1

ลั�กษณะของ Contract Farming

ความหมายของ Contract Farming

องค์�การอาหารและเกษตรกรรมแห�งสหประชาชาต� ( เอฟเอโอ ) ได้�ให�นิ�ยามไว้�ว้�า Contract Farming ค์�อ การตกลงก นิระหว้�างเกษตรกร“

ก บบร�ษ ทแปรร#ปหร�อค์�าขายส�นิค์�าเกษตรเพื่�&อท'&จะก)าหนิด้การผล�ตและจ ด้หาผล�ตภั ณฑ์�เกษตรกรรมภัายใต�ข�อตกลงซื้�/อขายล�ว้งหนิ�าซื้0&งม กจะก)าหนิด้ราค์าไว้�ก�อนิแล�ว้ โด้ยท'&ข�อตกลงด้ งกล�าว้ม กจะเก'&ยว้ข�องก บการท'&ผ#�ซื้�/อจ ด้หาป1จจ ยมาสนิ บสนิ2นิการผล�ตในิระด้ บหนิ0&ง เช�นิ ป1จจ ยการผล�ตและให�ค์)าปร0กษาด้�านิเทค์นิ�ค์”1

Contract Farming ม'ท'&มาจากประเทศท'&พื่ ฒนิาแล�ว้ทางตะว้ นิตก ซื้0&งม'การขยายต ว้ของธุ2รก�จการเกษตรและระบบตลาด้การค์�าเสร'ท)าให�เกษตรกรรายย�อยสามารถเข�าถ0งตลาด้ได้�ยากกว้�ากล2�มธุ2รก�จการเกษตรแบบค์รบว้งจร จนิต�องละท�/งพื่�/นิท'&เกษตรกรรมของตนิเข�ามาส#�ส งค์มอ2ตสาหกรรมและภัาค์ธุ2รก�จอ�&นิ ๆ ด้ งนิ /นิภัาค์ร ฐจ0งต�องเข�ามาด้)าเนิ�นิการจ ด้การพื่ ฒนิาระบบภัาค์เกษตรเพื่�&อค์ว้ามอย#�รอด้ของเกษตรกรรายย�อยและย บย /งการหล &งไหลของแรงงานิภัาค์เกษตร2 ซื้0&งบางข�อม#ลอ�างว้�าร ฐบาลสหร ฐอเมร�กาได้�ออกกฎบ งค์ บให�ผ#�ท'&จะประกอบอาช'พื่เกษตรกรต�องเข�าระบบ Contract Farming

ก บบร�ษ ทใด้บร�ษ ทหนิ0&ง3 ( sic ) เพื่�&อลด้ค์ว้ามเส'&ยงด้�านิผลผล�ต โด้ยท'&ภัาค์เอกชนินิ /นิจะต�องร บซื้�/อผลผล�ตของเกษตรกร ซื้0&งเป:นิการป;องก นิภัาว้ะค์ว้าม

1 อ�ซื้าเบล เด้ลฟอร�ซื้. 2004. อ�างในิกนิกว้รรณ มะโนิรมย� และค์ณะ. 2553. การศึ�กษานโยบายการพั�ฒนาเม�องค��ม�ตรด้ านเศึรษฐก�จ:กรณ#ศึ�กษาความร�วมม�อด้ านการเกษตรแบบม#พั�นธะสั�ญญาย�(งย�นระหว�างจ�งหว�ด้อ)บลัราชธาน#แลัะแขวงจ+าปาสั�ก ประเทศึลัาว พั.ศึ.2552-2552. รายงานว�จ�ยฉบ�บสัมบ�รณ/เสันอต�อสั+าน�กงานกองท)นสัน�บสัน)นการว�จ�ย. หนิ�า 152 เจตนิ�ฉั ตร� พื่2 �มพื่ นิธุ�. ท�ศึนะของเกษตรกรผู้� ปลั�กอ อยต�อระบบเกษตรพั�นธะสั�ญญา. สารนิ�พื่นิธุ�หล กส#ตรพื่ ฒนิาแรงงานิและสว้ สด้�การมหาบ ณฑ์�ต ค์ณะส งค์มสงเค์ราะห�ศาสตร� มหาว้�ทยาล ยธุรรมศาสตร�. พื่.ศ.2552. หนิ�า 1

2

ผ นิผว้นิด้�านิราค์าของผลผล�ตอ นิจะท)าให�ร ฐบาลไม�ต�องเข�ามาแทรกแซื้งตลาด้ในิภัายหล ง

ระบบ Contract Farming ท'&ม'การจ ด้การท'&ด้'สามารถท)าให�ม'การเช�&อมโยงในิระบบจนิเกษตรกรรายย�อยผล�ตส�นิค์�าภัาค์การเกษตรเพื่�&อการค์�าได้�อย�างม'ประส�ทธุ�ภัาพื่มากข0/นิ ท /งในิด้�านิของเทค์โนิโลย'และค์2ณภัาพื่ของผลผล�ต ซื้0&งจะส�งผลให�เกษตรกรรายย�อยนิ /นิม'รายได้�ท'&ค์�อนิข�างจะม &นิค์งแนิ�นิอนิ ในิขณะเด้'ยว้ก นิฝ่>ายบร�ษ ทผ#�ซื้�/อนิ /นิก?สามารถม &นิใจได้�ในิต ว้ผลผล�ตซื้0&งม'การค์ว้บค์2มเพื่�&อให�ได้�ค์2ณภัาพื่ตามท'&ต�องการ

Contract Farming ในประเทศึไทย

ส)าหร บในิประเทศไทยได้�ม'การนิ)าค์)าว้�า Contract Farming มาแปลเพื่�&อใช�เป:นิภัาษาไทยแตกต�างก นิไปอย�างหลากหลาย ท /งการแปลโด้ยหนิ�ว้ยงานิราชการ หร�องานิว้�จ ยต�าง ๆ เช�นิ เกษตรพื่ นิธุะส ญญา , การลงท2นิเกษตรแบบม'ส ญญา , ระบบการท)าฟาร�มร#ปแบบส ญญาผ#กพื่ นิ , ระบบส ญญาฟาร�มประก นิ , ระบบการผล�ตตามส ญญาข�อตกลงล�ว้งหนิ�า , การปล#กพื่�ชตามส ญญาจ�าง เป:นิต�นิ

จากค์)าแปลต�าง ๆ เหล�านิ'/ ค์)าท'&ถ#กนิ)ามาใช�ก นิอย�างแพื่ร�หลายและเป:นิท'&ร# �จ กโด้ยท &ว้ไปก?ค์�อค์)าว้�า เกษตรพื่ นิธุะส ญญา ซื้0&งในิรายงานิฉับ บนิ'/จะขอใช�“ ”

ค์)าว้�าเกษตรพื่ นิธุะส ญญาแทนิค์)าว้�า Contract Farming ต�อไป

ระบบเกษตรพื่ นิธุะส ญญาม'การนิ)าเข�ามาใช�ในิประเทศไทยมาต /งแต�ปA 2510 โด้ยบร�ษ ทเค์ร�อเจร�ญโภัค์ภั ณฑ์� (ซื้'พื่') ได้�นิ)าเข�ามาใช�ในิการผล�ตไก�

3 เพื่?ญภั สสร� ว้�จารณ�ท ศนิ�. 2554 (20 ส�งหาค์ม). มองอ#กม)ม...เกษตรพั�นธสั�ญญา. ไทยโพื่สต�. เข�าถ0งข�อม#ลเม�&อ 1 ก2มภัาพื่ นิธุ� 2555 จาก http://www.thaipost.net/news/200811/43677

3

เนิ�/อและไก�ไข�4 ต�อมาในิป1จจ2บ นิ ม'หลายบร�ษ ทท'&ใช�ระบบนิ'/ในิการท)าธุ2รก�จ เช�นิ บร�ษ ทเบทาโกร หร�อซื้#เปอร�มาร�เก?ต เช�นิ โฮม เฟรช มาร�ท ในิเค์ร�อของเด้อะมอลล�5 ก?ใช�ระบบเกษตรพื่ นิธุะส ญญาในิการผล�ตผ กผลไม�ท'&นิ)ามาว้างขายในิห�าง เพื่�&อเป:นิการเพื่�&มค์ว้ามม &นิใจให�แก�ล#กค์�าว้�าห�างสรรพื่ส�นิค์�าสามารถค์ว้บค์2มค์2ณภัาพื่ของผ กผลไม�ได้�ต /งแต�การผล�ตต�นิทางจนิถ0งม�อผ#�บร�โภัค์นิ &นิเอง

ในิส ญญาและข�อตกลงหร�อเง�&อนิไขในิส ญญาของระบบเกษตรพื่ นิธุะส ญญาในิประเทศไทยนิ /นิม'ค์ว้ามหลากหลายแตกต�างก นิไปตามชนิ�ด้ของพื่�ชและส ตว้� แต�โด้ยส�ว้นิใหญ�แล�ว้บร�ษ ทผ#�ซื้�/อจะม'การก)าหนิด้ให�ต�องใช�พื่ นิธุ2�จากของบร�ษ ทเท�านิ /นิ ซื้0&งในิบางบร�ษ ทอาจม'การก)าหนิด้ให�ต�องซื้�/อป2Cยในิกรณ'ของพื่�ชหร�อยาต�าง ๆ ในิกรณ'ของส ตว้�ร�ว้มไปด้�ว้ย

ข�อตกลงเง�&อนิไขเร�&องการร บซื้�/อส�ว้นิใหญ�นิ /นิ บร�ษ ทผ#�ซื้�/อจะประก นิการร บซื้�/อผลผล�ตในิราค์าข /นิต)&า ตามค์2ณภัาพื่ชนิ�ด้ และปร�มาณของผลผล�ต ส�ว้นิการร�ว้มร บผ�ด้ชอบกรณ'เก�ด้ค์ว้ามเส'ยหายในิป1จจ ย

4 กนิกว้รรณ มะโนิรมย� และค์ณะ. 2553. การศึ�กษานโยบายการพั�ฒนาเม�องค��ม�ตรด้ านเศึรษฐก�จ:กรณ#ศึ�กษาความร�วมม�อด้ านการเกษตรแบบม#พั�นธะสั�ญญาย�(งย�นระหว�างจ�งหว�ด้อ)บลัราชธาน#แลัะแขวงจ+าปาสั�ก ประเทศึลัาว พั.ศึ.2552-2552.

รายงานว�จ�ยฉบ�บสัมบ�รณ/เสันอต�อสั+าน�กงานกองท)นสัน�บสัน)นการว�จ�ย. หนิ�า 175 ส�ทธุ�ช ย ฝ่ร &งทอง. 2554 (2 ม�ถ2นิายนิ). ผู้�าระบบ "เกษตรพั�นธสั�ญญา". กร2งเทพื่ธุ2รก�จ. เข�าถ0งข�อม#ลเม�&อ 1 ก2มภัาพื่ นิธุ� 2555 จาก http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/politics/opinion/reader-opinion/20110602/393584/%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A-%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%8D%E0%B8%8D%E0%B8%B2.html

4

การผล�ตหร�อผลผล�ตจากภั ยธุรรมชาต�จะแตกต�างก นิไปตามชนิ�ด้ของพื่�ชและบร�ษ ทแต�ละบร�ษ ท เช�นิ พื่�ชบางชนิ�ด้ บร�ษ ทบางบร�ษ ทอาจร�ว้มร บผ�ด้ชอบกรณ'เก�ด้ค์ว้ามเส'ยหายในิผลผล�ตเนิ�&องจากต ว้พื่ นิธุ2�พื่�ช หร�อภั ยธุรรมชาต� ซื้0&งจะท)าให�เกษตรกรสามารถลด้ค์ว้ามเส'&ยงทางด้�านิรายได้�จากการท)าเกษตรระบบพื่ นิธุะส ญญาได้�อย�างแท�จร�ง ในิขณะท'&พื่�ชบางชนิ�ด้บางบร�ษ ทก?จะไม�ร�ว้มร บผ�ด้ชอบในิค์ว้ามเส'ยหายท'&เก�ด้จากต ว้พื่ นิธุ2�พื่�ชหร�อภั ยธุรรมชาต� หร�อไม�ร�ว้มร บผ�ด้ชอบในิค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้ท'&เก�ด้ข0/นิจากป1จจ ยการผล�ตต�าง ๆ ท'&บร�ษ ทเป:นิผ#�จ ด้หาให� ซื้0&งในิกรณ'นิ'/ย�อมท)าให�เกษตรกรม'ค์ว้ามเส'&ยงในิด้�านิการผล�ตส#งอ นิจะส�งผลกระทบต�อค์ว้ามเส'&ยงด้�านิรายได้�ของเกษตรกรตามมา

นิอกจากนิ'/ในิงานิว้�จ ยหลายช�/นิย งพื่บว้�าม'เกษตรกรจ)านิว้นิมากท'&ไม�ทราบถ0งเง�&อนิไขบางอย�างท'&ระบ2ไว้�ในิส ญญา เพื่ราะไม�เค์ยเห?นิส ญญา หร�อไม�ได้�อ�านิส ญญาให�เข�าใจ รว้มท /งส ญญาท'&ม'การลงนิามแล�ว้ก?ถ#กเก?บไว้�ท'&บร�ษ ทฝ่>ายเด้'ยว้ หร�อแม�กระท &งได้�อ�านิส ญญาก?อาจพื่บว้�าม'เง�&อนิไขหลายอย�างท'&ไม�ได้�ระบ2อย#�ในิส ญญาแต�ก?ถ#กนิ)ามาบ งค์ บใช�เนิ�&องจากข�อค์ว้ามในิส ญญาท'&ระบ2ว้�า “......ระเบ'ยบต�าง ๆ ท'&บร�ษ ทได้�ก)าหนิด้ข0/นิภัายหล งจะแจ�งให�ผ#�เล'/ยงร บทราบ และผ#�เล'/ยงตกลงให�ถ�อข�อก)าหนิด้หร�อระเบ'ยบด้ งกล�าว้เป:นิส�ว้นิหนิ0&งของส ญญานิ'/”6

ข อด้#-ข อเสั#ยของระบบเกษตรพั�นธะสั�ญญา7

1.ข อด้#ของระบบเกษตรพั�นธะสั�ญญา

6 ศจ�นิทร� ประชาส นิต�D. สัร)ปข อเท3จจร�งเร�(องเกษตรพั�นธะสั�ญญา. เค์ร�&อข�ายเกษตรกรรมทางเล�อก. หนิ�า 87 ส2ด้ใจ จงว้รก�จว้ ฒนิา. เกษตรพั�นธสั�ญญาเพั�(อบรรเทาความยากจน (กรณ#ศึ�กษา จ�งหว�ด้เช#ยงใหม�). ส)านิ กว้�จ ยเศรษฐก�จการเกษตร. หนิ�า 26-33

5

1.1 ข�อด้'ท'&เกษตรกรได้�ร บจากการท)าเกษตรพื่ นิธุะส ญญาท'&ส)าค์ ญค์�อ การท'&ผ#�ซื้�/อนิ /นิเป:นิตลาด้ร บซื้�/อผลผล�ต และนิอกจากนิ'/เกษตรกรย งสามารถเข�าถ0งระบบการจ ด้การ เทค์โนิโลย'และบร�การส�งเสร�มการเกษตร รว้มไปถ0งแหล�งเง�นิท2นิและส�นิเช�&อท'&แต�เด้�มเกษตรกรรายย�อยไม�สามารถเข�าถ0งได้� ซื้0&งข�อด้'ต�าง ๆ สร2ปได้� ด้ งนิ'/

1.1.1 ได้�ร บป1จจ ยและบร�การในิการผล�ต1.1.2 เข�าถ0งแหล�งท2นิ ส�นิเช�&อ1.1.3 ได้�ร บเทค์โนิโลย'ในิการผล�ต1.1.4 ได้�ร บการอบรมค์ว้ามร# �เพื่�&อเพื่�&มท กษะในิการผล�ต1.1.5 ได้�ร บการประก นิราค์าผลผล�ตผ�านิโค์รงสร�าง

การก)าหนิด้ราค์า1.1.6 เข�าถ0งตลาด้ท'&เช�&อถ�อได้�

1.2 ข�อด้'ท'&บร�ษ ทผ#�ซื้�/อได้�ร บจากระบบเกษตรพื่ นิธุะส ญญานิ /นิ สร2ปได้�ด้ งนิ'/1.2.1 สามารถบร�หารการจ ด้การการผล�ตได้�อย�างม'

ประส�ทธุ�ภัาพื่ 1.2.2 ไม�ม'ป1ญหาในิข�อจ)าก ด้เร�&องพื่�/นิท'&เพื่าะปล#ก

เท�าก บเป:นิการผล�ตโด้ยไม�ต�องลงท2นิเร�&องท'&ด้�นิ

1.2.3 ม'ค์ว้ามม &นิใจในิการผล�ตและการกระจายค์ว้ามเส'&ยง

1.2.4 ได้�ร บผลผล�ตตามปร�มาณและค์2ณภัาพื่ท'&ต�องการ

1.2.5 ได้�ร บการยอมร บจากองค์�กรของร ฐ2. ข อเสั#ยของระบบเกษตรพั�นธะสั�ญญา

6

2.1 ข�อเส'ยท'&เกษตรกรได้�ร บจากการท)าเกษตรพื่ นิธุะส ญญาท'&ส)าค์ ญ ค์�อ การเส'ยเปร'ยบค์#�ส ญญา และการบร�หารจ ด้การต�าง ๆ เป:นิการจ ด้การฝ่>ายเด้'ยว้จากผ#�ซื้�/อ เช�นิ การถ#กผ#กขาด้การร บซื้�/อ การก)าหนิด้ราค์าท'&ไม�ย2ต�ธุรรม และการค์�ด้ค์�าป1จจ ยท'&นิ)าไปใช�ก�อนิในิราค์าส#งโด้ยบว้กค์�าด้อกเบ'/ยท'&ส#งเก�นิจร�ง เป:นิต�นิ ข�อเส'ยท'&เกษตรกรได้�ร บ สร2ปได้�ด้ งนิ'/

2.1.1 เพื่�&มค์ว้ามเส'&ยงในิการผล�ต หร�อเพื่าะปล#ก โด้ยเฉัพื่าะในิการท)าส ญญาเพื่าะปล#กพื่�ชชนิ�ด้ใหม� ซื้0&งการเพื่าะปล#กอาจไม�เหมาะก บสภัาพื่พื่�/นิท'&และภั#ม�อากาศ จ0งอาจท)าให�ไม�ได้�ผลผล�ตตามปร�มาณและค์2ณภัาพื่ท'&ต�องการ

2.1.2 การใช�เทค์โนิโลย'และชนิ�ด้พื่�ชท'&ปล#กไม�เหมาะสม 2.1.3 ป1ญหาการจ ด้การโค์ว้ตาและการระบ2ค์2ณภัาพื่ 2.1.4 การท2จร�ตในิส ญญา2.1.5 เก�ด้การผ#กขาด้2.1.6 เก�ด้การเป:นิหนิ'/บ2ญค์2ณและค์ว้ามเช�&อถ�อท'&เก�ด้

ข0/นิก�อนิการซื้�/อขาย ท)าให�อ)านิาจการต�อรองของเกษตรกรลด้ลง

2.2 ข�อเส'ยท'&ผ#�ซื้�/อได้�ร บจากการท)าส ญญาซื้�/อผลผล�ตจากเกษตรกร ค์�อ ส�&งท'&ต�องเผช�ญก บข�อจ)าก ด้ต�างๆ เช�นิ ข�อจ)าก ด้ด้�านิพื่�/นิท'&ในิการเพื่าะปล#กท'&อาจไม�เพื่'ยงพื่อหร�อไม�เหมาะสมก บพื่�ชท'&ต�องการให�ปล#ก ข�อจ)าก ด้ด้�านิส งค์มว้ ฒนิธุรรมในิพื่�/นิท'& ค์ว้ามไม�พื่อใจในิข�อตกลงและการละเม�ด้ส ญญาของเกษตรกร การนิ)าผลผล�ตท'&ผล�ตได้�ไปขายในิตลาด้เปEด้และการใช�ว้ ตถ2ด้�บท'&ได้�ร บการสนิ บสนิ2นิไปใช�ในิทางอ�&นินิอกเหนิ�อจากการท)าการผล�ตพื่�ชตามข�อส ญญา ซื้0&งข�อเส'ยต�าง ๆ ท'&พื่อจะสร2ปได้�ค์�อ

2.2.1 ขาด้การค์ว้บค์2มเหนิ�อพื่�/นิท'&เพื่าะปล#ก กรณ'ท'&เกษตรกรรายย�อยไม�ได้�เป:นิเจ�าของท'&ด้�นิ ย�อมต�องเส'&ยงก บป1ญหาถ�าเจ�าของท'&ด้�นิไม�ให�ค์ว้ามร�ว้มม�อในิการท)าการผล�ต

2.2.2 ป1ญหาข�อจ)าก ด้ทางส งค์มและว้ ฒนิธุรรมประเพื่ณ'ในิพื่�/นิท'&

7

2.2.3 ค์ว้ามไม�พื่อใจของเกษตรกรในิส�&งต�าง ๆ ท'&ท)าให�ถอนิต ว้จากส ญญา

2.2.4 เกษตรกรนิ)าผล�ตผลไปขายในิตลาด้นิอกข�อส ญญา

2.2.5 การท'&เกษตรกรนิ)าป1จจ ยท'&ได้�ร บการสนิ บสนิ2นิไปใช�เพื่�&อการอ�&นินิอกเหนิ�อจากการผล�ตผลผล�ตตามส ญญา

เกษตรพั�นธะสั�ญญาบนความเท�าเท#ยมก�นตามกฎหมาย

ภัายใต�นิ�ต�ว้�ธุ'ของกฎหมายเอกชนิซื้0&งอย#�บนิพื่�/นิฐานิท'&ว้�าด้�ว้ยค์ว้ามเท�าเท'ยมก นิทางกฎหมาย ประกอบก บหล กเสร'ภัาพื่ในิการแสด้งเจตนิา ( Freedom of Contract ) ท)าให�ระหว้�างเอกชนิด้�ว้ยก นิแล�ว้ย�อมม'อ�สระท'&จะท)าส ญญาต�อก นิตามค์ว้ามพื่อใจของค์#�ส ญญาท /งสองฝ่>าย

