معجزة جلق الانسان. arabic العربية

π«f ≈dEG Gòg ¬∏ªY AGQh øe ≈©°ùj ’ ÖJÉμdGh .á¨eGqódG ¬ééoMh≥jôW »a º¡H ô«°ùdGh ¢SÉædG ájGóg ¬àjÉZh ¬aóg ÉªfEG AÉæãdGh íjóªdG

.…qOÉe Ö°ùμe hCG íHQ q…CG π«°üëJ ¬qªg ¢ù«d q¿CG Éªc ,¿ÉªjE’GÖàμdG √òg ô°ûf »a ¿ƒªgÉ°ùj øjòdG ¿EÉa ,≥FÉ≤ëdG √òg Aƒ°V ≈∏Yhá≤«≤ëdG »a ºg º¡àjGó¡d á∏«°Sh ¿ƒμàd É¡JAGôb ≈∏˘Y ¢SÉ˘æ˘dG ¿ƒ˘ã˘ë˘jh

.øªãH Qqó≤J ’ øjó∏d áeóN ¿ƒeó≤jÉ¡fCG ájôéàdÉH âÑK »àdG ÖàμdG ô°ûf ≈∏Y πª©dG q¿EÉa ,¢SÉ°SC’G Gòg ≈∏Yh∑ƒμ q°ûdG øe ójõJh QÉμaC’G ≈˘∏˘Y á˘∏˘Ñ˘∏˘Ñ˘dG π˘Nó oJh ¿É˘gPC’G ¢Tƒ˘°ûJ,Üƒ∏≤dG øe äÉ¡Ñ°ûdG OôW »a Ékª°SÉMh Éqjƒb Gkô«KCÉJ ∂∏ªJ ’h OqOôàdGhøμJ ºd äÉØdDƒªdG √òg ¿CG í°VGƒdG øeh .âbƒdGh ó¡é∏d ká©«°†ne ôÑà©ojôãcCG ÖJÉμ∏d á«HOC’G Iƒ≤dG ¿É«H ≈∏Y õcôJ âfÉc ƒd ô«KCÉàdG Gòg πc ∑ôààd¬jód øeh .¢SÉædG ájGóg »a πãªàªdG »eÉ°ùdG ±ó¡dG ≈∏Y Égõ«côJ øe

¢†MO »g iƒ°ü≤dG ájÉ¨dG ¿CG øe ≥q≤ëàj ¿CG ¬æμª«a ∂dP »a ∂°T ≈fOCG¬°UÓNEGh ó¡édG Gòg ô˘«˘KCÉ˘J ∫Ó˘N ø˘e ¿BGô˘≤˘dG ¥Ó˘NCG ô˘°ûfh OÉ˘ë˘dE’G

.¬MÉéfh»a Ωƒ«dG øjóFÉ°ùdG ≈°VƒØdGh º∏¶dG ¿CG »gh ,áª¡e á≤˘«˘≤˘M ∑GQOEG ø˘«˘©˘à˘jôμØdG ºqμëJ ¬ÑÑ n°S iPCG ø˘e ¿ƒ˘ª˘∏˘°ùª˘dG ¬˘d ¢Vô˘©˘à˘j É˘eh ¢VQC’G AÉ˘ë˘fCGƒg ¬q∏c Gòg øe ¢UÓîdG øª°†j …òdG ≥jô£dGh .ºdÉ©dG ¿hDƒ°T »a …OÉëdE’G¥ÓNC’G AÓLEG h ¿ÉªjE’G ≥FÉ≤M ¿É«Hh …OÉëdE’G ôμØdÉH áªjõ¡dG ¥ÉëdEGádÉM ≈dEG ô¶ædÉHh .É¡H ∂°ùªàdG ≈∏Y øjQOÉb ¢SÉqædG íÑ˘°ü˘oj å«˘ë˘H á˘«˘fBGô˘≤˘dGøe ¬fEÉa QÉeódGh Qhô q°ûdGh OÉ°ùØdG ≈dEG √qô˘L ó˘jõ˘e ø˘e ¬˘d OGô oj É˘eh º˘dÉ˘©˘dG

’EGh ,…Qhô°V ƒg ÉªH ΩÉ«≤dG ≈dEG ´É£à°ùªdG Qób áYQÉ°ùoªdG …Qhô°†dGóMGƒdG ¿ô≤dG ∫Ó˘Nh .¢UÉ˘æ˘e ø˘«˘M nä’h ô˘eC’G ≈˘°†≤ oj ó˘≤˘a

¿hQÉg äÉq«∏c o¿ƒμJ ±ƒ°S ≈dÉ©J ¬˘∏˘dG ¿PEÉ˘Hh ,ø˘jô˘°û©˘dGhá∏«°SƒdG -áqª¡ªdG √ò¡H É¡°Vƒ¡˘f ∫Ó˘N ø˘e- ≈˘«˘ë˘j

ΩÓ˘°ùdGh á˘æ˘«˘μ˘°ùdG ÖJGô˘e ≈˘dEG ¢SÉ˘qæ˘dÉ˘H ∫ƒ˘°Uƒ˘∏˘d»˘à˘dG IOÉ˘©˘°ùdGh ∫É˘ª˘é˘dGh ∫ó˘˘©˘˘dGh ¥ó˘˘°üdGh

.ºjôμdG ¿BGô≤dG Éæd É¡ë°VhCG

∞∞ddDDƒƒŸŸGG ∫∫ƒƒMM

ôØμdG ó°V ’OÉL øjò∏dG ø««Ñæ∏d Iôbƒe iôcP »a ''≈«ëj'' h ''¿hQÉg'' øe ÖJÉμ∏d QÉ©à°ùªdG º°S’G ¿ƒμàjGòg ¿ƒª°†ªH ÖàμdG √òg É¡jƒàëJ »àdG »fÉ©ªdG •ÉÑJQ’ GkõeQ ±Ó¨dG ≈∏Y …ƒÑædG ºJÉîdG ô¡¶j Éªæ«H ,OÉëdE’Gh¬∏dG ≈∏°U óªëe Éæ«Ñf q¿CGh ,ájhÉª°ùdG ÖàμdG ôNBG ƒg ºjôμdG ¿BGô≤dG q¿CG ≈dEG …ƒÑædG ºJÉîdG Gòg ô«°ûjh .ºJÉîdG™«ªL »ah ,Gkó°Tôeh kÓ«dO ájƒÑqædG áæ°ùdGh ºjôμdG ¿BGô≤dG ¬°ùØæd ÖJÉμdG òîJG óbh .ø««ÑædG ºJÉN ƒg º∏°Sh ¬«∏Y»àdG ºYGõªdG πc ∫É£HEGh ájOÉëdE’G º¶ædG É¡«∏Y Ωƒ≤J »àdG ¢ù°SC’G ™«ªL ∞°ùæH ¬°ùØf ≈∏Y ó¡©dG òNCG äÉØdDƒªdG

.√òg ¬aGógCG øY m¿ÓYEG áHÉãªH ¬Ñàc ¬H ô¡ne …òdG ºJÉîdG Gòg ôÑà©jh .øjqó∏d á°†gÉæªdG äÉcôëdG É¡«∏Y Ωƒ≤J¿ÉªjE’G ≈∏Y º¡ãMh ,¢SÉædG ™«ªéd ¬àdÉ°SQh ¿BGô≤dG Qƒf ™«∏ÑJ ƒg »°ù«FQ ±óg ∫ƒM ∞dDƒªdG Öàc ™«ªL QhóJ

.EÓªdG ≈∏Y É¡ë°†ah ájOÉëdE’G º¶ædG âaÉ¡J ¢VôYh ,ôNB’G Ωƒ«dGh ¬à«fGóMhh ¬∏dG OƒLƒH≈dEG Gôà∏μfEG øeh ,ÉμjôeCG ≈dEG óæ¡dG øe ;ºdÉ©dG AÉëfCG ≈à°T »a øjô«Ñc ΩÉªàgGh ∫ƒÑ≤H ≈«ëj ¿hQÉg Öàc ≈°†ëJÉjQÉ¨∏H ≈dEG É°ùfôa øeh ,É«dÉ£jEG ≈dEG Éjõ«dÉe øeh ,πjRGôÑdG ≈dEG É«fÉÑ°SEG øeh ,áæ°SƒÑdG ≈dEG É«fƒdƒH øeh ,É«°ù«fhófCG

.É«°ShQhá«fÉªdC’Gh á«°ùfôØdGh ájõ«∏μfE’G :äÉ¨∏dG ∂∏J ø«H øeh ,á«ÑæLC’G äÉ¨q∏dG øe ójó©dG ≈dEG ∞qdDƒªdG Öàoc âªLôJá«°ù«fhóf’Gh ájQƒ¨jhE’Gh á«æ°SƒÑdGh á«°ShôdGh á«fÉÑdC’Gh á«Hô©dGh ájOQhC’Gh á«dÉ¨JôÑdGh á«fÉÑ°SE’Gh á«dÉ£jE’Ghá¨d) ¬°Sƒ¡dG á¨dh (É«fGõæJ »a á∏ª©à°ùe á¨d) á«∏MGƒ°ùdGh á«æ«°üdGh ájQÉ¨∏ÑdGh á«Hô°üdGh á«dÉ¨æÑdGh ájh’ÉªdGhh .äÉ¨∏dG øe Égô«Zh ájôéªdGh á«cQÉªfGódGh (¢ùjQƒe »a áeóîà°ùe á¨d) »¡dƒjqódG á¨dh ,(É«≤jôaEG »a Iô°ûàæe

.äÉ¨∏dG √ò¡H ÖàμdG √òg IAGôb ≈∏Y ô«Ñc ∫ÉÑbEG ∑Éægô«ãc ájGóg »a ÉkÑÑ°S âfÉc óbh .ºdÉ©dG AÉëfCG áaÉc »a Gkô«Ñc ôjó≤J äóLhh ,É¡JQGóL äÉØdDƒªdG √òg âàÑKCG ó≤d√òg CGô≤j øe πch .ø«æeDƒªdG øe ô«ãc ¿ÉªjEG ájƒ≤J »a ôNBG ÖfÉL øe âªgÉ°Sh ¿ÉªjE’G ≥jôW ≈dEG ¢SÉædG øeÉgQƒ£°S ÉjÉæK ø«H IOƒLƒªdG ádƒ¡°ùdGh É¡«a øªμJ »àdG á¨dÉÑdG áªμëdG ìƒ°VƒH ß˘MÓ˘j É˘¡˘«˘a π˘eCÉ˘à˘jh Öà˘μ˘dGÉgô«KCÉJ áYô o°S É°†jCG äÉØdDƒªdG √òg õq«ªj Éeh .á«ª∏©dG ÉjÉ°†≤dG ∫hÉæJ »a ≥ª©dGh É¡Hƒ∏°SCG õ«ªj …òdG ¥ó°üdGh¿ƒμj ød ≥ª©H É¡«a πeCÉàjh ÖàμdG √òg CGô≤j øe πch .¬°†MOh É¡«a Ée ¢†≤f ≈∏Y IQó≤dG ΩóYh É¡éFÉàf ¿Éª°Vh

.iôNC’G áaôëæoªdG QÉμaC’Gh ájOÉëdE’G AGQB’Gh ájOÉªdG äÉØ°ù∏ØdG øY ´ÉaqódG ∂dP ó©H ¬fÉμeEÉHmOÉæY øY iƒ°S ∂dP ¿ƒμj ø∏a äÉØdDƒªdG √òg á©dÉ£e ó©H äÉjô¶ædG ∂∏J øY íaÉæe íaÉf ¿CGh çóM GPEGh¿BGô≤dG áªμM Iƒb øe á©HÉf ¢üFÉ°üîdG √òg ¿CG ∂°T ’h .¬dÉ£HEGh ¬°†MO qºJ ób q»ª∏©dG óæ q°ùdG q¿C’ »ØWÉY

ÇÇQQÉÉ≤≤ddGG ¤¤EEGG»àdG IóYÉ≤dG πμ°ûJ ájô¶ædG √òg ¿CG ƒg á«æjhQGódG ájô¶ædG QÉ«¡f’ ¢UÉN π°üa ¢ü«°üîJ AGQh ÖÑ°ùdG

≈∏îJ ,¬∏dG OƒLh á≤«≤M ‹ÉàdÉHh ,≥∏ÿG á≤«≤M á«æjhQGódG äôμfCG ¿CG òæªa .øjóë∏ŸG áØ°SÓØdG πc É¡«∏Y óªà©j

Èà©j ∂dòd .IÒNC’G áæ°S Ú©HQC’Gh áÄŸG ∫ÓN ≥dÉÿG OƒLƒH ∂«μ°ûàdG ‘ Gƒ©bh hCG º¡fÉjOCG øY ¿hÒãμdG

CGô≤j ¿CG ÇQÉ≤∏d á°UôØdG íæ°ùJ ’ ób .Éæe πc ≈∏Y ¬à«dhDƒ°ùe ™≤Jh ,øjódG Éæ«∏Y ¬ªàëj kÉÑLGh ájô¶ædG √òg ¢†MO

.´ƒ°VƒŸG Gòg ¬«a ¢üî∏f kÓ°üa ¢ü°üîf ¿CG ÉæjCÉJQG ∂dòd ,ÉæÑàc øe ÜÉàc øe ÌcCG

ƒYóJ »gh á«fBGô≤dG äÉjB’G Aƒ°V ≈∏Y ÖàμdG √òg πc É¡àdhÉæJ »àdG á«fÉÁE’G äÉYƒ°VƒŸG ™«ªL ìô°T ”

´óJ ’ á≤jô£H á«fBGô≤dG äÉjB’ÉH ≥∏©àJ »àdG äÉYƒ°VƒŸG πc âMô°T .¬«fÉ©e ™e ¢û«©dGh ¬∏dG ΩÓc ¤EG ¢SÉædG

¬Ñàc ‘ ÖJÉμdG √óªàYG …òdG §«°ùÑdGh ¢ù∏°ùdG Üƒ∏°SC’G ∫ÓN øe ÇQÉ≤dG øgP ‘ ∫DhÉ°ùàdG hCG ∂°û∏d kÉfÉμe

Üƒ∏°SC’G Gòg .É¡ª¡ØJh É¡æe ó«Øà°ùJ ¿CG á«ª«∏©àdG äÉjƒà°ùŸGh á«YÉªàL’G äÉ≤Ñ£dG ™«ªL ‘ AGqô≤∏d øμÁ

á«fÉMhôdG QƒeC’G ¿ƒ°†aôj øjòdG ∂ÄdhCG ≈àM ,IóMGh á°ù∏L ‘ ÜÉàμdG IAGôb øe ÇQÉ≤dG øqμÁ §«°ùÑdG »FGhôdG

.É¡H º¡YÉæàbG AÉØNEG øe Gƒæμªàj ⁄h ÖàμdG √òg É¡JƒàMG »àdG ≥FÉ≤◊ÉH GhôKCÉJ ,É¡H ¿hó≤à©j ’h

äÉ°ûbÉæe ∫ÓN øe ¬dhÉæàj hCG OôØæe πμ°ûH ∞dDƒŸG Öàc øe √ÒZh ÜÉàμdG Gòg CGô≤j ¿CG ÇQÉ≤∏d øμÁ

øe ¿ƒæμªà«°S º¡fEG PEG kGóL Ió«Øe á°ûbÉæŸG ¿hóé«°ùa ¬æe IOÉØà°S’G ‘ ¿ƒÑZôj øjòdG ∂ÄdhCG ÉeCG .á«YÉªL

.øjôNB’G ¤EG º¡HQÉŒ øY çóëàdGh º¡JÉYÉÑ£fÉH A’OE’G

â°VôY . øjó∏d áeóN Èà©j ¬∏dG ¬Lƒd âÑàc »àdG ÖàμdG √òg ¢VôYh IAGôb ‘ áªgÉ°ùŸG ¿CG ¤EG áaÉ°VEG

√òg ¿EG :øjôNB’G ¤EG øjódG π≤f ¿hójôj øjò∏d ∫ƒ≤f ∂dòd ,´ÉæbE’G ‘ ájÉZ Üƒ∏°SCÉH ÖàμdG √òg ‘ ≥FÉ≤◊G

.kGÒÑc kÉfƒY º¡d Ωó≤J ÖàμdG

…òdG ´ƒæàdG iÒd ,ÜÉàμdG ájÉ¡f ‘ IOƒLƒŸG ÖàμdG √òg øe êPÉ‰ ≈∏Y ™∏£j ¿CG ÇQÉ≤∏d ó«ØŸG øe

.Ió«ØŸGh á©àªŸG á«æjódG OGƒŸÉH á«æ¨dG QOÉ°üŸG √òg ¬°Vô©J

≈∏Y óªà©J äÉ≤«∏©J hCG ÖJÉμ∏d á«°üî°T ô¶f äÉ¡Lh ,ÖàμdG øe √ÒZ ‘ Éªc ÜÉàμdG Gòg ‘ óŒ ød

¤EG …ODƒJh ∑ƒμ°ûdG ÒãJ á°ùFÉj ¢VhôY hCG á°Vô¨e äÉYƒ°Vƒe ¢VôY ‘ ¢†eÉZ Üƒ∏°SCG hCG ,∂«μ°ûàdG Öàc

.ÒμØàdG ‘ ±GôëfG

GLOBAL PUBLISHINGTalatpasa Mah. Emirgazi Caddesi

Ibrahim Elmas Ismerkezi A Blok Kat 4 Okmeydan› - Istanbul / Turkey

Phone: (+90 212) 222 00 88

ÜÜÉÉààμμddGG ääÉÉjjƒƒààfifi

πNóŸG...............................................9

IójóL IÉ«◊ ¥ƒ∏ıG õé©ŸG ΩÉ¶ædG...............13

±ó¡dG ƒëf ¬LƒàŸG πeÉμdG ¢û«÷G.............27

ójóL ¿É°ùfEG øjƒμJ ‘ ÉgQhOh á°†jƒÑdG.......47

IóMGh á«∏N øe ¿É°ùfE’G ≥∏N...................77

IójóL É«fO ƒëf..................................145

Qƒ£àdG ájô¶f Ü qòμj áæLC’G º∏Y...............153

áé«àædG.............................................157

á«æjhQG qódG QÉ«¡fG.................................161

}nnøøppee rrººooμμ nnbb nnRR nnQQ nnhh rrºº oocc nnQQ nnƒƒ oo°°UU nnøø nn°°ùùrrMMCCÉÉaa rrºº oocc nnQQ ssƒƒ nn°°UU nnhh kkAAÉÉææHH nnAAÉÉªª ss°°ùùddGGhh kkGGQQGGôô nnbb nn¢¢VV rrQQCC’’GG ooººooμμdd nnππ nn©©nnLL ……òòddGG

ÚÚªªnnddÉÉ nn©©ddGG ttÜÜ nnQQ oo¬¬qq∏∏ddGG nn∑∑ nnQQÉÉÑÑ nnàà nnaa rrººooμμttHHQQ oo¬¬qq∏∏ddGG ooººooμμppddPP ppääÉÉnnÑÑqq««££ddGG |:ôaÉZ)64.(

¿É°ùfE’G ≥∏N Iõé©e

-ÉæJÉ«M ∫GƒW- øëæa ;¢VQC’G í£°S ≈∏Y RÉ¡L nó≤YCGh ádBG nó≤YCG ¿É°ùfE’G oº°ùL tó n©oj

Gòg ∂∏Áh .òFGò∏dG º©W ¥hòàfh ¢†côfh »°û‰h ¢ùØæàfh ™ª°ùfh º°ù÷G Gò¡H iôf

kÉ£«£îJh kÉeÉ¶f -á«∏NGódG ¬FÉ°†YCÉHh ¬JOQhCGh ¬æ«jGô°Th ¬˘JÓ˘°†Yh ¬˘eÉ˘¶˘©˘H- º˘°ù÷G

≥FÉ≤M Éæà∏HÉb §«£îàdG Gò¡dh ΩÉ¶ædG Gò¡d á≤«bódG äÓ«°üØàdG ¤EG É˘æ˘dõ˘f É˘ª˘∏˘ch ,kÉ˘≤˘«˘bO

AGõLC’Gh ΩÉ°ùbC’G ÚH ¤hC’G á∏gƒ∏d hóÑj …òdG ±ÓàN’G øe ºZôdG ≈∏Yh .á°ûgóe

.á«∏ÿG »gh ’CG ;É¡°ùØf áæÑ∏dG øe É¡©«ªL ¿ƒμàJ É¡fEÉa º°ùé∏d áØ∏àıG

øe kGAõL É¡æe IóMGh πc ºéM ÜQÉ≤j »àdG ÉjÓÿG øe Éæª°ùL ‘ A»°T πc ÖcÎj

øeh ,ÉæeÉ¶Y ¿ƒμàJ ÉjÓÿG √òg øe áæ«©e áYƒª› øªa ,Ö©μŸG Îª«∏∏ŸG øe AõL ∞dCG

äÉ≤ÑWh Éfó∏Lh ÉæJó©Ÿ á«∏NGódG á«æÑdGh É˘fó˘Ñ˘ch É˘æ˘HÉ˘°üYCG ¿ƒ˘μ˘à˘J iô˘NCG äÉ˘Yƒ˘ª›

πμ°ûdG á«MÉf øe ájQhô°†dG äÉØ°üdGh ¢UGƒÿG ÉjÓÿG √ò˘g ∂∏“h .É˘æ˘fƒ˘«˘Y äÉ˘°Só˘Y

.º°ù÷G ΩÉ°ùbCG øe º°ùb …CG ‘ ÉjÓÿG √òg ¬∏«μ°ûàH Ωƒ≤J ƒ°†Y …C’ Oó©dGh ºé◊Gh

∞FÉXƒdGh äÉª¡ŸG √òg πμH ΩÉ«≤dÉH â∏ØμJ »àdG ÉjÓÿG √òg äô¡X ∞«ch ≈àªa

9

ππNNóóŸŸGG

.…OÉY ÒZh Òfi A»°T IóMGh Iô£b øe (ïdEG , kGô°üHh kÉ©ª°Sh kÓ≤Y ∂∏Á …òdG) ¿É°ùfE’G

’h á«FGƒ°ûY πMGôe áé«àf øμj ⁄ ƒªædGh ∫ƒëàdGh Qƒ£àdG Gòg πãe ¿CG ¬«a ÖjQ ’ É‡h

.áYhôdG ájÉZ ‘h á«YGh ≥∏N á«∏ª©d kGôKCG ¿Éc πH ,AÉ«ªY äÉaOÉ°üe á∏«°üM

Iôªà°ùe Iõé©e »gh ,¿É°ùfE’G ≥∏N Iõé©e äÓ«°üØJ ìô°ûH ÜÉàμdG Gòg Ωƒ≤«°S

äÓ«°üØàdG ¿CG ¿É«H …Qhô°†dG øeh .¢VQC’G √òg ¬Lh ≈∏Y ¿É°ùfEG πc ™e IQôμàeh

Gòg äÓ«°üØJ øe §≤a kGAõL ’EG πqμ°ûJ ’ ¿É°ùfE’G ≥∏N ∫ƒM ÜÉàμdG Gòg ‘ áe só≤ŸG

á«FÉ¡fÓdG IQó≤dG ¿É°ùfE’G ∑Qój »μd »Øμj ÜÉàμdG Gòg ‘ OQh Ée øμdh ,õé©ŸG ≥∏ÿG

ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿CÉH Ú©ªLCG ¢SÉædG Òcòàd »Øμj ƒgh ,¿ƒμdÉH §«ÙG »FÉ¡fÓdG ¬ª∏Yh ≥dÉî∏d

.''Ú≤dÉÿG ø°ùMCG''

}qqººooKK ..mm ÚÚμμnnee mmQQGGôô nnbb ‘‘ kkáá nnØØ rr££ooff oo√√ÉÉææ rr∏∏ nn©©nnLL ssººooKK ..ÚÚ ppWW rrøøppee mmáánnddÓÓ oo°°SS rrøøppee nn¿¿ÉÉ nn°°ùùrrff ppEE’’GG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN rróó nn≤≤nndd nnhh

nnΩΩÉÉ nn¶¶ pp©©ddGG ÉÉ nnff rrƒƒ nn°°ùùnnμμ nnaa kkÉÉeeÉÉ nn¶¶ ppYY nnáánn¨ rr°°††ooŸŸGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnîî nnaa kkáánn¨ rr°°††ooee nnáá nn≤≤nn∏∏ nn©©ddGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnîî nnaa kkáá nn≤≤nn∏∏ nnYY nnáá nnØØ rr££ttææddGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN

oo¬¬qq∏∏ddGG nn∑∑ nnQQÉÉ nnÑÑnnàà nnaa ,, nnôô nnNNBBGG kkÉÉ nn≤≤rr∏∏ nnNN oo√√ÉÉ nnffrrCCÉÉ nn°°ûûrrffnnCCGG qqººooKK ,, kkÉÉªªrrëënndd

ÚÚ≤≤ppddÉÉ nnÿÿGG ooøø nn°°ùùrrMMnnCCGG |:¿ƒæeDƒŸG)12-14 .(

11

(QÉ£bhCG ¿ÉfóY) ≈«ëj ¿hQÉg

10

áMÉ°S ¤EG Éæbƒ°ùà°S ∫GDƒ°ùdG Gòg ≈∏Y áHÉLE’G ¿EG ?áØ∏àıG

É˘jÓ˘N ¿EG .É˘¡˘æ˘e IQP π˘c ‘ äGõ˘é˘©ŸÉ˘H IAƒ˘˘∏‡

äCÉ°ûf ób á«∏N ¿ƒ«∏jôJ áÄe ÉgOóY ≠dÉÑdG ∂ª°ùL

á«∏ÿG √ògh ,§≤a IóMGh á«∏N ø˘e äô˘KÉ˘μ˘Jh

ÉjÓN ¢üFÉ˘°üN ¢ùØ˘f ∂∏“ »˘à˘dG) Ió˘MGƒ˘dG

áŒÉædG á«˘∏ÿG »˘g (iô˘NC’G ∂ª˘°ùL

á«∏N ™e ∂JódGh á°†jƒH á«∏N OÉ–G øY

.∑ódGh áØ£f

äGõé©e ¿CG ¿BGô≤dG ‘ ¤É©J ¬∏dG ôcP ó≤d

ádOC’G øe êPÉ‰ AÉ«MC’G ‘h ¢VQC’Gh äGhÉª°ùdG ‘ ¬≤∏N

…CG ;√ÉfôcP …òdG π«dódG Gòg ádOC’G √òg ºgCG øeh ,¬àª¶Y ≈∏Yh √OƒLh ≈∏Y

.¬°ùØf ¿É°ùfE’G ≥∏N ‘ IOƒLƒŸG Iõé©ŸG

:¬°ùØfh ¬≤∏N ‘ πeCÉàjh ø©ªàjh âØà∏j »μd ¿É°ùfE’G nô¶f ¿BGô≤dG oäÉjBG ¬qLƒJ Ée kGÒãc

¬dƒb äÉjB’G √òg øeh ,π«°üØàdÉH É¡H ôe »àdG πMGôŸG »g Éeh ,≥∏ oN ∞«ch óL oh ∞«c

:¤É©J }¿¿ƒƒ≤≤ppddÉÉ nnÿÿGG ooøørrëënnff rrΩΩCCGG oo¬¬nnffƒƒ≤≤oo∏∏ rrîînnJJ rrººooààffCCGGAA ??¿¿ƒƒææ rrªªooJJ ÉÉee rrººooààrrjjCCGG nnôô nnaaCCGG ..¿¿ƒƒbb qqóó nn°°üüooJJ ’’ rrƒƒnn∏∏ nnaa rrºº ooccÉÉææ rr≤≤nn∏∏ nnNN ooøørrëënnff|

:á©bGƒdG)57-59.(

øe kÉeGôZƒ∏«c Ú©Ñ°S hCG Úà°S øe ¿ƒμàŸG) ¿É°ùfE’G º°ùL Ödh á°UÓN â©ªŒ ó≤d

º°ù÷ Ió≤©ŸG á«æÑdG Qƒ£J ¿CG ∂°T ’h .IóMGh AÉe Iô£˘b ‘ á˘jGó˘Ñ˘dG ‘ (º˘¶˘©˘dGh º˘ë˘∏˘dG


}nn∞∞rr«« nncc pp ΩΩÉÉ nnMMrrQQnnCC’’GG ‘‘ rrºº ooccooQQ uuƒƒ nn°°üüoojj ……òòqqddGG nnƒƒ oogg

ooºº««μμnn◊◊GG ooõõjjõõ nn©©ddGG nnƒƒ oogg qq’’ppEEGG nn¬¬dd ppEEGG ’’ ,, ooAAÉÉ nn°°ûûnnjj| :¿GôªY ∫BG)6(

ΩÉ¶æd ≥«bO πª©H ’EG ¢VQC’G √òg ¬Lh ≈∏Y ¬JÉ«M ≈∏Y á¶aÉÙG ¿É°ùfEÓd øμÁ ’

‘ áØ∏àfl läÉ«dBG πLôdG º°ùL ‘h ICGôŸG º°ùL ‘ IOƒLƒŸG π°SÉæàdG áª¶fC’h .π°SÉæàdG

πª©J É¡fCG …CG ;ábóHh ≥°SÉæàH kÉ°†©H É¡°†©H π qªμj áØ∏àıG äÉ«dB’G √òg ¿CG ÒZ ,πª©dG

¿É°ùfE’G øjƒμJ ¿CG …CG .É«fódG ¤EG ójóL ¥ƒ∏fl »JCÉj áé«àædG ‘h ,πeÉμàe ΩÉ¶f QÉWEG øª°V

º¶YCG øe qó n©oj ÚØ∏àfl øjôgƒL øeh ÚØ∏àfl øjó°ùL øeh ÚØ∏àfl ÚfÉ°ùfEG øe ¬LGôNEGh

!¿É°ùfE’G ≥∏N Iõé©e »gh ...á≤≤ëàŸG äGõé©ŸG

‘ äCGóH ób ¿ƒμJ ájQhô°†dGh áeRÓdG äGÒ°†ëàdG ¿EÉa Iõé©ŸG √òg ≥≤ëàJ »μdh

º°ùL ‘ á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG ∫ƒ– øe k’hCG óH ’ ¿Éc Gòd ,IójóY äGƒæ°S πÑb ¿É°ùfE’G º°ùL

Éª«a ¿É°ùfEG πc óæY äÉ«dÉ©ØdG √òg π nªμà°ùoJh .∫É q©a QƒW ¤EG ICGôŸG º°ùL ‘h πLôdG

ÚH ∫É°üJ’G ÚeCÉJ ‘ ô°üæY ºgCG ƒg Êƒeô¡dG ΩÉ¶ædG ¿CG ∂°T ’h ,''Æƒ∏ÑdG QƒW''`H ±ô©oj

.ÆÉeódG Iô£«°Sh ±Gô°TEG â– ™≤j Êƒeô¡dG ΩÉ¶ædG Gògh ,ÉjÓÿG

º o¶of â– ¿É°ùfE’G º°ùL ‘ Qƒ£àdGh ƒªædG äÉ«dÉ©ah á£°ûfCG ™«ªL ¤É©J ¬∏dG π©L ó≤d

ºK º°ù÷G AÉ°†YCG ∞∏àfl øe ¬«dEG á«JB’G πFÉ°SôdG ™«ªL ºq« n≤j ÆÉeódÉa ;ÆÉeódG É¡«∏Y ô£«°ùj

13

õõéé©©ŸŸGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGGIIóójjóóLL IIÉÉ««◊◊ ¥¥ƒƒ∏∏ııGG

Êƒeô¡dG ΩÉ¶ædG Ωóîà°ùj ƒgh ,áÑ°SÉæŸG øcÉeC’G ¤EG âbh ô°übCÉHh áHƒLC’G Ö°ùfCG π°Sôj

,áYhôdG ájÉZ ‘ ájójôH áμÑ°Th kÉeÉ¶f ¤É©J ¬∏dG ≥∏N ó≤d .∫É°üJ’G ‘h ôHÉîàdG ‘ á∏«°Sƒc

‘ ∫ƒéàdÉH ójÈdG »YÉ°S Ωƒ≤j Éªμa ;ójÈdG »YÉ°S áØ«XƒH äÉfƒeô¡dG äÉÄjõL Ωƒ≤Jh

π≤æH äÉfƒeô¡dG Ωƒ≤J ∂dòc ,áHƒ∏£ŸG øcÉeC’G ¤EG πFÉ°SôdG kÓbÉf áæjóŸG AÉëfCG ™«ªL

™«ªL º°ù÷G ‘ ºàJ Gòμ˘gh .á˘bÓ˘©˘dG äGP É˘jÓÿG ¤EG ÆÉ˘eó˘dG ø˘e IQOÉ˘°üdG ô˘eGhC’G

.¿É°ùfE’G IÉ«◊ ájQhô°†dG äÉ«dÉ©ØdG

∂∏“ ’h ,¿É°ùfE’G ¬μ∏Á Éªc kÉ«Yh ∂∏“ ’ äÉfƒeô¡dG ¿CG Éæg ≈°ùæf ’CG Öéj øμdh

…CG s≥∏àJ ⁄ »¡a ,¬∏ª– øŸh ¬∏ª– Ée áaô©eh äÉgÉŒ’G Ú«©àH Ωƒ≤J »μd kÉcGQOEG ’h kGQƒ©°T

.ÜQÉéàdG øeh ¿GôŸG øe äGƒæ°S ó©H äÉ«∏HÉ≤dG √òg ∂∏“ ⁄h ∫ÉÛG Gòg ‘ ÖjQóJ

øμÁ ’ kGóL Ió≤©e äÉÄjõL øY IQÉÑY (''ójÈdG IÉ©°S'' º°SG É¡«∏Y ≥∏£f »àdG) äÉfƒeô¡dÉa

øe ¬∏ª– Ée áaô©Ã ¿ƒeô¡dG áÄjõL ΩÉ«b ¿EG .Ió≤©e á«FÉ«ª«c RƒeQh ä’OÉ©Ã ’EG É¡Mô°T

ÉgÈμj …òdG) º°ùé∏d ¢ùeGódG ΩÓ¶dG ‘ ÉgÒ°S á∏°UGƒeh ,É¡∏ª– á«∏N …CG ¤EGh πFÉ°SQ

¬Lh ø°ùMCG ≈∏Y áØ«XƒdG √òg ò«ØæàH É¡eÉ«b ºK ,É¡≤jôW qπ°†J ¿CG ¿hO (äGôŸG äGQÉ«∏Ã

áaô©Ÿ §≤a ∫ÉãŸG Gòg »Øμjh .á°ûgóe Iõé©eh ¥QÉN πªY ¬∏c Gòg ;Qƒ°üb …CG ¿hOh

.¿É°ùfE’G º°ùL ‘ ¤É©J ¬∏dG É¡YOhCG »àdG áª¶fC’G áYhQh ∫Éªc ióe

ºMQ ‘ kÉæ«æL ∫Gõj ’ ƒgh ¿É°ùfE’G iód IOÉ©dG ‘ Êƒeô¡dG ΩÉ¶ædG Gòg äÉ«dÉ©a CGóÑJ

AGóHEG ‘ ´ô°ûJ »àdG AÉ°†YC’G øe »g á«∏°SÉæàdG Oó¨dGh .¬JÉah á¶◊ ≈àM ôªà°ùJh ,¬eCG

á«∏°SÉæàdG Oó¨dÉH á≤∏©àŸG äÉfƒeô¡dG äGRGôaEG ¿CG ÒZ ,äÉfƒeô¡dG ÒKCÉJ áé«àf äÉ«dÉ©ØdG

CGóÑj Æƒ∏ÑdG á∏Môe óæYh .iôNC’G äÉfƒeô¡∏d kÉaÓN ∂dPh ,Æƒ∏˘Ñ˘dG á˘∏˘Mô˘e ó˘æ˘Y CGó˘Ñ˘J

ÆÉeódG ‘ OƒLƒŸG (''…ô°üÑdG ôjô°ùdG â– Ée'' á«Hô˘©˘dÉ˘H ≈˘ nYó˘ojh) ''¢Sƒ˘e’ƒ˘Jƒ˘Ñ˘jÉ˘¡˘dG''

Oó¨dG øe »gh) á«eÉîædG Ió¨dG ¤EG ôeGhC’G ∫É°SQEÉH (Êƒeô¡dG ΩÉ¶ædG ôjóe ó n©oj …òdGh)

.á«∏°SÉæàdG AÉ°†YCÓd Iõ uØÙG ÉgôeGhCG Qó°üJ »μd (¬H á£ÑJôŸG

…ôéj ÉÃ º∏Y ≈∏Y ¿ƒμj ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG ¿EG .iôNCG Iõé©e ¤EG IQÉ°TE’G Éæg ó«ØŸG øe

∫Éªμà°SG ” πgh ¿É°ùfE’G ¬«dEG π°Uh …òdG ôª©dG -kÓãe- ±ô©j ƒ¡a ,¿É°ùfE’G º°ùL ‘

14


√òg Aƒ°V ‘ ±ô°üàj ƒgh ,’ hCG »∏°SÉæàdG ΩÉ¶æ˘dG Aó˘Ñ˘d á˘«˘JGƒŸG á˘jOÉŸG •hô˘°ûdG ™˘«˘ª˘L

ób ¢üî°ûdG ∂dP ¿CG ∑Qój ÉeóæYh ,ôª©dG ÜÉ°ùëH Ωƒ≤j ¬fEÉa ôNBG ÒÑ©àHh .äÉeƒ∏©ŸG

…CG ;iôNC’G äGRGôaE’G Oó¨d ájQhô°†dG ôeGhC’G QGó°UEÉH Ωƒ≤j Æƒ∏ÑdG á∏Môe ¤EG π°Uh

Ö°ùfCG ‘ á«∏°SÉæàdG AÉ°†YC’G ¤EG ájQhô°†dG (äÉ˘fƒ˘eô˘¡˘dG …CG) π˘FÉ˘°Sô˘dG ∫É˘°SQEÉ˘H Ωƒ˘≤˘j

’h .¿É°ùfE’G π°ùf ßØ◊ ájQhô°†dG äGQƒ£àdGh ä’ƒëàdG ∂dòH ≥≤ëààa ,äÉbhC’G

äGQÉ«∏e iód OƒLƒŸG ƒ°†©dG Gòg Ωƒ≤j πH ,óMGh ¿É°ùfEG iód Gò¡H ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG Ωƒ≤j

.IAÉØch ábO πμH áª¡ŸG √òg RÉ‚EÉH πÑb øe Gƒ°TÉY øjòdG iódh kÉ«dÉM øjOƒLƒŸG OGôaC’G

15


ááÑÑ°°ùùææddÉÉHH ÆÆÉÉeeóóddGG ‘‘ ¬¬©©bbƒƒeehh ,,ÊÊƒƒeeôô¡¡ddGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGG ¢¢ùù««FFQQ óónn©©oojj ……òòddGG ((……ôô°°üüÑÑddGG ôôjjôô°°ùùddGG ââ–– ÉÉee)) ¢¢SSƒƒee’’ÉÉKKƒƒÑÑjjÉÉ¡¡ddGG IIQQƒƒ°°üüddGG √√òògg ‘‘ óónnggÉÉ°°ûûoojj..iiôôNNCC’’GG õõccGGôôŸŸGG ¤¤EEGG

á«eÉeC’G Iô°û≤dG


á«eÉîædG Ió¨dG



øeõdÉH »Yh ≈∏Y áÑ©μe äGÎªàæ°S á©°†H ºéëH ºë∏dG øe á©£b ¿ƒc ¿CG ∂°T ’h

√óæY ±ƒbƒdG »Yóà°ùj ÖjôZ lôeCG áeô°üæŸG äGƒæ°ùdG Ö°ùM áæ«©e äGÒ«˘©˘à˘H É˘¡˘eÉ˘«˘bh

ÉÃ ¬ª«∏©àH Ωƒ≤j øe ∑ÉægCG ?ÜÉ°ù◊G Gòg πãÃ ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG Ωƒ≤j ∞«μa .¬H ÒμØàdGh

øe ¬fCÉH -iôJ Éj- ±ôY ∞«c ?¬°ùØæH ôeC’G Gòg ∞°ûàcG ób ¬fCG ΩCG ,¬∏ªY ¬«∏Y Öéj

øeõdG Ö°ùM ∞«ch ?¿É°ùfE’G π°ùf QGôªà°S’ á«∏°SÉæàdG Oó¨dG Qƒ£Jh ƒ‰ …Qhô°†dG

áaô©e ™«£à°ùj ∞«ch ?äÉfƒeô¡˘dG RGô˘aEÉ˘H Aó˘Ñ˘dG ¬˘«˘a Öé˘j …ò˘dG º˘FÓŸGh Ö°SÉ˘æŸG

ÚH øe ºFÓŸG âbƒdG ∂dP ‘ »∏°SÉæàdG ΩÉ˘¶˘æ˘dG õ˘«˘Ø˘ë˘à˘H Ωƒ˘≤˘j …ò˘dG Ú©ŸG ¿ƒ˘eô˘¡˘dG

É¡©°VƒH Ωƒ≤j »àdG á«∏Ñ≤à°ùŸG §£ÿG πgh ?ÉgRGôaEÉH º°ù÷G Ωƒ≤j »àdG Iójó©dG äÉfƒeô¡dG

?ióŸG Ió«©ÑdG ''á«∏Ñ≤à°ùŸG ¬àjDhQ'' ¤EG á©LGQ ¢Uƒ°üÿG Gòg ‘ Égòîàj »àdG ÒHGóàdGh

á«Lƒdƒ«°ùØdG á«MÉædG øe Ö°SÉæŸG ™°Vƒ˘dG ¤EG ¿É˘°ùfE’G º˘°ùL π˘°üj ≈˘à˘M ô˘¶˘à˘æ˘j GPÉŸh

»àdG √òg IÒ¨°üdG ºë∏dG á∏àc ôjóJ »àdG IQó≤dG ¿EG ?Gòg ó©H hCG Gòg πÑb ¢ù«dh ,π°SÉæà∏d

IQó≤dG √òg ¿EG ...πbÉY øFÉc É¡fCÉch ±ô°üàJ »àdGh kÓ≤Y ’h kGô°üH ’h kÉ©ª°S ’ ∂∏“ ’

. qóf ’h É¡d π«ãe ’ IQób »gh ,¬«∏Y ƒ∏©Jh ÉædÉ«N πc RhÉŒ áª«¶Y lIQób

kÉª∏Y ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG §«ëj …òdG ƒg ôNBG Qó°üe hCG Iƒb …CG ’h äÉaOÉ°üŸG â°ù«d

√òg πc ƒ°†©dG Gòg Ö¡j …òdG ƒgh ,Gòg πμd ôHóŸG ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿EG .√QhôÃh øeõdÉH

É¡«∏Y Öéj Ée ºë∏dG øe IÒ¨°üdG á∏àμdG √òg º¡∏j …òdG ƒg …CG ;¢UGƒÿGh äÉ«∏HÉ≤dG

} :õjõ©dG ¬HÉàc ‘ ÉfÈîj ƒgh ,¬∏ªY kkÉÉnnÑÑ««bb nnQQ mmAA rr»» nn°°TT uuππ oocc ≈≈∏∏ nnYY oo¬¬qq∏∏ddGG nn¿¿ÉÉ nncchh :ÜGõMC’G) |52.(

‘ É¡dhÉæàæ°S »àdG ™«°VGƒŸG IAGôb óæY QÉÑàY’G Ú©H á≤«≤◊G √òg òNCG ó«ØŸG øªa Gòd

.áeOÉ≤dG äÉëØ°üdG

¢¢ùùææ÷÷GG õõ««««““ ™™««££àà°°ùùJJ »»ààddGG ääÉÉffƒƒeeôô¡¡ddGGÆƒ∏ÑdG á∏Môe ìÉààaG ‘ ¤hC’G Iƒ£ÿÉH (…ô°üÑdG ôjô°ùdG â– Ée) ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG Ωƒ≤j

ÚHhôJhOƒfƒμdG ¿ƒeôg ∫É°SQEÉH ICGôŸG iódh πLôdG iód(GN-RH)á«eÉîædG Ió¨dG ¤EG

Ö°ùM á«∏°SÉæàdG AÉ°†YCÓd Iõ qØÙG äÉfƒeô¡dG RGôaEÉH Ió¨dG √ò˘g CGó˘Ñ˘à˘a ,Ωó˘dG ≥˘jô˘W ø˘Y

16


¿ƒeôg »g äÉfƒeô¡dG √ògh ;¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG øe É¡«dEG IQOÉ°üdG ôeGhC’G"LH"¿ƒeôgh

"FSH".ÉªgÒKCÉJ ¿CG ÒZ ,AGƒ°ùdG ≈∏Y ICGôŸG ‘h πLôdG ‘ Úfƒeô¡dG øjòg RGôaEG ºàjh

.Éª¡«a kÉØ∏àfl ¿ƒμj1

kÉØ∏àfl ÉªgÒKCÉJ ¿ƒc ¿EÉa AÉ°ùædG ‘h ∫ÉLôdG ‘ É¡°ùØf äÉfƒeô¡dG RGôaEG øe ºZôdG ≈∏Y

≈ª°ùŸG ¿ƒeô¡dG kÓãªa ,á°ûgódG ¤EG ƒYój Éª¡æ«H Éª«a kGÒÑc kÉaÓàNG"FSH"¿ƒeô¡dG ƒg

øY ∫hDƒ°ùŸG ƒg ¬°ùØf ¿ƒeô¡dG ¿ƒμj Éªæ«H AÉ°ùædG ‘ á°†jƒÑdG øjƒμJh Qƒ¡X øY ∫hDƒ°ùŸG

¿ƒeôg ÉeCG !∫ÉLôdG ‘ …ƒæŸG ¿Gƒ«◊G øjƒμJ"LH"á°†jƒH π©L øY ∫hDƒ°ùŸG ¿ƒeô¡dG ƒ¡a

..ÚÚàà««°°üüÿÿGGhh áá««eeÉÉîîææddGG IIóó¨ddGGhh ¢¢SSƒƒee’’ÉÉKKƒƒÑÑjjÉÉ¡¡ddGG ÚÚHH ∑∑ÎÎ°°ûûŸŸGG ¿¿hhÉÉ©©ààddÉÉHH ΩΩÉÉ¶¶ææddGG GGòògg ππªª©©jj ..QQƒƒccòòddGG ‘‘ øøeeÉÉ««◊◊GG êêÉÉààffEEGG ΩΩÉÉ¶¶ff ::iiôô°°ùù««ddGG áá¡¡÷÷GG

GGòògghh ,,¢¢††««ÑÑŸŸGGhh áá««eeÉÉîîææddGG IIóó¨ddGGhh ¢¢SSƒƒee’’ÉÉKKƒƒÑÑjjÉÉ¡¡ddGG ÚÚHH ∫∫OOÉÉÑÑààŸŸGG ÒÒKKCCÉÉààddGGhh ¿¿hhÉÉ©©ààddÉÉHH ççÉÉffEE’’GG óóææYY ÊÊƒƒeeôô¡¡ddGG ºº««¶¶ææààddGG ≥≥≤≤ëëààjj ::≈≈ææªª««ddGG áá¡¡÷÷GG

..ÚÚ««YYGGhh §§««££îîJJhh ºº««ªª°°üüJJ OOƒƒLLhh ÉÉæædd óóccDDƒƒjj ççÉÉffEEÓÓddhh QQƒƒccòò∏∏dd ááÑÑ°°ùùææddÉÉHH ôôss««©©ŸŸGG »»FFÉÉ««ªª««ccƒƒ««ÑÑddGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGG

áé°ùfC’G ÚH ÉjÓÿG ájƒæŸG äGƒæ≤dG

(øª«◊G ) …ƒæŸG ¿Gƒ«◊G¿hÎ°ùàdG ¿ƒeôg

á«°üÿG

áá««eeÉÉîîææddGG IIóó¨ddGGáá««eeÉÉeeCC’’GG

áá««eeÉÉîîææddGG IIóó¨ddGGáá««eeÉÉeeCC’’GG

’’ƒƒJJƒƒÑÑjjÉÉgg ¢¢SSƒƒee’’ƒƒJJƒƒÑÑjjÉÉgg

(Öjô÷G )á∏°üjƒ◊G

¿hÎ°ùLhÈdG ¿ƒeôgÚLhÎ°Sh’G ¿ƒeôg

á°†«ÑdG á«∏Náé°VÉædG ÒZ

¢†«ÑŸG

17

FSHLH FSH korpusleteum

LH


¿ƒ˘eô˘g RGô˘aEG ≈˘∏˘Y ó˘YÉ˘˘°ùj É˘˘ª˘˘c ,Iô˘˘M á˘˘dÉ˘˘M ‘ ICGôŸG

øμdh .Úæ÷G ∫ÉÑ≤à°S’ ICGôŸG ºMQ Å«¡j …òdG ¿hÎ°ùZhÈdG

Ωƒ≤j ¬fC’ ,∫ÉLôdG óæY kGóL áØ∏àfl áª¡Ã Ωƒ≤j ¬°ùØf ¿ƒeô¡dG

¿ƒeô¡dG ƒgh ,¿hÎ°ùà°ùàdG ¿ƒeôg RGôaE’ É˘jÓÿG õ˘«˘Ø˘ë˘à˘H

äÉfGƒ«◊G øjƒμJh ádƒLôdG ¢UGƒN Qƒ¡X ≈∏Y óYÉ°ùj …òdG

¢ùØ˘æ˘d ¿ƒ˘˘μ˘˘J ¿CG ÒãŸG ø˘˘e ¬˘˘fCG ∂°T ’h .kÉ˘˘°†jCG á˘˘jƒ˘˘æŸG

.áØ∏àıG ΩÉ°ùLC’G ‘ áØ∏àfl äGÒKCÉJ äÉfƒeô¡dG

¿ƒeô¡dG Gòg º∏©j πLQ ó°ùL ‘ ¿ƒeôg RGôaEG ºàj ÉeóæY

Gòg Ö°ùM äGÒ«¨J πª©H Ωƒ≤jh ,πLôd Oƒ©J ÉjÓÿG √òg ¿CG

ó°ùL ‘ äÓ°†©dG IOÉjR ¤EG ¿ƒeô¡dG Gòg …ODƒj kÓãe .º∏©dG

…òdGh ¬°ùØf ¿ƒeô¡dGh .á«ë∏dG ƒ‰h äƒ°üdG ß∏Zh πLôdG

πH ,ICGôŸG ó°ùL ‘ áØ∏àfl äGÒKCÉàH Ωƒ≤j √Gôf É¡°ùØf ájhÉ«ª«μdG äÓYÉØàdG áé«àf R nôØoj

ICGôŸG äƒ°Uh πLô∏d πLôdG äƒ°U »£©j ƒ¡a ;πLôdG º°ùL ‘ ¬JGÒKCÉàd kÉÑjô≤J IOÉ°†e

ÚH õ««ªàdG ¿ƒeô¡dG Qhó≤Ã ¿Éc GPÉa .¢ùæ÷G Ò¨J Ö°ùM ó°ù÷G ƒ‰ ‘ ÖÑ°ùàjh ICGôª∏d

ó°ùL AÉ«ª«μHh πLôdG ó°ùL AÉ«ª«μH º∏Y ≈∏Y ¬fCG Gòg ≈æ©ªa πLôdG ó°ùLh ICGôŸG ó°ùL

kÉHQóàeh π≤Y nÖMÉ°U ¿ƒμj ¿CG ÖLƒà°ùj Gògh ,øjó°ù÷G øjòg íjô°ûJ º∏©jh ICGôŸG

!kÉ°†jCG

‘h πLôdG ó°ùL ‘ IôKDƒŸG äÉfƒeô¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e …CG ¿ƒμ∏Á ’ ¢SÉædG º¶©e ¿EG

√òg ¿ÉjôL á«Ø«c ’h Éª¡«a ájQÉ÷G áØ∏àıG äÉ«dÉ©ØdG hCG äÉbÓ©dG ∫ƒM ’h ,ICGôŸG ó°ùL

øY ’h IQOÉ°üdG ôeGhC’G á∏°ù∏°Sh IOÉ«≤dG á∏°ù∏°S øY kÉÄ«°T ¿ƒª∏©j ’ ºgh ,äÉ«dÉ©ØdG

√ò¡H §ÑJôe √Qƒ£Jh º°ù÷G ƒ‰ ¿CG ¿ƒª∏©j ’h ,IOQGƒ˘dGh IQOÉ˘°üdG Ió˘jó˘©˘dG π˘FÉ˘°Sô˘dG

äÉeƒ¶æŸG √òg ‘ -kÓ«Ä°V ¿Éc Éª¡e- π∏N …CG ¿CG ¿ƒcQój ’h ,IQOÉ°üdG ôeGhC’G

‘ IQób hCG á£∏°S …CG ¿ƒμ∏Á ’ º¡a Gòg ¤EG káaÉ°VEGh ,IÒÑc á«JÉ«M äÓμ°ûe ¤EG …ODƒj

.É¡∏ªY á«HÉ«°ùfGh äÉeƒ¶æŸG √òg á«dBG

18

}»»ppaa GGhh ooôô oo¶¶æænnjj rrººnndd nnhhnnCCGGppääGG nnhhÉÉ nnªª ss°°ùùddGG ppääƒƒooμμnn∏∏nnee

oo¬¬ss∏∏ddGG nn≥≥nn∏∏ nnNN ÉÉ nnee nnhh pp ¢¢VV rrQQnnCCÉÉ rrddGG nnhh

rr¿¿nnCCGG ≈≈ nn°°ùù nnYY rr¿¿nnCCGG nnhh mmAA rr»» nn°°TT rrøøppee

rrºº oo¡¡oo∏∏nnLLnnCCGG nnÜÜnnôônnàà rrbbGG rróó nnbb nn¿¿ƒƒooμμnnjj

oo√√ nnóó rr©©nnHH mmååjjppóónnMM uu……nnCCÉÉ ppÑÑ nnaa

nn¿¿ƒƒooææppeerrDDƒƒ oojj|

/ ±GôYC’G185

Öjô¨dG A»°ûdG øμdh ,´ƒ°VƒŸG Gòg ‘ kÉ°UÉN kÉª«∏©J s≥∏àj ⁄ øŸ kGóL »©«ÑW Å°T Gògh

äÉeƒ∏©ŸG √ògh º∏©dG Gòg πãe äÉÄjõ÷G øe áYƒªÛ ¿ƒμJ ¿CG »©«Ñ£dG ÒZ A»°ûdGh

!á©°SGƒdG áaô©ŸG √ògh

É¡Ñ«côJ ÉæLQOCG »àdG) äÉfƒeô¡dG ∂∏“ øjCG øe :ƒg øgòdG ¤EG QOÉÑàj …òdG ∫GDƒ°ùdGh

πMh ¿É°ùfE’G º°ùL AÉ«ª«c áaô©e ≈∏Y ô°üà≤J ’ É¡fEG ºK ?AÉ«ª«μdG º∏Y (Éæg …hÉ«ª«μdG

Éªc º°ù÷G ‘ ájQhô°†dG AGõLC’G ¤EG π°üàa ,AÉ«ª«c ºpdÉY É¡fCÉch ±ô°üàJ »g πH √RƒeQ

∞«μa .IQhô°†dG óæY áeRÓdG äÉfƒeô¡dG êÉàfE’ Égõ«Ø–h iôNC’G ÉjÓÿG ¬«LƒàH Ωƒ≤J

QOÉ≤dG π≤©dG Gòg nπãe (∑GQOE’Gh Qƒ©°ûdG øe áehôÙG) √òg äÉÄjõ÷G äÉYƒª› âμ∏e

áYƒªÛG √òg ¤EG kÉ©ÑW Oƒ©j ’ π≤©dG Gòg πãe ¿CG í°VGƒdG øe ?QƒeC’G √òg πc RÉ‚EG ≈∏Y

19


ººbbQQ IIQQƒƒ°°UU)) ¿¿hhÎÎ°°ùùLLhhÈÈddGG ¿¿ƒƒeeôô¡¡dd ……QQƒƒ∏∏ÑÑddGGhh »»ÄÄjjõõ÷÷GG ÖÖ««ccÎÎddGG ôô¡¡¶¶jj ≈≈∏∏YYCC’’GG ‘‘1ôô¡¡¶¶jj ππØØ°°SSCC’’GG ‘‘hh ,,(( ººbbQQ IIQQƒƒ°°UU)) øøLLhhÎÎ°°ùùLLhhCC’’GG ¿¿ƒƒeeôô¡¡dd ……QQƒƒ∏∏ÑÑddGGhh »»ÄÄjjõõ÷÷GG ÖÖ««ccÎÎddGG2..((

ÚLhÎ°ShC’G ¿ƒeôg

¿hÎ°ùLhÈdG ¿ƒeôg

(2)

(1)

C=O

CH3

O

OH

HO

Gòg πãe ¿CG É¡«a ∂°T ’ »àdG á≤«≤◊Gh .''äÉfƒeô¡dG'' º°SG É¡«∏Y ≥∏£f »àdG äÉÄjõ÷G øe

.iôNCG πeGƒYh äGÒKCÉJ áé«àf hCG äÉaOÉ°üŸG áé«àf ô¡¶j ⁄ ΩÉ¶ædG

Ò«©àdG Gòg ¿CG ƒgh ;…OÉ«àY’G ÒZh ¥QÉÿG ™°VƒdG Gò¡d §≤a óMGh Ò°ùØJ óLƒj

§«£îJ OƒLh ¤EG Ò°ûj ICGôŸGh πLôdG ó°ùL ‘ ¢UÉÿG …hÉ«ª«cƒ«ÑdG ΩÉ¶ædGh §«Ñ°†àdGh

¤EGh ¤É©J ¬∏dG ¤EG Oƒ©j §«£îàdG Gògh º«ª°üàdG Gògh ,Oƒ°ü≤eh m ´Gh §«£îJh º«ª°üJh

øØdG Gòg πeCÉJh ≥ª©H ôμØàdG »g -∫ÉÛG Gòg ‘- ¿É°ùfE’G áª¡eh ,»FÉ¡fÓdG ¬ª∏Y

.OƒLƒdG Gòg ‘ A»°T πc ºμëj …òdG ¬Hôd ΩÓ°ùà°S’Gh ôgÉÑdGh ™«aôdG

áá««∏∏°°SSÉÉææààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ƒƒ‰‰‘ (äƒHhôdG) ''‹B’G ¿É°ùfE’G'' øe áæ«©e OGóYCG óLƒJ

,á«LƒdƒæμàdG ä’B’Gh Iõ¡LC’G êÉàfEÉH Ωƒ≤j ™æ°üe πc

√òg π«¨°ûJ º¶fh á˘jô˘Jƒ˘«˘Ñ˘eƒ˘μ˘dG á˘ª˘¶˘fC’G ™˘«˘ª˘Lh

IOƒLƒe êÉàfEÓd ájQhô°†dG äÉeƒ∏©ŸG ™«ªLh äÉJƒHhôdG

õcôeh ,êÉàfE’G IÎa ∫ƒW ™æ°üŸG Gò¡d Iô£«°ùdG õcôe ‘

™«ªL ¬«a âf uõ oN äÉeƒ˘∏˘©˘e ∂æ˘H ¬˘Ñ˘°ûj Gò˘g Iô˘£˘«˘°ùdG

Iô£«°ùdGh êÉàfE’G πMGô˘e ∫ƒ˘M á˘jQhô˘°†dG äÉ˘eƒ˘∏˘©ŸG

¬«Ñ°ûàH Éæªb ¿EÉa .ôFÉ°ùÿG ¢†jƒ©J á«Ø«˘c ∫ƒ˘Mh á˘«˘Yƒ˘æ˘dG

ÌcCG -á≤«≤◊G ‘- ƒgh) ™æ°üŸG Gòg πãÃ ¿É°ùfE’G º°ùL

( kGó«≤©J ÉgÌcCGh kábO ¢VQC’G í£°S ≈∏Y IOƒLƒŸG ™fÉ°üŸG

IQGOE’ ájQhô°†dG äÉeƒ∏©ŸG ™«ªL ¿EG ∫ƒ≤f ¿CG ™«£à°ùf

20


ääÉÉÄÄjjõõLL ¿¿ssõõîîooJJ ∞∞««cc ôô¡¡¶¶jj IIQQƒƒ°°üüddGG √√òògg ‘‘DNAππNNGGOO ÜÜøøee áá««∏∏NN ππcc ‘‘ ááffõõflfl ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’ÉÉHH áá≤≤∏∏©©ààŸŸGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ™™««ªªLL ..ääÉÉeeƒƒ°°SSƒƒeehhôôμμddGG

‘‘ OOƒƒLLƒƒŸŸGG ºº««ªª°°üüààddGG ¿¿EEGG ..áá««∏∏NN ¿¿ƒƒ««ddôôJJ ááÄÄee ÉÉggOOóóYY ≠≠ddÉÉÑÑddGG ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ºº°°ùùLL ÉÉjjÓÓNNGGDNA..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏dd ™™FFGGôôddGG ≥≥∏∏ÿÿGG áá∏∏ããeeCCGG ππªªLLCCGG øøee ôônnÑÑàà©©oojj ÜÜ

ΩhRƒehôμ∏d §°SƒàŸG Qƒ£dG

•ƒ¨°†ŸG πμ°ûdG

™°SƒŸG πμ°ûdG

ΩhRƒehôμdG πμ«g

ÚJÉehôc ±É«dCG

(á«¨Ñ°üdG ) ÚJÉehôc

G.¿.O áÄjõ÷ êhOõŸG Ödƒ∏dG

áÄjõL ‘ IAƒÑflh IOƒLƒe ™æ°üŸG Gòg πªY"DNA".á«∏N πc IGƒf ‘ IOƒLƒŸG

áYƒ°VƒŸG äÉeƒ∏©ŸG √ògh-¤É©J ¬∏dG á£°SGƒH- áÄjõL ‘ ¢UÉN ΩÉ¶f ‘"DNA"»àdGh

∫Gõj ’ ¿É°ùfE’Gh äÉÄjõ÷G √òg ‘ áYOƒe πÑ≤à°ùŸG ‘ ¿É°ùfE’G ∂dP ¢UGƒN ™«ªL Ú q©J

kGAóH) ¿É°ùfE’ÉH á≤∏©àŸG ¢UGƒÿGh äÉeƒ∏©ŸG √òg ¿CG …CG ,kÉãjóM áë q≤∏e á°†jƒH øY IQÉÑY

‘ É¡H áHÉ°UEÓd kÓHÉb ¿ƒμ˘j »˘à˘dG ¢VGô˘eC’G ™˘«˘ª˘L ¤EG á˘eÉ˘≤˘dG ∫ƒ˘W ¤EG Ú©˘dG ¿ƒ˘d ø˘e

øμÁ ’ ¿É°ùfE’G ¿óH øe Ò¨°U AõL ‘ ájÉæ©H áXƒØfi äÉeƒ∏©ŸG √òg πc (...πÑ≤à°ùŸG

.ÊhÎμdE’G ô¡ÛÉH ’EG ¬àjDhQ

äÉÄjõLh"DNA"áÄe ÉgOóY ≠dÉÑdGh Éæª°ùL ÉjÓN øe á«∏N πc IGƒf ‘ IOƒLƒe

øe kGóMGh …hÉ°ùj ¿hôμ«ŸG) äÉfhôμ«e Iô°ûY á«∏ÿG ô£b §°Sƒàe ≠∏Ñjh .á«∏N ¿ƒ«∏jôJ

ób kGóL IÒãch IôjõZ äÉeƒ∏©e ¿CG ∞«c Éæ°ûgO Gòg Éæª∏Y GPEÉa .(Îª«∏ŸG øe ∞dC’G

`dG Éæ¡qÑ°T ¿EÉa . kGóL Ò¨°üdG õ«◊G Gòg πãe ‘ âf uõ oNh â∏ué o°S "DNA"øª°†j …òdG)

äÉeƒ°SƒehôμdG ¿ƒμà°S ±QÉ©e IôFGóH (áæ«©e á›ôHh §«£îJ øª°V »◊G øFÉμdG ΩGhO

áÄjõL ‘ É¡æcÉeCG äÉeƒ°SƒehôμdG òîàJ .√òg ±QÉ©ŸG IôFGO AGõLCGh äGó∏› »g"DNA"

√òg ∞˘°üf »˘JCÉ˘j ¿É˘°ùfEG π˘c ≥˘∏˘N á˘∏˘Mô˘e »˘Ø˘a ,º˘¡˘e ô˘eCG Gò˘gh ,kÉ˘LGhRCG kÉ˘LGhRCG

ΩC’G øe á«JB’G äÉeƒ°SƒehôμdGh .ΩC’G øe ôNB’G ∞°üædGh ÜC’G øe äÉeƒ°SƒehôμdG

21


ääÉÉeehhRRƒƒeehhôôμμddGG ‘‘ áá©©ªªééààŸŸGG CCGG..¿¿..OO ääÉÉÄÄjjõõLL

ÉgOóYh)23 ÉgOóYh) ÜC’G øe á«JB’G äÉeƒ°ShôμdG ™e kÉLGhRCG πqμ°ûJ (kÉeƒ°Sƒehôc23

≠dÉÑdGh) ¿É°ùfEG πc á«∏N IGƒf ‘ IOƒLƒŸG äÉeƒ°SƒehôμdG ¿CG …CG .(kÉ°†jCG kÉeƒ°Sƒehôc

ÉgOóY46 πqμ°ûJ (kÉeƒ°Sƒehôc23ådÉãdG Ωƒ°Shôμ∏d ¿CG ÒZ .äÉeƒ°SƒehôμdG øe kÉLhR

IQÉ°TEÉH ÉeEG øjô°û©dGh ådÉãdG Ωƒ°SƒehôμdG ¤EG QÉ°ûoj Ée kÉÑdÉ¨a ;kÉ°UÉN kÉ©°Vh øjô°û©dGhYhCG

IQÉ°TEÉHX. ´ƒf øe øjô°û©dGh ådÉãdG êhõdG ‘ Úeƒ°SƒehôμdG óMCG ¿ƒμj ∫ÉLôdG »ØaY

´ƒf øe ÊÉãdGhX´ƒf øe øjô°û©dGh ådÉãdG êhõdG ‘ Úeƒ°SƒehôμdG Óμa AÉ°ùædG ‘ ÉeCG ,

2.

ÉjÓN øe á«∏N πc ‘ äÉeƒ°SƒehôμdG OóY ¿CG ÉÃ :∫GDƒ°ùdG Gòg ôWÉÿG ¤EG O pônj Éægh

ƒg ¿É°ùfEG πc46É«fódG ¤EG »JB’G πØ£dG äÉeƒ°Sƒehôc OóY ¿ƒμj ∞«μa kÉeƒ°Sƒehôc

ICGôŸG ÉjÓN ™e πLôdG ÉjÓN OÉ–G øe46¿CG ™bƒàŸG øe ¿Éc ó≤a ?kÉ°†jCG kÉeƒ°Sƒehôc

òNCG …òdG) ó«dƒdG πØ£dG äÉeƒ°Sƒ˘ehô˘c Oó˘Y ¿ƒ˘μ˘j46h √ódGh øe kÉeƒ°Sƒ˘ehô˘c46

(¬JódGh øe kÉeƒ°Sƒehôc92¿CG ÒZ .…OÉ«àYG ÒZh kGPÉ°T kÉbƒ∏fl ¿ƒμj …CG ,kÉeƒ°Sƒehôc

ó«dƒdG πØ£∏d ¿ƒμj ∞«c ¿PEG !çóëj ’ Gòg46Gòg ≈∏Y áHÉLE’G ¿EG ?kÉeƒ°Sƒehôc

.≥∏ÿG äGõé©e øe iôNCG Iõé©e QÉ¶fC’G ΩÉeCG ¢Vô©J ∫GDƒ°ùdG

CCÉÉ££ÿÿGG øøee ƒƒ∏∏îîjj ΩΩÉÉ°°ùù≤≤ffGG »∏«àØdG ΩÉ°ù≤f’G ÉªgóMCG ≈Yóoj ;ΩÉ°ù≤f’G øe ¿ÉYƒf º°ù÷G ÉjÓN ‘ ºàj(Mitosis)

‘ Ò«¨J …CG π°üëj ’h ,º°ù÷G ÉjÓN ™«ªL ‘ ºàj ƒgh ,ô°TÉÑŸG ÒZ á«∏ÿG ΩÉ°ù≤fG …CG

¬jƒ°ûJ hCG Ò«¨J …CG π°üëj ’ Éªc ,ΩÉ°ù≤f’G Gòg áé«àf ÉjÓÿG ‘ äÉeƒ°SƒehôμdG OóY

.á¡HÉ°ûàe É¡∏c ¿ƒμJ å«M Iójó÷G ÉjÓÿG ‘

πμ°ûdG Gò¡H º°ù≤æJ á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG âfÉc ƒ∏a :áæ«©e á£≤f ¤EG IQÉ°TE’G Éæg ó«ØŸG øeh

A»› ¿C’ ;kÉfÉ°ùfEG ¿É°ùfE’G π°ùf ≈≤Ñj ¿CG øμªŸG øe ¿Éc ÉŸ46ÜC’G øe kÉeƒ°Sƒehôc

h46 πØ£dG ∑ÓàeG ¤EG …ODƒ«°S ¿Éc ΩC’G øe kÉeƒ°Sƒehôc92‘ ÖÑ°ùàj É‡ ,kÉeƒ°Sƒehôc

,∂dP ¿hO ∫ƒëj ÉæeÉ°ùLCG ‘ OƒLƒŸG ¢ûgóŸG º«ª°üàdG ¿CG ÒZ .kÉeÉ“ πØ£dG á«æH ÖjôîJ

22


áá««∏∏ÿÿGG »»gghh)) áá˘°°††jjƒƒ˘ÑÑ˘ddGG ¿¿ƒƒ˘μμ˘JJ ππ˘MMGGôô˘ee IIQQƒƒ˘°°üüddGG √√òò˘gg ‘‘ ôô˘¡¡˘¶¶˘JJáá««°°ùù««FFôôddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee áá°°††jjƒƒÑÑddGG ¿¿ƒƒ˘μμ˘àà˘JJhh ..((áá˘jjƒƒ˘ãã˘ffCC’’GG áá˘««˘∏∏˘°°SSÉÉ˘ææ˘àà˘ddGG,,ääÉÉeeÉÉ°°ùù≤≤ff’’GG øøee áá∏∏°°ùù∏∏°°SS óó©©HH ¢¢††««ÑÑŸŸGG ‘‘ ((ΩΩƒƒ««ffƒƒZZCC’’GG)) ääÉÉ°°††jjƒƒÑÑ∏∏ddáá««°°ùù««FFôôddGG ÉÉggÉÉjjÓÓNN ΩΩÉÉ°°ùù≤≤ffÉÉHH ººàà««aa QQƒƒccòò˘ddGG ‘‘ ääÉÉ˘ææ˘jjƒƒ◊◊GG ¿¿ qqƒƒ˘μμ˘JJ ÉÉ˘eeCCGGΩΩÉÉ°°ùù≤≤ff’’ ¤¤hhCC’’GG áá¶¶ëë∏∏ddGG øøeehh ,,ÚÚàà««°°üüÿÿGG ‘‘ ((ΩΩƒƒ««ffƒƒZZƒƒJJÉÉeeÈÈ°°ùùddGG))ππeeCCÉÉààee ππcc ™™°°SSƒƒHHhh ..ááææ««©©ee ááÑÑbbGGôôee ââ–– ∑∑ôôëëààJJ áá««∏∏°°SSÉÉææààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òòggÉÉjjÓÓÿÿÉÉcc)) ÊÊÉÉ°°ùùffEE’’GG ºº°°ùù÷÷GG ΩΩÉÉ°°ùùbbCCGG ÚÚHH OOƒƒLLƒƒŸŸGG ≥≥°°SSÉÉææààddGG óóggÉÉ°°ûûjj ¿¿CCGGΩΩÉÉ¶¶ææddGG GGòògg ¿¿ qqƒƒμμJJ ááddÉÉëëàà°°SSGG ∑∑QQóó˘««˘aa ((ääÉÉ˘ffƒƒ˘eeôô˘¡¡˘ddGGhh ääÉÉÁÁõõ˘ffEE’’GGhháábbQQÉÉÿÿGG ääÉÉ««ddÉÉ©©ØØddGGhh ,,¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ≥≥ddÉÉNN ƒƒgg ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddÉÉaa ..ääÉÉaaOOÉÉ°°üüŸŸÉÉHH

..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG óóææYY ≥≥∏∏ÿÿGG ááªª¶¶YY ≈≈∏∏YY áá∏∏ããeeCCGG ÉÉææffGGóóHHCCGG ‘‘ ……ôôŒŒ »»ààddGG

‘‘ áá°°ùù««FFôôddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ÉÉ¡¡dd ¢¢VVôô©©ààJJ »»ààddGG IIóójjóó©©ddGG ääÉÉeeÉÉ˘°°ùù≤≤˘ff’’GG áá˘éé˘««˘àà˘ff≈≈YYóóJJ iiôôNNCCGG áá««∏∏NNhh áá««FFÉÉææKK áá««ÑÑ˘££˘bb ÉÉ˘jjÓÓ˘NN ççÓÓ˘KK ¿¿ƒƒ˘μμ˘àà˘JJ ¢¢††jjÉÉ˘ÑÑŸŸGGππ««˘μμ˘°°ûûàà˘HH IIÒÒÑÑ˘μμ˘ddGG ΩΩƒƒ˘≤≤˘JJhh IIÒÒ¨˘°°üüddGG ÉÉ˘jjÓÓÿÿGG ääƒƒ““ ..ÜÜóó˘««˘JJhhCC’’GGGGÉÉŸŸ ººéé◊◊GG ¢¢ùùØØææHHhh ÈÈμμddGG ¢¢ùùØØææHH ááffƒƒμμààŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ââffÉÉcc ƒƒddhh ,,áá°°††jjƒƒÑÑddGG

..ÖÖééjj ÉÉªªcc iiòò¨ààJJ ¿¿CCGG ááÑÑ°°üüııGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG ¿¿ÉÉμμeeEEÉÉHH ¿¿ÉÉcc

(1)

(2)

(3) (5)

(5)

(6)

(4)

(Ωƒ«fƒ¨dG)á°†jƒÑ∏d ¤hC’G á«∏ÿG(ÉehRƒehôc 46 ≈∏Y …ƒà–)

‘ ô°TÉÑŸG ÒZ ΩÉ°ù≤f’Gá°†«ÑdG

(ÉehRƒehôc 46 ) á«dhC’G á°†«Ñd

ó©H á°†«ÑdGΩÉ°ù≤fE’G

ÊÉãdG

ΩÉ°ù≤fE’G πªμjá°†«ÑdG á«∏N ‘ ∞°üæŸG

ÊÉãdG ΩÉ°ù≤fE’G ó©H

∫hC’G »∏°SÉæàdG ΩÉ°ù≤fE’G

∞°üæŸG ΩÉ°ù≤fE’G

ÊÉãdG »∏°SÉæàdG ΩÉ°ù≤fE’G


OóY ¢übÉæàj) ∫hC’G »∏°SÉæàdG ΩÉ°ù≤fE’G(∞°üædG ¤EG äÉehRƒehôμdG

á«Ñ£≤dG á«∏ÿG23 )¤hC’G

(ÉehRƒehôc

(3)

…ƒà– ) á«dhC’G ájƒæŸG á«∏ÿG(ÉehRƒehôc 46 ≈∏Y

…ƒà–)ájƒfÉãdG ájƒæŸG á«∏ÿG(ÉehRƒehôc 23 ≈∏Y

) …ƒæŸG ¿Gƒ«◊G(øª«◊G

(4)

(6)

ájƒfÉãdG á«Ñ£≤dG á«∏ÿG

(7)

QÉ¡æJ á«Ñ£≤dG ÉjÓÿG (ÉehRƒehôc 46 ≈∏Y …ƒà– )áÑ°üıG á°†«ÑdG

øª«◊G IGƒf

¿ƒμJ áé°VÉædG á°†«ÑdGøª«◊G ™e OÉ–Ód áÄ«¡àe

áÑ°üıG á°†«ÑdG øjƒμàd

) ájôcòdG á«∏°SÉæàdG á«∏ÿG(ÉehRƒehôc 46 ≈∏Y …ƒà–

) ô°TÉÑŸG ÒZ ΩÉ°ù≤fE’Gá«°üÿG ‘ (»∏«àØdG

≈∏Y …ƒà– ) áØ£ædG áehQCG(ÉehRƒehôc 23

23 ≈∏Y …ƒàëj) øª«◊G(ÉehRƒehôc

á°†«ÑdG á«∏N ‘ ∞°üæŸG ΩÉ°ù≤fE’G πªμjÊÉãdG ΩÉ°ù≤fE’G ó©H

ΩÉ°ù≤f’G'' :≈ª°ùj …òdGh) á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG øjƒμJ AÉæKCG ‘ çóëj …òdG ΩÉ°ù≤fÓd ¿C’

OóY ∫õæj ΩÉ°ù≤f’G Gòg »˘Ø˘a .á˘Ø˘∏˘àfl á˘«˘Ø˘«˘c (''∞˘ u°üæŸG ΩÉ˘°ù≤˘f’G'' hCG ''»˘∏˘°SÉ˘æ˘à˘dG

øe á«∏°SÉæàdG á«∏ÿG ‘ äÉeƒ°SƒehôμdG46 ¤EG kÉeƒ°Sƒehôc23ÉjÓÿG ó©oJ ’h .kÉeƒ°Sƒehôc

º°ùL ‘ á°UÉN á«dBG ∑Éæ¡a ,äÉeÉ°ù≤f’G √òg ∫ÉªcEG ó©H ’EG áé°VÉf É˘jÓ˘N á˘«˘∏˘°SÉ˘æ˘à˘dG

ÉjÓÿÉa .áÑ©°U á∏Môd Égó©J ºK á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG √òg êÉ°†fEG πªμJ ICGôŸG º°ùL ‘h πLôdG

ΩÉ¶ædG É¡éàæj »àdG ÉjÓî∏d kÉeÉ“ ICÉ«¡e ¿ƒμJ πLôdG óæY »∏°SÉæà˘dG ΩÉ˘¶˘æ˘dG É˘¡˘é˘à˘æ˘j »˘à˘dG

IójóY √ƒLh øe ¢†©ÑdG Éª¡°†©H øY ¿ÉØ∏àîj ÚeÉ¶ædG øjòg ¿CG ™e ,ICGôŸG óæY »∏°SÉæàdG

.ôNB’G øY ÉªgóMC’ º∏Y ’h

Öéj áqeÉg á£≤f Éæg ¿CG ÒZ ,áeOÉ≤dG äÉëØ°üdG ‘ ´ƒ°VƒŸG Gòg äÓ«°üØJ ∫hÉæàæ°S

øª°V ∑ôëàJ ΩÉ°ù≤f’ÉH á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG É¡«a CGóÑJ »àdG ¤hC’G á¶ë∏dG øªa ,É¡«dEG äÉØàd’G

ÉjÓÿÉa .á«FGƒ°ûY hCG Ö«°ùJ …CG øY kGó«©H áæ«©e á£N ≥«Ñ£J ºàj å«M ,áæ«©e áHÉbQh Iô£«°S

,äÉeƒ°Sƒehôμ∏d áÑ°SÉæŸG OGóYC’G ≈∏Y â∏°üM ób ¿ƒμJh ájQhô°†dG äÉeÉ°ù≤f’ÉH Ωƒ≤J

’G πμa ,¢ü≤f …CG ’h äÉ«dÉ©ØdGh çGóMC’G Ò°S á∏°ù∏°S ‘ Ò¨J …CG Éæg óLƒj ’ …CG’

πª©J ÉjÓÿG √òg ¿ qƒμJ »àdG AGõLC’G πch AÉ°†YC’G √òg ¿ qƒμJ »àdG ÉjÓÿG πch AÉ°†YC

»àdG) äÉÁõfE’Gh äÉfƒeô¡dG äÉÄjõL ¿EÉa Gòg ¤EG áaÉ°VE’ÉHh .Ú≤«bO ≥aGƒJh ΩÉé°ùfÉH

πμ°ûJ »àdG) äGQòdGh (º°ù÷G ‘ áØ∏àıG äÉ«dÉ©ØdG ò«ØæJh ≥«≤– ‘ kÉª¡e kGQhO Ö©∏J

ÒKCÉJ …CGh É¡JÉ«dÉ©ØH CGóÑJ ≈àe á≤«bO äGôHÉfl áeƒ¶æe á£°SGƒH º∏©J (äÉÄjõ÷G √òg ¿ƒμJh

ÉjÓÿG ÚH ΩÉé°ùf’Gh ºZÉæàdG Gòg πãe OƒLh ¿CG ∂°T ’h .ƒ°†Y …CG ‘ √DhGôLEG Öéj

πeCÉàdG ¤EG ƒYój ôeCG ,¬eÉ°ùbCGh º°ù÷G AGõLCG ÚH QÉ°üàN’ÉHh ,äÉfƒeô¡dGh äÉÁõfE’Gh

.ÒμØàdG ¤EGh

Gòg Ö°ùM ±ô°üàdGh ,Ú©e º«ª°üJ ™°VƒH É¡˘d á˘fƒ˘μŸG äGQò˘dGh á˘Ä˘jõ˘L ΩÉ˘«˘b ¿EG

É¡d É¡ª¡ah ôeGhC’G √ò¡d ôNB’G É¡°†©H ´ÉÑJGh ,ôeGhC’G QGó°UEÉH É¡°†©H ΩÉ«bh ,º«ª°üàdG

‘ ôeC’G Gòg ≥≤– ¿CG Éªc ,áaOÉ°üe √Qƒ¡X øμÁ ’ l¥QÉN lôeCG Gòg πc ...kÉ«aôM É¡≤«Ñ£Jh

Gòg ≥≤–h kÉ«dÉM ¿ƒ°û«©j øjòdG h ¿B’G ≈˘à˘M Gƒ˘°TÉ˘Y ø˘jò˘dG ¢SÉ˘æ˘dG äGQÉ˘«˘∏˘e OÉ˘°ùLCG

24


¬fCG ∂°T ’h .ôeC’G Gòg á«bQÉN áLQO øe ójõj Qƒ°üb hCG ¢ü≤f ¿hO ΩDhÓàdGh ΩÉé°ùf’G

iôoJ ’ »àdG) IÒ¨°üdG ÉjÓÿG íæÃ Ωƒ≤J ¿CG øμÁ ’ á«FGƒ°û©dG äÉaOÉ°üŸG ¿CG í°VGƒdG øe

√òg É¡éàæJ »àdG äÉÁõfE’Gh äÉfƒeô¡dG íæeh (ÉæeÉ°ùLCG É¡æe ∞dCÉàJ »àdGh IOôÛG Ú©dÉH

Qƒ©°Th ∑GQOEGh π≤Y ¤EG êÉàëj ôeC’G Gòg ¿C’ ,¢UGƒÿGh äÉØ°üdG √òg sπc ÉjÓÿG

πª©J »àdG á©FGôdG º¶ædG πMGôe øe á∏Môe πc ¿EÉa ¿É«ÑdG øY w»æZh .…OÉ«àYG ÒZh ¥QÉN

π≤Y IQób ¤EG ¬à«dÉ©ah ¬àcôM ‘ êÉàëj º¶ædG √òg AGõLCG øe AõL πch ¿É°ùfE’G º°ùL ‘

.ájô°ûÑdG ∑QGóŸG OhóM RhÉéàj ¬d π«ãe ’

¬JÓ«°üØJ πμHh ¬©ªLCÉH ¿ƒμdG ≥dÉN ¤É©J ¬∏dG ¤EG Oƒ©j »FÉ¡ædG º∏©dGh π≤©dG Gòg

:√Gƒ°S ≥dÉN ’ ¬fCG º«¶©dG ¬HÉàc ‘ Éæd Qô≤j ¤É©J ¬∏dGh .á≤«bódG

}‘‘ ÉÉ nneehh ppääGGhhÉÉªª qq°°ùùddGG ‘‘ ÉÉ nnee oo¬¬nndd ,, llΩΩ rrƒƒnnff ’’ nnhh lláánnææ pp°°SS oo√√ ooòò ooNNrrCCÉÉ nnJJ ’’ ,, ooΩΩƒƒqq«« nn≤≤ddGG tt»»nn◊◊GG nnƒƒ oogg qq’’EEGG nn¬¬ddEEGG ’’ oo¬¬qq∏∏ddGG

’’ nnhh rrºº oo¡¡ nnØØrr∏∏ nnNN ÉÉ nnee nnhh rrºº pp¡¡jjóórrjjCCGG nnøørr««nnHH ÉÉ nnee ooººnn∏∏ rr©©˘ nnjj pp¬¬˘ ppff rrPP ppEEÉÉ˘ ppHH qq’’EEGG oo√√ nnóó˘ rrææ ppYY oo™™˘ nnØØ˘ rr°°ûû˘ nnjj ……òò˘ddGG GG nnPP rrøø˘nnee ,,pp ¢¢VV rrQQnnCC’’GG

oo√√ ooOOhhDDƒƒnnjj ’’ nnhh nn¢¢VV rrQQCC’’GGhh ppääGGhhÉÉªª qq°°ùùddGG oo¬¬tt«« pp°°SS rrôô oocc nn™™ pp°°SS nnhh ,, nnAAÉÉ nn°°TT ÉÉ nnªªppHH qq’’EEGG pp¬¬ ppªªrr∏∏ ppYY rrøøppee mmAA»» nn°°ûûppHH nn¿¿ƒƒ££««ëëoojj

ºº««¶¶©©ddGG tt»» pp∏∏ nn©©ddGG nnƒƒ oogg nnhh ,,ÉÉ nnªª oo¡¡ oo¶¶ rrØØ ppMM| :Iô≤ÑdG)255.(

25


}mmAA»» nn°°TT uuππoocc oo≥≥ppddÉÉ nnNN nnƒƒ oogg qq’’EEGG nn¬¬ddEEGG ’’ ,, rrººooμμttHH nnQQ oo¬¬qq∏∏ddGG ooººooμμppddPP

ππ««cc nnhh mmAA»» nn°°TT uuππoocc ≈≈nn∏∏ nnYY nnƒƒ oogg nnhh oo√√hh ooóóooÑÑ rrYYÉÉ nnaa|

:ΩÉ©fC’G)102.(

∫ƒ£H ‹ÉÑj ’h ±óg ƒëf Ωó≤àj ¢û«L ;Oƒæ÷G ÚjÓe øe kÉØdDƒe kÉªî°V kÉ°û«L rQ qƒ°üJ

øμ«dh ,Gòg ¬eó≤J ‘ ¬¡LGƒJ »àdG áà«ªŸG ôWÉıÉH ’h ¬eÉeCG IÒÑμdG äÉÑ≤©dÉH ’h ≥jô£dG

∂°T ’ .√OGôaCG ºéM ≈∏Y äGôŸG øe ±’B’G äÉÄÃ ójõj ¬©£b Öéj …òdG ≥jô£dG ∫ƒW

øjóYÉ°ùe ¤EG -¬eÉeCG Ö©°üdG ≥jô£dG Gòg ‘ ƒgh- êÉàëj Öé∏dG ¢û«÷G Gòg πãe ¿CG

√OGó©J ≠∏Ñj …òdG ¢û«÷G Gòg .á«aÉ°VEG äGõ«¡Œ ¤EGh Aq’OCG ¤EGh300‘ OƒLƒe Oôa ¿ƒ«∏e

.(ájƒæŸG äÉfGƒ«◊G …CG ,äÉærj nƒo◊G hCG) ''∞ n£tædG'' ºg ¢û«÷G Gòg OGôaCGh ,∫ÉLôdG OÉ°ùLCG

πjƒW ≥jôW ™£≤d ô£°†j ƒgh ,óMGƒdG Îª«∏ŸG øe á˘ÄŸÉ˘H kGó˘MGh ø˘j nƒ˘oM π˘c ∫ƒ˘W ≠˘∏˘Ñ˘j

.á°†jƒÑdG ¤EG …CG ,¬aóg ¤EG ∫ƒ°Uƒ∏d

ÚH øe áØ£f ∞dCG ™«£à°ùJ300Gòg øeh ,á°†jƒÑdG ¤EG ∫ƒ°UƒdG ‘ ìÉéædG áØ£f ¿ƒ«∏e

.á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEÉH Ωƒ≤àa √òg ¥ÉÑ°ùdG IGQÉÑe Ö°ùc ‘ §≤a IóMGh áØ£f íéæJ ∞dC’G

á∏jƒW IôØ°S ∫ÓN øe êƒ°†ædG πMGôe È©J ¥ÉÑ°ùdG Gòg ‘ ∑GÎ°T’G ‘ ∞£ædG AóH πÑbh

êƒ°†ædG πMGôe È©J »gh É¡d øjójóY øjóYÉ°ùe OƒLh ™e ,πLô∏d á«∏°SÉæàdG AÉ°†YC’G ‘

.√òg

27

ππeeÉÉμμddGG ¢¢ûû««÷÷GG±±óó¡¡ddGG ƒƒëëff ¬¬LLƒƒààŸŸGG

∞∞££ææddGG øøjjƒƒμμJJ ππMMGGôôeeÚH Ée áÄ«¡J ºàj á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEG πLCG øe

.äÉæjƒ◊G øe kÉÑjô≤J á«∏N ¿ƒ«∏e áÄªKÓKh ÚàÄe

¬d qøμdh ,√ÉÑàf’G âØ∏j ÒÑ˘μ˘dG Oó˘©˘dG Gò˘gh

¿EÉa ,π«°üØàdÉH kÉ≤M’ øq«Ñæ°S Éªμa ;kÉ qª¡e kÉÑÑ°S

¤EG á∏NGó˘dG äÉ˘æ˘jƒ◊G √ò˘g ø˘e kGÒÑ˘c kGOó˘Y

.kÉ«Ñ°ùf lπ«∏b á°†jƒÑdG ¤EG ∫ƒ°UƒdG ‘ íéæj …òdG Oó©dGh ,≥jô£dG ‘ äƒÁ ΩC’G º°ùL

ºàjh .á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEG π°ûa ô£N ¿hO ∫ƒëj äÉæjƒ◊G øe ÒÑμdG Oó©dG Gò¡a ∂dòdh

ÒZ ,á«°üÿG ƒgh ∫ÉLôdG ‘ »∏°SÉæJ ƒ°†Y ‘ äÉæj nƒo◊G øe ÒÑμdG ¢û«÷G Gòg OGôaCG êÉàfEG

