Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Баримт Бичиг

Нүүлгэн шилжүүлэлтийн төлөвлөгөө нь төслийн зээлдэгчийн бэлтгэсэн баримт бичиг юм. Энэхүү баримт бичигт гарсан үзэл бодол, санаа нь АХБ-ны Захирлуудын зөвлөл, удирдлага болон ажилтнуудын баримталж буй үзэл бодол, санаа байх албагүй бөгөөд урьдчилсан байдлын шинжтэй байж болзошгүй юм.

Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Төлөвлөгөө Баримт бичгийн үе шат: Эцсийн Төслийн дугаар: 37697 2009 оны 10 дугаар сар

МОН: Хот Байгуулалтын Салбарын Төсөл

Зам, Тээвэр, Барилга, Хот Байгуулалтын Яамнаас бэлтгэв.

З2301-МОН: ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН САЛБАРЫН ТӨСӨЛ

Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн Газар чөлөөлөлт,

нүүлгэн шилжүүлэлтийн төлөвлөгөө

Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яам Улаанбаатар хот, Монгол улс

2009 оны 10 дугаар сар

ii

МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРААС ИРҮҮЛСЭН ЗӨВШӨӨРЛИЙН АЛБАН БИЧГҮҮД

iii

iv

GOVERNOR OF ORKHON AIMAG, MONGOLIA

213900 Erdenet, Orkhon Aimag, Friendship square-1,

UBD-020/83, tel: (03-352) 2-55-90 fax: /01-352/ 2-26-12

Our Ref # 1/1740

dated 2009.10.09

TO THE PROJECT MANAGEMENT UNIT OF “URBAN DEVELOPMENT SECTOR PROJECT MON 2301”

It is notified that the Land Acquisition Resettlement Plan for the subproject Improvement of Basic Urban Services in Erdenet City under the ADB funded “Urban Development Sector Project MON 2301” was reviewed. We are pleased to inform you to process the further actions according to the plan.

GOVERNOR OYUNBAT.D

v

ТОВЧИЛСОН ҮГС

АХБ Азийн хөгжлийн банк

НӨА Нөлөөлөлд өртсөн айл өрх

НӨИ Нөлөөлөлд өртсөн иргэн

ОНБ Олон нийтийн байгууллага

АЗГ Авто замын газар

ХХА Хөндлөнгийн хяналтын агентлаг

НХС Нарийвчилсан хэмжилтийн судалгаа

ГМ Гомдлын маягт

МУЗГ Монгол улсын Засгийн газар

АӨ Айл өрх

АНШБ АХБ-ны Албадан нүүлгэн шилжүүлэх бодлого

ГХБХБГ Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газар

ГЧНШ Газар чөлөөлөлт ба нүүлгэн шилжүүлэлт

ГЧНШХХ Газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн хамрах хүрээ

ГЧНШТ Газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн төлөвлөгөө

ХБҮ Хяналт ба үнэлгээ

ЗТБХБЯ Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яам

ТББ Төрийн бус байгууллага

ҮАГА Үйл ажиллагааны гарын авлага (АХБ)

ҮАЖ Үйл ажиллагааны журам (АХБ)

ТХН Төсөл хэрэгжүүлэх нэгж

ТУА Төслийн удирдах алба

НААҮБ Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний байгууллага

ЗГ Зурвас газар

ЕИЗ Ерөнхийлөгчийн илтгэл ба зөвлөмж (АХБ)

ХБСТ Хот байгуулалтын салбарын төсөл

АХ Ажлын хэсэг

Тэмдэглэгээ

Валютын нэгж Төгрөг (төг)

1.00 төгрөг = 0.0007031 ам.доллар

1.00 ам.доллар = 1,422 төгрөг 2009.05.22-ны өдрийн ханшаар авав.

vi

ҮГСИЙН ТАЙЛБАР Нөлөөлөлд өртсөн өрх: Нэг дээвэр дор амьдардаг, нэг тогооноос хооллодог төслийн үр дүн бүхэлдээ, эсвэл зарим бүрэлдэхүүн хэсэг нь сөргөөр нөлөөлсөн бүх хүн, нэг үндсэн гэр бүл, эсвэл өргөжсөн гэр бүл байж болно.

Нөлөөлөлд өртсөн иргэд: Төсөлтэй холбоотой өөрчлөлтийн улмаас газар, ус, бусад байгалийн эх үүсвэрийг ашиглах явцад орлого, эд хөрөнгөө алдаж байгаа нөлөөлөлд өртсөн иргэд

Нөхөн олговор: Төсөлтэй холбоотой нөлөөллийн улмаас учирсан эд хөрөнгийн алдагдалын оронд олгох орлуулах үнийг бэлнээр буюу бэлэн бусаар төлөх. Туслалцаа авах эрх: Алдагдлынх нь бодит байдлаас хамааран, НӨИ-ийн эдийн засаг нийгмийн суурийг хэвээр хадгалах үүднээс авч хэрэгжүүлэх нөхөн олговор, орлого сэргээх, нүүхэд туслах, орлогыг нөхөх, шилжүүлэн байршуулах зэрэг НӨИ-дэд тохирох төрөл бүрийн арга хэмжээг хэлнэ.

Суурьших газрын иргэд: НӨИ-ийн шилжин суурьшиж байгаа газрын ойролцоо оршин сууж байгаа иргэд Орлого сэргээх: Нөлөөлөлд өртсөн иргэдийн орлогын эх үүсвэр болон амьжиргааг дахин шинээр бий болгох

Албадан нүүлгэн шилжүүлэлт: Хөгжлийн төслийн үр дагавраар, НӨИ-ийг амьжиргаа, орлого, эд хөрөнгийн эх үүсвэрээ шинээр бий болгохыг шаардах бүтэн эсвэл хэсэгчлэн, байнга эсвэл түр зуур нүүлгэн шилжүүлэх (дахин нүүлгэх, оршин сууж байгаа газраа эсвэл орон байраа алдах), эдийн засгийн өөрчлөлт (газар, эд хөрөнгөө алдах, эд хөрөнгө, орлогын эх үүсвэр эсвэл амьжиргааны хэрэгсэлдээ хүрэх боломжоо алдах).

Газар чөлөөлөх: Нийтийн хэрэгцээний зориулалтаар иргэний өмчилсөн, эсвэл өмчлөхөөр эзэмшиж байгаа газрыг бүхэлд нь буюу хэсэгчлэн чөлөөлөхийг нөхөн олговор олгох нөхцөлтэйгээр иргэнээс шаардах үйл явц.

Нөхөн сэргээх: Чөлөөлж байгаа өмч хөрөнгийн орлуулах үнийн төлбөрөөс бусад АХБ-ны Албадан Нүүлгэн шилжүүлэх бодлогын дагуу авах хохиролгүй болгох арга хэмжээ

Шилжүүлэх: НӨИ-ийг төслөөс өмнө оршин сууж байсан газраас нь нүүлгэн шилжүүлэх

Нөхөн сэргээх зардал: Хөдөө аж ахуй болон оршин суух зориулалтын газар, үр тариа, мод бусад төрөл бүрийн эд хөрөнгөнд олгох нөхөн олговрыг зах зээлийн үнээр тооцсон үнэлгээ. Байшин, бусад хийцийг дахин барих үнийг тооцохдоо барилгын материалын болон ажлын хөлсийг тухайн үеийн зах зээлийн ханшаар ямар нэгэн элэгдэл хорогдол, эсвэл аварч болох барилгын материалыг оролцуулан тооцолгүй гаргана.

Нийгмийн бэлтгэл: Нүүлгэн шилжүүлэлтийн гол шийдвэрийг гаргахаас өмнө НӨИ-тэй тэдний нүүлгэн шилжүүлэлтийг даван туулах чадварыг нэмэгдүүлэхийн тулд зөвлөлдөх уулзалт зохион байгуулах явц.

Газрыг түр зуур ашиглахад гарах нөлөө: Төлөвлөгдсөн замын зурвасын гадна талд байгаа газрыг барилгын ажилд түр зуур ашиглах үед иргэд газраа түр хугацаагаар ашиглуулах, тухайн газарт байгаа хийцэд хохирол учрах, амьжиргааны болон бизнесийн нөхцөлд өөрчлөлт орох зэргээр нөлөөлөлд өртөх, эдгээр нөлөөллийг багасгахад нөхөн олговор шаардагдана.

Узуфрукт: Өөр хүний, эсвэл илүү том хэмжээний нийгмийн бүлэг, хамт олны өмчлөлд байгаа газрыг ашиглах, үр шимийг нь хүртэх эрх Эмзэг бүлэг: Нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөлөлд илүүтэй өртөж болох ядуу, хөгшин, хөгжлийн бэрхшээлтэй, өрх толгойлсон эмэгтэй зэрэг ялгаатай бүлэг иргэд

vii

БАЙРШЛЫН ЗУРАГ: ЭРДЭНЭТИЙН НИЙТИЙН АЖ АХУЙН СУУРЬ ҮЙЛЧИЛГЭЭГ САЙЖРУУЛАХ ДЭД ТӨСӨЛ

viii

АГУУЛГА МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРААС ИРҮҮЛСЭН ЗӨВШӨӨРЛИЙН АЛБАН БИЧГҮҮД....... ii ТОВЧИЛСОН ҮГС.........................................................................................................................v ҮГСИЙН ТАЙЛБАР ...................................................................................................................... vi БАЙРШЛЫН ЗУРАГ:   ЭРДЭНЭТИЙН НИЙТИЙН АЖ АХУЙН СУУРЬ ҮЙЛЧИЛГЭЭГ САЙЖРУУЛАХ ДЭД ТӨСӨЛ ...................................................................................................... vii АГУУЛГА .................................................................................................................................... viii ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ХУРААНГУЙ ................................................................................................... ix A.  ÒАНИЛЦУУЛГА .............................................................................................................1 B.  ГАЗАР ЧӨЛӨӨЛӨЛТ, НҮҮЛГЭН ШИЛЖҮҮЛЭЛТИЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭ....................2 

i.  Нөлөөлөлд өртсөн иргэд ............................................................................................. 2 ii.  Нөлөөлөлд өртсөн газар ............................................................................................. 4 iii.  Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж .................................................................... 5 iv.  Нөлөөлөлд өртсөн амьжиргаа .................................................................................... 7 v.  Нөлөөллийн ноцтой байдлын түвшин ........................................................................ 7 

C.  НӨЛӨӨЛӨЛД ӨРТСӨН АЙЛ ӨРХИЙН НИЙГЭМ-ЭДИЙН ЗАСГИЙН СУДАЛГАА ...7 D.  ЗОРИЛГО, БОДЛОГЫН ХАМРАХ ХҮРЭЭ БА АВАХ ТУСЛАЛЦАА ..........................14 E.  ЗӨВЛӨЛДӨХ УУЛЗАЛТ БА ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦОО.......................................20 F.  ГОМДОЛ БАРАГДУУЛАХ МЕХАНИЗМ ......................................................................21 G.  ИНСТУТИЦИЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭ .............................................................................21 H.  НӨХӨН ОЛГОВОР ОЛГОХ, НӨХӨН СЭРГЭЭХ СТРАТЕГИ ....................................23 I.  ГЧНШ-ИЙН ТӨСӨВ, САНХҮҮЖИЛТ, ХУВААРИЛАЛТ ..............................................42 J.  ХЯНАЛТ БА ҮНЭЛГЭЭ ................................................................................................44 

i.  Дотоодын хяналт........................................................................................................ 44 ii.  Хөндлөнгийн хяналт ба үнэлгээ................................................................................ 46 

K.  ХЭРЭГЖИЛТИЙН ХУВААРЬ ......................................................................................47 Хавсралт 1: Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШ-ийн техникийн нарийвчилсан зураглал..........49 Хавсралт 2: Эрдэнэтийн дэд төслийн туслалцаа авах эрхийг тасалбар болгох өдрийн тухай мэдэгдэл ...........................................................................................................................65 Хавсралт 3: ХБСТ-ийн НӨИ-дэд өгсөн мэдэгдэл.....................................................................67 Хавсралт 4: 2009 онд НӨИ-дтэй хийсэн зөвлөлдөх уулзалтанд оролцогчдын ирцийн бүртгэл ........................................................................................................................................69 Хавсралт 5: Гомдлын маягт (ГМ) ..............................................................................................74 Хавсралт 6:   Орхон аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газрын гаргасан Эрдэнэтийн дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн газрын нарийвчилсан хэмжилтийн судалгаа ба үнэлгээ ...................................................................................................................76 Хавсралт 7: БЭСГЭ компанийн газрын үнэлгээний мэргэжилтэн, ГХБХБГ-ын хамтран гаргасан Эрдэнэтийн дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжийн нарийвчилсан хэмжилтийн судалгаа ба үнэлгээ .....................................................................80 Хавсралт 8: ХБСТ-ийн НӨИ-д төслийн түр зуурын ажил эрхлэлт хэлбэрээр олгох нөхөн олговрын төслийн маягт ............................................................................................................87 

ix

A. ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ХУРААНГУЙ Хот байгуулалтын салбарын төсөл (Төсөл)-ийн Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн энэхүү Газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн төлөвлөгөө (ГЧНШТ)-г Монгол улсын Засгийн газар (МУЗГ), Орхон аймгийн захиргаа болон Азийн хөгжлийн банк харилцан зөвшөөрсөн. Энэхүү ГЧНШТ-ний бодлогын хамрах хүрээ болон төслийн хүрээнд авах туслалцаа нь төслийн Газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн хамрах хүрээ (ГЧНШХХ), Монгол улсын тохирох хуулиуд1 болон АХБ-ны 1995 оны Албадан нүүлгэн шилжүүлэх бодлого (АНШБ)-д тулгуурласан.

Дэд төсөл хэрэгжих байршил ба зурвас газар: Дэд төслөөр Эрдэнэтийн цэвэр, бохир усны шугамын системийг сайжруулна. Үүнд: (i) 3ш шинэ гүний худаг гаргах талбайг ухах, хамгаалах, (ii) гэр хорооллоос дээш тус бүр нь 1000м3 багтаамжтай 2ш шинэ усан санд ус хүргэх 24.44км урттай усан хоолой, (iii) 10.02 км ус түгээх хоолой, (iv) 5.2 км бохир усны шугам, (v) гол усны шугамын дагуу 30ш шинэ ус түгээх цэг, (vi) ирээдүйд айл өрх бүрт цэвэр, бохир усны шугамтай холбогдох боломжийг олгох 10ш холболтын хайрцагийг суурилуулна. Шинэ цэвэр усан хангамжийн систем 3229 нь ядуу гэж тооцогддог нийт 6675 айл өрхөд үр ашгаа өгнө. Ойролцоогоор Эрдэнэт хотын бүх ядуу айл өрхийн 47.2% нь дэд төслийн бүсэд амьдарч байна. Янз бүрийн чиглэлд дэд төслийн гэр хороолол дундуур гарсан усны шугамын зурвас газар нь 5м-10м өргөн трасстай. Нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөллийг багасгахын тулд Барилгын норм ба дүрмийн Цэвэр ус, гадна сүлжээ ба байгууламж (BNBD 40-02-06) стандартын дагуу хэд хэдэн хэсэг газар зурвас газрын стандарт өргөн болох 10м-ыг 5м болгон бууруулсан. ГЧНШ-ийн нөлөөллийн хамрах хүрээ: Ус түгээх, дамжуулах шугамын болон бохир усны шугамын зөвхөн зарим хэсэгт газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлт (ГЧНШ) шаардагдана. Төслийн бусад бүрэлдэхүүн хэсгүүд нь нийтийн эзэмшлийн газар дээр хийгдэнэ. Нийт 51 өрхийн 212 иргэн (НӨИ) (үүнээс эрэгтэй 106, эмэгтэй 106) ГЧНШ-нд өртөнө. Амьжиргааны баталгааг доод түвшингөөс доогуур орлоготой эмзэг бүлгийн 30 өрх байгаа ба хөгжлийн бэрхшээлтэй 5 иргэн, өрх толгойлсон өндөр настан 2 иргэн байна. Газраа бүгдийг нь алдаж хохирсон эмзэг бүлгийн НӨ 2 өрхөд шинээр газар олгох шаардлагатай. Эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 6 өрх байна. 46 өрх нийт 4514м2 оршин суух зориулалтын газраа алдах ба үүнээс 44 нь хэсэгчилсэн хохирол юм.  1  өрх 38м2  худалдааны зориулалтын газраа алдана. Нөлөөлөлд өртсөн нийт газрын хэмжээ 4552м2 болно. Газраа алдаж хохирох НӨ нийт 47 иргэн байгаагаас 18 нь өмчлөлийн, 4 нь эзэмшлийн, 30 нь зөвшөөрөлгүй, хууль ёсны болгох боломжтой газраа алдана. Эдгээр НӨИ-дийн 5 нь зөвшөөрөлтэй болон зөвшөөрөлгүй газартай. Оршин суух зориулалтын нийт 76 барилга байгууламж нөлөөлөлд өртөнө. Үүнд 42 хашаа (1409.5м), 8 жорлон, үйл ажиллагаа явуулахаа больсон 2 жижиг дэлгүүр, 1 байшин, 2 гэр болон бусад янз бүрийн жижиг барилга байгууламжууд орно. 9 худалдааны газар ажиллуулж байгаа 7 өрхийн НӨ 8 иргэн богино хугацааны хохирол амсана. Барилгын ажлын улмаас газрыг түр зуур ашиглах шаардлага гарахгүй.

Уугуул оршин суугчид ба жендерийн нөлөөлөл: Эрдэнэтийн дэд төсөл хэрэгжих байршилд Монголын нийгэмд зонхилох соёл ба хуулиас гадуур орших овог аймгийн хүмүүс болох нутгийн уугуул оршин суугчид байхгүй. Тиймээс АХБ-ны Уугуул оршин суугчдын талаар баримтлах бодлогыг энэхүү дэд төсөлд ашиглахгүй. Эрдэнэтийн дэд төслөөр эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүдийн алинд нь ч жендерийн янз бүрийн сөрөг нөлөөлөл учрахгүй.

Хуулийн болон бодлогын хамрах хүрээ: Хотын нутаг дэвсгэрт хэрэгжих төслийн газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийг хийхдээ Монгол улсын Иргэний хуулийн дагуу нөлөөлөлд өртсөн иргэдтэй харилцан тохиролцож, гэрээ байгуулах зарчмыг үндэслэл болгоно. АХБ-ны Албадан нүүлгэн шилжүүлэх бодлого (АНШБ) нь худалдан авах, худалдах хүсэлтэй, сайн дурын худалдан авагч, худалдагчтай байж туслалцаа авах эрх, туслалцааг тодорхойлж, харилцан зөвшөөрсөн тохиолдолд тохиролцсон ГЧНШ-ийг хүлээн

1Монгол улсын Иргэний хууль, 2002; Монгол улсын Газрын тухай хууль, 2002, 2003/04/05/06 онуудад өөрчлөлт оруулсан; Монгол улсын Иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль, 2003, 2005/08 онуудад өөрчлөлт оруулсан

x

зөвшөөрдөг. Төслийн ГЧНШХХ-нд зохицуулснаар өмчлөгч, эзэмшигч, ашиглагч, хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч, зөвшөөрөлгүй албан бусаар суурьшигч, түрээслэгч зэрэг бүх НӨИ-д туслалцаа авах эрхтэй. Зөвшөөрөлгүй НӨИ-дийг албадан нүүлгэх нь АХБ-ны АНШБ-ыг зөрчиж буй хэрэг юм. Газар олголт хийхээр тогтоосон гэр хорооллын газарт зөвшөөрөлгүй албан бусаар суурьшигч бүх НӨИ-дийг ХБСТ-ийн ГЧНШХХ-ний дагуу хууль ёсны болох боломжтой гэсэн байдлаар авч үзнэ. Эрдэнэтийн дэд төслийн хохирлын тусгай төрлүүдийн туслалцаа авах эрх, туслалцааг энэхүү ГЧНШТ-ний Хүснэгт 12-т хураангуйлан харуулав.

Зөвлөлдөх уулзалт ба гомдол барагдуулах: НӨИ-дэд мэдээлэл өгөх, зөвлөлдөх болон тэднийг оролцуулах ажлыг ГЧНШТ-ний бэлтгэл ажил, хэрэгжилтийн явцад ганцаарчилсан болон олон нийттэй хийх уулзалтаар баталгаажуулна. 2009 оны 9-р сард НӨИ-дийг газар чөлөөлөхөд бэлтгэх, ГЧНШТ-ний төслийг танилцуулах, хэлэлцэхээр олон нийттэй зөвлөлдөх уулзалтыг 2 удаа хийлээ. Гомдол тус бүрийг дөрвөн 7 хоногийн дотор шийдвэрлэх 3 шатны гомдол барагдуулах механизмыг бий болгож, Гомдлын маягтыг санаачлан, гомдол тус бүрийн барагдуулалтын явцыг ажиглахаар бэлтгэсэн.

Институцийн зохицуулалт ба хяналт: Орхон аймгийн Засаг даргын 161-р захирамжийн дагуу 2009.05.20-нд байгуулагдсан Эрдэнэтийн дэд төслийн Ажлын хэсэг (АХ) нь Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШТ-г хэрэгжүүлэх ажлыг хариуцна. ТУА-ны дэмжлэгтэйгээр Эрдэнэт хотын ТХН нь АХ-т дэмжлэг үзүүлж, газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийг хийж, барилгын ажлын гэрээ байгуулахаас өмнө нүүлгэн шилжүүлэлтийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг баримтлах асуудлыг баталгаажуулна. ТУА нь Эрдэнэт хотын ТХН-ийн хамтаар дэд төслүүдийн ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийг удирдах үүрэгтэй. ТУА нь ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийн явцыг ЗТБХБЯ, АХБ-нд тайлагнана. Хэрэгжилтийн явцад ГЧНШТ, ГЧНШХХ-ний баримтлалд тавих хяналтыг ТУА-ны хамтаар Эрдэнэт хотын ТХН, хөндлөнгийн хяналтын агентлаг (ХХА) хийнэ.

Нөхөн олговор олгох стратеги ба төсөв: Газар, барилга байгууламжийн хохирол болон НӨИ бүрт олгох шилжилт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардал нөхөн олгогдсон.

• 18 өмчлөгч, 4 эзэмшигчийн нийт 1,761м2 нөлөөлөлд өртсөн газрын хэсэгчилсэн (17) болон бүтэн (1) хохиролд Эрдэнэтийн гэр хорооллын 1м2 газарт улсаас тогтоосон тариф болох 8,000 төгрөгөөр бодож нөхөн олговор олгоно. Энэ газарт олгох нийт нөхөн олговор 14,088,000 төгрөг болно.

• НӨ 24 иргэний зөвшөөрөлгүй суурьшсан нийт 1826м2 газрын үлдэж байгаа хэсэгт гэрчилгээ олгож, улсын бүртгэлд бүртгүүлэн хууль ёсны болгоно.

• 277м2 зөвшөөрөлгүй газраа бүгдийг нь алдаж байгаа НӨ 1 иргэнд өмчлөлийн гэрчилгээ, улсын бүртгэлтэй шинэ газар олгоно.

• 60м2 дүнзэн байшингаа алдаж байгаа НӨ 1 иргэнд нэгжийн үнэ болох 258,640 төгрөгөөр бодож нийт 15,518,400 төгрөгийн нөхөн олговор олгоно.

• Нийт 1301.39м урт хашаагаа татаж, өмч хөрөнгийн шинээр тогтоосон хязгаар дотор дахин барих НӨ 39 иргэнд татах хашааны “метр” бүрт нь зах зээлийн үнэ болох 5,000 төгрөгний буюу нийт 6,506,950 төгрөгний нөхөн олговор олгоно. Нөхөн олговрын үнэнд ажиллах хүчний зардал орсон. НӨ 3 иргэн нийт 108.1м урт хашаагаа татаж, модыг нь сайжруулах хэрэгтэй тул тэдэнд нэгжийн үнэ болох 9,500 төгрөгөөр бодож 102,695 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Нөлөөлөлд өртсөн бусад янз бүрийн барилга байгууламжид барилгын материал, тээврийн хөлс, ажиллах хүчний зардлыг зах зээлийн үнээр тооцон нийт 8,237,560 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Геодезийн 7 цэгийг нүүлгэн шилжүүлэх зардлыг барилгын ажлын төсвөөс гаргана.

• Шилжилтийн зардал нийт 1,103,418 төгрөг болно.

xi

• Дэд төслийн улмаас бизнес нь тасалдсан бодит хугацааг үндэслэн НӨИ-дийн бизнесийн хохиролд нийт 1,506,547 төгрөгийн нөхөн олговор олгоно.

Эрдэнэтийн дэд төслийн газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн төсвийн нөхөн олговор, захиргаа, магадлашгүй ажлын зардал болох 55,521,552.30 төгрөг буюу 39,045 ам.долларыг улсын төсвөөс, хяналтын зардал болох 8,090,042 төгрөг буюу 5,689 ам.долларыг АХБ-ны зээлийн санхүүжилтээс гаргах болно. Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШ-ийн нийт төсөв нь 63,611,594.30 төгрөг буюу 44,734 ам.доллар.

1

B. ТАНИЛЦУУЛГА 1. Хот байгуулалтын салбарын төсөл (Төсөл)-ийн Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн энэхүү Газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн төлөвлөгөө (ГЧНШ)-г Монгол улсын тохирох хууль дүрэм, АХБ (АХБ)-ны Албадан нүүлгэн шилжүүлэх бодлого (1995), төслийн шинэчлэн боловсруулсан Газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн хамрах хүрээ (ГЧНШХХ)-ний дагуу бэлтгэсэн.

2. Энэхүү ГЧНШТ-г Монгол улсын Засгийн газар (МУЗГ), Орхон аймгийн захиргаа, АХБ хүлээн зөвшөөрсөн. Энэ нь (i) газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлт (ГЧНШ)-ийн хамрах хүрээнд хийх үнэлгээ, (ii) НӨИ-дийн нийгэм-эдийн засгийн байдлын судалгаа, (iii) ГЧНШТ-ний бодлогын хамрах хүрээ болон авах туслалцаа, (iv) зөвлөлдөх уулзалт, олон нийтийн оролцооны журам, (v) институцийн зохицуулалтын тодорхойлолт болон ГЧНШ-ийн гомдол барагдуулах механизм, (vi) нөхөн олговор олгох стратеги, (vii) ангилалд хуваасан нүүлгэн шилжүүлэлтийн төсөв, (viii) дотоодын болон хөндлөнгийн хяналт ба үнэлгээний журам, (ix) Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийн хуваариар хангана.

3. Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний суурь үйлчилгээг сайжруулах бүрэлдэхүүн хэсэг нь МУЗГ-ыг Хот байгуулалт, Орон сууцжилтыг хөгжүүлэх салбарын стратеги, 5 жилийн “40,000 айлын орон сууц хөтөлбөр”, гэр хорооллыг цэвэр усны хоолой, ариун цэврийн байгууламжаар ханган орчин үеийн болгон өөрчлөх болон 15,000 айл өрхийг орон сууцаар хангах асуудлыг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлнэ. Мөн энэ нь хүн амын тэн хагасаас илүү нь ядуу гэр хорооллын айл өрхүүдийг цэвэр усаар хангаснаар МУЗГ-ын Орон сууцжуулах хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд чухал нэмэр хандив оруулж байгаа юм. Төсөл нь МУЗГ-ыг дараах зүйлсийг хийж гүйцэтгэхэд дэмжлэг үзүүлнэ. Үүнд: (i) гэр хорооллын оршин суугчид, хотын ядуу хүмүүсийг санхүүгийн хувьд боломжтой, тогтвортой дэд бүтэц, нийтийн ахуйн үйлчилгээгээр хангах; (ii) төслийн бэлтгэл ажил, гүйцэтгэл, төслийн дараах болон эргэн шалгах үйл ажиллагаанд оролцох олон нийтийн оролцоог дэмжих; (iii) хот төлөвлөлт болон менежементийг сайжруулах, (iv) нийтийн ахуйн үйлчилгээ эрхэлдэг, үйлчилгээгээр хангадаг улсын болон бусад олон нийтийн агентлагуудын чадавхийг сайжруулах. Төслийн хэрэгжилт нь хот байгуулалтын хөгжил болон ядуурлын бууралтанд маш чухал нөлөө үзүүлнэ.