เกษตรพื่ นิธุะส ญญาซื้0&งถ�อได้�ว้�าเป:นิส ญญาประเภัทหนิ0&งจ0งได้�นิ)าหล กเสร'ภัาพื่ในิการแสด้งเจตนิามาใช�โด้ยถ�อว้�าค์#�ส ญญาท /งสองฝ่>ายนิ /นิม'ค์ว้ามเท�าเท'ยมก นิตามกฎหมาย ซื้0&งหากพื่�จารณาโด้ยไม�ใช�ม2มมองทางกฎหมายก?จะเห?นิได้�ว้�าค์ว้ามเท�าเท'ยมก นิของค์#�ส ญญาตามทฤษฎ'นิ /นิ ในิทางปฏิ�บ ต�ตามบร�บทของส งค์มไทยย งม'ค์ว้ามเป:นิไปได้�นิ�อยมาก เนิ�&องจากค์#�ส ญญาฝ่>ายท'&เป:นิเกษตรกรแทบจะไม�ม'อ)านิาจต�อรองอย�างใด้ ๆ ก บบร�ษ ทค์#�ส ญญาได้�เลย

อาจารย�ไชย นิต� ร ชชก#ล แห�งมหาว้�ทยาล ยพื่าย พื่ ได้�ให�ข�อส งเกตบางประการเก'&ยว้ก บระบบเกษตรพื่ นิธุะส ญญาในิประเทศไทยไว้�อย�างนิ�าสนิใจว้�า

“ภายใต ภาพัฝั7นถึ�งความเสัมอภาคเท�าเท#ยมก�น แลัะหลั�กการทางกฎหมายว�า สั�ญญา “ ”( Contract ) น�9น เก�ด้จากเอกชนสัองเท#ยมก�นมาตกลังก+าหนด้ความสั�มพั�นธ/ระหว�างก�น แต�ค+าว�า พั�นธะสั�ญญา น�9น แปลัมาจากค+าว�า “ ”“Testament” ซึ่�(งหมายถึ�งข อตกลังท#(ก+าหนด้ความสั�มพั�นธ/ระหว�างมน)ษย/ก�บพัระเจ า อ'กแง�หน�(งค�อเป;นความสั�มพั�นธ/ท#(ไม�เสัมอก�นอย�างถึ�งท#(

8

สั)ด้ เพัราะมน)ษย/ไม�อาจเท#ยบพัระเจ าได้ ในท)กกรณ# แลัะ พั�นธะสั�ญญา “ ”น�9นย�งสั�(อความหมายในแง�บวกเพัราะพัระเจ าทรงหว�งด้#ต�อมน)ษย/ เฉกเช�นบร�ษ�ทหว�งผู้ลัด้#แก�เกษตรกรแลัะประเทศึชาต� จะจร�งไม�จร�งอย�างไรก3แลั วแต�การให ความหมายลั�กษณะน#9เป;นการข�ด้แย งในต�วเอง”8

ท /งนิ'/ เนิ�&องจากข�อเท?จจร�งท'&เก�ด้ข0/นิในิประเทศไทย พื่บว้�า เกษตรกรจ)านิว้นิมากซื้0&งเข�ามาอย#�ในิระบบนิ'/กลายเป:นิผ#�ร บจ�างใช�แรงงานิ9 ท'&ต�องนิ)าท'&ด้�นิและทร พื่ยากรต�าง ๆ ของตนิมาใช�ในิการผล�ตผลผล�ตต�าง ๆ ส�งให�ก บบร�ษ ทค์#�ส ญญา อ'กท /งเกษตรกรต�องลงท2นิสร�างโรงเพื่าะเล'/ยงต�าง ๆ ในิท'&ด้�นิของตนิ และต�อมาก?ลงท2นิต�ด้ต /งระบบต�าง ๆ เพื่�&มให�เป:นิไปตามมาตรฐานิท'&บร�ษ ทก)าหนิด้ ท /งย งต�องใช�เมล?ด้พื่ นิธุ2� ผล�ตภั ณฑ์� และเค์ม'ภั ณฑ์�ต�าง ๆ ท'&บร�ษ ทก)าหนิด้ โด้ยหาได้�ม'อ)านิาจต�อรองอย�างใด้ ๆ ในิฐานิะของค์#�ส ญญาท'&ม'ค์ว้ามเท�าเท'ยมก นิตามกฎหมาย ซื้0&งท�ายท'&ส2ด้แล�ว้การลงท2นิก#�ย�มเง�นิท'&ได้�ร บการช�ว้ยเหล�อประสานิงานิจากบร�ษ ทนิ /นิ ก?นิ)าไปส#�ว้งจรของการเป:นิหนิ'/ส�นิและม'เกษตรกรจ)านิว้นิไม�นิ�อยท'&ต�องส#ญเส'ยกรรมส�ทธุ�Dในิท'&ด้�นิของตนิแปลงสภัาพื่จากเจ�าของท'&ด้�นิมาเป:นิผ#�ใช�แรงงานิในิท'&ด้�นิท'&เค์ยเป:นิของตนิ10

ด้ งนิ /นิ เพื่�&อท'&จะให�ระบบเกษตรพื่ นิธุะส ญญาต /งอย#�บนิค์ว้ามเท�าเท'ยมก นิของค์#�ส ญญาอย�างแท�จร�งภัาค์ร ฐสมค์ว้รท'&จะต�องเข�ามาก)าก บด้#แลรว้มท /งจ ด้การระบบนิ'/ให�ม'ค์ว้ามเป:นิธุรรมแก�ท /งสองฝ่>าย โด้ยออกกฎหมายเพื่�&อค์2�มค์รองเกษตรกรในิระบบนิ'/ เพื่ราะโด้ยเนิ�/อหาท'&ส)าค์ ญของส ญญาในิประเทศไทยแล�ว้ส�ว้นิใหญ�จะเป:นิส ญญาท'&ค์าบเก'&ยว้ก นิระหว้�างส ญญาจ�าง

8 กฤษณ�พื่ธุร โสมณว้ ตร (2 ก2มภัาพื่ นิธุ� 2555). ปร�มณฑลัของกฎหมาย: น�กกฎหมาย สั�ญญา กระช�งปลัา แลัะสัารคด้#. เข�าถ0งข�อม#ลเม�&อ 1 ก2มภัาพื่ นิธุ� 2555 จาก http://voicelabour.org/?p=88759 อ�างแล�ว้เช�งอรรถท'& 6. หนิ�า 1010 ไพื่ส�ฐ พื่าณ�ชย�ก2ล , กฤษณ�พื่ชร โสมณว้ ตร. 2554. สัถึานการณ/ความไม�เป;นธรรมภายใต โครงสัร างระบอบเศึรษฐก�จอ)ตสัาหกรรมการเกษตรแลัะอาหาร. หนิ�า 12

9

แรงงานิและส ญญาจ�างท)าของ11 โด้ยท'&ส ญญานิ /นิ ได้�ผล กภัาระให�เกษตรกรต�องร บภัาระแต�ฝ่>ายเด้'ยว้ เช�นิ เกษตรกรต�องลงท2นิเอง ต�องแบกร บค์ว้ามเส'&ยงต�าง ๆ เอง แต�ขณะเด้'ยว้ก นิบร�ษ ทค์#�ส ญญาก?เข�ามาม'อ)านิาจในิการส &งการส)าหร บข /นิตอนิการผล�ตต�าง ๆ เสม�อนิด้ &งเป:นินิายจ�างในิระบบส ญญาจ�างแรงงานิ ด้ งนิ /นิ จ0งสมค์ว้รท'&จะต�องม'กฎหมายเฉัพื่าะเพื่�&อเข�ามาอ2ด้ช�องว้�างของส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรมแก�เกษตรกร

สั�ญญาซึ่�9อขายหน�อไม ฝัร�(งในประเทศึไทย

ส ญญาฉับ บนิ'/จ ด้ท)า ณ ท'& (ระบ2ช�&อบร�ษ ทท'&หนิ0&ง) ต /งอย#� ณ (บ�านิเลขท'&) เม�&อ (ว้ นิ เด้�อนิ ปA) ระหว้�าง (ระบ2ช�&อบร�ษ ทท'&หนิ0&ง) โด้ย (ช�&อผ#�แทนิ) พื่ร�อมเลขท'&บ ตรประจ)าต ว้ประชาชนิ ซื้0&งต�อไปนิ'/เร'ยกว้�า ผ#�ซื้�/อ ก บ “ ” (ระบ2ช�&อบร�ษ ทท'&สอง) โด้ย (ช�&อผ#�แทนิ) ซื้0&งต�อไปนิ'/เร'ยกว้�า ผ#�ขาย ต /งอย#� ณ “ ” (บ�านิเลขท'&)

11 ทศพื่ล ทรรศนิก2ลพื่ นิธุ�. 29 ส�งหาค์ม 2554. รายการท'ว้'ออนิไลนิ� "ท2นินิ�ยาม 101".

เข�าถ0งข�อม#ลเม�&อ 14 ม'นิาค์ม 2555. http://www.prachatham.com/detail.htm?code=i1_29082011_02

10

ผ#�ซื้�/อตกลงซื้�/อ และผ#�ขายตกลงขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ให�แก�ผ#�ซื้�/อ ด้ งรายละเอ'ยด้ต�อไปนิ'/

ข�อ 1. การซื้�/อขาย

ผ#�ขายจะขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ท /งหมด้ให�แก�ผ#�ซื้�/อเป:นิพื่�เศษ เป:นิรายว้ นิค์งท'& ตามขนิาด้และปร�มาณของหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ (ก)าหนิด้ตามเอกสารแนิบ 1)

เป:นิระยะเว้ลา 3 ปA นิ บแต� (ว้ นิ เด้�อนิ ปA) จนิถ0ง (ว้ นิ เด้�อนิ ปA) เป:นิไปตามผลผล�ตในิพื่�/นิท'&การผล�ตท'&ก)าหนิด้ ซื้0&งได้�ร บการอนิ2ม ต�จากผ#�ซื้�/อแล�ว้

ข�อ 2. ข�อตกลงในิการซื้�/อ

ผ#�ซื้�/อตกลงซื้�/อและผ#�ขายตกลงขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ในิราค์าตามค์2ณภัาพื่ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ (ก)าหนิด้ตามเอกสารแนิบ 2)

ข�อ 3. การบ)าร2งร กษา การเตร'ยมด้�นิ การเพื่าะปล#ก การปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้ และการส�งมอบ

การเตร'ยมด้�นิและการเพื่าะปล#ก เกษตรกรในิส�ว้นิของฝ่>ายผ#�ขาย ต�องปล#กพื่�ชตระก#ลถ &ว้เส'ยก�อนิ เพื่�&อเป:นิป2Cยพื่�ชสด้ส)าหร บพื่�/นิแปลงปล#ก และบ)าร2งด้�นิเพื่�&อให�ได้�ค์�า pH ท'&เหมาะสม โด้ยใช�ป2Cยค์อกเป:นิฐานิ ท)าให�เก�ด้พื่�/นิแปลงและการระบายนิ)/าท'&ด้' ส)าหร บเพื่าะปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง

การบ)าร2งร กษา ผ#�ขายต�องใช�ป2Cยเค์ม' ป2Cยอ�นิทร'ย�ผสม และสารช'ว้ภัาพื่ต�างๆ เช�นิ สารช'ว้ภัาพื่เพื่�&อค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิ ในิปร�มาณและชนิ�ด้ท'&ผ#�ซื้�/ออนิ2ม ต�แล�ว้เท�านิ /นิ ผ#�ขายต�องใช�สารช'ว้ภัาพื่โด้ยระม ด้ระว้ ง ไม�ก�อผลเส'ยหายท /งต�อต ว้ผ#�ใช�และส�&งแว้ด้ล�อม และการท)าลายบรรจ2ภั ณฑ์�จากนิ /นิ ต�องเป:นิไปตามกระบว้นิการท'&ถ#กต�องเหมาะสม ตามค์#�ม�อการใช�สารค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิ (ก)าหนิด้ในิเอกสารแนิบ 3) ผ#�ขายต�องด้#แลแปลงปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�สะอาด้และถ#กส2ขอนิาม ย เป:นิไปตามค์#�ม�อและข�อต�องการของ EUREP GAP และผ#�ซื้�/อ (กา

11

รใช�สารใด้ๆ ค์ว้บค์2มว้ ชพื่�ช ป;องก นิและลด้จ)านิว้นิแมลงและส ตว้� ซื้0&งได้�ห�ามไว้� แก�แปลงเพื่าะปล#กและบร�เว้ณโด้ยรอบ อ นิจะเก�ด้ผลกระทบต�อผล�ตผลของแปลงเพื่าะปล#ก ต�อไปนิ'/เร'ยกว้�า เค์ม'ภั ณฑ์�“ ”)

การปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้ ผ#�ขายต�องล�างด้�นิ โค์ลนิ และส�&งปนิเปH/ อนิต�างๆ ตามก�านิและล)าต�นิของหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&เก?บเก'&ยว้แล�ว้ให�สะอาด้ และนิ)/าท'&ใช�ล�างต�องเป:นินิ)/าสะอาด้ซื้0&งผ#�ซื้�/อให�การยอมร บแล�ว้เท�านิ /นิ การล�างต�องไม�ท)าให�ยอด้หนิ�อไม�ฝ่ร &งเปAยก ผ#�ขายต�องส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ท นิท'หล งเก?บเก'&ยว้และท)าค์ว้ามสะอาด้ หนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้โด้ยต�องไม�ถ#กแช�นิ)/าหล งเก?บเก'&ยว้ไม�ว้�าในิกรณ'ใด้ๆ ผ#�ขายต�องด้#แลไม�ให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ถ#กกด้ท บหร�อเส'ยหาย และให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ค์งค์ว้ามสด้ และไม�โด้นิแด้ด้หร�อค์ว้ามร�อนิ ก�อนิจ ด้ส�งไปย งผ#�ซื้�/อ ต�องจ ด้เตร'ยมท'&ร �มส)าหร บผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ท'&เก?บเก'&ยว้แล�ว้ในิแปลงเพื่าะปล#กในิส�ว้นิของผ#�ขายท2กราย ในิการปฏิ�บ ต�หล งการเก?บเก'&ยว้ ถ�าผ#�ซื้�/อหร�อต ว้แทนิจ)าหนิ�ายของผ#�ซื้�/อ พื่บว้�าสถานิท'&และกระบว้นิการล�าง ค์ ด้แยก ต ด้แต�ง ผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ ไม�ถ#กส2ขล กษณะตามมาตรฐานิ EUREP GAP ผ#�ซื้�/อสามารถพื่ กการช)าระหนิ'/แก�ผ#�ขายเป:นิรายกรณ'ไป จนิกว้�าจะได้�แก�ไขให�ถ#กต�อง และการแก�ไขนิ /นิจะต�องได้�ร บการอนิ2ม ต�จากผ#�ซื้�/อ เพื่�&อการซื้�/อและขายภัายใต�ส ญญาฉับ บนิ'/จะได้�ด้)าเนิ�นิการต�อไป

ข�อ 4. การส�งมอบ การยอมร บ และหล กฐานิผ�านิการยอมร บ–

ผ#�ขายต�องส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�แก�ผ#�ซื้�/อ ณ จ2ด้ร บซื้�/อ ซื้0&งก)าหนิด้ตามท'&ได้�ตกลงย�นิยอมก นิท /งสองฝ่>าย ระหว้�างเว้ลา 09.00 – 13.00 นิ. ของแต�ละว้ นิ เม�&อผ#�ซื้�/อตรว้จสอบค์2ณภัาพื่ ขนิาด้ และปร�มาณ ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ผ#�ขายส�งมอบให�แล�ว้ ผ#�ม'อ)านิาจฝ่>ายผ#�ซื้�/อ จะออกใบร บรองการยอมร บแก�ผ#�ขายแต�ละรายในิท นิท' และลงลายม�อช�&อไว้�เป:นิหล กฐานิท2กค์ร /ง ผ#�ซื้�/อม'หนิ�าท'&ต�อง

12

แจ�งแก�ผ#�ขายท นิท'ท'&เปล'&ยนิผ#�ม'อ)านิาจลงนิาม ในิกรณ'ท'&ผ#�ซื้�/อพื่บว้�าหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิของผ#�ขายในิส�ว้นิใด้เก'&ยว้ข�องก บการใช�เค์ม'ภั ณฑ์� ผ#�ซื้�/อจะไม�ยอมร บหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้จากผ#�ขายในิส�ว้นินิ /นิตลอด้ไป ถ�าสมาช�กของผ#�ขายจ)านิว้นิมากส�งมอบหนิอไม�ฝ่ร &งท'&เก'&ยว้ข�องก บการใช�เค์ม'ภั ณฑ์� ผ#�ซื้�/ออาจบอกเล�กส ญญาซื้�/อขายนิ'/ โด้ยก)าหนิด้ให�ม'หนิ งส�อบอกกล�าว้ล�ว้งหนิ�าแก�ผ#�ขาย 7 ว้ นิ และอาจพื่ กการยอมร บในิท นิท'ท'&พื่บการใช�เค์ม'ภั ณฑ์�ใด้ๆในิผลผล�ตและแปลงเพื่าะปล#ก

ข�อ 5. การช)าระราค์า

ผ#�ซื้�/อต�องช)าระราค์าค์�าหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ให�แก�ผ#�ขายเป:นิงว้ด้ตายต ว้ ห�างก นิงว้ด้ละ 7 ว้ นิ ซื้0&งผ#�ซื้�/อจะโอนิเง�นิผ�านิธุนิาค์ารไปย งบ ญช'นิ /นิๆ ของกล2�มผ#�ขาย ตามท'&ได้�ระบ2ไว้�โด้ยค์ณะกรรมการและสมาช�กของกล2�ม ผ#�ซื้�/อต�องช)าระเง�นิด้ งกล�าว้ภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บจากว้ นิส2ด้ท�ายของแต�ละงว้ด้

ข�อ 6. เหต2ส2ด้ว้�ส ย

ถ�าผ#�ขายไม�สามารถส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ให�แก�ผ#�ขายได้�ในิงว้ด้ใด้ ด้ งก)าหนิด้ไว้�ในิข�อ 1 แห�งส ญญาซื้�/อขายนิ'/ อ นิเนิ�&องมาจากเหต2ส2ด้ว้�ส ย (ก)าหนิด้ตามเอกสารแนิบ 4) การไม�สามารถส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ในิงว้ด้นิ /นิ จะถ�อว้�าไม�ส�งผลถ0งจ)านิว้นิและปร�มาณตามท'&ได้�ตกลงร�ว้มก นิไว้�โด้ยผ#�ขายและผ#�ซื้�/อภัายใต�ข�อ 1 ด้ งกล�าว้ และให�ส ญญาซื้�/อขายฉับ บนิ'/ย งค์งผ#กพื่ นิไปจนิกว้�าส ญญาจะส�/นิส2ด้ โด้ยเหต2ส2ด้ว้�ส ยอ นิเก�ด้ข0/นิ ค์#�ส ญญาแต�ละฝ่>ายจะบอกกล�าว้แก�อ'กฝ่>ายท นิท' และด้)าเนิ�นิการต�อไปตามส ญญาเพื่'ยงเท�าท'&สามารถท)าได้� ก?ได้� ในิกรณ'ด้ งกล�าว้ เหต2ส2ด้ว้�ส ยท'&เก�ด้ข0/นิต�องได้�ร บการตรว้จสอบว้�าเป:นิจร�งอย�างแนิ�แท�โด้ยค์#�ส ญญาท /งสองฝ่>าย

ข�อ 7. ผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ถ#กส ตว้�รบกว้นิ

13

ในิกรณ'ท'&ม'การระบาด้ของส ตว้�รบกว้นิ หร�อม'ส ตว้�รบกว้นิบางชนิ�ด้ท'&ถ#กปฏิ�เสธุการนิ)าเข�าในิประเทศผ#�นิ)าเข�า ถ#กพื่บเก�ด้ในิหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ผ#�ขายต�องหย2ด้การเก?บเก'&ยว้หนิ�อไม�ฝ่ร &ง และต�องก)าจ ด้ส ตว้�รบกว้นิด้ งกล�าว้ให�หมด้ส�/นิ เม�&อผ#�ขายได้�ปฏิ�บ ต�แก�ไขได้�ผล และไม�ม'ส ตว้�รบกว้นิ และสารเค์ม'ตกค์�าง ให�ผ#�ซื้�/อพื่บได้�ระหว้�างการตรว้จสอบ ผ#�ซื้�/อต�องยอมร บซื้�/อผลผล�ตนิ /นิท นิท' ภัายในิ 7 ว้ นิหล งได้�ร บค์)าบอกกล�าว้จากผ#�ขาย และหล งหนิ�อไม�ฝ่ร &งถ#กตรว้จสอบในิท2กม�ต�ตามกระบว้นิการท /งหมด้ของข�อก)าหนิด้

ข�อ 8. กรณ'ผ#�ซื้�/อผ�ด้ส ญญา

เม�&อผ#�ซื้�/อผ�ด้ส ญญาข�อหนิ0&งข�อใด้ในิส ญญานิ'/ หร�อปฏิ�เสธุท'&จะซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ เนิ�&องจากเหต2ผลอ�&นิ นิอกเหนิ�อจากท'&ก)าหนิด้ไว้�ในิส ญญานิ'/และเอกสารแนิบท�าย (1, 2 และ 3) หร�อตามท'&ได้�ร�ว้มตกลงก)าหนิด้ตารางว้ นิส�งมอบ ผ#�ซื้�/อย�นิยอมให�ผ#�ขายบอกเล�กส ญญาโด้ยพื่ล นิ และย�นิยอมช)าระค์�าเส'ยหายแก�ผ#�ขาย ตามค์ว้ามเส'ยหายท'&เก�ด้ข0/นิจร�ง ภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บแต�ว้ นิท'&ได้�ร บหนิ งส�อบอกเล�กส ญญาจากผ#�ขาย

ข�อ 9. กรณ'ผ#�ขายผ�ด้ส ญญา

เม�&อผ#�ขายผ�ด้ส ญญาข�อหนิ0&งข�อใด้ในิส ญญานิ'/ หร�อปฏิ�เสธุการส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ม'ค์2ณภัาพื่และปร�มาณตามส ญญา หร�อตามว้ นิส�งมอบท'&ได้�ร�ว้มตกลงก นิไว้� ผ#�ขายย�นิยอมให�ผ#�ซื้�/อบอกเล�กส ญญาโด้ยพื่ล นิ และย�นิยอมช)าระค์�าเส'ยหายแก�ผ#�ซื้�/อตามค์ว้ามเส'ยหายท'&เก�ด้ข0/นิจร�ง ภัายในิ 15 ว้ นินิ บแต�ว้ นิท'&ได้�ร บหนิ งส�อบอกเล�กส ญญาจากผ#�ซื้�/อ