áfÉ°üe ¿ƒμJ ¿CG Öéj ,IójóY ƒ‰ πMGôÃ ô“ »àdGh ,Úà«°üÿG ‘ ábƒ∏ıG ∞£ædG √òg ¿CG

kGOQÉH É¡LÉàfEG ™°Vƒe ¿ƒμj ¿CG Öéj …CG ;IóFGõdG IQGô◊G øe

≠∏ÑJ ájOÉ«àY’G ¿É°ùfE’G º°ùL IQGôMh .Ée kÉYƒf37áLQO

,É¡«∏Y »°†≤Jh ∞£ædG √òg ∂∏¡oJ IQGôM »gh ,ájƒÄe

º°ùL πNGO ¢û«©dG ∞£˘æ˘dG √ò˘g ™˘«˘£˘à˘°ùJ ’ Gò˘d

êQÉN ¿ÉJOƒLƒe Éª¡fCG Úà«°üÿG Iõ«eh .¿É°ùfE’G

º°ù÷ kÉ°UÉN kÉª«ª°üJ ¤É©J ¬˘∏˘dG CÉ˘«˘g ó˘bh ,º˘°ù÷G

.∞£ædG √òg êÉàfE’ áÄ«H π°†aCG ¿ƒμ«d πLôdG

π°†ØHh ,äGƒæ≤dG øe áμÑ°T øe á«°üÿG ¿ƒμàJ

øμÁ kÉ«Ñ°ùf á©°SGh áMÉ°ùe ∂∏“ »àdG äGƒæ≤dG √òg

áaô©e øμÁh .ádƒ¡°ùH É¡fõNh áYô°ùH äÉæjƒ◊G êÉàfEG

ÉeóæY êÉàfE’G ¿õNh ™jô°ùdG êÉàfE’G IQhô°V øe áªμ◊G

ìhGÎj IóMGh á°†jƒH ÜÉ°üNE’ Üƒ∏£ŸG Oó©dG ¿CG º∏©f

.áØ£f ¿ƒ«∏e áÄªKÓKh ÚàÄe ÚH

28


‘‘ ππ°°SSÉÉææààddGG AAÉÉ°°††YYCCGG ÉÉªªgghh)) ¿¿ÉÉàà««°°üüÿÿGG óó©©JJÉÉªª¡¡LLÉÉààffEEGG áá««∏∏HHÉÉ≤≤HHhh ¢¢UUÉÉÿÿGG ÉÉªª¡¡©©°°VVƒƒHH ((QQƒƒccòòddGG

..¥¥QQÉÉÿÿGG ºº««ªª°°üüàà∏∏dd kk’’ÉÉããee ÉÉªª¡¡jjƒƒàà–– »»ààddGG ºº¶¶ææddÉÉHHhh

á«°üÿG

äGƒæ≤dG √òg OóY ¿CG iôf IÒ¨°U ™fÉ°üe áHÉãÃ ¿G qó©oJ Úà∏dG Úà«°üÿG ¤EG Éfô¶f GPEGh

≠∏Ñj É¡dGƒWCG ´ƒª›h ,kÉÑjô≤J IÉæb ∞dCG ≠∏Ñj500IÒ¨°üdG äGƒæ≤dG √òg ≈YóoJ .kÉÑjô≤J Îe

»àdG ÉjÓÿG É¡«a óLƒJh , kGÎªàæ°S Ú°ùªN IÉæb πμd »Ñjô≤àdG ∫ƒ£dG ≠∏Ñjh ,ájƒæŸG äGƒæ≤dÉH

. äÉæjƒ◊G ™æ°üH Ωƒ≤J3

√òg ¢Vô©àJh ,ájƒæŸG Ö«HÉfC’G hCG äGƒæ≤dG QGóL ‘ ∞£˘æ˘∏˘d á˘©˘fÉ˘°üdG É˘jÓÿG ™˘≤˘J

(…OÉ«àY’G) »∏«àØdG ´ƒædG øe ΩÉ°ù≤fG :ΩÉ°ù≤f’G øe ÚYƒf ¤EG ôKÉμàdÉH CGóÑJ »àdG ÉjÓÿG

øªa ≥HÉ°ùdG ‘ ÉfôcP Éªch .(kÉ≤˘HÉ˘°S É˘ª˘gÉ˘fô˘cP ó˘bh) ∞˘ u°üæŸG ´ƒ˘æ˘dG ø˘e ΩÉ˘°ù≤˘fGh

¤EG (ÜÉ°üNE’G á«∏ªY πÑb) ÜC’G øe áKhQƒŸG äÉeƒ°SƒehôμdG OóY ∫õæj ¿CG …Qhô°†dG

23ÉjÓN ‘ ∞ q°üæŸG ´ƒædG øe ΩÉ°ù≤fG ´ƒbh Öéj Gòd ,∞°üædG ¤EG …CG ,kÉeƒ°Sƒehôc

.∞£ædG

√òg ¿CG ÒZ ,''ó«JÉeQÉÑ°S'' º°SÉH ÉgƒYóf ÉjÓN o™HQCG äÉeÉ°ù≤˘f’G √ò˘g ná˘é˘«˘à˘f CÉ˘°ûæ˘J

πμ°ûdG ájhôc ÉjÓN »gh) ÉjÓÿG √òg Ö°ùàμJ »μdh .ÜÉ°üNE’G á«∏HÉb ∂∏“ ’ ÉjÓÿG

29

‘‘ óóLLƒƒJJ ..áá««°°üüÿÿGG ππμμ°°ûûJJ »»ààddGG áá≤≤««bbóóddGG ääGGƒƒææ≤≤ddGG ááªª¶¶ffCCGG óóggÉÉ°°ûûff ÚÚªª««ddGG ‘‘ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG êêÉÉààffÉÉHH ΩΩƒƒ≤≤JJ »»ààddGG áá««°°ùù««FFôôddGG ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ÉÉjjÓÓNN áá≤≤««bbóóddGG ääGGƒƒææ≤≤ddGG √√òògg

..ππÑÑ≤≤àà°°ùùŸŸGG ‘‘..áá««°°üüÿÿGG áá≤≤∏∏aa hhCCGG ¢¢üüaa ‘‘ kkÉÉ©©££≤≤ee óóggÉÉ°°ûûff ≈≈∏∏YYCC’’GG ‘‘hh


30

∂∏“23.IójóL Ò«¨J äÉ«∏ªY ¤EG êÉà– É¡fEÉa ÜÉ°üNE’G á«∏HÉb (kÉeƒ°Sƒehôc

â©°V oh Gòd ,ôcò∏d »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG ‘ QÉÑàY’G Ú©H áª¡ŸG áLÉ◊G √òg äòNoCG ó≤d

hCG ´ƒÑ°SCG ó©Hh .Ö°SÉæŸG ¿ÉμŸG ‘ ''ó«JÉeQÉÑ°S'' ÉjÓN ôjƒ£àd Ió pYÉ°ùŸG ÉjÓÿG øe áYƒª›

§«– »gh ''‹ƒJQÉ°S ÉjÓN'' É¡ª°SGh) Ió pYÉ°ùŸG ÉjÓÿG √òg Ωƒ≤J ΩÉ°ù≤f’G øe ÚYƒÑ°SCG

ájÉ¡f ‘h .''ó«JÉeQÉÑ°S'' ÉjÓÿ ójóL ΩGƒbh ójóL πμ°T AÉ£YEÉH (''ó˘«˘JÉ˘eQÉ˘Ñ˘°S'' É˘jÓ˘î˘H

IGƒædGh πjòdG É¡æeh ,≥ëH áØ£f É¡∏©Œ »àdG Ö«cGÎdÉH áØ£ædG OhõJ ΩÉ°ù≤f’G Gòg πMGôe

. áØ£æ∏d »°SCGôdG º°ù≤dG ‘ äÉÁõfE’ÉH Aƒ∏ªŸG ΩhQõcC’Gh4

,äGƒæ≤dG ‘ IOƒLƒŸG ÉjÓÿG ‘ ójó÷G ΩGƒ≤dGh πμ°ûdG AÉ£YEG äÉ«∏ªY ™«ªL ≥≤ëàJ

.Ée kÉYƒf IÒÑc ¿ƒμJ (á«eRÓHƒàjÉ°S äGOGóàeG »gh) á∏jƒW kÉYQPCG ∂∏“ »àdG ÉjÓÿG √ògh

øª°V Égôª¨Jh É¡YQPCG á£°SGƒH Iƒ≤H ''ó«JÉeQÉÑ°S'' ÉjÓN ¿É°†àMÉH ''‹ƒJQÉ°S'' ÉjÓN Ωƒ≤Jh

É¡àHÉbQ â– É¡©°†J Éªc ÉgQƒ£Jh Égƒ‰ IÎa ∫GƒW É¡FGòZ ÚeCÉJ ºàj Gòμgh ,É¡eRÓHƒàjÉ°S

.áªFGódG5

kGóL IõLƒe äÉeƒ∏©e Éæeób »àdG äÉ«∏ª©dG √òg ‘ øªμJ kIÒÑc kIõé©e ¿CG ∂°T ’

äÉ«æ«JhÈdG øe É¡©«ªL ÖcÎJ ''‹ƒJQÉ°S'' ÉjÓNh ¿É°ùfE’G π°ùf ËóJ »àdG ∞£ædÉa ;É¡æY

‹ƒJô p°S á«∏N

ájƒæŸG IÉæ≤dG QGóL

á«dhC’G ájƒæŸG á«∏ÿG

áé°VÉf ájƒæe á«∏N

(áØ«£ædG ) áØ£ædG áehQCG

áé°ùfC’G ÚH ÉjÓÿG

.. áájjƒƒææee IIÉÉææbb ‘‘ ™™££≤≤ŸŸ áájjôô¡¡ÛÛGG IIQQƒƒ°°üüddGG óóggÉÉ°°ûûff ≈≈ææªª««ddGG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘ ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ππμμ°°ûûJJ øøeeDDƒƒJJ »»ààddGG áájjƒƒææŸŸGG ääGGƒƒææ≤≤∏∏dd áá∏∏°°üüØØŸŸGG áá««ææÑÑddGG óóggÉÉ°°ûûffääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ™™ææ°°üüJJ »»ààddGG iiôôNNCC’’GG ÖÖ««ccGGÎÎddGGhh áájjôôccòòddGG áá««eeƒƒKKôô÷÷GG áá««∏∏ÿÿGG õõ««““ óóggÉÉ°°ûûff iiôô°°ùù««ddGG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘hh


’ »àdG ''‹ƒJQÉ°S'' ÉjÓN ΩÉ«b RÉéYE’G øe ¢ù«dCG :ôμØæd ¿B’Gh .á«æ«eC’G ¢VÉªMC’G øeh

Gòg πãeh áØ«XƒdG √òg ≥«≤ëàd É¡°ùØf ∞bƒH kÉZÉeO ’h kGô°üH ’h kGQƒ©°T ’h kÓ≤Y ’ ∂∏“

¿EG ºK .∑GQOEGh π≤Y …òd IOÉ≤æe É¡fCG ≈∏Y í°VGh π«dO çó◊G Gòg ≥≤– ¿EG ?±ó¡dG

(∞£ædG É¡«a Qƒ£àJ »àdG ájƒæŸG äGƒæ≤dG ‘ …CG) kÉeÉ“ Ö°SÉæŸG ™°VƒŸG ‘ ÉjÓÿG √òg OƒLh

(ó«JÉeQÉÑ°S ÉjÓN øe ÈcCG ºéëH É¡fƒc kÓãe) kÉeÉ“ áHƒ∏£ŸG ¢UGƒÿGh äÉØ°UGƒŸÉH É¡©à“h

¤É©J ¬∏dG ´Rh ó≤a ,¿É°ùfE’G º°ùL º«ª°üJ ∫Éªc ≈∏Y ádOC’G ÚjÓe øe lóMGh lπ«dO

Ö°SÉæŸG É¡fÉμe ‘ kÓc (kÉÑjô≤J á«∏N ¿ƒ«∏jôJ áÄe É˘gOó˘Y ≠˘dÉ˘Ñ˘dG) ¿É˘°ùfE’G º˘°ùL É˘jÓ˘N

á«Ø«c É¡ª¡dCGh É¡àØ«Xƒdh É¡∏ª©d ájQhô°†dG ¢UGƒÿGh äÉØ°üdG É¡æe IóMGh πc ≈£YCGh

:∫ƒ≤«a ËôμdG ¿BGô≤dG ‘ Gò¡H ÉfÈîj ƒgh .É¡dÉªYCÉHh É¡eÉ¡Ã ΩÉ«≤dG

} ºº««≤≤nnàà rr°°ùùooee mm••GGôô pp°°UU ≈≈∏∏ nnYY »»qqHH nnQQ qq¿¿EEGG ,,ÉÉ¡¡ppàànn«« pp°°UUÉÉææ ppHH llòò ppNNBBGG nnƒƒ oogg qq’’EEGG mmááqqHHGG nnOO rrøøppee ÉÉ nnee | :Oƒg)56.(

AAGGõõLLCC’’GG §§HHGGÎÎee ΩΩÉÉ¶¶ff¤EG ''ó«JÉeQÉÑ°S'' ÉjÓN πjƒ– ‘ ''‹ƒJQÉ°S'' ÉjÓN QhO á≤HÉ°ùdG äÉëØ°üdG ‘ ÉfôcP

ÉjÓN ájò¨J πØμjh ácôë∏d É˘jÓÿG √ò˘g õ˘ qØ˘ë˘j …ò˘dG …OÉŸG ÒKCÉ˘à˘dG É˘ª˘a ,äÉ˘æ˘j nƒo◊G

?É¡d áØ«Xƒch ±ó¡c Égƒ‰ ≈∏Y Iô£«°ùdGh ''ó«JÉeQÉÑ°S''

≈Yój ¿ƒeôg ƒg É¡ØFÉXƒH ÉjÓÿG √òg ΩÉ«˘b ≈˘∏˘Y ó˘YÉ˘°ùj …ò˘dGh ô˘KDƒŸG π˘eÉ˘©˘dG ¿EG

ô°üàıG ¬ª°SGh) ''ôdƒeƒà«°S ∫ƒμ«dƒa''"FSH"(.Ió¨dG øe √RGôaEG ºàj …òdG ¿ƒeô¡dG Gò¡a

¤EG ¬dƒ°Uh ΩóY hCG ¿ƒeô¡dG Gòg êÉàfEG ΩóY ádÉM ‘h ,‹ƒJQÉ°S ÉjÓN ¬«ÑæàH Ωƒ≤j á«eÉîædG

Gòg ''‹ƒJQÉ°S'' ÉjÓN ≈≤∏àJ ÉeóæYh .äÉæjƒ◊G ó«dƒJh êÉàfEG øμÁ Óa ¢ü°üıG ¿ÉμŸG

.ÚLhÎ°SE’G ¿ƒeôg ƒg äÉæjƒ◊G ó«dƒàd …Qhô°V ¿ƒeôg RGôaEÉH Ωƒ≤J õ«ØëàdGh ¬«ÑæàdG

ÉjÓN »gh ÉgQƒ£Jh äÉæ˘jƒ◊G ƒ‰ ‘ kGô˘KDƒ˘e kGQhO Ö©˘∏˘J É˘jÓÿG ø˘e ô˘NBG ´ƒ˘f ∑É˘æ˘gh

ôNBG ¿ƒeôg RGôaEÉH ΩÉ«≤dG »g ÉjÓÿG √òg áª¡eh ,ájƒæŸG äGƒæ≤dG ÚH IOƒLƒŸG ''êój’''

¿ƒeôg ƒgh ,∞£ædG á«ªæJh ôjƒ£J ≈∏Y óYÉ°ùj"LH"Ió¨dG è«°ùf øe √RGôaEG ºàj …òdG

31

¿ƒeôg ºgCG ƒgh ,¿hÎ°ùà°ùàdG ¿ƒeôg ó«dƒàH Ωƒ≤àa ''êój’'' ÉjÓN ¬qÑæj …òdGh á«eÉîædG

äÉØ°U Qƒ¡X ‘h AÉ°†YC’G √òg ‘ Oó¨dG ∞∏àfl á«ªæJh á«∏°SÉæàdG AÉ°†YC’G á«ªæJ ∫É› ‘

.äÉæj nƒo◊G ó«dƒJ ‘h ádƒLôdG

ÚJhÈdG Gòg Ωƒ≤jh ,ÚJhÈdG êÉàfEGh ó«dƒJ πãe iôNCG äÉª¡e ''‹ƒJQÉ°S'' ÉjÓÿh

. ájƒæŸG äGƒæ≤dG ‘ OƒLƒŸG πFÉ°ùdG ¤EG ¿hÎ°ùà°ùàdG ¿ƒeôgh ÚLhÎ°SE’G ¿ƒeôg π≤æH6

øe ájQhô°†dG ábÉ£dG øe É¡àLÉëH ∞£ædG ÉjÓN ó“ »¡a ,á«fÉK áØ«Xh ''êój’'' ÉjÓÿh

.(´ƒ°VƒŸG Gòg á«ªgCG áeOÉ≤dG ∫ƒ°üØdG ‘ ∫hÉæàæ°S) RƒàcôØdG ôμ°S

ábóc ≥«bO º«¶æJ øª°V »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG ‘ ¬∏ª©H Ωƒ≤j Êƒeô¡dG ΩÉ¶ædG ¿EÉa ÉæjCGQ Éªch

É¡∏ªëj »àdG ádÉ°SôdG ¿ƒª°†e ±ô©j ¿ƒeôg πμa ,º°ù÷G øe iôNC’G ≥WÉæŸG ‘ ¬∏ªY

‘ IOƒLƒŸG á«eÉîædG Ió¨dG ¿CG iôf kÓãªa ;¬H ΩÉ«≤dG ¬«∏Y Öéj ÉÃ Ωƒ≤jh ôNBG ¿ƒeôg …CG

ÉjÓÿG ∞∏àfl ¤EG ôeGhC’G ∫É˘°SQEÉ˘H Ωƒ˘≤˘à˘a Ö°SÉ˘æŸG ¿GhC’G ¿BG ó˘b ¬˘fCG ±ô˘©˘J ÆÉ˘eó˘dG

∑Éægh .¬∏ªY kÉ©«ªL É¡«∏Y Öéj ÉÃ kÉª∏Y AÉ°†YC’Gh áé°ùfC’G §«–h ,á«°üÿG ‘ IOƒLƒŸG

.•É°ûædGh ácôë∏d á«eÉîædG Ió¨dG õ«ØëàH Ωƒ≤J ''¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG'' É¡ª°SG ÆÉeódG ‘ á≤£æe

á£°SGƒH ádƒ≤æŸG äÉeƒ∏©ŸG √ò¡H lá£ÑJôe ¬JCÉ°ûfh ¿É°ùfE’G øjƒμJ øe ¤hC’G á∏MôŸG ¿EG

.kÉ«aôM ôeGhC’G √òg ≥«Ñ£Jh í«ë°üdG É¡¡Lh ≈∏Y äÉeƒ∏©ŸG √òg º˘¡˘Ø˘Hh äÉ˘fƒ˘eô˘¡˘dG

ádƒ≤æŸG πFÉ°SôdG √òg RƒeQh äGôØ«°T ∂a äÉÄjõ÷Gh ÉjÓÿG ™«£à°ùJ ∞«c øμdh ,kÉæ°ùM

?¢†©ÑdG É¡°†©Ñd ájhÉª«μdG á«æÑdG º¡a ‘ íéæJ ∞«ch ?É¡ÑLƒÃ πª©dG ºK äÉfƒeô¡dÉH

ÉjÓN ΩÉ«b ¿CG ∂°T’ ?≈æoÑdG √òg ≈∏Y ÒKCÉàdG á«Ø«c áaô©˘e ™˘«˘£˘à˘°ùJ ø˘jCG ø˘eh ∞˘«˘ch

É¡eÉ«bh ,É¡æjƒμJh äÉæjƒ◊G êÉ˘à˘fEG π˘LCG ø˘e ¿hÉ˘©˘à˘dÉ˘H ''êó˘j’'' É˘jÓ˘Nh ''‹ƒ˘JQÉ˘°S''

øμÁ ’ ôeCG ¬∏c Gòg ,É¡æY áØ∏àıGh Ió«©ÑdG á«eÉîædG Ió¨dG ôeGhCG Ö°ùM áæ«©e äÉWÉ°ûæH

áé«àf ¢UGƒÿG √òg πãe äÉfƒeô¡dG ÜÉ°ùàcG π˘«˘ë˘à˘°ùŸG ø˘eh .äÉ˘aOÉ˘°üŸÉ˘H √Ò°ùØ˘J

Gòg äÉ≤∏M øe á≤∏M …CG ‘ π∏N …CG ´ƒbh ¿C’ »æeR §jô°T øª°V áÑbÉ©àŸG äÉaOÉ°üŸG

óMGh ô°üæY ¢ü≤fh ,á£°ûf’Gh äÉ«dÉ©ØdG ™«ª÷ áÑbÉ©àe á«Ñ∏°S äGÒKCÉJ ¤EG …ODƒ«°S ΩÉ¶ædG

CG »àdG ôeGhC’G ''‹ƒJQÉ°S'' ÉjÓN º¡ØJ ⁄ GPEG kÓãªa .¬∏ªcCÉH ΩÉ¶ædG π∏N ¤EG …ODƒ«°S §≤aC

32



¿ƒeôg á£°SGƒH á«eÉîædG Ió¨dG É¡à∏°SQ"FSH"íÑ°üj ÚLhÎ°SE’G IOÉe RGôaEÉH º≤J ⁄h

⁄ hCG RƒàcôØdG ÒaƒJ áØ«Xh RÉ‚EÉH ''êój’'' ÉjÓN º≤J ⁄ GPEGh ,kÓ«ëà°ùe äÉæjƒ◊G êÉàfEG

óŒ ød -»MGƒædG ™«ªL øe É¡Lƒ°†f øe ºZôdG ≈∏Y- äÉæjƒo◊G ¿EÉa ±Éc πμ°ûH √ô qaƒJ

ÜÉ°üNEG øY õé©J hCG äƒ“ ±ƒ°Sh ΩC’G ºMQ ¤EG É¡dÉ≤àfG óæY É¡d …Qhô°†dG AGò¨dG

.É¡«dEG ∫ƒ°UƒdG ‘ É¡∏°ûØd á°†jƒÑdG

ÚH äÉbÓ©dG ¢ù°SDƒj …òdG ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿CG »gh ;áë°VGh á≤«≤M Éæjôj ôeC’G Gòg

êój’ ÉjÓNh ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dGh á«eÉîædG Ió¨dG º¡∏j …òdG ƒgh ÉjÓÿG ÚHh AÉ°†YC’G

ÉjÓÿGh Oó¨dG √òg π©éjh ,äÉæjƒ◊G øjƒμJ ‘ ºgÉ°ùj ƒ°†Y hCG ô°üæY πch ‹ƒJQÉ°Sh

.¤É©Jh ¬fÉëÑ°S √ôeCÉH ≥≤ëàj A»°T πμa ;ôNB’G á¨d ÉgóMCG º¡Øj AÉ°†YC’Gh

33

ájƒæŸG IÉæ≤dG ‘ »°VôY ™£≤e∞£æ∏d IódƒŸG ÉjÓÿG

(ÉehRƒehôc 23 É¡«a ) áØ£f á«∏N

(ΩRƒehôc 23 ) áé°VÉf áØ£f á«∏N

(ΩhRƒehôc23 ) áHÉ°T áØ£f á«∏N

(ΩhRƒehôc 23 )ájƒfÉK á«Ø£f á«∏N

(ΩhRƒehôc23 ) á«dhCG á«Ø£f á«∏N

(ΩhRƒehôc 46 ) ΩC’G áØ£ædG á«∏N

‹ƒJô p°S á«∏N IGƒf

±ÉØ°ûdG AÉ°û¨dG

±ÉØ°ûdG AÉ°û¨ájƒeO IÒ©°T dG

∑ór«nd á«∏N

áájjôôccòòddGG áá««eeƒƒKKôô÷÷GG ÉÉjjÓÓÿÿGG óóLLƒƒJJhh áájjƒƒææŸŸGG ääGGƒƒææ≤≤ddGG ‘‘ øøeeÉÉ««◊◊GG ƒƒ‰‰ ππMMGGôôee ÉÉæægg óóggÉÉ°°ûûffpermatogoniumääGGƒƒææ≤≤ddGG ¿¿GGQQóóLL ∫∫ƒƒMM

óó©©HHhh,,øøªª««◊◊GG ÖÖffPPhh ¢¢SSCCGGQQ ¿¿ƒƒμμààjj ππMMGGôôŸŸGG √√òògg áájjÉÉ¡¡ff ‘‘hh ((óó««JJÉÉeeÒÒ°°SS)) ≈≈ªª°°ùùJJ ÉÉjjÓÓNN ¤¤GG ∫∫ƒƒëëààJJ ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ΩΩÉÉ°°ùù≤≤ffCCÉÉHHhh..áájjƒƒææŸŸGG

¢¢üüîî°°ûûddGG ∂∂ddòòHH áá≤≤∏∏©©ààŸŸGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ™™««ªªLL ππªªëëjj ……òòddGG øøªª««◊◊GG ƒƒ‰‰ ººààjj IIóó≤≤©©ŸŸGG ääÉÉ««∏∏ªª©©ddGG √√òògg AAÉÉ¡¡ààffCCGG

ÉÉ¡¡aaóógg ÆÆƒƒ∏∏HH ‘‘ ∞∞££ææ∏∏dd IIóó ppYYÉÉ°°ùùŸŸGG iiôôNNCC’’GG ÖÖ««ccGGÎÎddGGhh ≈≈ææooÑÑddGGAõL ‘ ÜÉ°üNE’G á«∏HÉbh ácô◊G á«∏HÉb (Ée kÉYƒf áé°VÉædG) äÉæjƒ◊G ÉjÓN Ö°ùàμJ

º°ù≤dG ™e ƒNQ πμ°ûH Ωhó«HCG IÉæb §ÑJôJh .''Ωhó«HCG IÉæb''≈Yój »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG AGõLCG øe

äÉæjƒ◊G øe º°ùb ¿ sõîjh .äGÎªàæ°S áà°S ƒëf É¡dƒWh á«æëæe »gh ,á«°üî∏d »LQÉÿG

≈YóJ IÉæ≤H IÉæ≤dG √òg §ÑJôJh .âbƒdG øe IÎØd IÉæ≤dG √òg ‘ (É¡à∏MQ ‘ É¡Yhô°T πÑb)

''á≤aGódG IÉæ≤dG''(Vasdeferens)¿CG ¿hO á∏jƒW Ióe IÉæ≤dG √òg ‘ äÉæjƒ◊G ¿ sõîJ å«M

ICGôŸG ó°ùL ¤EG äÉæjƒ◊G √òg ± nò≤oJ âbƒdG Úëj ÉeóæYh ,ÜÉ°üNE’G ≈∏Y É¡JQób ó≤ØJ

.É¡HÉ°üNEGh á°†jƒÑdG AÉ≤∏d á∏jƒ£dG É¡à∏MôH CGóÑJh7

Òaƒàdh ÜÉ°üNE’G á«∏ªY ‘ AóÑ∏d É¡fƒfhÉ©j øjôNBG øjóYÉ°ùe ¤EG êÉà– ∞£ædG ¿CG ÒZ

ƒg á∏jƒ£dG É¡à∏MQ ‘ É¡d ÚfhÉ©ŸG óMCG .á«M É¡FÉ≤Ñd ∂dòch ,ábÉ°ûdG É¡à∏MQ ‘ É¡JÉLÉM

‘ôW ≈∏Y IOƒLƒŸG ájƒæŸG ¢SÉ«cC’G ‘ ájRGôaE’G Oó˘¨˘dG ƒ˘g ÊÉ˘ã˘dGh ,äÉ˘à˘°ShÈdG Ió˘Z

êÉàfEÉH Ωƒ≤Jh ,∞£ædG êÉàfEG á«∏ªY »¡àæJ ÉŸÉM √òg É¡àØ«XƒH Oó¨dG √òg CGóÑJh .äÉà°ShÈdG

.É¡à∏MQ ‘ ∞£ædG ≥aGôj ¢UÉN πFÉ°S

ÉŸÉM n∞£ædG äÉà°ShÈdG √RôØJ …òdG oπFÉ°ùdG Gòg ≥aGôj

äGÎ«˘°ùdG äÉ˘fƒ˘jCG ≈˘∏˘Y …ƒ˘à˘ë˘j ƒ˘gh ,É˘¡˘à˘∏˘Mô˘H CGó˘Ñ˘J

''øjõ«dƒfhÈ«a'' ËõfEG ≈∏Yh ,äÉØ°Sƒ˘Ø˘dGh Ωƒ˘«˘°ùdÉ˘μ˘dGh

ICGôŸG iód á«∏°SÉæàdG AÉ°†YC’G ¿EG .(Ìîà∏d ËõfEG ƒgh)

™æ“ »àdG ¢†eGƒ◊G øe ∞«ãc §˘«˘∏˘N ≈˘∏˘Y …ƒ˘à–

- Gòg ¢†eGƒ◊G §«∏ÿh ,äÉ˘jÎμ˘Ñ˘dG ô˘KÉ˘μ˘J

-∞£ædG ájôM ΩÉeCG kÉ≤FÉY ¬fƒc ¤EG káaÉ°VEG


ÚÚàà««°°üüÿÿGG ‘‘ ôôNNBB’’GG ¢¢††©©ÑÑddGG ™™ee ÉÉ¡¡°°††©©HH áá££HHGGÎÎee IIóójjóóYY ääÉÉeeƒƒ¶¶ææee ∑∑ÉÉæægg

ääÉÉbbÓÓYY ∑∑ÉÉæægg..áá««°°üüîî∏∏dd »»∏∏NNGGóóddGG ÖÖ««ccÎÎ∏∏dd ÉÉ©©££≤≤ee IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘ óóggÉÉ°°ûûff..

ºº°°ùù÷÷GG AAÉÉ°°††YYCCGG ™™««ªªLL ÚÚHHhh ÉÉjjÓÓÿÿGG ™™˘««˘ªª˘LL ÚÚHH IIóó˘≤≤˘©©˘ee ääÉÉ˘WWÉÉ˘ÑÑ˘JJQQGGhh

¿¿CCGG..ääÉÉbbÓÓ©©ddGG √√òògg áá££°°SSGGƒƒHH ºº°°ùù÷÷GG ‘‘ ääÉÉ««ddÉÉ©©ØØddGG ™™««ªªLL ººààJJhh..ÊÊÉÉ°°ùùff’’GG

»»ØØμμjj øøeeÉÉ««◊◊GG êêÉÉààff’’ IIóó©©ŸŸGG áá˘eeƒƒ˘¶¶˘ææŸŸGG √√òò˘gg øø˘ee §§˘≤≤˘aa GGóó˘MMGGhh AAõõ˘LL

ÊÊÉÉ°°ùùffEE’’GG ºº°°ùùéé∏∏dd ™™FFGGôôddGG ÖÖ««ccÎÎddGG ≈≈∏∏YY ∫∫’’óóàà°°SSÓÓdd

á≤∏a ,¢üa

ÜƒÑfC’G»æª∏d πbÉædG

¿Gƒ«◊G(øª«◊G)…ƒæŸG

ájƒfÉããdG ájƒæŸG á«∏ÿG

á«dhC’G ájƒæŸG á«∏ÿG

ïHÈdG πbÉædG AÉYƒdGá∏bÉædG IÉæ≤dG

¬∏°†ØHh ,kÉF qó¡e kGÒKCÉJ äÉà°ShÈdG √RôØJ …òdG πFÉ°ù∏d ¿CG ÒZ ,∞£æ∏d ∂∏¡eh â«‡ lÒKCÉJ

.á°†jƒÑdG ƒëf ká¡Lƒàe ádƒ¡°ùH áMÉÑ°ùdG ∞£ædG ™«£à°ùJ8

»∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG ‘ IOƒLƒŸG äÉà°ShÈdG IóZ ¿EG :πqeCÉàdGh ôqμØà∏d kÓ«∏b ¿B’G ∞bƒàæd

IóZ ¿CG …CG ;ICGôŸG ó°ùL ‘ IOƒLƒŸG áÄ«ÑdG á˘©˘«˘Ñ˘W ±ô˘©˘J É˘¡˘fCÉ˘ch ±ô˘°üà˘J π˘Lô˘∏˘d

¿CG º∏©Jh á«°†eÉM káÄ«H É¡à∏MQ ∫ÓN ‘ ±OÉ°üJ ±ƒ˘°S ∞˘£˘æ˘dG ¿CG º˘∏˘©˘J äÉ˘à˘°ShÈdG

Gòd ,ôWÉıG √òg AQO á«Ø«c ±ô©J »¡a Gòg ¥ƒah .áÄ«ÑdG ∂∏J ‘ ¢û«©dG ™«£à°ùJ ’ ∞£ædG

É¡≤«≤– ºàj IÒÑc kIõé©e ¿CG ∂°T ’ .∞£ædG √òg ájÉbƒd …Qhô°†dG πFÉ°ùdG êÉàfEÉH Ωƒ≤J

iôNCG á«æÑH º∏Y ≈∏Y πLôdG ó°ùL ‘ ájRGôaEG IóZ ¿CÉH ∫ƒ≤dG ¿ÉμeE’G ‘ ¢ù«∏a ;Éæg

äÉWÉ«àM’G ™«ªL ¢UÉÿG ÉgQGô≤Hh É¡°ùØæH òîàJ É¡fCGh ,¬H É¡d ábÓY ’ ôNBG ó°ùéHh

»YƒdGh Qƒ©°ûdG ÖMÉ°Uh πbÉ©dG ∑QóŸG ¿É°ùfE’G ¿EG !»©˘e Ghô˘μ˘a .á˘eRÓ˘dG ÒHGó˘à˘dGh

á÷É©eh πcÉ°ûŸG πMh ÒHGóàdG PÉîJG ™«£à°ùj …òdGh ™ª°ùdGh ô°üÑdG ¢SGƒM ∂∏Á …òdGh

Óa ,É¡ahôX º∏©j ’h É¡∏¡éj áÄ«H ‘ É¡¡LGƒ«°S »àdG QÉ£NC’G ÚªîJ ™«£à°ùj ’ äÉHƒ©°üdG

øμdh ,QÉ£NC’G √òg á¡LGƒŸ áeRÓdG ÒHGóàdG òNC’ í«ë°üdG ÚªîàdÉH ΩÉ«≤dG ™«£à°ùj

.ìÉéædG Gòg πãe RÉ‚EG ™«£à°ùJ (ÉjÓN øe áØdDƒe ºë∏dG øe á∏àc »gh) äÉà°ShÈdG IóZ

‘ ÉgQGôb äòîqJG »àdG »g äÉà°ShÈdG IóZ ¿CÉH AÉYO’G åÑ©dG øe ¿EÉa í°VGh ƒg Éªch

πãÃ ΩÉ«≤dG Ió¨dG √òg nº n¡dCG …òdG ƒg ¤É©J ¬∏dÉa ;QGô≤dG Gòg äò qØf »àdG »gh ¿CÉ°ûdG Gòg

ƒg ¬fC’ ,ICGôŸG ó°ùL øYh πLôdG ó°ùL øY IÒÑch IÒ¨°U πc ±ô©j ¬fC’ áØ«XƒdG √òg

.Éª¡≤∏N …òdG

»àdG πLôdG ó°ùL ‘ Ió«MƒdG Ió¨dG â°ù«d äÉà°ShÈdG IóZ ¿EÉa ∂dP ¤EG áaÉ°VE’ÉHh

ájƒæŸG ¢SÉ«cC’G √RôØJ …òdG πFÉ°ùdG ¿C’ ,É¡à∏MQ ‘ ∞£ædG IóYÉ°ùŸ kájƒ«M sOGƒe RôØJ

É¡à∏MQ ‘ ¬æY AÉæ¨à°S’G ∞£æ∏d øμÁ ’ º¡e πFÉ°S (äÉà°ShÈdG IóZ QGƒéH IOƒLƒŸG)

√òg ‘ πFÉ°ùdG Gòg É¡≤aGôj á∏MôdG √òg ‘ ∞£ædG AóH øe Ò°üb âbh ó©Ña ;√òg á∏jƒ£dG

,á«FGò¨dG OGƒŸG øe ÉgÒZh RƒàcôØdG øe IÒÑc äÉ«ªc ≈∏Y πFÉ°ùdG Gòg …ƒàëjh .á∏MôdG

.''ÚLƒfhÈ«ØdG''h ''øjófÓcÉà°ShÈdG'' øe IÒÑc á«ªc ≈∏Yh

35


ICGôŸG ó°ùL ¤EG É¡dƒNO òæe ∞£ædG ájò¨àH iôNC’G á«FGò¨dG OGƒŸGh RƒàcôØdG Ωƒ≤j

πFÉ°ùdG Gòg ‘ IOƒLƒŸG ''øjófÓcÉà°ShÈdG'' IOÉe Ωƒ≤Jh ,á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEÉH É¡eÉ«b ≈àMh

»g IOÉŸG √òg ∞FÉXh ióMEÉa .á°†jƒÑdG ¤EG ∫ƒ°UƒdG ‘ iôNCG ÉjGhR øe ∞£ædG IóYÉ°ùÃ

,∞£ædG ácô◊ ídÉ°U ƒL Òaƒàd ºMôdG IÉæb ‘ OƒLƒŸG »WÉıG AÉ°û¨dG ™e πYÉØJ ‘ ∫ƒNódG

ácôM π«¡°ùàd ¢ùcÉ©e √ÉŒG ‘ ÜƒdÉa IÉæbh ºMôdG ¢ü∏≤J ÚeCÉJ »¡a á«fÉãdG É¡àØ«Xh ÉeCG

.∞£ædG

±ô©j ’ äÉà°ShÈdG IóZ √RôØJ …òdG πFÉ°ùdÉa ;áª¡e ájRÉéYEG ádÉM ÉæeÉeCG ô¡¶J Éægh

,»∏«°üØJh ≥«bO πμ°ûH ICGôŸG ó°ùL á«æH kÉ°†jCG πH ¬«a ¬LÉàfEG ºàj …òdG πLôdG ó°ùL §≤a

,É¡∏ q¡°ùjh ∞£ædG ácôM óYÉ°ùj ICGôŸG ºMQ ‘ ÜƒdÉa äGƒæb ¢ü∏≤J ¿CG kÉ≤Ñ°ùe ±ô©j ƒ¡a

¤EG ájhÉª«μdG ''øjófÓcÉà°ShÈdG'' IOÉe ∞«°†j ,á«∏Ñ≤à°ùeh áª«μM Iô¶æHh ,¬fEÉa ∂dòd

∞«μa ,áª¡ŸG √òg ò«ØæJ Ú«FÉ«ª«μdG óMCG øe ÉæÑ∏W ÉæfCG -á¶ë∏d- Qƒ°üàædh .ICGôŸG ó°ùL

?±ô°üà«°S ¿Éc

36

GGòògg ππ°°††ØØHH ..ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG øøjjƒƒμμJJ ‘‘ kkÉÉªª¡¡ee kkGGQQhhOO √√RRôôØØJJ ……òòddGG ππFFÉÉ°°ùùddGG ÖÖ©©∏∏jj »»ààddGG ääÉÉàà°°SShhÈÈddGG IIóóZZ √√ÓÓYYCCGG óóggÉÉ°°ûûffππFFÉÉ°°SS ΩΩÉÉ««bb ¿¿EEGG ..IICCGGôôªª∏∏dd »»∏∏°°SSÉÉææààddGG ƒƒ°°††©©ddGG ‘‘ OOƒƒLLƒƒŸŸGG »»°°††eeÉÉ◊◊GG §§««∏∏îî∏∏dd ∂∂∏∏¡¡ŸŸGG ÒÒKKCCÉÉààddGG øøee ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ¢¢üü∏∏îîààJJ ππFFÉÉ°°ùùddGG..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏dd ¬¬dd ¬¬««ÑÑ°°TT ’’ ……òòddGG ™™FFGGôôddGG ≥≥∏∏ÿÿGG ááddOOCCGG øøee ôôNNBBGG óó°°ùùLL ‘‘ èènnààææee ôôNNBBGG ππFFÉÉ°°SS ÒÒKKCCÉÉJJ ááddGGRREEÉÉHH ππLLôôddGG óó°°ùùLL ‘‘ èènnààææee

ájƒæŸG IÉæ≤dG≈æª«dG

ájƒæŸG á∏°üjƒ◊G

ÆGôaE’G IÉæb

ájƒæŸG á∏°üjƒ◊G IÉæbäÉà°ShÈdG IóZ

∑QƒdG º¶Y

»∏°SÉæàdG ‹ƒÑdG õLÉ◊G

(ôHƒc IóZ )»∏°üÑdG ∫ÉÑŸG IóZ

øYh ÜÉ°üNE’G ≥«≤– á«Ø«c øY åëÑdGh É¡Ñ«côJh áØ£ædG ¢üëØH k’hCG Ωƒ≤«°S ¿Éc

ICGôŸG ó°ùL ¢üëØH Ωƒ≤«°S ¿Éc ºK .ïdEG ,√òg ÜÉ°üNE’G á«∏ªY É¡LÉà– »àdG ±hô¶dG

ºMôdG ¢üëØ«°S ºK ,ºMôdG ¤EG á°†jƒÑdG π≤æJ »àdG ÜƒdÉa IÉæbh á°†jƒÑdGh É¡JÉfƒeôgh

ºK ,¬«a ¢ü∏≤àdG á«∏ªY ≥«≤– á«Ø«˘c á˘aô˘©Ÿ ¬˘«˘a Oƒ˘LƒŸG ÜÉ˘°üYC’G ΩÉ˘¶˘fh ¬˘à˘é˘°ùfCGh

IOÉŸG ≈∏Y Qƒã©∏d äGƒæ°S IóY äôªà°SG »àdG ¬HQÉŒ øeh ¬à°SGQO øe IOÉØà°S’G ∫hÉë«°S

¤EG ∫ƒ°Uƒ∏d ÖàμdG ‘ åëÑdGh ÜQÉéàdG AGôLEÉH Ωƒ≤«°S ºK ,ÒKCÉàdG Gòg πãe ∂∏“ »àdG

!OGƒŸG √òg OÉëqJ’ áë«ë°üdG Ö°ùædG

¤EG êÉà– »àdG á qbÉ°ûdG á°SGQódG √òg πãe ¤EG Qƒ©°ûdGh π≤©dG ÖMÉ°U ¿É°ùfE’G êÉàëj

- Ωƒ≤j …òdG ÉeCG ,ôeC’G Gòg ‘ ìÉé˘æ˘dG ¢†©˘H ¤EG ∫ƒ˘°Uƒ˘∏˘d ÒÑ˘c ó˘¡˘Lh π˘jƒ˘W âbh

Gòg ‘ √ôªY øe IójóY äGƒæ°S ±ô°U AÉ«ª«c nºpdÉY ¢ù«∏a êÉàfE’G Gòg πãÃ - ká≤«≤M

∂∏“ ’ äGQPh äÉÄjõL øe ∞dCÉàJ áé°ùfCGh AÉ°†YCG »g πH ,¬«a kÉ°üàfl íÑ°ü«d ∫ÉÛG

áaô©eh π≤Y ¥ƒØJ áaô©eh kÓ≤Y ∂∏“ É¡fCÉ˘H ∫ƒ˘≤˘dG É˘æ˘æ˘μÁ ’ ∂dò˘d .kÉ˘cGQOEG hCG kGQƒ˘©˘°T

ΩÉ¶ædG ‘ ènàæŸG πFÉ°ùdG Gòg ¿CG ∂°T ’ .É¡JOGQEÉH Gòg πc πª˘©˘J É˘¡˘fCG hCG Ú«˘FÉ˘«˘ª˘«˘μ˘dG

,(¬d áf uƒμŸG ÉjÓÿG ∂dòch) ICGôŸG iód »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG ¬«Lƒàd º sª°üŸGh πLô∏d »∏°SÉæàdG

.¤É©J ¬∏dG πnÑpb øe -∂°T ’- ¥ƒ∏fl Gòg πc

ôNB’G ¢†©ÑdG ™e É¡°†©H á£HGÎŸG áª¶fC’G √òg πqμ°ûJh ¿ qƒμJ ádÉëà°SG í°VGƒdG øe

√òg ¿CÉH kGQƒa ∑Qó«°S ±É°üfEG øeh π≤Y øe A»°T ¬d ¿É°ùfEG πch ,äÉaOÉ°üŸG náé«àf

ôKCG ¢SÉædG øe äGQÉ«∏ŸG OÉ°ùLCG ‘ (kÉ≤HÉ°S âKóM »àdGh) kÉ«dÉM çó– »àdG ábQÉÿG çOGƒ◊G

√ògh º∏©dG Gòg ÖMÉ°U √ nóMh ¤É©J ¬∏d kGóÑY ¿ƒμ«a ,Úà«FÉ¡f’ IQó≤dh º∏©d áé«àfh

.IQó≤dG

}ssåånnHH nnhh ÉÉ nn¡¡nnLL rrhh nnRR ÉÉ nn¡¡rrææppee nn≥≥nn∏∏ nnNN nnhh mmII nnóó ppMMGG nnhh mm ¢¢ùù rrØØnnff rrøøppee rrººooμμ nn≤≤nn∏∏ nnNN ……òòqqddGG ooººooμμssHH nnQQ GGƒƒ oo≤≤ssJJGG oo¢¢SSÉÉ qqææddGG ÉÉ¡¡ttjjCCGG ÉÉ nnjj

nn¿¿ÉÉ nncc nn¬¬qq∏∏ddGG qq¿¿EEGG ,, nnΩΩÉÉ nnMM rrQQCC’’GG nnhh pp¬¬ppHH nn¿¿ƒƒddnnAAÉÉ nn°°ùùnnJJ ……òòqqddGG nn¬¬qq∏∏ddGG GGƒƒ oo≤≤qqJJGG nnhh ,, kkAAÉÉ nn°°ùùppff nnhh kkGGÒÒãã nncc kk’’ÉÉ nnLL ppQQ ÉÉªª oo¡¡rrææppee

ÉÉÑÑ««bb nnQQ rrººooμμ««∏∏ nnYY |) :AÉ°ùæd1.(

37



ÖÖ««ccÎÎddGG óó≤≤©©ee ππFFÉÉ°°SS ::»»ææŸŸGGIóZ √RôØJ …òdG πFÉ°ùdG k’hCG É¡H ≥ëà∏˘j É˘¡˘à˘∏˘MQ á˘jƒ˘æŸG äÉ˘fGƒ˘«◊G CGó˘Ñ˘J É˘eó˘æ˘Y

ôªà°ùJh .»æŸG øjƒμJ πªàμj Gòμgh ,ájƒæŸG ¢SÉ«cC’G øe R nôØŸG πFÉ°ùdG ºK äÉà°ShÈdG

§°SƒdG ÚeCÉJ oáØ«Xh (kÉ≤HÉ°S ÉfôcP Éªc) πFGƒ°ùdG √ò¡dh ,ΩC’G ó°ùL ‘ á∏MôdÉH ∞£ædG

Éª¡LÉà– øjò∏dG ábÉ£dGh AGò¨dG ÒaƒàH ∂dPh ,ájƒæŸG äÉfGƒ«◊G ácô◊ áªFÓŸG áÄ«ÑdGh

É¡eÉ«≤H iôNCG á¡L øeh ,á¡L øe √òg É¡à∏MQ ‘ ∞£ædG-ájóYÉ≤dG É¡à©«ÑW náé«àf-pá«∏ª©H

.ICGôŸG ºMQ πNóe ‘ IOƒLƒŸG ¢†eGƒë∏d m ∫OÉ©J

ICGôŸG ó°ùL ¤EG πLôdG ó°ùL øe áahò≤ŸG πFGƒ°ùdG √òg ´ƒª› ≈∏Y ''»æŸG'' º°SG ≥∏£oj

á«dÉàdG πFGƒ°ùdG øeh (äÉærj nƒo◊G) ∞£ædG ø˘e ¿ƒ˘μ˘à˘j ƒ˘gh ,á˘°†jƒ˘Ñ˘dG ÜÉ˘°üNEG ¢Vô˘¨˘d

:IOóÙG Ö n°ùuædÉ˘H10 ,ájƒæŸG äGƒæ˘≤˘dG ø˘e %60 ,ájƒæŸG ¢SÉ˘«˘cC’G ø˘e %30IóZ ø˘e %

øμdh iôNCG OóZ ÉgRôØJ iôNCG πFGƒ°S ≈∏Y …ƒæŸG πFÉ°ùdG …ƒàëj Éªc ,äÉà°ShÈdG

:πãe Ió≤©e IójóY OGƒe ≈∏Y …ƒàëj ó˘≤˘©˘e π˘FÉ˘°S …ƒ˘æŸG π˘FÉ˘°ùdG ¿EG .á˘∏˘«˘∏˘b Ö°ùæ˘H

,äÉæjOÓØdGh ,∂«HQƒμ°SC’G ¢†eÉMh ,ÚFƒaÒaƒcQC’Gh ,Údƒ∏μfQƒØ°SƒØdGh ,RƒàcôØdG

ááëëHHÉÉ°°ùùddGG ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG IIQQƒƒ°°üüddGG √√òògg ‘‘ óóggÉÉ°°ûûff

IIóóYY øøee §§««∏∏NN »»ææŸŸGGhh.. ……ƒƒææŸŸGG ππFFÉÉ°°ùùddGG ‘‘

±±ÓÓNN ≈≈∏∏YYhh OOóóZZ IIóóYY ÉÉggRRôôØØJJ ππFFGGƒƒ°°SS

øøee óójjóó©©ddGG ÚÚHH øøee ¬¬ffCCÉÉaa óóFFÉÉ°°ùùddGG OOÉÉ≤≤ààYY’’GG

§§««∏∏ÿÿGG ππFFÉÉ°°ùùddGG GGòògg ¿¿ƒƒμμJJ »»ààddGG AAGGõõLLCC’’GG

∂∂∏∏““ »»ààddGG »»YY ÉÉggóóMMhh øøeeÉÉ««◊◊GG ¿¿CCÉÉaa

áá««ªª∏∏©©ddGG áá≤≤««≤≤◊◊GG √√òògghh....ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GGáá««∏∏HHÉÉbb

¿¿BBGGôô≤≤ddGG ‘‘ ääOOQQhh ÉÉããjjóóMM ÉÉ¡¡aaÉÉ°°ûûààccGG ”” »»ààddGG

øøee ÌÌccCCGG ππÑÑbb ËËôôμμddGG11440000ááææ°°SS

,øjõ«dƒfhÈ«ØdGh ,äGÒÑdƒØ°SƒØdGh ,∫hÎ°ùdƒμdGh ,∂jÎ°ùdG ¢†eÉMh ,äÉfÓZÉà°ShÈdGh

lIõé©e ÉæeÉeCG ô¡¶J Éægh !ájƒæŸG äÉfGƒ«◊G ≈∏Yh ,RGó«fOQƒdÉ«¡dGh ,äÉØ°SƒØdGh ,ôjó°ü≤dGh

.ËôμdG ¿BGô≤dG É¡H ÉfÈNCG9

.¬«a πeCÉàdG ≈∏Y q¢†Mh ¿É°ùfE’G ≥∏N ¤EG IójóY äÉjBG ‘ QÉ¶fC’G ËôμdG ¿BGô≤dG âØd ó≤d

ójó©dG ¿É°ùfE’G ≥∏N ∫ƒM á«fBGô≤dG äÉjB’G √òg Gƒ°SQOh GƒãëH øjòdG AÉª∏©dG ±OÉ°U óbh

OGƒe øY IQÉÑY »æŸG ¿CG á«LƒdƒæμàdG ¬∏FÉ°SƒH º∏©dG ∞°ûàcG kÓãªa ;¬«a áæeÉμdG äGõé©ŸG øe

∞dCG øe ÌcCG πÑb ËôμdG ¿BGô≤dG ‘ ânë u°V oh ób áeƒ∏©ŸG √òg ¿CG ™e ,(êÉ°ûeCG) IójóY á£∏àfl

:áæ°S áÄª©HQCGh

}kkGGÒÒ°°üünnHH kkÉÉ©©««ªª nn°°SS oo√√ÉÉ nnæærr∏∏ nn©©nnéé nnaa pp¬¬««∏∏ nnààrrÑÑnnff mm êêÉÉ nn°°ûûrreeCCGG mmáá nnØØ rr££ooff rrøøppee nn¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN ÉÉ qqffEEGG :¿É°ùfE’) |2.(

.ÜÉ°üNE’G á«∏HÉb Ég nóMh ájƒæŸG äÉfGƒ«◊G ∂∏“ Ö«cÎdG ó≤©ŸG πFÉ°ùdG Gòg øª°Vh

á«∏HÉ≤dG √òg ô°üëæJ ,á«∏HÉ≤dG √òg ∂∏Á ¿É°ùfE’G »æe ΩÉ°ùbCG ™«ªL ¿CG ¢SÉædG º¶©e ø¶j Éªæ«Ña

ô¡¶j ¿É°ùfE’G ¿CG …CG .(äÉæjƒo◊G) ájƒæŸG äÉfGƒ«◊G ƒgh ¿É°ùfE’G »æe øe §≤a Ò¨°U AõL ‘

.§≤a ájƒæŸG äÉfGƒ«◊G øe πH ¬©ªLCÉH …ƒæŸG πFÉ°ùdG øe ¢ù«d OƒLƒ∏d

ÒZ ,…ƒæe ¿Gƒ«M ¿ƒ«∏e áÄªKÓKh ÚàÄe ÚH ìhGÎj OóY ±òb ºàj ¿ÉLhõdG »≤à∏j ÚM

äÉæjƒ◊G √òg øª°V øeh ,á°†jƒÑdG ¤EG ∫ƒ°UƒdG ‘ íéæj §≤a äÉfGƒ«◊G √òg øe kÉØdCG ¿CG

Gògh .»æŸG øe QÉàfl Ò¨°U AõL áé«àf ’EG ¢ù«d ¿É°ùfE’G ¿CG …CG . kGóMGh á°†jƒÑdG QÉàîJ ∞dC’G

¤É©J ¬∏dG ÉfÈNCG ób áÄWÉN äÉeƒ∏©e (á«dÉ◊G ÉæeÉjCG ‘ ≈àM) ¢SÉædG º¶©e ¬æY ∂∏Á …òdG ôeC’G

:áæ°S ∞dCG øe ÌcCG πÑb ¿BGô≤dG ‘ ¬æY

} ??≈≈nnææ rrªªoojj xx»»ppæænnee rrøøppee kkáá nnØØ rr££ooff oo∂∂nnjj rrººnnddnnCCGG ??kkii nnóó oo°°SS nn∑∑ nnôôrrààoojj rr¿¿nnCCGG oo¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG ooÖÖ nn°°ùùrrëënnjjnnCCGG| :áeÉ«≤dG)36-

37.(

πμH kÉª∏Y §«ëj …òdG ≥dÉÿG ΩÓc ƒg ËôμdG ¿BGô≤dG ¿CG -AÓL πμH- Éæd ÚÑj Gògh

.¿É°ùfE’G ≥∏N äÓ«°üØJh ≥FÉbO

39



IIÒÒNNCC’’GG ääGGÒÒ°°††ëëààddGG áá∏∏ªªμμJJhh ááªªààJJ,≥æ©dGh ,¢SCGôdG :â∏eÉμJ ób (»æŸG πFGƒ°ùH ºYóŸG) …ƒæŸG ¿Gƒ«◊G á«æH ¿ƒμJ Éæg ¤EG

.¬H á°UÉÿG ¬àØ«Xh AGõLC’G √òg øe AõL πμdh .ÒNC’G Aõ÷G ºK ,Önf sòdGh

…hÉ°ùj) äÉfhôμ«e á°ùªN (¬d IGƒf qó˘ n© oj …ò˘dG) ø˘jƒ◊G ¢SCGQ º˘é˘M RhÉ˘é˘à˘j ’h

á≤∏©àŸG äÉeƒ∏©ŸG ™«ªLh .(óMGƒdG Îª«∏∏ŸG øe AõL ¿ƒ«∏e øe kGAõL óMGƒdG ¿hôμ«ŸG

¤EG IóMGh á«∏N πjƒ– ™«£à°ùJ »àdGh ,¿É°ùfE’G º°ùéH

Gòg πãe ‘ láYƒ°Vƒ˘eh lá˘Xƒ˘Øfi ,…ƒ˘°Sh π˘eÉ˘c ¿É˘°ùfEG

áfƒμàŸG IÒ¨°üdG áÑ∏©dG √òg π n≤æoJh ,Ò¨°üdG õ«◊Gh Aõ÷G

øe23äÉeƒ∏©ŸG √òg ™«ªL ≈∏Y ájƒàÙGh kÉeƒ°Sƒehôc

AÉ°†YCÉH á≤∏©àŸG äÉeƒ∏©ŸG ™˘«˘ª˘L ¿CG …CG .á˘°†jƒ˘Ñ˘dG ¤EG

Ú«©Jh AÉ°†YC’G √ò˘g π˘ª˘Y á˘«˘Ø˘«˘ch ¿É˘°ùfE’G º˘°ùL

Ò¨àdGh ƒªædÉ˘H á˘«˘∏˘N …CG Ωƒ˘≤˘J âbh …CG ‘h É˘¡˘æ˘cÉ˘eCG

á«Ø«μH á≤∏©àŸG äÉeƒ∏©ŸG ™«ªL ¿EÉa QÉ°üàNÉHh ,õjÉªàdGh

‘ ó«L πμ°ûH láfÉ°üeh láXƒØfi ¬FÉ°ûfEGh ¿É°ùfE’G øjƒμJ

.øjƒë∏d ájô¡ÛG á«∏ÿG IGƒf

øjƒ◊G ¢SCGQ ‘ IOƒLƒŸG á«æ«÷G äÉeƒ∏©ŸG ÖfÉL ¤EG

á≤Ñ£dG ‘ óLƒj kÓ˘ã˘ª˘a ;kÉ˘°†jCG iô˘NCG Ö«˘cGô˘J ó˘Lƒ˘J

Ωƒ˘≤˘jh ,''ΩhRhô˘cC’G'' ≈˘Yó˘j ß˘aÉ˘M º˘°ùb á˘«˘LQÉÿG

.¬à∏MQ øe ºgC’Gh ÒNC’G º°ù≤dG ‘ ¬dÉª©à°SÉH øjƒ◊G

,,ááccôô◊◊GG ´ÉÉ££àà°°SSGG ÉÉŸŸ ¬¬ÑÑffPP ’’ƒƒ∏∏aa ;;ááØØ∏∏ààflfl ááØØ««XXhh øøjjƒƒ◊◊GG ºº°°ùùLL ΩΩÉÉ°°ùùbbCCGG øøee ºº°°ùùbb ππμμdd

áábbÉÉ££ddGG êêÉÉààffEEGG ´ÉÉ££àà°°SSGG ÉÉŸŸ ¬¬ææee §§°°SShhCC’’GG ºº°°ùù≤≤ddGG ‘‘ ääÉÉ˘jjQQóó˘ffƒƒ˘ccƒƒ˘àà˘««ŸŸGG OOƒƒ˘LLhh ’’ƒƒ˘ddhh

≈≈YYóójj ……òòddGGhh)) ¢¢SSCCGGôôddGG øøee ……ƒƒ∏∏˘©©˘ddGG ºº˘°°ùù≤≤˘ddGG óó˘LLƒƒ˘jj ⁄⁄ ƒƒ˘ddhh ,,áá˘ccôô◊◊GG øø˘YY õõ˘éé˘©©˘ddhh

∂∂ddPPhh ,,ÉÉ¡¡HHÉÉ°°üüNNEE’’ kkGGóó««¡¡““ áá°°††jjƒƒÑÑddGG QQGGóóLL ÖÖ≤≤KK øøjjƒƒ◊◊GG ´ÉÉ££àà°°SSGG ÉÉŸŸ ((ÉÉeehhRRhhôôccCC’’GGGG

øøjjƒƒoo◊◊GG ¿¿ qqƒƒμμJJ ππ««ëëàà°°ùùŸŸGG øøªªaa GGòòdd ..ááddÉÉ◊◊GG √√òògg ‘‘ ääÉÉÁÁõõffEE’’GG ¢¢††©©HH ¿¿ÉÉ°°üü≤≤ff ÖÖÑÑ°°ùùHH

IIQQóó≤≤dd áá∏∏°°üüfifi ’’EEGG ™™FFGGôôddGG ¬¬ªª««ªª°°üüJJ ÉÉeehh ,,ääÉÉaaOOÉÉ°°üüŸŸGG ππeeGGƒƒ©©HHhh IIOOóó©©ààee ππMMGGôôee ≈≈∏∏YY

..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏dd ááªª««¶¶©©ddGG ≥≥∏∏ÿÿGG

¢SCGôdG

≥æ©dG

øe óªZÉjQófƒcƒà«ŸG

ÖfòdG

ÒNC’G Aõ÷G

) øª«◊G ¢SCGQ AÉ°ùc(ΩhRhôcCG

IGƒædG

á«∏ÿG AÉ°ûZ

ájõcôe á«bO ÉjÓN

ÉjQófƒcƒà«e

»Ø«∏dG óª¨dG

•ƒ«ÿG …ƒà–≈∏Y ájQƒÙG

øe ÉØ°U 2+9ÜGógC’G

á≤«bódG •Gƒ°ùdGh

á«∏ÿG AÉ°ûZ

{

{

{

{


áé°ùfC’G â«àØJ ≈∏Y IQó≤dG ∂∏à“ »àdG äÉÁõfE’G ≈˘∏˘Y ''ΩhRhô˘cC’G'' Gò˘g …ƒ˘à˘ë˘jh

É¡«a ∫ƒNó∏d á°†jƒÑdG ±ÓZ Ö≤ãd äÉÁõfE’G √òg ΩGóîà˘°SÉ˘H ø˘jƒ◊G Ωƒ˘≤˘jh ,É˘¡˘Ñ˘≤˘Kh

.É¡HÉ°üNE’10

§°SƒdG ‘ ádƒ¡°ùH áMÉÑ°ùdG ≈∏Y √óYÉ°ùj …òdG ÖfòdG ƒg øj nƒoë∏d º¡ŸGh ÊÉãdG Aõ÷G

¤EG ∫ƒ°UƒdG ‘ √óYÉ°ùJh øjƒ◊G ácôM √ÉŒG øq«©˘J »˘à˘dG »˘g Öfò˘dG á˘cô˘Mh .π˘FÉ˘°ùdG

?¬Ñfòd áÑFGódG ácôë∏d áeRÓdG ábÉ£dG ≈∏Y øjƒ◊G π°üëj øjCG øe øμdh ,kÉæ°ùM .á°†jƒÑdG

º°ù≤dÉa ,™FGQh πeÉc πμ°ûH áLÉ◊G √òg ÚeCÉJ ”h QÉÑàY’G Ú©H kÉ°†jCG ôeC’G Gòg òNoCG ó≤d

á∏MôdG √òg ∫Gƒ£a .¬à∏MQ ∫GƒW ábÉ£dÉH √óÁ Oƒbƒ∏d kÉfõfl qó n©oj øjƒ◊G º°ùL øe §°ShC’G

√OGóeEÉH »£°SƒdG Aõ÷G Gòg ‘ IOƒLƒŸG äÉjQófƒcƒà«ŸG Ωƒ≤J á°†jƒÑdG ¤EG ¬dƒ°Uh ≈àMh

≥æY πØ°SCG IOƒLƒŸG ábÉ£dG Ö∏Y ∫Éª©à°SÉH äÉjQófƒcƒà«ŸG √òg Ωƒ≤Jh ,áeRÓdG ábÉ£dÉH

.ádƒ¡°ùH øjƒ◊G ácôM øª°†J »àdG áeRÓdG ábÉ£dG Qô–h øjƒ◊G11

¬d øμj ⁄ ƒ∏a .øjƒ◊G Ö«côJh á«æH ‘ √ƒLƒdG ™«ªL øe ™FGQ º«ª°üJ ∑Éæ¡a ;ÉæjCGQ Éªc

ÉŸ ¬æe §°ShC’G º°ù≤dG ‘ äÉjQófƒcƒà«ŸG ∑Éæg øμJ ⁄ ƒdh ,ácô◊G ´É£à°SG ÉŸ Önf nP

øμdh kÓeÉc √óæY ¢SCGôdG º°ùb ¿Éc ƒdh ,kÉ°†jCG ácô◊G ´É£à°SG ÉŸh ábÉ£dG ó«dƒJ ´É£à°SG

¤EG øjƒ◊G ∫ƒ°Uh ‘ Ió˘FÉ˘a …CG ∑É˘æ˘g âfÉ˘c ÉŸ ¬˘«˘a ''ΩhRhô˘cC’G'' º˘°ùb Oƒ˘Lh ¿hO

.ÜÉ°üNE’G ≥«≤ëàd á°†jƒÑdG ±ÓZ Ö≤K ¬H ™«£à°ùj …òdG ËõfE’G OƒLh Ωó©d á°†jƒÑdG

πμ°ûHh Iƒ£N Iƒ£N √òg ¬°UGƒN Ö°ùàcG ób ¿ƒμj ¿CG øμÁ ’ øjƒ◊G ¿EÉa Gòd

¢UGƒÿG √òg ™«ªL ¿ƒμJ ¿CG …Qhô°†dG øe ¿C’ ,Qƒ£àdG ájô˘¶˘f »˘Y qó˘J É˘ª˘c »˘é˘jQó˘J

¿C’ ,É«fódG √òg ‘ ∫hC’G ¿É°ùfE’G Qƒ¡X òæe øjƒ◊G ‘ πeÉc πμ°ûH IOƒLƒeh Iôaƒàe

ƒdh .ÜÉ°üNE’G á«∏ª©H ¬eÉ«b ádÉëà°SG √Éæ©e ¬Ñ«cGôJ øe Ö«côJ …CG hCG á«°UÉN …CG ¢ü≤f

¢Vô≤f’ (!Qƒ£àdG ájô¶f QÉ°üfCG »Y qój Éªc) ¢UGƒÿG á∏eÉc ÒZ äÉæjƒoM »°VÉŸG ‘ äóL oh

ób äÉæjƒo◊G ¿CG Éæd âÑãj Gògh .ôKÉμàdG øe øμªàj ¿CG πÑb É«fódG √òg øe ¿É°ùfE’G π°ùf

™jóÑdGh πeÉμdG º«ª°üàdGh ,â≤∏ oN ób É¡fCG …CG ,πeÉc πμ°ûHh IóMGh á¶◊ ‘ äóL oh

.A»°T πc ≥dÉN ¤É©J ¬∏dG ¤EG Oƒ©j ¬μ∏“ …òdG

41

áá««∏∏HHÉÉbb ∂∂∏∏““ »»ààddGG ääÉÉÁÁõõffEE’’GG ∞∞∏∏ààflflhh IIGGƒƒææddGG óóLLƒƒJJ øøjjƒƒëë∏∏dd »»°°SSCCGGôôddGG ºº°°ùù≤≤ddGG ‘‘ ..´QQóóddÉÉHH øøjjƒƒoo◊◊GG ¢¢SSCCGGQQ ∞∞««∏∏¨JJ √√ÓÓYYCCGG »»∏∏««ããªªààddGG ºº°°SSôôddGG ‘‘ óóggÉÉ°°ûûff ¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) øøjjƒƒoo◊◊GG ¢¢SSCCGGQQ ∞∞««∏∏¨JJ ººààjj áá∏∏jjƒƒWW áá∏∏MMQQ ∫∫ÓÓNN ÚÚªªããddGG ππªª◊◊GG GGòògg ≈≈∏∏YY áá¶¶aaÉÉÙÙGG ππLLCCGG øøªªaa ,,ââ««ààØØààddGG1--2∞∞««∏∏¨ààddGG áá««∏∏ªªYY ∫∫ÉÉªªccEEGG óó©©HHhh ,,((

QQƒƒ°°üüddGG)) áá««££ZZCC’’GG √√òògg óó°°ùùJJ ººKK áá««bbGGƒƒddGG áá««££ZZCC’’GG ππNNGGOO øøjjƒƒoo◊◊GG ¢¢SSCCGGQQ ™™°°VVƒƒjj3--4--5--6¿¿ÉÉeeCCGG ππμμHH ¬¬àà∏∏MMQQ ‘‘ QQGGôôªªàà°°SS’’GG ¿¿BB’’GG øøjjƒƒoo◊◊GG ™™««££àà°°ùùjj ..((ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ™™««ªªLL ≈≈∏∏YY ……ƒƒàà–– »»ààddGGhh)) ääÉÉffhhôôμμ««ee áá°°ùùªªNN ººééëëHH »»gg »»ààddGG IIGGƒƒææddGG ≈≈∏∏YY ……ƒƒààÙÙGG ¢¢SSCCGGôôddGG ááffÉÉ««°°UU ™™««££àà°°ùùJJ áá°°UUÉÉÿÿGG áá««££ZZCC’’GG √√òògg ¿¿CC’’ππMMGGôôee øøee §§≤≤aa IIóóMMGGhh áá∏∏MMôôee √√òògghh ..ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG áá««∏∏ªªYY AAÉÉææKKCCGG ‘‘ áá°°††jjƒƒÑÑddGG QQGGóóLL ÖÖ≤≤ããHH ΩΩƒƒ≤≤JJ »»ààddGG ääÉÉÁÁõõffEE’’GG ≈≈∏∏YY ∂∂ddòòcchh ((¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ºº°°ùùLL ∫∫ƒƒMMGGòògg ..ππeeÉÉcc øøjjƒƒMM QQƒƒ¡¡XX ááéé««ààææddGG ¿¿ƒƒμμJJhh ,,IIóóMM ≈≈∏∏YY ππcc øøjjƒƒëë∏∏dd »»ÑÑnnffòòddGG ºº°°ùù≤≤ddGGhh ∑∑ôôÙÙGG èèeeOO ÉÉ¡¡««aa ººààjj iiôôNNCCGG ππMMGGôôee ∑∑ÉÉæægghh ,,øøjjƒƒoo◊◊GG ¿¿ƒƒμμJJÉÉ¡¡ffCCGG ™™eehh ??GGòògg ((êêÉÉààffƒƒŸŸGG)) èèeeóóddGG ΩΩÉÉ¶¶ff êêÉÉààffEEGG QQƒƒ©©°°ûûddGG øøee áá««ddÉÉÿÿGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ââªª∏∏©©JJ ∞∞««cc ::ππeeCCÉÉààddGG ÖÖééjj ÉÉæægghh ..»»°°SSóóææ¡¡ddGG ºº««ªª°°üüààddGG ‘‘ áájjBBGG óó©©jj øøjjƒƒoo◊◊GG»»gghh áá∏∏ÄÄ°°SSCC’’GG √√òògg ππããee ≈≈∏∏YY §§≤≤aa IIóóMMGGhh ááHHÉÉLLEEGG óóLLƒƒJJ ??ΩΩCC’’GG óó°°ùù÷÷ ÖÖ°°SSÉÉææee ππμμ°°ûûHH DDƒƒ««¡¡ààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ââaaôôYY ∞∞««cc ΩΩCC’’GG óó°°ùùLL øøYY kkÉÉÄÄ««°°TT ºº∏∏©©JJ ’’

..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG ππÑÑbb øøee ÅÅ««oogg óóbb AA»»°°TT ππcc ¿¿CCGG

1

3

5

6

2

4


ôôNNBB’’GG ¢¢††©©ÑÑ∏∏dd ÉÉ¡¡°°††©©HH áábbƒƒ∏∏ııGG ºº¶¶ææddGG ‘ IOƒLƒŸG äÉæj nƒo◊G ¥QÉØJ ÉeóæY- ¿ƒμJ ’ πLôdG ó°ùL …ƒæŸG πFÉ°ùdG

…òdG ™°VƒŸG øe äGRGôaE’G ¢†©H ÖÑ°ùÑa ,á°†jƒÑdG ÜÉ°üNE’ oó©H kIó©à°ùe -á≤«≤◊G ‘

¿ƒμJ ’ É¡fEÉa ÖÑ°ùdG Gò¡dh ,Ió«≤e ¿ƒμJ É¡˘à˘cô˘M ¿EÉ˘a ¬˘«˘a á˘fhõfl äÉ˘æ˘j nƒo◊G âfÉ˘c

.á°†jƒÑdG ¤EG π°üJ ÉeóæY ÜÉ°üNE’G á«∏ª©d kÉeÉ“ ICÉ«¡e ’h Ió©à°ùe

ÜÉ°üNEG á«∏HÉb ≈∏Y πLôdG ó°ùL ø˘e âLô˘N »˘à˘dG äÉ˘æ˘j nƒo◊G π˘°ü– ∞˘«˘μ˘a ¿PEG

?á°†jƒÑdG

tÖ¡J Éæg .¢Vô¨dG Gò¡d ICGôŸG ó°ùL ‘ IójóY º¶f âÄq« og ÜÉ°üNE’G á«∏ªY ≥≤ëàJ »μd

á«∏HÉb IOÉjRh äÉæj nƒo◊G IóYÉ°ùŸ ICGôª˘∏˘d »˘∏˘°SÉ˘æ˘à˘dG ƒ˘°†©˘dG ‘ IR nô˘ØŸG π˘FGƒ˘°ùdG ¢†©˘H

¤EG É¡dƒ°Uh ó©H äÉæj nƒo◊G ≈∏Y CGô£J »àdG äGÒ¨àdG ¢ü«î∏J øμÁh ,ÉgóæY ÜÉ°üNE’G

:»JCÉj Éªc ICGôŸG ó°ùL

)1kájhÉª«c s¢UGƒN ∂∏“ πFGƒ°S »g ÜƒdÉa IÉæbh ICGôŸG ºMQ ÉgRôØj »àdG πFGƒ°ùdG (

äÉæj nƒo◊G √òg âfÉc ÉeóæY äÉæj nƒo◊G ácôM øe ¢ü∏≤J âfÉc »àdG πeGƒ©dG ôKCG πjõJ

¤EG â∏°Uh »àdG äÉæj nƒo◊G óæY ácô◊G á«∏HÉb IOÉjR ßMÓf Gòd .πLôdG ó°ùL ‘ IOƒLƒe

.ICGôª∏d á«∏°SÉæàdG IÉæ≤dG

)2äÉæj nƒo◊G √òg âfÉc Úà∏dG) Úà«°üÿG ‘ IÒÑc áÑ°ùæH ∫hÎ°ù«dƒμdG OƒLh iôf (

òNCÉJh ,É¡«a ájƒæŸG ¢SÉ«cC’G øe √òg ∫hÎ°ù«dƒμdG IOÉe OhQƒd áé«àf (Éª¡«a IOƒLƒe

,øj nƒo◊G øe »°SCGôdG º°ù≤dG ‘ OƒLƒŸG ''ΩhRhôcC’G'' AÉ°ûZ ‘ É¡fÉμe ∫hÎ°ù«dƒμdG IOÉe

¬«a IOƒLƒŸG äÉÁõfE’G êhôN ¿hO ∫ƒëjh AÉ˘°û¨˘dG Gò˘g á˘jƒ˘≤˘J ‘ ó˘«˘Ø˘j ô˘eC’G Gò˘gh

√òg ¿CG ÒZ .á°†jƒÑdG QGóL Ö≤ãH Ωƒ˘≤˘J äÉÁõ˘fE’G √ò˘g ¿C’ ,¬˘fGhCG π˘Ñ˘b É˘¡˘HÉ˘μ˘°ùfGh

äÉæj nƒo◊G ≈∏Y ¿Éc ∂dòd ,á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEG ájhGR ø˘e á˘«˘Ñ˘∏˘°S á˘«˘°UÉ˘N ó˘©˘J á˘«˘°UÉÿG

πãe ,ôeC’G Gò¡d ¬àÄ«¡J â“ ób kÉ°UÉN kÉeÉ¶f ¿CG iôf Gòμgh .á«°UÉÿG √òg øe ¢ü∏îàdG

.√ƒ‰h ¿É°ùfE’G øjƒμàd áØ∏àıG πMGôŸG ‘ ICÉ«¡ŸGh IOƒLƒŸG iôNC’G äÓ«°üØàdG ±’BG

Gòg ó©Hh ,É¡ªMQ ÉgRôØj »àdG πFGƒ°ùdG ™e êõà“ ICGôŸG ó°ùL äÉæj nƒo◊G ∫ƒNO øe IÎa ó©H

∞©°V ¤EG …ODƒj É‡ »æŸG ‘ IOƒLƒŸG ∫hÎ°ù«dƒμdG áÑ°ùf q∞îJ êGõàe’Gh •ÓàN’G

43

ádƒ¡°ùH êQÉÿG ¤EG IQOÉ¨ŸG äÉÁõfE’G ™«£à°ùJ Gòμgh .''ΩhRhôcC’G'' ‘ OƒLƒŸG AÉ°û¨dG

≥«≤ëàd á°†jƒÑdG ±ÓZ Ö≤ãH äÉÁõfE’G √òg Ωƒ≤àa ,á°†jƒÑdG ¤EG øj nƒo◊G ∫ƒ°Uh óæY

.ÜÉ°üNE’G á«∏ªY

)3AÉ°ûZ ‘ Ωƒ«°ùdÉμdG äÉfƒjCG PƒØf á«∏HÉb OGOõJ ICGôŸG ó°ùL ¤EG äÉæj nƒo◊G π°üJ ÉeóæY (

É¡à«∏HÉb øe ójõj øj nƒo◊G á«∏N ¤EG Ωƒ«°ùdÉμdG øe IÒÑc äÉ«ªc ∫ƒNO ¿EG .ÉgóæY ¢SCGôdG

ájƒb äÉcôëH (ácô◊G ≈∏Y øj nƒo◊G óYÉ°ùj •ƒ°S πμ°ûH ƒgh) Önf sòdG CGóÑjh ,ácôë∏d

áYô°ùH ∫ƒ°UƒdG ≈∏Y √óYÉ°ùj É‡ ,≥HÉ°ùdG ‘ âfÉc »àdG áØ«©°†dG á«LƒªàdG ¬àcôM øe k’óH

.á°†jƒÑdG ¤EG12

ºéM ≥ª©H πqeCÉàj …òdG ¿É°ùfEÓd m¿É©e äGP πF’Oh äGQÉ°TEG OƒLh ‘ ∂°T ’h

ÉªgóMCG π qªμj å«ëH É≤∏ oN ób Éª¡fCG ∞«ch ICGôŸG ó°ùL ÚHh øj nƒo◊G ÚH ΩÉé°ùf’G

óMGh πc ¿CG ™e øjÒÑc kÉcGQOEGh kGQƒ©°T ¿ÉjóÑj øj nƒo◊Gh ICGôŸG ó°ùL øe wπμa ;ôNB’G

ó°ù÷G Gòg ‘ πNO …òdG øj nƒo◊G ¿CG ±ô©j ICGôŸG ó°ùL ¿CÉμa ,ôNB’G øY π≤à°ùe Éª¡æe

ó≤d .á∏ªμàdG √ò¡d Ωõ∏j Ée RGôaEGh É¡à∏ªμàH Ωƒ≤jh ¢übGƒædG √òg ∑Qó«a ¢übGƒf øe ƒμ°ûj

¿CÉch ,IOôÛG Ú©dÉH É¡àjDhQ øμÁ ’ »àdGh IÒ¨°üdG øj nƒo◊G á«∏ÿ kGóL ¢UÉN ƒL áÄ«¡J â“

áYô°S ¤EGh ábÉW ¤EG êÉàëj ¬fCGh øj nƒo◊G Gòg ô¶àæJ á∏jƒW á∏MQ ¿CG ±ô©j ICGôŸG ó°ùL

±ÓZ Ö≤K ¬æμÁ »FÉ«ª«c Ö«côJ …CG kÉ°†jCG ∑Qój ¬fCÉch ,á∏MôdG √òg áaÉ°ùe ™£≤d ácôM

Ωƒ≤«a ,¬∏ªëj …òdG ∫hÎ°ù«dƒμdG ÖÑ°ùH øj nƒo◊G óæY ¢übGƒædG ¢†©H ∑Éæg ¿CGh ,¬à°†jƒH

ƒgh .ádƒ¡°ùH á°†jƒÑdG ±ÓZ Ö≤ãd ƒ÷G áÄ«¡àd ∫hÎ°ù«dƒμdG áÑ°ùf ∞«Øîàd IOÉe RGôaEÉH

.É¡H ™àªàj »àdG á«∏HÉ≤dG ÖÑ°ùH Gòg πc πª©j

øe kGÒ¨°U kGAõL §≤a πª°ûJ ¿B’G ≈àM ÉgÉæ«£YCG »àdG á∏ãeC’G ¿CG ôcòf ¿CG ó«ØŸG øeh

ÜÉ°üNEÉH ¬eÉ«b ≈àMh ICGôŸG ó°ùL ¤EG øj nƒo◊G ∫ƒNóH CGóÑJ »àdG çOGƒ◊G

äÉ«∏ª©dG øe ±’B’G çhóM ó©H ≥≤ëàj √ÉfôcP Ée ¿C’ ,á°†jƒÑdG

äÉæ«JhÈdG øe ójó©dG É¡«a ∑Î°ûJ »àdG Ió≤©ŸG á˘«˘FÉ˘«˘ª˘«˘μ˘dG

¿CÉH ô qcòf ¿CG Éæ«∏˘Y ø˘μ˘dh .π˘FGƒ˘°ùdGh äÉÁõ˘fE’Gh

¢ù«d äÓ«°üØàdG √òg OGôjEG øe Éæaóg

44


É«fódG ¤EG ¬Ä«›h ¿É°ùfE’G Aƒ°ûf ¿CG á≤«≤M ≈∏Y áægÈdG πH ,§≤a á«ª∏Y äÉeƒ∏©e AÉ£YEG

,(!Qƒ£àdG ájô¶f QÉ°üfCG ºYõj Éªc) AÉ«ª©dG äÉaOÉ°üŸÉH ºàJ ¿CG øμÁ ’h kGóL lIó≤©e lá«∏ªY

™e É¡°†©H áªé°ùæeh Ió≤©e º¶æd ™FGQ πªY QÉWEG ‘ lIôs«°ùe Ió≤©ŸG äÉ«∏ª©dG √òg ¿CGh

¿É°ùfEG Aƒ°ûf ná°üb ¥ qó°üj ¿CG πbÉY ¿É°ùfEG …C’ øμÁ ∞«μa . kGÒÑc kÉeÉé°ùfG ôNB’G ¢†©ÑdG

áÄjõL Aƒ°ûf hCG øj nƒo◊G ácô◊ õ uØfi óMGh ËõfEG Aƒ°ûf ¿Éc GPEG äÉaOÉ°üŸG ≥jô£H πeÉc

!?AÉ«ª©dG äÉaOÉ°üŸG ≥jôW øY kÓ«ëà°ùe IóMGh

IóYÉ°ùÃ Ö°ùàμJ πLôdG ó°ùL ‘ ánénàæŸG øj nƒo◊G á«∏N ¿CG ∞«c -¿B’G ≈àM- ÉæãëH

:ôμØæd Éæg ∞≤æd ¿B’Gh .á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEG á«∏HÉb ICGôŸG ó°ùL ‘ IOƒLƒŸG á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG

ôKEG ká∏Môeh »éjQóJ πμ°ûH (!Qƒ£àdG ájô¶f »Y qóJ Éªc) áª¶fC’G √òg πãe ¿ qƒμJ øμÁ πg

¬°üëØd ƒjQÉæ«°ùdG Gòg ìô£æd -Gòg ™e- øμdh ,π«ëà°ùe Gòg ¿CG ∂°T ’ ?á∏Môe

.¬≤«bóJh

¤EG π°üj ÉeóæY (áaOÉ°üe πLôdG ó°ùL ‘ πμ°ûJ …òdG) øj nƒo◊G óéj ¿CG øμÁ πg

ÉjÓÿG Ωƒ≤J ΩCG ?áaOÉ°üe ¬eÉeCG kIõgÉL ÜÉ°üNE’G á«∏HÉb ¬Ñ°ùμoJ »àdG πFGƒ°ùdG ICGôŸG ó°ùL

øj nƒo◊G ¿C’ ájQhô°†dGh áeRÓdG á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG êÉàfEÉH QGôb PÉîJÉH ICGôŸG ‘ á«∏°SÉæàdG

?ÜÉ°üNE’G á«∏HÉb ∂∏Á ’ π°UGƒdG

’ ¿É«dÉ«N ¿GôeCG Éªgh ,≥£æŸGh π≤©dG qOÉ°†j Ú∏jóÑdG øjòg øe πjóH πc ¿CG ∂°T ’

øe ΩÉ¶f πc ¿CG »gh ,IóMGh á≤«≤M ¤EG Ò°ûj √ÉfôcP …òdG ∫ÉãŸG Gògh .É≤≤ëàj ¿CG øμÁ

…òdG ,Qƒ°üŸG ≥dÉÿG ¤É©J ¬∏d OhóÙG ÒZ º∏©dG ≈∏Y lπ«dO IOƒLƒŸG á≤«bódG áª¶fC’G √òg

Ú©dÉH É¡àjDhQ øμÁ ’ IÒ¨°U AGõLCG ‘h ¿É°ùfE’G ¥É˘ª˘YCG ‘ Ió˘jó˘Y äGõ˘é˘©˘e ≥˘∏˘î˘j

IOGQEG øY láLQÉN ¿É°ùfE’G º°ùL ‘ ¤É©J ¬∏dG É¡≤∏îj »àdG á«fÉÁE’G ádOC’G √ògh .IOôÛG

πc ‘ ≥∏£ŸG ºμëàŸG ƒg ¬fCÉH ¿É°ùfE’G ô qcòj -qπLh qõY- ¬∏dGh ,¬ª∏Y øYh ¿É°ùfE’G

:(¬°ùØf ¿É°ùfE’G ∂dP ‘ ÉÃ) A»°T

}‘‘ lláássææ ppLLnnCCGG rrººooààffCCGG rrPP ppEEGG nnhh pp ¢¢VV rrQQCC’’GG nnøøppee rrºº ooccnnCCÉÉ nn°°ûûrrffnnCCGG rrPP ppEEGG rrººooμμppHH ooººnn∏∏ rrYYnnCCGG nnƒƒ oogg ,, ppII nnôô ppØØrr¨nnŸŸGG oo™™ pp°°SSGGhh nn∂∂ssHH nnQQ qq¿¿EEGG

≈≈ nn≤≤qqJJGG pp øø nnªªppHH ooººnn∏∏ rrYYnnCCGG nnƒƒ oogg ,, rrººooμμ nn°°ùù ooØØrrffCCGG GGƒƒ qqcc nnõõooJJ ÓÓ nnaa ,, rrººooμμppJJÉÉ nn¡¡sseeooCCGG pp¿¿ƒƒ oo££ooHH :ºéædG) |32.(

45


}oo¬¬ssffnnCCGG rrºº oo¡¡nndd nnøøss««nnÑÑnnàànnjj ≈≈ssàànnMM rrºº pp¡¡ pp°°ùù ooØØrrffnnCCGG »»ppaa nnhh pp¥¥ÉÉ nnaaBBÉÉ rrddGG »»ppaa ÉÉ nnææppJJÉÉ nnjjBBGG rrºº pp¡¡jj ppôôooææ nn°°SS

llóó«« pp¡¡ nn°°TT mmAA rr»» nn°°TT uuππoocc ≈≈nn∏∏ nnYY oo¬¬ssffnnCCGG nn∂∂uuHH nnôôppHH pp∞∞rrμμnnjj rrººnndd nnhhnnCCGG tt≥≥nnëërrddGG|

/ â∏°üa)53(

.ICGôŸG º°ùL ‘ É¡d π«ãe ºàj Æƒ∏ÑdG á∏Môe óæY πLôdG º°ùL ‘ çó– »àdG äGÒ¨àdG

ICGôŸG iód »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG CÉ«¡àj (ájƒãfCG á«∏°SÉæJ ká«∏N tó n©oJ »àdG) á°†jƒÑdG ÖfÉéH ¤EÉa

.πLôdG óæY π°SÉæàdG ΩÉ¶æd ºFÓeh Ö°SÉæe πμ°ûH

∫ÉLôdG óæY ∫É◊G ƒg Éªc- ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG ∑Qój Æƒ∏ÑdG á∏Môe AÉ°ùædG ∫ƒ°Uh óæY-

ÉjÓN è p°†æoJ »àdG äÉfƒeô¡dG êÉàfE’ á«eÉîædG Ió¨dG ¤EG √ôeGhCG Qó°ü«a ¿ÉM ób øeõdG ¿CÉH

äÉfƒeô¡dG êÉàfEÉH CGóÑJh kGQƒa ôeGhC’G √òg ò«ØæàH á«eÉ˘î˘æ˘dG Ió˘¨˘dG Ωƒ˘≤˘Jh ,äÉ˘°†jƒ˘Ñ˘dG

.ájQhô°†dG

Gò¡a ; kGôªà°ùe ¿ƒμj ’ ICGôŸG ‘ á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG êÉàfEG ¿EÉa ,kÉ°†jCG ∫ÉLôdG ‘ Éªch

Ωƒ≤J .á«eÉîædG Ió¨dG ∞FÉXh øª°V ™≤j äGÎØdG √òg Ú«©Jh ,áæ«©e äGÎa ‘ ºàj êÉàfE’G

‘ IOƒLƒŸG äÉ°†jƒÑ∏d ΩC’G ÉjÓÿG êÉ°†fE’ ¿ƒeôg RGôaEÉH áæ«©e äGÎa ‘ Ió¨dG √òg

¢†«ÑŸG ƒëf ¬Lƒàj √Gôf Gòd , kGó«L ¬«dEG Ögòj …òdG ¿ÉμŸG ¿ƒeô¡dG Gòg ±ô©jh ,¢†«ÑŸG

ôeC’G Gòg kGQƒa ¢†«ÑŸG ÉjÓN º¡ØJh .á°†jƒÑdG è°†æd ¿GhC’G ¿ÉM ób ¬fCÉH ¬ª∏©jh Iô°TÉÑe

.á°†jƒÑdG êÉ°†fE’ ¢†«ÑŸG ‘ á£°ûf äÉ«dÉ©a CGóÑàa13

47

ÉÉggQQhhOOhh áá°°††jjƒƒÑÑddGG

óójjóóLL ¿¿ÉÉ°°ùùffEEGG øøjjƒƒμμJJ ‘‘

ƒgh) ¢Sƒe’ƒJƒHÉ¡dG ™«£à°ùj ∞«c .≥ªYCG πμ°ûH äÉeƒ∏©ŸG √òg ¢üëØàæd ¿B’Gh

äGQÉ«∏e óæY CÉ£N …CG ¿hO øeõ∏d ÜÉ°ù◊G Gò¡H Ωƒ≤j ∞«c ?øeõdG ÜÉ°ùM (IÒ¨°U IóZ

á≤£æŸG ‘ ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG IóZ ™≤J ?kÉ«dÉM nø r°û p©nj »FÓ˘dGh kÉ˘≤˘HÉ˘°S nø˘°ûY »˘FÓ˘dG AÉ˘°ùæ˘dG

É«fódG ™e ábÓY …CG ∂dòc ∂∏“ ’h ,øeõdG ÜÉ°ù◊ á«dBG …CG ∂∏“ ’h ÆÉeódG øe ≈£°SƒdG

ÜÉ°ùëH √òg ºë∏dG á©£b ΩÉ«b ¢ù«dh .ÉjÓN øe áØdDƒe º◊ á©£b Oô› »gh ,êQÉÿG ‘

Gòg ¿CG ÒZ ,¬«a áHGôZ ’ …OÉ«àYG ôeCG ¬fCÉch ¿É°ùfE’G ¬«∏Y ôÁ ¿CG øμÁ …òdG ôeC’ÉH øeõdG

