀىو ب مٵهڃ وب ټعسهڃ وظـبودتهڃ ]وڄـدبزٵ وڃ ؤ٩٬ڃ[ .. وبوبن ؤل ؤونى ٠ خبغىخ ؤو خڀعٵدڃ زـن

Page 41: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

41

خڀ٭ٹء وخبغٽمدء وؤمدذ خڀىىخد خبغىص وؤود خ٬ٲ ڄىهڃ خڀٽـؽن ڄـه ]وڀٽه اء ڀ زڃ ڄه خڄ حد[ .. ټمد ؤ٬ځـڃ ؤن

زڃ خڄ ؤٸىپ لؽدڀص ڄه خڀس وٸ٥د٪ خڀ٥ٷ وڀٽى ؤٸىپ بنهڃ ڄ٠ وبوعدـىن ؤو بب خڀ٭ؾ خڀىٵ وخڀ٭ٹځ ڀ٭ٴىخ خڀـىش خبغٹٹص ڀوه وڀځ٭دب زإي .. وڀععٱ و٩تهڃ بب ڄټ خڀٹـڃ

!. خوٸص ڄه خڀ١من خودني خبغخڀععد خڀه ؤد٬ىخ خڀٵى٠ وخڀڄد وخڀسد٬ص ؤ٬ىي بب خبؼٱىپ و

ب خڀ٭دب ٸد وزد لب خعوخ زدڂ .. ٴٽدن خـڂ ـى يوخئڃ وڄ ٵدجهڃ ڄه ٬ځٿ خڀخـص وخڀىلـص وخودوـص خڀٱځ٩ص .. ټدن يوخئڃ ڄه خڀٽخص وخلٹدي .. وڄه خڀى٬ص خڀٹسځص

زدـڂ بب زىـدش ل١ـدش ڀځعىر وٵٻ خڀڄدء .. برىڀىخ وڂ و٬ځڃ ]ٴهٿ ىدٺ يڀٿ ؤ٩٬ڃ ڄه خ ٬ځ ٬سٹص خ خڀه خڀ٭٩ڃ ..؟![ ... ؤٸىپ: ببذ ؤټؽ خعمدڂ ڄځىٺ خبؼٱىپ لب وـڃ ب ؤ٠٭ٳ ؤلىخبؽڃ بب ظ خڀٹى وزىدء خبؼـدـ وخبؼـخ ..

خ٠لص .. وڄه وڀٽه ؤټؽ ڄد زٹ ڄه آؼدڃ خبؼ٭مدص خڀخٸصؤٸڂ ي خ٠لص ٠ك خڀه ٳ خڀه خڀسدوي )ظىب ـىص

ڂ(، ټدن ىد ټد بىدڀ٣ خڄخء د٬د بڀـهڃ زدبغٽمـص 1258وخبؼى٩٬ص خبغىص زٱص بق لدبؽڃ وؤلـىخپ خبؼـځمن .. ټـدن لد ٬ځ ؤن س٭ ځ٥ص خڄخء خبعهځص زدڀه ٬ه ڄىدز خبؼځمن

Page 42: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

42

ٵوخ يىهڃ .. وڀ ب خ دڀص ڄهىش بب "لسـ" لب و خڀځ٥دن "ـٱ٥د" ٸدپ ٴهد: "بخ دي خڀٵهدء ٴ٭ځ خڀٵ١ء وخڀ٭ٹء ؤن ځفإوخ بب خو٭خپ .. وبخ لٿ خڀٹ ڄٽـدن خبؼىـبر

ٴدٴ١ٿ ؤن عع خبؼىبر" ..

٭سـد وڄه خ٠لص خڀب زىط ب ٬ه خبؼٱىپ ٠ك ٸؽڃ زه خڀخبؼ٭وٲ زدڃ "دي وخ" خڀ برىپ بب ڄـخ ڄٹـ .. خي خبؼځمىن ڀ ظ٭٩مد وز بظسد٤د وپ ٬هـىي خڀ٥ٱـدن خڀوـص خڀٹص .. ټمد ؤسك ڄخ ڀځعم خڄ وخعمخع ؤڄـدڂ دص خڀٹم٫ خڀني وخبؽفمدض خبغديص خڀب ڄدهد خڀى٩دڂ خڀىٴب

.. ووىد ز٭ بڀٱدء ٴ١ص خبغؿ بب زط خلله خبغخڂ ٠ خبؼځمن ...

ٹ٥ط خڀوڀص خڀعمىص ب زي ڄد وخء خڀىه ب ڄعهٿ خڀٹن خڀدي ٬ خبؼي، ٸ١ط ٬ځهد ؤش خڀسدون ، خڀه ظٵـ٫ وسهڃ بب سدن زه ـىـى زه ـىٽودن ، وټدن ؤن سدن خټبر

ود ٸ ڄىم ٸ٥٭ص ڄه خ ؤٵٿ نهـ خڄن زد٤ىودن لدټڃفىن ، ٴإو سدن بهعذ خڀٹسدجٿ خبؼعدبطص بػىخڂ لب بسٽه ڄه

خڀ٥ش ٬ځهد ..

Page 43: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

43

ب ظى٭ڃ زي ڄد وخء خڀىه زدعٹخ ٤ى ، وؤيي خبك٥ـد٢ خعم٭دض ٴهد بب بوٹدڄهد بب ؼغ يوض ٠ـ٭ٵص ب ؤوخوـ

عمض ب ٠٭ٵهد وبزځٵهد وپ خڀٹن خڀعد٫ خڀٹن خڀؽدڄه ٬، وخ.٬

ب ظځٻ خؼىدء ټدوط يوڀص ود خڀٹص ظعىځـٷ ب لـڃ خڀعده .. بعٹځط ؤو ٬ه خبؼٱىپ خڀععد ب ؤوض ظٹىي وظعىـ٫ وظع١ىڃ ڄ٥دڄ٭هد خڄبردڀص ب خڄدخض خبؼځمص خبؼىٹـمص ٬ځـ

وىخڂ، وبڄدش ـىٸىي.وٵهد و: بڄدش بخد، وبڄدش وىي و

Page 44: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

44

Page 45: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

45

الفصل الثاني

روسيا القيصرية

Page 46: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

46

Page 47: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

47

٬ىڄد زؤ خڀٱو خڀو ټدوط بؾعم٭دض خبؼځمن ظعټـ ب ؼغ ڄىد٤ٷ ؤدص:

% ڄـه 75آد خڀى٥ )زي ڄد وخء خڀىه( وټدن ٽىهد بؾمى٪ خڀٽدن خبؼځمن.

خبؼځمن.% ڄه 12ڄى٥ٹص شمدپ خڀٹىٸد وټدن د % 13ڄى٥ٹص لى نه خڀٵىبعد خو٣ وـىىذ خوخپ ود

ڄه خبؼځمن.ټدن ؤوپ خلعٽدٺ زن خڀوڀص خڀوص خڀىڀش وزن خبؼځمن ب خبؼىد٤ٷ خووزص خڀب ظٹ٫ خڀىڂ ٠مه خبردي خڀو وؤ٬ـنى ـد لى نه خڀٵىبعد خو٣ .. وٸ ف٫ خڀو ٬ځ ي خبؽفمـص

ش ظٵٽٻ خش خبغدټمص خڀب ټدوط برٽڃ ود زدڃ خڀٹسځـص خبؼسٽ خڀسص وڃ ڄه ؤىپ ڄٱىڀص ظعدص ..

بع٥د٬ط ود زٹديش ڄځٽهد خبؼم "بٵـدن خڀـر" ؤن ڂ و٬ځـ 1552ظعىب ب ي خبؼلځص خبؼسٽش ٬ځ ٸـدخن ـىص

ڀـود ڂ. وبند ڄى٥ٹعدن ظٹ٭دن ب ٸدش ؤووزد خ1556بعخودن ىص .. و١٭ط دظدن خبؼى٥ٹعدن ڀځمځمن بؼش ٸون ڄه خڀڄه ٴمد زن

خڀٹن خڀؽدڀػ ٬ وخبػدڄ ٬..خ: ؤن خڀـو ټـدوىخ ي لٹٹص ظدبىص ك ؤن و٭هد ـ٠مه خڀ٭ىذ خووزص خڀب و١٭ط ڀځ٥ش خڄص بؼش ٸون

Page 48: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

48

خڀـ٭ىذ وټدوط ٬دمعهڃ ڄىٽى ٠مه ي خڀـ٥ش، ؤڄـد خووزص خوي خڀب و١٭ط ڀځمځمن ٴٽدوط خوڀ )ؤسدود(

٬ځ ڄي بشدوص ٸون .. و٭ىذ خڀسځٹدن بؼش بطص ٸون ..وټدن خڀو ٽىىن ڀځمځمن ڄبهد ڄه خلعـخڂ خڀـ

ز٭ٹش خڀىٹ ؛ و٩خ ڀعٵىٸهڃ –ب وٵ خڀىٸط –و٭ون بخءڃ ټڂ ڀ خعىعدـد ڄه ٬ىي وڀٽـنى خبغ١د وخڀ٭ٽ .. خ

(.1ؤوٹځ وٹځد ٬ه ڄاون ىٴط)ب ظٽه ڀځوڀص خڀوص ىخء ب ٬ه ڄځٽهد بٵدن خڀـر ؤو ب ٬ه ڄځىٺ آپ وڄدوىٲ خوخجٿ دص ٸىڄص وخ٠مص ووديخ ڄد ټدوط تهعڃ زعى٩ڃ ٬ٸدتهد ڄ٫ خڀ٭ىذ خبؼٱځىزص .. وببمد ټدوط بسد

ه وخيڄدؾ .. وڄـه ب ٬ىڄـٿ خبؼـځمىن ب ٸـدخن خڀٱو وخڀٹ وبعخودن ټ٬دد ڄه خڀـص خڀؽدوص لٹىٶ بؽڃ .

ټدوط ىدٺ ڄسديت ٬دڄص ٤سٹهد خڀو بذدي خڀىسء خبؼځمن:

ؤن بىعد خڀىسٿ خبؼځڃ ټٵ ڀ ڄه خڀىسء خڀـو وؤن ٭عىـٷ خبؼمص.

ؤو٩ ټعدذ "خبؼځمىن خبؼىىن ب خبردي خڀىٴب" ظإڀٳ ؤڀٽى -1

زىفه ودوعد ڀىڄن ټځٽفدي. ظبصص ٬س خڀٹدي ٠ځځ. زنوض: . 1989يخ خڀٵٽ خبؼ٭د،

Page 49: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

49

وڄـديش خ خوعد خڀسٿ ى خڀعـڄن خٸعـدي وخڄىخپ.

ون ڀځځ٥ص خڀوص زدبؼٹدوڄـص ٴـةن خڀعـٵص خڄد خڀه ع خبعص خڀٹ خلمحعىڂ.

٬دڄٿ خڀو خڀه خڄ ڄ٭دڄځص ڄهىـص وـځ٥ىخ ٬ځـ ـبروتهڃ ب خبؼن لػ ڄىخ بص٫ خبؼدـ ووٵىخ خبؼده وؤسك

.خڂ بؿدخ ب خڀٹي زن خڀٵلن .وٴ ٬ځ ڄځم خبؼن ؤن بىعدوخ زن ب٬عىدٶ خبؼـمص ؤو خڀٹعٿ .. وٸ لٹٹط ي خڀدص ز٭ خڀىفدق لػ ٸسځط ٸځص ڄه خڀ٭دجض خڀععص خٸ٥د٬ص دص خوڄدؾ خڀوص .. وڀٽه دڀسـص خڀىسء خڀععد ٴ١ىخ خڀعو و ٴ١ىخ ب٬عىدٶ خبؼـمص ٴـڄض

ؤخ٠هڃ .. وبرىڀىخ ب نهدص خڀٹن خڀدي ٬ بفعځٽدتهڃ وىيض بب ٤سٹص ـش ڄه خڀعفد خڀىدـمن .. ؤڄد خڀه ؤټـىخ ٬ځـ خ٬عىدٶ خبؼمص ٴٹ ټدوىخ ١مون خبغٹ ٬ځ خڀو، زىمد ر

ـدپ خڀه خبؼ٥ويون بب خڀٹي ڀىبؾىخ ب ؤود٢ خڀٵلن .د وپ خڀٹن خڀدز٫ ٬ ؤض ڄىـص خڀعى٫ خڄبردب ڀو

وخڀىٳ خوپ ڄه خڀٹن خڀؽدڄه ٬ ٤ىخپ لٽڃ ز٥ـ خټـبر وټدظه خڀؽدوص وب ځمٷ زدڄبرخ٤ىص ن خڀهٿ خڀىخٸ٫ ب ٵىق

Page 50: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

51

ـسدپ خڀٹىٸد خڀمدڀص خڀٸص .. ولب خڀ٥ش ٬ځ ټدوط ببظـص ٴٹ٣ ..

ب خڀٹـڂ ؤټـبر ب ٬ه ؤڀٽى خڀؽدني وخـ خبؼځمىن خڀععد ټدؼص يڄض بؾعم٭دتهڃ. ٴٹ دي خڀٹـ ؤڀٽـى ؤڄټهـڃ وؤخ٠هڃ وڄىمهد ڄخء خش خبغدټمص، وخق بهځـر بب خڀٹـڂ ڄعى٤ىن ڄه ب زي ؤووزد ټدن ڄه زىهڃ خڀىوـدون وخبؼـدن وخڀو وخوټخون. و٨ٿ اء خبؼعى٤ىىن ٴ٭ىن خبؼځمن بب

خڀٹدلځص خبعيخء يخوٿ س ـش خڀٹڂ وبودونهڃ لب ب خخ٠٭ ؤڄدڄهڃ ىي خبؽفش بب خڀوڀص خڀ٭ؽمدوص خبؼځمص .. لػ وؾ

ڂ، خـعٹوخ ب ظټـد 1893و 1873ڄىهڃ ڄځىودن زن ٬ـدڂ وخٸدڀڃ خڀ٭ؽمدوص خوي ڄؽٿ وڄدود وزځٱدد .. وب سٷ ب خڀٹـڂ

ڂ ىي ـدڀص ٱنش 1917ش خڀسځٵص ب ؤټعىز ٬ص خو٥ٶ خڀؽىڄ٭ىش بردد ټعٿ ٽدوص ڄه خبؼعى٤ىن خڀو وخووزـن ..

يڄد عدڀن ظڄنخ ټدڄ ..لدوپ خڀو وپ خڀىٳ خڀؽدني ڄه خڀٹـن خڀؽـدڄه ٬ـ خڀلٳ بكى خڀٹىٸد خڀٸ )ؤزفدن( وڀٽىهڃ خظوخ ٬ىهد بـٵٹن

خڀٱو ڄش ؤوي ب ڄ٥ځ٫ خڀٹـن خڀعدـ٫ ٬ـ .. .. ب ٬دويوخ وڀٽىهڃ ؤڄدڂ خبؼٹدوڄص خڀش ب ع٥٭ىخ ؤن ٵ٠ىخ ٬ځ ؤزفدن ٥ش لٹٹص ٴإزٹىخ خبغٽڃ ب لٽدڄهد خڀدزٹن .. وڀٽىهڃ بعإوخ

Page 51: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

51

ؼدش خڀٵب زن خظخٺ خن وـنخنهڃ خڄه ڀعىٵوخ ٸـىتهڃ فمض خبؼٹدوڄص خڄص ٠ خڀو وڀٽـه ب خ خڀخ٪ .. ٴع

لب ٸدڄط خڀؽىش خڀسځٵص .. –٨ٿ وٵىڃ ڄ٫ ڀٻ ٠٭ٵد

الرط في شب قازاخ:

خڀٹدخٶ ؤو خڀٽدخن هىذ بفعش لب خبغوي خڀىص .. ټدوط برط خبغمدص خڀوص ڄى نهدص خڀٹن خڀدز٫ ٬ .. و ـ٥ش

بب ظ٥ىد .. لب وـوخ ٴعهڃ ڄعىخ٠٭ص ټدن خڀو ع٥ځ٭ىن ٬ىڄد ور خ٪ زن خبؼځمن ڄه خڀٹسدجٿ خڀٽدخوص وزن خڀسىن ٬ځ خبغوي خڀىص .. ٴعوٿ خڀو بؼد٬ش خڀٽدخن ب لـوڃ ڄ٫ خڀىن .. وڄه خ خبؼوٿ خع٥د٬ىخ ؤن بوىڀىخ و٫٠ خبغمدـص

ظبهد بب بلعپ بع٥دني ڄسد ..دءض ؤوپ ڄىـص ڄه خبؼـعى٤ىن خڀـو وخوټـخون ٴف

ڀٽعمىخ ټدخن وبودوخ خبؼځمن ٴهد بب يــص خوعىـدٶ. وټدن ي خڀٵ٭ٿ ڄه ـدور خبؼؽٹٵن ڄه ٸديش خبغټص خڀٹىڄص خڀٽدخوص ؤن خڀعمٹىخ ب ڄٹدوڄص خڀو زدبغټص خڀدص ڀځخز٥ـص خـڄص

ي ب ڄلځص لٹص .زٹديش ظعد خڀٵىبعد ټمد ى

Page 52: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

52

الكقاز العىال:

بدد ٽىن خڀٹىٸد خڀمدب ى خبؼى٥ٹص خڄص خڀب وخـ ٴهد خع٭مد خڀو ؤ٬ب ڄٹدوڄص ٬ځ ڄي خڀٹون .. زځٱط وتهـد

زدبعهدي خڀ ؤ٬ځى خڄدڂ "ڄىـى ؤوـىڄد" .. ب 1773ىص ٴص خبؼص زٹديش خڄدڂ ظىخځط خبؼٹدوڄص خڀ١دص وپ خبغټص خڀى

( ب خعاوٵط ز٭ ڀٻ زؽـىش 1859لب ٬دڂ 1824دڄٿ )ڄه ڂ .. ب ظىخځط ؼىخض خڀٹىٸد 1878و 1877يخعدن ب ٬دڄ

خڀمدب .. وڀ خبؼه خڀ وخي خڀىڂ ب خڀدن ب لځٹـص ب ظىهد ځځص ٤ىځص ڄه خبؼٹدوڄص خڀ١دص .. وخبؼىخـهدض خڀبرزص خڀب

خڀٹىخض خڀوص ٠ ي خبؼٹدوڄص .. بفد ىإب ٬ځ ظٵدځ ٬ىـڄد وعىدوپ بصهىص خڀدن زعٵٿ ؤټؽ.

ټدن و ود خڀٹص بؽي خبؼى٥ٹص ٬سحد ب ظعممځ خڀوڀـص ىخء ڄه خڀىدلص خٸعديص ؤو خبؼ٭ىىص .. وڀڀٻ ب بردوپ خبعـى

ٴهد، وټدن ٽدنهد ڄى٫٠ سـص ڄـه خڀوص و خبؼىد٤ٷ خبعسځصخڀځ٥دض خڀوص خڀب خټعٵط ٴهد زإ٬مدپ خلمحدٴ٩ص ٬ځ خڄه ٸـ خع٥د٬عهد .. وخلعٵ٧ خڀىسء خڀـټ ب "ټبريـد" وب ؤٸځـڃ "ؤوعد" وؤخ٠ يخعدن خبػسص زدڄعدختهڃ ؛ وڄه ب ٨ځىخ ٬ځـ

ؤڄـد خڀٹـديخض وجهڃ بؼمځٽص آپ وڄدوىٲ ڃ ٬خجهڃ ڀځو. ٴٹـ –وټدوىخ ؤټؽ وٵىخ وخوعدخ ب ؤود٢ خبعمدن –خڀىٴص

Page 53: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

53

٨ځىخ ٬ځ ٬خجهڃ ڀځمع٭مه خڀو وب ظىٹ٫٥ ڄٹدوڄعهڃ خڀـص بؽڃ برط خص خبعهدي خڄ.

غس آشا الشط:

ب ٬ه خڄبرخ٤ى ؤڀٽى خڀؽدني بوعٹځط ود بب ڄلځـص ٴٽدوط زڀٻ بـعځٵص ٬ه يوڀص وخڀي خڀـب خظـمط خڀىمى خڀؤبظدب

ـهدتهد خڀسنوٸخ٤ص خڀ٭ٽص .. ىد خوعځٵط خڀوخٴ٫ خع٭مدص زعىٴإسمط ظ٭ ڀځمىپ ٬ځ خبؼىخي خبػدڂ خڀڄص ڀىد٬ص خڀىـؿ

خڀب خعمؼط ب ود ب ڀٻ خڀىٸط ..ڂ وزـڀٻ خوٵـعك 1855زؤ خڀو زٱو "ظمٽىط" ىص

دڄهڃ خڀ٥ٷ بب خبؼىد٤ٷ خڀىخٸ٭ص ـىىذ "ن يخد" ؛ ٴعٹڄىخ بكى ؤڄ، وٴ٠ىخ خبغمدص ٬ځ ؤڄن بخـد ٤1865ٹى وخلعځىد ٬دڂ

ڂ .. وب ٬ـدڂ 1874ڂ ، و٬ځ بڄـدش وـىي ٬ـدڂ ٬1873دڂ ڂ يوٿ خڀو بڄدش "ـىٸىي" .. وب و آد خڀىـ٥ 1878

1873ڄه خڀڄه ٴمد زن ٬دڂ زدلعپ ظټمدن خڀ خعٱٶ ٬ٹخ ڂ .. ب وٿ خڀو بب لى نه زدڄن خ٬ځـ 1884لب ٬دڂ

ڂ .1900ىص ض ٬ځ خڀـو وبهم٫ خبؼاوىن ٬ځ ؤن ؤڃ خڀ٭ىخڄٿ خڀب وڃ د خڀى٥ ى ؤن لٽدڂ خبؼځمن ب ظٽه بذم٭هڃ ولش

Page 54: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

54

ظىٹ٥ـ٫ دص ؤو ٬ٽص وخلش زٿ ټدوىخ ڄىهمٽن ب ڄ٭دٺ ز٭١هڃ ڄ٫ ز٭ ..

ؤوإض خڀځ٥دض خڀوص ڀٽٿ زي آد خڀىـ٥ لٽىڄـص خلعپ برط خڃ "لٽىڄص ظټعدن خڀ٭دڄص" ـ٭ځعهد برط خڀـځ٥ص خڀ٭ٽص .. وڀٽىهد ب ظعوٿ ب ٸدوىن خبؼـځمن خبؼـعم ڄـه خڀ٭ص خڄص .. وب ظځڄهڃ زدبػڄص خڀ٭ٽص .. وزدڀعـدب ب

ڃ ڄىخ٤ىن ود٠٭ن ڀځٹدوىن خڀو .. ٴهڃ ن ڄعدون ب ظ٭عبر خبغٹىٶ ڄ٫ خڀ٬دد خڀو.

ب بردوپ ود خڀٹص بيڄدؾ ٽدن ظټـعدن ب خعمـ٫ خڀو ټمد ٴ٭ځط ڄ٫ خبؼځمن ب خبؼىد٤ٷ خڀععص .. وـ٫ خڀسر ب ڀٻ بب ؤن خڀدص خڀب خعٹض ٬ځهد وـد ب ظټـعدن

وط دص بع٭مدص خعٱڀص ودڀص .. ټد ي تجهيبد ذ انظيبطخ:

ڄى٫ خڀٽدن ڄه خلعٽدٺ زدبغ١ـدش خووزـص .. و٬ـپ خبؼځمن بسدڄد ٬ه ؤ ظإؼن ودـ مد ظإؼن ظعد خڀٵىبعد .. ټدن ٲ ٬ځ دص ٬پ خبؼځمن خبعىخپ خڀو "ټدوٴمـدن" ؤوپ

ټعدن .. وټدن ٴـ خټـبر ؤن ٩ـٿ لدټڃ ٬ٽ ٬دڂ ڀعخبؼځمىن ب آد خڀى٥ ب لدڀص ڄه بصـىي خڀٹـون خڀىـ٥

Page 55: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

55

وبزځٵهد .. وزڀٻ بوىپ يون ؤ ڄٹدوڄص بـڄص ڄى٩مـص ٠ـ خبؼع٭مه خڀٱخش ...

وب خ خ٤د يؤزط خڀځ٥دض خڀوص ٬ځ ظف٫ خڀـٽدن . وڄى٭ىخ خبؼځمن خڀععد ڄه ڀځممدٴ٩ص ٬ځ خڀعٹدڀ وخڀ٭ديخض خڀسدڀص .

ٴعك ڄخ لؽص زدبؼى٥ٹص .. وٴ٠ط لدڀص ڄه خڀ٭ـپ خڀ٭ىـ خڀعدڂ زن خبؼعى٤ىن خڀو وزن خڀٽدن خبؼځمن ..

وڀ٭ٿ ڄه ؤڃ وعدجؿ خ خبغد وڀٻ خڀ٭ـپ خڀ٭ىـ ؤن ظإوض خڀٹ٩ص خڀٹىڄص ب آد خڀى٥ ٬ه ند زـن خڀـ٭ىذ

ب خڄبرخ٤ىص خڀوص .. ولب ٬ىڄد ظٵفـض خڀعټص خويڂ ټـدن 1905لټص خڀعم خڀٹىڄ ب ي خبؼى٥ٹص وپ ـىص

وخءد ٬ي ټسن ڄه خڀٹديخض خڀععص.وز٭ و آد خڀى٥ ب ظ٭ ود ب لدـص بب خڀىـ٥دء ڄه خبؼځمن خڀععد خڀه ټدوىخ بهځسىن بؽد خڀس١دج٫ ڄه ڄځم آـد

ى٥ وټدوىخ ٥ون ٬ځ ٤ٷ خبغ و٬ځ بذدش خڀٶ خڀب خڀبس ز .. ٴٹ خڀععد بن و٨ٵعهڃ ز٭ ؤن و٠٭ط ود د ٬ځـ ٤ٷ خبغ و٬ځ آد خڀى٥ ټځهد .. وڀٽ ظٹ١ ود ٬ځ ٸىتهڃ خٸعديص ٬ط ب ظىٵ بـخءختهد خڀٹم٭ص ڀبؾهڃ ب خعم٫

ىدي بـسدڃ ٬ځ خ٬عىدٶ خؼىټص ..خڀو وخ ڄ٭

Page 56: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

56

ب خ خدپ زض دـص خبؼعـٶ وخبؼسـ خڀوـ خڀبروٴى "وٽى بڀمىٽ" خڀ و٫٠ ڀىٵ ٴد ؤدد ى خڀ٭مٿ ٬ځ ظىحص بلسص ڄؽٹٵص ڄه خبؼځمن خڀععد ٭عىٹىن خؼىټص

هڃ .. وظىـر ز٭ـ ب ع٭ن ڃ ب خڀعسن ڀځممص زن وخبؼدي خڀوص بقدق ڄخ ببؼىٽ ڀځعسن ب خـعخذ ڄدجص ؤڀٳ ظع ڄځڃ بب خؼىټص ؤ٤ځٷ ٬ځهڃ خڃ "خڀٽدن". وىٲ و٭ زدڀعٵٿ بؽي خڀىخٸ٭ص ب ٴٿ لٷ ڀىٹٳ ٬ځـ ؤز٭ديـد خبغٹٹص .. وڀىي ټٳ ٬دي خڀٽدن ڄش ؤوي بب خڂ ؤټؽ

و٬د . بعاث الحرن الكو:ا

ه خڀٹن خڀعد٫ ٬ خوس٭دغ خڀٹىڄص ٬ى خبؼځمن، لـػ خو٥ځٹط ب زي خڀعع ب خوعض ب خٸدڀڃ خبؼځمص خوي زأـد

خڀى٥ ..ظىڀض خبغټص خڀٹىڄص برط ظإؼن خڀخ٪ ڄ٫ خع٭مد خڀو

ټدڀځبرخڀص خڀبر٥دوص .. وڀٽىهد خعمض ؤٴٽدد ڄه ڄدي ڄع٭يشوخڀوڄدوص خبؼدوص، وخڀؽىش خڀٵوص، وؤٴٽد ظټد خڀٵعدش وټڀٻ خبغټص خڀعىص خخوص، وب ظٽه ڄٹ٥ى٬ص خڀځص ٬ـه لټـص خق خڀب ٸديد خٴٱدنى وبؿم ٬سي و ٠د و٬س خڀـبضه

خڀٽىخټبى ب خبؼٶ خڀ٭بي ..

Page 57: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

57

ڀٹىڄص زن خبؼځمن ب ود خوعٴد ټؽنخ وب بزعځٳ خبغټص خ٬ه ڄؽتهد ب خڀسي خڄص خوي، ىخء ڄه لػ ؤخٴهد ؤو ظى٩مدتهد ؤو ؤدڀر ٬مځهد، وڀٽىهد خبزض ب ود ٤دز٭د ودـد

بحٽڃ خوعٲ ب خڀعمدض وخڀ٭ىخجٷ.وٸ ظخولط ؤخٲ خبغټدض خڀٹىڄص ٴمد ع٭ځٷ زدڀځص ڄـ٫ ود زن خڀسٹدء ب ب٤د خڀوڀص ڄ٫ خعٹپ خڀؽٹـدب ڄعمؽځـد ب خبغٵد٦ ٬ځ خڀځٱص وخڀعٹدڀ خڄص وخبغص خڀىص، وزن خعٹپ خڀد زـدظ خبؼىعځٵص خڀب وځط ب ز٭ خٸدڀڃ وب ز٭ـ

ڄخلٿ خڀخ٪ بب خڀسص ب خوٵدپ خڀٽدڄٿ ٬ه ود خڀٹص.

ب إب ز٭ ڀٻ خوعٲ ـى آو ب ؤڄه:خوعٲ لىپ خبؽىص خڀٹىڄص ٿ ظٽـىن خڀخز٥ـص خڀعټـص ؤڂ

خڀخز٥ص خڄص.خوعٲ ظٽعٽ ڄلځ ع٭ځٷ زدوعد خڀٻ خڀو خڀ

بيٽه ؤن د٬ خبؼځمن ٬ځ خڀعم وخڀعىځ ڄه ڄ٩دب خڀٹص: عخټىن ؤڂ خڀى٬ىن خبؼدټـىن ؤڂ خڀو خڀس ؤڂ خبغم، خ

خڀسٵص...؟.وڄؽٿ ند ڄه خبغټدض خڀٹىڄص ب خڀسي خڄص خوي،

ڄض خبغټص خڀٹىڄص خڄص ب ود ب ؼغ ڄخلٿ:

Page 58: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

58

ڄلځص خق خڀني، وڄلځص خق خڀٵٽ وخڀؽٹدب،

وڄلځص خق خڀد.

الإصلاح الزني:

مد ٨ه ب ڄ لټص بذ وبق يني زٹـديش بصـدپ ټخڀه خٴٱدني وخڀه بؿم ٬سي، ٨هض ب وٵ خڀٵعـش لټـص بق يني ب ود، زىٵ خبؽٲ وى بزځـ خـڂ ڄـه خبػخٴدض وخبعمىي خڀ بغٷ ز وؤٸ٭ي ٬ه ڄدش خبغـدش خبغؽـص

زعٹڄدتهد خڀ٭ځمص وخڀعٽىىڀىـص .ن ب ٤ځ٭ص خق خڀني ب ود، ٬ځمدء خڀه خڀععد، وټد

ڂ(، 1899 – 1818وڄه ؤزڃ: "هدذ خڀـه ڄــدنى" ) ڂ(، "وڄى ــد خلله 1902 – 1825و"٬س خڀٹىڂ ودي" )

ټمد لدوپ خٴٱدني وبؿم ٬سـي –زف" .. لدوپ اء خڀ٭ځمدء ظـى –خـڄ ونبند ڄه خلن ب خڀ٭دب خڀ٭بي و

ؤسدذ بزځٳ خبؼځمن، وخـعهوخ ب وٳ ٬ؾ ـخ خڀعىځـٳ زدڀ٭ىيش بب خڀعم خڀ٭ٹځ، وب٬مدپ خڀ٭ٹٿ ب ٴهڃ خڀٹـآن وخڀـىص، و٤ق خڀعٹځ خ٬م وخڀعځڃ خبؼ٥ځٷ زأخء خبؼعٹڄن يون بسم ،

Page 59: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

59

و٠وش خـعهدي ب خلٽدڂ خڀٵٹهص بؼىخـهص ڄعمؼدض خبغـدش ڀ٭ص ب خدض خڀدص وخـعمد٬ص.خ

وزٵ١ٿ خ خبعه خڀٵٽ بؽاء خبؼځمن ب ٭ـ خـڂ ٬دجٹد ؤڄدڂ خڀعٹڂ، ټمد ؤو ټدن ڄٹڄص ٠وص ڀق ب خدض

خوي، خڀځٱىص وخڀع٭ځمص وخڀؽٹدٴص وخڀدص.ب ڀٽه لټص خق ؤؼدض ـ ٬ىٵد ؤيي بب خوـٹدٶ

خعم٫ خبؼځڃ، زؤ ب بؾدپ خڀٵٽ ب خوعٹٿ بب خدپ خڀد. وڄـه ب خوٹڃ ـدپ خڀه بب ٴٹن ڄع٭دين: ٴٷ خيه خڀ بغٹ ٴمد ز٭ ؤود خق خڀد، وڄـه ټـدن ٥ځـٷ ٬ځـهڃ "خڀعٹڄىن خڀؽىىن"، وٴٷ ظٹځ آو بص ٬ځ خڀٹن وودڃ

٬ديي ټٿ ظٱن زد٬عسدي ز٬ص زص .خڀعف و

الإصلاح الجكافي:

ټدوط خڀځٱص خڀ٭زص وخڀٵدص بند خڀځٱعن خڀځـعن خـعىڄهمد ڄځمى خڄبرخ٤ىص خڀوص لب ڄىعٳ خڀٹن خڀعد٫ ٬، ڀٻ بب ـدور ڀٱص ؤوي خڄعـط ٴهد ٬ىد ڄه خڀعدعدجص وخڀععـص

ي خڀځٱدض ڄٹىخ بب ل ټسن ٬ځـ وخڀٹدخوص. وټدن خعىخڂ خڀىىسص .

Page 60: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

61

وټدن خق عځڂ وـىي ڀٱص لص عىخٿ د خبعم٫، وڄه خڀځٱـدض خـص -ب آن وخل ظٹسـد - 1875ب ٨هض ىص

وخي خـق، وخڀععص وخڀٽدخوص ، ٸدڂ زع٥ىد بؾمى٬ص ڄـه ٽعدزص :وټدوط خبؼى٠ى٬دض خبؼعټص خڀب يخض لىبؽد خڀ

خبغص خڀىص، وخلدض خـعمد٬ص، وخبؼدوخش ب خبغٹـىٶ ڂ زؤض ظ٩ه خڀ٬ىش 1905ڄ٫ خڀو، وبر خبؼؤش خبؼځمص. وڄى

بب خبغٽڃ خڀخب وبب خعٹپ خڀد خڀعدڂ .ب ؤن ٨هى ڀٱدض بٸځمص ـش ټدن ى٥ى ٬ځـ تهـ

ص بؼځم ود و خڀځٱص خڀ٭زص ڀٱص زىٳ خڀىلش خڀځٱىص وخڀؽٹدٴ خڀٹآن وخڀعخغ خڄ .

ڂ ودء ڀٱـص 1880وب خ خڀدٶ ـض بؿدوڀص ڄؽنش ٬دڂ

٥ص ؤيزص ظٵهمهد خڀ٭ىذ خڀعټص ب ود وودؾ ود ، ڀٱص ڄسڄعٹص ڄه خڀعټص خڀ٭ؽمدوص ، بعىڄهد "ببظد٬ـٿ ـدـبرخب" ب

"، وټدوط بلـي ؤټـبر خڀـمٳ خڀوـص مٵع "خڀعبصدنخڄص، ض ب "زٹفص خي" زـدڀٹڂ . وټـدن خـق خڀع٭ځم ن ب ټدذ خق خڀځٱى، وب خ خدپ ؤ١د إب ـه "ببظد٬ٿ برخب" خڀ ؤوإ سٽص ڄه خبؼخ خبؼعٹڄص ب ڄن

زدټى، وؤسمط ٸدخن وؤوٴد وؤوىسىؾ وظخوظٻ وزٹفص خي و

Page 61: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

61

ي خبؼن ڄخټ ٴٽص وؼٹدٴص ، وزڀٻ بوٵعك خڀسدذ وخ٭د ؤڄـدڂ آو ڄلځص ڄه خق ، وؤ٬نى د خق خڀد .

الإصلاح الصاش

حرن الرابط الإشلاو:

ڄه ؤز خڀمدض خڀب ٤س٭ط ـهىي خبغټـدض خڀدـص ب خبؼٵٹىيش، و٬ـه خبؼـدوخش ب ود خڀٹص: خڀسمػ ٬ه خڀديش

خبغٹىٶ ڄ٫ خڀو خووزن، وخبغىپ ٬ځـ خبغٽـڃ خڀـخب ؤو خعٹپ خڀعدڂ، وڄه ؤڃ ي خبغټدض خڀدص وؤټؽد ـهش "لټص خڀخز٥ص خڄص" .. وڀعىل خعم٭دض خبؼځمص ب ود

إ لټص دص ٸدڂ ظع خڀٵىبعد زو خڀوخي خوخجٿ، ٴهڃ ؤوپ ڄه ؤوبؽخ خڀٱ .. ټدوط ٸديختهڃ ظ ٬ه ٬ٹش ڄ٭عڀص ب ؤـخٴهد وب ؤدڀسهد، ڀٻ نهڃ ټدوىخ ٬ځ و٬ـ بحٹٹـص ؤن خعم٭ـدض خبؼځمص ؤ٠٭ٳ ڄه ؤن ظوٿ ب لـذ ودـمـص ٠ـ ٸـىخض

خڄبرخ٤ىص .ڂ ؤڄدڂ خڀدزدن، و يوڀص آىص 1905ڀٽه بيص ود ىص

ص وٵص ټبري ب ؤـدء خڄبرخ٤ىص خڀوص ، وؤ٥٬ ؤلغ ڄخو٥سد٬د دجخ زإن ود ڀط زدڀٹىش خبؼ٩ىىوص ، وؤو ڄه خبؼمٽـه خوعد ٬ځهد .. خ خڀ٭ى خبع ؤ٤ځٷ خڀسص زـٿ خڄـٿ ب

Page 62: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

62

ڂ خڀسخص خبغٹٹص ڀځى١دپ خڀد 1905خڀعم، وٽخ فٿ ٬دڂ ڄه ب زؤض ظ٩ه زىهد ڄ٥دڀر ٸىڄص بصد٬ص ب خعم٭دض خبؼځمص، و

وپ ڄش .وىٴفوي ؤوپ ڄابس –ڂ( ٬ٹ ب وفنى 1905ب وٵ خڀ٭دڂ )

ي ڀځمځمن ل١ي ڄدجص ڄىوذ ظعي ، ووىٸط ب خ خبؼابس ڄ٥دڀر زدبغٹىٶ خبؼوص وخبؼدوخش ڄ٫ خبؼىخ٤ىن خڀو ، وٸ ب خو٭ٹدي

٭ خلخذ خڀوص خڀځبرخڀص ، وظٹ ٴ خ خبؼابس زدڀع٭دون ڄ٫ زظإ "ببردي خبؼځمن" ظٵعك ٴ خڀ٭١ـىص بعمـ٫ خبؼـځمن ب

خڄبرخ٤ىص خڀوص .ڂ ٬ٹـ ڄـابس ـي آوـ ب 1906ٴبرخ ٬دڂ 13وب

ز٥سىؾ ل١ي ڄىوزىن ڄه خڀعع وخڀٹڂ وخڀٹىٸـد وخڀٽـدخن د خڀى٥(. وىٸ ب ـخ و٬ي ٸځٿ ڄه ڄځم خڀعټعدن )آ

خبؼابس ڄى٠ى٪ خڀع٭دون خڀد ڄ٫ لذ "خڀعىن خڀبيٹخ٤ن" ڂ ٬ٹ ڄابس ؼدڀػ وڀٽىـ ټـدن 1906خڀو .. وب ؤ٥

وىٴفوي ل١ي ڄدجعد ڄىوذ، و٠٬ـط ٴـ -٬ځىد، ب وفنىڄٹعلدض زة٤ٶ خبغص خڀىص ولص خڀع٭ځڃ ڀځمځمن ، وظٹـ

ؤن ٽىن "ببردي خبؼځمن" لزد دد .. ڀٽه ولـش خڄـص ٴخبؼځمص ظ٬ط وپ ڄش زـسر ٨هـى ؤـىد ڄ٭ـوٴن زدبذددتهڃ خبؼدټص خبؼع٥ٴص ب ٸديش خبغذ خبع ، وبؽخ خڀـسر

Page 63: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

63

ؤ١د بزځ خڀو ڄه "لذ خڀعىن خڀبيٹخ٤ن" ٬ه ڄـدوش ىعفص ؤن ظٵٽٻ خبغذ ڄـه ودلـص، ڄ٥دڀر خبؼځمن .. وټدوط خڀ

وؤيٺ ٬مدء خبؼځمن ؤو ؤڄٿ و ـوي ڄـه خڀع٭ـدون ڄـ٫ خڀځبرخڀن خڀو، وخٸعى٭ىخ زدعمدڀص خبغىپ ٬ځـ ؤ بـلدض زدڀ٥ٶ خڀدص خبؼو٬ص ب ٨ٿ خڀى٩دڂ خڀٹ خبؼعس .. وڀڀٻ

وـد زؤض ظ٩ه ٸديخض ؤوي دزص ظٽه ٬خوش ؤټؽـ بذـدي وخڀون وؤوض ظٴ٫ خڀ٭دخض خعخټص .

ڀٽه لځڃ خڀىلش خڀدص ڀځمځمن ب ظى٥ٵث ـوظ زٿ ٬دي ڀځ٩هى ڄش ؤوي ز٭ ٹى٢ خڀ٭ه خڀٹـ وخوعـد خڀؽـىش

ڂ .1917خڀسځٵص ب ؤټعىز

إعكام الحرن الكو

في عا الجر البمعف:

خبغټص خڀٹىڄص زدڀٵٽ خـڄ ڂ ټدن ظ٭ځٷ 1917ب ٬دڂ ٸىد ټمد ټدن يخجمد ، وڀٽه ټدن زودبؾهد خـعمد٬ خ ڄ١ـمىن بعخټ وخ٠ك ، لب ؤن ز٭ ٬مدجهد ټدن بيٿ بب خڀع٭دون ڄـ٫ خڀسٵص ڄعف٭ن زدڀ٭دخض خڀب ؤ٤ځٹهد ڀىن ب ظځـٻ خبؼلځـص

وـص .. وبؽـخ خبؼسٽش ڄه خو٥ٶ خڀؽىش زدڀىسص ڀځٹىڄدض ن خڀ

Page 64: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

64

ڂ ، ل١ـي 1917خڀٱ خو٭ٹ ڄابس ب ڄىٽى ؤوپ ڄدى ـىص ظ٭مدجص ڄىوذ ڄه بص٫ خٸدڀڃ خبؼځمص .

ه خ خبؼابس ظإټخ بؾم٭د ٬ځ ڀىلش خڄص خـڄص ب ود، وڀٽه ظسځى ٴ خبذددن ڄع٭د٠دن وبن ب سځٱد ل خڀعديڂ:

وخعٹپ خڀؽٹدب )ب خڀځٱص وخڀـه( ، ب خبذدي ؤود خبغٽڃ خڀخبب٤د يوڀص ود خبؼىلش ، وټدن ع٬ڃ خ خبذدي خڀٹـديش خڀععـ، وخبذدي خبؼخٴ٭ن ٬ه خبردي ٴخب ڀوپ بـڄص ڄـعٹځص ظ٬مـ

خىن وخڀعټعدوىن .وب ب خ خبؼابس خوعىدذ بيخش ڄټص ڄٽځٵص زعىٷ ـحىن

بؼځمص، وبؾځ ىي بڄ وبعىص ظىٵص .. وب خڀـه خڄص خڂ( ٬ٹ ب ٸدخن ڄابس بڄ آوـ ل١ـي 1917خڀعدب )ىو

خڀععد خڀسٽنىن وخڀٹڄىن ودذ ٬ى خىن وخڀعټمدن و٩ـخ بغدڀص خڀٵى٠ خڀب ديض ب زيڃ .

خڀدزٷ، ټدن ڄابس ٸدخن خ ڄابسخ ؼىد ؤٹ٣ ٸخخض خبؼابسوټدوط خڀٽځمدض ٴ بوص وـحص ظ٬ى زٹىش ڀځخز٥ص خـڄص خڀدڄځص وظ٬مهد زدڀٹىش خڀ٭ٽص، وبؽخ خڀٱـ ؤوـث بؾځـ ي ٸدخن ، وزؤ زدڀٵ٭ٿ بذى ـ بڄ زٹديش ٠سد٢ ٬ٽ ڄٹ

بيخش ٸىڄـص –بب ـدوـر ڀـٻ –ظعن وزٽنن، وؤوحط ؤوٴد" ڄهمعهد ؤن ظٹىڂ زدڀ٬ىش ـعمد٪ بؾځ ٸىڄ بڄص ڄٹد "

Page 65: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

65

ڀعٹ ڄن خبؼـځمن ب وـد .. 1917وىٴمبر 20٭ٹ ب وڀٽه ظځځط آٴص خبػٲ ب ٵىٲ خڀٹديخض ٬ځ ؤوڀىدض خڀ٭مٿ ٴدوٵ٢ ٬ٹ خبغټص خڀٹىڄص، ٴځمد خوٵفض خڀؽىش خڀوص خعٹسځعهد

دج ڄه خڀععط وخ٠ـ٥خذ خعم٭دض خبؼځمص و ٬ځ لدپ ز ټدوط ڀ آؼدي خبػ٥نش ٬ځ ڄن ي خعم٭دض .

ڃ ڄه ظعط لټدض خڀعمـ خـڄص ب وڀٽه ٬ځ خڀخٸدڀڃ ب ؤنهد بظمط بص٭د زمدض ڄـعټص ، ڄـه ؤزـد: خڀعمڃ ٬ځ خبغىپ ٬ځ لدض ؤو٫ وخلمحدٴ٩ص ٬ځـ خڀٹد٬ـش

٬ه خ خڀعىـ لب ؤود خڄص ڀځمفعم٫ خ ڄ ، وب خڀى٬ص خبؼدټص .. ؤڄد ٴمد وخء خ خبصد٪ ٴٹـ ظخولـط خخٲ زن بؾي خڀ٭ ب سٿ خبغىپ ٬ځ لٽڃ خب بؿوي ، بب خعٹپ خڀعدڂ .. ټڀٻ ظسد٬ض خلخذ ب ڄى٠ى٪ خبغځٳ

ڂ خعخټن ؤڂ خلمحدٴ٩ن ؤڂ خڀو خبؼىدر: ٿ ٽىن خڀځبرخڀن ؤ خڀسٵص !؟.

ـهدض ٴٽص بـعځٵـص ؤدـد ټمد خبزض خلخذ خبؼځمص ظىبغټعهد: ٴٽدن خڂ زىظ خبؼعيش ب يخعدن ، ؤو زىظ خڀځبرخڀص خبؼوص ټمد ب ظټعدن ، زىمد ظسىط ٸځص ڄه خلخذ زودبؾد

ٴدٶ وخل وؤد وى "خڀ٬خء دد ٬ځمدود ؤو ڄدټد ڄ٫ ڄ٫ خڂ" .

Page 66: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

66

خ خڀىمىؾ خون وديٴ ب زي خڀععد لػ خوٵٿ خبعىدق ڂ 1917خڀد خڀؽى ٬ه خبغټص خڀععـص خڀٹىڄـص ب بزـٿ

ڀا ب ٸدخن خڀځفىص خعخټص خـڄص زٹـديش "ڄنـ٭ ٬مد –ٴمد ز٭ –سمد دڀٳ" و "ڄځد وى ولوٲ" خڀځخن ؤ

ڄد ٬ٲ زدڃ ]خبغټص خڀى٬ص خڄص خڀٹىڄص[ . ټدوط ـي خبغټص ظعس٫ و٥ى٢ خڀبرودڄؿ خڀد ڀځى٬ن خڀسٵص ، ب ؤنهـد ب ظعىځ ٬ه ٴٽش خڀىلش خڀدص وخڀؽٹدٴـص بعمـ٫ خڀـ٭ىذ

وـ، خڄص ب ود ، و ٬ه ٴٽش ڄٹدوڄص خـع٭مد خڀوٴ ٴٽش خڀخ٪ خڀ٥سٹ ب خعم٫ خڄ ، وٴ خبغدي ،

ڄ٫ خڀعمٻ زدڂ ټإد ڀځمفعم٫.

ؤڄد ب شمدپ خڀٹىٸد ٴٹ خوٹط خبغټص خڀى٤ىص بب ٴٹن:ب ظ٭ـدون –سدذ ظٽعٽـص –ٴٷ و٤ني ڄهدين بيدو٫

ڄاٸط ڄ٫ لٽىڄص زعوـخي وڄ٫ خڀو خلمحځن .ٴٷ آو ڄعي وى خټؽ ٭سص وخ ٸـىش ، ع٬مـ و

ىن خڀىٹسىص خبؼعىٴص ، وعهٴىن ب٬ديش زىدء يوڀص بـڄص ڂ خوعىسىخ ٬1917ځ خ يوڀص ځٵهڃ "خڄدڂ دڄٿ". وب ٳ

"بقڃ خڀه ـىعى" بڄدڄد ڀخعدن وزـي خڀـدن ، وزـءوخ ع٭ون ڀځفهدي .

Page 67: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

67

الإشلاو الحرن الكو

أثا الجر البمعف:

وى: ټٳ ټدن ٬مدء خبؼـځمن –ز ىد ؤن و٥ق اخى٩ون بب خڀؽىش خڀوص ؟ خ اخپ زدڀٯ -٬ځ خوعٲ ڄدڃ

خبنص ن خـدزص ٬ځ خڀب ليض ڄىخٸٵهڃ ڄه خڀؽىش ، و خڀب ليض زدڀعدب ڄدجڃ .

زسد٤ص و: ؤن خبؼځمن ب ود ب ٽىوىخ ڄ٭ىن وخـدزص بجدوسهد خىڀىـ و بحٹٹص ؤنهد ټدوط زخص ڀ٭ـ خـعخټ ـ ، وببمد ټدوط خڀؽىش ب و٩ڃ بسؽٿ بنهـد يوڀـص وـد خڀٹص خع٭مدص خبؼعسش ، وڄه ب ٴه ٴص دبكص ڀعمٹـٷ

عٹپ .ڄ٥دڀسهڃ خڀٹىڄص ب خبغص وخ –وپ خ٬ىخڂ خڀؽؼص خوب ڀځؽـىش –ڀڀٻ ٸدڂ خبؼځمىن

زس٫ بؿدوض ڀعٹپ خڀعدڂ وخبغٽڃ خڀخب ، ټدن وسهد بص٭ـد خڀٵٿ ، ڀٽىهد وځٵط زمص ٬مٹص خؼـ ب خڀىــخن خبؼـځڃ ، وؤسمط ټدض ظدبىص ودڀش ٬ى بص٫ خبؼـځمن ب خبرـدي

خڀىٴب .ڄه ؤز ي خلمحدوض ؼىظدن ټسنظدن بند ؼىش يخـعدن ب خڀٹىٸد خڀمدب، وؼىش خڀسمعص ب آد خڀىـ٥ ، ولـؼط

Page 68: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

68

بؿدوڀص ولش ب زي خڀعع ، ټدوط ٸنش خــٿ، ؤ٬ځـه ٴهـد خبؼځمىن ٸدڂ بصهىص خض لٽڃ خب ٬دن ڄد ٸ١ ٬ځهد.

الجر في بعهيرا:

ي خبؼى٥ٹص ٬ش ؼىخض ڄځمص ٸدڂ خڀسـٽنىن خو٥ځٹط بؤؼىدءد زةودء لٽىڄدض ڄعٹځص ڄش ب ؤوىسىيؾ )وپ يـمبر

ڂ(، ټـدوىخ 1918ڂ(، وڄش ؤوي ب ؤوٴد )وپ سعمبر 1917ٱنون لځٵهڃ خڀو ب ټٿ ڄش ٴځڃ بهوخ ڄه ـاء خبغځٵـدء

ٽه ٬دن ڄـد يذ ىي خبػدوص ، لب خعٹوخ ڄ٫ خڀسٵص ، وڀخبػٲ زن خڀٵٹن، لػ ټدن خڀسٽنىن ٭ىن وعخ٪ ؤٸ ٸ بفٽه ڄه خڀعم خڀد وخڀؽٹدب، زىمد ټدن خڀسٵص ٭ىن بب زځٵص زٽند ، وټدن خ ٭نى بؼدش خڀخ٪ خڀ٥سٹ وظـڄن

خعم٫ خڀعٹځ خبؼځڃ زدڀ٭ىٳ ."ټ وڀي ٤ىٸدن" وٴدٸ ؤن ىدٺ ؤيٺ خڀ٬ڃ خڀسٽن

خڀع٭دون ڄ٫ خڀو ڄه ؤ ڀىن ٵٹص ودش ؤزخ ، ٴهذ بب آـد خڀى٥ ڀځعمٷ ى وٴدٸ بحټص خڀسمعص .

Page 69: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

69

الجر في شب الكازاخ:

ب ٽه ڄن خڀؽىش ب هىذ خڀٽدخن زٹديش لـذ "ؤ وخل ـى ؤن ؤويخ" زإٴ١ٿ ڄه ڄن ؼىش خڀسٽنن ، ڄ٫ ٴدٶ

لذ "ؤ ؤويخ" ب٥٠ ڀ٬عخٲ بظد زدڀى٩دڂ خڀىٴب ، لػ ٸسٿ ٬مدئي ؤ١٬دءخ ب خبغذ خڀى٬ وظىڀىخ خڀځ٥ص ب زيـڃ

ٴ٩ځىخ ٴهد لىخب ٬ه ىص .

الجر في أسربحا:

ټدن خزفدوىن خڀسٵص ؤٸځص ظٽدي ظـټ وڀـڀٻ ب ء ٬ځ خڀځ٥ص ب زدټى ٬ىڄد خوٵفـض خڀؽـىش ، بودوڀىخ خع

وڀٽىهڃ ٬ديوخ ب خڀ٭دڂ خڀعدب وٸ ـځسـىخ ڄ٭هـڃ ڄع٥ـى٬ن ڄـه خعخټن خڀو وخڄه وٸځص ڄه ؤود لذ بنط خزفدني ، ـدءوخ لمحدزص خڀى٤ىن زٹديش لذ "ڄدوخش"، وخعمض خبؼ٭ـدٺ

ظٽه ڄ٭دٺ وببمد ټدوط ڄخزك خق ؼؼص ؤدڂ .. ولٹٹص خڄ ؤنهد ب ٠معهد ؼؼص آٲ ڄځڃ ، وخ٥٠ ز٭د ڄ٭٩ـڃ ٸـديش لـذ "ڄدوخش" ڄه خڀٵخ بب ڄىص "ىفد" )ټنٴىزدي لدڀد( ، لػ ؤڀٵىخ لٽىڄص "خځ خزفدني" ، ڄىد١ص بغٽىڄص "ټىڄـىن زـدټى"

ڄ٫ ـدءض ولخض ڄه خبع خڀعټ 1918خڀى٬ص ، وب ىڀ ٴدجٿ ؤ ٬ه لذ ڄدوخش ٴدلعځىخ ؤزفدن ز٭ ڄ٭ټص ٸعـٿ

Page 70: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

71

ٴهد ٬ي ټسن ڄه خڄه ، ب ـدء خڀبر٥دوىن ڄه بـخن ٴـدلعځىخ ، 1919ڄىص زدټى، ب خومسىخ ڄـه ؤزفـدن ب ؤـ٥

ٴ٭دط ؤزفدن بصهىص ڄعٹځص خض ديش بب ؤن خد خبع .ڂ 1920خبض ب بزٿ

ټدوط ي بذزص ڄؽدڀص ڀځمځمن ب خبعهدي ڄه ؤـٿ خـعٹپ لٹٹ ؤسمط ٬ڄص بفش ب ظده ؤزفدن .

الجر في الكقاز العىال:

( ټدن خعم٫ خبؼځڃ ب خبؼى٥ٹـص ٬1917ص خڀؽىش خڀسځٵص )خبعسځص ڄه يخعدن وخڀدن ڄىٹمد ٬ځ وٵ بب ؼغ ـ٭ر

ڄعمش :سص ٬يد ٸځٿ وڀٽىهد خض وٵى، ٸىخڄهـد ڄـه خبؼـؽٹٵن ٭

خڀى٬ن، اء بضځىخ خڀق وٸدظځىخ ب ٵىٲ خبع خبضـ ٠ ڄىخ٤ىهڃ .

٭سص ؤوي ٸځځص خڀ٭ي ؤ١د ڄه ٬ىد ڀبرخڀص ڄ٭عڀص ب ظٽه ٤مىلدتهد ظع٭ي لٽمد خظد بؿويخ ب ب٤د يوڀص وص يبيٹخ٤ص

ڀبرخڀص .٭سص ؼدڀؽص ظعى بب ٸد٬ش بصدنص ١٬ص وظخٴ٫ ٬ه ؼىخزط خڀ٭ٹش خڄص بؽي خبعمدن، اء ټدوىخ ٹدظځىن )زٹديش ـدپ

Page 71: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

71

خڀه خڀىٹسىن( خڀو بص٭د ىخء ڄىهڃ خبغم ؤو خڀس زـىٵ خڀ١خوش، ٴٹ ټدن ٴهڃ ټمد سٷ ؤن ؤود ى بلدء يوڀص خڄدڂ

ڄص خبؼعٹځص .دڄٿ خټدوط خبغذ ب خڀٹىٸد خڀمدب ص ظعٹځر زن ڄ وـ، خوعٵ ڄه دلعهد خڀځبرخڀىن ٭د ، ؤڄد ٸديتهد خڀخىص ٴٹ بسؽځط ب ىص خڄدڂ "بقڃ خڀه ـىعى" وخڀـه "ؤون لفـ"، و٨ځط ٸىتهمد خڀٹىش خڄص خڀىلش خبؼى٩مص خڀـب ظـض

ڂ .1920بض ڄى زؤ وي ڀځمى٥ٹص ب ز٫ ڀځف خوٽخ ظ٬ڃ خڀٹديش خڀىٹسىىن خڀؽىش خڀٽبري ٠ خڀىٴط ب خڀدن ويخعدن وخعم ـهديڃ خڀس٥ىب ٸخزص ٬دڂ . وټدوط ي خبغذ خبعهديص خڄص ؤو٥ خڀعمدض خڀب وخـهط خبع

وط ڄه ودلص ؤوـي ؤوپ خبض ب ټٿ ڄىد٤ٷ خبؼځمن ، ټمد ټدبذزص ىٴعص ب ڄىخـهص لذ ود٤ٵص بىى٠هد ٴخجىن ٭عمـون ب ڄ٭دټهڃ ، وب ٽه خبع خبض ڄهحد بػى وخڀٵ ٬ځ خڀٽ

ڄؽٿ خ خڀىى٪ ڄه خبؼ٭دٺ .ڀځدون وخڀخـعدون ؤـ٥ىش 1920وؤسمط ؼىش

وؤسك ٸـبر خڀـه ؤون ظدبىص بوٽهد خڀىد ٬ه ؤز٥دپ خبعسدپ ،لف خڀ ؤعه ؤؼىدء خڀؽىش ؤل خبؼخخض خبؼٹص ب خڀٹىٸـد

خڀمدب .

Page 72: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

72

الجر في آشا الشط:

ڂ بعىب خڀؽىخ خڀسٵص ٬ځـ خڀـځ٥ص ب 1917ب ؤټعىز ٤ٹى بدد٬ش ټسنش ڄه خبؼعى٤ىن خڀو ب خبؼىص ، ب ٽـه

ڀځى٬ص، وڀٽىهڃ ټدوىخ ٭ځمىن ؤن ي اء ى٬ن زٿ ڄ٭ديه خڀسي ڀط و٤ىهڃ خبغٹٹ و٭ون ؤنهڃ ڄعى٤ىىن يوء، وؤن خبؼځمن ڃ ؤمدذ خڀى٤ه خبغٹٹن ، وڄه ب ب ٽه ڄعٱزد ؤن ىمد خڀو ز٭١هڃ بب ز٭ ، ٴهڃ بص٭د ڄع٭مون ـعى ب

ب ڄىـ زخعـ ڀٻ خبغم وخڀس . وٽخ ځٻ خڀى٩دڂ خڀىٴخ ٴدلعٵ٧ زدبؼعى٤ىن خڀـو ڄـه ټسـد ڄځٽد بع٭مدد دٴخبؼى٨ٵن وخڀ١سد٢ وخڀعفد وب ٽىوىخ ڄه خڀؽىخ خڀسٵص ، وؤز٭ـ

خڀؽىن خبؼځمن ڄه بيخش خڀسي .

ڄه ىد خٸعى٫ ٬مدء خبؼځمن بعمدڀص خڀع٭ـدون ڄـ٫ خڀى٩ـدڂ ؤودز ٴةخ ى ؤ ٠خوش ڄـه خڀىٴب خبع، خڀ ټٳ ٬ه

خڀى٩دڂ خڀٹ خڀدزٷ.. وظظر ٬ځ ڀٻ ؤن ي٬ خڀ٬مدء بب ٬ٹ ؤ٬ځه ٴـ بؾځـ 1917خـعمد٪ ب ڄىص ـىٸىي وپ وىٴمبر

خڀ٭ر خعٹپ خڀد ڀعټعدن ، وزڀٻ خوٹط خڀـسي بب وـص ڄى٥ٹعن: ٤ٹى خڀب ٥ ٬ځهد خڀو، وڄى٥ٹص وخي ٴد

خبؼعٹځص .

Page 73: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

73

ڂ 1918دبصط خڀٹىخض خڀىٴعص ىڂ خبػدڄ ڄـه ٴبرخـ ـىٸىي ويڄتهد ووپ خبع بب خبؼىص ٴىهسهد وزك بص٫ ـٽدنهد

ه خبع خبض فىڄد ٬ځ بڄدش 1918خبؼځمن . وب ڄد بخد وڀٽه ٴٿ خ خبؽفىڂ ڃ ڄد٬ش خڀى٬ن ڄـه ؤزىـدء

بغم ، وـ٫ خ خڀٵٿ بب خبؼٹدوڄص خڀځسص خڀـب بخد ڀٴٹدجهڃ خو٩معهد لټص خڀسمعص خڄص ، ي خبغټص خبؼځمص زؤض ٬دڂ

ش ب ز٭ـ 1928ڀععم لب ٬دڂ 1918 ، زٿ ٨ځط ڄـعم .1936خبؼىد٤ٷ لب ىص

ټدوط لټص خڀسمعص ؼىش ٭سص لٹٹص بـعزط ٬ىدد ٴٹنش ڄه ؤٿ خڀٹي وخبؼـن وخڀسـو، ڄه ؤود٢ ٭سص و٤سٹدض

ظبضط ٴهد ٸىڄدض بـعځٵص ڄه خوزٻ وخڀٹ وخڀعټمدن .بڃ "خڀسمعص" ٭نى ب خڀځٱص خوزٽص "ٸ٥د٪ ٤ٶ"، وـى خڃ ؤ٤ځٹ خڀو ٬ځ لټص خبؼٹدوڄص خڄص ب ٴدوص ، بسدڄـد

خدزن و]ٸ٥د٪ ټمد ٥ځٹىن خڀىڂ ب ٬وخنهڃ ٬ځ خڀدن بڃ خڀ٥ٶ[ ٬ځ خده خڀدن خڀه خٴ٭ىن ٬ه و٤ىهڃ ...

شمځط ٸديش خڀؽىش خڄص ب وخي ٴدوص ٬ىد ب ڄـه خبغٽدڂ خلمحځن وئدء خڀٹسدجٿ خڀعټمدن ، و٬مدء يىن وڄعىٴص، خو١ڃ بڀهڃ )ټمد سٷ ؤن ټود( "ؤبض ټـ وڀـي ٤ىٸـدن"

خڀدزٷ ڀځمفځ خڀؽى ب زٽند ، وؤوى زدـد وـ خڀج

Page 74: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

74

خڀٴد٪ خڀعټ خبؼعٹد٬، وٸ خعه ب ؤل ڄ٭دټ ڄ٫ خڀو ىص ڂ .1922

ټدوط لټص خبؼٹدوڄص ب ٴدوص ؼىش بڄص ـ٭سص ٬ٵىـص بظمط زوق خبعهدي خڄ خبغٹٹ يٴد٬د ٬ه خڀه وخ ،

وخعٹض ب ظده ٴدوص ٬ڄص بفـش ، ٹ٣ ٴهد آٲ خڀهخء وټدوط زدڀىسص ڀځو ؤٷ ٬مځص ٸم٫ ٬ٽص ود٠ـهد خبعـ

خبض ب ظده خبردي خڀىٴب .

العع الكو الإشلاو:

بدد سو خ خڀ٭ىىخن خڀٱخزص ڄؽنخ ڀځعدئض، ڀٻ و د٬ص ٬مځد ، وڄ٫ ڄټر ڄه ؼغ ڄ٥ځمدض ڄعىدٸ١ص ٴٽد ڄع

ڀٻ ٴٹ وـض ب ظده خبردي خڀىٴب ٨دش سص برط خ بب 1918خڃ وخعمض ب خڀىـىي لىخب ٬ه ـىص ڄـه

ڂ، وظټط ب آو خڄ زمص ٬مٹص خؼـ ب خبغټـص 1938 خڀٹىڄص ڀځمځمن.

د ټدوط ي خڀ٩دش وعدـد ٴٽد زٹ ڄد ټدوط بسؽـٿ وـد٤ ٬مځد مى٬ص ڄه خڀسدذ خڀى٤ني خبؼؽٹٳ ڄه ظع خڀٵىبعد ، ټدوىخ ڃ خڀوخي .. ب خو١ڃ بڀهڃ بفؽځىن آوون ڄه خڀٹىڄدض خبؼځمص خڀـه ټدن بؽڃ و١دپ ڄهىي ٸسٿ خڀؽىش خڀسځـٵص ، ٠ـمه بؾمى٬ـدض

Page 75: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

75

دص بـعځٵص ڄه خڀمن وڄه خڀد.. ټدن ڄ٭٩مهـڃ ٬مـدء ب وخعٹخ٤ن ، خو١مىخ بب خبغذ خڀى٬ ٵىٲ خڀبرـىخن

ڂ، و٨ځىخ ب خڀځ٥ص لىخب 1920و 1917خڀو ٴمد زن ٬دڄ ٬ه ٬دڄد ، ٬مٿ ز٭١هڃ ب ڄىـٽى ڄـد٬ه ڀـعدڀن ب "ڄٵى٠ص خڀ٭ر ڀځٹىڄدض"، وٽٿ ز٭١هڃ خبعىدق خڀمني خڀـ

ڀڃ خبؼځمص .ټدن ى خڀ٥دز٫ خڀٱدڀر ٬ځ خلخذ خڀى٬ص ب خٸد –بخ ؤيود ؤن وځى بذزعـهڃ خڀٵـش –اء خڀى٬ىن

وٹىپ: بنهڃ لدوڀىخ بلع١دن خبؼدټص خڀځىىص وڀٽه زو٢ ظدبىص وخـعمد٬ص وؼٹدٴص بڄص، ٴٽدن خوٵدٶ ى وـسهڃ ، وټـدن ڄنڃ خڀ ليي عدڀن )زٹىش ڄو٬ص( ى خڀعٵص خبعص،

ڂ .1938بب 1928ش بڄعض ٬ ىىخض ڄه وپ ٴع ٴمه ڃ اء خڀىد ..؟:

ب ٽه بشص زٵص ڄځمىن ٸسٿ خڀؽىش خڀوص، وڀٽه وـپ ڂ ٸسٿ خبغذ خڀى٬ خڀوـ ٬ـش 1920و 1917خڀٵعش زن

آٲ ڄه خبؼځمن ، ټدن ڄ٭٩مهڃ ڄه خبؼىد٠ځن خڀى٤ىن خبؼع٥ٴن ؤود خڀعف وخق، زىمـد خو١ڃ ز٭١هڃ زٽٿ ٴي ڄؽٿ

ـدء نڃ ب ب٤د بؾمى٬دض دص زٽدڄځهد ڄؽٿ لذ "بنـط" خي ولذ "سدذ بخدي" و "سدذ وىي" ..

Page 76: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

76

ټدوط خىڀىـص خبؼدټص ٬ىڃ ڄٵهىڄد ٠ـسدزد ـىز خڀٱمى ، وخبغٹٹص ؤن ي خىڀىـص ب ظٽه ظ٭ىهڃ ټـؽنخ ب

ٸعديص ؤو خـعمد٬ص ، وببمد خبذهىخ بب خڀسٵص سدذ بؾدتهد خ ٬مځص ودڀص ڄىهد:

ؤو: ؤنهڃ وـوخ ڄه لځٵدجهڃ خوه خبؼىد١ن ڀځسـٵص، ٸى و٩ و٠٭ٳ ب خڀى٬ خڀد زٿ ـهٿ ظـدڂ بدـٽض خبؼځمن خڀٹىڄص . وٸ ؤلمحىد )ب خ دپ( بب وسص ؤڄـٿ خڀٹـديش

ن وخڀٽـدخون ب بردڀٵـدتهڃ ڄـ٫ خڀٹـىخض خڀس١ـدء، خڀسٽن –٬ځـ ټـي ڄىـهڃ –وخ٥٠خڃ ب نهدص خڄ بب خڀعمدٶ

زدڀسٵص خبغم.ؼدود: ـهىي عدڀن خبػدص وټدن جـد بؼٵى٠ـص خڀـ٭ر ڀځٹىڄدض، وبقدل ب خـعخذ ٸديش خبعىـدق خڀـد خبؼع٥ـٲ

ڄص.ڀځمټص خڀٹىڄص ب خبؼىد٤ٷ خؼدڀؽد: خڀى٬ىي خڀٱدڄ١ص وخبؼځعىص خڀب ؤ٬ځىهد ڀىن ب ڄٹعلـدض

ڂ ، وټدوط ي ؤټبر و٬ص ٠ځٿ ـد ڀـىن ٸـديش 1917بزٿ خبؼځمن ب خبردي خڀىٴب.

خز٭د: خڄٿ ب ؤن ظسك ؼىش ؤټعىز و٥ىش بكى بر خڀ٭ـدب وؤن ـي خڄ خڀ ټدن ق برط خـع٭مد خووبي ،

Page 77: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

77

خڀؽىش بدد ظٽىن ؤٴ١ٿ ڄه ؤ و٩دڂ آو عك بؽڃ خڀـعىځ ڄـه خع٭مد خڀو.

ودڄد: ب٬عٹدي دؾ زإن ؼىش ؤټعىز بدد ظٽىن خڄعخي خڀمك ڀځمټص خڀعفص خلص خڀب خو٥ځٹـط ب خٸـدڀڃ

خڄص وپ خڀىٳ خڀؽدني ڄه خڀٹن خڀعد٫ ٬.

لععين الكوين المصمىين:براوخ ا

ؤبنص خ خڀبرودڄؿ ؤو ٽٳ ٬ه لٹٹص يوخٴ٭هـڃ خڀدـص وى٠ك ڄىٸٵهڃ ڄه خڀى٬ص وخڂ ، بـعش ٴمد ځ:

بيؽٿ خڂ بؼد ؼٹدٴد ټسنخ ، وڀٽه بهر بذي ڄه ٸخع ، ڄ٫ خزٹدء ٬ځ ٸم خوٸص وخـعمد٬ص وخڀدص .

ن ظٹع خبغمځص خبؼ٭ديص ڀځه ٬ځ ڄٽدٴمـص خڀ٭ىدـ وبهر ؤخلمحدٴ٩ص خبعدڄش ڄه ـدپ خڀه ، وظ٭ص خڀ٭ديخض خڀسدڀص خڀب ىط ٵدء خڂ ، خڀ زؤ ظدبى يبيٹخ٤د ب ؤدز خڀعـى ٬ـبر

خڀٹون .ڄٽدٴمص خڀىٵى وخوعخٶ خبغ١د خڀو ب خڀځٱص وخڀؽٹدٴـص

خبؼعىدض.٬ځ ټٿ بهر بضدص خخ٠ خڄص ڄه خع٭مد خڀو و٤ـي

خبؼع٭مه خڀو ونڃ ڄه خـدور .

Page 78: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

78

ظاڀٳ خڀ٭ىذ خبؼځمص )ب خبردي خڀـىٴب( ؤڄـص وخلـش ڄٹمص بب ٬ي ڄه خڀوپ ، وبهر ظٹځ ٬ي ي خڀوپ بحـػ

ي. ب يوڀص بڄص ټبر –ب خڀىهدص –بيٽه ظىلد بهر ؤن ٽىن ڀځمځمن لڃ خڀى٬ خبػد ڃ، ـعٹٿ

زځفىع خبؼټص خڀب ظعسنى زودبؾهد خبػد .بهر ؤن ظسك ظټعدن ٸد٬ش خو٥ٶ خڀؽىش ب آد ټځـهد ، وؤن بومٿ خڀى٬ىن خبؼځمىن وڀ خڀو خڀٵٽ خڀـى٬ بب

خڀٶ .

تصف الععين المصمىين:

خ٬دض ظ٩ه زن خڀى٬ن خڀٹـىڄن ڄـه ؤڄؽـدپ زؤض خڀځ٥دن ٬دڀٳ و٤ىخ ٽىڀىٲ وزن ڀـىن وـعدڀن ـىص

ڂ ڄى٠ى٪ خعٹپ خبغذ خڀى٬ خبؼځڃ، ولىپ ڄو٪ 1919 خبعمهىص خڀععص خڀسٽنص خبؼىلش .

يخٴ٫ خبؼځمىن ٬ه ڄٹعلدتهڃ ب ؼغ ڄابسخض ى٬ص ڄععدڀص ڂ يون ـوي. ڀٻ ن خڀٹديش 1921، 1920، 1919ب ؤ٬ىخڂ

خڀسٵص ټدوىخ ون ٬ځ ؤن ظٽىن خڀـخش خبؼ٥ځٹـص ڀځؽـىش خڀى٬ص خووزص ، و٬ځ ى٬ خڀٶ ؤن بيعؽځىخ ز ڄ٭د٠ـص

وبى١٭ىخ ڀځىمىؾ خڀو .

Page 79: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

79

ټدن خڀسٵص خڀو ون بڄٽدوص ٸدڂ لذ ـى٬ ب ىي خبغذ خڀى٬ خڀو .. وب ٤خ وخل خبردي خڀىٴب

ڀځمدټص ى خڀ٥خ خڀو.ظٵفض خبؼديڄدض زن عدڀن وزن خڀى٬ن خبؼځمن ـىص

ڂ ٴد٬عٹٿ ځ٥دن دڀٳ و٤ي ڄه خبغذ زعهمص خبكـخٲ 1923خڀٹىڄ .. وؤيٺ خبؼـځمىن ڄعـإوخ )ټدڀ٭ـديش( ؤن لځمهـڃ ب

ل٥مع دص عدڀن بذـدي آـد خڀىـ٥ ظټعدن خبؼىلش ٸ ٴدبذهىخ بب خڀ٭مٿ خڀ.

وخق عدڀن بو٥ڃ ٸىش خڀى٬ن خبؼځمن ز٥ٹـص ڄى٩مـص ڄه خڀ٥سٹص خبؼځمص خبؼؽٹٵص –زدڀٹعٿ –وپ ٬ش ؤ٬ىخڂ بزځ ٴهد

خڀڄ٭ص بص٭هد ظٹسد.زؤض ٬مځدض خڀعٵص خبعص ب ڄى٥ٹص خڀٹڂ لـػ ؤ٬ـڂ

ڀن خڀٽظن خوپ ڀځمذ خڀى٬ خڀعع ، ب ؤ٬ٹر ڀـٻ عدزعٵص ؤ١٬دء خځ خڀى٤ني، وخڄعض بضځـص خڀعـٵص بب ظعدـد

1928وزٽند لب ب ظٵص بص٫ خڀٹديش خڀععـد زـن ٬ـدڄ ڂ، ب خوعٵ ؤ١٬دء خبغذ خڀى٬ خڀسٽن وټسد خبردي 1929و

ځى، وؤدظش ــدڄ٭ب ٸـدخن خڀٽعدذ وؤ١٬دء خبؼٽعر خبغٽىڄ ڀوؤوٴد ، لب ؤ١٬دء "خبردي خبؼځمه خڀعع" ب ٵځط ڄىهڃ ؤل ڄـه

خڀعٵص خبعص ...

Page 80: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

81

ڂ وب تهؤ لب 1933وب ؤزفدن، زؤض بضځص خڀعٵص ىص بسط ظٵص بص٫ خڀ٬مدء خڀى٬ن خن وټدوىخ ؤ١٬دء دزٹن

ب لذ "بنط" .ب بزديش بص٫ خڀ٬مدء خڀٹخڄ ب لذ "ؤ وب ټدخوعدن

ؤويخ"، وٸ ظخڄه خ ڄ٫ ٬مځص بـخڄص ټـبري ب ٴهـد بزـديش دء وظڄن زيڃ برط ٭د ـد خزـ٬خض خڀىٲ ڄه خڀ١مد ] خڀعمه خـسد ڀځسو[ .

وب آد خڀى٥، ب ظٵص خلخذ خڀى٬ص خلمحځص زن ؤ٬ىخڂ ڂ ، وزڀٻ ٸ١ ٬ځ بص٫ ؤ١٬دء "لذ سدذ 1938و 1922

بخدي" خڀدزٹن ټمد بسط بزديش بص٫ خبؼؽٹٵن خڀه ټدوىخ بومځـىن ڀىخء خق وخڀعف ٸسٿ خڀؽىش خڀسځٵص.