4. Нийтийн ахуйн үйлчилгээний суурь үйлчилгээг сайжруулах бүрэлдэхүүн хэсгээр: (i) гэр хорооллын айл өрхүүд хашаанаасаа 200 м-ийн дотор шинэ буюу сайжруулсан ус түгээх цэгээр үйлчлүүлэх боломжтой болно; (ii) гэр хороолол дахь сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, худалдаа үйлчилгээний газрууд зэрэг нийтийн үйлчилгээний газрууд цэвэр усан хангамжийн хоолой болон одоо байгаа бохир усны системд холбогдоно; (iii) хатуу хог хаягдлыг цуглуулах, зайлуулах үйл ажиллагаа сайжирна; (iv) гэр хорооллын айл өрх усны шугаманд бие даасан холболт хийлгэх ба жижиг зээл ашиглан орон сууцаа сайжруулна. Төслөөр дамжуулан бие даасан усны холболт хийлгэх, байшингаа сайжруулах зэрэгт жижиг зээл авах боломж нь гэр хороололд амьдарч байгаа ядуу болон ядуу бус айл өрхүүдийн амьдах нөхцлийг сайжруулахад чухал нөлөө үзүүлнэ. Энэ нь эдгээр бүс нутгийг жинхэнэ суурин хот болгон өөрчилснөөр эхэлнэ.

5. Энэхүү дэд төслөөр Эрдэнэт хотын гол гэр хорооллын цэвэр усан хангамжийн системийг сайжруулж, Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний байгууллага (НААҮБ)-ыг санхүүгийн чадавхитай болоход тусална. Дэд төслөөр Эрдэнэтийн цэвэр, бохир усны шугамын системийг сайжруулна. Үүнд: (i) 3ш шинэ гүний худаг гаргах талбайг ухах, хамгаалах, (ii) гэр хорооллоос дээш тус бүр нь 1000м3 багтаамжтай 2ш шинэ усан санд ус хүргэх 24.44км урттай усан хоолой, (iii) 10.02 км ус түгээх хоолой, (iv) 5.2 км бохир усны шугам, (v) гол усны шугамын дагуу 30ш шинэ ус түгээх цэг, (vi) ирээдүйд айл өрх бүрт цэвэр, бохир усны шугамтай холбогдох боломжийг олгох 10ш холболтын хайрцагийг суурилуулна. Шинэ цэвэр усан хангамжийн систем 3229 нь ядуу гэж тооцогддог нийт 6675 айл өрхөд үр ашгаа өгнө. Ойролцоогоор Эрдэнэт хотын бүх ядуу айл өрхийн 47.2% нь дэд төслийн бүсэд амьдарч байна. Энэхүү дэд төслийн техникийн зураг төсөл, ГЧНШ-ийн үйл ажиллагаа 2009 оны 4-р сараас эхэлсэн.

2

C. ГАЗАР ЧӨЛӨӨЛӨЛТ, НҮҮЛГЭН ШИЛЖҮҮЛЭЛТИЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭ 6. Ус түгээх, дамжуулах шугамын болон бохир усны шугамын зөвхөн зарим хэсэгт газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлт (ГЧНШ) шаардагдана. Төслийн бусад бүрэлдэхүүн хэсгүүд нь нийтийн эзэмшлийн газар дээр хийгдэнэ. Янз бүрийн чиглэлд дэд төслийн гэр хороолол дундуур гарсан 34.46 км цэвэр усны шугам, 5,2км бохир усны шугамын Зурвас газар нь 5м-10м   өргөнтэй трасстай. Нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөллийг багасгахын тулд Барилгын норм ба дүрмийн Цэвэр ус гадна сүлжээ ба байгууламж (BNBD 40-02-06) стандартын дагуу хэд хэдэн хэсэг газар зурвас газрын стандарт өргөн болох 10м-ыг 5м болгон багасгасан. 7. Эрдэнэтийн нийтйин аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн 2009 оны техникийн анхны зургийн төслийг Зурвас газрын өргөн 10м байх стандартад тулгуурлан хийсэн бөгөөд 121 өмч хөрөнгө байнгын шинжтэй нөлөөлөлд өртөнө гэж гарчээ. Үүнээс 6 нь байшин байсан ба өөр янз бүрийн барилга байгууламжууд байлаа. ГЧНШ-ийн нөлөөллөөс зайлсхийх, түүнийг багасгах зорилгоор цэвэр, бохир усны шугам, холбогдох трассыг өөрчилж, 5м өргөнтэй зурвас газартай байхаар болгож багасгасан. Түүнчлэн, байнгын шинжтэй нөлөөлөлд өртөх айл өрхийн тоог 47 болгож бууруулсан. Үүнээс 45 газрыг хэсэгчлэн чөлөөлж, 2 газрыг бүрэн чөлөөлөх юм. Мөн бүлэг B.iii-д зааснаар 1 байшин, 8 жорлон, 1409.5м хашаа, бусад хэд хэдэн барилга байгууламж нөлөөлөлд өртсөн. Барилгын ажил явуулах, барилгын материалыг хадгалах, машин техникийг зогсоолд тавихад хангалттай нийтийн эзэмшлийн хангалттай талбай байгаа тул барилгын ажлын улмаас газрыг түр зуур ашиглах шаардлага гарахгүй.

8. ГЧНШ-ийн нөлөөллийн хамрах хүрээнд хийх дараах үнэлгээг Ýðäýíýòèéí ТХН-ээс явуулсан НӨИ-дийн тооллого, Орхон аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газар (ГХБХБГ),  өмчийн үнэлгээний мэргэжилтний гаргаж өгсөн Нарийвчилсан хэмжилтийн судалгаанд тулгуурлан хийсэн. НӨИ-дийн тооллогыг явуулж байх үед туслалцаа авах эрхийг тасалбар болгох өдрийг 2009.06.29-нèé өдрөөр тогтоож дэд төсөл хэрэгжих нутаг дэвсгэрт (Баян – Өндөр сумын Шант, Рашаант, Наран, Булаг багийн Засаг дарга нарын албан тасалгаанд) олон нийтэд хандан мэдээлсэн (Хавсралт 2-ыг харна уу). Мөн НӨИ бүрт ÃÕÁÕÁГ-аас төслөөс тусгайлан бэлтгэсэн мэдэгдлийн маягтыг ашиглан мэдэгдэл өгсөн (Хавсралт 3).

Нөлөөлөлд өртсөн иргэд 9. Хүснэгт 1-д Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн иргэд, айл өрхийн тоо, ангилалыг харуулав. Нийт 51 өрх нөлөөлөлд өртөнө (цаашид НӨАӨ гэх). Үүнээс 49 өрх нь НӨИ-дийн тооллогод хамрагдах боломжтой байсан. НӨ 2 өрх байхгүй байсан ба 1-èéã íü олж тогтоож чадахгүй байна. Нийгэм-эдийн засгийн судалгаанаас уг байхгүй байгаа ºðõ¿¿äèéã хассан ч тооллогонд уг байхгүй байгаа 2 эрэгтэйг НӨ иргэн гэж оруулсан ба олгох нөхөн олговор, нөхөн сэргээлтийн хөтөлбөрт мөн оруулсан. НӨ нийт 212 иргэн байгаагаас 106 эрэгтэй, 106 эмэгтэй байгаагийн 70 нь хүүхэд байна. Эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 6 айл байгаа. Газрын зөвшөөрөлтэй НӨ 38 иргэний 13 эмэгтэйн нэр дээр тэдний гэр бүлийн хэрэгцээний газрын өмчлөл/эзэмшилийн эрх нь байдаг юм байна. 7 өндөр настай иргэн байгаагийн 3 нь эмзэг бүлэгт хамаарагдах өрхийн гишүүд ба тэдний нэг нь өрх толгойлсон настай эмэгтэй, өөр 1 нь өрх толгойлсон настай эрэгтэй юм. НӨИ-дийн 8 нь хөгжлийн бэрхшээлтэй ба 5 нь эмзэг бүлэгт хамаарагдах өрхийн гишүүд юм байна. Эдгээрийн 1 нь өрх толгойлсон хөгжлийн бэрхшээлтэй эмэгтэй, нөгөө 4 нь өрх толгойлсон хөгжлийн бэрхшээлтэй эрэгтэйчүүд юм. Орхон аймгийн хувьд амьжиргааны баталгаат доод түвшин болох 90,600 төгрөгөөс доогуур сарын орлоготой иргэдийг авч үзвэл НӨ 30 өрх (58.8%) байна. Эдгээр иргэд эмзэг бүлэгт хамаарагдана. Өмнө нь дурьдсанчлан эмзэг бүлэгт хамаарагдах эдгээр өрхийн заримынх нь тэргүүн нэг бол өндөр настан аль эсвэл хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн байгаа юм. Нэмж хэлэхэд, урьд нь тэмдэглэсэнчлэн эмзэг бүлэгт хамаарагдах айл өрхийн заримынх нь тэргүүн нэг бол өндөр настай эсвэл хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд байна. Газрынхаа нилээд их хэсэг болон оршин суух зориулалтын барилга байгууламжаа алдаж байгаа НӨ 2 өрх

3

(ER002, ER015 дугаартай)-ийг нүүлгэн шилжүүлэх хэрэгтэй байгаа бөгөөд энэ 2 өрх нь 2-улаа эмзэг бүлэгт хамаарагдана. Энэ 2 өрхийн 1 нь өндөр настан өрхийн тэргүүнтэй өрх бөгөөд 2дох удаагаа нөлөөлөлд өртөж байгаа юм. НӨ АӨ-ийн 13-ынх нь өмч хөрөнгө өнгөрсөн жилүүдэд баригдсан замын трасст орж байсан, одоо нөлөөлөлд 2дох удаагаа өртөж байгаа юм. Хашаа барьсан боловч зөвшөөрөл аваагүй эзэнгүй орхисон байж болох 3 газар байна. Эдгээр хашааны эзэд (ER002, ER036, ER041 дугаартай) хэдэн сар эзгүй байсан ба тэднийг олж чадахгүй байгаа юм. Эзэн нь тодорхойгүй нэг хэрэг (ER041 дугаартай) байна. Эрдэнэтийн дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн бүх иргэд, өмч хөрөнгийн дэлгэрэнгүй жагсаалтыг Хүснэгт 14-с харна уу.

10. Монголын нийгэм дэх соёлын зонхилох бүлэг болох Халх үндэстэн НӨИ-дийн 75.7% буюу 159 нь байна. 15 өрхийн гишүүд нь үндэс угсаатны олонхи болох бүлэгт хамаарагдана. 5.7% буюу 12 иргэн нь Дөрвөд, 6.2% буюу 13 нь Хотон, 3.3% буюу 7 иргэн нь Баяд, 3.3% буюу 7 иргэн нь Урианхай ястан юм. Үүнээс гадна нөлөөлөлд өртсөн Өөлд (5), Хотгойд (3), Дархад (2), Захчин (2) байна.   Эдгээр хүмүүс нь 15 жилийн өмнө Эрдэнэтэд нүүн ирж хотын нийгмийн соёлын зонхилох бүлэгтэй нийгмийн болоод эдийн засгийн хувьд бүрэн нийлжээ. Тэдний нийгэм-эдийн засгийн байдал, орлого олох арга, амьдрах нөхцөл нь хөрш Халх үндэстэнгүүдээс нь ялгагдах зүйлгүй болно. Гэхдээ тэд ёс заншил болон хэл ярианы зарим нэг онцлог байдлаа авч үлдсэн байж болох юм. Бага ястангуудаас бүрдсэн гэр бүлийн гишүүдтэй НӨ 15 өрхийн 10 нь Халх үндэстэнтэй, 3 нь цөөнх болох өөр ястантай ураг төрөл барилдан, зөвхөн 3 нь л өөрийн ястангаас гэр бүл болжээ. Дэд төсөл нь газар ашиглах эрх, нийгэм-эдийн засгийн байдал, соёлын болон үндэсний бүлэглэлийн бүрэн бүтэн байдал, эрүүл мэнд, боловсрол, амьжиргаа, нийгмийн аюулгүй байдал, холбогдох НӨ үндэстэн ястны цөөнхийн уугуул иргэдийн талаарх мэдлэгт нөлөө үзүүлэхгүй. Ихэнх тохиолдолд, төслөөр нөлөөлөлд өртсөн газрын хязгаарлагдмал хохирол нь олонхи болох Халх үндэстэн болон цөөнх болох бусад ястанд адилхан нөлөөлөх ба ХБСТ-ийн ГЧНШХХ-ний нөхцлүүдийг үндэслэн зохих нөхөн олговрыг олгоно. Үндэс ястны цөөнх болсон НӨИ-д нь ялгаварлан гадуурхагдах асуудалгүйгээр төслийн үр ашгйиг ижил тэнцүү хүртэнэ. Тиймээс АХБ-ны Уугуул оршин суугчдын талаар баримтлах бодлогыг энэхүү дэд төсөлд ашиглахгүй.

11. Нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах төслөөр эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүдийн алинд нь ч жендерийн янз бүрийн сөрөг нөлөөлөл учрахгүй. Эмэгтэй НӨИ-дийн тусгай хэрэгцээ, асуудлыг анхааран авч үзэн, тэдний амьжиргааны аюулгүй байдлыг хангахын тулд төслийн ГЧНШХХ нь жендерийн тусгай нөхцлүүдийг шаарддаг. Эмэгтэйчүүдийг бүх зөвлөлдөх уулзалт, ГЧНШ-ийн явцад нийтэд нь оролцуулна. 1 эмэгтэй газар эзэмшигч/өмчлөгч дэд төслийн АХ-т НӨИ-ий төлөөлөгч юм. ГЧНШ-х явцад нөлөөлөлд өртсөн эмэгтэйчүүдийн гаргасан гомдлыг анхааралдаа авна.

Хүснэгт 1: Нөлөөлөлд өртсөн иргэд

НӨИ-ий ангилал Тоо Хувь Тайлбар Нөлөөлөлд өртсөн айл өрх (НӨАӨ) 51 100

Нөлөөлөлд өртсөн иргэд. Үүнээс: 212 100

- Эрэгтэй 106 50

- Эмэгтэй 106 50

18-аас доош насны хүүхдүүд 70 33

НӨАӨ-ийн дундаж хэмжээ Дундаж: 4.24 Дундаж утга: 4 --

Эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй айл 6 11.8 4нь эмзэг бүлгийнх

Газрын зөвшөөрөлтэй. Үүнээс: 38 100

- газрын зөвшөөрөлтэй эмэгтэй 14 36.8

- Дундын/гэр бүлийн өмч 9 23.6

4

хөрөнгө

Өндөр настан иргэд 7 3.3

Эмзэг бүлэгт хамаарагдах НӨ АӨ-ийн 3 иргэн байгаа. Нэг нь өрх толгойлсон эмэгтэй, нөгөө нь өрх толгойлсон өндөр настан эрэгтэй

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд 8 3.8

Эмзэг бүлэгт хамаарагдах НӨ АӨ-ийн 5 иргэн байгаагийн 1 нь өрх толгойлсон эмэгтэй бөгөөд нөгөө 4 (эрэгтэй)  нь өрхийн тэргүүн.

Эмзэг бүлгийн айл өрх 30 58.8 Эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй нөлөөлөлд өртсөн 5 өрх

Эмзэг бүлгийн иргэд 136 64.2

Нүүлгэн шилжүүлэх НӨАӨ 2 3.9 Эмзэг бүлэгт хамаарагдах, эрэгтэй өрхийн тэргүүнтэй нөлөөлөлд өртсөн 2 өрх

2 дахь удаагаа нөлөөлөлд өртсөн иргэд 13 25.5

12. Дэд төсөлд эмзэг бүлгийн НӨ 30 өрх байгаагийн 2 нь төслийн улмаас байшингаа алдаж байгаа ба өндөр настай өрхийн тэргүүнтэй 1 өрхийг шинэ байшин эсвэл орон сууц руу нь нүүлгэн шилжүүлэх ба нөгөөгийнх нь гэрийг шинээр олгох газар руу нүүлгэн шилжүүлэх хэрэгтэй байгаа юм. Нүүлгэн шилжүүлэх эмзэг бүлэгт хамаарагдах 2 өрхөд нүүлгэн шилжүүлэх явцад тусгай тусламж үзүүлж, анхааралдаа авна. Газраа алдаж байгаа эмзэг бүлгийн бүх НӨИ-дэд гэрээ байгуулахад бэлтгэх болон газраа шилжүүлэх захиргааны үйл явцад тусгай туслалцаа үзүүлнэ. Мөн эмзэг бүлгийн НӨАӨ-ийн насанд хүрсэн гишүүд нь хүсвэл дэд төслийн барилгын ажилд түр зуур ажил эрхлэх давуу эрхтэй.

Нөлөөлөлд өртсөн газар 13. Эрдэнэтийн дэд төслийн НӨ 47 өрхийн нөлөөлөлд өртсөн нийт газрын хэмжээ нь 4552м2 (Хүснэгт 2-г харна уу). Газрын хохирол амсах НӨ нийт 47 иргэний 18 нь нийт өмчлөлийн, 4 нь эзэмшлийн, 30 нь зөвшөөрөлгүй, хууль ёсны болох боломжтой газраа алдана. Эдгээр НӨИ-дийн 5 нь зөвшөөрөлтэй болон зөвшөөрөлгүй  газартай ба тэд зөвшөөрөлгүй газраа бүгдийг нь алдана. НӨ 2 өрх газрынхаа тэн хагасыг буюу ихэнх хэсгийг алдах ба үүний улмаас бүх газраа шинэ газраар нэг тохиолдолд нэг нь орон сууцаар солино. Нөлөөлөлд өртсөн газрûí 4514м2 нь оршин суух, 38м2  нь худалдааны зориулалтын газар юм. НӨ 7 иргэн Зурвас газрын гадна байрлах 1 байшинд байрладаг түрээсийн 9 дэлгүүртэй (үүнээс 2 нь нэг өрхийн дэлгүүр юм байна) ба байшин руу орох тамбарыг барилгын ажлын улмаас хаах тул бизнесийн түр зуурын хохирол амсана. НӨ 1 өрх нь оршин суух зориулалтын гэж бүртгэгдсэн газар дээр Зурвас газрын дотор төмөр амбаарыг ашиглан гагнуурын газар ажиллуулдаг. Дэлгүүртэй НӨ 1 иргэний нөлөөлөлд өртсөн худалдааны зориулалтын газар нь машины зогсоол, ус зайлуулах шуудуун дээгүүр гардаг жижиг гүүр хэлбэрээр ашиглагддаг. Өөр нэгэн дэлгүүрийн эзний нөлөөлөлд өртсөн газар нь худалдааны зориулалтаар ашиглагддаггүй ч дэлгүүрийн байшингийн залгаа байрладаг. Тйимээс бизнест нь ГЧНШ-ийн нөлөөлөл учрахгүй. Өмнө нь дурьдаж байсанчлан барилгын ажлын явцад газрыг түр зуур ашиглах тохиолдол урьдчилсан байдлаар гарахгүй.

Хүснэгт 2: Нөлөөлөлд өртсөн газар

Хохирлын хэмжээ Хохирлын төрөл Хэмжих нэгж Бүрэн Хэсэгчлэн

НӨИ-дийн эзлэх хувь

НӨАӨ-ийн тоо

47

НӨ нийт айл өрх м2 4552

2 45 100

5

Хохирлын хэмжээ Хохирлын төрөл Хэмжих нэгж Бүрэн Хэсэгчлэн

НӨИ-дийн эзлэх хувь

1) Өмчлөлийн хэлбэр НӨАӨ-ийн тоо

18

Өмчилсөн м2 1280

1 17 38.3

НӨАӨ-ийн тоо

4

Эзэмшсэн м2 481

0 4 8.5

НӨАӨ-ийн тоо

0

Түрээслэсэн м2 0

0 0 0

НӨАӨ-ийн тоо

302 Зөвшөөрөлгүй, хууль ёсны болох боломжтой м2 2791

6 24 63.8

2) Газар ашиглалтын хэлбэр

НӨАӨ-ийн тоо

46

Оршин суух м2 4514

2 44 97.9

НӨАӨ-ийн тоо

1

Худалдааны м2 38

0 1 2.1

НӨАӨ-ийн тоо

0

3) Газрыг түр зуур ашиглах м2 0

0 0 0

14. Хүснэгт 3-д НӨ бүх өрх болон эмзэг бүлгийн НӨАӨ-ийн нийт эзэмшлийн газартай холбоотой газрын хохирлын хэмжээг харуулав. НӨ бүх өрхийн дийлэнх (70-аас дээш %) нь эзэмшлийн нийт газрынхаа 10 хүрэхгүй хувийг алдана. НӨАӨ-ийн 20 хүрэхгүй хувь нь газрын ноцтой хохирол амсана.

Хүснэгт 3: Өмчилсөн нийт газартай холбоотой газрын хохирлын хэмжээ (тоо=47) НӨ нийт өрх Эмзэг бүлгийн НӨАӨ Газрын хохирол (%) Тоо % Тоо %

< 10 33 70.2 23 76.7 < 20 6 12.8 3 10 < 40 4 8.5 1 3.3 < 50 3 6.4 2 6.7 50+ 1 2.1 1 3.3 Нийт 47 100 30 100

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж 15. Оршин суух зориулалтын газар дээр барьсан нөлөөлөлд өртсөн нийт 76 барилга байгууламж байна. НӨ 1 өрх байшингаа алдана. НӨ 1 иргэний гэрийг газрын нөлөөлөлд өртөлгүй үлдсэн хэсэг рүү болон өөр нэгэн иргэний гэрийг шинээр олгох газар руу нүүлгэн шилжүүлэх шаардлагатай. НӨ 42 айлын нийт 1409.5м урттай 42 хашааг татах хэрэгтэй. Эдгээр айлуудын 8 нь жорлонгоо алдах ба үлдэж байгаа газар дээрээ дахин барих

2 НӨ 5 иргэн зөвшөөрөлтэй болон хажуугийнх нь зөвшөөрөлгүй газраа алдсан.

6

боломжтой. Нөлөөлөлд өртсөн худалдааны зориулалтын янз бүрийн барилга байгууламж байгаагаас үйл ажиллагаа явуулахаа больсон 2 жижиг дэлгүүр, нэг барилга дотор үйл ажиллагаа явуулдаг 7 дэлгүүрийн өмнө байрлах нэг машины зогсоол байна. Нийтийн эзэмшлийн 7 геодезийн цэг нөлөөлөлд өртөнө. Үүнээс гадна, Хүснэгт 4-д үзүүлсэнчлэн нөлөөлөлд өртсөн өөр бусад барилга байгууламж байна.

Хүснэгт 4: Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж

Хохирлын төрөл Хэмжих нэгж

Нөлөөлөлд өртсөн айл өрхийн тоо

Тайлбар

Оршин суух зориулалтын барилга байгууламж Тоо 76 47

Тоо 1 Байшин

м2 60 1

Орон сууцанд нүүлгэн шилжүүлэх НӨИ-дэд нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардлыг олгоно.

Тоо 2

Гэр Хана (модон)3 5

2

1 гэрийг шинээр олгох газар руу, өөр 1 гэрийг үлдэж байгаа газар руу нүүлгэн шилжүүлнэ. Нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардлыг төлнө.

Тоо 42 Хашаа м 1409.49

42

Жорлон Тоо 8 8 Тоо 2 Амбаар, модон м2 10.25

2 Ялгаатай өртөгтэй 2 төрлийн амбаар

Тоо 4 Амбаар / контейнер, төмөр м2 --

4

Тоо 2 Тамбар м2 7.75

2 Ялгаатай өртөгтэй 2 төрлийн тамбар

Тоо 1 Ухсан нүх м2 414.4

1

Тоо 1 Гүүр, модон м 3

Тоо 1 Ус зайлуулах шуудуу м2 --

1

Тоо 1 Хашаа, төмөр м 9.7

1

Тоо 1 Бетонон хана м2 4.9

1

Тоо 1 Цахилгааны холболт м2 --

1

Тоо 1 Хүлэмж м2 --

1

Тоо 1 Өнжүүл сонгинонын талбай м2 ?

1

Худалдааны зориулалтын барилга байгууламж Тоо 7 3

Дэлгүүр, жижиг модон Тоо 2 2

Үйл ажиллагаа явуулдаггүй

3Модоор хийсэн ханыг гэр барихад ашиглах ба хананы хэмжээ хананы тоогоор хэмжигдэнэ.

7

Хохирлын төрөл Хэмжих нэгж

Нөлөөлөлд өртсөн айл өрхийн тоо

Тайлбар

байшин м2 10.25 Тоо 5 Гүүрэн гарц, ус зайлуулах

шуудуу, төмөр хашаа, бетонон хана бүхий машины зогсоол

м2 29 1

Нийтийн эзэмшлийн Тоо 7 -- Геодезийн цэг, нүүлгэн шилжүүлэх зардлыг барилгын ажлын төсвөөс санхүүжилнэ .  

Нөлөөлөлд өртсөн амьжиргаа 16. Дэд төслийн улмаас НӨ 8 иргэн (ER48 дугаартай өрхийн гишүүд 2 дэлгүүртэй, нэг иргэн 2 дэлгүүртэй)-ий амьжиргаа түр зуурын шинжтэй нөлөөлөлд өртөнө (Хүснэгт 5-ыг харна уу). Нөлөөлөлд өртсөн газар дээр хийгдэх барилгын ажлын улмаас НӨ 7 иргэний дэлгүүрийн зориулалтын барилга түрээслэн ажиллуулдаг нийт 8 äýëã¿¿ðийн түрээсний дэлгүүрийн тамбарыг түр зуур хаана. Гагнуурын газар ажиллуулж байгаа төмөр амбаарыг үлдэж байгаа газар нь нүүлгэн шилжүүлнэ. 7 хүртэл хоногоор эдгээр бизнесийг тасалдуулна гэж тооцоолж байна.

Хүснэгт 5: Нөлөөлөлд өртсөн амьжиргаа

Хохирлын төрөл Тоо Нөлөөлөлд өртсөн өрхийн эзлэх хувь

Тайлбар

Бизнес 8 6.4

Нөлөөлөлд өртсөн газар дээр хийгдэх барилгын ажил эсвэл нөлөөлөлд өртсөн газраас барилга байгууламжийг нүүлгэн шилжүүлэх шаардлагын улмаас 9 дэлгүүрийн эздийн бизнес түр зуур тасалдана.

Ажилчид 0 0 Дэлгүүрийн эзнээс өөр ажилчид байхгүй

Нөлөөллийн ноцтой байдлын түвшин 17. Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслөөр АХБ-ны шаардлагын дагуу 200 буюу түүнээс дээш тооны иргэд гол нөлөөлөл (нүүх, ашиг олдог өмч хөрөнгөнийхөө 10% буюу түүнээс дээш %-ийг алдах)-д өртөхгүй тул энэхүү дэд төсөл нь В ангилалын нөлөөлөлд орно. Энэ ангилалд богино хэмжээний ГЧНШТ шаардлагатай. Нөлөөлөлд өртсөн айл өрхийн нийгэм-эдийн засгийн судалгааг гаргасан. Уг мэдээллийн ихэнх хэсгийг бүрдүүлэх мэдээллийг тооллогоор авсан болно. Энэ судалгаа нь хөндлөнгийн хяналт ба үнэлгээний үндсэн судалгааг гаргахад нэмэртэй. Эрдэнэтийн дэд төслийн айл өрхийн нийгэм-эдийн засгийн судалгааны талаар Бүлэг С-д хэлэлцэв.

D. НӨЛӨӨЛӨЛД ӨРТСӨН АЙЛ ӨРХИЙН НИЙГЭМ-ЭДИЙН ЗАСГИЙН СУДАЛГАА 18. Ýðäýíýòèéí НӨИ-дийн нийгэм-эдийн засгийн байдлын талаар гүн гүнзгий ойлголт авахын тулд нийт НӨ 51 өрхийн 13 буюу 25.5%-иас нь жишээ судалгаа авсан. Нийт 11 эрэгтэй, 13 эмэгтэйгээс4 судалгаа авсан. Эмзэг бүлэгт хамаарагдах НӨ АӨ-ийн (6 өрх, үүнээс эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 2 өрх байгаа) 20%-иас жишээ судалгаа авсан. Үндэс угсаа, газар, боловсрол, орлогын талаарх зарим нэг үндсэн мэдээллийг тооллогооноос, амьжиргааны түвшин, нөхцлийн бусад үзүүлэлтүүдийг жишээ судалгаанаас авсан. Боломжтой үед нь мэдээллийн танилцуулгыг эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн талаарх ойлголт, нөхцөл байдалд гарч болзошгүй ялгааг тогтоохоор жендерийн байдлаар нь салгасан болно.