º°ùL ‘ ájQÉ÷G Iójó©dG äGõ˘é˘©ŸG ø˘e Ió˘MGh Iõ˘é˘©˘e ’EG ¢ù«˘d Ò¨˘°üdG π˘«˘°üØ˘à˘dG

πc ‘h ¿BG πc ‘ ¬ª°ùL ‘ ¿É°ùfE’G ¢ûgóJ »àdG çOGƒ◊G √òg πãe ™≤Jh .¿É°ùfE’G

Ió¨dG ‘ á°ûgóe Iõé©e ≥≤– iôf kÓãªa ;∞bƒJ ¿hO ¬ª°ùL ‘ ™Hôe óMGh Îª∏∏«e

,¬ª¡ah ôeC’G Gòg äGôØ«°T ∂a ™«£à°ùJh ¢Sƒe’ƒJƒÑjÉ¡dG øe ôeC’G ≈≤∏àJ »àdG á«eÉîædG

ó«©H ¿Éμe ¤EG -CÉ£N …CG ¿hO- É¡dÉ°SQEG ºK ,áHƒ∏£ŸG IOÉŸG êÉàfE’ QGôb PÉîJÉH ΩÉ«≤dG ºK

™«£à°ùJ ∞«μa ,ÉjÓÿG øe áYƒª› øY IQÉÑY kÉ°†jCG á«eÉîædG Ió¨dGh .πÑb øe √ôJ ⁄ É¡æY

á£°SGƒH ôeGhC’G √òg ò«ØæJh º¡a Oô› ¿EG ?É¡«dEG á«JB’G ôeGhC’G ''º¡a'' √òg ÉjÓÿG áYƒª›

''º¡a'' ÉjÓÿG øe áYƒªÛG √òg ™«£à°ùJ IQób …CÉÑa ;¬JGP óëH ¥QÉN lôeCG ÉjÓÿG √òg

?''QGô≤dG Gòg ≥«Ñ£J''h ''QGôb PÉîJG''h ''èFÉàædG êGôîà°SG''h ''ÜÉ©«à°SG''h

á«YhC’G ‘ IójóY πFGƒ°S ¬«a …ôŒ ºMOõeh ó≤©eh º∏¶e ¿Éμe ¿É°ùfE’G º°ùL ¿EG

øe áYƒª› ΩÉ«b ¿EG . kGóL áªMOõeh Ió≤©e äÓ°UGƒe ¬«ah ,IÒÑc äÉYô°ùH ájƒeódG

OGƒe ∫É°SQEGh kGÒãc É¡æe ÈcCG OGƒe á¡LGƒÃ ó≤©ŸGh ºMOõŸG §«ÙG Gòg πãe ‘ ÉjÓÿG

‘ Qô°†àJ ¿CG ¿hOh É¡≤jôW qπ°†J ¿CG ¿hO √ójôJ …òdG ¿ÉμŸG ¤EG πFÉ°SƒdG ¢†©H á£°SGƒH

¿C’ ∂dP ;¬MÉ°†jEÉH ΩÉ«≤dG Qƒ£àdG ájô¶f QÉ°üfCG ≈∏Y π«ëà°ùj ôeCG Gòg πc ...≥jô£dG

óLƒj ’ ¬fCG ™e ,''äÉaOÉ°üŸG'' ƒg ºgóæY ó«MƒdG ÜGƒ÷Gh ÚjQƒ£àdG A’Dƒ¡d ó«MƒdG CÉé∏ŸG

!iôNC’G á«◊G äÉæFÉμdG ΩÉ°ùLCG ‘ ’h ¿É°ùfEÓd ó≤©ŸG º°ù÷G ‘ äÉaOÉ°üª∏d ¿Éμe …CG

¢ù«d äÉ«dÉ©ØdG √òg ∫ÉãeCG ™«ªL ‘h Éæg Éæ∏HÉ≤j …òdG π≤©dG ¿EG :iôNCG Iôe Éæg Qôμædh

áæ°ùdCG ’h ¢†©ÑdG É¡°†©H É¡H iôJ kÉæ«YCG ∂∏“ ’ ÉjÓÿG √ò¡a ;ÉjÓÿG √ò¡d kGóFÉY kÓ≤Y

É¡≤dÉN ôeGhCG ò«ØæàH Ωƒ≤J äÉbƒ∏fl Oô› »g πH ,É¡H ™ª°ùJ kÉfGPBG ’h É¡H ºgÉØàJh º∏μàJ

48



.¤É©Jh ¬fÉëÑ°S √óMh ¬æe ΩÉ¡dEÉH äGõé©ŸG √òg ≥«≤ëàd á∏«°Sh ¿ƒμJh

ƒƒªªææddÉÉHH CCGGóóÑÑJJ ääÉÉ°°††jjƒƒÑÑddGG ÉÉjjÓÓNN‘ óLƒjh ,ôeC’G Gò¡d kÉ°ü«°üN m º sª°üe ''¢†«ÑŸG'' ≈Yój ƒ°†Y ‘ äÉ°†jƒÑdG êÉàfEG ºàj

¢†«Ñe πc ‘h .≈æª«dG á¡÷G ‘ ôNB’Gh iô°ù«dG á¡÷G ‘ ÉªgóMCG ¿É°†«Ñe ICGôeG πc

,ÜÉ°üYC’Gh ájhÉØª∏dG á«YhC’Gh ájƒeódG á«YhC’G êhôNh ∫ƒNóH íª°ùj ÆGôa óLƒj

êÉàfEG ÚeCÉJ ºàj áé°ùfC’G √òg π°†ØHh ,ΩódÉH á«æZ ±É«dCG áé°ùfCG ∞jƒéàdG Gòg ‘ ∑Éægh

äÓ°üj nƒo◊G øe ójó©dG ƒ°†©dG Gòg ‘ óLƒjh .¿ÉeCÉH É¡¶ØMh É¡àjò¨Jh äÉ°†jƒÑdG ÉjÓN

49

ÒÒHHGGóóààddGG ™™««ªªLL ääòòppîîttJJGG óó≤≤aa ,,ººMMôô∏∏dd »»∏∏NNGGóóddGG ÖÖ««ccÎÎddGGhh áá««ææÑÑddGG √√ÓÓYYCCGG óóggÉÉ°°ûûff¿¿ÉÉeeCCÉÉHH ÉÉ¡¡àà∏∏MMQQ ääÉÉ°°††jjƒƒÑÑddGG √√òògg ππªªμμààddhh ,,ääÉÉ°°††jjƒƒÑÑddGG êêÉÉààffEE’’ IICCGGôôŸŸGG óó°°ùùLL ‘‘ ááeeRRÓÓddGG

∫∫ÉÉ°°üüjjEEÉÉHH ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ääGGQQÉÉ««∏∏ee ââØØuu∏∏oocc kkÓÓããªªaa ;;¢¢UUÉÉNN ΩΩÉÉ¶¶ff ≥≥∏∏ooNNáá°°††jjƒƒÑÑddGG ÉÉ¡¡««ddEEGG ±±nnòò≤≤ooJJ »»ààddGG ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb áá««ÑÑffÉÉ÷÷GG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘ óóggÉÉ°°ûûffhh ..ººMMôôddGG ¤¤EEGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG

..ááéé°°VVÉÉææddGG

ÜƒdÉa IÉæb

¢†«ÑŸG

¢†«ÑŸG •ÉHQ

»∏NGódG º°ù≤dGÜƒdÉa IÉæ≤d

ºMôdG ÆGôa

ºMôdG áfÉ£H

ºMôdG á∏°†Y

ºMôdG ≥æY

πÑ¡ŸG ƒÑb

ºMôdG ¤EG äÉ°†«ÑdG πNóe ÜƒdÉa IÉæb ÜGógCGºMô∏d »ÑfÉ÷G •ÉHôdG


(Follicles)è°†æJ ô¡°T πc ‘h .IóMGh á°†jƒÑd xΩCG má«∏˘N ≈˘∏˘Y á˘∏˘°üj nƒ˘oM π˘c …ƒ˘à–h ,

.É¡HÉ°üNE’ kGó«¡“ ¢†«ÑŸG êQÉN ∑ nÎoJh äÓ°üj nƒo◊G √òg ióMEG ‘ IóMGh á°†jƒH

á°†jƒH êÉ°†fEÉa ,§≤a IóMGh á∏Môe øe áØdDƒe á«∏ªY â°ù«d √òg êÉàfE’G á«∏ªY øμdh

ΩCG á«∏N êƒ°†f ¿EG .IOó©àeh áÑbÉ©àe πMGôe äGP äÉ«∏ªY ΩÉ“EGh AGôLEG »Yóà°ùj IóMGh

»∏«àØdG ´ƒædG øe kÉeÉ°ù≤fG »Yóà˘°ùj á˘«˘∏˘°SÉ˘æ˘J á˘«˘∏˘N ¤EG É˘¡˘dƒ– º˘K á˘°†jƒ˘Ñ˘d(Mitosis)

∞ u°üæŸG ´ƒædG ø˘e ÚeÉ˘°ù≤˘fGh(Miosis).‘h â«bƒJ ‘ CÉ˘£˘N …CG çó˘ë˘j ’CG Öé˘jh

‘ IOƒLƒŸG äÉeƒ°SƒehôμdG OóY ‘ çóë«°S kGÒ¨J ¿C’ ;äÉeÉ°ù≤f’G √òg π°ù∏°ùJ

QƒcòdG ‘ á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG ‘ çóëj Éªch .ÉjÓÿG øe ôNBG ´ƒf ¤EG ∫ƒëàJ »àdG á«∏ÿG

øe á°†jƒÑdG á«∏˘N ‘ äÉ˘eƒ˘°Sƒ˘ehô˘μ˘dG Oó˘Y kÉ˘°†jCG É˘æ˘g π˘≤˘j46 ¤EG kÉeƒ°Sƒ˘ehô˘c23

.kÉeƒ°Sƒehôc

ÉjÓN çÓK èàæJ á°†jƒÑdG á«∏N ‘ çó– »àdG áØ u°üæŸGh á«∏«àØdG äÉeÉ°ù≤f’G ájÉ¡f ‘

IÒ¨°üdG ÉjÓÿG äƒ“ Éªæ«Hh ,áé°VÉædG á°†jƒÑdG á«∏N »g IÒÑc IóMGh á«∏Nh IÒ¨°U

ƒdh .á∏eÉc á°†jƒH ¤EG ∫ƒëàJ ≈àM äGÒ¨àdG ¢†©ÑH IÒÑμdG á«∏ÿG ô“ AGò¨dG ¢ü≤f ÖÑ°ùH

ájò¨àdG -ó©H Éª«a- áÑ°üıG á°†jƒÑdG ájò¨J Qò©àd ¬°ùØf ºé◊G ÉjÓÿG √òg ™«ª÷ ¿Éc

50

áá««∏∏ÿÿ kkÉÉ««∏∏««ãã““ kkÉÉªª°°SSQQ ÉÉæægg iiôôffôô¨°°UUCCGG kkÉÉªªééMM ∂∂∏∏““ »»ààddGG áá°°††jjƒƒÑÑddGGøøee áá««∏∏ÿÿGG √√òògghh ,,íí∏∏ŸŸGG IIQQPP øøee

øøjjƒƒμμJJ óóææYY AAGGõõLLCC’’GG ººggCCGGÖÖééjj »»ààddGG ááeeƒƒ¶¶ææŸŸGGhh ,,¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG

áá««∏∏NN êêÉÉààffEEGGhh øøjjƒƒμμààdd ÉÉggOOƒƒLLhh™™««ªªLL óóææYY IIOOƒƒLLƒƒee √√òògg áá°°††jjƒƒÑÑddGG

IIOOƒƒLLƒƒee ââffÉÉcchh ⁄⁄ÉÉ©©ddGG ‘‘ AAÉÉ°°ùùææddGGGGòògghh ;;ππÑÑbb øøee øø¡¡©©««ªªLL óóææYY

..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏dd ™™FFGGôôddGG ≥≥∏∏ÿÿGG ≈≈∏∏YY ∫∫ÉÉããee

áaÉØ°ûdG á≤£æŸG

á°†«ÑdG IGƒf

á«Ñjô÷G ÉjÓÿG

òæe ∫ƒëj ÈcCG »FGòZ ¿hõfl É¡dh IÒÑc á«∏N ÉjÓÿG √òg ióMEG ¿ƒc ¿CG ÒZ ,á«aÉμdG

.á∏μ°ûŸG √òg çhóM ¿hO ájGóÑdG

á«eÉîædG Ió¨dG ¿EÉa kÉ≤HÉ°S ÉfôcP Éªμa ;á«FÉ≤∏J á«∏ªY á°†jƒÑdG êƒ°†f á«∏ªY ¿ƒμJ ’h

á£°SGƒH á«∏ª©dG √òg πMGôe Oƒ≤J »˘à˘dG »˘g ÆÉ˘eó˘dG ø˘e »˘∏˘Ø˘°ùdG º˘°ù≤˘dG ‘ IOƒ˘LƒŸG

.ÉgRôØJ »àdG äÉfƒeô¡dG

51

áá°°††jjƒƒÑÑddGG ººééMM ≠≠∏∏ÑÑjj150,,ππμμ°°ûûddGG áájjhhôôcchh ááaaÉÉØØ°°TT ∞∞°°üüffhh ¿¿ƒƒdd ÓÓHH »»gghh ((ÎÎªª««∏∏∏∏ŸŸGG øøee ∞∞ddCCGG øøee óóMMGGhh ¿¿hhôôμμ««ŸŸGGhh)) kkÉÉffhhôôμμ««ee¿¿hhõõııGG GGòògghh ,,ääÉÉææ««JJhhÈÈddGGhh ¿¿ƒƒggóóddGGhh ôôμμ°°ùùddÉÉcc áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá««ææHH ‘‘ áá««WWÉÉ««ààMMGG áájjòòZZCCGG óóLLƒƒJJ ..»»ææ««JJÓÓLL llAAÉÉ°°ûûZZ »»LLQQÉÉÿÿGG ÉÉ¡¡ªª°°ùù≤≤HH §§««ëëjjhh

..ººMMôôddGG ¤¤EEGG ÉÉ¡¡ddƒƒ°°UUhh ≈≈ààMM ÉÉ¡¡dd áá««aaÉÉcc ¿¿ƒƒμμJJ áájjòòZZCC’’GG √√òò¡¡aa ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG ”” GGPPEEGGhh ,,ÉÉ¡¡àà∏∏MMQQ AAÉÉææKKCCGG ‘‘ áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá««∏∏NN áájjòò¨JJ ôôqqaaƒƒjj »»FFGGòò¨ddGG


:»JCÉj Éªc á°†jƒÑdG êƒ°†æd áØ∏àıG πMGôŸG ‘ IôKDƒŸG äÉfƒeô¡dG ¢ü«î∏J øμÁ

))1::áá««∏∏°°üüjjƒƒ◊◊GG áá∏∏MMôôŸŸGG ((

Éªc) á°†jƒÑ∏d ΩC’G á«∏ÿG óLƒJh ,¿ƒμàdÉH á°†jƒÑdG á«∏N É¡«a CGóÑJ »àdG á∏MôŸG »gh

á∏MôŸG √òg ΩhóJh ,''äÓ°üj nƒo◊G'' ≈YóJ IÒ¨°U ¢SÉ«cCG ‘ (kÉ≤HÉ°S ÉfôcP14»JCÉjh .kÉeƒj

¿ƒeôg "FSH"Gòg Ωƒ≤jh ,ΩódG ≥jôW øY ¢†«ÑŸG ¤EG (á«eÉîædG Ió¨dG √RôØJ ¿ƒeôg ƒgh)

øe á°†jƒÑdG êÉàfEGh Égôjƒ£Jh äÓ°üjƒ◊G øjƒμJ É¡æe ¢†«ÑŸG ‘ ∞FÉXh Ió©H ¿ƒeô¡dG

äÓ°üjƒ◊G øe ÚLhÎ°SE’G ¿ƒeôg RGôaEG ‘ ¿ƒeô¡dG Gòg ÖÑ°ùàj Éªc ,ΩC’G á«∏ÿG

.áé°VÉædG

äÉeÉ°ù≤f’G ´ qô°ùj ƒ¡a ,á°UÉN ºMôdG á«æH ≈∏Y lôqKDƒe l¿ƒeôg ÚLhÎ°SE’G ¿ƒeôgh

≈∏Y Úæ÷G ¥É°üàdG ÚeCÉàd á≤£æŸG √òg ∂ª°S IOÉjR ¤EG …ODƒj É‡ ,ºMôdG ÉjÓÿ á«∏«àØdG

√òg ¤EG ΩódG OhQh IOÉjR ¤EG …ODƒj Éªc ,ÜÉ°üNE’G á«∏ªY ΩÉ“EG ó©H øq«dh ºYÉf QGóL

á°†jƒÑdG ä qô≤à°SG á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEG ” ¿EÉa ,ô¡°T πc Iôe äÉ«∏ª©dG √òg QôμàJh .á≤£æŸG

.Éæg ƒªædGh ájò¨àdÉH äCGóHh É¡d CÉs«¡ŸG è«°ùædG Gòg ≈∏Y áÑ°üıG

- Éæ¡a ,¬eCG ºMQ ‘ ¬f qƒμJh ¿É°ùfE’G Aƒ°ûf πMGôe øe á∏Môe πc ‘ lçOÉM ƒg Éªch

kÉ≤Ñ°ùe ∑QóJ …ƒãfC’G »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG ÉjÓN ¿CG iôf å«M ,ábQÉN áKOÉM ó‚ -kÉ°†jCG

§«fih ƒL Ö°ùfCGh π°†aCG ÚeCÉJ ≈∏Y IógÉL πª©Jh ,É¡d CÉ«¡àJh á«∏Ñ≤à°ùŸG Úæ÷G äÉLÉM

»Yóà°ùJ »àdG äÉ«∏ª©dG √òg πc ≥«≤– ÉjÓÿG øe áYƒª› ™«£à°ùJ ∞«μa .Úæ÷G ƒªæd

Gòg πc ∂∏“ ÉjÓÿG √òg ¿CÉH ∫ƒ≤dG kÉ©ÑW π«ëà°ùŸG øe ? kGÒÑc kÉcGQOEGh kÉ«Yhh kGQƒ©°T

ÉjÓN ≈àM πH) ICGôª∏d »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG ‘ IOƒLƒŸG ÉjÓÿG øμdh ,∑GQOE’G Gògh »YƒdG

áÄ«¡àH kÉ≤Ñ°ùe Ωƒ≤Jh ,á∏«ëà°ùe hóÑJ »àdG äÉ«∏ª©dG √òg ≥«≤– ™«£à°ùJ (á«eÉîædG Ió¨dG

.πÑb øe ¬aô©J ⁄ …òdG Úæ÷G äÉLÉ◊ §«fih ƒL π°†aCG

√òg πμH Ωƒ≤J ÉjÓÿG ¿CÉH AÉY qO’G ≥£æeh π≤Y ÖMÉ°U πc ≈∏Y -kÉ©ÑW- π«ëà°ùjh

É¡≤«≤– øY õé©j »àdG QƒeC’G √ò¡a ,ÉgóæY øe QOÉ°U QGô≤Hh ÉgQƒ©°Th É¡∏≤©H äÉ«∏ª©dG

øneh ,á∏bÉY ÒZ äGQP øe áfƒμàŸG ÉjÓÿG øe áYƒª› ¤EG ÉghõY øμÁ ’ πbÉ©dG ¿É°ùfE’G

»gh ;áæq«Hh áë°VGh ÉæeÉeCG ô¡¶J á≤«≤◊Éa Gòμgh .ñQÉ°U »≤£æe ¢†bÉæJ ‘ ™≤j Gòg »Y qój

52

óæY QôμàJ Iõé©ŸG √òg ¿CGh ,É¡≤dÉN øe ΩÉ¡dEÉH ∞FÉXƒdG √òg AGOCÉH Ωƒ≤J ÉjÓÿG √òg ¿CG

.¢VQC’G √òg ¬Lh ≈∏Y ¿É°ùfE’G Qƒ¡X òæe ¿É°ùfEG πc IO’h

))2::áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá∏∏MMôôee ((

.á°†jƒÑdG √òg QôëàJh á°†jƒÑdG ≈∏Y ájƒ˘àÙG á˘∏˘°üjƒ◊G q≥˘°ûæ˘J á˘∏˘MôŸG √ò˘g ‘

≈∏Y Qò©J ’EGh ,ÆGôØ∏d náchÎŸG √òg á°†jƒÑdG á«∏N ∞≤∏àj óYÉ°ùe ¤EG áLÉM ∑Éæg øμdh

ô¡¶j Éægh .AÉ≤∏dG Gòg πãe Qò©J …CG ;øj nƒo◊ÉH ¬«a »≤à∏à°S …òdG ¿ÉμŸG ƒëf Ωó≤àdG á°†jƒÑdG

IÉæ≤dG √ò¡a ,á∏μ°ûŸG √òg πM ‘ (ºMôdGh ¢†«ÑŸG ÚH Ée π°üJ IÉæb »gh) ÜƒdÉa IÉæb QhO

,¢†«ÑŸG øe áLQÉÿG á°†jƒÑdG á«∏N ∞ q≤∏àH Ωƒ≤J •ƒÑ£NC’G ´QPCÉc áªî°V kÉYQPCG ∂∏“ »àdG

hCG (ÜÉ°üNE’G á«∏ªY ¬«a ºàJ …òdG ™°VƒŸG »gh) ÜƒdÉa IÉæb ‘ øj nƒo◊G OƒLh Ö°ùMh

53


áá°°††jjƒƒÑÑddGG QQƒƒ££JJ ππMMGGôôee ººààJJ ππHH ,, kkÉÉ««FFÉÉ≤≤∏∏JJ ≥≥≤≤ëëààJJ áá««∏∏ªªYY ¢¢ùù««dd áá°°††jjƒƒÑÑddGG êêƒƒ°°††ff ¿¿EEGG ..ººMMôôddGG ‘‘hh ¢¢††««ÑÑŸŸGG ‘‘ ääÉÉffƒƒeeôô¡¡ddGG ääGGÒÒKKCCÉÉJJ áá°°UUÓÓNNáá∏∏NNGGóóààee ääÉÉ««ddÉÉ©©aahh ääÉÉ««∏∏ªªYY óó©©HHhh ,,ÆÆÉÉeeóóddGG ππØØ°°SSCCGG IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG áá««eeÉÉîîææddGG IIóó¨ddGG ÉÉggRRôôØØJJ »»ààddGG ääÉÉffƒƒeeôô¡¡ddGG ¬¬««LLƒƒJJhh ááHHÉÉbbQQhh IIôô££««°°SS ââ––

..óóddƒƒjjhh CCÉÉ°°ûûææ««°°SS ……òòddGG »»◊◊GG øøFFÉÉμμ∏∏dd IIóóFFÉÉ©©ddGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ™™««ªªLL ππªª–– »»ààddGGhh ÜÜÉÉ°°üüNNEEÓÓdd IICCÉÉ««¡¡ŸŸGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá««∏∏NN ¿¿ƒƒμμààJJ IIóó≤≤©©eehh

ÚLhÎ°S’G ¿ƒeôg RGôaEG ¿EG¿ƒeôg OƒLh ¿hO )

GnRH,LHhFSH

IÒÑc á«ªμH (¿hÎ°ùLhÈdGRGôaEG ™jô°ùJ ¤EG …ODƒj

ôgäÉfƒe

Gn,LH,FSHRGôaEG ¿EG

á«ªμH ÚLhÎ°S’G ¿ƒeôg

±É≤jEG ¤EG …ODƒj á∏«∏b

äÉfƒeôg RGôaEG

¢†«ÑŸG

äÓ°üjƒ◊G ƒ‰ájƒfÉãdGh á«dhC’G êƒ°†f

äÓ°üjƒ◊G¢†«ÑdG ™°Vh

º°ù÷G øjƒμJôØ°UC’G

è«°ùædG øjƒμJ§HGôdG

¢†«ÑŸG äÉfƒeôg

¿¿ƒƒeeôôgg RRGGôôaaEEGG IIOOÉÉjjRR ººààJJ

ÚÚÑÑ¡¡ffEEGG ¿¿ƒƒeeôôgghh ÚÚLLÎÎ°°SShh’’GG

ÖÖÑÑÙÙGG AAÉÉ°°ûû¨ddGG ÉÉjjÓÓNN ππÑÑbb øøee

ääÉÉffƒƒeeôôgg RRGGôôaaEEGG IIOOÉÉjjRR ººààJJ

øøee ÚÚééjjÎÎ°°SShh’’GGhh øøjjÎÎ°°ùùLLhhÈÈddGG

ôôØØ°°UUCC’’GG ºº°°ùù÷÷GG ÉÉjjÓÓNN ππÑÑbb

ÚÚÑÑ««¡¡ffEEGG ¿¿ƒƒeeôôgg RRGGôôaaEEGG IIOOÉÉjjRR ººààJJ

ôôØØ°°UUCC’’GG ºº°°ùù÷÷GG ÉÉjjÓÓNN ππÑÑbb øøee

≈≈∏∏YY §§HHGGôôddGG èè««°°ùùææddGG ôôKKDDƒƒjj ’’

øøjjÎÎ°°ùùLLhhÈÈddGG RRGGôôaaEEGG

ÚÚééjjÎÎ°°SS’’GGhh

á«eÉeC’G á«eÉîædG Ió¨dG

FSH LH

¢Sƒe’ƒJƒÑjÉg


.áeOÉ≤dG πMGôŸG OóëàJ √OƒLh ΩóY

¿ƒeôg Ωƒ≤j "LH"äÉ«∏ª©dG √òg áaO ¬«LƒàH (á«eÉîædG Ió¨dG √RôØJ ¿ƒeôg ƒgh)

¥É≤°ûfG á«∏ª©a ;¿ƒeô¡dG Gò¡H ≥∏©àJ áeÉg á£≤f ¤EG IQÉ°TE’G ó«ØŸG øeh .á°†jƒÑdG ôjôëàHh

AÉ≤∏d Ωó≤àdÉH á°†jƒÑdG á«∏N AóHh (á°†jƒÑdG á«∏N ≈˘∏˘Y …ƒ˘à˘ë˘j …ò˘dG) ∫ƒ˘μ˘«˘dƒ˘a ¢ù«˘c

¢ù«c êƒ°†f ΩóY »æ©j √OƒLh ΩóYh .¿ƒeô¡dG Gò˘g ¤EG êÉ˘à– á˘«˘∏˘ª˘©˘dG √ò˘g ,ø˘j nƒo◊G

™«ªL âfÉc ¿EGh ≈àM ,á°†jƒÑ˘dG á˘«˘∏˘N ™˘°Vh á˘∏˘Mô˘e ¤EG ∫ƒ˘°Uƒ˘dG Ωó˘Yh ∫ƒ˘μ˘«˘dƒ˘a

πÑ≤a ,çó– ’ á∏μ°ûŸG √òg πãe øμdh .¢ü≤f …CG ¿hO Iôaƒàe iôNC’G äÉfƒeô¡dG

’ ÖÑ°ùdh- á«eÉîædG Ió¨dG ¿CG ßnMÓj (á°†jƒÑdG Qô– á∏Môe) á«fÉãdG á∏MôŸG øe Úeƒj

ƒªædG QƒW ‘ á∏°üjƒ◊G

êƒ°†ædÉH áFOÉÑdG á∏°üjƒ◊G

áé°VÉædG á∏°üjƒ◊G

á°†«ÑdG á«∏NÒZ ájƒfÉãdG

áé°VÉædG

IôéØæŸG á∏°üjƒ◊G

¢†«ÑŸG êôfl

ôØ°UC’G º°ù÷

§HGôdG è«°ùædG

¢†«ÑŸG

á°†«ÑdG

54

ÖÖÑÑjjôô÷÷GGGG ≈≈YYóóJJ ÖÖ««ccGGôôJJ ππNNGGOO ¢¢††««ÑÑŸŸGG ‘‘ ääÉÉ°°††jjƒƒÑÑddGG ÉÉjjÓÓNN ¿¿ƒƒμμààJJ(Follicle).ππMMGGôôee »»∏∏««ããªªààddGG ºº°°SSôôddGG GGòògg ‘‘ óóggÉÉ°°ûûffhhôô¡¡°°TT ππcc »»ØØaa ;;ááææ««©©ee IIÎÎaa ∫∫ÓÓNN AAÉÉ°°ùùææddGG ™™««ªªLL óóææYY ππMMGGôôŸŸGG √√òògg ππcc QQôôμμààJJhh ..ÖÖjjôô÷÷GG øøee ÉÉ¡¡LLhhôôNNhh IIóóMMGGhh áá°°††jjƒƒHH áá««∏∏NN ¿¿ƒƒμμJJääGGOOGGóó©©àà°°SS’’GG √√ÉÉŒŒGG øøμμddhh ..ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG ººàà««°°SS ¬¬ffCCÉÉcchh IICCGGôôŸŸGG ºº°°ùùLL CCÉÉ««¡¡ààjjhh ,,ÉÉ¡¡°°ùùØØff OOóó¨ddGG RRGGôôaaEEGG QQôôμμààjjhh IIóójjóóLL áá°°††jjƒƒHH áá««∏∏NN ¿¿ƒƒμμààJJ

..≥≥∏∏ÿÿGG ääGGõõéé©©ee øøee ááëë°°VVGGhh IIõõéé©©ee ôôeeCC’’GG GGòògghh ,,√√OOƒƒLLhh ΩΩóóYY hhCCGG øøjjƒƒoo◊◊GG OOƒƒLLhh ÖÖ°°ùùMM IIÒÒNNCC’’GG áá∏∏MMôôŸŸGG ‘‘ ÒÒ¨ààjj ºº°°ùù÷÷GG ‘‘

¿ƒeôg êÉàfEG IOÉjõH CGóÑJ -AÉª∏©dG πnÑpb øe ±hô©e nÒZh ¿B’G ≈àM k’ƒ¡› ∫Gõj"LH",

¿ƒeôg RGôaEG ‘ IOÉjR ô˘¡˘¶˘J É˘ª˘c"FSH"ô¡°T sπc ≥≤ëàJ Úfƒeô¡˘dG ø˘jò˘g ÒKCÉ˘à˘Hh ,

’ m ≥«bO mÜÉ°ùëH -kÉ°†jCG Éæg- Ωƒ≤J á«eÉîædG Ió¨dG ¿CG …CG .á°†jƒÑdG ™°Vh oá«∏ªY ΩÉ¶àfÉHh

ºFÓŸG âbƒdG ‘h …Qhô°†dG QGó≤ŸÉHh ΩRÓdG ¿ƒeô¡dG RGôaEÉH CGóÑJ å«M ,øeõ∏d Å£îj

!kÉeÉ“

Ió¨dG πnÑpb øe πbÉ©dGh »YGƒdG ±ô°üàdG Gòg πãe ´ƒbh ™ qbƒJ øμÁ ’ ¬fCG ∂°T ’

∑Éæg ¿CG ∂°T Óa lIOGQEGh m ΩÉ°S lπ≤Y É¡d ¿Éc ¿EÉa ;É¡f qƒμJ »àdG ÉjÓÿG øe hCG á«eÉîædG

≥∏N πMGôe ™«ªL ‘ áë°VGƒdG IOGQE’Gh π≤©dG Gògh ,IOGQE’G √ò¡dh π≤©dG Gò¡d kÉÑMÉ°U

π≤©dG ÖMÉ°U ¤É©J ¬∏dG ¤EG Oƒ©J çOGƒ◊G √òg ‘ á«∏éàŸG äGõé©ŸG ™«ªLh ¿É°ùfE’G

.Ú«FÉ¡fÓdG IQó≤dGh

))3::ôôØØ°°UUCC’’GG ºº°°ùù÷÷GG áá∏∏MMôôee ((

ÉjÓN CGóÑJh ,ÆGôØdG Gòg ΩódG CÓÁ É¡æe ¬ZGôah ∫ƒμ«dƒa ¢ù«c øe á°†jƒÑdG êhôN ó©H

ÌîàŸG ΩódG πfi ∫ƒ∏◊Gh ôKÉμàdÉH (''GRƒdƒfGôc ÉjÓN'' ≈YóoJ) ¢SÉ«cC’G √ò¡H §«– á°UÉN

á∏°üjƒ◊G ∫ƒëàJ Gòμgh .ó«Ñ«∏dG IOÉÃ á«æZh ¿ƒ∏dG AGôØ°U ÉjÓÿG √ògh ,¢SÉ«cC’G √òg ‘má«æH ¤EG ∫ƒëàJh ÉgCÓe …òdG πFÉ°ùdG Gòg náé«àf O qóªàdÉH (á°†jƒÑdG É¡æe âLôN »àdG)

''ôØ°U’G º°ù÷G'' ≈ nYóoj ∫É©a Ö«côJh(Corpus luteum).

ºMôdG áÄ«¡Jh Ò°†– ‘ kGóL kÉª¡e kGQhO ôØ°UC’G º°ù÷G Gòg Ö©∏j(Uterus)Úæé∏d

√òg äGõ«‡ ºgCG øeh .äÓμ°ûe ¿hOh ó«L πμ°ûH πª◊G ôªà°ùj »μdh ó«L πμ°ûH

¿ƒeôg ø˘e õ˘«˘Ø–h ÒKCÉ˘à˘H ¿hÎ°ùLhÈdG ¿ƒ˘eô˘g RGô˘aEG á˘Ä˘«˘Ñ˘dG"LH".¿ƒeôg Ωƒ≤˘jh

ºMôdG ‘ π°UÉM Ò¨J ºgCGh ,ºMôdG QGóL ¬«ÑæàH (á«Ñ«WôJ äÉØ°U ∂∏Á …òdG) ¿hÎ°ùLÈdG

∂ª°S OGOõj ¿hÎ°ùLhÈdGh ÚLhÎ°ùLhC’G »nfƒeôg ÒKCÉàÑa ;''GRƒcƒe'' á≤ÑW ‘ ¿ƒμj

»WÉıG AÉ°û¨dG QGóL(mucusa)√òg í£°S ¤EG Oó¨dGh ájƒeódG äGÒ©°ûdG π°üJ ≈àM

.Oó¨dG äGRGôaEG äÉ«dÉ©a OGOõJh ,kÉjƒà∏eh kÉLô©àe kÓμ°T ºMô˘dG QGó˘L ò˘NCÉ˘jh ,á˘≤˘Ñ˘£˘dG

Èéj Éªc ,Úæ÷G QGô≤à°S’ §°Sh Ö°ùfCGh áÄ«H π°†aCG áÄ«¡J »g äGôq«¨àdG √òg øe ájÉ¨dGh

¿ƒeôg Ωƒ≤j Gòg ¤EG áaÉ°VEGh .πª◊G QGôªà°SG πLCG ø˘e á˘MGô˘dG ≈˘∏˘Y ¬˘JÓ˘°†Y º˘Mô˘dG

55


.á«Ñ«∏◊G Oó¨dG á©°SƒJh ƒ‰ ‘ ÒKCÉàdÉH ¿hÎ°ùLhÈdG

‘ kÉ°SóM ¬ ncÓàeGh kÉeÉ“ Ö°SÉæŸG âbƒdG ‘h ôNBG m¿ƒeôg ≈∏Y ÒKCÉàdÉH Ée m¿ƒeôg ΩÉ«b ¿EG

∞«c PEG :ôWÉÿG ≈∏Y á∏Ä°SCG IóY OôJ Éægh .äÉaOÉ°üŸÉH √Ò°ùØJ øμÁ ’ lôeCG ¢Uƒ°üÿG Gòg

?áLQódG √òg ¤EG kÉ°SÉ q°ùM kÉ°SóM ∂∏“ ¿CG π≤©J ’ äGQP øe áfƒμ˘à˘e á˘Ä˘jõ˘L ™˘«˘£˘à˘°ùJ

øe ?¿É°ùfE’G áMGôd káenAÓe √ÌcCGh πμ°T π°†aCÉH äÉ«dÉ©ØdG √òg º«¶æJ ¤EG QOÉÑoJ ∞«ch

ôeC’G Gògh , kGQƒ©°T ’h kÓ≤Y ’ ∂∏“ ’ äÉfƒeô¡dG πqμ°ûJ »àdG äÉÄjõ÷G ¿CG í°VGƒdG

»gh ,ôNB’G ¢†©ÑdG ™e É¡°†©H á∏eÉμàŸG º¶ædG √òg â≤∏N »àdG »g á≤FÉa kIQób ¿CG Éæjôj

äGhÉª°ùdG ≥∏N …òdG- ¤É˘©˘J ¬˘∏˘dG ¿CG …CG .äGõ˘«˘ªŸGh q¢UGƒÿG √ò˘g É˘¡˘à˘Ñ˘ ng nh »˘à˘dG

äÉÄjõé∏d áf uƒμŸG äGQòdGh äÉfƒeô¡∏d áf uƒμŸG äÉ˘Ä˘jõ÷G º˘¡˘∏˘j …ò˘dG ƒ˘g -¢VQC’Gh

.»YGƒdG ±ô°üàdG á«Ø«c

‘ ÜÉ°üNE’G á«∏ªY ºàJ ⁄ ¿EÉa ,kÉeƒj ô°ûY á©HQCGh kÉeƒj ô°ûY »æKG ÚH á∏MôŸG √òg ôªà°ùJ

ôØ°UC’G º°ù÷G ∫ÓëfÉHh .ójóL øe É¡°ùØf πMGôŸG QôμàJh ôØ°UC’G º°ù÷G qπëæj É¡àjÉ¡f

…CG) äÉfƒeô¡dG øe ÉªgÒZh ÚLhÎ°ùLhÈdGh ÚLhÎ°ùLhC’G »nfƒeôg RGôaEG ∞bƒàj

RGôaEÉH iôNCG Iôe Ió¨dG √òg CGóÑJ ºK (á«eÉîædG Ió¨dG ≥JÉY ≈∏Y kÉ°†jCG ™≤J áØ«XƒdG √òg ¿CG

¿ƒeôg"FSH" ¿ƒeôgh"LH"Gòg øμdh ,äÓ°üjƒo◊G ºéM IOÉjRh ƒ‰ ¤EG …ODƒj Éq‡

ºMôdG ‘ ¿hÎ°ùLhÈdGh ÚLhÎ°SC’G »nfƒeô˘g Oƒ˘Lh Ωó˘Y ¿C’ kGOhófi ¿ƒ˘μ˘j ƒ˘ª˘æ˘dG56

ÚLhÎ°ShÈdGÚLhÎ°SC’Gh

HCG

Úæ÷G ¬H ≥°üà∏j …òdG ºMôdG ¢†«Ñª∏d ôØ°UC’G º°ù÷G

ôôØØ°°UUCC’’GG ºº°°ùù÷÷GG ¿¿ƒƒμμààjj ÖÖjjôô÷÷GG øøee áá°°††jjƒƒÑÑddGG êêhhôôîîHH(Corpus Luteum)..ÚÚLLhhÎÎ°°SShhCC’’GGhh ¿¿hhÎÎ°°ùùZZhhÈÈddGG »»nnffƒƒeeôôgg RRGGôôaaEEÉÉHH CCGGóóÑÑjjhh»»gg ääGGÒÒ¨ààddGG √√òògg øøee áájjÉÉ¨ddGGhh ..ººMMôôddGG QQGGóóLL ‘‘ ääGGÒÒ¨JJ ççóó–– ÚÚffƒƒeeôô¡¡ddGG øøjjòògg ÒÒKKCCÉÉààHHhh ,,ººMMôôddGG QQGGóóLL ¬¬««ÑÑææààHH ¿¿hhÎÎ°°ùùZZhhÈÈddGG ¿¿ƒƒeeôôgg ΩΩƒƒ≤≤jj

ππ°°ùù∏∏°°ùùààddGG ¢¢ùùØØææHH AAÉÉ°°ùùææddGG ™™««ªªLL iióódd ääÉÉ««ddÉÉ©©ØØddGG √√òògg ™™««ªªLL ççóó––hh ..ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG áá««∏∏ªªYY óó©©HH ººMMôôddGG ‘‘ ÚÚææ÷÷GG QQGGôô≤≤àà°°SS’’ ÖÖ°°SSÉÉææŸŸGG ƒƒ÷÷GG OOGGóóYYEEGG..õõéé©©ee ºº««ªª°°üüJJ ááéé««ààff ’’EEGG ââ°°ùù««dd ääÉÉ««ddÉÉ©©ØØddGG √√òògg ππcchh ,,áábbóóddGG ¢¢ùùØØææHHhh

á∏Môe »g IójóL á∏Môe AóH ‘ kÓeÉY ¿ƒμj

.¢†«◊G

))4::¢¢††««◊◊GG áá∏∏MMôôee ((

ÒZ á°†jƒÑ˘dG ø˘e ¢ü∏˘î˘à˘dG á˘∏˘Mô˘e »˘gh

ΩóY ÖÑ°ùÑa .º°ù÷G êQÉ˘N É˘¡˘aò˘bh á˘Ñ˘°üıG

¿Éc …òdG ºMôdG QGóL ôqJƒàj ÜÉ°üNE’G ≥≤–

ájô©°ûdG ¥hô©dG ∫É°üØfÉHh ,Úæé˘∏˘d CÉ˘«˘¡˘J ó˘b

á∏MôŸG √òg ó©Hh .º°ù÷G êQÉN á°†jƒÑdG êôîJ

äÉ«∏ª©dG √òg QGôμ˘à˘d Dƒ˘«˘¡˘à˘dÉ˘H º˘°ù÷G CGó˘Ñ˘j

.iôNCG Iôe πMGôŸGh

AÉ°ùædG ™˘«˘ª˘L ó˘æ˘Y π˘MGôŸG √ò˘g Qô˘μ˘à˘J

å«M ,ôª©dG øe áæ«©e äGƒæ°ùd IQôμàe IQƒ°üH

É¡æ«©H πMGôŸG √òg QôμàJh .É¡°ùØf äÉfƒeô¡dG RGôaEGh ô¡°T πc á°†jƒH á«∏N êÉàfEG ºàj

IÒNC’G á∏MôŸG ‘ äGÒ°†ëàdG √ÉŒG Ò¨àj øμdh ,ÜÉ°üNE’G á«∏ª©d ICGôŸG ó°ùL CÉ«¡àjh

.√OƒLh ΩóY hCG øj nƒo◊G OƒLh Ö°ùM

ÜÜÉÉ°°üüNN’’GG áá««∏∏ªªYY ππÑÑbb ääGGÒÒ°°††ëëààddGGøe kGÎªàæ°S øjô°ûYh á°ùªNh øjô°ûY ÚH ìhGÎJ áaÉ°ùe ≈∏Y á˘°†jƒ˘Ñ˘dG á˘«˘∏˘N ™˘≤˘J

áaÉ°ùŸG √òg ≠∏ÑJh ,ICGôŸG ó°ùL ¤EG á∏°UGƒdG äÉæj nƒo◊G3000,kÉÑjô≤J øj nƒo◊G ºéM ∞©°V

.É¡©£≤d IOÉL IóYÉ°ùe ¤EG äÉæj nƒo◊G êÉà– ∂dòdh ,¬ªé◊ áÑ°ùædÉH á∏jƒW áaÉ°ùe ó©J »gh

≥≤– πÑb ICGôŸG ó°ùL ‘h πLôdG ó°ùL ‘ CGóÑJ áæ«©e äGÒ°†– ¿CG iôf ∂dòd

áfhÉ©eh IóYÉ°ùe ±ó¡à°ùj äGÒ°†ëàdG √ò˘g º˘¶˘©˘eh ,á˘°†jƒ˘Ñ˘dG ™˘e ø˘j nƒo◊G AÉ˘≤˘à˘dG

øe äÉL qƒ“ çó– :kÓãe .á∏Mô˘dG √ò˘g π˘«˘¡˘°ùJh ICGôŸG ó˘°ùL ‘ É˘¡˘à˘∏˘MQ ‘ äÉ˘æ˘j nƒo◊G

πμ°ûH ÜƒdÉa IÉæb ‘h ºMôdG ‘ çó– »àdG äÉcô◊G √ògh ,ICGôŸG ºMQ ‘ äÉ°ü∏≤àdG

âØ∏j …òdGh .á°†jƒÑdG ƒëf äÉæj nƒo◊G ácôM π«¡°ùàH Ωƒ≤J ájOÉ«àY’G äÉbhC’G øY õ«ªàe

57


nƒ og nh }ppääGG nnhhÉÉ nnªª qq°°ùùddGG nn≥≥nn∏∏ nnNN ……òòqqddGG

oo∫∫ƒƒ oo≤≤nnjj nnΩΩ rrƒƒnnjj nnhh uu≥≥nn◊◊ÉÉ ppHH nn¢¢VV rrQQCC’’GGhh

oo¬¬nndd nnhh ,, tt≥≥nn◊◊GG oo¬¬oodd rrƒƒ nnbb ,, oo¿¿ƒƒμμnn«« nnaa rrøøoocc

,, ppQQƒƒ qq°°üüddGG ‘‘ ooïïnnØØrrææoojj nnΩΩ rrƒƒnnjj oo∂∂rr∏∏ooŸŸGG

ppII nnOOÉÉ nn¡¡ qq°°ûûddGGhh ppÖÖrr««nn¨ddGG ooººppddÉÉ nnYY

ooÒÒÑÑnnÿÿGG ooºº««μμnn◊◊GG nnƒƒ oogg nnhh|

:ΩÉ©fC’G)73.(


,á«LƒªàdGh á«°ü∏≤àdG äÉcô◊G √òg ÖÑ˘°ùJ »˘à˘dG IOÉŸG ƒ˘g ¢Uƒ˘°üÿG Gò˘g ‘ √É˘Ñ˘à˘f’G

¬«a ∑ôëàJ …òdG …ƒæŸG πFÉ°ùdG ‘ (øjófÓcƒà°ShÈdG ≈YóJ »àdG) IOÉŸG √òg óLƒJh

≈∏Yh .…ƒæŸG ¢ù«μdG √RôØj …òdG πFÉ°ùdG øª°V …CG ,πLôdG ó°ùL øe IRôØŸG äÉæj nƒo◊G

π«¡°ùàd ¬«a ÒKCÉàdG ™«£à°ùJh ICGôŸG ºMQ á«æH ±ô©J É¡fEÉa ôNBG ó°ùL øe »JCÉJ É¡fCG øe ºZôdG

.É¡eó≤Jh äÉæj nƒo◊G á∏MQ16

äGƒæ≤dÉa ;Gòg ≈∏Y ÜÉ°üNE’G ≥«≤ëàd ºMôdG ‘ çó– »àdG äGÒ¨àdG ô°üëæJ ’h

IOÉŸG RGôaEG) ºMôdG RGôaEG OGOõj ÚLhÎ°SE’G ¿ƒ˘eô˘g ÒKCÉ˘à˘Hh ,á˘∏˘MôŸG √ò˘g ‘ ™˘°Sƒ˘à˘J

:á«˘WÉıGmucosa(.ójQƒ∏c IOÉe AÉ˘æ˘ZEG IQhô˘°V ±ô˘©˘J É˘¡˘fCÉ˘ch) IOÉŸG √ò˘g Ωƒ˘≤˘Jh

äGÒ¨àdG √òg ájÉ¡f ‘h ,áaÉØ°Th áfôe íÑ°üàa É¡°ùØf áÄ«¡àH (É¡«a IOƒLƒŸG ΩƒjOƒ°üdG

áfRGƒàeh á∏jƒW äGƒéØ˘H á˘«˘WÉıG IOÉŸG √ò˘g ‘ á˘°UÉ˘N á˘«˘æ˘Hh ¢UÉ˘N Ö«˘cô˘J ô˘¡˘¶˘j

ácôëH É¡æe QhôŸG äÉæj nƒo◊G ≈∏Y π q¡°ùj πμ°T ¤EG á«æÑdG √ò˘g ∫ƒ˘ë˘à˘J º˘K ,á˘ª˘«˘≤˘à˘°ùeh

íª°ùJ äGƒæ≤dG √ò¡a ,äÉæj nƒo◊G ácôM π«¡°ùJ ÒZ ôNBG º¡e ÒKCÉJ Ò¨àdG Gò¡dh .É¡HÉfPCG

πîæe πªY πª©J É¡fCG …CG ;É¡dÓN QhôŸÉH á«©«Ñ£dGh ájOÉ«àY’G á«æÑdG äGP äÉæjƒoë∏d §≤a

ºààa ÜÉ°üNEÓd á◊É°U ÒZ ká«æHh ºFÓe ÒZ kÓμ°T kÉfÉ«MCG ∂∏“ äÉæj nƒo◊G ¿C’ IÉØ°üeh

.äGƒæ≤dG √òg ‘ É¡à«Ø°üJ

±ó¡à°ùJ ¢†«ÑŸG ‘h ºMôdG ‘ ácôM πc ¿EG :¿B’G ≈àM √ÉæMô°T É‡ ÚÑàj Éªch

AÉ≤àdG ºàj ¿CG ó©Hh á°†jƒÑdG ™°Vh á«∏ªY AÉ¡àfG ó©H kÓãªa ,á°†jƒÑdG ¤EG øj nƒo◊G ∫ƒ°Uh

kÉaÉØ°T Oƒ©j ’h kÉ≤eÉZ É¡fƒd íÑ°üj PEG ,á«°ùμY äÉ«∏ª©H á«WÉıG IOÉŸG CGóÑJ øj nƒo◊ÉH á°†jƒÑdG

.πNGódG ¤EG äÉæj nƒo◊G QƒÑY ¿hO ∫ƒëj Éq‡

..»»WWÉÉııGG AAÉÉ°°ûû¨ddGG ‘‘ ∑∑ôôëëààJJ »»gghh ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG

58

‘ çó– »˘˘à˘˘dG äGÒ¨˘˘à˘˘dGh

,á°†jƒÑdG ¤EG (ICGôŸG ó°ùL ¤EG á∏NGódG) äÉæj nƒo◊G ∫ƒ°Uh ±ó¡à°ùJ ICGôª∏d »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædG

ΩÉ¶ædG ‘ IOƒLƒŸG ô°UÉæ©dG ¿C’ √ÉÑàf’G âØ∏jh lÒãe -≥HÉ°ùdG ‘ Éæ∏b Éªc- ôeCG Gògh

.ôNBG ó°ùL øe á«JBG ÉjÓN IóYÉ°ùÃ Ωƒ≤J ICGôª∏d »∏°SÉæàdG

‘ IOƒLƒe ÒZ ÉjÓN øY á«∏«°üØàdG äÉeƒ∏©ŸG √òg πc ∂∏“ ¿CG á«∏ÿ ≈æ°ùàj ∞«c

áYô°S É¡HÉ°ùcEG á«Ø«c πãe) ÉjÓÿG ∂∏J äÉLÉM á˘aô˘©˘e É˘¡˘d â˘qæ˘°ùJ ∞˘«˘ch ?É˘¡˘£˘«fi

áaô©e ºMôdG πFÉ°S êÉàfEÉH Ωƒ≤J »àdG ÉjÓÿG ≈∏Y π«ëà°ùŸG øe ¿CÉH ∂°T ’ ?(ácô◊G

.É¡d Ö°SÉæŸG §°SƒdG áÄ«¡J kÉ°†jCG É¡«∏Y π«ëà°ùjh ,äÉæj nƒo◊G É¡μ∏“ »àdG ¢üFÉ°üÿG

π°ù∏°ùàdG ¢ùØæH AÉ°ùædG ™«ªL ‘ (¿B’G ≈àM É¡Mô°T ” »àdG) äÉ«dÉ©ØdG √òg ≥≤ëàJ

¢†©ÑdG É¡°†©H ™e ΩÉé°ùfGh ≥aGƒàH πª©J »àdG áª¶fC’G √òg πeCÉàf ÉeóæYh ,ábódG ¢ùØæHh

ΩCÓd »∏°SÉæàdG ΩÉ¶ædGh ,ΩC’G ó°ù÷ ºª°üe øj nƒo◊Éa ,í°VGh §«£îJ OƒLh ÉæeÉeCG ô¡¶j

Önf nP øjƒë∏d øμj ⁄ ƒd kÓãe) ΩDhÓàdG Gòg ‘ ¢ü≤f …CG çóM ƒdh ,øj nƒo◊G ∫ÉÑ≤à°S’ º s¶æe

≥≤– ÉŸ (ΩC’G ó°ù÷ »°†eÉ◊G §«ÙG ∫OÉ©j …òdG πFÉ°ùdG øj nƒo◊G ∂∏Á ⁄ hCG ¬àcô◊ óYÉ°ùe

.π°SÉæàdG

πLô∏d á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿG ÚH øjOƒLƒŸG ≥aGƒ˘à˘dGh ΩDhÓ˘à˘dG ¿CG ìƒ˘°Vƒ˘H ø q«˘Ñ˘j Gò˘gh

ΩDhÓàdG Gòg ≥≤ëj …òdGh ,á«YGh ≥∏N á£ÿ môKCG iƒ°S É°ù«d ICGôª∏d á«∏°SÉæàdG ÉjÓÿGh

Éeh .Éª¡æ«H ΩDhÓàdG Gòg ´OhCGh ICGôŸGh πLôdG ≥∏N …òdG ÚŸÉ©dG ÜQ ¬∏dG ƒg ≥aGƒàdGh

.A»°T πc ≈∏Y QOÉ≤dG ¬Hôd ¬°ùØf º«∏°ùJh ¬∏dG ≥∏N ™jóH πqeCÉJ ’EG ¿É°ùfE’G ≈∏Y

} ¿¿ƒƒææ ppbbƒƒoojj mm ΩΩ rrƒƒ nn≤≤ppdd llääÉÉnnjjBBGG mmáássHHGG nnOO rrøøppee ttååooÑÑnnjj ÉÉ nnee nnhh rrººooμμ pp≤≤rr∏∏ nnNN ‘‘ nnhh| :á«KÉ÷G)4 .(

59

ÉÉ¡¡àà∏∏MMQQ ÉÉ¡¡HH ≥≥≤≤–– ¿¿CCGG ™™««££àà°°ùùJJ áájjƒƒbb kkáá««ææ ooHH ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ∂∂∏∏““ÉÉªªcc)) óóLLƒƒJJ øøμμddhh ..ΩΩCC’’GG óó°°ùùLL ‘‘ áá∏∏jjƒƒ££ddGGhh ááÑÑ©©°°üüddGG

hhCCGG áá°°üübbÉÉff ≈≈ææHH ääGGPP ääÉÉææjjƒƒooMM ((IIQQƒƒ°°üüddGG √√òògg ‘‘ óóggÉÉ°°ûûffííééææjj OOóó°°üüddGG GGòògg ‘‘ ´ƒƒ°°VVƒƒŸŸGG ºº««ªª°°üüààddGG ¿¿CCGG ÒÒZZ ,,áággƒƒ°°ûûee

∫∫ƒƒ°°UUhh ≥≥««≤≤–– ππLLCCGG øøee ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG √√òògg ππããee áá««ØØ°°üüJJ ‘‘,,ÉÉ¡¡HHÉÉ°°üüNNEE’’ áá°°††jjƒƒÑÑddGG ¤¤EEGG ááªª««∏∏°°ùùddGGhh áájjƒƒ≤≤ddGG ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG..ºº««∏∏°°SS øøjjƒƒooëëHH ’’EEGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG ÜÜÉÉ°°üüNNEEGG ººààjj ’’ GGòòμμgghh

6600

äÉ°†jƒÑdG ™«ªL ™ªéH A»°T πc πÑb (¢†«Ñe πc ÖfÉéH IOƒLƒŸG) ÜƒdÉa IÉæb Ωƒ≤J

§«– ´QPCÉc ¢UÉN πμ°ûH ÜƒdÉa IÉæb äÉjÉ¡f º«ª˘°üJ ” ó˘bh .¢†«˘ÑŸG É˘¡˘Lô˘î˘j »˘à˘dG

Úëj ÉeóæY Ö°SÉæe πμ°ûH IÉæ≤dG √òg ´QPCG ∑ôëàJh ,áé°VÉædG äÉ°†jƒÑdG ™ª÷ ¢†«ÑŸÉH

ÜƒdÉa IÉæb ´QPCG âëqàØJ äÉ°†jƒÑdG êƒ°†f âbh nÜ oô nb Éª∏ch .äÉ°†jƒÑdG ™°Vh âbh

.¬«∏Y ¢ùæc äÉcôëH CGóÑJh ¢†«ÑŸG í£˘°ùH ∂°ùª˘à˘a ,•ƒ˘Ñ˘£˘NC’G ´QPCÉ˘c âë˘Ñ˘°UCGh

í£°S ≈∏Y á°†jƒÑdG ™≤J kÉeÉ“ äÉ°†jƒÑdG ™°Vh âbh ‘ ºàJ »àdG äÉcô◊G √òg π°†ØHh

¤EG (ICGôŸG ø£H ÆGôa ‘ É¡Wƒ≤°S ™bƒàŸG øe ¿Éc »àdG) á°†jƒÑdG πNóJ Gòμgh ,ÜƒdÉa IÉæb

º°ù≤dGh . kGÎªàæ°S øjô°ûYh äGÎªàæ°S Iô°ûY ÚH Ée É¡dƒW ≠˘∏˘Ñ˘j »˘à˘dG Üƒ˘dÉ˘a IÉ˘æ˘b

ácôM π°†ØHh ,(Ò¨°U ÖnZ nR É¡«£¨j …CG) á«ÑnZ nR á©«ÑW hP IÉæ≤∏d »∏NGódG

¤EG â£≤°S »àdG á°†jƒÑdG ¬LƒàJ Ò¨°üdG ÖZõdG Gòg øe ÚjÓŸG

.øj nƒo◊G ™e AÉ≤∏dG ™°Vƒe ¤EG ÜƒdÉa IÉæb17

É¡JÉ«dÉ©ØH CGóÑJ á°†jƒÑdG ÜƒdÉa IÉæb ∞≤∏àJ Éeó©Hh

≈˘Yó˘J É˘¡˘«˘a á˘°UÉ˘N É˘jÓ˘N CGó˘Ñ˘J å«˘˘M ,iô˘˘NC’G

√ògh .äÉ«dÉ©ØdG √òg áMÉ°S ¤EG ∫ƒNódÉH äÓ°üjƒo◊G

‘ äÉæj nƒo◊G Ω qó≤J π«¡°ùàd áfƒ«d ÌcCG ™°Vh É¡d ÉjÓÿG

.á°†jƒÑdG ƒëf á¡LƒàŸG äÉæjƒë∏d áëàØàŸG ÜƒdÉa IÉæb

, kGóL º¡e ÜƒdÉa IÉæb Éª¡H Ωƒ≤J Úà∏dG Úàcô◊G ÚJÉ¡d »æeõdG â«bƒàdG

¿CG πÑbh ,Oófi lâbh kÉ«M AÉ≤ÑdG (á°†jƒÑdG ∂dòch) øj nƒo◊G ¬«a ™«£à°ùj …òdG âbƒdG ¿C’

IÉæb ±ô©J ∞«μa .á°†jƒÑdG ¤EG øj nƒo◊G ∫ƒ°Uh ≥«≤– Öéj OóÙG âbƒdG Gòg »¡àæj

»gh á«M äÉæj nƒo◊G ÉjÓN É¡«a ≈≤ÑJ »àdG IÎØdG ±ô©J øjCG øeh ?øeõdG Gòg Ò«©J ÜƒdÉa

100 ÜQÉ≤j Ée π°üj¢†«ÑŸG Üôb øª«M

61

Ωƒ≤J ÆGôØdG ‘ IôM ∑ nÎoJ ÚM ¢†«ÑŸG ‘ áé°VÉædG á°†jƒÑdG á«∏N ¿EÉa kÉ≤HÉ°S ÉfôcP Éªc

ÚH á°†jƒÑdG â£≤°S IÉæ≤dG √òg É¡Ø≤∏àJ ⁄ ¿EÉa ,É¡Ø≤∏àH (á°UÉN á«æH ∂∏“ »àdG) ÜƒdÉa IÉæb

.øj nƒo◊G AÉ≤d ™«£à°ùJ Óa ICGôª∏d iôNC’G AÉ°†YC’G

√òg AGOCG ‘ IÉæ≤dG √òg íéæJ »μdh ,øj nƒo◊ÉH á°†jƒÑdG AÉ≤àdG ¿Éμe »g ÜƒdÉa IÉæb

¤EG É¡dÉ°üjEGh ¢†«ÑŸG øe áé°VÉædG á°†jƒÑdG ΩÓà°SG Éªg’hCG :ÚàcôM AGOCÉH Ωƒ≤J áª¡ŸG

¿ÉμŸG ¤EG ¬dÉ°üjEGh ºMôdG ±ƒL øe øj nƒo◊G ΩÓà°SG á«fÉãdGh ,øj nƒo◊G ™e É¡FÉ≤d ¿Éμe

.á°†jƒÑdG ¬«a »≤à∏j …òdG

¢†«ÑŸG

¢†«ÑŸG

ÜƒdÉa IÉæb

QGóéH ¥É°üàd’GºMôdG

áYÉ°S’ 36 ó©H Úà«∏ÿG á∏MôeÜÉ°üNE’G øe

Ωƒ«dG) á«fÉªãdG ÉjÓÿG á∏Môe(ådÉãdG á«∏N 64 á∏Môe : ™HGôdG Ωƒ«dG

ºMôdG

á«∏ÿG ¿ƒμàJ ¢SOÉ°ùdGh ¢ùeÉÿG Úeƒ«dG ‘á«eƒKô÷G

ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææ≤≤dd áá««YYGGƒƒddGG ääÉÉaaôô°°üüààddGG

60

º◊ á©£b ¿CG ∂°T ’ ?É¡«dEG Oƒ©J ’ ÉjÓN

øμÁ ’ á©Hôe äGÎªàæ°S á©°†H É¡àMÉ°ùe

á«∏HÉ≤dG √òg πã˘e ná˘Ñ˘MÉ˘°U »˘g ¿ƒ˘μ˘J ¿CG

»g πH ,äÉeƒ˘∏˘©ŸGh á˘aô˘©ŸG √ò˘g π˘ã˘eh

(ÉjÓÿGh áé°ùfC’G øe ÉgÒZ πãe) ∑ôëàJ

ƒ˘g Gò˘gh ,É˘¡˘d »˘¡˘dE’G ΩÉ˘˘¡˘˘dE’G Ö°ùM

áÑ©°üdG áØ«XƒdG √ò˘¡˘H É˘¡˘eÉ˘«˘b ‘ ÖÑ˘°ùdG

…CG ÜÉμJQG ¿hO ádƒ¡°Sh ô°ù«Hh ìÉéæH

ká˘°Uô˘a á˘°†jƒ˘Ñ˘dG oá˘«˘∏˘N óŒ Gò˘d .CÉ˘˘£˘˘N

‘ áYÉ°S øjô°ûYh ™HQCG ±ôX ‘ É¡HÉ°üNE’

.ôjó≤J ÌcCG

..ááéé°°VVÉÉææddGG ∫∫ƒƒμμ««ddƒƒØØddGG ÉÉjjÓÓNN êêhhôôNN áá¶¶◊◊

..ááccôô◊◊GG ááddÉÉMM ‘‘ áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá««∏∏NN

..áá°°††jjƒƒÑÑddGG ∞∞≤≤∏∏ààdd ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb óó©©àà°°ùùJJ ..áá°°††jjƒƒÑÑ∏∏dd ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ∞∞≤≤∏∏JJ áá¶¶◊◊

øøee ÚÚjjÓÓŸŸGG óóLLƒƒJJ ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘hh ..áábbóóddGG áájjÉÉZZ ‘‘ »»ææeeRR ÒÒ««©©JJ ááéé««ààff ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ÉÉ¡¡ØØ≤≤∏∏ààJJ §§≤≤°°ùùààdd ¢¢††««ÑÑŸŸGG ÉÉ¡¡ccÎÎjj »»ààddGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG

‘‘ kkÉÉªª¡¡ee kkGGQQhhOO ÖÖZZõõddGG GGòògg ááccôôMM ÖÖ©©∏∏JJhh ,,¢¢UUÉÉNN ππμμ°°ûûHH ááªªªª°°üüŸŸGG ∫∫ƒƒμμ««ddƒƒØØddGG áá««∏∏NN ™™ee ∑∑ÎÎ°°ûûee ππμμ°°ûûHH ππªª©©jj ……òòddGG ÖÖZZõõddGG

..áá°°††jjƒƒÑÑddGG ¤¤EEGG ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ∫∫ÉÉ°°üüjjEEGG

GGòòdd ,,ááææ««©©ee IIóóee óó©©HH ÚÚàà««∏∏ÿÿGG ÉÉàà∏∏cc ääƒƒ““ åå««MM ;;kkGGOOóófifi kkGGôôªªYY áá««∏∏°°SSÉÉææààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG áá««ææÑÑdd ¿¿CC’’ IIÒÒÑÑcc áá««ªªggCCGG ππªªëëjj ÉÉæægg »»ææeeõõddGG ÒÒ««©©ààddGG

ôôªªYYhh ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ôôªªYY øøªª°°VV ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘ ääÉÉ˘««˘ddÉÉ˘©©˘ØØ˘ddGG ≥≥˘≤≤˘ëë˘àà˘JJ

áájjÉÉZZ ‘‘ áá££≤≤ff óóææYY áájjÉÉææ©©HH ±±ƒƒbbƒƒddGG ÖÖééjj ÉÉ˘ææ˘gghh ..ÒÒ°°üü≤≤˘ddGG áá˘°°††jjƒƒ˘ÑÑ˘ddGG

ÉÉ¡¡JJGGPP ÉÉjjÓÓÿÿGG ≈≈∏∏YY ππ««ëëàà°°ùùŸŸGG øøee ¿¿CCGG »»gghh ,,ÉÉ¡¡ddÉÉªªggEEGG ΩΩóóYYhh áá««ªªggCC’’GG

hhCCGG ÒÒμμØØààddGG hhCCGG »»ææeeRR ÒÒ««©©àà˘HH ΩΩÉÉ˘««˘≤≤˘ddGG hhCCGG áá˘ccÎÎ°°ûûee áá˘««˘ddÉÉ˘©©˘ØØ˘HH ΩΩÉÉ˘««˘≤≤˘ddGG

ááéé°°ùùffCC’’GG ™™««ªªLLhh ÉÉjjÓÓÿÿGG ™™««ªªLL ¿¿EEGG ππHH ,,∑∑GGQQOOEEGGhh »»YYƒƒHH ±±ôô°°üüààddGG

..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG øøee ΩΩÉÉ¡¡ddÉÉHH ±±ôô°°üüààJJ ÆÆÉÉeeóóddGG ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG

ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ππNNGGOO áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá««∏∏NN

áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá««∏∏NN


áá°°††jjƒƒÑÑddÉÉHH øøjj nnƒƒoo◊◊GG AAÉÉ≤≤dd ≥≥≤≤––øe ójó©dG É¡©e ká∏eÉM ÜƒdÉa IÉæb ‘ áé°VÉædG á°†jƒÑdG ™≤J IójóY πMGôe ‘ QhôŸG ó©H

ÉjÓÿG √òg » q£îJh RhÉŒ k’hCG ¬«∏©a ÜƒdÉa IÉæb ¤EG π°UGƒdG øj nƒo◊G ÉeCG .É¡H á£«ÙG ÉjÓÿG

ÖqÑÙG AÉ°û¨dÉH IÉª°ùŸG(Granulosa).á°†jƒÑdÉH §«ÙG ∂«ª°ùdG QÉà°ùdG Ö≤K ¬«∏Y ºK

?π«bGô©dGh ™fGƒŸG √òg RhÉŒ øj nƒo◊G ™«£à°ùj ∞«μa

‘ ΩhRhôcC’G ¿CG ≥HÉ°ùdG ‘ ÉfôcP ó≤d .™FGQh m ´Gh º«ª°üJ OƒLh ßMÓf kÉ°†jCG Éæg

»nÁõfEG äÉÁõfE’G √òg πª°ûJh ,¬«a áfhõfl áæ˘«˘©˘e äÉÁõ˘fEG ≈˘∏˘Y …ƒ˘à˘ë˘j ø˘j nƒo◊G ¢SCGQ

ÉjÓN óLƒJ á°†jƒÑdÉH §«ÙG ºYGódG è«°ùædG ÉjÓN ‘h .∂«à«dƒJhÈdGh ¢SGó«fhQƒdÉ«¡dG

Ëõ˘fEG Ωƒ˘≤˘j ¢†eÉ˘M ≈˘∏˘Y É˘jÓÿG √ò˘g …ƒ˘à–h ,è˘«˘°ùæ˘dG Gò˘g §˘HQ á˘Ø˘«˘Xƒ˘˘H Ωƒ˘˘≤˘˘J

á£«ÙG ÉjÓÿG ÈY øj nƒo◊G ΩÉeCG ≥jôW -∂dòH- íàØæ«a ¬à«æH ∂«μØàH ¢SGó«fhQƒdÉ«¡dG

§«ÙG è«°ùædG ‘ IOƒLƒŸG äÉæ«JhÈdG º°†¡H Ωƒ≤«a ∂«à˘«˘dƒ˘JhÈdG Ëõ˘fEG É˘eCG .á˘°†jƒ˘Ñ˘dÉ˘H

πNGO ¤EG á≤jôW ≥°T -ÚÁõfE’G øjòg IóYÉ°ùÃ- øj nƒo◊G ™«£à°ùj Gòμgh .á°†jƒÑdÉH

.á°†jƒÑdG18

∂∏“ ¿CG á°†jƒÑdG øY kGóL kGó«©H πLôdG ó°ùL ‘ áénàæŸG äÉ˘æ˘jƒ˘ë˘∏˘d ≈˘æ˘°ùà˘j ∞˘«˘c

…òdG øeh ?OGƒŸG √òg óLhCG øne ?á°†jƒÑdG Ö«côJh á«æH ≈∏Y ÒKCÉàdG á«∏HÉb É¡d äÉÁõfEG

øμÁ ¿Éμe π°†aCG ‘ …CG ,ájô¡› äÉæFÉc »g »àdG äÉæj nƒo◊G √òg ¢SCGQ ‘ OGƒŸG √òg ™°Vh

?¬«a É¡©°Vh

™«£à°ùj ¢†eGƒM OƒLh áaô©e É¡«∏Y π«ëà°ùj ¬fC’ Gò¡H áªFÉ≤dG »g äÉæj nƒo◊G â°ù«d

πH ,ËõfE’G Gòg Ö«côJ áaô©e §≤a Üƒ∏£ŸG ¢ù«dh .ÉgôKCG ádGREG ¢SGó«fhQƒdÉ«¡dG ËõfEG

¬°ùØæH ΩÉ«≤dG øj nƒo◊G ≈∏Y π«ëà°ùŸG øe ¿CG ∂°T ’h ,¬LÉàfEGh ¬©æ°üH ΩÉ«≤dG kÉ°†jCG Öéj

¬H nΩÉ«≤dG ™«£à°ùj ’ m πª©H Ωƒ≤J äÉæj nƒo◊G ¿EG .¬∏c Gò¡H Ωƒ≤j ¿É°ùfE’G º°ùL ‘ ΩÉ¶f ™°VƒH

™«ªL Üôb øY ±ô©J É¡fCÉch É¡aóg Æƒ∏H ≈∏Y ÉgóYÉ°ùJ sOGƒe ∂∏“h »YGƒdG o¿É°ùfE’G

64

..ääÉÉææjjƒƒ◊◊ÉÉHH ááWWÉÉfifi áá°°††jjƒƒHH áá««∏∏NN

}nn¬¬nndd ppEEGG ÉÉ nndd …… ppòòssddGG oo¬¬ss∏∏ddGG rrººooμμoo¡¡nndd ppEEGG ÉÉ nnªªssff ppEEGG

ÉÉ kkªªrr∏∏ ppYY mmAA rr»» nn°°TT ssππoocc nn™™ pp°°SS nnhh nnƒƒ oogg ÉÉ ssdd ppEEGG|

// ¬¬WW))9988((


™«£à°ùj ’ »àdG á«FÉ«ª«μdG É¡Ñ«cGôJ

ÖjQ ’h .É¡àaô©e …OÉ©dG ¿É°ùfE’G

…ò˘dG ƒ˘g ø˘j nƒo◊G ¿É˘H AÉ˘YO’G ¿CG

¬°†aôj É‡ QƒeC’G √òg õéæjh ≥≤ëj

Éæ©°Vh r¿EÉa .≥£æŸG ¬°†aôjh π≤˘©˘dG

á°†bÉæŸG äGAÉYO’G √òg πãe kÉÑfÉL

∑ÓàeG ¿CG iÔ°S ≥£æŸGh π˘≤˘©˘∏˘d

AÉ°û¨d áμ uμ˘ØŸG äÉÁõ˘fEÓ˘d ø˘j nƒo◊G

πãªa ;≥∏ÿG áqdOCG øe lπ«dO á°†jƒÑdG

’ Ú©jóÑdG ≥aGƒàdGh ΩDhÓ˘à˘dG Gò˘g

¿EG .äÉaOÉ˘°üŸG ¤EG ¬˘YÉ˘LQEG ø˘μÁ

Ö«cÎdÉH º∏Y ≈∏Y äÉæj nƒo◊G ¿ƒc

ôNBG §°Sh ‘ iôNCG á«∏ÿ »FÉ«ª«μdG

OGƒŸG √ò˘g π˘«˘∏˘ë˘à˘˘H É˘˘¡˘˘eÉ˘˘«˘˘bh

OGƒŸG êÉàfEÉH É¡JQOÉÑe ºK á«FÉ«ª«μdG

∂∏J ∂«μØàd ájQhô°†dG á«FÉ«ª«˘μ˘dG

ΩÉ˘«˘≤˘˘H ’EG √Ò°ùØ˘˘J ø˘˘μÁ ’ OGƒŸG

πãŸ áμdÉŸG äÉæj nƒo◊G ≥∏˘î˘H ≥˘dÉÿG

.¢üFÉ°üÿG √òg

66

¿¿ƒƒμμJJ ππMMGGôôee iiôôff √√ÓÓYYCCGG »»ëë««°°VVƒƒààddGG ºº°°SSôôddGG ‘‘áá««∏∏ªªYY ≥≥««≤≤ëëààdd øøjjƒƒoo◊◊GG ™™ee ÉÉ¡¡FFÉÉ≤≤ààddGGhh áá°°††jjƒƒÑÑddGG

..ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG

á«dhC’G á∏°üjƒ◊G

ÊÉãdG ΩÉ°ù≤fE’Gá«Ñ£≤dG á«æÑ∏d

N

N

¤hC’G á«Ñ£≤dG á«æÑdG ‹hC’G ΩÉ°ù≤fE’G


ÒZ ájƒfÉãdG á°†«ÑdG á«∏Ná«eÉædG

¢†«ÑdG ™°Vh

áé°VÉædG ÒZ ájƒfÉãdG á°†«ÑdGÜƒdÉa IÉæb πNóJ »gh

øª«◊G

ºMôdG IÉæb

øª«◊G á«∏N IGƒf

ÒZ ájƒfÉãdG á°†«ÑdG ∫ƒ– ÜÉ°üNE’G á«∏ªYáé°VÉf á°†«H ¤EG áé°VÉædG

ÊÉãdG »∏°SÉæàdG ΩÉ°ù≤f’G

áé°VÉædG ÒZ á°†«ÑdG è°†æJIGƒf ™e øª«◊G á«∏N IGƒf óëàJh

áÑ°üıG á°†«ÑdG øjƒμàd á°†«ÑdG

»àdG áÑ°üıG á°†«ÑdGÚæL ¤EG ∫ƒëàà°S

á°†«ÑdG

áÑ°üıG á°†«ÑdG

á«Ñ£≤dG á«æÑdG

áá°°SSÉÉ°°ùùMM ääÉÉ°°ùùªª∏∏HH IIÉÉææ≤≤ddGG √√òògg ΩΩƒƒ≤≤JJhh ..áá°°††jjƒƒÑÑddGG √√òògg ∞∞≤≤∏∏ààdd ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ¬¬ªª°°SSGG ƒƒ°°††YY ∑∑ôôëëààjj ááéé°°VVÉÉææddGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG ¢¢††««ÑÑŸŸGG ∑∑ÎÎjj ¿¿CCGG ππÑÑbb ¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) ¢¢††««ÑÑŸŸGG ‘‘ áá°°††jjƒƒÑÑ˘ddGG øø˘YY ååëë˘ÑÑ˘∏∏˘dd1--2áá««∏∏ªªYY ≥≥««≤≤–– ππLLCCGG øøee ÜÜƒƒ˘ddÉÉ˘aa IIÉÉ˘ææ˘bb ¤¤EEGG áá˘°°††jjƒƒ˘ÑÑ˘ddGG ∫∫ƒƒ˘NNOO ……QQhhôô˘°°††ddGG øø˘ee ¿¿CC’’ ((

IIQQƒƒ°°üüddGG)) áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá∏∏MMQQ CCGGóóÑÑJJ ÉÉæægghh ..ÉÉ¡¡∏∏NNGGOO ¤¤EEGG ÉÉ¡¡ÑÑëë°°ùùJJhh áá°°††jjƒƒÑÑddGG ≈≈∏∏YY QQƒƒãã©©ddGG ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ™™««££àà°°ùùJJ áájjÉÉ¡¡ææddGG ‘‘hh ,,ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG3≈≈∏∏YYhh ,,((IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ääGGQQÉÉ««∏∏ee ¿¿CCGG iiôôff GGòòdd ,,ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb øøªª°°VV áá∏∏jjƒƒWW ááaaÉÉ°°ùùee ™™££≤≤JJ ¿¿CCGG ΩΩCC’’GG ººMMQQ ¤¤EEGG ÉÉ¡¡ddƒƒ°°UUhhhh ÉÉ¡¡HHÉÉ°°üüNNEEGG ººààjj »»μμdd áá°°††jjƒƒÑÑddGG√√òògg ΩΩƒƒ≤≤JJ GGòòμμgghh ,,óóMMGGhh √√ÉÉŒŒÉÉHH ∑∑ôôëëààjj ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg íí££°°SS ≈≈∏∏YY OOƒƒLLƒƒŸŸGG ÖÖZZõõddÉÉaa ,,ººMMôôddGG ¤¤EEGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG ππ««°°UUƒƒààdd ∞∞ ssXXƒƒJJ ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘»»≤≤àà∏∏JJhh ..¬¬««ddEEGG ¬¬LLƒƒààddGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG ≈≈∏∏YY ÖÖééjj ……òòddGG √√ÉÉŒŒ’’GG ‘‘ kkGGóóLL kkÉÉææ««ªªKK kkÓÓªªMM ππ≤≤ææJJ ÉÉ¡¡ffCCÉÉcchh ôôNNBBGG ¤¤EEGG ÖÖZZRR ∞∞°°UU øøee áá°°††jjƒƒÑÑddGG ™™aaóóHH ÉÉjjÓÓÿÿGG

IIQQƒƒ°°üüddGG)) ÉÉ¡¡ææYY ååëëÑÑJJ »»ààddGG ääÉÉææjjƒƒ◊◊ÉÉHH áá°°††jjƒƒÑÑddGG4 IIQQƒƒ°°üüddGG)) áá°°††jjƒƒÑÑddGG ¤¤EEGG ∫∫ƒƒNNóóddGG ‘‘ ííééææjj §§≤≤aa kkGGóóMMGGhh kkÉÉææjjƒƒooMM øøμμddhh ,,((5¬¬LLƒƒààJJhh ..(( IIQQƒƒ°°üüddGG)) ΩΩCC’’GG ººMMQQ ƒƒëëff ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘ OOƒƒLLƒƒŸŸGG ÖÖZZõõddGG IIóóYYÉÉ°°ùùÃÃ ááÑÑ°°üüııGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG6ÉÉ¡¡≤≤JJÉÉYY ≈≈∏∏YY IIÉÉ≤≤∏∏ŸŸGG ááªª¡¡ŸŸÉÉHH ΩΩƒƒ≤≤JJ áá««∏∏NN ππcc ¿¿CCGG ……CCGG ;;((

..¬¬««aa ¢¢üü≤≤ff ’’ llππeeÉÉcc ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG ≥≥∏∏NN ¿¿CC’’

1 2

3 4

65

ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘ áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá∏∏MMQQ


¬¬≤≤jjôôWW ππ°°UUGGƒƒjj øøjj nnƒƒoo◊◊GGøj nƒo◊G ¢SCGôd »LQÉÿG AÉ°û¨dG §ÑJôj á°†jƒÑ∏d á«LQÉÿG á≤Ñ£dG ¤EG øj nƒo◊G π°üj ÉeóæY

(ΩhRhôcC’G) ßaÉ◊G ±Ó¨dG AÉ°ûZ CGóÑj •ÉÑJQ’G Gòg AóH ™eh ,¬aô©j ¢UÉN ÚJhÈH

Üò÷ ''Ú∏jõ«Jôf'' É¡ª°SG IOÉe RGôaEÉH á°†jƒÑdG AÉ°ûZ CGóÑj ¬°ùØf âbƒdG ‘h ,¿ÉHhòdÉH

AÉ°ûZ ™e É¡∏YÉØJ ÚeCÉàd äÉæj nƒo◊G ácôM á«∏HÉ˘b ø˘e ó˘jõ˘J IOÉŸG √ò˘gh ,É˘¡˘«˘dEG äÉ˘æ˘j nƒo◊G

.øj nƒo◊G ¢SCGQ ‘ OƒLƒŸG ΩhRhôcC’G ÒKCÉJ øe ójõJ Éªc á°†jƒÑdG

äÉ«dÉ©a ≥≤ëàa πª©dG IôFGO iôNCG OGƒ˘e π˘Nó˘J á˘°†jƒ˘Ñ˘dG AÉ˘°ûZ ø˘j nƒo◊G á˘°ùeÓÃ

…CG) ''Ú∏jõ«Jôa-»àfCG'' É¡ª°SG IOÉe RGôaEÉH á°†jƒÑ∏d ¬à°ùeÓe ó©H øj nƒo◊G Ωƒ≤j .IójóL

øjƒM ∫hCG ∞pbƒj Gò¡Hh ,ÉgôKCG ádGREGh Ú∏jõ«JôØdG IOÉe ó««– É¡aógh (Ú∏jõ«JôØdG OÉ°†e

.É¡«dEG iôNC’G äÉæj nƒo◊G n∫ƒ°Uh á°†jƒÑdG ¤EG π°üj

ójóéàH á°†jƒÑdÉH §«ÙG AÉ°û¨dG Ωƒ≤j á°†jƒÑdG ¤EG øj nƒo◊G ∫ƒNO øe §≤a Úà«fÉK ó©H

âjôLoCG »àdG ÜQÉéàdG ‘ ßMƒd ó≤dh .∫ƒNódÉH ôNBG øjƒM …C’ kGóHCG íª°ùj Óa ,¬°ùØf

¿Éc Gòd ,á°†jƒÑdG ¤EG πNóJ äÉæjƒM IóY ¿EÉa AÉ°û¨dG Gòg ™aQ ádÉM ‘ ¬fCG äÉ°†jƒÑdG ≈∏Y

™«£à°ùj ’ AÉ°û¨dG Gòg ¿ƒμJ ó©Hh .IÒÑc áYô°ùH ÜÉ°üNE’G AÉ°ûZ øjƒμJ …Qhô°†dG øe

AÉæÑH á°†jƒÑdG ∫ÉM ¬«Ñ°ûJ -Éæg- ™«£à°ùf ÉæfCG …CG .á°†jƒÑdG ¤EG ∫ƒNódG ôNBG øjƒM …CG

AÉæÑdG Gò¡d ß≤j ÖbGôªc ±ô°üàj á°†jƒÑ∏d »LQÉÿG AÉ°û¨dG ¿C’ ,IOó°ûe á°SGôM â–

.¬«dG ∫ƒNódÉH óMC’ íª°ùj Óa ¬«a IOƒLƒŸG áª«≤dG äÉeƒ∏©ŸG ßØëH Ωƒ≤jh

πNój ºK √òg ¢ùeÓàdG á£≤f ‘ Aƒàf k’hCG ô¡¶j á°†jƒÑdG AÉ°û¨d øj nƒo◊G á°ùeÓe óæY

á°†jƒÑdGh øj nƒo◊G óëqàj á≤«bO ÚKÓK ó©Hh ,á°†jƒÑ∏d á«LQÉN á≤ÑW ÜôbCG ‘ øj nƒo◊G ¢SCGQ

¤EG É¡∏ªëj »àdG á«æ«æ÷G äÉeƒ∏©ŸG π≤æH øj nƒo◊G Ωƒ≤j äÉ«˘dÉ˘©˘Ø˘dG √ò˘g á˘jÉ˘¡˘f ‘h .kÉ˘eÉ“

.á°†jƒÑdG19

πÑb øeh øj nƒo◊G πÑb øe IR nôØŸG äÉfƒeô¡dG øe áÄªKÓK ¿CG »gh ,áª¡e á£≤f óLƒJ Éæg

äÉæFÉμdG øe ´ƒf πc á°†jƒH ¿EG .á°†jƒÑdGh øj nƒo◊G ÚH ΩÉëàd’G É¡©«ªL ≥≤– á°†jƒÑdG

68

äÉæjƒM ∫ƒ°Uh ¿hO ∫ƒëj Ö«JôJ Gògh ,´ƒædG ∂dòH á°UÉN ''øjõ«∏«Jôa'' IOÉe RôØJ á«◊G

´ƒædG ÒZ ôNBG ´ƒf øe äÉæjƒM ÜGÎbG ™æÁ :¿É°ùfE’G óæY kÓãe ƒ¡a ,á°†jƒÑdG ¤EG ôNBG ´ƒf

√ƒ°ûàdG øe ´ƒædG ≈∏Y ®ÉØë∏d ò nîàoj ÒHóàdG Gòg ¿CG …CG .¿É°ùfE’G á°†jƒH ¤EG ÊÉ°ùfE’G

AÉ«M’G øe áØ∏àıG ´GƒfC’G ÚH á°†jƒÑdG ™e øj nƒo◊G OÉ–G ™æe ºàj Gòμgh ,ï°ùØàdG øeh

.ôNBG ´ƒf …CGh ¿É°ùfE’G ÚH hCG ¢SôØdGh §≤dG ÚH kÓãe)20

á«∏ªY ‘ kGQhO øjƒë∏dh á°†jƒÑ∏d á«FÉHô¡μdG áæ˘ë˘°ûdG Ö©˘∏˘J äÉÁõ˘fE’G ¤EG á˘aÉ˘°VEGh

äÉæj nƒo◊G øe øjƒM πc πªëj Éªæ«H ,ΩGhódG ≈∏Y áÑdÉ°S áæë°T πª– á°†jƒÑdÉa ,ÜÉ°üNE’G

™«ªL É¡«dEG ÜòŒ á°†jƒÑdG ¿EÉa ÜPÉéà˘J IOÉ˘°†àŸG äÉ˘æ˘ë˘°ûdG ¿CG ÉÃh .á˘Ñ˘Lƒ˘e á˘æ˘ë˘°T

áæë°ûdG Ò¨àJ ≈àM á°†jƒÑdG ¤EG ∫ƒNódG ‘ äÉæj nƒo◊G óMCG íéæj ¿CG Ée øμdh ,äÉæj nƒo◊G

É¡∏ª– »àdG áæë°ûdG ¢ùØf …CG) áÑLƒe áæë°T íÑ°üàd á°†jƒÑdG áæë°T ∫ƒëààa ,á«FÉHô¡μdG

ÚH OÉ–’G ºàj ¿CG ó©H π°üëj …òdG ¿EÉa ôaÉæàJ á¡HÉ°ûàŸG äÉæë°ûdG ¿CG ÉÃh .(äÉæj nƒo◊G

.iôNC’G äÉæj nƒo◊G OôWh ™aóH CGóÑJ á°†jƒÑdG ¿CG á°†jƒÑdGh øj nƒo◊G

69

øøjjƒƒoo◊◊GGhh ,,ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ÉÉjjÓÓNN ∞∞∏∏ààflfl óóggÉÉ°°ûûff iiôô°°ùù««ddGG QQƒƒ°°üüddGG ‘‘hh ..ääÉÉææjjƒƒ◊◊ÉÉHH ááWWÉÉfifi »»gghh áá°°††jjƒƒÑÑddGG IIÒÒÑÑμμddGG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘ iiôôff™™««££àà°°ùùJJ »»ààddGG ääÉÉÁÁõõffEEÓÓdd ¬¬ccÓÓààeeGG »»gghh)) ¢¢UUGGƒƒÿÿGG √√òògg øøee §§≤≤aa IIóóMMGGhh áá««°°UUÉÉNNhh ,,áá°°††jjƒƒÑÑddGG áá««ææHH ≈≈∏∏YY ÒÒKKCCÉÉààddGG ¢¢UUGGƒƒNN ππªªëëjj

..≥≥∏∏ÿÿGG ≈≈∏∏YY kkÓÓ««ddOO --ÉÉggóóMMhh-- ππqqμμ°°ûûJJ ((áá°°††jjƒƒÑÑ∏∏dd ´ÉÉaaóóddGG ääÉÉ««ddBBGG ™™««ªªLL ÖÖ≤≤KK

ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG áá««∏∏ªª©©dd áá««FFÉÉ¡¡ææddGG áá∏∏MMôôŸŸGG¬qÑ°ûf ¿CG ™«£à°ùfh .êQÉÿG ‘ ≈≤Ñjh ¬Ñnf nP ¬æY π°üØæj á°†jƒÑdG ¤EG øj nƒo◊G ∫ƒNO óæY

.¢VQC’G á«HPÉL øe äÓØf’G ó©H OƒbƒdG ¿GõN π°üØH AÉ°†ØdG áÑcôe ΩÉ«≤H ôeC’G Gòg

êQÉN É¡dÉ°üjEG ‘ OƒbƒdG ¿GõN áØ«Xh AÉ¡àfG ó©H- á«FÉ°†ØdG äÉÑcôŸG ¿EÉa Ωƒ∏©e ƒg Éªμa

’ äÉfGõÿG √ò¡a ;AÉ°†ØdG ÆGôa ‘ ¬côJh ¿GõÿG Gòg π°üØH Ωƒ≤J -…ƒ÷G ±Ó¨dG

É¡æe ¢ü∏îàdG …Qhô°†dG øe ¿Éc Gòd ,ÉgOƒbh øe ÆôØJ ¿CG ó©H áª¡e hCG QhO …CG É¡d Oƒ©j

70


IIQQƒƒ°°üüddGG)) áá°°††jjƒƒÑÑddGG ±±ÓÓZZ ÖÖ≤≤KK ‘‘ §§≤≤aa óóMMGGhh øøjjƒƒooMM ííééææjj áá°°††jjƒƒÑÑddGG ¤¤EEGG ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ππ°°üüJJ ÉÉeeóóææYY1¤¤EEGG øøjjƒƒoo◊◊GG ∫∫ƒƒNNOO óóææYYhh ..(( ¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) iiôôNNCC’’GG ääÉÉææjjƒƒ◊◊GG ΩΩÉÉeeCCGG kkÉÉeeÉÉ““ áá≤≤∏∏¨ee ííÑÑ°°üüJJ »»ààddGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG ‘‘ IIóójjóóYY ääGGÒÒ¨JJ ççóó–– áá°°††jjƒƒÑÑddGG ππNNGGOO2 --3‘‘hh ,,((