ٸعوـط زدڀ٬دـص خټدوط بضض عدڀن بضض بزديش سص ص ، وي خڀىخ٭ص وخڀس٥ خبؼى٩ڃ ڄ٫ بـعځٳ خبغٿ وخبؼاخڄخض خڀسىڀ

خبغمض خبؼو٬ص خوؼض بسدڄد ڄه خعم٭دض خبؼځمص ؤـدپ ڄد ٸسـٿ خڀؽىش خڀسځٵص خڀه ؤهمىخ ب خبغټص خڀعفص ود٬وخ خڀى٩ـدڂ خڀى٬ ب ڄلځع خوب لب خعٹ ب خ وظؽسعط ؤٸخڄـ ب

خڀځ٥ص .ټدن ڀ ؤ سص وسو ڄه وخٸ٫ خبغدپ ؤو عدڀن و ڀىن

ب ؤن ٽىن ڀځمځمن ١٬ىص زدش ب خبغذ خڀى٬ ، وټدوـط

Page 81: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

81

ٴٽش خڀعٵص خبعص خڀىخ٭ص ڀځىىسص خبؼځمص ڄظس٥ص زةـعخظفص عدڀن و١د٪ خبؼځمن بؽمىص ىٴعص خع٭مدص ز ڄٹدوڄص ...

Page 82: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

82

Page 83: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

83

لفصل الثالثا

الإسلام في روسيا القيصرية

Page 84: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

84

Page 85: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

85

زض ود ب ؤوخو خڀٹن خڀؽدڄه ٬ وخلش ڄـه ؤټـبر خڄبرخ٤ىدض ب خڀ٭دب، خلعىض ٬يخ ټسنخ ڄه خڀ٭ىذ وخڀٹىڄدض وخيدن خبؼىعځٵص؛ ٴٵ خڀٱذ ڄمىن ؤؼـىټ وټدؼىڀـٻ، وهىي، وب خبعىىذ وخڀٶ ڄځمىن ٽځىن خځسص خڀدلٹص ڄه

ؼىن.خڀٽدن بب ـدور خڀسىن وخڀىټٿ اء خڀ٬دد ڄه ن خؼىټ ټدن ٥ځٷ ٬ځهڃ خـڃ ـدڄ٫ ى "بوىيب" وخ خبؼ٥ځك ٭نى ب آن وخل ن خبؼم ون خڀو، وڃ ؤٸىخڂ بىعځٵىن خوعٴد ټدڄ ٬ـه خڀـو و عټىن ڄ٭هڃ ب ؤىپ ٬ٸـص ؤو يىـص ؤو ڀٱىـص، ٴـدڀو

ض ٴص ؤووزص ز١دء وـىىن خبؼع٭مون ىمون ڄه زدؼىټص وبؽڃ ڀٱعهڃ وؤبجعهڃ خبػدص.

ټدوط ود ظى٩ بب اء خد ڄه ؤزىدء آد ٬ځ ؤنهـڃ لىخودض زص وٸسدجٿ زخجص بنفص ٬ه بؽد و ؤڄدن ڄ٭هد، وي و٩ش ٸ٥سص لديش ڀ٭دب ڄىٹڃ ىٵي ٴ ن خبؼم زٽٿ ودج خبك٥د٢، زىمد بيؽٿ خڀو خؼىټ ٸڃ خبغ١ـدش وخوـٶ

وخڀى٩دڂ وخڀه خڀىل خڀمك.ٽخ بريض ٬ى خڀو ىش خڀـخض وـىش خوـ، وبريض زدڀعس٭ص دڀص ود بذدي خد، ٴځٽ سك اء ٬دد بـځن دبغن ز ڄه "ظوهڃ" ؤ ـ٭ځهڃ ون، و ـعڃ

Page 86: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

86

ٻ ب بحمځهڃ ٬ځ خ٬عىدٶ خؼىټص وخعحدپ ڀٱعهڃ وؼٹدٴدتهڃ ڀ، زڀٻ ٴٹ٣ عإٿ خد ڀوڄدؾ ب خڀى٩ـدڂ ڀدب خڀځٱص خڀوص

خڀٹدوىني وخٸعدي ڀځوڀص خڀوص.ؤوپ خبؼىد٤ٷ خڀب ٹ٥ط ب ٸس١ص ود ٸـدخن ب ٬ـدڂ

ظن خڄدظن ڂ، ٽدن د1556ڂ وظس٭هد بعخودن ب ٬دڂ 1552ڄه خبؼځمن خڀععد، وڀٽ ظ٥سٷ ٬ځهڃ وـد دـص خڀعـو

، ٴعسر ؤـبرض ٸ٥د٬د ڄه خڀٽدن ٬ځ خ٬عىدٶ خؼىټص ٸهخخ ب ظٵف ؼىخض ٬دڄص ب ٸدخن دوتهد خڀوڀص خڀ٭ؽمدوص وټـدن بؽد وٵى ول١ى ٸىن ب خڀٹڂ وب ـىـىذ ـىــد، وڄـه ب

ض خڀعىن خـسد زن خبؼځمن ٴعش ڄه خڀڄه.ظىٸٵط ٬مځدڂ ؤٿ خڀٹ ب ٸدخن ظٹـد بب خڀٹـ 1590ب ىص

ٽىن ٴهد ببندپ خڀځ٥دض خڀوص خلمحځص خڀ ؤيي بب ؤن خڀه خ٬عىٹىخ خبؼمص بو١ون ڀځش ب خڀٽىص و خ٬ىن خڀٹىخون

ؤٸدڃ خبؼځمن، زٿ بن ـاء خبؼمص، و٨ځىخ ٭ىن ب ټىٳ خڀععد زءوخ سىىن ڄدـ ـش بـدڀٵن زڀٻ ٸىخون خبغٽىڄص.

ڂ 1593خعفدزص بؽي خڀٽدو ؤ خڀٹ ٴڄدوـد ٬ـدڂ ٹ١ ز١وش ظزن ڄدټه ڀځمعىه ودؾ ڄىص ٸدخن ڀ٭ىخ

ش زن خڀو خبؼمن، وؤن خٸر خبغٽدڂ خلمحځىن لـه ڄخ٬ـد ، وؤن بيى٭ىخ خڀوخؾ زىهڃ وزـن اء خبؼعىه ڀځٹىخون خبؼمص

Page 87: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

87

خبؼځمن، و٬ځ خڀٹدوص ؤن ٹىڄىخ زع٭م خ٤ٵدپ خڀه وڀـوخ ڄه خڀبهدض خبؼىعځ٥ص، وبص٫ خڀ٭س خڀه ڃ ب لىش خبؼځمن، ؤڄد ؤوڀحٻ خڀه بى١٭ىن ځىذ خبغدش خبؼمص ٴٹون زدڀٿ

ٹٲ ڃ ب خڀفىن لب ىىخ يه خڀععد )خڂ(، و ٵؾ و٬ىهڃ لب ؽسعىخ ببيدنهڃ خڀٹىي زدبؼك. وىعه خڀٵڄـدن خڀٹـ

زدڄ: ؤن ٹىڂ لٽدڂ خبؼى٥ٹص ڂ خبؼدـ ٬ځ خڀٵى. )ڄه ؤٳ خڀىؼدجٷ خڀوص ب ز٥سىؾ، خځ خوپ:

436 – 439) خڀدص خڀٹص زـخڄص ـش ب خبؼىـد٤ٷ ؤظس٭ط ي

خڄص خڀب بسط خڀ٥ش ٬ځهد ٥ش ټدڄځص ب ڄى٥ٹص خڀٵىبعـد ، خڀى٥، ؤڄد خبؼىد٤ٷ خڀب ب بز٫١ و١ى٬د ټدڄ ڀځمٽڃ خڀو

، لػ ؤڄ خڀٹ ٸدوع ٴٹ خعىڄط خبعش ز ڄه خڀ٭د، ٴٽـدن لدـص بب ظ٭ـدونهڃ ؤن إووخ خڀىد زدڀځن ن ود ب

خڀٹدوص ٹڄىن بؽڃ خبؼز خڀـىٴص وخلـص وخبؼـوٴدض خڀڄص ڀځمدش خڀىڄص، ټمد خعىڄط خڀځ٥دض خڀوص خبؼعىه

ب لخص خبغوي و٩ن ڄظسدض ڄدڀص و٬ىص.ټدن خڀو ٥ځٹىن ٬ځ ٴحص خبؼعىه اء خڃ "ټدن"

ز٭ ـٿ بسخ بؽـڃ ٬ـه خڀـو و٨ځىخ بومځىن خ خڃ ـخوزن خڀس خڀه د بڀهڃ زدـڃ "خؼـىټ". ـاء

Page 88: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

88

"خڀٽدن" ټدوىخ ب خڀىخٸ٫ ٽځىن بؾعم٭د ڄىسىخ ڄٹ٥ى٪ خڀـځص ؤن وـوخ ؤوٵهڃ ٠مدد خبجوي خبغٹٹص، وٸ خيض لدڀعهڃ ىءهڃ زدڀځٱص وخڀٹىخون وخڀعٹدڀ بع٫ خبغٽدڂ خڀو خڀه خعٱځىخ ـهځ

خڀوص زعخڃ.، وسو ؤن خڀعىن زن خبؼځمن ب ىفك زدڀ٭ و زـدبعش

ڀڀٻ ؤىد "بٵدن زىىٽىٲ" وى ڄه وخي خق، )ټـدوىخ –٭عبروو آيڂ بظػ ود( ٬د ب ٬ خڀٹ ز٥ خټـبر

ټص وزن بقـدق خڀٽىـص ؤىدي ٹدن زن ٴٿ خڀٽىص خؼى، ټعر ٹـىپ: خڀوڄدوص خڀٽدؼىڀٽص ب خـعخذ خڀىد بب خبؼمص

"ي خڀ٭ىذ ڄ١ ٬ځهد ڄد ٹذ ڄه ڄدجب ٬ـدڂ وـڃ ٬دـد ڀڄبرخ٤ىص خڀوص وڀٽىهڃ ب سمىخ ڄمن، ٴمدظط ؤوخلهڃ

ـ نص ب وعفص بندڀىد، زىمد خڀٽدؼىڀٻ ىفمىن ب ز٭ؽـدتهڃ خڀعسؤڄٽد وخڀن وخبؽى، ڃ ؤن يىىد ى خڀه خڀمك، وڀٽىـهڃ

بقمىخ ٴمد ٴځىد ٴ..".ټدن خبغمد خڀني خؼىټ ب ٬ه خڀٹ ز٥ خوپ

، وټدن خڀ٭د خبؼٴى٪ ى "خڀى١دپ ٠ خـڂ" وٸـ ڄع٭مر ڀٻ ٨هى ڄدب بعخظفص ـش ڀوـد ظـعهٲ

خء و٥ زؤ ظبر ڄ٭دبؼ ب خٴٷ، عمؽٿ ب بؿى بڄ ١ـڃ خلعىخڀ٭ىذ خدوش ب خڀٹڂ وټدخن وټخټځسدٺ وخڀسٽن وخڀعىــد

Page 89: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

89

زٹديش خڀوڀص خڀ٭ؽمدوص خڀ٭و خټبر ڀود، وټدن خبػىٲ ڄـه ؤن ايي خبردي ي خڀ٭ىذ ڄ٫ ظټد ڀځ٭مٿ ڄ٭ـد ٠ـ خلـعپ

و ؤن خڀ٬دد ن خبؼـمن وـن خڀو، وخيض بـدوٲ خڀخبؼځمن ب خڄبرخ٤ىص ټدوىخ ٵ١ځىن خ٬عىدٶ خڀ٭ٹش خڄص خڀب

ظٵهد خڀعٹد خڀوص زإنهد ٬ٹش )ڄىم٥ص(.ڀڀٻ ؤي خڀٹ ظٱن دص خڀعىن وؤدڀسهد، وڄه ڀٻ ؤن

ن خڀوـص، ع٭ځڃ خبؼسون خڀځٱدض خلمحځص ٸسٿ بدبؽڃ بب خبؼىد٤ٷوڀٽه ٬ځ خڀڃ ڄه ؤن ٬ي خبؼعىه ټدن ظٵ٫ ٬ځ خڀـىٶ ب خڀعٹد خڀبظص ٴةن وخٸ٫ خبغدپ ټدن اټ ؤن خڀعىن زٹـ ٠ـ٭ٵد ڄعود بب ؤز٭ خبغوي، وؤن ڄد ٹدپ ٬ىهڃ ڄعىه ټدوىخ بههځـىن

ي خبؼمص و بيدىن ٭دجد، ټمد خظ١ك ؤو ـوي ڄه خټخؤو خڀعم ب خڀع٭دض وخڀٹىخون، وڄه ب ديض ٴٽش ـش بسه "خبؽمؿ خبعهدپ" ټمدٴ ٬ځ خڀعىن، وڀٻ ٬ه ٤ٷ ٤سـ٫ آٲ ڄه وه خڀٽعدذ خبؼٹ ڀعى٭هد وبؿدوڀص ق ڄ٭دني خبقٿ ڀځمعىه ٸسٿ خڀو٪ ب ظ٭مڃ وٴٹد ڀع٭ځمدض خڀٽىـص ـىص

ڂ.1721ب ز٭ بط ٬دڄد خبؼ٥خن خبع ڀٹـدخن وخبظـ وڄ٫ ڀٻ إ

"ؤڄٵو زىيو زوٲ" ڀٽعر ظٹخ ٬ه خو٠د٪ خڀـدجش ب ڀٻ خڀىٸط بب ج خڀٽىص خؼىټص ٹىپ ٴ:

Page 90: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

91

"وـض خڀ٭ىذ خبعدځص ڄه ن خڀـو ىـد ب ـىٴد ڀ نڄ ٵعٹون ٴٹ٣ بب خبؼ٭ځىڄدض خوڀص ٬ه خبؼمص زٿ

٬ىڃ ؤينى ڄ٭ٴص ي خڀ٭ٹش خڀب ب ظ٭مڃ ٴهد".وـ٫ خبؼ٥خن زىيسىٲ خڀسر ب ڀٻ بب ؤن ٬مځص خڀعىن ټدوط ٬مځص دص بحعص خبؼٹىي د ظٱن خبؽىص خڀؽٹدٴص ڀځـ٭ىذ ن خڀوص يڄدـهد ب ود و٠مدن وء ي خڀ٭ىذ ڀځوڀـص

ي خڀ٭مځص ڄه بؿعىخد خڀول وخڀني.خڀٹص وڀڀٻ وځط زٹط ٨دش خعس٭دي خڀٽدن ڄه خبغدش خڀوص خبؼـمص، و٨ځىخ ٬ځ ـهٿ زدڀځٱص خڀوص وخڀٹدوىن خڀو ٸوود يون ؤن عىس ؤل بب يخص ي خڀ٩دش، وټدن ؤوپ ظىٳ ڀ٬دد خڄبرخ٤ىص

ڂ، ٹڃ ٴ 1776دظىٲ ىص ى خڀ ٸدڂ ز خڄن ڄىدٿ ن زخڀ٬دد بب ط ؤوىخ٪ وٴٹد بمد٢ لـدتهڃ وؤو٠ـد٬هڃ خڀ١ـسص

وخبػڄص خڀ٭ٽص وخوعمدء خڀني.وٸ ىٳ خبؼځمن برط ٬سدش "خڀسٽنىن وبص٫ خڀـ٭ىذ خڀبرزص خوي خڀه ىىن زدلمحمص"، وي و٩ش ڄعمش ٠ـ

لمحدوض خبؼعمش ڀٹه خڀ٭ىذ ٬ځ ظٱن خد، بخ ؤ٠ٳ بڀهد خىعهد ويىهد، ٴةوىد وع٫٥ ؤن وٵهڃ ڄ خڀـخ٬دض خبؼعـځص وخبؼٹدوڄص خڀ٭ىٵص ڄه ـدور خڀ٭ىذ ٠ خڀ٭ىٳ وخڀ٥ش خڀون.

Page 91: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

91

–ب ؤوخو خڀٹن خڀـدي ٬ـ –و٭ځٷ ٬ځ خ خڀى٫٠ ٸـدخن ب ٸدج: "٬ىڄد ض "ٲ. ي. يبيعٳ"زدلػ و ى

ؤـ يڀ ٬ځ وـىي ټدن ٴهد ټمد ٬ڃ ڄىـدوٴٽ زـٿ خڀؽدزط ؤن خڀٹه خڀو ب ٸدخن ٸ يٴ٫ خبؼځمن خڀععد بب خڀٹـدڂ

ڂ".1582، 1572، 1556زؽىخض ٬ىٵص ٠ خڀو ب ىىخض و٨ٿ خڄ ٬ځ خ خڀىمى ٤ىخپ ٬ى خڄبردڀص خڀٹـص:

ص وخڀؽىش ڄه ـدور خبؼځمن، زدعؽىدء ٴعـش خڀٹم٫ ڄه ـدور خڀځ٥ لٽڃ خڀٹش ټدظه خڀٽبري خڀب هض خوٵخـد ڄاٸعد.

لـ )نراظين(:االمتصر

ؤ٤ځٷ خڃ خڀٽدن ب ظده ود خڀٹص ٬ځـ خڀععـد خبؼځمن خڀه ب ظىنڃ زدڀىدجٿ خڀب ؤود بڀهد ٴمد سٷ، ټدن

بوڂ ٬ځ خڀٽدن و٬ځ ع ڄه ز٭ي خڀ٭ىيش بب خڀٹدوىن خڀو خڂ، وڀٽه لغ ڄى زخص خڀٹن خڀعد٫ ٬ ؤن خڀٽدـن

وخ ـ٭ىن ؤٴىخـد ڄه خؼىټص بب خڂ، لـؼط ـي ؤز، وڄـه 1803خڀ٭ىيش خبعمد٬ص ب ٴعخض ڄع٭دٸسص وپ ـىىخض:

ڂ.1905ص ، وب ى1870بب 1865و 1830بب 1827ي خڀ٩دش ؤؼدض يص وظدئض ڀي خڀسدلؽن: ب عىځ خڀععد خڀٽدن ٬ه خبؼمص و يه خڀٹىي خڀٱدڀر، و٭ىيون بب

Page 92: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

92

خڂ وى يه خبؼٹهىه وخبؼع١٭ٵن؟ ٴڃ خ خخ ٬ځـ خڀ٭ٹش خڄص وخڀسص خڀ٭دڄص ب خڀ٭ىيش بب خڂ؟ وڄـد ـ

خڀدض خڀب ټدوط ظ٭مٿ ب خ خدپ؟.ظځٻ وبفد خي ب يص خڀسدلؽن ؤن برغ ٨دش خڀ٭ىيش ڃ ټـٿ خڀٹىخون وخلعد٤دض وبـخءخض خ٥٠هدي وخڀٹم٫ خڀـب خبزـتهد خڀځ٥دض خڀوص ٬ځ ڄ خڀ٭ى بؼى٫ خڀٽدن ڄـه خڀ٭ـىيش بب

خڂ: ه ٬ه خبؼمص و٠ڃ ٴٹ ؤڄ خڀٹ "ٴو" زفه خبؼظ

وز٥هڃ زٿ لص، وخبزض بـخءخض ڀ٭پ خڀٽدن ز٭خ ٬ه خعم٭دض خبؼځمص، وڀځعٵٷ زن خڀٽدـني ووـعـ ـن

ڂ ټدن بوٽڃ ٬ځـ ؤ ڄـځڃ 1649خبؼمص. و ٸدوىن ىص ظؽسط ٬ځ تهمص برىٿ ؤ و ٬ه خؼىټـص بب خـڂ

زد٬خڂ ل خ ٬ځ خبػدوٶ.ٸد ؤو ڂ ؤوحط بيخش ودص زدڀٽدـن خبعـي، 1740وب ىص

ټدوط ظ٭دٸر خبؼظه بب خڂ زدڀٱخڄدض وخڀ١ذ وخڀٵٿ زن خوخؾ ب خڀوخؾ خبؼىعځ٣، وخڀعلٿ بب خيش، وخڀـه سـون

ڄٹدوڄص ؤټؽ ټدوىخ ىٵىن بب سند.

Page 93: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

93

ٽدن ب بخ ٬ځـ خڀ٭ـىيش بب خ خدذ ب ي خڀن ؤنهـڃ بؾدـون ب خڂ، ٴٹ ؼسط ب ٹن خبؼ٥١هه وخبؼىٵ

سٿ خلله وؤن ڄه ٹعٿ ڄىهڃ ٴةو بيىض هخ.

رراش ثاك لكر إلعف:

وـسنش " ؤـى ټٵځ"ٸدڄط ي خڀخص زدلؽص ؤڄٽص ب ـدڄ٭ص ؤوود، وڄعىــص ب خڀخدض خڀععدص وظٹىڂ زدڀع

ڄه ـدڄ٭ص خڀزىن وڄه ڄ٭ه خڀځٱـدض وخبغ١ـدخض خڀـٸص ب زد. ؤؼدتهد ٨دش خڀ٭ىيش خبؼٽؽٵص ڀځععد خڀٽدن بب خـڂ وؤخيض ؤن ظٽٳ ٬ه خڀ٭ىخڄٿ خـعمد٬ص وخٸعديص وخڀؽٹدٴـص

وخء ي خڀ٩دش.وط ٬سدش ٬ه دڀص ڄاوص ب ؤوپ وؼٹص ڀٵعط و٩ خڀسدلؽص ټد

ڂ ڄه ؤدب ٸص بڀٵى بب خڀځ٥دض خڀوص ٭ځىـىن 1866ڄدى ٴهد خ٬عىدٸهڃ ڀڂ بدم بخيتهڃ وؤنهڃ زڀٻ ٸ ٸ٥٭ىخ ـځعهڃ نهدجد زدڀٽىص خؼىټص. وټدن ع٬ڃ ي خبغټص ـٿ م

ىٲ" وٸ وٸـ٫ "زن ٴدڀعىٲ" خبظ خبؼم خڀدزٷ "بٴن ټنځ خڀدڀص بص٫ ؤدب خڀٹص.

سو ڄه يخص ؤـى ټٵځ ؤن خڀ٭ىيش بب خڂ ب برغ زن ٬ص و٠مدد وببمد ټدوط ٬مځص ٤ىځص ظ٭ ٴهـد ـٽدن

Page 94: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

94

خڀٹص ڀځ٭ٹش خڄص وپ ـهىي ظ٭ځمص وخظـدض ؤـص وسٽص ودـمص ڄه خڀ٭ٸدض خٸعديص.

د ڀٻ ټځ لټص و٥ص ب ظإڀٳ وو ٬ـي وول٧ ب ؼىدټسن ڄه خڀٽعر خڀىص ظخوبؽد ؤدب خڀٹص ٴمد زىهڃ، وڄ٭نى خ ؤو ټدن ىـ ل ټسن ڄه خبؼ٭ځىڄدض وخبؼ٭دٲ ٬ه خڂ ٬ٹـش وبفدص خڀب د٬ض خڀىد ٬ځ خبزد ٸخڃ خڀىهدج زـدڀ٭ىيش

بب خڂ.٬ځ ٸ ڄه خڀٹآن وڄه لدش خڀـىبي خعمځط ي خڀٽعر

وؤلديؽ، بب ـدور ټعر ظ٭ځمـص ؤوـي ځ خلله ٬ځ وځڃ ٬ځ خڀىد ځعو٠٭هد ىن خبؼعىٴص ز٭١هد ب ؤ٤ ٭ص ټدوط ظ

خ ب خبؼخ خڀٹآوص وب خبؼىدپ وخلعٵدض خڀ٭دڄص زدڀٹـص، بوديخڀٹص ڄ٫ ٸـوڂ ي٬ـدش ي خڀٹ وخود خڀىص يوځط بب

خبؼعىٴص ڄه زي آد خڀى٥ وخعٹخڃ زن خڀععد خبؼـځمن ب ڄى٥ٹص خڀٵىبعد خڀى٥.

ټدوط ؤٸىي لټص ىٴص ٸڄط بب ي خبؼى٥ٹص لټـص خڀىٹسىص، ي خبغټدض خڀىٴص خڀب ڀ٭سط خڀو خڀج ب

. ٬ـٲ خڀـ٬دش خبؼعـىٴىن بڂ خڀٹسدجٿ خبؼٱىڀص خڀععص وخڀعټصبدووعهڃ ٴمد ع٭ځٷ زدڀ٭ديخض وخڀعٹدڀ خلمحځص ڀځٽدن، بد٭نى ؤنهـڃ ب ٽىوىخ عديڄىن ڄ٫ ي خڀعٹدڀ زٿ و٨ٵىد ب ب٤د بڄ، خ

Page 95: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

95

خبؼىٸٳ وزدعىخڂ خڀځٱدض خلمحځص ب خڀ٬ىش خع٥د٪ خبؼعىٴىن ب٬ديش خڀٽدن بب خڂ.

ىٴص خڀٽعدذ وخڀٹخءش وخودي ب خڀـ٬ىش ٬ځـ خعىڂ خبؼعؤو٫ و٥دٶ، وټدن بؽي خڀ٥ٹص ؤزځٯ خؼ ب وٵـى ؤـٿ ٸـص بڀٵى، لب ؤنهڃ بص٭د ټدوىخ بوعٵ٩ىن بؿعىدض ي خڀٽعر ٬ـه

٨ه ٸځر وىونهد ب بصد٬دض ٴمد بظ زدبؼىدـدش.وٹٿ خبؼ٭دٲ وخٴٽـد وخڀعٹدڀـ ٬ځي خڀ٥ٹص د٬ض

خڄص بب خڀٵلن خڀس٥دء، وټدوط ي خڀٽعر ظو لـىپ خبؼى٠ى٬دض خڀجص خظص:

ولخوص خلله وبؾدش خڀىؼىص وخڀٺ. ٴ١ځص خڀ٭ٵى وخبؼٱٵش ٬ه خوه.

ؤبنص خڀ٭ځڃ وخڀع٭ځڃ. .ځڃځ خلله ٬ځ و خبؼ٭فخض خڀب بسط ٬ځ خڀىپ خبيدن زإن خڀى خڀىهدج ڀڂ.

ؤسمط خڀٹخءش ب بؾعم٫ خبؼه ڄه ؤٿ خڀٹص ٸمـص خٸـص ى٩ بڀهد زد٬عسدد وځص ڀځع٥هن خڀىٵ، وب ٽه ڀي ـىن خڀىٴص ؤ ظ٭سدض ٠ خبؼ٭ٴص خڀ٭ځمـص زـٿ ټـدوىخ ـف٭ىن

ظڄڃ ڀځعوي ڄه خبؼ٭ٴص ٬ه ٤ٷ خڀٹخءش.

Page 96: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

96

ط ي خڀٽعر ظ٭ٽ بمىـن بغدش خبؼځڃ ب ٬دب ظ٥ ټدو ٬ځ ٸىي ن بڄص:

اټ خڀىمىؾ خوپ ٬ځ بڄٽدوص خڀع٭د ڄ٫ خڀځ٥دض ـن خبؼځمص، وټدن خبؼؽٿ ب ڀٻ ٸص خڀىبي ىٳ ٬ځ خڀڂ خڀ زؤ ب ڄ ٬سخ بفځىټد ٸسٿ ؤن ٭مٿ ب وڄص خبؼځٻ خڀٽدٴ وخ، وٸ

خظٹ بب خ خبؼىٳ خڀٴ٫ ب خڀوڀص وؤځڃ ٬ځ ټؽن ڄـه خبؼن.

وڀٽه بخ ټدن خڀع٭دون ڄه إو ؤن ايي بب بزځ خبؼځڃ ٬ـه بڄ ټځ ؤو ز٭١ ٴةن خڀع٭دڀڃ خڀىٴص ټدوط ظ٥ـق خڀىمـىؾ خڀؽدني: وى بمىؾ ٹ١ زدوٵدپ خڀٽځ ٬ه خعمـ٫ خبؼىـد

٬عخڀ، وخبؼؽٿ ىد ؤ١د ڄعم ڄه ٸص خڀـىبي ىـٳ، ڀڂ وخلػ ظوي خڀٹص ٬ى ؤو ٬ىڄد ؤڄي خبؼځٻ ؤن عىٸٳ ٬ه خڀـ٬ىش بب خڂ وؾ ڄه وڄص خبؼځٻ ور بب ڄىص ؤوي ـ٥

٬ځهد خبؼځمىن ڀمد ٴهد ي٬ىظ.ټدن خڀىمىؾ خوپ ٭مٿ ب خڀٵعخض خڀب ټدوـط خڀـځ٥دض

ص برڂ خبؼځمن ڄه خڀ٭مٿ وپ خڀى٩دڂ خڀد خڀـدج، خڀوؤڄد ٬ىڄد ټدوط ظ٫١ خڀٹىي خڀٹدوىوص وخڀ٭ىخجٷ خيخص ٬ځ لټـص خبؼځمن ٴةن ظ٭دڀڃ خڀىٴص ټدوط ظف٫ ٬ځ ڄٹدوڄص خڀو وخظسد٪

خڀىمىؾ خڀؽدني ب خڀ٭مٿ.

Page 97: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

97

ـ ټدوط خڀٽعر خڀىٴص ظى٥ى ٬ځ ڄٹدوڄص خلعپ خڀووخؼىټص يه خڀو، ز٥ٹص ن ڄسدش، ڄه وپ خڀٹ

خڀب ظوهد ٬ه خبؼك وٵ و٬ه ىٳ و٬ه خڀىپ بؿم.ټدوط ٸص ىٳ ٬ځ خڀڂ ٸص ڄ٥ىڀص د ظٵدٿ ب ظي ب خڀٹآن و ټعدذ خڀ٭ه خڀٹن، ټٿ ظٵځص ټدن بؽد يڀص يخڄص

ڄه ڀٻ ؤن خڄؤش خڀ٭ـ خـع٭دوط ٬ځ ٬ٹش خڀعىل وٸمهد، زدٹىودض خڀىؼىص ڀځعٱځر ٬ځ ٬دن ىٳ وڀٽه ي خوؼدن ب

ظعفر ڀسعهد ٴم٥معهد ب ؼىش ١ر ڀ٭ڂ ـوخد.ؤڄد ؤلخغ خڀنش خڀىسىص ٴٹ ڄض ودپ خڀععـد و٬ٹـىبؽڃ وؤض ٸځىڃ وظ٭ځمىخ ڄىهد ؤن يه بؿم ى ڄنخغ خوسدء خزعخء

ڄه آيڂ ٬ځ خڀڂ، وؤن خڂ ى ودب خيدن ووس ى وـدب خوسدء.

ټدن ؤٿ خڀٹص اڄىىن زإن خڂ ى خڀـ ىعـ ب خڀىهدص، وؤن خڀ٭دب ټځ ىٲ ٭عىٷ خڂ ٬ىڄد ٭ىي خبؼـك بب

خ ٸسٿ ٸدڂ خڀد٬ص.

رعا الإشلا الجىاير:

ڃ خبؼده خڀـىٴص وخڀ٭مـدپ وخڀىـدء، ټدن ي٬دش خڂ وٽٿ خڀ٭مدپ ؤټبر وسص زن خڀ٬دش، وټدوىخ ٭عـبرون ب وٵـ

Page 98: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

98

خڀىٸط ٸديش خڀٽدن ب خڀٹص، ڀهڃ خبؼٹش خبؼدڀص ڀوٵدٶ ٬ځـ ظٽدڀٳ خڀ٬ىش ڄه ظىٷ بوعدـهڃ ب خبغدټص وظ٥ـ خبؼزـ

وز٭هد ب خڀٹي وخبؼن خدوش.دء ٴٽدوط بؽه ؤيوخ ودص ب ظ٭ځڃ خ٤ٵدپ، ټدوـط ؤڄد خڀى

خبؼؤش خڀخ٬ص ظٵعك ڄص ٸآوص ٱنش ڀع٭ځڃ ؤ٤ٵدپ خڀٹص، وزڀٻ ظعٱځر ٬ځ خڀٸدزص خڀوص خڀب ب ظٽه تهعڃ زدڀىدء و زد٤ٵـدپ، وڀٽ ځٵعىن خوعسدي خڀځ٥ص خڀوص ټدن خ٤ٵدپ سىن ٴخيي

سىن خڀن ب بؾمى٬دض ټسنش، وټدوـط ص، وعفىؤو خؼىن بب خبؼٴعش خڀخص خڀىڄص ٸنش، ع٭ځڃ خ٤ٵدپ ٴهد خڀٹـآن وخودـ

خڀىص.وټدن ىن خڀىٴص عٹون ب ڄٽدن وخل وببمد ـڃ ب خبردپ يخجڃ ٴةخ لځىخ زدڀٹص ٬ٹض بؽڃ ووخض ڄ٫ ڄـهڃ ڄـه

ي خبؼىدسدض ڄه ؤڃ سٽدض خظـدپ خڀ٭مدپ وخڀىدء، وټدوط وو خبؼ٭ٴص خڄص، ظسؤ خڀىوش ٬ديش ىڂ خبعم٭ص ب ؤوپ ڄدى ؤو آو ىو وظعم بؼش ؤز٭ص بب س٭ص ؤدز٫، وټدوط ي خڀىوخض وڄد دلسهد ڄه خلعٵدض ٭سص ظىعٹٿ ڄه ٸص بب ٸـص ؤوـي

زى٩دڂ وـخوپ ڄىص بـ٥٥ص.خڀٹص ؤ١٬دء خڀىوش ٴفعم٫ ٴهد خڀىن خبؼ٭ځمـىن ظع١ٳ

وخبؼون، وظٹدڂ خبؼ٭د خڀعفدص ڀس٫ خڀځ٫ وخڀٽعر، وإب ٭خء

Page 99: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

99

خبؼلڃ خڀ٭سص ٴىون خڀٹدج خڀىص وٸ خڀس٥ـىض، وب فص خلعٵدض بىعد خڀسدن خڀععد ٬خجهڃ ڀځوخؾ، وځعٹ ٴهـد

.خڀٽدن ڄ٫ خبؼځمن

إجراات التحه إلى الإشلا:

ټدوط ٬ىيش خڀٽدن بب خڂ ب ٸـص بڀـٵى بسؽـٿ خڀىمىؾ ؤو خڀىم٣ خڀ٭دڂ خڀ بهي ب بص٫ ٸـي خڀٽدـن ب

ڄى٥ٹص خڀٵىبعد ټځهد.٬ىڄد زؤض خڀٹڂ و٣ خڀععد خڀخو وڄده خڀىٴص ب

ـ دوىخ ـټون خبؼـاڄىن و خڀ٬ىش خڄص بدى٥ٹص ٸدخن، ٴٽزىخـسهڃ ب برٹٷ بخيش خلله ٬ځ خ و خبعهـدي ب ـسځ، واټون ٬ځ ؤن خڀى خڀىهدج ڀڂ، وٵ١ـىن ب ټـي خبؽفش خڀىسىص ٬ىڄد ؤـبر خڀٽٵد خڀىبي ٬ځ خبؽفش ڄه ڄٽص ٴلٿ بب

٬ځهڃ ؤن خبؼىص، وڄه ب ٴةن خڀه ٹون ٬ځ خبعهدي وخبؼٹدوڄصهدـوخ بب ظټد. ټدوىخ عمؼىن بدد٬ ٴد٠ص ڄسه زٹـذ

د، وؤن خڀـځ٥دن ٨هى خبؼه خبؼىع٩ خڀ ـم خ ٬ـڀ خڀ٭ؽمدني وځٵص خبؼځمن ىٲ ىل بص٫ خخ٠ خڄص و٭

خبغٽڃ خڄ بب بڄدخض ٸدخن خلمحعځص.

Page 100: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

111

خڀب بعإ بڀهد خڀىبي ىٳ بمىـد خبز خڀىن ڄه ڄىص خبؽفش ٸدڄص بؾعم٫ ڄٹى ٬ځ خبؼاڄىن، وڀٽ بويوخ ڄ٭دب خ خعمـ٫ ټدوىخ ١٭ىن ٬ڄدض وبدخض، وځعڄىن زځځص ڄه خـخءخض خعم٭ص وٴٹد بعوپ ڄني ڄى٩ڃ، ڄه ي خـخءخض ڄى٫ خڀـه ب

ڄه خبؼدټص ب خلعٵ دتهڃ خبعمد٬ـص وؤڀ٭ـدڃ ٭عىٹىخ خڂ ز٭خڀعٴهص خڀب ٹمىنهد ب ٴٿ خڀز٫، وبو خڀٹديش خڀىىن ٬ځـ ؤن ٹىڂ خڀ٭دجون بب خڂ زعم٥ڃ خٹىودض وخوؼدن ب خلعٵدپ

٬دڂ.ون ب ظ٥سٷ ؤلٽدڂ خڀ٭ص خڄص: ٴفم٫ ئـدء ؤب س

ون ب ـسٿ ي٬ـىش خڀٹي خڀټدش وخڀٸدض ڄه خبؼاڄىن، وبهدخبؼعييه ٬عىدٶ خڂ، وٹمىن ڄٹدز ڄعٹځص بؼىظ خبؼـځمن،

ڄىن ظىدوپ خبػم ؤو ظخوبؽد، وبوځٹىن ءوهڃ ٬ځـ خڀ٥ٹـص وبوخڄص خڀب بسڃ ٬ه خڀٽٵد. ب ىعىسىن ڄه زىهڃ بڄدڄـد بؽـڃ ٹىيڃ ب خڀش وبودٴ٧ ٬ځـ خڀـفض خبؽدڄـص وٹ١ـ ب

ڄٽض خبؼنخغ و٭نى زع٭ځڃ ؤ٤ٵدپ خبؼاڄىن، ولب عـنى بؽـڃ بودء ڄف ټدن خدب ٹىڄىن زسىدء ٹٵص ٸدڄص ش خبعمد٬ص.

ي خڀ٥ٹص خع٥د٪ ٴلى ٸص "بڀٵى" ؤن ٹمىخ بؾعم٭ـد بڄد ٱنخ خوع٩مط ٴ خڀ٭ٸدض زن خڀىد ز٭١هڃ زس٭ وٴٹـد

خڀ وپ ز خڀٹآن وـدءض ز ىص ىڀ.ڀىل خلله

Page 101: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

111

بزځ خ خعم٫ خبع بسدڄد ڄه آؼـد خعمـ٫ خڀٽدـني خڀعٹځ خڀٹن خڀ ټدن عمٽڃ ٴ ڄ٥خن ؤؼىټ ڄٵـو ٬ځهڃ ڄه ٸسٿ خڀځ٥ص وڀ ڄه خوعدڃ، ټدن بيؽٿ بب ـدور خ

ڄدڄهڃ وخلخ ڄىهڃ، ىعىسىن ب –ب خڂ –٬سحد ڄدڀد، ٴإسمىخ و٭ون زإؼ خڀټدش وخڀٸدض خڀب بذم٫ ڄىـهڃ ب ڄـو٬دض ووڄدض ځمىن ؤؼد ب لدتهڃ، وٽخ وإ ب خڀٹـص بمـىؾ

ـ ل د بؼـد ڄٱ ڀڄص خبؼاڄىص، وزض لټص خڀ٬ىش خڄص بسؽ ـدء ب ټعر خڀ٬دش خبؼعىٴص.

التعمي الإشلاو بين الهراظين:

لٵ٧ خڀٹآن وظ٭ځڃ ظٵني وٴهڃ آدظ، ٸسٿ خ٬عىـدٶ خـڂ وز٭ي، ټدن ى خڀ٭مىي خڀٵٹ ټعدذ خبؼ٭ٴص خڄص خدص وى خڀ ؤهڃ ب ظٽٿ ٬ٹځص خڀىىسص خبؼؽٹٵص خڀب ټدوـط بدؽدزـص

خبػځص خڀجص ڀځمٹدوڄص خڄص.نش وز٭ آـدض ؤڄد خ٤ٵدپ ٴٽدوىخ سءون بحٵ٧ خڀى خڀٹ

ڄه خڀٹآن ڄ٫ ؤـخء ڄه ٸص خڀىبي ىٳ، وع٭ځمىن خڀٹـخءش ڄـه ټمد ع٭ځمىن ڄى وخـسـدتهڃ خڀٵيـص "إيدب شبرتي"ټعدذ ز٭ىىخن

وخعم٭ص بذدي خڀ٭ٹش ڄؽٿ خڀش.

Page 102: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

112

ټدن خبؼحىپ ٬ه ٸص "بڀٵى" ڄـه ي٬ـدش 1865ب ىص ووـع، ټدن خڀه ٭ځڃ خڀىٴص خبؼبرځىن ى خڀه/ بؿ خڀه

خڀټى وټدوط وـع ظ٭ځڃ خودغ. ټدود ڄـه وبهـ خبؼ٭دـ ب ؤن خڀـځ٥دض خڀوـص هخبردبؽڃ ٴٽم خڄص خڀ٭ځد، ؤڄد

ټدوط ظخٸر لټدض خڀىن خڀلدڀص وبسى٫ خعٹخڃ ب ڄٽـدن ـدـ، وخل، ټمد ټدوط ظ٫١ ٸىيخ ٬ځ زىدء خبؼخ خڀٹآوص وخبؼ

وڄه ب ټدن ٬ځ اء خڀىن ؤن ٹىڄىخ زع٭ځڃ ز٭ خبؼه ڄه خدب وظسهڃ ڀځٹدڂ زدڀ٬ىش وخڀع٭ځڃ زن ؤزىدء خڀٹص وزىدتهد.

ټض ز٭ خڀ٭دجض ب ٸص "بڀٵى" ؤن ش ټٵٵص ڄـه ؤٿ خڀٹص ټدوط ڄه ٤ذ خڀه بؿ خڀه ووـع، خڀـب

خڀ٭دجځص خڀه خڄ و٭دجي، وب وٵ خڀٵعش ٨هض ٬ځمط ؤزىدء خڄؤش ڄه خڀٽدن ټدوط ٸ ظ٭ځمط ب ٸدخن ٸسـٿ ؤن ظـعٹ ب خڀٹص خڀب ظىڀط ظ٭ځڃ زىدض خڀٹص خ، وز٭ ؤن لٿ خڀـه بؿ خڀه ووـع لځط ڄٽدنهمد ب خڀعـ بؼـش ٬ـ

خڀع ز٭د، وٽخ ظ٩ٿ ىىخض، ب ـدءض ڄ٭ځمص ؤوي ڀععىب خبؼؤش ظاټ يود خبؽدڂ ب ظ٭ځڃ بؾعم٫ خڀٹص.

ڄه ؤڃ خڀ٭ىد خڀعزىص ب زخڄؿ خبؼخ خڀٹآوـص ظـر خڀعڄ ٬ځ خڀبر ب ڄىخـهص خڀ٭ىزدض وخڀخج، وڄٹدوڄص ؤ٬مدپ خ٥٠هدي خڀب ظٹىڂ د خڀځ٥دض خڀوص زدبغځص وخبؼهديوص. وټځمـد

Page 103: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

113

ظٵ٫ خبؼعىي خبؼ٭ب بؽاء خڀعڄ وظ٭مٹىخ ب خڀ٭ٹش خـڄص خ ص خڀؽٹدٴص وخڀىص.ىوټځمد ٸىط ٬خجمهڃ ب ڄٹدوڄص خڀ

ررر الفعن الرش:

دبصط ولخض ڄه خڀ٤ص خڀوـص ٸـص 1866ب ٬دڂ "بڀٵى" ووض خڀ٬ وخدذ زن خدب ٴـم خڀـىن وخبؼ٭ځمىن ٴٹدڄط خڀځ٥دض زىٵهڃ بب سند، وبسٽه ز٭١هڃ ڄـه

ڄـه خـدب 448خبؽذ بب ڄىب "ؤوٴد وڄىڀىٻ"، وخ٥٠ ڂ، وڀٽـه ز٭ـ خبؼع١٭ٵن ڄه ب٬ن ظىزعهڃ وظىځهڃ ڄه خ

خوعهدء خبغمځص خڄىص ٴىـحط خڀ٤ص خڀوص خلمحځص زإن اء خڀعدجسن ر ، بيدىن خڀ٭دج خڄص وخ ٹىڄـىن زسـػ ؤوببمد ز ٴم

خڀ٬ىش خڄص زن خڀٽدن ب خڀٹي خدوش ز ڄه خڀـىن وخبؼ٭ځمن خڀه وٵىخ بب سند.

ڄه ؤدب خڀٹي خڀٽدىص لو ٸـص بڀـٵى ولخ ټؽن ٴدوځىىخ ٬ه خبؼمص و٬ديوخ بب خـڂ وټدوـط خڀىعفـص ؤن خوعض ڄىـص خڀ٬ىش خڄص ودؾ ي خڀٹي بذـدي خڀـٶ

لػ ىـ ټؽش ڄه خڀىؼىن.ب ٸـي ڂؤسمط خؼىټص خڀوص دڄص بب ل خڀ٭

(، وڀٽه خڀځٱص خڀوص ټدن بؽد ـإن آوـ، خبؼعىه )خڀٽدن

Page 104: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

114

ٴس٭ بذد ٸص "بڀٵى" ټدوىخ عىڄىن خڀځٱص خڀوص ڀعـن ڄ٭دڄتهڃ خڀعفدص ب خڀعفم٭دض خڀوص، وڀڀٻ لـىخ ٬ځـ خټعدذ ي خڀځٱص وڀٽىهڃ ٨ځىخ ٭ځمىن ؤزىدء ٸعهڃ خڂ زځٱعهڃ

ى٨ٳ بـديظ ڀځٱـص خڀوـص خڀععدص، وٸ خع٥د٪ وخل ڄىهڃ ؤن ڀع٭ ڀځىد ظٵىٶ خڀٹآن ٬ځ خڀٽعر خڀىص خوـي، ټمـد د٬ ظ٭ځڃ خڀوص ز٭ خبؼځمن ٬ځ ټعدزص خڀٽدو ڀځـځ٥دض

خڀوص وخڀٴد٪ ٬ه ٬ٹتهڃ ولٹىٸهڃ خڀىص.

وزارط إلىصه لمتبعير:

ؤيٺ خڀبروٴى "بڀمىـٽ" ؤن ؤـځىذ خڀٹمـ٫ ب وـ زن خبؼځمن ٴإوإ ڄص ڀ٤ٵدپ ب ٸدخن خؼىټص ن ڄف

ڀع٭ځڃ خ٤ٵدپ خبقٿ وٴٷ خڀ٥ٶ خڀعزىص خبغؽص، وټـدن ٹـىڂ زدڀع٭ځڃ ب ي خبؼص وٴٷ ٴځٵص ببؼىٽ ؤل ؤظسد٬ـ وخبظـ "ظمىٴٳ"، ٴځمد بسٽه ڄه ٤ٹع زؤ ع٬ ظڄـ خبؼـخ

ڄىدٴدض ٬ځىص ڄ٫ ظڄ ڄص ببؼىٽ، ٴٽدن ٥ځر خڀٹآوص ببڄىهڃ ب ل١ى خدب ٸخءش خبقٿ وظبصع بب ڀٱعـهڃ خڀععدـص، ون ظڄ خبؼخ خڄص ب ع٭ځمىخ ي خڀ٥ٹص ؤوٵٹىخ، ٴإظ زعڄي لػ خع٥د٬ىخ ٸخءش خبقٿ زدڀوص وظبصعـ بب خڀځٱـص

خڀٵى، وخع٥د٬ىخ ؤ١د خـدزص ٬ځ ؤحځص لىپ خڀـى خڀععدص ٬ځ

Page 105: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

115

خڀ ٸءوي ٴى خوعهدء ڄه خڀٹخءش، وظځٻ ڄهدخض ب ظٽه ڄعـىٴش ٬ى خڀعڄ خبؼځمن، وببمد ټدوىخ ٽعسىنهد ب ڄلځص ؤ٬ځ ٬ىـڄد ځعمٹىن زدبؼ٭د خڀىص خڀ٭ځد ب زي آد خڀى٥ ڄؽـٿ بخـد

و٤ٹى وبظٸى.ټدن وٹ بڀمىٽ وظمىٴٳ ڀٹى خڀع٭ځڃ خڄ ځم وٹد٢ ٠٭ٳ لٹٹص ڄٹدوص زإځىذ خڀع٭ځڃ خووبي خبغػ، لب يه ؤوٵهڃ خعىڄىخ وٵ خوعٹـديخض بب خڀع٭ځـڃ ؤن خڀععد خ

خڀعٹځ ب ڄخ خبؼځمن.ڀٽه ظمىٴٳ ڄؾ وٹـي ڀـدڀر خڀعٹځـص ب خڀع٭ځـڃ خڄ فىڂ ٬ځ خڂ وٵ، وټدن ؤڃ خڀىٹد٢ خڀـب

خظٽ ٬ځهد ب وٹي وفىڄ ظعځى ب خب:ؤن خڀععد ٵهمىن مك يىهڃ نهڃ ٹـؤون خڀٹـآن

زځٱعهڃ.ؤن ؤيخء خڀش زدڀځٱص خڀ٭زص اؼ ٬ځ ڄد٬ خڀععد نهـڃ

ايونهد زځٱص ٵهمىنهد.ٽعر خڀىص خڀع٭ځمص ظوؾ ٬ه خڀىبي بؿم ؤو ټدن ٹـىڂ ؤن خڀ

بـدڀٳ ڀځٹآن. –ب ؤ –بد٭فخض ڃ ؤن خ و٬ ظمىٴٳ ب و٥س ؤو ٸؤ خڀٽعر خبؼٹص ټځهد وؤوـ ٬ځ ؤد خبؼٹدوص خوعد خبقٿ و٤ق خڀٹآن ـدوسـد. وخـعىڂ

Page 106: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

116

ةخ ٬ڃ خبؼځمىن خڀععد خڀعده وخڀدص وخڀ٭ځىڂ بؼهدبصص خڂ: ٴؤن خبؼه ٸديڂ زدڀى ڀځمځمن ؤټ بؽڃ ؤن خڀوڀص خڀ٭ؽمدوص خڀـب ٭ىڀىن ٬ځهد يوڀص ٠٭ٵص وڀه ظىع، وبخ ٸدڀىخ ؤن خڂ ى يه

ڄى آيڂ، ٸدپ بن ٬ ؤٸڂ ڄه بؿم وـى زـڀٻ دخوسدء بص٭ ك.ؤٸذ بب آيڂ، وڄه ب ٴدبؼمص خڀه خڀم

وټدن ظمىٴٳ عىڂ خبػخج٣ وبمدؾ ڀځٽش خ٠ص ڀؽسط ؤن خ ټوص وٴد بؼ٭عٹخض خبؼځمن خڀععد.

وڀٽه ڃ ؤن خوعٹديخض ظمىٴٳ وٴځٵص بڀمىٽ ټدوـط ظسو ڄسهش ب ؤنهد ـدءض ڄعإوش ٴٹ ٸـد٫٤ خبؼـځمىن خبؼـخ

د، لب خڀه ب وځىخ خؼىټص وڄى٭ىخ ؤ٤ٵدبؽڃ ڄه خڀدذ بڀهڄص ب لدتهڃ ؤلفمىخ ٬ه بدپ ؤزىدجهڃ بب ي خبؼـخ ن

ڃ ز٭ خڀعىؾ ڄه ي ئخعم٫ زإي ؤسك ڄځمد، وٽىن ؤزىدخبؼخ ڄىسىه ب خ خڀى٣ خبؼځڃ. وٽـخ ٨ځـط ڄـص

نودوعبڀمىٽ خبغؽص وخڀٽىص خبعش خڀب ؤٸدڄهد ب بڀٵى ٬ځ ٬وهمد.

وڃ وـىي خڀٹ ب خڀٹص خعمض خڀ٬ىش خـڄص ب خبؼى٥ٹص وټدن خڀٹ بىىن خلعٽدٺ زددب ٴـدڀعڄىخ خٸدڄـص يخوٿ خڀٽىص، ؤڄد ب خڀٹي خوي ٴةن ؤزىدء خبؼځمن خڀه ظ٭ځمىخ

ڀځعمٹىخ ڄه ب ڄخ ببؼىٽ بزـىخ ڄىهد ب ه خبغديص ٬ش

Page 107: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

117

ـ زدبؼخ خڀٹآوص، و٬دىخ لدتهڃ ز٭ ڀٻ بدٹع١ خڀـ٭ص ڂ ټدن خڂ ٸ 1912ټمد ٴ٭ٿ ؤـخيڃ خبؼځمىن، ولب ىص

خعٹ بسدڄد ب ٸص بڀٵى، وخع٥د٪ ؤدب خڀٹص ؤن ىحىخ ڄخ وڄدـ ـش.

ٴهـد يخص لدڀص ٸص "بڀٵى" ټمى٥ٹص لويص ظعـديڂ ىدض ڄع٭د٠ص ظٽٳ ڀځخ ٬ه ٸىش خـڂ وـىو ب خعم٭دض خبؼځمص، وظاټ ؤن خڂ ټدن ؤټبر ٸـىش خـعىڄهد خبؼځمىن ب ڄٹدوڄص خڀعٱځٱٿ خڀوـ زٹـديش ـىن خبؼعـىٴص، خعىڄ ټڀٻ خبؼځمىن ؤو "خڀعفىن" )ټمد ټدوىخ ٭ٴىن ب

ٹن خڀعد٫ ٬( ب خبؼٹدوڄص وب ظ٥ى خڀعده خڀو ب ؤوخو خڀ خبؽىص خڀععص.

٬د خڀعفىن ڀٻ خڂ خڀ٭بي خڀ ىظ ټعـر خبؼعىٴص ټمد خوعٹوخ خڀع٭ځڃ خڀعٹځ خڀ ٭عم ٬ځ خبغٵـ٧ يون دذ" ڀٽٿ ٴهڃ ڀځىى، ووٵىخ خڀؽٹدٴص خڄص خڀ٭سص زإنهد "

ڀعفن ب ز٭ـ ـىخوسـ لـديخ ڄد ى ؤـىبي، وټدن خوعٹدي خوڄعفدوخ ڀځىخٸ٫، ٴدبغٹٹص ؤن خ خڂ خڀ٭بي ى وٵ خڀـ ڄه خڀ٥ٷ ؤڄدڂ خبغټص خڀعفص ڀځععد خبؼځمن، وڀٽه خبؼـاون خڀععد بذدځىخ ي خعمخص وټدوىخ بيځىن بب بزخ ؤوـ خبػٲ

ټون ٬ځهد.زن خبغټعن خڀىٴص وخڀعفص وا

Page 108: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

118

وٸ ټدوط سٽدض خظدپ خڀعفدص وخٸعديص وخڀؽٹدٴص خڀب وٿ د خڀىٴص خعم٭دض خبؼځمص ز٭١هد زس٭ خڀب لدٴ٩ط ٬ځ ٸىش خعم٭دض خبؼځمص وؤهمط ب و خڀ٭ٹش وظ٭د زـن

خبؼځمن وخڄعخي د بب خعم٭دض خڀىؼىص. خڀب وونهد ٬ځ ڄدڄ٫ ؤٿ خڀٹـص وټعر خبؼعىٴص وخڀٹ

ض خوعد خبؼ٭ٴص خـڄص ـڃ ڄه خيذ خڀىب خڀب خ٥٠هدي خڀٽىص وخڀځ٥ص خڀوص، وټدن م خڀىدض خڀـب ظو لىبؽد ي خڀٹ ڄؽٿ ىص خڀىبي بؿم خڀب لسسـط

مـص ٴهمهـڃ خڀىد ب ظ٭ځڃ خڀٹخءش وبفدعهد زٱٳ ب بؿدوڀص ڀعىڀځ٭ٹش خڄص، لب ؤسمط خڀٹخءش ٸمص ب ل ختهد ووـځص

ڀع٥هن خڀىٵ وب٠دءش خڀ٭ٹٿ وظىمص خوٶ.

وٸ وخٿ خڀعفىن نهؿ خبؼعىٴص ب خعىخڂ خڀځٱص خڀعټص – 1825وظإڀٳ خڀٹ خڀىص ټمد ٴ٭ـٿ "ٸـىڂ ودـ" )

دٴىخ بڀهد ڄ١مىود ـخ ڂ( وني ڄه خلن، وبن ؤ1902٠ٸدجمد ٬ځ خدو خبؼـ٭ص ب خڀعخغ خڄ، ٴٹ ټعر "ٸـىڂ ود" ڄؽ ٬ه ڄ٭فش خوٹدٶ خڀٹم ٸص بزعځـٳ ټـؽنخ ب ـىد ٬ه خڀى خڀىب، وڀٽه ـدءض خبػص بـعځٵص بسدڄد لػ

Page 109: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

119

خڀ٭ٹش ؤټ ٴهد ؤن خڀىپ ب ٽه بيد ي خبؼ٭فخض خبؼديص ن خڄص ب ظٽه ڄ٭عمش ٬ځ ؤيڀص ودٸص ڀځ٭ديش.

وڀٽه خڀعفن ب دٶ فىڄهڃ ٬ځ خبؼعـىٴص ټـوخ ؤو٩دڃ ٴٹ٣ ٬ځ ؤوـ خبػٲ ڄعفدځن ؤوــ خڀعـدز ٴمـد

دغ"ټمد ٴ٭ٿ –زىهمد، و٬ڃ ز٭١هڃ – 1878) "بـٽدټ وؤـىبي، وخ ڂ( زإن بڂ خڀىٴص ڄ٭دي ڀٽٿ ڄد ى ـ1954

ن مك، وٸ ؤلمحىد بب ڄىٸٳ خڀىٴص ب ـخ خـدپ ز٭ـ بمىـ خڀع٭د وخبؼٵدځص ب ٸص خڀىبي ىٳ ٬ځـ خڀـڂ ب

ڄ.وخبغٹٹص ؤن خڀعفن خڀععد ب بؿدوڀعهڃ ـق خعمـ٫ ؤىخ ـهڃ ٬ځ زىدء خه ؤٸدڄ خڀـىٴص ڄـه ٸسځـهڃ، وؤن

خعمخص ب خبؽىص خڄص بيٽه بوٽدبند ب و١دپ خظدپ و خبؼځمن خڀععد ٬بر خڀعده.

Page 110: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

111

Page 111: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

111

الفصل الرابع

الإسلام في الاتحاد السوفييتي

Page 112: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

112

Page 113: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

113

ز٭ ٸدڂ ؼىش ؤټعىز ؤ ټٿ ڄه 1917يمبر ىص 7ب وـد ڀىن وعدڀن زدود ڄىـهد بب بص٫ خبؼځمن خڀٽـديلن ب

وخڀٶ خ و:"د ڄځم ود، د ڄځم خڀٶ، ؤهـد خڀٴـدٶ، ؤهـد خوىش، بن ؤلخؼد ٩٬مـص برـغ خن ب وـد .. بن ٬هـ خڀؤبظدڀن وخڄبردڀن عخ٬، وبس خ ڄه برـط ؤـځـهڃ

وظع٭ٿ خڀؽىش ڄه برط ؤٸخڄهڃ.د ڄځم ود وب و١ڃ ي خلخغ خڀ٭٩دڂ وځعٵط بڀٽڃ

وخڀٶ خڀه خعٸٽڃ خع٭مد وخعځر ؤڄىخڀٽڃ وؤخ٠ٽڃ.د ڄځم ود، د ظعد خڀٵىبعد وخڀٹڂ، ـد ؤهـد خڀٹـ وٽدن سند وخڀعټعدن، د ٽدن خڀٹىٸد خز٥ـدپ، وٸسدجـٿ ـڄط ڄـدـټڃ خڀدن وٽدن خبعسدپ خخء، ؤوعڃ د ڄه

٥ٱدش ٸآوٽڃ ولدزىخ يىٽڃ، وؤزـديوخ ؼٹـدٴعٽڃ وڄٶ خڀٹدش خڀوظٹدڀټڃ وڀٱدظٽڃ، ؼىوخ ڄه ؤـٿ يىٽڃ وٸآوٽڃ ولـعٽڃ ب

خڀ٭سديش.بوىد ىد و٭ځه خلعخڄىد ڀـىٽڃ وڄـدـټڃ وبن ٬ـديخظٽڃ وظٹدڀټڃ لش بيٽه خبؼد د، خزىىخ لدظٽڃ خبغـش خڀٽبيـص

ٷ ب ڀـٻ، وخ٬ځمـىخ ؤن خبؼعٹځص يون ؤص ڄ٭ىٸدض، وڀٽڃ ټٿ خبغبص٫ لٹىٸٽڃ خڀىص وخبؼوص ڄىوص زٹىش خڀؽىش وـدبؽـد وڄـه

Page 114: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

114

خڀ٭مدپ وخڀٵلن وخبعىىي وبفؽځهڃ، وبؽخ و٥ځر ڄىٽڃ ظإ خڀؽـىش وڄدوتهد نهد ظٹىڂ ڄه ؤـځٽڃ وڄه ؤـٿ لعٽڃ خڀىص وخبؼوص".

بـخن عىـ خڀسدن بخ٥دز ز٭ ڀٻ بب ڄځم خڀـٶ ب وظټد وزي خڀ٭ذ وخبؽى، وىعه زىخء بب بص٫ خبؼځمن ٴٹىپ: "ظٹڄىخ ؤهد خبؼځمىن ڀعم ؤو٤دوٽڃ وخٴ٭ىخ ؤ٬ڂ ؼىخظٽڃ ٴـةن ؤ٬ڄىد وزىىيود ٸ ٴ٭ط ڄه ؤـٿ لص خبؼع٭سه وخبؼ٩ځىڄن. ـد ڄځم ود ود ڄځم خڀٶ ځمىخ بڀىد، بب ٤ـٷ خبغـص

٭خڀص ڀىسني خ خڀ٭دب ڄه ـ ٬ځ ؤد خبغٷ وخبػن وخڀ٭پ". وخڀ ظىٸ٫: ـىٳ عدڀن، ٴيبين ڀىن.

خزعهؿ خبؼځمىن خ خ٬ن و٨ىىخ ؤن ٬خ سـد ـٶ ٬ځهڃ ٴسءوخ زعٽٿ ڄادتهڃ خڀى٤ىص ولٽىڄدتهڃ خلمحځص ټى٥ىش

ظڄمهد.بكى خعٹپ، و٬ىخ ب خع٭ديش ڄدـڃ وبقمط دص ڀىن خڀ٬دجص زن خبؼځمن ڀـص ؤنهڃ خ٬عٹـوخ ؤن ؼىش ؤټعىز خڀسځٵص ـدءض ص ڄه خلله وٹدڃ ڄه ٤ٱـدن خڀٹدش، ووځط ي٬دص ڀىن بب ل خڀ٬ڃ زإن و٩دڄ ٹىڂ ٬ځـ ڄسديت خڀٹآن و٬ځ خڀ٭ص خڄص، ڀڀٻ وٸٳ خبؼـځمىن بب

زىخ ب ٵىٲ خڀسٵص.ـدوس ولدوڀٽه ٴلص خبؼځمن ب ظڂ ٤ى ٴٹـ وٹ١ـط خبغٽىڄـص خڀى٬ص و٬ىيد وظ٭ خڀ٬مدء خڀىىن ڀ٠ـ٥هدي وٴ٠ـط

Page 115: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

115

خڀ١خجر ٬ځ خبؼدـ وؤځٹـط خبؼ٭دـ خڀىـص، ون ـي خـخءخض خيخص زض ن ټدٴص زؤ خڀٹديش خڀىٴط زدـع٭مدپ

ؤڄخ بب خبع 1918ػ ؤ ڀىن ب بزٿ خدذ وخڀ٭ىٳ لخبض زدڀلٳ ٬ځ خڀسي خڄص وؤوض خڀزدزدض وخڀ٥ـدجخض

بر خبؼن لخ.ٴځمد ب ڀځىٴط خلعپ ي خبؼىد٤ٷ زءوخ ب ظـٽٿ ڄـد م بجمهىدض خبغٽڃ خڀخب ڀعڄن ولش خبؼځمن، وخظٵ٭ـط

تهدڂ خڀ٭ىذ خبؼځمص بد٭ديخش خڀؽىش.ؤىخض خڀ٬دص خڀوص زدټدن وخء ڀىن وعدڀن بؾي و٭ص ڀعٽعٿ ٵىٲ خبؼـځمن وځٳ خڀؽىش خڀى٬ص لب ظعٹ ؤٸخڄهد، زىمد ټدن خڀـى٬ىن بى٥٥ىن ـعؽدغ خيدن ڄه خبرـدي خڀـىٴب وب ڄٹڄعـهد

خڂ.من ٠ خع٭مد وڃ خبؼٹدوڄص خڀب ظٵفض ب ټٿ زي خبؼځ

خڀو خبع بسٽه خڀو خڀسٵص ڄه ظ٭ ٸس١عهڃ ٬ځ خبؼىد٤ٷ خڄص، وزؤض زڀٻ ڄلځص ـش بسض زدبؽفىڂ خبؼسد ٬ځـ

خبؼادض خڀىص خڄص.و٬دڂ 1927ظ٭د٨مط خبغمځص ٠ خڂ ب خڀٵعش ڄد زن ٬دڂ

ٹط بص٫ خبؼـدـ، وب ٴسځٱط ؤٸ وش بؽد: لػ ؤځ 1938

Page 116: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

116

ظٵص آٲ ڄه خڀٹديخض خڀىص خڄص بدمدټمـدض وزـون بؿدټمدض، وظى٭ط بـخءخض بذٵٳ خبؼىدز٫ خڄص ٴمځط:

برن ؤ ـهىي ظ٭ځمص ٹىڂ د خزدء ٤ٵدبؽڃ بفد ڀـ ٬ٸـص زدڀه.

برن ٤سد٬ص خبؼمٳ وخڀٽعر خڀىص ؤو خعنخيد ڄه خڀـسي خڄص ودؾ خبردي خڀىٴب.

برن ؤيخء خڀش وخڀدڂ وبص٫ خڀټدش. برن لفدذ خڀىدء وبـسده ٬ځ وځ٭ زدڀٹىش.

ب وٵ خڀىٸط وض خبغٽىڄص خڀىٴعص ڄـخ وڄ٭دـ ظ٭ځمص ڀځٵعدض وخڀٵعدن خبؼځمن وڀځٽسد، ټدوط زخبؾهد ظټ ٬ځ

سديت خڀى٬ص وخټعدذ خڀى٩ـش خبؼديـص. ظ٭ځڃ خڀځٱص خڀوص وخبؼوؤوض خڀځ٥دض خڀوص برػ خڀٹديخض خلمحځص ٬ځـ خڀعمـدٶ زدبغذ خڀى٬، ټىځص زٿ ٬ىـهد ڀځمـدټص ب خبزـد بغٷ ظٹ خبؼن، خڀٹخخض خڀب بز بؾعم٭دتهڃ، وخ٬عبرض خ ز

ځ٭ىن بڀ، ٴٹ ؤـسك ؤو خعٹپ خڀى٤ني خڀ ټدن خبؼځمىن ع٥ خبغػ ٬ه ي خڄى ڄه خلمحڄدض ب خبردي خڀىٴب.

ب ڄلځص ظدڀص ب ب٬ن خوعد خبؼدټص خڀځىىـص وـ٬ط خڀوڀص ب ببقد ڄهمعن ؤدعن: ظٵص آؼد خڀه ٬ځ خبؼادض

Page 117: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

117

وخڀ٭مځدض خڀدص، ووځٷ وظ٥ى ٸڃ ؼٹدٴص وخـعمد٬ص ــش ٹ١دء ٬ځ ظإؼن خڀه ب ٬ٹىپ خبعمدن.ڀځ

وظ٭يض ؤځمص خبؽفىڂ ٬ځ خـڂ، وٴد٠ـط خڀٽعـر وخبؼ٥سى٬دض خڀىٴعص بحمتهد خڀص وخٴعخءختهد ٠ خڂ ظدبىد

وٴٽخ و٬ٹش ودڀص وبفدص.ڄه خڀ٥س٭ ؤن وسؤ بدخـ٭هڃ خدص ڀىي ڄدخ ظٹىپ يخجـش

ص خڀٽبري ٬ه "خڂ": "ڄؽـٿ بصـ٫ خيـدن خبؼ٭دٲ خڀىٴعخوي ڀ٭ر خڂ يخجمد يوخ ـ٭د وؤيخش ڀځٹم٫ خڀول ڀځ٭مدپ زىخ٥ص خڀ٥سٹدض خڀ٥ٵځص خلمحځص، ووځص عٱپ ٭ىذ خڀـٶ زىخ٥ص خبؼع٭مه خـدور"، ټدظر خ خبؼٹدپ سو ڄه خبظ ؤوـ

ټ ؛ وخڀ٭م خىڀىـ ڄځڃ "ټځمىٴع" وڀٽى ى٬ ڄدبه٭ٿ دلس ي خدء ٬ځ ن ىتهد خبغٹٹص، ٴهى ـٺ ؤو ي ؤڀىخن خدء وؤلفدڄهد خبغٹٹص وببمد ي ؤڀىخن ڄى٩دي خبػد وڄه وپ ٬دظ خبػدص خڀب و٠٭هد ٬ځ ٬ى. عمغ

ڃ ٬مـء ټځمىٴع ب ڄٹدڀ ٬ه ـدپ خڀه خبؼځمن زد٬عسـد ڀځ٥سٹدض خبؼعٱځص وعهمهڃ زإنهڃ "ٸديوخ خبؽفىڂ ٠ـ خڀعـ٭دض خڀىٴعص ب بؾدض خش وخڀوخؾ، وٸدوڄىخ بر خبؼؤش، ويخٴ٭ىخ ٬ه خظخء خبغفدذ، وؤنهڃ خظٽسىخ ؤ٬مد بدزص، وظ٬ىخ زدڀٹآن

خڂ وخڀ٭ص بؼٹدوڄص خڀعى٫ وخڀ٭مٿ خبعمد٬"، وىعه بب "ؤن

Page 118: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

118

ب خبردي خڀىٴب ى ڄه بـځٵدض ؤىڀىـص ٤سٹص خبؼـعٱځن .. وؤن خڄبردڀن خبقځىؤڄٽن عىڄىو ب بؿدزـ خبغټـدض خڀؽىص ولټدض خڀعم خڀى٤ني ب خڀسي خـڄص، ڄعٱـدٴ ؤو ـد لٹٹص بيٽه بوٽدد و ؤن خڂ ټدن يخجمـد ـى

٬ػ خټبر ڀځمٹدوڄص وخڀعم ب ټٿ زي خبؼځمن.خڀسد

دذ خبؼځمون ٸخ دج ڄه خبؽفىڂ وخبؼٵعـدض بب وـ خڀٽعخڀٹآن، وټ ٬ځ سٿ خبؼؽدپ خبغ ڄد ټعس "زدٳ ـىزؿ" ب ټعدز "ؤخ خڀٹآن" لػ ٹىپ: "ىـ ب خڀٹآن ظىدٸ١ـدض ب

ڀعى خڀسـ٥دء ڄـه خڀ٭دڄـص ڄى٠٭د"، ووٵ زإو وځص 225وـ٭ځهڃ ٠مدد ڀؼدء وؤمدذ خڄىخپ، وؤو ڄٽعىذ ز٥ٹـص بحػ عٵ ڄه ظىـهدظ خٸىدء وخىدء وخڀ٩ځمص ڄه خڀ١ـ٭ٵدء

وخڀٵٹخء وخبؼ٩ځىڄن.وٵ ڄځم آو زإو بؾمى٬ص ڄه خټدر ټعر ب خڀٹون

آو: "عإڀٳ خڀٹآن ڄه خڀى٥ ظٴ٫ آدظ بب خڀىىڂ، وٹىپ ڄځمبؾمى٬ص ڄه ؤ٭د لىپ ؤڄى سص ڄسهمص خبؼ٭ـدني ټځـهد وـخ٪

ڀځىد". ظعځى ي٬دوي خڀى٬ن خبؼىد١ص ڀڂ ب بؾمى٬عن:

Page 119: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

119

الذجىو انعبو عه الأديب ظوٿ خمى٬ص خوب ڄىهد ب ب٤د ٬ه ڄؽٿ وٳ خڂ زإو ؤٴىن خڀ٭ىذ ځه خبعمدن خڀٽديلص

خڀى١دپ خڀؽى، وٱ ٴهڃ وق خبػ١ـى٪ وخڀ٭سىيـص، وـى ؤىڀىـص ـ٭ص ظعىدٸ ڄ٫ خڀ٭ځڃ وظ٭ىٶ خڀعٹڂ، وى ؤيخش ب ـ خڀ٥سٹدض خبؼعٱځص، و٬ٹش ڄىد١ص ڀځمدټص برـىپ يون برٹـٷ

خبقدخض خعخټص.جخ الإطلاو عميذح غزيؤڄد خمى٬ص خڀؽدوص ڄه خڀ٬دوي ٴع٬ڃ ؤن

ٴ٠ خڀٱخش خڀ٭ذ زدڀٳ ٬ځـ ؤــخي خبؼـځمن ع الدطمخ خڀىٴط ب آد خڀى٥.

وظىٹڃ خڀ٬دوي ب ي خمى٬ص بب خب: ڄخ٬ڃ خض ٤دز٫ خـعمد٬ ىٳ ٴهد خڂ زدڀـ٭ص و بوعٹ خبؼؤش وبى٫١ خڀسدذ ڀځ٥ص ؤمدذ خڀځم خڀس١دء، وعمٿ

فىڂ ڄىـ بب خڀ٭دج خڀىص ڄؽٿ خڀدڂ وخبػعدن خ خبعدور ٬ځ زد٬عسدد ٭دج ززص ون مص، وبب خڀځىخض خبػمص زد٬عسدد

٭دج ٠دش زدعم٫ وڄ٭٥ځص ڀوعدؾ.ڄخ٬ڃ ظع٭ځٷ زإوٸدض خڀه خڄ خڀب ظٹعٿ وق خبؼسديش

ظعىـدٸ ڄـ٫ ڄؽٿ خبػ١ى٪ وخڀ٥د٬ص خڀ٭مدء، وڄه ب ٴةنهد ؤوـٶ خوٸدض خبعش ڀعخټص.

Page 120: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

121

ڄخ٬ڃ ظع٭ځٷ زدڀؽٹدٴص خڄص وخڀٵـه خـڄ خبعدڄـ، ولځٹدض خڀخو خڀىٴص وند ڄـه خڀعٹدڀـ خڀـب ٭عبرـد

خڀى٬ىن ٬ىخجٷ ب ٤ٷ زىدء ؼٹدٴص ىٴعص خعخټص. ڂ خڀى٬ىن بص٫ خبؼادض خڄص خڀـب ؤـهمط ب

خعمخ خڀه وخلمحدٴ٩ص ٬ځ خڀىص خڄص وخڀؽٹدٴص خڄص، و٬ځ ؤ ي خبؼادض خلمحدټڃ خڀ٬ص وخوٸدٲ خـڄص، خ ڄه خڀعى٫ وخڀؽخء لـػ شمځـط وټدوط خوٸدٲ ٸ زځٱط ل

% ڄه خخ٠ خڀخ٬ص ب ڄىد٤ٷ خڀٹـڂ وخڀٹٵٹـد وآـد 50لن وخبغمدڄدض وخـىخٶ وخبػدوـدض خڀى٥، ټمد شمځط خڀ٥ىخ

خ ؼدزعد ڀوٵدٶ وخڀٵىديٶ، و٨ځط ي خوٸدٲ ٬ځ ڄ خڀ٭ى ڄ٬ځ خبؼعٵدض وخبؼـخ ويو خڀ٭فـش، وڄـد٬ش خڀٵٹـخء

وخلمحعدـن ڄه خبؼځمن.وبدديش خوٸدٲ ظىٸٵط ي خو٥ص ټځهد ولـڂ ــدپ

ن خبػڄدض خڀمص ڄه ڄظسـدتهڃ خڀه وخبؼ٭ځمن وخڀٹدجمن ٬ځ ظٹوخبؼ خڀىل بؼ٭عهڃ، وـٵط ڄدي بسىٿ خبؼخ خـڄص

وخبؼدـ وخبؼعٵدض ڄه خڀىدجٿ خبؼديص خڀڄص ڀسٹدجهد ودوعهد.

Page 121: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

121

تعمي الإلحار:

ټدوط ټځدض وڄ٭د ب٬خي خبؼ٭ځمن ب خبردي خڀىٴب ظاټ ب بص٫ ڄٹختهـد زد٬عسـدي خـد ٬ځ ظإٿ ظ خبغدي

خڀ١و ڀٹدڂ خڀى٬ص. وبو خڀى٩دڂ ٬ځ خڀعـٽٿ خڀ٭ٹځـ وخڀىٵ ڀ٤ٵدپ وپ ڄخلٿ خڀع٭ځڃ خڀخڄ خڀـ سـؤ ڄـه خبغ١دوص لب نهدص خڀع٭ځڃ خڀؽدوى، و عىٸٳ ظ٭ځڃ خبغدي ٬ى ي

ص ڄه خڀع٭ځڃ.خبؼلځص زٿ عم ز٭ ڀٻ ب خبؼخلٿ خڀعدڀ خبؼىخي ب ټٿ ڄخلٿ خڀع٭ځڃ ب ب٤ـد ٴځـٵص ببغديـص ظودڀص، وسؤ ي خبغدي ب خبغ١دوص زدن بىؾ خبؼ٭ځڃ ڄه لٹسعـ ظٵدلص ب إپ خ٤ٵدپ: "ڄه خڀ ؤ٥٬دود ي خڀعٵدلص؟" ٴةخ ؤـدذ

ڄـ ٤ٵٿ: "بن خلله ى خڀ ٭٥ىد ي خڀعٵدلص" وزى خبؼ٭ځـڃ ول ڄىهد، ب ٽ خڀاخپ ڄش ز٭ ڄش، لب بخ ؤـدذ ٤ٵٿ زإن خڀ٥س٭ص خڀب ظ٭٥ىد خڀعٵدلص ؤو ؤن ڀىن ى خڀ إب د، ؤـخد بڀـ

خبؼ٭ځڃ وف٭ زدڀعٵٷ.ب ٹع ظ٭ځڃ خبغدي ٬ځ خڀعڄ وخڀ٥ذ ٴمر زٿ شمٿ

ص، وټـدن ىـدٺ ؤ١د ٬مدپ خبؼدو٫ وخڀٵلن ب خبؼخ٪ خڀع٭دوو زخڄؿ ودص وؤدڀر بؼعدز٭ص وظٹڃ ؤؼ خ خڀع٭ځڃ ٬ځ خبؼعځٹن ڀ.