ข�อ 10. เอกสารแนิบท�าย

14

เอกสารแนิบท�ายนิ'/ให�ถ�อเป:นิส�ว้นิหนิ0&งของส ญญา หากม'ค์)ากล�าว้หนิ0&งใด้ข ด้แย�งก นิ ระหว้�างค์)ากล�าว้แห�งส ญญาก บเอกสารแนิบท�าย ให�ถ�อค์)ากล�าว้แห�งส ญญาเป:นิส)าค์ ญ เอกสารแนิบท�ายประกอบด้�ว้ยส�ว้นิท /งนิ /นิด้ งต�อไปนิ'/

10.1เอกสารแนิบท�าย 1 รายละเอ'ยด้มาตรฐานิค์2ณภัาพื่ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้และการเพื่าะพื่ นิธุ2�

10.2เอกสารแนิบท�าย 2 รายละเอ'ยด้การประก นิราค์าข /นิต)&าของหนิ�อไม�ฝ่ร &งสด้

10.3เอกสารแนิบท�าย 3 การใช�สารช'ว้ภัาพื่ค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิ

10.4เอกสารแนิบท�าย 4 รายละเอ'ยด้ของเหต2ส2ด้ว้�ส ยท'&ท)าให�ไม�สามารถส�งมอบ หร�อยอมร บหนิ�อไม�ฝ่ร &งสด้

10.5เอกสารแนิบท�าย 5 มาตรฐานิ EUREP GAP มาตรฐานินิ'/อาจเปล'&ยนิแปลงไปตามมาตรฐานิของ EUREP GAP เม�&อม'การเปล'&ยนิแปลงของมาตรฐานิของสถาบ นิผ#�ก)าหนิด้มาตรฐานิ EUREP GAP

10.6เอกสารแนิบท�าย 6 ส)าเนิาใบร บรองห�างห2�นิส�ว้นิและบร�ษ ทในิกร2งเทพื่มหานิค์ร

10.7เอกสารแนิบท�าย 7 ส)าเนิาใบร บรองการจด้ทะเบ'ยนิบร�ษ ทจ)าก ด้

10.8เอกสารแนิบท�าย 8 รายช�&อสมาช�กผ#�ร �ว้มงานิ พื่ร�อมด้�ว้ยพื่�/นิท'&เพื่าะปล#ก

ส ญญานิ'/ท)าข0/นิเหม�อนิก นิ (ระบ2จ)านิว้นิ) ฉับ บ ต�อหนิ�าพื่ยานิ ค์#�ส ญญาได้�อ�านิและเข�าใจโด้ยละเอ'ยด้ จ0งลงลายม�อช�&อและประท บตรา (ถ�าม') สมาช�กแต�ละส�ว้นิของค์#�ส ญญาเก?บไว้�ค์นิละฉับ บ

15

ผ#�ขาย

ผ#�ซื้�/อ

เอกสารแนิบ 1

รายละเอ'ยด้มาตรฐานิค์2ณภัาพื่ของหนิ�อไม�ฝ่ร &ง และการเพื่าะพื่ นิธุ2�หนิ�อไม�ฝ่ร &งค์2ณภัาพื่ด้'

1. ค์2ณสมบ ต�ท &ว้ไป1.1 ค์2ณสมบ ต�ของยอด้หนิ�อไม�ฝ่ร &ง ต�องแนิ�นิ และไม�บานิ

(ต�องไม�ม'ใบด้อกให�เห?นิเหนิ�อฝ่1กใบ)

1.2 ค์2ณสมบ ต�ของหนิ�อ ต�องไม�โค์�งงอ หร�อแค์ระแกรนิ1.3 ค์ว้ามยาว้ของหนิ�อท'&ซื้�/อ ต�องไม�ยาว้กว้�า 25 เซื้นิต�เมตร

ส�ว้นิอ�อนิส'เข'ยว้ต�องม'ค์ว้ามยาว้ 20 เซื้นิต�เมตรหร�อกว้�านิ /นิ ซื้0&งผ#�ขายต�องต ด้ให�ได้�ค์ว้ามยาว้ขนิาด้ด้ งกล�าว้ก�อนิส�งมอบแก�ผ#�ซื้�/อ

16

1.4 มาตรฐานิของหนิ�อไม�ฝ่ร &งแต�ละระด้ บจะถ#กใช�พื่�จารณาเพื่'ยงเฉัพื่าะส�ว้นิอ�อนิส'เข'ยว้ของหนิ�อไม�ฝ่ร &ง

1.5 หนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ท'&นิ)ามาส�งมอบต�องสะอาด้ ปราศจากเช�/อโรค์ แมลง และปลอด้สารเค์ม'ใด้ๆ

2. ขนิาด้ของหนิ�อไม�ฝ่ร &ง2.1 ขนิาด้เอ (ส�ว้นิอ�อนิส'เข'ยว้ 20 เซื้นิต�เมตร)

อ นิท'&ม'ค์ว้ามยาว้ 25 เซื้นิต�เมตร ต�องม'ขนิาด้เส�นิผ�าศ#นิย�กลาง 1.0 เซื้นิต�เมตรหร�อกว้�านิ /นิ ว้ ด้ ณ จ2ด้ต)&าลงมาจากปลายยอด้ 20 เซื้นิต�เมตร

2.2 ขนิาด้บ' (ส�ว้นิอ�อนิส'เข'ยว้ 20 เซื้นิต�เมตร)

อ นิท'&ม'ค์ว้ามยาว้ 25 เซื้นิต�เมตร ต�องม'ขนิาด้เส�นิผ�าศ#นิย�กลาง 0.8 เซื้นิต�เมตรหร�อกว้�านิ /นิ แต�เล?กกว้�า 1.0 เซื้นิต�เมตร ว้ ด้ ณ จ2ด้ต)&าลงมาจากปลายยอด้ 20 เซื้นิต�เมตร

2.3 ขนิาด้ซื้' (ส�ว้นิอ�อนิส'เข'ยว้ 20 เซื้นิต�เมตร)

อ นิท'&ม'ค์ว้ามยาว้ 25 เซื้นิต�เมตร ต�องม'ขนิาด้เส�นิผ�าศ#นิย�กลาง 0.6 เซื้นิต�เมตรหร�อกว้�านิ /นิ แต�เล?กกว้�า 0.8 เซื้นิต�เมตร ว้ ด้ ณ จ2ด้ต)&าลงมาจากปลายยอด้ 20 เซื้นิต�เมตร

การเพื่าะพื่ นิธุ2�หนิ�อไม�ฝ่ร &ง

1. ผ#�ปล#กต�องปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งโด้ยใช�พื่ นิธุ2�ท'&ได้�ร บอนิ2ม ต�จาก (บร�ษ ทผ#�ซื้�/อ) เท�านิ /นิ

2. ณ ป1จจ2บ นิ พื่ นิธุ2�ท'&ได้�ร บอนิ2ม ต�จากบร�ษ ทค์�อ2.1 พื่ นิธุ2�ก'ด้ก /นิการปร บปร2ง หร�อพื่ นิธุ2�ก'ด้ก /นิการด้ ด้แปลง

3. บร�ษ ทอาจเปล'&ยนิแปลงพื่ นิธุ2�หนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ได้�ร บอนิ2ม ต� และมอบหนิ งส�อบอกกล�าว้การเปล'&ยนิแปลงนิ'/

แก�ผ#�ปล#ก และด้ งนิ /นิจ0งเป:นิเหต2ให�เอกสารแนิบท�ายนิ'/เปล'&ยนิแปลงไป

17

4. ในิกรณ'ท'&บร�ษ ทม'หนิ งส�อบอกกล�าว้การเปล'&ยนิแปลงภัายใต�ข�อ ๓ ผ#�ปล#กผ#�ได้�ปล#กหร�อเพื่าะเมล?ด้

จากพื่ นิธุ2�ด้ งกล�าว้ข�างต�นิ อาจด้)าเนิ�นิการต�อไปจนิกว้�าจะปล#กร2 �นิใหม� แล�ว้จ0งเปล'&ยนิแปลงพื่ นิธุ2�ตามหนิ งส�อบอกกล�าว้ล�าส2ด้ของบร�ษ ท

เอกสารแนิบ 2

18

รายละเอ'ยด้ราค์าประก นิข /นิต)&าของหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ หนิ�อไม�ฝ่ร &งค์2ณภัาพื่ด้'

1. ขนิาด้เอ หนิ�ออ�อนิ ราค์าประก นิข /นิต)&าต�อก�โลกร มค์�อ (จ)านิว้นิเง�นิและสก2ลเง�นิตรา)

2. ขนิาด้เอ เป:นิด้อก ราค์าประก นิข /นิต)&าต�อก�โลกร มค์�อ (จ)านิว้นิเง�นิและสก2ลเง�นิตรา)

3. ขนิาด้บ' หนิ�ออ�อนิ ราค์าประก นิข /นิต)&าต�อก�โลกร มค์�อ (จ)านิว้นิเง�นิและสก2ลเง�นิตรา)

4. ขนิาด้บ' เป:นิด้อก ราค์าประก นิข /นิต)&าต�อก�โลกร มค์�อ (จ)านิว้นิเง�นิและสก2ลเง�นิตรา)

5. ขนิาด้ซื้' หนิ�ออ�อนิ ราค์าประก นิข /นิต)&าต�อก�โลกร มค์�อ (จ)านิว้นิเง�นิและสก2ลเง�นิตรา)

หมายเหต2 อ นิเนิ�&องมาจากเก�ด้สถานิการณ�ตลาด้หนิ�อไม�ฝ่ร &งผ�ด้ไปจากปกต� (ช�&อบร�ษ ท) สามารถเปล'&ยนิแปลงราค์าซื้�/อได้�

หนิ�อไม�ฝ่ร &งต)&าระด้ บ (ไม�เป:นิไปตามกรอบของหนิ�อไม�ฝ่ร &งค์2ณภัาพื่ด้'ท'&ได้�จ ด้แยกระด้ บไว้�)

สามารถจ)าแนิกออกเป:นิ 3 ขนิาด้ ด้ งนิ'/

1. ขนิาด้เอ ตกช /นิ2. ขนิาด้บ' ซื้' ตกช /นิ3. ขนิาด้ แซื้ด้

หนิ�อไม�ฝ่ร &งต)&าระด้ บ ราค์าซื้�/อขายผ นิผว้นิ สามารถเปล'&ยนิแปลงไปตามสถานิการณ�ตลาด้พื่�/นิบ�านิ

19

เอกสารแนิบท�าย 3

การใช�สารช'ว้ภัาพื่ค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิ

ม'ค์ว้ามจ)าเป:นิต�องค์ว้บค์2มการใช�สารช'ว้ภัาพื่ค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิ รว้มถ0งช�ว้งเว้ลาของการใช�ท'&ถ#กต�องและเหมาะสม เม�&อเกษตรกรเก?บเก'&ยว้หนิ�อไม�ฝ่ร &งเพื่�&อส�งมอบแก�ผ#�ซื้�/อ ภัายใต�ส ญญาซื้�/อขายข�างต�นิ เกษตรกรสมาช�กต�องได้�ร บการอนิ2ม ต�จากบร�ษ ทท2กค์ร /งก�อนิใช�สารช'ว้ภัาพื่ การค์ว้บค์2มการใช� การจ ด้เก?บ และการใช�อย�างถ#กต�องและเหมาะสม เป:นิไปตามหล กการด้ งต�อไปนิ'/

1. การจ ด้เก?บต�องท)าแยกห�างจากท'&พื่ กอาศ ย ในิท'&ซื้0&งเป:นิอาค์ารปEด้ม�ด้ช�ด้ และเด้?กๆหร�อส ตว้�ถ#กป;องก นิจากการเข�าไปในิพื่�/นิท'&นิ /นิ ต�องม'การระบายอากาศท'&ด้' ไม�ม'ค์ว้ามช�/นิ

2. การม'เก?บไว้�ท /งนิ /นิของสารช'ว้ภัาพื่ สารเร�งเจร�ญเต�บโต หร�อป2Cยเค์ม' แต�ละชนิ�ด้ ให�ระบ2ว้ นิท'&ของการซื้�/อเข�ามาเก?บไว้� และว้ นิท'&ของการนิ)าออกไปใช� รว้มถ0งปร�มาณท'&นิ)าออกไปใช� โด้ยละเอ'ยด้ และส ด้ส�ว้นิของการนิ)าไปผสมใช�ต�องถ#กจด้บ นิท0กโด้ยละเอ'ยด้ท2กค์ร /ง เม�&อสารช'ว้ภัาพื่ สารเร�งเจร�ญเต�บโต หร�อป2Cยเค์ม' ถ#กใช�ไป

3. สารช'ว้ภัาพื่แต�ละชนิ�ด้ ต�องถ#กใช�ตามส ด้ส�ว้นิการผสมท'&ก)าหนิด้ไว้�ของแต�ละผล�ตภั ณฑ์� เพื่�&อการค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิจะได้�เก�ด้ประส�ทธุ�ผล

20

4. บรรจ2ภั ณฑ์�ของสารช'ว้ภัาพื่ต�องถ#กนิ)าไปท)าลายโด้ยการฝ่1งในิด้�นิ หร�อโด้ยว้�ธุ'เก?บไว้�ใช� ภัายหล งได้�ล�างท)าค์ว้ามสะอาด้อย�างเพื่'ยงพื่อ เพื่�&อนิ)าม นิกล บไปใช�บรรจ2ส�&งอ�&นิใด้ (การขายเพื่�&อใช�ในิอ2ตสาหกรรมการใช�หม2นิเว้'ยนิ สามารถท)าได้�ต�อเม�&อบรรจ2ภั ณฑ์�นิ /นิได้�ถ#กล�างท)าค์ว้ามสะอาด้ตามข�อก)าหนิด้ของ (บร�ษ ทผ#�ซื้�/อ) แล�ว้เท�านิ /นิ)

5. กล2�มเกษตรกรต�องเป:นิฝ่>ายร บผ�ด้ชอบต�อการใช� สารช'ว้ภัาพื่ สารเร�งการเจร�ญเต�บโต หร�อป2Cยเค์ม' ด้ งรายละเอ'ยด้ข�างต�นิ ค์ณะกรรมการของกล2�มต�องเป:นิฝ่>าย อธุ�บายให�เข�าใจ ค์ว้บค์2ม และต�ด้ตามด้#แลการใช�สารช'ว้ภัาพื่ด้ งกล�าว้ โด้ยละเอ'ยด้ ตามข�อก)าหนิด้ของบร�ษ ท ถ�าปรากฏิว้�าม'สารพื่�ษตกค์�างในิหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ส�งมอบให�แก�ผ#�ซื้�/อ สมาช�กเกษตรกรผ#�เก'&ยว้ข�องและค์ณะกรรมการ ต�องร บผ�ด้ชอบต�อค์ว้ามเส'ยหายท'&เก�ด้ข0/นิ

6. สมาช�กของกล2�มย�นิยอมให�ต ว้แทนิจ)าหนิ�ายของผ#�ซื้�/อ ได้�เข�าไปตรว้จสอบกระบว้นิการในิส�ว้นิการจ ด้เก?บและการใช�สารช'ว้ภัาพื่ และการค์ว้บค์2มการใช�สารช'ว้ภัาพื่ ตามท'&ผ#�ซื้�/อเห?นิสมค์ว้ร

7. ผ#�ขายและกล2�มผ#�ขาย ต�องใช� สารช'ว้ภัาพื่ สารเร�งการเจร�ญเต�บโต ชนิ�ด้ท'&ผ#�ซื้�/อได้�ก)าหนิด้ช�&อให�ไว้� โด้ยไม�ม'ข�อยกเว้�นิ

8. ในิกรณ'ท'&เค์ม'ภั ณฑ์�ถ#กใช� ผ#�ซื้�/อจะไม�ซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งของผ#�ขายแต�ละรายท'&ถ#กค์�นิพื่บ ผ#�ซื้�/อจะไม�ยอมร บหนิ�อไม�ฝ่ร &งของกล2�มผ#�ขายหมด้ท /งกล2�ม ในิกรณ'ท'&ม'ผ#�ขายหลายรายใช�เค์ม'ภั ณฑ์� และอาจบอกเล�กส ญญาซื้�/อขาย โด้ยม'หนิ งส�อบอกกล�าว้ล�ว้งหนิ�า 7 ว้ นิ ย�&งไปกว้�านิ /นิ ผ#�ซื้�/ออาจพื่ กการซื้�/อท นิท'เม�&อค์�นิพื่บว้�าเค์ม'ภั ณฑ์�ใด้ๆถ#กใช�ในิแปลงปล#ก

รายช�&อผล�ตภั ณฑ์�ช'ว้ภัาพื่ เพื่�&อค์ว้บค์2ม โรค์ แมลง และส ตว้�รบกว้นิ กล2�มของสารท'&อนิ2ญาตให�ใช�ได้�ในิระยะเก?บเก'&ยว้และพื่ กแปลง

1. ผล�ตภั ณฑ์�เพื่�&อค์ว้บค์2ม แมลง หนิอนิ เพื่ล'/ย

21

ช�&อสาม ญ ช�&อการค์�า ผ#�ผล�ตระยะปลอด้ภั ย Bacillus thuringiensis Bactosepin

(นิ)/า) เทพื่ว้ ฒนิาเค์ม�ค์อล หนิ0&งว้ นิBactosepin (ผง) เทพื่ว้ ฒนิา

เค์ม�ค์อลหนิ0&งว้ นิRed Cat Applied Chem

หนิ0&งว้ นิDelphil Angro-Thai

หนิ0&งว้ นิChemical Supply

B.T.K. Uniline

หนิ0&งว้ นิBT-TF-A TFI. Green Biotech

หนิ0&งว้ นิTalose Biochem

(Thailand) หนิ0&งว้ นิRefine Universal Ago

หนิ0&งว้ นิLightning Applied Chem

หนิ0&งว้ นิB.T.Insecticide Partech

Agrochemical หนิ0&งว้ นิProduct

Uni-BT Uniseeds

หนิ0&งว้ นิRung B.T. ผลป2Cยร2 �ง

หนิ0&งว้ นิ

22

Juliana ล ด้ด้าการเกษตรหนิ0&งว้ นิ

Trichocillus เสร�มส�ร�การเกษตรหนิ0&งว้ นิ

Beauveria bassiana Beauverin Applied

Chem หนิ0&งว้ นิWhite oil A.P. oil Applied

Chem หนิ0&งว้ นิAzadirachtin Uninims Uniseeds

หนิ0&งว้ นิ

รายช�&อผล�ตภั ณฑ์�ช'ว้ภัาพื่เพื่�&อค์ว้บค์2ม โรค์ แมลง และส ตว้�รบกว้นิ กล2�มของสารท'&อนิ2ญาตให�ใช�ได้�ในิระยะเก?บเก'&ยว้และพื่ กแปลง

1. ผล�ตภั ณฑ์�เพื่�&อค์ว้บค์2มเช�/อราก�อโรค์พื่�ช

ช�&อสาม ญ ช�&อการค์�า บร�ษ ทผ#�ผล�ต ระยะปลอด้ภั ย Bacillus subtilis Larmina

Applied Chem หนิ0&งว้ นิ

Lavida Applied Chem

หนิ0&งว้ นิ

Trichoderma harzianum Trizan

Applied Chem หนิ0&งว้ นิ

Unisef Uniseeds

หนิ0&งว้ นิ

Tricoderma (ผง) มหาว้�ทยาล ยเกษตรศาสตร� หนิ0&งว้ นิ

23

โนิรา ผลป2Cยร2 �ง หนิ0&งว้ นิ

Vproclean M.V. Agreetech

หนิ0&งว้ นิ

Divert Applied hem

หนิ0&งว้ นิ

เอกสารแนิบ 5

EUREP GAP

(ม'ในิ www.eurep.org)

24

เอกสารแนิบ 6

ใบร บรองการจด้ทะเบ'ยนิห�างห2�นิส�ว้นิและบร�ษ ท

25

เอกสารแนิบ 7

หนิ งส�อจด้ทะเบ'ยนิ

26

เอกสารแนิบ 8

ช�&อของสมาช�กเกษตรกร พื่�/นิท'&เพื่าะปล#ก พื่ร�อมด้�ว้ยส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &ง(ส)าหร บสมาช�กเกษตรกร)

27

สั�ทธ� ของค��สั�ญญาตามสั�ญญาซึ่�9อขายหน�อไม ฝัร�(งในประเทศึไทย

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3นการซื้�/อขาย ขายหนิ�อไม�ฝ่ร &ง

เข'ยว้ท /งหมด้แก�ผ#�ซื้�/อตามขนิาด้และปร�มาณตามเอกสารแนิบ 1

เป:นิเว้ลา 3 ปA

ซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามท'&ตกลงก นินิ /นิ

- ถ�าผ#�ขายท)าตามข�อก)าหนิด้ในิส ญญาแล�ว้ ค์2ณภัาพื่ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งไม�ได้�ตามส ญญา ผ#�ซื้�/อม'ส�ทธุ�ปฏิ�เสธุไม�ร บซื้�/อ แต�ขณะเด้'ยว้ก นิผ#�ขายอ�างได้�ว้�าปฏิ�บ ต�ตามกระบว้นิการและกรรมว้�ธุ'ตามส ญญาค์รบถ�ว้นิ

28

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3นข�อตกลงในิการซื้�/อ

การบ)าร2งร กษา การเตร'ยมด้�นิ การเพื่าะปล#ก การปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้ และการส�งมอบ

ขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งในิราค์าตามท'&ก)าหนิด้ไว้�ในิเอกสารแนิบท�าย 2

-

-

ซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งในิราค์าท'&ตกลงไว้�ตามเอกสารแนิบ 2 ซื้0&งในิหมายเหต2ท�ายเอกสารนิ /นิ ได้�ก)าหนิด้ให� กรณ'สถานิการณ�ตลาด้หนิ�อไม�ฝ่ร &งผ�ด้ไปจากปกต� ผ#�ซื้�/อเปล'&ยนิแปลงราค์าซื้�/อได้�- การเตร'ยมด้�นิและการเพื่าะปล#ก1. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายปล#กพื่�ชตระก#ลถ &ว้เพื่�&อเป:นิป2Cยพื่�ชสด้ ก�อนิเร�&มปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง2. เร'ยกร�องให�ผ#�

แล�ว้ กรณ'จ0งต�องพื่�ส#จนิ�ตามข�อเท?จจร�งต�อไป เช�นิ หากการด้�อยค์2ณภัาพื่ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งเก�ด้จากเทค์โนิโลย'ของฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ผ#�ซื้�/อค์ว้รเป:นิผ#�ร บผ�ด้ต�อผ#�ขาย- ในิส�ว้นิของหมายเหต2ของเอกสารแนิบ 2 นิ /นิ ไม�เป:นิธุรรมแก�ผ#�ขาย เพื่ราะหากสถานิการณ�ตลาด้ผ�ด้ปกต� ผ#�ซื้�/อเป:นิผ#�ก)าหนิด้ราค์าฝ่>ายเด้'ยว้ ค์ว้รให�ตกลงก นิท /งสองฝ่>ายเป:นิรายกรณ'ไป

-

29

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3น

-

ขายเตร'ยมแปลงปล#กและบ)าร2งด้�นิเพื่�&อปร บค์�า pH

3. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายจ ด้แต�งร�องแปลง และจ ด้ให�ม'การระบายนิ)/าในิแปลงปล#ก4. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายไม�ใช�สารเค์ม'ในิการปล#ก

- การบ)าร2งร กษา1. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายใช�ป2Cยเค์ม' ป2Cยอ�นิทร'ย�ผสม และสารช'ว้ภัาพื่ในิปร�มาณและชนิ�ด้ท'&ผ#�ซื้�/ออนิ2ม ต�2. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายใช�สารช'ว้ภัาพื่ท'&ไม�ก�อผลเส'ยหายต�อต ว้ผ#�ใช�และส�&งแว้ด้ล�อม3. เร'ยกร�องให�ผ#�

-

30

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3น

การส�งมอบและหล กฐานิการส�งมอบและร บมอบ

ภัายหล งแก�ไขสถานิท'&และกระบว้นิการล�าง ค์ ด้แยก ต ด้แต�งหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ให�ถ#กต�องและให�ผ#�ซื้�/ออนิ2ม ต�แล�ว้เร'ยกร�องให�ผ#�ซื้�/อด้)าเนิ�นิการช)าระหนิ'/ต�อไปได้�

ขายท)าลายบรรจ2ภั ณฑ์�สารค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิตามข /นิตอนิท'&ถ#กต�องเหมาะสมตามค์#�ม�อการใช�สารด้ งกล�าว้4. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายด้#แลให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งเจร�ญเต�บโตอย�างสะอาด้ถ#กส2ขอนิาม ย ตามค์#�ม�อและมาตรฐานิ EUREP GAP

และมาตรฐานิของผ#�ซื้�/อ

- การปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้1. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายล�างด้�นิ โค์ลนิ และส�&งปนิเปH/ อนิต�างๆ ตามก�านิและล)าต�นิของ

-

31

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3น

การช)าระราค์า

เหต2ส2ด้ว้�ส ย

ผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ถ#กส ตว้�รบกว้นิ

1. เร'ยกร�องให�ผ#�ซื้�/อร บมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามก)าหนิด้นิ ด้2. เร'ยกร�องให�ผ#�ซื้�/อออกใบร บรองพื่ร�อมลงลายม�อช�&อเป:นิหล กฐานิการตรว้จสอบและร บมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &ง3. เร'ยกร�องให�ผ#�ซื้�/อแจ�งบ2ค์ค์ลผ#�ม'อ)านิาจร บรอง หากม'การเปล'&ยนิแปลงบ2ค์ค์ลผ#�นิ /นิทว้งถามเม�&อถ0งก)าหนิด้ช)าระราค์าในิแต�ละงว้ด้ 1. เร'ยกร�องให�ผ#�ซื้�/อบอกกล�าว้

หนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ ด้�ว้ยนิ)/าสะอาด้ท'&ผ#�ซื้�/อให�การยอมร บแล�ว้ โด้ยผ#�ขายต�องไม�ท)าให�ยอด้หนิ�อไม�ฝ่ร &งเปAยก2. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งท นิท'หล งการเก?บเก'&ยว้และล�างท)าค์ว้ามสะอาด้ โด้ยไม�ให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งช2 �มนิ)/าหล งกระบว้นิการเก?บเก'&ยว้ใด้ๆ3. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายด้#แลไม�ให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งถ#กกระแทก หร�อเส'ยหาย และให�ค์งค์ว้ามสด้ โด้ยไม�ให�ตากแด้ด้ หร�อโด้นิค์ว้ามร�อนิก�อนิส�งให�ผ#�ซื้�/อ

-

-

-

32

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3น

กรณ'ผ�ด้ส ญญา

ท นิท'ถ0งเหต2ส2ด้ว้�ส ยอ นิท)าให�ผ#�ซื้�/อไม�สามารถช)าระราค์าได้�ตามก)าหนิด้ 2. ตรว้จสอบว้�าเหต2ส2ด้ว้�ส ยท'&เก�ด้ข0/นิอ นิท)าให�ผ#�ซื้�/อไม�สามารถช)าระราค์าได้�ตามก)าหนิด้ เป:นิจร�งอย�างแนิ�แท�3. เร'ยกร�องให�ผ#�ซื้�/อด้)าเนิ�นิการต�อไปตามส ญญาเพื่'ยงเท�าท'&สามารถท)าได้�เร'ยกร�องให�ผ#�ซื้�/อร บซื้�/อผลผล�ตภัายในิ 7 ว้ นิ นิ บแต�แจ�งให�ผ#�ซื้�/อทราบว้�าได้�ก)าจ ด้ส ตว้�รบกว้นิ และ

4. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายเตร'ยมท'&ร �มส)าหร บเก?บผลผล�ตหล งการเก?บเก'&ยว้5. ถ�าพื่บว้�าสถานิท'&และกระบว้นิการล�าง ค์ ด้แยก ต ด้แต�งหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ไม�ถ#กส2ขล กษณะตามมาตรฐานิ EUREP GAP

สามารถพื่ กการช)าระหนิ'/แก�ผ#�ขายเป:นิรายกรณ'ไป จนิกว้�าจะได้�แก�ไขให�ถ#กต�อง และการแก�ไขนิ /นิจะต�องได้�ร บการอนิ2ม ต�จากผ#�ซื้�/อ เร'ยกร�องให�ผ#�ขายส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามก)าหนิด้นิ ด้

หากผ#�ซื้�/อตรว้จสอบพื่บสารเค์ม'ตกค์�างในิผลผล�ตของผ#�ขายหลายราย ตามเอกสารแนิบท�าย 3

ข�อย�อยท'& 8

ก)าหนิด้ให�ผ#�ซื้�/อม'ส�ทธุ�ไม�ซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งของกล2�มผ#�ขายท /งกล2�ม ย�อมไม�เป:นิธุรรมต�อผ#�ขายรายท'&ไม�ได้�ใช�สารเค์ม' และค์)าว้�า หลายราย ม'“ ”

ค์ว้ามหมายค์ล2มเค์ร�อ ไม�ช ด้เจนิว้�าหมาย

-

33

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3นผ#�ซื้�/อได้�ตรว้จสอบว้�าไม�ม'ส ตว้�รบกว้นิและสารเค์ม'ตกค์�างแล�ว้

บอกเล�กส ญญาและเร'ยกร�องค์�าเส'ยหายตามค์ว้ามเป:นิจร�ง ภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บแต�ว้ นิท'&ได้�ม'หนิ งส�อบอกเล�กส ญญากรณ'ผ#�ซื้�/อผ�ด้ส ญญา

-

1. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายบอกกล�าว้ท นิท'ถ0งเหต2ส2ด้ว้�ส ยอ นิท)าให�ผ#�ขายไม�สามารถส�งมอบได้�ตามก)าหนิด้

2. ตรว้จสอบว้�าเหต2ส2ด้ว้�ส ยท'&เก�ด้ข0/นิอ นิท)าให�ผ#�ขายไม�สามารถส�งมอบได้�ตามก)าหนิด้ เป:นิจร�งอย�างแนิ�แท�3. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายด้)าเนิ�นิการต�อ

34

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3นไปตามส ญญาเพื่'ยงเท�าท'&สามารถท)าได้�1. เร'ยกร�องให�ผ#�ขายหย2ด้เก?บเก'&ยว้หนิ�อไม�ฝ่ร &งพื่ร�อมท /งก)าจ ด้ส ตว้�รบกว้นิให�หมด้ส�/นิ กรณ'พื่บการระบาด้ของส ตว้�รบกว้นิ หร�อพื่บส ตว้�รบกว้นิบางชนิ�ด้ท'&ถ#กปฏิ�เสธุการนิ)าเข�าในิประเทศผ#�นิ)าเข�า โด้ยการก)าจ ด้นิ /นิต�องไม�ม'สารเค์ม'ตกค์�าง2. ตรว้จสอบว้�าพื่บส ตว้�รบกว้นิหร�อสารเค์ม'อ'กหร�อไม�ภัายหล งผ#�ขายแจ�งว้�าก)าจ ด้เร'ยบร�อยแล�ว้

35

ลั�กษณะสั�ทธ� ฝั=ายผู้� ขาย ฝั=ายผู้� ซึ่�9อ ข อค�ด้เห3นบอกเล�กส ญญาและเร'ยกร�องค์�าเส'ยหายตามค์ว้ามเป:นิจร�ง ภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บแต�ว้ นิท'&ได้�ม'หนิ งส�อบอกเล�กส ญญากรณ'ผ#�ขายผ�ด้ส ญญา

หน าท#(ของค��สั�ญญาตามสั�ญญาซึ่�9อขายหน�อไม ฝัร�(งในประเทศึไทย

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

ก า ร ซื้�/ อขาย

ผ#�ขายจะต�องส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิแก�ผ#�ซื้�/อด้ งนิ'/1. ตามก)าหนิด้ระยะเว้ลาท'&ตกลงไว้�ในิส ญญา2. ขนิาด้ของหนิ�อไม�ฝ่ร &ง และปร�มาณของหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ตามเอกสารแนิบท�ายส ญญาก)าหนิด้

เม�&อผ#�ขายปฏิ�บ ต�ตามส ญญาแล�ว้ ผ#�ซื้�/อต�องร บมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &ง และช)าระราค์า

- ตามเอกสารแนิบท�าย 1 ก)าหนิด้ว้�า หากหนิ�อไม�ฝ่ร &งของผ#�ขายม'ล กษณะไม�ได้�มาตรฐานิท'&ผ#�ซื้�/อก)าหนิด้ จะขายได้�ราค์าท'&ผ นิผว้นิตามท�องตลาด้ แสด้งให�เห?นิว้�าม'เง�&อนิไขให�ผ#�ขายต�องร กษามาตรฐานิการผล�ตไว้�แล�ว้ ด้ งนิ /นิ ไม�ค์ว้รต�องก)าหนิด้ให�ผ#�ซื้�/อ

36

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

ข�อตกลงใ นิการซื้�/อ

การบ)า ร2งร ก ษ า

3. ต�องปฏิ�บ ต�ตามส ญญานิ'/เป:นิระยะเว้ลา 3 ปA4. ผลผล�ตต�อหนิ�ว้ยเม�&อเท'ยบตามปร�มาณของพื่�/นิท'& จะต�องได้�ร บการอนิ2ม ต�จากผ#�ซื้�/อ

ขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ให�แก�ผ#�ซื้�/อ ในิแต�ละงว้ด้การส�งมอบ ด้�ว้ยราค์าท'&เป:นิไปตามปร�มาณและค์2ณภัาพื่ท'&ก)าหนิด้ไว้�ตามเอกสารแนิบท�าย

ตรว้จสอบก�อนิร บมอบและช)าระราค์า

-

ค์ว้บค์2มตรว้จสอบผลผล�ตต�อหนิ�ว้ยเม�&อเท'ยบตามปร�มาณของพื่�/นิท'& อ'ก เพื่ราะอาจสร�างภัาระให�ผ#�ขายเก�นิสมค์ว้รได้�

- ระยะเว้ลา 3 ปA สอด้ค์ล�องก บธุรรมชาต�ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ม'ระยะเว้ลาเก?บเก'&ยว้ผลผล�ตได้�โด้ยเฉัล'&ย 3-6 ปA และหากก)าหนิด้ให�ม'ระยะเว้ลานิานิ เกษตรกรผ#�ขายย�อมถ#กผ#กพื่ นิตามข�อส ญญานิานิ ซื้0&งอาจประสบป1ญหาจากเหต2การณ�ท'&นิอกเหนิ�อการค์ว้บค์2มของเกษตรกรได้� เช�นิ ป1ญหาด้�นิเส�&อมสภัาพื่ ป1ญหาการค์รอบค์รองท'&ด้�นิ เป:นิต�นิ

- การก)าหนิด้ราค์ามาตรฐานิตามขนิาด้ของหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ไว้�โด้ย

37

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

ก า ร เ ต ร'ย ม ด้� นิ ก า ร เ พื่ า ะปล#ก การป ฏิ� บ ต�ห ล ง เ ก? บเก'&ยว้ และก า ร ส� งมอบ

- การเตร'ยมด้�นิและการเพื่าะปล#ก1. ปล#กพื่�ชตระก#ลถ &ว้เพื่�&อเป:นิป2Cยพื่�ชสด้ ก�อนิเร�&มปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง2. เตร'ยมแปลงปล#กและบ)าร2งด้�นิเพื่�&อปร บค์�า pH

3. จ ด้แต�งร�องแปลง และจ ด้ให�ม'การระบายนิ)/าในิแปลงปล#ก4. ไม�ใช�สารเค์ม'ในิการปล#ก

1. อนิ2ม ต�การใช�ป2Cยเค์ม' ป2Cยอ�นิทร'ย�ผสม และสารช'ว้ภัาพื่ของผ#�ขาย

1. ตรว้จสอบและ

ช ด้แจ�งในิเอกสารแนิบท�ายส ญญา ย�อมท)าให�เก�ด้ค์ว้ามเป:นิธุรรมแก�ท /งสองฝ่>าย อย�างไรก?ตาม ม'ข�อย�ด้หย2�นิกรณ'หนิ�อไม�ฝ่ร &งไม�ได้�มาตรฐานิ ผ#�ซื้�/อจะร บซื้�/อตามราค์าท'&ผ นิผว้นิของท�องตลาด้ ซื้0&งหากการไม�ได้�มาตรฐานิไม�ใช�ค์ว้ามผ�ด้ของผ#�ขาย การก)าหนิด้ด้ งกล�าว้อาจท)าให�ผ#�ขายเส'ยเปร'ยบได้�- ในิกรณ'ท'&ผ#�ขายด้)าเนิ�นิการเพื่าะปล#กตามส ญญาท'&ตกลงก นิท2กประการแล�ว้ผลผล�ตไม�ได้�ค์2ณภัาพื่ตามท'&ก)าหนิด้ในิเอกสารแนิบท�าย จนิไม�สามารถขายตามท�องตลาด้ได้� ค์ว้รก)าหนิด้ข�อส ญญาให�ผ#�ซื้�/อร บซื้�/อในิราค์าข /นิต)&าท'&ตกลงก นิท /งสองฝ่>ายเป:นิรายกรณ' ม�ฉัะนิ /นิผ#�ขายจะเส'ยเปร'ยบ

38

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

การส�งมอบ - การยอมร บ และหล กฐานิว้�าผ�านิ

- การบ)าร2งร กษา1. ใช�ป2Cยเค์ม' ป2Cยอ�นิทร'ย�ผสม และสารช'ว้ภัาพื่ในิปร�มาณและชนิ�ด้ท'&ผ#�ซื้�/ออนิ2ม ต�2. สารช'ว้ภัาพื่ท'&ใช�ต�องไม�ก�อผลเส'ยหายต�อต ว้ผ#�ใช�และส�&งแว้ด้ล�อม3. ท)าลายบรรจ2ภั ณฑ์�สารค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิตามข /นิตอนิท'&ถ#กต�องเหมาะสมตามค์#�ม�อการใช�สารด้ งกล�าว้4. ด้#แลให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งเจร�ญเต�บโตอย�างสะอาด้ ถ#กส2ขอนิาม ย ตามค์#�ม�อและมาตรฐานิ EUREP GAP และมาตรฐานิของผ#�ซื้�/อ

อนิ2ม ต�นิ)/าท'&ผ#�ขายจะใช�ท)าค์ว้ามสะอาด้หนิ�อไม�ฝ่ร &ง

1. ตรว้จสอบค์2ณภัาพื่ ขนิาด้ และปร�มาณของหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ผ#�ขายส�งมอบ2. ออกใบร บรองพื่ร�อมลงลายม�อช�&อไว้�เป:นิหล กฐานิ3. แจ�งผ#�ขายท นิท'ท'&

-

- หากม'ข�อผ�ด้พื่ลาด้จากการใช�ป2Cยต�างๆ ท'&ผ#�ซื้�/ออนิ2ม ต� ผ#�ซื้�/อค์ว้รร�ว้มร บผ�ด้ชอบในิค์ว้ามเส'ยหายท'&เก�ด้ข0/นิด้�ว้ย

39

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

การยอมร บ

ก า ร ช)า ร ะราค์า

เหต2ส2ด้ว้�ส ย

ผ ล ผ ล� ตห นิ� อ ไ ม�ฝ่ร &งท'& ถ#กส ต ว้�รบกว้นิ

- การปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้1. ท)าค์ว้ามสะอาด้โด้ยล�างด้�นิ โค์ลนิ และส�&งปนิเปH/ อนิต�างๆ ตามก�านิและล)าต�นิของหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ ด้�ว้ยนิ)/าท'&สะอาด้ซื้0&งผ#�ซื้�/อให�การยอมร บแล�ว้ โด้ยการล�างต�องไม�ท)าให�ยอด้หนิ�อไม�ฝ่ร &งเปAยก2. ส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งท นิท'หล งจากเก?บเก'&ยว้และล�างท)าค์ว้ามสะอาด้แล�ว้ โด้ยไม�ให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งช2 �มนิ)/าหล งกระบว้นิการเก?บเก'&ยว้ใด้ๆ4. ด้#แลไม�ให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ถ#กกระแทก หร�อเส'ย

เปล'&ยนิบ2ค์ค์ลผ#�ม'อ)านิาจลงนิามร บรองช)าระราค์าให�แก�ผ#�ขายเป:นิงว้ด้ๆ งว้ด้ละ 7 ว้ นิ และต�องช)าระภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บจากว้ นิส2ด้ท�ายของแต�ละงว้ด้โด้ยการโอนิเง�นิเข�าบ ญช'ธุนิาค์ารของกล2�มผ#�ขายหากไม�สามารถช)าระราค์าได้�ภัายในิก)าหนิด้เพื่ราะเหต2ส2ด้ว้�ส ย ต�องบอกกล�าว้แก�ฝ่>ายผ#�ขายท นิท'

ภัายหล งได้�ร บค์)าบอกกล�าว้จากผ#�ขายว้�าก)าจ ด้ส ตว้�รบกว้นิโด้ยไม�ม'สารเค์ม'ตกค์�างแล�ว้

-

-

-

40

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

ก ร ณ' ผ� ด้ส ญญา

หาย และให�ค์งค์ว้ามสด้ โด้ยไม�ให�ตากแด้ด้หร�อโด้นิค์ว้ามร�อนิก�อนิส�งให�ผ#�ซื้�/อ5. เตร'ยมท'&ร �มส)าหร บเก?บผลผล�ต หล งการเก?บเก'&ยว้ส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�ผ#�ซื้�/อตามก)าหนิด้นิ ด้ในิแต�ละว้ นิโด้ยค์ว้ามย�นิยอมของท /งสองฝ่>าย ระหว้�างเว้ลา 09.00-13.00 นิ.