IIQQƒƒ°°üüddGG)) kkÉÉLLQQÉÉNN ≈≈≤≤ÑÑjjhh øøjjƒƒoo◊◊GG ππjjPP ™™££≤≤ææjj IIÒÒNNCC’’GG áá∏∏MMôôŸŸGG4..ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG áá««∏∏ªªYY ââ¡¡ààffGG óó≤≤dd ......((

1 2

3 4


(ácô◊G ≈∏Y IQó≤dG É¡àëæe »àdG) É¡HÉfPCG ∑ÎH äÉæj nƒo◊G Ωƒ≤J ∂dòc .Ö°SÉæŸG âbƒdG ‘

.äÉ°†jƒÑdG ¤EG É¡dƒNO óæY

OƒLƒŸG πFÉ°ùdÉa ;áeÉJ ájÉæ©H kÉHƒ°ùfi kÉeÉ¶f ∑Éæg ¿CG ó‚ ÜÉ°üNE’G á«∏ªY πeCÉàf ÉeóæY

øe ÜÎbG ób øj nƒo◊G ¿ƒμj AÉæKC’G √òg ‘h ,kÉ«éjQóJ øj nƒo◊G ´QO Öjòj á°†jƒÑdG ∫ƒM

±ÓZ áHGPEÉH Ωƒ≤J »àdG äÉÁõfE’G êôîJ ´QódG É¡«a Ö≤ãæj »àdG á¶ë∏dG ‘h .á°†jƒÑdG

áæë°ûdG Ò¨àJ AÉæKC’G √òg ‘h .É¡∏NGO ¤EG QƒÑ˘©˘dG ‘ ø˘j nƒo◊G Ió˘YÉ˘°ùŸ ¬˘Ñ˘≤˘Kh á˘°†jƒ˘Ñ˘dG

71

¤¤EEGG ∫∫ƒƒNNóóddGG ‘‘ íí‚‚ ……òòddGG øøjjƒƒoo◊◊GG ÖÖffPP ´ÉÉ££≤≤ffGG ππMMGGôôee óóggÉÉ°°ûûff √√ÓÓYYCCGG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘hh ,,¬¬ÑÑ nnffnnPP »»eeôôjj áá°°††jjƒƒÑÑddGG ππNNGGOO øøjjƒƒoo◊◊GG ππNNóójj ÉÉeeóóææYY

ááddƒƒ°°ùùÑÑcc ΩΩÉÉ««bb ¬¬ÑÑ°°ûûjj ¬¬ÑÑffPP »»eeôôHH øøjjƒƒoo◊◊GG ΩΩÉÉ««bbhh ,,áá°°††jjƒƒÑÑddÉÉHH ôô°°††JJ áá°°††jjƒƒÑÑddGG ππNNGGOO ÖÖffòòddGG ááccôôMM ¿¿CC’’ kkGGóóLL áájjQQhhôô°°VV áá««∏∏ªª©©ddGG √√òògghh ..áá°°††jjƒƒÑÑddGG

øøjjƒƒoo◊◊GG ΩΩÉÉ««bb ¿¿CCGG ‘‘ ∂∂°°TT ’’hh ..ÉÉªª¡¡««ddEEGG ááLLÉÉ◊◊GG AAÉÉØØààff’’ ……ƒƒ÷÷GG ±±ÓÓ¨ddGG √√RRhhÉÉŒŒ óó©©HH ääÉÉccôôÙÙGGhh OOƒƒbbƒƒddGG ¿¿GGõõNN »»eeôôHH »»FFÉÉ°°††ØØddGG ññhhQQÉÉ°°üüddGG

øøjjƒƒoo◊◊GG ºº¡¡∏∏jj ……òòddGGhh ,,óó««ccCCÉÉààddÉÉHH kkGGóóLL lláá««YYGGhh llááccôôMM kkÉÉeeÉÉ““ ÖÖ°°SSÉÉææŸŸGG ââbbƒƒddGG ‘‘ ÖÖffòòddGG ¬¬««eeQQhh QQôô°°VV ……CCGG øøee áá°°††jjƒƒÑÑddGG ááffÉÉ««°°üüdd ááccôô◊◊GG √√òò¡¡HH

..áá°°††jjƒƒÑÑddGG ≥≥ddÉÉNNhh øøjjƒƒoo◊◊GG ≥≥ddÉÉNN ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG ƒƒgg áá««YYGGƒƒddGG ááccôô◊◊GG √√òògg òò««ØØææààdd

1 2

3 4

ÒZ ∫ƒNO øe Iójó÷G á«æÑdG ßØM ºàj …CG ,iôNC’G äÉæj nƒo◊G OôW ºàjh á«FÉHô¡μdG

.º¡«a ÚHƒZôŸG

ß nØëoJ ⁄ ƒdh ,ôNB’G ¢†©ÑdG ™e É¡°†©H á≤°ùàŸGh áªZÉæàŸG º¶ædG √òg πãe ≥n∏îoJ ⁄ ƒdh

.á°†jƒÑdÉH øj nƒo◊G AÉ≤d ≥≤– ¿ÉμeE’ÉH ¿Éc ÉŸ ó«L πμ°ûH ¿É°üJh áª¶fC’G √òg

AÉ≤∏dG ≥jôW ¤EG ó°Tôjh ∫ój …òdGh á°†jƒÑdG á«∏N √RôØJ …òdG πFÉ°ùdG ∑Éæg øμj ⁄ ƒd

.á°†jƒÑdG ¤EG ∫ƒ°UƒdG (¬«dEG áÑ°ùædÉH Ió«©H áaÉ°ùe ≈∏Y OƒLƒŸG) øj nƒo◊G ≈∏Y ∫Éëà°S’

äÉjô¡ÛG ôFÉ°S πãe á°†jƒÑdG πFÉ°S ‘ âHGòd kÉ«bGh kÉYQO ∂∏“ äÉæj nƒo◊G øμJ ⁄ ƒd

.iôNC’G

á∏°UGƒdG äÉæj nƒo◊G âYÉ£à°SG ÉŸ áÑjòe äÉÁõfEG øjƒë∏d »bGƒdG ´QódG â– óLƒJ ⁄ ƒd

.É¡«dEG ∫ƒNódG øY äõé©d …CG ,É¡aÓZ Ö≤ãH ΩÉ«≤dG á°†jƒÑdG ¤EG

oá°†jƒÑdG äOô£d ,á¡HÉ°ûàe âfÉc ƒd …CG ,áØ∏àfl äÉæjƒ◊Gh á°†jƒÑdG äÉæë°T øμJ ⁄ ƒd

.á°†jƒÑdG øe ÜGÎb’G äÉæj nƒo◊G âYÉ£à°SG ÉŸh äÉæj nƒo◊G n™«ªL

ƒgh ,óMGh ôeCG ‘ ≈àM á≤«bO äÉfRGƒJh äÉHÉ°ùM ∑Éæg ¿EÉa ≥Ñ°S É‡ ô¡¶j Éªch

Iôe çó– ⁄ äÉfRGƒàdGh äÉHÉ°ù◊G √òg ¿CG Gòg øe ºgC’Gh .á°†jƒÑdÉH øj nƒo◊G ∫É°üJG

√òg ‘ ¿É°ùfE’G Qƒ¡X AóH òæe äGôŸG äGQÉ«∏e QôμàJh äQôμJ ób »g πH §≤a IóMGh

.¿B’G ≈àMh É«fódG

¿CG øμÁ ’ ájRÉéYE’Gh á°ûgóŸG äÉ«dÉ©ØdG √òg πMGôe øe §≤a IóMGh á∏Môe ¿EG

}:¤É©J ¬fÉëÑ°S ¬∏dG πnÑpb øe ≥∏ oN ób ¿É°ùfE’G ¿CG ¤EG Ò°ûJ »gh ,äÉaOÉ°üª∏d káé«àf ô¡¶J

nƒ og nh }ppääGG nnhhÉÉ nnªª qq°°ùùddGG ‘‘ ≈≈nn∏∏ rrYYCC’’GG ooππnnããnnŸŸGG oo¬¬nndd nnhh ,, pp¬¬rr««nn∏∏ nnYY oo¿¿ nnƒƒ rrggnnCCGG nnƒƒ oogg nnhh oo√√ ooóó««©©oojj ssººooKK nn≥≥rr∏∏nnÿÿGG ooCCGG nnóórrÑÑnnjj ……òòqqddGG

ooºº««μμnn◊◊GG ooõõjjõõ nn©©ddGG nnƒƒ oogg nnhh ,,pp ¢¢VV rrQQnnCC’’GG nnhh| :ΩhôdG)27.(

72


¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) ¬¬°°SSCCGGQQ ∫∫ƒƒMM kkÉÉYYQQOO øøjjƒƒoo◊◊GG ∂∂∏∏ÁÁ1--2……òòddGG ππªª pp◊◊GG ™™≤≤jj ÊÊÉÉããddGG ´QQóóddGG GGòògg ââ––hh ,,¿¿ÉÉKK ´QQOO óóLLƒƒjj ´QQóóddGG GGòògg ââ––hh ,,((

¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) øøjjƒƒoo◊◊GG ¬¬∏∏≤≤ææjj3--4,,IIQQÉÉ°°††ddGG OOGGƒƒŸŸGG øøee ((áá««ææ««÷÷GG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ƒƒgghh)) øøjjƒƒoo◊◊GG ¬¬∏∏ªªëëjj ……òòddGG ÚÚªªããddGG nnππrrªª pp◊◊GG ´QQóóddGG GGòògg ßßØØëëjj ..((

IIQQƒƒ°°üüddGG)) ááddƒƒ¡¡°°ùùHH ììÉÉààØØff’’ÉÉHH ¬¬dd ííªª°°ùùjj kkÉÉªª««ªª°°üüJJ ∂∂∏∏ààÁÁ kkGGóóLL áájjƒƒbb áá««ææHH ∂∂∏∏ÁÁ ……òòddGG ´QQóóddGG GGòògghh5»»bbGGƒƒddGG ´QQóóddGG GGòògg ííààØØææjj kkÓÓããªªaa ..((

IIQQƒƒ°°üüddGG)) ââ««ààØØààddGG áá««∏∏HHÉÉbb ∂∂∏∏““ »»ààddGG ääÉÉÁÁõõffEE’’GG QQôôëëààJJhh áá°°††jjƒƒÑÑddGG ÜÜÉÉ°°üüNNEEGG áá««∏∏ªªYY AAÉÉææKKCCGG ‘‘ øøjjƒƒoo◊◊GG ¢¢SSCCGGQQ ∫∫ƒƒMM OOƒƒLLƒƒŸŸGG6GGòògghh ..((

..¬¬∏∏ddGG ≥≥∏∏NN ™™jjóóHH áá∏∏ããeeCCGG øøee ∫∫ÉÉããee áájjôô¡¡›› IIÒÒ¨°°UU áá««∏∏NN ‘‘ ´ƒƒ°°VVƒƒŸŸGG ™™FFGGôôddGG ºº««ªª°°üüààddGG

21

3

5 6

4

øøjjƒƒooëë∏∏dd »»bbGGƒƒddGG ´QQóóddGG

ππØØ££ddGG ¢¢ùùææLL ÚÚ««©©JJ¿CG ¿hó≤à©j ¢SÉædG ¿Éc Öjôb øeR ≈àM

,Úæ÷G ¢ùæL Ú«©àH Ωƒ≤J »àdG »g ΩC’G ÉjÓN

ÉjÓÿG ¿CG -πbC’G ≈˘∏˘Y- ¿hQƒ˘°üà˘j hCG

‘ ΩC’G ÉjÓN ™e ¿hÉ©àJ ÜC’G øe á«JB’G

äÉeƒ∏©e ≈£YCG ¿BGô≤dG ¿CG ÒZ .ôeC’G Gòg

ôcòdG ¿CÉH ÈNCG å«M ,Oó°üdG Gòg ‘ áØ∏àfl

‘ ±hò˘≤ŸG »˘æŸG ø˘e ¿É˘≤ n∏˘î˘oj ≈˘ã˘˘fC’Gh

} :ºMôdG,,≈≈nnããrrffooCC’’GGhh nnôô nncc ssòòddGG pp øørr««nnLL rrhh ssõõddGG nn≥≥nn∏∏ nnNN oo¬¬qqffnnCCGG nnhh

≈≈nnææ rrªªooJJ GG nnPP ppEEGG mmáá nnØØ rr££ooff rrøøppee|::ººééææddGG))45-46.(

kÉ«ª∏Y ¿BGô≤dG É¡eób »àdG äÉeƒ∏©ŸG √òg ≥jó°üJ ” óbh

á°†jƒÑ∏d ¢ù«dh ,ôcòdG øj nƒoM πÑb øe Ú©àj ¢ùæ÷Éa ,á«Lƒdƒ«Hhôμ«ŸGh á«æ«÷G Ωƒ∏©dG Ωó≤J ó©H

.QhO …CG ôeC’G Gòg ‘

ÚH øeh ,¢ùæ÷G Oó– »àdG »g äÉeƒ°SƒehôμdG46¿ÉæKG ¿Éeƒ°Sƒehôc óLƒj kÉeƒ°Sƒehôc

õeôdÉH ôcòdG óæY ¿Éeƒ°SƒehôμdG ¿Gòg ±ô©ojh .¢ùæ÷G ¿GO qóëj"XY" ≈ãfC’G óæYh"XX"

πªëj .(á«æ«JÓdG ±ôMC’G √ò¡H äÉeƒ°SƒehôμdG ¬nÑ n°T ¤EG á«ª°ùàdG √òg ‘ ÖÑ°ùdG Oƒ©jh)

Ωƒ°Sƒehôc"Y" Ωƒ°Sƒehôc πªëjh ôcòdG äÉæ«L"X"¿É°ùfE’G ¿ qƒμJ CGóÑjh ,≈ãfC’G äÉæ«L

óæY ≈ãfC’G ‘ Úà¡HÉ°ûàe Úà«∏N ¤EG á«∏ÿG º°ù≤æJh .ôNB’G ™e Úeƒ°SƒehôμdG øjòg óMCG OÉ–ÉH

Ωƒ°Sƒehôc Úà«∏ÿG Éà∏c πª–h ,á°†jƒÑdG ™°VhXiód …ƒ∏ÿG ΩÉ°ù≤f’G óæY èàæj Éªæ«H ,

Ωƒ°Sƒehôc πªëj l´ƒf ,äÉæj nƒo◊G øe ¿ÉYƒf ôcòdGX Ωƒ°Sƒehôc πªëj l´ƒfhY.≈≤àdG ¿EÉa

Ωƒ°SƒehôcX Ωƒ°Sƒehôc πªëj øj nƒoM ™e ≈ãfC’G ¬∏ª– …òdGX≈≤àdG GPEGh ,kÉàæH ó«dƒdG ¿Éc

Ωƒ°Sƒehôc πªëj kÉæjƒoMY. kGôcP ó«dƒdG ¿Éc

√òg ¿CG ∂°T ’h .≈ãfC’G á°†jƒH Ö°üî«°S …òdG øj nƒo◊G ´ƒæH §ÑJôe ó«dƒdG ¢ùæL ¿CG …CG

OÉ≤àY’G ¿Éc å«M ,øjô°û©dG ¿ô≤dG ‘ á«æ«÷G Ωƒ∏©dG Ωó≤J ≈àM áahô©e øμJ ⁄ äÉeƒ∏©ŸG

¿Éc Ée kGÒãc πH ,ó«dƒdG ¢ùæL Oó– »àdG »g ICGôŸG ¿CG ·C’G øe ójó©dG iód ™FÉ°ûdG

.çÉfE’G ø¡HÉ‚E’ Ωƒ∏dG â– ø©≤j AÉ°ùædG

,πWÉÑdG ™FÉ°ûdG OÉ≤àY’G Gòg qO oôJ äÉeƒ∏©e kÉfôb ô°ûY á©HQCG πÑb ≈£YCG ¿BGô≤dG øμdh

} :ó«dƒdG ¢ùæL Oóëj …òdG ƒg πLôdG »æe ¿EG ∫ÉbhGGhhôôssHH ssóónn««dd ll∑∑ nnQQÉÉ nnÑÑooee nn∂∂rr««nnddEEGG oo√√ÉÉ nnæærrdd nnõõrrffCCGG llÜÜÉÉnnààppccppÜÜÉÉnnÑÑrrddCC’’GG ƒƒddhhCCGG nnôô sscc nnòònnàànn««ppdd nnhh ¬¬ppJJÉÉ nnjjBBGG :¢U IQƒ°S)|29.(

´ƒƒææHH ≥≥∏∏©©ààee óó««ddƒƒddGG ¢¢ùùææLL ÚÚ««©©JJ

™™ee óóëëààjj ……òòddGG ππLLôôddGG ΩΩƒƒ°°SSƒƒeehhôôcc

óóLLƒƒjj ..IICCGGôôŸŸGG áá°°††jjƒƒHH23øøee kkÉÉLLhhRR

;;¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG iióódd ääÉÉeeƒƒ°°SSƒƒeehhôôμμddGG

……CCGG46ÉÉ¡¡ææee kkÉÉeeƒƒ°°SSƒƒeehhôôcc

¿¿ÉÉ««YYóójj ¿¿ÉÉææKKGG ¿¿ÉÉeeƒƒ°°SSƒƒeehhôôcc

õõeeôôjjhh)) áá««°°ùùææ÷÷GG ääÉÉeeƒƒ°°SSƒƒeehhôôμμddGG

ÉÉªª¡¡ddXY hh ππLLôôddGG óóææYY XXóóææYY

ΩΩhhRRƒƒeehhôôcc ππªªëëjjhh ..((IICCGGôôŸŸGG

Yππªªëëjj ÉÉªªææ««HH IIQQƒƒccòòddGG ääÉÉææ««LL

ΩΩhhRRƒƒeehhôôccX,,ááKKƒƒffCC’’GG ääÉÉææ««LL

OOÉÉ––GG øøee óójjóó÷÷GG óó««ddƒƒddGG ¿¿ƒƒμμààjjhh

ππμμ°°TT ≈≈∏∏YY ääÉÉeeƒƒ°°SSƒƒeehhôôμμddGG √√òògg

ΩΩƒƒ°°SSƒƒeehhôôcc óó––GG ¿¿EEÉÉaa ,,êêGGhhRRCCGGX

ΩΩƒƒ°°SSƒƒeehhôôcc ™™ee IICCGGôôŸŸGG iióódd OOƒƒLLƒƒŸŸGG

Xóó««ddƒƒddGG ¿¿ÉÉcc ππLLôôddGG iióódd OOƒƒLLƒƒŸŸGG

ΩΩƒƒ°°SSƒƒeehhôôcc óó––GG ¿¿EEGGhh ,,≈≈ããffCCGGX

ππªªëëjj øøjjƒƒëëHH IICCGGôôŸŸGG iióódd OOƒƒLLƒƒŸŸGG

ΩΩƒƒ°°SSƒƒeehhôôccY..kkGGôôccPP óó««ddƒƒddGG ¿¿ÉÉcc21

ÜCÓd á«°ùæ÷G äÉehRƒehôμdG

»∏«àØdG ΩÉ°ù≤f’Gá°†«Ñ∏d á∏ªàÙG ´GƒfC’Gøª«ë∏d á∏ªàÙG ´GƒfC’G

)á°†«Ñ∏d á∏ªàÙG ´GƒfC’GáÑ°üıG

ó«dƒdG ¢ùæL ä’ÉªàMG

çÉfE’G QƒcòdG

ΩCÓd á«°ùæ÷G äÉehRƒehôμdG

…OÉ«àY’G πLôdG óæY äÉehRƒehôμdG

¢ùæ÷G ´ƒf Ú«©J

}llõõjj ppõõ nnYY ww…… ppƒƒ nn≤≤nndd nn¬¬ss∏∏ddGG ss¿¿ ppEEGG pp√√ ppQQ rróó nnbb ss≥≥nnMM nn¬¬ss∏∏ddGG GGhh ooQQ nnóó nnbb ÉÉ nnee|/ è◊G)74(

ººMMôôddGG ‘‘ ÚÚææéé∏∏dd ççÓÓããddGG ππMMGGôôŸŸGG ::ÒÒ««¨ààddGG AAóóHHá°†jƒÑdG AÉ≤àdG AÉæKCG ‘ »∏«°üØJ ôeCG πc ‘ kIõé©e -¿B’G ≈àM √ÉfôcP Éª«a- ÉæjCGQ ó≤d

.πMGôŸG √òg øe á∏Môe πc ‘h AÉ≤∏dG Gòg â≤Ñ°S »àdG IÎØdG ∫GƒW ∂dòch ,øj nƒo◊ÉH

çó– »àdG á∏eÉ°ûdG äGÒ°†ëàdG ∂dòch Úà«∏ÿG ÚJÉg AÉ≤àdG ó©H ô¡¶à°S »àdG oäGÒ¨àdGh

.áØ∏àfl iôNCG äGõé©e ΩÉeCG Éæ∏©éà°S ICGôŸG ó°ùL ‘

.á©jô°S ΩÉ°ù≤fG äÉ«∏ª©H ,áYÉ°S πc πH ,Ωƒj πc øj nƒo◊G É¡Ñ°üN »àdG á°†jƒÑdG Ωƒ≤J

çÓK ¤EG º°ù≤æj ICGôŸG ºMQ ‘ çóëj …òdG »æ«æ÷G Qƒ£àdG Gòg ¿CG Ωƒ«dG Ωƒ∏©ŸG øeh

øe IóYÉ°ùÃh åëÑdG øe äGƒæ°S ó©H É¡«dEG Éæ∏ q°UƒJ »àdG äÉeƒ∏©ŸG √òg ¿CG ÒZ ,πMGôe

√òg ¤EG IQÉ°TE’G â“ ó≤a ;IÒãc ¿hôb πÑb ¿BGô≤dG É¡H ÉfÈNCG ób Iô°UÉ©ŸG É«LƒdƒæμàdG

:»JCÉj Éªc ¿BGô≤dG ‘ á«ª∏©dG á≤«≤◊G

}oo¬¬nndd rrººooμμttHH nnQQ oo¬¬qq∏∏ddGG ooººooμμppddPP ,, mmççÓÓnnKK mmääÉÉ nnªªoo∏∏ ooXX ‘‘ mm ≥≥rr∏∏ nnNN ppóó rr©©nnHH rrøøppee kkÉÉ nn≤≤rr∏∏ nnNN rrººooμμppJJÉÉ nn¡¡qqeeooCCGG pp¿¿ƒƒ££ooHH ‘‘ rrººooμμ oo≤≤oo∏∏ rrîînnjj

??¿¿ƒƒ ooaa nnôô rr°°üüooJJ ≈≈ssffnnCCÉÉ nnaa nnƒƒ oogg qq’’EEGG nn¬¬ddEEGG ’’ oo∂∂rr∏∏ooŸŸGG :ôe qõdG) |6(

77

IóMGh á«∏N øe ¿É°ùfE’G ≥∏N

¿CG ¤EG Ò°ûJ ÉgÉæjCGôd ájB’G √òg Éæ∏eCÉJ ƒd

πMGôe çÓK ‘ ¬eCG ø£H ‘ ≥n∏îoj ¿É°ùfE’G

ób ô°UÉ©ŸG AÉ«MC’G º∏Y ¿CG á≤«≤◊Gh .áØ∏àfl

Éª∏ãe) ≥≤ëàj ¬eCG ø£H ‘ Úæ÷G ƒ‰ ¿CÉH øq«H

,π˘MGô˘e çÓ˘K ‘ (Ëô˘μ˘dG ¿BGô˘˘≤˘˘dG ô˘˘cP

™«ª˘L ‘ Ωƒ˘«˘dG ´ƒ˘°VƒŸG Gò˘g êQó˘æ˘jh

äÉ«˘∏˘c ‘ IQô˘≤ŸG á˘æ˘LC’G º˘∏˘Y Öà˘c

AÉL .É¡«a á«°SÉ°SC’G äÉeƒ∏©ŸG øª°V Ö£dG

∫ƒM »JCÉj Ée ''áæLC’G º∏Y ‘ ¢SÉ°SC’G'' ÜÉàc ‘

≈àM) Úæ÷G πÑb Ée á∏Môe :πMGôe çÓK ‘ ºMôdG ‘ IÉ«◊G πμ°ûàJ'' :á≤«≤◊G √òg

á∏MôŸG ºK (øeÉãdG ´ƒÑ°SC’G ájÉ¡f ƒëæd) ‹hC’G Úæ÷G á∏Môeh (ådÉãdG ´ƒÑ°SC’G ∞°üàæe

áØ∏àıG QGhOC’G ≈∏Y πMGôŸG √òg …ƒà–h .(IO’ƒdG ≈àM øeÉãdG ´ƒÑ°SC’G ó©H Ée) á«æ«æ÷G

:»g πMGôŸG √òg äÉØ°U ºgCGh ,Úæ÷G Qƒ£àd

))1 ÚÚææ÷÷GG ππÑÑbb ÉÉee áá∏∏MMôôee (((PRO-Embryonic)

™«HÉ°SC’G ‘ íÑ°üJ ¿CG ó©Hh ,ΩÉ°ù≤f’G äÉ«∏ª©H áÑ°üıG á°†jƒÑdG á«∏N ôKÉμàJ É¡«ah

‘ ÉjÓÿG ôªà°ùJ Éªæ«Hh .ºMôdG QGóL ‘ É¡°ùØf ôª˘¨˘J É˘jÓÿG ø˘e á˘∏˘à˘c ¤h’G á˘KÓ˘ã˘dG

.äÉ≤ÑW çÓãH º°ùL ¤EG ∫ƒëàJ ΩÉ°ù≤f’G

))2 ‹‹hhCC’’GG ÚÚææ÷÷GG áá∏∏MMôôee (((Embryonic)

≥∏£j IóŸG √òg ∫ÓNh ,´ƒÑ°SC’G ∞°üfh ™«HÉ°SCG á°ùªN ƒëf á«fÉãdG á∏MôŸG ¥ô¨à°ùJ

''Úæ÷G'' º˘°SG(Embryo)º¶ædG Qƒ¡X CGóÑj á∏MôŸG √ò˘g ‘h .√ò˘g É˘jÓÿG á˘∏˘à˘c ≈˘∏˘Y

.ÉjÓÿG √òg äÉ≤ÑW øe º°ùé∏d á«°ù«FôdG AÉ°†YC’Gh

))3 áá««ææ««ææ÷÷GG áá∏∏MMôôŸŸGG (((Fetal)

á«°UÉÿGh .™°VƒdG ≈àM ôªà°ùJh πªë∏d øeÉãdG ´ƒÑ°SC’G øe kGQÉÑàYG á∏MôŸG √òg CGóÑJ

øjójh ¬Lh øe ¬«a á«fÉ°ùfE’G íeÓŸG ìƒ°Vh AóH »g á∏MôŸG √òg ‘ Úæ÷G õ«“ »àdG

78


∫ƒ£H ¿ƒμj …òdG Úæ÷G Gòg ‘ AÉ°†YC’G ™«ªL ô¡¶J …CG .ïdEG ,Ú∏LQh3AóH ‘ äGÎªàæ°S

.IO’ƒdGh ™°VƒdG ´ƒÑ°SCG ≈àM ƒªædG ôªà°ùjh kÉYƒÑ°SCG ÚKÓK á∏MôŸG √òg ôªà°ùJh .á∏MôŸG √òg

.áeOÉ≤dG äÉëØ°üdG ‘ π«°üØàdG ¢†©ÑH (√ÓYCG ÉgÉæ∏ªLCG »àdG) πMGôŸG √òg ∫hÉæàæ°S

ôôKKÉÉμμààddÉÉHH ¤¤hhCC’’GG áá««∏∏ÿÿGG AAóóHH ∂∏“ »àdGh øj nƒo◊ÉH áÑ°üıG á°†jƒÑdG øe áfƒμàŸG ¤hC’G á«∏ÿG46á«∏ÿG »g kÉeƒ°Sƒehôc

'' º°SG ≥∏£ojh .ô¡°TCG á©°ùJ ó©H ódƒ«°S …òdG ójó÷G ¿É°ùfEÓdh ó«dƒ∏d ¤hC’GZygote…CG) ''

ó«dƒdG ∂dP èeGôHh §£N ™«ªL ≈∏Y …ƒà– »àdG á«dhC’G á«∏ÿG √òg ≈∏Y (áÑ°üıG á°†jƒÑdG

.ójó÷G

ó©H ΩÉ°ù≤f’ÉH áÑ°üıG ¤hC’G á«∏ÿG CGóÑJ24¿Éà«∏ÿGh ,ÜÉ°üNE’G á«∏ªY ΩÉ“EG øe áYÉ°S

…òdG πª◊G ΩÉjCG øe Ωƒj ∫hCG CGóÑj Gòμgh .¿Éà¡HÉ°ûàe √òg ΩÉ°ù≤f’G á«∏ªY øe ¿ÉàÄ°TÉædG

¿ÉëÑ°üJ ºK ,¿Éà«∏N πH ºMôdG ‘ IóMGh á«∏N ∑Éæg ó©J º∏a ;ΩC’G ºMQ ‘ ô¡°TCG á©°ùJ ôªà°ùj

.ôªà°ùJh ΩÉ°ù≤f’G äÉ«∏ªY ∞YÉ°†àJ Gòμgh ,ÉjÓN ™HQCG22

Úæ÷G º°SG ≥∏£j(Embryo)‘ OƒLƒŸG Úæ÷G ôªà°ùj Éªæ«Hh .á«eÉædG áÑ°üıG á«∏ÿG ≈∏Y

Gòg .ô¡°TCG á©°ùJ ¬«a »°†≤«°S …òdG ™°VƒŸG ¤EG ¬Lƒàj ΩÉ°ù≤f’G äÉ«∏ª©H ƒªædÉH ÜƒdÉa IÉæb

.ΩC’G ºMQ ƒg ™°VƒŸG

¤EG ΩódG ºé¡j å«M ;kÉ°†jCG ºMôdG ‘ äCGóH ób áæ«©e äGÒ°†– ¿ƒμJ AÉæKC’G √òg ‘

ôØ°UC’G º°ù÷G RGôaEG OGOõj Éªc ,§°ûfh íjôe ™°Vh ‘ ¬¶Øë«d ºMôdG(Corpus luteum)

áfƒμàŸG áÑ°üıG á«∏ÿG CGóÑJ Éªc .CGóH ób πª◊G ¿CÉH √QÉÑNE’ º°ù÷G ¤EG πFÉ°SQ ∫É°SQEG ºàjh

ÉfCG'' :ócDƒJ á«FÉª«cƒ«H äGQÉ°TEG ∫É°SQEG ™e ºMôdG ƒëf káMÉÑ°S ¬LƒàdÉH ÉjÓÿG øe áeƒc øe

ìÓeC’ÉH Úæ÷G ójhõàH ΩÉ«≤∏d ΩC’G º°ùL Å«¡J πFÉ°SôdGh äGQÉ°TE’G √ògh .''Éæg OƒLƒe

á«FÉ«ª«cƒ«ÑdG äGQÉ°TE’G √òg ÖqÑ°ùJ Éªc ,É¡d ájQhô°†dG äÉ˘æ˘«˘eÉ˘à˘«˘Ø˘dGh Ωó˘dGh ó˘jó◊Gh

'' ¿ƒeôg ∫ƒ°UhhCGá∏Môe AóH ™æÃ Ωƒ≤j ôNBG ¿ƒeôg RGôaEG CGóÑj Éægh ,ΩC’G ¢†«Ñe ¤EG ''

.iôNCG á°†jƒH øjƒμJ23

É¡dÉ°SQEGh ÉgOƒLh ™°Vƒe ∑GQOEÉH ÉjÓÿG øe áYƒª› øe áfƒμàŸG áÑ°üıG á«∏ÿG ΩÉ«b ¿EG

79


á°†«ÑdG êƒ°†f QGhOCG

É¡aÓZ øY á°†«ÑdG êôîJ

ƒgh øª«◊G±ÓZ ¥Îîj

É¡HÉ°üNE’á°†«ÑdG

∞≤∏àJ »àdG ÜƒdÉa IÉæbá°†«ÑdG

øª«◊G á«∏N

óëàJÉehRƒehôμdG

CGóÑJh äá«∏ÿG

ΩÉ°ù≤fE’ÉH

.º°ù÷G7.ºMôdG ¤EG ÜƒdÉa IÉæb IóYÉ°ùÃh áÑ°üıG á°†jƒÑdG π°üJ -8.ºMôdG QGóéH ¥É°üàd’G ¢Vô¨dG Gò¡d áªª°üe ÉjÓN á£°SGƒH ™«£à°ùJh ,ºMôdG QGóéH ¥É°üàdÓd Dƒ«¡àdÉH CGóÑJ -9É¡dh áfÉ°üe áÄ«H ¤EG â∏°Uh ób ¿ƒμJ É¡fC’ ƒªædÉH CGóÑJ ìÉéæH ºMôdG QGóéH ¥É°üàd’G áÑ°üıG á°†jƒÑdG âYÉ£à°SG ¿EG -

.ájò¨àdG á«∏HÉb10 ∫ƒ£H Ò¨°U ¿É°ùfEG ô¡¶j (øeÉãdG ´ƒÑ°SC’G ájÉ¡f ‘ …CG) IQƒ°üdG ‘ ÉgógÉ°ûf »àdG á«æ«æ÷G πMGôŸG ájÉ¡f ‘ -5^2 -3

.¬≤∏N ‘ πeCÉàe ¿É°ùfEG πμd ÈYh äÉjBG ∑Éægh ,¥ƒ∏fl ¿É°ùfE’G ¿CG ≈∏Y ìƒ°VƒH øgÈJh ójDƒJ πMGôŸG √òg ™«ªL ¿EG .º°S

ºMôdGáª«°ûŸG

É¡aÓZ øe áÑ°üıG á«∏ÿG ¢ü∏îàJºMôdG QGóéH ¥É°üàdEÓd CÉ«¡àJh

á«∏ÿG πNóJ¤EG áÑ°üıG

ºMôdG

¬YƒÑ°SCG ‘ Úæ÷G™HGôdG

¬YƒÑ°SCG ‘ Úæ÷G¢SOÉ°ùdG

Úæ÷G¬YƒÑ°ù°TCG ‘

øeÉãdG

‘ ¿É°ùfE’G πμ°T Úæ÷G òNCÉjá«æ«æ÷G á∏MôŸG ájÉ¡f

ô°ûY ÊÉãdG ¬YƒÑ°SG ‘ Úæ÷G

¿ƒμàj ÉjÓÿG ΩÉ°ù≤fEG ó©HCGóÑJh ÆQÉa áeƒKôL ¢ù«c

õjÉªàdÉH ÉjÓÿG

1.á°†jƒH ô¡°T πc ‘ ™°VƒJ -2.êôîJh É¡H §«ÙG ±Ó¨dG áé°VÉædG á°†jƒÑdG ¥ôîJ -3.øjƒo◊G πÑb øe á°†jƒÑdG ÜÉ°üNEG ∫ÉªàMG ô¡¶jh ,ÜƒdÉa IÉæb πÑb øe á°†jƒÑdG ∞≤∏àJ -4.É¡HÉ°üNEGh á°†jƒÑdG ±ÓZ Ö≤K ‘ óMGh øjƒoM íéæj -5.iôNCG á¡L øe äÉYƒª› øjƒμàHh á¡L øe ôKÉμàdÉHh ΩÉ°ù≤f’ÉH áÑ°üıG á°†jƒÑdG á«∏N CGóÑJ -6AÉ°†YCGh áé°ùfCG ¿ƒμJh ÉjÓÿG õjÉ“h Ò¨J øe ¤hC’G á∏MôŸG »g √ògh ,Éà«°Sƒà°SÓH áeƒcG ≈Yóoj Ée πμ°ûàj Éæg -

…CG) π˘FÉ˘°Sô˘dG IAGô˘b ≈˘∏˘Y É˘˘jÓÿG IQó˘˘b ¿CG ∂°T

IAGô≤c É¡d É¡ª¡ah É¡«dEG á∏˘°UGƒ˘dG (äÉ˘fƒ˘eô˘¡˘dG

¥QÉN lôeCG π˘FÉ˘°Sô˘∏˘d »˘YGƒ˘dG ¿É˘°ùfE’G º˘¡˘ah

.IÒÑc Iõé©eh

OGƒŸG áÑ°üıG á°†jƒÑdG √òg ∑QóJ ∞«c ºK

?Égƒ‰ AÉæKCG ‘ É¡d ájQhô°†dG

¿ƒ©«£à°ùJ ’ ºà˘fCG ;º˘μ˘°ùØ˘fCG ‘ Ghô qμ˘a :kÓ˘ã˘e

áYÉæe ºμeÉ°ùLCG Ö°ùμoJ »àdG ¿OÉ©ŸGh á«FGò¨dG OGƒŸG áaô©e

Gòg ‘ áHƒàμŸG á«˘ª˘∏˘©˘dG çÉ˘ë˘HC’G IAGô˘≤˘H ’EG Iƒ˘bh

Ωƒ«°SÉJƒÑdG øe ºμeÉ°ùLCG áLÉM ¿ƒaô©J ’h ,∫ÉÛG

√òg ÒKCÉJ á˘«˘Ø˘«˘ch Ωƒ˘«˘°ùdÉ˘μ˘dGh Qƒ˘Ø˘°ùØ˘dGh

á˘jò˘ZC’G …CG ø˘e ’h º˘μ˘eÉ˘°ùLCG ‘ ¿OÉ˘©ŸG

áÑ°ùf …CÉHh ≈àeh É¡«∏Y ∫ƒ°ü◊G ¿ƒ˘©˘«˘£˘à˘°ùJ

¤EG ´ƒLôdG ó˘©˘H ’EG É˘¡˘dhÉ˘æ˘J º˘μ˘«˘∏˘Y Öé˘j

¿ƒ©«£à°ùJ ’ Éªæ«˘Hh .∫ÉÛG Gò˘g ‘ Ú«˘FÉ˘°üNC’G

IóYÉ°ùe ó©H ’EG IƒLôŸG á˘é˘«˘à˘æ˘dG ¤EG ∫ƒ˘°Uƒ˘dG

á«∏HÉb ºμd ¢UÉî°TCG º˘μ˘fCG ™˘e) A’Dƒ˘g

83

≈«ëj ¿hQÉg

ÖÖ∏∏≤≤ddÉÉcc)) áájjƒƒ««◊◊GG AAÉÉ°°††YYCC’’GG ™™««ªªLL ¿¿ƒƒμμààJJáá««YYhhCC’’GGhh »»ªª¶¶©©ddGG ππμμ««¡¡ddGGhh ÜÜÉÉ°°üüYYCC’’GGhh

ππMMGGôôŸŸGG ááéé««ààff ((ΩΩÉÉ¶¶©©ddGGhh ¿¿ÉÉææ°°SSCC’’GGhh áájjƒƒeeóóddGGÚÚÑÑààjj kkÓÓããªªaa ;;¬¬eeCCGG øø££HH ‘‘ ÚÚææ÷÷GG ÉÉ¡¡HH ôôÁÁ »»ààddGG

øøee ååddÉÉããddGG ôô¡¡°°ûûddGG áájjÉÉ¡¡ff ‘‘ ÚÚææ÷÷GG ¢¢ùùææLLππeeÉÉμμààJJhh ÆÆÉÉeeóóddGG ΩΩÉÉ°°ùùbbCCGG ¿¿ƒƒμμààJJ ÉÉªªcc ,,ππªª◊◊GG

áájjÉÉ¡¡ff ‘‘ ÚÚææ÷÷GG AAÉÉ°°††YYCCGG ™™««ªªLL --kkÉÉÑÑjjôô≤≤JJ--..øøeeÉÉããddGG ôô¡¡°°ûûddGG

»àdG) πª◊G á˘∏˘Mô˘e Aó˘H ∫ƒ˘M π˘FÉ˘°SQh äGQÉ˘°TEG

øjCG øªa ;áHGô¨dG ájÉZ ‘ ôeCG (ô¡°TCG á©°ùJ ôªà°ùJ

√ò˘g π˘°Sô˘J øŸ á˘Ñ˘°üıG á˘«˘∏ÿG √ò˘g ±ô˘©˘˘J

iôNC’G AÉ°†YC’G ±ô©J ∞«˘ch ?äGQÉ˘°TE’G

á©£b øe IQOÉ°U É¡fCG äGQÉ°TE’G √òg º∏à°ùJ »àdG

’h É¡JÉ«M ‘ É¡aOÉ°üJ ⁄ É¡fCG ™e ô¨°üdG ájô¡› º◊

√òg É¡d Ö«éà°ùJ ∞«ch ?äÉeƒ∏©e …CG É¡dƒM ∂∏“

º¡ØJ ∞«c ?É¡d ºFÓŸGh óYÉ°ùŸG ƒ÷G áÄ«¡àH Ωƒ≤àa AÉ°†YC’G

á°†jƒÑdG √RôØJ …òdG ¿ƒeô¡dG É¡«dEG π°üj »àdG ÉjÓÿG

?AÉL ±óg …C’h ¿ƒeô¡dG Gòg √ójôj Ée áÑ°üıG

á¨∏H á˘dÉ˘°SQ ¬˘à˘∏˘°Uh ¿É˘°ùfE’ ø˘μ˘ªŸG ø˘e

ºK É¡«a Ée áaô©eh ádÉ°SôdG √òg IAGôb É¡ª¡Øj

´ƒ°Vƒe ádÉ°SôdG ø˘μ˘dh ,É˘¡˘dƒ˘M QGô˘b PÉ˘î˘JG

áYƒª› øe ¿ƒμàe ¿ƒeôg øY IQÉÑY Éæg åëÑdG

ádÉ°SôdG √òg â∏°SQCG »à˘dG á˘¡÷Gh ,äÉ˘Ä˘jõ÷G ø˘e

ádÉ°Sô∏d º∏à°ùŸGh ,ÉjÓÿG ø˘e á˘Yƒ˘ª› ø˘Y IQÉ˘Ñ˘Y

’h .É˘jÓÿG ø˘e ÈcCG á˘Yƒ˘ª› ø˘Y IQÉ˘Ñ˘Y

82


--øøjjƒƒoo◊◊ÉÉHH ÉÉggOOÉÉ––GG óó©©HH-- áá°°††jjƒƒÑÑddGG CCGGóóÑÑJJΩΩÉÉ°°ùù≤≤ff’’GG óó©©HH ¿¿ÉÉàà««∏∏NN ¿¿ƒƒμμààààaa ΩΩÉÉ°°ùù≤≤ff’’ÉÉHH

¿¿ƒƒμμààJJ ≈≈ààMM ääÉÉeeÉÉ°°ùù≤≤ff’’GG ¤¤GGƒƒààJJ ººKK ,,∫∫hhCC’’GGøøee óójjóó©©ddGG óó©©HHhh ..ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee ááYYƒƒªª››

ááYYƒƒªªÛÛGG √√òò¡¡dd QQƒƒ££ààddGGhh ƒƒªªææddGG ääÉÉ««∏∏ªªYYóó©©HHhh ,,ππØØ££∏∏dd áájjƒƒ««◊◊GG AAÉÉ°°††YYCC’’GG ¿¿ƒƒμμààJJ

¬¬eeCCGG ººMMQQ ‘‘ ππMMGGôôŸŸGG ™™««ªª÷÷ ππØØ££ddGG ∫∫ÉÉªªccEEGG..»»LLQQÉÉÿÿGG ⁄⁄ÉÉ©©ddGG ¤¤EEGG êêhhôôîî∏∏dd kkGGóó©©àà°°ùùee ¿¿ƒƒμμjj

áaô©e ÉjÓÿG øe áYƒª› ™«£à°ùJ -¿PEG- ∞«μa ,(™ª°ùdGh º∏μàdGh ájDhôdGh ÒμØàdG

»μd ¬fCG ±ô©J ∞«ch ?É¡LÉàfEÉH Ωƒ≤j øe áaô©eh É¡d É¡JQhô°V ióeh É¡LÉà– »àdG OGƒŸG

¿CG ™e AÉ«ª«μdÉH kÉª∏Y âμ∏àeG ∞«ch ?á°UÉN äGQÉ°TEG π°SôJ ¿CG É¡«∏Y êÉàfE’G Gòg CGóÑj

º°ùé∏d iôNC’G AÉ°†YC’G ¿CG É¡fÉÑ°ùM ‘ äòNCG ∞«ch ?ΩÉjCG á©°†H RhÉéàj ’ ÉgôªY

?É¡∏FÉ°SQh √òg É¡JGQÉ°TEG º¡ØJ ±ƒ°S

√òg πμH kÉª∏Y âWÉMCG ÉjÓÿG øe áYƒªÛG √òg ¿CÉH ∫ƒ≤dG Éæ«∏Y π«ëà°ùj ¬fCG ∂°T ’

∂°T ’ .§£ÿG ™°VƒH âeÉb -äÉeƒ∏©ŸG √òg øeh º∏©dG Gòg øe kÉbÓ£fG- É¡fCGh QƒeC’G

»àdG »gh ,äGõé©ŸG √òg πc RÉ‚EG ÉjÓÿG √òg ≈∏Y »∏“ »àdG »g ábQÉN IQób OƒLh ‘

¤É©Jh ∑QÉÑJ ¬∏dG ƒg IQó≤dG √òg ÖMÉ°Uh .ÉjÓÿG √ò¡d ábQÉÿG äÉ«∏HÉ≤dG √òg πãe oÖ n¡nJ

iôoJ ’ »àdG ájô¡ÛG ÉjÓÿG øe áYƒªÛG √òg ¬eÉ¡dEÉH- ƒgh ,¢VQC’Gh äGhÉª°ùdG ÜQ

áLQóH Ió≤©ŸG ∫ÉªYC’G √òg πc RÉ‚E’ π≤©dG øeh »YƒdG øe áehôÙGh IOôÛG Ú©dÉH

.á«FÉ¡fÓdG ¬JQób ≈∏Y ÚgGÈdG Éæjôj É‰EG -∫ÉªμdG

∑∑ôôëëààJJ ÉÉjjÓÓÿÿGG ááYYƒƒªª››(¬˘d ø˘eB’G ™˘°VƒŸG ƒ˘ë˘f ∑ô˘ë˘àŸG) Úæ÷G ô˘˘ª˘˘à˘˘°ùj

πc Iôe √ÉjÓN º°ù≤æJ å«M ,ƒªædÉHh äÉ˘eÉ˘°ù≤˘f’É˘H

: Oô£e ƒëf ≈∏Y ÉjÓÿG ôKÉμàJh .áYÉ°S ÚKÓK8 ,4 ,2

á¡Lƒàe ÉjÓÿG øe áYƒª› ¤EG ∫ƒëàj IÎa ó©Hh ...

ÜÉ°üNE’G á«∏ªY ‘ â∏°ûa »àdG iôNC’G äÉæj nƒo◊G ™e

.A§ÑH ºMôdG ƒëf ÜƒdÉa IÉæb øe

É¡«a …ôéj Ée áaô©Ÿ É¡°üëØd ÜƒdÉa IÉ˘æ˘b ÒÑ˘μ˘à˘H É˘æ˘ª˘b ƒ˘d

√ò¡a ;äÉ£«ÙG øe §«fi ´Éb ¤EG ô¶æf ÉæfCG Éæ«dEG π«ÿ É¡«dEG Éfô¶fh

π°UGƒJh ÜƒdÉa IÉæb ‘ ∑ôëàJ (Úæ÷G Gòg …CG) ÉjÓÿG øe áYƒªÛG

ácô◊G √ògh ,IÉæ≤dG √òg ‘ á∏°UÉ◊G äÉLƒªà˘dG π˘°†Ø˘H É˘¡˘à˘∏˘MQ

84


ÉÉjjÓÓÿÿGG ááYYƒƒªªÛÛ »»LLQQÉÉÿÿGG ôô¡¡¶¶ŸŸGGππμμ°°TT ¬¬ÑÑ°°ûûjj ääÉÉeeÉÉ°°ùù≤≤ff’’ÉÉHH IIôôKKÉÉμμààŸŸGG

..ººëë∏∏ddGG øøee áá©©££bb


ƒëf ¿B’G áÑ°üıG á°†jƒÑdG ™aóJ É¡HÉ°üNE’ á°†jƒÑdG ƒëf øj nƒo◊G â©aO »àdG á«LƒªàdG

(''É«∏«°S'' ÉjÓîH IÉª°ùŸGh) ÜƒdÉa IÉæb ÉjÓN í£°S ≈˘∏˘Y IOƒ˘LƒŸG äGÒ©˘°ûdÉ˘a .º˘Mô˘dG

πªM É¡fCÉch) áÑ°üıG á°†jƒÑdG äGÒ©°ûdG √òg πª– Gòμgh ,¬°ùØf √ÉŒ’G ƒëf ∑ôëàJ

Ú©e ±óg ≥«≤ëàd πª©J AGõLC’G ™«ªL ¿CG iôf Éæg .áë«ë°üdG á¡÷G ƒëf ( kGóL ÚªK

hóÑj PEG ,á°UÉN á©«ÑW ¬d ôeCG Gògh .Ú©e õcôe øe ¢Uƒ°üÿG Gò¡H kGôeCG râ s≤∏J ób É¡fCÉch

.ò«ØæàdG ™°Vƒe ¬©°†Jh ∫É◊G ‘ ¬cQóJ º°ù÷G øe kGóL áØ∏àfl kÉeÉ°ùbCG ¿CG

¤EG πNóJh ÜƒdÉa IÉæb ‘ äÉeÉ°ù≤f’G πMGôe øe ójó©dG √òg ÉjÓÿG áYƒª› ™£≤J

…Qhô°†dG øe ¬fCG ÒZ .kÉÑjô≤J á«∏N áÄe ÉgOóY ≠∏Ñj ÉjÓÿG øe á∏àc âëÑ°UCG óbh ºMôdG

áLÉ◊G √òg ¿É«°ùf ºàj ⁄h .äÉeÉ°ù≤f’G á«∏ªY ôªà°ùJh ≥≤ëàJ »μd ÉjÓÿG √òg ájò¨J

85

..((IIÒÒ¨°°üüddGG IIQQƒƒ°°üüddGG)) ääÉÉ££««ÙÙGG óóMMCCGG ´ÉÉbb ‘‘ kkGGôô¶¶ææee óóggÉÉ°°ûûjj ¬¬ffCCGG ¿¿ÉÉ°°ùùffEEÓÓdd ππ««îîjj ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘ ôô££ææddGG ≥≥««bbóóJJ óóææYY..ººMMôôddGG ƒƒëëff ¬¬LLƒƒàà∏∏dd ááÑÑ°°üüııGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG IIóóYYÉÉ°°ùùÃÃ áá««LLƒƒªªààddGG ¬¬JJÉÉccôôëëHH ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ‘‘ OOƒƒLLƒƒŸŸGG ÖÖZZõõddGG ΩΩƒƒ≤≤jj


86

πμ°ûH ÜƒdÉa IÉæb ¤É©J ¬∏dG ≥∏N ó≤a ,¿É°ùfE’G ≥∏N Iõé©e ‘ kÉ«°SÉ°SCG kÉæcQ πμ°ûJ »àdG

ÜƒdÉa IÉæb ‘ QÉ¶àf’G IÎa AÉæKCG »Øa .Úæé∏d áLÉ◊G √òg ÚeCÉàd áÑ°SÉæe á«æÑHh Ö°SÉæe

.''QGƒJôμ°S'' ≈YóJ ÉjÓN ¤EG IÉæ≤∏d »∏NGódG ¬LƒdG »£¨J »àdG äGÒ©°ûdG ÉjÓN Ö∏≤æJ

¬«ÑæJ …CG ≈∏Y kÉHGƒL AÉeh äÉfƒjCGh ájƒ°†Y äÉÄjõL RôØJ É¡fCG ÉjÓÿG √òg ¢üFÉ°üN øeh

ájò¨àH Ωƒ≤J É¡fCG …CG) √òg ÉjÓÿG áYƒª› ájò¨àH Ωƒ≤J IR nôØŸG πFGƒ°ùdG √ògh ,õ«Ø– hCG

.Úæ÷G42

ÜƒdÉa IÉæb Ωƒ≤J ∞«ch Úæ÷G ÜÉ©«à˘°S’ º˘Mô˘dG ™˘°ù qà˘j ∞˘«˘c É˘æ˘ë˘°VhCG É˘æ˘g ¤EG

ΩÉ«b á«Ø«c ìô°ûd á¡HÉ°ûe kÓªL Éæeóîà°SGh ,Úæ÷G Gòg ÉjÓN ájò¨àd áeRÓdG äÉ«dÉ©ØdÉH

øe IÒ¨°U áYƒª› øY IQÉÑY ∫Gõj ’ …òdG Úæ÷G áfÉ«°üH áé°ùfC’Gh AÉ°†YC’G ¢†©H

.É¡H á≤∏©àŸG QƒeC’G πc π«¡°ùJh É¡àjò¨àd áeRÓdG ÒHGóàdG PÉîJÉH Ωƒ≤J ∞«ch ,ÉjÓÿG

∞«c ¿PEG .ÉjÓN øe kÉ°†jCG áØdCÉàe áé°ùfC’G √ògh AÉ°†YC’G √òg ¿CG ≈°ùæf ’CG Öéjh

≈æ°ùàj ∞«ch ?iôNCG ÉjÓN äÉLÉëH »Yh ≈∏Yh º∏Y ≈∏Y ¿ƒμJ ¿CG áæ«©e ÉjÓÿ ≈qæ°ùàj

ób á∏Ä°SC’G √òg ‘ ôμØf ÉeóæY ?¬àfÉ«°Uh Úæ÷G ájò¨J π«Ñ°S ‘ áæ«©e äGÒ¨àd ¢Vô©àdG É¡d

É¡«∏Y ô£«°ùj π≤Y πÑpb øe ¬sLƒJ ÉjÓÿG √òg ¿CG ƒg ∫ÉÑdG ≈∏Y ô£îj ÜGƒL ∫hCG ¿ƒμj

ÉjÓÿG √òg ¿CG ∫ÉãeCG øe á«aGôN ¢ü°üb ¿É°ùfEG …CG π≤Y ≈∏Y ô£îj ’h ,É¡Lƒjh É¡ª¶æjh

-É¡∏¡‚ πeGƒYh ±hôX ÖÑ°ùH- âëÑ°UCG ºK äÉaOÉ°üŸG øe áaOÉ°üe áé«àf äÒ¨J ób

≥£æe ‘h π≤Y ‘ ∂°ûj ¿CG ¿É°ùfEG πμd ≥ëj !!Úæé∏d ΩRÓdG AGò¨dG êÉàfEÉH Ωƒ≤J ÉjÓN

∫ÉÑ≤à°S’ Ö°SÉæŸG ƒ÷Gh ±hô¶dG áÄ«¡àH ºMôdG ΩÉ˘«˘b ¿EG .ΩÓ˘μ˘dG Gò˘g ¥ƒ˘°ùj ø˘e π˘c

º∏Y øª°V ’EG ¬≤≤– øμÁ ’ ,Úæ÷G Gòg ájò¨J á«∏HÉ≤d ÜƒdÉa IÉæb ∑ÓàeG ∂dòch ,Úæ÷G

¬∏dG ≥∏N ≈∏Y kÓ«dO ’EG â°ù«d ábQÉÿG äÉ«dÉ©ØdGh QƒeC’G √òg πch ,¬JOGQEGh ¤É©J ¬∏dG

.¬≤∏N ø°ùMCÉa A»°T πc ≥∏N …òdG

ººMMôôddÉÉHH ÚÚææ÷÷GG ≥≥∏∏©©JJhh ¥¥ÉÉ°°üüààddGGÉjÓÿG áYƒª› QGô≤à°SG …Qhô°†dG øe ¿Éc øeBGh »ë°U πμ°ûH πª◊G ôªà°ùj »μd

kkÉÉffÉÉeeCCGG √√ÌÌccCCGGhh ÚÚææéé∏∏dd ¿¿ÉÉμμee ππ°°††aaCCGG ::ΩΩCC’’GG ººMMQQ

ójõj ’h ,áæ«àe äÓ°†Y øe ¿ƒμe QGóL ¬d ±ƒ› ƒ°†Y ºMôdG

’ ºé◊G Gòg πãe ¿CG ∂°T ’h .kÉÑ©μe kGÎªàæ°S Ú°ùªN øY ¬ªéM

,¬d ICÉ«¡ŸG äGÒ°†ëàdG ™«ªL øe ºZôdG ≈∏Y ¬HÉ©«à°SGh πØ£dG ƒªæd »Øμj

≈∏Y ºMôdG ºéM OGOõj Gòμgh .kÉ°†jCG ºMô˘dG á˘«˘æ˘H Ò¨˘J …Qhô˘°†dG ø˘e ¿É˘c Gò˘d

¤EG π°üj ≈àM πª◊G IÎa ∫GƒW ΩGhódG1100π°†ØH ºMôdG ¿Éc ∂dòd .Ö©μe Îªàæ°S

íeÓŸG πeÉc πØW ¤EG É¡dƒ– ≈àM áÑ°üıG á°†jƒÑdG ƒª˘æ˘d ¿É˘μ˘e π˘°†aCG √ò˘g ¬˘à˘«˘°UÉ˘N

º¶Y §°Sh ‘ ºMôdG OƒLh ¿EÉa Gòg ≈∏Y IhÓYh .É«fódG ¤EG êhôî∏d õgÉL AÉ°†YC’Gh

É¡àfÉ«°U ºàJ å«M áÑ°üıG á°†jƒÑ∏d kÉæeBG kCÉé∏eh kGPÓe ºMôdG Gòg π©éj ICGôª∏d ¢Vƒ◊G

.√Qƒ£Jh Égƒ‰ ∫GƒW É¡¶ØMh25

}mm ÚÚμμnnee mmQQGGôô nnbb ‘‘ kkáá nnØØ rr££ooff oo√√ÉÉ nnæærr∏∏ nn©©nnLL ssººooKK ..mm ÚÚWW rrøøppee mmáánnddÓÓ oo°°SS rrøøppee nn¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN rróó nn≤≤nndd nnhh:¿ƒæeDƒŸG) |

12-13.(

»ª«°ûŸG πªÿG á°†«ÑdG ¢ù«c

OƒLƒŸG §îædG»q∏°ùdG ÆGôØdG ‘

áª«°ûŸG óqdƒj …òdG ºMôdG AÉ°ûZ

»q∏°ùdG AÉ°û¨dG

ºMôdG ÆGôa

…ô°ùdG πÑ◊G

áª«°ûŸG AÉ°ûZ

¿ƒμj ¿CG Öéjh ,Ö°SÉæe ¿Éμe ‘ (‹hC’G Úæ÷G …CG)

kÉ◊É°Uh kÉfÉ°üoe kÉfÉμe ¿ƒμj ¿CGh ájÉæ©H kGQÉàfl ¿ÉμŸG Gòg

- ¿ƒμjh ,ô¡°TCG á©°ùJ ó©˘H IO’ƒ˘dG ≥˘«˘≤˘ë˘à˘d kÉ˘°†jCG

ájƒeódG á«YhC’G øe Öjôb ¿Éμe ‘ -Gòg ≈∏Y IhÓY

.Úæ÷G ¤EG AGò¨dG πª– »àdG ΩCÓd

¤EG ¬ qLƒ˘àŸGh Üƒ˘dÉ˘a IÉ˘æ˘˘b ‘ Oƒ˘˘LƒŸG Úæ÷G ¿EG

∂dòdh ,QƒeC’G √ò¡H º∏Y ≈∏Y ¬fCÉch ±ô°üàj ºMôdG

IÉæb ‘ ™°Vƒe hCG á£≤f …CÉH ¥É°üàd’G ∫hÉëj ’ ¬fEÉa

ÚH ìhGÎJ »àdGh É¡«a óLƒj »àdG ΩÉjC’G ∫GƒW ÜƒdÉa

Rô¨fG hCG ≥°üàdG ¿EG ¬fCÉH ±ô©j ¬fC’ á©HQCGh ΩÉjCG áKÓK

ájÉ¡f »æ©j Gòg ¿EÉa ºMôdG ¤EG ¬dƒ°Uh πÑb á£≤f …CG ‘

™°Vƒe øY ∑Éæg ¢ûàØjh ºMôdG ƒëf Ωó≤àj Gòd ,√OƒLh

∫Éãe ≈∏Yh .¬H ≥°üà∏jh á˘jƒ˘eó˘dG á˘«˘YhC’G ¬˘«˘a Ìμ˘J

¥ƒa ÖfÉL øe ƒªæJ »à˘dGh á˘HÎdG ‘ IQƒ˘ã˘æŸG Qhò˘Ñ˘dG

¥ÉªYCG ¤EG ôNBG ÖfÉL øe ÉgQhòL ó“h ¢VQC’G í£°S

âbƒdG ¢ùØf ‘h ƒªædG ‘ ôªà°ùj Úæ÷G ¿CG iôf ,áHÎdG

¬d ôaƒj …òdG è«°ùædG ¥ÉªYCG ‘ ÌcCÉa ÌcCG Rô¨æj ¬fEÉa

AGò¨H √ qó“ IójóL ájƒeO á«˘YhCG ó˘é˘j å«˘M ,AGò˘¨˘dG

.ójóL

ΩÉ«b ¿CG »gh ,áeÉg á£≤f ¤EG IQÉ°TE’G Éæg ó«ØŸG øe

-¬JGP óëH- ó©j ¬d ™˘°Vƒ˘e π˘°†aCG QÉ˘«˘à˘NÉ˘H Úæ÷G

ájGóH'' ÜÉàc ∞dDƒe ,¿ÉZÉ˘fÓ˘a QÉ˘°TCG ó˘≤˘a ;Iõ˘é˘©˘e

''IÉ«◊G(Beginning of Life)Ö«é©dG ôeC’G Gòg ¤EG ,

89

ººMMôôddGG QQGGóóLL ‘‘ RRôô¨ffGG óóbbhh ÚÚææ÷÷GG ÉÉæægg óóggÉÉ°°ûûff

}ÉÉssdd ppEEGG mm ¢¢ùù rrØØnnff ttππoocc ooÖÖ pp°°ùùrrμμnnJJ ÉÉ nndd nnhh mmAA rr»» nn°°TT uuππoocc ttÜÜnnQQ nnƒƒ oogg nnhh ÉÉ vvHH nnQQ »» pp rrHHnnCCGG pp¬¬ss∏∏ddGG nnôôrr««nnZZnnCCGG rrππoobb

ÉÉ nnªªppHH rrººooμμooÄÄuuÑÑnnææoo«« nnaa rrººooμμoo©© ppLLrrôônnee rrººooμμuuHH nnQQ ≈≈nndd ppEEGG ssººooKK ii nnôô rrNNooCCGG nnQQ rrRRpphh llII nnQQ ppRRGG nnhh ooQQ ppõõnnJJ ÉÉ nndd nnhh ÉÉ nn¡¡rr««nn∏∏ nnYY

nn¿¿ƒƒ ooØØ pp∏∏nnàà rrîînnJJ pp¬¬«« ppaa rrººooààææ ooccΩÉ©f’G) |/164(

q∫GódG QÉ«àN’G Gòg πãÃ (¤hC’G ¬∏MGôe ‘ Úæ÷G …CG) ÉjÓÿG øe áYƒª› ΩÉ«b ¿EG'' :kÓFÉb

.''á°ûgódG ¤EG ƒYój lôeCG áª«μ◊G á«∏Ñ≤à°ùŸG É¡Jô¶f ≈∏Y26

.k’Éãe »£©f á«ªgC’G √òg º¡a πLCG øeh , kGóL áª¡e ¿ÉZÉfÓa É¡«dEG Ò°ûj »àdG á£≤ædG

ÚjÓÃ ¬æe ÈcCG »gh πÑb øe Ég nôj ⁄ ájÉæH ΩÉeCG »°ûŸÉH CGóH kGÒ¨°U kÓØW Éæ©°Vh ÉæfCG GhQƒ°üJ

π¡a .¬JÉLÉMh ¬JÉÑ∏£àe ™«ªL É¡«a âÄu« og káaôZ πØ£dG Gòg óéj ¿CG Éfô¶àfG ºK ,äGôŸG

π«ëà°ùj Éªch .™«£à°ùj ’ kÉ©ÑW ?áaô¨dG √òg óéj ¿CG Ò¨°üdG πØ£dG Gòg πãe ™«£à°ùj

áHôéàdGh IÈÿG ó©H ∂∏Á ⁄h QƒeC’G √òg ¬«a π≤©j …òdG ôª©dG ≠∏Ñj ⁄ Ò¨°U πØW ≈∏Y

äGÎªàæ°S á©°†H É¡ªéM º◊ á©£b ≈∏Y π«˘ë˘à˘°ùj ∂dò˘c ,ô˘eC’G Gò˘g RÉ‚E’ á˘«˘aÉ˘μ˘dG

¿EG πH ,kÉ¶ØMh kÉfÉeCG ÌcC’Gh É¡d ™°Vƒe π°†aCG óŒ ¿CG ó°ù÷G ‘ º∏¶e ÆGôa ‘ áchÎeh

.ÈcCG Éæg hóÑàd ádÉëà°S’G

∑GòfBG ¿ƒμj Úæ÷G ¿CG ≈°ùæf q’CG Éæ«∏Yh ,kÉfÉ°ùfEG ó©H íÑ°üj ⁄ Úæ÷G ¿EÉa Gòg ¥ƒah

kÉYGQP ’h kGój ’h kÉæ«Y ’h kÉfPCG ’ ∂∏Á ’ ¬fCG …CG ,§≤a ÉjÓÿG øe äÉÄe ™°†H øY IQÉÑY

áÑ«éY á«∏HÉb AGóHEÉH Ωƒ≤j ¬fCG iôf Éææμdh .ºë∏dG øe IÒ¨°U á©£b Oô› ƒg πH ,kÉZÉeO ’h

.¬d ô≤e π°†aCGh ™°Vƒe π°†aCG ≈∏Y ±ô©àdG ‘ á°ûgóeh

ó‚ ≥∏ÿG Gòg πMGôe øe á∏Môe πc »Øa ;Gò¡H ¿É°ùfE’G ≥∏N ‘ äGõé©ŸG »¡àæJ ’h

.iôNC’ÉH IóMGƒdG á∏NGóàe äGõé©ŸG øe á∏°ù∏°S

™°Vƒe π°†aCG ¤EG É¡FGóàgG á«Ø«c ∂dòch ,áÑ°üıG á°†jƒÑdG ôKÉμJ á«Ø«c ÉfôcP Éæg ¤EG

™«£à°ùJ ∞«c :ƒgh ,á∏MôŸG √òg ‘ ÉæeÉeCG ô¡¶j kÉeÉg k’GDƒ°S ¿CG ÒZ .ÉgQƒ£Jh Égƒ‰ áeGOE’

…CG hCG IQÉæ°U hCG ÜqÓc hCG) ±É q£N …CG ∂∏“ ’ »àdGh kÉeÉ“ á¡HÉ°ûàŸG ÉjÓÿG øe áYƒª›

?ºMôdG QGóéH ≥∏©àJh ≥°üà∏J ¿CG (¬HÉ°ûe ƒ°†Y

ó≤©e lÜƒ∏°SCG ºMôdG QGóéH ≥∏©àdGh ¥É°üàd’G ‘ Úæ÷G ¬∏ª©à°ùj …òdG Üƒ∏°SC’G ¿EG

ËõfEG RGôaEÉH Úæ÷G øe á«LQÉÿG á≤Ñ£dG ‘ IOƒLƒŸG ÉjÓÿG Ωƒ≤J .πeCÉàdG ¤EG ƒYójh kGóL

-äÉæj nƒo◊G ´ƒ°Vƒe ‘ ÉfôcP Éªc- ¬fCG ËõfE’G Gòg ÉjGõe øeh .''¢SGó«fhQƒdÉ«g'' ≈Yój

QGóL ‘ IOƒLƒŸG (∂«fhQƒdÉ«¡dG ¢†eÉM øe áØdCÉàŸG) á«°†eÉ◊G á≤Ñ£dG â«àØJ ™«£à°ùj

90


.¬«dEG ∫ƒNódGh ºMôdG AÉ°ûZ ¥GÎNG ≈∏Y Úæ÷G ÉjÓN oËõfE’G Gòg óYÉ°ùj Éªc ,ºMôdG

Rô¨æ«a ,¬«a πZƒàdGh ºMôdG ÉjÓN ¢†©H ΩÉ¡àdG Úæ÷G ÉjÓN ¢†©H ™«£à°ùJ ∂dP π°†ØHh

.Úàeh …ƒb πμ°ûH ºMôdG QGóL ‘ Úæ÷G

;ƒªæj »μdh kÉ«M ≈≤Ñj »μd ΩGhódG ≈∏Y AGò¨dG ¤EGh Úé°ùcC’G ¤EG Úæ÷G êÉàëj

øe ¬JÉLÉM ™«ªéH Ohõà«°S áÑ°üfl IóMGh á«∏N øe CÉ°ûf …òdG Úæ÷G Gòg ¿CG iôf Gòμgh

.ô¡°TCG á©°ùJ ∫GƒW ™°VƒŸG Gòg

91

ááYYƒƒªªÛÛGG √√òògg ììÉÉ‚‚ ¿¿EEGGhh ..ººMMôôddGG QQGGóóééHH ¥¥ÉÉ°°üüààdd’’ÉÉHH ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb IIóóYYÉÉ°°ùùÃÃ ººMMôôddGG ¤¤EEGG ââ∏∏°°UUhh »»ààddGGhh ÉÉàà««°°SSƒƒàà°°SSÓÓHHGG IIÉÉªª°°ùùŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ááeeƒƒcc ΩΩƒƒ≤≤JJ‘‘ √√òògg ÉÉjjÓÓÿÿGG ááYYƒƒªª›› ììÉÉ‚‚ ¿¿EEGG ......AAƒƒààff ……CCGG hhCCGG ±±ÉÉ££NN hhCCGG ÜÜqqÓÓcc hhCCGG IIQQÉÉææ°°UU ……CCGG ∂∂∏∏““ ’’ »»ààddGGhh ππμμ°°ûûddGG áájjhhôôμμddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee ááeeƒƒμμddGG hhCCGGÉÉàà°°SSÓÓHHƒƒaahhôôJJGG ÉÉjjÓÓNN ÉÉggRRôôØØJJ »»ààddGG ääÉÉÁÁõõffEE’’GG ¤¤EEGG ììÉÉééææddGG GGòò¡¡HH ááYYƒƒªªÛÛGG √√òògg øøjjóóJJhh ..≥≥∏∏ÿÿGG ääGGõõéé©©ee øøee IIõõéé©©ee óó©©jj ººMMôôddGG QQGGóóééHH ≥≥∏∏©©ààddGG

..»»LLQQÉÉÿÿGG ÉÉ¡¡ëë££°°SS ≈≈∏∏YY IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG

ºMôdG ÆGôa ºMôdG ÆGôa

ºMôdG ÆGôa

RGôaE’G IÉæb ºa»WÉıG AÉ°û¨dG ‘

á«eƒKô÷G á«∏ÿG

á«eƒKô÷G á«∏ÿG

ºMôdG áfÉ£H

ºMôdG áfÉ£H

ºMôdG áfÉ£H

ºMôdG áfÉ£H

á«FGòàZG áehQCG

ÉjÓÿG á∏àcá«∏NGódG

áeƒKô÷G ±ƒL

áeƒKô÷G ±ƒL

ájƒeódG á«YhC’G

ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG øøee ΩΩÉÉjjCCGG 55 óó©©HH »»LLQQÉÉÿÿGG ôô¶¶ææŸŸGG ((CCGG ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG øøee ΩΩÉÉjjCCGG 66 óó©©HH »»∏∏NNGGóóddGG ôô¶¶ææŸŸGG ((ÜÜ

ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG øøee ΩΩÉÉjjCCGG 77 óó©©HH »»∏∏NNGGóóddGG ôô¶¶ææŸŸGG --((êê

ºMôdÉH ≥°üà∏ŸG Úæé∏d »≤«≤◊G ô¶æŸG -(O

»q∏°ùdG ∞jƒéàdG

IôgÉ¶dG áeOC’G

áæWÉÑdG áeOC’G

áeOC’G•áæWÉÑdG

á«∏NGódG ÉjÓÿG á∏àcájƒeódG á«YhC’G

¥É°üàd’G ¬d …Qhô°†dG øe ¿CÉH ¬àaô©e ºK ¬d ™bƒe π°†aCG ¤EG AGóàg’ÉH Úæ÷G ΩÉ«b ¿EG

á∏àμdG √òg ¿C’ kÉ°ûgóeh kGÒfi kGôeCG -πÑb øe Éæ∏b Éªc- ó©oj ¬«a √RGô¨fGh ™°VƒŸG Gò¡H

IQó≤dG ∂∏“ É¡fCG -Gòg É¡aô°üàH- ÉæjôJ ÉjÓÿG øe áYƒª› øe áØdDƒŸG ºë∏dG øe IÒ¨°üdG

Úæ÷G áaô©e ¿CG ÒZ .áaô©ŸG √òg Aƒ°V ‘ ±ô°üàJ É¡fCGh É¡JÉLÉM ÜÉ°ùM ≈∏Yh áaô©e ≈∏Y

kGôeCG ó©oj ôeC’G Gòg ≥«≤ëàd ká°UÉN ká«∏HÉb √ÉjÓN ¢†©H ∑ÓàeGh RGô¨f’Gh ¥É°üàd’G á«Ø«c

IOGQE’Gh π≤©dG ΩGóîà°SÉH Úæ÷G ΩÉ«b kÉeÉ“ π«ëà°ùŸG øe ¿C’ ,ÈcCG áÑ°ùæH kÉ°ûgóeh kGÒfi

ΩÉ«≤∏d √ÉjÓN ¢†©H ¤EG RÉ©jE’G ºK ºMôdG QGóL ‘ OƒLƒŸG ∂«fhQƒdÉ«¡dG ¢†eÉM π«∏–h

.¬ààØjh ¢†eÉ◊G Gòg ∂Øj …òdG ¢SGó«fhQƒdÉ«¡dG ËõfEG RGôaEÉH

áaô©e øY õé©j á°UÉN á°SGQO AÉ«ª«μdG ¢SQój ⁄ ¿É°ùfEG …CG ¿EÉa kÉ≤HÉ°S ÉfôcP Éªch

Gòg ≈∏Y IhÓYh !AÉ«ª«μdG √ò¡H º∏Y ≈∏Y Úæ÷G ÉjÓN ¢†©H ¿CG iôf Éªæ«H ,QƒeC’G √òg

≈∏Y AÉ≤HEÓd kÉ°†jCG á«FÉ«ª«c OGƒe êÉàfEÉH -º∏©˘dG Gò˘g ¤EG kGOÉ˘æ˘à˘°SG- Ωƒ˘≤˘J »˘¡˘a º˘∏˘©˘dG

¢SÉædG ™«ªL ‘ πH óMGh ÚæL ‘ ábQÉÿGh á°ûgóŸG á«∏HÉ≤dG √òg ó‚ ’ øëfh .ÉgOƒLh

¤hC’G á∏MôŸG ó©j …òdG) Úæ÷G ¿EG å«M ;kÉ«dÉM ¿ƒ°û«©j øjòdGh ≥HÉ°ùdG ‘ Gƒ°TÉY øjòdG

.¬H ¥É°üàd’G ‘h í«ë°üdG ™°VƒŸG ¤EG AGóàg’G ‘ ¥QÉN πμ°ûH íéæj (¿É°ùfE’G ICÉ°ûæd

ÉjÓÿG ‘ á∏°UÉ◊G äGÒ¨àdGh Úæ÷G øjƒμJ ∫ƒM ¿B’G ≈àM √ÉæMô°T É‡ ô¡¶j Éªch

kÉeÉ“ áÑ°SÉæŸG á¶ë∏dG »Øa .á∏Môe πμd ôgÉX πμ°ûH á«YGh á£N ∑Éæg ¿EÉa ,¬d áæ°VÉ◊G

ÉjÓÿG Ωƒ≤J kÉ°†jCG áÑ°SÉæŸG á¶ë∏dG ‘h ,ÜƒdÉa IÉæ≤d áf uƒμŸG ÉjÓÿG ‘ äGÒ¨J çó–

.¢SGó«fhQƒdÉ«¡dG ËõfEG RGôaEÉH Úæé∏d á«LQÉÿG

√òg ¿CG ¤EG ≥ëH Ò°ûj ¿É˘°ùfE’G º˘°ùL ‘ »˘YGƒ˘dG §˘«˘£˘î˘à˘dG Gò˘g π˘ã˘e Oƒ˘Lh ¿EG

:ábQÉN á«¡dEG IQób Iô£«°S â– ™≤J É¡∏c äÉ«dÉ©ØdG

} ooºº««μμnn◊◊GG ooõõjjõõ nn©©ddGG nnƒƒ oogg qq’’EEGG ¬¬ddEEGG ’’ ooAAÉÉ°°ûûnnjj nn∞∞rr«« nncc pp ΩΩÉÉ nnMM rrQQnnCC’’GG ‘‘ rrºº oocc ooQQ uuƒƒ nn°°üüoojj ……òòqqddGG nnƒƒ oogg|∫BG)

:¿GôªY6.(

92


áá««ffBBGGôôbb IIõõéé©©ee ººMMôôddGG ‘‘ ÚÚææ÷÷GG ≥≥∏∏©©JJhh ¥¥ÉÉ°°üüààddGGô¡¶J ¬H ¬bÉ°üàdGh ºMôdG ‘ Úæ÷G QGô≤à°SG ´ƒ°Vƒe ∫ƒM á«fBGô≤dG äÉjB’G ‘ ≥«bóàdG óæY

:≥∏©dÉH Úæ÷G Gòg ¬qÑ°ûj ΩC’G ºMQ ‘ Úæ÷G ƒ‰ AóH ¤É©J ¬∏dG ôcòj Éeóæ©a ;áª¡e á«fBGôb Iõé©e

} ooΩΩ nnôô rrccCC’’GG nn∂∂ttHH nnQQ nnhh rrCCGG nnôô rrbbGG ..mm ≥≥nn∏∏ nnYY rrøøppee nn¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG nn≥≥nn∏∏ nnNN .. nn≥≥nn∏∏ nnNN ……òòqqddGG nn∂∂uuHH nnQQ pp ºº rr°°SSÉÉ ppHH rrCCGG nnôô rrbbGG| ::≥≥∏∏©©ddGG))1--3..((

â≤∏WoCG ≈æ©ŸG Gòg ™e kÉeÉé°ùfGh .Ée ™°VƒÃ ≥∏©àŸG A»°ûdG ≈æ©Ã á«Hô©dG á¨∏dG ‘ ''≥n∏ n©dG'' »JCÉjh

.ΩódG ¢üÁh ó∏÷ÉH ≥°üà∏j …òdG ¥ƒ∏ıG ∂dP ≈∏Y áª∏μdG √òg

ÌcCG òæe ¿BGô≤dG ∫Éª©à°SGh .√ÓYCG áÁôμdG ájB’G ‘ OQh Éªc kÉeÉ“ ºMôdG QGóéH ≥∏©àj Úæ÷Gh

√òg øY ∞°ûμdGh ΩC’G ø£H ‘ »eÉædG Úæé∏d áØ°üdG √òg OGôjEG ‘ áª∏μdG √òg áæ°S ∞dCG øe

ó©oj á≤«≤◊G √òg ¤EG ∫ƒ°UƒdÉH íª°ùj º∏©dG iƒà°ùe øμj ⁄ ó¡Y ‘h Qƒ°üY IóY πÑb äÉeƒ∏©ŸG

.¿BGô≤dG äGõé©e ióMEG -∂°T ÓH-

)) ººbbQQ IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘1ÖÖ≤≤ããHH ΩΩƒƒ≤≤jj ÖÖ°°SSÉÉææee ¿¿ÉÉμμee ≈≈∏∏YY ÌÌ©©jj ÉÉeeóóææYYhh ,,ººMMôôddGG ‘‘ ¬¬dd ¿¿ÉÉμμee øøYY ååëëÑÑjj óóMMGGhh ´ƒƒÑÑ°°SSCCGG √√ôôªªYY kkÉÉææ««ææLL óóggÉÉ°°ûûff (( ¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) ¬¬««aa ¢¢SSôô¨ææjjhh ¿¿ÉÉμμŸŸGG GGòògg ‘‘ ººMMôôddGG ááéé°°ùùffCCGG2--3ÚÚéé°°ùùccCC’’GG òòNNCCÉÉHH CCGGóóÑÑjj kkGGóó««LL kkGGQQGGôô≤≤àà°°SSGG ÉÉæægg ÚÚææ÷÷GG QQGGôô≤≤àà°°SSGG óó©©HHhh ,,((

ººbbQQ IIQQƒƒ°°üüddGG)) ¿¿ÉÉμμŸŸGG GGòògg øøee ¬¬dd ÚÚjjQQhhôô°°††ddGG AAGGòò¨ddGGhh4..((

1

2

4

3

n¿ƒ o≤n∏ rîoj rº og nh É kÄr« n°T o≥o∏ rînj Énd Éne n¿ƒ ocpô r°ûojnCG}

|n¿hoô o°üænj rº o¡ n°ù oØfnCG Énd nh G kô r°ünf rº o¡nd n¿ƒ o©« p£nà r°ùnj Énd nh/±GôY’G)192-191(

ΩÉjCG 8 ó©H áÑ°üıG á°†«ÑdG ô¶æe

ÉÉjjÓÓÿÿGG ÉÉggõõééææJJ »»ààddGG ááØØ∏∏ààııGG ääÉÉªª¡¡ŸŸGGá«∏NGódG á≤Ñ£dG :¿Éà≤ÑW ¬«a ô¡¶J ≈àM õjÉªàdÉH √ÉjÓN CGóÑJ Úæ÷G ƒ‰ øe øeÉãdG Ωƒ«dG ‘

áªFGódG ÉjÓÿG »g (''â°SÓH ƒjÈeCG'' É¡ª°SGh) á«∏NGódG á≤Ñ£dG ÉjÓN .á«LQÉÿG á≤Ñ£dGh

»àdG IóYÉ°ùŸG ÉjÓÿG »¡a (â°SÓHƒahôJ) á«LQÉÿG á≤Ñ£dG ÉjÓN ÉeCG ,¬JÉ«M ∫GƒW Úæé∏d

á≤Ñ£dG ÉjÓN Ωƒ≤J IóŸG √òg ó©Hh .§≤a ô¡°TCG á©°ùJ ∫ÓN …CG ,IO’ƒdG ≈àM Úæ÷G ™e ≈≤ÑJ

’h ô¡°TC’G á©°ùàdG ∫ÓN É¡àeóîà°SG »àdG á«LQÉÿG á≤Ñ£dG ÉjÓN øY É¡°ùØf π°üØH á«∏NGódG

‘ áª«°ûŸGh Úæ÷G ÚH Ée §Hôj …òdG …ô°ùdG πÑ◊G É¡æe ô¡˘¶˘«˘°S »˘à˘dG á˘≤˘£˘æŸG ’EG ≈˘≤˘Ñ˘J

''á«æ«æ÷G ¢UGôbC’G'' ≈YóoJh kÉ«°Uôb kÓμ˘°T â°SÓ˘Hƒ˘jÈeCG É˘jÓ˘N ò˘NCÉ˘J É˘æ˘gh .π˘Ñ˘≤˘à˘°ùŸG

(Embryonic disc).