4 Асуулгад оролцогч эмэгтэйчүүдийн тоо их байгаа нь НӨИ-дийн дунд давамгайлан байгаа эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 4 өрхтэй холбоотой.

8

19. Хүснэгт 6-д харуулсанчлан НӨИ-дийн 159 буюу 75.7% нь Монголын соёлын гол бүлэг болох Халх үндэстэн юм. 5.7% буюу 12 иргэн Дөрвөд, 6.2% буюу 13 нь Хотон, 3.3% буюу 7 иргэн нь Баяд, мөн 3.3% буюу 7 иргэн нь Урианхай юм. Үүнээс гадна Өөлд (5), Хотгойд (3), Дархад (2), Захчин (2) байна. Халх болон бусад бүлгийн иргэдтэй гэр бүл болон ураг төрөл барилдсан НӨИ-дийн дөрөвний нэгэнд багтах нилээд олон үндэстэн ястан байна. НӨИ-дийн дунд Халх үндэстэнтэй ураг төрөл барилдсан өрхийн гишүүд байна. Тэд үндэстэн ястны цөөнхөд багтах 15 өрхөөс 10 нь буюу 66.6%-ийнх нь гишүүд юм. Өөр ястантай ураг төрөл барилдсан 3 өрхийн гишүүд байна. Бусад хотуудтай харьцуулахад баян уул уурхайн хот учраас Эрдэнэт нь Монголын өнцөг булан бүрээс шилжин ирэгсдийг татдаг.

Хүснэгт 6: Эрдэнэтийн дэд төслийн НӨИ-дийн үндэс угсаа

Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Үндэстэн ястан Тоо Эзлэх хувь Тоо Эзлэх хувь Тоо Эзлэх хувь

Халх 159 75.7 77 74 82 77.4 Дөрвөд 12 5.7 6 5.8 6 5.7 Хотон 13 6.2 5 4.8 8 7.5 Баяд 7 3.3 4 3.8 3 2.8 Урианхай 7 3.3 5 4.8 2 1.9 Өөлд 5 2.4 2 1.9 3 2.8 Хотгойд 3 1.4 3 2.9 0 0 Дархад 2 1 1 1 1 0.9 Захчин 2 1 1 1 1 0.9 Нийт 210 100 1045 100 106 100

20. НӨ айл өрхийн суурьшсан нийт газар (нөлөөлөлд өртсөн болон өртөөгүй)-ын хэмжээ, өмч хөрөнгийн өмчлөлийн байдлыг өмнөх бүлэгт хэлэлцсэн нөлөөлөлд өртсөн газраас ялган Хүснэгт 7-д харуулав. Мөн НӨИ тус бүрийн өмч хөрөнгийн хэмжээг Хүснэгт 15-д харуулав. Айл өрхүүдийн дийлэнх буюу 80.8% (38) нь нэг иргэнд өмчлүүлэхээр заасан газрын стандартын хэмжээ (700-800 м2 гэх мэт)- нд тохируулан 500-1000м2 хүртэлх хэмжээтэй газартай юм байна. Хашаагаа зөвшөөрөлгүй газар руу сунгаж барьснаас эсвэл гэр бүлийн зориулалтын өмч хөрөнгийн гэрчилгээнд 2 газрыг оруулсны улмаас 7 өрх буюу 14.9% нь 1000м2 буюу түүнээс дээш хэмжээний газар эзэмшдэг байна. 2 өрхийн нийт газрын хэмжээ нь 500м2-иас бага байна. 21 айл буюу 72.5% нь 500- 1000м2 хүртэлх, 3 нь 1000м2 -с дээш, 5 нь 500м2 –с доош хэмжээний газрыг өмчилдөг байна. Өмнө нь харуулсанчлан НӨ 13 өрх урьд нь тэдний амьдарч байгаа гэр хороололд дундуур гол зам тавихад түүнд газраа алдаж байсан байна. Ингэснээр тэдний өмчлөлийн газрын хэмжээ нэг иргэнд өмчлүүлэхээр заасан хэмжээнээс багассан байна. 6 айл нь 500м2-1000м2

хүртэлх, 2 айл нь 1000м2 –иас дээш хэмжээний газрыг эзэмшдэг байна. Эдгээр НӨИ-д нь үнэн хэрэгтээ шинэ газар нүүн ирж суурьшсан, ГХБХБГ-ын шаардлагаар эзэмшигч гэж ангилсан бүрэн бус гэрчилгээтэй юм байна. Тэднийг ГЧНШТ-г хэрэгжүүлэх үед хууль ёсны өмчлөгчид болгох юм. 30 өрх нь зөвшөөрөлгүй газар (3м2 -960м2 хооронд)-т суурьшдаг. 40% буюу 12 өрхийн газрын хэмжээ нь 250м2 –аас бага, 8 өрхийнх 250-500м2 хүртэл хэмжээтэй байна. Эдгээрийн ихэнх нь зөвшөөрөлтэй газраа зөвшөөрөлгүй газар руу сунгасан байсан. НӨ 10 иргэн нь заасан стандартын хэмжээнд дөхөж очих газартай. НӨ зөвхөн 8 иргэн нь газрын зөвшөөрөлгүй ба 2 нь харьцангуй жижиг газартай юм байна. Тэдний газрын хэмжээ 277м2, 370м2 байна. Бусад 6 иргэн нь 525м2 -960м2 хэмжээтэй газартай. Газрын албан ёсны зөвшөөрөлтэй НӨИ-дийн 13 нь эмэгтэй, 24 нь эрэгтэй. Зөвшөөрөлгүй иргэдийн 18 нь эрэгтэй, 12 нь эмэгтэй байна.

5 Байхгүй байгаа НӨ 2 иргэний мэдээлэл байхгүй.

9

Хүснэгт 7: НӨ АӨ-ийн суурьшсан нийт газрын хэмжээ болон өмчлөлийн байдал

Нийт Газар өмчлөгийн хүйс/нэхэмжлэгч Төрөл/хэмжээ НӨ АӨ-ийн тоо

Эзлэх хувь Эрэгтэй Эмэгтэй

Суурьшсан нийт газар (м2) <250 0 0 0 0 250 - <500 2 4.3 2 0 500 - <1000 38 80.8 23 15 1000 ба түүнээс дээш 7 14.9 6 1 Нийт 476 100 31 16 Өмчилсөн газар <250 0 0 0 0 250 - <500 5 17.2 3 2 500 - <1000 21 72.5 14 7 1000 ба түүнээс дээш 3 10.3 3 0 Нийт 29 100 20 9 Эзэмшсэн газар <250 0 0 0 0 250 - <500 0 0 0 0 500 - <1000 6 75 2 4 1000 ба түүнээс дээш 2 25 2 0 Нийт 8 100 4 4 Зөвшөөрөлгүй газар <250 12 40 5 7 250 - <500 8 26.7 6 2 500 - <1000 10 33.3 7 3 1000 ба түүнээс дээш 0 0 0 0 Нийт 30 100 18 12

21. НӨ 51 өрхийн 40 нь өмч хөрөнгөн дээрээ орон сууцны зориулалттай барилга байгууламжтай. НӨ 28 өрх 1 байшин, 6 өрх 2 байшин, 1 өрх 3 байшинтай (Хүснэгт 8-г харна уу). 18 айл нь гэртэй үүнээс 2 айл нь 2 гэртэй. 4 айлын газар ямар нэгэн барилга байгууламжгүй. НӨ 8 иргэн байшингаа худалдааны зориулалтаар ашигладаг гэж мэдүүлсэн. Тэднээс 5 нь 2 дэлгүүр, 2 байшинтай байшингийн эзний түрээслэгчид юм байна. НӨ 42 айл бүгдээрээ хашаатай. 37 айл нь гадаа жорлонтой, мөн 18 нь 1-3ш амбаар барьсан байна. Хүснэгт 3-д харуулсанчлан НӨ АӨ-үүдийн 6 гарааж болон бусад олон төрлийн барилга байгууламж байна. НӨИ-дийн оршин суух зориулалтын барилга байгууламжийн ерөнхий нөхцөл байдлыг дүгнэвэл 8 айлынх сайн, 4 нь дунд зэрэг, 1 нь муу.

Хүснэгт 8: НӨ АӨ-ийн өмчилсөн барилга байгууламжийн төрөл

Нийт Тайлбар

Төрөл НӨ АӨ-ийн тоо Барилга байгууламжийн тоо

28 1

6 2 Байшин (оршин суух зориулалтын)

1 3

6Нийт 47 өрхийн 10 нь зөвшөөрөлтэй болон зөвшөөрөлгүй газартай. Эдгээрээс зөвхөн 5 зөвшөөрөлгүй газар нь нөлөөлөлд өртсөн.

10

16 1 Гэр (оршин суух зориулалтын) 2 2 Барилга байгууламжгүй газар 4 0

7 1 НӨ 4 өрх байшингийн эзний байшинд өрөө түрээслэн үйлчилгээний газар ажиллуулдаг.

Байшин (худалдааны зориулалтын)

1 2 Үйлчилгээний газрын 4 түрээслэгчийн эзэн

Хашаа / хана 42 --

Жорлон (онгорхой нүх) 37 1 Онгорхой нүх

13 1

4 2 Амбаар

1 3

Гарааж 6 1

Бусад 9 --

22. НӨ 10-с дээш насны 26 иргэдийн боловсролын түвшин нь 98% нь бичиг үсэгт тайлагдсан, 95.4% нь сургуульд элсэн орсон улсын хувьд стандартын хэмжээнээс доогуур байлаа. Эдгээр иргэдийн 5.4% нь боловсрол эзэмшээгүй, 12.2% нь бага боловсрол л эзэмшсэн гэж мэдүүлсэн (Хүснэгт 9-ийг харна уу). Гэвч судалгаанд хамрагсдын дийлэнх нь бүрэн дунд болвсрол эзэмшжээ. НӨИ-дийн 20.8% нь дунд ангиа төгсөөд үргэлжлүүлэн сураагүй байна. Эдгээр иргэдийн хувьд эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн эзлэх хувь нь ойролцоо байна. 41.7% (38 эрэгтэй, 36 эмэгтэй) нь бүрэн дунд боловсрол эзэмшжээ. 12 эмэгтэй, 5 эрэгтэй бакалаврын зэрэг эзэмшсэн байна. НӨИ-дийн 16 (3 эрэгтэй, 13 эмэгтэй) нь сувилахуйн ухаан, эм зүй, уул уурхайн, нягтлан бодох зэрэг мэргэжлийн сургуулиудыг төгсчээ. Доор харуулсны дагуу бичиг үсэгт тайлагдсан байдлын дундаж хэмжээ нь бүрэн дунд болон дээд боловсрол эзэмшсэнээр нөхөгджээ. Ялгануяа эмэгтэйчүүдийн дунд.

Хүснэгт 9: НӨ өрхийн 10-с дээш насны гэр бүлийн гишүүдийн боловсролын түвшин (тоо=206)

Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Түвшин

Тоо Эзлэх хувь Тоо Эзлэх

хувь Тоо Эзлэх хувь

Боловсрол эзэмшээгүй 4 5.1 5 5.6 9 5.4 Бага (3-р анги) 12 15.2 9 10.1 21 12.2

Бүрэн бус дунд (8-р анги) 17 21.5 18 20.2 35 20.8

Бүрэн дунд боловсрол (10-р анги) 38 48.1 32 36 70 41.7

Бакалавар 5 6.3 12 13.5 17 10.1

Бусад 3 3.8 13 14.6 16 9.5

Нийт 79 100 89 100 168 100

10 буюу түүнээс доош насны 22 16 38

23. Òîîëëîãîä õàìðàãäñàí НӨ 48 өрхийн орлогын бүх эх үүсвэрээс олох жилийн нийт орлогын хэмжээ (өөрсдийнх нь хэлснээр авав)-г Хүснэгт 10-д харуулав. Эзэнгүй байгаа өрхүүдийн орлогын мэдээллийг авах боломжгүй байсан. 1 иргэн улсаас хүүхдэд өгдөг мөнгөнөөс өөр орлогогүй гэж мэдүүлсэн. НӨ нийт 33 өрх буюу 68.8% нь 5 саяас бага

11

орлоготой. 7 өрх 5-7.5 сая хүртэл төгрөгний орлого олдог. 5 өрх нь дундаж орлоготой өрхөд тооцогдох ба 7.5-15 сая төгрөгний хооронд орлого олдог. НӨИ-дийн дунд харьцангуй өндөр орлоготой 3 өрх байгаа юм. Тэдний нэг нь эм зүйч, нөгөө нь 2 бизнес эрхэлдэг түрээслүүлэгч юм. Хүснэгт 10: НӨ АӨ-ийн орлогын бүх эх үүсвэрээс олох жилийн орлого (тоо=48)

Төгрөг НӨ АӨ-ийн тоо Эзлэх хувь

<5,000,000 33 68.8

5,000,000-<7,500,000 7 14.6

7,500,000-<10,000,000 2 4.2

10,000,000-<15,000,000 3 6.3

15,000,000-<20,000,000 1 2.1

=>20,000,000 2 4.2

Нийт 48 100

Мэдээлэл байхгүй 3 --

Дундаж төгрөг

Дундаж үнэ 4,956,816

Дундаж утга 3,072,000

Хэлбэлзэл 136,000 – 27,872,000�

24. 1-7 гэр бүлийн гишүүнтэй НӨ 30 өрх буюу 61.3%-ийнх нь сарын орлого Ýðäýíýò õîòûí àìüæèðãààíû áàòàëãààò äîîä түвшин болох 90,600 төгрөгөөс доогуур байсан ба тэднийг ХБСТ-ийн ГЧНШХХ-ний дагуу эмзэг бүлгийн иргэд гэж тодорхойлно. НӨ АӨ-ийн 26 нь буюу 53.1% нь нэн ядуу бөгөөд сарын орлого нь 75,000 төгрөгөөс бага (Хүснэгт 11-г харна уу). Эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 4 өрх нь эмзэг бүлэгт хамаарагдах ба 5 дахь нь амьжиргааны баталгаат доод түвшингөөс дөнгөж давсан орлоготой. Эрэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 26 өрх нь мөн эмзэг бүлэгт хамаарагдана. Эсрэгээр сардаа 350,000-аас дээш төгрөгний орлого олдог 4 өрх байна. 1 хүүхдэд хүүхдийн мөнгө гэж жилд 136,000 төгрөгийг улсаас өгдөг ба бүх айлуудын хувьд энэ нь орлогын байнгын чухал эх үүсвэр нь, 1 л өрхийн хувьд орлогын ердийн эх үүсвэр нь болдог байна.

Хүснэгт 11: НӨ АӨ-ийн сарын орлого (тоо=49)

Төгрөг Тоо Эзлэх хувь

<75,000 26 53.1 75,000 – 90,600 (амьжиргааны баталгаат доод түвшин) 4 8.2

90,600 - <150,000 8 16.3

150,000 - <200,000 7 14.2

200,000 - <350,000 0 0

=>350,000 4 8.2

Нийт 49 100

Мэдээлэл байхгүй 2 --

25. Тооллого хамрагдсан 48 өрхийн 50%-д нь орлого олдог 1, 31.3%-д нь 2, 10%-д нь 3-4 хүн байдаг юм байна. 7 иргэн тэтгэврийн мөнгөөрөө гэр бүлээ тэжээдэг. Жишээ судалгаа авсан 24 иргэний ажил эрхлэлтийн байдлыг Хүснэгт 12-д харуулав. Тэднээс 6 (4 эрэгтэй, 2 эмэгтэй) нь ажил эрхэлдэг, 4 (3 эрэгтэй, 1 эмэгтэй) нь хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг. 6 эмэгтэй гэрийн ажилтай гэж мэдүүлсэн ба 1 эрэгтэй нь ажилгүй. Ажил хийдэг иргэдийн 4 нь

12

цалин авдаг. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг иргэд нь дэлгүүр, таксины үйлчилгээ үзүүлэн орлого олдог.

Хүснэгт 12: Íасанд хүрсэн НӨИ-дийн ажил эрхлэлтийн байдал (тоо=24)

Ажил эрхлэлтийн байдал Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Ажил эрхэлдэг 6 4 2 Хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг 4 3 1 Гэрийн ажилтай 6 0 6 Ажилгүй 1 1 0 Тэтгэвэрт гарсан 7 3 4 Нийт 24 11 13

26. Жишээ судалгаа авсан 13 өрхөөс өрхийн зардлаа хэрэгцээгээр нь ангилахыг хүсэхэд эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүдийн аль аль нь эхлээд хоол хүнс гэж хариулсан. Эмэгтэйчүүд нь түлш, орон байрны засвар, хувцасны зардлаа дараа нь оруулсан байхад эрэгтэйчүүд нь тэдний төсөвт цахилгаан, боловсрол, түлш орно гэж үзжээ. Тэд санал нэгтэйгээр тээврийн зардлыг 5-рт оруулсан байна. Эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүдийн аль аль нь хувцсанд ижил хэмжээний зардал гардаг гэж үзсэн байхал эмэгтэйчүүд боловсрол цахилгааны зардлаа 5 дахь өндөр зардал гэж үзжээ. Эрэгтэйчүүдийн хувьд дараа нь орон байрны засвар, эмнэлэг, усны, эмэгтэйчүүдийн хувььд эмнэлэг, усны зардал орно гэж үзжээ. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн аль аль нь зугаа цэнгэлийн зардлыг сүүлд оруулсан байна. НӨ өрх нь хэрэгцээтэй зүйлсээ эхлээд авахыг хичээдэг тул зугаа цэнгэлийн зардлыг нэн тэргүүнд шаардлагатай зүйлсийн жагсаалтанд хамгийн сүүлд нь оруулжээ. 8 эрэгтэй, 10 эмэгтэй өдөр болгон хангалттай хоол иддэг гэж мэдүүлсэн байна. Харин 2 ýðýãòýé, 3 эмэгтэй тэдний гэр бүлийн хэрэгцээний хоол хүнс хангалттай бус байдаг гэжээ. 2 эрэгтэй, 5 эмэгтэй тэдний гэр бүлийн гишүүд өдөрт ердөө л 2 удаа хооллодог гэжээ. Эдгээр нь эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 1 өрх болон эрэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 3 өрхийн гишүүд юм. Өдөрт зөвхөн 2 удаа хооллодог өрхийн эзлэх хувийг авч үзвэл ядуу бус өрхүүдийг (23%) бодвол ядуу өрхүүдийн (40%) хувьд үл ялиг илүү байхад зөвхөн ядуу бус өрхүүд өдөрт 4 удаа хооллодог ажээ.

27. Дараах мэдээлэл нь жишээ болгон судалгаа авсан НӨ өрхийн амьжиргааны түвшин, сайн сайхан байдлыг харуулна. Нийт 13 айл цахилгаантай, ундны усаа ойролцоох худгаас авдаг гэжээ. Асуулгад оролцогч 24 өрхийн 11 нь 100-500м газар явж, 6 нь арай ойр явж, 7 нь бүүр хол явж усаа авдаг гэж мэдүүлсэн. Асуулганд оролцогчдын 42% нь эрэгтэйчүүд, 37% нь хүүхдүүд жижиг усны тэрэг түрэн конестерээр ус зөөх үүрэгтэй гэж мэдээлсэн. Жишээ судалгаа авсан өрхүүдийн 83% íü пийшин буюу мод, нүүрс түлдэг зуухыг хоол хийх, гэрээ дулаацуулахдаа ашигладаг байна. 1 өрх зуух, 83% нь цахилгаан буюу газан плиткийг ашигладаг юм байна. Нэг өрх радиаторыг гэрээ дулаацуулахад ашигладаг ажээ. 92% нь хоол хийх, гэрээ дулаацуулах түлш болгон модыг ашигладаг байна. Энэ нь хямдхан, хаа сайгүй байдаг гэж үзжээ. Нийт өрхийн зөвхөн 25% нь нүүрс түлдэг байна. Дйилэнх (83%) нь түлээ мод, нүүрсээ ачааны машинаар бөөний худалдаачдаас авдаг. 3 өрх замын хажуугаар зардаг хувь хүмүүс болон дэлгүүрээс авдаг байхад 2 өрхийн эрэгтэйчүүд нь ой модноос түлээ модоо бэлтгэдэг ажээ. 4 айл цахилгаан тогоо ашигладаг. Асуулганд оролцогч 5 айл ачааны машинаар бөөнөөр худалддаг газраас түлээ, нүүрсээ авдаг гэсэн бол 4 айл нь замын хажуугаар зардаг хүмүүсээс авдаг гэсэн. 1 айл мөн төмөр замын буудлаас түлшээ авдаг байна. Өөр нэг айл модны үртэс түлдэг гэж мэдүүлсэн. Өрхийн хэрэгцээний түлшийг хэн бэлтгэх үүрэгтэй вэ гэдэг нь айл бүрт эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд гэх зэргээр өөр өөр байсан. Гэр бүлийнхээ хэрэгцээний түлээ нүүрсийг бэлтгэх явдал ихэнх тохиолдолд эрэгтэйчүүдийн үүрэг гэж үзжээ. Харин 3 өрхийн хувьд өөр байна. Эмэгтэй өрхийн тэргүүнтэй 1 өрхийн хувьд энэ үүрэг тухайн өрхийн тэргүүн болох эмэгтэйн, бусад өрхийн хувьд хүүхдүүдийнх нь байлаа. Түлээ нүүрсээ бэлтгэх, дэлгүүрээс худалдаж авахад 1 ба түүнээс хол км явах хэрэг гардаг юм байна.

13

28. Гэр ахуйн хэрэгслийн хувьд, 59% нь 2 ортой, 36% нь 1 ортой, 1 айл 4 ортой гэсэн. Асуулгад оролцогчдын 75% нь 1 зурагттай, 25% нь 2 зурагттай юм байна. Радиотай 1, компьютертэй 4, машинтай 5, автобустай 1, мотоциклтой 1 айл байна.

29. 2 өрх хонь, үхэр, тахиан аж ахуй эрхэлдэг юм байна. Эмэгтэй тэргүүнтэй өрхийн хувьд хүүхдүүд нь хонь, үхрээ хариулдаг юм. Дэлгүүр ажиллуулж, хотын төвд эд хөрөнгө түрээслэдэг 1 бизнесмэний хувьд үхэрчнээр үхрээ хариулуулж, бас давхар тэжээл тавьж өгдөг байна. 7 өрх хүнсний ногоо, цэцэг, мод, жимс жимсгэнэ тарьдаг. 3 өрхийн хувьд цэцэрлэгээ арчилж тордох ажлыг эрэгтэйчүүд нь хийдэг байхад өөр 3 өрхийн хувьд энэ үүрэг эмэгтэйчүүдэд нь оногддог юм байна. Харин 1 өрхийн эхнэр нөхөр 2 2-улаа цэцэрлэгээ арчилж торддог ажээ.

30. Жишээ судалгаа авсан айл өрхүүдийн эрүүл мэндийн байдлаас үзэхэд зүрхний өвчтэй 10, бөөрний өвчтэй 8, цусны өндөр даралттай 6, үе мөчний өвчтэй 4 иргэн тэдний гэр бүлд байдаг гэжээ. Нэмж хэлэхэд эрүүл мэндийн өөр янз бүрийн асуудалтай өрхүүд байна. Ихэвчлэн (87% íü) улсын эмнэлэгт үзүүлдэг бөгөөд бүх айлууд улсын эмнэлгийг анхан шатны эмнэлгийн тусламж үзүүлэгч гэсэн байдлаар ашигладаг байна. 13% íü хувийн эмнэлэгт үзүүлдэг гэж мэдүүлжээ. Гэрээр эмчилгээ хийдэг 1 иргэн байсан ба ардын уламжлалт бариачид очдог тохиолдол гараагүй. 4 иргэн нь 1км гаруй, 6 иргэн 5 хүртэл км, 12 иргэн 5км-ээс хол газар явж эмнэлгийн үйлчилгээндээ хүрдэг гэсэн байна.

31. Сургууль, ажил руугаа явдаг хамгийн түгээмэл тээврийн хэрэгсэл бол явган (42%), автобус (71%), такси (8%)-гаар явах юм. Насанд хүрэгчдийн 95% нь ажилдаа явахдаа 30 минут хүрэхгүй хугацаа зарцуулдаг гэжээ. Энэ нь Эрдэнэтэд замын хөдөлгөөний түгжрэл байхгүй, нэг дор төвлөрсөн байдалтай холбоотой. Хүүхдүүд сургуульдаа явахдаа мөн 30 хүрэхгүй минут зарцуулдаг байна. Автобусны мөнгөө төсөвлөдөг эмэгтэйчүүдийн хэлснээр автобусны үнэ өндөр: 31% нь унаанд сардаа 25,000 төгрөг, 38% íü 25,000-50,000 төгрөг, 31% нь түүнээс илүү төлдөг гэсэн. Ýðýãòýé÷¿¿äèéí 55.5% нь тэдний тээврийн зардал 25,000 төгрөгөөс доош, 22.5% нь тус бүрдээ 25,000-50,000-н хооронд ба 50,000 төгрөгөөс дээш гардаг гэжээ.  

32. Жендерийн харилцаа нь айл өрх тус бүрийн үүрэг, хариуцлагын бодит хуваарилалтанд нөлөөлдөг. Асуулганд оролцогч эрэгтэйчүүдийн 80% нь эмэгтэйчүүдийн үндсэн үүрэг бол гэрийг ажил гэж үзсэн байхад эмэгтэйчүүдийн 77% нь эмэгтэйчүүд ажил хөдөлмөр эрхэлдэггүй бол энэ нь тэдний үндсэн үүрэг гэж үзжээ. Эмэгтэйчүүдийн нэн тэргүүнд хийх ёстой ажил бол гэрийн ажил, гэхдээ ажилгүй, тэтгэвэрт гарсан эсвэл нөхрийнхөө дэлгүүрийн ажилд тусалдаг бол гэрийн ажил хийдэг гэсэн байна. Эмэгтэйчүүд нь ажил хийдэг жишээ судалгаа авсан 3 өрхийн нөхрүүд нь эхнэрийнхээ хувь нэмэр, үүрэг хариуцлагыг үнэлдэг байна. Асуулгад оролцогч эрэгтэйчүүдийн 87%, эмэгтэйчүүдийн 76% нь орлого олох нь эрэгтэйчүүдийн үндсэн үүрэг гэж үзжээ. Үлдэж байгаа өрхүүдийн хувьд эрэгтэйчүүд нь тэтгэврийн хүмүүс ба гэрийн ажилдаа оролцдог байна. Гэр бүлийн асуудлаар хамтран шийдвэр гаргадаг гэж эрэгтэйчүүдийн 70%, эмэгтэйчүүдийн 92% нь үзэж байна. 2 эрэгтэй тэдний гэрт эмэгтэйчүүд гол шийдвэ гаргагчийн үүргийг гүйцэтгэдэг гэжээ. Нийтийн ажил хэргийн хувьд бүх эрэгтэй, эмэгтэй иргэд нь харилцан тэнцүү шийдвэр гаргадаг гэж мэдүүлсэн. Харин 2 өрх тус тусдаа шийдвэр гаргадаг гэсэн байна. 3 эмэгтэй, 2 эрэгтэй эрэгтэйчүүдийг нийтийн ажил хэргийн шийдвэрийг гаргадаг гэж мэдүүлсэн байхад 2 эрэгтэй, 1 эмэгтэй энэ үүргийг эмэгтэйчүүд гүйцэтгэдэг гэжээ. 33. Тухайн хэсгийн оршин суугчдын хоорондын бат бэх уялдаа холбооноос харахад маргаан, гэмт хэрэг бага çýðýã гардаг байна. Эрэгтэйчүүд болон эмэгтэйчүүд 100% санал нэгтэйгээр тэдний оршин суудаг орчинд маргаан байнга гардаггүй гэжээ. 2 эрэгтэй, 1 эмэгтэй зөвхөн хулгайн шинжтэй гэмт хэрэг гардаг ч энэ нь ховор гэж мэдүүлжээ. Асуултанд хариулагчдын хэн нь ч эмэгтэйчүүдийг хүчирхийллийн талаар мэдээлээгүй. Зөвхөн 2 иргэн л тэдний амьдран суудаг газарт олон нийтийн оролцоо, бичил зээлийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ОНБ байдаг гэжээ. Энэхүү ОНБ нь ХБСТ-ийн нийгмийг идэвхжүүлэх бүрэлдэхүүн хэсгээр байгуулагдсан байна.