Page 122: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

122

وؤوإ خڀى٬ىن ڀى ـي خبعهـىي خبغديـص وڄعدز٭عـهد ڄادض بظىد "بيخخض خبغدي خڀ٭ځم"، وزځٯ ٬ي خڀ٭ـدڄځن ب

ي خيخخض ب خڀسي خبؼځمص س٭ىن ؤڀٳ وسن.دبىص ؤن خبؼخ خڀىص خڀب ټدوط بــص وڄه خبؼٵدٸدض خڀع

ب خڀدزٷ ڀعىؿ ٬ځمدء خڀه خڄ ب بخد و٤ٹى وبظٸى برىڀط ب خڀى٩دڂ خڀىٴب بب ڄ٭د ڀع٭ځڃ خبغدي وبزـؿ ي٬ـدش

ووبرخء ڀىي زن خبؼځمن. 7خ خځىذ خڀ٭سٹ برٹٹط و٬ىي ڀىن وعدڀن ب زـدن

ڀځمځمن "... خ٬ځمىخ ؤن بص٫ لٹـىٸٽڃ خڀىـص 1917 يمبر وخبؼوص ڄىوص زٹىش خڀؽىش وـدبؽد..."!.

الصف رري التاريخ:

عىڂ ٬ځمدء خـعمد٪ خڀىٴط ڄ٥ځمن بـعځٵن ڀىٳ خڀٹديخض خڀىص خڄص بند خڂ خڀبظ وخڂ خبؼىخ. بيؽٿ

٤سٹص ڄه ـدپ خڀه ظ٭ځمىخ ظ٭ځمد ودد ٸدجمد ٬ځ خڂ خڀبظ خڀىء خڀعدڂ ڀځوڀص وو٩دڄهد خڀى٬، واء عىدوڀىن ؤـىڃ ڄـه خڀوڀص زد٬عسدڃ ڄى٨ٵن ٬ىـد بىـڄىن دـعهد خڀخوځـص وخبػدـص، زض ي خڀ٥سٹص ب ٬ه خڀج ووىٲ خڀ ؤٸدڂ

خڀسي خڄص ودؾ خبرـدي ٬ٸدض زن خبردي خڀىٴب وزن

Page 123: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

123

خڀىٴب، وزؤض وٴىي بظص ڄه ي خڀسي ظو خبردي خڀىٴب ڀ٤٪ ٬ځ ؤلىخپ خبؼځمن، وټدن ڄه زن ڄهدڂ ــدپ خڀـه خڀىٴط ڄخٴٹص ي خڀىٴىي ڀس٭ خبؼخټـ وخؼـد خـڄص،

٬ځ ڄد خڂ.وظ٥من خڀخجه ٬ځ ؤلىخپ خبؼځمن وؤن ټٿ ث وټدن ڄه وخـسدض ـدپ خڀه خڀىٴط ؤ١د ق دـص خبردي خڀىٴب خبػدـص ب خبؼابسخض خڄص زدبػدؾ، وؤنهد ظٹىڂ ٬ځ ڄسديت ڄدوش خڀ٭ىذ ب و١دبؽد ڄـه ؤــٿ خڀعمـ ڄـه

خع٭مد وخ٤مد٪ خڄبردڀص.ٴعدوي يىص ظعٵـٷ ؤڄد ب خڀدص خڀخوځص ٴٽدن ٬ځهڃ بخ

ڄ٫ ڄسديت وظىـهدض خبغذ خڀى٬ )٭نى ٴعدوي ڄٵځص لـر خڀ٥ځر(. وټدن ڄه ؤز خڀىدض ب خ خدپ "زدزد وـدوىٲ" ڄٵب و٣ آد )ب ڄٹي ز٥ٹى( ؛ ٬مـٿ ٬ځـ وـ خڀٵٽـ خبؼدټ زن خبؼځمن، وظس٭ ب خ خبعه خڄدڂ ؤبض ودن و٥ر

يؤذ ب و٥سص خبعم٭ص ٬ځ خڀؽىدء خڀ٭د٤ ٬ځـ ڄف ڄىٽى خڀخبغذ خڀى٬ وڄسديج خڀ٭٩مص ، وخڀ٬دء زدڀبضص وخڀٱٵخن ڀځ٬ڃ خڀخلٿ عدڀن خڀ خ٬عبري خڀه ـىد بؾدخ ب وڄـص خڀـه

خڄ وبظدي خبؼ٭ځڃ خڀٽسن وخڀىخڀ خلمحسىذ.

Page 124: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

124

خڀه( وخڀٹد٠ ود ٬ځ وٵ خڀىهؿ بقٿ زدزد ودوىٲ )٠دء بؿم ٤ي ڄٵب سند وخڄدڂ ڄنخ وخڄدڂ ـد خڀـه ..

ونڃ.ڀ٭ٿ خ ٵ ڀىد خڀىڂ وبرخ ل خ٬ـڂ خڀوـ ٬ځـ بخ٬ع، ڄٵديي ؤن ڄٵب خڀدن سدٺ خبغمځـص خڀوـص ڀـع٥هن خڀدن ڄه خدذ خڄ، ٴځڃ ٭ ب خڄ خزص وىد و٭ٲ

ىڂ ڄه ؤ ڄ إب ؤڄؽدپ خ خبؼٵب وټٳ ظځٹ ظ٭ځم، ڀـٻ خڀبخ مط ڄخ٬ڃ خ٬ڂ خڀو ٬ه ڄىٸٵ وڀط خٴعـخء ٬ځـ

خڀـٿ. بهر ؤن وى ؤن ڄه ؤڃ وخـسدض ـدپ خڀـه خڀـبظن اء: خخٲ ٬ځ خڀ٭سديخض وظى٩ڃ خوـ٥ص خڀؽٹدٴـص وٴـعك

ديخض خبغذ خڀـى٬ وخڀـځ٥دض خبؼدـ زٹ ڄد ظمك ز ٸ خڀىٴعص.

خڂ خبعمدن:

ب ڄٹدزٿ خ خڂ خڀبظ خبؼإـى ڄه خڀوڀص ٨ه ڄـ٥ځك ڂ ى خڂ خبؼىخ )ؤو خڀسٿ(، وى ـن بب 1965آو ىص

ڄى٩مدض يىص ن بظص ظعٽىن ڄه بؾمى٬دض ڄعأڀٵص ڄه خڀـىن ه خڀځٱص خڀ٭زص خڀڄص ڀٹخءش خڀٹـآن وؤيخء وخبؼه ٭ٴىن ٸخ ڄ

Page 125: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

125

خڀځىخض ولٵ٧ ڄٹع٥ٵدض ڄه خبغػ خڀىسى، وظعك خ٤٪ ٬ځ ټعر خڀنش وخڀٵٹ. بنهد بصد٬دض ىٴص ى٣ ـىوهد ب زـػ خڀ٬ىش وخـعخذ خبؼه زٱن ٠فؿ زن خڀٹسدجٿ وخڀ٭دجض، وـڃ

وڄوڃ لٹٹص خوعمـدجهڃ سدڀٱىن ب خڀعع و ٽعڃ ظڄڃ ڀځ٥ٶ خڀىٴص، وظسؤ خڀ٭مځص زإن إو خبؼ خڀ٭ه ٬ځ ى، وڄه ي خڀځم٩ص وٿ خبؼ ب لدش ـش ٸىخڄهد خڀ٥د٬ص خبؼ٥ځٹص

ؤس بدط زـن ـ –لر خڀع٭سن خڀىب –ڀى ٴٽىن ځ، وٹىي خڀه ڄ ب و٩دڂ ول ظىيي ٭دج وځىخض ڄٱ

وؤوخي وڄىدـدش، وټ دڄط ب ز٭ خڀ٥ٶ ټمـد ـى ٬ىـ خڀىٹسىص، وٸ ٽىن ـهد ټمد ٬ىـ خڀٹديـص، ؤو ڄـمىزد زدود وخبؼىٹ ټمد ى خبغدپ ب خڀ٥ٹص خبؼىڀىص. وٸ خوٵيض خڀ٥ٹص خڀىٹسىص ب خڀٽعدزدض خڀىٴعص زىٳ "خبؼعمعمن" نهـڃ

ىخض ودٴعص.ټون خلله زإخ خڂ خبعمدن ؤو خڀ٭بي ى خڀ دي وبذ ب شمدپ خڀٹىٸد زٵص ودص وټدن خڀىٴص ڄه خڀىٹسىن وخڀٹدين ـڃ ٸديظ وٴدو، وټدوىخ ڃ خلمحٺ خد ڀځمٹدوڄص خڄص ٠ـ خڀٱو خڀو خع٭مد ب نهدص خڀٹن خڀؽدڄه ٬ لب بسط بيص

ڂ، وټدن ؤوپ بؾد ٸدي خبؼٹدوڄص ب خڀٹىٸد 1859خڄدڂ دڄٿ ٬دڂ ى خڀه/ ڄىى ؤو وڄص خڀـ ؤوٸـ٫ ب ـٵىٲ خبعـ

Page 126: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

126

خڄبرخ٤ى خڀٹ ودج ٴديلص، خ خد خڀ٭٩ڃ ټدن ڄـه ؤظسد٪ خڀ٥ٹص خڀىٹسىص.

ؤڄد ؤوپ ڄ ٸدي ب خڀٹىٸد ٴٽدن م "ټىوط لفـ ىض خڀدوص، وٸـ بظـط –إ ب زځش ؤڀىدن ټٳ"، و

٤ٹع زدڃ ٤ٹص "ټىوط لف" ؤو "ز٥ٿ لفـ" وخوعـض خوعدخ وخ٭د ڀ٭سعهد وظإټد ٬ځ لدش خڀ وخڀعٹـٳ خڀـب

ظعىدر ڄ٫ خبغدش خبعسځص خڀدٸص.ټدن خڀٹديص عفىسىن خڀخڂ ڄ٫ خڀو ب ؤوپ خڄ وڀٽىهڃ

خ٥٠هدي وخڀ٥ٱدن خڀو خ٥٠وخ بب خڀؽىش وبضٿ ڄ٫ خڀعم وب 1864خڀق ، ٴد٬عٹځط خڀځ٥دض خڀوص ټىوط لف ٬دڂ

، وؤ٬ځىط ؤن ٤ٹع "بؿ٩ـىش" نهـد 1867ٸعځع ب خڀفه ٬دڂ ودـص ٬ځ خڀٹدوىن.

خعټط خڀ٥ٹعدن خڀٹديص وخڀىٹسىص ب خڀؽىش خڀٽبري خڀب ڂ، 1878و 1877خعدن وـپ ٬ـدڄ وسط ب خڀدن وي

وڀٽه ؤبطتهد خڀٹىخض خڀوص، وٸدڄط زىٵ ٬خض خڀىٲ ڄـه خڀؽىخ وىٷ آٲ خبؼده خڀه ب ٹعځىخ ب خبؼ٭دٺ.

وٸ ظإؼض ٤ٹص "ز٥ٿ لف" ظإؼخ زدڀٱد لػ خعه بص٫ ىوهد ظٹسد. وخع٭دي خڀىٹسىىن ٸىتهڃ ڄش ؤوي ٴٹدڄىخ زو

ڂ، 1922بب 1917زد ب لذ خڀٹىٸـد ب خڀٵعـش ڄـه

Page 127: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

127

وخيض ٤ٹعهڃ ڃ خبؼ٥ديخض خڀڄىص ڄه ٸسٿ خبع خبضـ، ٴٽعر خڀٽظن خوپ ڀځفىص خبؼټص ڀځمذ خڀى٬ خڀخـعدني

ڂ ٹىپ: "بن خڀىٴص ب وش خوعدد...".1925ب ظٹ ڀ ىص خبغذ خڀى٬ ظ١ـڃ ـعص ب ڀٻ خڀىٸط ټدوط فض

آٲ ١٬ى ڄه خڀٹىٸد ؤټؽڃ ڄه خبؼعى٤ىن خڀو، زىمد ټدوط ظ١ـڃ لـىخب –بحر خلدءخض خڀىٴعص –خڀ٥ٶ خڀىٴص

ؤڀٳ ڄ ب خڀدن ويخعدن ٴٹ٣. 122ڂ زؤ خبردي خڀىٴب فمص ټبري ڀعـٵص 1928وب ىص

ـش ب خڀٹىٸد خعه ٴهـد خڀ٭ىد خڄص ٴعٵفض ؼىشظ٭ص ؤزىدء وس٭ص ؤلٵدي بؼا ٤ٹص "ز٥ٿ لفـ" خڀـىٴص،

مٹط خڀؽىش ىص ، وڀٽىهد ٬ديض ڄش ؤوي ب ـعدء 1936و٬ځ عدڀن 1944، ٴفدء ي خڀٵ٭ٿ خوعٹدڄ ٬دڂ 1940ىص

ببقىد بشدبمدجص ؤڀٳ ڄـځڃ –ڄو٬د، لػ خعاٿ ڄه خڀدن ڃ عدڀن ب سند وټدخوعدن، ٬ځ خڀىمى خڀ ٴـځىدي ب وٵد

دٸ، وڀٽه بقك ز٭ خده خڀدن ڄه خ٬عـدڂ بجسـدپ وخعموخ ب خڀٹعدپ لب –ټمد ٵ٭ٿ خڀدوىن خن –خڀدن

ڂ، ووٵ خڀه "ٸ زځهىوٳ" آو ڄه زٹ لـد 1947ىص د، ب ٬دي بب خڀٹىٸد ڄ٫ خڀ٭دجـه ڄه ؤزىدء "ز٥ٿ لف" بب سن

Page 128: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

128

ڀعإوٳ خبؼٹدوڄص خبؼځمص وٹـىي خوعٵد٠ـص ــونى ٬1957دڂ ڂ.1968ىص

ڄه ٬فدجر لټص خبؼٹدوڄص خڀىٴص وـهديد خبؼـعمط ڄـه ؤـٿ خعٹپ وخبغص ؤنهد خوس٭ؽط لص ب ڄىدب سند ٴٽدوط

دني خبؼىٽىذ، وټدوـط خڀڄ خڀىل خڀ خڀعٳ لىڀ خڀ٭ر خڀبدؽدزص خبغه خڀ د٬ڃ ٬ځ خڀمىي ب خبؼىٵ، و٭عٲ ـي خبغٹٹص خبؼخٸسىن خڀىٴط ؤڄؽدپ "پ. ټځمىٴع" خڀـ لـ٧ ڄي ٸىش وبسدٻ خڀدون وخبقى وظبضهڃ ب خبؼىٵ لـىپ

ب ڄسديجهڃ خڄص وٸديختهڃ خڀىٴص، وټدن ڀزعهڃ ؤؼ وخ٠كٴعك ـهدض ـش ڀځىٴص ب ټدخوعدن وٸد خڀمدڀص. وبؼـد ٬دي خڀدوىن ڄش ؤوي بب زڃ وــود ل٥دڄـد ڄـڄخ

ٴ٬ىخ سىىنهد ڄه ـ.

الصف في آشا الشط:

ب ظځ٭ر خڀ٥ٶ خڀىٴص يوخ ټسنخ ب آد خڀى٥ ټدڀـ ؤٸىي لټص ڄٹدوڄص ڀځمعـىٴص ٸدڄط ز ب خڀٹىٸد خڀمدب، وڀ٭ٿ

ظځٻ خڀب ٨هض ب وخي ٴدوص ټدوط لټص "خڀسمعص" خڀـه ود٠ىخ ڄ٭دٺ ٬ىٵص ٠ خبع خبض ٤ىخپ ٬ش ؤ٬ىخڂ زـؤض

ڂ، وبب ـدور خڀسمعص ٨هض 1928وخوعهط ىص 1918ىص

Page 129: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

129

بط ٤ٶ ىٴص ؤوي، بدد ؤبنهد بصد٬ص ٨هض ب ٤ٹى ـىص خ ٬ځ ؤوٵهڃ "ؤٿ خڀٹآن"، ټدن ڄود وىوهد ؤ٤ځٹى 1945

بهعهون ب سٿ ظىٹص خڀ٭ٹش بفد ؤدد ڄـه ٴـدي ب ٬ٹـىپ خبؼځمن، وټدوىخ ٭ىىن زدڀ٭سديخض وهعمىن زةٸدڄص خڀځىخض خڀىڄص خبػم ب ؤوٸدتهد، وعىٽون ظىـهدض خيخخض خڀىص خڀبظـص،

آن وخڀىص وخڀعٵ٣ ٴهمد زدبؼمدـدض وعهمىن ڄى٨ٵهد بخدوص خڀٹ وخڀٵعدوي خڀبڄص ب٠دء ڀځځ٥دض وخبغذ خڀى٬.

٨ځط خبعمد٬دض خڀىٴص ڃ ٤دز٭هد خڀ ڄى٩مدض ـ٭سص بصدنص، وڃ بيؽځىن ڄبهد ڄه خڀ٭ىدـ خڀعٹځـص وخڀعفـص خلص، وڀ٭ٿ ب ي خبؼووص ٽمه ٸىتهـد وخـعمخعهد،

وظٱځٱٿ ـود ب خبغدش خص وخود٢ خڀ٭سص ب بؾعم٭ـدض خڀٹىٸد.

ول٧ خڀخىن وء خبؼه خبؼيوؾ ڀځ٭دجځص وڀځ٥ٹص ڄ٭د، وخ خڀعلڃ زن خڀ٥ٹص وخڀ٭دجځص خبؼمعش ڄىك خبغټـدض خڀـىٴص

بضدص ؤٸىي ٠ خبؼلٹدض خڄىص ڀځځ٥دض خڀىٴعص.خڀدني ". ٬موٲ" خڀ٭ٸص خڀىٴص خڀٹسځـص ى خبؼاڀٳ

ببقىد ب ټعدز )خبؼون وخڀه، خبعـء –ب بصهىص خڀدن ( ٴٹىپ: وپ خڀ٭ه ؤو خڀؽؼن ٬دڄد 1979خڀ٭د خبؼىى ىص

خبؼد٠ص ٤ؤض ٬ځ خبغټدض خڀىٴص ظٱنخض ټؽنش ب زي خڀدن

Page 130: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

131

ؤن ي خبغټدض ٸ خعٹض ٬ځ ؤبمد٢ وخبقى، وبيٽه ؤن واټ ڄه خڀعٽٳ خٴ١ٿ ڄ٫ خبغدش خبؼ٭دش، ٴٹ برىڀـط بب بؾعم٭ـدض ٱنش ڄه خبؼه ٠ڃ ٬دجض ڄه وي خڀٹبى ٭ىن ب ٸـص وخلش، ڄڃ خڀني ى خبؼځد، وبخ ب عىٴ خبؼځد عـىب خـدي

ٴص، وى ٬مـوٲ خڀ٭ٸـدض وخڀٹديش ؤټؽ خبؼه ود٤د وڄ٭خڀعى٩مص بؽي خبعمد٬دض ٴٹىپ:ض عڃ خظدپ خبؼسد زن ـي خبعمد٬دض ز٭١هد زس٭ وببمد خظدپ زن ڄ خمى٬ـص وزـن خڀٹديش خڀ٭ځد ڄسدش، خ برم خڀ٥ٹـص ؤ١٬ـدءد ڄـه خعـدپ

عظر خڀځ٥دض خڀىٴعص، ٴةخ ٹ٥ط وځص ؤو يڄض بؾمى٬ص ٬ځ ڀٻ ظڄن زٹص خبػد ب خڀ٥ٹص. ب ي خمى٬دض خڀٱنش خبؼعبضص هٿ ٠س٣ ځىٺ خٴخي وخڀعخڂ زدڀعىـهدض خڀب ظـإب ڄسدش ڄه ٬ڃ خڀ٥ٹص، وظع٫٥ ي خمى٬دض ؤن ظٵ ٬ځ

ض خڀسدن خبؼوسن ؤو خبؼىمٴن خڀه ؽسط ٬ځهڃ خڀعى٢ ب خڀ٭ـديخ خڀوص خڀحص ٬ٹىزدض ش ټدڀٱخڄدض خبؼدڀص ؤو خڀټ ٬خض خڀٽځى ڄعخض ٬بر خڀ٥ٶ خبعسځص خڀـى٬ش يون ؤ خ٬عـخ ڄـه

خبؼوسن.وظ٭عم خبغټدض خڀىٴص ب بسىٿ ود٤هد ٬ځ خبؼدي خڀخظص وسدض خٴخي، وبز ـدوسد ټسن ڄه ڄىخيد خبؼدڀـص بؼـد٬ش

دد خڀٹم٫ خڀىٴب. وٵع ب ټٿ ڄ ؤو ڄـحىپ ٬دجض ٠م

Page 131: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

131

ىد ٬ه لدش بوىخو بص٭د وڄحىپ ٬ه ؤڄىهڃ ولعهڃ. وظځفإ ز٭ خبعمد٬دض خڀىٴص ڄؽٿ بصد٬ص "ز٥ٿ لف" ب خڀـٴد٪ ٬ـه

وٵهد ٠ خڀ٭ىٳ خڀىٴب ز٭ىٳ ڄؽځ.ىن ٴه د ظ خبعمد٬دض خڀىٴص خبؼخ خڀٹآوص خڀص، و

ڄسديت خڂ وظ٭دڀم و٭دجي بب ـدور ظ٭ځڃ خڀځٱص خڀ٭زص، ټمد ٴىن ٬ځ خلعٵدض ب خبؼىدسدض خڀىص ڄؽٿ خبػعـدن و٬ٹـىي خڀوخؾ خڀ٬، و٭دج خڀٴه، وى٩مىن ش خبعمد٬ص ب زـىض

خڀش خڀص ز٭خ ٬ه ؤ٬ن خڀـ ټ ـ بى.ڄدټه خبؼٹص وخبؼـخخض وعمټ ود٤هڃ زىـ ٬دڂ لىپ خ

خڀٽؽنش، و٬ديش ڄد ظٽىن ي ٸسى ؤوڀدء خڀىٴص خڀ خعـهوخ ب ڄ٭دٺ خبؼٹدوڄص ٠ خڀو.

ټدوط خڀځ٥دض خڀوص ظٱځٷ خبؼدـ خڀص ٴى خټعـدٴهد ٴ٭ خڀىٴص ٴعمهد وڄخوڀص ود٤هڃ ٴهد، وىون ٴهد ي٬دعهڃ

.خبؼ١ديش ٠ خڀځ٥دض خڀٱدشمص٨ځط خبغټدض خڀىٴص ب خڀٹىٸد ڄ بص٫ خبؼاڄىن خبؼځعڄن، خڀخٴ١ن ڀٽٿ ظٳ وڀٽٿ ظىخ٤ا ڄ٫ خڀځ٥ص خبؼځمش، وب وٵـ خڀىٸط ب بذئ ٤سٹص ـدپ خڀه خڀبظن خبؼعىخ٤حن ڄ٫ خڀځ٥ص ٬ځ ڄىخـهص خڀىد٢ خڀىب ؤو ب٬ن خبغذ ٬ځـ ټمـد ؤخيض بؽـد

ص ؤن ظٵ٭ٿ. وٸ ٭ط ي خڀځ٥دض يخجمـد بب خڀځ٥دض خڀىٴع

Page 132: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

132

ظڄن خبعمد٬دض خڀىٴص زدڀٹم٫ خڀسىڀـ وزدڀ٬دـص، و٬دڄځـط ٬مدءد وڄهد زد٬عسدڃ ٬ىد ڄ٭ديص ڀعخټص وخڀٹـدوىن،

وظځٻ تهڃ ٬ٹىزعهد ڄٱځ٩ص ب خڀى٩دڂ خڀىٴب.

اتحار الماضمين في شبن الهفر بالله:

وببمد ى خڃ لٹٹ بؼاص ببغديص بظـص ڀط ي وٽعص ر ود٤هد ٬ځ و خبغدي زـن وـض ب خبردي خڀىٴب، خوخبؼځمن، ټدن ؤل ؤدظتهد ى "ٲ. ؤوڀعـىٺ" وـض ڀـ

ڂ ڄٹد ٹىپ ٴ:1939مٵص "زىزد ..." بدىٽى ىص ٢ خڂ "خبؼادض خڀىص خڄص وخبؼدـ ڄخټ ود

ڀ٭ىد ٸىڄص ڄ٭ديص ڀبردي خڀىٴب، وخڀه ٹىڄىن خ خڀىـد٢ ڃ ؤ٬خء خڀؽىش وؤ٬خء خڀ٭ىذ خڀىٴعص خڀه ىفىن ودودتهڃ

ڄععه ز٭سدءش خڀه .. وى ود٢ ظىـه خبؼىدزخض خڀدزدوص".ټدن ټڂ خعد ؤوڀعىٺ بر دٴ ڀه بضځص ــش

ځمن، وڀٽه خڀىٸط ب ٽه ڄىدسد بؽي خبغمځص ٴٹ خوڀ٭ط ٬ځ خبؼخبغذ خڀ٭دبؼص خڀؽدوص وټدوط ود زن ٴٽ ٬وه ټسنه ؤبؼدوـد ڄه خڀٱذ وخڀدزدن ڄه خڀٶ، وټدوط ؤلىؾ ڄد ظٽىن بب خعٹخ خبعسهص خڀخوځص، وب لدـص ؤټبر بب ڄدوش ـدپ خڀه خڄ،

ؤؼىدء خبغذ، لػ ؤو ڄدڂ خبؼسـديش ڄٵـب ٴمغ خوٵخؾ وبي

Page 133: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

133

ود خووزص خڀه "٬س خڀبضه ىجٳ" ٴدظٿ زدعدڀن ب وو٬ي بددوش خبؼځمن ڀ ب خهـىي خڀ٭ـٽ، 1942ىڀ

وزدڀعدب ؤڄ عدڀن زعهجص خڀ٬دص خبؼ١ديش ڀڂ، ولغ وى٪ ڄه وزن خبؼځمن، وخڀعـڂ خجمـص ب خڀع٥س٫ خڀىبي زن خڀوڀص خبؼځمش

و٥سص خبعم٭ص زدڀ٬دء ڀعدڀن زدڀى.ٴځمد خوعهط خبغذ خوعهط ٴعش خوٵخؾ و٬ـديض خبغمـض خ٬ڄص خڀص ٠ خڂ ڄه ـ، وٸ زځٱط ؤٸ ڄخد ب ٬ه خڀج ووىٲ، و٬ځ وـ خڀعم وپ ٬ ـىىخض

ټدوط ٬ ىىخض ٬فدٲ س٣ ،1964و 1954ٴمد زن ٬دڂ ٬ي خبؼدـ خڀب ٴعمط ؤؼىدء خبغذ ڄه ؤڀٳ وبطمدجص ڄف بب بطمدجص ڄف ٴٹ٣ وؤ٤ځٷ خڀ٭ىدن ڀىدجٿ خ٬ڂ ڀه فمدتهـد

٠ خڂ.ب ي خڀٵعش و خبردي خڀىٴب ظ٭مدجص و٬ه ټعدزـد

وزٽص ولـد ٠ خڂ زځٱدض خبؼځمن خلمحځص، ټدن ور خ٬ىىود ظځهد خڀخعدوص ب خڀٽدخوص وخـص وخڀ٥دـٽـص 177

وخڀٹص وخڀععص وخڀدوص .. وند.

ټٿ خڀوپ خع٭مدص خڀب خلعځط زي خبؼځمن ٸځځـط ڄـه إن خڀؽٹدٴص خڄص وومط خبؼځمن زدڀعىځٳ وٵط ټؽنخ ڄه

Page 134: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

134

ځـىخ ب ظدبىهڃ، وڀٽه خڀو خ ڀىٴط ٴدٸىخ بص٫ خبؼـع٭مه ڄخ٬مهڃ وب ظىههڃ ڀځؽٹدٴص خڄص وبرٵهڃ ڀځمٹدجٷ خڀعدبىص، وخعىڄىخ ؤـهش ب٬ڂ ڄعٹڄص ڀسػ زخڄؿ وؤٴڂ ظى خبؼـځمن وڃ بيدىن ٭دج يىهڃ ب خڀى٠ىء وخڀش ز٥ٹص عنص ظٴ٫

ټمد ظـى ؤز٥ـدپ خبعهـدي ص، خبؼده بب خڀ١مٻ وخڀىوخبؼٹدوڄص ٠ خلعپ خڀو ڀىد وٸ٥د٪ ٤ٶ ڃ بؽڃ ىي

ٴځمد ض ـى خڀٹدش ځر خڄىخپ وخعسدلص ؤ٬خ خڀىدء،زي خبؼځمن لر خڀٽدن خبؼځمىن ي خبعى ڀعىځهڃ ڄـه

لٽڃ خڀځى وٸ٥د٪ خڀ٥ٶ!.ييد ظبرخ ڀځٱو خڀو ب بنهد وٵ خبؼخ٬ڃ خڀب ټدن زىظن

خڀدن. لب خبعخجڃ خڀىلص خڀب خظٽسهد عدڀن ٠ خڀدون وخبقى وظٵعهڃ ب خبؼىدب، خ٬عبرظ خٴڂ خڀـىٴعص بؿدوڀـص

ڀعمه خبؽمؿ وبوخـهڃ ڄه لدڀص خڀبرزص بب لدڀص خبغ١دش. ـ ٳ ڀبغـدي، لىپ خڀىٴط ٠ك خڄدڂ خڀسىد بب ڄعم

و٫٠ ٴ بسؽدپ ڀىن ڄ٫ بدش بب خوعد خبؼدټص ٬ځ خڂ.( 1961وبؼد ٬دي ـدـده ڄه لځع ب خڀٵ١دء خبػدـ )٬دڂ

ؤ٬عبر خڀس٥ٿ خڀىٴب ؤټبر د ٬ځ ٬ڂ وـىي بڀ ب خڀٽىن و ب خلله ب خڀٵ١دء خبػدـ.

Page 135: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

135

ش خڀى٤ـإش ٬ځـ ؤوخق ټدوط خڀص خ٬ڄص خڀىٴعص خبؼځمن و٬ٹىبؽڃ لىڀط لدتهڃ بب ـمڃ، خعىڄط ٴهد ڄىخي دجځص و٬مٿ ٴهد ٬خض خڀىٲ ڄه خڀ٭ځمدء وؤـدظش خبعدڄ٭ـدض

ووبرخء خبغدي.وزڃ ټٿ ي خبعهىي، وخظ١ك ڄه يخدض ؤــط ـىص

% ڄه خبؼـځمن 80ببقىد، ؤن –ب بصهىص خڀدن 1978ىدسىن ي خڀ٬دص خ٬ڄص ٬خء دٴخ وعون ڀل١ـهد ب

% ٴٹ٣ ظـإؼوخ 20بؾعم٭دتهڃ، ؤو سدڀىن د ٬ځ خ٤ٶ، وؤن ي خڀ٬دص دڀسعهڃ ڄه خڀسدذ.

الظار الإشلاو تحت المجر:

ؤؼدض ٨دش خظسد٢ خبؼـځمن زىـهڃ ٬ځمـدء خـعمـد٪ وخ٭ص خڀى٥دٶ ب خبؼىد٤ٷ خبؼځمص ڀعٹـڃ خڀىٴط ٴٹدڄىخ زخدض

ڄعىي ظه ٽدنهد، وٸ خظٵٹط ي خڀخـدض بص٭ـد ٬ځـ ڄل٩ص خبذدي بم٥ دج زن بص٫ ڄه بومځىن ؤبظدء ڄځمص، ـىخء ټدوىخ ڄاڄىن ؤو ن ڄاڄىن، ڀٻ ى ظ٭ځٹهڃ خڀ بدمدـدض

ود ؼٹدٴد بـعځٵد ٬ه يىص ڄعټص بوون ٬ىهد، بفد به٭ٿ ڄىهڃ ټدخڀو خڀه بزځىخ ٬ه خؼىټص زهىڀص وخبل٤ىخ ب ظد خبغدش

خڀى٬ص.

Page 136: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

136

ب خ خدپ ىٳ خڀ٭ځمدء خڀـىٴط خبؼـځمن ب آـد خڀى٥ بب ط ٴحدض جص:

ظ١ڃ خبؼاڄىن ٬ه ٬ٹش وخٸعىد٪ خه زدڀـه، انفئخ الأولى:ٹخض خڀىص خڀب وپ د خڀٹـآن وزإنهـد اء اڄىىن زٹخص خبؼ٭ع

ڄ٭ىڄص ڄه خبػ٥إ وخڀ١پ. وٳ خڀ٭ځمدء ي خڀٵحص زٵص "خبؼع٭سن".. ڄه ؤز بظـدض ي خڀٵحص ؤنهڃ ڄځعڄىن زع٭دڀڃ خڀٹآن واڄىـىن زدبغـدش خوـش وٹمىن خڀ٭دج خڀىص زةو، وبوىن ٬ځ خڀعٹدڀ خڄص

ٴ١ىن خوٱمد ب بم٣ خبغـدش خڀـدج ب خعمـ٫ خبؼىوؼص، وخڀو، وٴ١ىن خڀعدٿ ڄ٫ خبؼځمه ب بؾعم٭دتهڃ، وـخٴ٭ىن ٬ه ٬ٹتهڃ بحخش وبودوڀىن و ٴٽش ؤن خڀه ٠ـو بغـدش

خودن و بيٽه خعٱىدء ٬ى.ب ڃ خبؼاڄىىن زدڀعٹځ وخڀىخؼص، واء عټىن انفئخ انثبيخ:

بظدض وخلش ڄ٫ خڀٵحص خوب ٴهڃ ڄځعڄىن زدڀ٭دج خڀىص وخڀعٹدڀ خڄص يون ظٵ٣ وبو٥ىن ڀٻ ټځ بدد٬ خڀٹخص، وڀٽىـهڃ

بوعٵ٩ىن زڀٻ ب ؤوٵهڃ و بودوڀىن بٸىد٪ خوه ز٥ٹعهڃ.خبؼعإـمىن خڀه اڄىىن زدلله وخ٬ـىن خڀٹـڃ انفئخ انثبنثخ:

وخڀعٹدڀ خڄص، وڀٽىهڃ بوىن ٬ځ ؤيخء خڀـش خوٸصزٵص ڄىع٩مص، ٴٹ ٽعٵىن زش خڀٵف، وزدڂ ؼؼص ؤدڂ ٴٹ٣ ڄه

Page 137: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

137

ه ڄ١دن، و ٹؤون خڀٹآن نهڃ ٭ٴىن خڀځٱـص خڀ٭زـص، ٬ځ خبعدور خڀٹىڄ ؤټؽ ڄـه –زٵص ٬دڄص –وىر خعمدڄهڃ

، وىعم بب ي خڀٵحـص ٬مـدپ خبؼـن خبعدور خڀول ب خڂ وٴلىن بيدىن ٬مځهڃ زإيوخض وؤـهش ڄعٹڄص ظٽىىڀىـد.

ن خبؼاڄىن خڀه هعمىن زدڀ٭ٹدجـ خڀىـص انفئخ انزاثعخ:وڀٽىهڃ ٹىڄىن بخعدن ؤ٤ٵدبؽڃ وايون خڀټدش خبؼٵو٠ص، وـٴىىن

وـبحىن ڄىظدڃ ٤سٹد ڀځ٭ص، وعٸىن ٬ځ ؤوخق ڄىظـدڃ خڀزدجك ب ٬ خ٠م.

خڀه ٸ خ٬ىن ز٭ خڀ٭دج خڀىـص برـط انفئخ الخبيظخ:٠ٱى٢ ؤص وخـعمد٬ص، وڀٽه ڃ ؤنهڃ ڄديىن ب ؤنهڃ اڄىـىن زةڀ ودڀٷ، ټ ؤٴخي ي خڀٵحص ب خعسدن ؤنهڃ ٭ٴىن ـخ بخ

ٴىخ ز٭ڂ خټعـخؼهڃ ټدوىخ ڄاڄىن ؤو ن ڄاڄىن، وٵ١ځىن ؤ ٭ع زدڀه زٿ اټون ؤنهڃ "ڄځمىن".

ٴحص خبؼځمه خڀه ٩هون ٬ڂ خټعخؼهڃ انفئخ انظبدطخ:زدڀه و٭دجي و بو١ون خلعٵدض خڀىص، ؤټؽ اء ؤ١٬دء ب خبغذ خڀى٬ وبوعځىن ڄخټ ب خڀځ٥دض خڀىٴعص وخلمحځص،

خڄعؽدپ دڀسعهڃ ڀـؽغ ـ٭دج بـڄص وڄ٫ ڀٻ سن خعسدن ؤدص خبػعدن وخڀوخؾ خڀني ويٴه ڄىظدڃ زدڀ٥ٹص خڀ٬ص.

Page 138: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

138

بىځ ٬ځمدء خـعمد٪ خڀىٴط بب لٹٹص ڄځص و ؤو ىـ ببغدي ٸ٥٭ زن ڄځم خبردي خڀىٴب، ٴىص خبؼځمـ

و٩ خبؼځمن بص٭د ظسك ؤ٠مىټص خبعم٫، ن بوٽد وـىي خلله بڀ يڀ ٬ځ ؼىش ٴٽص ؤو ٴځٵص ٬مٹص، ببمد ى بمىؾ ڀځممـٷ خڀ هىي زدلس بب ڄظسص خبغىخن، لب ؤن ټځمص "ڄځم" ظ٭ـ تهمص ى٭ص و٬د بوعمځ بودن ٬دٸٿ، وبخ وـ خبؼځم ٬ه خٸعىد٪

ض خبغـدي ؤو زةبغديي ىس ڄه خعم٫ و٥ي ز٭خ ٬ى، وڀٽه بؼسـد خڀٽٵ ٬ځ ى ز٭ى ٬مځص ظٽدي ظٽىن ڄـعمځص، ٴدبؼـځڃ ي ؤو ايي خڀ٭دج خڀىص ٴ ځ و ٭عبر ټدٴخ ؤو ڄځمىڂ ڄؽ، وڀٽه عفي خبؼځڃ ڄه ببيدو بخ ؤ٬ځه ؤڄدڂ خبؼځمن ب

ؤل خبؼدـ ؤو ىٽ ڄد ؤوپ خلله ڄه ٭ص.ځمىن ؤزىدجهڃ ؤن ځعمٹىخ ز٭١ىص خڀٽىڄمىپ ؤو ٸ ىك خبؼ

خبغذ خڀى٬ لب ١مىىخ ٬م ب خڀوڀص خبؼځمـش وڀٽىـهڃ مڄىن ڄه ومص ڄڃ خڀني خڀ ٹىپ بؽـڃ: "٬ځـٽڃ ؤن ظايوخ ٬مځٽڃ زةظٹدن وڀٽه خلعٵ٩ىخ ز٭مٷ بوٽڃ ڀـىٽڃ، و

ڃ بڀ خـ٭ىن ڀمدـسٽڃ ظىىخ ؤزخ ؤن خلله ى خڀ وځٹٽڃ وؤوٽ آـ ؤو ٬دبعد".

ب بؾعم٭دض ؤوي ڄؽٿ ڄىٽى برد خش خبؼځمص ؤبمـد٢ ٤دص ڄه خبغدش خبغديص، وعز د ٬مء خڀـ ټ ـ بى، ٸـ

Page 139: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

139

ظ٭ٲ خڀٵعدش حد ٬ه ٬ٸعهد زدڂ، لب ظسځٯ ه خڀ، ٴةخ وڀـط ټٱنـد ڄـه د ظم٫ ڄه ؤڄهد وپ ڄش ؤنهد ڄـځمص

خڀودض، وڀٽ بردٴ٧ ٬ځ بڄهد ظىمهد زإڄه: ؤ ظٹعـذ ڄه خبػم وؤن بردٴ٧ ٬ځ ٬ٵعهد، وسك خ ى خبػـ٣ خڀىلـ

خڀ ز٣ ٴعدش ڄځمص زدڂ.٭ "ؤعدن زٽىٲ" وى وسن ٸي بمىـد وٹـدڂ

٥ ٬ځ لدش خڀٵي خڀىص خبؼځمص زن ظىـهدض يوڀص ببغديص ظزٽٿ ظٵدځهد خڀٸٹص ب ټٿ بغ٩ص، وزن بؾعم٫ بؿځ ڄځعڂ زدڀ٭ٹش خڄص و ٹسٿ زٱند ز، بيؽٿ خ خڀىمىؾ جـ ڄ٬ـص بصد٬ص ڄځڃ بدى٥ٹص "ؤوه" ٬ٲ ؤؼىدء ٬مځ ز٭خج خڀ بؼمدص

ڀىل خڀـ خڀ٭دج خڀىص لب ؤو ظ٥ى٪ زةٶ خبؼف خڀ خټدن ځ ٴ ڄځمى خبؼى٥ٹص، ٴځمد ظٹد٬ ٬ه خڀ٭مٿ وــ وٵـ ٴفإش ١٬ىخ ب بؾعم٫ ڄه خبؼاڄىن خبؼځعڄن ٴسؤ ٹڃ خڀش زدوع٩دڂ،

وىڂ ب ڄ١دن خڀ خ٬عدي ؤن ى ڄى.

أيب انمىلبس فه لصخ أخزي:ڀٻ ن خڂ ىد ټدن يخجمد ؤٸىي وؤټؽ ىود وڄٹدوڄص ڄى ب ؤ ڄٽدن آو زدبردي خڀىٴب، وڀڀٻ ىف ظىٵد آو بـعځٵد ڀځمځمن ب خڀدن ويخعدن وببقىد ٬ځ خڀىمى خڀعـدب:

Page 140: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

141

خبؼاڄىىن ٬ه خٸعىد٪ ، وخبؼاڄىىن ببيدود ڄ٥ځٹد ، وخبؼاڄىـىن زـدبؼنخغ وخڀعٹځ، وخبؼاڄىىن خبؼ٭عڀىن، وټځهد يـدض ڄه خبيدن خڀني ؤ٬ځ

ؽنخ ڄه خڀعىٳ خڀ ؤىـدي ب آـد خڀىـ٥ ٴمـد ٬ـخ ټخبؼعإـمىن خڀه ؤبنځىخ خڀه وڀٽه زٹ ب ڄد٬ڃ وـځىټهڃ

% ٴٹ٣ ڄه خبؼـځمن. 3.6ز٭ آؼدي، واء بيؽځىن ؤټؽ ڄه وٴىٶ خ بزعٵ ٴحص "خبؼځمه" بسدڄد ڄه ظىٳ خڀ٭ځمدء خڀىٴط

بؼځم خڀٹىٸد خڀمدب.خ ظسو خعم٭دض خبؼځمص و ظٹدوڂ زٽٿ ڄد ؤوظط ڄـه ٽ

ٸىش لٳ خبغدي خڀى٬، وبردوپ خزٹدء ٬ځـ وـس خڀ٭ٹـش خڄص لد، ڃ ڄو ؤټؽ ڄه س٭ن ىص ڄه خبغذ خڀىٴعص بؽي خڀ٭ٹش، ـض ٴهد ٬مځدض سص ڀعفٵٳ ڄىـدز٫ خـڂ

وخعحدڀ ڄه ـوي.خڀى٬ىن ب ظڄن خ خٸعديص وخـعمد٬ـص ڀٹ بقك

خڀب ٸدڂ ٬ځهد خڂ ب خڀٹىٸد وآد خڀى٥ وٸـدڄىخ زـدٸع٪ بؾعم٭دض بڄص زإد ټمد لغ ب خڀدن وببقىد وخڀٹـڂ وټمد لغ ڀځسو ب آد خڀى٥ خڀه ظ٭٠ىخ ڀزديش خبعمد٬ص،

ڀي خىص ب خعم٭ـدض خبؼـځمص وڀٽه زٹ خڂ وزٹط ظٹدڄه يىهڃ وبيدهد ـن خبؼـاڄىن خبيدهد خبؼاڄىىن زد٬عسدد ـء

ڄه ىعهڃ خڀٹىڄص. خزد٬عسدد ـء

Page 141: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

141

و٬ف خبػبرخء خڀىٴط ٬ه ٴهڃ ي خڀ٩دش ټمد ٬فوخ ٬ه ظٵند، وب خ ٹىپ خبػسن خڀدني ڂ. ؤ. ٬س خلله ٳ:

و لىص خڀه ب زيوـد زإـسدذ بـعځٵـص ٴ خبػبرخء خڀؤـ٭ىد بب بزځٳ خڀى٬، وبب ظـإؼن خڀبرـىخـص وبب خبلٵـد ڄعىدض خبؼ٭ص وظو ڄعىي خوعدـص ون ڀٻ. و٭ځٷ خڀـٿ ٬ځ خ ٴٹىپ: "ي ټځهد ؤسدذ ٬دڄص ٸ ٽىن بؽد ؤؼ ڄد ٬ځـ

ٹ خظٵ٫ ڄعىي خبؼ٭ص خعمخ خڀه، وڀٽىهد ظٵ ټٿ ث؛ ٴ ز٭ خبغذ خڀ٭دبؼـص خڀؽدوـص وڄعىي خوعدؾ ٬ى خڀخعدون ڄؽوڀٽىىد ول٧ ب وٵ خڀىٸط ؤن ڄعىي خڀ٭ى خڀني ٬ىڃ ٸ خظٵ٫ ؤ١د .. وڀڀٻ ٬ځىد ؤن وسمػ ٬ه ؤسدذ ؤوي ـعمخ

خڀ٭ى خڀني ٬ى خبؼځمن ي خڀٹىش.٬ـه 1980ىد ڄه ؤوزٽعدن ٬دڂ إپ مٵ ٴو

خڀعٱنخض خڀب ٤ؤض ٬ځ خڂ ڄى ٸدڂ خڀى٩دڂ خڀىٴب ٴٹدپ: "لا شئ أثذا .. الإطلاو ى ى كب كب أيبو أجذادب".

ٸ ٽىن ټڂ خڀه ٴ ڄسدڀٱص، وٸ ٽىن ڄبرخ ڄه خڀخوـص ؤوـ خڀب ى٩ ڄىهد بب خبؼى٠ى٪ ، وڀٽه خڀ ٻ ٴ ـى

خبػسن خڀدني و خڀ٭ځمدء خڀىٴط و خڀځ٥دض خڀوص خڀـىڂ ٸديش ٬ځ ٴهڃ ظىدڄ خڀ٭ى خڀني وٸىظ ٬ى خبؼځمن و٩ٿ

Page 142: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

142

خڀو ب خڂ يخجڃ ڄ٫ خبؼځمن وخڂ لـب ظىـؼ خڀى٬ـص خڄبردڀص، وظعىځ خڀځ٥ص خڀوص ٬ه خع٭ء وخڀ٭ىص.

Page 143: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

143

الفصل الخامس

التقسيم السياسي للمسلمين

Page 144: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

144

Page 145: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

145

خبػ٥ص خڀدص ڀځمځمن خڀب بزځٵط ٬ه خبردي خڀـىٴب ټمد وخد خڀىڂ ٭ر ٴهمهد ڄد ب وـ٫ بب خد خڀ ٸدڄـط ٬ځ ب ٬ه عدڀن، ٴدص عدڀن ب ظٹڃ خڀ٭ىذ خبؼځمص بب

ڀىٴب، خڀسر خڀج ب ولخض دص وبيخص ب خبردي خخ٥٠خذ وخڀٽىخغ خڀب ظىپ زدبؼځمن خڀىڂ ز٭ وخپ خبرـدي خڀىٴب، ؤټ ب خ خڀإن بمىـن خؼىن ڄه ـي خڀٽـىخغ: خبغذ خڀدوص، وخبغذ خڀب يخض زن ؤڄىد وؤزفدن لـىپ

ټدخزدن. خ خڀىمىؾ خون ڀ ؤټؽ ڄه زـاش –ڄى٥ٹص بقىوى خڀٽىخغ خڀب ٭دنى ڄىهد خبؼځمىن خڀىڂ ټمد ٭دوىن ڄه زا ټىخغ ؤوي بفدؼځص وځٵهد خع٭مد خڀبر٥دني ڄؽ ، ب ټمن وـىـىذ

خڀىيخن، وب بخجٿ خڀب ٬ط ٬ىىش ب ٸځر خڀ٭دب خڀ٭بي.بؾمى٪ ٬ي خبؼځمن 1979ليض خلدءخض خڀبظص ڀ٭دڂ

ـ٭سد 37عى٬ىن زن 43.395.000ب خبردي خڀىٴب زٸڃ ؤو ولش دص ظعإڀٳ ټٿ ولش ڄه ټعځص ٽدوص ظىعم بب ٸىڄص ڄ٭ىص ټ٭ى ؤد ڄ١دٴد بڀهد ٬ىد ٸىڄص ؤوي ز٭١هد بؾځىذ ڄه ڄىد٤ٷ بـعځٵص، وب ټٿ خلىخپ ظىـ ٬ىد ڄـه خبؼـعى٤ىن خڀو ٬ځ حص ؤٸځدض ڄعمش ، ٸ ظع١ىڃ ي خٸځص ڀعسك

خټؽص ټمد ب بصهىص ټدخوعدن.

Page 146: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

146

ڂ ؤن 1996وٸ ټٵط بلدءخض ؤلغ ؤــط ـىص بؾمى٪ خڀٽدن خبؼځمن ب بصهىدض و٣ آد ٴٹ٣ ٸ زځٯ ؤټؽ

ڄځىن ومص، ١دٲ بب ڀٻ لىخب ٬ه ڄځىود آوه 63ڄه ٭ىن ب بصهىدض خض لٽڃ خب وڄىد٤ٷ ؤوـي ب وـد

خبرديص.

وب خڀعىٳ خڀىٴب ڀځٽدن خبؼځمن ظن ٵص "ڄځڃ" بب خوعمدء خڀني ٴمر وببمد ظن بب خوعمدء خڀٹىڄ وبب بظدض وٵص وؼٹدٴص وخـعمد٬ص ڄعټص زن خبؼځمن بسڃ ٬ه نڃ ڄه

خوي، هڃ ز٭ ڀٻ ؤن ٽىن خبؼـځڃ ڄـځمد ؤو خڀ٭ىذخ. ڄځم

ىٹڃ خبؼځمىن بب ؼؼص بؾمى٬دض ٬ٸص وڀٱىص ټبري ـ: خظخٺ وخخوىن وخڀٹىٸدىن. ؤټبر ي خمى٬دض ڃ خظـخٺ وؤز خبؼمؽځن بؽي خمى٬ص ڃ خوزٻ وخڀٽدخن وخڀععد وخن

ٹ وخڀسٽن. ځ ڀٻ بؾمى٬ص خخون وؤزـ وخڀعټمدن وخڀبفؽځ ي خمى٬ص ڃ خڀ٥دـٻ وخون وخټخي، ؤڄد خمى٬ـص خڀؽدڀؽص ٴه بؾمى٬ص خڀٹىٸدن وؤز بفؽځهـد ـڃ خڀخـعدوىن وخڀدوىن وخڀٽبريه وخبقى وخيبه وخبخـد وخڀـټ.

ىص خڀؽؼص ظىـ بؾمى٬ـدض ڄـځمص وٴمد ٬خ ي خمى٬دض خڀځٱ

Page 147: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

147

ٱنش ظىعم بب ٬دجض ڀٱىص و٬ٸص ؤوي ڄؽٿ بؾمى٬ص خڀوبقدن 52وڃ ڄه ؤىپ ىص زط زسر خ٥٠هدي، ټدن ٬ـيڃ

ڂ.1979ؤڀٳ ومص ب بلدء ىص وزدبؼؽٿ دـ ڄحدض خڀىٲ ڄه خبردي خڀىٴب وڄه وـد

ص خعحدپ، ڄؽٿ ظعد خڀٹڂ خڀه خڀٹص زسر خ٥٠هدي وددـوخ بب ظټد وڄؽٿ خڀدون وخڀخعدون خڀه دـوخ ڄه

خڀٹىٸد بب ظټد وىد وخين.وىدٺ ٸىڄدض ټبري وخد ڄٹمص ٬ځ بكى ڄعدو ظٹسد زـن خبردي خڀىٴب )خڀدزٷ( وزن يوڀص وخلش ؤو ٬ش يوپ بؾـدوش،

ؽٿ ٬ځ ڀٻ خىن، لػ ىـ خن ڄىهڃ ب ؤزفدن وؤز ڄس٭ص ڄن ووٳ وىـ ڄؽٿ خ خڀ٭ي ظٹسد ب بخن، وؤټؽـ ڄه وٳ خڀ٥دـٻ ڄس٭ؽون ب خڀ٭خٶ وؤٴٱدوعدن وخڀن، وټڀٻ

خبغدپ زدڀىسص ڀځعټمدن وخوزٻ وخڀٽدخن وخڀٹ.مٸص ىـد وىـدٺ ظٵـځهد ي خمى٬دض خڀځٱىص خڀٹىڄص خبؼ

خبغوي خڀدص ز٭١هد ٬ه ز٭، وڀٽه بذم٭هڃ ـض خڀٹـبى وخڀىر وخڀؽٹدٴص خبؼعټص خڀب بيٽه ؤن ظځٱهـد ظځـٻ خبغـوي خڀدص. وټدن خبردي خڀىٴب ى٩ بب ي خبغٹٹـص زعـىـ ، وڀ٭ٿ خ ظوځ خڀ٭ٽ ب ؤٴٱدوعدن، و ظىخــي

Page 148: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

148

ٽ خڀى٣ ز٭ ڀـٻ ٬ځـ خبغـوي خٴٱدوـص ب يوڀـص خڀ٭ ٤دـٽعدن و يوڀص خبؼٵو ؤنهد ڄعٹځص.

خبغٹٹص ؤن ي خڀسي خڀىخ٭ص خـدء وخڀب بسع ڄه خڀن بب شمدپ خڀٹىٸد، وظ١ڃ ټعځص ٽدوص ٠ىمص ڄه خبؼځمن سځٯ بؾمى٬هد

ٸد ڀو د وڀځٱذ ڄ٭هـد، بشدون ڄځىود ڄه خڀس ظٽٿ دـد ڄاوىد وؤنهد بب ـدور خڀٹىش خڀسص خڀب ظعمع٫ د بسځٻ ؼـوخض ٤س٭ص ٠ىمص ڄه زىهد خڀسعوپ وخڀٱد خڀ٥س٭، وظعـٿ لـويد ز٭ىذ ڄځمص ټسنش ڄؽٿ ظټـد وبـخن وزدټـعدن وخڀ٭ـخٶ وؤٴٱدوعدن، وڀڀٻ ٴةن ود وخڀٱذ ڄ٭هد ون ب بڄٽدوص ٹ٩ص

٭ىذ وظىلد و٥خ خ ز ڄه خڀ٭مٿ ٬ځـ بذىسـ. ي خڀوخ خڀ٭ى خبؼعٺ ٵ ڀىد ټؽنخ ڄه خبؼىخٸٳ خڀب ظعىد ود ٠ ي خڀ٭ىذ زٽٿ ٬ځني دٴ ؤو زٽٿ وٵ ـن ڄ٭ځـه، و٬مهد ب ڀٻ خڀوپ خڀٱزص بدىخٸٵهد خڀځسص ؤلدوـد وبدـدوتهد

ى لديغ خن ب خبغذ خڀـدوص خٸعديص ؤلدود ؤوي ټمد ڃ ـخجڃ خبغذ وخوعهدټدض لٹىٶ خودن.

ي خڀعىخٴٷ ب خڀددض خڀوص وخڀٱزص سـو وخ٠ـمد ب ظ٬ڃ خبغٽىڄدض خڀى٬ص خبؼهمىص خن ٬ځ يوپ آـد خڀىـ٥ خبؼځمص خڀب خعٹځط ٬ه خبردي خڀىٴب خڀدزٷ، ٴٹ خنهدض بص٫

ض خڀى٬ص وخڀټعدظىدض خڀب ټدوط برٽڃ زي ؤووزـد خبغٽىڄد

Page 149: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

149

خڀٸص ټځهد، وود وٵهد ظسى ٴهد خڀىٵى خڀـى٬، وڀٽـه خڀٱذ وخڀىدض خبؼعمش زٵص ودص وٸ دوض ي خڀـ٭ىذ ټځهد ڀځعىځ ڄه خڀى٩ڃ خڀى٬ص وڄه خڀټعدظىدض خبؼعسش ڄؽـٿ

دو خبغٽىڄـدض خڀـى٬ص دوٽى وني، وٵهد خڀب ظوبردٴ٧ ٬ځ ٸىتهد و٥ىتهد ڃ ٹى٢ ٬عهد ب زي خبؼځمن، وود ظعوٿ ٬ٽد ڄ٫ خبغٽىڄدض خڀى٬ص ن خڀ٬ص ٠ـ

لټدض خبؼٹدوڄص خڄص ب ٤دـٽعدن وند.وڀ ممد خڀ٬ڃ زإن خڀٹديخض خڀدـص ب خڀٱـذ وب

ص ودص عوځىن ڀىٸٳ خڀ٭وخن خڀوـ خڀىدض خبؼعمش زٵخڀىل ٬ځ ٭ر خڀدن برسد ڀځٹىش خڀىىوص خڀب ظخپ ود بسځٽهد، ٴةن اء خڀٹديش ڀهڃ ؤڀـٳ وـځص ووـځص بؼـدوش خڀدون ووٸٳ خڀ٭ـوخن خڀوـ ٬ځـهڃ يون ؤن ١ـ٥وخ

ص ڄعٹځص.بؼىخـهدض وىوص ڄ٫ ود، وخ ڄى٠ى٪ بوعدؾ بب يخټض ٴمد سٷ ؤن خڀعٹمدض خڀدص خبؼىوؼص ٬ه خبرـدي خڀىٴب و ظخپ ٸدجمص لب خڀىڂ ب زي خبؼځمن ټدوط بــخء ظ٭ٵد خبزي عدڀن، وٸ و٠٭ ٬ځ ؤـد ظ٭ٵدظـ خبػدـص بؼ٥ځمدض: خڄص وخڀٹىڄص وخمى٬ص خؼىص )خڀ٭ٸص(، وـ٭ٿ ڀٽـٿ

ي خڀٵحدض ڄ٭دن بريد، وبري ٤ٹص لٽمهـد ويــص ٴحص ڄه خعٹبؽد ب ب٤د خڀى٩دڂ خڀىٴب.

Page 150: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

151

وول٧ ب خ خڀعٹڃ خڀع٭ٵ ؤز٭ص ڄخظر:بدٹع١ـ –ؤ٬د: خبعمهىدض خعخټص خڀىٴعص، وي

–بصهىدض ٴخڀص بؽد خبغٷ ب خڀسٹدء ؤو خوـمدذ –خڀعى ڄه خبردي خڀىٴب. ب ي خڀٵحص ظىـ ط بصهىـدض –و٩د

ڄځمص ب آـد خڀىـ٥ ـ: ؤوزٽـعدن وټدخوـعدن وظټمدوعدن و٤دـٽعدن وٸد وؤزفدن.

ڀعٽٿ ي خبعمهىدض و٫٠ عدڀن ؼؼص و٢ ؤدص: ؤن ظعىٴ بؽد ڄىخٵدض خڄص.

.ؤڀٳ ومص 300ؤ ٹٿ ٬ي ٽدنهد ٬ه ؤن ظٹ٫ ٬ځ لوي يوڀص ؤـىسص ؤو ظٽىن بؽد لوي بحص.

ځ ڀٻ بشدوص بصهىدض ڄځمص خض لٽڃ خب ظعدـد وزٽند ويخعدن وخڀدن وخبقـى وخڀٽبريـص وخڀسځٹدـص وبلٵدن وبيـدد وٸش ٸځسٹعدن، ووٿ ب ي خڀٵحـص ؤ١ـد

د وخوط خڀمدڀص.بصهىعدن ڄځمعدن ـجد وبند ؤبخدب خڀـص خڀؽدڀؽص ڄه ځڃ خڀعٹڃ ظىـ ؤز٫ ڄىد٤ٷ لٽڃ خب ؤٱ ڄدلص وؤٸٿ ب ٬ي خڀٽدن ڄه خڀٵحص خڀـدزٹص وظ٭عـبر ولخض بيخص ڄعمش بؽد ودجهد خڀځٱىص وخڀؽٹدٴص خبؼ٭عٲ ـد،

و٬ديش ڄد ظٽىن ي خبؼىد٤ٷ ڄځمٹص بجمهىدض ٴخڀص.

Page 151: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

151

ٿ خڀځڃ ظىـ ؤز٫ ٭ىذ ظعمع٫ زىلـش بيخـص ب ؤٵودص، وٸ ظعمع٫ بفخض و٤ىص ن وخ٠مص ب خڀى٩ـدڂ خڀـىٴب

خڀمىب.ڂ ووـي ب 1913خ خڀعىٳ ڀځ٭ىذ و٠٭ عدڀن ىص

ڂ, ټـدن 1914ټعدذ ز٭ىىخن: خبؼدټص وخبؼإڀص خڀٹىڄص ب ـىص زدڀع٬ر ٴـ، ٴهـى ظىٵد ڄىد وز ؤو٥دء ـمص بظمط ڀ

اټ ؤن خڀمص خڀٹىڄص ظعم ٬ځ لدبؽد زٽٿ نهدج وببمد ظع٥ى يخجمد ڄ٫ ظ٥ى لدش خعم٭دض خڀسص خڀب بسؽځهد، ٴةخ ٴٹض ؤڄـص ؤل خڀ٭ىخڄٿ خڀب بري ٸدڄهد ظسٹ ؤڄص وببمد ظعٹهٹ بكـى ؤ٤ـىخ

ؤينى: بب ٸىڄص ؤو بؾمى٬ص بؼىص.٬ي خڀـٽدن، –ټمد ؤود – خڀب و٠٭هد عدڀن ڄه خبؼ٭دن

وٸ ؤىد ؤو ظ٬ر خ خڀ٢ زإدڀر بـخڄص، ڄه ؤز خڄؽځـص ٬ځ ڀٻ ظعد خڀٹڂ، ټدوىخ ٽځىن بصهىص ٸسٿ خبغـذ خڀ٭دبؼـص خڀؽدوص ٴځٵٷ بؽڃ عدڀن تهمص خڀعأڄ ڄ٫ خبؼدن ووٵدڃ بب و٣ آـد

1959ن و، وخوعٵىخ بسدڄد ڄه بلدءخض وؤلٿ ڄٽدنهڃ ڄعى٤ى .دڂ، وؤبغٹط بصهىص خڀٹڂ زإوټخو1979و 1970و

وٴ٭ٿ عدڀن وٵ خڀث ب خڀدن لػ وٵ خڀدون ىص ڂ بب سند وټدخوعدن وؤڀٱـ بصهىعـهڃ وؤبغٹهـد 1944

بجىـد.

Page 152: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

152

وإو وڀڀٻ ٬ىڄد وى٩ ب خڀىلخض خڀدص خڀخىص ز ؤن ب خ٬عسد ټٿ ي خبغٹدجٷ وخڀ٭ىخڄٿ خڀب وؼعهد ي خڀىلخض ڄه خبردي خڀىٴب، وخڀب ظخپ آؼدد ظٽـٳ ٬ـه وٵـهد ب خ٥٠خزدض خڀب ظ٭ٳ د. ٴ٭ىڄد ظٵٽٻ خبردي خڀىٴب ؤ٬ځىط خبعمهىدض خعخټص خڀٵخڀص خڀىٴعص خڀعص خبؼځمص خعٹپ،

ب ٭ع خڀو ٬ځ ڀٻ، وڀٽه ٬ىـڄد ؤ٬ځىـط خڀـدن وخعٹبؽد و بصهىص خض لٽڃ خب خ٬ع ځعه وټدن جد ڀود ٴٹدڂ زعٱن خڀعى يون خعدش خ٤ـخٲ خوـي ب خبردي خڀو وؤ٬ځه ؤن خڀدن ـء عفـؤ ڄـه خخ٠ـ

ځمد ڄىط ٸىخظ زدبؽبيـص ڂ، ٴ1994خڀوص وه ٬ځهد خبغذ ىص ش ىص ڂ و٨ځط خبغذ خڀدوص ڄـع٭ځص ڀس١ـ٫ 1999ؤ٬دي خڀٽ

ىىخض.ـمځص ڄد ٴ٭ځع ود ب خڀدن و٭سهد، ىخء ب خبؼد٠ بن ؤو خبغد٠ بيٽه وٵ ب بدد عمٷ: ٴهى ٬ـوخن خـع٭مد

ڄعىخٿ.ب ظٽه ب ؤ وخبغٹٹص ؤن خڀ٭ٸص زن خڀ٭ر خڀدني وود

وٸط ىي ٬ٸص ٭ر ڄع٭م ٽدٴك ڄه ؤـٿ لعـ ويوڀـص خع٭مدص زد٤ص ظعى٪ ٬ه خعىخڂ ؤز٫ ؤيوخض خڀ٭ىٳ وخزديش

خبعمد٬ص ڀٹم٫ خ خڀ٭ر وبزٹدج برط خڀ٥ش خڀ٭ٽص.

Page 153: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

153

الفصل السادس

الحـــــرب الشيشــــانية

Page 154: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

154

Page 155: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

155

البعز الصاش المباظر:

خبؼخٸسىن خڀدىن خڀٱزىن بهم٭ىن ٬ځـ ؤن خبغـذ ٽدي خڀدوص لذ ڄٵع٭ځص، ڄه ظإڀٳ وبوخؾ خڀج خڀو ځعن وز٥دوع ب خڀٽڄځن، وون ؤن ظىٸعهد وؼٷ خڀځص بدى٠٭ن: ؤوبؽمد ع٭ځٷ زدڀٵ١دجك خبؼدڀص خڀب ظٵفض ؤوسدد ب خ٬ڂ خڀٱـبي ٸسـٿ

ڄىخپ خبؼد٬خض وخڀٹو خڀب ظٹڄهد خڀوپ خبغذ ڄسدش، لىپ ؤخڀٱزص ڀود، وخڀب ظعڃ ٸعهد وبرىځهد بب لدزدض ودـص ب

خڀسىىٺ خڀوڀص.وٸ وـهط ختهدڄدض بب ىـدض دـص ڄ٭وٴـص ب

خڀٽڄځن ڄه ز٥دوص خڀج ځعن وؤٴخي ؤظ.ڄص خڀب سٹعهد، وي اء خبؼخٸسىن ؤن خبغذ وڄٹڄدتهد خڀخ

ڄعمؽځص ب لىخيغ ظٵفن خڀ٭مدخض خڀٽىص بدىٽى ونـد ڄـه خبؼن خڀوص وٹى٢ ؼبشدجص ٸعٿ ڄني ڄه ـخء ڀٻ، ـون ؤن ي خبغذ خڀب لىڀط خوعسدي خڀؤ خڀ٭دڂ خڀو وخڀ٭دبؼ ٬ـه خڀٵ١دجك خبؼدڀص خڀب ؤلد٤ط زځعن وؤظ، وسهىخ ڀٻ بدىٸـٳ

ڀج خڄٽ زٿ ټځىعىن ٬ىڄد خع٭ض خبغمض خڀ٬دجص ٠ي خوؤلد٤ط ز خڀٵ١دجك ؤؼىدء هديش "ڄىوٽد ڀىىٽ" ب خڀٽىبق خڀ٭دڂ خبؼد٠، ىدڀٻ خو٥ځٹط بضځص خڀٹٳ خڀدوو خبؼټ ٬ځـ خڀ٭خٶ خڀب زؤض ٸسٿ ه ڄ١دن وخعمض ؤؼىدء خڀه خڀٽـن،

Page 156: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

156

٬مځدض ٸٳ ؤوي يڄض ڄى٫ خڀوخء ټمد خعمځط خبغمځص ٬ځخڀىيخني، وخعهٴط ڄٹ ؤدڄص زـه ين ب ؤٴٱدوـعدن. وڄـه خڀىخ٠ك ؤن بضځص ټٿ ڄه ټځىعىن وځعن ٸ لٹٹط زدڀٵ٭ٿ ؤخٴهد

زةبطدي ؤوسدء خڀٵ١دجك خوٸص وخبؼدڀص خڀب ؼدض ٠بند. الازخبثبد:

خڀدىن ځع خڀىؼٹص ؤڄد خبؼى٠ى٪ خڀؽدني خڀ ي خبؼخٸسىنزدبغذ خڀدوص وظىٸعهد ٴهى ڄى٠ى٪ خوعىدزدض خڀبربؼدوص خڀـب

ڂ، 1999يـمبر 19ټدن ڄه خبؼٹ بـخئـد ـىڂ خلـ وخوعىدزدض خڀجدص خڀب ټدن ڄٹخ ٬ٹد ب ٳ خڀ٭دڂ خڀعدب، ؤ

2000ڄد 26ز٭ ڀٻ زعص ؤه. وڀٽىهد ؤـط ڄسٽخ ب سر خعٹدڀص خڀج ځعن ڄه ڄىس.ز

ټدوط خڀىش خڀدج٭ص ٬ه خڀج ځعن وز٥دوع ب خڀٽبيځن ؤنهڃ بيؽځىن لٽىڄص ٠٭ٵص وٴدش، ظسسط ب بيص ڄهىص ڀځفـ خڀو ب لذ خڀدن خوب، و ٬ـدـش ٬ـه خڀعـ بؼٽض خڀٱء خڀٵدل و٬دزدض خبعبيـص خبؼى٩مـص وخـعٱپ

خڀؤبظدڀص خبعش، ٬وش ٬ځ ؤن ج خڀوڀص ـٿ ڄ٭عٿ خڀـمص ڄڄه ٬ځ خبػم ولىڀ ز٥دوص ٴدش.

وټدوط خبؼ٭د٠ص خڀوص خض خځسص خڀبربؼدوص ظٵ٫ ـىتهد ٬دڀد ب خڀبربؼدن وودـ لىپ ٸ١دد و٥نش ؤبنهد:

Page 157: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

157

وىص خڀٹ٥د٪ خڀ٭دڂ وآؼدد خـعمد٬ص خبؼو٬ص. خڀىد٬دض خڀوص.بٴ

خنهد خبػڄدض خڀمص وخڀى٩دڂ خڀع٭ځم. خڀىش وخڀعهر، وخڀعـهدون ٴدي خـهش خبغٽىڄص وظٵ

ب بؿدسص خبؼعهزن ڄه يٴ٫ خڀ١خجر.ڄ٫ زخص خبغذ ب خڀدن بذمـض ټـٿ ـي خڀٹ١ـدد وختهدڄدض، ب ؼـص، وڄ٫ خوعدخض خڀب بوٹٹهد خبع خڀو

٬ځ خدذ خڄ ]خبؼ٬ىڂ[ ب خڀدن، –زون ودج –ؤسمط خبغذ وخوعدخض ټٿ ث ب ودجٿ خ٬ڂ، "و

ىض ٭ځى ٴىٶ ىض خبؼ٭ټص"!.خڀٹٳ خبؼعىخٿ وخعء خبعـ ٬ځـ خخ٠ـ ب ـى

خڀدوص وخڀلٳ خبؼعم بكى ـوني ڀع٥ىٹهد، ٸـدڂ خڀٽـبيځن بحمځص خوعىدزص زد٬ص ڀدب ؤود ځعن وڄا لٽىڄص زـىظن

)خڀـٿ خڀٹى(.ټدوط خڀعټسص خڀبربؼدوص ٤ىخپ لٽڃ ځعن ظ٥ ٬ځهد ټعځص

دن ځعن وؤودي خڀه ٥ځٷ ٬ځهڃ خـڃ خبؼ٭د٠ص خڀى٬ص، وټ"خلن" خبؼىىزن بب خٸعدي خڀىٶ وخڀبيٹخ٤ـص خڀٱزـص، ىخـهىن ڄ٭د٠ص ص ب بؾځ خڀوڄد )خڀبربؼدن(، وٸٵـط ٬ٹسـص ټإيخء ؤڄدڂ ٸخخض ځعن وڄو٬دظ، وؤسك خڀخڂ زن ځعـن

Page 158: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

158

ڂ 1993ه خڀ٭ىٳ ىص وخڀوڄد ڄځ ڄعٿ خبغځٹدض زځٯ وش ڄ٬ىد دـڃ ځعن ڄسنى خڀبربؼدن زدڀـزدزدض وخڀٹـٳ خبؼـٴ٭، وخٸعممط ٸىخظ خځ ڀعٹ١ ٬ځ خ٬عدڂ خڀىىخذ وظځٹ خڀٹـس ٬ځ ٬مدء خبؼ٭د٠ص، وظٽٵط ڄخ٬ڃ ځعن خڀبيٹخ٤ـص ٬ـه

ٴ١مص ٬دبؼص.

دب ؤود ځعن وزىظن، ـڃ ب ڀـدءض وعفص خوعىدزدض بوځىخ ٬ځ ؤځسص خبؼٹد٬ ټمد ٸ عسدي بب خڀه، وببمد لـځط ټعځعهڃ ٬ځ ٬ي ڄه خبؼٹد٬ ىخ ٬ي خبؼٹد٬ خڀب ٴد د وـىخذ خبغذ خڀى٬، وزڀٻ ٴٹ خڀى٬ىن خڀ٥ش خبؼ٥ځٹـص ٬ځـ

ض ڀ٭سص خڀعٽض وخڀعمدڀٵدض ب خځ ٸدجمص ڀٵعش خڀوڄد، وخعم ڄه خڀڄه ٸسٿ ؤن ظىمڃ.

ڄٹد٬ ٴـد ـد وـىخذ 105وټدن خڀسر ب ڀٻ وـىي ڄعٹځىن ىعمىن بب ټعځص ز٭ىهد، وب زي خڀ٭فدجـر ٨هـض زىص ڀځىىخذ عي ٴهد خڀىدجر بدځىن يو ؤڄٽ، وخء ي

ب خڀٽـبيځن خڀسىص وبفىبؽد ٷ ځعن ودلر خڀىٵى خڀسدخبؼځدي خڀهىي خڀدذ "ؤودظىب ظىزد" خڀ ؤ٬ځه ب زوـدڄؿ ظځٵد ؤو ىٲ ٬ڃ زىظن ب خوعىدزدض خڀجدص خڀٹديڄـص ٬ىـ

Page 159: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

159

ـك ؤن "ظىزد" خ ى خڀ ك خوعهدء ڄش ځعن، وڄه خبؼ زىظن ڀجدص خڀىخء ب خبغٽىڄص.

٬ٹخ ڄٱمىخ ب ـهد خبؼىدزخض خڀـ ټدن "ٴيبين زىظن" ټدن ٥ځٷ ٬ځ ب خبؼد٠ خڃ خڀـ "ټ. ـ. بى"، وـى ــٿ دڄ بر٣ ز ؤخ بو ؤ ٵ١هد، ڀ ڀ زودڄؿ د ؤو خٸعدي ڄ٭وٲ، وټٿ ڄد ق ز ٬ه ز٭ خڀـ٭دخض

خڀودوص: ـ ه خڀٵـدي ؤو ٬ڃ خق خٸعدي ب ؤـىخء ودڀـص ڄ

وخبعبيص خبؼى٩مص، وؤو وخء خلعخڂ خڀٹـدوىن و٠ـ خڀعـهذ ڄـه خڀ١خجر.