ájGóH äÉ«∏ª©dG √òg ó©Jh .Ú°Uô≤dG øjòg » naôW ∫ƒM ôXÉæàe πμ°ûH ‹ÉàdG ƒªædG ºàj

»gh ,πμ°ûàdÉH IójóL ÉjÓN CGóÑJ º«≤à°ùŸG §ÿG Gòg ‘ôW »Øa ,º°ù÷G ‘ º«¶æàdG äÉ«∏ªY

''ΩôjOƒ˘à˘cEG'' É˘jÓ˘N(Ectoderm) ''Ωô˘jOhó˘fEG'' É˘jÓ˘Nh(Endoderm)ÉjÓN Éª¡æ˘«˘Hh

''ΩôjOhõ«e''(Mesoderm).πÑ≤à°ùŸG ‘ πμ°ûà°S çÓãdG äÉ≤Ñ£dG √òg øe á≤ÑW πch

.πØ£dG º°ù÷ áØ∏àıG ΩÉ°ùbC’G27

,á«∏NGódG áé°ùfC’Gh Oó¨dGh ÜÉ°üYC’G AÉ°ûfEÉH (ΩôjOƒàcEG ÉjÓN) á«LQÉÿG ÉjÓÿG Ωƒ≤J

Éªc ,Úæ«©dG äÉ°SóYh ¢SGƒ◊G AÉ°†YCGh »cƒ°ûdG πÑ◊Gh ÆÉeódG CÉ°ûæj áé°ùfC’G √òg øeh

ÉeCG .ôaÉXC’Gh ô©°ûdGh ¿Éæ°SC’G AÉæ«eh á«bô©dG Oó¨dGh »LQÉÿG ó∏÷G AÉ°ûfEÉH ÉjÓÿG √òg Ωƒ≤J

»ª°†¡dG RÉ¡÷G AÉ°†YCG øjƒμàH Ωƒ≤àa (ΩôjOhófE’G ÉjÓN) Úæ÷G ø˘e á˘«˘∏˘NGó˘dG á˘≤˘Ñ˘£˘dG

øjò¡d IóFÉ©dG áé°ùfC’G ∂dòch (ïdEG ,¢SÉjôμæÑdGh ÚàFôdGh óÑμdG øjƒμàH …CG) »°ùØæàdGh

'' á«bQódG Ió¨dÉc) øjRÉ¡÷Gthyroid'' ájÎ©°ùdG Ió¨dGh ''thymusáãdÉãdG á≤Ñ£dG ÉeCG .(ïdEG ,''

á«ægódG áé°ùfC’Gh ΩódG CÉ°ûæj á≤Ñ£dG √òg øeh ,Úà≤Ñ£dG ÚJÉg ÚH ¿ƒμààa (ΩôjOhõ«ŸG)

ájƒeódG á«YhC’Gh äÓ°†©dGh ∞jQÉ°†¨dG áé°ùfC’G √òg øe CÉ°ûæJ Éªc ,á£HGôdG áé°ùfC’Gh

ΩÉ°ùbC’G »£¨J »àdG á«∏NGódG áé°ùfC’G ∂dòch ,ájƒeódG IQhódG Iõ¡LCGh »ª¶©dG πμ«¡dGh

ÉjÓÿG √òg øe CÉ°ûæJ º°ù÷G ‘ IOƒLƒŸG áé°ùfC’G É˘jÓ˘N ™˘«˘ª˘é˘a .AÉ˘°†YCÓ˘d á˘«˘∏˘NGó˘dG

.á«∏°UC’G

95


πμ°ûH É¡«a IOQGƒdG äÉeƒ∏©ŸG º««≤Jh É¡«a ÒμØàdGh IÒNC’G á∏ª÷G º¡a kGóL º¡ŸG øe

.á≤jô£dG √ò¡H ’EG ¿É°ùfE’G Qƒ¡¶d ¥QÉÿG ôeC’G º¡ah áaô©eh ∑GQOEG øμÁ ’ PEG ;í«ë°U

(ïdEG ,ΩódGh á«YhC’Gh áª¶fC’Gh áé°ùfC’Gh á«°ûZC’G) É¡©ªLCÉH ¿É°ùfE’G á«æH ¿ qƒμJ ¿EG

åëÑdG ¤EG πeCÉàeh ôμØe ¿É°ùfEG πc ¥ƒ°ù«°S Úæ÷G ¿ qƒμJ »àdG çÓãdG äÉ≤Ñ£dG √òg øe

.¿É°ùfE’G ÉjÓN ‘ ôgÉ¶dG ¥QÉÿG π≤©dG Gòg Qƒ¡X á«Ø«c ∫ƒM ÜGƒL øY

√òg ájRÉéYEG øe ójõJ »àdG äÓ«°üØàdG øe ójó©dG ∫ÉªgEG ΩóY Öéj AÉæKC’G √òg ‘h

øe çÓãdG äÉ≤Ñ£dG √òg ÚH Ú∏eÉc ≥°SÉæJh ºgÉØJ OƒLh ßnMÓj kÓãªa ;äGÒ¨àdG

êÉàëj á«°ù«FQ ´GƒfCG áKÓK øe º°ù÷G ÉjÓN ´GƒfCG øe m ´ƒf »àÄe øe ÌcCG Aƒ°ûæa ,ÉjÓÿG

Ò¨àdG ÚH Ö«JÎdG ‘ í°VGh ¥ôa óLƒj kÓãªa .Ú©e »æeR π°ù∏°ùJh Ö«JôJ ¤EG -kÉ©ÑW-

.IójóY á∏Ä°SCG ¬©e Ö∏éj õé©ŸGh ¥QÉÿG ™°VƒdG Gògh ó∏÷G ÉjÓN πμ°ûJ óæY π°UÉ◊G

96

ººbbQQ IIQQƒƒ°°üüddGG)) áá««∏∏°°UUCC’’GG ÉÉjjÓÓÿÿGG ¤¤EEGG OOƒƒ©©jj ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg CCÉÉ°°ûûææeehh ..¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ºº°°ùùLL ‘‘ ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee ∞∞∏∏ààflfl ´ƒƒff ÉÉààÄÄee óóLLƒƒjj1ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògghh ,,((ááéé°°ùùffCC’’GG CCÉÉ°°ûûææJJhh ,,ôôNNBB’’GG ¢¢††©©ÑÑddGG øøYY ÉÉ¡¡°°††©©HH IICCÉÉééaa õõjjÉÉªªààddÉÉHH CCGGóóÑÑJJ iiôôNNCC’’GG øøee ππ°°UUCC’’GG ≥≥ÑÑWW ááîî°°ùùff ÉÉ¡¡ææee IIóóMMGGƒƒddGG ¿¿ƒƒμμJJ »»ààddGG áá««∏∏°°UUCC’’GGáábbÉÉ££ddÉÉHH ºº°°ùù÷÷GG óó““ »»ààddGG áá««ææggóóddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG IIõõ««ªªààŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ≈≈∏∏YY áá∏∏ããeeCC’’GG øøeehh ..áá««∏∏°°UUCC’’GG ÉÉjjÓÓîî∏∏dd õõjjÉÉªªààddGG GGòògg ááéé««ààff ºº°°ùù÷÷GG ‘‘ ááØØ∏∏ààııGG

ººbbQQ IIQQƒƒ°°üüddGG))2 ººbbQQ IIQQƒƒ°°üüddGG)) ììhhôôéé∏∏dd áá««aaÉÉ°°ûûddGG ÉÉjjÓÓÿÿGGhh ((3 ººbbQQ IIQQƒƒ°°üüddGG)) áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG ÉÉjjÓÓNNhh ((4..((

(1) (2)

(4)

(3)


97

ºMôdG áfÉ£H

ºMôdG áfÉ£H




IôgÉ¶dG áeOC’Gá£°SƒàŸG áeOC’GáæWÉÑdG áeOC’G

πÑb Úæ÷Gó°ùéàdG

íŸG ¢ù«c

íŸG ¢ù«c

¬∏eÉμJh √ƒ‰ πÑb …ô°ùdG πÑ◊G

¬∏eÉμJ πÑb …ô°ùdG πÑ◊G

Úæé∏d »LQÉÿG AÉ°û¨dG


»ª«°ûŸG πªÿG


ºMôdG ÆGôa

ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG áá««∏∏ªªYY øøee ÉÉeeƒƒjj 1144 óó©©HH »»∏∏NNGGóóddGG ôô¶¶ææŸŸGG --((CCGG

ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG øøee ÉÉeeƒƒjj 2255 óó©©HH »»LLQQÉÉÿÿGG ôô¶¶ææŸŸGG ((ÜÜ

¢SCGôdG Ö∏≤dG ÖfòdG

Úæ÷G

¬¬««aa »»°°††≤≤««°°SS ……òòddGG ííjjôôŸŸGGhh øøeeBB’’GG ¿¿ÉÉμμŸŸGG ƒƒgg ººMMôôddGG ¿¿ƒƒμμjj åå««MM ;;ººMMôôddGG ‘‘ ççhhóó◊◊ÉÉHH ääGGÒÒ¨ààddGG CCGGóóÑÑJJ ÜÜÉÉ°°üüNNEE’’GG áá««∏∏ªªYY AAÉÉ¡¡ààffGG ™™eeCCGGóóÑÑjjhh ,,ÚÚææ÷÷GG áájjòò¨ààdd áájjQQhhôô°°††ddGG ääÉÉ««ddÉÉ©©ØØddÉÉHH CCGGóóÑÑààaa ÜÜƒƒddÉÉaa IIÉÉææbb ÉÉeeCCGG ,,ÚÚææ÷÷GG ááffÉÉ««°°üüdd kk’’hhCCGG ´ÉÉ°°ùùJJ’’ÉÉHH ººMMôôddGG CCGGóóÑÑjj ..ôô¡¡°°TTCCGG áá©©°°ùùJJ ÚÚææ÷÷GGääÉÉLLÉÉMM ááaaôô©©ÃÃ ÉÉee áá««∏∏NN ΩΩÉÉ««≤≤dd §§≤≤aa óóMMGGhh ÒÒ°°ùùØØJJ óóLLƒƒjj ..ááeeRRÓÓddGG ääGGÒÒ°°††ëëààddGG ™™««ªªééHH ººMMôôddGG ÉÉjjÓÓNN ΩΩƒƒ≤≤JJhh ,,¿¿ƒƒμμààddÉÉHH ……qqôô tt°°ùùddGG ππÑÑ◊◊GG

..ôôjjóó≤≤ddGG ºº««∏∏©©ddGG ¬¬∏∏ddGG øøee ΩΩÉÉ¡¡ddÉÉHH ππªª©©JJ ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ¿¿CCGG ƒƒgghh ;;iiôôNNCCGG áá««∏∏NN


??∂∂ªª°°ùù÷÷ ππμμ°°ûûddGG »»££©©JJ »»ààddGG ÉÉjjÓÓîî∏∏dd áá££££ııGG áá««ddÉÉ©©ØØddGG ≥≥≤≤ëëààJJ ∞∞««ccÉjÓÿÉa .É¡æ«H áØ«ãc äÓ°UGƒe ácôM iôf ±ƒ°ùa á∏MôŸG √òg ‘ ÉjÓÿG Éæ©ÑàJ ƒd

Éª«a káØ∏àfl nÖ«cGôJh k≈æoH πμ°ûàd ΩÉ°ù≤f’G äÉ«∏ª©H ôKÉμàdÉH IÎa ó©H CGóÑJ kÉeÉ“ á¡HÉ°ûàŸG

í°†àj Ωƒj πc »°†Ã øμdh ,∑GòfBG √òg äÓ≤æàdGh äÓ°UGƒŸG ácôM ô°S º n¡Øoj ’h ,É¡æ«H

≥«bOh §£fl πμ°ûH äÉ«dÉ©ØdG ≥«≤ëàd kGóL lájQhô°V √òg π≤æàdG äÉcôM ¿CÉH ÌcCÉa ÌcCG

∫Éª©dG äÉYƒª› πãe äÉYƒªéªc ∑ôëàJ É˘jÓÿÉ˘a .¿É˘°ùfE’G º˘°ùL AÉ˘°ûfE’ lá˘jQhô˘°Vh

™e ≥°üà∏Jh kÉ©e ¬°ùØf ƒ°†©dG ¿ qƒμJ »àdG ÉjÓÿG ™ªéàJ ºK ,πª©dG áMÉ°S ‘ ¿ƒYRƒàj øjòdG

∫ƒëàJ äÉ«dÉ©ØdG √òg ájÉ¡f ‘h ,ƒ°†©dG ∂dP øjƒμàd CÉ«¡àJh kGOóY ∞YÉ°†àJh ¢†©ÑdG É¡°†©H

.äÓ°†Y ¤EG iôNCGh ó∏L ¤EG ôNB’G É¡°†©Hh ΩÉ¶Y ¤EG ÉjÓÿG ¢†©H28

‘ iôNCG ÉjÓN ™ªéàJh ,äÓ°†©dG É¡«a óLƒJ »àdG ™°VGƒŸG ‘ ΩÉ¶©dG ÉjÓN ™ªéàJ

É¡°†©Ña ;¿É°ùfE’G ‘ á«∏NGódG AÉ°†YC’Gh AÉ°ûMC’G øjƒμàd º°ù÷G øe á«∏NGódG ΩÉ°ùbC’G

á∏MôŸG √ò¡H ≥ëà∏J âbƒdG QhôÃh ,ájƒeódG á«YhC’G iôNCGh Úæ«©dG É¡°†©Hh ÆÉeódG πqμ°ûj

á£°SGƒH AÉ°†YC’G ¢†©H AÉ°ûfEGh áæ«©eh áàÑãe äÉ¡L ¤EG ÉjÓÿG Iôég πãe ,iôNCG πMGôe

.ïdEG ,ÉjÓÿG ¢†©Ñd m§ s£fl m∑ÓgEG

∑ôëàJ å«M ,√òg Ò«¨àdG äÉ«∏ªY AÉæKCG ‘ ≥sÑ£oJ á≤«bOh á∏eÉc ká«é«JGÎ°SG ¿CG á°UÓÿGh

øe áYƒª› πc ¿ƒμJ äGÒ°†ëàdG √òg AÉæKCG ‘ h .áæ«©e á£N øª°V ±ô°üàJh ÉjÓÿG

.É¡aô°üJ á«Ø«μH IóM ≈∏Y âª¡doCG ób ÉjÓÿG

'' áÄjõL ‘ á∏é°ùŸG äÉeƒ∏©ŸG ¿EGDNA,ÉjÓÿG ™«ªL ‘ äÉeƒ∏©ŸG ¢ùØf »g á«∏N πμd ''

.É¡d áª n¡∏ŸG á£ÿG QÉWEG øª°V äÉeƒ∏©ŸG √òg ∫Éª©à°SÉH ÉjÓÿG øe áYƒª› πc Ωƒ≤J øμdh

.¬«dEG á∏ ncƒŸG ¬àª¡e AGOCG ≈∏Y √óYÉ°ùJ »àdGh ¬H á°UÉÿG á«æÑdG ≈∏Y ƒ°†Y πc π°üëj Gòd

á¡L øe ΩÉ°ù≤f’G äÉ«∏ª©H ÉgOóY OGOõj -á¡L øe- πμ°ûdG Gò¡H ÉjÓÿG õjÉªàJ Éªæ«Hh

äGÒ°†ëàdG √òg π°†ØHh ,≈°Vƒa …C’ ¿Éμe ≥«bódG º«˘¶˘æ˘à˘dG Gò˘g ‘ ó˘Lƒ˘j ’ .iô˘NCG

º°ùL CGóÑj iôNC’G AÉ°†YC’G ôFÉ°Sh ¥É°ùdGh ´GQòdGh ÆÉeódGh Ú©˘dGh Ö∏˘≤˘dG ø˘jƒ˘μ˘à˘d

.kÉÄ«°ûa kÉÄ«°T πqμ°ûàdÉH ¿É°ùfE’G29

IóMGh á«∏N øe É¡∏c áÄ°TÉædG ÉjÓÿG √ò¡d ôeC’G Gòg »£©j …òdG øe øμdh ,kÉæ°ùM

98

ââffÉÉμμdd ááHHÉÉbbQQ hhCCGG IIôô££««°°SS ¿¿hhOO ππªª©©JJ √√òògg ôôKKÉÉμμààddGG áá««∏∏ªªYY ââffÉÉcc ƒƒddhh ..ÉÉ¡¡ææee ππ°°UUCC’’GG ≥≥ÑÑWW ÉÉjjÓÓNN ππªª©©HH ÉÉjjÓÓÿÿGG ΩΩƒƒ≤≤JJ ππªª◊◊GG øøee ¤¤hhCC’’GG ππMMGGôôŸŸGG ‘‘óó©©HH CCGGóóÑÑJJ kkÉÉeeÉÉ““ áá¡¡HHÉÉ°°ûûààŸŸGG áá««∏∏°°UUCC’’GG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√óó¡¡aa ;;ççóóëëjj ’’ GGòògg øøμμdd ,,áá¡¡HHÉÉ°°ûûààee ÉÉjjÓÓNN øøee áá∏∏μμ°°ûûààee ºº◊◊ áá©©££bb QQƒƒ¡¡XX ππHH ¿¿ÉÉ°°ùùffEEGG QQƒƒ¡¡XX ¢¢ùù««dd ááéé««ààææddGGGGòògg ááéé««ààff ((ïïddEEGG ,,ááFFôôddGGhh óóÑÑμμddGGhh ääÓÓ°°††©©ddGGhh ΩΩÉÉ¶¶©©ddÉÉcc)) ááéé°°ùùffCC’’GGhh AAÉÉ°°††YYCC’’GG ™™««ªªLL ¿¿ƒƒμμààJJhh ..±±ÓÓààNN’’GGhh õõjjÉÉªªààddÉÉHH ((ÉÉ¡¡ææ««HH ÉÉªª««aa ôôHHÉÉîîààddGG óó©©HH)) IIÎÎaaÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg øøee ππªª©©JJ »»ààddGG IIõõéé©©ŸŸGG ääGGÒÒ¨ààddGG GGòògg ≥≥≤≤ëëjj ……òòddGG ƒƒgg AA»»°°TT ππcc ≈≈∏∏YY QQOOÉÉ≤≤ddGG ºº««∏∏©©ddGG ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’hh ..±±ÓÓààNN’’GGhh õõjjÉÉªªààddGG

..kkÉÉjjƒƒ°°SS kkÉÉffÉÉ°°ùùffEEGGhh kkÓÓeeÉÉcc kkÉÉffÉÉ°°ùùffEEGG

IôgÉ¶dG áeOC’G á£°SƒàŸG áeOC’G áæWÉÑdG áeOC’G

ó∏÷G Iô°ûH

ÆÉeódG

Oó¨dG

á«fô≤J á«∏N

Ö«∏◊G RGôaEG á«∏N

»cƒ°ûdG πÑ◊G

IóMh ,¿ƒÑ°üYá«Ñ°üY

¿ƒÑ°üY

Aƒ°†∏d á°SÉ°ùM á«∏N

á«¨Ñ°üdG á«∏ÿG

ájô¶μdG Ió¨dG

á«fÉ£H á«∏NΩódG ájôc

AGôª◊G

Ö∏≤dG

‘ ´ÉaódG ÉjÓNΩódG äÓ°†©dG è«°ùf

AÉ°ù∏ŸG

á«HƒÑf’G á«∏ÿGájô¶μdG Ió¨dG

äÓ°†©dG è«°ùfá££ıG

á«∏°SÉæàdG Oó¨dG

‘hô°†¨dG è«°ùædG á«∏N

§HGôdG ±hô°†¨dG è«°ùf

º°†¡dG áFôdG

Ωƒ©∏ÑdG

á«bQódG Ió¨dG

á≤jQódG IóZ

á«eÉZôdG á«∏ÿG

¢SÉjôμæÑdG

AÉª°üdG Oó¨dG è«°ùf

á«∏ÿGájQÉ¡¶dG

óÑμdG

ôeC’G Gòg º¡a Qƒ©°ûdG øeh π≤©dG øe áehôÙG ÉjÓÿG √òg ™«£à°ùJ ∞«ch ?áÑ°üfl

?√ò«ØæJh ¬≤«Ñ£J ™«£à°ùJ ∞«ch

™°VGƒŸG ‘ É¡dƒ∏Mh ÉjÓÿG õjÉ“ ≥«≤ëàd á˘Yƒ˘°VƒŸG á˘£ÿG ¿CG á˘¶˘MÓÃ AÉ˘ª˘∏˘©˘dG ΩÉ˘b

'' äÉÄjõL ‘ äGôØ«°T πμ°ûH áfhõfl É¡«a ÉgOƒLh ÖLGƒdGDNA''.∫GDƒ°S Éæ¡LGƒj Éægh

™jóÑdGh πeÉμdG Üƒ∏°SC’G Gò¡Hh á©°SGƒdGh IÒÑμdG á£ÿG √òg ™°Vh …òdG øne :ƒgh ôNBG

?äÉÄjõL πμ°ûH á«∏ÿG IGƒf ‘ OƒLƒŸG …ô¡ÛG äÉeƒ∏©ŸG ∂æH ‘

''`dG A…õL ‘ áHƒàμeh áLQóe á£ÿG √òg âfÉc ƒd ≈àMhDNAôKDƒŸG πeÉ©dG ƒg Éªa ''

∞«c ?AÉ£NC’G øe á«dÉÿG á≤«bódG IAGô≤dG √òg á£ÿG √òg IAGôb øe ÉjÓÿG øqμÁ …òdG

á∏FÉ¡dG äÉeƒ∏©ŸG √òg IAGôb º°ù÷G ‘ IOƒLƒŸG É˘jÓÿG äGQÉ˘«˘∏˘e ø˘e á˘«˘∏˘N ™˘«˘£˘à˘°ùJ

''`dG ‘ äÉeƒ∏©ŸG ∂æH ‘ IOƒLƒŸGDNAÉ¡H á°UÉÿG äÉeƒ∏©ŸG á«∏N πc êGôîà°SGh ''

?ôeGhC’Gh äÉeƒ∏©ŸG √òg Ö°ùM É¡à«æH Ò«¨àH -∂dP ó©H- ΩÉ«≤dGh

‘h Ú©dG á«μÑ°T πªY óæY ∞≤J øjCG áaô©e Ú©∏d á©fÉ°üdG ÉjÓÿG ™«£à°ùJ ∞«c :kÓãªa

πc áaô©e ™«£à°ùJ ∞«c ?∞≤J ¿CG É¡«∏Y á∏Môe …CG ‘h êÉàfE’ÉH Ωƒ≤J Ö«côJ hCG á«æH …CG

√òg ¢üFÉ°üN ±ô©J ∞«c ...¢SÉjôμæÑdGh á«∏μdGh óÑμ∏d á©fÉ°üdG ÉjÓÿG òNCÉæd hCG ?Gòg

?¢üFÉ°üÿG √òg Ö°ùM É¡à«æHh É¡°ùØf Ò¨J ∞«ch ,πÑb øe É¡aô©J ⁄ »àdG AÉ°†YC’G

™°†J ¿CG É¡«∏Y AÉ°†YC’G √òg øjƒμàH É¡eÉ«b óæY ÉjÓÿG √òg ¿EÉa ∂dP ¤EG áaÉ°VE’ÉHh

ÆÉeódG ‘ á«∏N íÑ°üJ »c ÉjÓÿG ióMEG Ò¨àJ ÉeóæY kÓãªa .É¡æ«YCG Ö°üf IójóY kGQƒeCG

á«∏ªYh »Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædGh ÆÉeódG ájò¨J ÜƒLh ádCÉ°ùe ÉgQÉÑàYG ‘ ™°†J ¿CGh ±ô©J ¿CG É¡«∏Y

ká≤£æe ,ÜÉ°üYC’G á£°SGƒH º°ù÷G AÉëfCG áaÉμH ÆÉeódG ∫É°üJG ÜƒLhh Úé°ùcC’G ∫OÉÑJ

iôNCGh ájDhô∏d á≤£æe É¡æe IójóY ≥WÉæe ¤EG º°ù≤æj ÆÉeódG ¿CGh ,kÉ©°Vƒe kÉ©°Vƒeh ká≤£æe

≈∏Y Éªc ,¬ØFÉXhh ÆÉeódG ¢UGƒN πc áaô©e É¡«∏Y Öéj …CG .¢SÉ°ùMEÓd iôNCGh ™ª°ù∏d

¬H áWÉME’ÉH Ωƒ≤J Gòd ,ÆÉeódG Ö«°üj Qô°V …CG ∫ÉªàMG ó°V •Éà– ¿CG iôNC’G ÉjÓÿG

.IO’ƒdG óæY áÄ«°S ±hôX …CG øe ÆÉeódG Gòg ßØëj á«æHh Ö«côJ øjƒμJh

Ió«©ÑdG Iô¶ædG √òg πã˘e á˘Ñ˘MÉ˘°U ¿ƒ˘μ˘J ¿CG É˘jÓÿG √ò˘g ™˘«˘£˘à˘°ùJ ∞˘«˘c ø˘μ˘dh

?πÑ≤à°ùª∏d

100


øeh .IÒÑc Iõé©e ¿É°ùfEG …CG IO’h ¿CG ∞«c í°VGh πμ°ûH ô¡¶oJ á∏Ä°SC’G √òg πc

‘ â∏NO ób (''AÉ≤JQ’Gh Aƒ°ûædG ájô¶f'' kÉfÉ«MCG ≈YóoJ »àdG) Qƒ£àdG ájô¶f ¿CG iôf Éæg

»YÉª÷G ¿hÉ©àdG ∫ƒM Ò°ùØJ …CG Ëó≤J ¿ƒ©«£à°ùj ’ Qƒ£àdG ájô¶f QÉ°üfCG ¿C’ ;¥RCÉe

''`dG ‘ IOƒLƒŸG äÉæ«é∏d ¥QÉÿG ∑Î°ûŸGDNAAÉ°†YC’G øjƒμàH ÉjÓÿG Ωƒ≤J ÉeóæY ''

√òg πãÃ (äGQòdG øe äÉYƒª› øY IQÉÑY »g »àdG) äÉæ«÷G ΩÉ«b ¿C’ ,º°ù÷G π«μ°ûJh

√òg ÖÑ°ùHh .áeÉJ ádÉëà°SG π«ëà°ùe äÉaOÉ°üŸG ≥jôW øY á«YGƒdGh áª s¶æŸG ∫ÉªYC’G

!´ƒ°VƒŸG Gòg ¤EG ¥ qô£àdG ΩóY ¿ƒ∏ q°†Øj ÚjQƒ£àdG ¿CG iôf áë°VGƒdG á≤«≤◊G

õé©ŸGh ¢ûgóŸG Qƒ£àdG ∫ƒM çQƒØàjO ¿ƒ˘a QÉÁƒ˘g ÊÉŸC’G …Qƒ˘£˘à˘dG ⁄É˘©˘dG ∫ƒ˘≤˘j

:ΩC’G ø£H ‘ π°UÉ◊G

á«∏N ΩÉ°ù≤fG áé«àf áØ∏àıG ÉjÓÿG øe IÒÑμdG OGóYC’G √òg πc Qƒ¡X øμeCG ∞«c'

101


¤¤EEGG ºº°°ùù≤≤ææJJ »»ààddGG)) ááYYƒƒææààŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg CCÉÉ°°ûûææJJ ..ºº°°ùù÷÷GG ‘‘ ááØØ∏∏ààııGG ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee êêPPÉÉªªææddGG ¢¢††©©HH √√ÓÓYYCCGG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘ óóggÉÉ°°ûûff200ºº°°ùùLL ‘‘ ∞∞∏∏ààflfl ´ƒƒff ääÉÉÄÄjjõõLL ‘‘ áá∏∏éé°°ùùŸŸGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ¿¿CCGG ™™eehh ..ÉÉ¡¡ææ««HH ÉÉªª««aa kkÉÉeeÉÉ““ áá¡¡HHÉÉ°°ûûààŸŸGG áá««∏∏°°UUCC’’GG ÉÉjjÓÓÿÿGG ôôKKÉÉμμJJ øøee ((¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GGDNA»»gg ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òò¡¡dd ÖÖHH

’’ ºº¶¶©©ddGG ÉÉjjÓÓîîaa ;;≈≈°°VVƒƒaa hhCCGG ÜÜGGôô££°°VVGG ……CCGG GGòògg ááéé««ààff ôô¡¡¶¶jj ’’hh ,,§§≤≤aa ÉÉ¡¡HH áá°°UUÉÉÿÿGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ΩΩóóîîàà°°ùùJJ áá««∏∏NN ππcc ¿¿CCGG ’’EEGG ,,ÉÉ¡¡°°ùùØØff ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG±±ôô°°üüààJJ ∞∞««cc ∑∑QQóóJJ áá««∏∏NN ππcc ..AAGGôôªª◊◊GG ääÉÉjjôôμμddGG ÉÉjjÓÓNN ππªªYY ‘‘ ππNNóóààddÉÉHH ÜÜÉÉ°°üüYYCC’’GG ÉÉjjÓÓNN ΩΩƒƒ≤≤JJ ’’hh ,,ôôNNBBGG ƒƒ°°††YY ……CCGG hhCCGG ÚÚ©©ddGG ππ««μμ°°ûûààHH ΩΩƒƒ≤≤JJ

..¬¬HH ΩΩÉÉ««≤≤ddGG ÉÉ¡¡««∏∏YY ÖÖééjj ÉÉÃÃ áá««∏∏NN ππcc ºº¡¡∏∏jjhh ™™jjóóÑÑddGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGG GGòògg ≥≥≤≤ëëjj ……òòddGG ƒƒgg AA»»°°TT ππcc ôôHHóóeehh ≥≥ddÉÉNN ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGGhh ,, kkGGóó««LL kkÉÉccGGQQOOEEGG

¢SÉjôμæÑdG á«∏N

º¶©dG á«∏N á«∏μdG á«∏N π°†©dG á«∏N ÆÉeódG á«∏N óÑμdG á«∏N

Ö∏≤dG á«∏N ΩódG á«∏N á°†«ÑdG á«∏NáFôdG á«∏N

ä’É°üJÓd »FÉ≤∏àdG Qƒ¡¶dG ¿EG ?IóMGƒdG á°†jƒÑdG

ÉjÓÿG √òg ÚH º q¶æŸGh ∑Î°ûŸG »YÉª÷G πª©dGh

.''AÉª∏©dG ∫ƒ≤Y π¨°ûJ »àdG RÉ¨dC’G áeó≤e ‘ ƒg30

,''IÉ«◊G ájGó˘H'' ÜÉ˘à˘c ∞˘dDƒ˘e ,¿É˘ZÉ˘fÓ˘a ™˘°†jh

øμÁ ∞«c'' :∫ƒ≤«a Ió˘jó˘Y äÉ˘eÉ˘¡˘Ø˘à˘°SGh äGQÉ˘°TEG

…òdG Éªa ?Ö©°üdG º«¶æàdG Gòg πãe ™°Vh ‘ ìÉéædG

GPÉeh ∫ƒëàà°S GPÉe ¤EGh ÉjÓÿG √òg Ögòà°S øjCG øq«©j

Éeh ?¬∏©ØJ Ée π≤©Jh º¡ØJ É¡∏©éj …òdG Éeh ?πª©à°S

É˘jÓÿG ™˘e ΩDhÓ˘Jh ¥É˘°ù qJÉ˘H π˘ª˘©˘J É˘¡˘∏˘©˘é˘j …ò˘dG

.''?iôNC’G31

Ò°ùØJ …CG øY kGó«©H ¿Éc ó≤a √òg ¬à∏Ä°SCG ≈∏Y ÖJÉμdG Gòg √OQhCG …òdG ÜGƒ÷G ÉeCG

á∏Ä°SC’G √òg ¿EG'' :»JCÉj Éªc äÉ«dÉ©ØdG √òg Ò°ùØJ ∫hÉM ó≤a ,ájRÉéYE’G äÉ«dÉ©ØdG √ò¡d

™«æ°üJh äÉæ«÷G øjƒμàH Ωƒ≤J »àdGh ÉjÓÿG ÚH áÄÑàfl É«fódG ‘ áÄjõL ô¨°UCG ¤EG ÉfOƒ≤J

√òg ¢†©H QÉ¡XEG Iôe ∫hC’h ” ó≤a AÉ«MC’G º∏Y Ωó≤àHh .»æ«÷G §«£îàdGh èeÉfÈdG

IÒãŸG äÉëØ°üdG ¢†©H Oô› øμdh ,IÉ«◊G ÜÉàc ICÉéa íàØfG ó≤d .ÉgÒ°ùØJh äÉ«dÉ©ØdG

πª©J ÉjÓÿG ¿CG í°VGƒdG øe .á°ü≤dG πeÉc áaô©e øY kGóL øjó«©H ∫Gõf ’ øëæa ,¬æe

√ògh .QGƒ◊G Gòg øª°V á«æ«÷G äÉª«∏©àdG ™e k’ÉM ∞q«μàJ »gh ,É¡æ«H Éª«a ÒÑc ≥°SÉæàH

∫hC’G Ωƒ«dG ‘ »æ«÷G èeÉfÈdG ô¡¶jh ,äGôØ«°T πμ°T ≈∏Y äÉæ«÷G ‘ IAƒÑfl äÉª«∏©àdG

èeÉfÈdG Gòg π≤fh ñÉ°ùæà°SG -∂dP ó©H- ºàj ºK ,ÜC’G á«∏N ™e ΩC’G á«∏N OÉ–G øe

≈∏Y …ƒà–h É¡°ùØf äÉæ«÷G º°ù÷G ‘ á«∏N πc πª– Gòd ;IójóL á«∏N …CG ™æ°U óæY

á«∏N πc âeÉ≤d âbh πc ‘ k’É©˘a è˘eÉ˘fÈdG Gò˘g ¿É˘c ƒ˘dh .¬˘°ùØ˘f »˘æ˘«÷G è˘eÉ˘fÈdG

ºμæμÁh .ΩGhódG ≈∏Y ádÉ©a ÉjÓÿG ™«ªL â°ù«d øμdh ,É¡JÉØ°U πª– ÉjÓN ñÉ°ùæà°SÉH

ó≤©e §«£îJ ‘ ¿ƒcÎ°ûj ¢SÉædG øe áYƒª› ∑Éæg ¿CG ¢VôØæd :»JCÉj Éªc ôeC’G Gòg π«îJ

§«£îàdG ±ô©j º¡«a ¢üî°T πc .ôeC’G Gòg ‘ º¡fhÉ©J øe óH ’h , kGóL IÒÑc ájÉæÑd

É¡«∏Y áHÉLE’G ∂dòc ™«£à°ùjh ,øjôNB’G øe äGQÉ°TEG ≈≤∏àjh äGQÉ°TEG »£©jh »°SÉ°SC’G

102


}nn™™rrÑÑ nn°°SS nn≥≥nn∏∏ nnNN …… ppòòssddGG oo¬¬ss∏∏ddGG

pp ¢¢VV rrQQnnCCÉÉ rrddGG rrøøppee nnhh mmääGG nnhhÉÉ nnªª nn°°SS

ssøø oo¡¡nnæærr««nnHH ooôôrreennCCÉÉ rrddGG oo∫∫ ssõõnnæænnàànnjj ssøø oo¡¡nn∏∏rrããppee

uuππ oocc ≈≈nn∏∏ nnYY nn¬¬ss∏∏ddGG ss¿¿nnCCGG GGƒƒ ooªªnn∏∏ rr©©nnààppdd

rróó nnbb nn¬¬ss∏∏ddGG ss¿¿nnCCGG nnhh llôôjjppóó nnbb mmAA rr»» nn°°TT

ÉÉ kkªªrr∏∏ ppYY mmAA rr»» nn°°TT uuππooμμppHH nn••ÉÉnnMMnnCCGG|

/¥Ó£dG)12(

.''»YÉªL πμ°ûH §«£îàdG ò«ØæJ ÚeCÉàd32

øY ±ÓàN’Gh õjÉªàdÉH CGóÑJ ÉjÓÿG ¿CÉH ∫ƒ≤j ∞dDƒŸG ¿CG √Éæ°ùÑàbG É‡ í°VGƒdG øe

ƒg »æ«÷G èeÉfÈdG ¿CGh ,áØ∏àfl ∞FÉXƒd É¡æe áYƒª› πc ió°üàJ å«M ,¢†©ÑdG É¡°†©H

ó≤a ;í«ë°U Gògh .áæ«©e á£N øª°V É¡æ«H Éª«a ΩÉé°ùf’Gh á«HÉ«°ùf’G ácô◊G ô qaƒj …òdG

Gòg πªY …òdG øne :ƒg º¡ŸG øμdh .¬«a ¢ü≤f ’ πeÉc èeÉfôH á«∏N πc πNGO èeOoCG

¢ù«d Éæg QƒcòŸG èeÉfÈdG ¿C’ ?ÉjÓÿG πNGO ¬YQRh Qƒ°ü≤dG øe ‹ÉÿG πeÉμdG èeÉfÈdG

π«μ°ûJ ≈∏Y -ájÉ¡ædG ‘- πª©J ÉjÓN ¬≤qÑ£J èeÉfôH ƒ¡a ,äÉÑ°SÉ◊G èeGÈc kÉjOÉY kÉ›ÉfôH

ó≤©e Ö«côJ ¬d ¿É°ùfEG ,É¡æ«H Éª«a á∏NGóàe Ió≤©e kÉª¶fh ÉjÓÿG äGQÉ«∏e ∂∏Á ¿É°ùfEG

,¬bhòàjh ∫Éª÷ÉH ¢ùëjh ,⁄CÉàjh ó©°ùjh ,äGQGô≤dG òîàjh ôμØjh ô©°ûjh ,™ª°ùjh iôj

äÉÄjõL ¢üëa ¿É°ùfE’G Gòg ™«£à°ùjhDNAºK .áæ«©e èFÉàf ¤EG π°UƒàdGh ¬«dEG IóFÉ©dG

Qƒ©°ûdGh ó≤©ŸG èeÉfÈdG Gòg πãe º¡ØH äÉæ«JhÈdG øe áYƒª› øe á∏μ°ûe á«∏N ΩÉ«b ¿EG

- ó©j ÉgÒaGòëH ¬∏MGôe øe á∏Môe πc ò«ØæJh èeÉfÈdG Gòg Ö°ùM ±ô°üàdG IQhô°†H

.IÒÑc Iõé©e -¬JGP óëH

ÓH hóÑj (õæchGO OQÉ°ûJQ ƒgh) Úahô©ŸG Qƒ£àdG ájô¶f QÉ°üfCG óMCG ¿CG iôf ∂dòd

¿É°ùfEÓd »æ«÷G èeÉfÈdG πª– »àdG äÉæ«é∏d ∑Î°ûŸG »YÉª÷G πª©dG ΩÉeCG Iƒb ’h ∫ƒM

äÉæ«÷G ÚH Ió≤©ŸG Iójó©dG äÉbÓ©dG øe áμÑ°T OƒLh iôf Úæ÷G ƒ‰ óæY'' :∫ƒ≤j ÚM

.''É¡H ¢SÉ°ùŸG hCG É¡«dEG ¥ô£àdG ΩóY π°†aC’G øe iôf å«ëH33

≥∏N Iõé©e AÉæKCG ‘ áØ sXƒŸG äÉæ«÷G ÚH IOƒLƒŸG äÉbÓ©dG ¿CÉH õæchGO ∑QOCG ó≤d

øY ÉgOƒLh øμÁ ’ äÉæ«÷G √òg Égô¡¶J »àdG ábQÉÿGh á°ûgóŸG äÉ«∏HÉ≤dGh ¿É°ùfE’G

Gòdh ,Qƒ£àdG á«dBÉH ∂HÉ°ûàŸGh ó≤©ŸG ΩÉ¶ædG Gòg πãe Ò°ùØJ øμÁ ’ Éªc ,äÉaOÉ°üŸG ≥jôW

äÉaOÉ°üŸG ádÉëà°SG ¿CG »gh ,áª¡e á£≤f πgÉéàj ¬fCG ÒZ .±GÎY’G Gòg πãe ¤EG ô£°VG

¿ qƒμJ óæY ≈àM ô¡¶J πH Úæ÷G ƒ‰ AÉæKCG ‘ ájQÉ÷G äGõé©ŸG á∏°ù∏°S ‘ §≤a ô¡¶J ’ Éæg

.§≤a IóMGh á«∏N ‘ ≈àM πH ,óMGh ƒ°†Y

iôj ¿É°ùfEG ¤EG ô¡°TCG á©°ùJ ±ôX ‘ ∫ƒëàJ ΩC’G ºMQ ‘ áfƒμàe IóMGh á«∏N ¿EG

øª°V ∫ƒëàdG Gòg äÓ«°üØJ øe π«°üØJ πc ≥≤ëàjh ,ôμØjh ¢ùØæàjh ô©°ûjh ™ª°ùjh

103


áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GGhh ÚÚffPPCC’’GGhh ÚÚææ««©©ddGGhh øøjjóó««ddGG ÅÅ°°ûûææààaa ,,ºº°°ùù÷÷GG ππ««μμ°°ûûààdd ¢¢UUÉÉNN ΩΩÉÉ¶¶ff QQÉÉWWEEGG ‘‘ óóëëààJJ ÉÉjjÓÓÿÿÉÉaa ;;ääGGõõéé©©ŸŸGG øøee áá∏∏°°ùù∏∏°°SS óó©©JJ ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ¿¿ƒƒμμJJ ππMMGGôôeeGG ááÄÄjjõõLL ‘‘hh ..ÜÜÉÉ°°üüYYCC’’GG ÉÉjjÓÓNNhh ÆÆÉÉeeóóddGGhh ÖÖ∏∏≤≤ddGGhh øøjjòòîîØØddGGhhDNA¿¿CCGG ’’EEGG ,,¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ºº°°ùùLL ääÓÓ««°°üüØØààHH áá≤≤∏∏©©ààŸŸGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG øøee ääGGQQÉÉ««∏∏ŸŸGG óóLLƒƒJJ áá««∏∏NN ππμμdd ÜÜ

GG ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ääGGQQÉÉ««∏∏ee øøªª°°VV øøee ¬¬««ddEEGG OOƒƒ©©JJ ……òòddGG ƒƒ°°††©©ddÉÉHH áá°°UUÉÉÿÿGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ÉÉ¡¡ææee QQÉÉààîîJJhh ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG √√òògg IIAAGGôô≤≤HH ΩΩƒƒ≤≤JJ ÚÚææ÷÷GG ÉÉjjÓÓNNDNAΩΩƒƒ≤≤JJhh ,,ÜÜGG `ddGG ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG áá∏∏FFÉÉ¡¡ddGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ääGGôôØØ°°TT ∂∂ØØHH ÉÉjjÓÓÿÿGG ΩΩÉÉ««bb ¿¿EEGG ..ááØØ∏∏ààııGG AAÉÉ°°††YYCC’’GGhh ááéé°°ùùffCC’’GG øøjjƒƒμμààHH ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG √√òògg ÖÖ°°ùùMM ÉÉjjÓÓÿÿGGDNAøøμμÁÁ kkÉÉÄÄ««°°TT ¢¢ùù««dd ÜÜ

™™««££àà°°ùùJJ åå««ëëHH ÉÉjjÓÓÿÿGG èèeeôôHH ……òòddGG øønneehh ??áá««∏∏ÿÿGG IIGGƒƒff ‘‘ ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG √√òògg ÖÖààcc ……òòddGG øønnªªaa ;;áájjÉÉææ©©HH ôôeeCC’’GG GGòògg ‘‘ ππeeCCÉÉààddGGhh ôôμμØØààddGG ÖÖééjj ππHH ,,ππeeCCÉÉJJ ¿¿hhOO ¬¬««∏∏YY QQhhôôŸŸGG¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG ππnnÑÑppbb øøee kkÉÉjjƒƒ°°SS kkÉÉ≤≤∏∏NN ll¥¥ƒƒ∏∏flfl ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ¿¿CCGG »»gghh áá∏∏ÄÄ°°SSCC’’GG √√òògg ≈≈∏∏YY §§≤≤aa IIóóMMGGhh ááHHÉÉLLEEGG óóLLƒƒJJ ??ÉÉ¡¡FFƒƒ°°VV ≈≈∏∏YY ππªª©©ddGGhh ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG √√òògghh ääGGôôØØ°°ûûddGG √√òògg IIAAGGôôbb

..ππªª©©JJ ∞∞««cchh ππªª©©JJ GGPPÉÉee ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ºº¡¡ddCCGG ……òòddGG

óó°°ùù÷÷GG ππμμ°°ûûJJ »»gghh ÉÉjjÓÓÿÿGG


¢ùØæH äGƒæ°ùdG ÚjÓe òæe Iôªà°ùe Iõé©ŸG √òg ¿CG ÒãŸG A»°ûdGh .á©jóHh á∏eÉc á£N

.ábódGh ∫ÉªμdG

äGQòdG øe IQOÉ°U äGQGô≤H ºàJ ájRÉéYE’G á«∏ª©dG √òg ¿CG ¿ƒY qój Qƒ£àdG QÉ°üfCG ¿EG

Éªc) ΩÉjC’G óMCG »Øa ;äÉaOÉ°üŸG ≥jôW øY ¿É°ùfE’G ÉjÓN âf qƒc »àdG Qƒ©°ûdG áÁó©dG

⁄h Égó¡°ûJ ⁄ AÉ°†YCG âfƒch kÉ©e ™ªéàdÉH äGQòdG √òg øe ÊBG QGôb Qó°U (¿ƒ∏q«îàj

¤EG ºgQÉμaCG ≈∏Y âdƒà°SGh á«≤£æŸG ÒZ äGAÉYO’G √òg º¡àbô¨à°SG óbh !πÑb øe É¡aô©J

IQP πc áaô©eh ∫ÉªYC’G º°SÉ≤àH á«YGƒdG ÒZ äGQòdG √òg ΩÉ«b ¿hó©Ñà°ùj ’ º¡fCG áLQO

⁄ ¬fCGh ,¿É°ùfE’G º°ùL AÉ°†YCG øjƒμàd ¬«dEG ¬LƒàdG Öéj º°ù÷G ‘ ¿Éμe …CG ¤EG É¡æe

¿CGh ,AÉ«ª©dG äÉaOÉ°üŸG áé«àfh kÉ«FÉ≤∏J A»°T πc ” πH »LQÉN πNóJ …CG Éæg π°üëj

É¡°ùØæH É¡JGQGôb òîàJh ¬Lh ø°ùMCG ≈∏Y á«∏ªY πc RÉ‚EG á«Ø«c ±ô©J ÉjÓÿGh äGQòdG

’ º¡fCG ™eh .Qƒ°üb hCG CÉ£N …CG ¿hO ¿É°ùfEÓd πeÉμdG º°ù÷G AÉ°ûfEGh øjƒμJ ™«£à°ùJh

‘- »¡àæJ É¡fƒbƒ°ùj »àdG äGAÉ˘YO’G ¿CG ’EG ,º˘¡˘ª˘YGõŸ Gò˘g É˘æ˘Ø˘°Uh ≈˘∏˘Y ¿ƒ˘≤˘aGƒ˘j

ÚjQƒ£àdG ¿CG ∞«c ô¡¶j Éægh .≈æ©ŸG Gòg ¤EGh Ωƒ¡ØŸG Gòg ¤EG ±É£ŸG ájÉ¡f ‘ -á≤«≤◊G

.IÒÑc á«≤£æe áÁõg á£≤ædG √òg ‘ ¿ƒ¡LGƒj

ÉgOQƒæ°S »àdGh ¿B’G ≈àM ÉgÉfOQhCG »àdG äÓ«°üØàdG øe π«°üØJ πch á«FõL πc ¿EG

á∏Môe …CG ≥≤–h ¿ƒμJ ádÉëà°SG -ÚjQƒ£àdG äGAÉY qO’ kÉaÓN- øgÈJh âÑãJ ó©H Éª«a

øμÁ ’ ábQÉÿG äÉ«∏ª©dG √òg »Øa .äÉaOÉ°üŸG ≥jôW øY ¬∏eÉμJh ¿É°ùfE’G πMGôe øe

√òg ºàJ πH ,ÉjÓÿG √òg ¿ qƒμJ »àdG äGQòdGh äÉÄjõ÷G hCG ÉjÓÿG Oƒ¡L øY ç qóëàdG

:á«FÉ¡fÓdG IQó≤dG ÖMÉ°U ¤É©J ¬∏dG øe QOÉ°üdG ''rø oc'' ôeCÉH É¡©ªLCÉH äÉ«∏ª©dG

}GGƒƒ¨ oo∏∏rrÑÑnnààppdd ssººooKK kkÓÓ rrØØ ppWW rrººooμμooLL ppôô rrîîoojj ssººooKK mmáá nn≤≤nn∏∏ nnYY rrøøppee ssººooKK mmáá nnØØ rr££ooff rrøøppee ssººooKK mmÜÜGGôôooJJ rrøøppee rrººooμμ nn≤≤nn∏∏ nnNN ……òòddGG nnƒƒ oogg

rrººooμμqq∏∏ nn©©nndd nnhh kk≈≈ qqªª nn°°ùùooee kkÓÓnnLLnnCCGG GGƒƒ¨ oo∏∏rrÑÑnnààppdd nnhh ,, ooππrrÑÑ nnbb rrøøppee ≈≈ ssaa nnƒƒnnààoojj rrøønnee rrººooμμrrææppee nnhh ,, kkÉÉNNƒƒ«« oo°°TT GGƒƒffƒƒμμnnààppdd ssººooKK rrºº oocc ssóó oo°°TTnnCCGG

oo¿¿ƒƒμμnn«« nnaa rrøø oocc oo¬¬nndd oo∫∫ƒƒ≤≤nnjj ÉÉ nnªªssffEEÉÉaa kkGGôôrreeCCGG ≈≈ nn°°†† nnbb GGPPEEÉÉaa ooââ««ªªoojj nnhh »»««rrëëoojj ……òòddGG nnƒƒ oogg ..¿¿ƒƒ∏∏ pp≤≤ rr©©nnJJ|:ôaÉZ)

68 -67(.

105

ääÉÉ°°††jjƒƒÑÑddGG ÉÉjjÓÓNN ‘‘ ôôggÉÉ¶¶ddGG »»YYƒƒddGG¢†aQ ΩóY »≤H ∂dòd ,¬«a É¡YQR OGôj ÉeóæY ¬æY áÑjô¨dG AÉ°†YC’Gh áé°ùfC’G ¢†aôH º°ù÷G Ωƒ≤j

á«MÉædG øe áØ∏àfl ÉjÓN É¡fC’ ó«©H óeCG òæe kGô°S ¬«a QGô≤à°SÓd Dƒ«¡àdÉH CGóÑJ »àdG ÉjÓî∏d ºMôdG QGóL

∫ƒ≤f ¿CG ™«£à°ùf'' :∫ƒ≤«a õ¨∏dG Gòg ≈∏Y áHÉLE’G ¿ÉZÉfÓa QƒàcódG ∫hÉëjh .ΩC’G ÉjÓN øY á«æ«÷G

√ògh ,''á«fƒc äGôØ«°Th äGQÉ°TEG'' É¡fCÉH É¡Ø°Uh ™«£à°ùf äGQÉ°TEG π°SôJ ÉjÓÿG øe áYƒª› ¿EG

áYƒªÛG √òg πãe øe IQÉÑY âfÉc ÉeóæY ΩC’G ¿EG ≈àM ,¢SÉædG ™«ªL iód É¡°ùØf ¿ƒμJ äGôØ«°ûdG

´ÉaódÉH ΩC’G ÉjÓN Ωƒ≤J ’ Gòd .kÉ°†jCG äGôØ«°ûdG √òg ¢ùØæH É¡°ùØf øY ÒÑ©àdÉH âeÉb ób ÉjÓÿG øe

πH É¡d AGóYCG ÉjÓÿG √òg tó o©nJ ’ á«Lƒdƒ«ÑdG á«MÉædG øe É¡fC’ ,Iójó÷G ÉjÓÿG √òg ó°V É¡°ùØf øY

.''á≤jó°U á«fƒc ÉjÓN34

ΩÉ«b Oô› ¿EG . kGóL áeÉg á£≤f ¤EG IQÉ°TE’G Éæg ó«ØŸG øe

Ö°ùM) á«fƒc ádÉ°SQ hCG äGôØ«°T ∫É°SQEÉH ÉjÓÿG øe áYƒª›

º¡ØH ÉjÓÿG øe iôNCG äÉYƒª› ΩÉ«bh (¿É˘ZÉ˘fÓ˘a ÒÑ˘©˘J

ó©oj ≥jó°U øY πH hóY øY IQOÉ°U ÒZ É¡fCGh ádÉ°SôdG √òg

çóëàf ’ ÉæfCG ∫ÉÑdG øY Üô¨j ’CG Öéj PEG ,IÒÑc Iõé©e

áYƒª› øY çóëàf πH ÚYGƒdG ¢SÉædG øe áYƒª› øY Éæg

äÉÄjõLh äGQP øe áfƒμàe IÒ¨°U áYƒª› øY ,ÉjÓÿG øe

¿CG ∂°T ’h .kÉZÉeO ’h kÉfPCG ’h kÉæ«Y ’ ∂∏“ ’ äÉæ«JhôHh

¿ƒμ«°S ÉjÓÿG √òg ø˘e Qƒ˘©˘°T hCG »˘Yh …CG Qhó˘°U ™˘bƒ˘J

QGô≤à°SG ¿CG »g ÉæeÉeCG ô¡¶J »àdG á≤«˘≤◊Gh ,kÉ˘Ñ˘jô˘Z kÉ˘≤˘£˘æ˘e

Gòg OƒLh QGôªà°SGh ΩC’G ºMQ ‘ ô°ùjh ádƒ¡°S πμH Úæ÷G

¬eCGh Úæ÷G Gòg ≥dÉN ¬∏dG áªMôH ’EG ≥≤ëàj ’ ∑Éæg ¿É«μdG

:¿É°ùfE’G º°ùL ‘ ´ÉaódG º¶fh

}‘‘ ÉÉ nnee ooººnn∏∏ rr©©nnjj nnhh nnåårr««nn¨ddGG oo∫∫ uuõõnnææoojj nnhh ppáá nnYYÉÉ qq°°ùùddGG ooººrr∏∏ ppYY oo√√ nnóórrææ ppYY nn¬¬qq∏∏ddGG ss¿¿EEGG

ll¢¢ùù rrØØnnff ……QQ rróónnJJ ÉÉ nneehh kkGGóónnZZ ooÖÖ pp°°ùùrrμμnnJJ GGPPÉÉ nnee ll¢¢ùù rrØØnnff ……QQ rróónnJJ ÉÉ nnee nnhh ,,pp ΩΩÉÉ nnMM rrQQCC’’GG

ÒÒÑÑ nnNN llºº««∏∏ nnYY nn¬¬qq∏∏ddGG ss¿¿EEGG ,, ooääƒƒªªnnJJ mm ¢¢VVQQnnCCGG uu……nnCCÉÉHHl :¿Éª≤d) |34.(

ÚÚææ÷÷GG øøee ΩΩCC’’GG ΩΩOO ‘‘ áá««YYÉÉaaóóddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ÜÜÎÎ≤≤JJ™™««££àà°°ùùJJ ’’ ÉÉ¡¡ææμμddhh ,,((ÉÉ««∏∏©©ddGG IIQQƒƒ°°üüddGG)) ¬¬««∏∏YY AAÉÉ°°††≤≤∏∏dd™™FFGGôôddGG ºº««ªª°°üüààddGG ÖÖÑÑ°°ùùHH ÚÚææ÷÷ÉÉHH iiPPCCGG ……CCGG ¥¥ÉÉ◊◊EEGG

..¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ºº°°ùùLL ‘‘ OOƒƒLLƒƒŸŸGG

áá««YYÉÉaaOO áá««∏∏NN

áá°°††««ÑÑddGG áá««∏∏NN

áá°°††««ÑÑddGG áá««∏∏NN

áá««YYÉÉaaOO áá««∏∏NN

ÚÚææéé∏∏dd IICCÉÉ««¡¡ŸŸGG áá°°UUÉÉÿÿGG ºº¶¶ææddGG™°Vh Gòg øμdh .øeB’G ƒ÷G Gòg ‘ ƒªædGh …ò¨àdÉH ΩC’G ºMQ ‘ IRô¨æŸG ÉjÓÿG ôªà°ùJ

- ¢VhôØŸG øe ¿Éc ΩC’G ø£H ‘ áYô°ùH »eÉædG Úæ÷G Gòg ¿C’ ∂dP ;IÒÑc áLQO ¤EG Òfi

‘ OƒLƒŸG »YÉaódG ΩÉ¶ædG ƒg ô£ÿG Gògh , kGÒÑc kGô£N ¬HÉéj ¿CG -ájOÉ«àY’G ±hô¶dG ‘

.ΩC’G º°ùL

, kGhóY √ qó o©nj ¬fC’ º°ù÷G ¤EG πNój ÖjôZ …ƒ°†Y º°ùL …CG »YÉaódG ΩÉ¶ædG Gòg ºLÉ¡j

kÉª°ùL ΩC’G º°ù÷ á«æ«÷G äÉeƒ∏©ŸG øY áØ∏àfl á«æ«L äÉeƒ∏©e πªëj …òdG Úæ÷G ó©jh

…ƒ°†©dG º°ù÷G Gòg OƒLƒH ô©°ûJ ¿EG Ée ΩC’G ΩO ‘ á«YÉaódG ÉjÓÿG ¿CG iôf ∂dòd ,kÉÑjôZ

ÉjÓN âeÉ≤d á°UÉN äÉWÉ«àMG ò nîàoJ ⁄ ƒdh ,ºMôdG ƒëf ¬LƒàdGh QÉØæà°S’ÉH CGóÑJ ≈àM Öjô¨dG

.ádÉfi ’ Úæ÷G ≈∏Y AÉ°†≤dÉH √òg ´ÉaódG

â°SÓHƒahôJ ÉjÓN Ωƒ≤J ¬H ≥°üà∏jh ΩC’G ºMôH Úæ÷G ≥∏©àj ¿CG πÑb(Trophoblast)

ÚHh ΩCÓd ájƒeódG á«YhC’G ÚH ¢UÉN ´ƒf øe IÉØ°üpe π«μ°ûàH ΩC’G ºMQ Üôb ¿ƒμàJ »àdG

¢û£H øe Úæ÷G ¿É°üj ∂dòHh ,IÉØ°üŸG √òg QƒÑY á«YÉaódG ÉjÓÿG ™«£à°ùJ ’h ,Úæ÷G

.º°ù÷G ‘ ÇQGƒ£dG ádÉM ¿ÓYEG ÖÑ°ùH QÉØæà°SG ádÉM ‘ ∑GòfBG ¿ƒμJ »àdG á«YÉaódG ÉjÓÿG

¤EG Úé°ùcC’Gh á«FGò¨dG OGƒŸG π«°UƒJh π≤f IóYÉ°ùÃ á«YÉaódG ÉjÓÿG √òg ¢†©H Ωƒ≤j πH

.Úæ÷G

:á°UÉÿG ÉjÓÿG √òg á«æH ¢üëØàæd ¿B’Gh

ââ°°SSÓÓHHƒƒaahhôôJJ ÉÉjjÓÓÿÿ áá««°°SSóóææ¡¡ddGG áá««∏∏HHÉÉ≤≤ddGGÉ¡fEÉa á°†jƒÑdG á«∏N øe â°SÓHƒaôJ ÉjÓN ôKÉμJh Aƒ°ûf øe ºZôdG ≈∏Y ¬fCG kÉ≤HÉ°S ÉfôcP

Úæé∏d äGóYÉ°ùŸG ´GƒfCG ™«ªL Ëó≤J áª¡e É¡≤JÉY ≈∏Y òNCÉJh Úæ÷G ÉjÓN øY π°üØæJ

É¡d äGOGóàeG øjƒμàHh ƒªædÉH ÉjÓÿG √òg CGóÑJ πªë∏d ™HÉ°ùdG Ωƒ«dG ‘h .ΩC’G ºMQ ‘ »eÉædG

∫ÓN øe πNGódG ¤EG PÉØæ∏d ÉjÓÿG IóYÉ°ùe »g Ò¨àdG Gòg ájÉZh ,äÉgÉŒ’G ™«ªL ‘

107


¥GÎNÉH Ωƒ≤àa ΩCÓd ájƒeódG äGÒ©°ûdG ™e ¬LGƒàJ ∫ƒNódG Gòg AÉæKCG ‘h .ºMôdG QGóL

™HÉ°ùdG Ωƒ«dG ∫ÓN ‘ ΩC’G ΩóH §ÑJQG ób Úæ÷G è«°ùf ¿ƒμj Gòμgh ,»LQÉÿG É¡ë£°S

.πª◊G ΩÉjCG øe øeÉãdG Ωƒ«dGh

‘ IOƒLƒŸG ájô©°ûdG ájƒeódG ÉjÓÿG ¿GQóL ≥jõªàH â°SÓHƒahôJ ÉjÓN ¢†©H Ωƒ≤J

.Úæ÷G øY ΩC’G ΩO §¨°V ¢†«ØîàH Ωƒ≤J Gòμgh ,äÉÁõfE’G ¢†©H káépàæoe ºMôdG QGóL

ÒHGóàdG òîààa πªàÙG ô£ÿG Gò¡H ≥Ñ°ùe º∏Y ≈∏Y É¡fCÉch â°SÓjƒahôJ ÉjÓN ±ô°üàJh

‘ kÉÑÑ°S ∂dP ¿Éμd Ò«¨àdG Gò¡H ÉjÓÿG √òg º≤J ⁄ ƒdh ,äƒŸG øe Úæ÷G É¡H ¿ƒ°üJ »àdG

≥«Ñ£J ádÉ◊G √òg πãŸ á©bƒàŸG áé«àædG âfÉμdh ,™ØJôe §¨°†H πNGódG ¤EG ΩC’G ΩO ∫ƒNO

ájƒeódG IQhódG ±É≤jEG ¤EG …ODƒ«°S ¿Éc É‡ êQÉÿG øe Úæ÷G ≈∏Y kÉ«dÉY kÉ£¨°V ΩC’G ΩO

.Úæé∏d

Gò¡dh .ΩC’G ΩO ΩÉeCG ó°S øjƒμàH á°UÉÿG ÉjÓÿG √òg ¢†©H Ωƒ≤J ™«HÉ°SC’G Ωó≤àHh

áª«°ûŸG ≈Yój …òdG ó°ùdG(Placenta)¿CG iôf Üôb øY ≥bóf Éeóæ©a ; kGóL á°UÉN á«æH

áeÉg á£≤f √ògh .ΩC’G ΩO ΩÉeCG õLÉM áØ«XƒH Ωƒ≤J ó°ùdG Gòg É¡æjƒμàH â°SÓHƒaôJ ÉjÓN

‘ IOƒLƒŸG OGƒŸÉH iò¨àjh ΩC’G áé°ùfCG ™e ≥«Kh •ÉÑJQG ‘ ¿B’G íÑ°UCG Úæ÷G ¿C’ , kGóL

á«YÉaódG ÉjÓÿG É¡©e π°üJ q’CG Öéj øμdh ,á˘«˘FGò˘¨˘dG OGƒŸG π˘Nó˘J ¿CG Öé˘«˘a ,É˘¡˘eO

ΩO ‘ IOƒLƒŸG ´ÉaódG ÉjÓN ™æÃ (áª«°ûŸG …CG) ó°ùdG Gòg Ωƒ≤j Gòd .ΩC’G ΩO ‘ IOƒLƒŸG

ΩO ∫ƒ°Uh ÚHh ¬æ«H π«M …òdG Úæ÷G ájò¨J ºàJ ∞«c øμdh .Úæ÷G ¤EG ∫ƒ°UƒdG øe ΩC’G


»»ààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee ááYYƒƒªª›› »»gg ââ°°SSÓÓHHƒƒaaÎÎddGG ÉÉjjÓÓNNääÉÉªª¡¡ee ™™««ªªééHH --ÚÚææ÷÷GG ÉÉjjÓÓNN ™™««ªª÷÷ kkÉÉaaÓÓNN-- ΩΩƒƒ≤≤JJ

ππμμHH ÚÚææ÷÷GG ƒƒªªææjjhh ,,ΩΩCC’’GG ººMMQQ ‘‘ ÚÚææ÷÷GG ƒƒ‰‰ ááffhhÉÉ©©eeÚÚHH ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ¬¬ªª««≤≤JJ ……òòddGG ¿¿RRGGƒƒààddGG ππ°°††ØØHH ¿¿ÉÉeeCCGG

¿¿hhOO ááddƒƒ∏∏««◊◊ÉÉHH ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ΩΩƒƒ≤≤JJ kkÓÓããªªaa ..ΩΩCC’’GGhh ÚÚææ÷÷GG,,ÚÚææ÷÷GG ≈≈∏∏YY §§¨°°††ddGG ΩΩCCÓÓdd áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG ≥≥««ÑÑ££JJΩΩCCÓÓdd »»YYÉÉaaóóddGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGG ΩΩÉÉ««bb ¿¿hhOO ááddƒƒ∏∏««◊◊GG ∂∂ddòòcchh

¬¬∏∏ddGG ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’hh ..ÚÚææ÷÷ÉÉHH QQôô°°VV hhCCGG iiPPBBGG ……CCGG ¥¥ÉÉ◊◊EEÉÉHH»»YYhh ≈≈∏∏YY ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ππ©©ééjj ……òòddGG ƒƒgg ππLLhh õõYY

..ÚÚææ÷÷GG ääÉÉLLÉÉëëHH

áaÉØ°ûdG á≤£æŸG

á«∏NGódG ÉjÓÿG á∏àc

ájò¨e áehQCG

»LQÉÿG ô¶æŸGá«eƒKô÷G á«∏î∏d

ΩÉjCG 5 ó©H

»∏NGódG ô¶æŸGΩÉjG 5 ó©H


?¬«dEG ΩC’G

á≤«bódG äGƒéØdÉa ;ÉjÓÿG ‘ OƒLƒŸG º«ª°üà˘dG ∫É˘ª˘c É˘æ˘jô˘j ∫GDƒ˘°ùdG Gò˘g ÜGƒ˘L

ΩO ÉeRÓH ‘ IOƒLƒŸG á«FGò¨dG OGƒŸG QhôŸ ‘ÉμdG ºé◊G É¡d ó°ùdG Gòg ÉjÓN ÚH IOƒLƒŸG

á«FGò¨dG OGƒŸGh Úé°ùcC’Éa .OGƒŸG √òg ¤EG á°SÉe áLÉM ‘ ƒg …òdG Úæ÷G ¤EG ΩC’G

øe QhôŸG ™«£à°ùJ ’ ´ÉaódG ÉjÓN øμdh ,Úæ÷G ¤EG π°üJh äGƒéØdG √òg RÉàŒ ¿OÉ©ŸGh

.kÉªéM É¡æe ÈcCG É¡fC’ äGƒéØdG √òg ∫ÓN35

…òdG πª©dG Gòg ¿CG iôf Úæ÷Gh ΩC’G ÚH π°üj …òdG ô°ù÷G Gòg πeCÉàf ÉeóæYh

áeÉ≤ŸG º¶ædG ¿C’ ,á∏eÉch á≤«bO á«°Sóæg áaô©e ÖLƒà°ùj ''â°SÓHƒahôJ'' ÉjÓN √õéæJ

øe- »¡a .É¡æ«æLh ΩC’G ÚH ''IÉ«◊G ô°ùL'' óYGƒb â°SQCG ób ¿ƒμJ ÉjÓÿG √òg πÑb øe

äGƒéa ∑ÎJ iôNCG á¡L øeh ,Úæé∏d áμ∏¡ŸG OGƒŸG ΩÉeCG kÉ©«æe kGó°S ¿ qƒμJ -ÖfÉL

.¬«dEG ájQhô°†dG OGƒŸG ∫ƒ°Uƒd ∂dÉ°ùeh

¬æμdh ,â°SÓHƒahôJ ÉjÓN ∞FÉXhh ¢UGƒN øe kÓ«∏b kGAõL ’EG ¢ù«d kÉØfBG √ÉfôcP Ée

Gòg ¿CG kGóL í°VGƒdG øe ¬fCG ∂°T ’h .É¡«a º«ª°üàdG ∫É˘ª˘c ≈˘∏˘Y ∫’ó˘à˘°SÓ˘d »˘Ø˘μ˘j

QhôŸ kÉeÉ“ Ò©eh §Ñ°†æe ¢SÉ«≤Ã ∂dÉ°ùeh äGƒéa øjƒμàH Ωƒ≤J »àdG á«æÑdGh Ö«cÎdG

áá∏∏MMôôee ‘‘ ÚÚææ÷÷GG IIQQƒƒ°°üüddGG √√òògg ‘‘ óóggÉÉ°°ûûff ’’ƒƒàà°°SSÓÓÑÑddGG(Blastula)QQGGóóLL ‘‘ ¢¢SSôô¨ææee ƒƒgghh

ÉÉ¡¡««aa ÌÌμμJJ áá≤≤££ææee ≈≈∏∏YY ÌÌ©©jj ÚÚææ÷÷ÉÉaa ..ººMMôôddGGIIQQòòÑÑddGG ƒƒªªææJJ ÉÉªªcchh ..ÉÉ¡¡HH ≥≥°°üüàà∏∏JJhh áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG

áá¡¡LL øøee ≈≈∏∏YYCCGG ¤¤EEGG óó©©°°üüJJhh ¢¢VVQQCC’’GG ‘‘ ááYYhhQQõõŸŸGG,,iiôôNNCCGG áá¡¡LL øøee ááHHÎÎddGG øøWWÉÉHH ¤¤EEGG ÉÉggQQhhòòLL óó““hhiiôôNNCCGG áá¡¡LL øøeehh áá¡¡LL øøee ÚÚææ÷÷GG ƒƒªªææjj ∂∂ddòòcc

¬¬ææee óóªªàà°°ùùjj ……òòddGG èè««°°ùùææddGG ≥≥ªªYY ƒƒëëff ΩΩóó≤≤ààjjΩΩƒƒ≤≤JJ »»ààddGGhh ..IIóójjóóLL áájjƒƒeeOO áá««YYhhCCGG ¬¬dd óóéé««dd AAGGòò¨ddGG

ÉÉjjÓÓNN ≈≈ªª°°ùùJJ áá°°UUÉÉNN ÉÉjjÓÓNN »»gg ππªª©©ddGG GGòò¡¡HH áá««FFGGòò¨ddGG ááeeƒƒKKôô÷÷GG(Trophoblast)

..ÚÚææ÷÷GG êêQQÉÉNN IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG

ºMôdG ÆGôa

ájò¨e áehQCG

»eƒKô÷G ¢ù«μdG ∞jƒŒ

ºMôdG áfÉ£H IóZ

ºMôdG áfÉ£Ñd ájô©°ûdG á«YhC’G

ºMôdG áfÉ£H

áé«àf ô¡¶J ¿CG øμÁ ’ Úæé∏d IQÉ°†dGh Iô£ÿG OGƒŸG Qhôe ™æeh πNGódG ¤EG á©aÉædG OGƒŸG

øY äô¡X ób ábQÉÿG ¢UGƒÿGh äÉØ°UGƒŸG √òg ™«ªL ¿CÉH ó≤à©j øeh , kGóHCG äÉaOÉ°üŸG

:á«JB’G á∏Ä°SC’G øY áHÉLE’G øY õé©j á«FGƒ°û©dG äÉaOÉ°üŸG ≥jôW

?Úæ÷G ƒªæd ájQhô°†dG OGƒŸG ÉjÓÿG √òg ±ô©J øjCG øe

‘ IOƒLƒŸG kGóL Iójó©dG OGƒŸG ÚH øe Úæé∏d ájQhô°†dG OGƒŸG õ««“ ™«£à°ùJ ∞«c

?ΩódG

?Úæé∏d IQÉ°Vh áμ∏¡e ¿ƒμJ ´ÉaódG ÉjÓN ¿CG âª∏©J ∞«c

?Iô£ÿGh IQÉ°†dG OGƒŸG ºéM áaô©e âYÉ£à°SG ∞«c

âbƒdG ‘ íª°ùJh ,Iô£ÿG OGƒŸG √òg Qhôe ™æ“ áμÑ°T áeÉbEG IQhô°V â∏≤Y ∞«c

?á©aÉædG OGƒŸG QhôÃ ¬°ùØf

?Úæé∏d áÑ°ùædÉH IÒ£Nh IQÉ°V ÆÉeódG ÉjÓN ¿CG âaôY ∞«c

?Iô£ÿG OGƒŸG ΩÉéMCG áaô©e ¤EG ájGóÑdG òæe â∏°UƒJ ∞«c

‘ íª°ùJh Úæé∏d Iô£ÿG OGƒŸG ™æÃ Ωƒ≤J áμÑ°T AÉæH á«Ø«c âcQOCGh â∏≤Y ∞«c

?QhôŸÉH á©aÉædG ájQhô°†dG OGƒª∏d ¬°ùØf âbƒdG

.ΩÉ¶ædG Gòg ‘ CÉ£N …CG OƒLh ΩóY -¿É°ùfE’G π°ùf ßØM πLCG øe- …Qhô°†dG øe

¿CG ™«£à°ùJ ’ á«FGƒ°û©dG äÉaOÉ°üŸG ¿CG ±ô©j ±É°üfEGh π≤Y øe áë°ùe √óæY øe πch

ºK ΩÉ¶f OÉéjEG ™«£à°ùJ ’ äÉaOÉ°üŸÉa ,äÉØ°UGƒŸGh äÉ«∏HÉ≤dG √òg πãe ÉjÓÿG Ö°ùμoJ

ÉjÓN ≥dÉN ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿CÉH ∂°T ’ .ô°ûÑ˘dG ™˘«˘ª˘L ‘ ¬˘æ˘«˘Y ΩÉ˘¶˘æ˘dG Gò˘g π˘ª˘Y ÚeCÉ˘J

Aƒ°ûf ≈∏Y óYÉ°ùJ »àdG äÉØ°üdG √ògh äÉ«∏HÉ≤dG √òg É¡Ñ°ùcCG …òdG ƒgh â°SÓHƒahôJ

:¬≤∏Nh ¬∏dG ™æ°U ™jóH øe §≤a óMGh ∫Éãe Gògh ,¿É°ùfE’G

}‘‘ ll∑∑ rrôô pp°°TT rrºº oo¡¡nndd rrΩΩnnCCGG pp ¢¢VV rrQQCC’’GG nnøøppee GGƒƒ oo≤≤nn∏∏ nnNN GG nnPPÉÉ nnee ÊÊhhQQnnCCGG pp¬¬qq∏∏ddGG pp¿¿hh ooOO rrøøppee nn¿¿ƒƒ ooYY rróónnJJ ÉÉ nnee rrººooààrrjjnnCCGG nnQQnnCCGG rrππ oobb

ÚÚbbOOÉÉ nn°°UU rrººooààrrææ oocc rr¿¿EEGG mm ºº˘ rr∏∏ ppYY rrøø˘ppee mmII nnQQÉÉ˘ nnKKnnCCGG rrhhCCGG GGòò˘gg pp ππ˘rrÑÑ nnbb rrøø˘ppee mmÜÜÉÉ˘àà˘ ppμμ˘ppHH ÊÊƒƒ˘ ooàà rrFFGG ppääGGhhÉÉ˘ nnªª˘ qq°°ùùddGG|

:±É≤MC’G)4(

110



ÚÚqq««MM ÚÚææFFÉÉcc ÚÚHH IIÉÉ««◊◊GG ôô°°ùùLL ::ááªª««°°ûûŸŸGGäGQ’hódG ÚjÓe ÉgQÉ©°SCG ≠∏ÑJ »àdG ¿É°ùfE’G IÉ«◊ IóYÉ°ùŸG Iõ¡LC’G ¿QÉ≤f ÉeóæY

ájô°ü©dG É«LƒdƒæμàdG ¬«dEG â∏°Uh Ée ôNBG Ωóîà°ùJ »àdG äÉ«Ø°ûà°ùŸG çóMCG ‘ óLƒJ »àdGh

á«FGóH Iõ¡LCÉc É¡eÉeCG Iõ¡LC’G √òg hóÑJ äÉeGôZƒ∏«c á©°†H ’EG ¿õJ ’ º◊ á©£b ™e

π£ÑdG'' º°SG ≥ëH É¡«∏Y ≥∏£j »àdG áª«°ûŸG ÉjÓN »g √òg ºë∏dG á©£b . kGÒãc É¡æY áØ∏îàe

.''IO’ƒ∏d »≤«≤◊G36

√ƒªæd áeRÓdG iôNC’G OGƒŸGh Úé°ùcC’Gh AGò¨dG òNCÉH áæ«©e á∏Môe ó©H Úæ÷G CGóÑj

áØ«XƒH Ωƒ≤J »gh ,ôeC’G Gòg É¡H ≥≤ëàj »àdG á«æÑdGh Ö«cÎdG áª«°ûª∏dh ,ΩC’G ΩO øe

áª«°ûŸG â≤∏ oN ó≤∏a ;Úæ÷G ÚHh ΩC’G ÚH É¡dOÉÑJh É¡∏«°UƒJh OGƒŸG √òg õ«¡Œ ‘ ô°ù÷G

.¬JÉÑ∏£àeh »eÉædG Úæ÷G äÉLÉM πc á«Ñ∏Jh á¡LGƒŸ

â°SÓHƒaôJ ÉjÓN ÚH øe ÉgPÉØf ∫ÓN øe Ωƒ≤J áæ«d ájƒeO á«YhCÉH IAƒ∏‡ áª«°ûŸG √òg

ΩC’G øe á«JB’G á«FGò¨dG OGƒŸG ™«ªL π≤æH k’hCG áª«°ûŸG Ωƒ≤J .Úæ÷G ¤EG á«FGò¨dG OGƒŸG π≤æH

¤EG ¬æeh …ô°ùdG πÑ◊G ¤EG (Ωƒ«°ùdÉμ˘dGh ó˘jó◊É˘c) á˘jQhô˘°†dG ¿OÉ˘©ŸGh Úé˘°ùcC’Gh

»FGò¨dG π«ãªà∏d ájQhô°†dG ájòZC’G π≤æH áª«°ûŸG »ØàμJ ’h .Úæé∏d ájƒeódG äGÒ©°ûdG

)Úæ÷G ¤EG É¡∏°UƒJh Iójó÷G áé°ùfC’G øjƒμàd áeRÓdG ájòZC’G QÉ«àNÉH Ωƒ≤J πH ,Úæé∏d37∞∏àfl ™æ°U πLCG øe á«æ«eC’G ¢VÉªMC’G ™«ªL ΩGóîà°SÉH Úæ÷G ΩÉ«b Öéj å«M .

√òg áª«°ûŸG QÉàîJh .(ïdEG ,ájhƒædG ¢VÉªMC’Gh äGQó«gƒ˘HQÉ˘μ˘dGh ø˘gó˘dG) Ö«˘cGÎdG

É¡fõîH Ωƒ≤J å«M ,á˘æ˘«˘©˘e äÓ˘eÉ˘M á˘£˘°SGƒ˘H IOÉ˘Y ∂dP õ˘é˘æ˘Jh ,ΩC’G ΩO ø˘e OGƒŸG

.Úæé∏d ájƒeódG IQhódG ¤EG É¡æe ôNB’G º°ù≤˘dG π˘°Sô˘J º˘K ,É˘¡˘«˘dEG êÉ˘à– É˘e ∫É˘ª˘©˘à˘°SGh

äÉfƒjC’G øe ¿ÉYƒf óLƒj .áª«°ûŸG ∫ÓN øe kÉ°†jCG äÉfƒjC’G ô“ ájòZC’G ¤EG áaÉ°VE’ÉHh

IOÉjõd ájQhô°V »¡a ,ójó◊G äÉfƒjCG ÉªgóMCG ;IÌμH Éª¡fõN Öéjh Úæé∏d kGóL ¿Éª¡e

√òg π≤f ºàjh .ΩÉ¶©dG ƒªæd ájQhô°V »gh ,Ωƒ«°ùdÉμdG äÉfƒjCG iôNC’Gh ,ΩódG ºéM

kÓ«∏b ΩC’G √òNCÉJ …òdG ójó◊G QGó≤e ¿Éc ¿EÉa ,Iôªà°ùeh á≤MÓàe IQƒ°üH äÉfƒjC’G

111

ΩΩCC’’GG ÚÚHHhh ÚÚææ÷÷GG ÚÚHH IIÉÉ««◊◊GG ôô°°ùùLL »»gg ááªª««°°ûûŸŸGG


âfÉc Éª¡e) ΩC’G ΩO øe ójó◊G øe É¡d …Qhô°†dG QGó˘≤ŸG ¢UÉ˘°üà˘eÉ˘H á˘ª˘«˘°ûŸG âeÉ˘b

.ôWÉıG ´GƒfCG øe ´ƒf πc øe ¬¶ØëH ΩÉ«≤∏d Úæ÷G áLÉM ¤EG káHÉéà°SG (áé«àædG38

ΩO ¤EG É¡∏≤fh Úæ÷G äÓ°†a ™ªéH Ωƒ≤J …CG ,kÉ°†jCG á°ùcÉ©ŸG á«∏ª©dÉH áª«°ûŸG Ωƒ≤Jh

.IQÉ¡e πμH ΩC’G

É‰EG ''QÉàîJ'' hCG ''π≤æJ'' hCG ''òNCÉJ'' πãe ’É©aCG É¡«dEG Ö°ùæf »àdG áª«°ûŸG ¿CG ≈°ùæf ’h

,∫ÉªYC’G √òg πμH áªFÉ≤dG áª«°ûŸG ¿CG …CG ,kÉ°†jCG ÉjÓÿG øe ¿ƒμàe è«°ùf øY IQÉÑY »g

IÒãc OGƒe ÚH øe ójó◊G äGQP Öë°S ™«£à°ùJh ójóë∏d Úæ÷G áLÉM ±ô©J »àdGh

øe ∞dDƒe è«°ùf iƒ°S â°ù«d áª«°ûŸG √òg ...É¡dÉª©à°SG á«Ø«c ±ô©Jh ΩódG ‘ IOƒLƒe

™«£à°ùJh OGƒŸG øe ¬LÉà– Ée ∑Qó˘J á˘ª˘«˘°ûª˘∏˘d á˘f uƒ˘μŸG É˘jÓÿGh ,É˘jÓÿG ø˘e á˘Yƒ˘ª›

.ÉgQÉ«àNG

√òg É¡àaô©e ÖfÉéHh .∂°T ÓH IÒÑc Iõé©e Ée IQP á«Yƒæd ÉjÓÿG øe á«∏N áaô©e ¿EG

,…OÉ«àYG ÒZh ¥QÉN lπªY ¬∏≤fh Ö°SÉæŸG QGó≤ŸÉH äGQòdG √òg òNCÉH É¡eÉ«b ¿EÉa äGQòdG

ájhGR øe ó©H Éª«a É¡Áó≤J ºàj ±ƒ°S »àdGh ¿B’G ≈àM áeó≤ŸG äÉeƒ∏©ŸG º««≤J Öéj Gòd

.ΩGhódG ≈∏Y Iô¶ædG √òg

á«YGƒdG äÉ«dÉ©ØdGh äÉaô°üàdG ‘ IOƒLƒe ¿É°ùfE’G ≥∏N πμ°ûJ »àdG äÉ«dÉ©ØdG ¿EG

»YƒdG Gòg Oƒ©j ’h ,ÉjÓÿG √òg ¿ qƒμJ »àdG äÉÄjõ÷Gh äGQòdGh ÉjÓÿG É¡H Ωƒ≤J »àdG

.É¡JÉÑLGh É¡æe IóMGh πc º¡dCG …òdG ¤É©J ¬∏dG ¤EG πH É¡«dEG -ÖjQ ÓH-

.≥∏ÿG ≈∏Y áë°VGh ládOCG ó©H Éª«a É¡dhÉæàæ°S »àdG äÓ«°üØàdG πch

ááªª««°°ûûªª∏∏dd iiôôNNCC’’GG áájjƒƒ««◊◊GG ääÉÉÑÑLLGGƒƒddGG;ájƒeO ¥hôY áKÓK (áª«°ûŸÉH Úæ÷G §Hôj πjƒW πÑM á«æH ∂∏Á …òdG) …ô°ùdG πÑë∏d

øe ΩódG ‘ OƒLƒŸG Úé°ùcC’Gh AGò¨dG π≤æj ƒgh ,''Iô°ù∏d ™eÉ÷G ¥ô©dG'' ÉgóMCG ≈Yój

ÊÉK π≤æH ¿Éeƒ≤jh ''Iô°ù∏d ¿É°†HÉædG ¿Ébô©dG'' Éªg ¿GôNB’G ¿Ébô©dGh ,Úæ÷G ¤EG áª«°ûŸG

113

.áª«°ûŸG ¤EG Úæ÷G ΩO øe iôNC’G AGò¨dG äÓ°†ah ¿ƒHôμdG ó«°ùcCG

¿ôŸG ¬Ñ«côJ π°†ØH ∂dPh ,ádƒ¡°ùH q∞à∏j ’h ¬°ùØf ≈∏Y …ô°ùdG πÑ◊G …ƒà∏j ’

´ƒ°Vƒe ‘ ≥FGƒY hCG ™fGƒe …CG çhóM ¿hO ádƒ∏«ë∏d kGóL áª¡e á«°UÉÿG √ògh .ÚàŸGh

.πμ°T Ö°ùfCG ‘ πØ£dG ácôëH íª°ùj ¿ôŸG ¬Ñ«côJ ¿CG Éªc ,ΩódG π≤f

Úæé∏d áFQ áHÉãÃ kÉfÉ«MCG ¿ƒμJ å«ëH â≤∏ oN ób É¡fCG iôf áª«°ûŸG ∞FÉXh πeCÉàf ÉeóæY

≈∏Y ∞FÉXƒdG √òg AGOCÉH áª«°ûŸG Ωƒ≤J ’h .á«∏c áHÉãÃ kÉfÉ«MCGh óÑc hCG Ió©e áHÉãÃ kÉfÉ«MCGh

Úæ÷G É¡LÉàëj »àdG ájòZC’G kÓãªa ;πØ£∏d IÒ¨àŸG äÉLÉ◊G Ö°ùM πH Oô£e óMGh ≥°ùf

ô¡°ûdG ‘ ƒgh É¡LÉàëj »àdG ájòZC’G øY ∞∏àîJ ÊÉãdG ô¡°ûdG ‘h ∫hC’G ô¡°ûdG ‘ ƒgh

≥«bOh ¿RGƒàe πμ°ûH äÉLÉ◊G √òg Ò«©àH Ωƒ≤J áª«°ûŸG øμdh .™°SÉàdG ô¡°ûdG ‘h øeÉãdG

.Úæé∏d É¡e qó≤Jh kÉª°†g ájòZC’G π¡°SCG QÉàîJh

ÚLhÎ°SE’G ¿ƒeô¡c Úæé∏d ájQhô°†dG äÉfƒeô¡dG RGôaEG áª«°ûŸG ∞FÉXh qºgCG øeh

Úæ÷G IóYÉ°ùŸ ΩC’G ºMQ §«°ûæàH á°UÉN ÒNC’G ¿ƒeô¡dG Ωƒ≤jh .¿hÎ°ùchÈdG ¿ƒeôgh

114

ääƒƒÁÁ ’’ GGòòdd ,,ÚÚææ÷÷GG ¤¤EEGG ÚÚéé°°ùùccCC’’GGhh AAGGòò¨ddGG ∫∫hhCC’’GG §§ÿÿGG ππªªëëjj ..ΩΩCC’’ÉÉHH ÚÚææ÷÷GG §§HHôôjj ……òòddGG ……qqôô tt°°ùùddGG ππÑÑ◊◊GG øøee ••ƒƒ££NN ááKKÓÓKK ôô““’’ ¬¬ffCCGG ’’EEGG kkÉÉeeÉÉ©©WW ∫∫hhÉÉææààjj ’’hh óó©©HH ¿¿ƒƒμμààjj ⁄⁄ »»ªª°°††¡¡ddGG √√RRÉÉ¡¡LL ¿¿CCGG ™™eehh ,,AAÉÉŸŸÉÉHH ¿¿ÉÉààÄÄ∏∏àà‡‡ √√ÉÉààFFQQhh ππFFÉÉ°°SS §§°°SShh ‘‘ ¢¢ûû««©©jj ¬¬ffCCGG ™™ee ÚÚææ÷÷GG

..ÉÉggOOÉÉ©©HHEEGGhh ÚÚææ÷÷GG ääÓÓ°°††aa »»eeôôHH ¿¿ÉÉeeƒƒ≤≤««aa ¿¿GGôôNNBB’’GG ¿¿ÉÉ££ÿÿGG ÉÉeeCCGG ..´ƒƒ÷÷GG øøee ääƒƒÁÁ

≈≈∏∏YY IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿÉÉaa ;;¢¢üü≤≤ff ……CCGG ¿¿hhOO ääÉÉLLÉÉ◊◊GG √√òògg ´ÉÉÑÑ°°TTEEGG áá««ØØ««cchh ÚÚææéé∏∏dd IIÒÒ¨ààŸŸGG ääÉÉLLÉÉ◊◊GG ÜÜÉÉ°°ùùëëHH ΩΩƒƒ≤≤jj ……òòddGG óó««MMƒƒddGG RRÉÉ¡¡÷÷GG »»gg ááªª««°°ûûŸŸGGQQhhôôŸŸÉÉHH áá««FFGGòò¨ddGG OOGGƒƒªª∏∏dd ììÉÉªª°°ùùddÉÉHH ΩΩƒƒ≤≤jj ÉÉªªææ««HH kkÓÓããªªaa ;;ÚÚææ÷÷GG ÚÚHHhh ΩΩCCÓÓdd áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG ÚÚHH áá««ØØ°°üüJJ RRÉÉ¡¡LL øøee kkÉÉYYƒƒff ¿¿ qqƒƒμμJJ ááªª««°°ûûªª∏∏dd »»LLQQÉÉÿÿGG íí££°°ùùddGG??ÚÚææ÷÷GG ääÉÉLLÉÉMM ááaaôô©©ee ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ™™««££àà°°ùùJJ øøjjCCGG øøªªaa ,,ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee kkÉÉ°°††jjCCGG ¿¿ƒƒμμààJJ ááªª««°°ûûŸŸGGhh ..¬¬««aa QQhhôôŸŸGG øøee ΩΩCC’’GG ΩΩOO ‘‘ ´ÉÉaaóóddGG ôô°°UUÉÉææYY QQhhôôee ™™ææÁÁ √√GGôôff??ääÉÉÄÄjjõõ÷÷GG ÚÚjjÓÓee ÚÚHH øøee ÚÚææ÷÷GG ÉÉ¡¡LLÉÉààëëjj »»ààddGG OOGGƒƒŸŸGG ÜÜÉÉîîààffGGhh õõ««««““ ™™««££àà°°ùùJJ ∞∞««cchh ??ÉÉ¡¡ææee ÚÚææ÷÷GG áájjÉÉªªMM ÖÖééjj »»ààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ´ƒƒff ºº¡¡ØØJJ ∞∞««cchh™™««ªªLL òòîîJJGG ……òòddGG ƒƒgg √√óóMMhh ¬¬∏∏ddGG ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’ ??ÉÉjjÓÓNN øøee ááffƒƒμμee ºº◊◊ áá©©££bb OOôô›› øøYY IIQQÉÉÑÑYY »»gg »»ààddGG ááªª««°°ûûªª∏∏dd ¥¥QQÉÉÿÿGG ππ≤≤©©ddGG GGòògg ≈≈££YYCCGG ……òòddGG øønnee

..ôôjjóóbb AA»»°°TT ππcc ≈≈∏∏YY ¬¬ffEEGG ;;ºº°°ùù÷÷GG ‘‘ GGòògg ≥≥««≤≤ëëààdd áá∏∏««ØØμμddGG ºº¶¶ææddGG ™™°°VVhhhh ÚÚææ÷÷GG IIÉÉ««MM ááffÉÉ««°°üüdd ááeeRRÓÓddGG ÒÒHHGGóóààddGG

ºMôdG áfÉ£H ¿Éjô°T ºMôdG áfÉ£H ójQh

áª«°ûŸG º°ùb)ºMôdG áfÉ£H(ΩCÓd óFÉ©dG


óFÉ©dG º°ù≤dG ) áª«°ûŸG(Úæé∏d

…ô°ùdG πÑ◊G ójQh

…ô°ùdG πÑ◊G ¿Éjô°T

»WÉıG §HGôdG è«°ùædG




OƒLƒŸG ÆGôØdGÖZõdG ÚH

…ƒàëj …òdGhΩC’G ΩO ≈∏Y

á«YhC’GájƒeódGÚæé∏d



§«°ûæàH kÉ°†jCG Ωƒ≤j Éªc ,áMGQh ô°ùj ‘ Úæ÷G ƒªæd áÄ«H π°†aCG øjƒμJh ájOÉŸG á«MÉædG øe

ÖfÉéHh .´É°VQE’G âbh ∫ƒ∏M óæY ´É°VQEÓd ICÉ«¡e ¿ƒμàd ΩC’G Qó°U ‘ á«Ñ«∏◊G ÉjÓÿG

¢†jC’G äÉ«∏ªY IAÉØc IOÉjR ‘ IóYÉ°ùŸÉH ¿ƒeô¡dG Gòg Ωƒ≤j Gòg(Metabolism)‘

πμ°ûH ¿ƒeô¡dG Gòg RGôaEG ¿EG .áMGQ ‘h áë°U ‘ ΩC’G AÉ≤H ‘ ºgÉ°ùj ∂dòHh ,ΩC’G º°ùL

kÉëjôeh kÉæeBG kÉfÉμe ºMôdG π©L á«MÉf ø˘e º˘¡˘e Üƒ˘∏˘£ŸG QGó˘≤ŸÉ˘Hh ¢übÉ˘f ÒZh π˘eÉ˘c

áÄ«¡àH äÉfƒeô¡dG √òg Ωƒ≤J Éªc .»ë°U πμ°ûH πØ£dG IO’ƒd kÉ°†jCG º¡e ƒgh ,Úæé∏d

.IO’ƒ∏d ΩC’G ºMQ

πª◊G øe IÒNC’G áKÓãdG ô¡°TC’G ‘ kÉ°†jCG áª«°ûŸG Ωƒ≤J ∞FÉXƒdG √òg ™«ªL ÖfÉéHh

.á∏ªàÙG äÉHÉ¡àd’G ó°V Úæ÷G áYÉæe IOÉjõH

ƒ‰ AÉæKCG ‘ áª«°ûŸG É¡H Ωƒ≤J »àdG ∞FÉXƒdG ¢†©H iƒ°S ¢ù«d ¿B’G ≈àM √ÉæMô°T Ée πc

á≤«bOh IÒãc äÓ«°üØJ ≈∏Y …ƒàëj ÉgÉæMô°T »àdG ™«°VGƒŸG øe ´ƒ°Vƒe πch ,Úæ÷G

ΩÉ¶f πch ,¿É°ùfE’G π≤Y ÉgQƒ°üàj ’ áLQO ¤EG(system)øe ójó©dG ≥≤– ¤EG óæà°ùj

øY ∞°ûμj Úæ÷G ƒ‰ ∫ƒM ójóL åëH πch .Ió≤©ŸG á«FÉ«ª«μdG äÓYÉØàdGh äÉ«dÉ©ØdG

ÚH ácÎ°ûe áØ°U óLƒJ øμdh ,√ƒ‰h Úæ÷G áë°U πLC’ É¡H Ωƒ≤J áª«°ûª∏d IójóL áØ«Xh

Gògh .Ú∏eÉc ΩDhÓJh ≥°SÉæJ ‘ ¬eCG ™e Úæ÷G §HôH áª«°ûŸG ΩÉ«b »gh ∞FÉXƒdG √òg ™«ªL

IOƒLƒŸG äÉ«dB’G É¡≤≤– »àdG äÉfRGƒàdG øe ¿RGƒJ …CG ‘ π∏N …CG ¿C’ , kGóL º¡e ΩDhÓàdG

.kÉ«M Úæ÷G AÉ≤H ádÉëà°SG ¤EG …ODƒ«°S ΩC’G º°ùL ‘

øFÉc äÉLÉM áaô©Ã ÉjÓÿG øe áYƒª› øe ∞dCÉàj áé°ùfC’G øe m è«°ùf ΩÉ«b ¿CG ∂°T ’

ájQhô°†dG OGƒŸG êÉàfEGh ¢übGƒædG √òg ádGREG á«Ø«ch ¬˘eõ˘∏˘j É˘eh ¬˘°ü≤˘æ˘j É˘e º˘¡˘ah »˘M

πμH ΩÉ«≤dG :QÉ°üàNÉHh) êQÉÿG øe OGƒŸG QÉ«àNGh ΩRÓdGh í«ë°üdG QGó≤ŸÉHh áeRÓdGh

’h É¡°ùØf áª«°ûŸG øe kÉ©HÉf kGôeCG ¢ù«d (kÉ«Yhh kGQƒ©°T Ωõ∏à°ùJ »àdG äÉ«dÉ©ØdGh ∫ÉªYC’G √òg

∫Éëà°S’ äÉ«dÉ©ØdGh ∞FÉXƒdG √ò¡H ΩÉ«≤dG ¿É°ùfEG øe Ö∏ oW ƒdh .∂dòc ¿ƒμj ¿CG øμÁ

áaô©e Úq«ÑW kÉÑjQóJh kÉª«∏©J s≥∏àj ⁄ ¢üî°T …CG ≈∏Y π«ëà°ùŸG øªa ,¬æY õé©dh ∂dP ¬«∏Y

OGƒŸG QÉ«àNGh äÉLÉ◊G √òg Ö°ùM áeRÓdG ÒHGóàdG PÉîJGh á¶◊ πc ‘ Úæ÷G äÉLÉM

116

}nnÚÚ pp°°üü pp∏∏ rrîîooee oo√√ƒƒ ooYY rrOOÉÉ nnaa nnƒƒ oogg ÉÉ ssdd ppEEGG nn¬¬nndd ppEEGG ÉÉ nndd tt»»nnëërrddGG

nnÚÚ ppªªnnddÉÉ nn©©rrddGG uuÜÜ nnQQ pp¬¬ss∏∏ppdd ooóó rrªªnnëërrddGG nnøøjj uuóóddGG oo¬¬nndd |

/ ôaÉZ)65(

¢üî°ûdG ≈∏Y ≈àM π«ëà°ùj πH ,Úæ÷G É¡Ø˘q∏˘î˘j »˘à˘dG äÓ˘°†Ø˘dG Öë˘°Sh á˘jQhô˘°†dG

hCG Qƒ°üb …CG ¿hOh ∞bƒJ hCG áMGQ …CG ¿hO nQÉ¡f nπ«d äÉª¡ŸG √ò¡H ΩÉ«≤dG kÉ«ÑW ÜQóàŸG

.π∏N

√òg ™«ªL RÉ‚EG ™«£à°ùJ (è«°ùædG øe á©£˘b ø˘Y IQÉ˘Ñ˘Y »˘g »˘à˘dG) á˘ª˘«˘°ûŸG ø˘μ˘dh

√ò¡H Ωƒ≤J áª«°ûŸG ¿EÉa ∂dP ¥ƒah .¢ü≤f …CG ¿hOh π∏N …CG ¿hO áª¡ŸG ∞FÉXƒdG

AÉ°ùædG øe äGQÉ«∏e óæYh äGƒæ°ùdG ±’BG òæe á«dÉY IAÉØμHh á«YGƒdG ∫ÉªYC’Gh äÉ«dÉ©ØdG

√òg á«YGƒdG É¡dÉªYCGh áª«°ûŸG á«æH ‘ ∫ÉªμdG Gòg ¿CG ∂°T ’h .¿B’G ≈àM nø°ûY »FÓdG

øe lêhôN ¢ùμ©dG AÉY qOEGh ,¢üFÉ°üÿGh äÉØ°UGƒŸG √ò¡H É¡d ¬∏dG ≥∏N áé«àf ’EG â°ù«d

É‰EG ¿É°ùfE’G º°ùL ‘ É¡≤∏N »àdG á©FGôdG º«eÉ°üàdG √ò¡H ¤É©J ¬∏dG ¿EG .π≤©dG OhóM IôFGO

πeCÉàfh ôμØàf ¿CG ¬JÉjBG ‘ ÉfôeCÉjh ,É¡d Ò¶f ’h π«ãe ’ »àdG ¬à©æ°U ÉfQÉ¶fCG ΩÉeCG ¢Vô©j

:≥FÉ≤◊G √òg

}??kkÉÉqq«« ppªª nn°°SS oo¬¬nndd ooººnn∏∏ rr©©nnJJ rrππ nngg ,, pp¬¬ppJJ nnOOÉÉ nnÑÑ pp©©ppdd rrôôppÑÑ nn££ rr°°UUGG nnhh oo√√ rróóooÑÑ rrYYÉÉ nnaa ÉÉªª oo¡¡nnæærr««nnHH ÉÉ nnee nnhh pp ¢¢VV rrQQnnCC’’GGhh ppääGG nnhhÉÉªª qq°°ùùddGG ttÜÜ nnQQ

rrøøppee oo√√ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN ÉÉ qqffCCGG oo¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG ooôô oocc rròònnjj ’’ nnhhnnCCGG ??kkÉÉqq««nnMM ooêê nnôô rrNNooCCGG nn±± rrƒƒ nn°°ùùnndd ttââppee ÉÉ nnee GG nnòòppFFCCGG oo¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG oo∫∫ƒƒ oo≤≤nnjj nnhh

??kkÉÉÄÄ rr«« nn°°TT oo∂∂nnjj rrººnndd nnhh ooππrrÑÑ nnbb| :Ëôe)67-65(.