14

34. НӨИ-дээс тэдний хэрэгцээ, нэн тэргүүнд шаардлагатай байгаа зүйлийнх нь талаар асуухад 3 эрэгтэй, 1 эмэгтэй ойрхон худаг барих талаар дурьджээ. 3 эмэгтэй хувийн ариун цэврийг сахих үүднээс халуун усны газар байвал таатай байна гэж үзсэн байхад 2 эмэгтэй, 1 эрэгтэй илүү олон эмнэлэг, гудамжны гэрэлтүүлэг хэрэгтэй гэжээ. 2 иргэн мэргэжлийн сургалтын төв, том ус зайлуулах шуудуун дээгүүр гүүр тавих хэрэгтэй гэж үзсэн байна. 2 иргэн байшингаа цэвэр усны системд холбох хүсэлтэй байгаа талаар дурьджээ. Жижиг бизнесийн зээл авах, бохир усны системд холбогдох, гудамж талбай, орчноо тохижуулах, илүү олон ус зайлуулах суваг шуудуутай байх зэрэг сонирхолтой байгаагаа иргэд мөн дурьдсан байна. 35. Төслөөс гарах эерэг нөлөөлөл гэвэл сайжруулсан цэвэр усны системтэй болно (асуулганд оролцогч эрэгтэй 9, эмэгтэй 7 иргэний үзэж байгаагаар), цаг хугацаа хэмнэнэ 3 иргэний үзэж байгаагаар), эд хөрөнгийн үнэлгээ нь нэмэгдэнэ (2 иргэний үзэж байгаагаар) гэжээ. 4 эмэгтэй, 2 эрэгтэй цэвэр, бохир усны системд холболт хийлгэнэ гэж найдаж байгаа юм байна. Төслөөс гарах сөрөг нөлөөлөл гэвэл газраа алдах (ялангуяа НӨ зарим иргэд (5  иргэн) 2 дахь удаагаа нөлөөлөлд өртөөд байгаа юм),  түр зуурын бизнесийн хохирол амсах (3) юм байна. Асуулгад оролцогч 5 иргэн барилгын ажлын чанар, онгорхой орхисон трассаас үүдэн гарах замын осолд санаа зовж байгаа юм байна. Төслөөр эдгээр асуудлуудыг газар болон бизнесийн түр зуурын хохиролд ГЧНШ-ийн нөхөн олговор олгох стратегиар дамжуулан нөхөн олговор олгон, ТХН-ийн цэвэр усан хангамжийн инженерээр хяналт тавиулан, барилгын ажлын явцад тохирох аюулгүй ажиллагааны арга хэмжээг авч ажиллахыг гэрээлэгчдээс шаардан шийдвэрлэхээр болсон.

E. ЗОРИЛГО, БОДЛОГЫН ХАМРАХ ХҮРЭЭ БА АВАХ ТУСЛАЛЦАА 36. Энэхүү ГЧНШТ-ний зорилго нь Эрдэнэтийн дэд төслийн дагуу газар чөлөөлөх явцад нөлөөлөлд өртсөн иргэдтэй хамааралтай бүх холбогдох журам, нөхөн олговор, нүүлгэн суурьшуулалт, нөхөн сэргээлтэнд үзүүлэх туслалцааг зохицуулж, тэдний амьжиргааг баталгаажуулах явдал юм. Энэхүү ГЧНШТ-ний бүх нөхцөл нь төслийн Газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн хамрах хүрээ (ГЧНШХХ)-ний дагуу хийгдсэн. Төслийн бодлогын хамрах хүрээ болон хүрээнд авах туслалцаа нь ГЧНШХХ-ний D болон E бүлэгт дэлгэрэнгүй тайлбарласан Монгол улсын хуулиуд7, АХБ-ны 1995 оны Албадан нүүлгэн шилжүүлэх бодлогыг үндэслэсэн. Эрдэнэтийн ГЧНШТ-ний энэхүү бүлэг нь ГЧНШХХ-ний гол бодлогын хамрах хүрээний нөхцлийг товчхон тайлбарлаж, Эрдэнэтийн дэд төслийн хүрээнд авах туслалцааны хамрах хүрээг танилцуулдаг.

37. Хотын нутаг дэвсгэрт хэрэгжих төслийн газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийг улс хийхдээ Монгол улсын Иргэний хуулийн дагуу нөлөөлөлд өртсөн иргэдтэй харилцан тохиролцож, гэрээ байгуулах зарчмыг үндэслэнэ. Давуу эрх гэж байхгүй ба харин зөвхөн харилцан тохиролцсон газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлт гэж байна. Иргэний хуулийн Зүйл 1 нь нөлөөлөлд өртсөн эд хөрөнгийг шилжүүлэх талаар харилцан тохиролцож, гэрээ байгуулахад улс болон НӨИ-д нь тэгш эрхтэй, бие даасан эрхзүйн этгээд, иргэний эрхзүйн харилцаанд оролцогчид байдлаар үүрэг хүлээхийг заажээ.

38. Зүйл 101 нь Иргэний хуулийн Бүлэг 15-д заасан Гэрээний эрх зүйн нөхцлөөр эд хөрөнгийг эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхийг тогтоодог. Монгол улсад газрыг хууль ёсоор ашиглах 3 арга зам байдаг. Үүнд Газрын тухай хуулийн дагуу эзэмших, ашиглах, Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн дагуу өмчлөх ба бүгдэд нь гэрчилгээ авч, улсын бүртгэлд бүртгүүлнэ. Өмчлөгч, эзэмшигч, газар ашиглагч нь Газрын тухай хууль (Зүйл 27), Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль (Зүйл 35, 38)-ийн заалтан дотор нотиаротараар батлуулсан гэрээгээр газрын эрхээ эсвэл эзэмшигч, ашиглагчийн гэрчилгээгээ шилжүүлэх эрхтэй. Эзэмшигч болон ашиглагчийн гэрчилгээгээ шилжүүлэхэд сум/дүүргийн Засаг даргын зөвшөөрөл шаардагдана. Газар/барилга байгууламжийг түрээслэгчид нь Иргэний хуулийн Зүйл 294.3-н дагуу түрээсээ 3 сарын

7Монгол улсын Иргэний хууль, 2002; Монгол улсын газрын тухай хууль, 2002, 2003/04/05/06 онуудад өөрчлөлт оруулсан; Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль, 2003, 2005/08 онуудад өөрчлөлт оруулсан

15

дотор цуцлах эрхтэй. Зөвшөөрөлгүй албан бус суурьшигчдыг хууль бус гэж үзэх ба Газрын тухай хуулийн Зүйл 27.4-н дагуу албадан нүүлгэнэ.

39. АХБ-ны Албадан нүүлгэн шилжүүлэх бодлого (АНШБ) нь худалдан авах, худалдах хүсэлтэй, сайн дурын худалдан авагч, худалдагчтай байж, туслалцаа авах эрх, туслалцааг тодорхойлж, харилцан зөвшөөрсөн тохиолдолд харилцан тохиролцсон ГЧНШ-ийг хүлээн зөвшөөрдөг. Зөвшөөрөлгүй НӨИ-дэд үзүүлэх туслалцааг хүлээн зөвшөөрдөггүй Монгол улсын хуулийн эсрэгээр АНШБ нь төслийн ГЧНШХХ-гээр зохицуулсан, өмчлөгч, эзэмшигч, ашиглагч, хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч, зөвшөөрөлгүй албан бус суурьшигч, түрээслэгч зэрэг бүх НӨИ-д туслалцаа авах эрхтэй гэсэн утгыг илэрхийлж “эрхгүй байх нь саад болохгүй” гэж тодорхойлдог. Зөвшөөрөлгүй НӨИ-дийг албадан нүүлгэх нь АХБ-ны АНШБ-ыг зөрчиж байгаа хэрэг юм. Монгол улс нь газрыг хувьчлах шатандаа явж байгаа бөгөөд Газрын менежментийн төлөвлөгөөнд газар олголт хийхээр тогтсон нутаг дэвсгэрт Монгол улсын иргэдэд газар өмчлүүлэхийг дэмжиж байгаа. Түүнчлэн, газар олголт хийхээр тогтсон нутаг дэвсгэрт зөвшөөрөлгүй албан бусаар суурьшигч нь зарчмын хувьд хууль ёсны болох боломжтой. Аймгийн төв, нийслэл хот дахь төслийн гэр хорооллууд нь газар олголт хийхээр тогтсон газарт байгаа юм. Газар олголт хийхээр тогтсон гэр хорооллын нутаг дэвсгэрт зөвшөөрөлгүй албан бусаар суурьшигч бүх НӨИ-дийг ХБСТ-ийн ГЧНШХХ-ний дагуу хууль ёсны эрхтэй болох боломжтой гэсэн байдлаар авч үзнэ (41.2&3-г харна уу). Энэ нь “Нэг ч НӨИ-ий байдал төслийн өмнөх үеийнхээс дордох ёсгүй” гэсэн АНШБ-ын үндсэн дүрэмд нийцэж байгаа юм.

40. Хэд хэдэн тохиолдолд Монгол улсын хууль болон ГЧНШ-ийн практик хэрэглээ нь АНШБ-той зөрчилддөг. Үүнд: (i) нөлөөлөлд өртсөн газарт олгох нөхөн олговрыг зах зээлийн үнээр биш улсаас тогтоосон нөхөн олговрын тарифаар тооцдог; (ii) нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжийн үнэлгээнд элэгдэл хорогдлын итгэлцүүрийг ашигласан; (iii) орлого болон амьжиргааны нөхөн сэргээлт байхгүй; (iv) шилжилтийн зардлыг нөхөн олговрын төлбөрт оруулаагүй; (v) Засаг дарга нар болон шүүхээр маргааныг шийдвэрлүүлэхээс өмнөх үеийн төслийн дотоодын гомдол барагдуулах үйл явц гэж байхгүй; (vi) олон нийттэй зөвлөлдөх уулзалт болон мэдээллийг танилцуулах уулзалтыг хийдэггүй; (vii) туслалцаа авах эрхийг тасалбар болгох өдрийг мэдэгдэх асуудал учир дутагдалтай; (viii) ГЧНШ-ийн бүх явцыг дууссаны дараа хүртэл барилгын ажлыг эхлүүлэх талаарх эцсийн хугацаа гэж байхгүй.

41. Төслийн хувьд орон нутгийн хууль/практик хэрэглээ болон АХБ-ны АНШБ хоорондын зөрүүнд анхаарлаа хандуулсан туслалцаа авах эрх, туслалцааны тодорхой заалт бүхий газар чөлөөлж, нүүлгэн шилжүүлэх бодлогын хамрах хүрээг тогтоохоор ГЧНШХХ нь Е бүлэгтээ нарийвчлан тогтоосон арга хэмжээнүүдийг тодорхойлжээ. Эрдэнэтийн дэд төсөлд дараах арга хэмжээнүүд тохирно:

(i) Төсөл нь Монгол улсын Иргэний хуулийг үндэслэн НӨИ-д болон Газрын алба нь харилцан тохиролцон гэрээ байгуулах зэрэг асуудлыг хамарсан ГЧНШ-ийн хэрэглээг хүлээн зөвшөөрнө. Дараах урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ. Үүнд:

a. Бүх нөхөн олговор, мөнгөн тусламжийг гэрээнд8 заасны дагуу тогтоож, олгоно.

b. Улсаас НӨИ-дийн өмч хөрөнгийг авах шаардлагатай болсонтой холбогдуулан зөвшөөрөлтэй, зөвшөөрөлгүй гэдгээс нь үл хамааран тэдэнд мэдэгдэл буюу шаардах хуудсыг өгөхгүй.

c. НӨИ-дийн ГЧНШ-тэй холбоотой бүх мэдэгдэл, тохиролцоонд хүрэх үйл ажиллагаа нь төслийн баг, хамтран ажилладаг байгууллагуудын9 НӨИ-дтэй ганцаарчлан болон олон нийттэй зөвлөлдөх уулзалтын үеэр хийгдэнэ.

8 Боломжтой бол, ядуу болон эмзэг бүлгийн НӨИ-д өөрсдөө хүсвэл төслийн барилгын ажилд ажил олгох нөхцлийг гэрээнд оруулна. 9 Улсын гол түншлэгчид бол нийслэл хот, аймаг, дүүрэг, сумын Газрын алба, Өмчийн харилцааны газар эсвэл газраас бусад үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээг хариуцсан бусад байгууллагын ажилтнууд юм.

16

Мэдэгдэл өгөх, зөвлөлдөх уулзалт зохион байгуулах үйл явцын талаар ГЧНШХХ-ний F, H бүлэгт тайлбарласан.

d. Бүх гэрээг нотиаратораар батлуулж, Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн асуудлыг хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад бүртгүүлнэ. Гэрээний талууд хууль ёсны хуулбарыг авч үлдэнэ.

e. Тохирох гомдол барагдуулах механизмыг бий болгоно.

f. Хорооны засаг дарга нар болон газрын албаны ажилтнууд нь шинээр газар олгох, нөлөөлөлд өртсөн эмзэг бүлгийн иргэдэд зориулсан орлого сэргээх төлөвлөгөө зохиох зэрэг тусгай арга хэмжээг тодорхойлох, зөвлөлдөх, боловсруулахад НӨИ-д болон төслийн ажилтнуудад тусална.

(ii) Бүх НӨИ-д нь өмч хөрөнгийн өмчлөлийн байдал (зөвшөөрөлгүй албан бус суурьшигч орно) болон өмч хөрөнгийн ашиглалтын хэлбэр (оршин суух/худалдааны/нийтийн/ үйлчилгээний10)-ээс хамаарахгүйгээр нөхөн олговор, нөхөн сэргээх туслалцаа авах эрхтэй.

(iii) МУЗГ-аас өмнө нь, одоо, цаашид газар олголт хийхээр тогтсон газарт зөвшөөрөлгүй албан бусаар суурьшигчийг хууль ёсны болох боломжтой НӨИ-д гэж үзэн, нөлөөлөлд өртсөн газрынх нь үлдсэн хэсэгт өмчлөлийн гэрчилгээ олгох эсвэл бүх газраа алдсан тохиолдолд шинээр газар олгож, улс болон НӨИ-д хоорондоо гэрээ байгуулснаас хойш 3 сарын дотор өмчлөлийн гэрчилгээ олгоно. Газрыг нь Эд хөрөнгийн эрхийн11 улсын бүртгэлийг хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад бүртгүүлнэ. Нөлөөлөлд өртсөн зөвшөөрөлгүй газрынхаа хажуугийн зөвшөөрөлтэй газрыг өмчилдөг/эзэмшдэг, бэлэн мөнгө, шинэ газар, газраа хууль ёсны болгох зэргээр нөхөн олговор авах эрхгүй, зөвшөөрөлгүй газраа бүгдийг нь алдсан НӨИ-д нь дэд төслийн барилгын ажилд түр зуур ажил эрхлэх давуу эрхтэй.

(iv) Нөлөөлөлд өртсөн газарт зах зээлийн үнэ эсвэл улсаас тогтоосон газрын тарифын аль илүүг нь үндэслэн орлуулах үнийн нөхөн олговор олгох ба газраа бүрэн алдсан тохиолдолд газрыг бэлтгэн, нийтийн үйлчилгээний байгууламжийг (цахилгаан, ус) сэргээн шинээр газар олгоно. Дүүргийн газрын алба нь НӨИ-дэд шинээр олгох газрыг олж тогтоох, баталгаажуулахад дэмжлэг үзүүлнэ. Газрынхаа 50 буюу түүнээс дээш хувийг алдвал бүрэн хэмжээний хохирол гэж үзэх ба хэрэв НӨИ-д хүсвэл бүх газартаа нөхөн олговор авах эрхтэй.

(v) Нөлөөлөлд өртсөн эзэмшигчид нь, газрынхаа 50-иас бага хувийг алдсан тохиолдолд, нөлөөлөлд өртсөн газрынхаа гэрчилгээг МУЗГ-т шилжүүлж, үлдсэн газрынхаа эзэмшигчийн гэрчилгээг авч үлдэнэ. Тэдний эзэмшигчийн гэрчилгээг хүчингүй болгох эсвэл автоматаар хугацаа нь дуусгавар болохгүй. Газраа бүгдийг нь алдсан тохиолдолд, тэдэнд улсын бүртгэлтэй өмчлөгчийн гэрчилгээтэй шинэ газар олгоно.

(vi) Ашиглагчийн гэрчилгээтэй нөлөөлөлд өртсөн газар ашиглагчдад бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад тохиромжтой адилхан байрлалд шинэ газар, шинэ ашиглагчийн гэрчилгээ олгох эсвэл боломжтой болоод ашиглагч өөрөө хүсвэл, улс болон НӨИ хоорондоо гэрээг байгуулснаас хойш 3 сарын дотор өмчлөлийн гэрчилгээ олгоно.

(vii) Шинээр олгох газар авахыг зөвшөөрч байгаа, өмчлөгч/эзэмшигчийн гэрчилгээ авахаар хүлээж байгаа, эзэмшилийн гэрчилгээтэй өмчлөлийн гэрчилгээ авахаар хандаж байгаа бүх НӨИ-дэд улс, НӨИ хооронд байгуулсан гэрээнээс хойш 3 сарын дотор өмчлөлийн гэрчилгээ олгох ба Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэл хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад бүртгүүлнэ.

10 Хэрэв нийтийн зориулалтын барилга байгууламж (цахилгаан, цэвэр усны шугам гэх мэт)-ийг барилгын ажлын гэрээний дагуу хамарсан бол боломжгүй. 11 Газар олголт хийгдээгүй нутаг дэвсгэрт НӨИ нь газар суурьшиж байгаа тохиолдолд уг НӨИ-д газар олголт хийгдсэн нутаг дэвсгэрт шинээр газар өмчлөх эрх олгох ба шаардлагатай туслалцааг үзүүлнэ.

17

(viii) Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжид12 элэгдэл хорогдлыг суутгахгүйгээр, адил хэлбэрийн барилга байгууламж барих зах зээлийн үнээр тооцон нөхөн олговор олгоно. Мөн үлдсэн материалыг НӨИ авч ашиглаж болно.

(ix) Дундын өмчийн тухайд хамтын өмчлөлийн харилцаан дахь талуудын эсвэл гэр бүлийн насанд хүрсэн гишүүний бичгээр үйлдэж, нотиаратараар батлуулсан зөвшөөрөл шаардлагатай.

(x) Орлогын хохирлыг уг хохиролтой тэнцэх богино хугацааны санхүүгийн нөхөн олговроор жишээлбэл бизнес, ажил эрхлэлтийг тасалдуулсан хугацаагаар бодон нөхөн олгоно. Төслөөр боломжтой бол эмзэг бүлгийн болон ядуу айл өрхүүдийг чадварт нь тохирох13 ажлын байраар хангана.

(xi) Бүх нүүлгэн суурьшуулах, шилжүүлэх, шилжилтийн зардал (хураамж, татвар)-ыг улсаас хэрэгсэхгүй болгох эсвэл нөлөөлөлд өртсөн эд хөрөнгийн гэрээний үнэнд оруулж өгнө.

(xii) Төслөөр F бүлэгт үзүүлсэнчлэн хэрэглэхэд дөхөмтэй төслийн дотоодын гомдол барагдуулах журмыг бий болгоно.

(xiii) E бүлэгт тайлбарласан АХБ-ны АНШБ-ын талаарх мэдээллийг танилцуулах, олон нийтийн зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулах журмыг баримтална.

(xiv) Туслалцаа авах эрхийг тасалбар болгох өдрийг НӨИ-ий тооллого, нөлөөөлөлд өртсөн газар, өмч хөрөнгийн нарийвчилсан хэмжилтийг хийх үед ГЧНШ-ийн нөлөөлөлтэй дэд төсөл бүрт тогтоож өгнө.

(xv) Нөхөн олговрын 75%-ийг олгон гэрээ байгуулах болон нөлөөлөлд өртсөн өмч хөрөнгийг бүрмөсөн чөлөөлөх хүртэлх хугацааг дараах байдлаар тогтооно:

a. Зөвхөн хашаа татах ба барилга байгууламжгүй14 нөлөөлөлд өртсөн газрыг чөлөөлөх (оршин суух ба бизнесийн зориулалттай): 2 сарын дотор.

b. Барилга байгууламжгүй газрыг бүхэлд нь чөлөөлөх, өмчлөлийн гэрчилгээтэй шинэ газар олгох: 3 сарын дотор.

c. Барилга байгууламжтай газрыг хэсэгчлэн чөлөөлөх, үлдэж байгаа газар дээр нь барилга байгууламжийг дахин барих: 5 сарын дотор.

d. Барилга байгууламжтай газрыг бүхэлд нь чөлөөлөх, барилга байгууламжийг шинээр олгох газар дахин барих: 6 сарын дотор.

e. Түр зуурын шинжтэй нөлөөлөлд өртсөн газрын хашааг нүүлгэж, барилгын ажлын явцад тэрхүү байршил дахь шугамыг заасан хугацаанд нөхөн сэргээх; хоёр 7 хоног.

f. Иргэний хуулийн дагуу түрээслэгч түрээсээ цуцлах: 3 сарын дотор.

(xvi) XV a-d -р бүлгийн дагуу бүх нөхөн олговор, нүүлгэн суурьшуулалт, барилгын ажил дуусаж, орлогын хохиролд богино хугацааны санхүүгийн тусламж олгож дуусгах хүртэл барилгын ажлыг эхлэхгүй.

(xvii) АНШБ-ын дагуу газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөлөл (барилгын ажлын15 явцад гарах түр зуурын шинжтэй нөлөөлөл)-өөс зайлсхийх, багасгах бүх боломжийг ашиглан ХБСТ-ийн дэд төслүүдийн зураг төслийг хийж, хэрэгжүүлнэ.

12 Нөлөөлөлд өртсөн газарт баригдсан байшин, хашаа, амбаар, жорлон, гарааж, бусад үл хөдлөх өмч хөрөнгө орно. 13 Хэрэв шаардлагатай ур чадварыг эзэмшээгүй бол гүйцэтгэгч ажилд авсан НӨИ-дэд сургалт явуулна. 14Жижиг барилга байгууламжууд (байшингаас бусад)-ыг хэсэгчлэн чөлөөлсөн газрын үлдсэн хоосон хэсэгт заасан хугацааны дотор дахин барьж болно. 15 Үйлчилгээ (зам, ус, цахилгаан, утас)- нд түр зуурын саатал гарсан тохиолдолд эдгээр үйлчилгээг 48 цагийн дотор сэргээх эсвэл барилгын ажлын нөлөөллийн үед эдгээр үйлчилгээг түр зуур орлуулан сэргээнэ.

18

42. Энэхүү төслийн гарах хохирлын тусгай төрлүүдэд туслалцаа авах эрх, авах туслалцааг Хүснэгт 13 дахь Авах нөхөн олговор, туслалцааны хүснэгтэнд тоймлон харуулав. НӨИ бүрт 1-р баганад заасан хэд хэдэн хохирол зэрэг учирч болно. Тохиолдол бүрийг хянуур судалж, тодорхойлсноор НӨИ-д учирч болзошгүй бүх хохирлыг барагдуулна.

Хүснэгт 13: Авах нөхөн олговор, туслалцаа

Хохирлын төрөл

Үзүүлэлт Туслалцаа авах эрхтэй иргэд

Авах нөхөн олговор, туслалцаа

Өмчлөгч, эзэмшигч16 -21 өрх

• Гэрээг үндэслэн зах зээлийн үнэ эсвэл улсаас тогтоосон тариф 2-ын аль илүүгээр нь бэлэн мөнгөний нөхөн олговор олгох

• Бүх татвар, бүртгэл болон шилжилтийн хураамжийг хэрэгсэхгүй болгох эсвэл нөхөн олговрын үнэнд оруулах

Газраа хэсэгчлэн алдах (<50%)

Хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч -24 өрх

• Үлдэж байгаа газарт улсаас17 өмчлөлийн гэрчилгээ олгож, улсын бүртгэлд оруулах;

• Бүх татвар, бүртгэл болон шилжилтийн хураамжийг хэрэгсэхгүй болгох эсвэл нөхөн олговрын үнэнд оруулах

Өмчлөгч, эзэмшигч -1 өрх

НӨИ дараах хувилбаруудаас сонгож болно: • Газрыг газраар солих нөхөн олговор. Шинээр нөхөн олгох газар нь алдсан газартай дүйцэхүйц үнэ, байрлалтай байх нөхцөлтэй;

• Өмчлөлийн гэрчилгээ ба улсын бүртгэлтэй газар; ЭСВЭЛ

• Гэрээг үндэслэн зах зээлийн үнэ эсвэл улсаас тогтоосон тариф 2-ын аль илүүгээр нь бэлэн мөнгөний нөхөн олговор олгох

• Бүх татвар, бүртгэл болон шилжилтийн хураамжийг хэрэгсэхгүй болгох эсвэл нөхөн олговрын үнэнд оруулах

Суурьшиж байгаа газраа бүгдийг нь алдаж байгаа хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч -1 өрх

• Газрыг газраар солих нөхөн олговор. Шинээр нөхөн олгох газар нь алдсан газартай дүйцэхүйц үнэ, байрлалтай байх нөхцөлтэй 18;

• Өмчлөлийн гэрчилгээ ба улсын бүртгэлтэй газар; • Бүх татвар, бүртгэл болон шилжилтийн хураамжийг хэрэгсэхгүй болгох эсвэл нөхөн олговрын үнэнд оруулах

ГАЗАР (оршин суух/худалдааны/ нийтийн/үйлчилгээний)

Газраа бүгдийг алдах (=>50%)

Зөвшөөрөлгүй газраа бүгдийг нь алдаж байгаа боловч хажуугийнх нь зөвшөөрөлтэй газраа авч үлдэж байгаа хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч - 5 өрх

• Барилгын ажлын үед түр зуур ажил эрхлэх давуу эрхтэй

16 Хэрэв үлдэж байгаа газар нь 350м2 –с бага бол НӨИ нь бэлэн мөнгөний нөхөн олговрын оронд шинэ газар авч, бүх хуучин газраа өгөх сонголтыг хийж болно. 17 Хэрэв зөвшөөрөлгүй НӨИ 700м2 (нэг хүнд ноогдох хууль ёсны газрын хэмжээ) –с илүү газрыг ашиглаж байгаа бол үлдэгдэл газрыг гэр бүлийн гишүүний нэр дээр өмчлөж, бүртгэж, эсвэл улсаас тогтоосон газрын үнээр улсаас худалдаж авна. 18 14-г харна уу.