-

หากไม�สามารถส�ง

และได้�ตรว้จสอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งรอบด้�านิตามกระบว้นิการท /งหมด้ของข�อตกลง ต�องยอมร บซื้�/อผลผล�ตนิ /นิท นิท' ภัายในิ 7 ว้ นิ

หากผ#�ซื้�/อผ�ด้ส ญญาโด้ยม�ใช�เหต2ส2ด้ว้�ส ย ต�องช)าระค์�าเส'ยหายตามจร�งแก�ผ#�ขายภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บแต�ว้ นิท'&ได้�ร บหนิ งส�อบอกเล�กส ญญา

-

-

ส ญญาด้ งกล�าว้ม'การลงท2นิด้�ว้ยแรงงานิของฝ่>ายผ#�ขายด้�ว้ย และเม�&อการเล�กส ญญาย�อมม'ผลให�ค์#�ส ญญาต�างกล บค์�นิส#�ฐานิะเด้�ม แต�ฝ่>ายผ#�ขายได้�ลงแรงงานิในิการเพื่าะปล#กไปแล�ว้ ด้ งนิ /นิ ค์)าว้�า ค์�าเส'ยหายตาม“

41

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

มอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้แก�ผ#�ซื้�/อได้�ภัายในิก)าหนิด้ เนิ�&องจากเหต2ส2ด้ว้�ส ย จะต�องบอกกล�าว้แก�ผ#�ซื้�/อท นิท' และส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามส ญญาต�อไปเพื่'ยงเท�าท'&สามารถกระท)าได้� ในิกรณ'ท'&ม'การระบาด้ของส ตว้�รบกว้นิ หร�อพื่บส ตว้�รบกว้นิบางชนิ�ด้ท'&ถ#กปฏิ�เสธุการนิ)าเข�าประเทศผ#�นิ)าเข�าในิหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ต�องหย2ด้การเก?บเก'&ยว้หนิ�อไม�ฝ่ร &ง และก)าจ ด้ส ตว้�รบกว้นิด้ งกล�าว้ให�หมด้ส�/นิ โด้ยไม�ให�ม'สารเค์ม'ตกค์�าง หากผ#�ขายผ�ด้

จร�ง อาจไม�ค์รอบค์ล2ม”

ไปถ0งการเส'ยแรงงานิของผ#�ขาย จ0งค์ว้รก)าหนิด้เป:นิล กษณะของเบ'/ยปร บในิอ ตราท'&เหมาะสมด้�ว้ย

42

ล ก ษ ณ ะหนิ�าท'&

ฝ่>ายผ#�ขาย ฝ่>ายผ#�ซื้�/อ ข�อค์�ด้เห?นิ

ส ญญา โด้ยม�ใช�เหต2ส2ด้ว้�ส ย ต�องช)าระค์�าเส'ยหายตามจร�งภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บแต�ว้ นิท'&ได้�ร บหนิ งส�อบอกเล�กส ญญา

ข อตกลังต�างๆในสั�ญญาท+าให เป;นสั�ญญาท#(ไม�เป;นธรรมหร�อไม�อย�างไร

1.ลั�กษณะของข อสั�ญญาท#(ไม�เป;นธรรม

43

เนิ�&องจากป1ญหาส ญญาท'&เก�ด้ข0/นิในิป1จจ2บ นิ ม'ค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิในิระหว้�างค์#�ส ญญาท'&ฝ่>ายหนิ0&งม'อ)านิาจทางเศรษฐก�จ หร�อค์ว้ามร# �ทางเทค์โนิโลย'ท'&เหนิ�อกว้�าอ'กฝ่>ายหนิ0&งเป:นิอย�างมาก ส ญญาจ0งเก�ด้ข0/นิโด้ยขาด้อ)านิาจการต�อรองและการเจรจาตกลงก นิอย�างแท�จร�ง รว้มถ0งการท'&บทบ ญญ ต�ในิกฎหมายส ญญาท'&ใช�ในิป1จจ2บ นิไม�ได้�ก)าหนิด้ช ด้แจ�งให�การแสด้งเจตนิาท'&ขาด้อ)านิาจการต�อรอง เป:นิองค์�ประกอบของค์ว้ามไม�สมบ#รณ�ของการแสด้งเจตนิาในิการท)านิ�ต�กรรมส ญญา ซื้0&งการแสด้งเจตนิาย�อมสมบ#รณ�เม�&อม'การแสด้งเจตนิาโด้ยสม ค์รใจ ไม�ส)าค์ ญผ�ด้ หร�อถ#กข�มข#� หร�อแสด้งโด้ยกลฉั�อฉัล การแสด้งเจตนิานิ /นิจ0งจะม'ผลผ#กพื่ นิตามกฎหมายได้�ด้ งต ว้อย�างท'&เห?นิได้�ช ด้ในิบทบ ญญ ต�แห�งประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย� มาตรา 149 ท'&ให�ค์ว้ามหมายของนิ�ต�กรรมและมาตราต�าง ๆ ในิเร�&องการแสด้งเจตนิา และมาตรา 154 ถ0ง มาตรา 171 ซื้0&งกล�าว้ถ0งการแสด้งเจตนิาท'&บกพื่ร�องต�างๆ

เหต2ท'&กฎหมายนิ�ต�กรรมส ญญาไม�ได้�ม'การบ ญญ ต�เนิ�นิถ0งค์ว้ามตกลงย�นิยอมในิการเสนิอสนิองร บก�อให�เก�ด้เป:นิส ญญา นิ /นิ ย�อมเก�ด้จากการแสด้งเจตนิาท'&ม'การต�อรองก นิได้� เพื่ราะจากการศ0กษาสภัาพื่ของเศรษฐก�จส งค์มในิขณะท'&ม'การบ ญญ ต�กฎหมายส ญญาในิค์ร�สต�ศตว้รรษท'& 18 ถ0ง ศตว้รรษท'& 19 พื่บว้�า การท)าส ญญาย งไม�ได้�ม'สภัาพื่ของค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิท'&ไม�เป:นิธุรรมชาต�ในิระหว้�างค์#�ส ญญาด้ งเช�นิในิป1จจ2บ นิ ส ญญาในิสม ยนิ /นิย งเป:นิส ญญาท'&เก�ด้จากการแสด้งเจตนิาของค์#�ส ญญาท'&แต�ละฝ่>ายม'ค์ว้ามเป:นิอ�สระในิการต ด้ส�นิใจ ม'ค์ว้ามสามารถในิการเจรจาต�อรองก นิได้�อย�างจร�งจ ง

อย�างไรก?ตาม สภัาพื่ของการท)าส ญญาในิป1จจ2บ นิท'&ค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&งเป:นิผ#�ประกอบว้�ชาช'พื่ได้�ใช�ค์ว้ามได้�เปร'ยบก)าหนิด้ข�อส ญญาต�าง ๆ พื่�มพื่�ไว้�ล�ว้งหนิ�าก�อนิ ด้ งท'&ม'การเร'ยกส ญญาประเภัทนิ'/ว้�าส ญญามาตรฐานิหร�อส ญญาส)าเร?จร#ปท'&ม'แบบฟอร�มของข�อส ญญาท'&ตายต ว้เปล'&ยนิแปลงไม�ได้� ข�อส ญญา

44

ท'&ก)าหนิด้ไว้�จ0งเป:นิข�อส ญญาท'&ก)าหนิด้ถ0งส�ทธุ�และหนิ�าท'&ตามส ญญาท'&ให�ประโยชนิ�แก�ค์#�ส ญญาฝ่>ายท'&จ ด้ท)าข�อส ญญาไว้�ล�ว้งหนิ�า ในิล กษณะท'&ก)าหนิด้แต�ภัาระหนิ�าท'&ของค์#�ส ญญาอ'กฝ่>ายหนิ0&งเป:นิส�ว้นิใหญ� หร�อก)าหนิด้ข�อส ญญายกเว้�นิค์ว้ามร บผ�ด้หร�อจ)าก ด้ค์ว้ามร บผ�ด้ชอบของค์#�ส ญญาท'&เป:นิฝ่>ายจ ด้ท)าส ญญาไว้� ซื้0&งในิบางค์ร /งข�อส ญญาด้ งกล�าว้ม'ล กษณะเป:นิข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรม เพื่ราะเป:นิข�อส ญญาท'&ขาด้ค์ว้ามสมด้2ลในิการปฏิ�บ ต�การช)าระหนิ'/ตามส�ทธุ�และหนิ�าท'&ค์ว้ามร บผ�ด้ระหว้�างค์#�ส ญญาท /งสองฝ่>าย

2. ความไม�เสัมอภาคของค��สั�ญญาในป7จจ)บ�น

ค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ของค์#�ส ญญานิ'/ไม�ใช�เร�&องใหม� แต�ในิป1จจ2บ นิค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ของค์#�ส ญญาอย#�ในิล กษณะใหม� ค์�อ ก�อนิปลายค์ร�สต�ว้รรษท'& 19

ค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ของค์#�ส ญญาปรากฏิอย#�ในิการท)าส ญญาเสมอ แต�ค์ว้ามไม�เสมอภัาค์นิ'/ไม�ม'ล กษณะท'&ก�อให�เก�ด้ค์ว้ามเส'ยหาย หร�อการได้�เปร'ยบอย�างช ด้แจ�งหร�อม'สภัาพื่ต�อรองหร�อการก)าหนิด้ราค์าโด้ยไม�เป:นิธุรรมเช�นิในิป1จจ2บ นิ โด้ยปกต�การตกลงก�อให�เก�ด้ส ญญาข0/นินิ /นิ ค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&งจะร# �ถ0งสภัาพื่ของว้ ตถ2แห�งหนิ'/ด้'กว้�าซื้0&งไม�ม'ล กษณะท'&ก�อให�เก�ด้ค์ว้ามเส'ยหาย หร�อการได้�เปร'ยบอย�างช ด้แจ�ง เช�นิในิส ญญาซื้�/อขาย ปกต�ผ#�ขายซื้0&งเป:นิเจ�าของทร พื่ย�ส�นิท'&จะท)าการซื้�/อขายนิ /นิจะร# �จ กด้'ถ0งสภัาพื่ของส�นิค์�าท'&จะขายด้'กว้�าผ#�ซื้�/อ แต�ค์#�ส ญญาท /งสองฝ่>ายสามารถท'&จะตกลงราค์าซื้�/อขายก นิจนิเป:นิท'&ยอมร บได้�ส)าหร บสองฝ่>าย แม�ผลท'&ได้�จากส ญญานิ /นิ ค์#�ส ญญาแต�ละฝ่>ายจะได้�ร บประโยชนิ�ท'&ไม�ถ0งก บเท�าก นิท'เด้'ยว้ แต�ก?เป:นิท'&ตกลงยอมร บก นิได้� ค์ว้ามไม�เสมอภัาค์การได้�เปร'ยบเส'ยเปร'ยบนิ /นิแม�จะม'อย#�แต�ก?เป:นิเพื่'ยงค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ตามธุรรมชาต�ของส ญญาท &ว้ไปซื้0&งม'อย#�ในิล กษณะปกต�ธุรรมด้า

45

แต�ค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ในิการท)าส ญญาในิป1จจ2บ นิท'&กล�าว้ถ0งนิ'/ เป:นิค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ท /งในิข�อเท?จจร�งและในิข�อกฎหมายท'&ปรากฏิอย#�ในิป1จจ2บ นิ อ นิเป:นิผลมาจากค์ว้ามก�าว้หนิ�าและค์ว้ามจ)าเป:นิของสภัาพื่เศรษฐก�จท'&เจร�ญเต�บโตสล บซื้ บซื้�อนิ ประกอบก บเทค์โนิโลย'สม ยใหม� ท)าให�เก�ด้การตกลงท)าส ญญาท'&ย2�งยากสล บซื้ บซื้�อนิข0/นิในิร#ปแบบของส ญญาท'&ไม�ม'ล กษณะของส ญญาด้ /งเด้�ม ซื้0&งอย#�ในิร#ปแบบง�ายๆ ท'&ก)าหนิด้ส�ทธุ�หนิ�าท'&ตามท'&กฎหมายบ ญญ ต�ไว้� ม'ล กษณะค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ในิอ'กร#ปแบบหนิ0&งซื้0&งนิ�าพื่�จารณา ด้ งนิ'/

2.1ความไม�เสัมอภาคระหว�างผู้� ประกอบว�ชาช#พัด้ วยก�นเอง

ค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ระหว้�างผ#�ประกอบว้�ชาช'พื่ด้�ว้ยก นิเองม'ข0/นิระหว้�างนิายจ�าง ล#กจ�างก?ด้' ระหว้�างผ#�ผล�ตก บผ#�จ)าหนิ�ายส�นิค์�าหร�อผ#�ให�บร�การก?ด้' เป:นิล กษณะท'&เก�ด้ข0/นิต /งแต�ปลายค์ร�สต�ศตว้รรษท'& 19 ในิย2โรปท'&ม'การพื่ ฒนิาระบบอ2ตสาหกรรมท'&ใหญ�ข0/นิ ระบบนิายท2นิและระบบการใช�เค์ร�&องจ กรเก�ด้ข0/นิและขยายต ว้อย�างรว้ด้เร?ว้ ท)าให�อ)านิาจการต�อรองรว้มอย#�ท'&เจ�าของหร�อนิายท2นิ ล#กจ�างอย#�ในิสภัาพื่โด้ด้เด้'&ยว้จากกล2�มนิายจ�าง ซื้0&งม'การรว้มต ว้จ ด้ต /งเป:นิองค์�กรอาช'พื่ของนิายจ�าง เป:นิผ#�ก)าหนิด้เง�&อนิไขต�าง ๆ ในิส ญญาจ�างแรงงานิเพื่�&อผ#กม ด้ล#กจ�างมากข0/นิตามล)าด้ บ จนิในิท'&ส2ด้ฝ่>ายล#กจ�างจ)าต�องรว้มต ว้เพื่�&อต�อต�านิเร'ยกร�องส�ทธุ�ก บนิายจ�าง ประกอบก บร ฐได้�เข�ามาม'บทบาทช�ว้ยไกล�เกล'&ยข�อพื่�พื่าทต�าง ๆ ม'การออกกฎหมายเพื่�&อค์2�มค์รองล#กจ�างก)าหนิด้สว้ สด้�การส)าหร บล#กจ�างนิ /นิ นิอกจากนิ'/ล#กจ�างได้�รว้มต ว้จ ด้ต /งสหพื่ นิธุ�หร�อองค์�กรล#กจ�าง เพื่�&อต�อรองก บนิายจ�างในิการก)าหนิด้เง�&อนิไขในิส ญญาจ�างแรงงานิ

สภัาพื่ด้ งกล�าว้ได้�เก�ด้ข0/นิก บผ#�ประกอบอาช'พื่ในิด้�านิผ#�ผล�ตก บผ#�จ ด้จ)าหนิ�ายส�นิค์�าพื่�ชผลทางเกษตรด้�ว้ย โด้ยส ญญาท'&เก�ด้ข0/นิระหว้�างชาว้ไร�ชาว้นิาท'&ท)าก บนิายท2นิผ#�ท)าหนิ�าท'&เป:นิผ#�จ ด้จ)าหนิ�ายพื่�ชผลผล�ต ผ#�จ ด้จ)าหนิ�ายซื้0&งเป:นิ

46

เจ�าของท2นิจะเป:นิผ#�ออกท2นิ ท /งด้�านิเค์ร�&องม�อเค์ร�&องใช�ในิการเกษตร เมล?ด้พื่ นิธุ2� ส ตว้�เล'/ยงให�ชาว้ไร�ชาว้นิาซื้0&งเป:นิผ#�ผล�ตพื่�ชผลออกมาเพื่�&อส�งให�ผ#�จ ด้จ)าหนิ�ายนิ)าออกส#�ตลาด้หร�อป;อนิโรงงานิอ2ตสาหกรรมต�อไป ส ญญาประเภัทนิ'/เร'ยกว้�า contract d’ integration อ)านิาจในิการต�อรองทางเศรษฐก�จจะม'สภัาพื่เช�นิเด้'ยว้ก บกรณ'ระหว้�างนิายจ�าง ล#กจ�าง ค์�อชาว้ไร�ชาว้นิาอย#�ในิสภัาพื่เส'ยเปร'ยบนิายท2นิ ผ#�จ ด้จ)าหนิ�าย ซื้0&งเป:นิกล2�มโรงงานิอ2ตสาหกรรม หร�อกล2�มพื่�อค์�าท'&สามารถก)าหนิด้เง�&อนิไขของส ญญาในิสภัาพื่ท'&เขาได้�เปร'ยบ และในิท'&ส2ด้ร ฐก?จะต�องเข�ามาม'บทบทเข�ามาค์ว้บค์2มเพื่�&อก)าหนิด้มาตรการท'&เป:นิธุรรมค์2�มค์รองชาว้ไร�ชาว้นิาผ#�ผล�ตท'&อย#�ในิฐานิะเส'ยเปร'ยบ

2.2 ความไม�เสัมอภาคท#(ผู้� บร�โภคอย��ในฐานะเสั#ยเปร#ยบต�อผู้� ประกอบอาช#พั

ในิป1จจ2บ นิผลการผล�ตและการให�บร�การม'หลายชนิ�ด้ หลายประเภัท อ นิเป:นิผลของค์ว้ามก�าว้หนิ�าทางเทค์โนิโลย'ท'&สล บซื้ บซื้�อนิ จ0งท)าให�ผ#�ผล�ตหร�อผ#�ประกอบอาช'พื่เพื่�&อธุ2รก�จการค์�าอย#�ในิฐานิะได้�เปร'ยบในิการก)าหนิด้นิ�ต�ส มพื่ นิธุ�ทางส ญญา ท /งด้�านิราค์าและค์2ณภัาพื่ของส�นิค์�าหร�อบร�การ ผ#�บร�โภัค์ในิท'&นิ'/ได้�แก�บ2ค์ค์ลผ#�เข�ามาเป:นิค์#�ส ญญาในิการร บบร�การ หร�อซื้�/อส�นิค์�าโด้ยม�ใช�เพื่�&อการค์�าส�นิค์�าหร�อบร�การนิ /นิ ซื้0&งผ#�บร�โภัค์อาจเป:นิบ2ค์ค์ลธุรรมด้าท &ว้ไปหร�ออาจเป:นิผ#�ประกอบอาช'พื่แต�ไม�ได้�ท)าส ญญาเพื่�&อการค์�าส�นิค์�าหร�อบร�การท'&ได้�ร บ เช�นิ โรงงานิอ2ตสาหกรรมทอผ�าท)าส ญญาซื้�/อเค์ร�&องค์อมพื่�ว้เตอร�จากบร�ษ ทขายเค์ร�&องค์อมพื่�ว้เตอร� ส ญญาซื้�/อขายด้ งกล�าว้ถ�อว้�าโรงงานิอ2ตสาหกรรมเป:นิผ#�บร�โภัค์ท'&ท)าส ญญาก บผ#�ประกอบอาช'พื่ท'&ผ#�ซื้�/อม'ค์ว้ามร# �ทางเทค์นิ�ค์ท'&อย#�ในิฐานิะท'&ด้�อยกว้�าผ#�ขาย ซื้0&งอาจจะเส'ยเปร'ยบในิข�อส ญญาซื้�/อขายท'&เก�ด้ข0/นิได้� ด้ งนิ /นิ ค์ว้ามได้�เปร'ยบเส'ยเปร'ยบท'&เก�ด้ข0/นินิ'/จ0งเก�ด้ข0/นิจากการท'&ฝ่>ายหนิ0&งเป:นิผ#�ประกอบอาช'พื่ในิธุ2รก�จนิ /นิ ๆ ก บอ'กฝ่>ายหนิ0&งซื้0&งอย#�ในิฐานิะผ#�บร�โภัค์ท'&ม'อ)านิาจ

47

ต�อรองในิการท)าส ญญาท'&ไม�เท�าเท'ยมก นิ เนิ�&องจากฝ่>ายหนิ0&งท'&เป:นิผ#�ประกอบอาช'พื่ ม'ค์ว้ามร# �ทางเทค์นิ�ค์ หร�อเศรษฐก�จท'&เหนิ�อกว้�าอ'กฝ่>ายหนิ0&งซื้0&งเป:นิผ#�บร�โภัค์เป:นิอย�างมาก

ล กษณะค์ว้ามไม�เสมอภัาค์ท'&ผ#�บร�โภัค์อย#�ในิฐานิะเส'ยเปร'ยบ ท'&จะต�องยอมจ)านินิต�อการท'&ต�องเข�าผ#กพื่ นิตามส ญญาท /งด้�านิราค์าและค์2ณภัาพื่ของส�นิค์�าและบร�การ ท'&ออกส#�ท�องตลาด้ในิล กษณะเป:นิ mass product เช�นินิ'/ ท2กประเทศจ0งเป:นิค์ว้ามจ)าเป:นิท'&จะต�องค์2�มค์รองผ#�บร�โภัค์ท'&เป:นิผ#�ด้�อยกว้�าท /งค์ว้ามร# �ทางเทค์นิ�ค์และไม�สามารถต�อรองท /งราค์าและค์2ณภัาพื่ได้�โด้ยส�ว้นิต ว้ ด้ งจะเห?นิได้�จากต ว้อย�างพื่ระราชบ ญญ ต�ต�าง ๆ ท'&ออกมาเพื่�&อค์2�มค์รองผ#�บร�โภัค์ นิอกจากนิ'/ประเทศท'&พื่ ฒนิาแล�ว้ย งได้�ม'การจ ด้ต /งองค์�กรหร�อสหพื่ นิธุ�ค์2�มค์รองผ#�บร�โภัค์ เพื่�&อเร'ยกร�องและต�อรองก บผ#�ผล�ตหร�อโรงงานิอ2ตสาหกรรมต�าง ๆ ให�ค์)านิ0งถ0งค์2ณภัาพื่ของส�นิค์�าและบร�การท'&จะผล�ตแก�ผ#�บร�โภัค์ องค์�กรเหล�านิ'/จะม'ส�ว้นิช�ว้ยให�เก�ด้ค์ว้ามสมด้2ลแก�ส ญญาท'&ท)าก บผ#�บร�โภัค์ให�อย#�บนิพื่�/นิฐานิของค์ว้ามเสมอภัาค์ และค์ว้ามซื้�&อส ตย�ส2จร�ตระหว้�างก นิได้�ทางหนิ0&ง

3.ลั�กษณะของสั�ญญาสั+าเร3จร�ป หร�อ สั�ญญามาตรฐานเม�&อส ญญาในิป1จจ2บ นิม'ล กษณะท'&ค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&ง เป:นิผ#�ว้างข�อ

ก)าหนิด้ในิส ญญาข0/นิฝ่>ายเด้'ยว้ ซื้0&งอาจม'ข�อส ญญาแตกต�างไปจากท'&บทบ ญญ ต�ในิเร�&องส ญญาท'&ประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย�ได้�ก)าหนิด้ไว้� และข�อก)าหนิด้ในิส ญญาท'&แตกต�างเช�นินิ'/ ย�อมเป:นิป1ญหาทางกฎหมายท'&ค์ว้รจะต�องม'การจ)าก ด้ล กษณะของส ญญามาตรฐานิหร�อส ญญาส)าเร?จร#ปไว้�ให�ช ด้เจนิ เพื่�&อประโยชนิ�ในิการปร บใช�กฎหมาย ล กษณะของส ญญาประเภัทนิ'/จ0งม'หลายล กษณะรว้มก นิอย#� ค์�อ

3.1 เป:นิส ญญาท'&ม'ค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&งม'อ)านิาจทางเศรษฐก�จ หร�อม'ค์ว้ามร# �ทางเทค์โนิโลย'เหนิ�อกว้�าหร�อได้�เปร'ยบกว้�า ซื้0&งอาจม'ล กษณะของการผ#กขาด้ในิทางข�อเท?จจร�ง หร�อการผ#กขาด้ในิทางกฎหมายก?ได้�

48

3.2 ค์#�ส ญญาฝ่>ายท'&ม'อ)านิาจทางเศรษฐก�จเหนิ�อกว้�าเป:นิผ#�ก)าหนิด้ข�อส ญญาไว้�ล�ว้งหนิ�าท'&ม'ล กษณะเป:นิเง�&อนิไขท &ว้ไป ซื้0&งส ญญานิ'/จะท)าไว้�จ)านิว้นิมาก เพื่�&อใช�ก บบ2ค์ค์ลไม�จ)าก ด้จ)านิว้นิ และไม�จ)าก ด้ค์ว้ามแตกต�างของต ว้ผ#�เข�าท)าส ญญา

3.3 การก)าหนิด้ข�อส ญญาต�าง ๆ นิ'/เป:นิการกระท)าฝ่>ายเด้'ยว้ ค์#�ส ญญาอ'กฝ่>ายหนิ0&งท'&เข�ามาภัายหล งจะต�องยอมร บข�อส ญญาท'&ได้�ก)าหนิด้ไว้�แล�ว้นิ /นิ หร�อปฏิ�เสธุไม�ต�องการท)าส ญญาด้�ว้ยเลย โด้ยไม�ม'ส�ทธุ�ท'&จะแก�ไขเปล'&ยนิแปลงข�อก)าหนิด้ในิส ญญานิ /นิได้� ซื้0&งอาจกล�าว้ได้�ว้�าเนิ�/อหาของส ญญานิ'/ไม�ได้�เก�ด้จากเจตนิาท'&แท�จร�งร�ว้มก นิของค์#�ส ญญาท /งสองฝ่>าย หร�อไม�ได้�เก�ด้จากการเจรจาต�อรองหร�อตกลงก นิอย�างแท�จร�ง