‘- Éæ¶M’ ÉæfCG »gh ;áª¡e á£≤f ≈°ùæf ’CG Öéj áeOÉ≤dG ™«°VGƒŸG IAGôb óæYh

,Ωƒ°Sôe §£fl øª°V ∫ÉªYC’G √òg ™«ªéH Ωƒ≤j …òdG ¿CG -¿B’G ≈àM áeó≤ŸG á∏ãeC’G

’ …òdGh ,∞bƒàj ≈àe ±ô©j …òdGh ,Ωƒ∏©e âbh Úëj ÉeóæY ¬àØ«Xh Ò«¨àH Ωƒ≤j …òdGh

Ö°ùM QÉàîj ¿CG ™«£à°ùj …òdGh ,»YÉªL QOÉc øª°V πª©j …òdGh ,¬àØ«Xh ™°Vƒe ∑Îj

õnéæoJ IôgÉÑdG ∫ÉªYC’G √òg πc ...áÑ°SÉæŸG á¶ë∏dG ‘ áeRÓdG OGƒŸG èàæj …òdGh ,áLÉ◊G

,áeOÉ≤dG äÉëØ°üdG ‘ π«°üØàdÉH ¢Vô©à°ùæ°S Éªch .º°ù÷G ‘ IOƒLƒŸG ÉjÓÿG πnÑpb øe

π≤©dG Gòg ¿ƒμj ¿CG øμÁ ’h ,É¡JÉ«dÉ©a ‘h ÉjÓÿG √òg äÉaô°üJ ‘ í°VGh π≤Y ∑Éæ¡a

’h É¡«a IÉ«M ’ äGQP øe áfƒμàŸG) ÉjÓî∏d ¿ƒμJ ¿CG øμÁ ’ Éªc ,ÉjÓÿG √ò¡d kÉ©LGQ

≥∏N ≈∏Y π«dO Iõé©ŸG √òg ¿EG .äGQGô≤dG PÉîJG ≈∏Y IQó≤dGh ÒμØàdG ¢üFÉ°üN (Qƒ©°T

¬∏d á«FÉ¡fÓdG IQó≤dG Oƒ¡°ûd á∏«°Sh É¡fC’ kGóHCG á≤«≤◊G √òg ≈°ùæf ’CG Öéjh ,πLh õY ¬∏dG

.¤É©J

118


áá¨°°††ee ¤¤EEGG áá««∏∏NN øøeeÉjÓÿGh ,Aƒ°†∏d á°SÉ°ù◊G ájô°üÑdG ÉjÓÿG πqμ°ûJ mäÉYƒª› o¿ qƒμàa ΩÉ°ù≤f’ÉH ÉjÓÿG ôªà°ùJ

á°SÉ°ù◊G ¿PC’G ‘ á«©ª°ùdG ÉjÓÿGh ,IOhÈdGh IQGôë˘∏˘dh Iò˘∏˘dGh ⁄CÓ˘d á˘°SÉ˘°ù◊G á˘«˘Ñ˘°ü©˘dG

,ájòZC’G º°†g ≈∏Y IQOÉ≤dG »ª°†¡˘dG RÉ˘¡÷G É˘jÓ˘Nh ,äGRGõ˘à˘gÓ˘dh á˘«˘Jƒ˘°üdG äGOOÎ∏˘d

.kÉ°†jCG iôNCG IÒãc äÉYƒª›h

¤EG âdƒ– ób äÉeÉ°ù≤f’G π©ØH IôKÉμàŸG ÉjÓÿG ¿ƒμJ πªë∏d ådÉãdG ´ƒÑ°SC’G AÉ¡àfG óæYh

¤EG ''á≤n∏ nY'' øe ∫ƒ– ¬fCÉH ËôμdG ¿BGô≤dG ‘ ∫ƒëàdG Gòg ∞°U oh óbh .á¨°†e Qó≤H ºë∏dG øe á©£b

:''á¨°†e''

}ssººooKK kkÉÉªªrrëënndd nnΩΩÉÉ¶¶ pp©©ddGG ÉÉ nnff rrƒƒ nn°°ùùnnμμ nnaa kkÉÉeeÉÉ nn¶¶ ppYY nnáánn¨ rr°°††ooŸŸGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnîî nnaa kkáánn¨ rr°°††ooee nnáá nn≤≤nn∏∏ nn©©ddGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnîî nnaa kkáá nn≤≤nn∏∏ nnYY nnáá nnØØ rr££ttææddGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN ssººooKK

ÚÚ≤≤ppddÉÉ nnÿÿGG ooøø nn°°ùùrrMMnnCCGG oo¬¬qq∏∏ddGG nn∑∑ nnQQÉÉ nnÑÑnnàà nnaa nnôô nnNNBBGG kkÉÉ≤≤rr∏∏ nnNN oo√√ÉÉ nnffrrCCÉÉ nn°°ûûrrffnnCCGG :¿ƒæeDƒŸG) |14.(

;IÒNC’G äGƒæ°ùdG äÉaÉ°ûàcG øe ó©oj áé«àædG √ò¡H πØ£dG ¿ qƒμàH ¤hC’G á∏MôŸG AÉ¡àfG ¿EG

’h ¬jój ÚH øe ’ πWÉÑdG ¬«JCÉj ’ …òdG ËôμdG ¿BGô≤dG ∫õfCG …òdG ÚŸÉ©dG ÜQ ,¤É©J ¬∏dG ¿CG ÒZ

!¿ÉeõdG øe kÉfôb ô°ûY á©HQCÉH º∏©dG ¬Ø°ûàμj ¿CG πÑb ôeC’G Gò¡H ÉfÈNCG ób ,¬Ø∏N øe

≥≥°°üüàà∏∏ŸŸGG ÚÚææ÷÷GG ™™°°VVhh IIQQƒƒ°°üüddGG √√òògg ‘‘ óóggÉÉ°°ûûff..ππªª◊◊GG øøee ååddÉÉããddGG ´ƒƒÑÑ°°SSCC’’GG ‘‘ ººMMôôddGG QQGGóóééHH

áá©©££bb ¬¬ÑÑ°°ûûJJ »»ààddGG)) ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee ááYYƒƒªªÛÛGG √√òògg ôôªªàà°°ùùJJÚÚ©©ddGG óó©©HH ÉÉªª««aa ππμμ°°ûûààdd ƒƒªªææddGGhh ΩΩÉÉ°°ùù≤≤ff’’GG ‘‘ ((ºº◊◊

ÉÉ¡¡HH ™™ªª°°ùùff »»ààddGG ¿¿PPCC’’GGhh ⁄⁄ÉÉ©©ddGG ÉÉ¡¡HH iiôôff »»ààddGGííFFGGhhôôddGG ¬¬HH ºº°°ûûff ……òòddGG ∞∞ffCC’’GGhh ääGGƒƒ°°UUCC’’GG

¿¿CCGG ÉÉªªcc ..ïïddEEGG ,,ÉÉ¡¡HH ¢¢††ccôôffhh »»°°ûû‰‰ »»ààddGG ππLLQQCC’’GGhh∂∂°°TT ’’hh ..ÉÉ¡¡ææee kkÉÉ°°††jjCCGG ππμμ°°ûûààJJ áá««∏∏NNGGóóddGG ÉÉffAAÉÉ°°††YYCCGG

ääGGÒÒ¨ààddGG √√òògg ππããee ´ƒƒbbhh ππ««ëëàà°°ùùŸŸGG øøee ¿¿CCGGääÉÉaaOOÉÉ°°üüŸŸGG ≥≥jjôôWW øøYY IIÒÒÑÑμμddGG ää’’óóÑÑààddGGhh

……òòddGG ¿¿EEGG .. kkÉÉ««FFÉÉ≤≤∏∏JJ ççóó–– ¿¿CCGG øøμμÁÁ ’’ »»¡¡aa ;;AAÉÉ««ªª©©ddGG¬¬∏∏ddGG ƒƒgg áá≤≤««bbóóddGGhh áá©©FFGGôôddGG ääGGÒÒ¨ààddGG √√òògg OOƒƒ≤≤jj

..ÚÚŸŸÉÉ©©ddGG ÜÜQQ ¤¤ÉÉ©©JJ

ππqqμμ°°ûûààddÉÉHH CCGGóóÑÑjj ºº°°ùù÷÷GG(¤hC’G ΩÉjC’G ‘ ¬eCG ΩO øe ájòZC’G òNCG ≈∏Y ô°üà≤j ¿Éc …òdG) Úæ÷G áLÉM ô¡¶J

¤EG Úé°ùcC’G ∫É°SQEGh ¬ª°ùL ájò¨àH Ωƒ≤j »μd ¬H ¢UÉÿG ΩódG ¿GQhO RÉ¡L øjƒμJ ¤EG

øjƒμàH -kÉ©e ¿hÉ©àdÉH kÉ«FÉéa kGQGôb ÉgPÉîJG ó©H- ÉjÓÿG øe áYƒª› CGóÑJ ∂dòd ,√ÉjÓN

á¡Lƒe É¡fCG ≈∏Y áë°VGh ád’O ∫ój ÉjÓÿG πÑpb øe ±ô°üàdG Gògh .Gòg ¿GQhódG RÉ¡L

.º«∏©dG QOÉ≤dG ¤É©J ¬∏dG øe

Úæ÷G Qó°U ‘ á≤£æe ‘ ÉjÓÿG øe áYƒª› ™ªàŒ πª◊G øe ô°ûY ådÉãdG Ωƒ«dG ‘

±ôM πμ°T ≈∏Y ÜƒÑfCG øjƒμàH ájGóÑdG ‘ ÉjÓÿG √òg Ωƒ≤Jh .Ö∏≤dG øjƒμàdU∂dòHh ,

øe áμÑ°T ™æ°üH ±’B’ÉH ó©J iôNCG ÉjÓN CGóÑJ ºK .Ö∏≤dG ¢SÉ°SCG â©°Vh ób ¿ƒμJ

¿CÉH ó«ØJ »àdG QÉÑNC’G â≤∏J ób É¡fCÉch ,Úæ÷G º°ùL AGõLCG πc »£¨J ájƒeódG á«YhC’G

,í«ë°üdG ¬fÉμe ‘ πc ,´Gh πμ°ûH ÉjÓÿG √òg q¢UGÎHh ,Gòμgh !¬©«æ°üJ CGóH ób Ö∏≤dG

RÉ¡L ¿ƒμj …CG ;πª◊G øe øjô°û©dGh óMGƒdG Ωƒ«dG ‘ ájƒeódG á«YhC’G √òg øjƒμJ ºàj

¥ój øjô°û©dGh ÊÉãdG Ωƒ«dG ‘h .¬«a ΩódG ¿GQhód kGõgÉLh kGô°VÉM ¿GQhódG

.á≤«bódG ‘ á°†Ñf Úà°ùH º¶æŸG ¬∏ª˘Y CGó˘Ñ˘j º˘K ,¤hC’G ¬˘à˘bO Ö∏˘≤˘dG39

,á«dƒW áLƒªc ∑ôëàJh kÉ«dƒW Ö∏˘≤˘∏˘d ¤hC’G äÉ˘°ü∏˘≤˘à˘dG ¿ƒ˘μ˘Jh

áØ∏àfl äGôéM ‘ äÉ°ü∏≤àdG íÑ°üJ Ö∏≤˘dG ø˘jƒ˘μ˘J º˘à˘j É˘eó˘æ˘Yh

.º¶æe πμ°ûHh

∑Éæg øμdh .ó©H Ωó∏d OƒLh ’ ¬fCG ºZQ ¢†ÑædÉH Ö∏≤dG CGóH ó≤d

Gò¡H ÉjÓÿG √òg Ωƒ≤Jh ,ΩódG ™æ°U áª¡e É¡H â£«fCG ÉjÓN

¬ª°SG A»°T ¤EG áLÉM ‘ º˘°ù÷G ¿CG âª˘∏˘Y ó˘b É˘¡˘fCÉ˘ch

É˘jÓ˘N ¤EG âÑ˘∏˘≤˘fG ó˘bh É˘˘gGÔa ,''Ωó˘˘dG''

…ƒeódG πFÉ°ùdG åÑ∏j ’h ,ájƒeO

‘h .¥hô˘©˘dG ‘ …ô˘˘é˘˘j ¿CG

´ƒ˘Ñ˘˘°SC’G á˘˘jÉ˘˘¡˘˘f

120


øjô°û©dGh ¢ùeÉÿG Ωƒ«dG ‘

ÚKÓãdGh ådÉãdG Ωƒ«dG ‘

Ú°ùªÿGh ¢ùeÉÿG Ωƒ«dG ‘

Ú©HQ’CG Ωƒ«dG ‘

OOÉÉ©©HHCC’’ÉÉHH ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ƒƒ‰‰ ππMMGGôôee ÉÉæægg óóggÉÉ°°ûûffƒƒgg ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬˘∏∏˘ddGG ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’hh ,,áá˘««˘≤≤˘««˘≤≤◊◊GGÉÉjjÓÓÿÿGG øø˘ee áá˘YYƒƒ˘ªª›› øø˘ee ππ˘©©˘LL ……òò˘ddGG

..√√QQƒƒ°°UU øø°°ùùMMCCÉÉaa √√nnQQ qqƒƒ°°UUhh kkÉÉqqjjƒƒ°°SS kkÉÉffÉÉ°°ùùffEEGG

øjô°û©dGh ådÉãdG Ωƒ«dG ‘

øjô°û©dGh ¢SOÉ°ùdG Úeƒ«dG ‘ øjô°û©dGh ™HÉ°ùdGh

¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG ÉÉjjÓÓNN áá≤≤««≤≤◊◊GG ‘‘ »»gg iiôôNNCC’’GG øøYY ÉÉggGGóóMMEEGG áá∏∏≤≤àà°°ùùee ÉÉggóóggÉÉ°°ûûff »»ààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg1--2ººKK ,,(( ¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) ôôNNBB’’GG ¢¢††©©ÑÑddGG ™™ee ÉÉ¡¡°°††©©HH ∫∫ÉÉ°°üüJJ’’GGhh ™™ªªééààddÉÉHH IICCÉÉééaa CCGGóóÑÑJJ ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ¿¿CCGG iiôôff3--4ππ««μμ°°ûûààHH ΩΩƒƒ≤≤JJ ººKK ,,((

¿¿ÉÉJJQQƒƒ°°üüddGG)) áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG5--6……CCGG ‘‘ óóŒŒ ’’ åå««ëëHH ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg øøee áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG øøee ΩΩÉÉ¶¶ff ¿¿ƒƒμμààjj ááéé««ààææddGG ‘‘hh ..((ââ∏∏≤≤°°UU ÉÉ¡¡ffCCÉÉcchh AAÉÉ°°ùù∏∏ee áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG √√òò¡¡dd áá««∏∏NNGGóóddGG íí££°°SSCC’’GG ¿¿ƒƒμμJJhh ,,ÖÖ≤≤KK hhCCGG ∞∞∏∏JJ hhCCGG ¥¥ƒƒ≤≤°°TT ……CCGG ÉÉ¡¡««aa ÜÜƒƒÑÑffCCGG hhCCGG AAÉÉYYhh

..((kkÉÉÑÑjjôô≤≤JJ ¢¢VVQQCC’’GG §§««fifi ∫∫ƒƒWW ……hhÉÉ°°ùùjj ÉÉee ƒƒgghh)) ÎÎeeƒƒ∏∏««cc ∞∞ddCCGG ÚÚ©©HHQQCCGG ≈≈∏∏YY óójjõõjj áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG √√òògg ∫∫GGƒƒWWCCGG ´ƒƒªª››hh ..óó««ddÉÉHH

1 2

3 4

5 6

áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhh’’GG ºº¶¶æædd ……RRÉÉééYY’’GG ππμμ°°ûûààddGG

áeƒ¶æeh ΩódGh Ö∏≤dG ¿ qƒμJ ¿CG ∂°T ’h .ΩódÉH äCÓàeG ób ¥hô©dGh Ö∏≤dG ¿ƒμj ™HGôdG

ΩódGh Ö∏≤dG OƒLh πÑb …CG) AÉ°†YC’G √òg óLƒJ ¿CG πÑ≤a ;Iõé©e á«∏ªY ájƒeódG IQhódG

¤EG kÉeÉ“ Ö°SÉæŸG âbƒdG ‘ ¬LƒàdÉH á©FGQ á£N øª°V É˘jÓÿG Ωƒ˘≤˘J (á˘jƒ˘eó˘dG á˘«˘YhC’Gh

¢û«©dG ¿É°ùfEÓd øμÁ ’ »àdG ájƒeódG IQhódG áeƒ¶æe øjƒμàd É¡æe xπμd áÑ°SÉæŸG áæμeC’G

¿CG øμÁ ’ Éªc ,AÉ«ª©dG äÉaOÉ°üŸÉH πMGôŸG √òg øe á∏Môe …CG ≥≤– øμÁ ’h .É¡fhO

.IóMGh á«∏N ΩÉ°ù≤fG øY âéàf »àdG ÉjÓÿG √òg QÉKBG øe kGôKCG ™FGôdG §£ıG Gòg ¿ƒμj

.iôNCG Iôe ≥∏ÿG á≤«≤M ÉæeÉeCG ô¡¶J Éægh

πc É¡H ∞°üàj »àdG ¢üFÉ°üÿG ¿EG πH ,§≤a ájƒeódG IQhódG áeƒ¶æe ¿ qƒμJ Éfô¡Ñj ’h

.kÉ°†jCG ÜÉéYE’G Òãj É¡«a IOƒLƒŸG á≤«bódG äÉfRGƒŸGh áeƒ¶æŸG √òg ô°UÉæY øe ô°üæY

¬JÉÑLGƒH ΩÉ«≤dG πLCG øe- πªëj ¬eCG ø£H ‘ »eÉædG Úæ÷G ¥hôY ‘ …ôéj …òdG ΩódGh

á«∏HÉb ¿ƒμJ kÓãªa .…OÉ©dG ¿É°ùfE’G ΩO ‘ óLƒ˘J ’ kIõ˘q«˘ª˘à˘e s¢UGƒ˘N -IAÉ˘Ø˘μ˘H ¤hC’G

ΩO ‘ IOƒLƒe »˘g É‡ Òã˘μ˘H ÌcCG Úé˘°ùcC’G IOÉ˘e π˘ª˘M ‘ Úæ÷G ΩO ÚHƒ˘∏˘Zƒ˘ª˘«˘g

ΩO øe óMGh Ö©μe Îªàæ°S ‘ IOƒLƒŸG ôª◊G äÉjôμdG OóY ¿CG Éªc ,≠dÉÑdG ¿É°ùfE’G

ΩódG QGó≤e ≠∏Ñj ™HGôdG ô¡°ûdG ‘h .kÉãjóM ó«dƒdG πØ£dG ΩO ‘ OƒLƒe ƒg É‡ ÌcCG Úæ÷G

¿CG Éªc ,óMGƒdG Ωƒ«dG ‘ kGÎd øjô°ûYh á©HQCG áª«°ûŸG ¤EG …ô°ùdG πÑ◊G ∫ÓN øe π≤àæŸG

. §≤a á«fÉK ÚKÓK ’EG ¥ô¨à°ùJ ’ IóMGƒdG IQhódG ¿CG áLQO ¤EG á©jô°S ájƒeódG IQhódG40

‘h ,ÉjÓÿG ¤EG áª«°ûŸG øe ΩRÓdG Úé°ùcC’Gh ájòZC’G π≤æH CGóH ób ΩódG ¿ƒμj Gòμgh

ÉjÓÿG øe É¡©ªL »àdG äÓ°†ØdG π≤æH ΩódG CGóÑ«a Éàf qƒμJ ób ¿Éà«∏μdG ¿ƒμJ ¬°ùØf âbƒdG

.á«Ø°üà∏d Úà«∏μdG ¤EG

‘ äÉaOÉ°üŸÉH á©FGôdG áeƒ¶æŸG √òg πãe ô¡¶J ¿CG øμÁ πg :ôμØfh á¶◊ ∞≤æd ¿B’Gh

¤EG ΩódG Gòg π≤æJ »àdG ájƒeódG á«YhC’Gh ,Úæ÷G πØ£∏d ¢UÉÿG ΩódG ?ΩÉjC’G øe Ωƒj

øμÁCG ...áª«°ûŸÉH á«YhC’G √òg §HôJ »àdG §HGhôdGh ,iôNC’G øcÉeC’G ¤EG ¬æe ºK Ö∏≤dG

äÉaOÉ°üŸG πeGƒ©Hh »æeR §jô°T øª°V äÓ«˘°üØ˘à˘dGh Ö«˘cGÎdG √ò˘g π˘c ô˘¡˘¶˘J ¿CG

?É¡°ùØæH É¡°ùØf AÉ°ûfEÉH Ö«cGÎdG √òg Ωƒ≤J ¿CG øμªŸG øe πg hCG ?á«FGƒ°û©dG

¿ qƒμàJ ¿CG Öéj (¿É°ùfEÓd kGóL áª¡ŸG) ájƒeódG IQhódG áeƒ¶˘æ˘eh ,kÉ˘©˘Ñ˘W π˘«˘ë˘à˘°ùj

122


2233 ΩΩƒƒ««ddGG 2255 ΩΩƒƒ««ddGG

Gá«Yh ’ájƒeódG

óëàJ

√ÉŒG¿GQhO

ΩódGƒgh Ö∏≤dG

øY IQÉÑYIôéM

IóMGh

2277--2266 ΩΩƒƒ««ddGG

äCGóHäGÒé◊G

™°SƒàdÉH

3333 ΩΩƒƒ««ddGG 4400 ΩΩƒƒ««ddGGÚ£ÑdGøjP’Gh

Ú£ÑdG ÚH õLÉ◊G’CGhÉ‰ óbh øjP

»eÉædG Ú£ÑdG

G »eÉædG øjP ’

ÖÖ∏∏≤≤ddGG ¿¿ƒƒμμJJ¢¢üü∏∏≤≤ààddÉÉHH IIôôKKÉÉμμààŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ¢¢††©©HH CCGGóóÑÑJJ.. ≥≥∏∏ÿÿGG ääGGõõéé©©ee øøee ááëë°°VVGGhh IIõõéé©©ee ÖÖ∏∏≤≤ddGG ¿¿ƒƒμμJJ

¢¢††ÑÑææddÉÉHH ÖÖ∏∏≤≤ddGG ππμμ°°ûûJJhh ÉÉ©©ee ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg øøee ±±’’BB’’GG ääÉÉÄÄee ™™ªªééààJJ ººKK.. IIÉÉééaa ••ÉÉ°°ùùÑÑff’’GGhh

ΩΩƒƒ««ddGG ‘‘ ÉÉ¡¡°°††©©ÑÑHH ∫∫ÉÉ°°üüJJ’’ÉÉHH áájjƒƒeeóóddGG áá««YYhhCC’’GG GGóóÑÑJJ.. ¿¿ÉÉ°°ùùff’’GG IIÉÉ««MM ∫∫GGƒƒWW ¬¬««aa ôôªªàà°°ùùjjhh

∞∞jjƒƒééààcc ÖÖ∏∏≤≤ddGG ôô¡¡¶¶jj øøjjôô°°ûû©©ddGGhh ¢¢ùùeeÉÉÿÿGG ΩΩƒƒ««ddGG ‘‘hh..ÚÚææ÷÷GG ôôªªYY øøee øøjjôô°°ûû©©ddGGhh ååddÉÉããddGG

™™°°SSƒƒààddÉÉHH ∞∞jjƒƒééààddGG GGòògg CCGGóóÑÑjj øøjjôô°°ûû©©ddGGhh ™™HHÉÉ°°ùùddGGhh øøjjôô°°ûû©©ddGGhh ¢¢SSOOÉÉ°°ùùddGG ΩΩƒƒ««ddGG ‘‘hh.. óóMMGGhh

ÉÉ‰‰ óóbb ÖÖ∏∏≤≤ddGG ¿¿ƒƒμμjj ÚÚ©©HHQQCC’’GG ΩΩƒƒ««ddGG ‘‘ .. øøjjPPCCGGhh ÚÚ££ÑÑddGG ôô¡¡¶¶jj ÚÚKKÓÓããddGGhh ååddÉÉããddGG ΩΩƒƒ««ddGG ‘‘..

AAGGôôªªMM áá££≤≤ææcc IIQQƒƒ°°üüddGG ÖÖ∏∏≤≤ddGG óóggÉÉ°°ûûffhh.. ™™°°SSƒƒJJhh

hCG ΩódG hCG Ö∏≤dG øjƒμJ ‘ π∏N …CG ¿C’ ¢ü≤f …CG ¿hOh ¬°ùØf âbƒdG ‘ πqμ°ûàJh

πqμ°ûJ πÑb ΩódG ï°†H Ö∏≤dG ΩÉb ƒ∏˘a .Úæ÷G ƒ‰ ∞˘bƒ˘J ¤EG …ODƒ˘«˘°S á˘jƒ˘eó˘dG á˘«˘YhC’G

πª©dÉH Ö∏≤dG CGóÑj ⁄ ƒdh ,ájƒeódG IQhódG ºàJ ⁄h ΩÉ¶f ¿hO ΩódG ìÉ°ùd ájƒeódG á«YhC’G

¬eCG ºMQ ‘ Úæ÷G äƒe »æ©j Gògh ,º°ù÷G ‘ ΩódG ´RƒJ ÉŸ Ö°SÉæŸG âbƒdG ‘ ¢†ÑædÉHh

¿B’G ≈àM Gƒ°TÉY øjòdG ¢SÉædG äGQÉ«∏e ΩÉ°ùLCG ‘ äGÒ«©àdG ¿CG ÒZ .√ƒ‰ ∫ÉªàcG πÑb

kÉeÉ“ Ö°SÉæŸG âbƒdG ‘ ¤hC’G ¬nà°†Ñf oÖ∏≤dG n¢†nÑf å«M ,π∏N ¿hOh ábO πμH â∏ªY

:√ÉæMôW …òdG ∫GDƒ°ùdG åÑY ióe øq«Ñj Gògh .º°ù÷G ¤EG ΩódG øe Ö°SÉæŸG nQGó≤ŸG n™ naOh

…CG hCG »M øFÉc hCG áeƒ¶æe ¿ qƒμJ ¿EG ?''áaOÉ°üe ájƒeódG IQhódG RÉ¡L ¿ƒμàj ¿CG øμÁCG''

πc É¡«∏Y ≥Øàj á≤«≤M √ògh ,â≤∏ oN ób É¡fCG ≈∏Y í°VGh lπ«dO ICÉéa Ö«cGÎdG øe Ö«côJ

.ÉgQÉμfEG ™«£à°ùj ’h π≤Y ÖMÉ°U

¿hOh Ëƒ≤J ø°ùMCG ‘ ¿É°ùfE’G ≥dÉNh á©FGôdG äÉeƒ¶æŸG √òg ≥dÉN ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿EG

.¢ü≤f …CG

»»ÑÑ°°üü©©ddGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGG AAÉÉææHH…õcôŸG ΩÉ¶ædG »gh ,IójóL á«æH ¤EG áLÉ◊G ô¡¶J kÉeób äÉ«dÉ©ØdG √òg »°†“ Éªæ«Hh

»æ«æ÷G ¢Uô≤dG º°SG ¬«∏Y ≥∏£j Ée ™æ°üH »Ñ°ü©dG õ˘côŸG Gò˘g ø˘jƒ˘μ˘J CGó˘Ñ˘jh .»˘Ñ˘°ü©˘dG

(Embryonic disc)äÉjGóH »g äGAƒàf ™e ÚjRGƒàe Ú£N øjƒμàH …ƒ∏©dG º°ù≤dG ‘

±GôWCG π°üàJ ºK ,∞jƒŒ øjƒμàH …ƒ∏˘©˘dG º˘°ù≤˘dG Ωƒ˘≤˘jh ,»˘cƒ˘°ûdG π˘Ñ◊Gh ÆÉ˘eó˘dG

Gòg øe »eÉeC’G º°ù≤dG ßo∏¨j ºK ,kÉ≤«°V kÉHƒÑfCG ¿ƒμàd ¢†©ÑdG É¡°†©H ™e ≥°üà∏Jh ∞jƒéàdG

πÑ◊G øjƒμàH »Ø∏ÿG º°ù≤dG Ωƒ≤j ¬°ùØf âbƒdG ‘h ,ÆÉeódG π«μ°ûàd ™°ùàjh ÜƒÑfC’G

.»cƒ°ûdG

∫É«ÿG OhóM RhÉéàJ ábQÉN áKOÉM Úà∏ªL hCG á∏ªL ‘ ÉgÉæ°üÿ »àdG áKOÉ◊G √òg ¿EG

√òg ábQÉÿG äÉ«∏ª©dG QGôμàH »Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædG øjƒμàd iôNC’G πMGôŸG Ωƒ≤Jh ,ÊÉ°ùfE’G

.É¡à∏ªμJh

á°UÉN ÉjÓÿ ™jô°S lêÉàfEG CGóÑj »cƒ°ûdG πÑ◊G øjƒμàd ¢ùeÉÿG ´ƒÑ°SC’G øe kGQÉÑàYGh

124


á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿG »g(neurons)‘h !IóMGƒdG á«fÉãdG ‘ á«Ñ°üY á«∏N ±’BG á°ùªN ∫ó©Ãh

.ó©H Éª«a ÆÉeódG ¿ƒμà«°S á≤£æŸG √òg41

á«∏N πc òîàJh ,πª◊G øe ¤hC’G á°ùªÿG ô¡°TC’G ‘ ÆÉeódG ÉjÓN º¶©e ¿ƒμàJ

IÒÑc áYô°ùH áénàæŸG á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿG √òg CGóÑJh .IO’ƒdG πÑb ÆÉeódG ‘ É¡d Ωƒ°SôŸG É¡fÉμe

.…õcôŸG »Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædG ´QPCG øjƒμàd º°ù÷G ‘ Ió«©H ≥WÉæe ¤EG Iôé¡dÉH

ÉjÓÿG êÉà– Gòd ,ábóH É¡d ¢ü°üıG ¿ÉμŸG óŒ ¿CG á«Ñ°üY á«∏N πc ≈∏Y Öéj ¬fCG ÒZ

¿hó°TôŸG A’Dƒgh ,π«dO ¤EGh ó°Tôe ¤EG -É¡≤jôW óŒ »μd- á°SÉe áLÉM áHÉ°ûdG á«Ñ°ü©dG

»cƒ°ûdG πÑ◊G É¡«a ƒªæj »àdG áMÉ°ùdG ‘ óà“ ∑Ó˘°SC’G ¬˘Ñ˘°ûJ á˘°UÉ˘N É˘jÓ˘N ø˘Y IQÉ˘Ñ˘Y

»gh ôLÉ¡Jh É¡LÉàfEGh É¡©æ°U øcÉeCG øe á«Ñ°ü©dG É˘jÓÿG êô˘î˘Jh .™˘°Sƒ˘à˘jh ÆÉ˘eó˘dGh

ƒg Gòg ¿CG ∑QóJ ¢ü°üıG É¡fÉμe ¤EG π°üJ ÉeóæYh ,∑Ó°SC’G √ò¡H Ió°TÎ°ùeh áμ°ù‡

ÉjÓÿG ™e •ÉÑJQÓd ´QPCGh äGOGóàeG øjƒμàH ∫É◊G ‘ CGóÑJh ¬«a ô≤à°ùàa í«ë°üdG É¡fÉμe

.iôNC’G á«Ñ°ü©dG

?ôØ°ùdG Gò¡c ôØ°S ≈∏Y á∏Ñ≤e É¡fCG É¡fƒμJ ∫ÉM á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿG √òg ∑QóJ ∞«c øμdh

?É¡d á°ü°üıG øcÉeC’Gh É¡aGógCG óéàd øjó°TôŸÉH Ú©à°ùJ ¿CG É¡«∏Y ¿CÉH ∑QóJ ∞«ch

-±É£ŸG ájÉ¡f ‘- »g á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿÉa ?¢†©ÑdG É¡°†©H ™e ¿hÉ©àdG πμ°T Qô≤J ∞«ch

‘ ¢ù«∏a ∂dòdh ,äÉÄjõL øeh äGQP øe ¿ƒμàJh IOôÛG Ú©dÉH iôoJ ’ IÒ¨°U ÉjÓN

,É¡°ùØæH ôeC’G Gòg ‘ QGôb PÉîJG ’h Qƒ©°Th »Yh øY É¡d á°ü°üıG øcÉeC’G áaô©e É¡JQób

125

’’hh kkÓÓ≤≤YY ’’ ∂∂∏∏““ ’’ ÉÉjjÓÓNN √√òògg AAÉÉ°°ûûffEE’’GGhh ππ««μμ°°ûûààddGG áá««∏∏ªª©©HH ΩΩƒƒ≤≤JJhh ,,ììƒƒààØØee ππμμ°°ûûHHhh ÖÖWWQQ ƒƒLL ‘‘ ΩΩCC’’GG ººMMQQ ‘‘ ÆÆÉÉeeóóddGG ππ««μμ°°ûûJJ ººààjj……CCÉÉHH kkÉÉØØ∏∏°°SS ±±ôô©©JJ ÉÉ¡¡ffCCÉÉcchh ∑∑ôôëëààJJ áá««∏∏NN ππcchh ,,ÆÆÉÉeeóóddGG ÉÉjjÓÓNN øøee ääGGQQÉÉ««∏∏ee IIôô°°ûûYY ÚÚææ÷÷GG ∂∂∏∏ÁÁ IIõõéé©©ŸŸGG áá««∏∏ªª©©ddGG √√òògg áájjÉÉ¡¡ff ‘‘hh .. kkGGQQƒƒ©©°°TT••ÉÉÑÑJJQQ’’GG ÖÖééjj »»ààddGG áá««∏∏ÿÿÉÉHH §§ÑÑJJôôJJhh kkÉÉÑÑjjôô≤≤JJ áá««FFÉÉ¡¡ff’’ ää’’ÉÉªªààMMGG ÚÚHH øøee ÉÉ¡¡dd ¢¢üü°°üüııGG ¿¿ÉÉμμŸŸGG ≈≈∏∏YY ÌÌ©©JJhh ,,••ÉÉÑÑJJQQ’’GG ÉÉ¡¡««∏∏YY ÖÖééjj áá««∏∏NN≈≈∏∏YY ôô°°ùù««jj ……òòddGG ƒƒgg ÒÒÑÑÿÿGG ºº««∏∏©©ddGG ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG ¿¿EEGG ..¢¢üü≤≤ff hhCCGG ππ∏∏NN ……CCGG ¿¿hhOO ÆÆÉÉeeóóddGG ‘‘ ääÉÉWWÉÉÑÑJJQQ’’GG øøee ¿¿ƒƒ««∏∏jjôôJJ ááÄÄee ººààjj áájjÉÉ¡¡ææddGG ‘‘hh ..ÉÉ¡¡HH

!!¢¢VVQQCC’’GG ¬¬LLhh ≈≈∏∏YY ôôJJƒƒ««ÑÑªªcc ππªªccCCGG óó©©jj ……òòddGG ÆÆÉÉeeóóddGG ™™ææ°°üüHH ((¢¢ùùeeGGóóddGG ΩΩÓÓ¶¶ddGG ‘‘hh)) ΩΩÉÉ««≤≤ddGG QQƒƒ©©°°ûûddGG øøee ááeehhôôÙÙGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg

ÒZ ÆÉeódG ¿C’ ôeC’G Gòg RÉ‚EG á«∏ª©dG √òg ¬Lƒj …òdG …õcôŸG ÆÉeódG ™«£à°ùj ’ Éªc

.¬eCG ø£H ‘ ∫Gõj ’ …òdG Úæ÷G ‘ ó©H πeÉμàe ÒZh ¿ƒμàe

πX ‘ ∑ôëàJ »gh ,É¡aô©J ’ øcÉ˘eCG ¤EG ¬˘Lƒ˘à˘J ≈˘à˘M É˘jÓÿG √ò˘g ¿ƒ˘μ˘à˘J ¿CG É˘e

øe áKOÉM …CG ¿CG í°VGƒdG øeh .√òg É¡àcôM ‘ á›Èe É¡fCÉch É¡d áª p¡∏ŸG äÉeƒ∏©ŸG

áé«àf ¿ƒμJ ¿CG ø˘μÁ ’ »˘Ñ˘°ü©˘dG ΩÉ˘¶˘æ˘dGh ÆÉ˘eó˘dG ¿ƒ˘μ˘J AÉ˘æ˘KCG ‘ á˘jQÉ÷G çOGƒ◊G

»Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædG Gòg ¿ƒμJ πMGôe øe á∏Môe …CG ‘ ±GôëfG …CG ¿C’ AÉ«ªY äÉaOÉ°üe

áμÑ°T ¤EG É¡dƒ– ºK á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿG êÉàfEG ¿EG .¬∏ªcCÉH ΩÉ¶ædG ‘ π°ù∏°ùàe π∏N ¤EG …ODƒj

,¬H §ÑJôŸG »Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædGh ÆÉeódG ¿ƒμJ πMGôe øe IóMGh á∏Môe iƒ°S â°ù«d á«Ñ°üY

≥jôW øY IóMGh á«Ñ°üY á«∏N ¿ qƒμ˘J π˘«˘ë˘à˘°ùŸG ø˘e ¿EÉ˘a ÚjQƒ˘£˘à˘dG AÉ˘Y qOE’ kÉ˘aÓ˘Nh

!¬∏eÉμH ÆÉeódG ¿ƒμJ ∂æY ´O ,äÉaOÉ°üŸG

ÉjÓÿG ∂∏“ kÓãªa .»Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædG ¿ƒμJ äÉ«∏ªY ‘ kGóL IÒãc äÓ«°üØJ óLƒJ

ÉjÓÿG √òg ôLÉ¡J ÉeóæYh ,≠dÉH ¿É°ùfEG óæY É¡à«æH øY áØ∏àfl á«æH É¡fƒμJ AóH óæY á«Ñ°ü©dG

É¡fEÉa »eÉædG Úæ÷G ‘ »Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædÉH á≤∏©àŸG äÉª¡ŸÉH ΩÉ«≤∏d º°ù÷G øe áæ«©e á≤£æe ¤EG

¤EG É¡dƒ°Uh Qƒa É¡fCG ÒZ ,Úé°ùcC’G OƒLh ¿hO ájƒ«◊G äÉ«∏ª©dÉH ΩÉ«≤dG ¢UGƒN ∂∏“

ΩÉ«≤∏d Úé°ùcC’G ¤EG êÉà– ÉjÓN ¤EG ∫ƒëàJ kGó«L É¡˘«˘a É˘gQGô˘≤˘à˘°SGh ÆÉ˘eó˘dG á˘≤˘£˘æ˘e

πeÉc πμ°ûH á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿG ™«ªL óæY ∫ƒëàdG Gòg ºàj ¿CG Öéjh .ájƒ«◊G É¡JÉ«∏ª©H

ájRÉéYEG á«∏ªY á«∏ª©dG √òg ¿CG ∂°T ’h ;É¡JÉ«M ‘ QGôªà°S’G ‘ ÉjÓÿG √òg â∏°ûa ’EGh

.IÒÑc42

¬LGƒJ É¡fEÉa Úé°ùcCG ÓH IÒ°üb Ióe â«≤H ¿EG ÆÉeódG ÉjÓN ¿CG Ωƒ«dG º∏©f øëfh

äƒŸG ºK k’hCG π∏°ûdG ƒg ΩƒàÙG Ò°üŸG ¿Éμd kÓ«∏b IóŸG √òg äOGR ƒdh , kGójó°T kGô£N

¿EG øμdh .±ÓàN’G ΩÉ“ kÉØ∏àfl kÉeÉ¶f ∂∏“ kÉãjóM áfƒμàŸG á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿG ¿CG ÒZ ,kÉ«fÉK

Qƒ£J ÉŸ áÑ°SÉæŸG á¶ë∏dG ‘ √òg ájƒ«◊G É¡JÉ«∏ªY §‰ ‘ Ò¨àdG á«∏ªY çó– ⁄h π∏N çóM

á«∏Ñ≤à°ùŸG É¡ØFÉXh áaô©Ã á«∏N …CG ΩÉ«b π«ëà°ùŸG øe ¬fCG ∂°T ’h .πeÉc ¿É°ùfEG ¤EG Úæ÷G

.É¡à«æH Ò«¨àH -áaô©ŸG √òg Aƒ°V ≈∏Yh É¡«Yhh É¡JOGQEÉH- É¡eÉ«b ºK

126



√òg ≥∏N …òdG ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿EG :»g ÉæeÉeCG ô¡¶J »àdG á≤«≤◊G ¿EÉa ádÉ◊G √òg ‘h

á«∏N πc …ó¡jh áLÉ◊G óæY Égôq«¨j …òdG ƒgh ,¢üFÉ°üÿG √òg É¡Ñghh á«Ñ°ü©dG ÉjÓÿG

¬fCG ±ô©j ¿CG ¿É°ùfEG πc ≈∏Y ¿Éc ∂dòd .¬«a ô≤à°ùJ …òdG í«ë°üdG É¡fÉμe ¤EG ∫ƒ°Uƒ∏d

‘h …ƒ°ùdG πeÉμdG ≥∏ÿG Gòg ¬d ¬≤∏N ≈∏Y ¬HQ óªëj ¿CGh πMGôŸG √òg ™«ªL RÉàLG ób

Iƒb óLƒJ ’ É¡fCGh A»°T πc ≥dÉN ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿CG IóMGh á¶◊ ≈°ùæj ’CGh ,Ëƒ≤J ø°ùMCG

:¤É©Jh ¬fÉëÑ°S ¬JQóbh ¬Jƒb iƒ°S Éª¡æ«H ’h AÉª°ùdG ‘ ’h ¢VQC’G ‘

}ÉÉqqææ ppμμssdd ?? kkÓÓooLL nnQQ nn∑∑GG qqƒƒ nn°°SS ssººooKK mmáá nnØØ rr££ooff rrøøppee ssººooKK mmÜÜGGôôooJJ rrøøppee nn∂∂ nn≤≤nn∏∏ nnNN ……òòddÉÉHH nnää rrôô nnØØ nnccCCGG :: oo¬¬ooÑÑ ppMMÉÉ nn°°UU oo¬¬nndd nn∫∫ÉÉ nnbb

GGóónnMMnnCCGG »»qqHH nnôôppHH oo∑∑ ppôô rr°°TTooCCGG ’’hh »»qqHH nnQQ oo¬¬qq∏∏ddGG nnƒƒ oogg| :∞¡μdG)37-38.(

ÉÉjjÓÓÿÿGG ÚÚHH §§««££îîààddGG áá««ªªggCCGGô¡°ûdG ájÉ¡f ‘h .ƒªædG Gòg ‘ ÚeÉJ kÉfRGƒJh kÉ≤°SÉæJ iôf Úæ÷G ƒ‰ ‘ ô¶ædG ≥bóf ÉeóæY

.Úæ÷G ‘ ÚàæLƒdGh ∂ØdGh ∞fC’Gh ÚfPC’Gh Úæ«©dG Qƒ¡X AóH iôf ∫hC’G

òNCG …CG) πμ°ûàdGh á¡L øe ƒªædG QGôªà°SG º¡ŸG øe ¿ƒμj ≥°SÉæàŸG ƒªædG Gòg AÉæKCG ‘

√òg …ôŒ ¿CG •Î°ûjh .…ƒ«æÑdG Ò¨àdG QGôªà°SG ™e ,iôNCG á¡L øe (kÉæ«©e kÓμ°T AÉ°†YC’G

’G ™«ªL ¿C’ ,≥°SÉæàe πμ°ûH º°ù÷G AGõLCG ™«ªL ‘ äGÒ¨àdG’

kÓãªa .ó«≤©àdG ájÉZ kIó≤©e nÖ«cGôJ ∂∏“ ¿É°ùfE’G º°ùL ‘ AÉ°†YC

Ú©dG Ωƒ≤J »μdh ,kÓ≤à°ùe kGAõL ¿ƒ©HQCG ÉgóMh Ú©dG ‘ óLƒj

óLƒJ ¿CGh Ö°SÉæàe ƒ‰ AGõLC’G √òg ÚH ≥≤ëàj ¿CG Öéj É¡ØFÉXƒH

¬d ¢ü°üıG ¿ÉμŸG ‘ AõL πc ¿ƒμj ¿CGh ,É¡æ«H Éª«a ájƒb á£HGQ

≥Ñ£æj ¬°ùØf A»°ûdGh .É¡ØFÉXƒH ΩÉ«≤dG øY Ú©dG äõéY ’EGh ,kÉeÉ“

‘ äÓ°†©dGh º¶©˘dG π qμ˘°ûJ Öé˘j PEG ,´GQò˘dG π˘qμ˘°ûJ ó˘æ˘Y

.¬°ùØf âbƒdG

,ºZÉæJh ≥°SÉæàH ∑ôëàJ Úæ÷G ÉjÓN ™«ªL ¿CG Gòg øe ô¡¶jh

√òg øe á«∏N πch ,º°ùé∏d áeÉ©dG á£ÿÉH º∏Y ≈∏Y á«∏N πch

127

}ÉÉnnee oo¿¿ÉÉ nn°°ùùff ppEEÉÉ rrddGG ÉÉ nn¡¡ttjjnnCCGGÉÉ nnjj

ËËppôônnμμrrddGG nn∂∂uuHH nnôôppHH nn∑∑ssôônnZZ

nn∑∑GG ssƒƒ nn°°ùù nnaa nn∂∂nn≤≤nn∏∏ nnNN …… ppòòssddGG

mmII nnQQƒƒ oo°°UU uu……nnCCGG »»ppaa nn∂∂nndd nnóó nn©© nnaa

nn∂∂nnÑÑ ssccnnQQ nnAAÉÉ nn°°TT ÉÉ nnee|

/ QÉ£Øf’G)8-6(

Úæ÷G ÚÑL πμ°ûJ AóH

28 Ωƒ«dG 34 Ωƒ«dG



∂ØdG πμ°ûJπØ°S’EG

πμ°ûJ AóH∂ØdG º¶Y

ºº◊◊ áá¨°°††ee øøee ÉÉffOOÉÉ°°ùùLLCCGG ≥≥∏∏NN ……òòddGG ƒƒgg ÅÅddÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG

¿¿ƒƒμμààààaa ;;ââbbƒƒddGG QQhhôôÃÃ ((ºº◊◊ áá©©££bb OOôô›› áájjGGóóÑÑddGG ‘‘ ¬¬ÑÑ°°ûûjj ……òòddGG)) ÚÚææ÷÷GG ƒƒªªææjjáájjÉÉ¡¡ææddGG ‘‘ ôô¡¡¶¶jjhh ,,iiôôNNCC’’GG ¬¬FFÉÉ°°††YYCCGG ôôFFÉÉ°°SShh ¿¿PPCC’’GGhh ÖÖ∏∏≤≤ddGGhh ÚÚ©©ddÉÉcc √√DDhhÉÉ°°††YYCCGG‘‘ ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ¬¬LLhh ÉÉ¡¡©©££≤≤jj »»ààddGG ππMMGGôôŸŸGG IIQQƒƒ°°üüddGG √√òògg ‘‘ óóggÉÉ°°ûûffhh .. kkÉÉjjƒƒ°°SS kkÉÉffÉÉ°°ùùffEEGG

øøee ¢¢VVQQCC’’GG √√òògg íí££°°SS ≈≈∏∏YY ¢¢ûû««©©jj ¿¿ÉÉ°°ùùffEEGG ππcc ôôee óó≤≤dd ..ƒƒªªææddGGhh QQƒƒ££ààddGG GGòògg AAÉÉææKKCCGG‘‘ ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee ááYYƒƒªª›› øøYY kkIIQQÉÉÑÑYY --áájjGGóóÑÑddGG ‘‘-- ¿¿ÉÉcc ¿¿ÉÉ°°ùùffEEGG ππμμaa ;;ππMMGGôôŸŸGG √√òògg

øøeeCC’’GG ππFFÉÉ°°SShh ππμμHH õõ¡¡›› øøeeBBGG §§°°SShh ‘‘ ººMMôôddGG ‘‘ ¢¢ûû««©©jjhh ¬¬JJGGPP »»©©jj ’’ ¬¬eeCCGG ººMMQQÚÚJJôôXXÉÉææààee ÚÚææ««YY ¬¬dd ââ∏∏©©ééaa ¬¬eeCCGG øø££HH ‘‘ ƒƒgghh áájjÉÉææ©©ddGG óójj ¬¬dd ääóóààeeGG ººKK ,,ááffÉÉ««°°üüddGGhh

áá°°ûûggóóee ääGGÒÒ¨JJ øøee ÉÉæægg √√óóggÉÉ°°ûûff ÉÉeehh ..ïïddEEGG...... kkÉÉ¶¶aaÉÉMM kkGGóó∏∏LLhh kkÉÉªªaahh kkÉÉØØffCCGGhh ÚÚÑÑLLÉÉMMhh√√òògg ππqqeeCCÉÉJJ ¿¿EEGG .. kkÉÉ©©ææ°°UU AA»»°°TT ππcc øø≤≤JJCCGG ……òòddGG ¬¬∏∏ddGG ™™ææ°°UU ≈≈∏∏YY ôôggÉÉHH llππ««ddOO IIõõéé©©eehh

00..ππbbÉÉYY ¿¿ÉÉ°°ùùffEEGG ππcc ≈≈∏∏YY llÖÖLLGGhh √√ôôμμ°°TThh ¬¬∏∏ddGG óóªªMMhh áá≤≤««≤≤◊◊GG

πμ°ûJ AóH∞f’G


≈∏Y π©a OQ ô¡˘¶˘Jh á˘jô˘Ø˘«˘°T äGQÉ˘°TEG ¢†©˘H π˘°Sô˘J É˘jÓÿG

É¡©ªLCÉH Úæ÷G ÉjÓN ¿CG …CG .ÉgÉ≤∏àJ »àdG ájôØ«°ûdG äGQÉ°TE’G

É¡æ«H ¿CÉch- ÉjÓÿG √òg Ωƒ≤Jh ,ó˘MGh ≥˘°ùf ø˘ª˘°V π˘ª˘©˘J

äÉÄjõL ‘ IOƒLƒŸG äÉeƒ∏©ŸG øe IOÉØà°S’ÉH -kÉ«YÉªL kÉªgÉØJ

DNAÖ°ùàμJh äÉeƒ∏©ŸG √òg øe ¬«dEG êÉ˘à– É˘e π˘ª˘©˘à˘°ùJh

.ôNB’G ¢†©ÑdG øY É¡°†©H ∞∏àîj ¢üFÉ°üNh äÉØ°UGƒe

±ô©J ∞«ch ?¬«dEG ÜÉgòdG É¡«∏Y Öéj …òdG ¿ÉμŸG á«∏N πc ±ô©J ∞«c øμdh

iôNC’G ÉjÓÿG ™e ≥°SÉæàdG Gòg πc QÉ¡XEG ‘ íéæJ ∞«ch ?¬∏«μ°ûàH Ωƒ≤à°S ƒ°†Y s…CG

á«æ«÷G äÉeƒ∏©ŸG ∫Éª©à°SG á«Ø«c Qô≤j …òdG øneh ?óMGh QÉWEG øª°V É¡©e πª©J »àdG

?É¡YƒæJh ÉjÓÿG õjÉ“ á«Ø«c Qô≤j …òdG øeh ?ÉjÓÿG ‘ IOƒLƒŸG

kÉfÉ«MCG ¿ƒμj ÉæFÉ°†YCG ‘ ¢ü≤ædG ¿EG .ÉæeÉ°ùLCG ‘ óFGR ƒ°†Y ’h ¢übÉf ƒ°†Y óLƒj ’

kÓªM πqμ°ûj óFGõdG ƒ°†©dG ¿EÉa IOÉjõdG ádÉM ‘ ÉeCG .ä’É◊G ≈fOCG ‘ ágÉ©d kÉÑÑ°S hCG ,kÉà«‡

Ú«©J ºàj ∞«c øμdh ,ájGóÑdG òæe º°ù÷G AÉ°†YCG OóY Ú«©J ÖLh Gòd .¬d »YGO ’ kÉÄÑYh

áYƒª› Ωƒ≤J ’ ∞«c Ée ƒ°†Y ™æ°Uh π«μ°ûàH ÉjÓÿG øe áYƒª› CGóÑJ Éeóæ©a ?Oó©dG Gòg

?¬°ùØf ƒ°†©dG ™æ°Uh π«μ°ûàH iôNCG

áÄjõL ¿CG ¿ƒªYõj Qƒ£àdG ájô¶f QÉ°üfCGDNA¿ƒ≤∏£j ºgh ,áØ«XƒdG √òg øY ádhDƒ°ùe

»àdG á£≤ædG ¿C’ ,´GóN Oô› Gòg øμdh .á∏μ°ûŸG √òg øe ¢ü∏îà∏d Öjô¨dG ºYõdG Gòg

áÄjõL ‘ äÉeƒ∏©ŸG √òg πc ´OhCG …òdG øne :»g Éæg ÉgóæY ±ƒbƒdG ÖéjDNA?

âbƒdG ‘h ÊÓØdG ¿ÉμŸG ‘ äÉeƒ∏©ŸG √òg ∫Éª©à°SG Qô≤j …òdG øne :Gòg øe ºgC’Gh

äGQòdG ∂∏“ Óa ;á∏Ä°SC’G √òg ≈∏Y kÉHGƒL ¿ƒjQƒ£àdG ∂∏Á ’ ?É¡∏ª©à°ùj ∞«ch ÊÓØdG

…CG ’h »◊G øFÉμdG ’h ,É¡«a ájQÉ÷G AÉeódG hCG áé°ùfC’G ’h ,ÉjÓÿG √òg ∞dDƒJ »àdG

…òdG √óMh ƒg ¤É©Jh ¬fÉëÑ°S ¬∏dG ¿EG .QGô≤dG Gòg πãe QGó°UEG ≈∏Y IQó≤dG iôNCG IOÉe

É¡JÉÑLGh ÉjÓÿG º¡∏j …òdG ƒgh ,äGôØ«°T πμ°ûH ÉjÓÿG ‘ á©FGôdG á£ÿG √òg ™°Vh

.A»°T πc ≈∏Y QOÉ≤dG ƒg ¬fC’ ,É¡≤«Ñ£Jh á£ÿG √òg ≥«≤– á«Ø«c É¡ªq∏©jh

129

ÚÚ©©ddGG ≥≥∏∏NN IIõõéé©©ee™eh ,¢SCGôdG »ÑfÉL ‘ ¿ÉØjƒŒ ô¡¶j ™«HÉ°SCG á©HQCG Úæ÷G ôªY ≠∏Ñj ÉeóæY

øjòg ‘ ¿É©næ°üoà˘°S Úæ˘«˘©˘dG ¿EÉ˘a ≥˘jó˘°üà˘∏˘d π˘HÉ˘b ÒZ hó˘Ñ˘j ô˘eC’G ¿CG

ÉjÓÿG CGóÑJ å«M ,¢SOÉ°ùdG ´ƒÑ°SC’G ‘ ¿ qƒμàdÉH Ú©dG CGóÑJ .ÚØjƒéàdG

’ ábQÉN á£N øª°V ô¡°TCG IóY ∫GƒW Ú©dG øe áØ∏àıG AGõLC’G ™æ°üH

Ú©dG IQDƒH É¡°†©Hh Ú©dG á«fôb ™æ°üH Ωƒ≤j ÉjÓÿG ¢†©Ña ,π≤©dG ÉgQƒ°üàj

πc .πª©dG øY ∞bƒàJ º°ù≤dG ∂dP ájÉ¡f OhóM ¤EG á«∏ÿG π°üJ ÉeóæYh ,Ú©dG á°SóY É¡°†©Hh

…CG çóëj ’h .™FGQ πμ°ûH AGõLC’G √òg ÚH OÉ–’G ºàj ºK ,Ú©dG øe AõL ™æ°üd πª©J á«∏N

‘ ’h Ú©dG IQDƒH ™°Vƒe ‘ ÉjÓÿG øe iôNCG á≤ÑW kÓãe ¿ƒμàJ Óa ,AGõLC’G √òg ÚH •ÓàNG

,á«gÉæàe ábóH í«ë°üdG ¬fÉμe ‘ ¿ƒμj AõL πch º°ùb πc .É¡JÓ°†Y hCG Ú©dG á«fôb ™°Vƒe

πμ°ûH (IójóY äÉ≤ÑW øe áfƒμàŸG) Ú©dG ™æ°U ∫ÉªcEG ºàj kGÒNCGh ,äÉ«∏ª©dG √òg ôªà°ùJh

.πeÉch õé©e

?áØ∏àfl äÉ≤ÑW AÉ°ûfEG É¡«∏Y ¿CG ÉjÓÿG √òg ±ô©J øjCG øe :á∏Ä°SC’G ¢†©H Éæ°ùØfCG ∫CÉ°ùf Éæg

¿CG ƒgh ;óMGh ÜGƒL ’EG á∏Ä°SC’G √ò¡d ¢ù«d ?É¡JÉjÉ¡fh äÉ≤Ñ£dG √òg äÉjGóH Qô≤J ∞«ch

.»YƒH ±ô°üàdG ™«£à°ùJ ∂dòdh ,»¡dE’G ΩÉ¡dE’G Ö°ùM ∑ôëàJ ÉjÓÿG √òg

øeh .kÉ«aÉ°T kÉHGƒL ¿ƒμ∏Á Óa äÉaOÉ°üŸG ¤EG ¿É°ùfE’G Aƒ°ûf ¿hõ©j øjòdG Qƒ£àdG QÉ°üfCG ÉeCG

,çQƒØàjO ¿ƒa ôÁƒg ⁄É©dG ¿É°ùfE’G º°ùL ‘ IOƒLƒŸG á©FGôdG §£ÿG ¿ƒMô°ûj øjòdG ÚjQƒ£àdG

ƒgh ,π«°üØàdÉH ¿É°ùfE’G Aƒ°ûfh Úæ÷G ƒ‰ øY çóëàj ''äGQƒ°üæjó∏d ÇOÉ¡dG π«∏dG'' ¬HÉàc »Øa

AÉ°ûfEG óæY'' :∫ƒ≤j ?GPÉŸh ?∞«c :πãe á∏Ä°SCG ≈∏Y áHÉLE’G ™«£à°ùJ ’ Qƒ£àdG ájô¶f ¿CÉH ±Î©j

íí££°°ùùddÉÉHH AAƒƒààææddGG GGòògg AAÉÉ≤≤ààddGG áá££≤≤ff ‘‘hh ,,ÆÆÉÉeeóóddGG ááeeóó≤≤ee øøee êêQQÉÉÿÿGG ƒƒëëff llAAƒƒààff ¿¿ƒƒμμààjj ..ÚÚ©©ddGG ππμμ°°ûûJJ ππMMGGôôee ÉÉæægg óóggÉÉ°°ûûff ÜÜáá««LLQQÉÉÿÿGG áá¨°°††ŸŸGG áá≤≤ÑÑWWGG IIÉÉªª°°ùùŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG áá≤≤ÑÑ££dd »»LLQQÉÉÿÿGG(Ectoderm)..ππNNGGóóddGG ƒƒëëff áá¡¡LLƒƒààee ääGGôôqq©©≤≤JJ ôô¡¡¶¶JJ

..ÚÚ©©ddGG ππμμ°°ûûJJhh óó©©HH ÉÉªª««aa QQƒƒ££ààJJ ((áá««FFƒƒ°°††ddGG ääGGôô©©≤≤ààddGG ≈≈YYóóooJJ »»ààddGG)) ääGGôô©©≤≤ààddGG √√òògghh

ƒªædG QƒW ‘ ÆÉfódG

áeOC’GIôgÉ¶dG

»Fƒ°†dG ¢ù«μdG‘ Ú©dG á«μÑ°T

ƒªædG QƒWá«Fƒ°†dG ¥É°ùdG

ÜGógC’G πμ°ûJ

á°Só©dG

á«fô≤dG πμ°ûJÚ©dG á°SóYƒªædG QƒW ‘

Ú©dG ôéfi

á«Fƒ°†dG ÜÉ°üYC’G πμ°ûJ

≈àeh øjCG kÉahô©e øμj ⁄ ¿EG π°ûØdÉH É¡«∏Y lΩƒμfi -Ió«L âfÉc Éª¡e- á£N πc ¿EÉa á«æHC’G

AÉæH …CG ¿CG º∏©f øëæa ,¬«a ∫ÉªYC’G π°ù∏°ùJh AÉæÑdG Gòg πMGôŸ §«£îJ óLƒj ⁄ ¿EGh AÉæÑdG CGóÑ«°S

∫ÉªYCÉH ΩÉ«≤dG ™«£à°ùJ ’ âfCGh ,∞≤°ùdG ™°Vƒj ¿GQó÷G AÉ¡àfG ó©Hh ¬°ù°SCG øe ¬«a πª©dG CGóÑj

Ú©e π°ù∏°ùJ OƒLh ÖfÉL ¤EGh .ïdEG ,á«ë°üdGh á«FÉHô¡μdG ∫ÉªYC’G ∫ÉªcEG πÑb AÉæÑdG ‘ ¿ÉgódG

‘ ¬∏ãe …ôéj ôeC’G Gògh .kÉæ«©e kÉ«æeR kÉª«¶æJ AÉæÑdG á«∏ªY ™ÑàJ ¿CG Öéj ∂dòc AÉæÑdG πMGôe ‘

≥«≤– á«Ø«c øY A»°T …CG ±ô©f OÉμf ’ Éææμdh ,ÉjÓÿG É¡æeh ,É¡FÉæÑH á©«Ñ£dG Ωƒ≤J »àdG á«æHC’G

õYƒJ »àdG á¡÷G ¿B’G ≈àM AÉ«MC’G AÉª∏Y óéj ⁄h .ÉjÓÿG iƒà°ùe ≈∏Y ÒNCÉàdGh Ëó≤àdG äÉbÓY

‘ äÉæ«÷G ¢†©H ≥jƒ©J ºàj Éªæ«Ña .πª©dG Gòg â«bƒJh á£ÿG øe AõL …CG ò«ØæJh πª©H ÉjÓî∏d

øne :πãe á∏Ä°SCGh .πª©dÉH ¬d í nª°ùoj ôNB’G É¡°†©H ¿CG iôf í«ë°üdG â«bƒàdG ‘h áÑ°SÉæŸG á¶ë∏dG

É¡Ø∏j á∏Ä°SC’G √òg πãe iôNCG äÉæ«÷ ìÉª°ùdG ôeGhCGh äÉæ«÷G ¢†©Ñd ô¶◊G ôeGhCG »£©j …òdG

.''¿B’G ≈àM ΩÓ¶dG43

Qƒ©°ûdG øe áehôÙG ÉjÓÿG ¿CG iôf (⁄É©dG ‘ ôjƒ°üJ ádBG π°†aCG ó©J »àdG) Ú©dG øjƒμJ ‘h

™æ°U ºàj ¿CG »g áé«àædGh ,¬d OhóM ’ kÓ≤Yh kÉ«Yhh kGQƒ©°T ∂∏“ É¡fCÉch ±ô°üàJ »YƒdG øeh

πª©dG Gòg RÉ‚EG ¿CG ∂°T ’ .kÉÑjô≤J A»°T ’ øe ΩC’G ø£H ‘ Úæ÷G »æ«Y

º«∏©dG πÑpb øe ΩÉ¡dEÉH ∑ôëàJ É‰EG ÉjÓÿG √òg ¿C’ ÉjÓÿG ¤EG Oƒ©j ’

(πuμ°ûoŸG) Q uƒ°üoŸG ƒg ¬fCÉH äÉjB’G ióMEG ‘ ÉfÈîj ¤É©J ¬∏dGh .ÒÑÿG

:¬∏c Gò¡H Ωƒ≤j …òdG ƒgh

}oo¬¬nndd ooQQ uuƒƒ nn°°üüooŸŸGG ooÇÇ ppQQÉÉ nnÑÑddGG oo≥≥ppddÉÉ nnÿÿGG oo¬¬qq∏∏ddGG nnƒƒ oogg

‘‘ ÉÉ nnee oo¬¬nndd ooííuuÑÑ nn°°ùùoojj ,,≈≈nnææ rr°°ùùoo◊◊GG ooAAÉÉ nnªª rr°°SSCC’’GG

ooõõjjõõ nn©©ddGG nnƒƒ oogg nnhh pp ¢¢VV rrQQCC’’GGhh ppääGG nnhhÉÉ nnªª qq°°ùùddGG

ooºº««μμnn◊◊GG| ::ôô°°ûû◊◊GG))24..((

áá∏∏««ªªLL kkÉÉææ««YY ííÑÑ°°üüjj ≈≈ààMM ââbbƒƒddGG QQhhôôÃÃ --¬¬©©ææ°°UU ππ««ªªLLhh ¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG IIQQóó≤≤HH-- QQƒƒ££ààjj ¤¤hhCC’’GG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘ hhóóÑÑjj ……òòddGG OOƒƒ°°SSCC’’GG ºº°°ùù÷÷GG.. IIOOóó©©ààŸŸGG ÉÉ¡¡ffGGƒƒddCCÉÉHHhh ááKKÓÓããddGG ÉÉggOOÉÉ©©HHCCÉÉHH AAÉÉ««°°TTCC’’GG iiôôJJ

ääÓÓ°°††©©ddÉÉHH ΩΩÉÉ¶¶©©ddGG AAÉÉ°°ùùààccGG¿CG ÒZ ,kÉ©e ¿GƒªæJh ¿Gô¡¶J äÓ°†©dGh ΩÉ¶©dG ¿CG ó n≤à©oj ¿Éc Öjôb âbh ≈àM

è«°ùf ¿CG »gh ,É¡«dEG ¬Ñàæj lóMCG øμj ⁄ kÉeÉ“ káØ∏àfl ká≤«≤M äô¡XCG IÒNC’G çƒëÑdG

øe äÓ°†©dG ÉjÓNQÉ«àNG ºà˘j º˘K ,k’hCG ΩÉ˘¶˘Y ¤EG ∫ƒ˘ë˘à˘j Úæ÷G ‘ ∞˘jQÉ˘°†¨˘dG

.ΩÉ¶©dG q∞∏Jh ÉjÓÿG √òg ™ªéààd ΩÉ¶©dG ∫ƒM IOƒLƒŸG áé°ùfC’G

¿BGô≤dG ‘ É¡H πLh õY ÉæHQ ÉfÈNCG ób kÉãjóM º∏©dG É¡Ø°ûc »àdG á≤«≤◊G √òg ¿CG ÒZ

πÑb1400:áæ°S

}nnΩΩÉÉ nn¶¶ pp©©ddGG ÉÉ nnff rrƒƒ nn°°ùùnnμμ nnaa kkÉÉeeÉÉ nn¶¶ ppYY nnáánn¨ rr°°††ooŸŸGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnîî nnaa kkáánn¨ rr°°††ooee nnáá nn≤≤nn∏∏ nn©©ddGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnîî nnaa kkáá nn≤≤nn∏∏ nnYY nnáá nnØØ rr££ttææddGG ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN ssººooKK

ÚÚ≤≤ppddÉÉ nnÿÿGG ooøø nn°°ùùrrMMnnCCGG oo¬¬qq∏∏ddGG nn∑∑ nnQQÉÉ nnÑÑnnàà nnaa nnôô nnNNBBGG kkÉÉ≤≤rr∏∏ nnNN oo√√ÉÉ nnffrrCCÉÉ nn°°ûûrrffnnCCGG ssººooKK kkÉÉªªrrëënndd| ::¿¿ƒƒææeeDDƒƒŸŸGG))14..((

ÜÉàc ‘ É¡Mô°T ºàj ¿hôb πÑb ájB’G √òg ‘ äOQh »àdG á«ª∏©dG á≤«≤◊G √òg

''¿É°ùfE’G Aƒ°ûf'' ¬˘ª˘°SG åjó˘M »˘ª˘∏˘Y(Developing Human)‘'' :»JCÉj É˘ª˘c

á«∏ªY ∫hCG ºàJ (∞jQÉ°†Z ¤EG ∫ƒëàdG …CG) ±ô°†¨à∏d QGôªà°SÉch ¢SOÉ°ùdG ´ƒÑ°SC’G

∫ƒëàdG …CG) º q¶©àdG CGóÑj ™HÉ°ùdG ´ƒÑ°SC’G ájÉ¡f ‘h ,IƒbÎdG º¶Y ‘ ΩÉ¶Y ¤EG ∫ƒ–

äÓ°†©dG ÉjÓN QÉ«àNG ºàj ¿ƒμàdÉH ΩÉ¶©dG ôªà°ùJ Éªæ«Hh .á∏jƒ£dG ΩÉ¶©dG ‘ (º¶Y ¤EG

äÓ°†©dG è«°ùf CGóÑjh ,¿ƒμàdÉH äÓ°†©dG CGóÑJ å«M º¶©˘dÉ˘H §˘«ÙG è˘«˘°ùæ˘dG ø˘e

.''á«Ø∏N áYƒª›h á«eÉeCG áYƒª› ¤EG º¶©dG ∫ƒM ΩÉ°ù≤f’ÉH44

™e kÉeÉ“ áªé°ùæe ËôμdG ¿BGô≤dG ‘ IQƒcòŸG ¿É°ùfE’G Aƒ°ûf πMGôe ¿CG á°UÓÿGh

πÑb á≤«≤◊G √ò¡H n¢SÉædG ÚŸÉ©dG ÜQ ¬∏dG ÈNCG óbh ,áãjó◊G áæLC’G º∏Y äÉØ°ûàμe

.¿ÉeõdG øe á∏jƒW ¿hôb

ôôªªàà°°ùùJJhh ,,QQƒƒ¡¡¶¶ddÉÉHH ÚÚææ÷÷GG ¿¿ÉÉ≤≤««°°SShh ´QQPPCCGG CCGGóóÑÑJJ ¢¢SSOOÉÉ°°ùùddGG ´ƒƒÑÑ°°SSCC’’GG ‘‘ÉÉjjÓÓÿÿGG ΩΩƒƒ≤≤ààaa ∞∞bbƒƒJJ ¿¿hhOO ÚÚææ÷÷GG ƒƒ‰‰ ‘‘ IIõõéé©©ŸŸGG ääGGQQƒƒ££ààddGG áá∏∏°°ùù∏∏°°SSkkGGQQGGôôbb --IICCÉÉééaa-- òòîîààJJ ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ¢¢††©©HH øøμμddhh ,,øøjjóó««ddGG ππ««μμ°°ûûààHH,,ÉÉ¡¡°°ùùØØffCCGG ≈≈∏∏YY ääƒƒŸŸGG ººμμMM òò««ØØææJJ QQôô≤≤JJ PPEEGG ,,ππ≤≤©©ddGG ¬¬ÑÑYYƒƒàà°°ùùjj ’’ kkÉÉ°°ûûggóóee»»ààddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògghh !!ÉÉ¡¡°°ùùØØff ΩΩGGóóYYEEÉÉHH ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg øøee áá««∏∏NN ππcc CCGGóóÑÑJJhh..™™HHÉÉ°°UUCC’’GG AAÉÉ°°ûûffEEGG ππLLCCGG øøee kkÉÉÑÑddÉÉbb ππqqμμ°°ûûJJ ÚÚ©©ee §§NN ∫∫ƒƒWW ≈≈∏∏YY ääƒƒ““∂∂ddòòHH ¿¿ƒƒμμààààaa ,,ááàà˘««ŸŸGG ÉÉ˘jjÓÓÿÿGG √√òò˘gg ππ˘ccCCÉÉ˘HH iiôô˘NNCC’’GG ÉÉ˘jjÓÓÿÿGG ΩΩƒƒ˘≤≤˘JJ..™™HHÉÉ°°UUCC’’GG ππμμ°°TT ππªªμμjj GGòòμμgghh ;;™™HHÉÉ°°UUCC’’GG ÚÚHH IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ääÉÉZZGGôôØØddGG »»gg ääÉÉZZGGôôØØddGG √√òògghh ,,ááddƒƒccCCÉÉŸŸGG ááàà««ŸŸGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg øøccÉÉeeCCGG ‘‘ ääÉÉZZGGôôaa¢¢††©©HH ¿¿ƒƒμμJJ AAÉÉææKKCC’’GG √√òògg ‘‘hh ..¤¤ÉÉ©©JJ ¬¬∏∏ddGG ππnnÑÑppbb øøee kkÉÉbbƒƒ∏∏flfl ¬¬ffƒƒcc ≈≈∏∏YY íí°°VVGGhh llππ««ddOO ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ííddÉÉ°°üüdd QQÉÉëëààffGG ääÉÉ««∏∏ªª©©HH ÉÉjjÓÓÿÿGG ΩΩÉÉ««bb OOôô›› ¿¿EEGGππ««μμ°°ûûJJhh ™™ææ°°üüHH ΩΩƒƒ≤≤JJ ÉÉ¡¡ffCCGG ’’EEGG ÉÉ««ffóóddGG ‘‘ »»°°ûûŸŸGG ¤¤EEGG êêÉÉààëëjj ÚÚææ÷÷GG GGòògg ¿¿CCÉÉHH ºº∏∏©©JJ ’’ ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ¿¿CCGG ™™eehh ,,ÚÚ∏∏LLôôddGG AAÉÉ°°ûûffEEÉÉHH ââeeÉÉbb óóbb ÉÉjjÓÓÿÿGG

..ππLLhh õõYY ¬¬∏∏ddGG øøee ΩΩÉÉ¡¡ddEEÉÉHH ππHH kkÉÉ««FFÉÉ≤≤∏∏JJ ∑∑ôôëëààJJ ’’ ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’hh ,,¬¬dd ÚÚ∏∏LLQQ ππ°°††aaCCGG

»»LLQQÉÉÿÿGG ⁄⁄ÉÉ©©∏∏dd IIòòîîààŸŸGG ääGGÒÒ°°††ëëààddGGQÉ¶àfÉH ∫ qƒ– äÉ«∏ªY ∑Éæg ¿ƒμJ ácô◊G É¡«a qÜóJh kÉ«éjQóJ Úæ÷G AÉ°†YCG ƒªæJ Éªæ«H

ô n≤à°ùŸG ±hôX øY kÉeÉ“ áØ∏àfl ±hôX ‘ ¢û«©∏d Úæ÷G áÄ«¡J …Qhô°†dG øe ¿C’ ,Úæ÷G

.ºMôdG ‘ ¬«a OƒLƒŸG øeB’G

Gòg ¿CG ∂°T ’h .kÉãjóM áÄ°TÉædG Úæ÷G AÉ°†YCG π«¨°ûJh kÉ«éjQóJ ∑ôëàdÉH AóÑdG Öéj Gòd

…òdG AÉ°û¨dG πNGO ¿GQhódÉH ¢UÉN πFÉ°S CGóÑj å«M ,πeÉc πμ°ûH ¬∏M ºàj ´ƒ°VƒŸG

»∏°ùdG AÉ°û¨dGh ¬àFQh Úæ÷G á«∏c Ωƒ≤Jh ,ºMôdG øY Úæ÷G π°üØj (amnion)AÉ°û¨dG ƒgh)

.∑Î°ûe πμ°ûH πFÉ°ùdG Gòg ™æ°üH ΩC’G ºMQh (Iô°TÉÑe Úæ÷ÉH §«ëj …òdG »∏NGódG45

ÚÚææ÷÷GG ππØØ££∏∏dd IIÉÉ««◊◊GG ππFFÉÉ°°SS ::»»∏∏°°ùùddGG ππFFÉÉ°°ùùddGG.IO’ƒdG ó©H Éª«a AÉ°†YC’G ∫Éª©à°SG π q¡°ùj πØ£∏d ¢UÉN πμ°ûH ô s°†ÙG πFÉ°ùdG Gòg

Üô°û«a ,¬d ∞q«μàdGh »LQÉÿG ⁄É©∏d Dƒ«¡à∏d πFÉ°ùdG Gòg ‘ äÉæjôªàdG øe ´ƒæH πØ£dG Ωƒ≤jh

,¢†eÉ◊Gh ƒ∏◊Gh ôŸGh ídÉŸG ¥hòJ ≈∏Y ¬fÉ°ùd Oƒ©àj Gòμgh ,º¶àæe πμ°ûH πFÉ°ùdG Gòg

»q∏°ùdG πFÉ°ùdG ¿CG Éªc .kÉ°†jCG á«HÉ©∏dG √OóZ §°ûæJ Ióe ó©Hh(Amonitic fluid)¬Hô°ûj …òdG

Å«¡j iôNCG á¡L øeh ,á¡L øe ¢UÉ°üàe’G äÉ«∏ª©d AÉ©eC’G áÄ«¡J ≈∏Y óYÉ°ùj Úæ÷G

.Úà«∏μdG π«¨°ûJ ≈∏Y πª©j …CG ,ΩGhódG ≈∏Y ΩódG øe πFÉ°ùdG Gòg ¢UÉ°üàeÉH ΩÉ«≤∏d Úà«∏μdG

á«∏ª©dG √òg øμdh ,»∏°ùdG πFÉ°ùdG ¤EG iôNCG Iôe ™Lôj Úà«∏μdG πÑpb øe ¢üàªŸG πFÉ°ùdGh

‹É◊G Éª¡∏ªY á≤jô£d kÉaÓN- Úà«∏μdG ¿C’ »∏°ùdG πFÉ°ùdG ç qƒ∏J ’-…òdG πFÉ°ùdG ¿Ó©Œ


..»»qq∏∏ tt°°ùùddGG AAÉÉ°°ûû¨ddGG ππNNGGOO ƒƒgghh ÚÚææ÷÷GG ÉÉæægg óóggÉÉ°°ûûffÚÚææ÷÷GG ¿¿ƒƒ°°üüjj AAÉÉ°°ûû¨ddGG GGòògg ππNNGGOO OOƒƒLLƒƒŸŸGG ππFFÉÉ°°ùùddGGhh

GGòògg óóYYÉÉ°°ùùjj ÉÉªªcc ,,ääÉÉHHôô°°††ddGG øøeehh ääGGõõ¡¡ddGG øøeeääÉÉ««∏∏ªª©©HH ΩΩÉÉ««≤≤∏∏dd ÉÉggõõqq¡¡ééjjhh ÚÚææ÷÷GG nnAAÉÉ©©eeCCGG ππFFÉÉ°°ùùddGG

,,ÉÉ¡¡ÑÑLLGGƒƒHH ΩΩÉÉ««≤≤∏∏dd ≈≈∏∏μμddGG ááÄÄ««¡¡ààdd ∂∂ddòòcchh ¢¢UUÉÉ°°üüààee’’GG..ÚÚææéé∏∏dd ááÑÑ°°ùùææddÉÉHH IIQQGGôô◊◊GG ááLLQQOO ääÉÉÑÑKK ôôqqaaƒƒjj ÉÉªªcc;;ΩΩCC’’GG ááëë°°üüdd ááÑÑ°°ùùææddÉÉHH kkÉÉ°°††jjCCGG ºº¡¡ee ππFFÉÉ°°ùùddGG GGòògghh

..ÉÉ¡¡ªªMMQQ ≈≈∏∏YY ÚÚææ÷÷GG §§¨°°VV øøee ΩΩCC’’GG ¿¿ÉÉ°°üüJJ ¬¬∏∏°°††ØØÑÑaa

Gòg ¿EG ºK .πª©dG Gò¡d á∏gDƒe á«æH ¿Éμ∏“ Éªgh ,¬ë°TôH ¿Éeƒ≤J ÉeóæY kÉª≤©e πØ£dG ¬Hô°ûj

.AÉe ¢VƒM ∞«¶æJ ºàj Éª∏ãe iôNCG πFGƒ°S áfƒ©Ã ΩGhódG ≈∏Y ¬Ø«¶æJ ºàj πFÉ°ùdG

º°†¡dG RÉ¡L áÄ«¡àd RGôaE’ÉH Ió©ŸG ‘ º°†¡dG πFGƒ°S CGóÑJ äGQƒ£àdG √òg ÖfÉéHh

.OGó©à°S’G áÑgCG ≈∏Y ¬∏©Lh46á«∏HÉb ÜÉ°ùàcÉH πØ£dG AÉ©eCG ‘ IOƒLƒŸG ÉjÓÿG Ωƒ≤J Éªc

Gò¡Hh ,ΩC’G ΩO ¤EG OGƒŸG √òg äÓ°†a π°SôJ Ióe ó©Hh ,ôμ°ùdG ÚHh ìÓeC’G ÚH õ««ªàdG

πÑb øe »q∏°ùdG πFÉ°ùdG ¢UÉ°üàeG ºàjh .∫É©a ™°Vh ¤EG âdƒ– ób ¿Éà«∏μdGh AÉ©eC’G ¿ƒμJ

ΩO ¤EG ΩódG ≥jôW øY π n°Sôjh (Ωƒ«dG ‘ äGôe ÊÉªK …CG) äÉYÉ°S çÓK πc Úæ÷G AÉ©eCG

Gòg øe É¡°ùØf á«ªμdG ™æ°Uh êÉàfEÉH ,√Éà«∏ch Úæ÷G ÉàFQ ∂dòch ,ΩC’G ºMQ Ωƒ≤jh .ΩC’G

Gòg á«ªc ≈∏Y ®ÉØ◊G ºàj Gòμgh ,»∏°ùdG πFÉ°ùdG ¢VƒM ¤EG π n°SôJh ¢üàªŸG πFÉ°ùdG

√RÉ¡L π«¨°ûàH Úæ÷G Ωƒ≤j áeƒ¶æŸG √òg πªY π°†ØHh .πØ£∏d áÑ°ùædÉH …ƒ«◊G πFÉ°ùdG

.Qô°V …CÉH ÜÉ°üj ¿CG ¿hO »ª°†¡dG

≠∏Ñj ô°TÉ©dG ´ƒÑ°SC’G »Øa ;Úæ÷G ƒ‰ ™e ¿RGƒàe OGô qWÉH »q∏°ùdG πFÉ°ùdG QGó≤e OGOõj

√QGó≤e30 ¤EG á«ªμdG √òg OGOõJh ,º¨∏e350kGóMGh kGÎd ≠∏ÑJ ºK ,¢ùeÉÿG ô¡°ûdG ‘ º¨∏e

.∞°üædG ¤EG á«ªμdG √òg ¢ü≤æàa IO’ƒdG óæY ÉeCG .™HÉ°ùdG ô¡°ûdG ‘47

πH , IO’ƒdG ó©H ÉŸ πØ£∏d »ª°†¡dG RÉ¡÷G áÄ«¡J ≈∏Y πFÉ°ùdG Gòg πªY ô°üà≤j ’h

,AÉæ«e ∞«°UôH •ƒHôe ¥QhR ¬fCÉch íÑ°ù«a ,¬eCG ºMQ ‘ ádƒ¡°ùH ácô◊G ≈∏Y Úæ÷G óYÉ°ùj

äÉHô°†dG ™«ªL øe ¬¶Øëj πFÉ°ùdG Gòg ¿CG Éªc .¬eCG ºMQ ‘ ¿ÉeCG πμH ∑ôëàj ¬fCG …CG

135

»»∏∏°°ùùddGG ππFFÉÉ°°ùùddGG ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’(Amniotic Fluid)

⁄⁄ÉÉ©©∏∏dd √√ÒÒ°°††––hh ÚÚææ÷÷GG OOGGóóYYEEGG ‘‘ QQhhOO ººggCCGG ÖÖ©©∏∏jj..»»LLQQÉÉÿÿGG

qíŸG ¢ù«c

»∏°ùdG AÉ°û¨dG

»∏°ùdG ∞jƒéàdG


»ª«°ûŸG ÖZõdG

»æ«æ÷G AÉ°û¨dG

≥Ñ£e §¨°V …CG ¿C’ ,êQÉÿG øe ¬«JCÉJ ób »àdG

,äÉgÉŒ’G ™«ª˘L ¤EG ´Rƒ˘à˘j π˘FGƒ˘°ùdG ≈˘∏˘Y

.á«Ñ∏°S äGÒKCÉJ …CG ø˘e Úæ÷G ß˘Ø˘ë˘oj Gò˘¡˘Hh

…CG øe Úæ÷G ôKCÉàj Óa ΩC’G â°†cQ ƒd kÓãªa

Ú∏ØdG á©£b ∑ô– ΩóY ¬Ñ°ûj Gògh ,äGRGõàgG

ó≤d .AÉfE’G Gòg êôJ ÉeóæY AÉfEG πNGO áYƒ°VƒŸG

™«ªL ó°V kÉ˘≤˘Ñ˘°ùe ÒHGó˘à˘dG ™˘«˘ª˘L PÉ˘î˘JG ”

kÉWÉfi Úæ÷G ¿ƒμj ∂dòHh ,á˘©˘bƒ˘àŸG QÉ˘£˘NC’G

.ádÉ©a ájÉªM ΩÉ¶æH

kÉëHÉ°S Úæ÷G AÉ˘≤˘Hh π˘FÉ˘°ùdG Gò˘g Oƒ˘Lhh

á∏«°SƒdG √ò¡Hh ,ºMôdG äÉZGôa CÓÁ πFÉ°ùdG Gò¡a ,∂dòc ΩC’G áë°U á«MÉf øe º¡e ¬∏NGO

Gòg øμj ⁄ ƒdh .ºMôdG ≈∏Y kGÒÑc kÓ≤K »≤∏j ød ΩÉjC’G ôe ≈∏Y ƒªæj …òdG Úæ÷G ¿EÉa

π©ØdG OQ ¿Éμd Gòg π°üM ƒdh ,√ƒ‰ OÉjORÉH ºMôdG ≈∏Y Úæ÷G §¨°V OGõd kGOƒLƒe πFÉ°ùdG

.»©«Ñ£dG ƒªædG øe ¬d kÉ©fÉe Úæ÷G ≈∏Y ºMôdG QGóL ¬Kóëj …òdG

Éªμa .¬d áàHÉK IQGôM ÒaƒJ ƒg Úæé∏d πFÉ°ùdG Gòg ¬eó≤j …òdG ôNB’G …ƒ«◊G A»°ûdGh

ΩGhódG ≈∏Y ∫ sóÑoj …òdG πFÉ°ùdG Gògh ,hÉ°ùàe πμ°ûH IQGô◊G ´RƒJ πFGƒ°ùdG ¿EÉa Ωƒ∏©e ƒg

™«ªL ¤EG ƒªædG AÉæKCG ‘ Úæ÷G É¡LÉàëj »àdG IQGô◊G √òg ´Rƒj ƒgh ,áæ«©e IQGôM ¬d

.hÉ°ùàe πμ°ûH äÉ¡÷G

qπàN’ √QGó≤e ‘ hCG ôªà°ùŸG ¬Ø«¶æJ ‘ hCG πFÉ°ùdG Gòg ™æ°U AÉæKCG ‘ π∏N …CG çóM ƒdh

äô¡¶d kÓ°UCG ôaƒàj ⁄ ƒd hCG Üƒ∏£ŸG øe πbCG πFÉ°ùdG Gòg QGó≤e ¿Éc ƒd kÓãªa .Úæ÷G ƒ‰

IóMGh á©£b π°UÉØŸG ¿ƒμJh √ƒ°ûàJh AÉ°†YC’G ô°ü≤˘J å«˘M ,äÉ˘gƒ˘°ûà˘dG ø˘e á˘∏˘°ù∏˘°S

,áFôdG á«æH ‘ ô¡¶àa á∏μ°ûe ºgCG ÉeCG .¬LƒdG √ƒ°ûàj §¨°†∏d áé«àfh ,ó∏÷G ∂ª°S OGOõjh

.IO’ƒdG ∫ÉM πØ£dG äƒÁ ádÉ◊G √òg ‘h48

136

GGòòdd ;;»»qq∏∏ tt°°ùùddGG ππFFÉÉ°°ùùddGG ÜÜÉÉ««ZZ ‘‘ ¬¬eeCCGG ººMMQQ ‘‘ ƒƒªªææddGG ÚÚææéé∏∏dd øøμμÁÁ ’’¢¢üü≤≤ff ¿¿hhOOhh ππeeÉÉcc ππμμ°°ûûHH ≥≥≤≤ëëààjj ππFFÉÉ°°ùùddGG GGòògg êêÉÉààffEEGG ¿¿CCGG iiôôff

QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff ÜÜqqòòμμjj GGòògghh ,,¿¿BB’’GG ≈≈ààMMhh ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG QQƒƒ¡¡XX òòææee§§jjôô°°TT øøªª°°VVhh »»ééjjQQóóJJ ππμμ°°ûûHH ππ°°üüMM óóbb QQƒƒ££ààddGG ¿¿CCÉÉHH »»YYqqóóJJ »»ààddGG

..øøeeõõddGG øøee ππjjƒƒWW

í«ë°U πμ°ûH ôªà°ùe …ƒ«◊G πFÉ°ùdG Gòg êÉàfEGh ™æ°U ¿CG ÉæjôoJ äÉeƒ∏©ŸG √òg πc

¿hO ¬eCG ø£H ‘ Úæ÷G ƒ‰ π«ëà°ùj ¬fC’ ,¿B’G ≈àM ¿É°ùfEG ∫hCG OƒLh òæe ¢ü≤f ¿hOh

áÄ«£H πMGôÃ Qƒ£J ób ¿É°ùfE’G ¿CÉH ÚjQƒ£àdG iƒYO kÉeÉ“ ¢†≤æj Gògh .πFÉ°ùdG Gòg OƒLh

ƒd kÓãe) ójóL ¿É°ùfEG Aƒ°ûf πMGôe øe á∏Môe …CG âq∏àNG ƒ∏a .πjƒW »æeR §jô°T øª°V

»æØdh IO’ƒdG âdÉëà°S’ (QÉ°üàNÉH √ÉæMô°T …òdG π˘FÉ˘°ùdG Gò˘g ™˘æ˘°U hCG êÉ˘à˘fEG ¢ü≤˘f

øeR ó©H ’EG ¬©æ°U ºàj ⁄ πFÉ°ùdG Gòg ¿CÉH ∫ƒ≤dÉa ∂dòdh .¿ƒμàj ¿CG πÑb ÊÉ°ùfE’G π°ùædG

™e óLƒj ¿CG Öéj πFÉ°ùdG Gòg ¿C’ ,™bGƒdGh á≤«≤◊G ‘Éæj l∫ƒb ¬«dEG áLÉ◊G ¢SÉ°ùMEG ó©Hh

√òg πãe AÖY πªëj ƒgh- ¬fCÉH ºYõdG π«ëà°ùŸG øeh ,≥aGÎe πμ°ûHh kÉªàM πØ£dG

.IóMGh á¶◊ ‘h AÉ«ª©dG äÉaOÉ°üª∏d áé«àf ô¡X ób -ájQhô°†dGh IÒÑμdG äÉª¡ŸG

137

ΩΩCC’’GG ººMMQQ ππNNGGOO ƒƒªªææddGG ‘‘ ôôªªàà°°ùùjj ……òòddGG ÚÚææ÷÷GG ¿¿EEGGÚÚææ÷÷GG AAÉÉ≤≤HH øøμμddhh ,,»»∏∏°°ùùddGG ππFFÉÉ°°ùùddGG áá££°°SSGGƒƒHH ßßnnØØëëoojj

GGòògg ¿¿CCGG ÒÒZZ ..¬¬HH ôô°°††jj áá∏∏jjƒƒWW IIóóee ππFFÉÉ°°ùùddGG GGòògg ππNNGGOOºº°°ùù÷÷ áá©©FFGGQQ ááffÉÉ««°°UU OOƒƒLLhh ÖÖÑÑ°°ùùddGGhh ,,™™≤≤jj ’’ QQôô°°††ddGG

ÚÚææ÷÷GG ôôªªYY øøee ¢¢ùùeeÉÉÿÿGG ôô¡¡°°ûûddGG »»ØØaa ..¬¬ææee ¬¬¶¶ØØ–– ÚÚææ÷÷GG≈≈≤≤ÑÑjjhh ,,¬¬dd ¿¿ƒƒdd ’’ llÖÖZZRR ¬¬ªª°°ùùLL AAGGõõLLCCGG nn™™««ªªLL »» qq££¨jjáá©©HHQQCCGG hhCCGG ááKKÓÓKK IIóóŸŸ ÚÚææ÷÷GG ºº°°ùùLL ≈≈∏∏YY ÖÖZZõõddGG GGòògg

ππ°°††ØØHHhh ,,IIOO’’ƒƒddGG ππ««ÑÑbb ÉÉee ¤¤EEGG ¬¬ªª°°ùùLL »»££¨jjhh ôô¡¡°°TTCCGG..ππFFÉÉ°°ùùddGG GGòògg øøee ÚÚææ÷÷GG ºº°°ùùLL QQôô°°††ààjj ’’ ÖÖZZõõddGG GGòògg

òòîîààee ¢¢UUÉÉNN ÒÒHHóóJJ ÖÖZZõõddGG GGòògg OOƒƒLLhh ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’hhƒƒ‰‰ ääÓÓ««°°üüØØJJ øøee ππ««°°üüØØJJ ππcc ¿¿CCGG ……CCGG ,,ÚÚææ÷÷GG ááffÉÉ««°°üüdd

,,¢¢üü≤≤ff ……CCGG ¿¿hhOOhh kkÓÓeeÉÉcc ¿¿ƒƒμμjj ΩΩCC’’GG ººMMQQ ‘‘ ÚÚææ÷÷GG»»ààddGG IIQQóó≤≤ddGG ≈≈∏∏YY ôô°°TTDDƒƒee OOƒƒLLƒƒŸŸGG ≥≥««bbóóddGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGG GGòògghh

..ππLLhh õõYY ¬¬∏∏dd OOhhóó◊◊GG ±±ôô©©JJ ’’

∫∫hhCC’’GG ¢¢ùùØØææàà∏∏dd ääGGÒÒ°°††ëëààddGG≈àM Éaô©J ⁄ Úà∏dG) ÚàFôdG ≈∏©a ,IO’ƒdG ó©H πØ£∏d á«∏ªY ºgCG »g ¢ùØæàdG á«∏ªY

CGóÑJ .¢ùØæàdG á«∏ª©H BGóÑJ ¿CGh AGƒ¡dÉH ÉÄ∏à“ ¿CG ( kGóHCG ¬©e ÓeÉ©àJ ⁄h AGƒ¡dG IO’ƒdG á¶◊

Úæ÷G ≈∏Y ¿C’ á«∏ª©dG √òg πÑb øe ÉHôŒ ⁄ Éª¡fCG ™e »©«ÑW πμ°ûH ¢ùØæàdG á«∏ª©H ¿ÉàFôdG

AGƒ¡dG øe Úé°ùcC’G øe ¬àLÉM òNCÉj ¿CG (¬eCG ΩO øe Úé°ùcC’ÉH Ohõàj ¿Éc …òdG)

. kGóYÉ°üa ¿B’G øe ¬«àFQ á£°SGƒH

äGÒ°†ëàdG ™«ªL ”CG ób ¬≤∏N …òdG π˘Ø˘£˘∏˘d A»˘°T π˘c CÉ˘«˘g …ò˘dG ¤É˘©˘J ¬˘∏˘dG ¿EG

¢üØ≤dG §Hôj …òdG) õLÉ◊G ÜÉé◊G ¤EG πchCG óbh .kÉ°†jCG ¬«àFQ øjƒμJ ‘ ájQhô°†dG

Úæ÷G ôªYh πª©dÉH õLÉ◊G ÜÉé◊G CGóÑj .¢ùØæà∏d ÚàFôdG áÄ«¡J áª¡e (ø£ÑdÉH …Qó°üdG

IóMGƒdG áYÉ°ùdG ‘ •É°ùÑf’Gh ¢ü∏≤àdG äÉcôM ¢†©ÑH k’hCG CGóÑ«a ,ô¡°TCG áà°S ÜQÉ≤j

.ºFGO πμ°ûH IO’ƒdG ó©H á«∏ª©dG √òg ‘ ôªà°ùj ¬æμdh ,áHQÉ≤àe äGÎa ≈∏Yh

√òg ¿CG ≈°ùæf ’CG Öéjh .á°UÉN ájÉYQ â– ¿ƒμj πØ£dG ¿CG º∏©f á∏ãeC’G √òg øe

,ájOÉ©dG É¡JÉ«M ‘ Iôªà°ùe ΩC’G ¿ƒμJ ƒªædÉH Úæ÷G ôªà°ùj Éªæ«Ña ,ΩC’G ¤EG Oƒ©J ’ ájÉYôdG

™«£à°ùJ ’h É¡Jô£«°S êQÉNh É¡JOGQEG êQÉN ¿ƒμJ É¡ª°ùL ‘ áKOÉ◊G äGÒ¨àdG ™«ªLh

äÉ«dÉ©ØdGh äÉ«∏ª©dG √òg ™«ªLh .∂dP äOGQCG ¿EGh ≈àM äÉ«∏ª©dG √òg ‘ πNóàdG

πØ£dG ƒªæd ájQhô°†dG äÓ«°üØàdG ™«ªLh .ÚŸÉ©dG Üôd á«FÉ¡fÓdG IQó≤dG π°†ØH çó–

™«ª÷ áHÉéà°S’G ºàJ Gòμgh ,IQƒ°U π°†aCÉH É¡≤∏N ºàj IÉ«◊G ‘ »©«ÑWh …ƒ°S ¿É°ùfEG ¤EG

øe iôNCG á¡L øe ΩC’G ¢ü∏îàJh ,á¡L øe ¬eCG ø£H ‘ ÚæL ƒgh πØ£dG äÉÑ∏£àe

.É¡∏ØWh É¡æ«æL IÉ«M ≈∏Y á¶aÉÙG á«Ø«c ‘ ÒμØàdG

’ kÓãªa .A»°T …CG πªY ™«£à°ùJ ød É¡fEÉa ¬∏ªY É¡«∏Y Öéj ÉÃ ΩC’G äôμa ƒd ≈àMh

á«∏ªY ΩÉ“E’ É¡«à«∏c ¤EG É¡æ«æL º°ùL øe OGƒŸG äÓ˘°†a π˘≤˘æ˘H ΩÉ˘«˘≤˘dG ΩCG …CG ™˘«˘£˘à˘°ùJ

πc äÉLÉM ™«ªL ±ô©j …òdG √óMh ¤É©J ¬∏dÉa ,kÉLQÉN É¡Mô£H É¡æe ¢ü∏îàdGh ∞«¶æàdG

.äÉÑ∏£àŸGh äÉLÉ◊G √ò¡d Ö«éà°ùJ »àdG äÉeƒ¶æŸG Å°ûæjh ™°†j …òdG ƒgh ójóL ó«dh

138


ääGGÒÒ°°††ëëààddGG ∫∫ÉÉªªμμàà°°SSGG.πª©dG º«°ù≤J ‘ AÉ°†YC’G ÚH á©FGQ á«∏ªY CGóÑJ »LQÉÿG ⁄É©∏d πØ˘£˘dG CÉ˘«˘¡˘à˘j É˘ª˘æ˘«˘H

⁄É©dG ±hôXh •hô°T Ö°ùM âª˘ u¶˘ofh äô u«˘ oY ó˘b á˘Ñ˘LGƒ˘dG äGQƒ˘£˘à˘dGh ∫É˘ª˘YC’Gh

‘ Aƒ°†dG Ió°T Ö°ùM Éàª u¶of ób ¬eCG ø£H ‘ Úæ÷G Éª¡∏ª©à°ùj ’ ¿Éà∏dG ¿Éæ«©dÉa .»LQÉÿG

äõ¡L ∂dòch ,É«fódG ‘ äGƒ°UC’G äÉØ°U Ö°ùM ¿ÉfPC’G âª¶fh ,»LQÉÿG ⁄É©dG

IOƒLƒŸG ájòZCÓd áÑ°SÉæe á«Lƒdƒ«°ùa áª¶fCÉH »ª°†¡dG RÉ¡÷G ‘ iôNC’G AÉ°†YC’Gh Ió©ŸG

π«∏ëàH ΩÉ«≤dG ™«£à°ùJ å«ëH »ª°†¡dG RÉ¡÷G ‘ IOƒLƒŸG ÉjÓÿG á›ôH â“ óbh .É«fódG ‘

,¿ƒgódGh äÉæ«JhÈdGh äGQó«gƒHQÉμdG π«∏– á«∏HÉb ∂∏“ »gh ,πÑb øe É¡aô©J ⁄ ájòZCG

π°SÎa ,AGò¨dG øe ´ƒf …CG ¤EG áLÉM ‘ AÉ°†YC’G …CG ¬ÑLƒÃ ±ô©J §£îÃ Iõ¡› É¡fCG Éªc

âØ∏f Éægh .»LQÉÿG ⁄É©∏d èeÈeh §£fl πμ°ûH Úæ÷G CÉs«¡oj Gòμgh .É¡«dEG ájòZC’G ∂∏J

⁄h √ôJ ⁄ …òdG »LQÉÿG ⁄É©∏d äCÉ«¡J ób ójó÷G ó«dƒdG Gòg ó°ùL AÉ°†YCG ¿CG ¤EG QÉ¶fC’G

139


áá««ddÉÉYY áá««JJƒƒ°°üüddGG ääÉÉLLƒƒŸŸGG IIõõ¡¡LLCCÉÉHH ¬¬eeCCGG ººMMQQ ‘‘ ƒƒgghh ÚÚææ÷÷GG ôôjjƒƒ°°üüJJ ááããjjóó◊◊GG ÉÉ««LLƒƒddƒƒææμμààddGG ππ°°††ØØHH ΩΩƒƒ««ddGG ¿¿ÉÉμμeeEE’’ÉÉHH ííÑÑ°°UUCCGG óó≤≤dd..OOOOÎÎddGG

±ô©J É¡fCÉch √DhÉ°†YCG ƒªæJ ¬eCG ó°ùL Úæ÷G ¥QÉØj ÉeóæYh .¬aô©J ⁄ ƒLh §«Ùh ¬H ™ª°ùJ

á«∏Ñ≤à°ùŸG Iô¶ædG'' ¤EG áaô©ŸG √òg hõY kÉ©ÑW π«ëà°ùjh ,¬¡LGƒà°S …òdG §«ÙGh áÄ«ÑdG

¤É©J ¬∏dG øe ΩÉ¡dEÉH ó«dƒdG ÉjÓN ¬H Ωƒ≤J …òdG »YGƒdG Dƒ«¡àdG Gòg ¿EG !''AÉ°†YCÓd Ió«©ÑdG

.≥∏ÿG ádOCG øe º¡e lπ«dO

‘ ÖÑ°ùdG ™Lôjh ,áXƒë∏e IOÉjR Úæ÷G ¿Rh OGOõj πª◊G øe IÒNC’G Qƒ¡°ûdG ‘

,»æH ¿ƒd äGP á«ægódG á≤Ñ£dG ™æ°üJ »àdG ÉjÓÿGh .á«ægódG áé°ùfC’G ¿ qƒμJ AóH ¤EG Gòg

ΩÉ¶Y ∞∏Nh Úà«∏μdG ∫ƒMh áÑbôdG ∞∏N á«ægódG äÉ≤Ñ˘£˘dG √ò˘g ¿ƒ˘μ˘Jh ™˘æ˘°üJ »˘gh

ká«dÉY ó«dƒdG º°ùL IQGôM ≈∏Y á¶aÉÙG øgódG øe á°UÉÿG äÉ≤Ñ£dG √òg áØ«Xhh ,Qó°üdG

.ó«dƒ∏d É«WÉ«àMG AGòZ á«ægódG äÉ≤Ñ£dG √òg πμ°ûJ Éªc ,IO’ƒdG ó©H ¤hC’G ô¡°TC’G ‘49

¬LƒdG ≈∏Y É¡∏ªY AGOCÉH á«ægódG äÉ≤Ñ£∏d á©˘fÉ˘°üdG É˘jÓÿG ΩÉ˘«˘b ≈˘∏˘Y ô˘NBG π˘«˘dO Gò˘gh

.É¡d áª n¡∏ŸG äÉÑLGƒdG Ö°ùM πªcC’G

ó∏L øgódG ∞∏j Gòμgh ,á≤«bQ á≤Ñ£H ¿ qƒμàdÉH AÉ°†«ÑdG ¿ƒgódG CGóÑJ AÉæKC’G √òg ‘

øgO ™æ°üH ó∏÷G ÉjÓN Ωƒ≤J ó∏÷G â– øgódG äÉ≤ÑW ÖfÉéHh .ó∏÷G â– á≤Ñ£H Úæ÷G

¿ƒgódG √òg ¿ qƒμJ kGóL º¡ŸG øeh .¬«a OƒLƒŸG πFÉ°ùdG øe ó∏÷G ßØM ¬àØ«Xh ¿ƒμJ ôNBG

≈∏Y AÉª∏d »Ñ∏°S ÒKCÉJ …CG ∂dòH ™æªàa ,AÉŸG ÚHh ó∏÷G ÚH kÓ°UÉa ¿ƒμJ á«ægódG á≤Ñ£dG ¿C’

.Úæ÷G

ΩC’G ΩO ‘ IOƒLƒŸG áYÉæŸGh ´ÉaódG ΩÉ¶f ô°UÉæ©d í nª°ùoj ’ ¬fEG á≤HÉ°ùdG ∫ƒ°üØdG ‘ Éæ∏b

πªàÙG øe ¿Éc ∂dòd ,kÉÑjôZ kÉª°ùL Úæ÷G ó©J ô°UÉæ©dG √òg ¿C’ Úæ÷G ΩO ¤EG ∫ƒNódÉH

π≤àæJ å«M ,ICÉéa ™°VƒdG Gòg Ò¨àj ≈àM ™°SÉàdG ô¡°ûdG »JCÉj ¿CG Ée øμdh .¬«∏Y AÉ°†≤dG

IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G (Antibodies)≥jôW øY Úæ÷G ¤EG ΩC’G ΩO øe (á«YÉaO ÉjÓN »gh)

’ ´ÉaódG ÉjÓîa ,kÉeÉ“ á∏gòe á≤«≤ëH CÉnLÉØf ôeC’G Gòg ÖÑ°S øY åëÑf ÉeóæYh .áª«°ûŸG

ΩÉ°ùLC’G ¤EG áLÉM ‘ ó«dƒdG πØ£dG øμdh ,ô¡°TCG áà°S ∫GƒW ójó÷G ó«dƒdG óæY ¿ qƒμàJ

ΩCÓd IóFÉ©dG IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G Ωƒ≤J ∂dòdh ,º«KGô÷G ó˘°V ¬˘°ùØ˘f ø˘Y ´É˘aó˘∏˘d IOÉ˘°†ŸG

140


ΩCÓd äGOÉ°†ŸG ódƒe

ódƒeäGOÉ°†ŸG

øe »JB’GÜC’G

ΩΩCC’’GG ΩΩOO

á«∏NTájhÉØª∏dG

á«∏NTájhÉØª∏dG

¿hÎ°ùLhôH

ójhÎ°S

HLA-G

ójQƒdG

¿Éjô°ûdG

IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G

ΩCÓd ájƒeódG á«YhC’G

áª«°ûŸG

øe á∏«∏b á«ªc π≤àæJ)+(RHøeáª«°ûŸG á£°SGƒH ΩC’G ¤G Úæ÷G

™æ°üH Ωƒ≤j Gòd,kÉ«ÑæLCG Éª°ùL Gòg ΩC’G ΩO ó©jOÉ°†e)(RH+ƒgh)ó°V(RH

áª«°ûŸG ≥jôW øY π≤àæj OÉ°†ŸG Gògh Ωó¡dG ¢†©H ÖÑ°ùj Ée Úæ÷G ΩO ¤G

ÚÚëëjj ÉÉeeóóææYYhh ,,OOóófifi ππLLCCGG ≈≈ààMM ôôªªàà°°ùùJJ ááffÉÉ««°°üüddGG √√òògg ¿¿CCGG ’’EEGG ..((ÉÉ««∏∏©©ddGG IIQQƒƒ°°üüddGG)) ΩΩCCÓÓdd áá««YYÉÉaaóóddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG øøee ÚÚææ÷÷GG ááffÉÉ««°°üüHH ΩΩÉÉ««≤≤ddGG ááªª««°°ûûŸŸGG ∞∞FFÉÉXXhh øøee≥≥jjôôWW øøYY ÚÚææ÷÷GG ¤¤EEGG ∫∫ÉÉ≤≤ààff’’ÉÉHH ΩΩCC’’GG ΩΩOO ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ((áá««YYÉÉaaóóddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ……CCGG)) IIOOÉÉ°°††ŸŸGG ΩΩÉÉ°°ùùLLCC’’GG CCGGóóÑÑJJ åå««MM IICCÉÉééaa ™™°°VVƒƒddGG GGòògg ÒÒ¨ààjj ™™°°SSÉÉààddGG ôô¡¡°°ûûddGGøøee ¿¿ÉÉcc ∂∂ddòòdd ..¬¬dd ááÑÑ°°ùùææddÉÉHH ääƒƒŸŸGG »»ææ©©jj GGòògghh ,,IIOO’’ƒƒddGG øøee ôô¡¡°°TTCCGG ááàà°°SS ππÑÑbb ππμμ°°ûûààJJ ’’ óó««ddƒƒddGG ππØØ££∏∏dd áá««YYÉÉaaóóddGG ÉÉjjÓÓÿÿGG ¿¿CC’’ ,,((IIÒÒÑÑμμddGG IIQQƒƒ°°üüddGG)) ááªª««°°ûûŸŸGGOOƒƒ©©jj ’’ ááªª««°°ûûªª∏∏dd ááff uuƒƒμμŸŸGG ÉÉjjÓÓîî∏∏dd »»YYGGƒƒddGG ±±ôô°°üüààddGG GGòògg ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’hh ,,ÚÚææ÷÷GG ¤¤EEGG ∫∫ƒƒNNóóddÉÉHH ΩΩCCÓÓdd IIOOÉÉ°°††ŸŸGG ΩΩÉÉ°°ùùLLCCÓÓdd ììÉÉªª°°ùùddÉÉHH ááªª««°°ûûŸŸGG ΩΩÉÉ««bb kkGGóóLL ºº¡¡ŸŸGG

..ÉÉ¡¡∏∏ªªYY ÉÉ¡¡ªª¡¡ddCCGGhh ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ≥≥∏∏NN ……òòddGG ¬¬∏∏dd ππHH ÉÉ¡¡dd

äÉfƒμeáeó¡àŸG ÉjÓÿG

ΩΩCC’’GG ´ÉÉaaOO ÉÉjjÓÓNN øøee ÚÚææ÷÷GG ßßØØëëHH ááªª««°°ûûŸŸGG ΩΩƒƒ≤≤JJ

- RH ΩC’G ‘ OƒLƒŸG

+ RH Úæ÷G ‘ OƒLƒŸG

ó°VRH+ ó°V ¿ƒμàŸGRH

º¡dG ‘ ÖÑ°ùàdG

øY ´ÉaódG áØ«XƒH (πª◊G øe ÒNC’G ô¡°ûdG ‘ Úæ÷G ΩO ¤EG ∫ƒNódÉH É¡d íª o°S »àdGh)

)º«KGô÷G ó°Vh ájó©ŸG ¢VGôeC’G ó°V É«fódG ¤EG ¬ehób ∫hCG óæY Úæ÷G50»°†e ó©Hh .(

∂dP óæYh ,IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G ™æ°üH ó«dƒdG óæY »YÉæŸGh »YÉaódG ΩÉ¶ædG CGóÑj ô¡°TCG IóY

.É¡dÉªYCG ¬eCG øe ¬«dEG á∏≤àæŸG IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G ∞bƒJ

πÑb øe ÉgÉæMô°T »àdG Iójó©dG á∏ãeC’G øe ∫Éãe π«∏b πÑb √Éæ°üqÿ …òdG ôeC’G Gògh

äÓ«°üØàdG ™«ªL âÑ°ùoM ó≤a ;¿É°ùfE’G ≥∏N ‘ OƒLƒŸG ™FGôdG §«£îàdG ≈∏Y ∫óJ »àdGh

Ωƒj πc ‘h ô¡°T πc ‘ ójóL ¿É°ùfEG øjƒμàd Égô qaƒJ Öéj »àdG •hô°ûdÉH á°UÉÿG á≤«bódG

¿CG Ée øμdh ,Úæ÷G ¤EG Iô°†ŸG OGƒŸG ∫ƒ°Uh ™æŸ ™FGQ ΩÉ¶f ™°V oh å«M ,á≤«bO πc ‘h

¬∏fi πëjh ábóH ≥HÉ°ùdG ΩÉ¶ædG ≈n¨∏oj ≈àM OGƒŸG √òg ¤EG Úæ÷G ¬«a êÉàëj »àdG âbƒdG »JCÉj

ÉjÓÿG áÑZQh IOGQEÉH ºàJ ’ á©FGôdG äÉ«∏ª©dG √òg πãe ¿CG ∂°T ’h .ôNBG ™FGQ ΩÉ¶f

.≥Ñ°ùe ∫Éãe ¿hOh õjõ©dG ôjó≤dG á£°SGƒH ≥∏ÿG ≈∏Y ádOCG QƒeC’G √òg πch ,ÉgQGôbh

áHÉbôd ™°†îJ Úæ÷G ƒ‰ πMGôe øe á∏Môe πc ¿EÉa IÉ£©ŸG á∏ãeC’G øe ô¡¶j Éªch

∂dP ¥ƒah .Å£îj ’ πeÉc §«£îJ Ö°ùM ò sØæJ IójóY πMGôe øª°V ºàj ƒªædGh ,á≤«bO

‘ ¿EG .‹É◊G ¬©°Vh ¤EG π°Uh ≈àM É‰h πMGôŸG √ò¡H kÉæ«æL ¿Éc ÉeóæY ¿É°ùfEG πc sôe ó≤a

ôμØeh πeCÉàe πμd äÉjBG ¿É°ùfE’G ≥∏N ‘ øjOƒLƒŸG Ú©FGôdG §«£îàdGh º«ª°üàdG Gòg

.º«∏°S π≤Y …P

IIóóMMGGhh IIôô££bb øøee ≥≥∏∏ÿÿGG…òdG Úæ÷Gh ,π∏N hCG Qƒ°üb ¿hO ΩC’G ºMQ ‘ ô¡°TCG á©°ùJ ∫GƒW ƒªædG IÎa ôªà°ùJ

.πeÉc ¿É°ùfEG ƒgh ¬æe êôîj IóMGh Iô£b ƒgh ºMôdG πNO

.Úæ÷G äƒe øe ôØe Óa ∫ƒëàdG äÉ«∏ªY ∫ÓNh IÎØdG √òg ‘ π∏N …CG ™bh ƒdh

,Qô°†Jh Úæ÷G ÆÉeO ô°ûëfG ∞ë≤dG ΩÉ˘¶˘Y ƒ‰ ø˘e ÈcCG á˘Yô˘°ùH ÆÉ˘eó˘dG É‰ ¿EG kÓ˘ã˘ª˘a

iôNC’G AÉ°†YC’G ‘ ∂dòch ,áé°ùfC’Gh ΩÉ¶©dG ÚH ΩDhÓà∏d áÑ°ùædÉH lOQGh ¬°ùØf A»°ûdGh

≥°SÉæàŸG ƒªædG ¿CG Éªc .ΩÉ¶Y øe AÉ°†YC’G √ò¡H §«ëj Éeh Ö∏≤dGh ÚàFôdGh Úæ«©dÉc

142


Qò©àd ¿GQhódG RÉ¡L ¿ƒμJ AÉæKCG ‘ Úà«∏μdG ¿ƒμJ ôNCÉJ ƒ∏a , kGóL º¡e AÉ°†YCÓd

,çóëj ’ QƒeC’G √òg øe ôeCG …CG ¿CG ÒZ .º°ù÷G ºª°ùàdh ΩódG ∞«¶æJ

πμH ¬≤∏N ºàjh …ƒ°S πμ°ûH iôNCG ¤EG á∏Môe øe Úæ÷G π q≤æàj πH

.∫Éªc

IóMGh Iô£b øe ¿É°ùfE’G Gòg â≤∏N »àdG Ió«MƒdG IQó≤dGh

.ÚŸÉ©dG ÜQ ôjó≤dG ¤É©J ¬∏dG IQób »g kÉfÉ°ùfEG o¬rJ sƒ°S ºK

:∫ƒ≤«a ¿É°ùfEÓd ¬≤∏N á«Ø«c ¿BGô≤dG ‘ ¤É©J ¬∏dG ìô°ûjh

}??kkiióó oo°°SS nn∑∑ nnôôrrààoojj rr¿¿CCGG oo¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG ooÖÖ nn°°ùùrrëënnjjnnCCGG

nn¿¿ÉÉ nncc ssººooKK ??≈≈nnææ rrªªoojj xx»»ppæænnee rrøøppee kkáá nnØØ rr££ooff oo∂∂nnjj rrººnnddCCGG

oo¬¬˘ rrææ ppee nnππ˘ nn©©˘ nnéé˘ nnaa ??ii qqƒƒ˘ nn°°ùù˘ nnaa nn≥≥˘nn∏∏ nnîî˘ nnaa kkáá˘ nn≤≤˘ nn∏∏ nnYY

nn∂∂ddPP nn¢¢ùùrr««nnddCCGG ??≈≈nnããrrffooCC’’GG nnhh nnôô nncc ssòòddGG pp øø˘rr«« nnLL rrhh qqõõ˘ddGG

??≈≈nnJJ rrƒƒnnŸŸGG nn»» pp««rrëëoojj rr¿¿nnCCGG ≈≈nn∏∏ nnYY mmQQ ppOOÉÉ nn≤≤ppHH:áeÉ«≤dG) |

40-36(.

áØ£f øe ¬≤∏N …òdG ¬HQ √ÉŒ -á≤«≤◊G √òg ∫É«M- ¿É°ùfE’G áØ«Xh ¿CG ∂°T ’h

:∫ƒ≤«a á≤«≤◊G √òg ôcòj ËôμdG ¿BGô≤dGh .ºFGódG óª◊G ƒg kGôμØe kGÒ°üH kÉ©«ª°S ¬∏©éa

}¿¿hhôôooμμ rr°°ûûnnJJ ÉÉ nnee kkÓÓ««∏∏ nnbb ,, nnII nnóó ppÄÄ rraaCC’’GGhh nnQQÉÉ nn°°üürrHHCC’’GGhh nn™™ rrªª ss°°ùùddGG ooººooμμnndd nnππ nn©©nnLL nnhh rrºº ooccnnCCÉÉ nn°°ûûrrffnnCCGG ……òòqqddGG nnƒƒ oogg rrππ oobb|

:∂∏ŸG)23.(

143


}nnππnn©©nnLL nnhh ÉÉ kkÄÄrr«« nn°°TT nn¿¿ƒƒ ooªªnn∏∏ rr©©nnJJ ÉÉ nndd rrººooμμppJJÉÉ nn¡¡sseeooCCGG pp¿¿ƒƒ oo££ooHH rrøøppee rrººooμμnnLLnnôô rrNNnnCCGG oo¬¬ss∏∏ddGG nnhh

nn¿¿hh ooôôooμμ rr°°ûûnnJJ rrººooμμss∏∏ nn©©nndd nnII nnóó ppÄÄ rraannCCÉÉ rrddGG nnhh nnQQÉÉ nn°°üürrHHnnCCÉÉ rrddGG nnhh nn™™ rrªª ss°°ùùddGG rrººooμμnndd|

// ππëëææddGG))7788((

IójóL É«fO ƒëf ¤hC’G ¬Jƒ£N Úæ÷G ƒ£îj »μd áeRÓdG äGÒ°†ëàdG ™«ªL ºàJ ÉeóæY

øjƒμàH πFÉ°ùdG Gòg Ωƒ≤j å«M ;IO’ƒdG πLCG øe IójóL äÉ«dÉ©ØH »∏°ùdG πFÉ°ùdG CGóÑj

√òg Ωƒ≤Jh ,πØ£dG QhôŸ áeRÓdG á©°ùdG ¤EG ¬∏°Uƒ«a º˘Mô˘dG º˘a ™˘«˘°Sƒ˘à˘d IÒ¨˘°U ¢SÉ˘«˘cCG

√òg ≥°ûæJ IO’ƒdG ájGóH ‘h .ºMôdG ‘ Úæ÷G QÉ˘°ûë˘fG ¿hO á˘dƒ˘∏˘«◊É˘H kÉ˘°†jCG ¢SÉ˘«˘cC’G

øe kÉbõd Úæ÷G ¬æe êôîj …òdG ≥jô£dG π©L ¤EG … qODƒj É‡ É¡æe πFGƒ°ùdG π«°ùJh ¢SÉ«cC’G

.kÉ°†jCG º«KGô÷G øe áq«ªfih á∏¡°S IO’h ô qaƒj ôeC’G Gògh ,iôNCG á¡L øe kÉª q≤©eh á¡L51

âbƒdG ‘ IójóY •hô°T ôaƒJ Öéj ºMôdG ‘ ºàJ »àdG äGÒ°†ëàdG √òg ¤EG áaÉ°VE’ÉHh

ºFÓe ™°Vh π°†aCG πØ£dG òîàj ¿CG Öéj kÓãe .¿ÉeCÉH É«fódG ¤EG πØ£dG êôîj »μd ¬°ùØf

¬°SCGQ πNój ≈àM ¬«∏LQ äÉcôM á£°SGƒH »éjQóJ ¿GQhóH Ωƒ≤j ∂dòdh ,êQÉÿG ¤EG QƒÑ©∏d

.ºMôdG ≥æY ‘52

?Ö°ùfC’G »g ´É°VhC’G …CG áaô©e É«fódG ¤EG ó©H êôîj ⁄ πØW ™«£à°ùj ∞«c øμdh

¬eCG ø£H ‘ ÚæL ™«£à°ùj ∞«ch ?IO’ƒ∏d ¬Ñ°ùfCGh ™°Vh π°†aCG ±ô©j ¿CG ¬d øjCG øeh

145

IójóL É«fO ƒëf

±ƒbƒdG Öéj kGóL áª¡e äÓ«°üØJ √òg ¿CG ∂°T ’ ?IO’ƒdG âbh ¿ÉM ób ¬fCG áaô©e

ó©H πªμà°ùj ⁄ ¥ƒ∏fl Égô¡¶j »àdG á«YGƒdG äÉaô°üàdG √òg πãe ¿EG .É¡«a ôμØàdGh ÉgóæY

ø°ùMCG …òdG ¤É©J ¬∏dG øe ΩÉ¡dEÉH πH ¬JOGQEG áé«àf â°ù«d É¡fCG ≈∏Y í°VGh π«dO ¬°ù«°SÉMCG

.¬≤∏N

IO’h ≥≤ëàJ »μd kÓãªa .Iõé©e äÉÑ«JÎd IóY á∏ãeCG πØ£dG IO’h AÉæKCG ‘ óLƒJ

óæY Qô°†dG øe ¬¶Ø– á°UÉN á«æH ¬d ¿ƒμ˘J ¿CGh π˘Ø˘£˘dG ¢SCGQ Qô˘°†à˘j ’CG Öé˘j á˘«˘ë˘°U

øe ¿ƒμàJ »¡a ,áLÉ◊G √òg ô qaƒj kÉÑ«côJ iôf πØ£dG áªéªL ¤EG ô¶æf ÉeóæYh ;IO’ƒdG

ñƒaÉ«dG è«°ùf ƒg Údh ¿ôe lè«°ùf É¡æ«H π°üj äÉª¶Y ¢ùªN(fontanel).Ö«cÎdG Gòg

§¨°V …CG øe ¢SCGôdG Qô°†J ΩóY ≈∏Y óYÉ°ùj É‡ ¢SCGô∏d áfƒ«dh á«WÉ q£e ô qaƒj ¿ôŸGh Ú∏dG

.IO’ƒdG á«∏ªY AÉæKCG ‘ ¬«∏Y §∏°ùj

¢†©H ò nîàoJ å«M ,áØãμe äÉ°Uƒëa â– IójóY äGÒ°†– …ôŒ πØ£dG IO’h π«Ñbh

¿hO ádƒ∏«◊Gh IO’ƒdG á«∏ªY π«¡°ùàd kÓãªa .ä’ÉªàM’G ¢†©H á¡LGƒŸ äÉWÉ«àM’G146

áª«°ûŸG


πØ£dG ¢SCGQƒëf ¬éàe

QÉ¶àfÉH πØ°SC’GêQÉî∏d ¬©aO

IO’ƒdG IÉæb

ºMôdG

ºMôdG ≥æY

áá©©HHÉÉààee ááÑÑ°°üüııGG áá°°††jjƒƒÑÑddGG ™™««££àà°°ùùJJ »»μμdd,,øøeeBBGG §§««fifihh ƒƒLL ¤¤EEGG êêÉÉàà–– ÉÉggƒƒ‰‰hh ÉÉggQQƒƒ££JJ

kkÉÉffÉÉμμee ÉÉ¡¡dd óóŒŒ ¿¿CCGG ÉÉjjÓÓÿÿGG √√òògg ≈≈∏∏YY ¿¿ÉÉcc GGòòddááddƒƒ¡¡°°SShh AAGGòò¨ddGGhh ¿¿ÉÉeeCC’’GG ••hhôô°°TT ¬¬««aa ôôaaƒƒààJJ

ƒƒgg ΩΩCC’’GG ººMMQQhh ,,ÉÉ¡¡ààbbhh ÚÚëëjj ÉÉeeóóææYY IIOO’’ƒƒddGG..••hhôô°°ûûddGG √√òògg ππcc ¬¬««aa ôôaaƒƒààJJ ……òòddGG ¿¿ÉÉμμŸŸGG

áá©©°°ùùJJ IIóóee ººMMôôddGG ‘‘ kkÉÉØØ««°°VV ÚÚææ÷÷GG ≈≈≤≤ÑÑjjáá««∏∏ªª©©dd DDƒƒ««¡¡ààddGG ääÉÉ««ddÉÉ©©aa CCGGóóÑÑJJ ÉÉggóó©©HHhh ,,ôô¡¡°°TTCCGG

≥≥««bbóóààddGG ääÉÉ««∏∏ªªYY ººààJJ åå««MM ,,IIOO’’ƒƒddGGCCÉÉ««¡¡ee ƒƒgghh ÉÉ««ffóóddGG ¤¤EEGG ππØØ££ddGG êêôôîîjjhh ááeeRRÓÓddGG

..ÉÉ¡¡dd


.¿Gó«ŸG ¤EG »∏°ùdG πFÉ°ùdG πNój äÉHÉ¡àd’G ∫ƒ°üM

äGÒ°†ëàdG ¿CG Qô≤jh ºμëàjh ô£«°ùj …òdG øne :‹ÉàdG ∫GDƒ°ùdG ∫ÉÑdG ≈∏Y ô£îj Éægh

:” ób A»°T πc ¿CG º∏Yh ¢üëah ≥bO …òdG øne ?IO’ƒdG ¿GhCG ¿BG ób ¬fCGh â∏ªcoCG ób

,â∏ªc ób π°UÉØŸG ¿CGh ,¢ùØæà∏d ¿ÉJó©à°ùe ÚàFôdG ¿CGh ,ájDhô∏d ¿ÉJó©à°ùe Úæ«©dG ¿CG

?πØ£dG ¬H Èîjh ¬∏c Gò¡H Ωƒ≤j øne ?¢ü≤f ¿hOh kÉeÉ“ πμ°ûJ ÆÉeódG ¿CGh

õcôe ó©oj …òdG ÆÉeódG ¿EG .ôeC’G Gò¡H ΩÉ«≤dG ™«£à°ùJ á«dBG ájCG Úæ÷G º°ùL ‘ óLƒJ ’

,kÉÄ«°T Gòg »æ©j Óa kÓeÉc ÆÉeódG ¿Éc ƒd ≈àMh ,Úæ÷G ™e kÉ«eÉf kGƒ°†Y ’EG ¢ù«d Iô£«°ùdG

’h »LQÉÿG §«ÙÉH ΩÉJ π¡L ≈∏Y ¿ƒμj ¬eCG ø£H ‘ á¶ë∏dG ∂∏J ≈àM »eÉædG Úæ÷G ¿C’

’ ΩC’G ¿CG Éªc .øμj ⁄ hCG »LQÉÿG §«ëª∏d áÑ°SÉæe á«æÑH ¿Éc ¿EG º∏Y ≈∏Y ¿ƒμj ¿CG øμÁ

πMGôe øe á∏Môe …CG ‘ πNóàdG øY IõLÉY É¡fC’ É¡æ««©Jh IO’ƒdG âbh ôjô≤J ™«£à°ùJ

QGô≤dG AÉ£YEG ™«£à°ùJ ∞«μa ,πª◊G øe ∫hC’G Ωƒ«dG òæe Égó°ùL ‘ ájQÉ÷G äÉ«∏ª©dG

?IO’ƒdG âbh Ú«©J …CG ,IÒNC’G á∏MôŸG Ú«©Jh

AóH á¶◊ Qô≤j …òdG ƒgh QƒeC’G √òg ‘ ±ô°üàj …òdG ƒg ¤É©J ¬∏dG ¿CG ‘ ∂°T ’

πc IÉ«M äÉ¶◊ øe á¶◊ πμH ±QÉ©dG ƒgh ≥dÉÿG ƒ¡a ;¿É°ùfEG πμd É«fódG ‘ IÉ«◊G

πc πLCG øq«©j …òdG ƒgh ,É«fódG √òg ‘ ¬∏LCG AÉ¡àfGh ¬Jƒe á¶ë∏H ±QÉ©dG ƒgh ¿É°ùfEG

IQó≤dG ≈∏Y kGógÉ°T ¿ƒμ«d ¬≤∏N ‘ oôqμØàdG ≥FÉ≤◊G √òg ±ôY πbÉY πc áØ«Xhh .¿É°ùfEG

:kÓFÉb ¿BGô≤dG ‘ ¢SÉædG ÖWÉîj ¤É©J ¬∏dGh .º«¶©dG ≥dÉÿG ¬Hôd á«FÉ¡fÓdG

OOƒƒLLƒƒŸŸGG ΩΩÉÉ¶¶ææddGG ππªª©©jjππμμ°°ûûHH ΩΩCC’’GG ºº°°ùùLL ‘‘

ƒƒ‰‰ ≥≥««≤≤ëëààdd ≥≥««bbOO∫∫ÉÉØØWWCC’’GG ÉÉeeCCGG ,,ÚÚææ÷÷GGππÑÑbb ¿¿hhóóddƒƒjj øøjjòòddGGÖÖÑÑ°°SS ……CC’’ ¿¿GGhhCC’’GG

ÖÖéé««aa ÜÜÉÉÑÑ°°SSCC’’GG øøeeáájjÉÉææYY ââ–– ºº¡¡©©°°VVhh

..áá°°UUÉÉNN

}rrøøppee ssººooKK mmáá nnØØ rr££ooff rrøøppee ssººooKK mmÜÜGGôôooJJ rrøøppee rrºº ooccÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN ÉÉ qqffEEÉÉaa ppåå rr©©nnÑÑddGG nnøøppee mmÖÖrrjj nnQQ ‘‘ rrººooààrrææ oocc rr¿¿EEGG oo¢¢SSÉÉ ssææddGG ÉÉ¡¡ttjjnnCCGG ÉÉ nnjj

mm ππnnLLnnCCGG ¤¤EEGG ooAAÉÉ nn°°ûûnnff ÉÉ nnee pp ΩΩÉÉ nnMM rrQQCC’’GG ‘‘ ttôô pp≤≤ooff nnhh ,, rrººooμμnndd nnøøuu««nnÑÑooææppdd mmáá nn≤≤ss∏∏ nnîîooee ppôôrr««nnZZ nnhh mmáá nn≤≤ss∏∏ nnîîooee mmáánn¨ rr°°††ooee rrøøppee ssººooKK mmáá nn≤≤nn∏∏ nnYY

¤¤EEGG ttOO nnôôoojj rrøønnee rrººooμμrrææppee nnhh ≈≈ ssaa nnƒƒnnààoojj rrøønnee rrººooμμrrææppee nnhh ,, rrºº oocc ssóó oo°°TTnnCCGG GGƒƒoo¨oo∏∏rrÑÑnnààppdd ssººooKK ,, kkÓÓ rrØØ ppWW rrººooμμooLL ppôô rrîîooff ssººooKK ,, kk≈≈ ssªª nn°°ùùooee

kkÉÉÄÄ rr«« nn°°TT mm ººrr∏∏ ppYY ppóó rr©©nnHH rrøøppee nnººnn∏∏ rr©©nnjj ÓÓrr««nnμμppdd ppôô ooªª oo©©ddGG pp ∫∫ nnPP rrQQnnCCGG| :è◊G)5.(

IIÉÉ««◊◊GG ‘‘ AAGGòòZZ ∫∫hhCCGG ::ΩΩCC’’GG ÖÖ««∏∏MMIÉ«◊ ∞«μàj ¿CG IÉ«◊G ≈∏Y Iôe ∫hC’ ¬«æ«Y í˘à˘a …ò˘dG π˘Ø˘£˘dG º˘°ùL ≈˘∏˘Y Öé˘j

,∞«μàdG Gòg π«¡°ùàd Ió pYÉ°ùŸG πeGƒ©dG ™«ªL áÄ«¡J πª◊G á∏Môe AÉæKCG ‘ ” óbh ,IójóL

.ΩC’G Ö«∏M øjƒμJ πMGôe ƒg ôeC’G Gòg ≈∏Y ∫Éãe í°VhCGh

π°UC’G ‘ ºàj Ö«∏◊G êÉàfEGh ,Ö«∏◊G áÄ«¡àH ΩC’G äÉfƒeôg Ωƒ≤J πª◊G á∏Môe AÉæKCG ‘

‘ IOƒLƒŸG á«eÉîædG Ió¨∏d »eÉeC’G º°ù≤dG √RôØj …òdG ''Úàc’hÈdG'' ¿ƒeôg á£°SGƒH

¿ƒeôgh ¿hÎ°ùLhÈdG ¿ƒeôg Éªg ¿É˘fƒ˘eô˘g Ωƒ˘≤˘j π˘ª◊G á˘∏˘Mô˘e AÉ˘æ˘KCG ‘ .ÆÉ˘eó˘dG

º°ù÷G π«©ØJ ‘ Úàc’hÈdG ¿ƒeôg ôKCG ™æÃ (áª«°ûŸG É˘ª˘¡˘é˘à˘æ˘J ¿Gò˘∏˘dG) ÚLhÎ°SE’G

øjòg áÑ°ùf ¢†ØîæJ IO’ƒdG ó©H º°ù÷G êQÉN áª«°ûŸG O nô£oJ ÉeóæY øμdh ,Ö«∏◊G êÉàfE’

π°UGƒàdG π°†ØHh .Ö«∏◊G êÉàfE’ ¿Gó«ŸG Úàc’hÈdG ¿ƒeôg πNójh ΩódG ‘ Úfƒeô¡dG

âbƒdG ‘ ΩC’G Ö«∏M ƒgh kGóL ÚªK AGòZ áÄ«¡J ºàJ äÉfƒeô¡dG ÚH ájQÉ÷G ä’É°üJ’Gh

∞FÉXh rä sOCG ób áª«°ûŸÉa ,¥QÉN lôeCG Gòg ¿CG ∂°T ’h .AGò¨∏d ó«dƒdG áLÉ◊ kÉeÉ“ Ö°SÉæŸG

ºàj Ö°SÉæŸG âbƒdG Úëj ÉeóæY øμdh ,º°ù÷G πNGO âfÉc ÉeóæY kGóL áª¡eh ájƒ«M

Éªc ,Gòμgh .¿É°ùfE’G IÉ«◊ Úª¡e kGQƒ£Jh k’ƒ– ¬©e Öë°üj ôeC’G Gògh ,êQÉî∏d É¡aòb

≥∏N äÉ¶◊ øe á¶◊ πc ‘h á«fÉK π˘c ‘ çó– »˘à˘dG äÓ˘«˘°üØ˘à˘dG π˘c ¿EÉ˘a ,É˘æ˘jCGQ

¿ƒμJ Qò©àj ÉgGóMEG çó– ’ Éeóæ˘Yh ,iô˘NC’G É˘gGó˘MEG π˘ qª˘μ˘J läÉ˘«˘∏˘ª˘Y ¿É˘°ùfE’G

ábQÉN IQób á£°SGƒH ≥n∏îojh CÉ s°ûæoj ¿É°ùfE’G ¿CG ≈∏Y lπ«dO Gòg ¿CG í°VGƒdG øeh .iôNC’G

.áª«¶Y

148


êÉàfEG OGOõjh ,πØ£dG IO’h ó©H ≈àM ôªà°ùJ πMGôŸG √òg ¿EÉa ∂dP ¤EG áaÉ°VE’ÉHh

øe ¤hC’G ΩÉjC’G ‘ ≠∏Ñj …òdG êÉàfE’Éa .AGò¨∏d πØ£dG áLÉM Ö°ùM ΩC’G óæY Ö«∏◊G

- AÉª∏©dG õéY óbh .¢SOÉ°ùdG ô¡°ûdG ‘ kGóMGh kGÎd ≠∏Ñj ≈àM OGOõj kÉeGôZ Ú°ùªN IO’ƒdG

Gòg ‘ kGóL áØãμe kÉKƒëH GhôLCG ób º¡fCG ™e ΩC’G Ö«∏M Ö«côJ áaô©e øY -¿B’G ≈àM

OƒLh ΩóY ¤EG Gòg ‘ ÖÑ°ùdG Oƒ©jh .ôeC’G Gòg ≥«≤– ádÉëà°SÉH kGÒNCG Gƒ©æàbGh ,Oó°üdG

áLÉM Ö°ùM kÉÑ«∏M èàæj ΩCG πc º°ùéa ;äÉ¡eC’G óæY äÉØ°UGƒŸG ¢ùØæH Ú©e Ö«∏M

øY êQÉÿG ‘ ôNBG AGòZ …CG õé©j å«ëH πØ£∏d ájò¨J π°†aCÉH Ö«∏◊G Gòg Ωƒ≤jh ,Égó«dh

(á«YÉaódG ÉjÓÿG …CG) IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G ¿CG ≈∏˘Y çƒ˘ë˘Ñ˘dG â sdO ó˘≤˘a ,¬˘eÉ˘≤˘e ΩÉ˘«˘≤˘dG

πØ£dG äÉLÉM Ö°ùM Iôs«©e ΩC’G Ö«∏M ‘ IOƒLƒŸG ¿OÉ©ŸGh äÉæ«eÉà«ØdGh äÉfƒeô¡dGh

.ó«dƒdG

iiôôNNCC’’GG áá««FFGGòò¨ddGG OOGGƒƒŸŸGGhh ΩΩCC’’GG ÖÖ««∏∏MM ÚÚHH ¥¥hhôôØØddGGäÉLÉM ´ÉÑ°TEG ™«£à°ùj ød ΩC’G Ö«∏M øe k’óH πØ£∏d iôNCG ájòZCG ∫Éª©à°SG ¿EG

»YÉæŸG ΩÉ¶æ∏d ájQhô°†dG IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G ≈∏Y ôNBG AGòZ …CG …ƒàëj ’ kÓãªa .πØ£dG

.πØ£∏d

149


»ægódG è«°ùædG

áÄ∏àªŸG á«Ñ«∏◊G Oó¨dGÖ«∏◊ÉH

á«îæ°ùdG Ió¨dG

á«Ñ«∏◊G äGƒæ≤dG

áfRÉÿG äGƒæ≤dGÖ«∏ë∏d

Ö«∏ë∏d á∏bÉædG äGƒæ≤dG

´Ó°VC’G

¬¬JJÓÓ««°°üüØØJJ ¥¥OOCCGG ≈≈ààMM ΩΩCC’’GG ºº°°ùùLL ººuuªª oo°°UUkkÓÓããªªaa ..ππØØ££ddGG ääÉÉLLÉÉMM ππcc ™™ÑÑ°°ûûjj »»μμdd

IIOO’’ƒƒddGG óó©©HH ΩΩCC’’GG ÖÖ««∏∏MM RRGGôôaaEEGG CCGGóóÑÑjjääGGÒÒ°°††ëëààddGG ™™««ªªLL ¿¿CCGG ÒÒZZ ,,IIôô°°TTÉÉÑÑee

ππªª◊◊GG IIÎÎaa ‘‘ ääòòppîîttJJGG óóbb ¿¿ƒƒμμJJIIôô££««°°SShh ááHHÉÉbbQQ ââ–– ÖÖ««∏∏◊◊GG øøjjƒƒμμààdd

‘‘ óóLLƒƒJJhh ..ääÉÉffƒƒeeôô¡¡ddGG øøee óójjóó©©ddGGÉÉ¡¡LLÉÉààëëjj »»ààddGG OOGGƒƒŸŸGG ™™««ªªLL ΩΩCC’’GG ÖÖ««∏∏MM

IIOOÉÉee ……CCGG óóLLƒƒJJ ’’hh ,,óó««ddƒƒddGG ππØØ££ddGG..ΩΩCC’’GG ÖÖ««∏∏MM ¢¢††jjƒƒ©©JJ ÉÉ¡¡dd øøμμÁÁ iiôôNNCCGG

¥ qƒØJ ÚÑàj ∫ÉØWCÓd kÉjó«∏≤J kAGòZ ó©oj …òdG ô≤ÑdG Ö«∏ëH ΩC’G Ö«∏M ¿QÉ≤f ÉeóæYh

,ÚFGRÉμdG IOÉe øe ÈcCG ôjOÉ≤e ≈∏Y …ƒàëj Iô≤ÑdG Ö«∏ëa .í°VhCG πμ°ûH ΩC’G Ö«∏M

AGõLCG ¤EG Ió©ŸG ‘ âàØàJ »gh ,ôqãîàŸG Ö«∏◊G ‘ óLƒj ÚJhôH øY IQÉÑY IOÉŸG √ògh

Ö«∏M º°†g øe Ö©°UCG ô≤ÑdG Ö«∏M º°†g ¿Éc ∂dòd ,º°†¡dG áÑ©°U ¿ƒμJ É¡fCG …CG ,ÈcCG

.¬ª°†g ô q°ù«j ΩC’G Ö«∏M ‘ IÒ¨°U á«ªμH IOÉŸG √òg OƒLhh ,ΩC’G

…ODƒjh .Éª¡«a IOƒLƒŸG á«æ«eC’G ¢VÉªMC’G Ö«côJ á«MÉf øe ¿ÉÑ«∏◊G ¿Gòg ∞∏àîjh

…ò¨àŸG πØ£dG ÉeRÓH ‘ á«æ«eC’G ¢VÉªMC’G QGó≤e ´ƒª› IOÉjR ¤EG ∞∏àıG Ö«cÎdG Gòg

¢†©ÑdG QGó≤e ¢ü≤f ¤EGh ÒÑc πμ°ûH ¢VÉªMC’G √òg ¢†©H IOÉjR ¤EGh Iô≤ÑdG Ö«∏M ≈∏Y

á¡L øe …õcôŸG »Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædG ‘ á«Ñ∏°S äGÒKCÉJ ¤EG …ODƒj É‡ ,É¡àjÉØc ΩóYh É¡æe ôNB’G

.iôNCG á¡L øe ÚJhÈdG IOÉe IOÉjR ÖÑ°ùH Úà«∏μdG ≈∏Y ™bGƒdG AÖ©dG IOÉjR ¤EGh

∂dòch) ΩC’G Ö«∏M …ƒàëj .ôμ°S øe ¬jƒàëj Ée ƒg ΩC’G Ö«∏◊ õu«ªŸG ôNB’G A»°ûdGh

ôμ°ùdG Gòg áÑ°ùf øμdh .RƒàcÓdG ôμ°S ƒgh ,ôμ°ùdG øe á«YƒædG ¢ùØf ≈∏Y (ô≤ÑdG Ö«∏M

á°ùªN øe πbCG ô≤ÑdG Ö«∏M ‘ ¿ƒμJ Éªæ«H Îd πμd äÉeGôZ á©Ñ°S ≠∏ÑJ ΩC’G Ö«∏M ‘

AÉ©eC’G øe ÒÑc A§ÑH ô“ Iô≤ÑdG Ö«∏◊ IÌîàŸG IÒÑμdG AGõLC’G ¿CG Éªc .Îq∏d äÉeGôZ

,á≤«bódG AÉ©eC’G ‘ RƒàcÓdGh AÉŸG øe IÒÑμdG áÑ°ùædG ¢UÉ°üàeG ¤EG …ODƒj Gògh ,á≤«bódG

á≤«bódG AÉ©eC’G øe ô°ùjh ádƒ¡°ùH QhôŸG ΩC’G Ö«∏M øe IÌîàŸG AGõLC’G ™«£à°ùJ Éªæ«H

AÉ©eCÓd á«ë°U á«æH ¿É°ùfE’G óæY ¿ƒμàJ Gòμgh ;á¶«∏¨dG AÉ©eC’G ¤EG RƒàcÓdGh AÉŸG π°ü«a

‘ RƒàcÓdG ôμ°S øe ÒÑc QGó≤e OƒLh øe á«fÉãdG IóFÉØdGh .Ió«ØŸG äÉjÎμÑdG É¡«a ƒªæJ

kÉª¡e kGQhO Ö©∏J »àdG ''âjRhôHGô°ùdG'' IOÉe øjƒμJ π«¡°ùJ ‘ ¬JóYÉ°ùe »g ΩC’G Ö«∏M

.¿É°ùfEÓd »Ñ°ü©dG ΩÉ¶ædG ‘ áª¡e äÉæjƒμJh ≈æoH øjƒμJ ‘

;kÉbôa Éª¡à«Yƒf ‘ ¿CG ’EG ,ô≤ÑdG Ö«∏M ‘h ΩC’G Ö«∏M ‘ áHQÉ≤àe øgódG ôjOÉ≤e ¿CG ™eh

…òdG …Qhô°†dG ó«MƒdG »ægódG ¢†eÉ◊G ƒg ΩC’G Ö«∏M ‘ OƒLƒŸG ∂«dƒæ«∏dG ¢†eÉëa

.AGò¨dG ™e πØ£dG ¬H Ohõàj ¿CG Öéj

PG ;¬«a IOƒLƒŸG ¿OÉ©ŸGh ìÓeC’G Ö°ùf »g ΩC’G Ö«∏◊ Iõ«ªŸG iôNC’G á«°UÉÿGh

150


‘ IOƒLƒŸG áÑ°ùædG øe Iô≤ÑdG Ö«∏M ‘ ¿OÉ©ŸGh ìÓeC’G øe ÒãμH ÈcCG áÑ°ùf óLƒJ

øμdh ,ô≤ÑdG Ö«∏M ‘ á©ØJôe QƒØ°SƒØdGh Ωƒ«°ùdÉμdG áÑ°ùf ¿CG ó‚ kÓãªa .¿É°ùfE’G Ö«∏M

ójóéàdG äÉ«∏ªY ‘ kÉ«Ñ∏°S ôKDƒJ å«ëH kGÒãc áØ∏àfl ÚJOÉŸG ÚJÉg ÚH IOƒLƒŸG áÑ°ùædG

‘ πØ£∏d ô≤ÑdG Ö«∏M AÉ£YEÉa ∂dòd ,Ωƒ«°ùdÉμdG IOÉŸ áÑ°ùædÉH πØ£dG óæY ájƒ«◊G π«ãªàdGh

.iôNCG äÉ«Ñ∏°S ¤EGh ¬eO ‘ Ωƒ«°ùdÉμdG iƒà°ùe ¢VÉØîfG ¤EG …ODƒj ¤hC’G ¬eÉjCG

ππMMGGôôŸŸGG ™™««ªªLL ‘‘ ππØØ££ddGG ¿¿ƒƒ°°üüjj ΩΩCC’’GG ÖÖ««∏∏MM»LQÉÿG ⁄É©dG ¤EG ¬eCG ø£H ‘ º«KGô÷G øe ‹ÉÿG º≤©ŸG ƒ÷G øe πØ£dG êôîj ÉeóæY

äGõ«e ºgCG øeh ,⁄É©dG Gòg ‘ IOƒLƒŸG º˘«˘KGô÷G ø˘e ó˘jó˘©˘dG ™˘e ´Gô˘°üdG ¤EG ô˘£˘°†j

Ωƒ≤Jh .º«KGô÷G √òg QÉ£NCG øe ¬¶ØMh π˘Ø˘£˘dG á˘fÉ˘«˘°üH ¬˘eÉ˘«˘b ΩC’G Ö«˘∏˘M ¢UGƒ˘Nh

⁄ »àdG) º«KGô÷G √òg ™e ´Gô°üdÉH πØ£dG ¤EG ΩC’G Ö«∏M øe π≤àæJ »àdG IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G

‘h .Üôb øY º«KGô÷G √òg ¢üFÉ°üN ±ô©J É¡fCÉch (πÑb øe É¡aô©j ⁄h πØ£dG Égó¡©j

''CÉnÑs∏dG'' ≈ª°ùj kÉ°UÉN kÉÑ«∏M ΩC’G RôØJ á°UÉN ¤hC’G ΩÉjC’G(Colustrum)áÑ°ùf ¬«a óLƒJ

»àdG ßØ◊Gh áfÉ«°üdG äÉØ°U øY ∞°ûμJ Ée ¿ÉYô°S »àdG IOÉ°†ŸG ΩÉ°ùLC’G √òg øe á«dÉY

IÒ£ÿGh áØ«ØÿG á«Ñ∏°ùdG äGÒKCÉàdG øe πØ£dG ßØ– »à˘dG á˘fÉ˘«˘°üdG √ò˘gh .É˘¡˘H ™˘à˘ª˘à˘J

√òg OGOõJh ,πØ£dG IÉ«M øe ¤hC’G ô¡°TC’G ‘ Éª«°S ’h IÒÑc á«ªgCG Ö°ùàμJ º«KGôé∏d

.´É°VQE’G IÎa ∫ƒW kGÒKCÉJh Iƒb áfÉ«°üdG

»àdG ≥FÉ≤◊G ióMEGh ,Ωƒj ó©H kÉeƒj ÌcCÉa ÌcCG πØ£∏d ΩC’G Ö«∏M óFGƒa í°†àJh

ÚeÉ©d áYÉ°VôdG IÎa OGóàeG á«ªgCG ióe »g ΩC’G Ö«∏M ∫ƒM åjó◊G º∏©dG É¡æY ∞°ûc

¿BGô≤dG É¡H ÉfÈNCG kÉãjóM º∏©dG É¡Ø°ûàcG »àdG á≤«≤◊G √ògh .πØ£dG ájò¨J á«MÉf øe Ú∏eÉc

:Éfôb ô°ûY á©HQCG øe ÌcCG πÑb ËôμdG

}rrôôooμμ rr°°TTGG ¿¿nnCCGG ,,pp øørr««nneeÉÉ nnYY ‘‘ oo¬¬ooddÉÉ nn°°üüppaa nnhh ,,mm øø rrgg nnhh ≈≈∏∏ nnYY kkÉÉnnææ rrgg nnhh oo¬¬tteeooCCGG oo¬¬rràànn∏∏ nnªªnnMM ,, pp¬¬rrjj nnóóppddGG nnƒƒppHH nn¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG ÉÉ nnæærr«« ss°°UU nnhh nnhh

ooÒÒ°°üünnŸŸGG ss‹‹EEGG ,, nn∂∂rrjj nnóóppddGG nnƒƒppdd nnhh ‹‹| :¿Éª≤d)14.(

(™FGQ ≥∏N ≈∏Y lπ«dO »g »àdG) IO’ƒdG áKOÉM ∫Éª©à°SG Qƒ£àdG ájô¶f QÉ°üfCG ∫hÉM

151


}¿¿hh ooôô ssccnnòònnàànnJJ ÉÉ nn∏∏ nnaannCCGG ÉÉ kkªªrr∏∏ ppYY mmAA rr»» nn°°TT ssππoocc »»uuHH nnQQ nn™™ pp°°SS nnhh|n// ΩΩÉÉ©©ff’’GG))8800((

áæLC’G º∏Y ‘ ¢TÉ≤ædG πÑ≤J ’ »àdG ádƒÑ≤ŸG ≥FÉ≤◊G øe íÑ°UCG ó≤dh .º¡àjô¶f ≈∏Y kÓ«dO

(Embryology)øª°V ≥≤ëàJ ójóL ¿É°ùfEG ≥∏Nh IO’ƒdG πMGôe øe á∏Môe πc ¿CG

‘ kÓ«dO √òg ≥∏ÿG á≤«≤M RGôHEG ¿ƒjQƒ£àdG ™«£à°ùj ∞«μa ¿PEG , kGóL á°SÉ°ùM º«eÉ°üJ

?º¡◊É°U

OôØdG oQ qƒ£J'' ÉgÉª°S ájô¶f ô°ûY ™°SÉàdG ¿ô≤dG ‘ π¨«g â°ùfQEG …Qƒ£àdG ⁄É©dG ™°Vh

»g Úæ÷G É¡H ôÁ »àdG πMGôŸG ¿CÉH √òg ¬àjô¶f ‘ π¨«g ≈Y qOG óbh .''´ƒædG Qƒ£àd l¢ü«î∏J

Éªc- kÓãe ¿É°ùfE’G Úæéa ;Qƒ£àdG ºq∏°S ‘ ¬aÓ°SCG É¡H sôe »àdG πMGôª∏d lQGôμJh l¢ü«î∏J

á∏Môe ¤EG ∑Éª°SC’G á∏Môe øe ¬eCG ø£H ‘ É¡©£≤j »àdG πMGôŸG ∫ÓN π≤àæj -ºYõj

!¿É°ùfE’G á∏Môe »gh IÒNC’G á∏MôŸG ¤EG Ö∏≤æj ºK ∞MGhõdG

‘ ô¡¶J »àdG Ö«cGÎdÉa .≥FÉ≤ë∏d É¡àØdÉflh ájô¶ædG √ò˘g CÉ˘£˘N ±É˘°ûμ˘fG ô˘NCÉ˘à˘j ⁄h

É¡fCG -ó©H Éª«a- ô¡X ób (º«°TÉ«ÿG πqã“ É¡fCG GƒY qOG »àdGh) Úæ÷G ôªY øe ¤hC’G πMGôŸG

á«bQódG ÖæL Ió˘¨˘dGh ≈˘£˘°Sƒ˘dG ¿PC’G IÉ˘æ˘b π˘qμ˘°ûJ äÉ˘jGó˘H »˘g π˘H ∂dò˘c â°ù«˘d

153

Qƒ£àdG ájô¶f Üqòμj áæLC’G º∏Y

(Parathyroid Gland)ájÎ©°ùdG Ió˘¨˘dGh

(Thumus).¢ù«μH √ƒ¡qÑ°T Ée ¿CG ∞°ûμfG Éªc

kÉ°ù«c ’EG -á≤«≤◊G ‘- øμj ⁄ ¢†«ÑdG QÉØ°U

Aõ÷G ÉeCG .Úæé˘∏˘d Ωó˘dG êÉ˘à˘fEG ø˘Y k’hDƒ˘°ùe

Oƒª©dG º¶Y ’EG øμj º∏a kÉÑnf nP √h qóY …òdG

!¿É°ùfEÓd …ô≤ØdG

¬ahô©eh á©FÉ°T âëÑ°UCG äÉeƒ˘∏˘©ŸG √ò˘g

º¡°ùØfCG Qƒ£àdG QÉ°üfCG ¿EG ≈àM ,º∏©dG É«fO ‘

øe Ò°üb âbh ó©H ájô¶˘æ˘dG √ò˘g Ghò˘Ñ˘f ó˘b

êQƒL nøq«˘H ó˘bh .π˘¨˘«˘g á˘£˘°SGƒ˘H É˘¡˘©˘°Vh

á«fhQGódG QÉ˘°üfCG ô˘¡˘°TCG ø˘e ƒ˘gh ,OQƒ˘∏˘jÉ˘Z

…CG ∂∏“ ’ ájô¶ædG √òg ¿CG ∞«c ,Iójó÷G

:∫É≤a á«bGó°üe

»æ«æ÷G Qƒ£àdG ¿CG Ωƒ«dG ±ô©f øëæa ,…Qƒ£àdG ƒªædG πμ°T ìô°T ‘ π¨«g CÉ£NCG ó≤d''

.''±Ó°SC’G Qƒ£J ¢ùμ©j ’ AÉ«MC’G ‘53

äÉ«æjô°û©dG ‘ äôL »àdG á«ª∏©dG äÉ°ûbÉæŸG ‘ ÚÑJ ób ¿Éc π¨«g ájô¶f É£N ¿CÉH kÉª∏Y

á«°SGQódG ÖàμdG øe ájô¶˘æ˘dG √ò˘g âaò oM äÉ˘«˘æ˘«˘°ùªÿG ‘h ,ø˘jô˘°û©˘dG ¿ô˘≤˘dG ø˘e

.á«é¡æŸGh54

ááØØjjõõŸŸGG ääÉÉeeƒƒ°°SSôôddGGÉ¡d ™°Vƒa Qƒ£àdG AÉª∏Y ¥ôW ´ÉÑqJG øY n¿Gƒàj ⁄ √ò˘g ¬˘à˘jô˘¶˘f π˘¨˘«˘g ™˘°Vh É˘eó˘æ˘Y

‘ √òg ∞«jõàdG á«∏ªY äô¡Xh Ωó≤àdG ¢†©H áæLC’G º∏Y Ωó≤J ÉeóæYh ,áØjõe äÉeƒ°SQ

¬fEG ∫Ébh ,∞«jõàdG äÉ«∏ªY ‘ øjôNB’G ¬FÉbó°UCG ≥jôW ’EG ™Ñqàj ⁄ ¬fCÉH ±ÎYG äÉeƒ°SôdG

154


,,∞∞««jjõõààddGG ääÉÉ««∏∏ªª©©HH ΩΩÉÉ««≤≤ddGG øøee ππ¨««gg ……QQƒƒ££ààddGG OOOOÎÎjj ⁄⁄..∞∞jjõõddGG GGòògg ∞∞°°ûûcc ΩΩGGhhóóddGG ≈≈∏∏YY QQƒƒ££ààŸŸGG ºº∏∏©©ddGG øøμμddhh

¤EG kÉÑæL ∞≤j ¬fCG ¬jõ©j Ée øμdh ,¬«∏Y kÉ«°†≤eh kÉμdÉg -Gòg ¬aGÎYG ó©H- ¬°ùØf Ö°ùëj''

AÉª∏Yh OÉ≤ædGh Ú∏∏ÙG øe ójó©dG ™˘eh ¬˘FÉ˘bó˘°UCG ø˘e äÉ˘ÄŸG ™˘e áÁô÷G √ò˘g ‘ Öæ˘L

‘h á«ª∏©dG º¡∏FÉ°SQ ‘h AÉ«MC’G º∏Y ‘ IQƒ¡°ûŸG º˘¡˘Ñ˘à˘c ‘ Gƒ˘©˘°Vh ø˘jò˘dG ,AÉ˘«˘MC’G

á«ë«°VƒàdG ∫Éμ°TC’Gh Ió˘cDƒŸG ÒZ äÉ˘eƒ˘∏˘©ŸGh á˘Ø˘jõŸG Qƒ˘°üdG ø˘e nó˘jó˘©˘dG º˘¡˘JÓ›

.''!áØjõŸG55

⁄ Qƒ£àdG ájô¶f ¥ó°U ≈∏Y kÓ«dO áæLC’G º∏Y Ëó≤J ‘ π¨«g ádhÉfi ¿CG Gòg øe í°†àjh

‘ É¡æY IõLƒe äÉeƒ∏©e Éæeób »àdG ¿É°ùfE’G ≥∏N Iõé©e ¿CGh ,áZQÉa á£°ùØ°S ’EG øμj

.≥∏ÿG á≤«≤M ≈∏Y ¢†nMóoj ’ lπ«dO ÜÉàμdG Gòg

155

IIóóFFÉÉ©©ddGG ááØØjjõõŸŸGG QQƒƒ°°üüddGG ππ¨««gg ™™°°VVhh¤¤EEGG kkÉÉÑÑææLL ääÉÉffGGƒƒ««◊◊GG ááqqææLLCCGG øøee óójjóó©©∏∏dd

¬¬HHÉÉ°°ûûJJ OOƒƒLLƒƒHH ΩΩÉÉ¡¡jjEE’’GG kk’’pphhÉÉfifi ÖÖææLLááqqææLLCCGG ππ©©ééjj »»μμddhh ..ÉÉ¡¡ææ««HH ÉÉªª««aa

ΩΩÉÉbb ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ááqqææLLCCGG ¬¬ÑÑ°°ûûJJ ∑∑ÉÉªª°°SSCC’’GGhhCCGG ááqqææLLCC’’GG √√òò¡¡dd ääÉÉaaÉÉ°°VVEE’’GG ¢¢††©©ÑÑHH

ââffÉÉcchh ..AAGGõõLLCC’’GG ¢¢††©©HH ÉÉ¡¡ææee íí°°ùùeeáájjÉÉZZ ππããee ∞∞««jjõõààddGG GGòògg áájjÉÉZZ

ÉÉ¡¡HH ΩΩÉÉbb »»ààddGG iiôôNNCC’’GG ääÉÉØØ««jjõõààddGG´GGÎÎNNGG »»gghh ,,¿¿hhôôNNBB’’GG ¿¿ƒƒjjQQƒƒ££ààddGG

,,QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff ííddÉÉ°°üüdd ááØØFFGGRR ááqqddOOCCGGQQƒƒ°°üüddGG ≥≥««bbóóJJ ”” ÉÉeeóóææYY øøμμddhh

√√òò¡¡HH ââffQQƒƒbbhh ááqqææLLCCÓÓdd áá««≤≤««≤≤◊◊GG..ììƒƒ°°VVhh ππμμHH ∞∞««jjõõààddGG ôô¡¡XX QQƒƒ°°üüddGG

≈≈∏∏YY øøggÈÈJJ √√òògg ∞∞««jjõõààddGG áá««∏∏ªªYYhh¢¢ûû¨ddGG ≈≈∏∏YY ááªªFFÉÉbb QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff ¿¿CCGG

»»ààddGG áájjôô¶¶ææddGG ¿¿CCGGhh ÜÜòòμμddGG ≈≈∏∏YYhhââ°°ùù««dd ááqqææLLCC’’GG ∫∫ƒƒMM ππ¨««gg ÉÉ¡¡©©°°VVhh

..IIQQƒƒ££°°SSCCGG ’’EEGG

}ÉÉnnee nnhh nn¢¢VV rrQQnnCCÉÉ rrddGG nnhh ppääGG nnhhÉÉ nnªª ss°°ùùddGG oo¬¬ss∏∏ddGG nn≥≥nn∏∏ nnNN ÉÉ nnee rrºº pp¡¡ pp°°ùù ooØØffnnCCGG »»ppaa GGhh ooôôssμμnnØØnnàànnjj rrººnndd nnhh

rrºº pp¡¡uuHH nnQQ ppAAÉÉ nn≤≤ pp∏∏ppHH pp ¢¢SSÉÉ ssææddGG rrøøppee GG kkÒÒppãã nncc ss¿¿ ppEEGG nnhh ≈≈ vvªª nn°°ùùooee mm ππnnLLnnCCGG nnhh uu≥≥nnëërrddÉÉ ppHH ÉÉ ssdd ppEEGG ÉÉ nnªª oo¡¡nnæærr««nnHHnn¿¿hh ooôôppaaÉÉ nnμμnnddΩhôdG) |/8(

¤EG â na pò ob øj nƒoM á«∏N Oô› ¿Éc ¢VQC’G √òg ¬Lh ≈∏Y ¢û«©j øe πch ¢TÉY øe πc

™e óëqJG ¤É©J ¬∏dG πnÑpb øe ICÉ˘«˘¡˘eh á˘bƒ˘∏fl á˘°UÉ˘N •hô˘°Th ±hô˘X â–h ,ΩC’G º˘MQ

.ƒªædG ‘h IÉ«◊G ‘ IóMGh á«M á«∏îc CGóHh á°†jƒÑdG

ºcDhÉHôbCGh º˘μ˘JGƒ˘NCGh º˘μ˘fGƒ˘NEGh º˘cDhÉ˘HBGh º˘μ˘JÉ˘¡˘eCGh º˘à˘fCG- º˘à˘°ûY ó˘≤˘d

hCG ¿B’G É«fódG ‘ ¢û«©j øe o™«ªLh ¢SÉædG øe ¿ƒaô©J ’ øeh ¿ƒaô©J øeh ºcDhÉbó°UCGh

øμj ⁄ ÚM ,IójóY ô¡°TCG ∫GƒWh .√òg Iõé©ŸG ≥∏ÿG nπMGôe -≥HÉ°ùdG ‘ É¡«a ¢TÉY

kÉjƒ°S kÉfÉ°ùfEG º¡æe kÓc ≥∏Nh º¡fGóHCG ¤É©J o¬∏dG nQ qƒ°U ,¬fÉ«μH ’h √OƒLƒH ô©°ûj ¿É°ùfE’G

.IóMGh á«∏N øe

ºàfCG- ºμàØ«Xhh .É«fódG √òg ‘ ¿É°ùfEG πc oáØ«Xh ¬«a nôqμØàdGh ôeC’G Gòg nπeCÉJ ¿EG

…òdG ¤É©J ¬∏dG ¤EG ôμ°ûdGh óª◊ÉH ¬LƒàdG ºK ºμ≤r∏Nh ºcOƒLh á«Ø«c ‘ oôμØàdG -kÉ°†jCG

.Ëƒ≤J ø°ùMCG ‘ ºμ≤n∏Nh ºc nQ qƒ°U

157

áé«àædG

ºμJƒe øe ºμã©Ñj ¿CG ≈∏Y lQOÉb IóMGh Iôe ºμfGóHCG ≥∏N …òdG ºμHQ ¿CG Gƒ°ùæJ ’h

.A»°T πc ≈∏Y QOÉ≤dG ¬∏dG ≈∏Y Gòg ô°ùjCG Éeh ,ºμÑ°SÉëj ¿CGh

çóëàj ¤É©J ¬∏dGh ,IÒÑc á∏ØZ ‘ IôNB’Gh ¬∏dG ¿hôμæjh º¡≤∏N ¿ƒ°ùæj øjòdG ¿EG

:∫ƒ≤«a A’Dƒg øY

}nn»» pp°°ùùnnff nnhh kkÓÓnnããnnee ÉÉææ nndd nnÜÜ nnôô nn°°VV nnhh ??llÚÚÑÑooee llºº««°°üü nnNN nnƒƒ oogg GGPPEEÉÉ nnaa mmáá nnØØ rr££ooff rrøøppee oo√√ÉÉ nnææ rr≤≤nn∏∏ nnNN ÉÉ qqffnnCCGG oo¿¿ÉÉ nn°°ùùrrffEE’’GG nnôônnjj rrººnndd nnhhnnCCGG

uuππooμμppHH nnƒƒ oogg nnhh ,, mmII qqôônnee nn∫∫ qqhhnnCCGG ÉÉggnnCCÉÉ nn°°ûûrrffnnCCGG ……òòqqddGG ÉÉ nn¡¡«««« rrëëoojj :: rrππ oobb ??llºº««ee nnQQ nn»»ppgg nnhh nnΩΩÉÉ nn¶¶ pp©©ddGG »»««rrëëoojj rrøønnee :: nn∫∫ÉÉ nnbb ,, oo¬¬ nn≤≤rr∏∏ nnNN

llºº««∏∏ nnYY mm ≥≥rr∏∏ nnNN| :¢ùj)77-79.(

158


}uuππooμμppHH oo¬¬ssff ppEEGG ÉÉ nnddnnCCGG rrººpp¡¡uuHH nnQQ ppAAÉÉ nn≤≤ppdd rrøøppee mmáánnjj rrôôppee »»ppaa rrººoo¡¡ssffCCGG

ll§§«« ppëëooee mmAA rr»» nn°°TT|/ â∏°üa)54(

161

á«æjhQG qódG QÉ«¡fG

É¡fCG ó«H ,≥∏îdG Iôμa ¢†aQ ±ó¡H Qƒ£àdG ájô¶f »æ©j ,á«æjhQG qódG ájô¶ædG äô¡X ó≤d

»Y qóJ ájô¶ædG √ògh .º∏©dG ¥É£f øY áLQÉN á£°ùØ°S Oôée äôÑàY oGh ,∂dP »a íéæJ ºd

ÉgOQ ºJ óbh ,á«ëdG ô«Z äÉæFÉμdG øe áaOÉ°üªdG ≥jô£˘H äó˘dƒ˘J á˘«˘ë˘dG äÉ˘æ˘FÉ˘μ˘dG ¿CG

»a ájÉZ áª¶fCG ≈∏Y …ƒàëJ á«ëdG äÉæFÉμdGh ¿ƒμdG q¿CG º∏©dG âÑKCG q¿CG ó©H É¡°†≤fh

™«ªL ≥dÉNh ¿ƒμdG ≥dÉN ƒg ≈dÉ©J ¬∏dG ¿CG ∂dòc º∏©dG âÑKCG ƒëædG Gòg ≈∏Yh .RÉéYE’G

.á«ëdG äÉæFÉμdG

…óJôJ »àdG ÖjPÉcC’Gh á«ª∏©dG ≥FÉ≤ëdG á°†bÉæe ≈∏Y iƒ°S Ωƒ≤J ’ ájô¶ædG √ògh

≈≤ÑJ »μd ºdÉ©dG ¥É£f ≈∏Y á©°SGh á∏ªëH ΩÉ«≤dG ºJ óbh ,äÉØ«jõàdG øe á∏ªLh º∏©dG ¢SÉÑd

.á≤«≤ëdG AÉØNEG øe øμªàJ ºd á∏ªëdG √òg ¿CG ô«Z ,É¡eGóbCG ≈∏Y áªFÉb ájô¶qædG √òg

ájô¶f ¿CÉH øq«ÑJ º∏©dG É«fO »a á«°VÉªdG áæ°S ø«KÓãdG ∫ÓN äGƒ°UC’G âdÉ©J ó≤d

¢UÉN πμ°ûH âjôLCG »àdG çÉëHC’G âàÑKCG óbh .º∏©dG ïjQÉJ »a á©jóN ôÑcCG πãªJ Qƒ£àdG

ΩÉY øe G kQÉÑàYG1980íjô°üàdG ºJ óbh ,áë q°üdG øe ÉeÉªJ ájQÉY á«æjhQG qódG äGAÉYOE’G q¿CÉH

ìô°U ,¢UÉN πμ°ûH IóëàªdG äÉj’ƒdG »Øa .º∏©dG ∫ÉLQ QÉÑc øe ójó©dG πÑb øe ∂dòH

Ωƒ∏©dG øe Égô«Zh äÉjôØëdG º∏Yh ájƒ«ëdG AÉ«ª«μdGh É«˘Lƒ˘dƒ˘«˘Ñ˘dG AÉ˘ª˘∏˘Y ø˘e ô˘«˘ã˘μ˘dG

.≥∏îdG ƒg á«ëdG äÉæFÉμdG π°UCG q¿CGh Ohó°ùe ≥jôW ≈dEG â∏°Uh á«æjhQGódG ¿CÉH iôNC’G

¬∏dG πÑb øe â≤∏ oN ób á«ëdG äÉæFÉμdG ™«ªLh ¿ƒμdG ¿CÉH á«ª∏©dG äGQ qƒ£àdG ócDƒJ Ωƒ«dGh

.≈dÉ©J

,ÉædÉªYCG øe Iô«ãc ™°VGƒe »a ≥∏îdG πF’Oh Qƒ£àdG ájô¶f QÉ«¡fG ádCÉ°ùe ÉædhÉæJ ó≤d

É¡«°ùàμj »àdG á¨dÉÑdG á«ªgC’G ≈dEG ô¶ædÉH øμdh .iôNCG ∫ÉªYCG »a ∂dP π°UGƒof ±ƒ°Sh

.É°†jCG ™°VƒªdG Gòg »a ∂dòd ¢üî∏e OGôjEG IóFÉØdG øe ¬fCG ÉæjCGQ ´ƒ°VƒªdG Gòg

áá««ææjjhhQQGGóóddGG áájjôô¶¶ææ∏∏dd »»ªª∏∏©©ddGG QQÉÉ««¡¡ff’’GGÉ¡fCG ’EG ,ºjó≤dG »≤jôZE’G ïjQÉàdG ≈dEG ÉgQhòL »a Oƒ©J ájô¶ædG √òg ¿CG øe ºZôdÉH

Qhó°U ƒg ájô¶ædG ¬Jó¡°T Qƒ£J ºgCG ¿Éc . ô°ûY ™°SÉàdG ¿ô≤dG »a É¡d QÉ°ûàfG ™°ShCG äó¡°T

ΩÉY Qó°U …òdG ''´GƒfC’G π°UCG'' øjhQGO õdQÉ°ûJ ÜÉàc.1859ôμæj ÜÉàμdG Gòg »a

™«ªL ¿CG øjhQGO ∫ƒ≤j .¬∏dG É¡≤∏N ó˘b ¢VQC’G ≈˘∏˘Y á˘Ø˘∏˘à˘î˘ª˘dG ´Gƒ˘fC’G ¿CG ø˘jhQGO

âØ∏àNGh âYƒæJ ób É¡fCGh ∑ôà°ûe óL É¡d á«ëdG äÉæFÉμdG

.¿ÉeRC’G ôÑY É¡«∏Y âJCG áLQóàe áFQÉW äÉaÓàNG ÖÑ°ùH

…CG ≈∏Y Ωƒ≤J ’ ¬àjô¶f ¿EÉa ,¬°ùØf øjhQGO ô≤j Éªch

≈∏Y IhÓY .''¢VGôàaEG'' Oôée É¡fEG πH ,áàHÉK á«˘ª˘∏˘Y á˘≤˘«˘≤˘M

¿Gƒæ©H ÜÉàc øe ∫ƒ£˘e π˘°üa »˘a ø˘jhQGO ±ô˘à˘©˘j ,∂dP

ΩÉeCG ihÉ¡àJ ájô¶ædG ¿CG ''ájô¶ædG É¡¡LGƒJ »àdG ÖYÉ°üªdG''

.áLôëdG á∏Ä°SC’G øe ójó©dG

¿Éc »àdG á«ª∏©dG äÉaÉ°ûàc’G ≈∏Y ¬dÉeBG øjhQGO ó≤Y

162


..¿¿hhQQGGOO õõddQQÉÉ°°ûûJJ

AÉL äÉaÉ°ûàc’G √òg ¬ààÑKCG Ée ¿CG ’EG ,¬àjô¶f É¡¡LGƒJ »àdG äÉÑ≤©dG πjõà°S É¡fCG ø¶j

.πLôdG √ÉæªJ Ée ¢ùμY

:á«°ù«FQ •É≤f çÓK ∫ÓN øe åjóëdG º∏©dG ΩÉeCG øjhQGO áªjõg ô¡¶Jh

-1IÉ«ëdG äCÉ°ûf ∞«c ô°ùØJ ¿CG πFÉ°SƒdG øe á∏«°Sh …CÉH ájô¶ædG √òg øμªàJ ºd

.¢VQC’G ¬Lh ≈∏Y

-2É¡°VôàØJ »àdG ''ájQƒ£àdG äÉ«æ≤àdG'' IQób ≈∏Y ∫ój »ª∏Y ±É°ûàcG …CG óLƒj ’

.∫GƒMC’G øe ∫ÉM …CG »a Qƒ£àdG ≈∏Y ájô¶ædG

-3.Qƒ£àdG ájô¶f É¡«∏Y Ωƒ≤J »àdG äGAÉYO’G ¢ùμY ƒg »KÉME’G πé°ùdG ¬àÑãjÉe

:á«°ù«FôdG çÓãdG •É≤ædG √òg π°üØdG Gòg »a ¢ûbÉææ°S

IIÉÉ««ëëddGG ππ°°UUCCGG ::ππddòòJJ ººdd »»ààddGG ≈≈ddhhCC’’GG ááÑÑ≤≤©©ddGGäô¡X Ió«Mh á«∏N øY äQƒ£J ób á«ëdG äÉæFÉμdG ™«ªL ¿CG Qƒ£àdG ájô¶f ∫ƒ≤J

òæe á«FGóÑdG ¢VQC’G í£°S ≈∏Y8^3CÉ°ûæj ¿CG Ió«Mh á«∏îd øμªj ∞«c øμdh .áæ°S ø«jÓe

GPÉª∏a kÓ©a çóM ób Qƒ£àdG Gòg ¿Éc GPEGh ?á«ëdG ´GƒfC’Gh áª¶fC’G øe ø«jÓªdG É¡æY

’EG .¬«∏Y áHÉLE’G ájô¶ædG øμªàJ ºd ∫GDƒ°S Gòg , á«KÉME’G äÓé°ùdG »a ¬ªFÓY ô¡¶J ºd

ƒg ,¿B’G ≈àM ¬«∏Y ÉHGƒL óéJ ºd »àdG ,ájô¶ædG √òg ¬LGƒj »≤H …òdG ∫hC’G ∫GDƒ°ùdG ¿CG

.''≈dhC’G á«∏îdG'' äCÉ°ûf ∞«c

á«∏îdG Aƒ°ûf ,≥dÉN OƒLƒH πÑ≤J ’h ≥∏îdÉH ±ôà©J ’ »àdG ,Qƒ£àdG ájô¶f ô°ùØJ

√òg Ö°ùM .á©«Ñ£dG ø«fGƒb É¡æª°†àJ »àdG á˘aó˘°üdG ≥˘jô˘W ø˘Y âJCG É˘¡˘fCG ≈˘∏˘Y ≈˘dhC’G

,äÉaOÉ°üªdG øe ójó©∏d áé«àf á«M ô«Z IOÉe øe äCÉ°ûf ób á«ëdG IOÉªdG ¿ƒμJ ájô¶ædG

.AÉ«MC’G º∏Y óYGƒb §°ùHCG ™e ≥aGƒàj ’ ºYõdG Gòg ¿CG ócDƒªdG øeh

163


IIÉÉ««ëëddGG øøee CCÉÉ°°ûûææJJ IIÉÉ««ëëddGGøjhQGO ¥ô£àj ºd ,ÜÉàμ˘dG Gò˘g »˘a

»FGóÑdG º¡ØdG ¿Éc ó≤a .IÉ«˘ë˘dG π˘°UCG ≈˘dEG

≈∏Y óªà˘©˘j √ô˘°üY »˘a IÉ˘«˘ë˘dG á˘≤˘«˘≤˘ë˘d

äÉ«æH äGP á«ëdG äÉæFÉμdG ¿CÉH ¢VGôàaE’G

Aƒ˘°ûæ˘dG á˘jô˘¶˘f âb’ ó˘≤˘d . kGó˘L á˘£˘«˘°ùH

,≈£°SƒdG ¿hô≤dG »a äô°ûàfG »àdG »FÉ≤∏àdG

AÉ≤∏J øe â©ªéJ á«ëdG ô«Z OGƒªdG ¿CG ∫ƒ≤J »àdGh

∂dP »a kÉ©°SGh kÉLGhQ ,»M øFÉc πμ°ûàd É¡°ùØf

√òg øY âéàf »à˘dG äGOÉ˘≤˘à˘Y’G ø˘e .ø˘eõ˘dG

Qóéj Éæg .íª≤dG øe »JCÉJ ¿GPôédG ¿CGh ,ΩÉ©£dG ÉjÉ≤H øY CÉ°ûæJ äGô°ûëdG ¿CG »g áé«àædG