19

Хохирлын төрөл

Үзүүлэлт Туслалцаа авах эрхтэй иргэд

Авах нөхөн олговор, туслалцаа

Хашаа татах

Өмчлөгч, эзэмшигч, хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч -42 өрх

НӨИ дараах хувилбаруудаас сонгож болно: • Гэрээг үндэслэн, элэгдэл хорогдлыг суутгалгүйгээр хашааг нүүлгэхэд зах зээлийн үнээр олгох бэлэн мөнгөний нөхөн олговор ЭСВЭЛ

• Төслийг хэрэгжүүлэгч/гүйцэтгэгч нь хашааг нүүлгэх/дахин барих

Барилга байгууламжид өөрчлөлт оруулах

Өмчлөгч, эзэмшигч, хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч -байхгүй

• Гэрээг үндэслэн элэгдэл хорогдлыг суутгалгүйгээр зах зээлийн үнээр барилга байгууламжийн алдсан хэсэгт бэлэн мөнгөний нөхөн олговор олгох ба үлдсэн хэсгийг дахин барих

Барилга байгууламжаа бүгдийг алдах, нүүлгэн шилжүүлэх

Өмчлөгч, эзэмшигч, хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч -17 өрх

• Алдсан барилга байгууламжид гэрээг үндэслэн, элэгдэл хорогдлыг суутгалгүйгээр зах зээлийн үнээр олгох бэлэн мөнгөний нөхөн олговор

БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖ (оршин суух/худалдааны/ нийтийн/үйлчилгээний)19

Гэрээ нүүлгэх, өөр газар барих

Өмчлөгч, эзэмшигч, хууль ёсны болох боломжтой албан бус суурьшигч, түрээслэгч -2 өрх

• Гэрийг буулгах, барихад гарах зардал, тээвэрлэлтийн зардалд олгох бэлэн мөнгөний нөхөн олговор; гэрээнд оруулсан байх

Бизнес ГЧНШ, барилгын ажлын улмаас учрах аливаа бизнесийн хохирол

Нөлөөлөлд их хэмжээгээр өртсөн бүх НӨИ-д

-7 өрх

• Гэрээнд оруулах тасалдуулсан үеийн орлоготой тэнцэх бэлэн мөнгөний нөхөн олговор

Бусад нөхцлүүд Үзүүлэлт Туслалцааа

авах эрхтэй иргэд

Нөхөн олговрын хүрээнд авах туслалцаа

Нүүлгэн шилжүүлэх

Тээвэр/шилжилтийн зардал

Нүүлгэн шилжүүлэх бүх НӨИ-д

-3 өрх

• Зах зээлийн одоогийн ханшаар, гарах бодит зардлыг үндэслэн тээврийн зардалд өгөх мөнгөн тусламж; гэрээнд тусгана

• Өөр газар олох эсвэл боломжтой бол адилхан түрээслэх байшин олоход туслалцаа үзүүлэх

Амьжиргааны байнгын шинжтэй хохирол

Эмзэг бүлгийн бүх НӨИ-д -байхгүй

• Төсөлтэй холбоотой ажил эрхлэлт • Амьжиргааны баталгаат доод түвшинд дээд тал нь 6 сар хүртэл богино хугацааны мөнгөн тусламж үзүүлэх ба бизнес, ажил эрхлэлтийг нөхөн сэргээхэд туслалцаа үзүүлэх

Эмзэг бүлгийн НӨИ-д (8 ба 57-р дугаарт заасанчлан)

Газраа алдах Эмзэг бүлгийн бүх НӨИ-д -30 өрх

Гэрээг бэлтгэх, газрыг шилжүүлэх удирдах үйл явцад дэмжлэг үзүүлэх

19 ‘Оршин суух зориулалттай’ гэж хувийн оршин суух (байшин, гэр орно) аливаа барилга байгууламжийг хэлнэ. ‘Худалдааны зориулалттай’ гэж бизнес, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд (жижиг дэлгүүр, үйлдвэр, албан газар, гарааж, мухлаг орно) зориулагдсан аливаа барилга байгууламжийг хэлнэ.

20

Бусад нөхцлүүд Үзүүлэлт Туслалцааа авах эрхтэй

иргэд

Нөхөн олговрын хүрээнд авах туслалцаа

Барилга байгууламжаа алдах

Эмзэг бүлгийн бүх НӨИ-д -1 өрх

Байшин барих (хамгийн доод стандартын)-д туслалцаа үзүүлэх, өмч хөрөнгийн эзэмшлийн эрхийн бүртгэл, нүүлгэн суурьшуулах зардал, хамгийн доод стандартын байшин

Тайван байдлыг түр зуур алдагдуулах

Эмзэг бүлгийн бүх НӨИ-д -байхгүй

• Аль болох хурдан зайлсхийх, багасгах, бууруулах арга хэмжээ авах

Тогтоогоогүй хохирол

Урьдчилан хараагүй нөлөөлөл

Бүх НӨИ-д

- НӨ 51 өрх

Дэд төслийг хэрэгжүүлэх явцад тогтооно (ялангуяа газар ашиглагч, түрээслэгч, тайван байдлыг түр зуур алдагдуулахтай холбогдуулан); төслийн ГЧНШХХ болон АХБ-ны бодлогын дагуу тохирох арга хэмжээг боловсруулж, хэрэгжүүлэхээс өмнө АХБ-нд мэдээлнэ.

F. ЗӨВЛӨЛДӨХ УУЛЗАЛТ БА ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦОО 43. НӨИ-дэд бүрэн мэдээлэл өгч, тэдэнтэй ойр дотно зөвлөлдөж, дэд бүтцийн байгууламжийн эцсийн байдлаар гаргасан зураг төсөл, гэрээний бэлтгэл ажил, шилжүүлэх өмч хөрөнгийн үнийг тогтоох, нүүлгэн шилжүүлэх газрыг сонгох, амьжиргааг нөхөн сэргээх зэрэг газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлттэй холбоотой аливаа шийдвэр гаргахад тэдний оролцоог дэмжих ёстой.

44. 2009 онд цэвэр болон бохир усны хоолойн техникийн нарийвчилсан зураглал, явуулж байгаа тооллого, нийгэм-эдийн засгийн судалгааг үндэслэн ГЧНШ-ийн хамрах хүрээг тодорхойлох, хоолой барих талбайг судлах үед Эрдэнэтийн цэвэр, бохир усны хоолойн зурвас газрын дагуу суурьших НӨИ-дтэй ганцаарчилсан зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулсан. НӨИ-д нь ГЧНШ-ийн нөлөөллөөс зайлсхийх, багасгах, ялангуяа ойр орчмын жижиг бизнесийн үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулах чадварыг хамгаалах боломжийн талаар ярилцсан хэлэлцүүлэгт оролцсон. НӨИ-дийн дийлэнх нь дэд төсөлд талархаж байгаагаа болон цэвэр, бохир усны байгууламж барилгын ажилд дэмжлэг үзүүлэх үүднээс нөхөн олговортойгоор өмч хөрөнгөнийхөө жижигхэн хэсгийг өгөх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн. Дэд төслийн зурвас газрын дотор байрлах хэсгийг шилжүүлж өгсний дараа үлдэж байгаа зөвшөөрөлгүй газрыг хууль ёсны болгох сонголтын талаар албан ёсны зөвшөөрөлгүй НӨИ-дтэй хэлэлцсэн.

45. Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШТ-ний төслийг 2009.09.10-ны өдөр Шант багийн Засаг даргын албан тасалгаанд 3 удаагийн уулзалтаар нийт НӨ 45 орчим иргэнд танилцуулсан. НӨИ-дэд ГЧНШТ-ний гол бүлгүүдийг Монгол хэл дээр орчуулан өгсөн. Төслийн ГЧНШХХ-ний дагуу оролцогчдын эрх, үүрэг, авах нөхөн олговор, туслалцаа, гомдол, хяналтын журмыг хянаж, хэлэлцсэн. НӨИ-дийн тавьсан олон асуудлыг тодорхой болгож, олон янзын өмч хөрөнгийг дахин хэмжсэний дараа НӨИ-дийн олонх нь энэхүү ГЧНШТ-нд заасан нөхөн олговор олгох стратегийг хүлээн зөвшөөрсөн. Нөлөөлөлд өртөлгүй үлдэж байгаа газрын өмчлөлийн эрх, газрын хэмжээний талаар нээлттэй тавьсан асуултын тодруулга, нөхөн олговрын талаарх асуудлыг НӨИ-дэд 2009.09.12-ны өдөр Эрдэнэтийн ТХН-ийн албан тасалгаанд хийсэн зөвлөлдөх уулзалтаар танилцуулж, шинэчлэн боловсруулсан ГЧНШТ-ний төсөлд тусгасан.

46. Гэрээ байгуулах бэлтгэл ажлын талаарх ганцаарчилсан зөвлөлдөх уулзалтыг 2009.09.12-ны өдрөөс эхлэн хийж байгаа ба бүх гэрээг зөвшилцөж, гарын үсэг зуруулах хүртэл үргэлжлэн явагдана. ТУА-ны ГЧНШ-ийн мэргэжилтнүүд нь гэрээ байгуулах болон зөвшөөрөлгүй газрыг хууль ёсны болгоход ГХБХБГ, НӨИ-дэд дэмжлэг үзүүлж байгаа. Эцсийн байдлаар гаргасан ГЧНШТ-г АХБ, МУЗГ-аар батлуулсны дараа Монгол хэл дээр НӨИ-дэд зөвлөлдөх уулзалтаар танилцуулж, АХБ-ны вэб сайтанд байршуулна. Уулзалтын үеэр харилцан тохиролцсон өмч хөрөнгийг шилжүүлэх өртөгийг хуваарилах өдөр, хугацаа, газар, бусад нөхөн олговор, туслалцааны талаар мэдээлнэ. Нэмэлт ганцаарчилсан болон

21

олон нийтийн зөвлөлдөх уулзалтыг ГЧНШТ-г хэрэгжүүлэх хугацаанд ямарваа нэгэн асуудал урган гарсан тохиолдолд зохион байгуулна. 2009 онд зохион байгуулсан НӨИ-дтэй хийх зөвлөлдөх уулзалтанд оролцогчдыг бүртгэх хуудсыг Хавсралт 4-д харуулав.

G. ГОМДОЛ БАРАГДУУЛАХ МЕХАНИЗМ 47. Гомдлын маягт (ГМ) болон НӨИ-ий гомдол барагдалтыг эргэн шалгах явцыг харуулав (Хавсралт 5-г харна уу). Гомдол барагдуулах үйл явцын гол институци болох Эрдэнэтийн дэд төслийн Ажлын хэсэг (АХ) нь 2009.05.20-нд Орхон аймгийн Засаг даргын 161-р захирамжийн дагуу байгуулагдсан.

48. Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний суурь үйлчилгээг сайжруулах бүрэлдэхүүн хэсгийн хувьд дэд төслийн Ажлын хэсэг нь гомдлыг барагдуулах анхан шатны хорооны үүргийг гүйцэтгэх ба гарч байгаа эсэргүүцэл, гомдлыг шийдвэрлэх нээлттэй хуралдааныг зохион байгуулна. Хохирсон НӨИ нь гомдлыг ГМ-нд бүртгэх, танилцуулах, хэлэлцэх, нэг 7 хоногийн дотор шийдвэрлэх хурал хийхийг Ажлын хэсгийн даргаас шаардах Ажлын хэсгийн аль нэг гишүүнд гомдлоо мэдүүлж болно. Дэд төслийн Ажлын хэсэг нь хэлэлцсэнээ тайлагнаж, холбогдох талуудад мөн 7 хоногт гаргасан шийдвэр, зөвлөмжийнхөө талаар мэдээлж, тэдгээрийг Аймаг, сумын засаг дарга нарт арга хэмжээ авахуулахаар хүргүүлнэ. Хэрэв гомдлыг мэдүүлснээс хойш хоёр 7 хоногийн дотор шийдвэрлээгүй бол ГА-ны Ажлын хэсгийн гишүүн ГА-нд хүргүүлж, гаргасан шийдвэрийг аймгийн Засаг даргад нэг 7 хоногийн дотор батлуулах, арга хэмжээ авахуулахаар хүргүүлнэ. Хэрэв бас нэг 7 хоногийн дотор шийдвэрлээгүй бол аймгийн Засаг дарга асуудлыг шийдвэрлэх арга замыг хайж, бас нэг 7 хоногийн дотор авах арга хэмжээг эхлүүлнэ. Хэрэв өмнөх оролцогчид гомдлыг шийдвэрлэж чадахгүй бол гомдлыг шүүхэд шилжүүлнэ. Монгол улсын хууль, АХБ-ны АНШБ нь бүх шийдвэрийг удирдана. НӨИ болон уг бүс нутагт үйл ажиллагаа явуулж байгаа ТББ/ОНБ-ууд гомдол барагдуулах механизмын бүх үе шатанд идэвхтэй оролцоно. Гомдол барагдуулах механизмд дараах алхамууд орно:

Хүснэгт 14: Эрдэнэтийн дэд төслийн гомдол барагдуулах механизм Алхам Оролцогчид / авах арга хэмжээ Хугацаа

НӨИ гомдлоо Ажлын хэсэг (АХ)-ийн гишүүнд мэдүүлнэ АХ-ийн гишүүн ГМ-ыг бэлтгэж АХ-ийн уулзалтыг зохион байгуулна. АХ нь гомдлыг авч хэлэлцэн, НӨИ-д мэдээлэн, Засаг дарга (аймаг/сум)-д шийдвэрээ танилцуулна.

Нэг 7 хоног 1

Засаг дарга шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг эхлүүлнэ. Нэг 7 хоног Хэрэв гомдлыг барагдуулаагүй бол

АХ-ийн ГХБХБГ-ын гишүүн гомдлыг Газрын албанд хүргүүлнэ ГХБХБГ гомдлыг авч хэлэлцэн, НӨИ-д мэдээлэн, Аймгийн Засаг даргад шийдвэрээ танилцуулна.

Нэг 7 хоног

2

Аймгийн Засаг дарга шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг эхлүүлнэ. Нэг 7 хоног

Хэрэв гомдлыг барагдуулаагүй бол

3 Аймгийн Засаг дарга гомдлыг авч хэлэлцэн, шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг эхлүүлнэ. Нэг 7 хоног

Хэрэв гомдлыг барагдуулаагүй бол 4 Гомдлыг шүүхэд шилжүүлнэ Нээлттэй

H. ИНСТУТИЦИЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭ 49. Нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах бүрэлдэхүүн хэсгийн хувьд Эрдэнэтийн дэд төслийн Ажлын хэсэг20 нь энэхүү ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийг хариуцна. ТУА-ны дэмжлэгтэйгээр Эрдэнэт хотын ТХН нь АХ-т тусалж, нүүлгэн шилжүүлэлтийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч байгаа эсэхийг баталгаажууëæ, аливаа газар

20 Түншлэгчдийн оролцоог баталгаажуулах үүднээс дэд төсөл бүрт Ажлын хэсгийг байгуулна.

22

чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэх болон барилгын ажлыг эхлэхээс өмнө шаардлага хангасан ГЧНШТ-г хянуулж, батлуулахаар ТУА болон АХБ-нд хүргүүлнэ. 50. “Хот байгуулалтын салбарын төслийн гол оролцогчдод зориулсан АХБ-ны зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжиж буй Хот байгуулалтын салбарын төслийн хэрэгжилтэн дэх газар чөлөөлөлт ба нүүлгэн шилжүүлэлт” сэдэвт сургалт семинарыг АХ-ийн гишүүд, НӨИ-дийн төлөөлөгчид, ХБСТ-ийн Ýðäýíýòèéí дэд төслийн бусад оролцогчид, төрийн холбогдох ажилтнуудад зориулан 2009.06.30-нд Эрдэнэт хотын Засаг даргын албан тасалгаанд зохион байгуулсан. Оролцогчдод Монгол улсын хуулиуд, АХБ-ны АНШБ, ХБСТ-ийн ГЧНШХХ-ний эрхзүйн хамрах хүрээ, ГЧНШТ-ний бэлтгэл ажил, хэрэгжилтийн явцын алхамуудын талаар мэдлэг эзэмшүүлсэн.

51. АХ-ээс явуулах гол үйл ажиллагаа:

• Олон нийттэй зөвлөлдөх уулзалтанд оролцох.

• Гомдол барагдуулах механизм (бүлэг F)-ын дагуу гомдлыг хугацаанд нь барагдуулах

• НӨИ-дийн оролцоо шаардсан хэрэгжилтийн хуваарь болон ГЧНШ-тэй холбоотой бусад үйл ажиллагааны талаар НӨИ-д мэдээлэх, мэдээллийг шинэчлэх.

• Газар өмчлөх/эзэмших, газрыг шилжүүлэх гэрээ гэх мэт гэрээ, нөхөн олговрын төлбөртэй холбоотой бүх шаардлагатай бичиг баримтыг бэлтгэхийг НӨИ-д сануулах, тэдэнд туслах.

• Төлбөрийн хуваарь, нүүлгэн шилжүүлэх арга хэмжээ хэрэв байгаа бол, НӨИ бүрт олгох нөхөн олговор, туслалцааг тооцоолж гаргасны дараа эхлүүлэх барилгын ажлын талаар НӨИ-д мэдээлэх.

• Нөлөөлөлд өртсөн өмч хөрөнгийн бүртгэлийг баталгаажуулж, нөлөөлөлд өртсөн айл өрхтэй хийх гэрээг тохиролцох.

• НӨИ-дэд нотиаратаар баталгаажуулсан гэрээг зөвшилцөж, хийж дууссаны дараа өмч хөрөнгийг шилжүүлэхийг зөвшөөрсөн үнэ болон бусад нөхөн олговор/туслалцааг олгох өдөр, газар, хугацааны талаар мэдээлэл өгөх.

• Нүүлгэн шилжүүлэх НӨИ-ийн өмчлөх боломжтой бүх газрыг харуулсан хот, аймгийн Газрын албанаас бэлтгэж өгсөн газрын менежементийн шинэчилсэн зургаар хангах ба эдгээр НӨИ-д газар өмчлүүлэх үйл явцад дэмжлэг үзүүлэх.

• Аймаг/сумын Засаг дарга өргөдлийг шалгаж, хуульд зааснаар 3 сарын дотор шийдвэрлэх ба НӨИ-д газрыг олгох тушаалыг гаргах.

• Дэд төслийн НӨИ-дэд аймгийн Газрын алба, Засаг дарга, ЗТБХБЯ-наас олгох нөхөн олговрыг нэгтгэх, шалгах, батлах, олгох үйл явцыг хөнгөвчлөх.

52. ТУА нь Эрдэнэтийн ТХН-ийн хамтаар ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийн шаардлага хангах хяналт, удирдлага, НӨИ-д үзүүлэх нөлөөллийн үр дүнг хариуцана. ТУА нь ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийн явцыг ЗТБХБЯ, АХБ-нд тайлагнах үүрэгтэй.

53. ХБСТ-тэй ойрын холбоотой ажилладаг, нэг ТУА-ны удирдлаган доор хэрэгжиж байгаа АХБ-ны “Гэр хорооллыг олон нийтийн оролцоотойгоор хөгжүүлэх” JFPR 9106-MON төслийн дагуу олон нийтийн байгууллагын ажилтнууд нь төслөөс санхүүжилт аван, ус зайлуулах шуудуун дээгүүр гүүр барих, хүүхдийн тоглоомын талбай байгуулах зэргээр олон нийтийн дэд бүтцийн жижиг төслүүдийг хэрэгжүүлэх, хамтын ажиллагаагаар дамжуулан олон нийтийн хэлхээ холбоог бүрдүүлэх ОНБ-уудыг байгуулан ажилладаг. Иймэрхүү ОНБ-уудад ажилладаг зарим нэг НӨИ-д болон төслийн ажилтан нь төслийн үр шимийг НӨИ-дэд хүртээхийн тулд НӨИ-дийг анхааралдаа авахыг хүссэн. Нэмж хэлэхэд, ХБСТ-ийн С бүрэлдэхүүн хэсэг нь гэр хорооллын цэвэр усан хангамжийн системд өрх тус бүр холбогдох, мөн септик танк, эрчим хүчний хэмнэлттэй зуух авах зэргээр бусад ариун цэврийн болон өрхийн цахилгаан хэрэгсэл авахад зориулан жижиг зээл олгох боломжийг

23

бүрдүүлнэ. Дахин хэлэхэд, уг асуудлыг хариуцсан төслийн ажилтнаас Эрдэнэтийн дэд төслийн НӨИ-дийг анхааралдаа авахыг хүссэн ба хэд хэдэн НӨИ уг төслийн ажилтантай аль хэдийнээ холбоо тогтоосон. I. НӨХӨН ОЛГОВОР ОЛГОХ, НӨХӨН СЭРГЭЭХ СТРАТЕГИ 54. Энэхүү бүлгээр газар, барилга байгууламж, шилжилтийн зардал, амьжиргаа, нүүлгэн шилжүүлэлт зэрэг хохирлын төрөл бүрт зориулсан олон хэсгээс бүрдсэн нөхөн олговор олгох стратегийг харуулав. Мөн НӨИ-ий өвөрмөц ангилалын тусгай нөхцлийг бас тайлбарласан. Хэмжээ болон ашигласан нөхөн олговрын үнийг газрын нарийвчилсан хэмжилтийн судалгаа (НХС), Орхон аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газар (ГХБХБГ)-аас гаргаж өгсөн газрыг үнэлэх нэгж үнийн улсаас тогтоосон тариф болон НХС, ГХБХБГ, өмч хөрөнгийн үнэлгээний чадварлаг мэргэжилтний гаргаж өгсөн барилга байгууламжийг үнэлэх нэгж үнийн зах зээлийн үнэ (удаан хугацаагаар ашигласны элэгдэл хорогдлыг оролцуулахгүйгээр)-ийг үндэслэн гаргасан. ГХБХБГ, үнэлгээний мэргэжилтнээс авсан баримт бичгийг Хавсралт 6 болон 7-оос харж болно. ГЧНШ-ийн нөлөөллийн дэлгэрэнгүй мэдээлэл, НӨИ бүрийн хохиролд олгох нөхөн олговрыг Хүснэгт 15, 16-д харуулав.

55. Нөлөөлөлд өртсөн оршин суух зориулалтын газарт нөхөн олговрыг дараах байдлаар олгоно:

• Нөлөөлөлд өртсөн газрын 18 өмчлөгч болон 4 эзэмшигч газраа хэсэгчлэн (17) болон бүтэн (1) алдана. Үүнд 8 - 587м2 хооронд нийт 1,761м2 газар байгаа юм. Мөн өндөр настай өрхийн тэргүүнтэй эмзэг бүлэгт хамаарагдах НӨ 1 өрх (ER015 дугаартай)-  ийн өмчлөлийн нийт газарт нь нөхөн олговор олгоно. Учир нь үлдэж байгаа 302м2 газар нь дахин байшин барихад хэтэрхий жижиг юм. Эдгээр зөвшөөрөлтэй НӨИ-дэд Эрдэнэтийн гэр хорооллын газарт улсаас тогтоосон тарифаар нөхөн олговор олгоно. Улсаас тогтоосон тарифаар 1м2 газрын үнэ 8,000 төгрөг байх ба энэхүү газрын нөхөн олговорт нийт 14,088,000 төгрөг олгоно. Одоогийн байдлаар Эрдэнэтийн гэр хорооллын 1м2 газрын орон нутгийн зах зээлийн дундаж үнэ 2500-4000 төгрөг байна. Түүнчлэн улсаас тогтоосон тариф нь зах зээлийн үнийг 3-4 дахин нугалж байгаа ба НӨИ-дэд хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц байгаа юм. Одоо байгаа өмчлөл/эзэмшлийн гэрчилгээг солиход гарах аливаа төлбөрийг хэрэгсэхгүй болгож эсвэл орон нутгийн захиргааны төсвөөс гаргана.

• ER015 дугаартай НӨ өрхийн тэргүүн нь өндөр настай иргэн ба тэтгэвэрт гарсан, 61 настай гэр бүлийнхээ хүний хамтаар гэр бүлийн 7 гишүүнээ тэжээдэг. Тэд сардаа 31,952 төгрөгний орлого олдог ба нэн ядуунд тооцогдоно. Энэ 2 өндөр настай иргэн нь шинээр олгох газар дээр байшин барьж чадахгүй. Мөн тэдний байшин нь бүхэлдээ нөлөөлөлд өртөж, нүүлгэн шилжүүлэх тул үлдэж байгаа газар дээрээ байж болохгүй. Тиймээс энэ 2 өндөр настанд одоо байгаа байшин, жорлон, хашаатай нь адил байшин, жорлон, хашаатай өмчлөлийн эрхтэй шинэ газар олгох эсвэл орон сууцны хороололд орон сууц авч өгөх замаар тусгай тусламж үзүүлнэ. Тэдэнд олгогдох нөхөн олговрын дүнг тйимэрхүү байшин эсвэл байртай болоход ашиглана.

• Зөвшөөрөлгүй албан бусаар суурьшсан (8-497м2 хооронд) нийт 1826м2 газраа хэсэгчлэн алдаж байгаа НӨ 24 иргэнд алдсан газарт нь бэлэн мөнгөөр нөхөн олговор олгохгүй. Харин тэдний зөвшөөрөлгүй албан бусаар суурьшсан газрын үлдсэн хэсэг (64м2- 900м2 хооронд)-т нь гэрчилгээ олгож, улсын бүртгэлд бүртгүүлэн хууль ёсны болгоно. Үлдэж байгаа зөвшөөрөлгүй газрыг хууль ёсны болгоход НӨИ-ий зөвшөөрөлтэй нийт газрын хэмжээ Орхон аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас 1 иргэнд өмчлүүлэхээр тогтоосон 800м2 газраас давах тохиолдолд үлдэж

24

байгаа зөвшөөрөлгүй газрыг хамаатан садангийнх нь нэр дээр өмчлүүлж, хууль ёсны болгоно (дэлгэрэнгүйг Хүснэгт 14-с харна уу).21

• НӨ 1 иргэн (ER020 дугаартай) зөвшөөрөлгүй 71м2 газраа алдаж, үлдэж байгаа 299м2 газартаа өмчлөлийн гэрчилгээ авч, хууль ёсны болгох боломжтой. Уг үлдэж байгаа газар нь 350м2 –аас бага тул шинэ газар түүнд санал болгосон ч тэрээр байшин барьж байгаа хуучин газартаа үлдэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн.

• ER030 дугаартай НӨИ-д хууль ёсны болгох боломжтой 302м2 газар үлдэж байгаа ч тэрээр энэ газраа шинэ газраар солих хүсэлтэй байгаа юм байна. Учир нь энэ газар нь түүний эхнэрийн нөлөөлөлд өртөөгүй өмч хөрөнгө, дэлгүүрийн хажуугийн газар юм байна.

• НӨ 6 иргэн нь зөвшөөрөлгүй бүх газраа алдах ба 5 иргэнд нь нөхөн олговор олгогдохгүй. Харин тэдэнд 593м2 – 800м2   хэмжээтэй зөвшөөрөлтэй газар нь үлдэнэ. Зөвшөөрөлгүй бүх газраа алдсаныхаа хохиролд тэд дэд төслийн барилгын ажилд түр зуур ажил эрхлэх давуу эрх бүхий тусгай нөхөн олговор авна.22  Эдгээр НӨИ-дийн 6 дахь (ER002  дугаартай)  нь нийт 277м2 газрынхаа 71.5%-ийг алдах зөвшөөрөлгүй НӨИ ба тэрээр өмчлөлийн гэрчилгээтэй шинэ газар авах эрхтэй.23

• ER041 дугаартай НӨИ-ийг хэн болох, хаана байгааг нь тогтоож чадахгүй байгаа ба ER002, ER036 дугаартай НӨИ-дийг хэн болохыг нь тогтоосон ч хаана байгааг нь тодорхойлж чадахгүй байгаа юм. Өмч хөрөнгө буюу хашаан дээр нь мэдэгдэл наах, заасан нөхөн олговрыг олгох боломжийг төсөлд олгох зэргээр эдгээр НӨИ-дийг олох ажил үргэлжилж байна. Гэвч 2010.04.01 гэхэд буюу барилгын ажил эхлэхэд олдохгүй бол эзэнгүй байгаа НӨИ-ий уг зөвшөөрөлгүй өмч хөрөнгийг эзэмшилгүй улсын өмч хөрөнгө хэмээн үзэх ба зөвшөөрөлгүй газарт албан бусаар суурьшигч тухайн иргэн нь үлдэж байгаа газартаа гэрчилгээ авах эрхгүй болно. ER036 дугаартай НӨИ-ий 187m2 хэмжээтэй зөвшөөрөлтэй газарт олгох нөхөн олговор, мөн эзэнгүй байгаа НӨ 3 иргэний нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжид олгох нөхөн олговрыг Орхон аймгийн Засаг дарга 2010.07.01 хүртэл тусгай сандаа хадгална. ГХБХБГ нь төсөлд 2010 оны 4-р сараас барилгын ажлаа эхлэх боломжийг олгохын тулд эдгээр НӨ 3 иргэний нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжийг нүүлгэн шилжүүлэх, хадгалах хэрэгтэй бол уг нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжинд өгөх нөхөн олговрыг тэднийг хадгалах, нүүлгэхэд зарцуулна. ГХБХБГ нь нүүлгэсэн материалыг 6 сар хадгалах ба түүнээс хойш бол ашиглана.

56. Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжид нөхөн олговрыг дараах байдлаар олгоно:

• 60м2 дүнзэн байшингаа алдаж байгаа НӨ 1 иргэнд нэгжийн үнэ болох 258,640 төгрөгөөр бодож нийт 15,518,400 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Нэг нь шинээр олгох газар руу, нөгөө нь үлдэж байгаа газар руугаа гэрээ нүүлгэн шилжүүлэх НӨ 2 иргэнд нүүлгэн шилжүүлэх мөнгө олгоно (доор бичсэнийг харна уу).

• Нийт 10.25м2 хэмжээтэй ажиллахаа больсон 2 жижиг модон дэлгүүрт нэгжийн үнэ болох 59,614 төгрөгөөр бодож 611,043.50 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Нийт 1301.39м хашааг нь татаж, өмч хөрөнгийн шинээр тогтоосон хязгаар дотор дахин барих НӨ 39 иргэнд метрын урт бүрт нь зах зээлийн үнэ болох 5,000 төгрөгөөр бодож нийт 6,506,950 төгрөгний нөхөн олговор олгоно. Нөхөн олговрын

21 1 иргэнд өмчлүүлэхээр заасан 800м2 -с үл ялиг давсан хэмжээний газрыг НӨИ-дэд өөрсдийнх нь нэр дээр бүгдийг нь өмчлүүлнэ. 22 Төслийн түр зуурын ажил эрхлэлт хэлбэрээр олгох нөхөн олговрын төслийн маягтыг НӨИ-дийн энэхүү төсөлд оролцох сонирхлыг тодруулах, маягтанд заасан ур чадвар, туршлагын дагуу тэднийг хаана ажиллуулахаа төлөвлөхөд ашиглахаар зохиосон болно (Хавсралт 8-ыг харна уу). 23 Энэхүү ER002 дугаартай НӨИ нь үнэн хэрэгтээ газаргүй бөгөөд зөвшөөрөлгүй суурьшсан газраа хууль ёсны болгох замаар анх удаа газар өмчилж авах юм.

25

үнэнд одоогийн зах зээлийн үнээр хашаа татах, дахин барихад ажиллах хүчний зардал орсон. Нийт 108.1м урттай хашаагаа татаж, сайжруулах НӨ 3 иргэнд нэгжийн үнэ болох 9,500 төгрөгөөр бодож 102,695 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 8 модон жорлонгоо алдаж байгаа НӨ 8 иргэнд материал, тээвэрлэлт, ажиллах хүчний зардлыг зах зээлийн үнэ болох 85,648 төгрөгөөр бодож нийт 685,184 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 4м2 хэмжээтэй 1 модон амбаарт нэгжийн үнэ болох 44,710 төгрөгөөр бодож нийт 178,840 төгрөгний нөхөн олговор олгоно. 6.25м2 хэмжээтэй модон амбаарт нэгжийн үнэ болох 59,614 төгрөгөөр бодож 372,588 төгрөгний нөхөн олговор олгоно. 3 төмөр амбаар, 1 төмөр контейнерыг нүүлгэх хэрэгтэй байгаа бөгөөд эд хөрөнгө бүрийг 50 000 төгрөгөөр бодож, нийт 200,000 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 1 шавран тамбарт нэгжийн үнэ болох 74,518 төгрөгөөр бодож 279,443 төгрөгний нөхөн олговор олгоно. 4м2 модон тамбарт нэгжийн үнэ болох 59,614 төгрөгөөр бодож 238,456 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 414.4m2 хэмжээтэй ухсан нүхэнд нэгжийн үнэ болох 669.14 төгрөгөөр бодож 277,291 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 29м2 хэмжээтэй машины зогсоолд нэгжийн үнэ болох 133,585 төгрөгөөр бодож нийт 3,873,965 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 3м модон гүүрэн гарцанд нэгжийн үнэ болох 111,900 төгрөгөөр бодож 335,700 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Ус зайлуулах хоолойнд 250,000 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 9.7м төмөр хашаанд нэгжийн үнэ болох 5,759 төгрөгөөр бодож 55,775 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• 4.9м2 бетонон хананд нэгжийн үнэ болох 99,852 төгрөгөөр бодож 489,275 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Цахилгааны холболтонд 12,000 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Хүлэмжид 260,000 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Хувийн өнжүүл сонгинын талбайд өнжүүл сонгиноо алдсаны хохирол болгож 10,000 төгрөгний нөхөн олговор олгоно.

• Геодезийн 7 цэгийг нүүлгэн шилжүүлэх ажлын зардлыг барилгын ажлын төсвөөс гаргана.

57. Шилжилтийн зардалд нөхөн олговрыг дараах байдлаар олгоно:

• Нэгжийн үнэ болох 5,000 төгрөгөөр 1 сая хүртэл төгрөгний 46 гэрээг нотиаратораар батлуулахад төсөл нийт 230,000 төгрөг төлнө. Нэгжийн үнэ болох 10,000 төгрөгөөр 1 сая – 10 сая хүртэл төгрөгний 4 гэрээг нотариатоор батлуулахад төсөл нийт 40,000 төгрөг төлнө. Нэгжийн үнэ болох 25,000 төгрөгөөр 10 сая - 25 сая хүртэл төгрөгний 1 гэрээг нотариатоор батлуулахад төсөл нийт 25,000 төгрөг төлнө.

• Өмчлөлийн гэрчилгээ олгож хууль ёсны болгох боломжтой үлдэж байгаа 26 газрын кадастерын зургийг нэгжийн үнэ болох 16,593 төгрөгөөр гаргахад төсөл нийт 431,418 төгрөг төлнө.

• 26 газарт өмчлөлийн гэрчилгээ олгоход үйлчилгээний хураамжийг нэгж үнэ болох 2,500 төгрөгөөр бодож, төсөл нийт 65,000 төгрөг төлнө.

• 26 өмчлөлийн гэрчилгээ олгоход эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийг нэгж үнэ болох 12,000 төгрөгөөр бодож, төсөл нийт 312,000 төгрөг төлнө.

58. Бизнесийн хохиролд нөхөн олговрыг дараах байдлаар олгоно:

26

• Нийт 9 худалдааны зориулалтын газар ажиллуулж орлого олдог НӨ7 өрх нь тус бүрдээ 7 хүртэл хоногоор тэдний өрөөг нь түрээслэдэг дэлгүүрийн орох тамбарыг хаах барилгын ажил болон гагнуурын газар болох төмөр амбаарыг нүүлгэн шилжүүлэх шаардлагын улмаас бизнесийн хохирол амсаж болох юм.

(i) ER0021 дугаартай НӨИ нь хүнсний дэлгүүрээсээ өдөрт дунджаар 15,00 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 105,000 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл нь энэ мөнгийг нөхөн олгоно. (ii) ER002424 дугаартай НӨИ нь хүнсний дэлгүүр болон будаа, гурилын бөөний худалдааны цэгээсээ өдөрт дунджаар 38,888 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 272,216 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл энэ мөнгийг нөхөн олгоно. (iii) ER0031 дугаартай НӨИ нь гагнуурын газраасаа өдөрт дунджаар 14,000 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 98,000 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл энэ мөнгийг нөхөн олгоно. (iv) ER048 дугаартай НӨ 2 иргэн нь 2 бизнес эрхэлдэг. С. Болдсайханы биллъярд нь өдөрт дунджаар 30,000 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 210,000 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл нь энэ мөнгийг нөхөн олгоно.  Г. Энхтуяагийн үсчний салон нь өдөрт дунджаар 25,000 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 175,000 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл энэ мөнгийг нөхөн олгоно. (v) ER0049 дугаартай НӨИ нь аптекаасаа өдөрт дунджаар 53,333 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 373,331 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл энэ мөнгийг нөхөн олгоно. (vi) ER0050 дугаартай НӨИ нь ломбарднаасаа өдөрт дунджаар 24,000 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 168,000 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл энэ мөнгийг нөхөн олгоно. (vii) ER0051 дугаартай НӨИ нь ногооны мухлагаасаа өдөрт дунджаар 15, 000 төгрөгний орлого олдог гэсэн тооцоо байгаа бөгөөд түүнд 105,000 хүртэл төгрөгний бизнесийн хохирол учирч болох ба дэд төсөл энэ мөнгийг нөхөн олгоно.

• Нөхөн олговрыг зөвхөн Эрдэнэтийн ТХН-ийн хянаснаар бизнесийн хохирол амссан бодит хоногийг үндэслэн олгоно.

59. Нүүлгэн суурьшуулах зардалд нөхөн олговрыг дараах байдлаар олгоно:

• Гэрээ нөлөөлөлд өртсөн зөвшөөрөлгүй газраасаа үлдэж байгаа хууль ёсны болгох боломжтой газар руугаа нүүлгэн шилжүүлэх НӨ 1 иргэнд гэрээ буулгаж, буцааж барихад ажиллах хүчний зардлыг нь зах зээлийн үнээр өдрийн 15,000 төгрөгөөр бодож нүүлгэн шилжүүлэх мөнгийг олгоно. Ийм зорилгоор 1 өдөрт 3 хүний ажлын хөлс нийт 45,000 төгрөгийг зарцуулна.

• Шинээр олгох газар руу нүүлгэн шилжүүлэх НӨ 1 иргэн, орон сууц руу нүүлгэн шилжүүлэх бас нэгэн НӨ өрх байгаа. Тэдэнд нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардал болгож тус бүрд нь 250,000 төгрөг олгоно.

24ER048 (2 иргэн, 2 дэлгүүртэй), ER049, ER50 and ER51 дугаартай НӨи-дийн түрээсийн дэлгүүрийн эзэн нь түр зуур нөлөөлөлд өртөх 2 дэлгүүрийн өмчилдөг.

27

60. Гэр бүлийн өмчлөлийн тухайд ГХБХБГ болон НӨИ-д хоорондын гэрээнд тухайн гэр бүлийн газар өмчлөлийн буюу эзэмшигчийн гэрчилгээнд бүртгэгдсэн гэр бүлийн бүх гишүүд гарын үсэг зурна. Байхгүй байгаа гишүүний хувьд түүнээс нотариатоор баталгаажуулсан итгэмжлэлийн эрх авна.

61. Амьжиргааны баталгаат доод түвшин болох 90,600 төгрөгөөс доош сарын орлоготой эсвэл өндөр настан буюу хөгжлийн бэрхшээлтэй өрхийн тэргүүнтэй өрхийн гишүүдийг эмзэг бүлгийн НӨИ-д гэж тодорхойлсон. Мөн эмзэг бүлгийн НӨИ-д жишээлбэл гэр бүлийн насанд хүрсэн аль нэг гишүүн нь хүсвэл дэд төслийн барилгын ажилд түр зуур ажил эрхлэх25 давуу эрх бүхий тусгай нөхөн олговор авна.

25Төслийн түр зуурын ажил эрхлэлт хэлбэрээр олгох нөхөн олговрын төслийн маягтыг НӨИ-дийн энэхүү төсөлд оролцох сонирхлыг тодруулах, маягтанд заасан ур чадвар, туршлагын дагуу тэднийг хаана ажиллуулахаа төлөвлөхөд ашиглахаар зохиосон болно (Хавсралт 8-ыг харна уу).

28

Хүснэгт 15: Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн иргэд ба эд хөрөнгө (олгох нөхөн олговрын хамт )

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

ER001 Б. Ариунтуяа 9 Өмчлөгч 72,000 916 0 540 1.7 Модон хашаа (татах) 9.2м 5000 46,000

Модон хашаа (татах) 46.2м 5000 231,000

Амбаар, төмөр (нүүлгэх)

1ш (6.6м2) 50,000 50,000

ER002 Н. Оюунбат 198 Зөвшөөрөлгүй

Мөнгө олгогдохгүй 800м2 хүртэл хэмжээтэй өмчлөлийн гэрчилгээтэй шинэ газар

0 277 277 71.5 гэр (шинээр олгох газар руу нүүлгэн шилжүүлэх)

5ханатай(3 ажиллах хүчний хөлс)

15,000 Нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардалд багтсан

Модон хашаа (татах) 35м 5000 175,000

ER003 Ц. Энхбаатар 30 Зөвшөөрөлгүй

Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 259м2 газрыг нь хамаатных нь нэр дээр өмчлүүлэх

750 289 1039 2.9 Амбаар, төмөр (нүүлгэх) 1 ш (6м2) 50,000 50,000

ER004 М. Галзол 44 Өмчлөгч 352,000 900 0 829 5.3 Модон хашаа (татах) 56.2м 5000 281,000

Модон хашаа (татах) 17м 5000 85,000

ER005 Ш. Уранчимэг 16 Зөвшөөрөлгүй

Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 498м2 газрыг нь хамаатных нь нэр дээр өмчлүүлэх

800 514 1314 1.2 Жижиг дэлгүүр, модон 8 м2 59,614 476,912

Модон хашаа (татах) 38м 5000 190,000

ER006 С. Гиваасүрэн 83 Өмчлөгч

664,000 660 0 609 13.6 Жорлон (зөөх) 1ш 85,648 85,648

ER007 Х. Оюунбат 63 Өмчлөгч 504,000 1089 0 1053 6.0 Модон хашаа (татах) 38.3м 5000 191,500

29

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Жорлон (зөөх) 1 ш 85,648 85,648 Модон хашаа (татах) 10м 5000 50,000

ER008 Ш. Отгон 9

Өмчлөгч

72,000 1100 0 991 0.9 Өнжүүлэх талбай (сонгиноны)

1 ш 10,000 10,000

ER009 Л. Батбаатар 34 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй.

Үлдэж байгаа 241м2 газрыг нь өмчлүүлэх

588 275 863 3.9 Модон хашаа (татах) 18м 5000 90,000

Модон хашаа (татах, сайжруулах)

20.8 9500 197,600 ER010 Х. Мөнхбаатар 8

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 199м2 газрыг нь өмчлүүлэх

620 207 827 0.9

Амбаар, модон 4м2 44,710 178,840

ER011 П. Батсүх 86 Өмчлөгч 688,000 1600 0 942 9.1 Модон хашаа (татах, сайжруулах) 49м 9500 465,500

Модон хашаа (татах, сайжруулах) 38.3м 9500 363,850

ER012 Б. Сайнжаргал 35 Зөвшөөрөлгүй

Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 134м2 газрыг нь өмчлүүлэх

410 169 579 6 Тамбар (шавар) 3.75м2 74,518 279,443

ER013 З. Тунгалаг 71 Өмчлөгч 568,000 916 0 874 8.1 Ухмал нүх 414.4м3 669.14 277,291

ER014 М. Ганбаатар 20 Өмчлөгч 160,000 725 0 667 3 Модон хашаа (татах) 25.8 5000 129,000

Байшин, дүнзэн 60м2 258,640 15,518,400

Тамбар 4м2 59,614 238,456 Амбаар, модон 6.25 м2 59,614 372,588

ER015 Д. Чулуунбаатар 587 (бүгдийг нь орлуулна. (285

Өмчлөгч 4,696,000 төгрөг эсвэл хашаа, байшин, жорлонтой шинэ газар эсвэл орон

710 0 587 48.6

Жорлон (зөөх) 1 ш 85,648 85,648

30

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

нь нөлөөлөлд өртсөн)

сууц эмзэг бүлгийн тэтгэвэрт гарсан НӨ 2 иргэн. Тэдэнд зөвхөн 302м2 газар үлдсэн.

Модон хашаа (татах) 106м 5000 530,000

Контейнер (зөөх) 1 ш (6м2) 50,000 50,000

Жорлон (зөөх) 1 ш 85,648 85,648 ER016 Ч. Оюунжаргал 64

Өмчлөгч

512,000 650 0 570 11.2

Модон хашаа (татах) 47.5м 5000 237,500

Жорлон (зөөх) 1 шү 85,648 85,648 ER017 Д. Нэргүй 8

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 233м2 газрыг нь өмчлүүлэх

340 241 581 1.4 Модон хашаа (татах) 14м 5000 70,000

ER018 Ж. Шаалав 43 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй.

Үлдэж байгаа 216м2 газрыг нь өмчлүүлэх

476 259 735 5.9 Модон хашаа (татах) 29м 5000 145,000

Жорлон (зөөх) 1 ш 85,648 85,648

ER019 А. Эрдэнэчимэг 60

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 133м2 газрыг нь өмчлүүлэх Хууль бус эзэмшигчийн гэрчилгээг өмчлөгчийнх болгож хууль ёсны болгох

500 193 693 8.7 Модон хашаа (татах) 32м 5000 160,000

Модон хашаа (татах) 35.5м 5000 177,500

ER020 А. Алтаншагай 71

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 299м2 газрыг нь өмчлүүлэх

0 370 370 19.2 Гэр (үлдэж байгаа газар руу нь нүүлгэн шилжүүлэх)

5ханатай (3 ажиллах хүчний хөлс)

15,000 45,000 (нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардал)

31

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

ER021 Г. Магсар 8 23

Өмчлөгч Зөвшөөрөлгүй

64,000 байхгүй (зөвшөөрөлгүй)

570 23 593 5.2 Модон хашаа (татах) 32м 5000 160,000

ER022 Ц. Уртнасан 27 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 334м2 газрыг нь өмчлүүлэх

400 361 761 3.5 Модон хашаа (татах) 34м 5000 170,000

ER023 Ц. Диймаа 58 3

Өмчлөгч Зөвшөөрөлгүй

464,000 байхгүй (зөвшөөрөлгүй)

630 3 633 9.6 Модон хашаа (татах) 37.5м 5000 187,500

Машины зогсоол 29м2 133,585 3,873,965

Гүүр, модон 3м 111,900 335,700 Ус зайлуулах шуудуу 1 ш 250,000 250,000

Хашаа, төмөр (татах) 9.7м 5759 55,775

ER024 Ж. Оргил 38

Өмчлөгч

304,000 750 0 617 6.2

Бетонон хана 4.9м2 99,852 489,275 Модон хашаа (татах) 32м 5000 160,000

ER025 С. Батцэнгэл 15

Өмчлөгч 120,000 750 0 656 2.3

Жижиг дэлгүүр, модон 2.25 м2 59,614 134,132

ER026 О. Авирмэд 6 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй.

Үлдэж байгаа 310м2 газрыг нь өмчлүүлэх

724 316 1040 0.6 Модон хашаа (татах) 17.49м 5000 87,450

ER027 Ч. Бороо 33 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй.

Үлдэж байгаа 124м2 газрыг нь өмчлүүлэх

360 157 517 6.4 Модон хашаа (татах) 25.4м 5000 127,000

32

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

ER028 Ш. Уранчимэг 16

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 576м2 газрыг нь өмчлүүлэх

0 592 592 2.7 Модон хашаа (татах) 17м 5000 85,000

ER029 Ч. Явуухүү 27 Өмчлөгч 216,000 648 0 576 4.7 Модон хашаа (татах) 19м 5000 95,000

ER030 Г. Мөнхтөр 223 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 302м2 газрыг нь өмчлүүлэх

0 525 525 42.4 Модон хашаа (татах) 45.5м 5000 227,500

Модон хашаа (татах) 34м 5000 170,000

Амбаар, төмөр (зөөх)

1 ш (84м2) 50,000 50,000 ER031 З. Энхсайхан 33

Өмчлөгч

264,000 561 0 537 6.1

Цахилгааны холболт 1 ш 12,000 120,000

ER032 Х. Лхагва 38 Өмчлөгч

304,000 703 0 648 5.9 Модон хашаа (татах) 38.7м 5000 193,500

ER033 Л. Даваа 46 Зөвшөөрөлгүй

Мөнгө олгогдохгүй. Даваад 800м2 газрыг өмчлүүлэх, гэр бүлийн дундын өмчлөлийн 234м2 газрыг нь өмчлүүлэх, үлдэж байгаа 89м2 газрыг нь хамаатных нь нэр дээр өмчлүүлэх

1034 135 1169 3.9 Модон хашаа (татах) 47м 5000 235,000

Модон хашаа (татах) 22м 5000 110,000

ER034 О. Батсүх (барьцаанд) 27 Өмчлөгч 216,000 780 0 528 5.1

Хүлэмж 1ш (22.6м2) 260,000 260,000

33

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

ER035 У. Нямсүрэн 14 Зөвшөөрөлгүй

Мөнгө олгогдохгүй. Үлдэж байгаа 272м2 газрыг нь өмчлүүлэх

488 286 774 1.8 Модон хашаа (татах) 15м 5000 75,000

ER036 Д. Бат- Очир

187 92

Эзэмшигч Зөвшөөрөлгүй

1,496,000 Байхгүй (зөвшөөрөлгүй) Зохих ёсны эзэмшигчийн гэрчилгээ

800 92 892 31.3 Модон хашаа (татах) 92.8м 5000 464,000

ER037 Л. Алтай

22 149

Эзэмшигч Зөвшөөрөлгүй

176,000 Байхгүй (зөвшөөрөлгүй) Зохих ёсны эзэмшигчийн гэрчилгээ

800 149 949 18 Байхгүй -- -- --

ER038 С. Мөнхсүрэн 160 Эзэмшигч

1,280,000 Зохих ёсны эзэмшигчийн гэрчилгээ

800 0 713 22.4 Модон хашаа (татах) 33м 5000 165,000

ER039 Т. Должинсүрэн

112 11

Эзэмшигч Зөвшөөрөлгүй

896,000 Байхгүй (зөвшөөрөлгүй) Зохих ёсны эзэмшигчийн гэрчилгээ

800 11 811 15.2 Байхгүй -- -- --

34

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

ER040 Б. Баасансүрэн 340

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй үлдэж байгаа 260м2

газартаа өмчлөгчийн гэрчилгээ Зохих ёсны эзэмшигчийн гэрчилгээ (Баасансүрэн болон түүний аль нэг хамаатанд нь)

1600 600 2200 15.5 Модон хашаа (татах) 43м 5000 215,000

ER041 Мэдэгдэхгүй 287 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй

Үлдэж байгаа 478м2 газрыг нь өмчлүүлэх

0 765 765 37.5 Байхгүй -- -- --

ER042 Т. Оюунцэцэг 11

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй Үлдэж байгаа 64м2

газартаа өмчлөлийн гэрчилгээ Зохих ёсны эзэмшигчийн гэрчилгээ

800 75 875 1.3 Модон хашаа (татах) 13м 5000 65,000

ER043 Б. Мөнхжаргал 39

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй Үлдэж байгаа 575м2 газрыг нь хамаатных нь нэр дээр өмчлүүлэх (өөр750м2 газартай)

0 614 614 6.4 Модон хашаа (татах) 20м 5000 100,000

ER044 Г . Эрдэнэсувд 326 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй

Үлдэж байгаа 492м2 газрыг нь өмчлүүлэх

0 818 818 40 Модон хашаа (татах) 51м 5000 255,000

Модон хашаа (татах) 26м 5000 130,000

ER045 Х. Оюунбаатар 57 Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй Үлдэж байгаа 900м2 газрыг нь өмчлүүлэх

0 960 960 5.9 Жорлон (зөөх) 1ш 85,648 85,648

35

НӨИ АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс

Нөлөөлөлд өртсөн газар (м2)

Нөлөөлөлд өртсөн газрын эд хөрөнгийн өмчлөлийн байдал

Нөлөөлөлд өртсөн гзарт олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Нийт газар (м2)

Суурьшсан нийт газрын нөлөөлөлд өртсөн газрын эзлэх хувь

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцийн хэмжээ

Нэгжийн үнэ (төгрөг)

Нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламж/хийцэд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

Нийт зөвшөөрөлгүй газар (м2)

Модон хашаа (татах) 25.7м 5000 128,500

ER046 Д. Лхагвасүрэн 9

Зөвшөөрөлгүй Мөнгө олгогдохгүй 820м 2 газарт нь зохих ёсны өмчлөлийн гэрчилгээ, хамаатан садангийн хүнийх нь нэр дээр үлдэж байгаа 140м 2 газарт íü өмчлөлийн гэрчилгээ

820 149 969 0.9

Жорлон (зөөх) 1ш 85,648 85,648

ER047 Х. Баттөмөр 497

Зөвшөөрөлгүй олгогдохгүй Хамаатан садангийнх нь нэр дээр үлдэж байгаа 103м2 газарт нь өмчлөлийн гэрчилгээ. Зохих ёсны өмчлөлийн гэрчилгээ олгох

1600 600 2200 22.6 Модон хашаа (татах) 22.6м 5000 113,000

ER048 С. Болдсайхан 0 -- 0 -- -- -- -- -- -- -- -- ER049 Л. Гэрэлмаа 0 -- 0 -- -- -- -- -- -- -- -- ER050 Г. Мөнхзул 0 -- 0 -- -- -- -- -- -- -- -- ER051 Ш. Янжмаа 0 -- 0 -- -- -- -- -- -- -- --

36

Хүснэгт 15: Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн иргэд ба эд хөрөнгө (олгох нөхөн олговрын хамт), үргэлжлэл

НӨИ/АӨ-ийн ID №

НӨИ-дийн нэрс

Шилжилтийн зардалд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нөлөөлөлд өртсөн орлого, бүх эх сурвалж (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нийт орлого, бүх эх сурвалж (төгрөг)

Бизнесийн хохирлын хоног

Бизнесийн хохиролд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нийт орлогын нөлөөлөлд өртсөн хувь

АӨ-ий гэр бүлийн гишүүдийн тоо

Сарын орлого

Эмзэг бүлгийн АӨ эсэх

Нүүлгэн суурьшуулах зардалд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

ER001 Б. Ариунтуяа 5000 0 4336000 0 0 0 3 120440 үгүй 0

ER002 Н. Оюунбат 36093 0 272000 0 0 0 4 5667 тийм 250,000

ER003 Ц. Энхбаатар 36093 0 11136000 0 0 0 6 154666 үгүй 0

ER004 М. Галзол 5000 0 8672000 0 0 0 4 180667 үгүй 0

ER005 Ш. Уранчимэг 36093 0 1936000 0 0 0 2 80666 тийм 0

ER006 С. Гиваасүрэн 5000 0 5728000 0 0 0 5 95467 үгүй 0

ER007 Х. Оюунбат 5000 0 2072000 0 0 0 4 43167 тийм 0

ER008 Ш. Отгон 5000 0 11769999 0 0 0 6 163472 үгүй 0

ER009 Л. Батбаатар 36093 0 7472000 0 0 0 4 155666 үгүй 0

ER010 Х. Мөнхбаатар 36093 0 4008000 0 0 0 5 66800 тийм 0

ER011 П. Батсүх 10000 0 2296000 0 0 0 4 47833 тийм 0

ER012 Б. Сайнжаргал 36093 0 4608000 0 0 0 6 64000 тийм 0

ER013 З. Тунгалаг 5000 0 1200000 0 0 0 5 20000 тийм 0

ER014 М. Ганбаатар 5000 0 1576000 0 0 0 5 26266 тийм 0

ER015 Д. Чулуунбаатар 56093 0 2684000 0 0 0 7 31952 тийм 250,000

ER016 Ч. Оюунжаргал 5000 0 3072000 0 0 0 4 64000 тийм 0

ER017 Д. Нэргүй 36093 0 4936000 0 0 0 3 137100 үгүй 0

ER018 Ж. Шаалав 36093 0 2294000 0 0 0 4 47790 тийм 0

37

НӨИ/АӨ-ийн ID №

НӨИ-дийн нэрс

Шилжилтийн зардалд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нөлөөлөлд өртсөн орлого, бүх эх сурвалж (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нийт орлого, бүх эх сурвалж (төгрөг)

Бизнесийн хохирлын хоног

Бизнесийн хохиролд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нийт орлогын нөлөөлөлд өртсөн хувь

АӨ-ий гэр бүлийн гишүүдийн тоо

Сарын орлого

Эмзэг бүлгийн АӨ эсэх

Нүүлгэн суурьшуулах зардалд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

ER019 А. Эрдэнэчимэг 36093 0 1192000 0 0 0 2 49667 тийм 0

ER020 А. Алтаншагай 36093 0 3600000 0 0 0 2 150000 үгүй 45,000

ER021 Г. Магсар 5000 5,400,000 7696000 7 хүртэл хоногоор 105,000 0 5 128250 үгүй 0