4.ลั�กษณะของข อสั�ญญาท#(ไม�เป;นธรรมท#(จะก+าหนด้ไว ในสั�ญญามาตรฐานหร�อสั�ญญาสั+าเร3จร�ป ค�อ

4.1. เป:นิข�อส ญญาท'&ก)าหนิด้ไว้�ล�ว้งหนิ�าในิส ญญาประเภัทหนิ0&ง ๆ โด้ยก)าหนิด้เง�&อนิไขท &ว้ไปของธุ2รก�จท'&ท)าส ญญานิ /นิ ๆ ไว้�ในิส ญญาและเปล'&ยนิแปลงไม�ได้�

4.2. เป:นิข�อส ญญาท'&พื่�มพื่�ไว้�จ)านิว้นิมาก จ ด้ท)าไว้�ในิร#ปแบบฟอร�มในิการท)าส ญญา ซื้0&งการใช�แบบฟอร�มของส ญญามาตรฐานิหร�อส ญญาส)าเร?จร#ปในิว้งการธุ2รก�จ ม'ส�ว้นิด้'ค์�อช�ว้ยท)าให�เก�ด้ค์ว้ามเป:นิอ นิหนิ0&งอ นิเด้'ยว้ก นิ ส ญญาม'แบบเด้'ยว้ก นิในิธุ2รก�จแต�ละประเภัท และเก�ด้ค์ว้ามก�าว้หนิ�าในิทางกฎหมายธุ2รก�จโด้ยเฉัพื่าะธุ2รก�จประเภัทใหม� ๆ ท)าให�เก�ด้ส ญญาประเภัทไม�ม'ช�&อ (in

nominate contracts) มากข0/นิ ซื้0&งเป:นิการก)าหนิด้ข�อส ญญาตามค์ว้ามต�องการและค์ว้ามม2�งหมายของประเภัทธุ2รก�จนิ /นิ ๆ เช�นิ ส ญญา factoring

ส ญญา franchise ส ญญา joint-venture เป:นิต�นิ แต�ในิอ'กด้�านิหนิ0&งก?เก�ด้อ นิตรายส)าหร บการท)าส ญญาประเภัทใหม� ๆ เหล�านิ'/ กล�าว้ค์�อ ค์#�ส ญญาม'ค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิอย�างเห?นิได้�ช ด้เจนิ เพื่ราะฝ่>ายหนิ0&งเป:นิผ#�ประกอบว้�ชาช'พื่

49

ท'&ม'ค์ว้ามร# �ถ0งข /นิตอนิรายละเอ'ยด้ของการผ#กม ด้ตามส ญญา จ0งม กก)าหนิด้ข�อส ญญาในิล กษณะท'&ตนิได้�เปร'ยบกว้�าอ'กฝ่>ายหนิ0&งเป:นิอย�างมาก

4.3. ค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิในิค์ว้ามร# � เทค์โนิโลย' และเศรษฐก�จของค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&งท)าให�เก�ด้ค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิในิการต�องปฏิ�บ ต�ตามส ญญาของค์#�ส ญญาโด้ยปร�ยาย การม'โอกาสก)าหนิด้ข�อส ญญาต�าง ๆ ไว้�ล�ว้งหนิ�าเป:นิช�องทางท'&ท)าให�เก�ด้ข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรมในิล กษณะท'&ให�ผลประโยชนิ�แก�ค์#�ส ญญาฝ่>ายท'&ได้�เปร'ยบในิการได้�ท)าส ญญาไว้�ก�อนิล�ว้งหนิ�า ซื้0&งเราจะไม�พื่บผลประโยชนิ�เด้'ยว้ก นิ หร�อผลประโยชนิ�อ�&นิท'&ก)าหนิด้ไว้�ทด้แทนิให�แก�ค์#�ส ญญาอ'กฝ่>ายหนิ0&งเลย ล กษณะของข�อส ญญาจ0งม กม'การก)าหนิด้เนิ�/อหาของส�ทธุ�หนิ�าท'&แตกต�างไปจากกฎหมายส ญญาโด้ยท &ว้ไป ซื้0&งอาจเร'ยกว้�าเป:นิการบ�ด้เบ�อนิบทบ ญญ ต�ของกฎหมาย และม'การท)าลายหล กพื่�/นิฐานิของส ญญา

5.ลั�กษณะของข อสั�ญญาไม�เป;นธรรมในสั�ญญาซึ่�9อขายหน�อไม ฝัร�(งในประเทศึไทย

ส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งในิประเทศไทยนิ'/ เป:นิการท)าส ญญาระหว้�างค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&งซื้0&งเป:นิบร�ษ ท และอ'กฝ่>ายหนิ0&งเป:นิเกษตรกร โด้ยท'&ร#ปแบบของส ญญาและข�อตกลงในิส ญญานิ /นิ ค์#�ส ญญาฝ่>ายท'&เป:นิบร�ษ ทเป:นิผ#�จ ด้ท)าข0/นิ ส�ว้นิค์#�ส ญญาอ'กฝ่>ายซื้0&งเป:นิเกษตรกรไม�สามารถต�อรอง หร�อแก�ไขข�อส ญญาได้�เลย เนิ�&องจากอ)านิาจต�อรองของเกษตรกรม'นิ�อย เม�&อพื่�จารณาข�อส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งแล�ว้จะเห?นิว้�าบร�ษ ทม'อ)านิาจในิการบ งค์ บซื้�/อขายในิ ราค์า และมาตรฐานิ ท'&บร�ษ ทต /งเอาไว้�เนิ�&องจากร# �ถ0งช�องทางการตลาด้ และผ#กขาด้อ)านิาจด้�านิค์ว้ามร# �ในิมาตรฐานิเช�งเทค์นิ�ค์เอาไว้�ก บต ว้บร�ษ ทเอง ซื้0&งเกษตรกรม�ได้�ม'ค์ว้ามร# �เช�งเทค์นิ�ค์อย�างเช�นิบร�ษ ท จ0งท)าให�เกษตรกรถ#กกด้ราค์าผลผล�ตอย�างไม�เป:นิธุรรม รว้มท /งไม�ม'ค์ว้ามร# �ทางมาตรฐานิในิการผล�ตตามท'&ก)าหนิด้ไว้�ในิข�อส ญญาอย�างถ#กต�อง และเพื่'ยงพื่อ

50

ข อตกลังในสั�ญญาซึ่�9อขายหน�อไม ฝัร�(งในประเทศึไทยท#(ม#ลั�กษณะของข อสั�ญญาไม�เป;นธรรม

3.1. ส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งเป:นิการตกลงระหว้�างบร�ษ ท ก บเกษตรกรอ นิม'ล กษณะเป:นิข�อส ญญาท'&ก)าหนิด้ไว้�ล�ว้งหนิ�า โด้ยบร�ษ ทเป:นิผ#�ก)าหนิด้ข�อส ญญาเอาไว้�ล�ว้งหนิ�าและเกษตรกรไม�ได้�ม'อ)านิาจต�อรองข�อส ญญา จ0งเก�ด้ค์ว้ามเส'ยเปร'ยบโด้ยท'&ไม�สามารถโต�แย�งได้� อ'กท /งไม�เป:นิไปตามหล กเสร'ภัาพื่ในิการท)าส ญญา (Freedom of contract) กล�าว้ค์�อค์#�ส ญญาต�องม'เสร'ภัาพื่ท'&จะเข�ามาตกลงท)าส ญญาซื้0&งก นิและก นิ แต�ส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งนิ /นิ บร�ษ ทซื้0&งเป:นิฝ่>ายท'&ม'อ)านิาจต�อรองมากกว้�าเป:นิผ#�ก)าหนิด้ว้�ธุ'การเพื่าะปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ว้�ธุ'การเก?บเก'&ยว้ และก)าหนิด้ราค์าซื้�/อขายไว้�ล�ว้งหนิ�า นิอกจากนิ'/ย งม'การก)าหนิด้มาตรฐานิของหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�เป:นิไปตามค์ว้ามต�องการของบร�ษ ทอ'กด้�ว้ย ซื้0&งหากเกษตรกรปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งไม�ได้�ตามมาตรฐานิท'&ก)าหนิด้ บร�ษ ทก?ม'ส�ทธุ�บอกเล�กส ญญา และไม�ซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งได้� ท)าให�ภัาระในิเร�&องต�นิท2นิตกอย#�ก บเกษตรกรท'&จะต�องหาแหล�งร บซื้�/อแหล�งใหม� ซื้0&งอาจได้�ราค์าท'&ถ#ก และต�องแบกร บภัาระต�นิท2นิไว้�แต�เพื่'ยงผ#�เด้'ยว้ ซื้0&งจะพื่�จารณาได้�จากข�อตกลงในิส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ด้ งนิ'/

ข�อ 1. การซื้�/อขาย

ผ#�ขายจะขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิท /งหมด้ให�แก�ผ#�ซื้�/อเป:นิพื่�เศษ เป:นิรายว้ นิค์งท'& ตามขนิาด้และปร�มาณของหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิ (ก)าหนิด้ตามเอกสารแนิบ ๑) เป:นิระยะเว้ลา ๓ ปA นิ บแต� (ว้ นิ เด้�อนิ ปA) จนิถ0ง (ว้ นิ เด้�อนิ ปA) เป:นิไปตามผลผล�ตในิพื่�/นิท'&การผล�ตท'&ก)าหนิด้ ซื้0&งได้�ร บการอนิ2ม ต�จากผ#�ซื้�/อแล�ว้

ข�อ 2. ข�อตกลงในิการซื้�/อ

51

ผ#�ซื้�/อตกลงซื้�/อและผ#�ขายตกลงขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิในิราค์าตามค์2ณภัาพื่ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิ (ก)าหนิด้ตามเอกสารแนิบ ๒)

3.2. ส ญญาหนิ�อไม�ฝ่ร &งเป:นิส ญญาท'&พื่�มพื่�ไว้�จ)านิว้นิมากเป:นิแบบฟอร�มท'&ใช�ในิการท)าส ญญาก บเกษตรกรท2กค์นิท'&ต�องการจะเข�าท)าส ญญาหนิ�อไม�ฝ่ร &ง

3.3. ข�อตกลงในิส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งนิ /นิม'ค์ว้ามเหล�&อมล)/าระหว้�างค์#�ส ญญาอย�างมาก เนิ�&องจากค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&งซื้0&งเป:นิเกษตรกรไม�ม'ค์ว้ามร# �ทางด้�านิเทค์โนิโลย' ทางด้�านิเศรษฐก�จ และทางด้�านิมาตรฐานิการผล�ตอย�างเพื่'ยงพื่อ ท)าให�เก�ด้ป1ญหาไม�สามารถผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งได้�ตามมาตรฐานิท'&ก)าหนิด้ไว้�ในิส ญญา ซื้0&งข�อส ญญาท'&ม'ล กษณะค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิในิด้�านิเทค์โนิโลย' และมาตรฐานิการผล�ต ม'ด้ งนิ'/

ข�อ 3. การบ)าร2งร กษา การเตร'ยมด้�นิ การเพื่าะปล#ก การปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้ และการส�งมอบ

การเตร'ยมด้�นิและการเพื่าะปล#ก เกษตรกรในิส�ว้นิของฝ่>ายผ#�ขายต�องปล#กพื่�ชตระก#ลถ &ว้เส'ยก�อนิ เพื่�&อเป:นิป2Cยพื่�ชสด้ส)าหร บพื่�/นิแปลงปล#ก และบ)าร2งด้�นิเพื่�&อให�ได้�ค์�า pH ท'&เหมาะสม โด้ยใช�ป2Cยค์อกเป:นิฐานิ ท)าให�เก�ด้พื่�/นิแปลงและการระบายนิ)/าท'&ด้' ส)าหร บเพื่าะปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง

การบ)าร2งร กษา ผ#�ขายต�องใช�ป2Cยเค์ม' ป2Cยอ�นิทร'ย�ผสม และสารช'ว้ภัาพื่ต�างๆ เช�นิ สารช'ว้ภัาพื่เพื่�&อค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิ ในิปร�มาณและชนิ�ด้ท'&ผ#�ซื้�/ออนิ2ม ต�แล�ว้เท�านิ /นิ ผ#�ขายต�องใช�สารช'ว้ภัาพื่โด้ยระม ด้ระว้ ง ไม�ก�อผลเส'ยหายท /งต�อต ว้ผ#�ใช�และส�&งแว้ด้ล�อม และการท)าลายบรรจ2ภั ณฑ์�จากนิ /นิ ต�องเป:นิไปตามกระบว้นิการท'&ถ#กต�องเหมาะสม ตามค์#�ม�อการใช�สารค์ว้บค์2มส ตว้�รบกว้นิ (ก)าหนิด้ในิเอกสารแนิบ ๓) ผ#�ขายต�องด้#แลแปลงปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�สะอาด้และถ#กส2ขอนิาม ย เป:นิไปตามค์#�ม�อและข�อต�องการของ EUREP GAP

52

และผ#�ซื้�/อ (การใช�สารใด้ๆ ค์ว้บค์2มว้ ชพื่�ช ป;องก นิและลด้จ)านิว้นิแมลงและส ตว้� ซื้0&งได้�ห�ามไว้� แก�แปลงเพื่าะปล#กและบร�เว้ณโด้ยรอบ อ นิจะเก�ด้ผลกระทบต�อผล�ตผลของแปลงเพื่าะปล#ก ต�อไปนิ'/เร'ยกว้�า เค์ม'ภั ณฑ์�“ ”)

การปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้ ผ#�ขายต�องล�างด้�นิ โค์ลนิ และส�&งปนิเปH/ อนิต�างๆ ตามก�านิและล)าต�นิของหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&เก?บเก'&ยว้แล�ว้ให�สะอาด้ และนิ)/าท'&ใช�ล�างต�องเป:นินิ)/าสะอาด้ซื้0&งผ#�ซื้�/อให�การอนิ2ม ต�แล�ว้เท�านิ /นิ การล�างต�องไม�ท)าให�ยอด้หนิ�อไม�ฝ่ร &งเปAยก ผ#�ขายต�องส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิท นิท'หล งเก?บเก'&ยว้และท)าค์ว้ามสะอาด้ หนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิต�องไม�ถ#กแช�นิ)/าหล งเก?บเก'&ยว้ไม�ว้�าในิกรณ'ใด้ๆ ผ#�ขายต�องด้#แลไม�ให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิถ#กกด้ท บหร�อเส'ยหาย และให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิค์งค์ว้ามสด้ และไม�โด้นิแด้ด้หร�อค์ว้ามร�อนิ ก�อนิจ ด้ส�งไปย งผ#�ซื้�/อ ต�องจ ด้เตร'ยมท'&ร �มส)าหร บผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิท'&เก?บเก'&ยว้แล�ว้ในิแปลงเพื่าะปล#กในิส�ว้นิของผ#�ขายท2กราย ในิการปฏิ�บ ต�หล งการเก?บเก'&ยว้ ถ�าผ#�ซื้�/อหร�อต ว้แทนิจ)าหนิ�ายของผ#�ซื้�/อ พื่บว้�าสถานิท'&และกระบว้นิการล�าง ค์ ด้แยก ต ด้แต�ง ผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิ ไม�ถ#กส2ขล กษณะตามมาตรฐานิ EUREP GAP ผ#�ซื้�/อสามารถพื่ กการช)าระหนิ'/แก�ผ#�ขายเป:นิรายกรณ'ไป จนิกว้�าจะได้�แก�ไขให�ถ#กต�อง และการแก�ไขนิ /นิจะต�องได้�ร บการอนิ2ม ต�จากผ#�ซื้�/อ เพื่�&อการซื้�/อและขายภัายใต�ส ญญาฉับ บนิ'/จะได้�ด้)าเนิ�นิการต�อไป

ข�อ 10. เอกสารแนิบท�าย

เอกสารแนิบท�ายนิ'/ให�ถ�อเป:นิส�ว้นิหนิ0&งของส ญญา หากม'ค์)ากล�าว้หนิ0&งใด้ข ด้แย�งก นิ ระหว้�างค์)ากล�าว้แห�งส ญญาก บเอกสารแนิบท�าย ให�ถ�อค์)ากล�าว้แห�งส ญญาเป:นิส)าค์ ญ เอกสารแนิบท�ายประกอบด้�ว้ยส�ว้นิท /งนิ /นิด้ งต�อไปนิ'/ …

53

10.5 เอกสารแนิบท�าย 5 มาตรฐานิ EUREP GAP

มาตรฐานินิ'/อาจเปล'&ยนิแปลงไปตามมาตรฐานิของ EUREP GAP เม�&อม'การเปล'&ยนิแปลงของมาตรฐานิของสถาบ นิผ#�ก)าหนิด้มาตรฐานิ EUREP GAP

จากส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งข�อ 3 และข�อ 10 จะเห?นิว้�าข�อตกลงในิส ญญาต�องการให�เกษตรกรผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�เป:นิไปตามมาตรฐานิของ EUREP GAP ซื้0&งมาตรฐานินิ'/อาจม'การเปล'&ยนิแปลงได้� ตามสถาบ นิผ#�สร�างมาตรฐานิด้ งกล�าว้ โด้ยท'&เกษตรกรไม�ม'ค์ว้ามเข�าใจว้�าหากจะท)าให�ได้�มาตรฐานิ EUREP GAP นิ /นิม'เทค์นิ�ค์ว้�ธุ'การอย�างไร และไม�ร# �ถ0งข�อด้'ข�อเส'ยของมาตรฐานิด้ งกล�าว้ เพื่�&อท'&เกษตรกรจะได้�ว้างแนิว้ทางการแก�ป1ญหาในิการผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งได้� ท /งนิ'/ การท'&เกษตรกรไม�ม'ค์ว้ามร# �ทางมาตรฐานิด้ งกล�าว้แล�ว้ตกลงท)าส ญญาไปนิ /นิ เท�าก บว้�าส ญญานิ'/ค์#�ส ญญาฝ่>ายหนิ0&งม'ค์ว้ามร# �ไม�เท�าเท'ยมก บค์#�ส ญญาอ'กฝ่>ายหนิ0&ง และท)าให�เก�ด้ค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิในิการต�องปฏิ�บ ต�ตามส ญญา รว้มท /งข�อก)าหนิด้ในิส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งด้ งท'&กล�าว้มาเกษตรกรก?ไม�สามารถโต�แย�ง หร�อแก�ไขข�อตกลงในิส ญญาได้� ด้�ว้ยเหต2นิ'/การท)าส ญญาด้ งกล�าว้นิ'/อาจถ�อว้�าเป:นิข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรมแก�ค์#�ส ญญาซื้0&งเป:นิเกษตรกร

54

กรณ#เก�ด้ความผู้�ด้พัลัาด้จากเทคโนโลัย#ของบร�ษ�ทผู้� ซึ่�9อ ท+าให เกษตรกรไม�สัามารถึปลั�กหน�อไม ฝัร�(งได้ ตามความต องการ ค�อ ยอด้ไหม ลั+าต นแฟบ ท�9งต+าบลั แลั วผู้� ซึ่�9อปฏิ�เสัธการร�บซึ่�9อหน�อไม ฝัร�(ง บร�ษ�ทผู้� ซึ่�9อจะม#ความร�บผู้�ด้ตามสั�ญญาอย�างไร แลัะสั�ญญาน#9เข าเร�(องข อสั�ญญาท#(ไม�เป;นธรรมหร�อไม�

ผ#�ซื้�/อจะม'ค์ว้ามผ�ด้ตามส ญญาในิกรณ'ท'&ผ#�ซื้�/อส�งมอบเทค์โนิโลย'ท'&ไม�ด้'ให�แก�เกษตรกรได้�ก?ต�อเม�&อเป:นิไปตาม 2 กรณ' ด้ งนิ'/

กรณ'ท'&หนิ0&ง ค์�อ ม'ข�อส ญญาระบ2ไว้�ในิส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งในิประเทศไทย ว้�าผ#�ซื้�/อม'หนิ�าท'&ในิการส�งมอบเทค์โนิโลย'ท'&ด้'ให�แก�เกษตรกร แล�ว้ผ#�ซื้�/อม�ได้�ปฏิ�บ ต�ตามหนิ�าท'&ด้ งกล�าว้ ด้ งนิ /นิ หากปรากฏิว้�าผ#�ซื้�/อม�ได้�ปฏิ�บ ต�ตามหนิ�าท'&ด้ งกล�าว้ท'&ระบ2ไว้�ในิส ญญา ค์�อ ส�งมอบเทค์โนิโลย'ท'&ไม�ด้'ให�แก�เกษตรกร ผ#�ซื้�/อย�อมม'ค์ว้ามผ�ด้ตามส ญญา กรณ'จ0งจะเข�าตามข�อส ญญา ข อ 8 กรณ#ผู้�ด้สั�ญญา

55

อย�างไรก?ตาม เม�&อพื่�จารณาจากข�อส ญญาตามส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งในิประเทศไทยจะพื่บว้�า ส ญญาได้�ก)าหนิด้หนิ�าท'&ของผ#�ซื้�/อไว้�เพื่'ยงกรณ'ด้ งต�อไปนิ'/ ค์�อ

ข�อ 4 การส�งมอบและหล กฐานิการส�งมอบและร บมอบ ได้�ตกลงไว้�ให�ผ#�ซื้�/อตรว้จสอบค์2ณภัาพื่ ขนิาด้ และปร�มาณของหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ผ#�ขายส�งมอบ และฝ่>ายผ#�ซื้�/อต�องออกใบร บรองพื่ร�อมท /งลายม�อช�&อไว้�เป:นิหล กฐานิ พื่ร�อมท /งแจ�งแก�ผ#�ขายท นิท'ท'&เปล'&ยนิบ2ค์ค์ลผ#�ม'อ)านิาจลงนิาม

ข�อ 5 การช)าระราค์า ได้�ตกลงไว้�ให�ผ#�ซื้�/อช)าระราค์าหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�แก�ผ#�ขายภัายในิ 7 ว้ นิ ในิแต�ละค์ราว้ โด้ยผ#�ซื้�/อจะโอนิเง�นิผ�านิบ ญช'ธุนิาค์ารของกล2�ม และผ#�ซื้�/อต�องช)าระเง�นิภัายในิ 15 ว้ นิ นิ บจากว้ นิส2ด้ท�ายของก)าหนิด้ในิแต�ละช�ว้ง