ڀٹ سٹ ج وخء و ظده د ڄ٭وٲ ى "بٵفـنى وـپ –زبيدټىٲ" ټدن ڀ زودڄؿ وخ٠ك بؿي، ولدوپ زدڀٵ٭ٿ

ظ خبؼد٬خض خٸعـديص، وو٬ـ –ٴعظ خڀٹنش ب خبغٽڃ دي وزؤ زدڀٵ٭ٿ ب ظىٵ و٬ىيي زةڀٹدء خڀٹس ٬ځ زدڀٹ١دء ٬ځ خڀٵ

ؤل ءو خڀٵدي خبؼم "زوٴٽ"، ٴځمد ر ـدپ خڄـه بب ڄٽى ٴىـحىخ زإن ڄء بؽڃ ب ـهد خڄه ڃ خڀه ٹىڄـىن

ڀعمن ؤلىخبؽڃ خبؼ٭ص. بحخع، و٩ن ؤـ ب٠دب ىخـق بى٥ـى ب ٤ـٷ –ٴمد سو –ټدن زبيدټىٲ

خبغٹٹ، وڀٽه ب ٭فر خ خڀعىـ ځعن وز٥دوع ب خڀٽـبيځن

Page 160: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

161

وىد ؤو ټدن ٬ڃ خظٵدٸص ؤڀٽى ڀس ڀځڂ ب خڀـدن وٴ خبغٿ خڀ٭ٽ، ڄه ؤـٿ ڀٻ ؤٸدڀ ځعن ڄه ڄىس ټمد

ؤٸدپ ڀس ڄه ٸسٿ.خبغذ خڀ يوٿ ز ځعن خوعىدزدض خڀوڄد م لـذ

ڀىلش، خ خبغذ ب ٽه ڀ وـىي ٸسٿ خوعىدزدض زؽؼص ؤه، خوببمد ٨ه ٴفإش ڄه ث، ڀ ڀ ؤـىش ٬مـٿ، و و٥ـ٣ ؤو زخڄؿ دص ڄىىش، وټدن عفىر خبغىخ ڄ٫ خلخذ خوي، وبيٽه خڀٹىپ ؤن خ خبغذ خڀسك ب ٽه ڀ وـىي لٹٹ ودؾ

ٵخڀعدن ڀځعځٵد ب ٸس١ص بؾمى٬ص ڄـه ددض خڀعځٵد، ٴدڀسٽعدن خڀخڀىد ڃ خڀه ؤڀٵىخ خ خبغذ ؤو خوع٬ىي، وـ٭ځىخ ڀـ خڀـذ ڄخ، وو٫٠ ځعن ٬ځ ؤ و خڀ٥ىخت، ل٩ خ خبغـذ ڄ٫ لذ خڀمن خبؼع٥ٲ ز٬دڄص "ٴيبين ـىىٴٽ" ز١ـ٭ٳ

ـ ص خڀىٸط خبؼى بعم٫ خلـخذ خوـي ب خڀعځٵـد ڀځ٬دخوعىدزص، ڀٻ ن لذ خڀمن خبؼع٥ٲ ٽٿ ڄ٫ لذ خڀىلش ټعځص ؤود ځعن وزىظن. وٸ ؤوٵٹط ؤڄىخپ ٤دجځـص ٬ځـ ـي خڀٽعځص، خڀب ٸدڄط بحمځص ي٬دجص ٸش ٠ ڄىدٴهد، بذدوض ٴهـد

ټٿ خبؼ٭دن خوٸص وخودوص.عىدزص ڀـص وـض خڀمدٴص ٬ځ وٵ خبؼىىخپ ب ي٬دعهد خو

ؤن ز٭ ـدپ خبغٽىڄص ؤوٵهڃ ٬بروخ ٬ه ڄعهڃ خ خبؼـعىي

Page 161: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

161

خڀؤوٸ ب خڀ٬دص خوعىدزص، لػ ق وټٿ وخش خ٬ـڂ زإو: "ب عىٸ٫ ؤل ڄؽٿ ي خبغمځص خڀص خڀ٭ىٵص و خـعىخڂ

ي خبغٿ خڀٹش خڀب بيٽه ظىد".ض ٪ "ؤودظىب ظىزد" سـػ ٴځمد ٨هض وعدجؿ خوعىدزد

ي٬دص ڄىـهص عهىخء خڀوپ خڀٱزص لػ ٸدپ: "بنهد ؤوپ ڄش ڄىـ ڂ سك ڀود زبؼدن ٥ ٬ځ خڀى٬ىن، وعٽىن 1989

ي خوعىدزدض و٥ىش ودـمص ب ٤ٷ خڀعمىپ خبؼىىي".ڀ٭ٿ ڄه ؤڃ آؼد ي خبغمض خڀ٬دجص ؤنهد ؤوـط ټـٿ

٠ن ڀځمذ خڀدوص ٴځڃ بهئ ؤل ٬ځ خوعٹديد وىٴد ڄـه خبؼ٭دخوخٲ خڀىدوسن خبؼ٭سحن ٬ه ٤ٹ، ووـص ؤن عـهڃ زدبػدوـص

وڄدوش خدذ خڄ.ټدن ىض زبيدټىٲ ودٴعد ٴٹ خڀعڂ خبؽوء بخى خبغذ،

ن ٬ځ خبغٽىڄص ؤ بذ٭ٿ ٸٳ ـونى ٽـر بٸىڀ: ٴمد ٬خ خوش خڀدون خبؼون، وٵٹد ؤٸدءد خڀٱزن.ود ٬

ؤڄد ٬ڃ خبغذ خڀى٬ ـىديي وـدوىٲ ٴٹـ ظ٭مـ ؤن ظٽىن ظبودظ دڄ١ص: خوعٹ ځعن ڀځٹخ خـخڄ زة٬ن خبغذ ٬ځ خڀدن وٸدپ بو ىسٱ ؤن ومك بد٭دودش خڀىدء وخ٤ٵـدپ،

بٹدٲ خدذ، ټمد بهر ٬ځىد وڀٽه ب ظك آو ٸدپ: "بهر ؤن ودو ٸىخظىد خبؼځمص".

Page 162: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

162

عٿ" ب مٵص خبعديـدن خڀبر٥دوـص ) 23٭ځٷ "ـىودؼدن ڂ( ٬ځ وعدجؿ خوعىدزدض خڀبربؼدوص خڀب خ٬عبرد ؤود 1999يمبر

ځعن خوعدخ ڀٽعځعهڃ ٴٹىپ: "ټدوط خوعىدزدض خلـ خبؼد٠ـ ڄٿ ب خوعهدء خڀٹٳ خبؼو٪ ڀځدون، ڄص ڀٽٿ ڄه ټدن ٬ىي ؤ

نهد ٸ١ط ٬ځ خ خڄٿ بسدڄد .. وؤسك ٸ خڀدون خبؼـون خڀه ٭ىن ب لدڀص زدجص ڄه خبعى٪ وخبػىٲ برط يـص خڀٵ، بڄد ب ٬زدض ٸ٥دخض ٸبيص ڄعهجص، ؤو ب ودڂ خڀـحن زإبقىد،

خبؼىٽىزص ـوني، ؤسك ٸڃ ؤن ؤو ب ؤٸسص برط خ ب خبؼىصعممځىخ خ ټځ ڄ٫ خڀٹٳ خڀو خبؼعم ڀعص ؤـه ؤوـي

ٸديڄص لب بون ڄى٬ خوعىدزدض خڀجدص".ڀٻ و ڀ ڄه خبؼعىٸ٫ ؤن عىځ ڄعدو خڀٽبيځن ٬ـه دص خڀٹٳ خبؼعىخٿ ب خڀدن ز٭ ؤن ؼسط بقدلهد ب خڀعفزص

دض.خوب ڀوعىدز

البعز الاقتصار لمحرب:

ب ٬ٸص خڀسعوپ زدبغذ خڀدوص ىدٺ يخعدن ٬ځ ـدور دڂ ز ڄه خدش بڀهمد:

ٸڂ خڀخص خوب ڄددپ ـىڀڄدن)*( بب ڄـابس ٬ٹـ ب ، برط خـڃ )خڀٹـدوىن خڀـوب 1995زىڀىخ وپ ه يمبر

Page 163: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

163

يخص ـىڀڄدن ٴٽدن )خڀسعـوپ وخبعمهىص خڀدوص( ؤڄد ٬ىىخن وخودزر وزدخوىد خڀٹىٸد(. خع٥د٪ ؤن ى خڀو خڀ ځ٭سـ

خڀسعوپ ب خڀخ٪ خڀو ڄ٫ خڀٱذ ڀځ٥ش ٬ځ خڀٹىٸد.وڀٽ ٫١ خڄى ب لفمهد خڀ٥س٭ زون ڄسدڀٱدض ؤ٬ځه ب

ن خبغذ زخص بحؽ ؤو بدد ٽىن ڄه خڀعفني ٬ځ خڀعده ؤن و٬ڃ زإخڀوص ب خڀدن ٸ وإض ٴٹ٣ زسر خڀسدٶ ڀځ٥ش ٬ځـ زعوپ خڀدن و٬ځ ڄدو٫ ظٽي و٬ځ سٽص ؤودزر خڀسعـوپ خبؽدڄص خڀب بس ٬بر ـونى، وز٭ ڀٻ ؤل ىٽ ؤن خڀسعوپ ٸـ ڀ٭ر يوخ ڄټد ب خبػٴدض زن ود وخڀدن وىد ڄـ٫

٬ه خلعد٤ دجٿ ڀځسعوپ خڀ ٸ ب ٸـد٪ ٨هى لٹدجٷ ـش بن ب –بح ٸوه، آوه ب خ٬عسد ؤن ؤٴ١ٿ وؤٸ و٣ ؤودزر

بؼو زعوپ بح ٸوه بب ود ڄعفهـد بب –ٽه خبػ٣ خڀىل ؤووزد بي ٬بر ـونى )خڀ٭دمص خڀدوص(.

وـدڄؿ ؤڄد خڀخص خڀؽدوص ٴدلسهد "وزض ب. بزٿ" ڄـ زخڀ٥دٸص وخڄه خڀٹىڄ ب ڄټ خڀخدض خعخظفص وخڀوڀـص ب ؤز٭ديد خڀعدبىص، ٴىي ڄؽ ؤن زعوپ ود ټدن بيؽٿ وٳ بوعدؾ زعوپ خڀ٭دب ټځ ب زخص خڀٹن خڀ٭ه، وؤن ؤڃ وؤټـبر ڄىـد٤ٷ

بوعدؾ خڀسعوپ لىخٺ زدټى )ب ؤزفدن( وـونى.

Page 164: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

164

وپ ب ؤوپ خڄ ڄه آزد ٥مص ب ـونى ىص خعىؾ خڀسعزڄٿ ىڄـد ـىص 33.400ڂ، ب ظ٭د٨ڃ خوعدؾ لب زځٯ 1833% ڄه زعوپ ود، زىمد لٹىپ زدټى 18ڂ وټدن خ بيؽٿ 1915

1ټدوط ظىعؿ زدٸ خڀسعوپ خڀو.ڄه يخص بزٿ و٭ٲ ؤن زخص خعمدڂ خڀوب زسعوپ وـد

ٴإټؽ ڄه وٳ ءو خڄىخپ خڀب خعؽمض ٴ ٸسٿ ټدوط ڄسٽش، خبغذ خڀ٭دبؼص خوب ـدءض ڄه خبػدؾ، لػ زځٱط خـعؽمدخض

ڄځىن يو ڄـه 130ڄځىن يو ؤڄٽ ڄىهد 214خڀسعوڀص %، 60ڄدي ؤووزص، وټدن ؤټبر ڄدڃ ٴهد ز٥دود زىسص

% ب ـونى 50وپ زىسص وټدن بؽد زڀٻ ٥ش ٬ځ لٹىپ خڀسع % ب لٹىپ بڄسد.90و

ؤڀـٳ زڄـٿ 154وزځٯ بوعدؾ زعوپ ـونى ؤٸ ڄخي )، وټدن خ بيؽٿ ؼځػ بوعدؾ خڀسعوپ ب وـد 1932ىڄد( ىص

ټځهد، ب لغ سى٢ ب ي خڀىسص ٴمد ز٭، وعفص ڀ٭دڄځن: ٨هى وظى خوعـدؾ لٹىپ ـش ب ڄىد٤ٷ ؤوي ڄؽٿ ذ سند،

ب لٹىپ ـونى وٵهد. وڀٽه ـونى ب ظٵٹ ؤبنعهد زٿ خيض ي خبنص ب ؤسمط ڄعځٹ سٽص ؤودزر زعوپ ټبري بب ـدور

ڄددپ ـىڀڄدن ى ودجر ڄ ڄټ خڀسمىغ خڀوص ب ـدڄ٭ص * خڄٽص.دٴدي

Page 165: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

165

وـىي ڄدب خڀسعوپ خبغىص خڀب ټدوط بسـ خبرـدي خڀـىٴب زدڀسعوپ خبػد زىٸىي خڀ٥دجخض وخڀبرخٴن، ټمد ؤسمط بب ـدور

ځعٹ و٥ى٢ ؤودزر خڀٱد ڄه لٹىڀ ب ټٿ ڄه ود وآد ڀٻ ڄ خڀى٥.

وو٩خ بنص خڀسعوپ ب خبغذ وخڀځڃ ڄ٭د ٴٹ ټـدن عځـ بى٣٥ خوٹ١د ٬ځ زعوپ ـونى وزدټى وټدن خ خبؽٲ ڄه ؤوڀىدض خڀٱو خبؼدني ڀود، وڀٽى ب ٵځك ب برٹٷ خ خبؽـٲ

وڀ٭ٿ خ ؤلـ خـسدذ وخء بــء وبن ټدن ٸ خٸعذ ڄى،خڀدون بص٭د ودؾ و٤ىهڃ، ٴٹ ټدن عدڀن بوعد٢ ڄه ظ٭دونهڃ

ڄ٫ خبؼدن ٠ي، وڀ نهڃ زدڀٵ٭ٿ ظ٭دووىخ ڄ٭هڃ ټمد ٬ڃ ټدزد.ب ؤؼىدء خبغذ خڀدوص خوب ظ٭مض خڀٹىخض خڀوص ظڄن

ىي ڄدجص زح ڄه بؾمى٪ آزد خڀسعوپ خڀدوص ٴځڃ ىؿ ڄه خڀعڄنزحخ، وټدن خ عءڂ ڄ٫ دص ود 1500خزد خڀسدڀٯ ٬يد

ب لدد خٸعدي خڀ ؤ٬ځىع ٬ځ خڀـدن ز٭ـ ب٬ـن ڂ، ٴود ټدوط ظـ 1991خعٹبؽد ٬ه خبردي خڀىٴب ىص

يد لڄدن خڀدن ڄه خعٵديش ز٭دجخض خڀسعوپ ب بق خٸعدخڀ يڄظ خبغذ، ؤو ب ظ٥ى خظٵدٸعهد ڄ٫ ود بب خـعٹپ

ـ صټدڄٿ ٬ه خبردي خڀٵخب، وڀٻ ڄه وپ ٬ٸـدض يزځىڄدو٥ص ڄ٫ خڀ٭دب خبػدـ، خڄ خڀ ب عمٹٷ، ٴٹ ټدوط وـد

Page 166: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

166

وخء بلسد٢ ټٿ بؿدوض لٽىڄص ؤـن ڄـهوٲ )خڀـج خٸعدي وخڀد وزدڀ٬دص خبؼ١ديش خڀدني خبؼىعىر( زدبغد

٠ خبغٽىڄص خڀدوص وختهدڄهد زددذ.ى٩ وزض بزٿ و٩ش ش خڀعدئڂ بب ڄـعٹسٿ بوعـدؾ خڀسعوپ ب خڀدن ب ي ؤو لب ز٭ خوعهدء خبؼ٭دٺ ب خڀـدن ٴةن خڀ٭ىيش بب ڄعىي بوعدؾ خڀسعوپ خڀدزٷ ٬ځ خبغذ ٽدي ٽىن

عمٿ، وڀٻ ڀسدذ خڀب ټد: ڄىهد ؤن خبؼعىـن ڄـه ڄڄهىن و٬مدپ ٸ فوخ لٹىپ خڀسعوپ وبوعدؾ خڄ بب ڄـه ٤ىٿ ڀعر ټىخي ٴىص ـش برٿ بؿځهڃ، وڄىهد ٬ـڂ وــىي ءو خڄىخپ خڀڄص ق خبػخذ خڀ بغٷ زدزد، وڄىهد ؤن

وعدؾ بخ ظټط ڀٵعش ٤ىځص ڄ٭٥ځص زٱن خزد ڄه خ خڀىى٪ ٸځٿ خ ظٱٿ بدد ظ٭ىي ڄش ؤوي بب خوعدؾ.

وڀڀٻ ٴةو ي ؤن خعٹخ خڀد لـب ڀـى برٹـٷ ب خڀدن ڀه ٽىن ٠مدود ڀ٭ىيش ظٴٷ خڀسعوپ ب ؤخ٠هد ڄش ؼدوص، ٴمد زدڀٻ بخ ټدن خ خعٹخ ز٭ خبؼىدپ، وىد ب ٠ىء ڄـد

ٲ ڄه خڀ٥مىلدض خڀٹىص ڀځدون وسعهڃ زٿ بخڃ ٬ځ و٭خعٹپ خڀعدڂ ٬ه ود، زىمد ىـ ب خٴٷ ؤ بدش ظـپ ٬ځ ؤن ود بيٽه ؤن ظځڃ خ خعٹپ، وڄه ب ٴةن ؤودزـر

Page 167: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

167

خڀسعوپ ب ـوني ڀه ظٽىن ؤزخ ب ڄىإي ٬ه خلعمدض ظٵفنـد ڀدوىن ظٵفند.ب ؤ وٸط بخ ؤخي خ

ىٹځىد ڄددپ ـىڀڄدن بب ٸځر خبؼٽض خبؼ٭دش خڀب بر٣ زدڀخ٪ خڀسعوب، ٴةب ٬ه ٸر ټدن خعمدڂ ڄىٽى ڄټخ ٬ځ بمى بوعدؾ لٹىپ خڀسعوپ ب ذ سند، وڀٽـه بنهـد خبرـدي

وڄ٫ خعمدڂ خـىبي وىـد ـټدض 1991خڀىٴب ىص ڄٽص وخڀبر٥دوص زدلعمدض وـىي خلعد٤دض زعـوپ خڀسعوپ خ

دجځص ب بح ٸوه وب لٹىپ ظىفـ خـدوش )ب ټدخوـعدن( ؤسمط ي خبؼى٥ٹص ڄټ خعمدڂ ٬دبؼ، وزاش خ٪ زن خڀٹـىي

خڀوڀص خڀٽبري.ټڀٻ زؤض خڀوپ خبؼعٹځص لؽد ٬ه خبردي خڀىٴب ظى٩ـ

بؼد٬ديخض خڀعٽىىڀىبعص خبغؽص ب خڀعىٹـر ڄـه ب بڄٽدوص ٤ځر خخبػدؾ، ن خڀعٽىىڀىـد خڀوص ڀځعىٹر ب خڀسم ـن ڄعـىٴش ، ټمد ؤن ود بسځٻ ءو ؤڄىخپ بيٽه خعؽمدد ب ڄو٬دض

ټبري ڀځعىٹر.وڄه ودلص ؤوي زؤ ٸديش ؤزفدن وټدخوعدن ټىن ؤن

ز٭خ ٬ه مىص ود اټ خـعٹبؽڃ ظىمص ڄىخيڃ خڀسعوڀصو٬ڃ ڄىخي زيڃ خبؼدڀص، ي خبؼىخي خڀـب ټدوـط ظـر بب

ڄىٽى ٬ځ ڄي ؤټؽ ڄه س٭ن ٬دڄد ڄه خڀى٩دڂ خڀىٴب.

Page 168: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

168

ڄؽٿ خ خڀ٭ى ټدن دجخ ب خڀدن، وڀٽه خڀٵٶ خڀىل هد ب ظٵ٭ٿ ؤن ود خ٬عٴط زدعٹپ ؤزفدن وټدخوعدن وڀٽى

خ ڄ٫ خڀدن.ڂ 1991ؤ٬ځه خڀدوىن خعٹبؽڃ ڄه ٤ٲ وخلـ ـىص

ٴإٿ ځعه ٸىخظ بڀهد وڀٽه ظوٿ ـىزدظىٲ آوخٺ وټدن خپ جد ڀبردي خڀىٴب ٴإـه خلمحدوڀص، وخع٥د٬ط خڀدن برىٿ ز٭ بوعدـهد خڀسعوب عىخڄدتهد خڀخوځص ټمـد لىڀـط

خو ڀځس٫ ب خبػدؾ. وب زخص خڄ زخ وټإن خڀـځ٥دض ز٭١خڀوص بسدو٫ ب ي خو٠د٪ خبؼعفش، وڀٽه خ ب ڂ ٤ى لػ زؤض خبغمځص خڀ٭ٽص خڀوص ٬ځ خڀـدن ب يـمبر

ڂ.1994زؤ خبؼىٸٳ خڀو خڀبظ ب دع خڀسعوڀص عمـىپ بكـى

٬ىخڄٿ ڄه ؤبنهد: خڀعي وعفص ڀ٭ش: ټدن زدڀٽڄځن ٸديش بوسون خعٹپ بصهىدض خبرـدي ؤوخڀىٴب زد٬عسدد ٬سحد بوعمٿ ٬ځ خٸعدي خڀىٴب خبؼىـهد، اء خڀٹديش ؤوٵهڃ ڃ خڀه زؤوخ ټىن ؤن خڀؽوخض خبؽدجځـص ب

ي خبعمهىدض ظعذ ڄه زن ؤدز٭هڃ بب ٸىي ؤوي.دود: ؤن خبردي خڀىٴب زةڄٽدودظ ټدن وخء خڀسمػ وخڀعىٹر ؼ

وخعىخؾ ي خڀؽوخض وٸ ؤوٵٷ خڀٽؽن ٬ځـ ڄىـأتهد وزىعـهد

Page 169: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

169

خڀعمعص، وڄه ب ٴةن ود )خڀب ظ٭عبر وٵهد وؽص خبردي خڀىٴب( ظ٭عٹ ؤن بؽد خبغٷ ب ز٭ ٬ىخج ز٫ ي خڀؽوخض.

ء خبردي خڀىٴب ڄإڀص وخيش ب خبؼـعٹسٿ ؼدڀؽد: ؤن ب٬ديش زىدخڀٹر ؤو خڀس٭، وي ؤود ي خڀى٩ش خڄبردڀـص خڀٽدڄىـص ب خڀٽبيځن ؤو ټځمد ظ٭د٨ڃ يوٿ ي خبعمهىدض ڄـه خـعؽمدخض ي خڀؽوخض ټځمد ظ٭د٨مط ڄٹدوڄعهد ڀځ٭ىيش بب ل٩نش خڄبردڀـص

خڀوص.ڄه خوٵعدق ي خبعمهىـدض ٬ځـ ڄه ىد زؤض ود بر

ؤىخٶ خڀع خبػدـص، وٽخ ٴ٠ط ٬ځ ـټص ـٵون ڀځسعوپ ب ټدخوعدن ؤن بي بوعدؾ لٹىبؽد ٬بر خودزر خڀوص بب يوپ خڀٱذ، ټمد ٴ٠ط ؤ١د ٬ځ ي خڀـټص ؤن برـ ڄـه ڄ٭ض بوعدـهد، وزڀٻ لڄط ټدخوعدن ڄه ٬ىخج خڀٽمـدض

ٴص ڄه خڀسعوپ خڀ ټدن ب بڄٽدنهد بوعدــ ڄـه لٹىبؽـد، خ٠د وخعٵديش د ب خڀعٱځر ٬ځ خڀ١دجٹص خٸعديص خڀب ټدوط بس د.

خ خبؼىٸٳ خڀو خڀىم٥ ڄه خبعمهىدض خبؼـعٹځص ـ٭ـٿ ٭ىذ ي خبعمهىدض ظ٭ ؤنهد زةخء بڄبردڀص ـش ب ود،

ڄد خڀخجڃ ڄه بفد٤ځص ود ب يٴ٫ بشـه ٴعټمىعدن ڄؽ ظسي ظخڀٱد خڀعټمدني خڀ ظعهځٽ بؿځد. ؤڄد ؤوزٽعدن ٴةنهد ظسمػ ٬ه

Page 170: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

171

ؤىخٶ بؼىعفدتهد ب خڀٶ وخبعىىذ ز٭خ ٬ه ود، وي خڀ٥ٹص بردوپ خڀعىځ ڄه ڄ١دٹدض ود و٥تهد.

هىـص وٸ ٴ٭ځط ود خڀٽؽن ٬ديش ٥تهد ٬ځ زعوپ بصظععدن وخڀدن، وڀٽىهد بظمط ب خڀىهدص ڀععـعدن زعـ

زعوبؽد بب خىخٶ خبػدـص ز٭خ ٬ه خبؼ١دٹدض خڀوص.ؤڄد زدڀىسص ڀځدن ٴةن خڄ بـعځٳ، ڀٻ ن ود ب ظ٭ ڄهعمص ٴٹ٣ زسعوپ خڀدن وببمد عټ خعمدڄهد خڀىڂ ٬ځ ـسٽص

خڀب ظ٭عبر ـوني تهد ب خڀٹىٸد ټځ، وىـد ؤودزر خڀسعوپ ز٭ ٨هى خلعمدض زعوپ بح ٸوه خڀىخ٬ـش، ٴ٥سٹـد ڀـس٭ خڀعٹخض ؤن ي خبغٹىپ خڀسمص خبعش عف٭ٿ ڄه ؤزفـدن خز٫ ؤټبر ڄ ڀځسعوپ ب خڀ٭دب، ټڀٻ ٴةن بوعدؾ لٹىپ ظىفـ

بـ٣٥ بؽد ؤن بس ٬بر خڀدن.خبع خڀ ظٵٽ ود ب بودج ودؾ خڀدن لب خبػ٣

ڀممٿ زعوپ ظىف بب "وىٴى وٻ" ٬ځ خڀسم خىي، لـب خ خبػ٣ ٽىن ٴد ه ڀځعىر بخ ؤخي خڀدوىن ڀـٻ و م ٬ځ لوي خڀدن ن ز٭ ٬ه زىيىىٴـٻ لـػ

ځك ڄـهىي وـپ خع٥د٪ خڀدوىن خڀعځٿ بڀهد ب خڂ ڄ .1995ىو

Page 171: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

171

وڀىٲ بذ ود وٵهد ظو ب لځٹص ڄٵص ٤دبؼـد ـ ڄش ٬ځ خبغٿ خڀ٭ٽ وبو١د٪ خڀ٭ر خڀدني زـدڀٹىش و ظعفر ڀىخء خڀ٭ٹٿ زدڀ٭ىيش بب خبؼٵدو٠دض وخبغځىپ خڀدص ڄـ٫ خبغٽىڄص خڀدوص خبؼىعىسص، ٴةنهد ظٽعر ڄخ ڄه ٬خء خڀـ٭ر

خٸعديص ڄىخظص، ٴٹ بقمـط خڀىـدض خڀ دني بؽد وظٵٹ ٴخبؼعمش خڄٽص ب ٬ٹ ٵٹص زن ظټد وؤزفدن ودء وـ٣ ـ ڀىٹٿ زعوپ بح ٸوه ڄه زدټى بب خڀسمـ خـىي ڄـدخ بجىـد ز٭خ ٬ه ود و٬ه خڀدن، ظعممـٿ ظٽـدڀٳ زىدجـ

خڀ٥ٹص بردوپ خڀىدض خبؼعمـش ټدض خڀسعوپ خڄٽص، ويلڄدن ټٿ ڄه ود وبخن ڄه ڄٽدر بؿعمځص ڀى ټدوط ؤودزـر

خڀسعوپ عم ب ؤخ٠ ؤ ڄىهمد.ټدن خٸعخذ خـىبي ڄه زعوپ بح ٸوه بؿڄد ؤؼىدء وــىي خبردي خڀىٴب، و ظخپ ود ظٹدوڂ خ خبذدي وظ١ـ٫ ؤڄدڄـ

د بسځٻ خڀعٽىىڀىـد خڀڄص ڀځعىٹر وخوعـدؾ ب خڀ٭خٸٿ ڃ ؤنهخڀسم، وڀٽىهد وـض وٵهد ن ٸديش ٬ځ خلعمـدپ خبعځـى ب ڄٹ٭ خبؼعٵـن زىمد ؤزفدن بر ڄځدخض خڀوخض ڄه ٬ىخج زعوپ بح ٸوه، وؤيټط ؤزفدن لدص خبؼىٸـٳ، وڀٽـ

بخٺ ٬ي ټـسن ڄـه ظعٵديي ٠ٱى٢ ود ؤو ١سهد ٭ط بب

Page 172: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

172

خڀټدء ب خعؽمدخض زعوپ بح ٸوه، وڀٻ ڄه وـپ ٴـعك ڄىدٸص ٬دبؼص خوعهط بب ظټسص وخ٭ص ڄه خڀټدء ٬ځ خ خڀىمى:

%30 خص SOCARټص %17 خڀټص خڀبر٥دوص ڀځسعوپ

%17 ټص ؤڄىټى خڄٽص %10 خڀوص LUKټص

ض ؤڄٽص ؤوي ټٿ ڄىـهد لـځط بب ـدور ؼغ ټد% 2%، ب ؤز٫ ټدض لځط ټٿ وخلش ڄىـهد ٬ځـ ٬9ځ

بلخد ؤڄٽص وؤوي ز٥دوص و٭ىيص وظټص.وٸ ر خخوىن ب خبؼدټص ٴعىدڀط ؤزفدن بؽڃ ٬ـه

% ڄه لعهد، وڀٽه ٬ځ خڀڃ ڄه ؤن بخن بؽد ىخلٿ ٬ځـ 5ڀعدبىص زن بخن وؤزفـدن وـڃ بح ٸوه وڃ خڀ٭ٸدض خ

خڀعٹدذ خڀ٭ٸ وخڀني زىهمد ٴةن خڀىدض خبؼعمش ؤـض ٬ځـ خعس٭دي بخن ڄه خبؼدټص ٴإ٬ىط ؤزفدن ومسط ٠٬هد. وب ظ٭ع خڀىدض خبؼعمش ٬ىڄد ظىدڀط ؤزفدن ٬ه ڄـ ڄـه

%. 20 % بب30خهڃ ڀټص ڀىٺ خڀوص ٴىڀط لعهد ڄه وخڀٱر ؤن ڄ٥دڄ٫ ود ب ظٹٳ ٬ى خ خبغ، ٴځڃ ظ٭عـبر ـخ خڀعىدپ ټدٴد لػ خلعفط زإن ي ټص ودص وڀٽه خبغٽىڄـص

Page 173: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

173

خڀوص بؽد خعمدڄهد خبؼعٹٿ زسعوپ بح ٸوه، وبؽد لٹىٶ ظدبىـص ب خ خڀسعوپ. –لر ٬مهد –

بحخ وببمد ى بحـنش برعؿ ود زإن بح ٸوه ڀ ب خبغٹٹص يخوځص، وڄه ب ٴةن ؤزفدن بسځٻ ڄه ڄدي ؤڄدڂ ىخلځهد ؤټؽـ ڄه ٬ ټځى ڄعخض وخ ؤٸٿ ټؽنخ ڄه لٹهد ڀى ټدن بحخ بؾي بحنش، ټمد برعؿ زإن ؤ ـهص ظ ؤن ظىٹر ب بح ٸوه ٬ځهد ؤن

٬مهـد برٿ ڄٹڄد ٬ځ ظك ڄه ود، ڀٻ ن خڀعىٹر ب زـن بـخن وخبرـدي 1940برٽم خظٵدٸدض يوڀص ڄىهد: خظٵدٸص

ڂ. 1935و 1921خڀىٴب وخظٵدٸدض ؼىدجص ؤوي ٸسځهد ب ٬دڄ وظ٬ ود ؤنهد خڀىؽص خڀ٬ص بعم٫ خڄعدخض خبردي خڀىٴب خڀدزٷ، وؤن ظٱن ي خظٵدٸدض ز ؤن بي وپ زبؼدن ټٿ ڄـه

ڀعن خڀوص وخخوص، وڀڀٻ ظي ود ؤن بص٫ خظٵدٸدض خڀو خڀؽىدجص خڀب ٬ٹض زن ؤزفدن وخڀوپ خوي ن ٸدوىوص.

خ خبؼىٸٳ خڀو خبؼعي ٭ٽ ظخـ خڀـٽىٺ ڀـي ڄىٽى ب وىخد خڀوپ خڀٱزص، ټمد ٽٳ ٬ه ؤ٤مد٬هد خڄبردڀص

ب ؼوخض ـنخنهد.خڀٽعدزدض خڀمٵص خڀوص خـدش بب ڄـاخڄخض و٫ ب

زص ٬ځ ود ٴدڀٱذ ٭ ڀځمىپ ٬ځ ڄ٭ځىڄدض وـص ڀځ٥ش ٬ځ ڄدي خڀسعوپ و ٽعٵ خ زٿ ـ٭ بب ٬ـپ

Page 174: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

174

ود ٬ه ڄى٥ٹص ڄد وخء خڀٹىٸد )ؤزفدن وـىـد(، وـون ب ىىذ ى خـعٽمدپ خ خڀلٳ خڀٱبي خڄٽ ٬ځ ود ڄه خبع

ڀځلٳ خڄٽ خڀٱبي ٬ځ ود ٬بر يوپ ٶ ؤووزد.وي اء خڀٽعدذ خڀو ؤن خڀلٳ خڀٱبي ٬ځ ود ڄـه خبعىىذ ٸ ظسځى ب ڄو٪ و٣ ؤودزر خڀسعوپ خڀ ب خظٵـدٶ ٬ځ ڀىٹٿ زعوپ بح ٸوه ڄه زدټى بب ظټد ٬بر ـىـد ڀٱـدء

ٹدجڃ زدڀٵ٭ٿ وخڀ بي ب ـوني.و٣ خودزر خڀوڀ٭ٿ بخ ود ٬ځ خبغٿ خڀ٭ٽ ڀځٹ١ص خڀدوص خي ز خع٭خ ٸىش ود وٸتهد ٬ځ خڀ٥ش ٬ځ سٽص و٥ـى٢ خڀسعوپ ب خڀدن وظإڄىهد ڄه خبؼىد٤ خلمحعمځص. زٿ سط ؤز٭ ڄه

خىي ٬ى ڀٻ ٴإزض خع٭خيد ڀسىدء و٣ ؤودزر آو ڄه خڀسمڄىدء زىـد ب زځٱدد عف بب "ؤڀٽىوزىڀى" ب خڀىودن ٬ځ خڀسم خبؼعى٣. وي خڀو ؤن ـىـد بحود خځص ڀط ؤټؽ ؤڄىد ؤو خعٹخخ ڄه خڀدن، وؤن بخ خڀټدض خڄٽص ٬ځ

ڄـه بودء و٣ ؤودزر بي بجىـد ڀ ب سص ب لڄدن ود لٹىٶ ڄو خڀسعوپ ب ؤخ٠هد، وبز٭دي ٥تهد ٬ځ بوعدؾ زعـوپ

بح ٸوه.وو٩خ ڀعخ خ٤مد٪ خڀوص ب خڀ٥ش لدوڀـط وـد بٹد٢ خڀٹديش خڀدص خص ڄخض ٬ش، وىٲ بردوپ زٽـٿ

Page 175: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

175

ٸىتهد ب٬ديش ٥تهد ٬ځ زعوپ بح ٸوه. وعٵ٭ٿ ټـٿ ڄـد ب ؤ لٽڃ ڄعٹٿ ب خڀدن وبزٹدء ٸىختهد خبؼځمص ب و٭هد ڀعڄن

خخ٠ خڀدوص ټف خلعپ يخجڃ ڀ١مدن ظـإڄن و٥ـى٢ خڀسعوپ، وخ وڃ ټسن ن ظإڄن و٥ى٢ ؤودزر خڀسعوپ بيٽـه

ؤن عمٹٷ بد٭ديخش خڀ٭ر خڀدني وظڄن زيي.

حرب احز لا حربا:

ب خبغذ خڀدوص ڄعمـؽ ب ظ٭٠ىد آوٵد ڀځس٭ خٸعديخڀخ٪ خڀوب ڀځ٥ش ٬ځ خلعد٤دض خڀسعوپ خبؼعىٸ٭ـص ب بحـ ٸوه، وؤلمحىد بب خبنص خبػدص ڀسٽص ؤودزر خڀسعوپ خڀب بس ٬ـبر ـوني. وڄه ٸسٿ ؤىد ټٳ ؤن خوعىدزدض خڀوـص بدلځعهـد

دوص. وڀٽىىـد وـ ؤن خڀ٭دـځص وخـځص وؼٹص خڀځص زدبغذ خڀواټ ىد ؤو خڀ٭دڄٿ خٸعدي و خڀ٭دڄٿ خڀد خبؼسد بيٽه خن ظىٸعهد وخعهد، خ ټٿ ث ٬ه ي خبغذ ، بدد ٵ ؤن ٵوڀٽه ظ٩ٿ ي خبغذ ن ڄٵهىڄـص لـب وعٽـٳ ؤز٭ديـد خوي. ڀٹ وإض ڄٽض خوٵدپ بعمهىدض ؤوي ب ود

، ٴځمدخ بردوپ ود ؤن ظ٭دب صبرديص وڀٽىهد ٬ىبعط زدڀزځىڄدخڄٽتهد ڄ٫ بصهىص خڀدن زدڀخض زدبغذ وخزديش ز ڄـه

خڀزځىڄدص وخبؼٵدو٠دض؟

Page 176: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

176

ىدٺ ؤسدذ ٬مٹص خبعو ب خڀ٭ٸدض خڀعدبىص زن وـد وزن ٭ىذ خڀٹىٸد خبؼځمص زٵص ٬دڄص وخڀدون ٬ځـ وــ

خبػى، وؤٸذ خلخغ خڀعدبىص بب خڀخټش لذ خڀـدن ڂ، 1996بب ـىص 1994خوب خڀب خعمض ٬دڄن ڄه ـىص وخوعهط بيص ڄىٽش ڀځف خڀو.

وخبغٹٹص ؤن خبغزن ڄ٭د ڀعد ىي لدڀعن لديظن ب لـذ ٬ىڄد ؤ٬ځـه خڀـج ــى 1991وخلش ڄعځص زؤض ىص

خعٹپ خڀدن ز٭ ظٵٽٻ خبردي خڀىٴب.. زٿ بوـني يويخٳ ؤ٬ڃ ؤن ي خبغذ زٽٿ لځٹدتهد خبؽديجص وخبؼځعهسص ڀط زود ب ڄلځص ڄ٭دش ڀخ٪ ظدبى ٤ىٿ زن ود وزـن خڀـدون خڀه ٴ١ىخ خع٭مد خڀو خڄبردب، و٨ځىخ ٹدوڄىو ـ ز٭

ڄه خڀڄه ٬ځ خٸٿ.ـٿ، ٬ځ ڄي ٸونوخلخ ٬ځ ڄ –ب ـىي –ټدن ڄىٸٳ خبغٽىڄدض خڀوص

خڀ٭ى وظٱ خو٩مص ى: خڀعـى وخزـديش، وټـدن ڄىٸـٳ خڀدون يخجمد وخلخ ى: خڀٴ وخبؼٹدوڄص لب خبؼىض ب ـسٿ

خبغص. ٸدڄط خبغذ خڀدوص ٬ځ ؤد خٴعخءخض ؼؼص:

دوص لٽىڄص بدزص.خبغٽىڄص خڀ خدذ ز ڄه ڄ٭دٸسع.

Page 177: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

177

بن خڀٱدخض وخڀٹىدزٿ ٠وص ڀځٹ١دء ٬ځ خدذ.ټمٹڄدض ڄى٥ٹـص –وڀٽه خڀ عإڄٿ خڀٹ١ص خوب وخڀؽدوص

بيٽه ؤن ځڃ مد يون بحػ ب مص خو٥سدٸهمد ٬ځ خڀىخٸ٫، –ڀـى ـځمىد ٴسدذ خو وخڀي ٴهمد ڄٵعىق ٬ځ ڄخ٬، ولب

ـ زمعهمد ٴةنهمد ايدن زدڀ١وش بب خڀىعفـص خڀـىخيش ب خڀٹ١ص خڀؽدڀؽص، وڀٻ ڀسسن ـىن: ؤوبؽمد ؤو بيٽه خڀځفـىء بب لځىپ ؤوي ن خبغذ، وٸ ؼسط ؤن خڀج خڀـدني ؤـن ڄهوٲ ټدن ٭ ـدخ ٤ىخپ خڀ٭دڂ خبؼد٠ ٸىد٪ خڀٽـڄځن

ٵدو٠دض خڀب ٸ٥٭عهد خبغٽىڄص خڀوص وٵهد، وظىٵـ زدعحىدٲ خبؼزىىي خظٵدٸص خڀڂ خڀب وٸ٭هد ڄ٫ بفؽٿ خڀٽبيځن خبعىخپ "ؤڀٽـى ڀس" ڄى ؼؼص ؤ٬ىخڂ، وڀٽه خبغٽىڄص خڀوص ب ظىٵ لٴد وخلخ ؤ خعمدڂ بعهـىي ؤـن بفد خڀعڄط ز ب ي خظٵدٸص، وب ظ٭

حىدٲ خبؼٵدو٠دض، و بيٽه وٳ لٽىڄص ـ٭ ڄهوٲ عجهد ڀځمٵدو٠دض وځعڂ زسىىي خظٵدٸص ڂ وٸـ٫ ٬ځهـد زإنهـد

لٽىڄص بدزص.ؤڄد خڀسر خو ٴهى ؤن خڀ دودي ب خڀدن ڀ بضځص ڄٹىش ٬ځ ٲ بؿي ى خڀٹ١دء ٬ځ بؾمى٬ص ڄه خـدزن

ٳ ـى و ڄ٬مص زدڀزدزدض وببمد لذ دڄځص ٸىخڄهد ڄدجص ؤڀوخبؼخٴ٫ خڀؽٹځص وخڀىخه وخڀ٥دجخض خبغزص، وز٭ ؤن ڄ١ ٬ځـ

Page 178: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

178

ي خبغذ ؼؼص ؤه ؤو ظ ب ظوٿ خڀٹىخض خڀوص ب ڄ٭دٺ ڄ٫ بدزن وببمد ظه لزد دٴش ٬ځ خبؼون، وؤي خڀ٭دب ڄد

خزدء. ٬ځمـد ؤٵض ٬ى ڄه ټىخغ ب ٵىٲ اء خبؼدټنزإن ڄد ؤىدي ڀ ب ـءخ ڄه خبغٹٹص خڀسص ٴـدڀٹىخض خڀوـص ټدوط ظٵ ظ٭عمد ب٬ڄد ٬ځ ي خبغذ، وبسىـ٫ خڀـمٵن وخبؼىه ڄه خٸعخذ ڄىهد، لب خڀمٵن خڀو ن ڄـمىق بؽڃ زدڀعمغ بب خڀدون خڀـحن ؤو خڀٵده ڄـه ــوني،

ٻ ٴىمه و ؤل ٭ځڃ حد ىي ڄد ٭ خبع ڄه ؤوسـد، وڀڀد ڀځى بد٭ٴع، وٸ ظىٸٳ بلدء ٬ي و وي ب خڀى خڀب ٭خڀـحن ٬ى خڀٸڃ ڄدجعن و٬ه ؤڀٵد ڃ خڀىوق خبؼعم خڀ ب

ىٹ٫٥ بؽاء خڀـحن.ٸط خٴعـ زد وٸد خءخض خڀ٭فر ؤن لٽىڄدض خڀ٭دب

خڀوص، ؤو ظ٩دض زعٹهد لب ظٵځط ڄه ڄدءڀص ٭ىد: بؼدخ ب ظٹٳ ٠ ي خبغذ خڀىلص ٬ځ خڀ٭ر خڀدني؟ وـط ي خبغٽىڄدض ؤو ظىدط ؤن خبغٽىڄص خڀوص خڀب ؤڀٵـط ـي خٴعخءخض وٵط خبغٹدجٷ وؽص ؤټبر ڄص ڀعٳ خبغٹدجٷ ب

، بنهد ڄص ؤڀـ )ټ. ـ. بي(، وؤن ـي خڀعده خبغػ ټځؾ ڄىهد ؤټؽ خڀدن خڀه بوٽمىن وـد خبؼص خڀب بز

خن، و٬ځ ؤهڃ ٴيبين زىظن ج خڀىخء.

Page 179: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

179

أشباب وفتعم:

ټدوط خبغمځص خڀ٭ٽص ٬ځ خڀدن خڀب زـؤض ب ـه 1999سعمبر ٬دڂ ش ؼؼـص ڂ ٸ و٣٥ بؽد خبع خڀوـ بؼـ

ىىخض، ؤ ز٭ خوعهدء خبغمځص خڀدزٹص بيص ڄهىص ڀـ ٬ځـ ـ خڀدون ب ـوني، وڀٽه ټدن ز ڄه ببهدي ؤسدذ ڄسدـش

بؽي خبغمځص، وٸ وـتهد خبغٽىڄص خڀوص ڄعمؽځص ب لديؼعن:خبغديؼص خوب ظعځى ب خڀعمـدٶ بؾمى٬ـص ڄـه خبؼٹـدظځن

ڄٿ زدٳ زٹعن يخعدوعن ټدوعد ڄعميظن خڀدون زٹديش د٬ځ خبغٽىڄص خڀخعدوص ڄى ٴعش، وؤ٬ځىىخ ٸدڂ يوڀص بڄص ٴهمد، وسو ؤن خ خڀ٭مٿ ټدن ٴٸ٭ص ب٬ڄص وڀٵط و٩ ؤټؽ ڄه ټىوـ ٬م ـديخ بـ٥٥د ڀ، وخي ڀ خعمخ ڀعمٹٷ ؤخٴ، وبدد ؤي

ؤنهڃ ي –ڄه ٸديخض خبؼ٭د٠ص خڀدوص وڃ بؿىزىن –ؤمدز خبغټص ٸ ىفمىن ب بٸىد٪ خڀو زدڀ٭ىيش بب خبؼٵدو٠دض وظىٵـ خظٵدٸص خڀڂ خڀب ؤبنځىد، وزڀٻ ٽسىن وٹ٥ص ٠ دص ؤن ڄهوٲ خڀب ظعڃ زدڀ٭ٹوص وخڀىٵ خڀ٥ىٿ، وخڀڀٿ ٬ځ مص

ٺ خبعـ خڀوـ وٸـٵ خ خڀؤ ؤن خڀعمي خوعه ٴى برڀځٹعن، ڄ٫ ٠فص ب٬ڄص ب خڀمٳ وخ٬ڂ خڀو وخڀ٭ـدبؼ

٬ځ خڀىخء، وٽخ خومر خبؼٹدظځىن خڀدوىن ڄه يخعدن.

Page 180: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

181

٤س٭د ب ؽسط ؤ ٬ٸص ڀځمٽىڄص خڀدوص ي خڀىخٸ٭ص، زٿ بن من خڀج خڀدني ؤن ڄهوٲ خعىٽ خبغديؼص وظبرؤ ڄه خڀٹدج

د، وڄ٫ ڀٻ ؤض خڀځ٥دض خڀوص ٬ځ ختهدڂ خڀـٿ زإوـ وخء ي خڀ٭مځص خڀب وٵهد خ٬ڂ خڀو زدڀ٭مځص خدزـص، وؤوـ عع ٬ځ خدزن وخىڀن خڄن، و٨ه ب خ٬ڂ تهمص

ـش "خڀىدزص" خڀىخٴش ڄه خڀٶ خو٣...!وص ٴععمؽٿ ب ظٵفنخض بؾهىڀص ڀس٭ خڀ٭مـدخض ؤڄد خبغديؼص خڀؽد

خڀٽىص ب ڄىٽى وڄن وص ؤوي خق ٠معهد ؼبشدجص ٸعـٿ ڄه خبؼون، ي خبغديؼص ؤؼدض ٠فص ب٬ڄص ټبري ٠ خـدذ خڀدني وخىڀص خڄص، بفد ؤدؾ خڀـؤ خڀ٭ـدڂ ب وـد

.وودـهد ڀسد٬عهد وخعهخٴهد خبؼونوڀٽه خڀځ٥دض خڀوص ب ظٹڂ يڀ وخلـخ ٬ځـ ـمص ختهدڄدتهد، وب ظإض بدعهڃ و زد وخل .. ٬ځـڃ زـإن ڀـهد ب ڄىٽى ڄځىن ٸىٸد ڄىهڃ ؼبشدجص ؤڀٳ دني ٬ځ خٸٿ، وټٿ ڄد لغ ؤن ٬مش ڄىٽى "ىي ڀىـٽـىٲ" خـعٱځهد ٴـص

ش خڀى٤ـإش خٸعممـط ٴدوٹ ٬ځ خڀٹىٸدن خبؼځمن ز٤ص ڄدټىهڃ وؤو١٭عهڃ ــخءخض ٸم٭ـص وخ٠ـ٥هدي وبدوـص ب

خڀىخ٪، ومسط ڄىهڃ ظخو خڀ٭مٿ ڀعسيڃ وظعط شمځهڃ.

Page 181: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

181

ټمد ؤن دڄٿ زدٳ خڀ ټدن ٵى ز٭مځدظـ خڀٵخجـص ؤو خدزص )ڄه وـهص و٩ خڀځ٥دض خڀوص( وٵ وٵد ٸد٤٭د ؤ ځص

خض، ٴعٵفن خڀ٭مدخض ڀـ ؤـځىزد ڄ٭وٴـد و ڀ ي خڀعٵفنڄو٬د ب ؤود٢ خبؼٹدظځن خڀدون، وڀ ـءخ ڄه ؼٹدٴعهڃ و ظٹدڀڃ خڀعدبىص ب خبؼٹدوڄص، وڄه ؤخي ؤن ٵهڃ خ ٬ځ ؤن ٹـؤ

ظده لټص خبؼٹدوڄص خڀدوص ټؽنخ.بعىـخپ خ٭ٲ خ خبؼؽٹٵىن خبؼىٵىن ڄه خڀو ټمد ٵهم

ؤڀٽى ڀس خڀ وٳ ي خبغديؼص ]زإنهد ڄٵع٭ځص و عس٭ ؤن (. و١ٳ ڀس ظٽىن ڄه ظزن خڀٽبيځن و٬مج ب خبؼىدزخض[)

)ب لػ ڀ و ب مٵب وخى٥ىن زىط وخڀعم خڀځىوص ب آن وخل( ڄ٭ځٹد ٬ځ اخپ زإن خبغمځص خڀوص خڀـدزٹص ٬ځـ

"ټؽنخ ڄد اڀط ٬مد بخ ټىط ؤ٬ٲ ڄه خبؼـحىپ خڀدن ٹىپ: ٬ه ي خبغذ .. و٭ڃ ؤ٬ٴهڃ زإبظـدجهڃ، وؤيٺ ؤ١ـد ؤن ـي

خٸعديص ڄععش ب ٽٿ د، وڀ خڀىٸـط خبغذ بؽد ـوڄىدسد ڀځٽٳ ٬ه ؤبظدء اء خڀىد خبؼحىڀن ٬ـه خبغـذ، ن خبؼىدن خپ ى زدعحىدٲ خبغذ ڄش ؤوي زٹىش ـش و٬ځـ

خڀعمٹٷ خڀ ٸدڄط ز بؿ٥ص خڀعځٵد خڀبر٥دوصITN وؤخ٬ع ب ه ڄد

ڂ ؤؼسط ٠ځى٪ خبؼىدزخض خڀوص ب ظزن لىخيغ ظڄن خڀ٭مدخض 2000 خڀٽىص.

Page 182: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

182

پ وخڀ٭ىيش بب خبغدش خڀځمص، دو٥دٶ ؤټبر .. ؤو ز ڄه وٸٳ خڀٹعبودن ؤڄدڂ ڄحىڀع وبوـي ٬ىد ىٲ ٫١ خڀٹ١دء خڀ٭ديپ ټٿ

يـص بـخڄ".ٸدپ خ خڀٽڂ ؤڀٽى ڀس ڄى ٬دڄن وٸ برٹٷ ڄد ظىسإ زـ ٴهٿ بؽخ ڄه ڄ٭نى!؟ وٿ ع٫٥ ؤل ؤن خ ٬ځ ټـڂ ـخ خڀـٿ خڀ خـعه ٬دڄد ټدڄ ڀځعىـٿ بب خظٵدٸـص ـڂ ڄـ٫

وب ظ٭سـإ ـد خڀدون ؤڀعڄط لٽىڄص خڀدن زعىٵ زىىيد،خبغٽىڄص خڀوص، وخڀٽڂ ڄش ؤوي ڀځفىخپ ڀس خڀ ٸـدپ: "ب ٽعغ ؤل ب خڀځ٥ص زعٵ٭ٿ خظٵدٸص زدبزد و٥ـىش دـص ؤو

خٸعديص ٬ديش خڀى٫٠ ب خڀدن بب بؾخي خڀ٥س٭".ټدوط خظٵدٸص ب و٩ خبعىخض خڀو وخبغٽىڄـص خڀوـص

عٹ٣ ٴهد خوٵد، وظمك زىٸط ټدٲ ڀ٬خي بغمځص بؾي وص ظځ٬ٽص ـش ٬ځ خڀدن، ظعڃ ٴهد خزديش خڀٽدڄځـص ڀځـ٭ر خڀدني، وىعٹڃ د خبعىخض بؽبيعهڃ ب خبعىڀـص خڀـدزٹص ڄـه خبغذ، وع٭ د ځعن ټخڄع وٴه ٴهد ٴ١دجم، وٴ٫ ـد

جدص خڀٹديڄص.زىظن ؤهم ب خوعىدزدض خڀو٬ىڄد إب زىظن ڀنوؾ ٬ه خڀـدون تهمـص خـىڀص وخدذ خڄ وٳ خبؼٹدوڄص زإنهد بـخڂ دني ٴةو ب إض زث ـ، ٴٹ ټدوط ي خبؼخ٬ڃ وؤڄؽدبؽد ظعـيي ٬ځـ ڀـدن

Page 183: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

183

خڀځ٥دض خڀوص خڄبردڀص ٬ځ ڄ خڀ٭ـى وظعىـد ڄـبرخ ٭ر خڀدني، ټمد ؤو ڀ بج ؤ١د ؤن ٴ٫ ڀوٹ١د ٬ځ خڀ

خڀ٭ر خڀدني خڀق ب وـ خع٭مد خڀوـ ب ڄٹدوڄـص ڄعځص يٴد٬د ٬ه ؤ٠ ولع، وسو ؤن خ ى ٸ خڀـدون

خڀ ڄٵ ڄى.

الميراث العصر:

ټدوط خڀىش خڀعٹځص ڀځدون و٭ىذ خڀٹىٸد بص٭ـد ب ڀځ٥دض خڀٹص ؤنهڃ لىخودض ڄعىلص ، و٭ىذ بنفص و٩ خ

اڄه ـدوسهد، زىمد ظى٩ بب وٵهد زد٬عسدد خڀوڀص خبؼعم١ـش خض خبؼٽدوص خڀ٭دبؼص لدڄص بض خبؼمص خؼىټص ، و٩ش لديش ٸ٥سص ؤلديص خبعدور ، ٹٳ ٴهد خو ن خبؼم ٸسځـد ٴ٩ـد ودجىـد

بسؽٿ ود خڀٹص خبغ١دش وخوٶ وخڀى٩دڂ.بنفد، ب لنب خ خبؼىدن خع٭ج ڀځخض خبؼع١ىمص وڀوـ خڀى٠ـ٫ ظسځىض دڀص ود خبؽص بكى خوه: خڀعىن وخڀعو، ون خوه لىخودض ؤو ٬ځ ؤله خڀٵو ؤ٤ٵدپ زـ ٬ٹـىپ ..

ٹٷ خڀدڀص و خڀٹه ظٺ ڄځمعهد ، ٴٹ بريض خڀىځص ڀعم وخڀٹم٫ ب خڀعر.

Page 184: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

184

ي خڀىش خڀب يؤزط خڀځ٥دض خڀٹص ٬ځ زؽهـد ب ٬ٹىپ خڀ٭ر خڀو وـىىي خبع خڀو وپ ي٬دعهد، وڀٻ ٲ ټر ظإ خڀ٭ر بؽد ب لوذ خڀٹىٸد، ٴهٿ خٸعى٫ خڀ٭ر

ه ٭ىذ خڀٹىٸـد؟، خڀو ي خڀ٬دص ؤڂ ټدوط ڀ ئص بـعځٵص ٬ وبؼدخ ټدوط خڀ٥ش ٬ځ خڀٹىٸد ي خبنص ڀود خڀٹص؟.

خـدزص ٬ځ ه خڀاخڀن ظٵ وٵهد زٹىش، ڀـ ٴٹـ٣ ڀٵهڃ ظده خڀخ٪ خڀو خڀدني، وڀٽه ؤ١د ڀعٵـن ـي

خڀىلص خڀب ظعـڃ ـد خبغـوذ –٬ځ خـك –خڀخص ؤو دن.خڀوص ٠ خڀ

بخ خزعؤود زدـدزص ٬ځ خڀاخپ خڀؽدني ٬ځىد ؤن و٭ـ لٹٹـص ـٱخٴص ظظس٣ د لٹدجٷ ؤوي دص وخٸعديص زٿ ـىڀىــص

ؤ١د.ٴفسدپ خڀٹىٸد بدظٵ٭دتهد خڀدٹص وخڄعخيد ب ـىىذ وـد ظ٭مدجص ڄٿ ، ڄه بح ٸوه بب خڀسم خىي، بسؽٿ لدـخ ٤س٭ـد

ڄدو٫ ٭ىٶ لټص خبع خڀو ٬ه خڀىىپ بب خبؼىد٤ٷ ؤو ـخخخڀد٭ص ٴمد وخء خڀٹىٸد وب آد خڀى٥ ټځهد، وڄـه ب ٴٹـ ټدوط ـسدپ خڀٹىٸد وڄٹدوڄص ٭ىذ خڀٹىٸد بند خڀ٭ٹسص خڀب وٸٵـط

لدج يون خڀعى٫ خڄبردب ڀود خڀٹص ټؽ ڄه ٸون.

Page 185: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

185

د:حمبئك ربريخيخ .. ويىاجهبىدٺ ز٭ لٹدجٷ ظدبىص ز ؤن ٭هد ؤ يخ بؽي خبؼى٥ٹص، ظعٿ زدڀٵعش خڀب سٹط خڄعخي خبغوي خڀوص بب خڀٹىٸد خڀمدب

ڄه ؤبنهد:ؤن خڂ ى خڀ ټدن بوٽڃ ي خبؼى٥ٹص بدد ب ڀٻ ود

وٵهد.ڄعخو و ڄ٭وٴد ٬ىـڄد –ب خبغٹٹص –ب ٽه خڃ ود

لٳ خبؼ خڄ ٬بر ـسدپ خڀٹىٸد ڀ٥ ٬ځ ڄدلص ټـسنش ڄه ؤووزد خڀٸص ڄعمځص ٬ځ بڄدش "ڄىٽىٴد"، وټدوط بڄـدش

ټځى ڄعخ ڄز٭د ، و٨ځط ـي 250ٱنش ظ ڄدلعهد ٬ه خڀسص خڀه خڄدش ظدز٭ص بغٽدڂ خش خبؼدڀٽص خبؼ٭وٴص زدڃ خڀٹسځص

لٽمىخ بڄبرخ٤ىص بڄص د٭ص ڄه لوي خڀن بب س ـش ڂ.1480خڀٹڂ، لب ىص

ب خڀىٸط خڀ ټدوط ٴ خڀخ٬دض خڀخوځص زـن ودوـدض خڀٹسځص خڀسص ظ١٭ٳ ٥تهد وظىه ٸىخد ټدوط ڄىٽىٴد ظعٹىي

وظٸر خبؼىٸٳ ڀعسؤ ظى٭هد ب خڀىٸط خبؼىدر.ه بٵدن خڀر ڄځٻ ود خ ذ سند وخـعىب ب ٬

ڂ ٬ځ ٸدخن ب ڄى٥ٹص خڀٵىبعد ب ٬ځ بعخودن ـىص 1552ىص ڂ. وټدوط ي ؤوپ خبؼىد٤ٷ خڄص خڀب ـٹ٥ط ب ـ 1556

Page 186: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

186

ود خڀٹص، وڀٽه ظمض ؤٸخڄهد ؤڄدڂ خڀٹىٸد خڀمدب ؼؼـص ٸون.

ى ـىيووىٲ" فىڂ ټسن ڂ ٸدڂ خڀٹ "ز1604ب ىص ٬ځ يخعدن لعبؽد، وڀٽه خوعهط بضځعـ خڀ٭ـٽص زٽدؼـص ټبري، ٴٹ ؤز خبع خبؼىٽىب ٬ځ ؤ خڀخعدون، خڀـه يڄوخ خڀٹ٪ خڀوص ٬ځ ؤنهد ىٺ وىبقد وظٻ، وؤــبرض

خڀٹىخض خڀوص خڀسدٸص ٬ځ خومدذ بب بعخودن.ى٥ٹص خ٬دض بؿځص زن خڀٹديخض خڀٹىٸدص ؤؼـدض هض خبؼ

هىش ود ڀځٱو ڄه ـ، وىد ز٭ بقدلهد ب خڀٹ١دء ٬ځ .1783بڄدش خڀٹڂ ىص

ټمد ٬ٴىخ ب –و٭ىذ خڀٹىٸد، ؤو خبعسځىن 1783ڄه ىص ب لذ ڄعځص ڄ٫ ود لب خڀىڂ. –خڀعده خڀو

وؤهد ب خڀعده، خبؼٹدوڄص خڀسدځص خڀب ڄه ؤ٬ىٳ خبؼىخـهدض ٸديد خڄدڂ "ڄىى ؤو ىڄ" ٠ خڀٹىخض خڀوص، ل ٴهـد خڄدڂ ڄىى بؾده ڄه خڀدن ويخعدن وټىزدن ب ڄ٭ـدٺ

ڂ.1791بب 1783خعمض بشدوص ؤ٬ىخڂ ڄه ىص وټدن ؤټبر خوعد لٹٹ خبؼځمىن ب ڀٻ خڀىٸط ى ظـڄن

ڂ، وټدوط ي 1785ىخض خڀوص ٬ځ ٠ٵدٲ نه ىبقد ىص خڀٹ ؤټبر بيص ؤدزط ـى خڀٹش ټدظه خڀٽبري.

Page 187: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

187

الإوا ظاون:

خعمض خبؼىخـهدض زن خڀو وخڀٹىٸدن، وڀٽىهد ب ظٽـه ـ خوعدخض يخجمص ڀځٹىٸدن، ٴٹ خع٥د٬ط خڀٹىخض خڀوـص ؤ

فى ز٭ ڀٻ ز٭ـدڄن، لػ ڄدض ب 1791خڄدڂ ڄىى ىص وب ظم خڀٹديخض خٸ٥د٬ص خڀ١٭ٵص خبؼعىدٴص ز٭ي ؤڄـدڂ ظٽعـٻ لذ خزديش خڀ خظس٭ خبعىخپ خڀوـ "ؤڀٽـ زعـوٴع

ؤڄىڀىٲ".ب ؤٸط ب خڀٹىٸد خڀمدب ٵمص ؤوي ڄـه ـٵمدض خبعهدي خڄ خڀس٥ىب زٹديش خڄدڂ دڄٿ خعمض بطص وؼؼن

ڂ( ود٠هد ٴدن ڄه خڀىٴص خبؼه 1859بب ٬1824دڄد )ڄه ٠ خبع خڄبرخ٤ى، خڀ ؤڄي خڀٹ وٹـى زٱـو شمـدپ خڀٹىٸد وخڀ٥ش ٬ځ ڄهمد زځٱط خڀع١مدض ، وټدن خ خبعـ آوخٺ ٭عبر ڄه ؤٸىي وؤ٬ب خبعى ب خڀ٭دب . وٸ خوعد خڀٹـ

خڀٹىٸدص ؤٴ١ٿ ـىخظ، وڄ٫ ڀـٻ خـع٥د٪ وٹى ڀٹديش خبغمځصوڃ ؤٸٿ ٬ـيخ –خڄدڂ دڄٿ بدفد خڀدون وخڀخعدون

ش ؤن ىٸ٫ ب ٵىٲ خبع خڀو خجڃ ڄو٬ص ومض –و٬ڄٹدوڄص خبؼځمن ڀځٱو خڀو بطص وؼؼن ٬دڄد ، وټـدن بؽـي

وعد لټدتهد ب ڄىـد٤ٷ خبؼٹدوڄص ؤؼ زدڀٯ ب ز٭ػ وق خبؼٹدوڄص وخ ٬ش ودؾ خڀٹىٸد.

Page 188: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

188

بسٽه خبع خڀو ڄه بؿدش خڄدڂ دڄٿ 1859وب ىص وٸ خوٹ٥٭ط ځع زسٹص ـىىيي ٴد٥٠ بب خعڂ، وڄ٫ ڀـٻ ٨ٿ خڀدوىن ٹدوڄىن خڀ٥ش خڀوص ز٭ىدي بفـد ؤـدؾ

ڀٽدن خڀ٭ـپ ١ر خڀٹ خڀو ٴإڄ زةزديش ؤز٭مدجص ؤڀٳ ڄه خڄه خڀق، ٴعسسط ي خڀٽدؼص خبؼو٬ص ب ؼىش يخوځص ؤ٤دلـط

ز٭ خڀٹ.ڀ٭ځىد وٹعذ خن ڄه خـدزص ٬ځ خڀاخپ خوپ خڀ ٤لىدي

ڀىش خڀـځسص خڀـب دٴمد سٷ وى: ٿ خٸعى٫ خڀ٭ر خڀو زټدوط لٽىڄع ظسؽهد ب ي٬دعهد خڀبظص ٬ـه خڀٹىٸـد خبؽمفـ

بؼعىل .. ؤڂ ټدوط ڀ ئص بـعځٵص ٬ه خ خڀٹىٸد؟.خ

:؟! الهىح الضعو البن و

خبغٹٹص خڀب ب ظع٫٥ خبغٽىڄص خڀٹص ؤن بسمىد ڄه خڀعده ٬ه خڀدون و٬ه ٭ىذ خڀٹىٸد خڀمدب زٵص ٬دڄص، ؤن ـي خڀ٭ىذ مض ٬ځ ڄي ٸون ڄه خڀڄه ؤڄدڂ خڀٱوخض خڀىلص

ب سٿ لعهد ويىـهد –ڀځفى خڀوص خڄبردڀص، وخعهدوط ر ٬ځ خبػدپ لد.زع١مدض ٭ –وټخڄعهد

Page 189: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

189

ؤؼسعط ي خڀ٭ىذ ؤنهد ڄع٭ص ٬ځ خع٭سدي، ټإبمد ټـدن ٸ خڀٹىٸدن ؤو خبعسځن )ټمد ټدن مهڃ خڀو( بڄد ؤن بوـىخ

ڄځمن بؾده ؤو ؤن بيىظىخ هخء يون ڀٻ.ڄه ىد زض خڀىش خوي ڀځٹىٸد خبؼخٴ٫ يخجمد٬ه لع

ع٭ يخجمد ڀځهديش وخڀع١مص زىٵ، خڀٵد خڀىسٿ بجدش وديش، خبؼزدڀٵ٥ش وخڀ٥س٫، ظىط ي خڀىش ب ٬ٹٿ خبؼؽٹـٳ خڀوـ ووٸ٭ط ب وـخو ڄىٸ٫ خوسهد ڀعك ؤڄدڄهد خڀـىش خڀعٹځـص

خڀبظص ڀځٹىٸد خبؼعىل خبؽمف.ټدوط خڀځ٥ص خڀٹص ب و٩ خبؼؽٹٳ خڀو ځ٥ص ــدجش

دود بٸ٥د٪ ز٫ ٵ ٬سىيص ٬ځ خڀٵق خڀوـ ڄعسش و٩ن بؽد ب ؤ بٸ٥د٪ آو، وڄه ب ټدن وٵى خبؼؽٹٳ خڀو ڄـه خبؼځٻ خڀ٭وخني ڀځمٽىڄص خڀوص بذدي خڀ٭ىذ خڀٹىٸدـص، وـى ڄځٻ ظبري ب خ٤مد٪ خڄبردڀص، بؾي ڄه ؤ يوخٴ٫ ل١دص

ټمد ظ٬ڃ.ب خيذ خڀوڄدو خڀ ؤزـ خڀـىش وٸ خو٭ٽ خ

خبؼ٭دټص ڀځىش خڀبظص ٬ه خڀٹىٸدن، لػ ظسنى ٬ىـهڃ ـىش خبغص وخڀىسٿ خڀٵ٥، وخ ب ل خظ خوٵدپ وخلعفدؾ ٬ٹځـ ٬ځ ىش خڀٹىٸد خبؽمف خبؼعىل، وخلعفدؾ ٠ـمني ٬ځـ

خڀځ٥ص خڄبردڀص خڀٱدشمص وخٸ٥د٪ خبعدج.

Page 190: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

191

خ خبؼىٸٳ ب خڀٹص خڀ٭ص خڀخج٭ص ڄن ٭خء ود عفځ

( خبؼمدش "ؤـن خڀٹىٸـد"، 1837 – 1799ؤڀٽى زىٽن )د زىٽن ب ي خڀٹص ٬ه خڀٹىٸد خبعسځـ ٴدڀىش خڀب بهظ٭عبر خوٹزد ؼىد ٬ځ خڀىش خڄبردڀص خڀٹسمص ڀ. ټڀٻ ؤىد ؤن

ي خڀىش خڄبردڀص وعىلون ڄ٫ خڀئص ٸخء زىٽن ٴ١ىن خڀوڄدوص خڀب بهد خڀٹىٸد خبغ خڀؽدج ٬ځ خڀ٭سىيص وخڀٹـىي، خڀ ٹسٿ ٬ځ خبؼىض زوق ز٥ىڀص، وٽخ ؼسط ب وـخن خبؼؽٹٵن خڀو ؤن خبعسٿ ى ڄه خبغص، وؤسك خبؽذ ڄه خعم٫ خبؼني بب

لځمد خوي خبػدپ. –ىسٿ خڀسخج لػ خبؼٱدڄش وخڀ –خبعسٿ وظعإټ ىش خڀىسٿ خڀسخج ب خيذ خڀو ٬ى ٬مٶ آو ٻ" ب ب وخع خوي "خبغدؾ ى ظىڀعىي ب وخع "ٸىخٶ خڀع

ڂ، وٴهـد 1904و 1897ڄخي" خڀ ٭عٹ ؤو ؤبقد زن ٬دڄ خڀٹىٸد، وـ هڂ ظىڀعىي ؤ٥ىش خوعد خڀٹ ب لذ

ـ٭ص ؤودش بب خبػ٣ خڀوڄدو خڀ ىؼٷ ٬ي خظدپ خڀول زن خبعسځن خلخ خڀس٥دء وزن خڀ٭ر خڀو خبؼٱځىذ ٬ځ ؤڄي

خبؼع٥ځ٫ ؤزخ بب خبغص.ٴوخص "خبغدؾ ڄخي" برٽ ٸص خ٬عخء بڄبردب يزظ زځٿ بلسص

ى خوپ. وهدـڃ ٴهد ظىڀعىي وص ڄعٱزص وٸديي خڀٹ وٹ

Page 191: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

191

ز٭ىٳ ؤ٥ىش خ خڀى٤ني ب خڀٹىٸـد، وـعىٽ خبغـذ خڀىلص خڀب ىهد خبع خڀٹ ٬ځ خڀٹىٸـدن، واټـ ؤن خڀخٴ٫ بڀهد ب ٽه ىي خڀهىش بب ٵٻ خڀڄدء، ڄععش ب ي٬دص

بؼـك، ڄٵص ٬ه لذ يٴد٬ص ٠ خىن خڀبرخزـش ؤ٬ـخء خ بصـدـڃ ووٳ ظىڀعىي ـىخض خبع خڀٹ زإنهڃ "بؿ٥مى

خ٤ٵدپ ب خڀٹىٸد" ب لن ٬مىن ؤنهڃ سىخ بب زخزـش آـد بومځىن دڀص خڀعىى.

ب ٽه ٬فسد بن ؤن هذ آٲ ڄه خبعىىي خڀو ڄه خبع ـ ىن خڄبرخ٤ى بب خبعسدپ ڀڀعمدٶ زٹىخض خڄدڂ ـدڄٿ، و٭عىٹ

خڂ وىحىن ؤخ ىدٺ.وڀٽ ىي خبعىخض ي خبغٹٹص ؤد٬ىخ ٴـص ڄايخـد ؤن خڄدڂ دڄٿ ټدن ٭ خبؽدزن ڄه خبع خڀو زدبغص وخڄـعٺ ؤخ٠ ب خڀٹىٸد. وخبغٹٹص ؤن خبعدزص خش ڀځٽعدزدض خڀوڄدوص

ز٭خ ٬ه خبغدش خڀٽحسـص ٬ه خڀٹىٸد، وٴٽش خڀٵخ بب خبغص وخڀىٹدءبرط و٤إش خڀى٩دڂ خڄبرخ٤ى خڀٹم٭ ټدوط خڀـخٴ٫ خبغٹٹـ وخء ذ خبعىىي خڀو ونڃ ڄه ٬دٶ خبؼٱدڄش وخڀس٥ىڀـص بب

خبعسدپ، وڀط خبؼىدٴ٫ خبؼديص ټمد ٬ڃ خبعىخض.

Page 192: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

192

وټدن خير خڀو "ڀنڄىوعىٲ" ب ـ ـسدز ٤دڀسـد بب 1832خڀ٭ـٽص ب ز٥ـسىؾ )ڄـه ـىص زدټديبيص

ڂ(، وٸ ؤد ب ټعدزدظ بب وخٸ٭ص دد زىٵ لػ ٸدپ:1834"ټدن ٤ذ خټديبيص عمٸىن ـىٸد بب ـسـدپ خڀٹىٸـد ولدتهد خڀدلش ز٭ ؤن خ٤ځ٭ىخ ٬ځ ڄځممص زىٽن "ؤن خڀٹىٸد"،

خص ڀـعمع٭ىخ لب ؤنهڃ ټدوىخ بىٵىن خڀٹص ب ٤دض ټعسهڃ خڀ زٹخءتهد زن خلمحد٠خض".

و٬ىڄد ؤ٬ځه خبع خڀو بيص خڀٹىٸد وؤ ٸدجي خڄـدڂ دڄٿ، ؤر خڀو زڄص ٬د٤ٵص ټبري، و٭وخ بخدش ولص وخو٭٥دٲ دڄ بكى خن خڀٹىٸد خڀ ټدن بيؽٿ ٬ىڃ خبغـص

ز لوي.خن ب ز٥سىؾ زځـهٳ ټدن خڀو عدز٭ىن ؤوسد خڀس٥ٿ

، ٴځمد ٬ځمىخ ز٭ڂ خبغٽىڄص بوخـ ڄه خڀفه وظلځ ـى ووـع ىخوط بب ڄىٵدبند ب ڄىپ زسځش "ټدڀىـد" بذم٫ خڀىـد ؤڄدڂ ؤزىخذ خڀفه ڀځٹىخ ٬ځ و٩ش ويخ٪ ؤونش، ٴځمد ؤوي ودـد

يش ڀځٹىخض خڀوص ؤووخ هعٵىن ڄٽس زدپ برط لخص ڄڀ: "ويخ٬د د دڄٿ .. خزٷ ڄ٭ىد د دڄٿ .. ٸىڀىخ ڀ بوىد بكسٻ لسـد

خ ، ٸىڀىخ ڀ بوىد و٬ى ڀٻ زةٸدڄص ٤سص د دڄٿ ..".

Page 193: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

193

خعٱٶ خڀو ب لځڃ خبغص خ خڀ ٹ٣ ڄي خټـبر خڄدڂ دڄٿ ز٭ بطص وؼؼن ٬دڄد ڄه خبؼٹدوڄص ، ب ٽه ڀـهڃ

عٵٽن ب ي خبغٹٹص: ڄدخ لٹٷ خڀٱـو خڀوـ ڄدلص ؤوي ڀځ ڀځٹىٸد ڄه خڀى٬ىي خڀٵ١ٵد٠ص زدڀعم١ وخڀعٹڂ؟

ى وخل إپ وٵ خ خڀاخپ ى خڀٽدظـر خڀوـ خ: 1861"وٽى ځىٴى" )ىص ( وؤـدذ ٬ځ اخڀ ٴٹدپ ڄعم

"ب بوٹٷ خڀٱو ڀځٹىٸد خڀع٭ ىي ظـ خڀٵىيټـد وخڀٹمـد خبعىص"..!!وخڄخ

ټدوط خبغٽىڄص خڀوص ب خع٥د٬عهد ٸعٿ خڄدڂ دڄٿ ټمـد ٴ٭ځط ڄ٫ آٲ خڀٹىٸدن ٸسځ، وڀٽىهد ؤڄدڂ خڀ٭ىخ٤ٳ خبعدص خڀـب ؤلد٤ د خبؼىخ٤ىىن خڀو، ؤزٹط ٬ځ ڀعوؾ ٬ه وٵـهد ـىش خڀوڀص خڀب ظ٪ خبعسځ خڀدب عإڀٷ، ټڄ ڀځؽىش وخبغص ـي

ش، وڀٽه ټڄ ڀٹىش ود خڀٹص وبظدلعهد.خبؼوڀٽىهد ٬ط ٬ځ خڀٵى ظسػ خڀـىش خڀـځسص ب خڀؽٹدٴـص خڀوص ڄه وپ زخڄؿ خڀعزص وخڀع٭ځڃ، خڀىش خڀٽهص ڀځـهمف خبؼ٭عي خبؼىد بغ١دش خبؼمص. ؤز ڄؽدپ ٬ځ ڀـٻ ټعـدذ

ب "عىٲ ٴديٳ" ز٭ىـىخن: ـعىن ٬دڄـد ڄـه خبغـذ ڂ. ، ظى٭ٽ ٴ خڀىش خڄبردڀص ٬ـه 1860خڀٹىٸد..و ىص

Page 194: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

194

خڀٹىٸد خبؽمف خڀى٫٠ آټٿ بغىڂ خڀس، خڀ ټدن ٬ځ وـد خٸع٬ ڄه ـوي.

ويي خڀٽىڀىوٿ "يبيعي وڄدوىٴٽ" وٵ خڀىٱمص ب ځځص بؿد٠خظ خڀ٭دڄص زٹد٬ص "زددؾ" ب دن ز٥سىؾ وـپ وٵـ

"خوعد ود خبؼمص ٬ځ خبؼځمن خخ". خڀٵعش:

الععاين: إبارتالين شنحال ا

بنهد وٵ خڀىش خڀځسص خڀب وـهد عدڀن ٬ىڄد ؤٸڂ ٬ځـ ـبيع خڀٽبري زدعحدپ خڀ٭ر خڀدني ڄه ؤ٠ـ ووٵـ بب

ڀ٭و سند زعهمص ڄٵص ٬ڃ ٴهد ودوص خڀدون وخبكدڃ بب خ خڀىد ؤؼىدء خبغذ خڀ٭دبؼص خڀؽدوص.

ڂ خٸعممط خڀٹىخض خڀىٴعص خخ٠ـ 1944ٴبرخ 23ب خڀدوص وؤڄض خڀٽدن زدڀلٿ. ټدوط ٸ ؤ٬ض بؽڃ ـدلىدض خڀىٹٿ خبؼىص ڀٹ٥٭دن خبؼدص، ٴمض ٴهد بشدبمدجص ؤڀٳ دني،

سند.ز٭١هد خبذ بب مخء ټدخوعدن وؤټؽد بب خعمض خڀلځص ؤدڄد ٤ىځص زون ڄدء و ٤٭ـدڂ و وـدجٿ ڀځى٩دٴص، ټعٿ زص ڄعخص ب ـى ؼځف ٬دـٳ، ڄـه ـن ڄعٱؽد ؤو س خلعفدـد ټدن خبغخ ٥ځٹىن ٬ځ خڀىد ٴـىخ ب ځٹ ز ب ٬ خڀ٥ٷ. خڀىن وخ٤ٵدپ وخبؼ٠ـ خڀـه ب

Page 195: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

195

بعمڃ ٸ١ىخ بكسهڃ ٸسٿ ؤن ځىخ بڀـ. بوعمځىخ ٬خذ خڀلځص بب خووعفص ڀدص عدڀن خدزص ب خـهد ٬ځ ؤټؽ ڄـه وـٳ خڀدون، وڄٶ عدڀن ؤخ٠ـ بصهىعـهڃ ٴى٬هـد زـن

خبعمهىدض خدوش. عدڀن بسط ظبرجص خڀدون ڄه تهمص خبػدوـص وڀٽه ز٭ ڄىض خ

دش زدڀ٭ىيش بب و٤ىهڃ، وڀڀٻ ٴـةن وبظك بؼه زٹ ڄىهڃ ٬ځ ٸ خبغخڀدون خبغدڀن ٭عبرون ؤزىدء وؤلٵدي خڀدون خڀىـدـن ڄـه خڀٽدؼص، وزىهڃ ٸځص ڄه خڀىن خڀه ٬دىخ خڀٽدؼص ؤ٤ٵد ظخپ

خټتهڃ برمٿ ب ؤ٬مدٸهد خڀعٵدٿ خبؼو٬ص ڀلځص خبعمڃ.