ER022 Ц. Уртнасан 36093 0 6904000 0 0 0 7 82190 тийм 0

ER023 Ц. Диймаа 5000 0 408000 0 0 0 6 5666 тийм 0

ER024 Ж. Оргил 10000 14,000,000 27872000 7 хүртэл хоногоор 272,216 0 4 580666 үгүй 0

ER025 С. Батцэнгэл 5000 0 136000 0 0 0 3 3780 тийм 0

ER026 О. Авирмэд 36093 0 5192000 0 0 0 6 72111 тийм 0

ER027 Ч. Бороо 36093 0 900000 0 0 0 5 15000 тийм 0

ER028 Ш. Уранчимэг 36093 0 1632000 0 0 0 7 19428 тийм 0

ER029 Ч. Явуухүү 5000 0 972000 0 0 0 1 81000 тийм 0

ER030 Г. Мөнхтөр 36093 0 6272000 0 0 0 4 130666 үгүй 0

ER031 З. Энхсайхан 5000 5,040,000 5176000 7 хүртэл хоногоор 98,000 0 4 107833 үгүй 0

ER032 Х. Лхагва 5000 0 408000 0 0 0 5 6800 тийм 0

ER033 Л. Даваа 36093 0 3600000 0 0 0 5 60000 тийм 0

ER034 О. Батсүх (барьцаанд) 5000 0 1568000 0 0 0 5 26133 тийм 0

ER035 У. Нямсүрэн 36093 0 3840000 0 0 0 4 80000 тийм 0

ER036 Д. Бат- Очир 10000 0 ?. 0 0 0 1 ?. . 0

ER037 Л. Алтай 5000 0 136000 0 0 0 3 3800 тийм 0

38

НӨИ/АӨ-ийн ID №

НӨИ-дийн нэрс

Шилжилтийн зардалд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нөлөөлөлд өртсөн орлого, бүх эх сурвалж (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нийт орлого, бүх эх сурвалж (төгрөг)

Бизнесийн хохирлын хоног

Бизнесийн хохиролд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

АӨ-ийн жилийн нийт орлогын нөлөөлөлд өртсөн хувь

АӨ-ий гэр бүлийн гишүүдийн тоо

Сарын орлого

Эмзэг бүлгийн АӨ эсэх

Нүүлгэн суурьшуулах зардалд олгох нөхөн олговор (төгрөг)

ER038 С. Мөнхсүрэн 10000 0 3436000 0 0 0 3 95444 үгүй 0

ER039 Т. Должинсүрэн 5000 0 2536000 0 0 0 6 35200 тийм 0

ER040 Б. Баасансүрэн 36093 0 1800000 0 0 0 1 150000 үгүй 0

ER041 Мэдэгдэхгүй 36093 0 ?. 0 0 0 1 ?. . 0

ER042 Т. Оюунцэцэг 36093 0 1680000 0 0 0 4 35000 тийм 0

ER043 Б. Мөнхжаргал 36093 0 2208000 0 0 0 5 36800 тийм 0

ER044 Г . Эрдэнэсувд 36093 0 1924000 0 0 0 3 53444 тийм 0

ER045 Х. Оюунбаатар 36093 0 1432000 0 0 0 3 39770 тийм 0

ER046 Д. Лхагвасүрэн 36093 0 6272000 0 0 0 5 104500 үгүй 0

ER047 Х. Баттөмөр 36093 0 3240000 0 0 0 6 45000 тийм 0

ER048 С. Болдсайхан 5000 19,800,000 19,800,000 7 хүртэл хоногоор

Болдсайхан: 210,000 Энхтуяа: 175,000

1.9% 2 825,000

үгүй 0

ER049 Л. Гэрэлмаа 5000 19,200,000 25,336,000 7 хүртэл хоногоор 373,331 1.9% 5 422,266 үгүй 0

ER050 Г. Мөнхзул 5000 8,640,000 13,576,000 7 хүртэл хоногоор 168,000 1.9% 3 377,111 үгүй 0

ER051 Ш. Янжмаа 5000 5,400,000 5,672,000 7 хүртэл хоногоор 105,000 1.9% 3 157,555 үгүй 0

39

Хүснэгт 16: Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн нөхөн олговор олгох стратегийн шилжилтийн зардал

НӨИ/АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс Нотариат Кадастерын

зураг Үйлчилгээний хураамж

Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл

Эзэмшигчийн гэрчилгээ Нийт

ER001 Б. Ариунтуяа 5000 0 0 0 0 5000

ER002 Н. Оюунбат 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER003 Ц. Энхбаатар 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER004 М. Галзол 5000 0 0 0 0 5000

ER005 Ш. Уранчимэг 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER006 С. Гиваасүрэн 5000 0 0 0 0 5000

ER007 Х. Оюунбат 5000 0 0 0 0 5000

ER008 Ш. Отгон 5000 0 0 0 0 5000

ER009 Л. Батбаатар 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER010 Х. Мөнхбаатар 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER011 П. Батсүх 10000 0 0 0 0 10000

ER012 Б. Сайнжаргал 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER013 З. Тунгалаг 5000 0 0 0 0 5000

ER014 М. Ганбаатар 5000 0 0 0 0 5000

ER015 Д. Чулуунбаатар 25000 16593 2500 12000 0 56093

ER016 Ч. Оюунжаргал 5000 0 0 0 0 5000

ER017 Д. Нэргүй 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER018 Ж. Шаалав 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER019 А. Эрдэнэчимэг 5000 16593 2500 12000 0 36093

40

НӨИ/АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс Нотариат Кадастерын

зураг Үйлчилгээний хураамж

Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл

Эзэмшигчийн гэрчилгээ Нийт

ER020 А. Алтаншагай 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER021 Г. Магсар 5000 0 0 0 0 5000

ER022 Ц. Уртнасан 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER023 Ц. Диймаа 5000 0 0 0 0 5000

ER024 Ж. Оргил 10000 0 0 0 0 10000

ER025 С. Батцэнгэл 5000 0 0 0 0 5000

ER026 О. Авирмэд 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER027 Ч. Бороо 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER028 Ш. Уранчимэг 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER029 Ч. Явуухүү 5000 0 0 0 0 5000

ER030 Г. Мөнхтөр 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER031 З. Энхсайхан 5000 0 0 0 0 5000

ER032 Х. Лхагва 5000 0 0 0 0 5000

ER033 Л. Даваа 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER034 О. Батсүх (барьцаанд) 5000 0 0 0 0 5000

ER035 У. Нямсүрэн 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER036 Д. Бат- Очир 10000 0 0 0 0 10000

ER037 Л. Алтай 5000 0 0 0 5000

ER038 С. Мөнхсүрэн 10000 0 0 0 0 10000

ER039 Т. Должинсүрэн 5000 0 0 0 0 5000

ER040 Б. Баасансүрэн 5000 16593 2500 12000 0 36093

41

НӨИ/АӨ-ийн ID № НӨИ-дийн нэрс Нотариат Кадастерын

зураг Үйлчилгээний хураамж

Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл

Эзэмшигчийн гэрчилгээ Нийт

ER041 Мэдэгдэхгүй 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER042 Т. Оюунцэцэг 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER043 Б. Мөнхжаргал 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER044 Г . Эрдэнэсувд 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER045 Х. Оюунбаатар 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER046 Д. Лхагвасүрэн 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER047 Х. Баттөмөр 5000 16593 2500 12000 0 36093

ER048 С. Болдсайхан 5000 0 0 0 0 5000

ER049 Л. Гэрэлмаа 5000 0 0 0 0 5000

ER050 Г. Мөнхзул 5000 0 0 0 0 5000

ER051 Ш. Янжмаа 5000 0 0 0 0 5000

42

J. ГЧНШ-ИЙН ТӨСӨВ, САНХҮҮЖИЛТ, ХУВААРИЛАЛТ 62. H бүлэгт хэлэлцсэн нөхөн олговор олгох стратегийг үндэслэн Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШ-ийн төсвийг Хүснэгт 17-т харуулав. Энд ГХБХБГ, өмчийн үнэлгээний мэргэжилтний гаргаж өгсөн үнэлгээ (Хавсралт 6, 7), НХС-г үндэслэн төгрөг болон ам.доллараар тооцсон нэгжийн үнэ, нөлөөлөлд өртсөн нэгжийн тоо, төгрөгөөр болон ам.доллараар тооцсон нөхөн олговор, нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардлыг харуулав. Газрыг улсаас тогтоосон нэгж үнийг үндэслэн үнэлсэн. Энэ нь орон нутгийн зах зээлийн ханшнаас илүү байсан. Барилга байгууламжийг үнэлгээний мэргэжилтний гаргаж өгсөн барилгын материал, ажиллах хүчин, тээвэрлэлт, татварт олгох зах зээлийн үнийг үндэслэн барилга байгууламжийн ашиглалтын элэгдэл хорогдлыг оролцуулахгүйгээр үнэлсэн. Шилжилтийн зардлыг ГХБХБГ-ын ажилтнууд, нотариачин тооцоолж гаргасан. Бизнесийн хохирлын зардлыг олсон орлогынхоо тайланг хөтөлдөггүй НӨИ-дийн орлогын тооцоог үндэслэн гаргасан. Нүүлгэн шилжүүлэхэд олгох мөнгөн тусламжийг зах зээлийн үнийг үндэслэн гаргасан бодит зардлаар олгоно. Захиргааны ажлын зардал (бичиг хэрэг, компьютерын хэрэглээний зүйлс, нарийн бичгийн үйлчилгээ)-ыг нөхөн олговор, нүүлгэн шилжүүлэлтийн зардлын 4%-иар тооцсон (1-5-р зүйлс, Хүснэгт 14). Хүснэгт 14-н 1-6-р зүйлүүдийн зардлын 10%-иар тооцсон магадлашгүй ажлын төлбөр нь ГЧНШТ-г хэрэгжүүлэх явцад гарах урьдчилан хараагүй нөлөөлөл, зардалд зориулагдана.

Хүснэгт 17: Эрдэнэтийн нийтийн аж ахуйн суурь үйлчилгээг сайжруулах дэд төслийн газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтийн төсөв t

Нэгжийн үнэ Өртөг Өмч хөрөнгийн төрөл Хэмжих нэгж

төгрөг ам.доллар Нэгжийн тоо төгрөг ам.доллар

1. Газар

Оршин суух болон худалдааны зориулалтын

м2 8,000 5.63 1,761 14,088,000 9,907.17

Дүн 14,088,000 9,907.17

2. Барилга байгууламж

Хашаа 1 (татах) м 5,000 3.52 1301.39 6,506,950 4,575.91

Хашаа 2 (татах, сайжруулах) м 9,500 6.68 108.1 1,026,950 722.19

Байшин, дүнзэн м2 258,640 181.88 60 15,518,400 10,913.08 Жорлон м2 85,648 60.23 8 685,184 481.85 Амбаар, модон 1 м2 44,710 31.44 4 178,840 125.77 Амбаар, модон 2 м2 59,614 41.92 6.25 372,588 262.02 Амбаар, төмөр/контейнер ш 50,000 35.16 4 200,000 140.65

Дэлгүүр, жижиг, модон м2 59,614 41.92 10.25 611,043.50 429.71 Тамбар1, шавран м2 74,518 52.40 3.75 279,443 196.51 Тамбар 2, модон м2 59,614 41.92 4 238,456 167.69 Ухсан нүх м3 669.14 0.47 414.4 277,291 195.00 Машины зогсоол м2 133,585 93.94 29 3,873,965 2,724.31 Гүүр, модон м 111,900 78.69 3 335,700 236.08 Ус зайлуулах шуудуу ш 250,000 175.81 1 250,000 175.81 Хашаа, төмөр (зөөх) м 5,759 4.05 9.7 55,775 39.22 Бетонон хана м2 99,852 70.22 4.9 489,275 344.08 Цахилгааны холболт ш 120,000 8.44 1 120,000 8.44

Хүлэмж ш 260,000 182.84 1 260,000 182.84

43

Нэгжийн үнэ Өртөг Өмч хөрөнгийн төрөл Хэмжих нэгж

төгрөг ам.доллар Нэгжийн тоо төгрөг ам.доллар

Өнжүүлэх сонгинын талбай

ш 10,000 7.03 1 10,000 7.03

Дүн 31,289,860.50 22,004.12

3. Шилжилтийн зардал Гэрээ 1-ийг нотариатаар батлуулах

Бөөнд нь төлөх 5,000 3.52 46 230,000 161.74

Гэрээ 2-ыг нотариатаар батлуулах

Бөөнд нь төлөх 10,000 7.03 4 40,000 28.13

Гэрээ 2-ыг нотариатаар батлуулах

Бөөнд нь төлөх 25,000 17.58 1 25,000 17.58

Кадастрын зураг гаргуулах

Бөөнд нь төлөх 16,593 35.16 26 431,418 303.39

Үйлчилгээний хураамж Бөөнд нь төлөх 2,500 1.76 26 65,000 45.71

Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэл

Бөөнд нь төлөх 12,000 7.03 26 312,000 219.41

Дүн 1,103,418 775.96

4. Бизнесийн түр зуурын тасалдалт

Бизнесийн хохирол 1 (ER021) Хоног 15,000 10.55 7 105,000 73.89

Бизнесийн хохирол 2 (ER024)

Хоног 38,888 27.35 7 272,216 191.43

Бизнесийн хохирол 3 (ER031)

Хоног 14,000 9.85 7 98,000 68.92

Бизнесийн хохирол 4 (ER048a)

Хоног 30,000 21.09 7 210,000 147.68

Бизнесийн хохирол 5 (ER048b)

Хоног 25,000 17.58 7 175,000 123.07

Бизнесийн хохирол 6 (ER049)

Хоног 53,333 37.50 7 373,331 262.54

Бизнесийн хохирол 7 (ER050)

Хоног 24,000 16.87 7 168,000 118.14

Бизнесийн хохирол 8 (ER051)

Хоног 15,000 10.55 7 105,000 73.89

Дүн 1,506,547 1,059.46 5. Бусад нөхцлүүд Нүүлгэн шилжүүлэх 1 (тухайн байршил дотор нь нүүлгэн шилжүүлэх), төсөв

Өртөг 45,000 31.60 1 45,000 31.6

Нүүлгэн шилжүүлэх 2 (НӨ 1 өрхийн гэрийг шинээр олгох газар руу нь нүүлгэх , 1 өрхийг орон сууц руу нүүлгэх), төсөв

Өртөг 250,000 175.81 2 500,000 351.62

Дүн 545,000 383.26

Нөхөн олговрын дүн 1-5 48,532,825.50 34,129.98 6. Захиргааны ажлын 1-5-н 4% 1,941,313 1,365.20

44

Нэгжийн үнэ Өртөг Өмч хөрөнгийн төрөл Хэмжих нэгж

төгрөг ам.доллар Нэгжийн тоо төгрөг ам.доллар

7. Магадлашгүй 1-6-н 10% 5,047,413.80 3,549.52

Нийт дүн (МУЗГ) 55,521,552.30 39,044.69

8. Хяналт (Зээл) Хоног 306,441 215.5 26.4 8,090,042 5,689.20

НИЙТ ДҮН 63,611,594.30 44,733.89

63. Нийт дүнд газар, барилга байгууламж, шилжилтийн зардал, бизнесийн хохирол, нүүлгэн шилжүүлэлт, захиргаа, магадлашгүй ажлын зардалд олгох нөхөн олговрын төлбөрүүд орно. Энэхүү төлбөрийг төслийн ЕИЗ-ийн Нарийвчилсан зардлын тооцоо ба санхүүжилтийн төлөвлөгөөнд заасанчлан улс (ЗТБХБЯ)-ыí төсвөөс гаргах ба ТУА руу шилжүүлнэ.  ТУА нь ГЧНШТ-г хэрэгжүүлэхээс өмнө нүүлгэн шилжүүлэх зардал болон мөнгөн тусламжийн нөхөн олговрын төлбөрийг Орхон аймгийн захиргаанд 100% байршуулна. Энэхүү төлбөрийг Орхон аймгийн ГХБХБГ-ын дансанд иргэдэд олгохоор шууд хуваарилна. ГХБХБГ нь нөхөн олговор, нөхөн сэргээлтийн хөрөнгийн хуваарилалтыг Орхон аймгийн Засаг даргаар батлуулах захирамжийн төсөл бэлтгэнэ. Хяналт ба үнэлгээний зардлыг зээлийн санхүүжилтээс гаргана.

64. Эрдэнэт хотын ТХН нь Орхон аймгийн ГХБХБГ-тай хамтран НӨИ-дтэй албан ёсны гэрээ байгуулж, нөхөн олговрын хуваарилалтыг хийнэ. НӨИ-дээс нөлөөлөлд өртсөн өмч хөрөнгийг улсад шилжүүлэх тухай гэрээг байгуулсны дараа Орхон аймгийн ГХБХБГ нь гэрээний бүх санхүүгийн баримтыг нэгтгэн, ТХН, ТУА-нä хүргүүлнэ. ТУА нь нөхөн олговрын санхүүжилтийг ГХБХБГ-т шилжүүлэх ажлыг эхлүүлнэ. Нөхөн олговрын төлбөрийн 75%-ийг гэрээг байгуулж дууссанаас хойш 1 сарын дотор хуваарилна. Үлдсэн 25%-ийг нөлөөлөлд өртсөн өмч хөрөнгийг26 чөлөөлсний дараа төлнө. Хуваарилалтыг Эрдэнэтийн ТХН-ийн албан тасалгаанд хийнэ. НӨИ-дэд нөхөн олговрыг бүрэн олгохгүйгээр барилгын ажлыг эхлүүлэх зорилгоор ямар ч газрыг чөлөөлж эсвэл ТХН-нд хүлээлгэн өгөхгүй. Харин маргаан гарсан тохиолдолд, гомдол барагдуулах механизмаас эсвэл шүүхээс гарах шийдвэрийг хүлээн, зөвшөөрөгдсөн нөхөн олговрыг холбогдох НӨИ-дийн нэр дээр байршуулна. Иймэрхүү тохиолдолд, төсөл нь маргаантай байгаа өмч хөрөнгөн дээр явагдах бүх барилгын ажлыг уг маргаан шийдэгдэх хүртэл эхлүүлэхгүй. Харин бусад маргаангүй байгаа байрлалууд дээр эхлүүлж болно.

K. ХЯНАЛТ БА ҮНЭЛГЭЭ 65. Хэрэгжилтийн явцад ГЧНШТ, ГЧНШХХ-г дагаж мөрдөж буй эсэхэд хийх хяналтыг ТУА-íû хамтаар Эрдэнэт хотын ТХН, орон нутгийн зөвлөх компани эсвэл ТББ эсвэл мэргэжлийн хувь хүн байж болох хөндлөнгийн хяналтын агентлаг хийнэ.

i Дотоодын хяналт 66. Эрдэнэтийн ТХН нь ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийн өөрийн дотоодын хяналтыг хийж, ТУА-нд сар бүрийн тайланг хүргүүлнэ. ТУА нь АХБ-нд27 хүргүүлэх улирал бүрийн тайландаа ГЧНШ-ийн дотоодын хяналтын үр дүнг оруулж өгнө. Төслийн дунд үеийн хяналтанд ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийн явцын талаар тусдаа бүлгийг оруулж өгнө. Эрдэнэтийн дэд төсөлд хийгдэх ГЧНШ-ийн үйл ажиллагааг дуусгавар болгосны үндсэн дээр Орхон аймгийн захиргаа нь нүүлгэн шилжүүлэлтийг дуусгавар болгосон АХБ-нд хүргүүлэх тайланг бэлтгэнэ. Хүснэгт 18-д ГЧНШ-ийн сар тутмын хяналтын тайлангийн жишээ маягтыг харуулав. 26 Байшин болон бусад барилга байгууламжид өөрчлөлт хийх эсвэл шинээр барих тохиолдолд нөхөн олговрын эхний төлбөр хүрэлцээтэй бус байгаа нь батлагдвал зохицуулалт хийнэ. НШТХХ эсвэл Ажлын хэсэг нь өөрчлөлт хийх эсвэл барих ажил хугацаандаа дууссаныг баталгаажуулж үлдсэн 25%-ийг нь олгох зөвшөөрлийг өгнө. 27 Чухал үйл явц, хэрэгжилтийн асуудал, эсвэл эртхэн тодорхойлсон асуудлын нөхцөл байдал зэргийг шаардлагатай үед нь мэдээлэх.

45

67. Дотоодын хяналтын зорилго нь дараах асуудлуудыг баталгаажуулах явдал юм. Үүнд:

(i) Гол оролцогчдын 28 үүрэг хариуцлагын зүй зохистой гүйцэтгэл

(ii) Монгол улсын хууль, АХБ-ны АНШБ, ГЧНШХХ, дэд төслийн ГЧНШТ-ний дагуу НӨИ-дийн эрхийг хамгаалах;

(iii) Шаардлага хангасан, шууд олгох нөхөн олговрын төлбөр;

(iv) Цагаа олсон гомдол барагдуулалт

Хүснэгт 18: Дотоодын хяналтын маягт Дэд төслийн байршил

Нийт НӨ айл өрх (АӨ)-ийн НӨИ-дийн тоо

Улирал ГЧНШ-ийн хүрээнд

авах арга хэмжээ 1 2 3 4 5 6 Тайлбар

Хэсэг A. Бэлтгэл ажил/Авах арга хэмжээ

ГЧНШ-ийн хамрах хүрээг тодорхойлох ( )

Зам барих талбайн судалгаа, техникийн зураг төсөлд өөрчлөлт оруулах ( )

АХ-ийг байгуулах, уулзалт зохион байгуулах ( )

Техникийн зураг төслийг батлуулах ( )

НӨИ бүрт өгөх мэдэгдэл болон туслалцаа авах эрхийг тасалбар болгох өдрийн талаар мэдэгдэх

Газар болон үнэлгээний судалгаа ( )

Тооллого (НӨ АӨ-ийн тоо)

Нийгэм –эдийн засгийн судалгаа (НӨ АӨ-ийн тоо)

ГЧНШТ-ний төслийг бэлтгэх ( )

НӨИ-дтэй хийх зөвлөлдөх уулзалт: ГЧНШТ-ний төслийг танилцуулах (НӨ АӨ-ийн тоо)

28 Улаанбаатар хотын захиргаа, аймгийн захиргаа, АЗГ, Газрын алба, Өмчийн харилцааны газар, нийслэл хот, аймаг, сум, дүүргийн ИТХ, сум, дүүрэг, баг, хорооны засаг дарга, НШТХХ, ТУА, ТХН, ОНБ, ТББ, НӨИ-дийн төлөөлөгчид.

46

Улирал ГЧНШ-ийн хүрээнд авах арга хэмжээ 1 2 3 4 5 6

Тайлбар

ГЧНШТ-г эцсийн байдлаар гаргах ( )

НӨИ-дтэй хийх зөвлөлдөх уулзалт: эцсийн байдлаар боловсруулсан ГЧНШТ-г танилцуулах (НӨ АӨ-ийн тоо)

ЗТБХБЯ-ны зөвшөөрлийг авах ( )

АХБ хянах, батлах ( )

Батлагдсан ГЧНШТ-г АХБ-ны вэб сайтанд байршуулах, НӨИ-дэд танилцуулах ( )

Хэсэг В. Хэрэгжилт Гэрээг байгуулж дуусгах (НӨ АӨ-ийн тоо)

Өмч хөрөнгөнд нөхөн олговрыг олгох (НӨ АӨ-ийн тоо)

Газар болон бусад өмч хөрөнгийг чөлөөлөх (НӨ АӨ-ийн тоо)

Барилгын ажлыг эхлүүлэх ( )

68. Нэмж хэлэхэд, Орхон аймгийн Аудитын алба нь бие дааж аудит хийх ба холбогдох хууль дүрэм, журамд тулгуурлан газар чөлөөлж, нүүлгэн шилжүүлэхэд оролцсон агентлагуудыг хянана. Эрдэнэтийн ТХН, ТУА нь цаг ямагт аудит хийж, тулгарсан асуудлыг эрт тодорхойлох, шийдвэрлэх үүднээс аливаа зөрчлийг АХБ-нд мэдээлнэ.

(i). Хөндлөнгийн хяналт ба үнэлгээ 69. Хөндлөнгийн хяналт ба үнэлгээний гол зорилго нь төслийн хүрээнд хийгдсэн ГЧНШ-ийг төслөөс өмнөх болон дараа үеийн байдлаар нийтэд нь үнэлэх, бие даасан үйл ажиллагаа юм. Үүнд: (i) ГЧНШ-ийн арга хэмжээний үр ашигтай байдал, нөлөөлөл, тогтвортой байдлыг үнэлэх, (ii) урьдчилсан сэргийлэх арга хэмжээг дагаж мөрдөж байгаа эсэхийг тодорхойлох, (iii) цаашдын бодлогын боловсруулалт, төлөвлөлтөнд зориулсан стратегийн хичээлийг суралцах. Энэхүү төслийн хувьд, ТУА нь 3 жил гаруй хугацаанд дэд төсөл бүрийн ГЧНШТ-ний хэрэгжилтийг ажиглаж, үнэлэн ТУА болон АХБ-нд тогтмол тайлагнах ХХА-тай гэрээ байгуулах ажлыг хариуцана. ХХА нь нийт 5 удаа (үндсэн, 6, 12, 24, 36 сард) төслийн 8 байршилд хяналт тавина. Ажлын даалгаврыг ГЧНШХХ-ний Хавсралт 4-д харуулав.

70. Хөндлөнгийн хяналтыг ГЧНШТ-г хэрэгжүүлэх явцад жилд 2 удаа хийх ба үр дүнгийн талаар ТУА, АХБ-нд даалгавар болгоны төгсгөлд хагас жилийн тайлан хэлбэрээр мэдээлнэ. Төсөл хэрэгжүүлэх зөвлөх багийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн мэргэжилтэн нь хөндлөнгийн хяналтын төслийг шалгаж, ХХА-тай хэлэлцэнэ. Хөндлөнгийн хяналтанд дараах зүйлс орно. Үүнд:

47

• ТУА-ны дотоодын хяналтын тайланг шалгах, баталгаажуулах; • Шаардлагатай бол нийгэм-эдийн засгийн үндсэн судалгааг хянах, нэмж хийх29; • Нөлөөллийн үзүүлэлтийг тодорхойлох, сонгох; • Олон тооны, чанартай судалгаанд тулгуурлан нөлөөллийн үнэлгээ хийх; • Хохирлыг нөхөх нөхөн олговрын хэмжээ хүрэлцээтэй байсан эсэхийг үнэлэх; • Төслөөс өмнөх болон дараах үеийн НӨИ-дийн амьжиргааны түвшин/орлогыг

үнэлэх; • Нүүлгэн шилжүүлэлтийн хэрэгжилттэй холбоотой НӨИ-дийн сэтгэл ханамжийн

түвшинг үнэлэх; • ГЧНШ-ийн үр дүн, нөлөөлөл, тогтвортой байдлыг үнэлэх; • Орон нутгийн хуулиуд, АХБ-ны АНШБ, ГЧНШТ-г дагаж мөрдөх явцад үнэлгээ өгөх; • Орон нутгийн оролцогчидтой хийх зөвлөлдөх уулзалтыг үнэлэх; • ГЧНШ-ийн ГЧНШ-ийн үйл явцад хийх өөрчлөлт, тохирсон арга хэмжээг санал

болгох; • Нүүлгэн шилжүүлэлтийн цаашдын бодлогын боловсруулалт, төлөвлөлтөнд өгөх

сургамж; • Бүх мэдээллийг цуглуулах болон судалгааг хийхдээ жендерээр тус тусад нь хийнэ.