ข�อ 6 เหต2ส2ด้ว้�ส ย ได้�ตกลงไว้�ในิกรณ'ท'&ผ#�ซื้�/อไม�สามารถช)าระราค์าได้�เพื่ราะเหต2ส2ด้ว้�ส ยอย�างใด้ๆ ฝ่>ายผ#�ซื้�/อต�องบอกกล�าว้แก�ฝ่>ายผ#�ขายท นิท' แต�ท /งนิ'/เหต2ส2ด้ว้�ส ยนิ /นิ ฝ่>ายผ#�ซื้�/อและผ#�ขายท /งสองฝ่>ายค์าด้การณ�และเห?นิได้�ว้�าจะต�องเก�ด้ข0/นิอย�างแนิ�นิอนิ

ข�อ 7 กรณ'ส ตว้�หร�อแมลงเข�ามารบกว้นิผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ได้�ตกลงไว้�ให�ผ#�ซื้�/อตรว้จสอบว้�าไม�ม'ส ตว้�รบกว้นิและสารเค์ม'ตกค์�างจากการก)าจ ด้แล�ว้ และผ#�ซื้�/อจะต�องให�ค์)าร บรองว้�าจะซื้�/อผลผล�ตภัายในิ 7 ว้ นิ หล งจากได้�ร บค์)าบอกกล�าว้ผ#�ขายโด้ย

ท /งนิ'/ ไม�ม'ข�อส ญญาในิส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งด้ งกล�าว้ ข�อใด้ระบ2ถ0งหนิ�าท'&ของผ#�ซื้�/อในิการส�งมอบเทค์โนิโลย'ท'&ด้'ให�แก�เกษตรกรไว้�ในิส ญญา เพื่ราะฉัะนิ /นิ หากม'ข�อเท?จจร�งปรากฏิว้�าผ#�ซื้�/อได้�ท)าการส�งมอบเทค์โนิโลย'ท'&ไม�ด้'ให�แก�เกษตรกร แต�ในิส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งฯ ไม�ได้�ระบ2ไว้�อย�างช ด้เจนิว้�าการส�งมอบเทค์โนิโลย'ท'&ด้'ให�แก�เกษตรกรเป:นิหนิ�าท'&ของผ#�ซื้�/อแต�อย�างใด้ ผ#�ซื้�/อจ0งม�ได้�

56

ท)าผ�ด้ส ญญาแต�ประการใด้ กรณ'จ0งไม�ต�องด้�ว้ยข�อส ญญาข�อ 8 กรณ'ผ�ด้ส ญญา

กรณ'ท'&สอง ในิข�อส ญญาข�อ 8 ได้�ก)าหนิด้ไว้�ให�ผ#�ซื้�/อผ�ด้ส ญญาเม�&อผ#�ซื้�/อปฏิ�เสธุท'&จะซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งเข'ยว้ เนิ�&องจากเหต2ผลอ�&นินิอกเหนิ�อจากท'&ก)าหนิด้ไว้�ในิส ญญาฉับ บนิ'/ และเอกสารแนิบท�าย (ข�อ 1 , 2 , 3) ซื้0&งการท'&ผ#�ซื้�/อปฏิ�เสธุร บซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ซื้0&งการท'&ค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้จากเทค์โนิโลย'ของบร�ษ ทผ#�ซื้�/อ ท)าให�เกษตรกรไม�สามารถปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งได้�ตามค์ว้ามต�องการ ค์�อ ยอด้ไหม� ล)าต�นิแฟบ ท /งต)าบล แล�ว้ผ#�ซื้�/อปฏิ�เสธุการร บซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ย�อมเป:นิการผ�ด้ส ญญากรณ'ผ#�ซื้�/อไม�ร บซื้�/อนิ'/

อนิ0&ง การไม�ร บซื้�/อด้ งกล�าว้ หากผ#�ซื้�/อจะกล�าว้อ�างว้�าผลผล�ตท'&ผ#�ขายนิ)ามาส�งมอบให�ไม�ได้�ค์2ณภัาพื่ หร�อเป:นิส�นิค์�าท'&ตกเกรด้ ซื้0&งตามเอกสารแนิบ 2 ได้�ก)าหนิด้ให�หนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ม'ค์2ณภัาพื่ต)&ากว้�าระด้ บ อ นิส ญญาฉับ บนิ'/เร'ยกว้�าระด้ บกล2�ม Z ผ#�ซื้�/อก?ย งค์งต�องร บซื้�/อไว้�ตามส ญญาในิราค์าตามท�องตลาด้

ด้ งนิ /นิ การท'&ผ#�ซื้�/อไม�ร บซื้�/อในิกรณ'ด้ งกล�าว้จ0งเป:นิการผ�ด้ส ญญาตามข�อส ญญาข�อ 8 ด้ งท'&กล�าว้มาแล�ว้

ส)าหร บประเด้?นิข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรมตามพื่ระราชบ ญญ ต�ว้�าด้�ว้ยข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรม พื่.ศ. 2540 นิ /นิ จะต�องเป:นิกรณ'ท'&ส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งด้ งกล�าว้เป:นิส ญญาส)าเร?จร#ป ท'&จ ด้ท)าเป:นิลายล กษณ�อ กษร ซื้0&งม'การก)าหนิด้ข�อส ญญาท'&เป:นิการก)าหนิด้สาระส)าค์ ญไว้�ล�ว้งหนิ�าโด้ยบร�ษ ทผ#�ซื้�/อ ตามนิ ยมาตรา 3 ว้รรค์ 4 แห�งพื่ระราชบ ญญ ต�ด้ งกล�าว้ โด้ยส ญญาส)าเร?จร#ปท'&บร�ษ ทผ#�ซื้�/อได้�จ ด้ท)าข0/นิมานิ'/ เกษตรกรอย#�ในิฐานิะท'&ไม�สามารถแก�ไขเพื่�&มเต�มข�อก)าหนิด้ของส ญญาได้�เลย ค์งท)าได้�เพื่'ยงการต ด้ส�นิใจว้�าจะเข�าท)าส ญญาด้�ว้ยหร�อไม�เท�านิ /นิ และข�อตกลงในิส ญญาส)าเร?จร#ปด้ งกล�าว้ม'ล กษณะท'&ท)าให�บร�ษ ทผ#�ซื้�/อได้�เปร'ยบเกษตรกรเก�นิสมค์ว้ร กล�าว้ค์�อ ฝ่>ายผ#�ซื้�/อเป:นิผ#�ก)าหนิด้ให�

57

เกษตรกรต�องใช�เมล?ด้พื่ นิธุ2�ท'&ได้�ร บการยอมร บจากผ#�ซื้�/อเท�านิ /นิ และผ#�ซื้�/อย งร บซื้�/อผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งในิราค์าตามค์2ณภัาพื่ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&เกษตรปล#กได้�อ'กด้�ว้ย ด้ งนิ /นิ รายได้�ท'&เกษตรจะได้�ร บซื้0&งนิอกจากจะข0/นิอย#�ก บค์2ณภัาพื่การบ)าร2งด้#แลร กษาของตนิแล�ว้ ย งข0/นิอย#�ก บค์2ณภัาพื่ของพื่ นิธุ2�เมล?ด้และว้�ธุ'การบ)าร2งร กษาหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&ผ#�ซื้�/อก)าหนิด้ให�อ'กด้�ว้ย โด้ยท'&เกษตรกรไม�ม'อ�สระในิการก)าหนิด้และค์าด้หว้ งรายได้�ท'&ตนิจะได้�ร บอย�างเต?มท'& อ'กท /งเกษตรย งไม�สามารถท)าการปร บปร2งพื่ นิธุ2�หร�อด้ ด้แปลงพื่ นิธุ2�เมล?ด้หนิ�อไม�ฝ่ร &งให�ได้�ค์2ณภัาพื่ท'&ด้'ข0/นิเพื่�&อรายได้�ท'&มากข0/นิของตนิได้�อ'กด้�ว้ย ส ญญาด้ งกล�าว้จ0งเป:นิการจ)าก ด้อ�สระของเกษตรในิการเข�าท)าส ญญาและม'ล กษณะเป:นิข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรม ซื้0&งตามกฎหมายก)าหนิด้ให�ม'ผลบ งค์ บได้�เพื่'ยงเท�าท'&เป:นิธุรรมและพื่อสมค์ว้รแก�กรณ'เท�านิ /นิ ตามมาตรา 4 แห�งพื่ระราชบ ญญ ต�ด้ งกล�าว้

กรณ#เก�ด้ความผู้�ด้พัลัาด้จากเทคโนโลัย#ของบร�ษ�ทผู้� ซึ่�9อ ท+าให เกษตรกรไม�สัามารถึปลั�กหน�อไม ฝัร�(งได้ ตามความต องการ ค�อ ยอด้ไหม ลั+าต นแฟบ ท�9งต+าบลั แลั วผู้� ซึ่�9อปฏิ�เสัธการซึ่�9อสั�นค า ความเสั#ยหายเก�ด้ข�9นแก�เกษตรกรผู้� ขาย ทนายความสัามารถึฟAองผู้� ซึ่�9อได้ อย�างไร

ว�เคราะห/ป7ญหาตามข อเท3จจร�งแลัะข อกฎหมาย

การท)าการเกษตรแบบพื่ นิธุะส ญญา (Contract Farming) หมายถ0ง ระบบการผล�ตทางการเกษตรท'&ม'การจ ด้การร�ว้มก นิระหว้�างผ#�ประกอบการหร�อผ#�ซื้�/อ ซื้0&งส�ว้นิใหญ�เป:นิบร�ษ ทฝ่>ายหนิ0&ง ก บผ#�ผล�ตหร�อผ#�ขายซื้0&งอาจเป:นิเกษตรกร หร�อช2มชนิเกษตรกรอ'กฝ่>ายหนิ0&ง โด้ยท'&ท /งสองฝ่>ายเจรจาตกลงท)าส ญญาระหว้�างก นิไว้�ล�ว้งหนิ�าเก'&ยว้ก บปร�มาณ ค์2ณภัาพื่ผลผล�ต ราค์าและช�ว้งเว้ลาท'&จะร บซื้�/อ ส�ว้นิผ#�ประกอบการหร�อ

58

บร�ษ ทผ#�ซื้�/อจะให�การสนิ บสนิ2นิเร�&องของท2นิพื่ นิธุ2�พื่�ช นิ กว้�ชาการท'&ปร0กษา และเทค์โนิโลย'ในิการผล�ต และเม�&อเก�ด้เกษตรพื่ นิธุะส ญญาด้ งกล�าว้ข0/นิ กล�าว้ค์�อบ2ค์ค์ลท /งสองฝ่>ายได้�แสด้งเจตนิาให�ม'ผลผ#กพื่ นิและบ งค์ บก นิได้�ตามกฎหมาย ด้ งนิ /นิค์#�ส ญญาจ0งต�องม'ท /งส�ทธุ�และหนิ�าท'&ต�องปฏิ�บ ต�ให�เป:นิไปตามเง�&อนิไขและข�อตกลงของส ญญานิ /นิ

ส ญญาท'&ท)าข0/นิระหว้�างเกษตรกรและบร�ษ ทผ#�ซื้�/อ ฉับ บนิ'/ ม'ล กษณะตาม มาตรา 5 12 แห�งพื่ระราชบ ญญ ต�ว้�าด้�ว้ยข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรม พื่.ศ.

2540 สร2ปเป:นิสาระส)าค์ ญได้�ว้�า เป:นิข�อส ญญาท'&ก)าหนิด้ไว้�ล�ว้งหนิ�า ซื้0&งม'ล ษณะเป:นิเง�&อนิไขท &ว้ไปของธุ2รก�จในิการท)าส ญญานิ /นิ ๆ อ นิต�องก)าหนิด้อย#�และเปล'&ยนิแปลงไม�ได้� โด้ยข�อส ญญาได้�พื่�มพื่�ไว้�เป:นิจ)านิว้นิมาก ม'เแบบฟอร�มในิการท)าส ญญาธุ2รก�จจากบร�ษ ทผ#�ซื้�/อ เกษตรกรผ#�ขายไม�ม'โอกาสก)าหนิด้ข�อตกลงในิส ญญาด้ งกล�าว้ด้�ว้ย บร�ษ ทผ#�ซื้�/อจ0งได้�เปร'ยบเกษตรกรค์#�ส ญญา อ'กท /งค์ว้ามไม�เท�าเท'ยมก นิในิค์ว้ามร# �ด้�านิเทค์โนิโลย' ด้�านิเศรษฐก�จ รว้มถ0งข /นิตอนิรายละเอ'ยด้ของการผ#กม ด้ตามส ญญา ซื้0&งผ#�ซื้�/อเป:นิผ#�ก)าหนิด้เง�&อนิไขในิ

12 พื่ระราชบ ญญ ต�ว้�าด้�ว้ยข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรม พื่.ศ. 2540 มาตรา 5 ข�อตกลงจ)าก ด้ส�ทธุ�หร�อเสร'ภัาพื่ในิการประกอบอาช'พื่การงานิ หร�อการท)านิ�ต�กรรมท'&เก'&ยว้ก บการประกอบธุ2รก�จการค์�าหร�อว้�ชาช'พื่ซื้0&งไม�เป:นิโมฆะ แต�เป:นิข�อตกลงท'&ท)าให�ผ#�ถ#กจ)าก ด้ส�ทธุ� หร�อเสร'ภัาพื่ต�องร บภัาระมากกว้�าท'&จะพื่0งค์าด้หมายได้�ตามปกต� ให�ม'ผลบ งค์ บได้�เพื่'ยงเท�าท'&เป:นิธุรรมและพื่อสมค์ว้รแก�กรณ'เท�านิ /นิ

ในิการว้�นิ�จฉั ยว้�าข�อตกลงตามว้รรค์หนิ0&งท)าให�ผ#�ถ#กจ)าก ด้ส�ทธุ�หร�อเสร'ภัาพื่ต�องร บภัาระมากกว้�าท'&จะพื่0งค์าด้หมายได้�หร�อไม� ให�พื่�เค์ราะห�ถ0งขอบเขตในิด้�านิพื่�/นิท'&และระยะเว้ลาของการจ)าก ด้ส�ทธุ�หร�อเสร'ภัาพื่ รว้มท /งค์ว้ามสามารถและโอกาสในิการประกอบอาช'พื่การงานิหร�อการท)านิ�ต�กรรมในิร#ปแบบอ�&นิหร�อก บบ2ค์ค์ลอ�&นิของผ#�ถ#กจ)าก ด้ส�ทธุ�หร�อเสร'ภัาพื่ ประกอบก บทางได้�เส'ยท2กอย�างอ นิชอบด้�ว้ยกฎหมายของค์#�ส ญญาด้�ว้ย

59

ส ญญาในิล กษณะท'&ไม�เป:นิธุรรมฝ่>ายเด้'ยว้13 กฎหมายจ0งก)าหนิด้ขอบเขตข�อตกลงในิส ญญาให�หนิ'/ท'&เก�ด้จากนิ�ต�กรรมส ญญาจะต�องเก�ด้ข0/นิด้�ว้ยค์ว้ามสม ตรใจ และบ2ค์ค์ลจะต�องปฏิ�บ ต�ตามหนิ'/ท'&เก�ด้จากส ญญาโด้ยใจสม ค์รนิ /นิ แต�อย�างไรก?ตามเสร'ภัาพื่ในิการท)าส ญญานิ'/ ย�อมม'ขอบเขตถ0งค์ว้ามสอด้ค์ล�องก บ ระเบ'ยบแห�งส งค์ม หร�อผลประโยชนิ�ของส งค์มโด้ยส�ว้นิรว้มเป:นิหล ก และผลประโยชนิ�ของเอกชนิจะมาข ด้ก บ ผลประโยชนิ�ของส งค์มหร�อของส�ว้นิรว้มไม�ได้� 14

ตามหล กมาตรา 150 15 , มาตรา 188 16 และมาตรา 373 17 แห�งประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย�นิ /นิ บร�ษ ทผ#�ซื้�/อจะนิ)าหล กกฎหมายมาอ�างปฏิ�เสธุค์ว้ามร บผ�ด้ชอบต�อเกษตรกรผ#�ขาย ไม�ได้� เนิ�&องจากการเข�าท)าส ญญาระหว้�างเกษตรกรผ#�ขาย ก บบร�ษ ทผ#�ซื้�/อ ในิร#ปแบบของ พื่ นิธุะส ญญา ด้ ง“ ”

กล�าว้ ไม�ได้�ข ด้ต�อค์ว้ามสงบเร'ยบร�อยหร�อศ'ลธุรรมอ นิด้'ของประชาชนิแต�อย�างใด้ นิอกจากนิ'/ เง�&อนิไขข�อตกลงก?ม�ได้�ม'เง�&อนิไขท'&ไม�ชอบด้�ว้ยกฎหมายหร�อข ด้

13 รองศาสตราจารย� ด้ร.ด้าราพื่ร ถ�ระว้ ฒนิ�. 2542. กฎหมายสั�ญญา

สัถึานะใหม�ของสั�ญญาป7จจ)บ�นแลัะป7ญหาข อสั�ญญาท#(ไม�เป;นธรรม. พื่�มพื่�ค์ร /งท'& 2. กร2งเทพื่ฯ : ส)านิ กพื่�มพื่�มหาว้�ทยาล ยธุรรมศาสตร�. 14

อ�างแล�ว้ในิเช�งอรรถท'& 12

15 ประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย� มาตรา 150 การใด้ม'ว้ ตถ2ประสงค์�

เป:นิการต�องห�ามช ด้แจ�งโด้ยกฎหมาย เป:นิการพื่�นิว้�ส ยหร�อเป:นิการข ด้ต�อค์ว้ามสงบเร'ยบร�อยหร�อศ'ลธุรรมอ นิด้'ของประชาชนิ การนิ /นิเป:นิโมฆะ16

ประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย� มาตรา 188 นิ�ต�กรรมใด้ม'เง�&อนิไขบ งค์ บก�อนิและเง�&อนิไขนิ /นิเป:นิการพื่�นิว้�ส ย นิ�ต�กรรมนิ /นิเป:นิโมฆะ

นิ�ต�กรรมใด้ม'เง�&อนิไขบ งค์ บหล งและเง�&อนิไขนิ /นิเป:นิการพื่�นิว้�ส ย ให�ถ�อว้�านิ�ต�กรรมนิ /นิไม�ม'เง�&อนิไข17

มาตรา 373 ค์ว้ามตกลงท)าไว้�ล�ว้งหนิ�าเป:นิข�อค์ว้ามยกเว้�นิม�ให�ล#กหนิ'/ต�องร บผ�ด้เพื่�&อกลฉั�อฉัลหร�อค์ว้ามประมาทเล�นิเล�ออย�างร�ายแรงของตนินิ /นิ ท�านิว้�าเป:นิโมฆะ

60

ต�อค์ว้ามสงบเร'ยบร�อยและศ'ลธุรรมอ นิด้'ของประชาชนิ หากแต�เป:นิเพื่'ยงข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรม ตามมาตรา 518 แห�งพื่ระราชบ ญญ ต�ว้�าด้�ว้ยข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรม ซื้0&งม กเก�ด้จากส ญญาส)าเร?จร#ปท /งหลายท'&ผ#�ประกอบธุ2รก�จเป:นิผ#�ก)าหนิด้เง�&อนิไขโด้ยฝ่>ายเด้'ยว้ ท)าให�ค์#�ส ญญาอ'กฝ่>ายต�องเส'ยเปร'ยบหร�อต�องร บภัาระท'&หนิ กข0/นิโด้ยไม�เป:นิธุรรม และส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรมนิ'/ม�ได้�ตกเป:นิโมฆะไปท /งฉับ บ ข�อส ญญาท'&ไม�เป:นิธุรรมย งสามารถใช�บ งค์ บก นิได้�เท�าท'&เป:นิค์2ณต�อค์#�ส ญญาฝ่>ายท'&ต�องเส'ยหายหร�อต�องร บภัาระหนิ กกว้�า และต�องไม�เป:นิการข ด้ต�อค์ว้ามสงบเร'ยบร�อยหร�อศ'ลธุรรมอ นิด้'ของประชาชนิ

เม�&อเก�ด้ค์ว้ามไม�เป:นิธุรรมต�อส งค์ม ค์#�ส ญญาฝ่>ายท'&ถ#กเอาเปร'ยบ ชอบท'&จะใช�ส�ทธุ�ของตนิเองได้�ในิการท'&จะปกป;องตนิเอง แต�ส�ทธุ�นิ /นิจะเป:นิการกระท)าท'&ส2จร�ต ตามหล กของกฎหมายแพื่�งมาตรา 5 19 และให�ส นินิ�ษฐานิว้�าผ#�ถ#กเอาเปร'ยบเป:นิผ#�ส2จร�ตไว้�ก�อนิตามมาตรา 6 20

การซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามส ญญาฉับ บนิ'/ บร�ษ ทผ#�ซื้�/อได้�ก)าหนิด้ ชนิ�ด้ ประเภัท ราค์าต�อหนิ�ว้ยปร�มาณไว้�แล�ว้ในิข�อส ญญา และค์#�ส ญญาอ'กฝ่>ายหนิ0&ง ค์�อ เกษตรกรผ#�ขาย ค์งเหล�อหนิ�าท'&เพื่'ยงการส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�แก�บร�ษ ทผ#�ซื้�/อ หนิ�อไม�ฝ่ร &งจ0งกลายเป:นิ ทร พื่ย�เฉัพื่าะส�&ง ตาม ป“ ” .พื่.พื่. มาตรา 195

ว้รรค์ 221 ณ เว้ลานิ /นิ เพื่�&อรอการส�งมอบให�แก�บร�ษ ทผ#�ซื้�/อ กล�าว้ค์�อ กรรมส�ทธุ�Dในิหนิ�อไม�ฝ่ร &งได้�โอนิไปย งผ#�ซื้�/อแล�ว้ ณ เว้ลาท'&เป:นิทร พื่ย�เฉัพื่าะส�&งอ นิผ#�ขายพื่ร�อมส�งมอบนิ'/ และการช)าระ