متصين شاشت تجا الععا:

٬ځ ي خڀٽدؼص بطن ٬دڄد لب ـدء خڀـج ب ظٽ بس١خڀو ځعن ٭ بب خدن ىش خڀدني خبؽمف خبؼعمـي ٬ځ خڀى٩دڂ وخڀٹدوىن، وه بضځص ٬ٽص ٬ځ خڀ٭ر خڀدني ب

بحفص خبغٵد٦ ٬ځ خڀعى وخڀٴد٪ ٬ـه خڀـديش 1994يمبر ويخٳ زة٬و خعٹپ، خڀوص خڀب خوعهٽهد خڀج خڀدني ي

ڂ.1996وڀٽه ظىعه خبغمځص بيص ڄهىص ڀځف خڀو ب ىص وڀڀٻ ٭ىي ځعن ڄش ؤوي ز٭ ؼغ ىىخض وٸ خـع٭ بغمځص ؼدوص خوعٹدڄد ڄه بيع خڀدزٹص، و٭ځه ج وخج ٴيبيـن

Page 196: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

196

خـدزن زىظن ظبرخ بؽي خبغمځص ؤن خبع خڀو خر لمحدزص وٸ٥د٪ خڀ٥ٶ وخعحدپ خىڀن خڄن وب٬ديش خڄه وخڀى٩دڂ

بب خڀدن.ي يوڀص ټبري ـد ڄه ؤٸىي ــى ٴهٿ ٶ ٬دٸٿ ؤن بذخڀ٭دب زؤ بددجص ؤڀٳ ـى ..ب ع١ىڃ ٬يي ڄـ٫ ڄـو خـدڂ ڀعمدذ ٸ٥د٪ ٤ٶ و٬دزدض بدذ، ظٹىپ بلدءختهد خڀبظص ؤن

ڃ ؼؼص آٲ بدبي!؟٬يوٿ خبؼٹىي لٹد ى خعحدپ خدذ ؤڂ خعحدپ ـ٭ر

٬ى ٬ځ لع ڄهمد ټدوط خڀع١مدض؟ټض ٴمد سٷ ؤن خبغذ خڀدوص خبؼ٭دش ڀط لزـدن

1994وڀٽىهد وخلش ڄعځص خبغځٹدض، وؤٸىپ بنهد ب ظسـؤ ـىص ٴى ب٬ن خڀج يوخـٳ 1991وڀٽىهد زؤض ب خبغٹٹص ىص

خعٹپ زيي وبسؽځط ي خڀسخص ب خبغد خٸعدي خڀ ٴ٠ع خبغٽىڄص خڀوص ٬ځ خڀدن، وظىٸٵط ٬ه يٴ٫ ڄ٭ددض ټسـد

خڀه و٬ه خڀ٬ڃ خبؼدب خبؼٹ بؽد ب خبؼخوص خڀٵخڀص.ڄـص و٬ىڄد بقك ؤڀٽى ڀس ب ببقد خظٵدٸص ڂ ڄ٫ خبغٽى

خڀدوص ظ٭هض خبغٽىڄص خڀوص زةق ڄد يڄظـ خبغـذ ب ڄځد يو. 34خڀدن لػ ٸض ودجد بحىخب

Page 197: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

197

وڀٽه خبغٽىڄص خڀوص ب ظىٵ ظ٭هختهد، وب ظـٳ زدڀعخڄدتهـد ط ٬ځهد خظٵدٸص، ٴٹ خ٬عبرض ي خظٵدٸص بؾـي خوي خڀب و

خي بعىڀص ؤوي ڄه خبغذ.وص ڀعٹد٢ خوٵد وخ٬وڀڀٻ ز ڄه ؤن ظد٬ ود خبغٽىڄص خڀدوص ب ب٬ـديش خ٬مد وخڀ٥ش ٬ځ خو٠د٪ خبؼعيص زسر خبغذ وخڀڄد، بخ د ظ٭مٿ ٬ځ بد٬ص ڄ ڄه خڀٵى٠ وخبؼ٭دودش: ؤو ز٭ڂ ظىٵ زىىي

، وىد ڄد ع٭ځٷ خظٵدٸص خڀڂ خڀب وٸ٭عهد ڄ٫ خبغٽىڄص خڀدوصزدڀع٭ى١دض وخڀعخڄدض خبؼدڀص، وؼدود زدڀ٭مٿ خڀ يخوٿ خخ٠

خڀدوص، زٱ برٹٷ ؤز٭ص ؤخٲ ؤدص:وځٷ ټدؼص بودوص وخـعمد٬ص دجځص ظ٭ف خبغٽىڄص خڀـدوص

٬ه ڄىخـهعهد. –زةڄٽدودتهد خبؽځص –خبغٽڃ وخڀـ٥ش ب٨هد خبغٽىڄص خڀدوص بد٩ه خڀ٭دـ ٬ه

و٬ڂ خڀٹش ٬ځ بوٹد ٭سهد ڄه خبؼ٭دودش.خڀ٭پ خڀوب خڀعدڂ ڀځمٽىڄص خڀدوص لب ظعمٽه ڄه ظ٥ى خعٹبؽد بحٽڃ خڄ خڀىخٸ٫ خڀ ى٭ٽ ب وى خظٵدٸـص بب

خ٬عخٲ يوب زدڀديش.ظى ىش خڀ٭ر خڀدني ؤڄدڂ خبعمدن خڀوـص وؤڄـدڂ

ب خبػدـ لب ىه ؤل بؼدوتهد ب خبعىڀص خڀعدڀـص ڄـه خڀ٭د خبغذ., وٸ لغ.

Page 198: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

198

آثار الحىم الرش الألى في الععا:

بكدوپ ٴمد ځ خع٭خ ؤز آؼد خڀٽدؼص خڀب وځٵعهد خبعىڀـص ڂ( ڄه خبغذ خڀدوص، وڄد ظس٫ ڀٻ 1996 – 1994خوب )

ڄص ٠ خڀدن و٭سهد، ـ ب ڄه ٬مځدض ص وبضض ب٬خبغٹٹص خعمخ ڀځمذ خڀوص خڀب زؤتهد وـد ٴـى ب٬ـن

ڂ.1991خڀدن خعٹبؽد ىص

أولا: خظبئز فبدحخ في الأفض:ٴٵ خڀدن خڀب ظ٭خي ٽدنهد ٬ه ڄځـىن وؼبشدجـص

ؤڀٵـدن ڄـه ؤڀٳ ومص ٸعٿ خڀو ڄىهڃ ؤز٭ن ؤڀٳ ڄني، وٴٹ خڀٽدن، ؤڀٹط خبؼىدزخض خڀوص خڀٹس ٬ځـهڃ ب زـىتهڃ وب

خڀىخ٪ وب ٭ٲ ڄنڃ لب ي خڀځم٩ص. 19ؤڀٳ ڄ٭دٶ ڄىـهڃ 74و٬وش ٬ځ خڀٹعځ وځٵط خبغذ

ؤڀٳ ٤ٵٿ، ٴٹ ڄىهڃ ؤڀٵدن لدص خزد، وؤڀٳ وبطمدجص ٴٹـوخ ٴٹوخ آزدءڃ، وڄه ؤڀٳ ٤ٵٿ عڃ 12خڀم٫ وخڀى٥ٷ، وب خڀدن

% 85% يڄض ڄىدبؽڃ ٴإسمىخ ز ڄـإوي، و 35خڀدون بهون ٬م، وزن ټٿ ٬ش ؤ دوص ىدٺ ظ٭ص ؤ بذـ ڄد ٽٵ ڀ٥٭دڄهد خڀىڄ، وزؤ خڀىد زدڀٵ٭ٿ إټځىن ٬ځٳ خبؼدـص،

ٴٹ يڄض خبغذ خبؼدو٫ وٸعځط ڄ٭٩ڃ لىخودض خبؼخ٪.

Page 199: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

199

انجيخ الأطبطيخ نهابو انزعهيي:ثبيب: رذييرټدن ظڄن خڀى٩دڂ خڀع٭ځم ؤوپ ڄد خعهٴع خڀٹىخض خڀوص ب خبغذ، ٴٹ يڄض خبعدڄ٭ص خڀدوص بب ـدور بشدوص ڄ٭د ٴىـص ڀځخدض خڀ٭ځد، وؤز٭ص ڄخ ٴىص ڄعىـ٥ص، وؤزـ٫ ڄخټـ

د٠خض وخـٳ ڀبحدغ، بب ـدور خڀعڄن خبؼع٭م ڀٹد٬دض خلمح خڀى٤ني وخبؼعمٳ خڀى٤ني.

ثبنثب: كبرثخ ثيئيخ وصحيخ:

يڄض خڀٹىخض خڀوص آزد خڀسعوپ ٴعـٴٹط آٲ خ٤ىـدن خبؼع٭ځص ڄى ب لخجٷ ڀىؼط خبؽىخء وخڀعزص وؤلؼط ټدؼص زحـص

ظٹٿ ٬ه ټدؼص خڀٽىط ب لذ خبػځؿ خڀؽدوص.دني وىد زـن وظىض خو٠د٪ خڀمص ڀځ٭ر خڀ

خڀٵحدض خڀ١٭ٵص وخټؽ ٴٹخ ڄه خڀىدء وخ٤ٵدپ وټسـد خڀـه، وعفص ڀىء خڀعٱص وظو خبػڄدض خڀمص وخٴعٹدي خڀى٩دٴص وخبؼخٴٷ

خڀمص، وخڀعځىغ خڀسح خڀ ؤدذ خبؼدي وخبؽىخء.ڄه ټٿ ؤڀٳ 120وڀڀٻ خظٵ٭ط وسص خڀىٴدض زن خ٤ٵدپ )

و٤سٹد بحدغ يوڀص ؤـط وـ ؤن ټٿ ؼدني ٤ٵـٿ ٤ٵٿ بيىظىن(،ڄىڀىي بيىض ب هي خوپ، وؤن خ٤ٵدپ خڀدون ٭دوىن ڄـه خومد وٴٹخن ىخجٿ خبعڃ، وىڀ ټؽش ڄه خ٤ٵـدپ ڄ٠ـ

Page 200: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

211

و٠٭دٲ خڀسىص وڄىن. وىدٺ ٸـى ب خبػـڄدض خڀـمص ڄع٭مه، و ظىـ ڀځمىخڄٿ وخڀعىڀ، ٴٹ يڄ خڀو خبؼعٵدض

% ڄـه خلعدــدض خبؼ٥ځىزـص 6.6ب خبؼعٵدض خڀسدٸص ىي ڀ٤ٵدپ.

وب خڀىعن خڀدزٹعن ڀځفىڀص خڀؽدوص ڄه خبغذ خبلٵ ڄ٭ـپ خبؼىخڀ ڄظن ووٳ ڄش ٬ه ڄ٭تهد خڀ٥س٭ص خڀدزٹص.

وىـ وٹ دجٿ ب خيوص وخيوخض خڀ٥سص لب ؤـسمط ش عٽ خعىخڄهد بؼ٠ آوه.خبغٹىص خڀىخل

وىدٺ إ ٬دڂ و٬ر يٴن ٥ٿ ڄه ٬ىن خ٤ٵـدپ خڀـه و٬عهڃ ؤلخغ خبغذ وخـعؽعهڃ ڄه زىتهڃ ولـدتهڃ خبؼـعٹش ، وؤڀٹط ڃ ب خبؼـث، وؤسمط خڀٽؽش خڀٱدڀسص ڄىـهڃ ٭ٴـىن

٤ٹهڃ بب خبؼخ خڀب يڄد خڀو.تهڃ خڀمص ؤټؽ لـد وىـد خڀىدء خڀدودض ڄٽ

خبغىخڄٿ ڄىهه ٴٹ يڄض خبؼادض خڀب ټدوط ظ٬ده، وؤوپ ڄـد ٭دون ڄى بدزدض خبعهد خبؽ١م خڀب ظـايي بب خڀىٴـدش زىـسص

%، خ بب ـدور ؤڄخ خڀٽس خڀٵنوص و٤دودض خڀـڂ، 80بب وٸ وـ ؤن خڄؤش ڄه ټٿ بطص ودء لىخڄٿ برعدؾ ب خڀـىيش

٬مځص ٸص.

Page 201: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

211

ٿ( زٽٿ وزدج، و ىـ خعي ڄ خڀن خڀجى )خڀڄٽدن ڀځ٭ؾ، وبخ وـ خبؼٽدن ٴ ىـ ؤ٤سدء و ؤيوص ټدٴـص، ٴدبؼعٵدض ټځهد ظٹسد بؿ٥مص، وخڀب ب عڃ بر٥مهد ڄ٭٥ځـص ؤو ظ٭مٿ زٽدڄٿ ٤دٸعهد، وىد ز٭ لٿ حـص خڀـځر خبضـ

ص ٬ځ ؤؼ ڄٹعٿ عص ڄه ڄى٨ٵهد ٬ځ ٬مـء خبؼىـدزخض خڀوڀ خڀوص.

ٹىپ خڀٽدظر "ڀىڄد ؤوبشدوىٲ": "ڀځىدض خبؼعمـش ڄىٸـٳ ر ٴٹ ټدن ب بڄٽدنهد خبؼد٬ش ب خدپ خڀ٥بي و٬ځ خوـ ڄٹدوڄص وزدء خڀن خڀجى، ٴدڀدن ب لدـص ڄدص بب ؤيوص وبب

خعى٬سط خڀىدض خبؼعمش بطص وؼؼن ؤڀـٳ ؤ٤سدء وٴىن، وٸ٤دڀر و عځٹىن ظ٭ځمد وبىخء ټدڄ زددن، وڀٽه ڀ زىـهڃ ٤دڀر وخل ڄه خڀدن. اء خڀ٥ذ ڄس٭ىؼىن ب ب٤د زوـدڄؿ م "خبؼدټص ڄه ؤـٿ خبغص"، ڄه و٤ خڀب اټون ٬ځهـد

ب خڀع٭ځڃ، وخڀاخپ ى "ؤڀ ؤن بسىك خبؼد٬ش بؼه ى ؤټؽ لدـص بخڀدوىن زإو٠د٬هڃ خبؼإدوص خڀب ظسسط ود ب بلخؼهد ـڃ

ؤوب خڀىد زإن ٽىن بؽڃ ور ب خ خڀبرودڄؿ!؟".وځٵط خڀٽدظر و٩ود بب وخٸ٭ص ؤوي ؤ خزص ٹىپ: "٬ىڄد ظځٹط ود مىص ٠ىمص ڄه خڀٹمك وخص خڄٽص ب ظٽـه

Page 202: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

212

ـص لٹٹص ڄځمص بؽد، ٴٹ ټدن بؿىپ خڀٹمك خڀو ب ظځـٻ بحدخڀىص وخٴخ ، وڀڀٻ ٸدڄط ود زس٫ خڀٵدج ڄى ڀوپ ؤوـي، وڀى ټدوط ود ظ٭عبر خڀدن ـءخ ڄه ؤخ٠ـهد ټمـد ظـ٬ڃ ڄط بب ٭سهد خبعدج٫ حد ڄى، وڀٽه خڀدن ظٽىن ــءخ ڀٹ

هد ود لذ بزديش، وظـن ب عفؤ ڄه ود ٬ىڄد ظه ٬ځوـ خڀ٭دب ؤ عوٿ ؤل نهد ٸ١ص يخوځص بس خڀديش خڀى٤ىـص ڀود، وخ ڄى٥ٷ ٽٳ زسد٤ص لٹٹص خبؼىٸٳ خڀو، ٴود

ظ ٬ىيش خڀدن بڀهد وڀٽه زون خڀ٭ر خڀدني". ٴځٽه ٭سد ڄه خبؼ٠ـ وخڀ٭فـش وبخ ب ٽه ڄه خڄ ز

وخبؼعىڀن وڄه خبعهدپ وخڀ٭د٤ځن، ٭ر ڄه خڄىخض ٭ر ل ىد٠ٿ ڄه ؤـٿ لع و٬ٹظ، وڄه ؤـٿ لدش ټبيص ټمـد ټـدن

إو يخجمد ٬بر خڀٹون. عىمات إراب ورب

حملات تسف إعلاو:

بب ـدور خڀٽدؼص خڀب ؤلؼعهد ود ب خڀـدن زـسر ز٭ خبغمځص خڀ٭ٽص –خبغذ وظىخٿ خڀ٭مٿ ٬ځ ظٵدٸمهد ٬ط

ظځ٭ر ڀ٭سص ٸش ـىض ٴهد س٭مدجص ٬مٿ ٸىٸد ڄـه –خوب خڀ٭د٤ځن وڄه ـدپ ٬دزدض خبؼدٴد خڀوص، ڀځٹدڂ ز٭مځدض بدزص

ـهش خبؼىدزخض خڀوص ب وسهد خ٬ڂ وخوع٥دٲ دجه، يزتهد ؤ

Page 203: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

213

خڀو بب خڀدون، وخبؽٲ ڄه ڀٻ وخ٠ك: ٬٬ـص خڄـه وخڀى٩دڂ ب خڀدن، وظى ىش خبغٽىڄص خڀـدوص وخڀـ٭ر

خڀدني ب و٩ خڀؤ خڀ٭دڂ خڀو وخڀ٭دبؼ. ي أثزس ذ انعهيبد:

خڄٽ ــدء بب خوع٥دٲ "ٴټىنى" وٸعځ: خ خڀـٿ بفؽ بؼاص ىو خبػنص ودء زوـدڄؿ 1995خڀدن ىص

وخ٫ خڀى٥دٶ ڀځمد٬خض خودوص ب خڀدن، وى ـٿ ڀ وبرش ب خڀ٭مٿ خودني خعمض ز٫ ٸن د ٴهد ؼؼن لزد، ٸدپ ب

ظك مٵ ڀ ڄ٭ځٹد ٬ځ ڄد آي ڄه آؼد خبغذ خڀدوص:خ ؤز٫ ڄٽدن ب خڀ٭دب دظ ب لدب، ٴدبغذ خڀدوص "

بيٽه ڄٹدوص زد٬عهد زإ لذ ؤوي ڄه لػ خڀعڄن خڀـ ؤبغٹع زدبؼىد٤ٷ خڀٽىص"، ټدن ب خ ختهدڂ ن ڄسد ڀىلص خبغمځص خڀوص ٬ځ خڀدن. وٴفإش خوعٵ "ٴټىنى" وب ظ٩ه ـؽعـ

ځٹط ٵمص زودڄؿ ـىو ڀځمـد٬خض لب خن، وڄه ب ؤ خودوص ب خڀدن بب خز.

ټدن ڀځځر خبض خڀوب ز٭ؽص ټسنش ب خڀدن ؤوٹض ٴهد ڄحدض خبعل ڄه خڀٽدن خبؼون وڄه خبؼٹدظځن خڀـدون ؤؼىـدء خبغذ، وڀڀٻ ټدن ڀځځر خبض ڄىڀص ٴ٭ص ب وٵى خڀدون

خڀس٭ؽص ب خڀدن ز٭ خبغذ ڀع٭ـى خڀٹـى ب وٸ خعمض

Page 204: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

214

ڂ 1996خبػڄدض خڀمص خڀب يڄتهد خبغذ، وڀٽه لغ ب ىص ؤن خٸعمڃ بؾهىڀىن ڄدټه خڀ٭دڄځن ب خڀس٭ؽص برط ـىك خڀځٿ وٸعځىخ ڄىهڃ عص ؤٴخي وڃ ودڂ ز٥ٹص ز٭ص، وڄش ؤوي ظد٪ ؤـهـش

خڀ٭ـدزدض خڀـدوص ڄـه خ٬ڂ خڀوص ٴعىر خبعبيـص بب خىڀن خڄن، وظٵهڃ زإنهڃ بؾڄىن ؤسدء نهڃ ٹعځـىن

خڀىد خڀه ـدءوخ بؼد٬تهڃ.ټدن ڄه وعفص خبغديؼعن خبؼټىظن ؤن ؤلفمـط ڄى٩مـدض يوڀص ؤوي ٬ه ظٹن وڄدض بودوص ټدوط ظ٭عـڂ ظٹـبيهد بب

خڀ٭ر خڀدني خبؼىٽىذ.خټعٵط لديؼص ٸعٿ ڄو٬ـص خق 1998 ىص يمبر 8ب

٠معهد ؼؼص ز٥دون ووىځى ټدوىخ ٭مځىن وـبرخء ڀـټص خظدض ز٥دوص ب ظټر سٽص ظځٵىودض ڄـعٹځص، ظـعى٬ر ؼبشدجص ؤڀٳ و٣ ظځٵىني ب بصهىص خڀدن، وټدن ـخ ؤلـ

دوص ب ز٣ زـي خبؼو٬دض خبؽدڄص خڀب ٬ىڀط ٬ځ خبغٽىڄص خڀخبعمهىص ز٭١هد زس٭ وظهٿ خظـدض خبػدــص ز٭ـ ؤن خ ڄـه وٵط خڀٹىخض خڀوص خڀسٽص خڀٹبيص وب ظعٺ ٬مىيخ وخل

ؤ٬مش خڀعځٵىودض ٸدجمد ب خخ٠ خڀدوص.

Page 205: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

215

ڂ ب ٨هـض 1998ؤټعـىز 3خوعٵ خبػبرخء خز٭ص ـىڂ ٸص "ؤىى ٴٽدد" ٬ځ ز٭ـ ءوهڃ ڄٹ٥ى٬ص وڄځٹدش زدڀٹذ ڄه

ڂ.1998يمبر 8ڄ ذ ـوني ىڂ 25و٬مط ؤـهش خ٬ڂ خڀوص ؤن خڀٹعځـص ـڃ بـدزىن دوىن، وٴض خبغديغ زإو خوع٥دٲ دجه ڄه ؤـٿ خبغىپ ٬ځ ٴص ڄه خبغٽىڄص خڀدوص، وؤن ي خبغٽىڄـص ٴـځط ب

ه خعخـهڃ وخڀٹس ٬ځـهڃ خڀعٵدو ڄ٫ خبػد٤ٵن ؤو ٬فض ٬ ٴٹدڄىخ زٹعٿ خڀدجه خز٭ص.

وڀٽه لغ و٥إ ٱن ڄه ـدور خبؼىدزخض خڀوص ؤڀٹـ زط ٣ ٴى بب خڀعځٵد عمـغ زٽؽن ڄه خڀٽىٺ لىبؽد، ٴ ؤل خڀدجه ٸدج ؤن سٽص خڀعځٵىودض خڀب ټدن ڄ٫ بودئد ب

زخض خڄٽـص وخڀبر٥دوـص خڀدن ڄممص بحػ ظمك ڀځمىدوخبؼدوص وخخجځص زدڀعف ڄه وبؽد، وټدن خبؼٹىي ڄه بد٬ص خ خبػبر بؼدش ى٣ خڀؤ خڀ٭دڂ خڀو ٬ځ خڀدون خڀ٭مـء

خڀه ع٭دووىن ڄ٫ ؤ٬خء ود.وظدءپ خلمحځځىن خڀدىن: ڄه ڀ ڄځمص ب بد٬ص وبر ټهخ

ض خڀوص؟، وبخ ټدن خبػـد٤ٵىن ـٴهڃ ـى ؤټؽ ڄه خڀځ٥دخبغىپ ٬ځ خبؼدپ ٴمد خڀ همهڃ بخ ټدوط خڀسٽص ڀځعفـ ؤو ڀٱني؟ وڄد خڀ به٭ځهڃ لن ٬ځ خوعخ٪ ڄ٭ځىڄدض ټهي ڄـه

Page 206: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

216

خڀدجه وبخ٬عهد؟، وبخ ټدوط لٽدص خڀعف لٹٹص ٴهـٿ ڄـه خ خڀ بب خبؼ٭ٹىپ ؤن ظع٥ى٪ خڀټص خڀب ممط خڀسٽص زةخ٬ص

ڄهىن ټٿ ڄهمعهڃ ټدوط ڄىمش ب ظىٵ ظممدض ـدش ؤټؽ و ؤٸٿ؟.

ڀڀٻ ي اء خلمحځځىن ؤن خڀدجه ٸ ظ٭٠ـىخ ڀځع٭ـر خڀ ٬ځ خبؼىدزخض خڀوص ڀيء زعبودض ؤڄځط ٬ځهڃ.

ـ ص وٸ ود خڀج خڀدني ؤن ڄهوٲ خبغٽىڄص خڀبر٥دودپ وبرخء ڀځعمٹٷ ب خ خبغديغ وؤب ب ٤ځس، وڀٽه سو ؤن خبغٽىڄص خڀبر٥دوص ټدوط ظ٭ځڃ بحٹٹص خڀٹعځص ٴځڃ ظي بلخؾ ؤٸدجهد خڀو وخټعٵ و خبػدـص خڀبر٥دني زدڀٹىپ: "بوىـد وـ ؤن

ڄخ ڄه خىد بؼؽٿ ي خبؼىد٤". و٭

يغ خبػ٥ٳ وخڀٹعٿ ڀىـود ؤنهد وٸ٭ـط ڀى ظإڄځىد ب ڄ٭٩ڃ لىخٸسد ڄه ڄىص )ؤوو ڄدظدن(، و ڄىص ڄ٭وٴص زإنهـد ڄټـ خبؼ٭د٠ص خڀدص ب خڀدن، خبؼىدوجص ڀځمټص خڄص، وڄ٭وٲ ؤن ٸديخض ي خبؼ٭د٠ص ڄه خڀى٬ن، وڀڀٻ بقط ي خبؼىص ڄه

٭ٽص خڀدزٹص زدڀٹـٳ خڀٱو وب ع٭ بؽد خڀو ب خبغمځص خڀوخڀعڄن، وب ع٭ ٽدنهد ڀځع وخڀعلٿ ټمد ٴ٭ٿ خڀو ب

خبؼن خوي.

Page 207: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

217

ظ٩ه د ٬دزدض بدزص ڄـه –ز٭ خوعهدء خبغذ –وٴفإش خڄن خىڀن بز٥ٳ خـدور وظٹعځهڃ..! ڄه خڀىخ٠ك ؤوـ

ظٳ ب٬ڄ ودپ ڄه خڀټدء.وع٥دٲ ڄ٭ىص ټٵط ٬ه خڀىـ خبغٹٹ وڀٽه وٸ٭ط لديؼص خ

ڀځمفڄن خڀه ٹىڄىن ي خڀ٭مځدض، ٴٹ ب خوع٥دٲ خڀٵوـ "ٴىىط ټىعٿ" وټدن بفؽ بؼ حص خدؼص زـدڄڃ خبؼعمـش، وټدڀ٭ديش وسط ودجٿ خ٬ڂ خڀوـص ٬مځـص خوع٥ـدٲ بب

ټدوط ظ٭ځڃ لٹٹص خىڀن خڄن، وڀٽه خبؼىدزخض خڀٵوص ؤوي، وڀڀٻ ظىـهط خبغٽىڄص خڀٵوص بب خڀځ٥دض خڀوـص ڄسدش ، وظوٿ خڀج خڀٵو نخٺ زىٵ لب ؤ٤ځٷ ـخق

ىڄد ب خ، وٽخ ؤسك ڄه خڀىخ٠ك 317خڀـٿ ز٭ ؤن ٸ١ ؤن ٬مځدض خڀٹعٿ وخوع٥دٲ خڀدجه ټدوط ٬مځدض وص ٬ٸص

د، وبفد ٭ خ خ٬عٹدي لديغ بـخڄ وٸ٫ ب نهدـص ڀځدون ڂ خعهٲ وبرخء ټدوىخ ٴىن ٬ځ ؤوپ بؿ٥ص وڄص 1998ٳ

ڀوعوط ب خڀدن، ټدوط خبغٽىڄص خڀدوص ظعىڄهد ڀعسـديپ خڀدجٿ وخبؼ٭ځىڄدض ڄ٫ بفؽځهد ب خبػدؾ، ٴٹدڂ بؾڄـىن بؾهىڀـىن

ش ب ٽه ىدٺ دجه و ٤ځر ٴص زٹعٿ اء خبػبرخء، ب ي خبؼڄدڀص و ٸص، وببمد ٸعٿ د ڄٹىي ز وٳ ـي خبػڄـص خبغىص خڀب ټدوط خبغٽىڄص خڀدوص ب ؤڄ خبغدـص بڀهد، وز٥س٭ص

Page 208: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

218

خبغدپ بيٽه ؤن هعڃ خڄىن وٸ٥د٪ خڀ٥ٶ بخبرخء و٩ڃ خبؼ٭ځىڄدض س٭ص ٬مځـهڃ و ٸمعـ، وظٽىىڀىـد خبؼ٭ځىڄدض وڃ ټىن ٤

ٴعځٻ ؤڄى ظٹ٫ ب ب٤د خعمدڂ ؤـهش خبؼىدزخض وخوعدهد.

ـهط بب خڀدون ب ټٿ ي خڀىٸدج٫ ب ظعى خڀعهڃ خڀب و٬ځ لٹدجٷ و ؤيڀص و ؤ ڄىدٸدض ڄى٥ٹص، وببمد بؾـي فـىڂ وسدذ، ٴ٭ځط خ خڀمٳ خڀوص وظدز٭عهد مٵص ز٥دوص ـد ڄع٭سىن ٠ خڂ وخبؼځمن خوزىوط، ٴٵـ ٬ـيد

ڂ ټعر خڀمٵ "ٵ": "ټٳ 1998يمبر 24خڀدي زعده لهد خـعٹڀص بب وٹ٥ط خڀدن خڀب ٵٷ بؽد خڀٱذ ڄش ڀ

خ خبؼعىي ڄه خڀٵى٠ وخڀبرزص؟".ب لدوپ ظبر خڀ٭وخن خڀو ٬ځ خڀدون زإو ټدن وعفص ڀځىټهڃ وڄىبؽڃ خـخڄص، وؤن ٬ـڂ و١ـى٬هڃ وخلعـخڄهڃ ڀځٹدوىن ڀ ـو ٬مٹص ب خڀعده وب ظٽىه خڀىص، وزځٯ زـ

خڀٵ ؤن ٬ڃ زإنهد "ڄٽځص ـىدض ب ود اء خبؼځمن".

دڂ خڀعٹځـ خڀبظـ ڀځـځ٥دض ٭ىي "ڄع ٵ" بب ختهخڀوص ٴٹىپ بن خڀٹىٸد ټځ يڄى ڄعىل، وټدن خـ ز ڀى ټدن ڄىٵد ڀعىـ خ ختهدڂ بب خڀه ٸدڄىخ زدڀ٭وخن خڀٱدڃ ٬ځـ

Page 209: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

219

خڀدن وخڀ٭ر خڀدني، وظسسىخ ب ظـڄن زـيي وبزـر و ڄادظ وو٫٠ لٽىڄع ب ڄى٫٠ خڀ٭دـ خڀ لىپ ڀـ

ٸىش. ڀى ټدن ڄع ٵ ڄىٵد عم٫ بب ؤىخض وص لٽمـص ٬دٴص زسىخ٤ه خڄى ڄؽٿ ؤڄځص "ؤوىد ودوٲ" خڀب ـلط ب

ڂ لػ ٸدڀط:1996ىڀ 17ڀٹدء بخ٬ ڀخيى خبغص ىڂ "بن خبغذ خڀدوص ـبيص ظدبىص خظٽسعهد ود ٠ ٭ر

زت".وط ظٹىپ خ خڀٽڂ وـ ظعم١ـ ب ڀ٭ٿ "بڀىد زىو" ټد

خټتهد ظٹدڀ خڀٵوص خڀدوص خڀىسځص، وظده خڀو خڀ٭ـٽ خڀدجه ب لوذ خڀٹىٸد، ٴٹ ټدن ڄه خڀىدجٿ خڀب خعهض ٬ىهڃ

و٥ٳ خڀدجه خبؼون. وبن حط ٴدٸؤ ټعدزد و ب ز٥وسىؾ Russia and"( 25ڂ ز٭ىىخن ود وخڀٹىٸد ) 1995ىص

Caucasus ـهد ټڄ " ٹىپ ٸدج و خبظ "ؤ. بڄىڀىٲ" ڄىبب ـىىيي: "لخ ؤن بزـىخ ڄه ؤ ڄ٭ټص ٸسٿ ؤن ظإوخ ز٭ خڀدجه .. اء زخزش وبخ ٨ه ٠٭ٵىد ؤڄدڄهڃ ظ٭ىعـىخ .. وـي

خڀدجه وع٫٥ ؤن بمځ و٤ىد ٬ځهڃ".ظځٵدص ب ڄىـٽى ٴ١ـمط ټڂ "بڀىد زىو" اټي زخڄؿ

17خڀځ٥دض خڀب ظخپ ظىعهؿ وٵ خدڀر خـخڄـص، ٴٵـ ڂ وبؼش ؤسى٬ن، ؤخ٪ خڀعځٵد برٹٹدض وڄىدٸـدض 1998وىٴمبر

Page 210: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

211

٬ه ظظسدض ؤڄىص بذهد ؤـهش ص، و٬ه ؤوخڄ ؤتهد ڀ٭مجهد زٹعٿ وظٵص ٬ي ڄه ـدپ خ٬مدپ وىدض دص، وو٥ٳ

ٴخي، ي خ٬عخٴدض ب ظ بب خڀدن زٵص ودص، وڀٽه بخ ؤټدن ڄه ي خوخڄ ٸعٿ ـٿ ڄؽٿ "زى زووٴٽ" خبؼحىپ ٬ه "خڀوپ خبؼعٹځص لؽد" ٴهٿ ظع٭ٵٳ ي خـهش ٬ه ٬مځـدض

و٥ٳ وٸعٿ ظٹىڂ د ب خڀدن ٠مددد ڄه خـدور؟.

الععا:زار الزاخم تؤلف نتابا ع

إلى 1991"انابو الإجزايي: انشيشب ين خڀٽعدذ ٬ىىخو ٬ىڄد ظ خڀځ٥دض خڄىص ب يوڀص ڄد ؤن ظوؾ ڀ٬دـص و"1991

٠ ٴحص ڄه خڀىد، ؤو ٠ ٴٽش ڄ٭ىص ٴةنهد ٬ـديش ڄـد ظـى٬ بب ؤـهتهد ڀععإـ ڀڀٻ ڄاڀٵد ؤو لب بزعځٷ خبظد بؼاڀٳ ن ڄىـىي،

د وٸ ؤسمط يوڀص ڄ٥١زص وؤـهتهد ڄىص، ڀٽه ب لدڀص و ٬مض وخش يخوځعهد بب ظإڀٳ خ خڀٽعدذ ووي بد٭ٴعهد.

خڀٵٽش خدص ڀځٽعدذ ظعټ لىپ ظى خڀـدن زإنهـد يوڀص ٬س، وؤل ٴىڀ بومٿ ٬ىىخن "٬س خڀٹن خڀ٭ه"، وـى

زدبك٥ـد٢ ؤوـٶ بؿدوڀص ڀځعإؼن ٬ځ خڀٹدت زٿ بضځ ٬ځ خ٬عٹديخڀدون لػ ٵهڃ زدڀىلص وخڀديص وخڀع٭ر وخڀٵدص، زٿ

Page 211: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

211

عهمهڃ زإنهڃ ڄحىڀىن ٬ه بيڄدن خڀسدذ خڀو ٬ځـ خڀٵىيټـد وبخجهڃ ٬ځ خٴخ٢ ٴهد. خڀٽعدذ لدٴٿ بدؽٿ ـي ختهدڄـدض وخڀسدذ خبؼٹ٬ص يون ظٹن ؤيڀص ؤو وٸدج٫ ظؽسط ـي ختهدڄـدض،

"نمذ فنذ صن دڀص خڀٽعدذ ب آو ٬سدش ويض ز: وظعځى انشعت انزوطي.. ف لذؤلاء المجزيين نكي يىلفهى عذ حذودى؟".

خڀدڀص وخ٠مص وز٥ص بب يـص خڀخـص: ختهدڂ ٭ر زإټمځ زدـخڂ .. وڄه ب وـر خڀٹ١دء ٬ځ، وب خ تهحص ڀځؤ خڀ٭ـدڂ

دن.خڀو ڀځمذ خڀٹديڄص ٠ خڀىٶ خڀٽعدذ ختهدڄدظ ڀځدون ڄه وـپ بؾمى٬ـص ڄـه خبغٽددض خبؼىعځٵص ؤـط ٬ځ ؤڀىص ؤىد زإبظدء وص خ٬عبرڃ خڀٽعدذ هىي ٬دن، وڀٽه خڀ عم٭ه ب ي خڀهديخض ٵدــإ زإو٥دء ـٱخٴص وبؼىص ڄؽنش ڀځ١مٻ، وسو ؤن خبؼاڀٵن خڀه ؤى

خڀٹ ڄه خبعهٿ و٠مدڀص خڀؽٹدٴص بب خڀـص خڀب بڀهڃ ظځٵٷ ي بىځ٥ىن ٴهد زن خڀٹىٸد وآد خڀىـ٥. ون ظـٳ خبغٹـدجٷ وخوعٶ خڀىٸدج٫ ټدن ى خڀ٥دز٫ خڀ٭دڂ ڀځٽعدذ ؤر خبؼؽٹٵىن خڀو بخسص ؤڄٿ، وڀڀٻ ٬وخ ي خڀٵ١مص بب ٠ـ٭ٳ ڄخوـص وخش

ٵن ؤٴ١ٿ بهون لسٻ خڀٹ خڀخوځص خڀب ب ظع٫٥ خعحفد ڄاڀ و عى٤ىن ب ي خو٥دء خڀٵدلص.

Page 212: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

212

ي خڀىش خڀدجىص ڀځ٭ر خڀدني خڀب لدوپ ټعدذ وخش خڀخوځص ظوبههد ٬مهد خ٬ڂ خڀو خبؼمځىٺ ڀځوڀـص، ٴمـه بمدـ خڀعځٵدص: "خڀدوىن ڄدى يڄدء"، وب خڀمدٴص ټعـر

ڂ( ٹىپ:1996ىد 20ؤوسد ڄىٽى" )ڄىدٿ زدٽىٲ ب ""خڀدني ٸدي ٴٹ٣ ٬ځ خڀٹعٿ، ٴةخ ب ع٫٥ ڀـٻ ٴةوـ ٥ى، ٴةخ ب ع٫٥ خڀ٥ى ٶ، وڀ ىدٺ وى٪ آوـ ڄـه

خڀدون وٲ ڀٻ".

وص و٩ٵص ڄؽٿ "ٴدڀني خعٵض ي خڀىش خبؼوش ٬ٹى ـ ص وخڀـٽدوص زدټديبيـص ظٽىٲ" ڄ ڄ٭ه خڀخدض خؼى

خڀوص ڀځ٭ځىڂ خڀ وٳ ي خلمحدوض زإنهد بؾي ي٬دص وص ؤد بؽد ڄه خڀمص، وإض ٸسٿ خبغذ وخعمض ؤؼىدءد، وڀڀٻ

ڂ" ٹىپ ٴـ: 1995بزٿ 15و ڀ ڄٹدپ ب "وىٴى ٴبيد زعده ٴه خڀب "ٽخ ڀځمدٴص ب ود ٴمر زٿ ب ودـهد ؤ١د

وځٹط ىش "خبؼدٴد خڀدوص" وزٵ١ٿ ي خڀىش خڀخجٵص ظخــ٫ خڀع٭د٤ٳ خڀو وخڀ٭دبؼ ٬ه خڀدون ب بؿىعهڃ، وڀـى ـي خڀىش ڀٽدوط خبؼدوش خڀ٭دبؼص ڀځدون ؤٸىي وؤز". ڀٹ خعٵ ٴدڀني ظٽىٲ ؤټؽ ڄه خ بؿدوڀص ز٭ ؤودٲ خڀ٭ځمـدء ڄؽـٿ

ټدظٿ" خڀب ٹ٥ط ب ؤ خڀ٬دص خڀوص وسـط بب "ڄديڀن

Page 213: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

213

خڀٽڂ ٬ه و٩ص "ڄىد٤ٷ خـخڂ"، ٴي ٬ځهد زدـعىٽد ٸـدج: "بوني ؤوخٴٷ ڄ٥ځٹد ٬ځ و٩ص "ڄىد٤ٷ خـخڂ" ي خڀـب ـخي ٴ٠هد ٬ځ ٬ٹىپ خڀىد، ٴهي بؿ وخٴص، وڀٻ ن ڄـعىي

ى ڀ ؤ٬ځ ڄه ڄعىي خبعخجڃ زن خبعخجڃ زن خڀدون ب ڄىٽخبعىـن ؤو خڀو"، وځىق "ٴدڀني ظٽىٲ" ڄه ز٭ بددٴد خبؼدپ وخڀعفدش زن خڀو ٴٹىپ: "خڀدوىن وـدـمىن ب ٬ٸـدتهڃ

خڀعفدص ٴهڃ ڀىخ بحدـص بب خبعبيص ڀعوبههد".

لدسر قر شاوعه:

ـ دٴص و٬ـٷ خبغـص ڀځدون ظٹدڀ خىص ب ټڂ خڀ١وخبؼدوخش، ووق خڀٵوص، بفد ظـيي ـخي ب خيذ خڀوـ خڀٽٽ وخڀٽعدزدض خوي. وب خبغذ خڀب ٴ٠عهد خبغٽىڄـص خڀوص ٬ځهڃ ظٴىخ زفد٬ص وټدوىخ ؤز٥د ٴدء، ٴځمد خوعـهط خبعىڀص خڀدزٹص ڄه خبغذ وؤزڄط خظٵدٸص ڂ زىهڃ وزن خڀٹـىخض

وص وٵوخ زىىيد زإڄدوص وٲ وؤٴـىخ ٬ه بصـ٫ خـي خڀخڀو يون ؤن بيىخ ؤلخ ڄىهڃ زىء، ؤڄد خڀو ٴٽدوىخ ؤز٭ ڄـد ٽىوىن ٬ه خڄدوص وخڀٲ، ٴځڃ ٭سإوخ زعىٵ خظٵدٸص خڀب وٸ٭ىد وب ٵىخ زى٬ىيڃ و٬هىيڃ، وټدن ڀهڃ ؤڀٵد فن ڄني ٸعځىڃ

ىـ تهڃ بڀهڃ.ز بؿدټمدض و ظ

Page 214: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

214

وټدن ځىټهڃ ب خبغذ ځىٺ ٸعځص وٸ٥د٪ ٤ٶ ـځىٺ بؿدزن، وٴمد ځ بمىؾ وخل ڄه ڄحدض خبعخجڃ خڀب خظٽسىد ؤؼىدء

بزـٿ 15خبغذ ب لٷ خبؼون: ٴٹ ٸدڄط خڀٹىخض خڀوـص ب ڂ زدٸعمدڂ ٸص "دڄٽ" خڀـدوص وؤوٸ٭ـىخ زدـدب 1995

ش ولص. ٹىپ هىي خڀ٭دن: "ظىـهىد بب خڀٹص ز٭ خبؼځمن بؾووؾ خڀو ڄىهد ڀىعمٹٷ ڄه وبر د٪ ب خبؼى٥ٹص زإن بؾش ڄـد لؼط ب ڄص ؤ٤ٵدپ خڀٹص، ٴځمد وځىد بب خبؼص دڀىد ڄى٩ ٬خض ڄه ـؽػ خ٤ٵدپ بفٸص زدڀد ب ؤـدء خبؼص، وټدن

وؤٸدڃ بودوڀه بص٫ خء خبؼس٭ؽش ىدٺ ودء ڄه ؤڄهدض خ٤ٵدپ ڀٴىهد، ب خوعٹځىد ز٭ ڀٻ بب ڄىپ ؤد بڀ خدب ٴوځىدي ڀىٵدـإ بده ڄو٪ بعؽػ ؤ٤ٵدپ ڄىىٸن زإٺ ټهزـدء، ڄ٭ځٹـن ب ٹٳ خبؼىپ، ټدوط ٬ىنهڃ ـدل٩ص ووـىهڃ ڄعىڄص. ڀٹ ـذ

هڃ خبعىـىي خڀـو بب اء خ٤ٵدپ ڄه بؾش خبؼص وڀٽه ظعس٭لػ ٬ؽوخ ٬ځهڃ بـعسحن ب ڀٻ خبؼىپ ٴإڄٽىخ ڃ وـىٹىڃ ىدٺ، وب ٽعٳ خڀو زٹعٿ خ٤ٵدپ ٴٹ٣ وببمد ٸـدڄىخ زـةلخٶ

ؼؼن ـؽص ؤىدد ڄس٭ؽش لىپ خبؼىپ خبؼىمى".ٴمدخ ٴ٭ٿ خڀو ز٭ خش..؟ ڀٹ ؤلد٤ىخ خڀٹـص زـدؾ

بؼش ؼؼص ؤدڂ ب بؿدوڀص وٵدء ڄ٭دب ـبيعهڃ، وڄى٭ىخ خڀوىپ بڀهد

Page 215: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

215

وڀٽه سو ؤو ب ٽه ڀهڃ خڀىٸط خڀٽدب ڀ٥م ټٿ آؼد خـش ٴإ٭ځىخ خڀىد ب ـؽػ خ٤ٵدپ ٸسٿ ؤن لځىخ.

)ؤو٩ ب ي خڀىخٸ٭ص ظٹد ڄى٩مص خڀ٭ٵى خڀوڀـص ب وـىٴمبر ڂ(1995

-ڂ1999ض ب ـسعمبر وب خبعىڀص خڀؽدوص ڄه خبغذ خڀب زؤخظٽسط خڀٹىخض خبؼځمص خڀوص ـخجڃ ولص ٠ خبؼون، ٬ٴىد ؤ٤خٴد ڄىهد ووٵ ٬ىد خڀٽؽن ڄه لٹدجٹهد وظٵدځهد؛ وڀٻ زسر خڀع٭عڃ خ٬ڄ خڀ ٴ٠ع خڀځ٥دض خڀوص زـدڀٹىش وخڀعهـ زدڀٹعٿ، ٴدڀمٵىن خڀو ټدوىخ بفىى٬ن ڄـه يوـىپ ؤخ٠ـ

دن ؤو خڀعمغ ڄ٫ خڀدون، وٸ ق ز٭١هڃ ؤن تهخض خڀـهط بڀهڃ ڄه ڄدي ؤڄىص بخ بردځىخ ٬ځ خڀـوىپ بب زدڀٹعٿ وخ ؤو ىخ ٬ه خبغذ ن ظځٻ خڀب ظىد خڀدن ؤو ووخ ؤوسد

ڂ 1999يـمبر 30خڀځ٥دض خڀبظص ب ؤـهش ب٬ڄهـد. وب ه س٭ص ڄه خڀمٵن خـدور بسٽىـىخ ؤٴـط خڀځ٥دض خڀوص ٬

ڄه يوىپ خڀدن وؤخ٬ىخ ؤوسدخ ٬ه وـىي ڄٹدز بصد٬ص وبؾـد ىض، ٴٹس١ط ٬ځهڃ خڀـځ٥دض خڀوـص -وٸ٭ط ب زځش ودن

ولفتهڃ ٬ش ؤدڂ بحفص خڀعمٹٷ ڄ٭هڃ، ڀـوىبؽڃ بب خڀـدن ه زون ظك بظ، وديض خٴڂ خڀب ټدوط ڄ٭هڃ وڀٽه بسٽ

ز٭١هڃ ڄه تهر ز٭ ى ڀځٹعځ وڀځمٹدز خبعمد٬ص.

Page 216: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

216

ب خوزٴ خڀبر٥دوص ٸص خبؼإدش خڀب ظ٭هد ٸص دڄـٽ ڄش ؼدوص ب خبغذ خبغدڀص ز٭ ڄو ؤز٭ص ؤ٬ـىخڂ ٬ځـ بؾتهـد خڀدزٹص، ٴٹ ٸدڄط خڀمٵص "ؤڄځد ـىعځمدن" زعمٹٷ برط ٬ىـىخن

خڀ٬ر ب خڀدن بؿفىذ ٬ه خڀ٭ـدب" "ؤخ خبغذ خوعٹدڄص:برٽ ٴ ٸص خڀٹص ڄه وپ ڄإدش لځط زإش ٴهـد ظٹـىپ: "ڄىد ٬س خڀبضدوىٲ" ٴعدش دوص ټ خڀو دٸهد ب خبغذ خڀدزٹص وب ي خبغذ ٸ٥٭ىخ دٸهد وخ٬هد بص٭د، بنهد ٴعـدش ب

بطـص ؤـه ب خڀؽدوص وخڀ٭ه ڄه ٬مد ڄٽؽط خبؼـش خوب ڂ، و ظٸ خن ب خبؼعـٵ 1995خبؼعٵ ز٭ فىڂ بزٿ

ڀځمش خڀؽدوص دٸص ب ؤوـد٪ برعمٿ، ؤـط بؽد ٬ـش ٬مځـدض ـخلص وڀٽىهد ب ظىفك، و ظ ټڃ ڄه خڀىٸط ـعسٹ ب

خبؼعٵ.ىص وخبظهد "ودٴد" ټدوـط ظ٭مـٿ 42وخڀش "ڄىد" ٬مد

ب ڄى٫ ظ٭ځر ؤص، ظٹىپ: ټىط ؤـه ٤٭دڂ خڀ٭ـدء ب بؿدسص ڄ٥سه ڄ٩ځڃ زون ټهزدء و د ٬ىڄد ؤط خڀ٥دجخض خڀوـص برځٷ ٴىٶ خڀٹص خڀه خبؼد٠، ٴإ٬ط ؤود وخزىب بب بـسإ زإـٵٿ خڀسط، ى ٴص ٱنش ټىد بكٵ٧ ٴهد بؿىپ خڀس٥د٤، وټىد ٸـ

ڀٱدخض ب خبغذ خڀدزٹص، وب ظپ خڀمى٪ ؤ٬يودي ڀىإو بڀ ؤؼىدء خ

Page 217: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

217

ڄىـىيش ز، ټدوط ؤىخض خوٵفدخض ظڃ خخن ٴٽىـد ڀـڀٻ بقځ دڄعن ؤؼىدء خڀٹٳ، وزن خڀٱدش وخوي ټىـد وعمـغ ؤلدود ڄدخ ىٵ٭ٿ بخ بقىود ڄه ي خبغذ وټٳ ٽىن خبغدپ بخ

ٸعځىد".ؼع خڀٹىخض خڀوـص دڄٽ خڀب ټدوط ڄخ ڀځڄد خڀب ؤل

ب خبغذ خڀدوص خوب، ؤسك ٽدنهد ؤ ٬سد ڄـه خڀٹـٳ ي خبؼش، وڀڀٻ خظٵٹط بيخش خڀٹص ڄ٫ خڀٹىخض خڀوص ؤن بزځـ خڀٹص ڄه خبؼعميه ب ڄٹدزٿ ٠مدن ڄه خڀٹىخض خڀوص ؤ تهـدـڃ

ځمن خڀٹص، ظٹىپ "ودٴد" ټىد و٭ٲ ؤو ڀ ٬ىود ڄعميه و ڄٴمد ٬خ ز٭ سدن ټدوىخ ځسىن ي خبؼٹدظځن وبيىن ب خڀٹص، وٸ خٸعى٭ىخ زدڀلٿ ٬ه خڀٹص وخڀعمدٶ زدبؼٹـدظځن ب ــوني، و٬ځڃ خڀو زدڄ، وڄ٫ ڀٻ ٸٴىخ خڀٹص زىخزٿ ڄه خڀٹىدزٿ، ٽخ ٸدڀط "ببيدن ؤٴٵد" ٬ىڄد برؼىد بڀهد ب ٬زص ٸ٥ـد ٸبيـص ـ ڄځفإد ب ببقىد ز٭ ووـهد ڄه خڀٹص ڀع٭ ٴهد ڄ٫ ؤ٤ٵدبؽـد

خز٭ص.

وبس١ "بڄځد ـىعځمدن" ب خعٽمدپ ٸص دڄٽ خبؼىٽىزص، ٴعٽعر ٬ځ ڀدن ـث آو ټدن ٭مٿ زدڀ٤ص خڀـدوص ـى

23"ول يزٳ": "لغ ؤ٬ىٳ فىڂ و ٬ځىـد ـىڂ

Page 218: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

218

ڄعىخځص، ټدوط خڀىخه بسـٶ ؤټعىز خعم بؼش د٬ص ووٳٽىن خڀځٿ ب خڀٹص وظعدٸ٣ ٬ځىد ڄه ټٿ ودلص، وب خڀـسدق وـىد بب ٸدج خڀٹىش خڀوص خبؼخز٣ ودؾ خڀٹص ٴٹدپ ڀىد: "ڀٹـ ټدن و٥إ وو٬ ؤ عٽ خ خبػ٥إ، وټدن ٬ځىد ؤن وٹسٿ خڀى٬ـ،

بب ببقىـد، ن ٴځڃ ٽه ب ڄٹوود خبػوؾ ڄه خڀٹص وخڀلٿخڀ٥ٷ خڀ ټدن ڄٵعىلد ڀٵ خڀـحن ؤځٹ خڀو بحفص ؤنهڃ

ؤټعىز ٬دي 25ع٥٭ىن خڀعم زن خدب وزن خدزن، وب خڀو ڀٹٳ خڀٹص ڄش ؤوي. ب خ خبؽفىڂ خظٵ٫ ٬ي خڀ١مدد

ٿ بؽـڃ ټؽنخ و١ر خدب ٴسىخ ٽىن بب بيخش خڀٹص، ٴٹلځص ڀىد ڄ٫ خڀو بنهڃ ٭ون وبىځٵىن"، خعم خڀٹٳ ز٭ ڀـٻ ڀ٭ش ؤدڂ يون خوٹ٥د٪ وخدب ٸدز٭ىن ب خبؼىدزث ب بهئ ؤل ٬ځ خبػوؾ ؤؼىدء خڀىهد، ټدوط خلمحض خڀعفدص ڄٱځٹص، وب ر ؤل

بب خڀ٭مٿ ٴدبؼدو٫ ؤ١د ټدوط ڄٱځٹص.ٽمٿ ٸص ٸص دڄٽ ٬ځ ؤڀىص وبس١ ؤڄځد ـىعځمدن ظع

ؤځهد ب خبؼهف:ـىص" 12"ز٭خ ب ببقىد خڀعٹط زدڀ٥ٵٿ "عڃ يزٳ

ټدوط ؤظ ٸ ؤځع بب ببقىد ڀ٭ ب ومص ڄ٫ بوىظ خڀؽؼص .. ٹىپ: زؤ خڀو ٹٵىن خڀٹص ب يوځىد وٸعځىخ خزىـص ٬مـب

وټزىخ ٬ځىد ٬ىڄد ٸدڀىخ بنهد ټدوط وٸعځىخ ـ زدص ب ٨هي

Page 219: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

219

لديؼص، ڀٹ زؤض ؤټي خڀو ڄه ٸځبي. و٭ٹر ول ؤذ ـعڃ 8.15ٳ خبؽفىڂ خڀ ٸعځط ٴ خزىص ؤوع: زؤ خبؽفىڂ خڀـد٬ص

ؤټعىز وخعم ٤ىپ خڀځٿ .. ټٿ ث ب خڀٹص ټدن 26ڄدء ىڂ ڄـه خبغٹـىپ .. بوعٶ .. ب وٽه ٸ بسٽىد ڄه ب٬ديش ٸ٫٥ خبؼدص

وټدن خڀو ٹعځىن ټٿ ث ل عمٺ ٬ځ خ .. ٸعځىخ خڀسٹ وخڀٽذ وخڀٹ٣٥ ب عټىخ حد .. ب ظځٻ خڀځځص ٸٳ ڄىپ ؤوب ٴإسط ب ؤهد و٬مىيد خڀٵٹ وٸعځط خزىعهد ٬ځ خڀٵى .. وب خڀسدق ؤ٬ط بب ڄىپ ؤوب ٴممځعهد بب خبؼعـٵ .. وڀٽـني

خبؼعٵ ڄځحص زدبعل .. ؤط خبعمڃ ب خبؼعـٵ: وـضؤټىخڂ ڄه خڀس زون ؤ٪ وزون ؤـٿ وؤون ٵىٶ خلعمدپ .. ومني خڀ٥سر ؤن ور بب ڄعٵ ؤوي، ٴإوـتهد وسـط وټدوط خڀ٥دجخض خڀوص برىڂ ٴىٶ ءوىد، .. ټدوط ؤوب تهځى

: ټدوط خزىب بجـدوبي ٤ـىپ ويـص لختهد ڄظٵ٭ص وظٹىپ ب ؤون خڀىٸط ٴإه سط .. ؤه سط؟".

ب ڀٻ خڀسدق ؤسط "ڄىد" ٬ىڄد وـط ڄه بـسحهد بر١ ز٭ ڄدي ڀځذ، ظٹىپ ؤڄهد: "ظىٸٵط خڀٱدش ڀٻ خڀسدق و٨ىىـد ؤن خ ټدن نهدص خبؽفىڂ ٴىـىد و٬ىج خعإوٳ خڀو دختهڃ ڄه

ظس خڀٹخجٳ .. خع٭ىط بجـد ڀىـد ـ وټدن ڄىڀىد ؤوپ ڄىپبضځىد ب دظ، وسىد وسمػ ٬ه ڄعٵ وڀٽه خڀ٥دجخض ټدوط

Page 220: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

221

ظٹٳ ٤ٹىد وخڀدش ظن ز٬ص ټسنش و٨ىىـد ؤن نهدعىـد ٸـ خٸعزط".

عټ ؤدب ٸص دڄٽ خبؼعٹڄىن ب خڀ٭م ؤنهد ټدوط ٸص ٹىبؽد زإفد خڀعٵدق، ؤڄـد بصځص آڄىص ظٸ ب ؤل١دن خڀىه وبسعځث ل

خڀـحىن خڀ٭دجون ڄىهد لؽد ٴةنهڃ ٹىڀىن بنهـد ؤزـ٫ خڄـدټه 63وؤټؽد وخزد. ٹىپ ؤلڃ وخبظ "لسىخڀ٤ىٲ"، ٬مـي

ىص، لٿ ڄىهد خسى٪ خبؼد٠: "خڀه ٸوخ خڀسٹـدء ب خڀٹـص ٸىن ؤىؤ ڄ٭دڄځص وؤٸ خ٥٠هدي ڄه خبعىىي خڀـو، ٴهـاء خبعىىي ڀهڃ ظ٭ځمدض ڀع٥هن خڀٹص ڄه ٽدنهد.. بنهـڃ ٵعـىن خڀسىض ټٿ ىڂ وٹؤون ټٿ وٸص ٴ بحفص خڀسمػ ٬ـه ؤـځمص، وٹعممىن خڀسىض خبؼهفىش ٴٸىن ټٿ ڄد ٴهد .. عټىن حد

ڄه خڀٸٷ ؤو خـهش خڀٽهزدجص .. لب ڀ٭ر خ٤ٵدپ".ذ وٵهڃ ـحن، وؤڄد ٽدن ٸص دڄٽ ٬ش آٲ

خڀسدٸ ٴس٭١هڃ ڄه ټسد خڀه ؤٸ٭ڃ خڀ٭ف، وخوـون ٴ١ـځىخ خڀسٹدء ب و٤ىهڃ ڄ٫ و٥ خبؼىض ٬ځ ٬خذ خڀځفىء وخڀعي.

جرز .. وز الصىر العزا:

ڄى ؤوپ ؤ٥ خبؼد٠ وزىظن يي ب ظـبودظ ؤن بضځـص ولدبظص وعىعه ب ١ىن ڄىٽى ب شمدپ خڀٹىٸد عٽىن ٭ص

Page 221: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

221

ؤدز٫، وٸ ڄض ؤز٭ص ؤه وب ظىعه خبغمځص خڀدوص ز٭. وإب 22خبعىخپ "ؤود ظىب ټٵدىن" ج حص خټـدن ڀـق ب

% وؤنهـد 80ڂ زإن ـوني ؤسمط بؿدش زىسص 1999وىٴمبر ون ؤن بلٽدڂ خبغد عٹ٣ زون ڄ٭ټص ټسنش، ټدن خڀو ٹ٬ځ خبؼىص بؼش ؼؼص ؤدز٫ ڄ٫ خڀٹٳ خبؼٽؽٳ ىٲ ـايي بب ض ؤټؽ ڄـه ؤز٭ـص ؤـدز٫ وب خعڂ زون ٸعدپ، وڀٽه ڄظعځڃ ـونى، و٬ىڄد خٸعممط خڀٹىخض خڀوص و٣ خبؼىـص ؤ٬ځه خڀج ؤن ڄ٭وٲ ؤن خڀٹعدپ خبغٹٹ ٸـ زـؤ خن.

ي و، بزعځٳ خٸدڂ خبؼ٭ځىـص وزؤود زدڀٵ٭ٿ وم٫ ٬ه ٸعځ وؤزن خڀو وخڀدون، و ىـ ڄخٸسىن ڄه خڀمٵن خـدور ڀاټوخ ڀىد خبغٹٹص ٴٹ ؤز٭ خڀو بص٫ خڀمٵن ٬ه خڀـدن

ڂ ؤنهڃ خـع٭ديوخ 2000ىد 2ټځهد، وڀٽه ؤ٬ځه خڀدوىن ىڂ ٥٠ض ود ؼؼص ٸي ب ـىىذ ـونى ڄه خڀٹىخض خڀوص، وخ

ب خڀىڂ خڀعدب ڀ٬عخٲ ي خڀىخٸ٭ص ټمد خ٬عٴـط زـإن خڀٹـىخض خبؼځمص ظىخـ ڄٹدوڄص ٬ىٵص ڄه خبؼٹدظځن خڀدون.

ڂ( ټـدن وـ 1996 – 94ب خبعىڀص خڀدزٹص ڄه خبغذ )خڀٴد٪ خڀو خڀدزٷ "زدٴٿ ـخٳ" عسد زإن خڀدن بيٽه

ن ڄه خڀٹٳ خبعى خبؼټـ، وڀٽـه ؤن ظعځڃ ب د٬عن خؼىعخبغذ خعمض ٬دڄن وخوعهط زٽدؼص ٬ـٽص وبيـص ڄهىـص

Page 222: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

222

ڀود، وٹ٣ خڀؽؼص خڀٽسد خڀه و٥٥ىخ بؽي بغمځص وؤيخوـد، ٹ٣ و خڀٴد٪، وٹ٣ و خڀٹىڄدض "وٹـىي ببهـىوٲ"

وڄ خبؼىدزخض خڀٵخڀص "نـ عسدن". ٴهٿ عٽ وٵ ب خبغمځـص خبعدـص خن ٬ځـ ىخڀـىد

خڀدن؟ ]إڀط خ خڀاخپ ب ڄٹدپ ټعسع ؤؼىدء خبؼ٭دٺ خڀخجش ب ـونى آوخٺ وټدوط بـدزب خڀٵىص :

خ"ـدزص ٬ځ خ خڀاخپ دزٹص وخنهد، ٴةن ىـدٺ ڄـعٱنخض ض ٬ځ خڀدلص وپ خ٬ىخڂ خڀؽؼص خبؼد٠ص ڀ٭ٿ ڄه ؤ بنهد ټؽنش ـ

ؤن خڀدن ٵ ٬ځهد خبغذ خن و ب ؤ٠٭ٳ ؤلىخبؽد: آؼد خڀعڄن خبؼو٪ ڄعٵدٸمص، وبؾعم٫ ٭دني ڄه خڀٵى٠ خيخص وخڄىـص خڀب ٬عهد خبؼىدزخض خڀوص ب ؤ خڀدن، و٬ڀص دـص

وب٬ڄص ٤ىٸط د ود خبغٽىڄص خڀدوص وخڀ٭ر خڀدني.ص ؤوي ظسو خڀٹىخض خبؼځمص خڀوـص ب ؤٴ١ـٿ وڄه ودل

ؤلىخبؽد ڄه لػ خڀعى٣٥ وخڀعر وخع٭خي بغـذ ٤ىځـص خبؼي.

وخبعىخض خڀه ٬ديوخ بب خبغذ خڀدوص ظ٭ځمـىخ يو ټؽنش ڄه ؤو٥دجهڃ ب خبغمځص خڀدزٹص، ٭ىيون ڀوعٹدڂ وخڀؽإ وخڀسص

خڀ٭ر خڀدني خبؼعمي.خڀ٭دڄص ب برٹٷ و ټدك ٬ځ

Page 223: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

223

٬53ځ ؤ اء "ؤودظىب ټٵدىن" ج حص خټـدن ) بقىڂ(، برمٿ خڀىٹ خڀ٭ىٳ زسر ٴـځ ب خبغمځـص 4ىص، ـىخپ

خوب، وى خن ڄع٭٥ ڀځؽإ، بو ڄحىپ ٬ه ظىٷ خعخظفص ب ڄىٽى و٥م٫ ب ڄىر و خڀٴد٪، ؤټـ ڀځعـن ؤوـ

، ولـي زإوـ ٿ بخ ؤوٸٳ خبغذ ڀدب خبغٿ خڀزځىڄدعٹ"ز ب ي خبؼش ڄه خعحدپ خڀخء ڄه ـوي ٸسٿ ؤن ظعـ

خڀ٭وي ب ټٿ ڄٽدن". 54"وٴٽعى ټدخوعٳ" ٸدج ٸىخض ڄى٥ٹص شمدپ خڀٹىٸـد )

ىص، ټىڀىوٿ ـىخپ(، ڃ ؤو ب عٺ ب خبغذ خڀدزٹص، وڀٽه زى بجق زځٯ، بدد ٵ ٬ىٵ ولظ، بو به خڀىٸىٲ ؤر ٴهد خ

ؤڄدڂ خڀٽدڄنخض وخبغػ بب خڀعځٵد، وټؽنخ ڄد ق ٸـدج: ڀٹـ ظ٭ځمىد ڄه خڀدون ؤدء وـدء يوود ڀى٭ځمهڃ خڀٽؽن.

ـىص، ـىـخپ 42"وٴيبين شمدوىٲ" ٸدج خبعسهص خڀٱزص )دزٹص، و٬ىڄد ٸٿ ڀ ټـه زىفمص وخلش(، ټدن ڄه ٸديش خبغذ خڀ

خ: ٬ه ؤ ودء زحدض ظعمؼىن لمد زدڀىدء خڀبرحدض، ٸدپ دو.. ڀ ب خڀدن ب بؾڄىن، بو ڄه ؤـ خڀىـدض ب

خبع خڀو، وٽي خڀدون ټخص ٬مدء.ىص، ـىـخپ 52و"ـىديي ظوٳ" ٸدج خبعسهص خڀٸص )

بغذ خڀدزٹص، ټدن ڄ٭عديخ ٬ځ خڀعٵدو ڄـ٫ زىفمعن(، ڄه ٸديش خ

Page 224: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

224

خدب ٸىد٪ خبؼعميه زدبػوؾ ڄه زځش ڄد ٴةخ وــىخ يټهـد زدبؼخٴ٫ ټىى٪ ڄه خڀ٭ٹىزدض خبعمد٬ص، ٴهى ـٿ لڃ و ٬

ٲ خڀٽځمص.ي وى٬ص خڀٹديخض خڀ٭ٽص خڀب ظه خبغذ لدڀد ٬ځ

ڄص ب خوعٹدڂ، وڀهڃ لدض زـ خڀدن، ظعمځٽهڃ سص ٬دلوي، وبڄٽدودض ٬ٽص دجځص ڄىوؼص ڄه خبرـدي خڀـىٴب، وونش ى١ر ڄ٭ىهد، عسدىن ز٥تهڃ ٬ځ خ٬ـڂ و٬ځـ

ڄع٭ون ن سىخ ب ـخجمهڃ –ڀڀٻ –خڀٽبيځن وٵ، وڃ خبػدپ، لب ٠ خڀ٭ر خڀدني بب ؤز٭ ڄي بيٽه ؤن ٿ بڀ

ظٹىڂ بؽخ خڀ٭ر ٸدجمص ز٭ خڀىڂ."

فلاريمير بتين الصف الغارق:

ڄهى ي خبغذ ى "ٴيبين زىظن": وـى خڀـ ؤٸىـ٫ ځعن بجوي ظ٬ڃ خڀٹىخض خبؼځمص زدوٵدٶ خڀى ڀه بضځـص ـش ٬ځ خڀدن ظعأ ٴهد ٬مځدض خڀعى٣٥ خلمحٽڃ بجىخوسـهد

ٽص وخڀدص وخ٬ڄص، زڀٻ ٽىن بقدلهـد ڄ١ـمىود، خڀ٭وبزؾ ود ڄىهد يوڀص ٸىص ڄىعش، ٸديش ٬ځ ٸم٫ خڀعمي ب ؤ ڄٽدن، وع٭ ځعن وؤودي خبؼخٸص ب و٩ خڀ٭ر خڀو،

وظٽر ود خبؼهدزص ب خبػدؾ.

Page 225: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

225

ـ وٸ بقك زىظن ب ظىٷ ٴٽظ ؤ١د ڀي ـىخض خبعخڀو خڀه ع٭٥ىن ڀځؽإ وبوٹد بظ٭عهڃ خبؼعيص، وڄه ب خع٥د٪ زىظن ؤن ٹڂ وٵ ڀځفم٫ زد٬عسدي ـٿ خوٹد خڀ وـٿ ب

ڄى٬ي خبؼىدر وعدپ ٵىص ؤوٽط ٬ځ خڀٱٶ.ؤن ظع٭ځٷ ؤلڂ زـىظن بجدجظـ –ز٭ ڀٻ –ڀ ڄعٱزد

خبػدص، ؤن ظٹ ڄٹ٭ خڀجدص ب خڀٽبيځن ز٭ خوعهدء ڄش ځعن، ٴىفدق خبغمځص خڀدوص ف٭ٿ ڄى خبؼك خٸىي خڀ بوفـر خوه ٬ه خ خبؼىر ب خوعىدزدض خڀٹديڄص، و بـد٤ش ـش

ڀـه بىـ –دوص لب ڀى ٴځط خبغمځص خڀ –زدلمحدوڀص، ٴسىظن حد، و ـدء بب خڀٽبيځن زون ظده د بى ٬ځ ٠د٬، ٴٹ ټدن ـٿ بـدزخض ڄٱمى ب ٸٵ ٴفإش ڄه خڀٽىخڀ بب وسص

ؤو ټج ڀىخء ود، ب خبؼق خڀد ڀځ٭ر يو خڀس٥ىڀص ؛ ـ ظځ ڀٻ خبػ٥ىش خڀؽدوص، ٴ٭ځ ڄي ؼؼص ؤـه خڀـدزٹص ٬ځ

خوعىدزدض بؾځ خڀوڄد ټدوط ؤـهش خ٬ڂ خڀوص ظ١ه ب ٬ٹىپ خبعمدن سدق ڄدء ؤوسد وى خوعدخض ڄعىخڀص ب خڀـدن ٬ځ خدذ خڄ وٸ٥د٪ خڀ٥ٶ ؤ٬خء خڀٹىڄص خڀوص، زىمد ظٵ٫ بقڃ زىظن خڀٹىي، بفد خو٭ٽ ب وعدجؿ خوعىدزدض خڀب ـدءض

ود ب خڀوڄد.بد ڄه خ

Page 226: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

226

ب ـدءض خبػ٥ىش خڀؽدڀؽص ب وٵ خبذدي )ؤ٬نى ظ٭ـ ڄټـ زىظن( ٴٹ ٴدـإ ځعن خڀ٭دب ب آو ىڂ زدڀٵص خڀؽدوص زدـعٹدڀع وظىر وځٵع زىظن ٸدجمد ز٭مٿ ج خڀوڀص. وـدءض خـعٹدڀص

ځعن ب ؤٴ١ٿ وٸط زدڀىسص ڀىٵ وزدڀىسص بػځٵع زىظن.زدڀىسص ڀځعن: بزځ ٬ه خڀځ٥ص وـ ب ؤوؾ خوعـدخظ، زىمد خپ ى يي برخظ ڀځٱذ ز٭ـڂ خڀعـوٿ ب خبغـذ خڀدوص، ټمد يي تهي ڀځج ټځىعىن زإ عهن زوـد ٴه يوڀص ٩٬م و ظخپ بسځٻ ظدوعهد خڀىىوص، ووـ خڀىـد

خپ ووىخ ىش خڀج خبؼ٭عٿ خڀـمص ٴ١دجك خڀٵدي وٸص خڄىخبؼڄه ٬ځ خڀخذ، خڀ ٵٹ ظىخو وى ؤڄدڂ ٬دض خڀعځٵـد،

ؤن ع ٸخخ –ٸسٿ ؤن لٿ ٬ه خڀٽبيځن –ؤڄد ى ٴځڃ ى جدد ڄه وځٵع بيىم خبغدوص خڀڄص بؼى٫ ڄلٹعـ ؤو ظٹبيـ

خي ؤـش ځعـن، ڀځممدټمص زعهمص خڀٵدي، ومٿ ؤ١د ټٿ ؤٴو١مه ٬ڂ ظٵع ڄىدبؽڃ ودختهڃ وڄٽدظسهڃ و٬ڂ خڀعفـ

٬ځ ىخظٵهڃ.

ض خعٹدڀص ځعن ٬ځ خبؼش خڀـب ؤڄد زدڀىسص ڀسىظن: ٴٹ ٸټدن ٬ځ ؤن ىع٩د ڄه عص ؤه بب ؼؼص ؤه ٴٹ٣ ، لر ڄد

ض ٬ځ خبعه ٹ١ ز خڀعى ب لدڀص خعٹدڀص ج خڀوڀص، ووٴ

Page 227: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

227

وخبؼىد٤ خبؼع٭ځٹص زدبغذ خڀدوص بب خڀىٳ. ڀٻ و ټدن ٬ځ ؤن بي٣ ب –ڀٽ ١مه بقدلد ڄاټخ ب خوعىدزدض خڀجدص –زىظن

ؤڄ خبغذ خڀدوص ، وب وٵ خڀىٸط بودٴ٧ ٬ځ ڄعىي ببقدخظ ـ ن خڀ٭ٽص ٴهد بؼش عص ؤه ټدڄځص، ٸ بزځى ڄه ڄٵدـأض

دش بدد ظٹځر لدذ خڀعىٸ٭دض ؤد ٬ځ ٬ٹر، وڀٽه زدعٹدڀص ځعن بزٵٳ زىظن ڄه وٳ خبعه ووٳ خبؼىد٤، ٴـةخ بقـك وخعٹ ب ڄٹ٭ خڀجدص زدڀٽبيځن زإ ٬ځ ؤن ىٸٳ خبغـذ وسمػ ٬ه لځىپ يزځىڄدص وى ڄد خپ ب ڄىٸ٫ خڀٹىش ، وزڀٻ

خعهځٽط ؤخ٠هد ووځط بب دعهد.ظٽىن خبغذ خڀدوص ٸ ڄـد 26وخبػص ؤو لب بون ڄى٬ خوعىدزدض خڀجدص ب

ظىـ ؤڄدڂ زىظن ؼؼص ؤه لــص، ؤڄـد زدڀىـسص 2000ىص ڀځدن و٭سهد ٴه ؼؼص ؤه ڄه خبعمڃ خبؼع٭ وخڀڄد خڀدڄٿ

خڀ ٭ځڃ ڄخي ب خلله.

حرب إبار:

خڀص خڀ٭ٽص خڀوص زون خي٪ و ٸـ، و ڀٹ خو٥ځٹطلوي بؼد بيٽه ؤن ظظٽس ب خڀدن ڄه ـخجڃ وبضدٸدض، زـؤض ظعٽٳ ز٭ ڄبؿهد ب ظ٥ىخض ز٭ىهد وب ظـبودض خڀٹـديش خڀ٭ٽن، ٴ٭ىڄد اپ خبعىخپ "ٴٽعى ټىخوعٳ" ٸدج خڀٹىخض

Page 228: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

228

عٹعمڃ خڀ٭دمص ڀععىب خڀوص ب خڀدن ٬مد بخ ټدوط ٸىخظ ٬ځهد ٴٹدپ زدبغٲ خڀىخل:

"عڃ خعء ٬ځ ـونى ز٭مځص ودص خوعـهط خڀٹـديش خڀ٭ٽص ڄه و٫٠ و٥عهد". وب إ خبعىخپ ټىخوعٳ ؤن ٵك

٬ه لٹٹص ي خبػ٥ص ؤو ٭ځٷ زث ڄه خڀعٵدٿ.ذ ڄـه ٴةخ ؤوود خ خڀعك ڄإو خبع وب و٭عبري بؾي ته

خڀاخپ خځ ٬ځىد ؤن بكدوپ ٴم ز٭ خبغٹدجٷ وخبؼاخض خض خڀڀص:

: خ٬عمض خڀٹىخض خڀوص ب بضځعهد خڀدوص خبغدڀص ڄى ؤوخڀسخص ٬ځ خڀٹٳ خبعى وخبؼٴ٭ خبؼټ وخڀ٭ىخج خڀ ظ٭ځمعـ ڄىٽى ڄه خڀىدض خبؼعمش وخڀىدظى ب ټىىٴد وب لذ خبػځـؿ خڀؽدوص، ټڀٻ خعٵديض خڀٹىخض خڀوـص زدڀعٽعـٻ خڀ٭ـٽ ڀځىزىيخن ڄځىٵع خڀ يڄ ز ىٴد وخڀسىىص ٬ځ وــ

خبػى.٭ځٷ ٬ځ ڀٻ خبعىخپ ؤود وٹىٳ يخ ٬ځ اخپ بـدن

ـسىد، 1999وىٴمبر 23ظخى )خبعديدن ڂ( ٴٹىپ: "بن خ ڀ ڄه خبغذ .. لذ خبؼعٹسٿ.. لـذ زـون ببمد ى وى٪ ـ

ودج ..".