71. Гол үзүүлэлтүүд30:

• НӨИ-ийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн дараах үеийн нийгэм-эдийн засгийн байдал; • Эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд, хөгшид, ядуу болон эмзэг бүлгийн иргэдэд үзүүлэх ГЧНШ-

ийн нөлөөлөл; • Нөлөөлөлд өртсөн эмзэг бүлгийн айл өрхөд дэмжлэг үзүүлэх, ГЧНШ-ийн дараах

үеийн нийгмийн байдал; • ГЧНШ-х үйл явцын хэрэгжилттэй холбоотой НӨИ-дийн ойлголт; • ГЧНШТ-ний хэрэгжилтэнд оролцох НӨИ-дийн оролцоо, идэвхи; • Үнэлгээ, нөхөн олговор, хуваарилалтын үр дүн, шударга байдал; • Орлогыг нөхөн сэргээхэд авах арга хэмжээний хэрэгжилт, үр дүн; • Гомдол барагдуулах механизмын үр дүн, шударга байдал; • Нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдсэний дараах үеийн НӨИ-дийн сэтгэл ханамжийн

түвшин; • Нүүлгэн шилжүүлэлтийн хангалттай санхүүжилт, санхүүгийн аудитын үр дүн

72. Дэд төслөөр ГЧНШТ-ний зорилго, нөхцлийг хэрэгжүүлэх чадвартай байсан эсэхийг тогтоохоор ХХА нь дэд төсөл бүрт ГЧНШ хийгдэж дууссанаас хойш 1-2 жил нийгэм-эдийн засгийн үндсэн судалгааг үндэслэн хэрэгжилтийн дараах үеийн үнэлгээг хийнэ. Хэрэгжээгүй тохиолдолд ХХА нь засан сайжруулах арга хэмжээг санал болгоно. Жил бүрийн үнэлгээний тайланг ТУА, ЗТБХБЯ, АХБ-нд даалгавар бүрийн төгсгөлд хүргүүлнэ.

L. ХЭРЭГЖИЛТИЙН ХУВААРЬ 73. Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШТ-ний зураг төсөл, хэрэгжилттэй холбогдуулан авах арга хэмжээний цагийн хуваарийг тусгасан хэрэгжилтийн хуваарийг Хүснэгт 19-д харуулав.

29 Хөндлөнгийн хянагч нь ГЧНШТ-нүүдэд хангалттай үндсэн мэдээлэл байгаа эсэхийг баталгаажуулахаар уг төлөвлөгөөнүүдийг хянана. Өөрөөр хэлбэл хянагч нь нүүлгэн шилжүүлэлт эхлэхээс өмнө дараагийн үндсэн судалгааг хийх ёстой. 30 АХБ-ны “Нүүлгэн шилжүүлэлтийн гарын авлага, сайн практик хэрэглээний удирдамж”, “Төслийн нийгмийн цар хүрээг нэгтгэх гарын авлага”-ын талаар зөвлөлдөнө.

48

Хүснэгт 19: Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШТ-г хэрэгжүүлэх хуваарь 2009 2010 ГЧНШТ-НИЙ ХҮРЭЭНД ЯВАГДАХ

ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07

ГЧНШ-ийн хамрах хүрээг тодорхойлох

Зам барих талбайн судалгаа ба техникийн зураг төсөлд өөрчлөлт оруулах

АХ-ийг байгуулах, уулзалт зохион байгуулах

Техникийн зураг төслийг батлуулах

НӨИ бүрт өгөх мэдэгдэл, туслалцаа авах өдрийг тасалбар болгох өдрийн тухай мэдэгдэх

Газар болон өмч хөрөнгийн хэмжилт, үнэлгээний судалгаа

Хүн амын тооллого, нийгэм-эдийн засгийн судалгаа, эмзэг бүлгийн иргэд/АӨ-ийг тодорхойлох

ГЧНШТ-ний төслийг бэлтгэх НӨИ-тэй зөвлөлдөх уулзалт зохион байгуулах: ГЧНШТ-ний төслийг танилцуулах

ГЧНШТ-ний төслийг дахин боловсруулах

НӨИ-тэй зөвлөлдөх уулзалт зохион байгуулах: дахин боловсруулсан ГЧНШТ-ний төслийг танилцуулах

ЗТБХБЯ, Орхон аймгийн захиргаанаас зөвшөөрөл авах

АХБ-аар хянуулах, батлуулах Батлагдсан ГЧНШТ-г АХБ-ны вэб сайтанд байршуулах болон НӨИ-д танилцуулах

ГЧНШ-ийн нөхөн олговрын санхүүжилт

Гэрээг байгуулж дуусгах НӨИ-тэй хийх зөвлөлдөх уулзалт:арга зам/хугацаа

Нөхөн олговрыг хуваарилах Газар болон бусад өмч хөрөнгийг чөлөөлөх

Барилгын ажлыг эхлүүлэх Дотоодын хяналт Хөндлөнгийн хяналт ба үнэлгээ * 2011.07- 2012.07 сар хүртэл үргэлжилнэ

¯íäñýí ñóäàëãà

à

Ýõíèé ÕÁ¯

49

Хавсралт 1: Эрдэнэтийн дэд төслийн ГЧНШ-ийн техникийн нарийвчилсан зураглал

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

M.

63

64

65

Хавсралт 2: Эрдэнэтийн дэд төслийн туслалцаа авах эрхийг тасалбар болгох өдрийн тухай мэдэгдэл

1

46

2

43

44

45

66

Notice to the Residents of the Ger Area of Bayan- Undur Soum, Orkhon Aimag

Within the framework of the Urban Development Sector Project funded by the Asian Development Bank it is planned to construct water supply and sewage pipelines in the ger area of Erdenet city.

Under the ADB Resettlement Policy of 1995, new settlement and construction of new structures of the residents with properties (land and immovable structures) in the Right of Way of the pipeline and thus directly affected by land acquisition for its construction will be stopped and a cut-off date is being declared as of 29 June, 2009.

Eligibility of persons and households will only be granted for their affected land and structures located in the Right of Way of the pipeline before the cut-off date.

Any persons moving into and occupying land in the Right of Way of the pipeline on or after 29 June 2009 will not be eligible for compensation, relocation and rehabilitation measures by the project.

Alterations to affected land and structures or construction of new structures in the Right of Way of the pipeline undertaken on or after 29 June 2009 will not be eligible for compensation, relocation and rehabilitation measures by the project.

The Affected Persons eligible for benefits under the ADB Policy will be contacted by staff of the Land Affairs, Construction and Urban Development Department of Orkhon Aimag and of the UDSP over the coming weeks and consulted throughout the land acquisition and resettlement process.

67

Хавсралт 3: ХБСТ-ийн НӨИ-дэд өгсөн мэдэгдэл

____________________________ ДҮҮРГИЙН ГАЗРЫН АЛБА

МЭДЭГДЭЛ

Дугаар: __________________________________________________ ____ он ____ сар ____өдөр

Хэнд: __________________________________________________

Хаяг: ______________________________________________________________________________________

МУ-ын Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу, Азийн Хөгжлийн Банк /АХБ/-ны хөнгөлттэй зээлээр хэрэгжиж буй “Хот

байгуулалтын салбарын МОН2301 төсөл ” нь ________________________ дүүргийн ___________________ -

нд________________________ барих юм. Дээр дурьдсан төслийн замын трасс дээр таны өмчилсөн/эзэмшсэн дараахь

газар/байгууламж байрлаж байгаа бөгөөд газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтэнд өртөнө гэдгийг Таньд албан ёсоор

мэдэгдэж байна. Үүнд:

1. _______________________________________ 2. _______________________________________

3. _______________________________________ 4. _______________________________________

______________________дүүргийн Газрын албаны ажилтнууд, Төсөл Хэрэгжүүлэх Нэгж /ТХН/-ийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн

мэргэжилтнүүд тантай биечлэн уулзана. Мөн нөлөөлөлд өртсөн бүх иргэдтэй “Газар чөлөөлөлт ба нүүлгэн шилжүүлэлтийн

төлөвлөгөө” болон төсөлтэй холбогдолтой бусад асуудлын талаар ярилцахаар зөвлөлдөх уулзалтуудыг зохион байгуулна.

________________________ДҮҮРГИЙН _____________________________________

ГАЗРЫН АЛБАНЫ ДАРГА Гарын үсэг

Утас: 633157

_____________________________________________________________________________________

____________________________ ДҮҮРГИЙН ГАЗРЫН АЛБА

МЭДЭГДЭЛ

Дугаар: __________________________________________________ ____ он ____ сар ____өдөр

Хэнд: __________________________________________________

Хаяг: _____________________________________________________________________________________

МУ-ын Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу, Азийн Хөгжлийн Банк /АХБ/-ны хөнгөлттэй зээлээр хэрэгжиж буй “Хот

байгуулалтын салбарын МОН2301 төсөл ” нь ________________________ дүүргийн ___________________ -

нд________________________ барих юм. Дээр дурьдсан төслийн замын трасс дээр таны өмчилсөн/эзэмшсэн дараахь

газар/байгууламж байрлаж байгаа бөгөөд газар чөлөөлөлт, нүүлгэн шилжүүлэлтэнд өртөнө гэдгийг Таньд албан ёсоор

мэдэгдэж байна. Үүнд:

1. _______________________________________ 2. _______________________________________

3. _______________________________________ 4. _______________________________________

______________________дүүргийн Газрын албаны ажилтнууд, Төсөл Хэрэгжүүлэх Нэгж /ТХН/-ийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн

мэргэжилтнүүд тантай биечлэн уулзана. Мөн нөлөөлөлд өртсөн бүх иргэдтэй “Газар чөлөөлөлт ба нүүлгэн шилжүүлэлтийн

төлөвлөгөө” болон төсөлтэй холбогдолтой бусад асуудлын талаар ярилцахаар зөвлөлдөх уулзалтуудыг зохион байгуулна.

Мэдэгдэл хүлээн авсан: ___________________________________ ______________________________________ Гарын үсэг

Хаяг/Утасны дугаар: ___________________________________________________________________________

68

LAND ADMINISTRATION DEPARTMENT, ____________________________ DISTRICT

NOTIFICATION

Number: ____________________________ ____ year ____ month ____day To: __________________________________________________

Address: __________________________________________________

In ccordance with the decision of the Government of Mongolia the Urban Development Sector Project (UDSP) will

construct __________________________________________ in Khoroo ____________________________________

of _________________________ District with financial support from the Asian Development Bank (ADB). You are

hereby officially notified that the following land owned/possessed by you and structures thereupon are located in the

Right of Way (ROW) of the above mentioned project and will be affected by land acquisition and/or resettlement:

5. _______________________________________ 6. _______________________________________

7. _______________________________________ 8. _______________________________________

Land officers from the ____________________________ Land Administration Department and land acquisition and

resettlement specialists from the Project Implementation Unit (PIU) will visit you are at your residences or businesses

and also hold several consultation meetings with all affected persons to discuss the Land Acquisition and Resettlement

Plan and other related issues for your area.

DIRECTOR OF THE _____________________________ _____________________________________

LAND ADMINISTRATION DEPARTMENT Signature

Phone number: 633157

______________________________________________________________________________

LAND ADMINISTRATION DEPARTMENT, ____________________________ DISTRICT

NOTIFICATION

Number: ____________________________ ____ year ____ month ____day

To: __________________________________________________

Address: __________________________________________________

In accordance with the decision of the Government of Mongolia the Urban Development Sector Project (UDSP) will

construct __________________________________________ in Khoroo ____________________________________

of _________________________ District with financial support from the Asian Development Bank (ADB). You are

hereby officially notified that the following land owned/possessed by you and structures thereupon are located in the

Right of Way (ROW) of the above mentioned project and will be affected by land acquisition and/or resettlement:

9. _______________________________________ 10. _______________________________________

11. _______________________________________ 12. _______________________________________

Land officers from the ____________________________ Land Administration Department and land acquisition and

resettlement specialists from the Project Implementation Unit (PIU) will visit you are at your residences or businesses

and also hold several consultation meetings with all affected persons to discuss the Land Acquisition and Resettlement

Plan and other related issues for your area.

Notification received by: _________________________________ ______________________________________ Signature

Address/phone number: _________________________________________________________________________

69

Хавсралт 4: 2009 онд НӨИ-дтэй хийсэн зөвлөлдөх уулзалтанд оролцогчдын ирцийн бүртгэл

70

71

72

73

74

Хавсралт 5: Гомдлын маягт (ГМ)

Name: _______________________________________________________

Address: _____________________________________________________

Phone: ____________________________________ Date: ____________________

Project site: ________________________________

District: ____________________________________ Aimag/City: ____________________________

Name and position of recipient: ____________________________________________

Date of last disclosure meeting: ____________________________________________ Category of grievance: Legal

Technical

Financial

Social

Administrative

Other

Item Description Name, position and signature of person(s) responsible:

AP: Date:

Grievance

Recipient: Date:

Resolution Officer in charge: Date:

75

Action taken Officer in charge: Date:

Follow up Officer in charge: Date:

Comments, observations

Officer in charge: Date:

76

Хавсралт 6: Орхон аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газрын гаргасан Эрдэнэтийн дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн газрын нарийвчилсан хэмжилтийн судалгаа ба үнэлгээ

77

78

LAND VALUATION OF THE HOUSEHOLDS SETTLED ON ROW OF WATER SUPPLY AND SEWERAGE SYSTEM IN THE GER AREA OF ORKHON AIMAG

Affected land ,m2 num Name Registration number

Address Possession status

Total land with license, m2

Total land on map, m2

Total land unlicensed, m2

licensed unlicensed

Affected land valuation MNT

Explanation

1 B. Ariuntuya FB80032103 Shand b/z 20-32 owned 916 540 9 72000 2 N. Ouynbat OZ73032411 Shand b/z 44b-4 unlicensed 277 277 198 land acquisition 3 Ts. Enkhbaatar FM60061013 Shand 41-15 owned 750 1039 289 30 4 M. Galzol VE76100119 Shand 40-10 owned 900 829 44 352000 5 Sh. Uranchimeg TB68090663 Shand 38-7 owned 800 1314 514 16 6 S. Givaasuren AU46012071 Shand 35-5à owned 660 609 83 664000 7 Kh. Ouynbat PS70101515 Shand 34-5 owned 1089 1053 63 504000 8 Sh. Otgon FA58110911 Shand 33-5 owned 1100 991 9 72000 9 L. Batbaatar GJ75041611 Shand 33-4 owned 588 863 275 34 10 Kh. Munkhbaatar OE71121878 Shand 32-2 owned 620 827 207 8 11 P. Batsukh GM66052916 Shand 32-1 owned 1600 942 86 688000 12 B. Sainjargal OO68073072 Shand 31-1 unlicensed 410 579 169 35 13 Z. Tungalag FB57080610 Rashaant 31-17б owned 916 874 71 568000 14 M. Ganbaatar FM59060237 Rashaant 31-17 owned 725 667 20 160000 15 D. Chuluunbaatar GU44051513 Rashaant 28-16 owned 710 587 587 4696000 land acquisition 16 Ch. Oyunjargal FB75041504 Rashaant 27-17б owned 650 570 64 512000 17 D. Nergyi FB81021217 Rashaant 26-16à owned 340 581 241 8 18 J. Shaalav ETS48112712 Rashaant 26-15 owned 476 735 259 43 19 A. Erdenechimeg FD60041201 Rashaant 24-14 possessed 500 693 193 60 20 A. Altanshagai FB86082998 Rashaant 24-13à unlicensed 370 370 71 21 G. Magsar FB75012461 Shand 24-1 owned 570 593 23 8 23 64000 22 Ts. Urtnasan BU70011605 Rashaant 21-9 owned 400 761 361 27 23 Ts. Diimaa OM73030403 Rashaant 3-33 owned 630 633 3 58 3 464000 24 J. Orgil RМ81091117 Rashaant 2-35 owned 750 617 38 304000 25 S. Battsengel MB60072619 Rashaant 2-34 owned 750 656 15 120000 26 O. Avirmed GZ54090110 Rashaant 1-30 owned 724 1040 316 6 27 Ch. Boroo ÎÌ43030604 Rashaant 1-29 owned 360 517 157 33 28 Sh. Uranchimeg FB65091068 Rashaant Urtiin gol 3-23а unlicensed 592 592 16 29 Ch Yavuukhuu ТА43080403 Rashaant 28-1 owned 648 576 27 216000 30 G. Munkhtur AD74052714 Shand 3-1à unlicensed 525 525 223 31 Z. Enkhsaikhan FD68122513 Naran 10-1 owned 561 537 33 264000

79

32 Kh. Lkhagva FM34022161 Naran 9-1 owned 703 648 38 304000 33 L. Davaa FA65032377 Naran 5-1 owned 1034 1169 135 46 34 O. Batsukh FB62122578 Bulag 8-1á owned 780 528 27 216000 35 Y. Nyamsuren AE65071161 Bulag 9-1 owned 488 774 286 14 36 D. Bat-Ochir GE82040320 Ekh Zaluu Habitat 30-14 possessed 800 892 92 187 92 1496000 Land replacement 37 L. Altai ETS76012302 Ekh Zaluu Habitat 31-7 possessed 800 1031 231 65 231 520000 38 S. Munkhsuren AYA75091162 Ekh Zaluu Habitat 31-6 possessed 800 713 160 1280000 39 T. Doljinsuren AYA53091561 Ekh Zaluu Habitat 30-7 possessed 800 811 11 112 11 896000 40 B. Baasansuren RE81081518 Ekh Zaluu Habitat 28-14 possessed 1600 2200 600 340 Has license for 2 HH 41 Unknown Habitat 765 287 287 42 T. Ouyntsetseg ETS63052301 Ekh zaluu 6-15 possessed 800 875 75 11 43 B. Munkhjargal RD73051916 Shand 49-1à unlicensed 614 614 39 44 G. Erdenesuvd GB80122505 Shand 50-1à unlicensed 818 818 326 45 Kh. Ouynbaatar GB81092511 Shand 51-1à unlicensed 960 960 57 46 D. Lkhagvasuren FM72031594 Shand b/z 20-1 possessed 820 969 149 9 47 Kh. Battumur TZ49082414 Ekh Zaluu Habitat 4-21 possessed 1600 2200 600 497 Has license for 2 HH 14088000 12-Sep-09 Valuation made by: B. Ariuntsetseg D. Bayarzol

80

Хавсралт 7: БЭСГЭ компанийн газрын үнэлгээний мэргэжилтэн, ГХБХБГ-ын хамтран гаргасан Эрдэнэтийн дэд төслийн нөлөөлөлд өртсөн барилга байгууламжийн нарийвчилсан хэмжилтийн судалгаа ба үнэлгээ

81

82

83

84

LIST OF VALUATION OF THE AFFECTED PROPERTIES OF THE HOUSEHOLDS SETTLED ON THE ROW OF WATER SUPPLY AND SEWAREGE SYSTEM OF THE GER AREA OF ORKHON AIMAG num № Name of the

possessor of property

Registration number

Address, location

Name of valuated property Size of structure Unit cost MNT

Size of plot m2, length of fence m

Property valuation

1 1 B. Ariuntuya FB 80032103 Shand b/z 20-32 Moving wooden fence 9.2м 5000 9.2 46,000 Moving wooden fence 46.2м 5000 46.2 231,000

2 2 N. Ouynbat OZ 73032411 Shand b/z 44á-4 Shed 2.2м *3м, made by iron and wood 50000 50,000

Moving wooden fence 35м 5000 35 175,000 3 3 Ts. Enkhbaatar FM60061013 Shand 41-16 Moving iron shed 3м * 2м 50000 50,000 4 4 M. Galzol BE 76100119 Shand 40-10 Moving wooden fence 56.2м 5000 56.2 281,000

Moving wooden fence 17м 5000 17 85,000 5 5 Sh Uranchimeg TB 68090663 Shand 38-7 Wooden small shop 4м * 2м 59614 8 476,912

Moving wooden fence 38м 5000 38 190,000 6 6 S. Givaasuren IU 51061377 Shand 35-5à Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

Moving wooden fence 38.3м 5000 38.3 191,500 7 7 Kh. Ouynbat RS 70101515 Shand 34-5 Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

Moving wooden fence 10м 5000 10 50,000 8 8 Sh. Otgon FA 58110911 Shand 33-5 biannual onion seed 1.44м2 10000 10,000 9 9 L. Batbaatar GJ 75041611 Shand 33-4 Moving wooden fence 18м 5000 18 90,000

Moving wooden fence, improve 50% 20.8м 9500 20.8 197,600

10 10 Kh. Munkhbaatar OE 71121878 Shand 32-3 Shed 2м*2м, wood 44710 4 178,840

11 11 P. Batsukh GM 66052916 Shand 32-1 Moving wooden fence, improve 50% 49м 9500 49 465,500 Moving wooden fence, improve 50% 38.3м 9500 38.3 363,850

12 12 B. Sainjargal ÎÎ 68073072 Shand 31-1 Entrance 1.5м*2.5м, clayey 74518 3.75 279,443

13 13 Z. Tungalag FB 57080610 Rashaant 31-17á Hole for basement 37м*8м *1.4м 414.4 277,291

14 14 M. Ganbaatar FM59060237 Rashaant 31-17 Moving wooden fence 25.8м 5000 25.8 129,000

15 15 D. Chuluunbaatar GU 44051513 Rashaant 28- Timber house 10м*6м, piishen 258640 60 15,518,400

85

Entrance 2м*2м, wood 59614 4 238,456 Wooden shed 2.5*2.5 59614 6.25 372,588 Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

16

Moving wooden fence 106м 5000 106 530,000 Moving wooden fence 47.5м 5000 47.5 237,500 Moving container 3м*2м 50000 50,000

16 16 Ch. Ouynjargal FB 75041504 Rashaant 27-17á Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

Moving wooden fence 14м 5000 14 70,000 17 17 D. Nergyi FB 81021217

Rashaant 26-16 Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

18 18 Sh. Shaalav ÈÖ 48112712 Rashaant 26-16à Moving wooden fence 29м 5000 29 145,000

Moving wooden fence 32м 5000 32 160,000 19 19 A. Erdenechimeg FD60041201 Rashaant 13-9 Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

20 20 A. Altanshagai FB 86082998 Rashaant 24-13à Moving wooden fence 35.5м 5000 35.5 177,500

21 21 G. Magsar FB75012461 Shand 23-1 Moving wooden fence 32м 5000 32 160,000

22 22 Ts. Urtnasan BU 70011605 Rashaant 21-8à Moving wooden fence 34м 5000 34 170,000

23 23 Ts. Diimaa OM73030403 Rashaant 3-33 Moving wooden fence 37.5м 5000 37.5 187,500 Parking lot 29м*2.6м 133585 29 3,873,965 Wooden overfly 3ш 111900 3 335,700 drainage improvement 250000 250,000 moving iron fence 9.7м 5750 9.7 55,775

24 24 J. Orgil PÌ 81091117 Rashaant 2-35 Conctere fence 4.9м*1.6м 99852 4.9 489,275 Moving wooden fence 32м 5000 32 160,000

25 25 S. Battsengel MB 60072619 Rashaant 2-28 Wooden small shop 1.5м*1.5м, модон 59614 2.25 134,132

26 26 O. Avirmed GZ 54090110 Rashaant 1-30á Moving wooden fence 17.49м 5000 17.49 87,450

27 27 Ch. Boroo OM 43030604 Rashaant 1-29 Moving wooden fence 25.4м 5000 25.4 127,000

28 28 Sh. Uranshimeg FB 65091068 Rashaant Urtiin gol 3-23à Moving wooden fence 17м 5000 17 85,000

29 29 Ch. Yavuukhuu TA 43080403 Rashaant 28-1 Moving wooden fence 19м 5000 19 95,000 30 30 G. Munkhtur AD 74052714 Shand 3-1 Moving wooden fence 45.5м 5000 45.5 227,500

Moving wooden fence 34м 5000 34 170,000 Moving iron shed 2.4м*3.5м 50000 50,000

31 31 Z. Enkhsaikhan FD68122513 Naran 10-1 Power connection 120000 120,000 32 32 Kh. Tugsbold FM70021310 Naran 9-1 Moving wooden fence 38.7м 5000 38.7 193,500 33 33 L. Davaa FA 65032377 Naran 5-1 Moving wooden fence 47м 5000 47 235,000 34 34 O. Batsukh FB62122578 Bulag 8-1á Moving wooden fence 22м 5000 22 110,000

86

Green house 5.65м*4м 260000 260,000 35 35 B. Sengedorj IE 65012511 Bulag 9-1 Moving wooden fence 15м 5000 15 75,000

36 36 D. Bar-Ochir GE 82040310 Ikh zaluu habitat 30-14 Moving wooden fence 92.8м 5000 92.8 464,000

37 38 S. Munkhsuren IYA75091162 Ikh zaluu habitat 30-17 Moving wooden fence 33м 5000 33 165,000

38 40 B. Baasabsuren PI 81081518 Ikh zaluu habitat28-14 Moving wooden fence 43м 5000 43 215,000

39 42 T. Ouyntsetseg ETS 63052301 Ikh zaluu 6-15 Moving wooden fence 13м 5000 13 65,000 40 43 D. Munkhjargal RD73051916 Shand 49-1 Moving wooden fence 20м 5000 20 100,000 41 44 G. Erdenesuvd GB80122505 Shand 50-1à Moving wooden fence 51м 5000 51 255,000

Moving wooden fence 26м 5000 26 130,000 42 45 Kh. Ouynbaatar GB 81092511 Shand 51-1 Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

Moving wooden fence 25.7м 5000 25.7 128,500 43 46 D. Lkhagvasuren FM 72031594

Shand Baruun zadgai 20-1 Moving wooden latrine 1ш 85648 1 85,648

44 47 Kh. Battumur TZ 49082414 Ikh zaluu habitat 4-21 Moving wooden fence 22.6м 5000 22.6 113,000

Total 31,289,859

"BESGE" company specialist: S. Ariunjargal

87

Хавсралт 8: ХБСТ-ийн НӨИ-д төслийн түр зуурын ажил эрхлэлт хэлбэрээр олгох нөхөн олговрын төслийн маягт

From: PIU Erdenet

AP name:

Address:

AP ID no:

Your household is eligible for preferential treatment for temporary employment with the contractors undertaking civil works construction activities for the UDSP at your subproject site.

You are eligible because you have been identified either as

A vulnerable affected household with income below the poverty line of MNT 90,600 monthly per capita income or with elderly or disabled heads of household; or

An affected household losing unlicensed land to the project without remaining legalizable land.

The UDSP will be able to provide you with temporary employment at a skills level commensurate with your education and experience in the construction activities for the subproject in your Khoroo/Bagh if any of your adult household members are interested in participating in this AP Temporary Project Employment Scheme.

Please fill in the below information required and return this signed form to our project staff.

Name(s) of person(s) intending to participate:

Education:

Skill training:

Work experience:

Years of employment:

I am interested in temporary employment with the AP Temporary Project Employment Compensation Scheme:

Yes No

Signature: ____________________________________________

Date: ____________________________________________

88

Хаанаас: Эрдэнэт хотын ТХН

НӨИ-ий нэр:

Хаяг: НӨИ-ий дугаар:

Танай гэр бүлийнхэн танай нутаг дэвсгэрт хэрэгжиж буй дэд төслийн байршилд ХБСТ-ийн барилгын ажлыг хийх гэрээлэгчидтэй гэрээ байгуулан түр зуурын ажил эрхлэлт хэлбэрээр тусгай нөхөн олговор авах эрхтэй.

Та бүхэнд энэ эрх нээлттэй байна. Учир нь танай гэр бүлийг:

• Амьжиргааны баталгаат доод түвшин болох 90,600 төгрөгөөс доогуур сарын орлоготой эсвэл өрхийн тэргүүн нь өндөр настан буюу хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн бүхий эмзэг бүлэгт хамаарагдах нөлөөлөлд өртсөн өрх,

• Зөвшөөрөлгүй газраа бүгдийг нь төсөлд алдаж байгаа нөлөөлөлд өртсөн өрх гэж тодорхойлсон.

Хэрэв танай гэр бүлийн насанд хүрсэн гишүүдийн аль нэг нь энэхүү төслийн түр зуурын ажил эрхлэлт хэлбэрээр олгох нөхөн олговрыг төслийг сонирхож байгаа бол ХБСТ нь танай Хороо/Багийн нутаг дэвсгэрт хэрэгжих дэд төсөлд таны боловсрол, барилгын ажлын туршлагад тохируулан түр зуур ажил эрхлэх боломжоор хангана.

Доор мэдээллийг бөглөөд гарын үсэг зурсан маягтаа манай төслийн ажилтанд буцаан өгнө үү.

Оролцох хүн (хүмүүсийн)-ий нэр:

Боловсрол:

Ур чадварын сургалт:

Ажлын туршлага:

Ажилласан жил:

Би төслийн түр зуурын ажил эрхлэлт хэлбэрээр олгох нөхөн олговрын төсөлд түр зуур ажил эрхлэх сонирхолтой байна:

Тийм Үгүй

Гарын үсэг: ____________________________________________

Огноо: ____________________________________________

89