18 อ�างแล�ว้ในิเช�งอรรถท'& 12

19 มาตรา 5 ในิการใช�ส�ทธุ�แห�งตนิก?ด้' ในิการช)าระหนิ'/ก?ด้' บ2ค์ค์ลท2กค์นิต�อง

กระท)าโด้ยส2จร�ต20

มาตรา 6 ให�ส นินิ�ษฐานิไว้�ก�อนิว้�า บ2ค์ค์ลท2กค์นิกระท)าการโด้ยส2จร�ต21

ประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย� มาตรา 195 ว้รรค์ 2 ถ�าล#กหนิ'/ได้�กระท)าการอ นิตนิจะพื่0งต�องท)าเพื่�&อส�งมอบทร พื่ย�ส�&งนิ /นิท2กประการแล�ว้ก?ด้' หร�อถ�าล#กหนิ'/ได้�เล�อกก)าหนิด้ทร พื่ย�ท'&จะส�งมอบแล�ว้ด้�ว้ยค์ว้ามย�นิยอมของเจ�าหนิ'/ก?ด้' ท�านิว้�าทร พื่ย�นิ /นิจ0งเป:นิว้ ตถ2แห�งหนิ'/จ)าเด้�มแต�เว้ลานิ /นิไป

61

หนิ'/ในิส ญญาต�างตอบแทนิตามส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งฉับ บด้ งกล�าว้ต�องด้�ว้ยหล กกฎหมายมาตรา 370 แห�งประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย� 22 ซื้0&งบ ญญ ต�ไว้�เป:นิสาระส)าค์ ญให�ส ญญาต�างตอบแทนิท'&ม'การโอนิทร พื่ยส�ทธุ�ในิทร พื่ย�เฉัพื่าะส�&งตามมาตรา 195 ว้รรค์ 2 ในิท'&นิ'/ค์�อหนิ�อไม�ฝ่ร &งท'&เก�ด้อาการยอด้ไหม� ล)าต�นิแฟบ ซื้0&งค์ว้ามเส'ยหายเก�ด้ข0/นิเพื่ราะค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้ของบร�ษ ทผ#�ซื้�/อ ท'&นิ)าเทค์โนิโลย'ว้�ธุ'การและการด้)าเนิ�นิการมาใช�ก บเกษตรกรหร�อช2มชนิเกษตรกร โด้ยไม�ได้�ท)าการศ0กษาทด้ลองว้�ธุ'การนิ /นิๆ ให�ด้'เส'ยก�อนิ และเหต2ด้ งกล�าว้ก?ม�ใช�เหต2ส2ด้ว้�ส ยหร�อภั ยธุรรมชาต� ด้ งนิ /นิ กรณ'นิ'/จ0งเป:นิการส#ญหร�อเส'ยหายโด้ยเหต2อย�างใด้อย�างหนิ0&งอ นิจะโทษผ#�ขายผ#�เป:นิล#กหนิ'/ส�งมอบทร พื่ย�ส�นิ ม�ได้� ค์ว้ามส#ญหร�อเส'ยหายนิ /นิย�อมตกเป:นิพื่ บแก� บร�ษ ทผ#�ซื้�/อในิฐานิะเจ�าหนิ'/ส�งมอบ ท)าให�เกษตรกรผ#�ขายไม�ต�องชด้ใช�ค์ว้ามเส'ยหายใด้ ๆ ต�อบร�ษ ทผ#�ซื้�/อ

ตามหล กกฎหมายมาตรา 370 ด้ งท'&กล�าว้มาแล�ว้ เกษตรกรในิฐานิะล#กหนิ'/ ม'หนิ�าท'&ต�องปฏิ�บ ต�ตามพื่ นิธุะส ญญาค์�อ ปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�ได้�ตามมาตรฐานิ EUREP GAP ซื้0&งเกษตรกรหร�อช2มชนิเกษตรกรได้�ด้)าเนิ�นิการตามหล กและว้�ธุ'การด้)าเนิ�นิงานิตามค์)าปร0กษาแนิะนิ)าและเทค์โนิโลย'ในิการผล�ตของผ#�ประกอบการหร�อบร�ษ ทผ#�ซื้�/อค์รบถ�ว้นิ แต�ผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งยอด้ไหม� ล)าต�นิแฟบ ประกอบก บอาการเช�นินิ'/ม�ใช�เก�ด้ข0/นิก บเกษตรกรรายใด้รายหนิ0&ง แต�เก�ด้ข0/นิก บเกษตรกรผ#�ผล�ตท /งต)าบล เห?นิได้�ประจ กษ�ช ด้ว้�าค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้เก�ด้จากเทค์โนิโลย'ของฝ่>ายผ#�ประกอบการหร�อบร�ษ ทผ#�ซื้�/อเอง เม�&อเทค์โนิโลย'ของบร�ษ ทผ#�ซื้�/อท)าให�เกษตรกร

22 ประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย� มาตรา 370 ถ�าส ญญาต�างตอบแทนิม'

ว้ ตถ2ประสงค์�เป:นิการก�อให�เก�ด้หร�อโอนิทร พื่ยส�ทธุ�ในิทร พื่ย�เฉัพื่าะส�&ง และทร พื่ย�นิ /นิส#ญหร�อเส'ยหายไปด้�ว้ยเหต2อย�างใด้อย�างหนิ0&งอ นิจะโทษล#กหนิ'/ม�ได้�ไซื้ร� ท�านิว้�าการส#ญหร�อเส'ยหายนิ /นิตกเป:นิพื่ บแก�เจ�าหนิ'/

ถ�าไม�ใช�ทร พื่ย�เฉัพื่าะส�&ง ท�านิให�ใช�บทบ ญญ ต�ท'&กล�าว้มาในิว้รรค์ก�อนินิ'/บ งค์ บแต�เว้ลาท'&ทร พื่ย�นิ /นิกลายเป:นิทร พื่ย�เฉัพื่าะส�&งตามบทบ ญญ ต�แห�งมาตรา 195 ว้รรค์ 2 นิ /นิไป

62

ไม�สามารถปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งได้�ตามค์ว้ามต�องการท'&ระบ2ไว้�ในิข�อตกลงซื้0&งเป:นิเง�&อนิไขส)าค์ ญของส ญญา และบร�ษ ทผ#�ซื้�/อปฏิ�เสธุค์ว้ามร บผ�ด้ ไม�ยอมร บซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิจากเกษตรกรผ#�ผล�ต ย�อมท)าให�เกษตรผ#�ขายต�องได้�ร บค์ว้ามเส'ยหาย ด้ งนิ /นิ ค์ว้ามเส'ยหายท'&เก�ด้ข0/นิตามพื่ นิธุะส ญญานิ'/ ผ#�ประกอบการหร�อบร�ษ ทผ#�ซื้�/อจะต�องร บผ�ด้ชด้ใช�ค์�าเส'ยหายตามท'&เป:นิจร�งให�แก�เกษตรกรหร�อช2มชนิเกษตรกรผ#�ผล�ตหร�อผ#�ขาย

อย�างไรก?ตาม ฝ่>ายบร�ษ ทผ#�ซื้�/อกล บปฏิ�เสธุค์ว้ามร บผ�ด้และไม�ยอมร บซื้�/อผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งอ�อนิท'&เก�ด้จากค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้ทางด้�านิเทค์โนิโลย'และว้�ธุ'การด้)าเนิ�นิงานิของฝ่>ายบร�ษ ทผ#�ซื้�/อเอง เกษตรกรหร�อช2มชนิเกษตรกรผ#�ได้�ร บค์ว้ามเส'ยหายสามารถมอบอ)านิาจให�ทนิายค์ว้ามท)าหนิ งส�อกล�าว้ทว้งถาม ตามข�อตกลงในิส ญญา ข�อ 8 กรณ'ท'&ผ#�ซื้�/อผ�ด้ส ญญาให�ผ#�ซื้�/อต�องช)าระค์�าเส'ยหายแก�ผ#�ขายตามค์ว้ามเส'ยหายท'&เก�ด้ข0/นิจร�ง ตามประมว้ลกฎหมายแพื่�งและพื่าณ�ชย� มาตรา 370 ว้รรค์ 2 23 อ นิได้�แก� ค์�าใช�จ�ายท'&ลงท2นิในิเทค์โนิโลย' ค์�าต�นิท2นิของท'&ปฏิ�บ ต�ตามส ญญา รว้มถ0งค์�าเส'ยโอกาสทางธุ2รก�จของเกษตรกรผ#�ขาย

การฟ;องค์ด้'ให�ผ#�ประกอบการหร�อบร�ษ ทผ#�ซื้�/อปฏิ�บ ต�ตามส ญญาและเง�&อนิไขอ นิเป:นิข�อสาระส)าค์ ญของ พื่ นิธุะส ญญาซื้0&งอาย2ค์ว้ามกฎหมายในิการฟ;องค์ด้'นิ'/ ให�ถ�ออาย2ค์ว้ามท &ว้ไปซื้0&งเกษตรกรผ#�ผล�ต จะต�องฟ;องค์ด้'ภัายในิอาย2ค์ว้าม 10 ปA

นิอกจากนิ'/ เกษตรกรอาจฟ;องเป:นิค์ด้'อาญาได้�ตามค์ว้ามผ�ด้ฐานิฉั�อโกง ซื้0&งต�องพื่�จารณาว้�าจ)านิว้นิผ#�เส'ยหายซื้0&งเป:นิเกษตรผ#�ผล�ตนิ /นิม'เท�าใด้ ถ�าเป:นิการหลอกลว้งบ2ค์ค์ลต /งแต�ส�บค์นิข0/นิไป หลอกลว้งให�ประกอบการงานิอย�างใด้ๆให�แก�ตนิหร�อบ2ค์ค์ลท'&สาม ก?จะเป:นิค์ว้ามผ�ด้ฐานิฉั�อโกงประชาชนิตาม

23 อ�างแล�ว้ในิเช�งอรรถท'& 22

63

ประมว้ลกฎหมายอาญา มาตรา 341, 342,343 และมาตรา 344 24 แล�ว้แต�กรณ'ข�อเท?จจร�งท'&ปรากฏิ

(ค์)าฟ;อง)

หมายเลขด้)าท'& ..................ศาล แพื่�ง

ว้ นิท'&...........เด้�อนิ......................พื่2ทธุศ กราช..............

ค์ว้ามแพื่�ง

24 ประมว้ลกฎหมายอาญา มาตรา 341 ผ#�ใด้โด้ยท2จร�ต หลอกลว้งผ#�อ�&นิด้�ว้ย

การแสด้งข�อค์ว้าม อ นิเป:นิเท?จ หร�อปกปEด้ข�อค์ว้ามจร�งซื้0&งค์ว้รบอกให�แจ�งและโด้ยการหลอก ลว้งด้ งว้�านิ /นิได้�ไปซื้0&งทร พื่ย�ส�นิจากผ#�ถ#กหลอกลว้ง หร�อบ2ค์ค์ลท'&สามหร�อ ท)าให�ผ#�ถ#กหลอกลว้งหร�อบ2ค์ค์ลท'&สามท)า ถอนิหร�อท)าลายเอกสารส�ทธุ� ผ#�นิ /นิกระท)าค์ว้ามผ�ด้ฐานิฉั�อโกง ต�องระว้างโทษจ)าค์2กไม�เก�นิสามปA หร�อ ปร บไม�เก�นิหกพื่ นิบาท หร�อท /งจ)าท /งปร บ

มาตรา 342 ถ�าในิการกระท)าค์ว้ามผ�ด้ฐานิฉั�อโกง ผ#�กระท)า (1) แสด้งตนิเป:นิค์นิอ�&นิ หร�อ (2) อาศ ยค์ว้ามเบาป1ญญาของผ#�ถ#กหลอกลว้งซื้0&งเป:นิเด้?ก หร�ออาศ ย

ค์ว้ามอ�อนิแอทางจ�ตของผ#�ถ#กหลอกลว้ง ผ#�กระท)าต�องระว้างโทษจ)าค์2กไม�เก�นิห�าปA หร�อปร บไม�เก�นิหนิ0&งหม�&นิบาท หร�อท /งจ)าท /งปร บ

64

......................................................................................................................................โจทก�

ระหว้�าง..............................................................................

........................................................จ)าเลยข�อหาหร�อฐานิค์ว้ามผ�ด้ ผู้�ด้สั�ญญา, เร#ยกค�าเสั#ยหายม'ข�อค์ว้ามตามท'&จะกล�าว้ต�อไปนิ'/

1. จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) เป:นินิ�ต�บ2ค์ค์ลประเภัทบร�ษ ทจ)าก ด้ จด้ทะเบ'ยนิ ณ ส)านิ กงานิทะเบ'ยนิห2�นิส�ว้นิบร�ษ ท...................ม'ว้ ตถ2ประสงค์�ในิการร บซื้�/อพื่�ช ผ ก ผลไม� และผล�ตผลทางการเกษตร รายละเอ'ยด้ปรากฎตามส)าเนิาหนิ งส�อร บรอง เอกสารหมายเลข 1

2. เม�&อว้ นิท'&..................จ)าเลขได้�ท)าส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งแบบ พื่ นิธุะส ญญา ก บโจทก� ม'ก)าหนิด้ระยะเว้ลา “ ” 3 ปA เร�&มต /งแต�ว้ นิ

ท'&...........และส�/นิส2ด้ส ญญาในิว้ นิท'&.................... ระหว้�างด้)าเนิ�นิการปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง โจทก�ได้�ปฏิ�บ ต�ตามเง�&อนิไขข�อตกลงต�าง ๆ ซื้0&งโจทก�ถ�อว้�าเป:นิหนิ�าท'&ซื้0&งโจทก�พื่0งต�องปฏิ�บ ต�ตามเง�&อนิไขข�อตกลงอ นิเป:นิข�อสาระส)าค์ ญของส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งแบบพื่ นิธุส ญญาโด้ยเค์ร�งค์ร ด้ จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ได้�ก)าหนิด้หล กเกณฑ์�และว้�ธุ'การด้)าเนิ�นิงานิ การเตร'ยมด้�นิเพื่�&อการเพื่าะปล#ก การค์ ด้เล�อกพื่ นิธุ2�หนิ�อไม�ตามข /นิตอนิของกระบว้นิการปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) เป:นิผ#�ให�ค์)าปร0กษาแนิะนิ)าเทค์โนิโลย'ต�าง ๆ เพื่�&อให�ได้�ผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามมาตรฐานิ EUREP GAP ตามท'&จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ต�องการ รว้มท /งการใช�สารใด้ ๆ ค์ว้บค์2มว้ ชพื่�ช ป;องก นิและลด้จ)านิว้นิแมลงและส ตว้� ตลอด้จนิการปฏิ�บ ต�หล งเก?บเก'&ยว้ ด้ งรายละเอ'ยด้ปรากฎตามส)าเนิาส ญญาซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งและเอกสารแนิบท�ายส ญญา เอกสารท�ายฟ;องหมายเลข 2

3. ภัายหล งโจทก� (ผ#�ขาย) ได้�ด้)าเนิ�นิการปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &ง ตามว้�ธุ'การและหล กการด้)าเนิ�นิงานิของจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ซื้0&งโจทก�จะต�องได้�ร บค์ว้ามย�นิยอมจากจ)าเลยในิการขอค์)าปร0กษา แนิะนิ)าเก'&ยว้ก บว้�ธุ'การด้)าเนิ�นิงานิและเทค์โนิโลย' ซื้0&งจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) เป:นิผ#�ช)านิาญการและม'ผ#�เช'&ยว้ชาญในิด้�านิเทค์โนิโลย'ค์อยให�ค์)าปร0กษาแนิะนิ)าในิภัายใต�การด้)าเนิ�นิงานิและก)าก บด้#แลของ

65

จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) เพื่�&อให�ผลผล�ตหนิ�อไม�ฝ่ร &งได้�ปร�มาณ ค์2ณภัาพื่ ตามมาตรฐานิ EUREP GAP ตามท'&จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ต�องการ เม�&อถ0งก)าหนิด้ระยะเว้ลาท'&โจทก� (ผ#�ขาย) ต�องเก?บเก'&ยว้ผลผล�ตและส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งให�แก�จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ตามส ญญา ปรากฏิว้�าจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) กล บปฏิ�เสธุไม�ยอมร บซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งจากโจทก� (ผ#�ขาย) ตามพื่ นิธุะส ญญาและข�อตกลงท'&ท)าก นิไว้�ในิส ญญา โด้ยจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) อ�างว้�าหนิ�อไม�ฝ่ร &งยอด้ไหม�ล)าต�นิ แฟบไม�ได้�ขนิาด้ค์2ณภัาพื่มาตรฐานิตามระบบ EUREP GAP ท /งท'&โจทก� (ผ#�ขาย) ได้�ปฏิ�บ ต� และด้)าเนิ�นิงานิตามหล กว้�ชาการและเทค์โนิโลย' ภัายใต�ค์ว้ามย�นิยอมและการก)าก บด้#แลของจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) อย�างเค์ร�งค์ร ด้โด้ยตลอด้

การท'&หนิ�อไม�ฝ่ร &งเก�ด้อาการยอด้ไหม� ล)าต�นิหนิ�อไม�แฟบก?ไม�ได้�เป:นิค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้ หร�อ การจงใจ หร�อค์ว้ามประมาทเล�นิเล�อของโจทก� (ผ#�ขาย) แต�อย�างใด้ อ'กท /งอาการด้ งกล�าว้ของหนิ�อไม�ฝ่ร &งก?ไม�ได้�เก�ด้จากเหต2ส2ด้ว้�ส ยท'&จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) จะปฏิ�เสธุค์ว้ามร บผ�ด้ได้� เพื่ราะอาการท'&หนิ�อไม�ฝ่ร &งยอด้ไหม� ล)าต�นิแฟบนิ /นิเก�ด้ข0/นิก บเกษตรกรท2กค์นิท /งต)าบล เป:นิค์ว้ามเส'ยหายท'&โจทก� (ผ#�ขาย) และช2มชนิเกษตรกรท /งต)าบลได้�ร บ เพื่ราะค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้ในิการบร�หารงานิและการจ ด้การของจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ท'&ได้�นิ)าเอาว้�ธุ'การด้)าเนิ�นิงานิและการใช�เทค์โนิโลย'มาแนิะนิ)าให�ช2มชนิเกษตรกรและโจทก� (ผ#�ขาย)

ปฏิ�บ ต�ในิการปล#กหนิ�อไม�ฝ่ร &งในิบร�เว้ณช2มชนิแห�งนิ'/โด้ยจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ม�ได้�ท)าการศ0กษาทด้ลองให�ด้'เส'ยก�อนิ แล�ว้จ0งนิ)ามาให�สมาช�กช2มชนิเกษตรกรและโจทก� (ผ#�ขาย) ได้�ปฏิ�บ ต� จ0งได้�เก�ด้ค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้ข0/นิก บกล2�มสมาช�กของช2มชนิและโจทก� (ผ#�ขาย) และเป:นิค์ว้ามผ�ด้พื่ลาด้ด้�านิเทค์โนิโลย'ของจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) แต�เพื่'ยงฝ่>ายเด้'ยว้ท)าให�โจทก� (ผ#�ขาย) ได้�ร บค์ว้ามเส'ยหาย

โจทก� (ผ#�ขาย) ได้�พื่ยายามต�ด้ต�อเจรจาก บจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) เพื่�&อให�จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ร บซื้�/อและส�งมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามส ญญาข�อตกลง และช)าระราค์าซื้�/อขายหนิ�อไม�ฝ่ร &งหลายค์ร /ง แต�จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ก?บ�ายเบ'&ยงไม�ยอมร บซื้�/อและไม�ยอมร บมอบหนิ�อไม�ฝ่ร &งตลอด้มา โจทก� (ผ#�ขาย) ได้�มอบหมายให�ทนิายค์ว้ามม'หนิ งส�อบอกกล�าว้ทว้งถามถ0งจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ปฏิ�บ ต�ตามพื่ นิธุะส ญญา และข�อตกลงจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ได้�หนิ งส�อบอกกล�าว้ทว้งถามแล�ว้แต�

66

จ)าเลยกล บเพื่�กเฉัย รายละเอ'ยด้ปรากฎตามส)าเนิาหนิ งส�อทว้งถามและใบตอบร บไปรษณ'ย� เอกสารท�ายฟ;องหมายเลข 3-4

4. การกระท)าด้ งกล�าว้ของจ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ท'&ไม�ยอมร บซื้�/อหนิ�อไม�ฝ่ร &งตามพื่ นิธุส ญญาจากโจทก� (ผ#�ขาย) เป:นิการโต�แย�งส�ทธุ�ของโจทก� (ผ#�ขาย)

การกระท)าของจ)าเลยจ0งเป:นิการผ�ด้ส ญญาซื้�/อขายแบบพื่ นิธุะส ญญา จ)าเลยผ�ด้เง�&อนิไขข�อตกลงอ นิเป:นิข�อสาระส)าค์ ญของส ญญา ท)าให�โจทก� (ผ#�ขาย) ได้�ร บค์ว้ามเส'ยหาย จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) จ0งต�องชด้ใช�ค์�าเส'ยหายให�แก�โจทก� (ผ#�ขาย)

เป:นิเง�นิจ)านิว้นิ.................บาท พื่ร�อมด้อกเบ'/ยในิอ ตราร�อยละ 7.5 ต�อปA นิ บแต�ว้ นิท'&.........เป:นิต�นิไปจนิถ0งว้ นิฟ;อง เป:นิจ)านิว้นิเง�นิ....................บาท รว้มเป:นิเง�นิท'/งส�/นิจ)านิว้นิ................บาท พื่ร�อมด้�ว้ยด้อกเบ'/ยในิอ ตราร�อยละ 7.5 ต�อปAของต�นิเง�นิ จ)านิว้นิเง�นิ............บาท นิ บแต�ว้ นิฟ;องจนิกว้�าจะช)าระเสร?จส�/นิแก�โจทก� (ผ#�ขาย)

ค์)าขอท�ายค์)าฟ;องแพื่�งเพื่ราะฉัะนิ /นิขอศาลออกหมายเร'ยกต ว้จ)าเลยมาพื่�จารณาพื่�พื่ากษา

และบ งค์ บจ)าเลยตามค์)าขอต�อไปนิ'/1. ให�จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ช)าระเง�นิแก�โจทก�เป:นิจ)านิว้นิเง�นิ..............บาท2. ให�จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ช)าระด้อกเบ'/ยในิอ ตราร�อยละ 7.5 ต�อปAของเง�นิ

ต�นิจ)านิว้นิเง�นิ.........บาท นิ บจากว้ นิฟ;องเป:นิต�นิไปจนิกว้�าจ)าเลยช)าระเง�นิเสร?จส�/นิแก�โจทก� (ผ#�ขาย)

3. ให�จ)าเลย (ผ#�ซื้�/อ) ใช�ค์�าฤชาธุรรมเนิ'ยมและค์�าทนิายค์ว้ามอย�างส#งแทนิโจทก� (ผ#�ขาย)