Page 229: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

229

ظٹىڂ ود زٹٳ خڀٹي وخبؼن خڀدوص ٸٵد ٬ىخجد ز لدذ، ټٿ ٠مددي ڄه خبؼون، بحفص بىخجهڃ بغٵىص ڄه خده )ؤو خدزن(، ټىى٪ ڄه خڀ٭ٹدذ خبعمد٬ خڀ ؤظٹى ڄځىٵع

وسٹع ز بخجٿ.خڀو ب خڀدن ٸٳ ـىي وڄٴ٭ ڄه ز٭ ٽخ ٵ٭ٿ

ڄ٫ ظٽعٻ خبغد وخڀعفى٫ وخڀعهفن خڀٹ، وب٤ٶ خڀىد ٬ځـ ٸىخٴٿ خبؼهفه ڄه وٸط و د٬ص ـى ڄه خڀ٬ر ڀځى خبعم٫ زدڀٵخ، ز٭ ڀٻ ظعٹڂ خڀٹىخض ڄ بدٿ بكى ـونى، ٴ عـوٿ

وي ؤوپ ڄش بوـدذ ٴهـد خبؼدش ب ڀځٽى وځٳ خڀص خبغزص.خڀو خ خڀعٽعٻ، ٴٵ خبغمځص خڀدزٹص دبصىخ ــونى زٹـىخض ټسنش خٸعممط خبؼىص ٴإسط بخدج ٴديلـص ب خوخق وڄىـط

زدبؽبيص، ڀڀٻ ٽون وٵ خبػ٥إ ب ي خبغمځص.ؼدود: ىـ ب ـونى ؤز٭ىن ؤڀٵد ڄه خڀٽدن خبؼون ظ٭عبرڃ

ٹىخض خڀوص دجه برط خڀعه خبؼعم ڀٽ بخيش خبؼٹـدظځن خڀخڀدون، ظټىخ ڄىدبؽڃ خبؼهڄص ڀ٭ىخ ب ؤٸسـص برـط خ

زون ڄدي و ټهزدء و د، وخڀ٥٭دڂ ڀهڃ مك.و٬ىڄد زؤض خڀٹىخض خڀوص برٽڃ لدد ٬ځ ـونى ب

خڀٱبي ڄ٥دڀسد زٵعك ٤ٷ آڄه ڂ ؼد خڀؤ خڀ٭دڂ 1999يمبر 14بػوؾ خبؼون، ٴع٩دض ڄىٽى زدعفدزص وڄىمـط ـٽدن

Page 230: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

231

د٬ص وء خبؼىص ، ٴځمد ـ٪ خڀـٽدن ب 48ـونى ڄهځص خبؽفش ؤڄ٥ڃ خبعىىي خڀو ز٥ځٹدض ودص ٴ٭ديوخ ڄه لػ ؤظـىخ. خبؼم خڄه ټدن بهدڄد وو٬ص ٴمر، وټٵ ڄىٽى ؤنهد ؤ٬ځىط

ض ب ودجٿ ب٬ڄهد ڀٽ ٽـٳ خوـون ٬ـه خڀىٹـ ولوخڀخن، ڀٹ ؤيض وخـسهد وخلعٵ٩ط زدجىـهد وٴٹـد بػ٥عـهد

خځص، اء ڃ ٠مدد خڀٹٳ خڀ٭ىخج خڀىڄ ٬ځ ـونى.ؼدڀؽد: ڄ٫ ڄىخځص خڀٹٳ خڀ٭ىخج ڀځمىص وظٽؽٵـ، وڄـ٫

خڀب ظز٥هد زدڀ٭دب ظ٥ىٷ خبؼىص ڄه بص٫ ـهدتهد وبٶ ټٿ خڀ٥ٶ خبػدـ، زؤض خڀٹىخض خڀوص ظ٥ځٷ ٬ځهد ٸخجٳ ـن ظٹځـص ټسدڀىودض خوعسد ڀځؤي خڀ٭دڂ خڀ٭دبؼ ، وڄخٸسص ظإؼن ـي خڀٹـخجٳ

يـمبر خبؼد٠ـ ؤـٹ٥ط ٬30ځ خبؼٹدظځن خڀدون: ٴٵـ خڀ٥دجخض ٬ځ ـونى ٸىسځص خو٥دص ٠ىمص وص بطمدجص ټځـى

خ ڀځ١ـمدد ڄـه ـخڂ ڄه خبؼعٵفخض، وؤىد ب خڀىڂ خڀعدب ـىخ٤ٵدپ خبؼدزن ظزط بب ودجٿ خ٬ڂ خبػـدـ، وب ڀـٻ

يمبر( ؤٹ٥ط خڀ٥دجخض خڀوص ٸىدزٿ ودزدب خلمحڄـص 31خڀىڂ )يوڀد، وٸسٿ ڀٻ زإسى٬ن ؤٹ٥ط ٸىسځص د دڂ ٱنش ٸعځط ٬ځ

د، دد خڀىد ظٹ٣ ڄه ٤دجش وص، خڀٵى عص و٬ه ىوڀٽه خڀٹىخض خڀوص ؤوٽض ڀٻ، و٬مط ؤنهد ڄه ٬مٿ خبؼٹدظځن

خڀدون ز٭سهڃ ڀٽر ظ٭د٤ٳ خڀ٭دب خبػدـ.

Page 231: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

231

و٬ىڄد خلعڂ خڀٹعدپ لىپ ـونى وظٽسض خڀٹىخض خڀوص

ودج ټسنش وخع٥د٪ خڀٵخجىن خبؼځمىن ؤ ٬ي ڄـه خبعىـىي و، وٳ خبعىخپ شمدوىٲ خبؼٹدوڄص زإنهد "ڄٹدوڄـص ٠ـدص"، خڀ

و٭ض خڀٹىخض خڀوص ٸٵهد زدعىخڂ خځمص خض خڀـڄد خڀدڄٿ، ب ي خبؼش ٸىدزٿ ټمدوص، ىدڀٻ ٤دڀر خڀج خڀدني ؤن ڄهوٲ زىٸٳ خڀٹعدپ بؼش ؼؼص ؤدڂ بدىدسص ٬ـ خڀٵ٥ـ

ص بؿدش ڀځعمٹٷ ب ؤڄ خڀٹىدزٿ خڀٽمدوـص خبؼسدٺ ول١ى بعىص يوڀخڀب ظىٽ ڄىٽى خعىخڄهد، وڀٽه ڄىٽى ب ظ٭نى لـب زـدڀي

٬ځ.خڀعدوص خڀ٭ٽص خڀوص د ؤوىخ٪ ل بؽد ڄـه ـي خځمص ن خڀعٹځص خض خڀڄد خڀدڄٿ، ڀهد بـون دجٿ وؼع

ز ٬ځ خڀـ٭ر خڀـدني ڄه خبردي خڀىٴب، وود خن بذ خبؼځڃ بحفص خڀٹ١دء ٬ځ خدزن خبؼعميه.

ڀ –لب خن –وخعىخڂ ي خځمص ٬ځ و٥دٶ بؿوي ب ڄاخ ٬ځ خبؼي خڀ بيٽه ؤن ظر بڀ ود ب لد ٠ خڀدن، وڄاخ ٬ځ خز٭دي خڀٽدؼص خڀب بيٽه ؤن ظځمٷ زدڀ٭ر

خڀدني بخ ؤ ڄٹدظځىي ٬ځ ڄىخځص خبؼٹدوڄص وب عځمىخ.

Page 232: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

232

ون خڀ٭دب خڀٱبي ن ڄ٭ني ي خڀٹ١ص، وببمد ٭ىـ ٴٹـ٣ ؤن ٵص ٹهڃ زىظن ڄعمخ ب خڀٽبيځن، وؤن ي خڀى٬ن ي وځ

ب ود عمٽمىن ب خڀوڄد، ون خڀ٭دب خبؼځڃ ب لدڀص دذ ٬ه خڀى٬ )بن ب ٽه ب لدڀص خلع١د(، ٴةن خڀع٭ خڀ٭ـٽ خڀو ب بؾدپ خځمص خض خڀڄد خڀدڄٿ ٽىن ڀ ؤو٥ خؼد

وص.ب خبغذ خڀدبهر ؤ وى ؤن خڀٹٳ خڀ٭ىخج زدڀٹخجٳ خڀعٹځص ب ل خظ ټدن ڀ وعدجؿ ڄو٬ص ٬ځ خبؼون ب ـونى، ٴٱـدخض ـىڂ

وىٴمبر خبؼد٠( ظسسط ب ڄٹعٿ بطمدجص بودن، 27وخل )ى ىڂ وڄځٿ خڀٹٳ خبعىي وخبؼٴ٭ ڄعم ٬ځ ڄخ د٬دض خڀځـٿ

وخڀىهد.خعض خبؼٹدوڄص خڀدوص ټځمد ـ٭ض خڀـص خز٭د: ټځمد

خڀوص خ٬ڄص لد خڀىٵص ٠ خبؼٹدظځن، ب بؿدوڀـص ڀعمـٷ ٵىٴهڃ ز٪ خڀٽىٺ ٴمد زىهڃ؛ ڄه بمدؾ ي خبغذ خڀىٵص: ـدءض خڀځ٥دض خڀوص ز٭مٿ دني ى "ڄدڀٻ ـخڀٳ"،

ص خڀدن"، وڄى٬ىي ـٿ ؤ٬مدپ وج ڄد م زـ "بؾځ يوڀزإن ٽىن خڀج خڀدني خڀ ـع٭ى وـد ز٭ـ ؤـن

ىد ـىص 4ڄهوٲ خڀج خبغدب خبؼىعىر، ـء زدڀـٿ ب ڀ٭ځه ب ڄىٽى ؤن ىدٺ ؤز٭ص آٲ ڄٹدظٿ ڄه خبؼعمـيه 2000

Page 233: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

233

ٹىيڃ س٭ص و٬ون ٠دز٥د سىن ب ظځڃ ؤوٵهڃ وؤځمعهڃ خڀوص بخ ٠مىط ڄعهڃ خڀىص.بب خڀځ٥دض

ڀى ټدن خ خبػبر ممد وعهط خبؼٹدوڄص خڀدوص، ٴـدڀٸڃ خڀعٹ ڀځف خڀو ل خبؼٹدوڄص ب ؼؼـص بب ؤز٭ـص آٲ ڄعمي ٴٹ٣، وؤ ٬ځ بد٬ص خ خڀٸڃ ب ټٿ ظبودظ خڀبظـص،

ڄـه خڀسخـص وخلمحځځىن خڀدىن ڄټىن ؤن خبع ټدن ٽذ وز ؤن عم ى و٬مئي ب خڀٽذ، ڀڀٻ ٬ىـڄد خـ٥ڂ بدٹدوڄص ٬ىش ب خسى٪ خوپ ڄه ىد خ خڀ٭دڂ وټؽ ٬ي خڀٹعځ وخي خڀو ٬ڃ خبؼعمغ خڀبظ ب ڄىٽى زإن ؤ٬خيخ ټسنش ڄه خبؼٹدظځن خڀدون بىعٸىن خبغد خڀو ب خبؼى٥ٹص خبعىىزـص ڀځمٹىخ زدبؼٹدوڄص ب ـونى، وو ؤو ؤ٬ځه ڄى ؤسى٪ وخلـ ؤن

ـونى ڄ٥ىٸص ڄه ټٿ ودلص وؤو لد بؿٽڃ بيٽه خوعخٸ!.بمىؾ آو ڄه ي خبغذ خڀىٵص: ب٬ن ڄىٽى ٸسٿ خٸعمدڂ ـونى ڄسدش ٬ه ظإڀٳ ٸىش ڄه خڀدون، ٸدڀط بن ٬ـيڃ

ڀٹىخض خبؼځمص خڀٵخڀـص ڀٽـ ؤڀٳ وبطمدجص ى، يزعهڃ خعٹڄىد ب ٬مځص خٸعمدڂ، ؤڄد ٸدج ي خڀىلش ٴهـى ـدني ؤوـ زىظن ڄه خڀفه خبظ "زن ـىعد ڄنوٲ" وٸٿ بو ټدن ٬مش بعونى ب وٸط ڄه خوٸدض، وؤو ټدن ٹ١ ڄش ٬ٹىزـص

٬ځ ـبيص ور وخلعدپ وڀٽه زىظن ؤ ؤڄخ زدڀ٭ٵى ٬ى.

Page 234: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

234

ب و٩ خبؼىخ٤ه خڀو هڃ ؤن ع٭ن ـ بدفڄن نهڃ ٹدظځىن بؾڄىن ڄؽځهڃ، ٴهي ىش خڀدني خبؼٹسىڀص ب خ٬ـڂ خڀو، خبؼهڃ ؤن ىدٺ دوىن بودزىن ب ـٵىٲ خڀٹـىخض خڀوص ٠ خدذ خڄ. ڀٽه ز٭ ؤن خلعڂ خڀٹعدپ خزـط

ونى ٴځڃ ٭ ؤل م٫ ؤوسدد.٬دزص "ـىعد ڄنوٲ" ب ـص ڄىٽى ب ظ٭ ظٹى٫ ؤلخ زإن وـد وؤڃ ڄه ڀٻ ؤن ٴبردذ ب خڀدن ٴحص ڄعميش بؿويش خڀ٭ي ڄـه خـدزن، وؤن خڀ٭ر خڀدني اهد وٹٳ بب ـدوسهد ب بضځعهد خڀعمص ٠

ه لذ بزـديش خدزن، ٴٹ ؤسك وخ٠مد ڀځفم٫ ؤن ود ظ ٬ځ خڀ٭ر خڀدني ټځ وظڄ زيي وبرٶ ؤ٠.

ڂ بظ٭ىد ٬ـه 2000ب نهدص خسى٪ خوپ ڄه ه ىد ىص ٸعدپ ٬ىٳ وڄٹدوڄص ٠دص ظإو بؾخد ب خبؼى٥ٹص خبعىىزص وـدؾ ـونى، و ڄى٥ٹص ټدوط خڀٹىخض خڀوص ٸ ؤ٬ځىط ٸسٿ ؤ٬ـدي

خبؼي ؤنهد خعىڀط ٬ځهد وؤلٽمط لدد بعونى. ـ ي ـ: وـدن ـىض ب ي خبؼى٥ٹص خبعسځص ظٹ٫ ؤز٫ ٸ

ووخىي وٴىى وظٽ، و ڄىخٸ٫ زدڀٱص خبنـص ڀ١ـمدن خظدپ خده بددي خڄخيخض ودؾ ـونى.

٬ٴىد وبر خع٭ديتهد ڀځٹىخض خڀدن ٬ه ٤ٷ ظك ڀځج ؤن ڄهوٲ ب خ٥٠ض خڀٹىخض خڀوص ڀ٬عـخٲ زـڀٻ،

Page 235: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

235

بعل خڀو، وڀٽىهد ټدڀ٭ـديش ټمد خ٬عٴط بخدج ڄه خڀٹعځ وخٸځځط ڄه ي خبػدج، وق خبؼعمغ خڀبظـ زدـڃ خڀٹـىخض خبؼځمص ؤن خبؼٹدظځن خڀدون ٸ بسٽىىخ ڄه خوعخٶ خڀ٥ىٶ خبعىىبي

–لـر وـٵ ـى –بغد ـىنى وؤن خبؼٹدوڄص خڀدوص ځن ٠دص، وڀٽى ز ؤن ١ٳ بب ڀٻ ٴص، ٴٹ ٬ڃ ؤن خبؼٹـدظ

عىڄىن يو٬د زص ڄه خبؼون خڀدون، وى ټڂ ب٬ڄ ڂ ڀعى ىش خبؼٹدوڄص خڀدوص؛ يخء ٸن ڄدخپ ٽٳ ٬ـه

وٵ ب ٸځر خڀځ٥ص خڀوص.

ڀٹ زؤض ب ټعدزص خ خڀٵٿ ب آو ه زدڀٵص خڀؽدوـص ، وٸن ـ وؤڀٵص ود بكه ب خڀٵص خڀؽدڀؽص: ه ـ و٬دڂ ـ

ـش وؤدء ټؽنش ظٱض ب خ خڀ٭دب، ب خڀ٭ٹځـص خڄبردڀـص خڀوص ب ظعٱن ڄى خڀٹ بٵدن خڀر بب خڀٹ زىظن .. ٬ځ خٸٿ ب ڄإڀعن: ٸه خڀٹىٸد وٸم٫ خڂ ٴ، وڀٽه ب ـىفك

ىفك ٸڂ ڄه خڀـ خڀٹدش، و يىدىخض خبردي خڀىٴب ٴهٿ "ټ. ـ. بي"!؟.

إي٪ خـدزص ٬ځ خ خڀاخپ ڀعٵـك ٬ىـ خلـخغ ب خڀىىخض خڀٹديڄص ..

Page 236: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

236

ؤټعر ي خڀ٥ى وؤود ؤد خن ٬ځـ دـص خڀعځٵـد خڀبر٥دني ڀٹ٥عن ڄه ؤ خبؼ٭ټص ظځى ټٿ ث ب لمحدض ود٤ٵص:

خلعـهڃ بؾد دني ڄ٫ بؾمى٬ص ٱنش ڄه ڄج ب ٴعشبهر ٬ځ اخپ ڀمٵ: ٿ بزدٲ وؤوط ظىخـ خڀص خڀ٭ـٽص خڀوص..؟ ٴإـدذ زسد٤ص وى سعڃ: ىدٺ ڄؽٿ ـدني ٸـن

"ي يأد إنيب حبيهب طيف مزه ث".ٹىپ: ؤڄد خڀځٹ٥ص خڀؽدوص ٴه بعى و ٸ ـبود ٬ځ ٴخ ب

خبؼٹدظځن خڀدون ٬ىـڄد خبؼعٵ، إڀ خڀمٵ ڄدخ ؤط ب : "إنهى يجذو يهبرح فبئمخ في انمزنبل ولا خعسٽط ڄ٭هڃ..؟ ٴإـدذ

(.2000ىد 6)ڄدء يدك لأحذ إلا أ يغجطهى ويحززيهى" ( ؤ٫ خ خبػبر ڄه وٵ خڀٹىدش:2000ىد 7ب خڀىڂ خڀعدب )

ذ ب "بٸدڀص خؼىن ڄه خبعىخض خڀو خبؼحىڀن ٬ه ٸديش خبغ خڀدن".

ٴهٿ بؽخ خبػبر ڄه يڀص ڄ٭ىص ٬ځ ظ٥ىخض ي خبغذ؟ىٲ ظٽٳ خدڂ خڀٹديڄص ٬ه لٹٹص ڄـد بوـغ خن ب

خڀدن.

Page 237: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

237

الفصل السابع

ستـــــــانكبأوز

Page 238: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

238

Page 239: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

239

ب آد خڀى٥ )ظټعدن خڀٱزص( ط بصهىدض ڄـځمص خڀىٴب ٸخزص س٭ن ٬دڄد لب خنهـد ـخ ٨ځط ـءخ ڄه خبردي

ڂ، ووـط ڄه ٬ڀعهد ظىخــ 1991خبردي ٴدعٹځط بص٭د ىص ٬هخ ـخ ڄه خبغص زدلؽص ٬ه ىعهد خبغٹٹص وظ٭ ٬ٸدتهد ڄ٫

خڀ٭دب خبػدـ.ــي خبعمهىــدض ــ: ؤوزٽــعدن، وټدخوــعدن،

عدن، ټدوط ـي وظټمىعدن، و٤دـٽعدن، وؤزفدن وټنخبعمهىدض ڄه ؤڃ ڄدي خڀٹىي خڀسـص وخبؼديـص ب خبرـدي

% ڄه ؼوخظ خڀ٥س٭ص ڄعمځص ٬ځ 50خڀىٴب، ٴه برعى ٬ځ خڀسعوپ وخڀٱد خڀ٥س٭ وخڀىخوىڂ وخڀر وخڀٵ١ص .. ود وخل ڄه ؤټبر ڄخټ ىد٬ص خڀ٥دجخض )ب ؤوزٽعدن( ووخل ڄـه ؤټـبر

دودض خڀىىوص )ب ټدخوعدن(، وؤټبر ڄى٥ٹص ڀخ٬ص خڀٹ٥ه )ب خڀع ؤوزٽعدن(.

ڄځىن ومص دڀسعهڃ 64بؾمى٪ ٽدن ي خبعمهىدض سځٯ خڀ٭٩م ڄځمىن، وڀٽه ڀ اء ڃ ټٿ خبؼـځمن ب خبرـدي خڀىٴب، ٴ خپ ب ود وٵهد ڄځمىن سځٯ ٬يڃ لـر

٬ه ڄځىود ٭ىن ب ولخض دص ڄعمش، خڀعٹخض خبؼ٭ځىص ٬ٴىد ڄىهڃ خڀدن وخڀععد وخڀسدٽى، ټمد ىــ ڄـځمىن ب

Page 240: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

241

% ڄه ـٽدن خبرـدي 24ـىـد وؤوټخود، وٽٿ خبؼځمىن % ڄه ٸىخظ خبؼځمص.40خڀىٴب، وبيؽٿ ـىىيڃ ب خبع خبض

لوي ڄعټص ظٹ٫ ؤوزٽعدن ب ٸځر ي خبعمهىدض وبؽد ڄ٭هد بص٭د ٴمد ٬خ ؤزفدن، و وبن ب ظٽه ؤټبرد ڄدلص ب ؤنهد ؤټبرد ڄه خڀىدلص خڀٽدوص، وظ٭عبر ٬دمعهد ٤ٹى ؤټبر خبؼن

وؤهد ب آد خڀى٥ ټځهد.

٬ىڄد خبذهىد بب خبردي خڀـىٴب و٥ځـر خبع زدڀټ ؤوىدخبػمىدض ڄه خڀٹن خڀ٭ه ب وٽه خٸع وٴعمىد ڀ خزىخذ ب

و٭ٲ ٬ه خبؼځمن ٴ حد ټ ٴٹ ټدن خعمدڄىد ڄټخ ٬ځـ خڀ٬ڃ خڀد وخٸعدي خڀ ڄىم ڀىد وټىد ب لدـص بڀ ڀسىدء خڀ خڀ٭دب وڄىخـهص خع٭مد خڀٱبي ، و ك ؤن وعفدٿ ـخ

بسدڄـد خو٠ـد٪ ؤو بقمي. وڀٽه خبردي خڀىٴب لفر ٬ىـد خبؼإدوص ڀځمځمن ٴ، وټٿ ڄد ٬ٴ خڀىد ب ڀٻ خڀىٸط خض ڄه خبؼ٭ځىڄدض ظ٭٥ ىش ڄ١حص لىخپ خبؼځمن ىـدٺ ، ټمـد دود ؤ٤خٴد ڄه خڀٵىىن خڀ٭سص ڄه خڀٸ وخبؼىٹ ٬ځ ڄق ـدڄ٭ص خڀٹدش وڄق خوزخ ٸسٿ ؤن بوعٶ. وڄد يخڄط خڀـ٭ىذ

ٴز ؤنهد ٭ش. بدد ټدن خ ى خو٥سد٪ خڀ ؤ ڀىد ؤن ظٸوعىځ ب خڀ٭دب خڀ٭بي لىخٺ، وـى ڄـد وؾ ڀـ خڀٽعـدذ

Page 241: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

241

خبؼدټىن ٬ىود، ٴٹ ٸدڀىخ ڀىد بن لدپ خبؼځمن ىدٺ ٬ځ ون ڄد خڂ ، وبنهڃ ڄعٹڄىن ب خڀىد٬ص وخڀخ٬ص وخڀ٭ځـڃ، و٬ځـ ؤـىؤ

ڄه لدپ خبؼځمن ب خڀمه وند ڄه خڀسي خڀب خڀٵو ڃ ؤٴ١ٿټدوط ظق برط لٽدڂ ڄعىځٵن ڄه خڀٹون خڀى٥، وزخ ڀىـد ب ڀٻ خڀىٸط ؤن ڄى٥ٷ خڄى سو ڄعٵٹد ڄ٫ خبعء ڄه خڀىخٸ٫ خبؼمىق

ڀىد زد٤٪ ٬ځ..!ز٥س٭ص خبغدپ ټدوط ىدٺ ي٬دص ؤڄٽص ڄ١ديش ٬ه خبؼـځمن

د خعمدڄد نهد آظص ڄه ڄـدي ب خبردي خ ڀىٴب، وڀٽىىد ب و٭بڄبردڀص ڄ٭ديص، ب ڀٻ خڀىٸط ټدوط ؤڄٽد وټٿ ڄـد بسؽځـ ب

خبغ١.ٴځمد ظٵٽٻ خبردي خڀىٴب خپ خبعخ خڀـ ټـدن بىٵـ خبغٹدجٷ ٬ه خ خڀ٭دب خهىپ، ٬دب خبؼځمن وخـڂ ب ـي

ص، لب ټدوط خبغذ خڀوص ب خڀدن خڀـب خڄبرخ٤ىص خڀىخ٭ڀڀط ؤ٬مدٶ خبؼځمن ب ټٿ ڄٽدن، وڀٽه ٬ځ ڄعىي خڀ٭د٤ٵـص

ټٿ خ بب لٵ خڀسدلؽن وخڀخن خڀ٭ـذ بب وخڀ٭ى، وب اي خظدي خٴدٶ خهىڀص ڀڂ وخبؼځمن ب خ خڀ٭دب خڀس٭.

آد خڀى٥ ٬ـخض ب وٵ خڀىٸط خنهدپ ٬ځ بصهىدض خڀخن وخڀسدلؽن ڄه خڀوپ خڀٱزص و٨هض ٬خض خڀخـدض خبؽدڄص خڀب ٸدڂ د خٴخي وخبؽحدض خبؼىعځٵص، وظس٫ ڀٻ ظٴٷ ــدپ

Page 242: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

242

خ٬مدپ زإڄىخبؽڃ وڄو٬دتهڃ خعؽمدص. وظع٭ـ ؤوزٽـعدن ؤن ؤټؽ ڄه ند بؽي خبؽفمص خڀٱزص خڀٽؽٵص، و ٨ـدش زـ

وځعٵط بڀهد ووىڀهد ٬ىدص ودص ڀىٵهڃ لٹٹص ڄـد ـو ب ـي خبؼى٥ٹص، وٸ سٹعىد بڀهد بخجٿ زىد٢ ٸى ظ٭ زـ وـىيـد

ووٵىد ىدٺ. ي خبؽفمص خبعش ظس ب ظدبىىد خبؽفمص خع٭مدص خڀـب ـدءض ب ؤ٬ٹدذ خڀٽىٲ خبعٱخٴص وخڀىىپ بب ظىخزـٿ خڀـٶ

٬ه ٤ٷ ؤ خڀـدء خڀدب وڄد ظس٫ ڀٻ ڄه برىپ ڀځعفدش وس خڀ٭دبؼص ٬ه ٤ٹهد خڀعٹځ ٬بر ڄ وخڀسي خڀ٭زص ٴإسط زدڀٵٹ وخڀ١٭ٳ خڀ ټدن ڄٹڄص ڀع٭مد خڀٱبي و٪ خڀوڀص خڀهىيص ب ٴځ٥ن. ي ظخ٬دض ٨هض ب ٸځر خڀ٭دب خڀ٭بي وعفص ڀٽ

ب وٸط ڄسٽ.ـىدق خڄص خڀٸخڀٱذ خن )وبخجٿ ب ټدز( ب ـسدٶ ـ ڀع٥ىـٷ خڀ٭ىذ خبؼځمص ب بصهىدض آد خڀى٥ وبز٭ديد ٬ـه بٸدڄـص ٬ٸدض ڄ٫ خڀوپ خبؼځمص، وڄىٸٳ خڀىدض خبؼعمش ڄه ڄـو٪ و٣ ؤودزر زعوپ بح ٸوه وبخد ٬ځ ؤ بي ب ؤخ٠ بخن

خڀىخ٠مص ٬ځ خ خبذدي.ڄا ڀ يڀع ڀڀٻ ٴةن خعمدڂ بد٭ٴص ي خڀسي وڄد به ٴهد خن ڀـ ڄه ٸسٿ خڀعٲ خڀ٭ٹځ ؤو خڀعفمٿ وببمد ى وخـر ٵ٠ـ خبؼـن

Page 243: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

243

خبؼعٺ بؽي خڄص، لب وٵدـإ زعخ٬دض ب وـ٥ىد وـ ټٳ زؤض و ؤه ظٹٲ زىد.

و عطر الماض:

ٸځ ب ظده ؤوزٽعدن ڀىـود ؤوىد وع٭ ټدض ڀى ظإڄځىدظده بؾ ٬ ٬ځ ؤوٵىد ٬مٷ خؼ ب ؼٹدٴعىد ، ٴـإ ـي خڀسي ظ١ڃ ؼغ ڄن ٬ٹص بظدجهد ون دل ب ظخغ خڂ خبغ١د وب ؤيزىد خڀ٭بي، ؤض ٸځىزىد زو٬ص بصدبؽد، وض ٬ٹىڀىد

بؾدض خڀ٭ځڃ وخڀٵٽ وخڀ٥ر وخڀٵځٻ وخڀٵځٵص، زوخج٫ ڄد ؤبشض ب وٽٵ ؤنهد ٸڄط ڀىد خزه ىد خڀ٥سر خڀٵځىٲ وخڄدڂ خڀسىـد

دلر خبعدڄ٫ خڀمك.وڄه ڄىد ب م٫ ٬ه بظٸى وبخدي و٤ٹى، ي خبظـدء خڀوڄدوص خڀب وځسط ڀر ټسد خڀ٭خء ب ؤووزـد ٴعٱىـىخ ـد

بؼس٬ص وب ڄىٹدڃ، ټعر ٬ىـهد خڀـد٬ ووځود ب ټعدزدتهڃ خخبؼدني ـىظ وخڀٵو ڄدڀى وخبقځ ټع وخڀزځىڄد خڀد٬ ٴځٽ ووځد دوپ ب ڄىٹدي خڀخج٭ص، وٸدپ ٬ىهد خڀلدڀص خڀو

وخووزىن: "بنهد ـىص بحٷ"...!

Page 244: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

244

سمرقز:

ٱـزن، ټدوط بظٸى زدڀخض ڄهىي ؤٴحش اء خبؼسـ٬ن خڀ وڀٽىهڃ ب ٽىوىخ ى٩ون بڀهد زة٬فدذ ټمد ټـدوىخ ى٩ـون بب خڀ٭ىخڃ خڄص خوي ڄؽٿ خڀٹدش ويڄٷ وخـ٥ىسىپ خڀـب ټدوط ظعإڀٷ ب ڄى٥ٹص خڀسم خبؼعى٣، ٴمد ټدوط بظٸى ظعم١ـ ب ودبؽڃ ؤ ڄىص ؤ٠ص وببمد ټدوط ظعمع٫ ٬ىڃ زم وٵ ڄه

٬دب آو.ٽه ڄٽدوص بظٸى ٬ى خبؼس٬ن خڀ٭ذ زإٸٿ ڄه ڄٽدوعـهد وب ظ

٬ى خووزن، ٴٹ ؤٴد٠ىخ ب وٳ م ٤س٭عهد وبصدپ ٸىد وڄدـد وزدظىهد وؤنهدد. ٹىپ ؤل خڀ٭خء ٬ىهد:

نهبص في أخزاى جخ وجخ انذيب سمزلذ

"نيض في الأرض يذيخ أنش ولا أيينت وٸدپ ٬ىهد آوون: وسههد "لن زه خبؼى خڀٸد" ٴٹـدپ: ،يظزشزلب ي سمزلذ"

"كأنهب انظبء نهخضزح ولصىرب انكىاكت نلإشزاق، ونهزب المجزح وطىرب انشض نلأيجبق". ،نلاعززاض

خد خٽى خټبر وور ؤل ؤزىدج ڄځٽد ٬ځهد، وٴعمهد ش خڄص، خبؼځمىن ٴإسمط ٬ځ ؤهڃ ڄټخ ڀځ٭ځىڂ وخبغ١د

ويڄد ـىٽ ودن، وؤ٬دي زىدءد ظمىڀىـٻ وـ٭ځـهد ٬دـمص

Page 245: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

245

بڄبرخ٤ىع ب ظټعدن، ٴمفسط هتهد خڃ زٱـخي وخڀٹـدش ونخ.

خعهض د ڄخ ڄؽٿ ڄص ؤوڀىـسٻ )ب خڀٹن خبػـدڄ ٬ خبؼي( وڄب "نيو" و"٤ټد" وبند ظىعمدن بب

خبؼي. وټدوط ڄـص ؤوڀىـسـٻ بمىــد خڀٹن خڀس٫ ٬بعدڄ٭دض خڀ٭ى خڀى٥ خڄص، زىمد ټدوط "٤ټد" بذم٫

زن خبعدڄ٭ص وخبؼف إنهد ب ڀٻ ټإن خ خڀٳ.ټدوط بظٸى ٬دمص خڀؽٹدٴص ظ٭ؿ زدڀ٭خء وخڀ٭ځمدء وخڀد٠ن

ـ ظمىڀىـٻ خڀه ؤ٠دٴىخ بب مد فص وهش، لٽمهد لٵؤز٭ن ىص ٴديض ب ٬هي وزني ب خڀٹن خبػدڄ ٬ خبؼي ڄخ ٴځٽد وزني )خص( ٠ىمص ڄه خڀودڂ ټدوط آڀص ڀٹـد ؤز٭دي خـخڂ خڀمدوص ٴٽدوط ٸددتهد ڄه خڀٸص ڄد ؤـٿ ٬ځمـدء

خڀ٭ خبغػ.٭دـمص وبظٸى خڀىڂ ؼدني ؤټبر ڄىص ب ؤوزٽعدن ز٭ خڀ

٤ٹى، و ڄټ ج ب خڀع٭ځـڃ وخڀـىد٬ص، ـد ڄـدو٫ خڀٽعووص ڀعى٫ ؤـخء خڀخيى، ود خبؼىى٬دض خبغص، وخڀـىز

ٴىٵدض وؤـخء خبعخخض خڀخ٬ص.

Page 246: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

246

بدار:

ؤ٤ځٷ ٬ځهد ز٭ خبؼاون خڃ: "بخدي خڀـٵص .. زـي ټعسـهڃ ٴـإ٤ىسىخ ب وـٵهد خڂ وخڀ٭ص"، وټؽ ټد ب

ووٳ ونختهد ودء و١تهد. ٸدپ ٬ىهد دٸىض: "بنهد ڄىص ٸبيـص وص، ټؽنش خڀسدظن وخ٭ص خڀٵىخټ ـتهد برمٿ ڄىهد بب خ٤خٲ، و ؤله زي ڄد وخء خڀىه بخ ٬ځىض ٸهىد )ڄٽدن ڄظٵ٫( ب

و١ـتهد ٹ٫ زٺ ڄه بص٫ خڀىىخل ب ٬ځ و١ش ڄعـځص ، بخ١ش خڀمدء، ٴٽإن خڀمدء ڄٽسص و١خء ڄٽسىزص ٬ځـ زـد٢ ؤو١، ظځىق خڀٹى ٴمد زىهد ټدڀىىخو ٴهد، وؤخ٠ ٠ـد٬هڃ ڄى٭ىظص زدعىخء ټدبؼآش، وڀ بدد وخء خڀىه ووخدن زځش ؤځـهد ؤله ٸدڄد زدڀ٭مدش ٬ځ ٠د٬هڃ ڄه ؤٿ بخدي و ؤټؽ ٬ـيخ

بؼدلص".٬ځ ٸد ب خوڄه ؤزىدء بخدي خڀ٭٩دڂ خڄدڂ ٬س خلله بؿم زه ببظد٬ـٿ زـه خبؼٱنش زه زيز خبع٭ٵ خڀٵد خڀسىد دلر خبعدڄ٫ خڀمك ب خلديػ خڀىسىص، خڀ ؤ٨ه ب خوعدي ڀلديػ زخ٬ص ٴدجٹـص وبؿهد بسمد يٸٹد ودٴ ب خٸ٥د خڄص ڄىد ٤ى وخڀعٹ بدحدض خلمحؼن ڀعم٫ ڄىهڃ ون وخدتهڃ، ټدن ٩٬ڃ خڄدوـص ب بخي خبؼب.. وزپ ـهخ ودٸد ڀٽ ٿ بب ؤ٠ـس٣ ڄـد بيٽـه

Page 247: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

247

ـ. ووخٴع خبؼىص ب خڀؽؼن 194خڀىىپ بڀ. وڀ ب بخدي ٬دڂ ـ ويٴه زدڀٹذ ڄه بظٸى. 256ڄه ڄ١دن ٬دڂ

وظعه بخدي خڀىڂ زىد٬ص خڀفدي، و ڄعمٳ ڄٵعـىق ب خبؽىخء ظعإڀٷ ٴهد خبؼدـ وخڀٹى خؼص ، وڄه ؤـڃ ڄـدـد خڀعدبىص ڄف "زى ټدڀىن" بدىدظ خڀهنش خڀب سځٯ خظٵد٬هد ڄدجص وبطن ڄعخ ، وـ٫ ظدبىهد بب خڀٹن خڀؽدني ٬ خبؼي وـ

وىد" –ؾ خ٥ىخني، ؤڄد ٸ "عىخ ڄى ڄسىص ٬ځ ٽٿ زٴٽدن ٸ ؤڄن بخدي خڀ لىٴ٧ ٬ځ بب خڀىڂ بحدڀص ـش ، وڄه

زن وخج٫ خ خڀٹ خبؼ٭مدص ٸد٬ع خڀس١دء زودٴهد خلمحٵىش.

طعكز:

ؤو "ظدٽىط" ـض خبؼى٥ى٤دض خڀ٭زـص وخڀٵدـص ٬ځـ ڄىص ب آد خڀى٥ ټځـهد ټعدزعهد زٱص "ظدٽى"، و ؤټبر

وؤ٩٬ڃ ڄخټد خڀعفدص لػ ټدوط ظٹ٫ ٬ځ خڀ٥ـٷ خڀعـدبى خبؼهى "٤ٷ خبغ" وى ؤ٤ىپ ٤ٷ ڀعفدش خڀٹىخٴٿ ب خڀ٭ـدب خڀٹن ټدن سؤ ڄه خڀن وىعه ٬ځ ىخلٿ خڀسمـ خبؼعىـ٣ ،

برـځن ټدوط خڀٹىخٴٿ ظن ٴ آٲ خڄدپ ڀعىٹٿ ل خڀن وخڀونبند ڄه يٸدجٷ خبؼىى٬دض خڀىص خڀس٭ص بب خڀٶ خوـ٣

وؤووزد.

Page 248: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

248

ټدوط خبؼىص برٵهد هىپ و١ش ټؽنش خڀد وخڀسدظن وټدن ټځى ڄعخ زـ ؼؼـص 25بؽد ى ٠ىڃ ڄسني ڄه خـ سځٯ بؿ٥

٬ زدزد، ټدن خڀى بوم خبؼىص خڀٹبيص ڄه دخض خڀسو خبؼٹمن٬ځ خڀ١ٵص خڀمدڀص ڀىه دبوىن )يخد(، وټدوط ڄ٭٩ڃ ڄىـدپ ٤ٹى بر٣ د خبغخجٷ وټوڂ خڀ٭ىر، وٴهد خبؼدـ وخـىخٶ وخبؼخ زإ٬خي ټسنش، وټدن د ڄدو٫ خبغ وخڀٹ٥ـه وخبغـ وخڀسدوي. و٤ٹى ڄهىش ڄى خڀٹڂ بجىيش ىخجهد و٤ر ڄىدوهد.

خڀدٴ٭ ؤبي زٽ خڀٹٵدپ خڀد )خبؼعـىب ـىص و خپ ٸبر خڀٵٹ ـ( د ب ٤ٹى. 336

ؤسمط ٤ٹى خن ٬دمص بصهىص ؤوزٽعدن ٴإ٠دٴط بب خ ڄه ؤڃ ڄخټـ دزٷ بؾد خيدخ ـخ لػ ؤسمط ڄټ

خڀىد٬ص ټمد ؤسمط ڄه ؤڃ خبؼخټ خڀعفدص ب آد خڀى٥.

هصتا:لمحات و تارذ أزب

٬د خڀىد ب خبؼى٥ٹص خڀب ٥ځٷ ٬ځهد خڀىڂ ؤوزٽـعدن ڄىـ آٲ خڀىن، ټدوط ـءخ ڄه بڄبرخ٤ىص خڀٵـ لـب خـد خٽى خټبر وؤٸدڂ د بفځٽص بٹص ب خڀٹن خڀخز٫ ٸسٿ خبؼـي، وڄى ڀٻ خڀعده ظ٭د٨مط خبنص خڀعفدص بؽي خبؼى٥ٹص و٩خ بؼـو

Page 249: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

249

خبغ" د وى ټمد ؤود ؤٸڂ وؤ٤ىپ ٤ـٷ بذـد ب "٤ٷ خڀ٭دب.

وب خڀٹن خڀدي خبؼي زؤض ٸسدجٿ ظټص ظعـٴٷ ٬ځـ خبؼى٥ٹص، وب خڀٹن خڀدز٫ خبؼي وځهد خڀٵعك خڄ ٴدوع د خڂ، وخد خبؼٱىپ زٹديش ـىٽودن ب ڄعهٿ خڀٹن خڀؽدڀـػ

٬ خبؼي.ڄد "خوزٻ" خڀه ظىر بب خبظهڃ ؤوزٽعدن ٴهڃ ٸسدجـٿ ؤ

ظټص ض خبؼى٥ٹص ب خڀٹن خڀدي ٬ خبؼي، وؤٸـدڄىخ ـد ولخض دص زدڃ ودودض و٨ځط ٬ځ خ خبغدپ ظ٥١ذ زـن ؤ خبػدودض خبؼعمدزن لب خد خڀو ب خڀٹن خڀعد٫ ٬ـ

ط خخ٠ خوـي ڀځعس٭ـص ٴدعىڀىخ ٬ځ ز٭ ؤخ٠هد وو١٭خڀوص لب وسط خڀؽىش خڀسځٵص )خڀـى٬ص( ب وـد ـىص

وخعىب خڀى٬ىن ٬ځـ خبغٽـڃ ب وـد وبرىڀـط 1917ڂ بب بصهىص ڄـه بصهىـدض خبرـدي 1924ؤوزٽعدن ىص

خڀىٴب.

ؤلؼط خبغٽىڄص خڀىٴعص ټؽنخ ڄه خڀعٱنخض ب ؤوزٽـعدن، ط زةودء خڀ٥ٶ وخبؼخ وخبؼدټه خبغؽـص وظىـ٭ط ب ٴدعم

خڀىد٬ص ، وبرىڀط ڄځٽص خخ٠ خڀخ٬ص بب خڀوڀص ٴمد ٬ـٲ

Page 250: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

251

زدڃ خبؼخ٪ خبعمد٬ص، وټ خڀىٴط ٬ځ خ٬ص خڀٹ٥ه لـػ ٸ خڀٽبيځن ؤن ٽىن خبردي خڀىٴب ڄٽعٵد زخظـ ب خ٬ـص

عنخيي ڄه خبػدؾ ، ٴٽدوط و٭مص ټبري خڀٹ٥ه بحػ بوعدؾ بب خ٬ځ خبردي خڀىٴب، وټدؼص زحص ټبري ٬ځ ؤوزٽـعدن ٴٹـ خعځڄط خ٬ص خڀٹ٥ه خڀٽؽٵص ټمدض دجځص ڄه خبؼدي وټمدض دجځص ڄه خڀمدي خڀٽمدو، ٴعمىڀط ڄدي خنهد خڀؽؼص خڀب ټدوط ظر

ط ڄځىلعـ وظځىؼـط ب بح آخپ ڀ خڀٹ٥ه، ٴفٵط ڄد و٬ځزدڀمدي ټمد ظځىؼط ڄدي خڀذ وٸ١ ٬ځ خلدء خبؼدجص وخبظدٺ ب بح آخپ وخوعض ؤڄخ خڀ٤دن زن ٽدن خبؼى٥ٹص، وي ڄه ؤ٬ى خبؼٽض خڀب ظىخـ ؤوزٽعدن خڀىڂ و بردوپ ڄ٭دبععهد

بدد٬ش خڄڃ خبؼعمش.

ٹص ٬ځ ڄ٩ـد خبغـدش ب ٥ خبردي خڀىٴب ٥ش ڄ٥ځؤوزٽعدن وپ س٭ص ٬ٹىي ڄه خڀٹن خڀ٭ـه وټدوـط ڀـ ؤىڀىـص ببغديص ٹىڂ ٬ځ ظىٵد زةخ، ڄعىڄد ټـٿ ڄـد خع٥د٪ ڄه ودجٿ خڀٹه وخعحدپ وخڀعو٫ وخڀع٭ځڃ وخ٬ـڂ لب ٨هض ب ؤوزٽعدن ؤـدپ ظ٭ٲ حد ٬ـه يىـهد و

خوع ظىدوپ خڀٵىيټد وؤټٿ بغڃ خبػى ووځ٭ط خڀىـدء ظدبىهد، وخبغفدذ وؤځٹط خبؼخ خڀىص وؤلٸـط خبؼـدلٳ، وؤـسك

Page 251: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

251

خبؼعمٽىن زىهڃ ع٥٭ىن ؤيخء خڀش ب ب خڀ٩ڂ وىٴـد ټمـد 1991ڄه ٬ىن خبعىخ، لب خنهد خبردي خڀىٴب ىص

ـ.ټود ڄه ٸسٿ وزؤ ب ي خڀسي ٬ه

حكال ع الأرض الصها:

ظٹ٫ ؤوزٽعدن ب ٸځر بصهىدض آد خڀى٥، بوٳ د ڄه خڀٱذ وخڀمدپ بصهىص ټدوـعدن وڄـه خڀـٶ بصهىـص ټنعدن وڄه خبعىىذ خڀٸ ٤دـٽعدن وڄه خبعىىذ ؤٴٱدوعدن

وظټمىعدن.( ټځى ڄعـخ ڄز٭ـد ، 447400وظسځٯ ڄدلص ؤوزٽعدن )

ڄ٭٩ڃ ؤخ٠هد هىپ ڄىىٵ١ص ظاڀٳ ؤز٭ص ؤبطد ڄدلعهد ، وـد وخلش ڄه ؤټبر مخوخض خڀ٭دب مخء "ټڀٽىڂ"، وظظٵـ٫ ب ٸهد ٴو٪ ـسدپ "ظمدن دن" و"زدڄن" بفعش ب شمدبؽد خڀٸ،

ڄعخ ٴىٶ ـ٥ك خڀسمـ. 4643وظٿ ؤ٬ځ ٸمص د بب خظٵد٪ زٽعدن ٴٹ ٠ذ خڀڀخپ ٤ـٹى وڀط خڀپ سص ٬ه ؤو

ٴڄ ـءخ ټسنخ ڄه خبؼىص. 1966ىص خبؼىدن مخو وڀڀٻ ظعٵدوض يـدض خبغخش وپ خڀـىص ظٵدوظد ټسنخ، ب ظعخوق ڄعى٣ يـدض خبغخش خڀىڄص ب ىد زن

Page 252: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

252

يــص 32بب 26يـعن وودٸ ط يـدض، وب ىڀ زن ڄحىص.

ڀٻ ٴدڀ ٠و ڀخ٬ص خلمحدٿ ٴمـد ٬ـخ خبؼ٥ ٸځٿ وڀ خبؼىد٤ٷ خڀىخٸ٭ص ٬ځ ڄىمخض خبعسدپ خڀب ظسهد خڄ٥د.

ظر ؤټؽ ؤنهد ؤوزٽعدن ب ڄسدض يخوځص ڄؽٿ بح ؤخپ، وز٭ ي خنهد ظع ڄد ٸسـٿ ؤن ـٿ بب ؤ ڄـر،

وټبند ر ب وؤټبر ي خنهد خؼىدن بند "ؤڄىيد" و"نيخد" بح "ؤخپ"، وٸ خعهځٽط خبؼدي ٴهمد خعهټد ڄٵ٤د ڀ خ٬ص

خڀٹ٥ه خڀىٴب بفد ظسر ب ټدؼص زحص ؤود بڀهد ٴمد سٷ.ڂ ؤټؽ 1996سځٯ ٬ي ٽدن ؤوزٽعدن وٴٹد لدء ىص

ڄځـىن ـىص 26ڄځىن، وخبؼعىٸ٫ ؤن ٿ خ خڀ٭ي بب 23ڄه % 41% ڄىهڃ ب خبؼن زىمد ٭ ب خڀٹي 59 ڂ. ٭2001

%( وڃ ىمون ڄه ؤـىپ 71ؤځسهڃ ڄه خوزٻ خبؼځمن )ظټص، وظىـ ؤٸځدض ڄٱىڀص وٴدص، وټدن خڀـو ـٽځىن

% ڄه خڀٽدن، وڀٽه ظٹځ ٬يڃ ټؽنخ ز٭ـ خـعٹپ 8.3 %4.7لػ ٬دي ؤټؽ ڄه وٵهڃ بب ود، وبيؽـٿ خڀ٥دــٻ

%، وب ؤوزٽعدن ڄؿ دجٿ ڄه خٸځدض خڀ٭ٸص 4.1وخڀٽدخٺ ـدءوخ ڄه ؤٸ خڀٶ وؤٸ خڀٱذ، ٸ ٭فر خودن ټـٳ بص٭هڃ و٤ه وخل!، وخبغٹٹص ؤن خ خبػځ٣ خڀ٭فر ټدن وعفـص

Page 253: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

253

ڀدص خبردي خڀىٴب ب ٬ه عدڀن خڀ ټدن ع٬ر بدـدج خ٭ص، ٴٹ ټدن ىٹٿ ڄحدض خڀـىٲ زـن خڀس ب بڄبرخ٤ىع خڀى

٬ص و٠مدد ڄه ڄىخ٤ىهڃ خځص بب ڄىد٤ٷ ؤوـي ـسدذ دص ، ٴهى خڀ ؤوځ ىد ڄه ٽدنهد خبؼځمن وٸٲ ـڃ ب ؤٹد٪ برد وٴ٭ٿ وٵ خڀء ب س ـش خڀٹـڂ ، وـى

ځـ خڀ ٸٲ بب ؤوزٽعدن بددجب ؤڀٳ ټى ټدوىخ ٭ىن ٬لوي ود خڀٸص وص ؤن عمىڀىخ بب ٤دزى ودڄ ڀځدزدن بخ وسط خبغذ زن خبردي خڀىٴب وزن خڀدزدن. وټدن ب وـد ٬ي ټسن ڄه خبؼدن خع١دٴعهڃ خبؼځٽص ټدظه ڄىـ ڄـدجب ـىص ڀعٹخ ب ود وخبؼد٬ش ب ظٹڄهد، ٴځمد وسط خبغذ خڀ٭دبؼص

وخبذهط خڀٹىخض خبؼدوص خڀىدص بكى ود وٹٿ عدڀن ؤبؼـدن خڀؽدوصود بب ؤوزٽعدن وىٴد ڄه ظ٭دونهڃ ڄ٫ خڀٹىخض خڀىدص خڀخلٵص. ؤڄد هىي ؤوټخود ٴٹ ؤځهڃ عدڀن بب ؤوزٽعدن ڄـ٫ ڄـدو٫ خڀ٥دجخض وىٴد ڄه ٸٳ خڀ٥دجخض خبؼدوص بؽي خبؼدو٫. و ظـخپ

ڀىڂ برعٵ٧ ي خبؼدو٫ وزدڀهىي ڄ٭هد.٤ٹى بب خ ظخپ خڀځٱص خڀوص خبؼعىڄص ڃ ٸخ خبغٽىڄص زةلپ خڀځٱص خوزٽص بؿځهد ب خبؼ٭دڄض خڀبظص، وټدوط خڀځٱص خوزٽـص ظٽعر زدبغوٲ خڀ٭زص ب خبؼد٠ وڀٽه خڀو ـنوخ خبغـوٲ

وبى٥ـ٣ خوزـٻ خن خڀ٭زص ٴدعسڀىد بحـوٴهڃ خڀـٴص،

Page 254: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

254

عىخڂ خبغوٲ خڀظىص ظنخ ڀع٭ځمهد ڄه ـدوـر خووزـن خڀٱزن ڄه ودلص وظنخ ٬ځ خڀـ٭ر خوزٽـ ظ٭ځـڃ خڀځٱـص

خبقځص.ڀٽه ي خبؼو٬دض ظعڃ خن زس٣ء وظؾ إن نـد ڄـه

ـ ڄو٬دض خڀعٱن ن خوزٻ ؤيټىخ ؤن خڀع٪ ب خڀعٱن ٬ىـنخنهڃ خڀعټمدن ٸ ؤلغ ٬ىڃ خض خـعمد٬ـص وخٸعـديص

ز٭ ظٱن –ش ، ٴٹ وـ خبؼع٭ځمىن خبؼعىىن ب ب خبؼهه ؤنهڃ ٽديون ٵهمىن بؿعىي خڀىؼدجٷ خڀبظص ب زـ٭ىزص –خڀځٱص

زدڀٱص، ووـ خڀىد خڀ٭ديىن ؤنهڃ ؤسمىخ ؤڄن زن ىڂ وڀځص.خلعدـدض ټدن خڀعمىپ خڀٵى ڄه ٤ٱدن خڀى٩ـدڂ ڃ ټٿ

و٭عدٶ ڄه فه ڄاز وخبػوؾ خبؼٵدـث بب خڀىٴب بدؽدزص ڄص خ٬دب خبغص وخڀع٭ ڀدق خوٵعدق خٸعدي وڄد ـمس ڄـه بـخءخض خوعٹدپ خڀد بب ٬ه ـ. ټٿ خ ؤيي بب خض

م٫ خڀـسدذ، ٴٹـ ٨هـ ب خـعمد٬ص زض آؼدد وخ٠مص ب بؾعىخ٪ ٤ٹى بؾمى٬دض ڄه خڀسدذ ځسـىن خبؼزـ خبعځـص وٹىيون خڀدخض خڀٵدوش، ود بڀهڃ ب خڀ٥ٷ زد٬عسدڃ ڄـه ؤزىدء خڀ٥سٹص خبعش دلسص خڀځ٥ص وخڀؽوش ، ولؼط ڄىـص ڄـه

، ٸص خڀدخض خبكض ز٭ خڀ١زدض خڄىص خبؼىـ٭ص ڀځمعس ٴهڃوؤٴدٶ خڀځى خبعي ٬ځ ؤن خڀځ٥ص ظخپ ٸس١عهد ڄه لـ،

Page 255: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

255

ٴدڀج بڂ ټبيىٲ ټدن ج خبغذ خڀى٬ ب ؤوزٽعدن وڄ٭نى خ ؤو خزه ٬ ڀځى٩دڂ خڀىٴب خڀدزٷ وٸم٫ خبعمـدن ڀ سد ٬ى، وڀٽه بوځى ڀ ب و٥س وظبودظ ؤن ٥ځـر ڄـه

ىق د ؤن ظ٭بر ٬ه ؤهد بحص ٴڀٻ "٬هـ خبؼ٭د٠ص خبؽځص خبؼم ظٽمڃ ٴ خٴىخي و ظٹٳ خٸڂ".

و٬ديش ڄد ٽىن ي خڀٵ٭ٿ ب خڀبربؼدن ٠مٽدض دڄص وز٭ـ وٽدض عخوبؽد ؤٴخي خبؼ٭د٠ص ٴمد زىهڃ ٴٹىڀىن: " ظٹٳ خٸڂ وڀٽه ظٹٳ خڀٸدذ ٴٹ٣" وظٿ ـي خـد٬دض بب ڄـدڄ٫

بيىٲ وڀٽى عٱد٠ ٬ىهد و ٭ځٷ ٬ځهد ټؽنخ ، وـي خڀج ټوٹځص وى٬ص ب ڄىخـهص خبؼ٭د٠ص خ٬عخٲ د وخڀعٱد٠ ٬ه ز٭ـ

حدتهد ڄد يخڄط ظٴ٫ ٬ٹنتهد زدڀىٹ.٬ىڄد خعٹځط ؤوزٽعدن برىپ خبغذ خڀى٬ زن ٬ـص

ـ ه و٠مدد ٴعٹم حد خبظ "لذ خڀ٭ر خڀبيٹخ٤" خڀ ؤ٬ځؤو ٤ق خىڀىـص خڀى٬ص ـدوسد. وڀٽه ڄه خڀىدلـص خڀ٭مځـص زٹط وٵ خڀىدض خڀى٬ص ب خڀ٭ه خڀىٴب خڀب تهمه ٬ځ خبغذ خبع و٬ځ خبغٽڃ ب ٬ه خعٹپ ، و ظخپ ٸىخض خڀ٤ص خڀٹم٭ص خڀٹبيص ٨دش ب ټٿ ڄٽدن، ڄ٫ ٴٶ ز٣ وـى

د٠ىن ڄظسدض ٸمعهد خڀخجص ٠حځص ڄٹدوص بدظسدض ؤنهڃ ؤسمىخ عٹوؤ٭د خڀ٭ه خڀسدج ، وڀڀٻ ځفإون بب بٹدٲ خڀدخض وٵعىن

Page 256: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

256

٬ه خبؼىدڀٵدض ڄهمد ٱض زٹ بـسد خڀدجٷ ٬ځ ظٹن ـىش ىص ڀٽ ٵځط بجځي. وڀٽه ؤٴخي ي خڀ٤ص ؤټدء وڀڀٻ

ؤزخ ڄهمد ٩٬مـط بـدڀٵدتهـد، عفىسىن بٹدٲ خڀدخض خبؼ وڀٻ برسد ؤن ٽىن ټدد ڄه ؤمدذ خڀىٵى.

الخف و صح إشلاو:

٬ىڄد مه خڀى٬ىن ٬ځ خڀځ٥ص ب زخص خڀ٭ه خڀـىٴب زؤض ؤ بضځص ب خڀعده لمحدزص خڂ وز٭ ــٿ ؤو خؼـىن

خبؼـځمن زؤض خبؼدـ بزځى ڄه خبؼـځن وب ٭ـ ب بڄٽـدن خبؼعمٽن زىهڃ ظإيص ش خبعمد٬ص ب ڄعځځن ز٭خ ٬ه ؤ٬ن ـدپ خبؼسدلػ ؤو ڄععه ب خزٿ خڀ٩ڂ. ټدن ب ؤوزٽـعدن

( ڄف ؤځٹهد خڀىٴط ولىڀىخ ز٭١هد بب ڄخ ڀى 2400)خبغدي، وڄ٫ خعٹپ خوٹ٭ط ڄىـص خبغدي خڀبظ وزٹط ٴحدض

ش ي خبؼخ ظ٥ ٬ځ خبغٽڃ وخڀعىـ ب ي خڀـسي ڄه ظڄوڀٽىهڃ وـوخ ؤوٵهڃ ب ڄىخـهص بصدن ڄع٭٥ص بب خڀ٭ـىيش بب ڄـه خبػ١ـى٪ ڀسـص يىهد وىعهد خبؼٽسىظص، وب ٽه ىدٺ زخبعمدن ٴ٭ديض خبؼدـ ظٵعك ؤزىخد ڄه ـ، ٴ٭ځ سٿ خبؼؽـدپ

ڄـفخ 240وټدن د ڄه ٸسـٿ ٴعك ب بخدي ؤز٭ىن ڄفخؤځٹهد خڀىٴط، وټدن د ڄص يىص ڀځسىدض ظىعم بب خڀٹـن

Page 257: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

257

خڀدز٫ ٬ ؤ٬ ٴعمهد وؤسمط ظم٫ آدض خڀٹآن خڀٽن عيي خد زن ـخن ي خبؼص خؼص ز٭ ؤن ٬ خبػخذ ٴهـد

س٭ن ىص.همىص برد ز٭ٹځص خڀٵٽـ ب خ خبؼىدن خبع ظخپ خڀىىسص خبؼ

خبؼدټ وٸ خ٬عديض ٬ځ ؤدڀر خڀٹم٫ وخعحدپ ڀٽٿ ٴٽـ بـدڀٳ ، ڀڀٻ ظ٭ زدبػىٲ ڄه خو٥ٶ مىش بڄص مىنهد "ؤىڀص بڄص" ٴعٹعځ٫ ؤ١٬دء ي خڀىىسص خلمح٩ى٨ص وظ٥ك د ټمد لغ ب ز٭ خبعمهىدض خدوش. وڀڀٻ ټدن خڀج بـڂ ټبيىٲ ؤټؽ لخ ٴدبز بـخءخض خلعد٤ص ٸدص ، لػ خعس٭ بص٫ خىد خبؼ٭وٴن زدعمدټهڃ زدڀه ڄه بص٫ خڀى٨ـدجٳ خڀٹديص خبؽدڄص، وه بضځص ؤڄىص ص ٬ځ ٬ي ڄه ٬ځمدء خڀه خڀه ىـهىن وٹخ ٬ځىد بب خڀعىـهدض وخـخءخض خڀ٭ځمدوص خڀبوص زن

٬س خلله ڄنخـٳ ىڄص، وڄه ؤز اء خڀ٭ځمدء خڄدڂـدپ خبغٽڂ وټـدن 1995ؤـ٥ 26خڀ خوعٵ ب ڄ٥د ٤ٹى ىڂ

ڄعىـهد بغ١ى ڄابس بڄ ٬دبؼ ب ڄىٽى.. وخڄدڂ ڄنخٳ ىص ڄڄىٸص خض ظإؼن زد ب خعم٫ خوزٽ ٹٿ ٬ه ظإؼن

ج خبعمهىص.

Page 258: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

258

الرض نريمف:

ىص "ټدڄدظص" ڄ٭ص، ڄعم زدڀ٬دڄص برط ؤ ـ٭د ٸدي ٬ځ خٸىـد٪ ،وب ب٤د ؤ ؤىڀىـص ٴهى ٸدي ٬ځ خوعٹدپ

زىـهص و٩ي خبعش، وى ؤل خڀئدء خڀٹجٿ خڀـه خـع٥د٬ىخ خلعٵد٦ بدٹد٬ڃ ب خڀځ٥ص ز٭ خعٹپ، وٸ خع٥د٪ ؤ١د ؤن

٫ ٸديش خڀٱذ زدڀؽٹص ٴ ٴهى ٬ځ ل ٸىڀ: "٠ـ خـىڀعن، ٹىخىڀص خڀى٬ص ب خڀمدپ )ٹ ڄىٽى( وخىڀص خڄص

ب خبعىىذ )ٹ بخن(".٬ىڄد ظىب خڀځ٥ص ز٭ خعٹپ ټـدن ـخپ ب ٬ٹـي خبػدڄ، وى ـٿ خٸعدي )زدڀع٭ځڃ( وڀ ئص ودص ب خـق

ڀعٹڂ خٸعدي، وى ل ٬ځ ـځر خعؽمدخض خـىسـص وخو٭مٿ ٬ځ ظف٭هد، وڀڀٻ وؼٷ ٬ٸدظ ڄ٫ ز٥دود وخڀىـدض خبؼعمش وڄ٫ خڀٵون وخبؼدن وخڀىن، وبودوپ ظٱن ٴٽـش خبردي خووبي زدڀىسص ڀم٭ص زيي خڀحص ب ڄإڀص لٹىٶ خودن

ڀد، وى يخجڃ خڀعإټ ٬ځ ـديش خـعٹخ وب خق خو٬ڂ وـىي ؤىڀص بڄص ب زيي، وخ ڄد ييي ب خبغمـض خ٬ڄص خوزٽص خبؼىـهص بب ـدپ خ٬مدپ وخبؼـدپ ب خڀـوپ خڀٱزص، ټمد ييي وي ڀځ٭ٸدض خٸعديص خبػدـص ب خڀ٭ـ

٭دبؼص خڀب بو ٬ځ ل١ىد. ڄه خبؼابسخض خٸعديص خڀ

Page 259: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

259

خڀج ټبيىٲ بودوپ ب و٥دز ؤن ٭٥ خو٥سد٪ زإن ٴ خڀج ى ظٹڂ ؤوزٽعدن وبق خٸعديد وٴٷ ئع خبػدص وخ٬عٹديي ٴمد ى ؤوٵ٫ ڀ٭س، وټؽنخ ڄد عوٿ زىٵ ىـد ب

لـب ضبؾي ظىٵ خبؼو٬دض خٸعديص ڀـدور ڀٿ خڀ٭ٹسـد ظعٹ.

وڃ ؤو زخ ب خبؼد٠ ټى٬ بـځ ڀځى٩دڂ خڀىٴب ب ؤو خن ټؽن خڀعځمك ب و٥س بب خبعمدن زإن ؤوزٽعدن ټدوط بؾي ڄع٭مش وڄخ ڀځمىخي خبػدڂ خڀڄص ڀىد٬دض خبردي خڀـىٴب

لد وؤن خڀى٩دڂ خڀى٬ خڀدزٷ ٸ بقك ب ٸم٫ خڀ٭ر خوزٽ ووؤوٸد، ټمد بقك ب ظڄن خڀؽٹدٴص وخڀٹىڄص وخڀځٱص وټٿ ث ٬ـ ب ظٹدڀود، وؤو ؤدذ خلعخڂ خڀ٭ر ڀ٭ٹظ وڀخظ ب ڄٹعٿ ، وؤو

٭ ن ؤوزٽعدن ٸ برض ؤونخ ڄه ڄىٽى.وب ؤځىز ب بؾدپ خق وخڀعٱن ن خڀج ټبيـىٲ

"بن ٴٿ خڀوپ خڀب خوٵځط ٬ه خبردي بح وظايش وب خ ٹىپ:خڀىٴب ٽمه ب ؤنهد ؤ٬ط ڂ خڀسط خڀٹن ٸسٿ ؤن ظسني بؽد زعد

آو .. وڀٽه دعىد ظعم زإوىد وځك خـدء ـي ـخخق خڀ٭دـٿ ، ٴدق زدڀڄص ټمد لغ ب وـد وب

عدي خڀىٶ .. وټځىد ٺ خبعمهىدض خوي ؤدء بب ٴٽش خٸؤبنص خٸعدي خڀىٶ، وڀٽه ټٿ ڄىد بىعد ؤور ٤ـٷ ڀىخٸ٭ـ ..

Page 260: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

261

ؤ٬ٲ ؤو ز ڄه بشه ڀق ٴٵ ٴعخض خڀعمىپ ٭ـدني خڀىـد ټؽنخ ڄه ؤوىخ٪ خبغڄدن، وڀٽه خ خبغڄدن ـك ؤن ـعم

٤ى".

ٹسـٿ اټ ؤو -ټمد ټود -ؤڄد ڄىٸٵ ڄه خڂ ٴهى "خىڀص خڄص" وق ٸدج: "بكه بكعـڂ ٬ٹـش ـ٭سىد، وخڂ ى ؤ٩٬ڃ ٬ٹش يبيٹخ٤ص ب خڀ٭دب .. ٴهى ٫١ و٤د ٬ځ ڄ٭عىٹ )!( و٭ځٷ ٬ځ خڀى٫٠ ب بخن ٴٹـىپ: "خبؼىٸـٳ ب

لػ عىڂ خڀه خ دص ڀ زدڀ١وش ـى -بخن خڀىل، وڀ خڀع٭ـر ڄځممـد ڄـه ڄڄـك خڀىم٣ خڄ

خڀىص خوزٽص".

٥ـق -وو٥دذ خڀج ټبيىٲ ٬ځ مـى ٬سدخظـ ٬ڄدض خعٵهدڂ ټسنش، ٴدڂ بخ ټدن يبيٹخ٤د ټمد وٵ ٴهى بن ڀ يىد بؾيخ، ؤ٬ني ڀ ڄٹىخ ٬ځ خبغدش خڀولص ٴمر

٭ني ؤن خڂ ڄ٭ني ؤ١ـد ن خڀبيٹخ٤ص ڄ٥ځك د وخ زحىن خبغدش خڀود وزدڀخض خڀ٭ٸدض زن خڀىد ز٭١هڃ زس٭، وزن خڀىد وزن لٽدڄهڃ، ٴهٿ خ ى ڄـد ٭ىـ و٥ـدذ خڀـج

ټبيىٲ؟ ؤڄد ؤن ٫١ ي خبؼٹڄص وعىعؿ ڄىهد ؤن خڂ ټمـد

Page 261: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

261

خڀ٭سدش ٹىپ: " ٫١ و٤د ٬ځ ڄ٭عىٹ" ٴهخ ؤڄ ن ڄٵهىڂ، وبيٽه ؤن ظاو بد٭دني ب ظعٵٷ ڄ٫ لٹٹص خڂ، ٴدڂ ڀ

، ٵ٭ٿ خڀىد ٴ ڄد دءون ټمد هىون يىد دجسد ز ؤوخڄ ؤو وىخي ز ٸ ټمد ظىل ز خڀ٭سدش خونش ب و٥دذ خڀج.

٭ر خوزٻ ٭ر ڄځڃ ل ٬ځ ٬ٹظ ڄعمٻ د ظ٭ ڀ ٤ىخپ ٬ٹىي خبغدي خڀـى٬، ڃ خڀٽسط وخڀٹه خڀ

وٸ خوس٭ؽط ز٭ خعٹپ ظٹدڀي خڀٹبيص خڀب ټدن ٩ه ؤنهد خوؼض بب خز ٴةخ زدڀ٭ر يخي خڀعٵدٴ لىبؽد ز٭ وخپ مىص ڄىٽى.

وبرط ٠ٱ٣ خبعمدن ظ٭ خڀوڀص ٴعك خبؼدـ. بد٭پ ٬ـش ـڄص، وبرـٿ خ٬ـدي ڄدـ ټٿ ىڂ، وظ٭ ٴعك خبؼخ خ

خڄص بؿٿ خ٬دي خڀىٴعص.٬ىد خلدء -ب و٩ خبؼخٸسن خڀٱزن –وٽٿ ټٿ خ

ب و٩ـڃ، ٴهـڃ ٭ځمـىن ؤن خڄ، وى ؤڄ سو بؿـنخ خبؼعده خڀٱزن ٭مځىن ڄ٫ خڀٹديخض خلمحځص ب و٠ـ٫ زـخڄؿ

٬ىهد خڀٱذ، وخلدء خڄ ڀعٽٿ ؤوزٽعدن ـش ٠ ع٭د ڄ٫ ي خڀبرخڄؿ ټمد ع٭د ڄ٫ ظىـهدض خبغٽىڄص ب برن خلخذ خڄص وخبعم٭دض خڄص خبؼوص وؤ ود٢ بڄ

ڃ ڄى خجمص خبؼ٭د٠ص ڀځى٩دڂ خڀ٭ځمدني خڀٹدجڃ. ظ فب ى طز ذ )الإشكبنيخ(؟

Page 262: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

262

ود بب خڀىخء ٸځ بب ىڂ خعٹپ ڀىـود ؤن ـ٭ر بخ ٬زؤ سمػ ٬ه ىعـ -وٸ سط ٬ځ دق خبغص -ؤوزٽعدن

عىلون ڄ٫ بـڄهڃ، -ظځٹدجد-خبؼٵٹىيش، ووـ خڀىد ؤوٵهڃ وب ٽه ب ڄٹو ؤ ٸىش ب ڀٻ خڀىٸط ؤن ظٹٳ ب ٤ٷ ـخ

٬ڂ خٸعىد٬هـد ڃ -خڀعد خبعدٲ، وڄه ب ب بذ خڀىىر خبغدټمص ڄىدد ڄه خوـد٪ خيش خڀـ٭ر ، -وڃ ظىـهدتهد خڀ٭ځمدوص

وڄه ب ؤ٬ ٴعك خبؼدـ وخبؼخ خڄص وـن ڀـٻ ڄـه بـخءخض ؤوخ ؤنهد ؤسمط ٠وص ټعدذ ٬ص خڀط ٬ىـهڃ

ز٭ خنهد خڀى٬ص وخڀى٩دڂ خڀىٴب خڀ ټدن ٹٳ وخءد.٠ص ووىد ظځـٻ خبؼ٭د٠ـص خض خڀعىــ ؤڄد ٠ذ خبؼ٭د

خڄ ڄ٫ خي٬دء خڀبيٹخ٤ص وخلعخڂ خڀؤ خو، ٴةوـ خڄعـخي ځىذ خڀٹم٫ خڀ بسط ٬ځ خڀىىر خبغدټمص ب ٨ـٿ خڀى٩ـدڂ خڀمىب خڀدزٷ، وخبغفص خڀب ٹڄىنهد يخجمد ـ خلمحدٴ٩ـص ٬ځـ

خعٹخ وخڄه خڀڄن ڀق وخڀعٹڂ. ز٭ خبعمهىدض ټدوط خبؼ٭د٠ص ڄه خڀٹىش بحـػ برـىپ ب

خڄ ٴهد بب خ٪ ڄځك زن ٴحدض ڄعٹدظځص ظط ٴهد ي٬ـدوي خق وخڀعٹڂ، وٴٹض خڀځ٥ص ٬عهد بسدڄد ٬ىـڄد ـ٭ض ز١٭ٵهد ٴدع٬ط ٸىخض ؤـىسص ڀعؽسعهد ب خبغٽڃ ڃ بخيش ـ٭سهد

Page 263: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

263

دوط زدڀٹىخض خڀوص ٠ـ ټمد لغ ب ٤دـٽعدن ٬ىڄد خع٭ خبؼ٭د٠ص.

ؤڄد ب ؤوزٽعدن ٴٹ بسٽه خڀج ټبيىٲ ڄه ظټ خڀځ٥ص ب ي، وي٬ڃ ؤـهش ؤڄى خڀص زإٴخي خڀـ "ټ ـ بي" خڀىٴعص

ڂ 1992خڀدزٹص، ٴځمد وسط خبغـذ خځـص ب ٤دـٽـعدن وو٠ـ٭ط خو٥ځٹط ؤـهش خڄه وخء خبؼ٭د٠ص خڀدص ڀعٵعهد،

خبغىخـ ٬ځ لويد ڄ٫ ٤دـٽعدن بؼى٫ ظٴٷ خڀـحن، وٸدڄـط خڀځ٥دض خوزٽص زةڀٱدء بص٫ خبؼى٩مدض خـعمد٬ـص وخڀدـص خڀ٥دـٽص ب ؤوزٽعدن وؤځٹط ـدڄ٭عهڃ ب بظٸى، وو٠ـ٭ط

ؤـهش خ٬ڂ برط خڀ٥ش خڀٽدڄځص وخبؼسدش ڀځوڀص.خذ خڀدـص بوـڂ ٸـدڂ و ٸدوىن ـ ود زدل

ؤلخذ ٬ځ ؤد يني ؤو ٸىڄ، وؤ لذ ڄ٭ـد ڀځـعى خڀ ى٭ خڀج ټبيىٲ.

وزض خو٠د٪ ب ؤوزٽعدن ديجص وڄعٹش بفد ؤظدق خڀٵص ڀس٭ خلدض خبؼدڀص وخٸعديص خڀب بذدوض د خڀسي ـڄص

خڀوزٿ خڀو خڀ زځٱط خعٹپ ٬ه خٸعدي خڀو خبؼىهد وٸمع خڀخجص ب خبغ١، وٸـ ـف٭ط ـي خـلدض خبؼعؽمه خـدور ٬ځ خڀعىـ بب ؤوزٽعدن بحمد ټسن، وخ

Page 264: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

264

ى خلمحى خد خڀ ظو ٬ځ دص خڀج ټبيىٲ، وخڀ ٭ىپ ٬ځ ب ظ٬ڃ ڄعٹسځ خڀد وخعمخي ب خڀځ٥ص.

ٹص ؤن خبعدور خٸعدي ب لدش ؤوزٽعدن خبؼعٹځص ڄه وخبغٹخبنص بدٽدن، بحػ بهر ؤن بوفس ٬ـه ود٨وـد ؤ ڄىدٸـص ڀځدص خوزٽص ڄهمد زځٱط ؤبنعهد، ٴىٲ ظعىب خڀعفزص وخڀڄه يٴ٫ خبؼمدص خڀدص بب ظمك ڄدد، وڀ٭ٿ ب لديؼص ڄـخن

خ ڀځٹديش خڀدـص ڀځسـء خڀـ٫ ب خعٹپ ب ٤ٹى ڄاٴبرخـ 16ظمك خبؼد خڀد، ٴٹ وٸ٭ط ب سدق خڀؽؼدء

ڂ ؤز٭ص خوٵفدخض ٠ىمص ض و٣ خڀ٭دمص وٸٿ ؤنهد ڄه 1999٬مٿ خبؼ٭د٠ص خڀب ب بذ وځص ؤوي ڀځع٭سن ٬ه وٵـهد زـدبغىخ

خڀځم.

الاقتصـار:

ٸعدي ب زيي ب ڄـعهٿ بػ خڀج ټبيىٲ خبؼىٸٳ خخڀىٳ خڀؽدني ڄه خڀع٭ىدض ٴٹدپ: "ڀٹ خوعهط يخـص خـدوـر و٠د٪ ؤوزٽعدن خٸعديص، وڃ خن ٭ٴىن ٸىخوىىد خبعش، و٭ٴىن زىـىي ٠مدودض دص وڄدڀص ټدٴص بؼمدص ؤوـ٥عهڃ،

ځص خڄـص ټمد ٭ځمىن ؤن ٭سىد بؿر ڀځ٭مٿ ڄع٭ځڃ ٭دني ڄه ڄٽ

Page 265: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

265

.. وڀٽه ؤڃ ث ى خعٹخ خڀد وخبؼدب، ٴمػ عىٴ خ خعٹخ بيٽه ڀـدپ خ٬مدپ ؤن سؤوخ ود٤هڃ".

وخبغٹٹص ؤن خق خبؼدب وخٸعدي خڀ ټـض ٬ځـ -خبغٽىڄص خوزٽص وپ خڀىىخض خبػم خوپ ز٭ خعٹپ

ؤؼ خنهد خٸعدي خڀىٴب وظيي ټمد ؤو ؤظدق بؽد خبػوؾ ڄهٸـ -ٸمص خڀوزٿ وخظٵد٪ خڀٵځٽ ٭د خڀځ٫ وخبؼىخي خڀٱخجص

ڄٽىهد ؤ١د ڄه برٹٷ ببقدخض خٸعديص بوٷ بؽد ؤن ظٵى د. وـخ ڄد ن بڀ "ىو ځ٥دوىٲ" وـ خڀ٭ٸـدض خٸعـديص

ىى ڀـدپ خ٬مدپ زځىن ـىص خبػدـص ب و٥دز ؤڄدڂ خبؼابس خڀڂ لػ ٸدپ: "وپ خڀىىخض خڀؽؼص خبؼد٠ص خبلٵ خڀوٿ 1995

ـ36خڀٹىڄ ب ود زىسص % وب 40زىـسص د% وب ؤوټخو%، زىمد ظن بلـدءخض خڀسىـٻ خڀـوب 43ټدخوعدن زىسص

ڂ بب 1995زدڀىسص وزٽعدن ب خڀهى خڀـعص خوب ڀـىص %.99.5ڂ زىسص 1992وـىي ديش ٬ه

ب ١ٳ: "ب خڀ٭دڂ خبؼد٠ خعىد زعو ڄه ود ڄٹـخي ـ1996ؤڀٳ ٤ه وب ىص 350 دء خب ڄـه ڂ ٽىن ٬ىود خټعٵ

ڂ ىٲ وسؤ ب ظىٷ ٴـدج زعوڀىـد ب 1997خڀ٥دٸص وب ىص خىخٶ خڀوڀص، وٸ د٬ود خټعٵدء خڀخب ب خبغسـىذ وخبؼـىخي

Page 266: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

266

خڀٱخجص ظىٴن ڄن خڀوخض ٬ديش ٽځص خٸعديود ٴإـسمط ڄ٭٩ڃ وخيخظىد ظعټ لىپ خبؼ٭خض وظٽىىڀىـد خبؼعٹسٿ خڀ٭دڀص".

خڀى ب و٥دز زدڀ٭ٸدض خبػدص زـن زـيي وزـن وؤديز٥دود وؤبؼك بب خڀديش خبؼ٥١يش ب لفڃ خڀعسديپ خڀعفد زـن

خڀسځه، وټ ؤن ؤوزٽعدن د ؤز٭ص ٬ ټص ز٥دوص.ټؽنخ ڄد عمغ خڀٹديش خوزٻ ؤن خٸعديڃ ن وٴٷ و٣٥

عف٫ خعؽمدخض خڀٽـبري ز -ب ب٤د خق –وڄسديت تهعڃ ڀځټدض خـىسص وخڀ٭ىدص زدبعدور خـعمد٬ ب وٵ خڀىٸط.

بط ڄسـديت -ب خ خدپ -وظىر بب خڀج ټبيىٲ :

و٫٠ خىڀىـدض ـدوسد ٴمد عٿ زدڀ٭ٸدض خٸعـديص خڀخوځص وخبػدـص.

خڀوڀص خبؼځك خټبر ڀٸعدي. خٸعديص خڀب ظ ڄٹص و ـ٭ص ٴهد.خڀٹىخون

بر خٸعدي ز ؤن ظمس دـص خـعمد٬ـص ڀعمـن ڄعىي خبؼ٭ص ڀځ٭ر.

خڀعؾ ب خوعٹدپ بب خٸعديدض خڀـىٶ ڀعفىـر خبؽـخض خٸعديص وخـعمد٬ص.

Page 267: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

267

السراع:

وظىـ ؤوـر ؤخ٠ـهد ب ؤوزٽعدن يوڀص خ٬ص ؤخبؼىد٤ٷ خبعىىزص خڀٸص ڀځسي لػ ظٱهد ؼؼص ؤنهد ټبري ـ: "ؤټى" و"ـدټدظ" و"خٴدن"، و خز٫ ؤټـبر يوڀـص ڄىعفص ڀځٹ٥ه ب خڀ٭دب وؼدنى ؤټبر ڄ ڀځٹ٥ـه ز٭ـ خڀىـدض

وخض وڄه ؤڃ خڀسي خبؼىعفـص خبؼعمش، وؤټبر ڄ ڀځٵىخټ وخبػ١ڀځ٥سدٶ، وظعمع٫ زدټعٵدء خب ب خبغسىذ وخبؼـىخي خڀٱخجـص، وؤـڃ خلمحدٿ خڀخ٬ص ز٭ خڀٹ٥ه خ وخڀس٥د٤، وبيؽٿ خوعدؾ خڀخ٬

بب –% ڄه خڀوٿ خڀٹىڄ، وڄه ؤڃ ديخض ؤوزٽـعدن 40 . خ وخڀځر وخڀىذ -ـدور خڀٹ٥ه وخڀٵىخټ وخبػ١وخض

المعار الصاعات:

ؤخ٠ ؤوزٽعدن ىص زدبؼ٭دين وڀهد ڄعٹسٿ ٬ ب خ خدپ وىد ب بوعدؾ خڀٱد وخڀسعوپ، وظ٭عبر دز٫ ؤټبر يوڀـص ب بوعدؾ خڀر وڀهد ټمدض ٠ىمص ڄه خڀٵ١ص وخڀد وخڀىمد

وخڀوٻ وخڀسظن وخڀىخوىڂ.ؤوزٽـعدن، ٴدڀـىد٬ص خڀؽٹځـص وڀط خڀىد٬ص سص ٬ځ

ڄىـىيش ڄه ؤدڂ خبردي خڀىٴب لػ وٹٿ عدڀن ي خڀىد٬ص بب ٤ٹى وپ خبغذ خڀ٭دبؼص خڀؽدوص ټةـخء وٸدج لب ظـڄد

Page 268: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

268

خوعٹځـط -ټمد ټوـد ـدزٹد -خڀٹىدزٿ خبؼدوص، وڀىٵ خڀسر ىه ب ٤ـٹى ڄدو٫ خڀ٥دجخض، و ظخپ ىد٬ص خڀ٥دجخض خڀ

% ڄـه ـىد٬ص خض 60لب خن، وىــ ب ؤوزٽـعدن خبؼٽدوٽص وخڀىد٬دض خبؼ٭وص ب بصهىدض آد خڀى٣.

وڄه خبؼىعفدض خڀىد٬ص خوـي: خض خڀخ٬ـص وخبؼـىخي خڀٽمدجص وخبؼىى٬دض خڀٱخجص وخڀىٶ وخڀىؿ وخبؼ٭دين وخڀٵمڃ.

% ڄه ٬دجـخض زـ٫ ٸ٥ىـهد ب 35ټدوط ؤوزٽعدن ظىٵٷ خبغىپ ٬ځ خڀسعوپ، ؤڄد خن ٴه ڀط ب لدـص بب زعوپ ڄـه خبػدؾ وڄه ب ظع٫٥ ظىٴن ي خبؼسدڀٯ ڀوٵدٶ ب بؾدض ؤوي. وز٭ بودء ڄى٭هد خبع ڀعٽ خڀسعوپ خظٵ٭ط ٸتهد ب ظٵص

ڄځىن ـىـ 250ڄځىن ٤ه، وٸ ظٽځٳ خبؼى٫ 2.5خڀسعوپ بب بعڀني، بب ـدور ڄٵدتهد خڀٹبيـص ب "ٴدوـص" خڀـب ظٽځـٳ

ڄځىن ـى بعڀني. 16بلهد وب بؾدپ خڀٱد خڀ٥س٭ ظٹڄط خڀدزدن ڀعىٵ ڄـو٪ بوعـدؾ

ڄځىن يو ؤڄٽ، وڀٽه خوزـٻ ٴ١ـځىخ 120خڀٱد زعٽځٵص ڄځىن يو ٴٹ٣. 15خڀٹدڂ ز زإوٵهڃ، ٴدعوخ خبؼ٭خض وظٽځٵىخ

ظځىن ٸڂ ڄٽ٭ر، وظ٭عـبر 20وٹ خلعد٤ خڀٱد بحىخب خ ؼدڄه ؤټبر يوڀص ڄىعفص ڀځٱد ب خڀ٭دب، وڄه خبؼعىٸـ٫ ؤن ظـ٭

Page 269: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

269

ؤوزٽعدن ب ځڃ خڀعظر يـدض ؤ٬ځ ڄه ڀـٻ ب خبؼـعٹسٿ خڀٹر.

زځىن ټځى وخض ڄه خڀٽهزـدء برعـدؾ 55وظىعؿ ؤوزٽعدن زځىن ټځى وخض، وظعف لدڀد بب ظ خڀٵدج 45ٴٹ٣ بب ڄىهد

ڄه خڀٽهزدء.ڄځـىن ٤ـه ٴمـڃ ڄـه 1.5ټدوط ؤوزٽعدن ظعىي

ؤڀٳ 600بب 500ټدخوعدن وود، ؤڄد خن ٴه ظ ڄه ٤ه، ٬وش ٬ځ ؤن خڀ٥سٹص خڀ٭ځد ڀځٵمڃ برعى ٬ځ ظزص "خڀٽدوڀن"

خڀني وخڀنخڄٻ.و خبؼديش خڀب ى٫ ڄىهد ظ٥ خبغٽىڄص ٬ځ ڄ٭٩ڃ خٸعـدي ټمـد بسځـٻ ڄ٭٩ـڃ

ڂ زؤض ظـمك 1990خڀټدض وخ٬مدپ، وڀٽه خ٬عسدخ ڄه ىص زىد٢ خڀٹ٥د٪ خبػد، وظټ خعمدڂ ب ؤوخ٣ خڀع٭ىدض ٬ځـ خبػىص لػ ز٭ط ټؽش ڄه خخ٠ وخبؼدو٫ خڀٱنش ڀځٹ٥د٪

خڀټدض بب ڄځٽص خڀ٭دڄځن ٴهد، و خبػد، وبرىڀط ؤهڃ ز٭ ظخپ خبػىص ظن وٴٷ و٥٥هد بخ٥ىخض ؼدزعص.

البك التىن:

ڄځىن يو بؼد٬تهد ب 560ڄىك خڀسىٻ خڀوب ؤوزٽعدن خڀعمىٿ بب خٸعدي خڀىٶ. وخع٥د٬ط خبغٽىڄص ب بلهد خبؼدب

Page 270: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

271

خوزٽص لـػ ؤن ظٿ بب وى٪ ڄه خعٹخ ب ٭ خڀ٭مځصظىـ ىي ٴوٶ ٤ٵٵص زن خڀ٭ خڀبظ و٭ خڀـىٶ خبغـش. ووإض ب ؤوزٽعدن ٬ي ڄه خڀسىىٺ خبعـش، وهـعڃ وـ خڀ٭ٸدض خٸعديص خبػدـص زدزع٭دغ خڀسدذ بب ىخ وخڀـوپ

خڀٱزص ڀخص خ٬مدپ خڀسىٽص.وٵ خڀع١ىڃ خبؼـدب وخع٥د٪ "بخعد بضوٲ" و خبؼدڀص

%، وؤن ٹڃ ٬ٸدض ـش ڄ٫ خڀسىٻ خووبي 2ڂ بب 1995ىص وخڀسىٻ خڀوب. وب ظك بؼ خڀسىٻ خبؼټ "عڃ ؤبيـىٲ"

ڄځـد 2.3ڄځـد يو بب 1.3ؤن ؤىپ خڀسىٻ خظٵ٭ط ڄـه يو، و٭عبر خلمحدسىن خڀبر٥دوىن "بوط وىؿ" ؤن خ خڀسىـٻ

زدڀؽٹص ب خڀع٭دڄض خڀوڀص. ـوڀعف٫ خعؽمدخض خـىسص ٴ٭ط خڀوڀص بص٫ خڀٹىي ٬ځ ڄځٽص خـدور ڀهڃ، وڄىمط خبؼعؽمه ب٬ٵدء ٠ـسد ٬ځـ ڄو٬دض بوعدؾ خڀځ٫ خعهټص وىد خبؼو٬دض خبؼعټص

39ص ڄ٫ ؤ خبؼدپ خڀى٤ني. وو٠٭ط خبغٽىڄص ٬ځ ٸدجمص خبػىڄو٬د ڀځملځص خڀؽدوص دڄځص ڀځ٥دٸص وخڀىد٬دض خڀخ٬ص وخبػٵٵـص

وزىدء خض وخڀدلص وڄىخي خڀسىدء وخڀىد٬دض خڀٽمدجص.

Page 271: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

271

الصاح:

ٸ٥د٪ خڀدلص ڄه ؤڃ خڀٹ٥د٬دض خٸعديص خڀـب ظ٭ـني ـد خڀٵىـديٶ خڀوڀص، وڀٽىهد برعدؾ بب زىص ؤدص ظٵعٹ بڀهد خڀسي ڄؽٿ

وند، ټمد برعدؾ بب ظر ڄحدض ڄه خڀسدذ ٬ځـ خبػـڄدض خڀدلص وبـديش خڀځٱص خبقځص زٵص ودص، وخڀ٭ىدص زدبؼىخـض

وخظدض وبرؽهد.وبه لدڀد خعمدڂ بدخټ خڀدلص خڀجـص ب ٤ـٹى

ـ عك وبظٸى وبخدي ووٵد، وبرن خبػڄدض خڀمص ڀځدق، وٴ ڄٽدظر دلص ب خبػدؾ.

وظىـ ؤز٭ص آٲ ڄىٸ٫ دل ب خڀسي ڄه ؤبنهد "٤ـٷ خبغ" وى بوعدؾ بب ب٬ديش زىدء ودوص، وى بي ب ٬ـش ڄـن يخوٿ ؤوزٽعدن بخدي وبظٸى و٤ٹى وټىټدو وببهدني.

ىـص وب ٶ ؤوزٽعدن ظىـ آٲ خڄدپ خبؼز٭ص ڄه خبؼىد٤ٷ خڀٱزدڀىسدظدض وخبغىخن وخنهد وخبغخجٷ وخڀٽوڂ، ټمد ىـ بطـمدجص

ؤڀٳ ٴخن ڄه خڀٱدزدض وخلمحمدض خڀ٥س٭ص.وٸ سٷ بب بؾدپ خڀدلص ټدض ؤـىسص ټؽنش ٬ځ ؤـهد بؾمى٬ص خبؼٹدوڀن خبؽىىي، "ظدظد وه وظىو" ټمد يوٿ ب خڀځ٭سـص

وڄټ بذد ٠ـىڃ، وعٵـدو خظخٺ خڀه بيىڀىن زىدء ٴىٶ

Page 272: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

272

خبؼدڀىن ٬ځ ڄو٪ بفدؼٿ لػ خعوخ خڀٵىٶ خڀج ب ٤ٹى ڀعمؽ.

الاشتجىارات الأجب:

زؤ خعمدڂ خڀټدض خڀٱزص زدعؽمد ب ؤوزٽعدن ڄسٽـخ، وسٹط خڀټدض خڀبر٥دوص وخڄٽص ند ب خلعٽد خعىخؾ

ټص خڄٽص "وىڄىوط" خظٵدٸـص ڄـ٫ خڀر، لػ وٸ٭ط خڀخڀټص خوزٽص "ودٴىي" عىخؾ خڀر ڄىدـٵص، وظس٭عـهد

خمى٬ص خڀبر٥دوص "ڀىوو".ظعىٸ٫ "وىڄىوط" ڄٽدر ٠ىمص ڄه ڄو٬هد خڀ ظٽځـٳ

وىڄىوـط" –ڄځىن ـى بعڀني، وى ڄو٪ "خٴدن 140٣ ؤوزٽعدن، وبـ٣٥ ڀـ خڀ ٹ٫ ب مخء "ټٿ ټىڂ" زى

ؤڀٳ ؤوٸص 450ڄځىن ٤ه ڄه خبؼديش خبػدڂ وعدؾ 14ؤن ع٭دڄٿ ڄ٫ ىص. 17ر ب خڀ٭دڂ خوپ ٸدزځص ڀځديش ب خ٬ىخڂ خڀعدڀص وبؼش

ؤڄد "ڀىوو" خڀبر٥دوص ٴٹ ټض ود٤هد ب ڄىدـڃ "ؤڄدو٥دظى"

وٸـص ـىص ؤڀٳ ؤ 300زىٵ خبؼى٥ٹص خڀمخوص، وزؤض زةوعدؾ ڂ ظ وپ ؤز٭ص ؤ٬ىخڂ لٹص بب ڄ٭پ ـىى ٸـي 1997

ؤڀٳ ؤوٸص ر. وٸ وإض خڀټص خڄٽص زىٵهد ٬ه ي 450

Page 273: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

273

خبؼىدـڃ ڀىـىي ٬ىخڀٷ ټمدجص ٭ر ٴځهد ٬ه خڀـر، زىمـد ٸسځط خڀټص خڀبر٥دوص ڄعټهد ظٽىىڀىـد ڄعٹڄص ڀځع٭دڄـٿ ڄـ٫

هد ڄه ٸسٿ ب ڄىدـڃ "ؤدوب" زٱدود.ي خڀ٭ىخڀٷ خعىڄعخڀٻ خوزٽ ڄ٫ بؾمى٬ص "ڀىوو" ى ؤ١د ټص "ودٴىي" خڀب بسځٻ ٸىش ٬مٿ ٹ ٬يد زؽمدوص وؤز٭ن ؤڀٳ ٬دڄٿ، وـ ٸىش ب بمى ڄعم، وٸ خڄع ود٤هد بب بؾدض ىد٬ص ؤوي ڄؽٿ

وخڀىخوـىڂ وخڀىـؿ ىد٬ص خبظش خڀخ٬ص وخض خبؼٽدوٽص وخىخض، ب ڄدو٭هد خبؼى٬ص بدىـد٤ٷ "وـدٴى" و"خٴـدن"

و"ؤوظىىيوٺ".وؤٸدڄط خڀټص ڄود ىد٬ص ـش بد٥دختهد خبػدـص، وبؽـد

ڄخ٬هد خبػدص ڀخ٬ص خڀٵىخټ وخبػ١وخض ڀعهٺ خلمحځ.

ب وڄه خڀټدض خڀب سٹط ڀځمدټص ب خڀعىمص خڀـىد٬ص ؤوزٽعدن ټص ڄ زى خبؼدوص، وټص "يخىو" خڀٽىـص،

ؤڀٳ ؤوزٽـ ڄـه 200وظ٭عم ي خڀټص خونش ٬ځ وـىي ؤٿ ټى ـدء ڃ عدڀن بب ي خڀسي خ دص ټمـد

سٷ ؤن ؤود. و خپ ڀود ل٧ ڄ٭ځىڂ ب خڀ٭ٸـدض خٸعـديص ڄـ٫

جٿ ؤ١د ل٧ ڄ٭ځىڂ، وبودوپ خڀٱذ ڄـد٬ش ؤوزٽعدن، وخ

Page 274: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

274

ظټد خڀ٭ځمدوص ڀع٭ى خڀٱدذ خڄ ٬ه ؤوزٽعدن، وڀٽـه ظټد ڀ ڀهد ڄد ظي ؤو ڄد ظع٥٭ ىي بؾدپ خڀدلص وبدـد

ټدىىدض خڀٹمد.

وزىمد عىدٴ خبعم٫ ب خڀعهدڂ ؤټبر وـر ڄـه "خڀٽ٭ٽـص" عٵٹىن ٬ځ بز٭دي خڀـوپ خبؼـځمص خـدوش خڀٽسنش ب ؤنهڃ بص٭د ڄ

وىد زدټعدن وبخن ڄه خوعخٶ آد خڀى٥ ڄځىلن بخ٥ـ -خىڀص خڄص، ٴدبؼىدن ىدٺ ڄځٱڃ -٬ځ خبؼعىي خ٬ڄـ

ڄه خٸعخذ خڄ. و ڄه ؤٸذ خڀسي خبؼـځمص بب خبعمهىـدض -ٴسدټعدن

ڄ٭وڀص زدڀ٬دص خڀٱزص ؤو ، ب زةخٸهد -خبؼځمص ب آد خڀى٥ ب ولٿ خبغذ خځص ب ؤٴٱدوعدن، وب خڀخ٪ ڄ٫ خبؽىـ ٬ځـ ټمن وسدٶ خڀعځك خڀىىو ڄ٭هد، وڄد ظظر ٬ځـ ڀـٻ ڄـه ٠٭ٳ خٸعدي ظ٬م خڀىدض خبؼعمش زدبغد خوـن خڀـ

٭ظ ز٭ ظٵفن خڀسدټعدن ڀٹىدزځهد خڀىىوص.د ټدوط بخن ڀىد٤هد خبؼٽؽٳ وٸتهد ٬ځ خوعخٶ خبغد بد

بدد ټـدن -خڄٽ وخڄعخـهد خڀٹىڄ ڄ٫ ٭ىذ آد خڀى٥ بؽي خڀ٭ىخڄٿ ؤؼ ب ؤن ٽىن خن ل٧ ؤٴ١ٿ وىد ز٭ لځص

ب بخـدي 1993ؤټعىز ىص 21خڀج ٴىفدنى خڀب زؤض ب

Page 275: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

275

مهىدض خوـي ٴمـد ٬ـخ لػ خوعٹٿ ز٭د بب ٬ىخڃ خبع٤دـٽعدن زسر خبغذ خځص خڀخجش ٴهد، وخع٥د٬ط بـخن

زوظىټى ب خدض خڀؽٹدٴص وخڀعٹىص ڄعم ٬ځ بودء 12ظىٸ٫ ټڃ زن خو وڄه. 160و٣ ل ز٥ىپ

وظٵدو خڀج ٴىفدنى ڄ٫ "وى ځ٥دن وخزدٳ" ج ٬ځ ڄو٪ ڄو و٣ ؤودزر زعـوپ بحـ بصهىص ټدخوعدن

ٸوه ٬بر بخن، وؤ٨ه خڀج وى ځ٥دن ڄىخٴٹع خبؼسجـص ٬ځـ خبؼو٪ ڃ خعدء خڀوپ خووزص وڄٹدوڄص خڀىدض خبؼعمش بؽخ خبذدي، بحفص ؤن بخن يوڀص بدزص، وز٭ـ ؤن ؤوٵٹـط ـټدض

و٫٠ خبؼو٪ ٬ځ خڀٲ خڀسعوپ ٬ځ خڀعىٹر ڄځدخض خڀوخض و٩خ ڀعني ؤ٭د خڀسعوپ وديش خبؼ٭و ڄى ٬ه خڀ٥ځر.

ن اك فرص لمتعا الإشلاو؟

ز ؤن ظٽىن خـدزص زى٭ڃ، ٴدڄ عىٸٳ ٬ځ بخيش ؤلـ زٿ بخيش خبؼځمن، ٴةخ ظىٴض خخيش ؤڄٽه خبػـوؾ ڄـه وـڃ

وڃ خڀ٭ف ٬ه ڄىخـهص خڀعمدض خڀ٥ش خڀٱزص خڀب ظٹدوڂ وڄه خڀٱزص.

بكه ؤڄدڂ ط بصهىدض ڀ٭ىد ڄنخغ ٬مٷ خبعـو ڄـه وٸ برض ڄه خع٭مد خـىبي –خبغ١دش خڄص، و خڀىڂ

Page 276: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

276

ظع٥ځ٫ ٬ديش ٬ٸدتهد ڄ٫ خڀ٭دب خبػدـ وىـد ڄـ٫ خڀـسي -زدوعمدء خبؼعسديپ، خبؼځمص خڀب ظعٺ ڄ٫ ٭ىد ب خڀ٭ٹش وخڀ٭ى

وبخ ټدوط يوپ ؤوي ٸىص ؤټؽ ظٹڄد وود٤د ٸ سٹعىد بب ـي خڀسي وؤد٬ط ٴٽخ ود٤حد ٬ىد، ٴ٭ځىد ؤن ور بڀهڃ ب يـدڃ ووهڃ ؤوىد ٬ځ ن خڀىش خڀب ٸڄط بڀـهڃ، وؤوىـد وـر ب

سٿ.خڀع٭دون وظسديپ خبؼىدٴ٫ وڀىد زدڀٵ٭ٿ ڄد وٹڄ ب خ خڀ –بحؽط ٬ه ؤ ڄسديش ٬زص خض ٸمص ب خ خدپ ٴىـض

ڄسديش وخ٬ش ٸدڂ د ڄدجص وس٭ىن ڄه ـدپ خ٬مدپ -بغه خبغ٧ خڀ٭ذ ٸديد خڀټعى ؤبض بؿم ٬ځ ڄ زىٻ خڀعىمص خـڄ، سىخ بب خبؼى٥ٹص ب لځص خعٽدٴص، وټدن خڀـٿ بؿٹد ٬ىڄد ق

١٬دء خڀىٴىي ٤س٭ص ي خبؼهمص ٴٹدپ: خڀبر وخلعمدپ، وخڀـه "ي لځص ـهدي ظعځڂ ټؽنخ ڄه

ظ٭ىيوخ ڄىٽڃ ٬ځ ٴىديٶ )بطص بقىڂ(، بهر ؤن ىىخ خ ب خدڂ خڀٹديڄص ٴةوٽڃ ب ڄهمص ڀسىدء ـى ڄه خڀ٭ٸـدض وخڀع٭ـدون ڄـ٫

٭ىذ ڀ٭ر ؤـخيڃ يوخ ٩٬مد ب ظده خڄص خڄص".ل٩ط خڀىٴىي خڀ٭زص زعلر وخعمدڂ ڄه ؤ٬ځـ ڄـعىدض

-ب ل خظـ -ص ب خبعمهىدض خڀب ٸدڄىخ زدتهد، وخ خڀځ٥يڀٿ ٬ځ ؤڄٿ ټسن ؤن ظٵ ي خڀس٭ؽص ٬ه ظ٭دون لٹٹ ڄ٫ خڀوپ خز٭ص خڀب خود و: "ټدخوعدن وټنعدن وظټمىـعدن

Page 277: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

277

وؤزفدن"، وب ظعمٽه ڄه دش ٤دـٽعدن وؤوزٽعدن. ـي خبؼ٭وص خڀب برعدؾ بب ظىمص.خڀسي ټځهد ىص زدبؼدي

وبخ ب ظىعه خڀوپ خڄص وـدپ خ٬مدپ خبؼځمن ٴـص ڄسٽش ڀسىدء ٬ٸدض خٸعديص وبذدص ڄ٭هد ٴىٲ ظٽمـٿ خڀـوپ خڀٱزص ظ٥ىٹهد وظٱځٹهد ؤڄدڂ خبؼعؽمه خبؼځمن. ٴهي خڀسي ودحص

ـ ن وخڄـٽن وظٵعٹ بب خبػبرش وــدپ خ٬مـدپ خووزوخخجځن بؽڃ ڄدب ٸىص وڀهڃ وبرش ب خلعىخء وخڀع٥ىـٷ، وڀڀٻ ٴةن خبؼدټص خڄص خبؼسٽش ب خڀعىمص ٸ ظاي بب برٹٷ وى٪ ڄه خڀعىخن خڀ١و وى ڄـوٿ بب ظ٭مـٷ خڀعىخـٿ ب

بؾدض خض ؤز٭دي ؼٹدٴص وولص ڄعټص بهر بٵدپ ؤبنعهد.

خوط خڀىٴىي خڀ٭زص ڀځعٹڂ خٸعدي خڀ لٹٹع ـي ڂ وىد 1991خڀوپ خز٭ص ب وٸط ٸد ڄى خعٹبؽد ىص

ب بؾدض خبػىص وب٬ديش ٽځص خبؼو٬دض خٸعديص وڄ٭دبعص خڀع١ىڃ خبؼدب وظسن بؽڃ ؤن ىدٺ ود٤دض ــدش ڀځسـء ٴهـد

ض وخڀسىص خدص بػڄدض خڀسىىٺ ټدڀدلص وخبؼىخض وخظد وخ٬مدپ.

Page 278: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

278

وڄه وپ خبؼىدٸدض وخظدض خڀب ؤـخد ؤ١٬ـدء خڀس٭ؽـص وځىخ بب ٸخخض وڄٹعلدض ڄىهد:

ؤن ٭٥ زىٻ خڀعىمص خڄ ؤوڀىـص ڀځعفـدش وخڀعمىـٿ و٠مدودض ڀځمه وخبؼعؽمه وظىٿ خبؼ٭ځىڄدض بب خڀخسن ب

د، وڀعى٩ڃ وب٬خي وٴىي ڄه خبػـبرخء ب خڀعىمـص خڀخ٬ـص خعؽموخڀىد٬ص، وب خڀسىص خدص ڀٹ٥د٬ـدض ؤوـي ڄـه خڀىـد٢

خٸعدي.ټمد ب خظٵدٶ ٬ځ ؤن ظٹىڂ خبغٽىڄدض خبؼ٭ىص زةودء وټدض ڀځعىمص ب خبؼو٬دض خعؽمدص، وظى٩ڃ دخض ڀـدپ خ٬مـدپ

ي خبغٽىڄـدض زعٹـن ٸدجمـص زدبؼـو٬دض خڀ٭ذ، وؤن ظٹىڂ خعؽمدص وٴٹد وڀىدتهد خڀعىمىص .. ټڀٻ ب خظٵـدٶ ٬ځـ ؤن ىث زىٻ خڀعىمص خڄ ڄٽعسد ڄټـد ب "ؤبؼـدظ" ٬دـمص

وخڀسء ب بـخء يخص ـوي بؼو٪ وـ٣ –ټدخوعدن خبغدڀص ش عڃ بودئد ڀعٽىن ؤټمى(، وؤټمى ڄىص ـ -ـ )ؤبؼدظ

٬دمص خبؼعٹسٿ ڀٽدخوعدن وڄٹ لٽىڄعهد.ي ڄسديش وخ٬ش برعدؾ بب ڄه عدز٭هد و٬مهد، ټمد برعـدؾ بب ڄه ٵعك بؽد خڀ٥ٷ ڀعمع بب ؤوزٽعدن خڀب ظىع٩ـ ڄسـديخض

ـحص ڄه ـدپ ؤ٬مدپ ٵهمىن ټؽنخ ب خڀدص وخڀؽٹدٴص.

Page 279: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

279

لثامنالفصل ا

الشرقية تركستان

Page 280: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

281

Page 281: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

281

ظٽٿ ظټعدن خڀٸص ڄ٫ ظټعدن خڀٱزص ټعځـص ـٱخٴـص وخلش ظسؤ ڄه خڀن ٸد ، وبسع ؤٴٹد ب ٸځر آد خڀىـ٥ ؛ لػ ظٹ٫ ود وخخ٠ خڀعدز٭ص ڀود ب ٬هـهد خڀٹـ وخڀى٬ خڀىٴب ، ڀڀٻ وٸ٭ـط برـط و٤ـإش وڄىد٬ـدض وخڀني خڀځه ظد٬د ٬ځ خڄعټهد ټؽ خع٭مده خڀوڄه ڄدجب ٬دڂ ، وخ خڀخ٪ زىهمد ، و بوعٲ خع٭مد ٬ځـ

زدـڃ ٸمن: خڀٸ و٭ٲ ٤ٴهد ؤيي بب ظٹمهد و بذجعهدخـڃ وخڀٱبي خڀي ٥ځٷ ٬ځـ ظټعدن "خڀٸص" ؤو "خڀىص" ،

"خڀٱزص" ؤو "خڀوص".ظټعدن ط بب بطـ خبعء خڀٱبى خڀـى٬ىن خڀـىٴ وڀٹ ٸڃ

، وز٭ بنهد خبردي خڀىٴب بعٹځط و 1922بصهىدض ب ٬دڂ ٨هض خبعمهىدض خڄص خبؼعٹځص خڀـب ـ ؤوزٽـعدن ، وٸدخوعدن ، و ٸعدن ، و ظټمدوعدن ، و ٤دـٽعدن ، ب

، ٴٹ ٣1876، ؤڄد خبعء خڀٸ خڀي بلعځ خڀن ٬دڂ آد خڀىىٽدوؿ و ظ٭نى ٸدڂ خڀى٬ىن خڀىىن زعمع ىفدوؿ ؤو ب خڀځٱص خڀىص "خبؼع٭مش خبعش".. ٴعټ ـي خڀعـمص ن خڀن ٴمد ز٭ خي٬ط ؤن ىٽدوؿ ـء عفؤ ڄـه خخ٠ـ

ؤ ڄه ٴود.خڀىص. ټمد ٬مط ٴ ود ؤن خبعخج ـء عف

Page 282: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

282

رخه الإشلا:

ز٭ ٴعك زي ٴد ووخدن ٸدڂ خبؼځمىن ب خڀ٭ـدڂ خڀخزـ٫ وخڀع٭ن ڀځهفش زةبسدڂ ٴعك زي ڄد وخء خڀىه ب ببذ خبؼـځمىن زٹديش "ٸعسص زه ڄځڃ خڀسدځ" بكى خڀٶ لب وځىخ بب ټدـٱ

ص و ٴعمىد ب خڀ٭دڂ خڀعدب .. و ب خڀ٭ـ ٬دمص ظټعدن خڀٸخ٬عىدٶ خـڂ ، و "عىٶ بجخودن"خڀ٭سد ٸ خبػدٸدن ځ٥دن

ظس٭ ب ڀٻ ؤزىدئي وټسد ـدپ خڀوڀص ... و ڄى ڀٻ خبغن ؤسك خڂ يىد بظد ب ظټعدن ، و بسط ظبصص ڄ٭دنى خڀٹآن خڀٽن ،

ڄىص ټدٱ ولد وؤزځ ؤزىدئد زء و ب زىدء ؼبشحص ڄف بٴٽدن ڄىـهڃ خڀـ٬دش ، و خدـون ب ؛خڂ ب ولىد

ض خڀٵعىلدض خڄص ، ټمد ٨ه ڄىهڃ خڀ٭ځمدء خڀسدون خڀه ؤؼبحىؼهڃ وڄاڀٵدتهڃ خڀؽٹدٴص خڄص ب ب ٴو٪ خبؼ٭ٴص خوـدوص

ىن ڄه بـعځـٳ ؤبكـدء خڀ٭ـدب وخڀ٬ص .. و ټدن خڀ٥ذ خبؼځمخڄ إظىن بب "ټدٱ" ڀخص خڀ٭ځىڂ خڄص و خودوص و خڀ٭ځىڂ خڀ٥س٭ص ، لب ؤسمط ټدـٱ ظ٭ـٲ زدـڃ "بخـدي

خڀٱي".ڄى ڀٻ خبغن و ؤٿ ظټعدن خڀٸص ټځـهڃ ڄـځمىن ،

وزٹط ظټعدن يوڀص بڄص ڄعٹځص لىخب ٬ـش ٸـون ....

Page 283: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

283

ظٽٿ خڄعخي خڀ٥س٭ ڀڄص خـڄص ب –وظخپ –وټدوط آد .

جغزافيخ الدطمخ: ظټعدن خڀٸص ڄه خڀٶ ، ؤڄد ٬ځمىد ٴمد سٷ ؤن خڀن برزدٸ لويد ٴه ټدظ: ڄه خڀمدپ عف "ڄىٱىڀد و وـد خبرديص"، وڄه خڀٱذ "ٸدخوعدن و ٸعدن و ٤دـٽـعدن و

ؤٴٱدوعدن" ، وڄه خبعىىذ "زدټعدن و ټمن و خڀعسط". ځىني ټځىڄع ڄزـ٫ ، و ـ وظسځٯ ڄدلعهد ؤٸٿ ٸځ ڄه ڄ

زڀٻ ظٽٿ بط ڄدلص خڀن ټځهد بدد ٴهد ڄع٭مخض خڀـن خڀ٭سص ڄؽٿ خڀعسط و ڄىٱىڀد خڀخوځص ، وظسځٯ ڄدلص خڀمخء ٴهد

91ؤڀٳ ټځىڄع ڄز٫ ، و ؤڄد ڄدلص خڀٱدزدض ٴهـ 650لىخب ؤڀٳ ټځىڄع ڄز٫.

ن خڀٸص ـى "٬ـي وڄه خڀٹ١دد خبؼؽنش ڀځفپ ب ظټعد ڀـٽدنهد خڀٽدن ٴهد" ، لػ ىـ ببصد٪ ٬ځ خڀ٭ي خبغٹٹ

ٴـةن –ڂ 1990ٴ٥سٹد و خلدجدض خڀىص وټدوط ب ٬دڂ 9،23ڄځىن ومص ، ڄىهڃ 15ظ٭خي خڀٽدن خڀٽځ ٸځ ٬ه

ڄځىن ومص ڄه خٿ خڀعټ خبؼځڃ ، ب ؤن ىدٺ ـهدض ڄعٹځص ڄځىن ومص. 25ض ظ٭خي خڀٽدن ڄه خبؼځمن زـ ٸ

Page 284: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

284

وعىڂ خبؼځمىن خڀعټـعدوىن خڀځٱـدض خوـىـص و خڀٹدخوص و خڀٹص ، و بؽفدض بؿځص ظىعم بب خڀځٱص خڀعټص ،

و ؤڄد خڀځٱص خڀبظـص ز٭ـ بسٽـه وټدوط ظٽعر زدبغوٲ خڀ٭زص ، ص .خع٭مد خڀني ٴه خڀځٱص خڀى

زځځص ڄـه خبعسـدپ بزعـٶ وؤ ظټعدن خڀٸص ظعم، ټمـد ظعمـ خبعىـىبي و خڀمدب ٹهو٥هد ٴعٹڃ خڀسي بب

زځش 126ڄىص ټسنش ، 16ىـ د و بحنش ، 12زإز٭ن نهخ و ڄنهد: ؤوڄع "خڀ٭دمص" ه، و ؤټؽ ڄه ؼؼص آٲ ٸص ، و ؤ

.و ټدٱ زٵىپ ڄىدوص ؤز٭ص ڄعمش ، ٵهد ڄ٭عـپ مع٫ خڀسيوظع

، و ڀٽه ب خڀـعدء يـص ڄحىص 39 ڄعى٣ خبغخش ٴ ٬ه ظىپ خڀؽځىؾ ټؽنخ ، وظع يـص خڀبرويش ، ؤڄد خڀزـ٫ و خبػـٳ

..ٴدبؼىدن ٨د خ٬عخپ

حمبئك ربريخيخ:و ظټـعدن لٽدڂ خڀن( زٱ ڄه) Manchuٸدڂ خبؼدوى ڂ ، و خق ٠مص خ خڀٱو ؤټؽ ڄه ڄځـىن 759خڀٸص ب ٬دڂ

ومص ... وٸ هض ٴعش خڀ٥ش خڀـىص خڀـب ظځـط خڀٱـو ؼىش و٤ىص ٬ځ خع٭مد خڀـني ... وب ٬ـدڂ 42خڀ٭ٽي

Page 285: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

285

بقك خڀ٭ر خڀعټعدنى ب ٤ي خڀٱخش خڀىن و ظـٽٿ 1863 ٬دڄد. 16خڄط يوڀص و٤ىص ڄعٹځص... ي

وڀٽه بزىٲ خڀبر٥دون ڄه خڀعى٫ خڀو خڀٹي ب آد خڀى٥ ، وودص ز٭ ؤن خلعٿ خبعء خڀـمدب ڄـه ظټـعدن

لـػ يوځعـهد د ؛خلعبؽ٬ځ خڀٸص، ٴٹدڄىخ بدد٬ش خڀىن ڂ ... 1878خڀٹىخض خڀىص زٹديش خبعىخپ و ووؿ ظـدوؿ ٬ـدڂ

و٬ځ بؼ ڀٻ ؤڀٱط خڀن خبغٽڃ خڀ٭ٽي ڀعټـعدن خڀـٸص ـ وؤبغٹعهد ڄٹد٤٭ص دوٯ ٱىزدڀن و بظعـهد زدـڃ ـىٽدوؿ ؤو

Xinjing ڂ. 1884ب وىٴمبر ؤلـ عمض خڀؽىخض خڀى٤ىص ٠ خبغٽڃ خڀـنى ، و خوٸ

خبؼځمىن خڀعټعدوىن بقدلد زدخ زعٽٿ خبغٽىڄص خڀى٤ىص خوب ڂ ، وخڀؽدوـص ب ـىبعـص ٬ـدڂ 1933خڀب ټدوط ب ټدٱ ٬دڂ

بردي خڀىٴب خڀي ب ـإ ؤن ـي يوڀـص ڂ ، وڀٽه خ 1944ٸڂ خبؼد٬خض –بڄص ڄعٹځص بجىخ ڄع٭مخظ ب آد خڀى٥

ن لمحدزص خبؼځمن و بنهدء يوڀعهڃ خڀىڀش.ځخڀ٭ٽص بب ڀو ٬ىڄد ٹ٥ط لٽىڄص خڀن خڀى٤ىص "خڀٽىڄىعدوؿ" ب ؤي خڀى٬ن ز٬دڄص "ڄدو ظ ظىوؿ" ٹ٥ط ؤ١د ظټعدن ب ؤي

، و ؤڄد خڀ٭ر خڀعټـعدنى 1949خڀى٬ن خڀه يوځىد ٬دڂ

Page 286: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

286

ڄٹدوڄعـ ڄعىخـځص بب ظخپ خبؼځڃ ، ٴٹدوڂ خڀى٩دڂ خڀى٬ ، و خڀىڂ.

:حهي الصين العع

زؤ خڀىىن لٽمهڃ بدفد يڄىص ڄو٬ص ، خعهٴط ٤م خڀى٬ ٬ځ خبؼـځمن خبغديخبؼ٭دب و خبؽىص خڄص ، و ٴ

زدڀٹىش ، و ؤڀٱط خبؼځٽص خبػدص ، وىيض ؼوخض ټٿ خبؼځمن بدد خڀىدء ، وڄى٫ خبؼځمىن ڄه ب٬خي خڀ٥٭دڂ ب ڄىدبؽڃ ، ب ڀٻ لځوٴ٠ط ٬ځهڃ خبؼ٥د٬ڃ خبعمد٬ص ، وخڀعٵـٷ زـن خوخؾ ، وب

وـط خبؼـؤش مك بؽڃ زدڀځٹدء ب ز٫١ د٬دض ټٿ ؤسى٬ن ، وټد ٴٹ٣. مك بؽد زةـدش ڄه خڀ٭مٿ ڀځىيش ب ؼؼص ؤدڂ خبغدڄٿ ظىٽځهڃ زدبؼځمن وخڀع١ٷ ٬ځهڃ ب بفددض ٭دجڃ بذ خب

خڀىص ٬ځ خڀىـ خڀعدب: ڄى٫ بفدص خڀ٭دج خڀىص وڄ٭دٸسص ټٿ ڄه ٹىڂ د ٬ٹىزـدض

دڄص بدٹع١ خڀٹىخون خبعىدجص.خبؼخ ظ٭ځڃ خڀه خڄ ، وٴ ظ خبغدي بڄى٫

وخڀىىخيي وخڀعفم٭دض.

Page 287: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

287

ڄديش خبؼدلٳ و خڀٽعر خڄص ، و ٸ زځٯ ڄد بص٫ ڄىهد ؤڀٳ ټعدذ ڄ٥سى٪ وبـ٥ى٢ ، و بـسد ـدپ خڀه و خڀ٭ځمدء 730

٬ځ بڄعهدنهد وبلخٸهد ب خبؼديه خڀ٭دڄص.ص ڀڂ وٴـ٫ خڀـ٭دخض و خڀٽعر وخبؼ٥سى٬دض خبؼ٭دي

وخبؼځٹدض خڀب ظث بب خڂ وؤلٽدڄ وظ٭دڀم ، ڄؽٿ ، خڂ خـڂ ب وڄـص –وعخ٪ ؤىدء خڀ٭ذ خخڂ –٠ خڀ٭ځڃ

خع٭مد ... و ٽخ.لعٹـدڃ و ٴـ ؤ٬مـدپ خ٬عٹدپ خڀ٭ځمدء وـدپ خڀه وخ

دڃ و خڀىن ٬٫ځهڃ ، وٸعٿ ڄه ٴ خڀع٭دون ڄ شىخڀ . ببغديڃ ب

وتهفن ڄحـدض خٲ ڄـه بـسد خڀىدء ٬ځ وځ٫ خبغفدذ ،خ بب ڄن ودجص زون ٬ځڃ ؤځهه وٴ وخؾ خڀىن خڀٵعدض ٸ

وبڀٱدء خڀ٭مٿ زدلٽدڂ خڀ٬ص ب خڀـوخؾ ٬ځهڃ ]ود بظ[ .. خبؼځمن خڀسدذ وع٢ ، وظف٫وخڀ٥ٶ وخبؼىخػ ، وٴ خ

٬ځ خڀوخؾ ڄه خڀىدض ن خبؼځمدض زٱـص بزـر خڀ٭ٸـدض خص خڄص.

ؤڀٳ ڄـص 18ؤڀٳ ڄف ، وبٶ 28بٶ ؤټؽ ڄه عىڄط خبؼسدنى خڄص بدىعځٳ ؤوىخ٬هد وب ڄٹڄعـهد خيىص ، ب

Page 288: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

288

ٹ ب برىځهد ظعىدب ڄ٫ ٸڃ خڂ ، ٴ پخبؼدـ و خبؼخ ب ؤ٬مد بب لدودض وبـدن.

ڄديش ؤڄىخپ خڀىد٥ن ب خڀ٭مٿ خڄ زإي بؾدپ ټدن ، ىخء ټدن خڀع٭ځڃ ؤو خڀع ؤو خڀعإڀٳ ؤو خڀعبصص ، وڂ زـىتهڃ

..٤ٷ خڀٽىص بب خڀمخء ز٭خ ٬ه خڀىددووٵهڃ ڄه خبؼى رڀ٬ځ ٴ ؤـد خڀځ٥دض خڀىص ٬وش ٬ځ ڀٻ ٬مځط

خڀعف ٬ځ ؤٴخي خڀ٭ر ټځ ، وو٠٭ط خڀىد برط و٩دڂ خبؼخٸسص خڀس٭ ٬ځ خڀدڄص ، لب خش ؤسك ؤٴخيد عفىن ز٭١هڃ

، ؤزىدج ٴدزه ـدى ٬ځ وخڀ ، وخذ ـدى ٬ځ خو ؛ٽـٿ ز٬عٹدپ وخڀفه عز وؤسك خ ؛خڀؽٹص وخڄه خو٭ڄط لب

٥ځٹهد ؤل خڀ٭مء ٠ خزدء ، لـب ؤلفـڃ ٴي زسر بد٬ص خڀىد ٬ه بڀٹدء خڀڂ وخڀعمص وخڀعخو وخڀځٹدء ب ڄىدسدض خڀٵـق

وخلخن وخبؼىخدش.ټمد ٴ خڀى٬ىن خڀ٭ڀص ٬ځ ظټعدن خڀٸص ، لػ ڄى٫ خبؼځمىن ڄه خڀٵ بب ودؾ زيڃ ، ټمد ڄى٫ يوىپ خـدوـر

خبؼځمىن خڀه بؽڃ ؤٸدذ ودؾ ظټعدن خڀٸص بڀهد ، وب ځڃ ـ دض زدڀ٭ـو ڄه ٨ځمهڃ و٬خڃ زعهمص ؤنهڃ ـىخ وبؽڃ خظسد٤

.خبػدـ

Page 289: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

289

و٬ىڄد عڃ ب٬خڂ ؤل ڄه خڀٹديش وـدپ خڀه خڄ زعهڃ بب وهڃ ٸدڄص ڄخڃ ڄٵص ، ظځڃ خڀځ٥دض خڀى٬ص ـؽؽهڃ

ب خڀىخ٪ ظ٭ځٹهدـؽؽهڃ و ڃ، وببمد ظٹ٫٥ خڀ٬ بؽ خبعىدش وخڀٴه دذ خبؼځمن وبزىٵهڃ.

٠ـ٥هدي ، وٸ ٠دٶ خبؼځمىن ٬د ي خبؼ٩دب خڀىلص وخب ٴهر خڀعټعدوىن خٴ٭ىن ٬ه يىهڃ ولٹىٸهڃ خبؼـو٬ص ،

وب ڄىص ټدٱ ه .. ؤڀٳ 360 ؼىخض ڄععدڀص ، ٹ٣ ٴهد ـوخ ؤڀٳ 75 ولد ب خ٬عٹدپ ڄ٭ـٽ 19ب ڄـځڃ ، ل

ؤڀـٳ 200ه ه ٸد وخبؼيزځٯ ٬ي خبؼهفڀٱدپ خڀدٸص ، و ـث.

يب ثعذ يبورظ رىج:ڂ ٬1978دڂ ؿ ز٭ ؤن ڄدض ڄدوظ ظىو خڀخىصزؤض خڀٵعش خ

ظؽسط ؤٸـخڄهڃ ب ظټـعدن ب لػ بقك خڀىىن خڀى٬ىن ب خڀٹ١دء ٬ځ خڀ٬مدء خڀـى٤ىن وــدپ خڀٸص ، وڀٻ ز٭ ؤن

خڀه خلخ ، وب ظ٥سٷ دص خڀعن خيخي وخڀع٭ځم وخڀؽٹدب زإدڀر خڀس٥ وخڀعىٽٿ.

ن خڀى٬ىن بب ٥تهڃ ٬ځ ڄٹدڀـ خڄـى إوز٭ ؤن خ٤موخڀځ٥ص ب ظټعدن خڀٸص ، زؤ خبغٽڃ خڀى٬ ب ظ٥سٷ دص

Page 290: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

291

خبغديص وخع٭مدص ، وٸـ ٽىٲ ب برٹٷ ؤخٴخدذ خبؼ٬ځه ٬ىهد خلص ب وټدڀص خوسدء خڀىص خڀب ټض ؤن لٽىڄـص ؤ

خڀن خڀ٭سص ظٹىڂ لدڀد زعىٵ بـخءخض ـش ، وب٬خي زـخڄؿ ڄوص ڀعمىٿ ظټعدن خڀٸص بب ڄٹد٤٭ص ـىص ودڀـص ،

ص ڀعټعدن خڀٸص .. وڄه ؤزـ و٤م خبؼ٭دب خڀى٤ىص وخڄ ي خبؼمددض خڀٹم٭ص ڄدځ:

وعمدء خڀنى ڀ٭ر ظټعدن خبؼځڃ ، وڀـٻ بؿدزص خ أولا:

زدڀع١ٷ ٬ځ ؤٴخي خعم٫ ب بفدص ٭دجڃ خڀىص ، وڄى٫ خڀع٭ځڃ خڀنى ٬ه ؤزىدجهڃ ڀٹ٫٥ ځص خـدپ خبعش زعـخؼهڃ وىعـهڃ

خڄص.ب ٸـص "زـده" ب ڄى٥ٹـص 1990بزٿ 5ٴمؽ ب ىڂ ب ـىىذ ټدٱ" ؤخي خبؼـځمىن زىـدء ڄـف بؽـڃ ، -"ؤٸعى

ٴد٬ع٠عهڃ خڀځ٥دض خڀى٬ص ، وخعسٽط ڄ٫ خبؼځمن، وؤ٤ځٹـط خڀد ، ب ٸٵط خڀٹص زدبؼخٴ٫ وخڀ٥دجخض ، وؤڀٹـط خڀٹىدزـٿ

ىن وخڀىدء وخ٤ٵدپ ٬ځ خڀوص ٬ځ زىض خڀٵلن ، وؤـبر خڀخبػوؾ ، ٴمه ب ظٹعځ خڀٹىدزٿ ٸعځ خبعىىي خڀىىن زدڀد ، وب ي خڀٹص خڀٱنش زځٯ ٬ي خڀٹعځ ز٫١ ڄحدض ، وخ٬عٹٿ ؤټؽ ڄـه

ؤڀٳ ى ، ؤوي٬ىخ ب خڀفىن .

Page 291: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

291

ون ؤوسد ي خڀىخٸ٭ص ظزط بب وټدض خوسدء خڀ٭دبؼـص ، ؤن ٬ـي ؤخ٬طځعمى ڀ٬عخٲ د وىص ڀخ٥٠ض خبغٽىڄص خڀ

.ٴٹ٣ خڀٹعځ خبؼځمن عىن ىدؤڀٹ ىوٯ دن ڀدوٯ ج خبغذ خڀـى٬ خڀـنى ثبيب:

" ظٹخ ٬ه "لديؼـص زـده" ب ٯدوٱبؼٹد٤٭ص ظټعدن خڀٸص "ىظ١مه ؤن خڀځ٥دض 1990بزٿ 21ـعمد٪ خڀځفىص خبؼټص ڀ ب خ

ع٥سٷ بـخءخض دڄص ٠ خڀىد٢ خڄ ٴهد ٬ځ خ خڀىص خڀىمى:

بـسد بص٫ ـدپ خڀه ٬ځ بضٿ ظدك بظص بسىك بؽڃ ٬ځ ٠ىء ظٹد خبعهدض خڄىص خڀب ظاټ ظ٭دونهڃ وڄـاختهڃ ڀــدپ

ـىىد خڀعدك خڀځ٥دض خڀىص وخبغذ خڀى٬ ، وبذي بؽڃ .خڀعٹد ي لر

جمص وـدپ خڀه بب ڄ٭ـٽخض خڀ٭مـٿ ٬ـديش پ خبد ظإځهڃ وٴٷ خبؼسديت خڀى٬ص.

ع٬دء ـدپ خڀه بب خبؼخټ خڄىص ، وبـسدڃ ٬ځ ظىٸ٫ خو ظ٭ځـڃ ؤڄعىد٪ ٬ه ظ٭ځڃ ؤزىدء خبؼځمن ؤلٽدڂ يىهڃ ، ظ٭هخض زد

بؼدـ ؤو خبؼىدپ.خٸخءش خڀٹآن ب ، و ؤټؽ بفد بهر ڀٹدجمص وظڄمهد بحفص ؤنهد ټعٵدء زدبؼدـ خخعىخڂ ڄٽبرخض خڀىض ز٬ىي ؤنهد ظسر ب٬دـد ڀـٽدن خل٩

Page 292: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

292

ځهـد ٬ع٭مدبؽد ب خبؼن خڀجص خڀـب عـيي خخلدء ، ڄ٫ ٸ عىخڄهد ڀش خڀ٭ه و ـش خخڀدق خـدور ، وؤن ٽىن

253بٹـدٲ زىـدء خبعم٭ص ٴٹ٣ ، و ٸ ؤيض ي خـخءخض بب ڄص ب "ټدٱ". 50ڄفخ و بٶ

18خڀبظص ز٭ـيد خڀـدي ب ٯدوٱىټمد ټض ـش ؤڀٳ ڄه ـدپ 25وبر ظ٥هن خبغذ خڀى٬ ڄه 1991وىٴمبر

ؤن آو ، وؤدض ؤ١د ب ٬ي ظٻ ب وجهڃ ڀځمذخڀه بفه د بجبيص ڄعهم 182ڄىهڃ ڄځمد ٬6400عٹځط خخڀځ٥دض خڀى٬ص

" وٹون د خلعٵد٦ خڀى بدىڀ و٬ديخظ خڀـ٭ص٬فسص خبظهد " خڄص.

اقع جلجا:

ڀخڀد يخوٿ خڀـن وب ڂ1997لؼط ي خڀىخٸ٭ص ٬دڂ ؤظټعدن زىـ خبػى .. وټدن ڄه ٠ـمه خــخءخض خڀـب

" ج وخء خڀـن ب ڄدعهد خڀځ٥دض خڀىص ؤن وٸ٫ "ب زىؿڄـه ؤزـ ٸخه بخى ل٩ خڀىد٢ خڀنى ، 1994ىد 3

:وٹد٤همد

Page 293: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

293

ٱځٷ بص٫ ؤڄـدټه خڀ٭سـديش ٹ١ ز [ خڀي145] خڀٹخ ٸڃ وعض ب خڀن وپ خڀىىخض خخڀص وخڀىد٢ خڀنى خڀي خڀب

خونش ، وعڃ ڄخٸسص بص٫ خڀىد٤دض خڀىص.ـدور زةودء ڄ٭دزـ ؤو ٬ڂ خڀعك ڀ : 144خڀٹخ ٸڃ و

خڀىد٤دض خڀىص ب ڄادض ؤو حدض يىص عمٽمىن ڄه وبؽد ظدپ ؤو خبؼخټ خڀؽٹدٴص ؤو خبؼخ خڀىص ، ټمد بيى٫ خـدور ڄه خ

.زـدپ خڀه خلمحځن ؤو ظىـ ود٤هڃ ڄه خبغذ خڀـى٬ ب ظټـعدن ؤن و ٸخ ڄدلر

و٠ـ٭ىخ و، بب خبؼدـ ڀځش خڀسدذ يون خڀ٭ه بيى٫ يوىبؽڃ س٥دٸص خڀىصخڀخذ خبؼف )ىڂ خبعم٭ص( ٬دټ ٵعىن ىز٬ځ ؤ

ىن ڀ ممه خڀ٭ه بب وٿڀٽٿ وخل ؛ ٴةخ ب ٽه ٸ زدڀوىپ بب خبؼف.

بفىى٪ يوىپ خبؼدـ خ ٬ځ وخـهدض خبؼدـ ڀىلدض "و ٬ځٹى " يون خڀ٭ه ڀځسدذ

ڄى٫ ؤٴخي خڀ٭ر خڀعټعدنى ڄـه بفدـص لٹـىٸهڃ ؼدڀؽد:٬عـخء وعٹدپ ، بب ـدور خخودوص خبؼو٬ص ټدڀع٭ځڃ ولص خ

٬عٹدپ، زٿ وخڀٹعٿ ، ټمد ؤؼسعـط ڀـٻ خڀسنى ٬ځهڃ زدبؼ٥ديش وخ ڄى٩مص خڀ٭ٵى خڀوڀص .

Page 294: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

294

، وڀٽه شمٿ خبغ٩ ؤ١ـد خڀع٭ځڃ خڄ ٴٹ٣ عڃ ل٩و ب ظ٭ځڃ خبؼىخي خڀ٭ځمص خوي.. وبهي خڀع١ٷ ٬ځ خبؼځمن زإدڀر بـعځٵص بغڄدنهڃ ڄه خڀع٭ځڃ ؤځد ؛ ٴٹ ټدوط وـسص خبؼـفځن ب

ؤڄـد خبؼخ خزعخجص ٠حځص ـخ ، وټخ ب خبؼخ خڀؽدوىـص ، بؾمـى٪ % ڄه10هؤټؽ ڄخبعدڄ٭دض وخبؼ٭د خڀ٭ځمص ٴ وځهد

٥ذ خبؼځمن وبه خڀؽدوىص خڀ٭دڄص ، و وـسص خـدظش خڀ% ڄـه بصځـص ؤـدظش ٬26ه صخڀعټعدوب خبعدڄ٭دض خبؼځمن ، وخڀسدٸ ڄه خڀىن.. خبعدڄ٭دض

، وٸ ؤيض ي خو٠د٪ بب وعدجؿ زدجص ب ظ٭ځڃ خبؼـځمن ڄځڃ ڄه ټٿ ؤڀٳ ڄهى 94وسص خبؼع٭ځمن بب ٴٹ خبلٵ١ط

.. ټمد ؤن بص٫ خڀٽعر خڀب ظ ب خبؼ٭د خڀ٭ځد وخڀٵىـص خڀٽدن. ز٭ بڀٱدء خع٭مدپ خڀځٱص خڀى٤ىص خڀعټعدوص، زدڀځٱص خڀىص . ڄٽعىزص

وٸ خو٭ٽ خ ٬ځ بفد ٽٿ ٭ىزص زدڀٱص ب خع٭دد وٴهمهد .. بؼخ خڀىص .بزځٳ خڀ٥ذ خبؼځمن ٬ه و٩دجڃ ب خ

زدء خبؼځمن زةدپ ؤزىـدجڃ بب ڄـخ آوٸ زدي خڀ٭ ڄه خڀځٱدض خڀىص ، لػ بيٽىهڃ ٴمد ز٭ بزـهڃ يوىپ خبؼ٭د خڀ٭ځد

ٴـةن وڀٽه خ ب ٭دب خبؼـٽځص ؛ .يون ڄىخـهص ڄدټٿ ڀٱىص، خڀىص ، ؤسمىخ خڀ٥ذ خبؼځمن ز٭ بزـهڃ ڄه خبؼ٭د خڀ٭ځد

ىخـهىن ٭ىزدض ب خڀعمغ زىش ممص زځٱعـهڃ خڂ ....

Page 295: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

295

، ڄ٫ وهڃ، عىخڂ خڀٽځمدض خڀىص ب لؽهڃخٴهڃ ځفإون بب بفد ؤ٠٭ٳ لدڀص خڀعىخٿ زن خـدپ .. وٸ زؤض ظعظر ٬ځ خ ڄٽض ، ب خبؽىص وخڀ٭ديخض خڀځىټص خبؼع١دزص زن ؤ١٬دء خش

.. خڀىخلش ٭ ټٿ ظځٻ خڀ٭دذ بخ بسٽه خڀس٭ ڄه بټمدپ ظ٭ځم ز٭ و ز

ـص من خځسوڄه ؼڃ ٴـه ٴ به ٬م عىدر ڄ٫ ڄاظ ، ى بفدص خبغٲ خڀوص.

عس٭دي خبؼځمن خڀعټعدون خ ٬ځ وٸ ـض خڀدص خڀىصخبؼحىڀص وخڀٹـديش ، خڀ٭مٿ ، ولڄدنهڃ ڄه خڀى٨دجٳ خض ڄه ڄىخٸ٫

وٴىٶ ڀٻ بسى٫ خبغٽىڄـص خڀـىص ..وظ١ٷ ٴ خڀع٭ځڃ ٬ځهڃ خڀ٥ذ خڀعټعدون ڄه خڀٵ بب ودؾ خڀـسي زٹـ خڀع٭ځـڃ

.خڄ ؤو ن خڄ ڄه ونخض زيڃ ، ڃ ولڄدنه خبؼځمن: ڄديش ؼوخض خز٭د

پ خڀعىمـص خٸعـديص وٴ لدش خڀ٭ى وخڀٵٹ ٬ځـهڃ وببنـد وخـعمد٬ص .

برع١ـىهد و٬ځ خڀڃ ڄه ټؽش و ظىى٪ خڀؽوخض خڀ٥س٭ص خڀب ؤخ٠ ظټعدن خڀٸص ، وخڀب عٱځهد خڀىىن ، ب ؤن خڀ٭ر

ڄىم٣ ؛خڀعټعدنى خبؼځڃ ٭ ب ڄعىي ؤټؽـ لب ؤن ڄ٭يوٿ خڀٵـي ڄعىي خڀٵٹ ، لػ برط % ڄىهڃ 80ڄه

Page 296: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

296

٣ - خڀىىي يوخ ټمـد ؤن زوـدڄؿ ٬ه بطـن -ب خبؼعىٸعديي خڀي مك ڀځ٭ر خڀعټ خبؼځڃ زدڀ٭مـٿ ب خق خ

خڀعفدش ، ببمد و٫٠ ٲ بز٭دي ؤزىدء ظټعدن خڀٸص ٬ـه ـٱٿ .خڀى٨دجٳ خڀٹديص وخيخص وخڀعى٣٥

ٴهـ ڄـه وـر ٴ خ٬مدپ خوعدـص وخڀ٭مدڀص ولب ؤڀٳ ٬دڄٿ ٴنى، 200ىـ عخڀىن .. ٴمؽ ب خڀ٭دمص ؤوڄ

ڄـه ٹذ زـدڀ ٴٹ٣ ، ؤڄد ب ڄى٫ خبعخخضن% ڄځم10ڄىهڃ ٴٹ٣ ٬دڄٿ ڄځڃ ٬13دڄٿ ڄىهڃ 2100ڀي ٭مٿ ٴ خبؼىص ، وخ

لعٽد خڀىن لب ڀى٨دجٳ خڀ٭مدڀص خبؼهىـص ب خ.. وخ ڄد اټ ـ ظټعدن خڀ ٸص ، وٵ ٬ڂ وـىي ز٥دڀص زىهڃ، زىمـد ظىع

و٤ىهڃ.خڀس٥دڀص زن خبؼځمن زىش ټسنش ب ٬ىط خڀځ٥ط خڀىص ڄخ ـىد 1988 ه وىٴمبر ب

بؼى٫ وؿ خبغ ب ڄىص وىظه ، وزؤ خ خبؼ خڀنى ٬مځـ ٬دڄٿ ڄځڃ ڄه خبؼى٫ وبلپ ٬مدپ ىن ڄٽدنهڃ ، 400زٵٿ

ڄ٫ ؤن خڀ٭مدپ خبؼځمن ٭مځىن ب خبؼى٫ خبؼـټى ڄىـ ـىىخض لعفدؾ ، وٴـ٫ خ٬ىخجځهڃ بدنش ٤ىځص، وٸدڂ خڀ٭مدپ خبؼځمىن ڄ٫

بفؽځىڃ ٽىي بب خبغدټڃ خلمحځ خڀي ٭ىي بب ؤـٿ ظټـعدنى ڄځڃ ، وبرغ ڄد٬ خبغدټڃ ڄ٫ ودجر ج خبغٽىڄـص خڀـ٭سص

Page 297: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

297

خبؼدو٫ زدڀـځ٥ص ب يىد ڄڀڀٹ وى :خٸځمص خڀي ؤـدز زٹىڀ پ ڀٻ .ٴٿ وظ٭ن ڄه سىن ، و بيٽىىد ٬مٿ ؤي ث لد

وٽخ ز ڄه ببهدي ٴ ٲ خڀسدذ خڀعټعدنى خبؼځڃ ، ٴدبغٽىڄص خڀىص بسد خڀٹىش و خټخي ٬ځ ظك خڀ٭مدپ خبؼځمن

ڄه ؤ٬مدبؽڃ . ٴٹىپ: خبؼحىڀن خڀىن٭ځٷ ؤل و ٬ځ خ خڀى٫٠ خبؼإدو

ء ڄـه ؤسك ڄځمى ظټعدن خڀٸص ټمه عىپ و زي و٬د ڀٹعټعدن خڀٸص ىص زٽٿ ث وڀٽه خڀځ٥دض خڀـىص ؛ ٴر

ظعىؾ ټٿ ث، وظىهر خبػنخض بب يخوٿ خڀن خڀ٭سص.ڄدلص خخ٠ خڀب برعىي ٬ځ خڀسعـوپ وخڀٱـد وڀځ٭ځڃ ٴةن

ؤڀٳ ټځىڄع ڄز٭ـد ، ؤي 740ظسځٯ ب ظټعدن خڀٸص خڀ٥س٭ د بؾعم٭ص ، ؤڄد بـون خبؼځك خڀـىي ڄد ٭ديپ ڄدلص ٴود وؤبؼدو

ـٳ ټعخو.. عهٺ خڀ٭دب ټځ بؼش ؤڀٳ ٬ـدڂ خٴٹ بدد ٽٵ ى٥ٹص )ؤڀعدي( ٴٹ٣ ڄه ؤٿ عن ڄىفمد بدڄه ـخخعى بخڀر و

ؤڀٳ ټځىڄع ڄز٭د وظعه ڄىص 88.. و ظسځٯ ڄىدـڃ خڀٵمڃ 70 لفد خڀٽبيص .زدوىظه ب خڀن ټځهد

Page 298: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

298

خڀځ٥دض خڀى٬ص ظ٬ ؤن ڄعىي ڄ٭ص خڀٵلن وڄ٫ ؤنټمـد –ظٵ٫ ڄى ظ٥سٷ ٸدوىن ظإـن خخ٠، ب ؤن خڀىخٸـ٫ خٸ

ب ىفڃ ٬ه و٩دڂ ظإـن خ ـىي ـديش –ٹىپ خڀٵلىن % ڄه ؤزىدء 85بيؽځىن ڃودص ؤنه ؛ خڀٵلن حدض خڀسا وخڀٹدء بؼ

ٴ٠ط ٬ځهڃ بحفص خڀعـإـن ظټعدن خڀٸص ... ٴدڀ١خجر خڀبعؽمد خبػد ، ؤـبرض آٲ خڀٵلن ٬ځ ب٬ديش خخ٠ـ وخ

٬ځ خڀخي . ڃخبؼعإـش ڀ٭ڂ ٸتهوڄه خبؼدټٿ خڀب ىخـههد خبؼخ٬ىن خبؼـځمىن ـى ؤنهـڃ

فبرون ٬ځ خڀ٭مٿ ب خبؼخ٪ خبغٽىڄص ڀٵعخض ٸ ظٿ بب ـعص ـىىن ڄه خڀ٭مٿ ب خخٽم، و ؤه ؤلدود زون ٬دج ڄدب ٠

فبرون بحٽڃ ٸدوىن عإـود ، ڄ٫ خڀ٭ځڃ ؤن ڄىخ٤نى ظټعدن خخڀب ىڄد ب خڀىص زون خظر . 45خبغذ خڀى٬ ٬ځ خڀ٭مٿ بؼش

د ب ظټعدن خڀٸص ىي خبؼ٬ىڂ : خبغٽڃ خڀخظ ودڄ

ىص ، زٿ ي خڀىىن بيؽٿ بخيش خڀ٭ر خڀي عمع٫ زځ٥ص و٤ و ىٵي خبؼى٨ٵىن خڀعټعدوىن زدټخي.

ب خڀىٸط خڀي ٹدپ بن ظټعدن خڀٸص "بٸځڃ و بـعٹپ ٬ځهد ؤ٤ځٹ خڀىىن خڀي بظهد خخظ" ټمد ىل ٯدوٱى"ڄٹد٤٭ص

ؤوٱى خڀخظص خبغٽڃ" ، وڀٽه خبغٹٹص ؤن خڀـ٭ر خڀعټـعدنى

Page 299: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

299

ىوٯ ـدن "عٹپ خڀخظ . ٴدبغٽڃ عىي ڄه خ ي ٸإعمع٫ زج خبؼٽعر خڀد ڀځفىص خبغذ خڀـى٬ خڀـنى ، "ڀدوٯ

وٱٿ خڀىىن ڄ٭ ڄخټـ خڀٹـديش و خڀـديش ، و ـٱٿ % ڄه خڀى٨دجٳ خيخص.10خڀعټعدوىن وڃ ؤمدذ خڀسي ب

، وخڀعټعدوىن ڃ وخبؼدوخش خڀب عٶ د خڀىىن ڄٵٹىيشخڀؽدڀؽص ڄه خبؼىخ٤ىص ، زٿ ڃ بؿوڄىن ڄه ؤز٣ خبغٹـىٶ صب خڀـ

خودوص ، ٴمؽ بخ بزدڃ نى ڄ٫ ظټعدنى ٴةن خڀ٭ٹدذ ٬ـديش ىپ زدڀعټعدنى ، وبخ ټدن جـ خڀـ٤ص ؤو خلمحٽمـص ڄـه خڀعټعدون ٴةنهڃ عفىسىن بوخپ خڀ٭ٹىزـص ب خڀـنى ، لـب

اوون زعهمص خڀع٥ٲ وخڀع٭ر خڀٹىڄ .وبخ لغ ؤن ج بؾځ خيخش ، ؤو ج ٸڃ ؤو ڄـ بيخش .. وى ظټعدنى .. خبز ٸخخ ڀدب ؤزىدء ـځظ وب ٽـه ڀٻ خڀٹخ ٵ خڀىن ، ٴةن ڀٻ خبؼاوپ خڀعټعدنى س٭ ڄـه

ٿ إڄىس ، وٸ س٭ػ بب زٽن بؼ ڄه خڀع خڀدـص ب ظىٵـ خڀىص .

: بخٶ ظټعدن خڀٸص زدبؼهدـه خڀىن وبلبؽڃ ديدب ؤڄدټه ٬مٿ وٽه وؤڄٺ ؤٿ خڀسي خبؼځمن ، بفـد ؤيي بب بوعد خڀس٥دڀص زىهڃ ، وظٹځط ٴ خڀع٭ځڃ وخڀعخوي ، وظ٭ـ

Page 300: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

311

و خبؼځمىن بؼدټٿ بـعمد٬ص زسر بوعٲ يىـهڃ و ٬ـديختهڃ ظٹدڀڃ.

و ڄ٫ ؤن خبؼځمن خڀعټعدون ٭ٴىن ؤن ٬ـي خبؼهـدـه ڄځىن ومص ، ب ؤن خڀځ٥دض خڀبظـص 20ن ٬ه خڀىن خ

ٴٹ٣. ڄن ومص 6بزٵ لٹٹص خڄ ، و ظٹىپ بنهڃ ٽظن ٬دڂ خبغذ خڀـى٬ خڀـنى "ى دوزدوٯ"و ټدن

200ظـعى٬ر بيٽه ؤن خسٷ ، ٸ ق زإن ڄى٥ٹص ظټعدنڄځىن ڄعى٤ىد ىد زٽٿ هىڀص .. و ب خڀىٸط خڀي ظ٬ ٴـ خـهش خڀىص زإنهد ظٿ خبػبرخء و خڀٵىن خڀىن ڀځمـدبنص ب

ٸ٫ ظٿ خڄن و برػ بٸعدي ظټعدن خڀٸص ، ببمد ب خڀىخخڀٹعځص ، ٴدڄىن خڀه خوىن زدبؼاز وخٱدپ خڀـدٸص ب ؤبكـدء

.ڀٹ١دء ٬ٹىزعهڃ ب ظټعدن خڀٸصعڃ بدبؽڃ خڀن ، ڄ٭ٽخ ڀ٬مدپ خڀـدٸص ظـٲ ٬ځهـد 19لدڀد وىـ

و خبؼـفىن خڀـي .. ڄسدش وخش خڄه خڀ٭دڂ خبؼټص ب خڀنفـبر ش ٬ٹىزع مك ڀ زدڀ٭ىيش بب زځي خڀن ، زٿ ظىعه ٴع

٬دجځع ، وىـ بب خڀ٭مـٿ ب خ٬ـص زځمٷ ٬ځ خع٥دن و خخ٠ خڀب ظٱعر ڄه خبؼځمن .

خڀه ب ظى٤ىـهڃ ب ظټـعدن خڄن وٹ ٬ي خڀىنخبعبيص بب بظٵد٪ وسص خخڀٸص ٸخزص ڄځىن ى ، وٸ ؤيي

Page 301: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

311

٬عخءخض زىش لديش ... ٴٹ ټض خڀعٹد خڀبظص ٬ه بيدي خخڀىص ٬ځ خبؼځمن خظخٺ ، بدد ب ڀٻ خڀـٸص وخعـدذ وخڀٹعٿ ، وڄه ب ٶ ي خڀدص خڀىص ڀٹؤ ټعدذ "خڀىٵ ب

خڀ٭ٹىزص بب ظټعدن خڀٸص" وـى بحـػ :خڀن ب ٬ه خبؼدوىـدڄ٭ـص ڄه خڀټعخي يـص ڄع " ـىخود وخب ټىن" ڀىٿ ٬ځم ٸ

ڂ1991وي ىص ب ٿ خڄٽص وJoanna Waley – Cohen : Exile in Mid

Qing - China Punishment to Xingjang New Heaven. Yale University Press 1991 . XV + 267 P .

ب خخ٠ خڀعټعدوص، : خڀٹدڂ زعىٵ خڀعٵفنخض خڀىىوص دز٭دبفد وعؿ ٬ى ظځىغ خڀسحص زدڀمىڂ ، وو خڄخ خبػ٥نش زن ؤٴخي

خڀ٭ر خڀعټعدنى خبؼځڃ.زدڀڃ ڄه خبؼىٸٳ خڀوب ٹدٲ خڀعٵفنخض خڀىىوص وخڀىخءخض

ٴمى ..خڀوڀص وخڀ٭سص، ٴةن خڀن ظ ٬ځ ظىٵ بذدد خڀىىوص بذزص وىوص ب ؤخ٠ـ ظټـعدن 35 ؤـض زٽن ٬1964دڂ

بزد ؤي ظخزن ڄه إنهد بضدص خبؼون ڄـه ؤو٥ـد خخڀٸص يون ي خڀعفدذ ظإؼنخ حد ٬ځ خلمحدٿ ضخڀعځىغ خڀىىوي ، وٸ ؤؼ

800ڄدض ؤټؽـ ڄـه 1990خڀخ٬ص و٬ځ خبقدذ ، وب ٬دڂ

Page 302: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

312

خڀي ڀج ظټعدنى ڄځڃ زإڄخ ن ڄ٭وٴص ... وب خڀعٹؤټ ويش ٬ه ؤڀٳ ٤ٵٿ 1988ڄٹد٤٭ص ىفدوٯ ب ؤوخجٿ ٬دڂ

وسط ڄى٩مص خڀـمص خڀ٭دبؼـص ب 1988ڄىي . وب وٵ خڀ٭دڂ ى ڄدذ بد بؾهىپ ب ڄى٥ٹص وىظه 3961ظٹد ڄىض

.ٴٹ٣ټمد ويض خڀعٹد ٬ه ظخ لدض خدزص ز٤دن خڀجـص

ڀٽس ون ڀٻ ڄه خڄخ خبػ٥ـنش ، و٤دن خبعځ و٤دن خڄؽدپ ڀٻ : ٬ي خڀسدذ خبؼدزن زځٿ خ٤خٲ زځٯ ؤټؽـ ڄـه

، وڄـه 1990ى ب ټدٱ ٴٹ٣ ٴمد زن ىڀـى 5000خبؼ٭وٲ ڄه ببندپ خبغٽىڄص خڀىص زدڄى خڀمص بؽى ؤڄ ڄٹىي

عحدپ خڀىـىي خڄ .

خڀعټعدنى خبؼځڃ ٬ځ ظىٵ دص : بـسد ؤٴخي خڀ٭ر ؼدڄىدبر خڀىٿ وبفدص ؤٸ خڀ٭ٹىزدض ڀځمىدڀٵن بؽي خڀدص خڀـب تهٲ بب وځىځص خڀعټر خڀبيىخب ڀځٽدن خځن ڀعټـعدن

خڀٸص .لٽىڄص خڀن ٸځص خڀٽؽدٴـص خڀـٽدوص ب ظټـعدن وظوؾ

خڀٸص، وظ٭مٿ ٬ځ وٹٿ ڄن خڀىن ڄه يخوٿ خڀن بڀهـد ،

Page 303: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

313

ڄځىن نى ٴهد وپ خ٬ـىخڂ ڄحب ظى٤ن ظعهٲ و٥٥هد ببو خڀٹديڄص .

ټدٴص خـخءخض خڀىلص خڀځ٥دض خڀىص عىڂظ ڀڀٻ و خودن لمحدزـص ظخـ ٬ـي خبؼـځمن خڀب ڄؽٿ بؽد ب ظده

:خڀعټعدونٸض خلدجص خبغٽىڄص زإن ٬ي ـٽدن 1991ٵ ٬دڂ ٴ

ؤڀٳ ومص ، وؤن ٬ي خڀىدء خڀظ 200زځش "ىٽ" د لىخب ڄؤش ، ٴٹدڄـط خڀـځ٥دض خبغٽىڄـص خؤڀٳ 35زځٱه ه خبغمٿ

خڀى٬ص زةـسد خڀىدء ٬ځ ڄد ځ : خعىڄه خڀځىڀر . بڄؤش 9360 ه .بؽ سدخبؼز٣ ب بـخء ٬مځص ڄؤش خ 4200 ڄؤش ؤٹ٣ ـىىهه .خ 9530 ڄؤش ؤ٥٬ن لٹه ڄى٫ خبغمٿ .خ 7420 ڄؤش ظىٴط زسر خـهد خـسدي .خ 1070 ڄؤش و١٭ه ڀعفدذ ڄى٫ خبغمٿ .خ 1493

ڄه ب خڀمدق بؽه ڄه خڀىدء زدبغمٿ ى ؤٸـٿ ٬ي وخڀىعفص ؤنؤڀـٳ 33، وڄه لڂ ڄىهه ڄه خبغمٿ ؤټؽ ڄـه خڄؤش 2000ڄه

٬ي ـٽدنهد ڄؤش، وظٵ خڀع٭ځمدض خبغٽىڄص زإن خبؼى٥ٹص خڀب خٲ آڀٳ ومص ، مك بؽد زعخ ٽدنهد ٬ه ؤز٭ـص ؤ ٬180ه

Page 304: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

314

190 ٬ي خڀٽدن خڀٽځ ٬ـه ؤومص ب خڀىص . وز٢ ىىخض . 3ؤڀٳ ومص وپ

زځٯ ٬ي خڀىدء وخڀـدپ خڀه ٴ ٬ځـهڃ 1992ڂ وب ٬د 7100ىد ، وب بٹد٢ ــىن ٬27900مځدض ڄى٫ خبغمٿ

بلٵـد خڄؤش ب وص وىظه ... و ٸ ؤيض ي خــخءخض بب خڄىڀىي ٬ـه 11739ڄىڀىي ، ؤي زىٹ ٬19700ي خبؼىخڀ بب

. ٬1991دڂ ڀعخڂ زى٩دڂ بر خڀىٿ ٴعع٭ ؤڄد خش خڀب ظعهذ ٬ه خ

ڄه و٩دڂ بر خڀىٿ خڀـي 44ځ٭ٹىزدض خڀب وط ٬ځهد خبؼديش ڀ و ټدظ: 1992بزٿ 7وٸ٭ ج خبؼٹد٤٭ص ب

ـىخن ٬ـش آٲ بب 300ڄى٨ٳ خڀوڀص خڄص ڄدڀص ڄه ىىد.

ؤڀـٳ ـىخن ٬ه بب ٬ش آٲخبؼى٨ٳ خبؼنى ٴ٫ ڄه ىىد.١ـد٬ٳ ع، وٸ خڀدزٷ ب خڀ٭دڂ يوځ خ٪ ٴ٫ ڄددوي خبؼ

ؤڄؽدڀ . شب ٬بؤڄد ىخ خبؼأ خڀىص خڀب وهد خٴخي ٬ه ڄ٭دودوعـهڃ خڀخظص ، ٴعى٠ك ڄي خڀىلص خڀب ٭دوهد خودن بفد بيد ٠ـي

ڄه ٨ځڃ ڄؽٿ ڀ ټدظ:

Page 305: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

315

ڂ زـدٮ" ب ڄىـص ٵ ؤل خ٤سدء خڀ٭دڄځن ب ڄعٵ "ټ

ټدٱ ، زإن ؤټؽ ڄه ٬ش ويخض ظعڃ ب خبؼعـٵ خبؼـټى ىڄد، و عڃ ٴهد ٸعٿ خبعىن ز٭ ويظ ڄسدش ز١ز ؤو بخىٹـ ، وبرٹه خڂ بحٹىص ڄى٫ خبغمٿ زون ب٭دد زڀٻ ، و ظعمٽه ڄـه

ي ئص ڄىڀىيد نهڃ ٵونهد زإن خبعىن وڀ ڄعد ، ب ظـمه ـ خـىص بب ڄ٭دڄٿ ب زٽن وىٱهدي .

ڄه زځش ٸىڄـد و٠ـ٭ط 6وب خڀٹص ٸڃ 14/2/1993ب خڀش يوڀط ودن ڄىڀىيد خڀخز٫ ، وزد٬ط ټٿ بفعځٽدتهـد ڀـٴ٫ خڀٱخڄص خبؼدڀص لب برعٵ٧ زدڀ٥ٵٿ ، وڀٽىهد ب خڀىڂ خڀدي ؤــبرض

ص ؤدڂ .٬ځ بـخء ٬مځص ز٣ خبؼس ، ب ڄدظط ز٭ ڀٻ زؽؼ

: ڄه ودجٿ خڀعور خڀب عس٭هد خڀىىن ب ظټـعدن ظد٭دخڀٸص ڄى ـىن ٤ىځـص ، ظـف٫ خڀـوخؾ زـن خڀـىن وخڀعټعدون وٽدٴإ ټٿ ظټعدنى عوؾ ڄه ىص بدسځٯ ٭ـديپ ؤز٭مدجص يو ٴ٫ ڀ ٴى بزخي ٸمص خڀوخؾ ... و٭عـبر ـخ

بخ ٸ زدڀخظر خڀي عٹد٠ـدي خبؼى٨ـٳ ىـدٺ ... خخبؼسځٯ ټسنع٭ڄدض خبػدـص ٴةن خڀسدذ خڀعټعدنى ولر ټ وټدڀص خ

خڀ٭دڄٿ ب خڀٹص خڀىدجص بخ ظوؾ زدڀىص بوٿ ٬ځ ٬مٿ زخظـر

Page 306: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

316

ٽدٴإ زإڀٳ يو ب٠دٴص بب ٬مٿ ــ ب وڄٱي ب خبؼن .... ـن بو٩ ز٬دص خبغذ خڀى٬ ، خبؼىص ، وخبؼىڀىي ڄه ه خڀو

..وفٿ ٬ځ بو ڄه خبعى خڀنى ٹـد٤٭ىن نخڀىټدڀص ب وتهد ؤن خڀعټعدو وب خبؼٹدزٿ ظټ

..و ڄه بؾدڀهڃ وټٿ ڄه عوؾ زىص ڄه ؤزىدء ـځتهڃ ، و٥يوٸ و٫٠ خڀىىن و٤د ـخجص ٸدص بؼه ـ ظ٥ځـٷ

خڀوـص خڀىص ، وڄه ي خڀو٢ يٴ٫ وٵٹص خڀوـص خبؼ٥ځٹص وظٹ زإڀٵ يو ټم ؤينى ... وڄه خڀىدي ؤن بذ بودود ع٫٥ يٴـ٫ ڄؽٿ ي خڀىٵٹص ، وڀڀٻ ٴةن ټؽنخ ڄه اء خڀسدذ ٹڄىن ٬ځ

و ڄه ؤوىخ٪ لذ خزديش ٠ـ خبؼـځمن خوعمد ، وخ وى٪ آ خڀعټعدون .

عاط ر تحت الأرض:

ب ڄىخـهص خ خعسخي وخڀٹم٫ خبؼو٪ ڄه ـدور ـځ٥دض خلعپ خڀني .. خوعٵط ټٿ ڄ٩د خڀ٭سديخض خڄص ، وټـٿ ود٢ يني بودوپ ز خڀ٭ځمدء خبغٵد٦ ٬ځ خڀسٹص خڀسدٸص ڄـه خڀع٭ځـڃ

برىڀط ؤو٥ص خڀ٭ځمدء وخڀ٬دش خبؼعمعص - ڀځ٭ر خبؼ٥مىنخڄ ٬ه ؤ٬ـن خبؼـع٥ٵځن وخبعىخـ .. خڀع٭مٿ برط خ ، ز٭

وخبؼبرخض بؽخ ؤټؽ ڄه ظم ؛ وڀٽه إب ٬ځ ؤهد لٹٹص ؤو

Page 307: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

317

ب يه ب وفه ٬ـش ڄـخض ، ٬د ىـ ب ظټعدن خڀٸص ٽـؽن خڀؤڀٳ ، ڄـدض 54 ب٬عٹدبؽڃ ٬ه ب هو ٬ي خڀ٭ځمدء خڀ

ز٭١ـهڃ بذ٭ځـهڃ خڀع٭ر ، و٬ىڄد ٥ځٷ خق ڄه ولص ڄىهڃظ٭هخض ز٭ـڂ ظـ خڀ٭ځـىڂ خڀځ٥دض ىٸ٭ىن ٬ځ بٸخخض و

.. وڀٽه ي خـخءخض خڀٹم٭ص ظىفك يخجمد ؛ ب بذ خڄص زٵعك دڄىخٸ ز٭ خڀ٭ځمدء ڄه ٹدوڄهد ز٥ٹص ؤو ؤوي؛ ڄه ڀٻ ؤن

ي ڄخ ص ڀع٭ځڃ ؤزىدء خبؼځمن خڀ٭ځىڂ خڄص وٸخءش ب خڀٹ .خڀٹآنبنهد ڀط ڄخ زدبؼ٭نى خڀمك وڀٽىهد زىض ٬ديص بؿد٤ـص

ڄه ي خڀسىض خبؼص برع١ـه حدضزٽؽن ڄه خڀص ، وظىـ خبؼىـهڃ ټـؽن ڄ ٲ خڀ٥ذ وخڀ٥دڀسدض ڄه ؤزىدء ظټعدون، لٵ٧ آ

ـاء . ب ٨وٲ ڄه خڀٵٹ خبؼٸ٫ : ظـى ؤن زإټمځخڀٹآن بهځىن ٬ځ ، زٿ ٵعىن خڀعـخذ خبغنخڀ٥ذ بهون لب

و إټځىن ٤٭دڄد ڄ٥سىود ب ټٿ ؼؼص ؤدڂ. ٸ ـض خڀ٭ديش ؤن إب خڀعڄ ڄه زىتهڃ ، وټٿ وخل ڄىهڃ ووسـ .. وؤ ٤٭دڂ..! بو بؾـي ٽٵ بؼش ؤسى٬ن ٤٭دڄدبومٿ

و ټڀٻ ٵ٭ٿ ڄ٭ځمهـڃ ؛ ب ـوځىن بص٭ـد ـدٲ وڄدء ، و ٭ـٲ ٴ، نټدڄځ ؤسى٬نبىـىن ڄه ڀٻ خڀسط خڀٹوي بؼش

Page 308: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

318

٬ىهڃ خبعىخـ حد ، نهڃ ٴ٭ىن ؤىختهڃ ؤزخ وىٴد ڄه ؤل خبؼىعه ب ټٿ ڄٽدن .

لخ ټعدزد ؤو ٹىڂ زعبصص خخڀ٭ځمدء ٸ بوغ ؤن اڀٳ ؤلوخ ب ظټعدن ، ٴنځ ٤س٭ ع٫٥ټعدذ ٬ه خڂ وڀٽى

ٹـىڂ د لـػ فڄؽٿ ټدوى و ڀى نخڀڄٹد٤٭دض بلي بب ب ٭دي خڀٽعدذ زىٵ خځىذ ڀعڃ خبؼځمن خڀىن ، ز٥س٭ ز٭

زدڀعى٬ـص ٹىڂ خڀ٭ځمدء وخڀـ٬دش ټڀٻ خ .. بيودڀ ظټعدن خڀىـد خض ى٩مىنهد ڀدش دوپ وخدي ب لځٹدض ص و

ب زىتهڃ خ .خڀ٭ڀص خڀب ٭ـهد خبؼـځمىن ب ظټـعدن وڀٻ ؤن ظعى

ظىـ بؽڃ ٬ٸدض زدبؽحدض وخبؼادض خڄص ؛ لػخڀٸص ب خڀ٭دب ، ٴدبغٽىڄص خڀىص ظٵ لدخ بؿٽمد لىپ ظټـعدن

ـدور ، ټمد بنهد ظخٸـر خڀٸص ، وظخٸر ټٿ ڄه ود ڄه خخبغفـدؾ ؤنلب .. خبؼځمن خڀه ٹىڄىن زدش خڀوپ خڄص

يخء ٴ١ص خبغؿ ظٿ خڀځ٥دض خڀـىص ڄ٭هـڃ ه سىن خڀ٬ٸـدتهڃ ب ـىخ ظخٸر برټدتهڃ وظ ؤوٵدهڃ ، وظـٸٷ

خڀه ٭ىن ب خخ٠ خبؼٹص وظټـد زدبؼهدـه خڀعټعدونظدپ ڄص خڀ٭دبؼص ، ٴ بيٽه بؽد خ.. وؤڄد خبؽحدض وخبعم٭دض خ

"خبعم٭ـص ڄـد ٥ځـٷ ٬ځـ زدبؼځمن خڀعټعدون ب ٬ه ٤ٷ

Page 309: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

319

بؼخٸسـص ڀط ؤټؽ ڄه ڄاـص بذـ ڄص خڀىص" خڀب خ دص خڀځ٥دض خڀى٬ص .خو٥ص خڄص وظىـههد لر

ظاز عا:

خڀوڀص خڀٽبري خڀىلش خڀب ټعسط ٬ىهد ؤو ٬ه حىن ظع٭ځٷ د يون ؤن ؤ٬ ٴهد ؤو ؤٸىڂ زدتهد خڀن ، وؤ٨ه ؤونى ټىـط ؤ١د ؤوإي زىٵ ٬ه خڀن بدد سدذ ٬د٤ٵص دڄ١ص ب ؤودٸهد

ص ڀځ٭مٿ ٴهد ټـٵن ڄ٫ وٵ ، ويڀٿ ڀٻ ؤونى ؤظمط ب خڀٵ٭بي بفؽٿ ڀځفم٭ص خعخڀص خبؼځٽص ڀځمٽعسدض وخبؼ٭ځىڄدض ، ٬ځ ؤن ٽىن ڄٹ ٬مځ ى خبؼٽعسص خڀٹىڄص خڀىص ب خڀ٭دمص زٽن ، وٸ ليض خبعم٭ص و٨ٵب ، ب خوعد ؤٴ١ٿ وؤور خڀ٭ىد خڀ٥زص

٭ځىڄدض زدبعدڄ٭ـدض خبؼمص بؼىك يخص ٬ځد ب ٬ځڃ خبؼٽعسدض وخبؼخعخڀص .. ؤڄد بؼدخ ب خوعدي ؤود زدڀخض ڀى٨ٵص ٴص ټهـي ؛

ٴٹ ټدن زدڀىسص ب ڄٵدـدش -٥مك بڀهد ټؽن ڄه خڀسدذ خعخبٶ بب ؤـسدذ ڄؽنش ڀځص . ڀى ؤن و٥دذ بيخش خبعم٭ص ٸ ظ٥

ؤټي ؤن ؤـنى ڄى٠ى٬ص بؽخ خوعد ، ؤڄٿ بب ټد ؛ لػ ڂ ب 1979ب ڄىٸٳ خڀؽىدء ٬ځ وٵ . ټدن خ خڀ٭ ب ـىص

خض خڀىٸط خڀي ب ٴ خوعخبى بظد ڄه ٸسٿ ڄى٩مص خڀىوـٽى ب زد وسنخ ٠مه ز٭ؽعهد بب ـدڄ٭ص ٸ٥ خبؼڄ٫ بودئد .. ٲ

Page 310: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

311

ـ ص ٬ځ بودء وبذه وظىمص خڀ٭ىد خڀسص وخبؼديص بؼٽعسدض ـدڄ٭ٸ٥ ]خڀسىن وخڀسىدض[ ، ٴځڃ ؤظيي ټؽنخ ب خوعد و٨ٵص خڀىوٽى ، ونى ٴ١ځط خعؽمد ـهي ڀوڀص ٬زص ڄځمص .. ووـتهد ٴص ڀعمٹٷ سص ؤبى خڀي ؤٿ بب و٥دزد خوعـد ، زـدڀٯ ټإو ي ؤن وخٺ خڀعإؼن لػ ٸدپ: ؤب حه خڀىٸط دزني ز٭ ڄه ڄ

ؤ٬ىىد ز -وؤظٻ ٸسد ڄىد ب يوڀص ٬زص .. ٴعهؤ وٵىىد وظٹ ڄه دزٽڃ ب ي خڀسي خڀىدجص خڀب سٿ بب خڀىىپ بڀهد .

لمط ڄىٸٵ لىخٺ وخ٬عض ٬ه ٸسىپ و٨ٵب خڀىص .. وڀٽه زٹط ب ڄٽځص خڀٽعدزص ٬ه خڀن زؽٹص ؤ٭ زإنهد ڄىٹىص ..

ڂ 1981ځٽدظر خڀٷ خعد ٴهم ىي ب ـىص لب ٨ه ڀ –ټعدزد ز٭ىىخن "خڂ ب خڀن" خڀب خد وخ٤ځ٫ ٬ځ ؤو٠د٬هد

وټعر ٬ه ڄى٠ى٪ خبؼځمن ب "ىٱدوٯ" ټد ٬دن بو٩ ڄنى ز٭مٷ خڀؽٹص ب ٸ وبردظ .. وخينى ؼٹص ؤو ٨ـٿ عـدز٫ ـخ

ن ٬دڄد ظدڀص .. ٴ٬ىد وٹعـس خبؼى٠ى٪ وٽعر ٬ى ٬ځ ڄي ؼؼ ز٭ لمحدض ڄه هديش ٴهم ىي خڀ٭ديڀص:

ڂ ڄٹدڀص ز٭ىـىخن 2009ىڀص ىص 14وض ڀ "خبعش" ب "ڄىىن وڄ٭زىن ب خڀن" ظ٭ځٹد ٬ځ ؤلخغ خوعٵد٠ص ڄـځمص ٸدزځعهد خڀن ز٭مځدض ٸم٫ وظ٭ر ڄٵ٢ بب ؤز٭ خبغوي .. ٸدپ:

Page 311: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

311

بي ب ؤلخغ خڀن خونش، ىي ؤنهد ټظىـد ء ببهد"ز٭خزدض ڄن خبؼځمن خبؼىن ب ؤبكدء خبؼ٭مىش، خڀه ب ٭ىيوخ

.بهون ؤلخ ٭نى زإڄڃټدن خبؼځمىن ب ىٱدوٯ ٽىن ڄه خڀع١ٷ ٬ځهڃ ب خڀ٭سديش

ټمد ټدوىخ ٽىن ڄه لڄدنهڃ ڄـه خڀى٨ـدجٳ .وڄى٭هڃ ڄه خبغؿ ..وظٵ١ٿ خڀىن ڄه ٬ٶ خبؽدن ٬ځهڃخبغٽىڄص

ب ؤٴدـإ ټؽنخ زدوٵفد ١ر خبؼځمن ب ىٱدوٯ، ڀٻ ؤوـني ؤل خڀه ٬ٴىخ ڄ٭دودش خٱىن ڄى ؤن ض زيڃ ٸسٿ زـ٫ ٸن، ووٸٵط ٬ځ آؼد خڀپ وخڀٹه وخڀٵٹ ب لـدتهڃ. وٸعـخٺ

ب وٸط لٷ وض ٬ىهڃ ٬ش خع٬٥دض ب بؾځص خڀ٭بي ٤ىتهدوض ٠مه ځځص ٬دب خبؼ٭ٴص زدڀٽىـط ب ټعـدذ ٬ىىخوـ

".خڂ ب خڀن ظ ٴٹىپ:يوعدز٫ ٴهم ىي هد

ټدوط ظځٻ خڀدش زخص ٬ٸص ب ظىٹ٫٥ ڄ٫ خٱىن، ىخء "ؤن بشـص وـسد ظخپ ظ٭عـبر ب زدټعدن خدوش، ؤو ب ظټد خڀب

ؤن زيڃ دض ىٱدوٯ )خبؼٹد٤٭ص خبعـش( ، ڃ ڃ ز٥هڃ ز٭ ٥ر خڃ خځ ول٩ي، بحػ ب ٭ ؤل بهئ ٬ځـ ؤن ټ خڃ ظټعدن خڀٸص خڀ ټدن ڄ٭عٴد ز ٸسـٿ ؤن ظسعځ٭هـد

خڀن ب ؤوخو خڀٹن خڀعد٫ ٬.

Page 312: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

312

د ڄه خبؼ٭ځىڄـدض، ي خڀ٭ٸص وٴض ب زٽٿ س ڄىع٩ڃ ټمب خڀ٭ٹه خونـه ٬ځهد ب ټعدزص ڄٹدض ٬ش، وضخ٬عمض

ب خڀمٳ خڀ٭زص، وىد بؾځص خځص خڀب ټدوط ظ ڄه ڀىن.وټدن ـدء خٱىن خبؼٹمن ب زدټعدن زدڀخض، ؤن ؤن بب ؤبظدجهڃ، ن ڀٻ ٭٠هڃ ڀځى٥ لن سىن بب زيڃ زن

وزځٯ ظځٹع خبغن وخو، وى ڄد ٸ ظ وخعى٬سع، ز٭ ي ٸدڄه بذزص بفدؼځص ڄض د ب وٸـط ـدزٷ، لـن ض خبرـدي خڀىٴدب وټعسط ٬ه ؤو٠د٪ خبؼځمن ىدٺ، وټدن ؤل ڄدي

ز.دذ ڄه خڀى٥دء ب ؤټ خبظ، وڀٽه ؤل ٴدٸ وخڀط و٬ځمط ٴمد ز٭ ؤو لىټڃ وؤ٬ڂ. و خڀىخٸ٭ص خڀب ڄد

ظ٭ني زدبغن لب خن. لػ ب ؤ٬ٲ زدڀ١س٣ ڄـد بخ ټدوـط ڀٹدءخظ ڄ٭ تهمع خڀىلش، ؤڂ ؤن ىدٺ ختهدڄدض ؤوي وـسط

" .. ٹىپ ٴهم ىي:بڀ.ؤوپ بدش ٴعمط ٬ىد ٬ځ لٹٹص ڄ٭دودش خبؼځمن خٱى "

إڀط ، ب عوٸ٭ط ب خڀىڂ خوپ ڄه وىب بب ٬دمعهڃ ؤوڄ٬ه ٴٶ خڀعىٸط ڀٽ ؤ٠س٣ د٬ب، وٴىـحط زإن ټؽنه ىـدٺ ٠س٥ىخ د٬دتهڃ ٬ځ ظىٸط زدټعدن خڀن. وـى ڄـد ؤؼـد ٴ١ىب، وني ٤ىخپ خڀىٸط ٨ځځط ؤبري بـدزص خڀاخپ، بؼدخ ٭عـبر

Page 313: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

313

خٱىىن ؤنهڃ ـء ڄه خڀ٭دب خڀ بسؽځ زدټعدن، وڀىخ ـءخ ڄه ٬دڄد؟ 150ب لدز ڄى بكى خڀسځ خڀ ٭ىن

ص ڄتهـد زدبؼـدلٳ ټىط ٸ بضځط ڄ٭ ڄه خڀٽىط لٹسڄعى٥ص خبغفڃ، ز٭ڄد ؤيټط ڄه دش دزٹص ڀبردي خڀـىٴدب وٸعخٺ ؤن خبؼمٳ ى ؤبشه ص بيٽه ؤن ٹڄهد خڀٹديڂ ڄه خڀ٭ـدب

خڀ٭بي ؤو خڄ بب ڄه ديٴ ڄه ؤزىدء خڀسي خڀى٬ص.ل٩ط ب ىٱدوٯ ؤن خبؼدـ خڀـب تهـد ب ظٽـه ـد

ټٿ ڄد دظ ىدٺ ټدن ز٭ خوخني خبػٴـص خڀـب ڄدلٳ. وټعسط ٬ځهد بحوٲ ٬زص ٬سدخض ڄؽٿ " بڀـ ب خلله" و"بؿمـ

ىپ خلله" و"خلله ؤټبر".و ؤو ڄى٩ ؤل خجمص لن ٸـڄط بڀـ وـىص ڄـه خبؼمٳ، ٴ٩ٿ ٹسځ وى سٽ، و ڄه خڀدذ خڀ ــدءني

٥ ڄمٵد ڀٽ ٹڄ ڄهخ لمحسىزع خڀب خض ڄش ڀعىٿ بب ؤن ؤ٬ ىىي خڀوخؾ ڄىهد.

واټ ڀىد ٴهم ى ب هديظ خوسد وخبغٹـدجٷ خڀـب ٠ط بؽد ڄه ٸسٿ .. ٴٹدپ: ظ٭

خڀعىخٿ ڄ٫ خڀىد ڄعم، ڀ ٴٹ٣ زسر خڀځٱـص، " ټدن وڀٽه ؤ١د ن خڀىن بفىى٬ىن ڄه خبغػ ڀـدور. وخبغىپ

ىڄدض ټدن ٭سد ڀځٱدص. وب ىٹني ڄه خبؼٽځص ىي خؼىن ٬ځ خبؼ٭ځ

Page 314: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

314

ڄه خٱى. ؤلبند ٬مٿ ب خڀ٭ىيص وخڀؽدني ټدن ؤزىي ٸ ي ب خ، و٭ٲ ز٭ خڀٽځمدض خڀ٭زص خبؼٽش.

ـ، عسط بب ش خبعم٭ص ب خبؼـف خڀٽـسن زإووڄ ٥ص خڀئو ول٩ط ؤن ؤځر خبؼځن ظون خڀؽدذ خڀس١دء وؤ

ڄه خض خڀځىن، ڀٽه خڀىخل ڄىهڃ اي خبغټـدض ڄـه ټـى٪ وفىي وى دڄط بسدڄد، وٸٿ ب بن ؤځسهڃ ٭ـٲ ټځمـص وخلش ڄه خڀٹآن، وبنهڃ ٭عبرون خبعم٭ص ـىڂ ٬ـ، ٴع٥هـون وعممىن وظون خڀؽدذ خڀس١دء، وع٭٥ون ٸسـٿ ـدڃ بب

ټدض زٽـٿ وـى٪ يون ؤ خبؼف، ب ٥ٵىن وايون خبغټڂ. وؤټ ؤوني ٸځط وٸعخٺ ؤن اء ؤټؽ و٬د ڄـه ټـؽنه

بوٵ٩ىن خڀٽڂ. ڀٽه ځىختهڃ بزځى ڄه ؤ ؤؼ ڀځىى٪.ټىط ؤ٬ٲ ؤن خڂ وٿ بب خڀن ب ٬ه خبػځٵص خڀؽدڀػ ٬ؽمدن زه ٬ٵدن ٬ه ٤ٹن، خوپ ٤ٷ خڀبر خڀ ٬ـٲ لٹـد

، وټدن خڀٵ ڃ خڀه ؤوـځىخ خـڂ بب زدڃ ٤ٷ خبغڄىد٤ٷ خڀمدپ، وڄه زىهد ظټعدن خڀٸص، وڀڀٻ ٴةن خڀٽځمـدض خڀٵدص ظعىڂ ب خبؼ٥ځمدض خڀىص )خڀش ٬ىـڃ ظـم

"بمد" وخڀى٠ىء و٨ىء(.خڀ٥ٷ خڀؽدني ٬بر خڀسم، وٸ ځٽ خڀعفد خڀ٭ذ خڀه ـدئوخ

ىذ خڀمه، وؤوځىخ خڂ بب خبعـ ڄه ل١ڄىض وڄىد٤ٷ ـى

Page 315: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

315

خوووص وټدوعىن ب ـىىذ خڀن، وٸ دض ز٭١د ڄه ڄٹدز ؤوڀحٻ خڀ٭ذ خڀه ټعسط ٬ځ ىخد آدض خڀٹآن خڀٽن.

وٸعخٺ ټدن خبؼځمىن ب ىٱدوٯ ٽىن ڄه خڀع١ٷ ٬ځـهڃ

ڃ ڄـه ب خڀ٭سديش وڄى٭هڃ ڄه خبغؿ. ټمد ټدوىخ ٽىن ڄه لڄـدنه . خڀى٨دجٳ خبغٽىڄص وظٵ١ٿ خڀىن ڄه ٬ٶ "خبؽـدن" ٬ځـهڃ.

ټدوىخ ٭برون ٬ه خڀٹځٷ خڀ بخء خعمخ ظ٬ـر خبغٽىڄـص وزدڀعټسص خڀٽدوص ڀٸځڃ. ب ب خڀىٸط خڀ ټدوط ظـعٹڂ ٴـ ؤ٬خيخ ټسنش ڄه خبؽدن ڄه ؤبكدء خڀن، ٴةنهد ټدوط ظٹـىڂ زعـهفن

٭عهڃ بب خبؼن خڀىص خوي. وـى ڄـد ؤيي ب خٱى ڄه ڄٹد٤خڀىٸط خبغد٠ بب ظخـ٫ وسص خبؼځمن خٱـى ب ـىٱدوٯ، ب

٪ ٴٹ٣ ڄه خڀٽدن ز٭ ؤن ټـدوىخ بيؽځـىن 60وځط وسعهڃ بب 90.٪

و٭ىي ٴهم ىي بب ـو خڀٱ١ر زن خٱىن ٴٹىپ:ب ظٽه ي زخص ١ر ٽدن خٸځڃ خـځن، وڀٽىـهد

ؤن خـعدلـط ټدوط لځٹص ب ځځص خڀخڄدض خڀب ب ظعىٸٳ ڄىو٠ـمعهد بظـد ب ٬ـدڂ 1933خڀن ظټعدن خڀٸص ب ٬دڂ

1949

Page 316: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

316

ب ظعىٸٳ خڀځ٥دض خڀىص ٬ه بؿدوڀـص ظـور خبؼـځمن خٱىن ب خلمح٣ خڀني خڀٽسن و٤م ىعهڃ. آص ڀٻ ڄؽ ؤنهد ٸض ڄى ىعن وٹٿ ڄدجص ؤڀٳ ٴعدش بٱىص ڄه ـن خبؼعوــدض

ىص( وظى٭هه ٬ځ ڄىـد٤ٷ بـعځٵـص 25و 15زن )ؤ٬مده ڄد ودؾ ىٱدوٯ. خڀٵعدض ټه بهبرن ٬ځ خڀٵ، يون ؤن ظ٭ځڃ ؤه حد ٬ه ڄنه، وټدن ڀٻ ڄه ؤسدذ خظٵد٪ وسص خلعٹـدن

.وڄ١د٬ٵص بـون خڀٱ١ر زىهڃوب خسى٪ خون ڄه ه ىوى/لخن خبؼد٠ ٸدڂ خڀ٭مدپ

ڄى٫ ڀڀ٭دذ ڄٹدڂ ٸذ ڄىص ىٱهد ب ـىىذ خٱى زعمي بس٭مدجص ى، ټدوىخ ٸ فوخ بب ڄىد٤ٷ خڀسي، واء ٬يڃ

"ټىوٱوٮ" خڀب ؤٸڃ خبؼى٫ د.وٸ ؤ٬ځىىخ بسيڃ ڀسسن، خوپ ؤن ؤـىڃ ب ظٲ ڄىـ هه، وخڀؽدني ؤن بيخش خبؼى٫ ٴ١ط ؤن بز ڄدټه ظـاو

ىهڃ، خڀعمي ؤو ٽٿ خ٠خذ ٬ه خڀ٭مٿ. ڀٽـه ي خبؼعوـن ڄخڀٵ٭ٿ ڄه ـدور بيخش خبؼى٫ ټدن ٬ىٵد. ب بذم٭ط ؤ٬خي ټسنش ڄه

بب ؤځسص خبؽدن )ٸ ٬يڃ بخمـص خڀ٭مدپ خوه خڀه ىعمىنآٲ( وخٸعممىخ ڄٽدن بذم٭هـڃ "ڀعإيسـهڃ"، وخـعسٻ ڄ٭هـڃ

ٴةن خعسدٺ خعم ڄه خٱىىن خڀٱد٠سىن. ولر هىي ٬دن

Page 317: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

317

خڀعد٭ص ڄدء بب خبػدڄص ب سدق خڀىڂ خڀعـدب، لـن ظـوځط خڀ٤ص وٴ١ع.

خڀسدن خڀبظ ټ ؤن خؼىن ڄـه خٱـىن ٸـع، وڀٽـه خٱىن ؤوخ ٬ځ ؤن خڀه ٸعځىخ ڄه سدڃ عخوق ٬يڃ زن

ٸـ ٬ـيڃ بطن وڄدجص، ؤڄد خڀه ب خ٬عٹدبؽڃ ؤو ٴٹوخ ٴٹـ زدبؼحدض.

خبؼهڃ ؤن ي خوسد لن وځط بب ىٱدوٯ، ٴـةن ؤـدب خڀ٭مدپ زئوخ إڀىن ٬ه ؤزىدجهڃ وزىدتهڃ خڀه ب ٭ٲ ڄـنڃ. ولن ڄ ؤسى٪ وخؼىدن يون ؤن عځٹىخ ـىخزد، ٴـةنهڃ وــىخ ب ڄ٩دش ځمص ٴ٭ط ٴهد ى خبؼٵٹىيه، ولن ظض بؽڃ بصى٪

دپ خڀ٤ص لغ خڀخڂ خڀڄى خڀ ٸدپ خڀسدن خڀبظ خبؽدن وـڄه خٱىن، ب لن ټض ظٹـخض 150بن ٠مددي ټدوىخ

ؤز٭مدجص. خڀ٥ٲ خو ؤن ٬ي خڀٹعځ ٬ځب ظٽه ي زخص ١ر ٽدن خٸځڃ خـځن، وڀٽىـهد

ـ ط ټدوط لځٹص ب ځځص خڀخڄدض خڀب ب ظعىٸٳ ڄى ؤن خـعدل. و٨ځط ټـٿ خوعٵد٠ـص 1933 خڀن ظټعدن خڀٸص ب ٬دڂ

ڀٱىن ظٹدزٿ زٹم٫ ز٬ىي ؤنهڃ خوٵدڀىن ظدش وبدزىن ؤونخ، لب ٸٿ بن ٠مدد خڀٹم٫ خڀني ٸ ٬يڃ بدځىن ڄـځڃ

وڄځمص.

Page 318: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

318

خوعٵد٠ص ي خبؼش ټدوط ؤټبر ڄه دزٹدتهد، خڄ خڀ خ٥٠ بب ٸ٫٥ خـعمد٬دظ ب ٸمص وڄد وخڀ٭ىيش ـ٭د بب خڀج خڀني

زٽن لعىخء خبؼىٸٳ خبؼعى ب ـىٱدوٯ. ب ڄـه خڀىخ٠ـك ؤن خبؼځمن ىدٺ ٠دٸىخ ٬د زةبؽڃ ولڄدنهڃ ڄه ظـىب خڀى٨ـدجٳ خڀبظص، وڄى٭هڃ ڄه ىڂ ڄ١دن وؤيخء ٴ١ـص خبغـؿ وڄـديش

ڄه خبغؿ ب ٬بر خڀىٴـىي ـىخخض ٵ ټٿ خٱىن ڀ٭ڂ بسٽىهڃخڀب ظى٩مهد خبغٽىڄص، وظع٢ ؤن ـىي٪ خڀخـر ب خبغـؿ ڄـد

عص آٲ ىو ڀي خبغٽىڄص )وى ڄد ٭ني بٴٹد ؤـظ(، ٭ديپ بطن وس٭ن ىص. وؤن ظعخوق ى ڄد زن

وځى ٴهم ىي ئع ب خبغٹدجٷ خڀعدڀص.. لػ ٹىپ:ڄإدش ٭ر خٱى ظٽمه ب ؼؼص ؤڄى، خوپ ؤنهڃ ٭ىن "

ڄعمدٽص ٬بر خڀعده، ب ظع٭ ڀځعٵٽٻ ب ٸس١ص يوڀص ټبري ٨ځط .ټمد لغ ڄ٫ خبردي خڀىٴدب ڄؽ

ڄځىن ټځى ڄع ڄزـ٫ بسؽـٿ 1.6خڀؽدني ؤن زيڃ خڀد٭ص )بط ڄدلص خڀن وؼؼص ؤ٠٭دٲ زځ ڄؽٿ ٴود( ظعمعـ٫ زـىٴش

بشدوص ڄځـدخض ؼوختهد خڀ٥س٭ص. ب ٹ خلعد٤ خڀىٵ٣ ڀهد زىمى ڄن ٤ه ڄى ټٿ ىڂ. 5 ب خڀىٸط خبغد٠ خعىخؾ ٤ه، وبهعمدجص ڄځىن ٤ه ڄه خڀٵمڃ خبغف. بب ـدور ؤنهد ظىعؿ خ

ود عص ڄىدـڃ عىؾ ڄىهد ؤـىي ؤوىخ٪ خڀىخوـىڂ، ب٠ـدٴص بب

Page 319: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

319

وـىي ڄ٭دين ؤوي ٬ځ ؤهد خڀـر، وخڄـ خڀؽدڀـػ ؤنهـڃ ب، وبسؽځـهد ؤو٩مـص ـص ڄځمىن، ىعمىن بب ؤڄص ڄىسىش ب خڀ٭د

وڄهوڄص دد ول١دد.ڃ ڀىخ ڄؽٿ خڀسىن ب خڀعسط خڀه ع٭ـد٤ٳ خڀ٭ـدب ڄـ٫ ٸ١عهڃ. و ڄؽٿ ټدؼىڀٻ بدن خڀٱزص خڀه وٸٵط خڀوپ خڀٽبري ڄ٫ خعٹبؽڃ ٬ه بووود. و وـ بؼٹدوعـهڃ زـدڀهىي خڀـه

وپ خبؼهمىص لځهد ٬ـه ٤ـٷ وخـهىخ ڄٽځص ب ؤووزد ٴٹض خڀ بسٽىهڃ ڄه خٸع٪ ٭ر ٴځ٥ن وبٸدڄص يوڀص بؽڃ ٬ځ ؤ٠هڃ.

ٹىپ:ٴدن لفـڃ خڀعسـديپ -وڀځ٭ځڃ ٴٹ٣-خ ڄه ي خڀىٹ٥ص خع٥خي

وٿ بب 2008خڀعفد زن خڀن وخڀوپ خڀ٭زص ب خڀ٭دڂ خبؼد٠ ځـڃ ٪، وڀځ٭40ڄځد يو. وخ خڀٸڃ ىىد بد٭ـپ 133

ؤ١د ٴةو ب خڀىٸط خڀ ټدن ٴ ڄځمى خٱى مٹىن ټدوـط ټص ىص ظٹڃ خبؼ٭ خڀؽدڀػ بؼىعفدتهد ب يبي. 1100

ڀځ٭ځڃ ټڀٻ ٸدپ ب ؤل خبؼځمن خڀىن خڀـه بهـون خڀ٭زص بو ٽځٳ بددلسص وٴىي خبغؿ خڀبظص خڀب ظو خڀوپ خڀ٭زص

ٹ زٹديتهد وڄاوڀهد. وٸ ٴف٫ دلسىد و ز٭ ؤيخء خڀٵ١ص، وظځعؤؼىدء ظځٻ خڀځٹدءخض ٴةن ؤلخ ڄه خڀٹديش خڀ٭ذ ب بوـدوپ ؤن ـإپ

Page 320: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

321

خڀىٴىي خڀب خٴٹهد ٬ه ؤلىخپ خبؼځمن ب خڀن، خڀـه ظٹـڃ خبؼدي خڀعټص زعن ڄځىن وٵهڃ ڄه خٱى.

Page 321: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

321

ملحقات

Page 322: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

322

Page 323: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

323

ڄه ڄٹدپ دزٷ ب ز٭ىىخن "ا المصمىين و الصين إلى ألماا"

٬ٲ ؤن ىٽدوؿ خڃ خڀنى خڀسٿ ڀعټـعدن ؤټىط

خڀٸص .. وؤنهد خبعء خبؼمع ڄه ظټعدن خڀعدبىص ب يخوٿ خڀـن .. وخڀب بسع زد ب ٸځر آد خڀى٥ ټځهد لب ود .. ـ ڄى٤ه خبؼځمن خظخٺ خڀٹخڄ زځٱع خڀعټص خڀب ظٽعر زـدبغوٲ

ڃ خڀ٭ر خڀعټـ خبغـدب ـځٿ خظـخٺ خڀ٭زص .. وىعم بڀهخڀ٭ؽمدون خڀه بوعهط بڀهڃ خبػٴص خڄص.. ٴ٬ىد لٷ ٬دعهد وؤٸدڄىخ ل١دش بڄص خج٭ص خعمض ٬ش ٸون ټدوط ٴ خڀوڀص خڄص خڀ٭دب خوپ، وټدوط ؤوزد خڀ٭دب خڀؽدنى خبؼعىځٳ ..

دڀٳ خڀڄدن ټدوط ټدود دـد ټڀٻ ٬ٴط ؤن ظټعدن ب بڄد وخلخ ب بسٸط ٬ځ بڄبرخ٤ىص خڀـو خڀٹدـش ب ٪ ټدنهد خبردي خڀىٴب وخڀن خڀى٬ص .. ظٹ٥٭ط ؤء، وظى.. وؤن خبؼځمن ب خبعـء عدڀن ٬ه ٸ ب ؤٸځدض ٬ٸص ى٭هد خ

ى .. وڀـ ظ٭ـخيڃ خڀني ڄه ظټعدن ىعمىن بب ٸسدجٿ خبهبشدوص ڄن ټمد ٩ه ز٭ خڀٽعدذ خڀ٭ذ و وخلـ و٬ـه ڄځىود ټمد ظٽذ خڀن .. وڀٽه سځٯ ظ٭خي خبؼځمن ب خڀـن

Page 324: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

324

ڄدجص ڄځىن لر ز٭ خڀعٹخض خبؼعٹځص .. وڀه ظ٭ٲ لٹٹـص ظ٭خي خبؼځمن خڀمك ؤزخ ڄه ظٹد خڀن خڀى٬ص ..

ؤن خبهى خبؼځمن برط خڀى٩دڂ خڀى٬ و١٭ىخ ؤ٬ٲ ؤ١د ٥٠هدي ڄعىخٿ ڄى ٬ه ڄدوظ ظىوؿ لب خن .. ڃ ڄـىك

بٸځمهڃ لٽمد خظد ] وى ؤڄ ب عمٹٷ ؤزخ ب خڀىخٸ٫ وببمد خڀـي برٹٷ ٬ٽ بسدڄد[ ٴدبغٽىڄص خبؼټص ڄى ز١٭ص ٬ٹىي و بز٥ـ٣

٬ٶ خبؽدن .. خٶ خبؼى٥ٹـص ڀعى٤ن ڄدجص وبطن ڄځىن نى ڄه خبؼځمص بحػ سك خبؼځمىن ٴهد ؤٸځص ٠٭ٵص برط ٥ش ؤځسـص بع٥دوص ڄ٬ىڄص ڄه خڀځ٥ص خبغدټمص .. وؤ٬ٲ ؤو بڄ٭دود ب بپ خبؼځمن ب ظلٿ ڄد ٹذ ڄه ز٫ ڄځىن ٴعدش ڄځمص ڄه خبهـى

ڀځ٭مٿ ىش ب ىص بب ٶ خڀن 25و16عخوق ؤ٬مده زن خبؼدو٫ .. ب بـسده ٬ځ خڀوخؾ ڄه ن خبؼځمن .. ټىى٪ ڄـه خڀ٬دش خبؼٹىىص ] ټمد وي زدڀى ب هديش ز٭ص ٸـ خڀىدـ٥ص خبغٹىٸص خبهىص ..[ وٸ ٬ بؽد ڄهـدن ڄځسىن خڀـىمدج )زإعخڀد( ٴځڃ وؼدجٹ ى ڄ٭دڄض خڀـن خـخڄـص ٠ـ

ځمن خبهى، ٴمدوڀط خڀن وٸٳ ٬ خڀٵځڃ ..! ڀـٻ ن خبؼخڀن ظو و٭د ب خڀع٭عڃ ٬ځ ڄإدش خبؼځمن ب ىٽدوؿ .. وظځفإ بب ټٿ وځص ڀ٥م خبؽىص خڄص ٴهد، وٸ ؤوإض ڄ٫ ود ڄى٩مص دوٱهدي خڀب ظ١ڃ ؤ١د ؤو٩مص ى٬ص يټعدظىـص

Page 325: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

325

خوعدن وٸد و٤دـٽعدن وخو١ـمط ظمٿ ؤوزٽعدن وټدبڀهد خبؽى ٴمد ز٭ .. و ټدن خبؽٲ ى خڀع٭دون ڄ٭د ٬ځـ بؿدزـص خدذ ]ٹون خڂ ٤س٭د[...! ټىط ؤ٬ٲ ټٿ ـخ .. لب خسى٬ن خونه ٴةخ زىدجٿ ب٬ڄىد ظىٹٿ بڀىـد ؤوسـدخ

: وخل ببظ وـدن ٬فسص ٬ه ب٥٠خزدض ٬ٸص ب خڀن زن ٴٹنوخڀؽدني ببظ بٱى ب بٸځڃ م ىٱدوٯ ) ؤبظدء ب آڀٵهد ڄه ٸسٿ(.. وؤن ي خ٥٠خزدض ٸ ؤٵض ٬ه ڄٹعٿ ڄدجب ى وبـدزص ؤڀٳ .. ب ڄ٭دٺ خعىڄط ٴهد خڀٽدټن وخدن خبؼ٭وـص ..

ـدجٿ وخبغٹٹص ؤونى ب ؤٴهڃ خبغٽدص ب زديت خڄ، ٴٹـ ييض و خ٬ڂ خڀ٭زص وخ٬فمص وٵ خلمحعىي خوسد يون بدش بغٽدص ؤن اء خٱى ڄځمىن ب٤ٸد وؤنهڃ ټدوىخ خبؼعهٴن زدڀٹعـٿ..

٬ه خبؼى٠ى٪ بب ڄدى ؤ ٬ځ خڀٵهڃ .. وټض ؤن ؤٲ خڀى٩ڀى ؤونى ظىسهط بب لٹٹص دزط ٬ه خټظ ڄه ٴىـىن خڀعٱ٥ـص

٥ى٭عهد ؼځص ڄه وبرخء خڀعمى وظعط خٴٽد خخ٬ڄص خبغؽص .. ) ظىدوڀعهد ڄٵ ب ڄٹدڀص دزٹص( وڀـٻ ڀـٲ خڀـ٭ىذ ..

وڄد ى٣٥ بؽـڃ ڄـه و]خبؼځمن[ زدڀخض ٬ه ٴهڃ ڄدو لىبؽڃذ خبؼإڀص بب خڀه: ڄدج .. إ٠ذ ڀٻ ڄؽ ز٥د ٹ

ڀىٵع ؤوٻ ي٬ط ڀعځص ڄلص .. ٴةخ خوط ؤڄدڂ ڄه ڄد٬ص زن ـځن ٸ ؤڀس ټٿ ڄىهمد ٸىد٬د بحػ ظع٫٥ ڄ٭ٴص

Page 326: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

326

لعڄط خبؼ٭ټص زدي.. وڀٽه ؤلبند ټدن ـٹد خىع .. ٬ص لىپ وم وٽٿ ڀ خڀ١زدض ڄه ټٿ ـدوـر .. عمٺ ز

ؤڄد خو ٴٽدن ڄعىسد عمٺ ڄه ڄٽدو و ٵ٭ٿ ؤټؽـ ڄـه برٻ بيىد وشمد ټدزځ ٴ ظٿ بب وـم .. وخوعـهط ر وخوعد خڀـىدڄٽ .. وـٵٷ بصـ٫ خبعىڀص زٹى٢ خبؼعى

ڄـ٫ بضـد خبغد٠ه ڀځمىع .. وټڀٻ ٴ٭ځط ؤوط ڄىفٴـد خبعمدن.. ظدز٭عهڃ ڄع٭د٤ٵد ڄ٫ ڀٻ خبؼد٪ خڀـي ؤلـه يوي وظٲ بدهدش ولىص .. وڀٽه لغ زدڀٴص خلمح١ص وٸسـٿ ؤن

عٱدؼص دجځص ڄه خبؼهـوڂ ٴهـر خپ خڀعد ؤن ض وص خبؼعٵـىن ظٹىن وسص خبؼق وڀنوخ خ خبؼه خڀي ب ٽـه

خبؼد٪ خبؼهوڂ ټدوط ٸڄدي ڄځځعدن ب بى٥ ٬ځ زدپ ؤل .. خ وب ځم٧ ؤل ڀٻ ڄه زخص خبعىڀص بب نهدعهد ن ب٠ـدءش

.. ب ظإظ خبؼٵدـدش خبؼق ٬عمط ٬ځ خ لػ ڄى٫٠ خٸخڂخڀؽدوص بڀٻ: ٴ٭ىڄد ٴ٫ خبؼدون خڀٹىد٪ ٬ه وـ خبؼهوڂ بخ زـ

ز ؤڄدڄٻ . خڀٱـدي . وؤوط ظٵٷ بػـم وـ ؤوٻ خڀي وٸىظ .. خ ى ٬ځ وـ خڀعم ظوظع٭د٤ٳ ڄ٭ وظ٭فر بدهد

ـ بب ٬ٹځىپ خبؼـځمن: ؤوـدٲ خبؽٲ خد ڄه خ٬ڂ خبؼىد هلٹدجٷ، وظى وٸدج٫، وبسى ؤبظدء، وؤٸى٭ص .. ؤڄى بوعد ب ٴهم

ڀسص خڀ٭٩م ... خڀځسر، ٴمد زدڀٻ بخدب خڀه ڄه خبؼځمن وڃ خڀٱد

Page 327: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

327

( ؤټدي ؤبظ٭ٻ ظٹىپ: ؤخ ء ڄ٭ٹىپ ..,,؟! ٿ بيٽه ؤن 2)بوغ ڄؽٿ خ وؤود دٴٿ بب خ خبغ ڄه خڀٱٵځص ..؟! وؤٸىپ ڀـٻ وؤټؽ ڄى بوغ ټٿ ىڂ .. زٿ ب ټٿ بغ٩ص ظٵعك ٴهد ـهد خڀعځٵش ؤو ظٵعك مٵعٻ خڀىڄص ڀع٥ځ٫ ٬ځ ؤوسد خڀ٭دب .. ٴدوسد خڀـب

٬ځهد ڄه ٸسٿ خڀمدٴص خبغش .. وخڀب ظٹ٫ ب ڄڄ عڃ خڀعټـعدق خخجځ ڀٱش وبٶ ټدڄنخض خڀعځٵش خبغش ڄؽٿ ڄد خ

ڄ٭بر ٴك .. وڄؽٿ وٸدج٫ خڀٱو خڄٽ ٬ځ ؤٴٱدوعدن وخڀ٭خٶ .. ڀى ـؤش وظ١مدض مٵن ؤلخ ڄؽٿ ظن ٬ځـىنى وـدلس

دؾ بؼد ظ ڀىد و ڀځ٭دب ټځ ؤن ي ى خبعخجڃ خڀس٭ص دڄ خبغظٽسعهد خڀٹىخض خڄٽص ؤو خخجځص .. وڀى ټىد ٸ خ٬عمود خخڀب

٬ځ ڄد سؽ خ٬ڂ خڄٽ خبؼ١ځٿ.. و٬ځ ب٬ڄىد خڀبظ خبؼٳ پ بؼد ٬ٴىد لٹٹص ڄد وٸ٫ ب ش وب ؤٴٱدوعدن وخڀ٭خٶ ؤزخ، ظـإ

بؼدخ..؟! وؤٸىپ: ڀٹ ؤسك ظٹن خوسد ٴىد يخڄد وىد٬ص ڄلص ظـعىڂ ٴهد ټٿ لٿ خبؼق وؤدڀس لب خبؼىٹ خڀعـىص ..! وبخ ؤيض خبؼ ڄه خڀٵهڃ ب خ خبعدور خڀ٭فر ٴةونى ؤلځٻ بب ڄٹدپ

.. بكه ټ٭ذ ٸن ب ز٭ىىخن: "خبغٿ خڀخڄص ب خوسد خڄٽص"ب وسع٪ حد ب خ خدپ وببمد وإو خوسـد ــدش خڀـى٫ وخڀٵبرټص .. ٬ه ـهٿ وخـص ڄه ٸسٿ ؤو٩معىد خبؼعځ٥ص .. وڀٽه

Page 328: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

328

عخٺ خبعم٫ ب وٵ خخٲ .. ظ١ځٿ خڀى٬ وظى خڀٵٽ وخڀع٬ر زدڀ١مص..

Page 329: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

329

خراط صر:

و٥ص يوپ آد خڀى٥

Page 330: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

331

خبؼځمىن خٱى خبؼىىن

٠دز٣ ني ٽعٳ ڄځمد وٹعځ ب خڀد٪

Page 331: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

331

وٽخ ىٸىن خبؼځمن بب خڀفىن ڀٹعځهڃ ب خڀ٩ڂ

Page 332: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

332

Page 333: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

333

تعرف بالمؤلف

لمزنتر نىاه عرفات با

خعد بؿم ىٳ ٬:ڄٵٽ وټدظر ڄىى٬ ، بص٫ زن خڀٵځٵص وخبؼٽعسدض -

وخبؼ٭ځىڄدض وخٸعدي وخڀدص وخيخش وخڀعده .. . وبؽي ڂ1934ٸهځص )ڄ( ىص وڀ ب ٸص ىض زدڀ -

خڀٹص ظده ڄهى ب خڀؽىش ٬ځ خٸ٥د٪ .. ؾ ڄه - ظ٭ځڃ ب ڄخ ىض وخڀٸدٷ وخبؼىىش ، وبز

ڂ. ٧٥٩١ٸڃ خڀخدض خڀٵځٵص زأيخذ ـدڄ٭ص خڀٹدش ، ٬دڂ زدڀخځط خڀ٭ځد ب ؤعخڀد. -ٴمد ز٭-وخڀعمٷ

ن ڀځمٽعسدض - ټدن ڄه ؤوخجٿ ڄه ٬مځىخ ؤڄىدء ڄعىص ؛ ٴٽدن بدص ٤ىن خڀؽدوى ٧٥٩١خبؼص ، وزؤ ٬مځ ىص

خ بغټص ؼٹدٴص ب خ خعم٫ وپ خڀعىدض ڄه خڀٹن خج خڀ٭ه.

خ ڀځمټ خڀؽٹدب خبؼ ب خڀٵځسن ڄه - -٬٧٥٩١مٿ ڄ. ب ڄىـهد ڀځمٽعسدض خبؼص ب بؿدٴ٩ص خڀٹځىزص ؛ وؤوإ ٧٥٩٩

ؤوپ ڄٽعسص بظ٭ص ب ڄ، و٬ش ڄٽعسدض ؤوي ڀ٤ٵدپ ، وخعڃ

Page 334: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

334

خدض خڀعمځځص يذ خ٤ٵدپ ، وڀ ب خ خدپ ڄٹعلدض زدڀ بلص ..

، و٬مٿ وسنخ بدٽعسص ـدڄ٭ص ٧٥١٧دـ بب ؤعخڀد ٬دڂ - ڂ .٧٥١١ -٧٥١٧"زىـى" زىص ٴٽعىد ڄه

بب خبؼٽعسص خڀٹىڄص خعخڀص ب ټدڄبرخ ٧٥١١خوعٹٿ ىص -خ خڀسسځىـخٴد خڀى٤ىص ، وب )خڀ٭دمص خڀٵخڀص( ڀهڃ ب ب

ڄٽعسص ؤعخڀد خڀى٤ىص ط ظسىوٸ ظ٥ى خبؼٽعسص خڀى٤ىص ڀٴڂ ..ڄو٬ ودء ؤٳ ڀىدض خبؼعٹسٿ؛ بجم٫ ڄدى ٬ه خڀسدذ خبؼعم ب ب خدض زدڀمٳ وخض، وبودء ڄځٳ

بفد ود زٽٿ وخل ڄىهڃ بذم٫ ٴ ټٿ خڀٹددض خڀمٵص، ٽٿ نش ظخټمص وسدي وظ٥ىلدظ وخبقدخظ.

ؤظدلط ڀ خبؼٽعسص خڀٹىڄص)ؤؼىدء خڀ٭مٿ( ٴص خڀعمدٶ -زدڀخدض خڀ٭ځد بجدڄ٭ص ټدوبرخ؛ ٴإب يخص خبؼٽعسدض وخبؼ٭ځىڄدض

. ٧٥١١وبيخش خبؼادض وپ ؼغ ىىخض خوعهط ىص ى وسنخ ڀٲ ٬ځ ؤوعزع ڄى٩مص خڀىوٽ1981ب ىص -

بودء وبذه ڄٽعسدض ـدڄ٭ص ٸ٥ خبعش، وو٫٠ دص ڀځعو وزخڄؿ ڀعر خڄىدء وخڀ٭دڄځن د، وبودء ودجٿ ڄىهفص ڀعٹڃ

خيخء خڀى٨ٵ.

Page 335: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

335

ب وٸط ب ٽه ىدٺ ث ببظ سٽص خوعوط ؤوإ -خڀ٭دبؼص ، وڀٻ زدبؼٽعسص و٩دڄد بڀٽعوود ڀظدپ زٹىخ٬ خبؼ٭ځىڄدض

بػڄص خڀسدلؽن و٤ذ خڀخدض خڀ٭ځد، زد٤٪ ٬ځ ؤلغ خبؼٹدض وخبحدغ خڀ٭ځمص، وودض ڀځدجٿ خبعدڄ٭ص ب ب

خدض خڀ٭ځمص.ڂ ٧٥٥٧و ٧٥١١ظىب بيخش ڄٽعسدض ـدڄ٭ص ٸ٥ زن -

عٽمدپ ڄو٪ ڄٽىص خبؼٽعسدض.ب ٬ځڃ خبؼٽعسدض وظٽىىڀىـد ڀ خڀ٭ ڄه خڀخدض -

خبؼ٭ځىڄدض ، وبهدڄدض ٬ش ب خبؼابسخض وخڀىوخض لىپ ظ٥ى خبؼٽعسدض خبعدڄ٭ص زوپ خبػځؿ .

خوعزع ڄى٩مص خڀىوٽى ټمعد بؽد ب ڄهمدض ودؾ -ٸ٥، وڄىخٴدتهد زعٹد ڄخوص، ٬ه ظ٥ى خبػڄدض خبؼٽعسص، وو٩ڃ

٬مدن ، وخڀمه خبعىىزص ، وخڀسمه . ټمد خبؼ٭ځىڄدض: ب ځ٥ىص خوعزع ب ز٭ؽص ودص بب بؾځ خڀىلش خٸعديص خڀ٭زص ) ټدن

خين( ، وبب بيخش خ زدڀٹدش ڀعٹن -ڄٹي لخٺ ب ٬مدن ڄٹعلدض ظد٬ ب ظ٥ى ڄٽعسص خ خبعش، وڄٽعسص ـدڄ٭ص

خ..پ ٬ ىىخض ٸ١دد ب ٸ٥، ټدوط ب ؤؼىدء ٬مځ وو -

ڀ بهدڄدض وود٤دض ٬دڄص ڄع٭يش، ب بؾدض بـعځٵص: ٴٹ ټدن

Page 336: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

336

ن بؼو٪ " بهدڄدض خبؼځمن ب خبغ١دش اڄه خ١٬دء خبؼ" خڀي خعهٲ خوعد ڄدجص ټعدذ ڄه ؤز خڀٽعر خڀ٭زص خڀب خڀ٭دبؼص

بؼ٭ٴص خڀ٭ځمص وخڀٵٽص، ؤ٬عبرض ټدج ي خبغ١دش ب ب بؾدض خوب٬ديش ود وظبصعهد بب خڀځٱدض خبغص خڀٽبري ڀع٭ٳ خڀ٭دب خڀٱبى

ڂ خبغ١دش خڀ٭دبؼص. ٿ بڀ خڀ٭ٹٿ خبؼځڃ ب ظٹ بحٹٹص ڄد ظىوي٬ع خخ٬ص خڀٹ٥ص ڀعٹن ځځص ڄه خبغىخخض وخلديػ

ص ڄه خبؼٹدض لىپ خڀٹخءش، وخڀعؽٹٳ خڀخظ.. وض ڀ بؾمى٬ب بؾځص "خڀولص" و "بؾځص خڀعزص" خڀٹ٥ص، ومٵص خڀٶ خڀٹ٥ص، وند ڄه خڀمٳ وخض، ټدوط ظو ڄ٭٩مهد لىپ: ،خعىخڂ خڄؽٿ بؼىخي خبؼٽعسدض، وخڀع٭ٳ بدد ٤ؤ ڄه ظٹڄدض ب ىص خبؼ٭ځىڄدض ، وخعىخڄهد ب بؾدض خڀعزص وخڀع٭ځڃ، وظىمص خڀعمٿ خبؼ٭ب ڀي خڀعڄ .. وتهحص خبؼ٭ځمن ڀ٭ ؼىش

خبؼ٭ځىڄدض..ڀعٵٮ ڀځسمػ وخڀٽعدزص ٬ه ٬٧٥٥٧دي بب ڄ ب ىڀص -

ٸ١دد خٸعدي خڄ ، و٬ه خٸځدض خبؼځمص خبؼ٥١هش ب خڀ٭دب ، و٬ه خڀ٩ځڃ خڄبردب ڀځ٭ىذ خبؼع١٭ٵص ب خڀ٭دب خڀؽدڀػ ..

خٸى٭ص ٬ه ڄىى٩مدض يوڀص ظعع وځٳ ٭دخض خڀعىمص ، وټٳڄؽٿ خڀسىٻ وخڀىوٶ خڀوڀن ، وڄى٩مص خڀعفدش خڀ٭دبؼص .. وټٳ

Page 337: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

337

٬ه خڀع٥هن خڀ٭ٸ و٬مځدض خعحدپ وخزديش ٠ خبؼځمن ب خڀسىىص وټىٴد وڄٹوود وخڀٵځسن وخڀدن وآد خڀى٥ ..

ب خڀ٭دب )ببهدزد وځسد( ڄىهد : ټعر ٬ه ىدض ڄاؼش -وـىؾ وبؿم ؤ وبؿم بٸسدپ .. ٬ځ ٬ض زفىٴع ،

ـدو ، وـىؾ يزځى زى ، ويٻ ظنى.. 4ټعدزد ، وټعس برط خڀ٥س٫ 26زځٱط ټعس خبؼىىش -

ټعر.. بب ـدور ڄحدض خبؼٹدض وخبحدغ خبؼىىش ب خڀمٳ وخض خڀ٭زص ..

ظ٥ىخ ٭د ڄٽعسص ـدڄ٭ص ٸ٥ ب ٴعش بيخظ بؽد ٥ىض ظؤڀٳ 21بظٵ٫ بؾمى٪ خڀٽعر ڄه -وڄځمى٨د: ٴمه ودلص خبؼٹىدض

ؤڀٳ بؾځ، وخظٵ٭ط ٤دٸص خڀٵهص 251بب 1884بؾځ ىص ؤڀٳ بؾځ ب خڀ٭دڂ و ٤دٸص ى 37وخ٬خي خڀٵنى ڀځٽعر بب

عىدض خبؼ٭دص خبؼ٭وٴص، وـىيد ب خبؼٽعسدض خڀٽبري وٴٹد ڀځميوص ]٬ىىخن[ 151وخيض ڄٹعىد خبؼٽعسص ڄه خڀودض خڀ٭ځمص ڄه

يوص ، وى وٵ خڀٸڃ زدڀځٱص خڀ٭زص وخڀځٱدض خـىسص بب ؤڀٵخڀي ټدوط ظٵى زدٸعىدج ڄٽعسص خبعدڄ٭ص خڄٽص زدڀٹدش، و

ڄٽعسص ٸبيص و٬ٹص..دض خبؼٽعسص خ٬خي خڀدزٹص ڀځمفض ټمد ؤ٠ٳ بب ڄٹعى

خڀ٭زص خڀب ظىٸٵط ٬ه خڀو ڄؽٿ: خڀدڀص، وخڀؽٹدٴص، وخبؼىد،

Page 338: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

338

وند، و٬ي ټسن ڄه خبؼى٥ى٤دض خڀ٭زص، وخڀدجٿ خبعدڄ٭ص، ټمد شمځط بؾمى٬دض خبؼٽعسص ؤو٬ص ؤوي ڀځم٭ځىڄدض ټدبؼٽوٴځڃ

ك خبؼىش.. وټدوط ، وخڀخجخڀىظص وخبؼٽوٴ، وخڀعفضي خبؼىخي ظفځر ڄه ب زٹد٪ خڀ٭دب، ٴٹ ؤوث زدبؼٽعسص ٸڃ ڄعى ڀځعو ١ڃ بؾمى٬ص ڄه خبػبرخء خبؼزن، ټدوط ڄهمعهڃ بحػ وڄعدز٭ص ڄدي خبؼ٭ٴص ب ټٿ ڄ٩دوهد زب زٹد٪ خڀ٭دب..

دض خبؼ٥سى٬ص بدٹعىدتهد ـوؤض خبؼٽعسص ٬يخ ڄه خڀسسځىـخٴ ، بػڄص خڀسمػ خڀ٭ځم و٤ذ خڀخدض خڀ٭ځد.. ىعځٵصخبؼ

مڃ ڀځفدڄ٭ص زودبؾد ڀځخدض خڀ٭ځد ب خبؼٽعسدض وخبؼ٭ځىڄدض، ڀعإٿ خڀخسن ڄه خبػبهن ڀځ٭مٿ ب خبؼٽعسدض، ودڃ ڄ٫ ؤټديبين

آوه زع ڄديش "خعـد٪ خبؼ٭ځىڄدض ٬ه ٤ٷ خڀسمػ خب".پ ٬ ىىخض ٸ١دد ب ٸ٥، ټدوط ڀ وب ؤؼىدء ٬مځ وو

بهدڄدض وود٤دض ٬دڄص ڄع٭يش، ب بؾدض بـعځٵص:ټدن ؤل خ١٬دء خبؼان بؼو٪ " بهدڄدض -ؤو

ټمد ټود آوٵد. "خڀ٭دبؼصخبؼځمن ب خبغ١دش خخ٬ص خڀٹ٥ص ڀعٹن ځځص ڄه خڀځٹدءخض خع١دٴع –ؼدود

ڄه ؤز خ٬ڄن وؤهڃ لىخٺ بند: خسى٬ص ڄ٫ ڄ٭ه ىٳ ل خڀىي، و ق وځٵص خبؼي، وٸ خعمض

Page 339: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

339

لځٹدض ي خڀځځص بؼش ٬دڄن، وټدن ڄى٠ى٬هد خد ى خڀٹخءش، وخڀعؽٹٳ خڀخظ. وٸ يخض لىپ خڀ٭ىدوه خڀعدڀص :

..؟ ب بهر ؤن ظٹؤ..؟ وڄدخ ظٹؤ..؟ وټٳ ظٹؤ ٸخءش ديٴص وټٳ ظعى٬ر.. وظځى ڄد خعى٬سط..؟.. وټٳ ظىم ڄهدخظٻ ب خڀٹخءش ..؟ وټٳ ظٹڃ وبزعد خڀٽعر ڀٸعىدء وخڀٹخءش..؟ وټٳ ظسمػ ب خبؼٽعسدض..؟؟ وټٳ ظعىڂ خبؼدي خبؼـ٭ص ب خڀسمػ ٬ه خبؼ٭ځىڄدض..؟ وټٳ ظى٫ ڀىٵٻ زودبؾد

ڀځٹخءش خبؼعبيص..؟؟ب ب٤د ببردي خڀوپ خبػځفص: ؤهڃ ب بص٫ ڀٹدءخض، -ؼدڀؽد

، وب بص٫ خڀىوخض خڀب وڄىدٸدض ٬مخء خبؼٽعسدض خبعدڄ٭صڂ ٴهد ڄٹعلدض وؤوخٶ بحػ لىپ: خو٭ٹض خ خبػى، وٸبودء سٽص ڄ٭ځىڄدض ڄىلش زوپ خبػځؿ، ووڄص خعـد٪

وبودء ٴه آب ڄىل خبؼ٭ځىڄدض ٬ه ٤ٷ خڀسمػ خب خبؼسد،بعم٫ ڄٹعىدض ڄٽعسدض خبعدڄ٭دض خبػځفص، وبودء و٩دڂ ظسديپ

خ٬دش زن ي خبؼٽعسدض..: ؤهڃ ب ڄابس خبعدڄ٭ص خڀ٭زص بفؽ بعدڄ٭ص ٸ٥)خڀي خز٭د

( ڀسمػ ؤدڀر ڄٽىص ٴهد خبؼٽعسدض 1987خو٭ٹ ب ظىو ٬دڂ خبعدڄ٭ص ب خڀسي خڀ٭زص..

Page 340: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

341

خعٹدپ ڄه ٬مځ ٸسٿ ؤن ٿ بب خڀه خڀٹدوىوص ڀځعٹد٬ زإز٫ ىىخض، ڀٽ عٵٮ ڀځٽعدزص خڀب ٭ٹهد وبوځڃ د ڄه ڄه ٤ىٿ،

خڀى٨ٵص وٸىيد.. ز٭خ ٬ه ؤوٸ ظ٥ى٪ ز٭ خٸدء زةودء ڄىٸ٫ ود زدبظ ب سٽص

"http://www.myades.com:"خوعوط وخز٥ ى

Page 341: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

341

نتب وعر لمىؤلف

خڂ زن خڀٶ وخڀٱذ. ظإڀٳ ٬ځ ٬ض -٧زفىٴع، )ظبصص( ، ظٹن خڀ٥س٭ص خڀؽدڀؽص ڀځټعى ٬س خڀىدذ

٩٠٠٥خبؼن. خڀٹدش: يخ خڀوٶ بـع خڂ زن خڀٶ وخڀٱذ: ب٬خي وظٹن . -٩

ڄٽعسص خڄدڂ خڀسىد، ٩يخ خبؼىعد خڄ ، ٢.خڀٹدش: ٢٧٩٠٠٥ خ٬ن خڄ. ٬ځ ٬ض زفىٴع،) ظبصص(. -٣

ڄٽعسص خڄدڂ خڀسىد ، ٩و٤س٭ص ٧٥٥٥خڀٹدش: يخ خڀوٶ ، ٩٠٠٥ ، ٧ڄټخض ٬ځ ٬ض زفىٴع ) ظبصص وخوعد(. ٢ -١

ڄٽعسص خڄدڂ خڀسىد، ٩و٢ ٩٠٠١خڀٹدش: يخ خبؼىعد خڄ، ٩٠٠٥. ٭دب خڄ ب ٴٽ ڄو٬دض خق وخڀىهى زدڀ -٩

خڀج ٬ځ ٬ض زفىٴع. خبعش: ڄټ خ٬ڂ خڀ٭بي، ٩٠٧٩.

Page 342: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

342

خڀسىىص ب ٸځر ب٬د. خڀٹدش: يخ خبؼىعد خڄ ، -٩٩٠٠٠. ټىىٴد زن خڀعى وخد٤ن. خڀٹدش: خبؼىعد -١

.٧٥٥١خڄ ، ٤ن خڀزص. خڀٹدش: ټىىٴد زن خبغٹدجٷ خڀعدبىص وخد -١

٩٠٠٠يخ خبؼىعد ڄ،خبغذ خڀدوص زن خڀعإڀٳ وخڀعٳ. خڀٹدش: يخ -٥

.٩٠٠٠خبؼىعد ڄ ، خڀٹدش: ٧بؿم ؤ: نش ٬ٹٿ سمػ ٬ه خبيدن. ٢ -٧٠

.٩٠٠٥ڄٽعسص خڄدڂ خڀسىد. ٩يخ خبؼىعد خڄ، و٢ -ني ب خڂ لمحم بٸسدپبذ خڀٵٽخڀ -٧٧

)بسط ظبصع ٩٠٧٠خٽىص، ڄ: ڄٽعسص خٽىص ، زعٽځٳ ڄه ڄٽعسص خٽىص ٠مه ڄو٪ ب٬ديش و ڄاڀٵدض

خبؼٵٽه خلن ب خڀ٭دب خڄ(. خڄبردڀص خڄٽص ڄه خڀٱ٥ص بب خنهد. ظٹن ؤ.ي. -٧٩

خڀٹدش: ڄٽعسص ؤڄدڂ خڀسىد ڀځى وخڀعى٫، ٬ديپ له ىڃ.٩٠٧٣ .

Page 343: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

343

نهر خڀٵٹخء: خودن ب ٬دب خڀعٽعض خلعٽدص . -٧٣ظٹن ؤ.ي. ټمدپ ٬ٴدض وسهدن. خڀٹدش: ڄٽعسص ؤڄدڂ خڀسىد

. ٩٠٧٩ڀځى وخڀعى٫، خڀ٥دن ٤سسد : خبغذ خڀسىڀىـص ٬ځ خڀ٭دب خڀؽدڀػ. -٧١

.٩٠٧٣ش: ڄټ خ٬ڂ خڀ٭بي، خڀٹدخڀوڀص خڀ٭ؽمدوص ب ؤوزد: ڄه بظدض خڀ٭سٹص ب خبغ١دش -٧٩

خڀٹدش: ڄٽعسص ؤڄدڂ خڄص. ظٹن ؤ.ي. ٬ديپ له ىڃ . . ٩٠٧٩خڀسىد ڀځى وخڀعى٫،

)ځځص ٧٥٩٥خڀٵځسن . خڀٹدش: يخ خبؼ٭دٲ . -٧٩ ٭ىذ خڀ٭دب( .

خڀسادء: بؾمى٬ص ڄه خڀٹ خڀٵځسىص خڀٹنش ڀير -٧١خڀٵځسني "زىٵىو دوعى" )ظبصص(. خڀٹدش: خبؼاص خڀوڀص ڀځى

. ٧٥١١وخبؼ٭ځىڄدض ، خڀوڀص خڀهىيص، ڀؽىيو ظپ. )ظبصص(. ظٹن -٧١

خڀٹدش: ڄټ وى ٩وڄخـ٭ص ؤ.ي. ٬ديپ له ىڃ. ٢ ڂ. ٩٠٠٥ض ٤س٭ع خڀؽدڀؽص ڄه ڄٽعسص خڀسىدي ٩٠٠٩،

ٹى٢ خټدر : ظٵى سهدض خڀ٭ځمدون لىپ -٧٥خڀ٭ص خڄص. خڀٹدش: ڄٽعسص ؤڄدڂ خڀسىد ڀځى وخڀعى٫،

٩٠٧٣.

Page 344: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

344

ظده ىض : بـ٥ى٤ص زٹځڃ دب بؿم ٴد )بحػ -٩٠ .٩٠٧٣وبرٹٷ(. خڀٹدش: ـش خڀىي،

ظده خڀٹځىزص: بـ٥ى٤ص زٹځڃ دب بؿم ٴد )بحػ -٩٧ .٩٠٧١وبرٹٷ(. خڀٹدش: ـش خڀىي،

٩٩-- The History of Israeli-Arab

Conflict (1952-1975); an Annotated

Bibliography. Canberra College of

Advanced Education. (Australia), 1976

ڄه بخخض خبؼ٭ه . خبؼعٴىن وخبؼٵون ب خ -٩٣ ڂ ٩٠٧٩بددڀد ،خڀ٭دبؼص خبعدڄ٭ص خڄص خڀ٭دبؼ ڀځى٥ص ،

لځص ٬ٹٿ ب يوذ خڀٵٽ وخيذ . خڀٹدش : ڄٽعسص -٩١ ڂ٩٠٧٩ـش خڀىي ،

ودٴش ٬ځ ٴٽ بؿم بٸسد وبزخ٬دظ خڀ٭ص. خڀٹدش -25 ڂ ٩٠٧٩،ش خڀىي ڄٽعسص ـخڂ وخبؼځمىن ب خڀٵځسن: ڄه بخخض ڄټ -26

، خبعدڄ٭ص خڄص خڀ٭دبؼص بددڀد ، يخدض خڀ٭دب خڄ .ڂ 2117 خڂ وخبؼځمىن ب آد خڀى٥... -27

Page 345: ُٕىمصلمأ ًلاشلإا زاقٕكلأ ٜطشٕلا اٗشأ ٜف7 سراف ركف د ل .د.أ ةمدقم [ځ mخ ٲ ؤ ځ٬ ڂ ڀخو ش ڀخو [د٭ڀخ ذ لله مخ د

345

كزت تحذ انشز:

. ڄ٭ټص لدش ؤو ڄىضخڀؽىش خبؼص : -28 خهىپ ب خبغذ خڀٵځ٥ىص.خڀٵد -29 خڂ وخبؼځمىن ب ڄٹوود. -31 .٭دبؼصڄځممص خڂ خڀ -31