á©£b ≈∏Y íª≤dG ¢†©H ™°Vh ºJ å«M ,¢†©ÑdG É¡H ΩÉb áμë°†e áHôéàd ¢Vô©àf ¿CG ÉæH

.øeõdG øe ágôH ó©H kGPôL êôîj ¿CG ô¶àæªdG ¿Éch ,¢TÉª≤dG øe áî°Sh

º∏©dG åÑ∏j ºd ¬fCG ’EG ;ºë∏dG øe êôîJ ¿GójódG ¿CG ó≤à©j ¿Éc ¬JGP ≥∏£æªdG øeh

πμ°ûH ÜÉHòdG É¡∏ªëj ÉªfEGh ,»FÉ≤∏J πμ°ûH ºë∏dG øe êôîJ ’ ¿GójódG ¿CG âÑKCG ¿CG

.IOôéªdG ø«©dÉH iôJ ’ äÉfÉbôj

''´GƒfC’G π°UCG'' ÜÉàc øjhQGO ¬«a Öàc …òdG øeõdG »a kGóFÉ°S OÉ≤àY’G Gòg ¿Éc

OÉ≤àY’G Gòg ¿Éch á«M ô«Z IOÉe øe OƒLƒdG ≈dEG äAÉL ÉjôàμÑdG ¿CÉH ó≤à©j ¿Éc ó≤a ,

.kÉ«ª∏Y GƒÑ≤e

»àdG Iô«ãμdG ¬KÉëHCGh á∏jƒ£dG ¬JÉ°SGQO èFÉàf Qƒà°SÉ˘H ø˘∏˘YCG ≈˘à˘M âbƒ˘dG π˘£˘j º˘d

»a ¬JGQÉ°üàfG øY É¡«a ø∏YCG »àdG ¬Jô°VÉëe »a Qƒà°SÉH ∫Éb .øjhQGO ájô¶f ¢SÉ°SCG ¢†MóJ

ΩÉY ¿ƒHQƒ°ùdG1864:

164

ââffÉÉcc ……òòddGG ¢¢SSÉÉ°°SSCC’’GG ∞∞°°ùùææHH QQƒƒàà°°SSÉÉHH ¢¢ùùjjƒƒdd ⁄⁄ÉÉ©©ddGG ΩΩÉÉbb ::≈≈∏∏YYCC’’GG ‘‘

áá««◊◊GG ÒÒZZ OOGGƒƒŸŸGG ∫∫ƒƒ–– ¿¿ÉÉμμeeEE’’ÉÉHH ¿¿CCGG ƒƒgghh ,,¬¬««∏∏YY ááªªFFÉÉbb QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff

¿¿ôôHHhhCCGG QQóóææ°°ùùμμddCCGG ää’’hhÉÉfifi ™™««ªªLL ââ¡¡ààffGG ::ππØØ°°SSCC’’GG ‘‘ ..áá««MM ÉÉjjÓÓNN ¤¤EEGG

..ááÑÑ««ÿÿGGhh ππ°°ûûØØddGG ¤¤EEGG IIÉÉ««◊◊GG CCÉÉ°°ûûææŸŸ ……QQƒƒ££JJ ììÉÉ°°††jjEEGG ……CCGG ™™°°VVhh ‘‘

øe »FÉ≤∏àdG Aƒ°ûædG ájô¶˘f ≥˘«˘Ø˘à˘°ùJ ¿CG ø˘μ˘ª˘j ’''

''.á£«°ùÑdG áHôéàdG √òg É¡H É¡àHÉ°UCG »àdG á≤YÉ°üdG áHô°†dG56

äÉaÉ°ûàcG á«æjhQGódG ájô¶ædG øY ¿ƒ©aGó˘ª˘dG ΩhÉ˘b

Ée ≈dEG áaÉ°VE’ÉH Qƒà°SÉH ¬H AÉLÉe ¿CG ’EG .πjƒW âbƒd Qƒà°SÉH

IOÉªdG á«∏îd Ió≤©ªdG á«æÑdG øe »ª∏©dG Ωó≤àdG ¬æY ∞°ûc

øY ¢VQC’G í£°S ≈∏Y IÉ«ëdG OƒLh Iôμ˘a É˘«˘≤˘HCG ,á˘«˘ë˘dG

.¬æe êhôîdG ™£à°ùJ ºd ¥RCÉe »a áaó°üdG ≥jôW

øøjjôô°°ûû©©ddGG ¿¿ôô≤≤ddGG »»aa IIõõLLÉÉ©©ddGG ää’’hhÉÉëëªªddGGQƒ¡°ûªdG …Qƒ£àdG ¿Éc øjô°û©dG ¿ô≤dG »a IÉ«ëdG CÉ°ûæe ´ƒ°Vƒe ≈æÑJ øe ∫hCG ¿EG

∂dP øe äÉ«æ«KÓãdG »a á«ª∏©dG AGQB’G øe ójó©dÉH ºdÉ©dG Gòg Ωó≤J .øjQÉHhCG Qóæ°ùμdCG

¿CG ’EG .áaó°üdG ≥jôW øY »ëdG øFÉμdG á«∏N Qƒ£J á«fÉμeEG äÉÑKEG É¡dÓN øe ∫hÉM ,¿ô≤dG

:»dÉàdG ±GôàY’G ºjó≤J øjôHhCÉH GóM Éªe ,π°ûØdÉH ’EG ¬àæJ ºd ¬JÉ°SGQO

Qƒ£J á°SGQO »a kÉ°VƒªZ •É≤ædG ôãcCG ≈dhC’G á«∏îdG CÉ°ûæe á∏μ°ûe â«≤H ,∞°SCÓd ''

.''á«ëdG áª¶fC’G57

CÉ°ûæe á∏μ°ûe πM á«dhDƒ°ùe øjôHhCG ó©H ¿ƒjQƒ£àdG πªM

É¡H ΩÉb »àdG ∂∏J Iô¡°T ÜQÉé˘à˘dG √ò˘g ô˘ã˘cCG ¿É˘ch .IÉ˘«˘ë˘dG

ΩÉY ô∏∏«e »∏fÉà°S »μjôeC’G »FÉ«˘ª˘«˘μ˘dG.1953ºdÉ©dG Gòg ΩÉ˘b

»a IOƒLƒe âfÉc É¡fCG ¢VôàØj »àdG äGRÉ¨dG øe OóY èeóH

øe .ábÉ£dG øe QGó≤e É¡«dEG ±É°VCGh ,¢VQCÓd »FGóÑdG ñÉæªdG

¢VƒªëdG øe OóY Ö«côJ øe ô∏∏«e øμªJ áHôéàdG √òg ∫ÓN

Ö«côJ »a óLGƒàJ »˘à˘dG (á˘jƒ˘°†©˘dG äÉ˘Ä˘jõ˘é˘dG) á˘«˘æ˘«˘eC’G

.äÉæ«JhôÑdG

165


¿¿CCÉÉHH QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff QQÉÉ°°üüffCCGG QQOOÉÉ°°üüee ôôNNBBGG ±±ÎÎ©©JJ

√√ÒÒ°°ùùØØJJ »»°°üü©©àà°°ùùjj kkGGõõ¨dd ∫∫GGõõjj ’’ IIÉÉ««◊◊GG CCÉÉ°°ûûææee

..áájjQQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ææddÉÉHH

QQóóææ°°ùùμμddGG ää’’hhÉÉfifi ™™««ªªLL ââ¡¡ààff

ììÉÉ°°††jjEEGG ……CCGG ™™°°VVhh ‘‘ ¿¿ôôHHhhGG

ππ°°ûûØØddÉÉHH IIÉÉ««◊◊GG CCÉÉ°°ûûææŸŸ ……QQƒƒ££JJ

ááÑÑ««ÿÿGGhh

Iƒ£N ôÑà©J âfÉc »àdG ,ájô¶ædG √òg ¿Ó£H âÑK ≈àM äGƒæ°S IóY ¢†ªJ ºd ¬fCG ’EG

kGóL kÉØ∏àîe ¿Éc áHôéàdG √òg »a Ωóîà°SG …òdG ñÉæªdÉa ,Qƒ£àdG ájô¶f Ωó≤J »a IóFGQ

.á«≤«≤ëdG á«°VQC’G ±hô¶dG øY58

ô«Z ¿Éc ¬àHôéJ »a ¬eóîà°SG …òdG ñÉæªdG ¿CG ô∏∏«e ±ôàYG âª°üdG øe Iôàa ó©Hh

.kÉ«≤«≤M59

øjô°û©dG ¿ô≤dG »a º¡àjô¶f äÉÑKEG »a ø«jQƒ£˘à˘dG ä’hÉ˘ë˘e ™˘«˘ª˘L äAÉ˘H ó˘≤˘d

á≤«≤ëdG √ò¡H ƒZÉj âfÉ°S »a ¢ùÑjôμ°S ó¡©e øe GOÉH »Lƒdƒ«édG ºdÉ©dG ±ôà©j .π°ûØdÉH

ΩÉY ''¢VQC’G'' á∏ée É¡Jô°ûf ádÉ≤e »a1998:

ÉfCGóH »àdG á∏μ°ûªdG πM øe øμªàf ¿CG ¿hO øjô°û©dG ¿ô≤dG QOÉ¨f Ωƒ«dG øëf Ég''

''?¢VQC’G ≈∏Y IÉ«ëdG äCGóH ∞«c : »gh É¡©e ¿ô≤dG60

IIÉÉ««ëë∏∏dd IIóó≤≤©©ªªddGG áá««ææÑÑddGG¿CG ƒg ''IÉ«ëdG äCGóH ∞«c'' ¥RCÉe »a Qƒ£àdG ájô¶f ™bhCG …òdG »°ù«FôdG ÖÑ°ùdG

IóMGƒdG á«∏îdÉa .ó«≤©àdG ájÉZ »a äÉ«æH ≈∏Y …ƒ£æJ ,É¡æe á£«°ùÑdG ≈àM ,á«ëdG äÉæFÉμdG

øμªj ’ Gòg Éæeƒj ≈àëa .ô°ûÑdG ój ¬à©æ°U »æ≤J èàæe …CG øe kGó«≤©J ôãcCG »ëdG øFÉμdG øe

∫ÓN øe á«M á«∏N Ö«côJ »a íéæj ¿CG √Qƒ£J áLQO â¨∏H Éª¡e »FÉ«ª«c ôÑàîe …C’

.É¡°†©H ™e ájƒ°†©dG OGƒªdG øe OóY ™«ªéJ

.¢Vô©oJ ¿CG øe ô«ãμH ôãcCG »g á«M á«∏N Ö«côàd ÉgôaƒJ Üƒ∏£ªdG ±hô¶dG ¿EG

»g »FGƒ°ûY πμ°ûH á«∏îdG »a ¢SÉ°SC’G ôéM ôÑà©J »àdG äÉæ«JhôÑdG óMCG Ö«côJ á«fÉμeEÉa

1 ≈dEG10950 øe ¿ƒμe ø«JhôÑd áÑ°ùædÉH Gògh500…CG ôÑà©j äÉ«°VÉjôdG »ah ;»æ«eCG ¢†ªM

øe ô¨°UCG ∫ÉªàMG150!kÓ«ëà°ùe

`dG A…õ˘˘˘L ¿EGDNAäÉeƒ∏©ªdG ¿õîj …òdGh á«∏î˘dG IGƒ˘f »˘a ó˘LGƒ˘à˘j …ò˘dG

A…õL »a IôØ°ûªdG äÉeƒ∏©ªdG ¿CG ƒ∏a .õé©e äÉeƒ∏©e ∂æH ¬JGP óM »a ƒg ,á«KGQƒdG

166


DNA øe áfƒμe ábÓªY áÑà˘μ˘e π˘¨˘°ûà˘°S É˘¡˘fEÉ˘a á˘HÉ˘à˘c âZô˘aCG ó˘b900øe kGó∏é˘e

øe ∞dCÉàj É¡æe Óc äÉYƒ°SƒªdG500.áëØ°U

`dG A…õéa :Iô«ãe iôNCG á∏˘μ˘°ûe É˘°ûæ˘J É˘æ˘ghDNA’EG ∞YÉ°†àj ¿CG ¬æ˘μ˘ª˘j ’

¿CG øμªj ’ äÉªjõfC’G √ògh ,(äÉªjõfC’G) á°üàîªdG äÉæ˘«˘Jhô˘Ñ˘dG ¢†©˘H Ió˘YÉ˘°ùª˘H

`dG A…õL »a IôØ°ûªdG äÉeƒ∏©ªdG ∫ÓN øe ’EG ÉgQhóH πμ°ûàJDNA.πc ¿CG ÉªHh

á«∏ªY óæY ¬°ùØf âbƒdG »a GóLGƒàj ¿CG …Qhô°†dG ø˘ª˘a , ô˘NB’G ≈˘∏˘Y ó˘ª˘à˘©˘j É˘ª˘¡˘æ˘e

≥jôW ≈dEG É¡°ùØf AÉ≤∏J øe äCÉ°ûf ób IÉ«ëdG ¿CG á∏FÉ≤dG ájô¶ædÉH »JCÉj Gògh.∞YÉ°†àdG

âfÉ°S á©eÉL øe Qƒ¡°ûe …Qƒ£J ƒgh , π«LQhCG »∏°ù«d Qƒ°ùahôÑdG ±ôàYG óbh .Ohó°ùe

ΩÉY á«μjôeC’G Ωƒ∏©dG á∏ée »a ô°ûf ´ƒ°Vƒe ∫ÓN øe á≤«≤ëdG √ò¡H É«fQƒØ«dÉc ƒZÉj

1994:

äÉÄjõL ÉªgÓch ,á«æ«eB’G ¢VƒªëdGh äÉæ«JhôÑ˘dG ¿ƒ˘μ˘J ¿CG π˘«˘ë˘à˘°ùª˘dG ø˘e''

ΩóY ≈dEG ∞°VCG .¿ÉμªdG ¢ùØf »ah âbƒdG ¢ùØf »a É¡°ùØf AÉ≤∏J øe äCÉ°ûf ób ,Ió≤©e

øe ¬fCG ÉfóMCG óéj ≈dhC’G Iô¶ædG øeh Gòμgh . ôNB’G ¿hO ÉªgóMCG óLGƒJ á«fÉμeEG

''áàëH á«FÉ«ª«c äÉ«∏ªY ∫ÓN øe äCÉ°ûf ób IÉ«ëdG ¿ƒμJ ¿CG π«ëà°ùªdG61

ób É¡fCG óH Óa ,á«©«ÑW ÜÉÑ°SCG øe IÉ«ëdG CÉ°ûæJ ¿CG π«ëà°ùªdG øe ¿Éc GPEG ¬fCG ∂°T ’

≈dEG á«°ù«FôdG áLQódÉH ±ó¡J »àdGh , Qƒ£àdG ájô¶f »¨∏J á≤«≤ëdG √òg .≥dÉN ó«H ''â≤∏N''

167

GG ááÄÄjjõõLL ¿¿EEGG ..óó««≤≤©©ààddGG øøee áá««ddÉÉYY ááLLQQOO ≈≈∏∏YY IIÉÉ««◊◊GG ¿¿CCGG QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff ΩΩóó¡¡JJ »»ààddGG ≥≥FFÉÉ≤≤◊◊GG øøeeDNAÉÉjjÓÓNN IIGGƒƒff ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ÜÜóóLLƒƒJJhh ..ááØØ∏∏ààflfl QQƒƒ°°üüHH ääÉÉÄÄjjõõLL ™™HHQQCCGG qq¢¢UUGGôôJJ øøee ∞∞ddCCÉÉààJJ »»gghh ,,ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ee ∂∂ææHH øøYY IIQQÉÉÑÑYY ááÄÄjjõõ÷÷GG √√òògghh ,,GGòògg ≈≈∏∏YY ll∫∫ÉÉããee AAÉÉ««MMCC’’GGääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ππ««éé°°ùùJJhh ááHHÉÉààμμHH ÉÉææªªbb ƒƒddhh ..»»◊◊GG øøFFÉÉμμddGG ∂∂ddòòHH áá≤≤∏∏©©ààŸŸGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ™™««ªªLL ääGGôôØØ°°TT ππμμ°°ûûHH GGòògg ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG ∂∂ææHH ‘‘

GG ááÄÄjjõõLL ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGGDNA øøee ááØØddDDƒƒee ±±QQÉÉ©©ee IIôôFFGGOO ááHHÉÉààcc ¤¤EEGG ÉÉææééààMM’’ ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG áá««∏∏NN IIGGƒƒff ‘‘ IIOOƒƒLLƒƒŸŸGG ÜÜ900!!óó∏∏››..ááaaOOÉÉ°°üüªª∏∏dd ∫∫ÉÉªªààMMGG ……CCGG ™™WWÉÉbb ππμμ°°ûûHH »»ØØææJJ áájjOOÉÉ««ààYY’’GG ÒÒZZhh áá∏∏FFÉÉ¡¡ddGG ääÉÉeeƒƒ∏∏©©ŸŸGG √√òògg ππããee ¿¿CCGG ∂∂°°TT ’’hh

.É¡°SÉ°SCG øe ,≥∏îdG QÉμfEG

QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶æædd áá««ddÉÉ««îîddGG QQÉÉμμaaCC’’GGÉª¡à©°Vh øjò∏dG ø«eƒ¡ØªdG Óc ¿CG »g øjhQGO ájô¶f ¢†MóJ »àdG á«fÉãdG á£≤ædG

.ájQƒ£J Iƒb …CG ∂∏ªJ ’ á≤«≤ëdG »a É¡fCG âÑK ''ájQƒ£J äÉ«æ≤J'' `c ájô¶ædG

.''»©«Ñ£dG AÉØ£°UE’G'' Iôμa ≈∏Y É¡H êôN »àdG Qƒ£àdG áYóN »a øjhQGO óªàYG ó≤d

''...»©«Ñ£dG AÉØ£°U’G ≥jôW øY , ´GƒfC’G π°UCG'' :¬HÉàc »a IôμØdG √òg øª°V óbh

§≤a ájƒb ¢üFÉ°üN ∂∏àªJ »àdG á«ëdG äÉæFÉμdG ¿CG »©«Ñ£dG AÉØ£°U’G ¿ƒfÉb ∫ƒ≤j

äÉfGƒ«ëdG ºLÉ¡J ÉeóæY ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .IÉ«ëdG ácô©e »a ≈≤ÑJ ¿CG øμªj »àdG »g

ôÑcCG áYô°ùH ¢†côJ ¿CG É¡æμªj »àdGh iƒbC’G ¿’õ¨dG ¿EÉa ,¿’õ¨dG øe kÉ©«£b á°ûMƒàªdG

AÉjƒbC’G øe ójóL ™«£b πμ°ûàj Gòμgh .IÉ«ëdG ó«˘b ≈˘∏˘Y ≈˘≤˘Ñ˘Jh Gƒ˘é˘æ˘à˘°S »˘à˘dG »˘g

øe AÉjƒbC’G A’Dƒ¡d øμªj π¡a ,k’óL Gò¡H Éæª∏°S ÉæfCG ¢VôàØædh ,øμdh .§≤a ø«©jô°ùdGh

.’ ™Ñ£dÉH ?kÓãe k’ƒ«N GƒëÑ°ü«d ∫Éμ°TC’G øe πμ°T …CÉH GhQƒ£àj ¿CG ¿’õ¨dG ™«£b

√òg ¿CÉ°ûH kÉ≤∏b ¿Éc ¬°ùØf øjhQGO .É¡d ájQƒ£J Iƒb ’ IôμØdG √òg ¿CG ∫ƒ≤f ∂dòd

:∫Éb å«M ´GƒfC’G π°UCG ¬HÉàc »a É¡©°Vh »àdG á≤«≤ëdG

ájOôa äGô««¨J çóëJ ºdÉe kÉÄ«°T ≥≤ëj ¿CG »©«Ñ£dG AÉØ£°U’G ¿ƒfÉ≤d øμªj ’''

.''á«HÉéjEG62

∑∑QQÉÉee’’ ôô««KKCCÉÉJJGòg ≈∏Y áHÉLE’G øjhQGO ∫hÉM ?''á«HÉéjE’G äGô«¨àdG'' √òg çóëJ ∞«c øμdh

…òdG ∑QÉe’ ájô¶f Ö°ùëa .âbƒdG ∂dP »a Ωƒ∏©∏d »FGóÑdG º¡ØdG ∫ÓN øe ∫GDƒ°ùdG

≈dEG É¡JÉ«M ∫ÓN É¡àÑ°ùàcG »àdG É¡JÉØ°U çQƒJ á«ëdG äÉæFÉμdG ¿EÉa ,øjhQGO πÑb ¢TÉY

168


øe IójóL ´GƒfCG πμ°ûàd ôNBG ≈dEG π«L øe ºcGôàJ äÉØ°üdG √ògh , á«dÉàdG ∫É«LC’G

âfÉc ÉeóæY AÉÑ¶dG øY äQƒ£J äÉæFÉc »g äÉaGQõdG ,∑QÉe’ Ö°ùëa .á«ëdG äÉæFÉμdG

π«L øe É¡àÑbQ âdÉ£a ,á«dÉ©dG QÉé°TC’G É¡∏ªëJ »àdG QÉªãdG ≈dEG ∫ƒ°UƒdG πLCG øe ógÉéJ

.∫ƒ£dG Gòg ≈∏Y äô≤à°SG ≈àM ôNBG ≈dEG

AÉªdG »a â°ù£Z ÖHódG ¿CG ∫É≤a ¬HÉàc »a kÓKÉªe k’Éãe øjhQGO OQhCG ,√ôKCG AÉØàbÉHh

.''∫É«LC’G ôe ≈∏Y ¿Éà«M ≈dEG âdƒëàa ΩÉ©£dG øY É¡ãëH AÉæKCG63

,øjô°û©dG ¿ô≤dG »a ∫ófÉe ºdÉ©dG ój ≈∏Y áKGQƒdG ø«fGƒb äô¡X ¿CG âãÑd Ée ¬fCG ’EG

»©«Ñ£dG AÉØ£°U’G §≤°S Gòμgh .∫É«LC’G ôÑY äÉ˘Ø˘°üdG OGó˘à˘eG IQƒ˘£˘°SCG §˘Ñ˘MCG É˘ª˘e

.Qƒ£àdG ájô¶f äÉeÉYO øe áeÉYóc

ääGGôôØØ££ddGGhh IIóójjóóééddGG áá««ææjjhhQQGGóóddGGÉe hCG ''IójóL á«Ñ«côJ ájô¶f'' ôjƒ£àH ¿ƒ«æjhQGódG ΩÉb ,πM ≈dEG ∫ƒ°UƒdG πLCG øeh

169


∫∫ƒƒ°°üü◊◊GG áá¡¡ccÉÉØØddGG ÜÜÉÉHHPP ≈≈∏∏YY ÉÉgghhôôLLCCGG »»ààddGG ÜÜQQÉÉééààddGG ‘‘ øøjjôô°°ûû©©ddGG ¿¿ôô≤≤ddGG áájjGGóóHH òòææee ¿¿ƒƒjjQQƒƒ££ààddGG ∫∫hhÉÉMM

»»gg ÜÜQQÉÉééààddGG ±±’’BBGGhh ÚÚææ°°ùùddGG ääGGôô°°ûûYY óó©©HH ÉÉ¡¡««∏∏YY GGƒƒ∏∏°°üüMM »»ààddGG ááéé««ààææddGG øøμμddhh ,,IIóó««ØØee IIôôØØWW ≈≈∏∏YY

áá¡¡ccÉÉaa ááHHÉÉHHPP ¢¢SSCCGGQQ iiôô°°ùù««ddGG IIQQƒƒ˘°°üüddGG ‘‘ óó˘ggÉÉ˘°°ûûffhh ..¢¢††jjôô˘eehh √√ƒƒ˘°°ûûee áá˘¡¡˘ccÉÉ˘aa ÜÜÉÉ˘HHPP ≈≈˘∏∏˘YY ∫∫ƒƒ˘°°üü◊◊GG

..IIôôØØ££∏∏dd ââ°°VVôô©©JJ áá¡¡ccÉÉaa ááHHÉÉHHPP ¢¢SSCCGGQQ ≈≈ææªª««ddGG IIQQƒƒ°°üüddGG ‘‘hh ,,áájjOOÉÉ««ààYYGG

¿ÉàfCG

¿ƒ«Y

ºa

¥É°S


âaÉ°VCG .øjô°û©dG ¿ô≤dG øe äÉ«æ«KÓãdG ájÉ¡f »˘a ''Ió˘jó˘é˘dG á˘«˘æ˘jhQGó˘dG'' `H ≈˘Yó˘j

»ëdG øFÉμdG ≈∏Y CGô£J á«æ«L äÉgƒ°ûJ »gh''äGôØ£dG'' ájô¶˘f Ió˘jó˘é˘dG á˘«˘æ˘jhQGó˘dG

`dG ∞YÉ°†J »a AÉ£NCGh äÉYÉ©°TE’G ≈dEG ¢Vô©àdG πãe á«LQÉN äGô«KCÉJ π©ØH çóëJh

DNA.á«©«Ñ£dG äGôØ£dG ≈dEG áaÉ°VE’ÉH ,

∫ƒ≤J.IójóédG á«æjhQGódG ƒg Qƒ£àdG ájô¶f øY Ωƒ«dG kÉ©aGóe ∞≤j …òdG êPƒªædG h

äAÉL ób ¢VQC’G í£°S ≈∏Y IóLGƒàªdG AÉ«MC’G øe ø«jÓªdG ¿CÉ` IójóédG ájô¶ædG √òg

¿ƒ«©dGh ¿GPB’G πãe äÉæFÉμdG √ò¡d Ió≤©ªdG AÉ°†YC’G ≈˘∏˘Y äCGô˘W äGô˘Ø˘£˘d á˘é˘«˘à˘f

¢ùμY »a »JCÉJ á«ª∏©dG á≤«≤ëdG ¿CG ’EG .á˘«˘KGQh äÉ˘HGô˘£˘°VEG …CG ,á˘ë˘æ˘LC’Gh äÉ˘Fô˘dGh

õjõ©Jh ájƒ≤J ≈dEG …ODƒJ á«HÉéjEG ΩÉjC’G øe Ωƒj »a øμJ ºd äGôØ£dÉa .Üƒ∏£ªdG √ÉéJ’G

..É¡aÉ©°VEGh É¡cÉ¡fEG ≈dEG ÉªfEGh ,»ëdG øFÉμdG ájƒ«ëdG IQó≤dG

A…õL ¿CG ƒg áWÉ°ùÑH Gòg AGQh ÖÑ°ùdGhDNAô««¨J …CGh kGóL Ió≤©e á«æH πªëj

:»dÉàdÉc ´ƒ°VƒªdG ¿ÉJÉfÉ¨fGQ äÉæ«édG ºdÉY ìô°ûj . kGô«Ñc kGQô°V …ODƒ«°S É¡«a »FGƒ°ûY

áμ∏¡eh IQÉ°V É¡ª¶©e »a äGôØ£dG kÉ«fÉK .çhóëdG IQOÉf á«æ«édG äGôØ£dG ,k’hCG''

»a , º¶æªdG ≈∏Y IhÓY ,º¶æe ô«Z ô«¨J …CGh , á«FGƒ°ûY äGô«¨J É¡fC’ ¿É«MC’G ¢†©H »a

»àdG á«°VQC’G Iõ¡dÉa .π°†aC’G ≈dEG ¬H »≤JôJ ’h Aƒ°SC’G ƒëf ¬H Qóëæà««bGQ »M øFÉc …CG

Gògh ,É¡d ΩÉ©dG QÉWE’G »a ô««¨J »a ÖÑ°ùàà°S ,∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y á«æHC’G óMCG Ö«°üJ ób

''.AÉæÑdG »a kÉæ«°ùëJ ¿ƒμj ød Ée ™Ñ£dÉH64

IôØ°ûdG ô««¨J »a ÖÑ°ùdG âfÉc IôØW OƒLh ≈∏Y π«dO …CG ÜÉ«Z kÉÑjôZ ¢ù«d Gò¡d

kGPEG kÉë°VGh íÑ°UCG . á°ùcÉf âfÉc äGôØ£dG ™«ªéa ¢ùμ©dG ≈∏Y .π°†aC’G ƒëf á«KGQƒdG

øe ójõªdG ’EG »ëdG øFÉμdG ≈∏Y Ö∏éJ ’ Qƒ£àdG äÉ«æ≤J øe äôÑàYG »àdG IôØ£dG ¿CG

¢Vôe åjóëdG ô°ü©dG »a IôØ£∏d á©FÉ˘°ûdG äGô˘KCÉ˘à˘dG ø˘e ) . kGõ˘LÉ˘Y ¬˘∏˘©˘é˘Jh ∞˘©˘°†dG

`d øμªj ’ Éªc ,''Qƒ£àdG'' äÉ«æ≤J øe Iôeóe á«æ˘≤˘J ¿ƒ˘μ˘J ’ ¿CG »˘©˘«˘Ñ˘Wh .(¿É˘Wô˘°ùdG

170

ääGGôôééëëààŸŸGG ππéé°°SS øøμμddhh ,,áá««ééjjQQóóJJ áájjQQƒƒ££JJ ääGGÒÒ¨JJ ááéé««ààff ¢¢††©©HH øøYY ÉÉ¡¡°°††©©HH ∞∞∏∏ààNNGG AAÉÉ««MMCC’’GG ´GGƒƒffCCGG ¿¿CCGG QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff »»YYqqóóJJ

..IICCÉÉééaa OOƒƒLLƒƒddGG ¤¤EEGG ääôô¡¡XX óóbb ……ÈÈeeÉÉμμddGG óó¡¡©©ddGG ‘‘ ââ°°TTÉÉYY »»ààddGG ááØØ∏∏ààııGG AAÉÉ««MMCC’’GG øøee ääGGôô°°ûû©©ddGG ¿¿CCGG iiôôff kkÓÓããªªaa ;;ººYYõõddGG GGòògg ÜÜqqòòμμjj

ÒÒÑÑ©©ààHH ÉÉ««LLƒƒddƒƒ««÷÷GG ºº∏∏YY ‘‘ ooOOppôônnJJ »»ààddGG áá≤≤««≤≤◊◊GG √√òògghh ..IIóó≤≤©©ee ÖÖ««ccGGôôJJ ∂∂∏∏àà““ »»ààddGG AAÉÉ««MMCC’’GG √√òògg QQƒƒ°°UU iiôôff √√ÓÓYYCCGG ππμμ°°ûûddGG ‘‘hh

..≥≥∏∏ÿÿGG áá≤≤««≤≤MM ≈≈∏∏YY íí°°VVGGhh llππ««ddOO ((kkIICCÉÉééaa IIÒÒããcc AAÉÉ««MMCCGG QQƒƒ¡¡XX ……CCGG)) ÖÖjjÈÈeeÉÉμμddGG QQÉÉééØØff’’GGGG

171171

»a Qƒ£J äÉ«æ≤J óLƒj ’ ¬fCG »æ©j Gògh .¬°ùØæH kÉÄ«°T õéæj ¿CG '' »©«Ñ£dG AÉØ£°U’G''

.Qƒ£àdG á«∏ªY »ØàæJ äÉ«æ≤àdG √òg OƒLh AÉØàfÉHh .á©«Ñ£dG

:á«KÉME’G äÓé°ùdG

áá««∏∏MMôôee ∫∫ÉÉμμ°°TTCCGG OOƒƒLLhh ≈≈∏∏YY ππ««ddOO ’’kÉMƒ°Vh äGAÉYO’G ôãcCG ≈∏Y äÉKÉëà°ùªdG πé°S »a π«dO …CG óLƒj ’ á≤«≤ëdG »a

.Qƒ£àdG ájô¶f ƒjQÉæ«°S »a

äÉæFÉμdG ¿CG …CG ,¬∏Ñb øFÉc øY CÉ°ûf ób »M øFÉc πc ¿EÉa ,Qƒ£àdG ájô¶f Ö°ùM

Ö°ùMh .á≤jô£dG √ò¡H äCÉ°ûf ´GƒfC’G πch ,iôNCG äÉæFÉc ≈dEG âdƒëJ ób á≤HÉ°ùdG

.ø«æ°ùdG ø«jÓe âbô¨à°SG ä’ƒëàdG √òg ¿EÉa ,ájô¶ædG

´GƒfC’G øe ô«Ñc OóY OƒLh …Qhô°†dG øªa , »≤«≤M ¢VGôàa’G Gòg ¿Éc GPEGh

øFÉc OƒLh øe óH’ ∫ÉãªdG π«Ñ°S ≈∏Y .á∏jƒ£dG ∫ƒëàdG Iôàa »a â°TÉY »àdG á«∏MôªdG

∑Éª°SC’G äÉØ°U ≈dEG áaÉ°VE’ÉH IÉØë∏°ùdG äÉØ°U πªëj IÉØë∏°S ¬Ø°üfh áμª°S ¬Ø°üf

¢†©H πªëJ …CG ,∞MGhR ôNB’G ∞°üædGh ô«W É¡Ø°üf äÉæFÉc hCG .kÓ°UCG É¡∏ªëj »àdG

Qƒ£dG »a É¡fCG ÉªHh .kÓ°UCG É¡∏ªëJ »àdG ∞MGhõdG äÉØ°U ≈dEG áaÉ°VE’ÉH Qƒ«£dG äÉØ°U

∫Éμ°TC’G √òg ≈∏Y ¿ƒjQƒ£àdG ≥∏£jh ;ábÉ©eh ,á∏gDƒe ô«Z IõLÉY äÉæFÉc »¡a ,»∏MôªdG

''á«dƒëàdG ∫Éμ°TC’G'' º°SEG á«dÉ«îdG

É¡æe ø«jÓÑdG πH ø«jÓªdG ∑Éæg ¿ƒμj ¿CG Öé«a ,kÉ≤M ∂∏àc äÉfGƒ«M ∑Éæg ¿Éc ƒd

√òg ÉjÉ≤H äÉKÉëà°ùªdG äÓé°S πªëJ ¿CG Öé˘j ∂dP ø˘e º˘gC’Gh .´ƒ˘æ˘à˘e π˘μ˘°ûHh

:''´GƒfC’G π°UCG'' ¬HÉàc »a øjhQGO ∫ƒ≤j .áÑjô¨dG AÉ«MC’G

áØ∏àîªdG ´GƒfC’G øe kGô«Ñc kGOóY OƒLh øe óHÓa ,áë«ë°U »àjô¶f âfÉc GPEG''

.''á«KÉME’G äÓé°ùdG ¬àÑãà°S OƒLƒdG Gògh ,IóMGh áÄa øª°V ∞æ°üJ »àdG65

172

OOóóÑÑààJJ øøjjhhQQGGOO ∫∫ÉÉeeBBGGºYóJ äÉKÉëà°ùe OÉéjEG »a IOÉédG ø«jQƒ˘£˘à˘dG ä’hÉ˘ë˘e ™˘«˘ª˘L ø˘e º˘Zô˘dÉ˘H

AÉëfCG ™«ªL »a øjô°û©dG ¿ô≤dG ∞°üàæe »a á«dƒëJ äÉ˘bƒ˘∏˘î˘e Oƒ˘Lh »˘a º˘¡˘JGQƒ˘°üJ

AÉæKCG âØ°ûàcG »àdG çÉëà°ùªdG ™«ªL âàÑKCG ó≤d . É¡æe kÉj CG Ghóéj ºd º¡fCG ’EG ,ºdÉ©dG

ICÉéa IÉ«ëdG äCÉ°ûf ó≤d :kÉeÉªJ á«æjhQGódG ájô¶ædG ¬H âdÉb Ée ¢ùμY á«Lƒdƒ«édG äÉjôØëdG

.»dƒëJ πμ°T …C’ OƒLh ’ ΩÉJ πμ°ûàHh

ôZBG ∂jôjO …õ«∏éfE’G ºdÉ©dG ,Qƒ£àdG AÉª∏Y óMCG ôbCGDerek Agerá≤«≤ëdG √ò¡H

:∫Éb ÉeóæY

iƒà°ùe ≈∏Y AGƒ°S π«°üØàdÉH »KÉME’G πé°ùdG »°ü≤àH Éæªb ÉeóæY ÉæfCG »g á£≤ædG

,á«dÉ≤àfG á∏Môe hCG »éjQóJ Qƒ£J óéf ºd ,IôªdG ƒ∏J IôªdG »æeõdG Ö«JôàdG hCG ´GƒfC’G

.iôNCG ÜÉ°ùM ≈∏Y äÉæFÉμdG øe áYƒªéªd ÅLÉØe Qƒ¡X ÉªfEGh66

C’G ≈∏Y äô¡X ób á«ëdG äÉæFÉμdG ™«ªL ¿CG øgôÑj »KÉME’G πé°ùdG ¿CG »æ©j GògC

AÉYOE’G ¢ùμY Gògh ,»dƒëJ QƒW …CG ¿hOh ,áeÉ˘à˘dG É˘¡˘dÉ˘μ˘°TCÉ˘H Å˘LÉ˘Ø˘e π˘μ˘°ûH ¢VQ

173


kkGGÒÒÑÑcc kkÉÉ≤≤FFÉÉYY ääGGôôééëëààŸŸGG ππéé°°SS óó©©oojjGGòògg ¿¿CC’’ ;;QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff ΩΩÉÉeeCCGG……CCGG OOƒƒLLhh ΩΩóóYY ÉÉææjjôôjj ππéé°°ùùddGG

≈≈££°°SShh ääÉÉ≤≤∏∏MM hhCCGG ≈≈££°°SShh ∫∫ÉÉμμ°°TTCCGG√√òògg ™™««ªªLL ¿¿CCGGhh ,,AAÉÉ««MMCC’’GG ´GGƒƒffCCGG ÚÚHH

IICCÉÉééaa OOƒƒLLƒƒddGG ¤¤EEGG ääôô¡¡XX óóbb ´GGƒƒffCC’’GGÒÒ°°ûûJJ áá≤≤««≤≤◊◊GG √√òògghh ..ππeeÉÉcc ππμμ°°ûûHHhh

ππμμ°°ûûHH ââ≤≤∏∏ooNN óóbb ´GGƒƒffCC’’GG ¿¿CCGG ¤¤EEGG..IIóóMM ≈≈∏∏YYhh ππ°°üüØØææee

á«ëdG äÉæFÉμdG Aƒ°ûæd ó«MƒdG ô«°ùØàdÉa .≥∏îdG á≤«≤M ≈∏Y …ƒb äÉÑKEGh kÉeÉªJ »æjhQGódG

ÉªfEG ,ø«≤HÉ°S OGóLCG øY Qƒ£J ¿hOh πeÉμdG É¡∏μ°ûH ¢VQC’G í£°S ≈∏Y ÅLÉØe πμ°ûH

…Qƒ£àdG AÉ«MC’G ºdÉY á≤«≤ëdG √ò˘g ô˘≤˘jh .kÉ˘≤˘∏˘N â≤˘∏˘N ó˘b ´Gƒ˘fC’G √ò˘g ¿CG »˘æ˘©˘j

:ÉªjƒJƒ«a ¢ùFÓZhO

¿CG ÉeEÉa .á«ëdG äÉæFÉμdG π°UCG øY á∏ªàëªdG äGô«°ùØàdG Éª¡æ«Hh ,Qƒ£àdGh ≥∏îdG''

øμj ºd GPEG .¿ƒμJ ’ hCG ,πeÉμdG É¡æjƒμàH ¢VQC’G í£°S ≈∏Y äô¡X ób ´GƒfC’G ¿ƒμJ

¢†©H ∫ÓN øe kÉ≤Ñ°ùe äóLh ´GƒfCG øY äQƒ£˘J ó˘b É˘¡˘fCG »˘æ˘©˘j Gò˘¡˘a ∂dò˘c ô˘eC’G

.kÉ≤∏N â≤∏N ób É¡fCG óHÓa , πeÉμdG É¡∏μ°ûH äô¡X ób âfÉc GPEG ÉeCG .∫ƒëàdG äÉ«∏ªY67

í£°S ≈∏Y πªàμªdG É¡∏μ°ûH äCÉ°ûf ób á«ëdG äÉæFÉμdG ¿CG âÑãJ äÉKÉëà°ùªdGh

.Qƒ£J ¢ù«dh ≥∏N ¬fEG ,øjhQGO »Yój Éªc ¢ù«d ''´GƒfC’G π°UCG'' ¿CG »æ©j Gògh ,¢VQC’G

¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG QQƒƒ££JJ áá°°üübbπ°UCG ´ƒ°Vƒe ƒg kÉªFGO ¬H ΩÓμdG Qƒ£àdG ájô¶f GhójDƒe ∫hÉëj …òdG ´ƒ°VƒªdG

.IOô≤dG √ÉÑ°TCG øe ´ƒf øY Qƒ£J ób »dÉëdG ¿É°ùfE’G ¿CG ¿ƒ«æjhQGódG »Yój .¿É°ùfE’G

øe âbô¨à°SG É¡fCG ¢VôàØj »àdG ,áeƒYõªdG ájQƒ£àdG á«∏ª©dG √òg ∫ÓNh4-5ø«jÓe

.¿ƒªYõj Éªc ,√OGóLCGh åjóëdG ¿É°ùfE’G ø«H π°üØJ ''á«dƒëJ ∫Éμ°TCG'' äô¡X ,kÉeÉY

:äÉÄa á©HQCG »a ∫Éμ°TC’G √òg âØæ°U ,áàëÑdG á«dÉ«îdG IQƒ°üdG √òg Ö°ùMh

-1¢Sƒμ«ã«HƒdGôà°ShCG

-2.¢ù«∏«HÉg ƒeƒg

-3¢SƒàμjQCG ƒeƒg

-4¢ùæ«HÉ°S ƒeƒg

Oôb'' »æ©jh ''¢Sƒμ«ã«HƒdGôà°ShCG '' ¿É°ùfEÓd ∫hC’G óédG ≈˘∏˘Y ¿ƒ˘jQƒ˘£˘à˘dG ≥˘∏˘£˘j

áªjó≤dG Ohô≤dG øe ÉYƒf ’EG ¢ù«d ¥ƒ∏îªdG Gò˘g ¿CG ƒ˘g á˘≤˘«˘≤˘ë˘dGh.''É˘«˘≤˘jô˘aEG Üƒ˘æ˘L

174


¿ÉeôchR »dƒ°S OQƒ∏dG , íjô°ûàdG ÉªdÉY ÉgGôLCG »àdG á©°SGƒdG çÉëHC’G âàÑKCG .á°Vô≤æªdG

äÉKÉëà°ùe ≈∏Y ,IóëàªdG äÉj’ƒdGh Gôà˘∏˘μ˘fEG ø˘e ,OQÉ˘æ˘°ùchCG õ˘dQÉ˘°ûJ Qƒ˘°ùahô˘Ñ˘dGh

â°Vô≤fG »àdG IOô≤dG øe ájOÉY ´GƒfCG ≈dEG Oƒ©J äÉKÉëà°ùªdG √òg ¿CG ¢Sƒμ«ã«HƒdGôà°ShCG

.¿É°ùfE’G ™e ¬Ñ°T …CG πªëJ ’ »àdGh68

ájô¶f Ö°ùMh ''¿É°ùfE’G'' »æ©Jh ''ƒeƒg'' »g ¿ƒjQƒ£àdG É¡Øæ°üj »àdG á«fÉãdG áÄØdGh

¿ƒjQƒ£àdG ´ôàNG Éægh .¢Sƒμ«ã«HƒdGôà°ShCG ádÓ°S øe kGQƒ£J ôãcCG ƒeƒ¡dG ádÓ°S ¿EÉa ,Qƒ£àdG

¿CG ’EG .ø«©e Ö«JôàH É¡©°Vhh äÉbƒ∏îªdG √òg øe äÉKÉëà°ùe Ió¡d º¡Ñ«côàH Iô«ãe á£N

∫ƒ≤j .áØ∏àîªdG äÉÄØdG √òg ø«H ájQƒ£J ábÓY …CG OƒLh âÑãj ºd ¬fC’ á«dÉ«N á£îdG ∂∏J

:á∏jƒ£dG äGôXÉæªdG øe'' ¬HÉàc »a ôjÉe â°ùfôjEG Qƒ£àdG ájô¶f ≈∏Y ø«≤∏©ªdG ºgCG óMCG

¢ùæ«HÉ°S ƒeƒ¡dG π°UCG hCG IÉ«ëdG π°UCG øY º∏μàJ »àdG á«îjQÉàdG á«éMC’G ôÑà©J ''

''.Iô«NC’G äÉaÉ°ûàc’G ™e ¢VQÉ©àJ É¡fCG ≈àM áÑ©°U á«éMCG69

175


IIQQƒƒ££°°SSCCGG óójjDDƒƒJJ IIôôééëëààee ……CCGG óóLLƒƒJJ ’’øøee ¢¢ùùμμ©©ddGG ≈≈∏∏YY ππHH ,,¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG QQƒƒ££JJ

ääÉÉjjôôØØ◊◊GG ääÓÓéé°°SS ¿¿EEÉÉaa GGòògg’’ OOhhóóMM OOƒƒLLhh ¤¤EEGG ÒÒ°°ûûJJ ääGGôôééëëààŸŸGGhh

¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG ÚÚHH ÉÉggQQƒƒÑÑYY hhCCGG ÉÉggRRhhÉÉŒŒ øøμμÁÁΩΩÉÉbb áá≤≤««≤≤◊◊GG √√òògg ΩΩÉÉeeCCGGhh ..OOôô≤≤ddGGhh

¢¢††©©HH ≈≈∏∏YY ºº¡¡ddÉÉeeBBGG óó≤≤©©HH ¿¿ƒƒjjQQƒƒ££ààddGG,,ááddƒƒëëææŸŸGG êêPPÉÉªªææddGG hhCCGG áá∏∏ ss««îîààŸŸGG QQƒƒ°°üüddGG

ÉÉjjÉÉ≤≤HH ¢¢††©©HH ≈≈∏∏YY ºº¡¡ddÉÉ««NN ¿¿ƒƒ°°ùùμμ©©jj åå««MM¿¿ƒƒ©©ææ°°üüjj hhCCGG ¿¿ƒƒªª°°SSÒÒaa ääGGôôééëëààŸŸGG

ÉÉ¡¡ffƒƒªª°°ùùjj áá««ddÉÉ««NN ääÉÉffGGƒƒ««◊◊ êêPPÉÉ‰‰!!……OOôô≤≤ddGG ¿¿ÉÉ°°ùùffEE’’GG

,¢Sƒμ«ã«HƒdGôà°ShCG :™HQC’G äÉÄØdG ¿EÉa ¿ƒjQƒ£àdG É¡©°Vh »àdG á∏°ù∏°ùdG ∫ÓN øeh

¿CG ’EG .¢†©ÑdG É¡°†©H øY áÄ°TÉf ¢ù«æ«˘HÉ˘°S ƒ˘eƒ˘g ,¢Sƒ˘à˘μ˘jQCG ƒ˘eƒ˘g ,¢ù«˘∏˘«˘HÉ˘g ƒ˘eƒ˘g

√òg ¿CG âàÑKCG ób ájô°ûÑdG äÉKÉëà°ùªdG AÉª∏Y ój ≈∏Y äô¡X »àdG Iô«NC’G äÉaÉ°ûàc’G

ób ¢ù«æ«HÉ°S ƒeƒg ,¢SƒàμjQCG ƒeƒg ,¢ù«∏«HÉg ƒeƒg , ¢Sƒμ«ã«˘Hƒ˘dGô˘à˘°ShCÉ˘©˘HQC’G äÉ˘Ä˘Ø˘dG

.óMGh øeR »ah ºdÉ©dG øe áØ∏àîe ´É≤H »a â°TÉY70

ºd ''¢SƒàμjQCG ƒeƒg'' áÄa »a âØæ°U »àdG ájô°ûÑdG AGõLC’G ¿EÉa ,Gòg ≈∏Y IhÓY

øeR »a Gƒ°ûjÉ©J ó≤a ¢ù«æ«HÉ°Sƒeƒ¡dGh ø««dÉJQófÉ«ædG ÉeCG , kGóL Öjôb âbh ≈àM ¢Vô≤æJ

.IóMGh á≤£æe »ah óMGh71

ô°ùØj .ôNBÓd kGóL ¿ƒμj ¿CG øμªj º¡æe óMCG ¿CÉH AÉYO’G ¢†Mój ±É°ûàc’G Gòg

ódƒZ …ÉL øØ«à°S áªjó≤dG AÉ«MC’G ºdÉYStephen Jay GouldájÉ¡ædG OQÉaQÉg á©eÉL øe

:…Qƒ£J ºdÉY ¬fCG øe ºZôdÉH ,Qƒ£àdG ájô¶f É¡«dEG â∏°Uh »àdG IOhó°ùªdG

ƒeƒ¡dG äÉÄa øe çÓãd »°û«©e øeGõJ ∑Éæg ¿Éc GPEG ÉæJôμa ô«°üe ¿ƒμ«°S GPÉe

CÉ°ûæj ºd º¡æe kGóMCG ¿CG âÑKh (¢ù«∏«HÉg ƒeƒ¡dGh …ƒ≤dG ¢Sƒμ«ã«HƒdGôà°ShC’Gh »≤jôaE’G)

Iôàa ∫ÓN …Qƒ£J ∫ƒëJ …CG ¬«∏Y âÑãj ºd A’Dƒg øe GóMCG ¿CG ≈dEG ∞°VCG ?ôNB’G øY

.¢VQC’G í£°S ≈∏Y ¬JÉ«M72

¬Ø°üf ¥ƒ∏îe OƒLh ≈∏Y ¢üæj …òdG …ô°ûÑdG Qƒ£àdG ƒjQÉæ«°S ¿CG ,QÉ°üàNÉH ∫ƒ≤f

»a äô¡X »àdG á«dÉ«îdG Qƒ°üdG øe ójó©dG ΩGóîà°SG ≈∏Y ΩÉb …òdGh Oôb ¬Ø°üfh ¿É°ùfEG

.á«ª∏©dG áë°üdG øe É¡d ¢SÉ°SCG ’ á°üb ’EG â°ù«d ,Qƒ£àdG ájô¶æd á«FÉYódG ÖàμdG

kÉªdÉY ,IóëàªdG áμ∏ªªdG »a Iô¡°T ôãcC’G ,¿ÉeôchR »dƒ°S ºdÉ©dG ¿ƒc øe ºZôdÉHh

πμ°ûH âdhÉæJ »àdGh äGƒæ°S IóY âbô¨à°SG »àdG ,¬KÉëHCG ájÉ¡f »a ±ôàYG ¬fCG ’EG ,kÉjQƒ£J

Ióªd ¢Sƒμ«ã«HƒdGôà°ShCG äÉKÉëà°ùe ¢UÉN15øY ´ôØàJ ájô°ûH Iôé°T óLƒj ’ ¬fCG ,kÉeÉY

.Ohô≤dÉH á¡«Ñ°T äÉbƒ∏îe

»àdG Ωƒ∏©dG øe êQóàj ''Ωƒ∏©dG ∞«W'' √Éª°SCG ∞«W øª°V Ωƒ∏©dG ¿ÉeôchR ∞æ°U

176


ôãcCG ¿EÉa ,¿ÉeôchR ∞«W Ö°ùMh .á«ª∏Y ô«Z ÉgôÑà©j »àdG Ωƒ∏©dG »a »¡àæ«d á«ª∏Y ÉgôÑà©j

''á«ª∏Y'' Ωƒ∏©dG-,AÉ«ª«μdGh AÉjõ«ØdG »g -á°Sƒª∏e äÉeƒ∏©eh äÉfÉ«H ≈∏Y Ωƒ≤J »àdG …CG

»JCÉJ ∞«£dG ájÉ¡f »ah .á«YÉªàL’G Ωƒ∏©dG Iô«NC’G áLQódG »ah á«Lƒdƒ«ÑdG Ωƒ∏©dG Éª¡«∏J

''•ôØªdG »°ùëdG ∑GQOE’G'' É¡fÉμe πàëj »àdGh ''á«ª∏˘©˘dG ô˘«˘Z'' Ωƒ˘∏˘©˘dG-º«gÉØe »gh

(ó©H øY ôWÉîàdG) »KÉÑ«∏«àdGh á°SOÉ°ùdG á°SÉëdG-Éæd ìô°ûjh .''…ô°ûÑdG Qƒ£àdG'' É¡«∏jh

:Gòg ¬∏ªY ôchR

»àdG ä’ÉéªdG ∂∏J ≈dEG kÉ«Yƒ°Vƒe á∏é°ùªdG á≤«≤ëdG øe ∫ƒëàf kGPEG Éæg øëf

»îjQÉàdG ô«°ùØàdG hCG ,•ôØªdG »°ùëdG ∑GQOE’G πãe ,»°VGôàa’G AÉ«˘MC’G º˘∏˘Y É˘¡˘∏˘¨˘°ûj

¿ƒμj å«M ,…Qƒ£à∏d áÑ°ùædÉH õFÉL A»°T πc É¡«a hóÑj »àdGh ,á«fÉ°ùfE’G äÉKÉëà°ùª∏d

.óMGh âbh »a á°†bÉæàªdG QƒeC’G øe ójó©dG ≥jó°üàd kGó©à°ùe …Qƒ£àdG73

¢†©Ñd Iõ«ëàªdG äGô«°ùØàdG iƒà°ùe ≈dEG π°üàd …ô°ûÑdG Qƒ£àdG á°üb äQóëfG ó≤d

.≈ªYCG πμ°ûH ájô¶ædG √ò¡H Gƒ≤∏©J øjòdG ¢UÉî°TC’G ¢†©H É¡Lôîà°SG »àdG äÉKÉëà°ùªdG

áá««ææjjhhQQGGóóddGG ááddOOÉÉ©©ªªddGG∫ÉãªHh ` ºàÄ°T ¿EG ` õLƒf ¿CG Oƒf , á«æ≤J ádOCG øe ¿B’G ≈dEG √ÉædhÉæJ Ée πc ÖfÉL ≈dEG

AÉaôN Ió«≤Y ƒdhCG ø«jQƒ£àdG ¿CG ∞«c , √ƒª¡Øj ¿CG ∫ÉØWCÓd ≈àM øμªj å«ëH í°VGh

. Ió°SÉa

¿EÉa ºYõdG Gò¡d kÉ≤ÑWh ¬«∏Yh ;áaó°U ¢†ëe â∏μ°ûJ IÉ«ëdG ¿CG Qƒ£àdG ájô¶f ºYõJ

É¡°ùØf äGQòdG äAÉL ºK ,á«∏N k’hCG â∏μ°Th â©ªàLG á«YGƒdG ô«Zh IóeÉédG äGQòdG

πãe ô°UÉæY ™ªéf Éªæ«M ÉæfEG :¿B’G ôμØædh .ô°ûÑdGh á«ëdG äÉæFÉμdÉH iôNCÉH hCG á≤jô£H

¿É«μdG á«æH »a á«°SÉ°SC’G äGOôØªdG »gh Ωƒ«°SÉJƒÑ˘dGh ähRC’Gh Qƒ˘Ø˘°ùØ˘dGh ¿ƒ˘Hô˘μ˘dG

’ É¡fEÉa ,äÉ«∏ª©dG øe …CÉH √òg äGQòdG áeƒc äôe Éª¡eh .áeƒc πμ°ûàJ ¬fEÉa ,»ëdG

∫hÉæàædh , ºàÄ°T Ée GPEG Oó°üdG Gòg »a áHôéJ ôéædh .G kóMGh É«M ÉæFÉc πμ°ûJ ¿CG øμªj

177


…òdG ºYõdG ,''á«æjhQGódG ádOÉ©ªdG'' ¿GƒæY âëJh ø«jQƒ£àdG º°SÉH ,AÉ°ü≤à°S’Gh åëÑdÉH

:¬H Ghô¡éj ¿CG ¿ƒ©«£à°ùj ’ º¡fCG ’EG ,π°UC’G »a ¬æY ¿ƒëaÉæj

¿ƒHôμdGh ähRC’Gh QƒØ°ùØdG πãe ô°UÉæY øe Iô«ah äÉ«ªc ¿ƒ˘jQƒ˘£˘à˘dG ™˘°†«˘∏˘a

,»ëdG øFÉμdG á«æH É¡æe πμ°ûàJ »àdG ô°UÉæ©dG »gh Ωƒ«°ùæZÉªdGh ójóëdGh ø«é°ùchC’Gh

øe ¬fCG ¿hôj Ée π«eGôÑdG √òg ≈dEG ≈àM GƒØ«°†«dh .áª«¶©dG π«eGôÑdG øe á∏FÉg OGóYCG πNGO

.á«©«Ñ£dG ±hô¶dG »a ≈àM óLƒJ ’ OGƒe ø˘e è˘jõ˘ª˘dG Gò˘g π˘NGO √Oƒ˘Lh …Qhô˘°†dG

πμ°ûJ ∫ÉªàMG) ø«JhôÑdGh ,á«æ«eC’G ¢VÉªMC’G øe ¿hDhÉ°ûj Ée Qó≤H èjõªdG Gòg Gƒª©Ø«dh

áÑ°ùæH kÉ«aOÉ°üJ ¬æe IóMGƒdG IóMƒdG10 Iƒb950áHƒWôdGh IQGôëdÉH èjõªdG Gòg Gh qóª«dh .(

≈∏Y Gƒ°†q«≤«dh ,IQƒ£àªdG Iõ¡LC’G øe GhDhÉ°T Ée √ƒ≤Øî«dh ,áÑ°SÉæe É¡fhôj »àdG áÑ°ùædÉH

πμ°ûHh Gòg º¡fÉμe »a AGôÑîdG A’Dƒg ô¶àæ«dh ,ºdÉ©dG AÉª∏Y IƒØ°U π«eGôÑdG √òg ¢SCGQ

≈dEG π«L øeh ,øH’G ≈dEG ÜC’G øe ÜhÉæàdÉH ø«æ°ùdG äÉfƒ«∏jôJ πH ,äGQÉ«∏e ôªà°ùe

øe √OƒLh IQhô°V »a ¿hó≤à©j Ée áaÉc Gƒeóîà°ùj ¿CG »a ájôëdG ≥∏£e º¡d øμàdh ,π«L

¿CG ™Ñ£dÉH ºgQhó≤ªH ¢ù«d ,Gƒ∏©a Éª¡e º¡qfEG .»ëdG øFÉμdG πμ°ûJ πLCG øe ±hô¶dG

hCG äÉaGQ qõdG øe IóMGƒH GƒJCÉj ¿CG º¡d ≈JCÉàj ’h .π«eGôÑdG ∂∏J øe Éq«M ÉæFÉc GƒLôîoj

¢ùfƒj ¿Éà«M hCG π«îdG hCG äGhÉ¨ÑÑdG hCG πHÓÑdG hCG ÉjQÉæμdG ô«aÉ°üY hCG πëædG hCG Oƒ°SC’G

ôªàdG hCG ∫É≤JôÑdG hCG RƒªdG hCG πØfô≤dG QƒgR hCG ≥HÉfõdG hCG ó«cQhC’G QƒgR hCG OhQƒdG hCG

¢ùjhGƒ£dG hCG ñƒîdG hCG Öæ©dG hCG ¿ƒàjõdG hCG ø«àdG hCG ï«£ÑdG hCG ΩÉª°ûdG hCG ºWÉª£dG hCG

.A’Dƒg πãe øe á«ëdG ´GƒfC’G øe ø«jÓeh ¿GƒdC’G áØ∏àîe äÉ°TGôØdG hCG êGQ tódG Qƒ«W hCG

’ ,É¡æe kGOóY Éæ«°üMCG »àdG á«ëdG äÉæFÉμdG √òg øe á«∏îH ƒdh GƒJCÉj ¿CG º¡©°SƒH ¢ù«d πH

.≥∏îdG á∏eÉc É¡æe IóMGƒH

á«∏N πμ°ûàa ™ªàéJ ¿CG É¡©°SƒH ¢ù«d á«YGƒdG ô«Z äGQòdG ¿CG ƒg ¬dƒb »¨Ñf Ée á∏ªL

äGQGôb òîàJ ºK ,ø«Ø°üf á«∏îdG º°ù≤àa ó©H øe G kójóL G kQGôb òîàJ ¿CG ™«£à°ùJ ’h ,á«M

178


á«æH ¿ƒÑbGôj øªe ,»fhôàμ«dE’G ô¡éªdG GƒYôàNG øjòdG AÉª∏©dG ¿É«μH »JCÉàa É kYÉÑJ iôNCG

¬∏d õé©ªdG ≥∏îdÉH §≤a IÉ«ëdG É¡«a ÜóJ á«∏îdG q¿EG .ô¡éªdG âëJ ó©H Éª«a É¡JGP á«∏îdG

π≤©dG ™e ÉeÉªJ ≈aÉæàJ á£°ùØ°S »¡a ,Gòg ¢ùμY ºYõJ »àdG Qƒ£àdG ájô¶f ÉeCG .πLh õY

AÓéH ô¡¶«d ,¿ƒjQƒ£àdG É¡MôW »àdG ºYGõªdG »a Ó«∏b ƒdh ôμØdG ∫ÉªYEG ¿EGh .≥£æªdGh

.√ÓYCG OQGƒdG êPƒªædG »a Éª∏ãe á≤«≤ëdG √òg

¿¿PPCC’’GGhh øø««©©ddGG »»aa IIOOƒƒLLƒƒªªddGG áá««ææ≤≤ààddGGƒ¡a ,ΩRÉL ô«°ùØàH ¬d »JCÉJ ¿CG Qƒ£àdG ájô¶f ™£à°ùJ ºd …òdG ôNB’G ´ƒ°VƒªdG ÉeCG

.¿PC’Gh ø«©dG »a IOƒLƒªdG á≤FÉØdG ∑GQOE’G IOƒL

:ƒg ∫GDƒ°S øY RÉéjEÉH Ö«éf ¿CG Oƒf ,ø«©dÉH ≥∏©àªdG ´ƒ°VƒªdG ≈dEG êƒdƒdG πÑbh

? ø«©dG ô°üÑJ ∞«c

Ωƒ≤Jh ,ø«©dG á«μÑ°T ≈∏Y »°ùμY πμ°ûH §≤°ùJ ,Ée º°ùL øe áã©ÑæªdG á©°TC’G ¿EG

á£≤f ≈dEG π°üJ ,á«Hô¡c äGQÉ°TEG ≈dEG á©°TC’G √òg πjƒëàH ∂dÉ˘æ˘g IOƒ˘Lƒ˘ª˘dG É˘jÓ˘î˘dG

ó©H ,á«Hô¡μdG äGQÉ°TE’G √ògh .ïª∏d »Ø∏îdG AõédÉ˘H IOƒ˘Lƒ˘e QÉ˘°üHE’G õ˘cô˘e ≈˘ª˘°ùJ

√òg ó©Hh .ïªdG »a øFÉμdG õcôªdG Gòg »a IQƒ°üc É¡WÉ≤àdG ºàj äÉ«∏ª©dG øe áYƒªée

:ôμØæ∏a áeƒ∏©ªdG

Aƒ°†∏d ≈JCÉàj ’h ,É k°ùeGO ÉkeÓX ïªdG πNGO ¿CG ≈æ©ªH ,Aƒ°†dG øY Üƒéëe ïªdG ¿EG

áª∏¶dG ∂dÉM ™°Vƒe QÉ°üHE’G õcôe ≈ª°ùj …òdG ™°VƒªdGh .ïªdG óLƒj å«M ≈dEG òØæj ¿CG

áª∏¶dG √òg »a ºμfCG ’EG .§b É¡aOÉ°üf ºd áLQóH º∏¶e ¬∏©dh ,Ó°UCG ¬¨dÉÑH Aƒ°†dG ¢ù«d

.Éégƒàe ÉÄ«°†e ÉªdÉY ¿hógÉ°ûJ áμdÉëdG

…OÉëdG ¿ô≤dG á«æ≤J ≈àM õé©J IOƒédGh AÉ≤ædG øe áLQO ≈∏Y G kô¶æe ¬fƒc øY Ó°†a

ø«H …òdG ÜÉàμdG ≈dEG Óãe Ghô¶fG .É¡∏ãªH »JCÉJ ¿CG ` äÉ«fÉμeE’G πc ºZQ ` øjô°û©dGh

179


Ghô¶fGh ºμ°SCGQ Gƒ©aQG ºK ,ÜÉàμdG ∂°ùªJ »àdG ºμjójCG ≈dEG Ghô¶fGh ,¿B’G ºμjójCG

Iõ¡LCG ôãcCG á°TÉ°T ¿EG ?ôNBG ™°Vƒe …CG »a IOƒédGh AÉ≤ædG Gò¡H G kô¶æe ºàjCGQCG .ºμdƒM

¿CG øμªj ’ ,ºdÉ©dG iƒà°ùe ≈∏Y ≈dhC’G RÉØ∏àdG Iõ¡LCG ácô°T É¡éàæJ »àdGh G kQƒ£J RÉØ∏àdG

∫ƒ°Uƒ∏d ¿ƒ©°ùj ø«°Sóæ¡ªdG ±’BGh ΩÉY áFÉe òæeh .AÉ≤ædG øe Qó≤dG Gò¡H IQƒ°U ºμëæªJ

ºàjh ,çÉëHC’G iôéoJh ,ábÓª©dG äÉ°ù°SDƒªdGh ™fÉ°üªdG ós«°ûoJ ºK øeh ,AÉ≤ædG Gòg ≈dEG

≈dEG É¡JGP á¶ë∏dG »ah ,RÉØ∏àdG á°TÉ°T ≈dEG á«fÉK Ghô¶æàdh .äÉª«ª°üàdGh §£îdG ôjƒ£J

Ó°†a .IOƒédGh AÉ≤ædG »a kÉ©°SÉ°T kÉbôa ∑Éæg ¿CG ¿hôJ ±ƒ°ùa ,ºμjójCG ø«H …òdG ÜÉàμdG

OÉ©HC’G á«KÓK ôXÉæe ¿ƒ©HÉàJ ºμfCG ø«M »a ,OÉ©HC’G á«FÉæK IQƒ°U ºμd …óÑJ RÉØ∏àdG á°TÉ°T ¿CG

.≥ªY äGP

RÉ¡L äÉ°TÉ°T ™«æ°üàd ø«°Sóæ¡ªdG øe ±’B’G äGô°ûY ≈©°ùj ∫GƒW äGƒæ°S òæeh

º¡æμeCG ó≤d º©f .ø«©dG ájDhQ IOƒL ≈dEG ∫ƒ°UƒdGh ,OÉ©HC’G á«˘KÓ˘K IQƒ˘°U »˘£˘©˘J RÉ˘Ø˘∏˘J

¿hO OÉ©HC’G »KÓK ¬àjDhQ ¿ÉμeE’G »a ¢ù«d ¬fCG ô«Z ,OÉ©HC’G »KÓK RÉØ∏J ΩÉ¶f º«ª°üJ

ÉeCG ,IôμY π¶J á«Ø∏îdG á¡édÉa .á«YÉæ£°UG áKÓãdG OÉ©HC’G √òg ¿CG ™eh .IQÉ¶ædG AGóJQG

AÉ≤fh IOƒL »a ô¶æe GóHCG πμ°ûàj ’h .¥Qh øe IQƒ°U É¡fCÉch hóÑàa á«eÉeC’G á¡édG

.RÉØ∏àdGh Gô«eÉμdG »a IQƒ°üdG ™«°†J ¿CG ™Ñ£dÉH çóëjh .ø«©dG √GôJ …òdG ô¶æªdG

…òdG ô¶æªdG Gòg ô¡¶J »àdGh ø«©dG »a QÉ°üHE’G á«dBG ¿CG ¿ƒªYõj ¿ƒjQƒ£àdG ºg Égh

¿EG ºμd óMCG ∫Éb Ée GPEG ¿B’Gh . áaOÉ°üªdG ¢†ëªH â∏μ°ûJ ÉªfEG ,AÉ≤ædGh IOƒédÉH º°ùàj

â©ªéJ äGQòdG ¿CGh ,äÉaOÉ°üe áé«àf πμ°ûJ ób ÉªfEG ,ºμJôéM »a OƒLƒªdG RÉØ∏àdG

á«YGh ô«Z äGQòd ∞«c !?¬«a ¿hó≤à©J GPÉe ,IQƒ°üdG √òg πμ°ûj …òdG RÉ¡édÉH äAÉLh

!? √ƒ©æ°üj ¿CG ø«©ªàée ¢UÉî°TC’G ±’B’ äCÉàj ºd Ée ™æ°üJ ¿CG

πμ°ûàJ ’ É¡fCG ƒd ,ø«©dG √GôJ Éªe á«FGó˘H ô˘ã˘cCG ƒ˘g G kô˘¶˘æ˘e π˘μ˘°ûJ »˘à˘dG á˘dB’G q¿EG

¢†ëe Óμ°ûàj ød ÉªgQhóH √GôJ …òdG ô¶æªdGh ø«©dG ¿CG ájÉ¨∏d í°VGƒdG øe ¬fEÉa ,áaOÉ°üe

180


á£«ëªdG äGƒ°UC’G ™ªéJ á«LQÉîdG ¿PC’Éa .¿PCÓd áÑ°ùædÉH ∂dòc ∫ÉëdGh ,áaOÉ°üe

ájƒ≤àH iôNC’G »g Ωƒ≤àd ,≈£°SƒdG ¿PC’G ≈dEG É¡∏«°UƒàH Ωƒ≤Jh ,¿PC’G ¿Gƒ°U á£°SGƒH

≈dEG äÉHòHòdG √òg πjƒëàH ÉgQhóH Ωƒ≤àd ,á«∏NGódG ¿PC’G ≈dEG É¡∏≤fh á«Jƒ°üdG äÉHòHòdG

á«∏ªY »a ¿CÉ°ûdG ƒg Éªc É°†jCG ™ª°ùdG á«∏ªYh .ïªdG ≈˘dEG É˘¡˘dÉ˘°SQEGh ,á˘«˘Hô˘¡˘c äGQÉ˘°TEG

.ïªdG »a OƒLƒªdG ™ª°ùdG õcôe »a ºàJ QÉ°üHE’G

Üƒéëe ïªdG ¿CG ≈æ©ªH .¿PC’G ≈∏Y ∂dòc …ô˘°ùj ø˘«˘©˘dG »˘a …ò˘dG ™˘°Vƒ˘dGh

Éª¡e ¬fEÉa ¬«∏Yh ,òØæj ’ äƒ°üdÉa ,Aƒ°†dG øY Üƒéëe ƒg Éª∏ãe äƒ°üdG øY ∂dòc

≈≤fCG ¿EÉa Gòg ºZQh .¿ƒμ°ùdG ΩÉªJ øcÉ°S ¬∏NGO ¿EÉa ,ïªdG êQÉN è«é°†dG Ió°T â¨∏H

’ …òdG ºμîe »a Gôà°ùcQhCG äÉ«fƒØª«°S ¿ƒ©ª°ùJ ºμfCG ƒdh .ïªdG »a §≤à∏oJ äGƒ°UC’G

¢ù«b Ée GPEGh .áªMOõªdG •É°ShC’G óMCG Öî°U πμH ¿hô©°ûJ ºμfEÉa ,äƒ°üdG ¬«dEG ò pØæj

í°†à«°ùa ,á¶ë∏dG ∂∏J »a ¢SÉ°ùM RÉ¡L ΩGóîà°SÉH ïªdG πNGóH …òdG äƒ°üdG iƒà°ùe

.ΩÉàdG ¿ƒμ°ùdG ¬«∏Y ≥Ñ£oj ¬fCG

»YÉ°ùªdG ¿EÉa ,á«≤f IQƒ°U ≈∏Y ∫ƒ°üëdG »a ÓeCG á«æ≤àdG âeóîà°SG Ée ƒëf ≈∏Yh

π«é°ùJ Iõ¡LCG ó©oJh .äƒ°ü∏d ∂dòc áÑ°ùædÉH ø«˘æ˘°ùdG äGô˘°ûY ò˘æ˘e π˘°UGƒ˘à˘J É˘¡˘°ùØ˘f

»àdG á«≤«°SƒªdG áª¶fC’Gh ,á«fhôàμ«dE’G Iõ¡LC’G øe ô«ãch â«°SÉμdG áWô°TCGh äƒ°üdG

±’BGh ,äÉ«æ≤àdG πc øe ºZôdG ≈∏Y øμdh .»YÉ°ùªdG √òg QÉªK ¢†©H ,äƒ°üdG §≤à∏J

äƒ°üdG IOƒLh AÉ≤æH äƒ°U ≈dEG ∫ƒ°UƒdG äCÉàj ºd ,É¡∏≤ëH ø«∏eÉ©dG AGôÑîdGh ø«°Sóæ¡ªdG

áª¶fC’G äÉcô°T iôÑc É¡éàæJ »àdG â«°SÉμdG áWô°TCG OƒLCG Gƒ∏eCÉJh .¿PC’G ¬£≤à∏J …òdG

ƒdh ™Ñ£dÉH ¢Tƒ°ûJ çóëj hCG ,¬æe ô£°T ™«°†j ÉªàM ,äƒ°üdG πé°ùj Éªæ«ëa ,á«≤«°SƒªdG

πÑb G kôjô°U ¬d Gƒ©ª°ùJ ¿CG óH ’ ºμfEÉa â«°SÉμdG §jô°T π«¨°ûàH ¿ƒeƒ≤J Éªæ«M ¬fCG hCG ,Ó«∏b

º°ùédÉH IOƒLƒªdG á«æ≤àdG êÉàf øe »àdG äGƒ˘°UC’G ¿CG ø˘«˘M »˘a .≈˘≤˘«˘°Sƒ˘ª˘dG CGó˘Ñ˘J ¿CG

G kóHCG ¿É°ùfEG ¿PCG §≤à∏J ’h .áÑFÉ°T É¡Hƒ°ûJ ’h ,AÉ≤ædG äÉLQO ≈°übCÉH º°ùàJ »fÉ°ùfE’G

181


πμ°ûH ¬£≤à∏J É¡fEÉa äƒ°üdG á©«ÑW âfÉc Ée ÉjCGh .¢ûjƒ°ûJ hCG ôjô°U ¬H πμ°ûH äƒ°üdG

Éæeƒj ≈dEGh ¿É°ùfE’G ≥∏ oN ¿CG òæe á«Ø«μdG äGP ≈∏Y ∫Gõj ’ ™°VƒdG Gògh .»≤fh πeÉc

IQƒ°üdG §≤à∏j ¿É°ùfE’G »æH ™æ°U øe »Jƒ°U hCG …ô°üH RÉ¡L áªK ¢ù«d ¿B’G ≈dEGh .Gòg

.¿PC’Gh ø«©dG πãe íLÉfh ¢SÉ°ùM πμ°ûH äƒ°üdGh

.™ª°ùdGh QÉ°üHE’G á«∏ªY »a ájÉ¨∏d áª«¶Y á≤«≤M áªK ¬fEÉa ,¬∏c Gòg GóY Éª«ah

QQÉÉ°°üüHHEE’’GG áá°°SSÉÉMM OOƒƒ©©JJ øøªªdd?? ïïªªddGG ππNNGGOO ™™ªª°°ùùddGGhh

ábõbRh äÉ«fƒØª«°ùdG ™ª°ùjh ,Éfƒ∏e ÉÄ«°†e ÉªdÉY ógÉ°ûj ïªdG πNGóH …òdG GP øe

¬ØfCGh ¬«fPCGh ¿É°ùfE’G »æ«Y øe á«JB’G äÉ¡«ÑæàdG ¿EG ?OhQƒdG ô«ÑY º°ùæàjh ,ô«aÉ°ü©dG

Öàc »a Iô«ãc äÓ«°üØJ ¿ƒ©dÉ£àd ºμfEGh .á«Hô¡c IQÉ°TEG IQƒ°U »a ïªdG ≈dEG »°†ªJ

™°Vƒe …CG »a GƒaOÉ°üJ ¿CG øμªj ’ ºμfCG ó«H ,ájƒ«ëdG AÉ«ª«μdGh á©«Ñ£dGh AÉ«MC’G º∏Y

√òg ≈≤∏àj ïªdÉH …òdG GP øe :»gh ’CG ´ƒ°VƒªdG Gòg É¡«∏Y …ƒ£æj á≤«≤M ºgCG §b

á°SÉM áªK ¿EG .¢SÉ°ùMEGh áëFGQh äƒ°Uh IQƒ°U É¡fCG ≈∏Y É¡cQójh á«Hô¡μdG äGQÉ°TC’G

√òg Oƒ©J øªd ,∞fCG hCG ¿PCG hCG ø«Y ≈dEG áLÉM ¿hO ¬∏c Gòg §≤à∏J ïªdG πNGóH óLƒJ

.á«Ñ°üY ÉjÓNh á«ægO äÉ≤ÑWh ÜÉ°üYCG øe ïªdG πμ°ûj Ée ≈∏Y Oƒ©J ’ ™Ñ£dÉH .á°SÉëdG

¢ù«d A»°T πc ¿CG ¿ƒæ¶j øªe ø««æjhQGódG ø«jOÉªdG Qhó≤ªH ¢ù«d ÖÑ°ùdG Gò¡dh Gòμgh

É¡≤∏N »àdG ìhôdG »g ÉªfEG á°SÉëdG √òg ¿C’ ,ä’DhÉ°ùàdG √òg ≈∏Y GƒÑ«éj ¿CG ,IOÉe iƒ°S

™ª°ùJ ≈àM ¿PCG ’h ,IQƒ°üdG iôJ ≈àM ø«˘Y ≈˘dEG êÉ˘à˘ë˘J ’ »˘¡˘a .π˘Lh õ˘Y ≈˘dƒ˘ª˘dG

ÇôeG πc ¿EG .ôμØJ Éª«c ïe ≈dEG áLÉëH â°ù«d »¡a ,¬∏c Gòg ≈∏Y IhÓYh .äƒ°üdG

¿ÉμªH ™ªL …òdG πLh õY ¬∏dG »a ôμØj ¿CG ¬«∏Y ,á«∏édG á«ª∏©dG á≤«≤ëdG √òg ™dÉ£j

á«KÓK IQƒ°üH áaÉc äÉæFÉμdG ,áÑ q©μe äGôàª«àæ°S Ió©H Q só≤j ïªdG πNGO áª∏¶dG ∂dÉM

.¬H Pƒ∏jh √É°ûîjh ,AÉ«°Vh ∫ÓXh ¿GƒdCG äGP OÉ©HC’G

182


áájjOOÉÉee IIóó««≤≤YYºYR ’EG »g Ée Qƒ£àdG ájô¶f ¿CG ô¡¶«d ≥«bóàdGh åëÑdÉH ¿B’G ≈dEG √ÉædhÉæJ Ée ¿EG

IÉ«ëdG π°UCÉH ≥∏©àj Éª«a ` ájô¶ædG ºYR »aÉéjh ,á«ª∏©dG äÉaÉ°ûàc’G ™e ìƒ°VƒH ¢VQÉ©àj

∞°ûμJh .…Qƒ£J ô«KCÉJ …CG ájô¶ædG É¡àMôW §b Qƒ£J á«dBG ájC’ ¢ù«∏a .»ª∏©dG ≥£æªdG `

√òg »ah .ájô¶ædG É¡ÑLƒà°ùJ »àdG ∂∏J á«æ«H πMGôªH ôªJ ºd á«ëdG äÉæFÉμdG ¿CG äÉjôØëdG

øe G kô«ãc ¿CGh Éª«°S ’ .º∏©∏d á«aÉée Iôμa ÉgQÉÑàYÉH ÉÑfÉL Qƒ£àdG ájô¶f á«ëæJ ø«©àj ádÉëdG

âaòoM ób ,¿ƒμdG õcôe »g ¢VQC’G ¿CG Iôμa πãe ,ïjQÉàdG QGóe ≈∏Y äô¡X »àdG QÉμaC’G

¬fEG ≈àM ,IóæLC’G √òg »a QGô°UEÉHh É¡H åÑ°ûàoj Qƒ£àdG ájô¶f ¿CG ø«M »a .º∏©dG IóæLCG øe

Gòg nºpd ! º∏©dG ≈∏Y Ωƒég ¬fCÉch ájô¶ædG ≈dEG ¬Lƒe OÉ≤àfG …CG QÉ¡XE’ ≈©°ùj øe ¢SÉædG øe

!?¿PEG

øμªj ’ Qƒ£àdG ájô¶æd áeRÉL Ió«≤Y ¿ƒμJ ƒg ÉªfEG ™°VƒdG Gòg »a ÖÑ°ùdG ¿EG

áØ°ù∏Ø∏d ≈ªYCG kÉ°UÓNEG •É°ShC’G √òg ¢ü∏îJh .•É°ShC’G ¢†©H ≈dEG áÑ°ùædÉH É¡æY ¢UƒμædG

øμªj …òdG á©«Ñ£∏d ó«MƒdG …OÉªdG ô«°ùØàdG É¡fC’ ∂dòc á«æjhQGódG ≈æÑàJh ,ájOÉªdG

.¬H ¿É«JE’G

ø«àfƒd OQÉ°ûàjQ ±ôà©jh ,Gò¡H áMGô°U ¿ƒaôà©j ÉfÉ«MCGh(Richard Lewontin)`

ΩÉ≤ªdG »a …OÉe'' ¬fCÉH ` ,RQÉH …Qƒ£J ¬JGP âbƒdG »ah OôaQÉg á©eÉéH ô«¡°ûdG áKGQƒdG ºdÉY

:∫ƒ≤j PEG ,''¬«∏j …òdG ΩÉ≤ªdG »a ºdÉY ºK ,∫hC’G

.(¬àë°U â°VôàaGh ,ÉØ∏°S ≥æoàYG) »bÉÑà°SG ¿ÉªjEG ƒ˘gh ,á˘jOÉ˘ª˘dÉ˘H É˘fÉ˘ª˘jEG É˘æ˘d ¿EG''

πH ,√óYGƒbh º∏©dG ∫ƒ°UCG ƒg ¢ù«d ,ºdÉ©∏d …OÉe ô«°ùØàH ¿É«JE’G ≈dEG Éæ©aój …òdG A»°ûdGh

º«gÉØeh ∫ƒ°UCG ≥∏àîf ` ájOÉª∏d ÉØ∏°S Éæ°UÓNEG øe ÖÑ°ùH ` ÉæfEÉa ∂dP øe ¢ùμ©dG ≈∏Y

’ ÉæfEÉa ,á≤∏£e áë°U áë«ë°U ájOÉªdG ¿ƒc ≈dEG Gô¶fh .ºdÉ©∏d …OÉe ô«°ùØàH »JCÉJ á«ãëH

.''áMÉ°ùdG ≈dEG »¡dEG ô«°ùØJ ∫ƒNóH íª°ùf ¿CG øμªj74

183


π«Ñ°S »a É«ëj Oƒdƒe á«æjhQGódG ¿CÉH áë˘jô˘°U äÉ˘aGô˘à˘YG äÉ˘ª˘∏˘μ˘dG √ò˘g ó˘©˘oJh

.IOÉªdG iƒ°S §b OƒLh øe Ée ¬fCG ¢VôàØj OƒdƒªdG Gògh .ájOÉªdG áØ°ù∏Ø∏d ¢UÓNE’G

¿ƒÑgòjh .IÉ«ëdG â≤∏N ÉªfEG »YƒdG áªjóY IóeÉédG IOÉªdG ¿CG ¿hó≤à©j ÖÑ°ùdG Gò¡dh

QƒªædGh äÉaGQõdGh ∑Éª°SC’Gh Qƒ«£dG πãe áØ∏àî˘ª˘dG á˘«˘ë˘dG ´Gƒ˘fC’G ø˘«˘jÓ˘e ¿CG ≈˘dEG

IOÉªdG πNGO øe â∏μ°ûJ ÉªfEG ô°ûÑdGh ∫ÉÑdG ¿Éà«Mh QÉgRC’Gh QÉé°TC’Gh äGô°ûëdGh

¥ôÑdGh ,§bÉ°ùdG ô£ªdÉH …CG ;É¡JGP IOÉ˘ª˘dG π˘NGO á˘KOÉ˘ë˘dG äÓ˘YÉ˘Ø˘à˘dÉ˘Hh Ió˘eÉ˘é˘dG

¿CG ó«H .AGƒ°ùdG ≈∏Y ≥£æªdGh π≤©dG ™e ≈aÉæàj Gòg ¿EÉa ôeC’G á≤«≤M »a ÉeCG .∞WÉîdG

≈dEG »¡dEG ô«°ùØJ ∫ƒNO ΩóY'' á« oH …CGôdG Gòg øY áë˘aÉ˘æ˘ª˘dG ¿ƒ˘Fô˘ª˘à˘°ùj ø˘«˘«˘fhQGó˘dG

.ºgô«Ñ©J óM ≈∏Y ''áMÉ°ùdG

,≥Ñ°ùe …OÉe ºμM º¡fÉgPCG »ah á«ëdG äÉæFÉμdG π°UCG ≈dEG ¿hô¶æj ’ øe ÉeCG

…P ≥dÉN ™æ°U øe »g ÉªfEG áaÉc á«ëdG äÉæFÉμdGh .á«∏édG á≤«≤ëdG √òg ¿ƒcQój ±ƒ°ùa

¬Hƒ°ûJ ’ πμ°ûH ¬ª q¶fh ,Ωó©dG øe ¬∏c ¿ƒμdG ≥∏N …òdG ¬∏dG ¬fEG .õé©e π≤Yh º∏Yh Iƒb

.ÉgQ qƒ°Uh áaÉc á«ëdG äÉæFÉμdG ≥∏Nh ,Qƒ°üb hCG áÑFÉ°T

óó°°TTCCGG »»gg QQƒƒ££ààddGG áájjôô¶¶ff ¿¿EEGGººddÉÉ©©ddGG ïïjjQQÉÉJJ »»aa kkGGôô««KKCCÉÉJJ ôôëë°°ùùddGG

¿hOh á≤Ñ°ùe ΩÉμMCG ¿hO ¬≤£æeh ¬∏≤Y π pª©oj ¿É°ùfEG ÉªjCG ¿CG í°Vƒf ¿CG Éæg ø«©àj

ÉfôcòJ »àdG Qƒ£àdG ájô¶f ¿CG ô°ùjh ádƒ¡°ùH ∑Qó«°S ,á«LƒdƒjójCG …CG ô«KCÉJ âëJ ´ƒbƒdG

ºYR iƒ°S â°ù«d ,IQÉ°†ëdGh º∏©dG øY iCÉæªH â°TÉY »àdG äÉ©˘ª˘à˘é˘ª˘dG äÉ˘aGô˘î˘H

.¬≤jó°üJ π«ëà°ùj

IòJÉ°SC’G ¿CG ¿hó≤à©j Qƒ£àdG ájô¶æH ¿ƒæeDƒj øe ¿EÉa ,¬fÉ«ÑJ Ωó≤àªdG ƒëædG ≈∏Yh

πHƒg ø«à°ùæjEG πãe AÉª∏©dGh ø««©eÉédG ÜÓ£dGh ,¿ƒYôàîjh ¿ƒ∏≤©jh ¿hôμØj øjòdG

(Einstein Hubble) GôJÉæ«°S ∂fGôa πãe ø«fÉæØdGh ,(Frank Sinatra)¿ƒà°ù«g ¿ƒàdQÉ°ûJh

184


(Charlton Heston)QƒgRh ¿ƒª«∏dG QÉé°TCGh ¿’õ¨dG π˘ã˘e äÉ˘æ˘FÉ˘c º˘¡˘«˘dEG ±É˘°†j ,

äÉ«FõédGh äGQòdG øe ô«ãc øe èjõe øe ¿ÉeõdG Qhôe ™e ¿ƒLôîj ±ƒ°S ,πØfô≤dG

ºg ± nô nîdG Gò¡H ¿ƒæeDƒj øe ¿CGh Éª«°S ’ .Éª«¶Y Ó«eôH CÓªJ »àdG á«ëdG ô«Z OGƒªdGh

ô«Ñ©J ΩGóîà°SG ¿EÉa ÖÑ°ùdG Gò¡dh .º«∏©àdGh áaÉ≤ãdG øe Qób ≈∏Y ¢SÉfCGh IòJÉ°SCGh AÉª∏Y

»a ÉkeGóîà°SG ¿ƒμ«°S Qƒ£àdG ájô¶f ≈dEG áÑ°ùædÉH ''ºdÉ©dG ïjQÉJ »a kG kô«KCÉJ ôë°ùdG ó°TCG''

√òg πãªH ô°ûÑdG ∫ƒ≤Y Ö∏°S ôNBG ºYR hCG OÉ≤àYG ºdÉ©dG ïjQÉJ »a ¢ù«d ¬fEG PEG .¬∏ëe

,º¡æ«YCG ΩÉeCG G kQÉà°S ∫ó°SCG ¬fCÉch ,≥£æªdGh π≤©dÉH ô«μØàdG á°Uôa øe º¡eôMh áLQódG

’ Iô«°üH ΩóYh á∏Ø¨d Gòg q¿EGh .AÓéH áë°VGh âfÉc »àdG á≤«≤ëdG Ghôj ¿CG ¿hO ∫ÉM

CÉÑ°S πgCG IOÉÑYh ºWƒ£∏d á«≤jôaE’G πFÉÑ≤dG ¢†©H IOÉÑY πãªc É¡˘∏˘ã˘e π˘≤˘Y É˘¡˘¨˘«˘°ùà˘°ùj

IOÉÑYh ,º¡jójCÉH É¡fƒ©æ°üj GƒfÉc »àdG ,¿ÉKhCÓd ΩÓ°ùdG ¬«∏Y º«gGôHEG Ωƒb IOÉÑYh ¢ùª°û∏d

ƒg ÉªfEG ¬à≤«≤M »a ™°VƒdG Gògh .ÖgP øe √ƒ©æ°U …òdG πé©∏d ΩÓ°ùdG ¬«∏Y ≈°Sƒe Ωƒb

¬JÉjBG øe ô«ãc »a πLh õY ≈dƒªdG ÉæÄÑæjh .ºjôμdG ¿BGô≤dG »a ≈dÉ©J ¬∏dG É¡«dEG QÉ°TCG ábÉªM

.≥FÉ≤ëdG ájDhQ øY ¬«a ¿hõé©j ∫ÉM ≈dEG ¿hOôàjh º¡ØdG ¬«∏Y ≥∏¨à°ù«°S øe ¢SÉædG øe ¿CÉH

:≈dÉ©J ¬dƒb äÉjB’G √òg ø«H øeh

}≈≈nn∏∏ nnYY oo¬¬qq∏∏ddGG nnººnnàà nnNN nn¿¿ƒƒooææppeerrDDƒƒ oojj nn’’ rrºº oogg rrQQ ppòòææ ooJJ rrººnndd rrΩΩnnCCGG rrºº oo¡¡nnJJ rrQQ nnòòffnnCCGG nnCCGG rrºº pp¡¡rr««nn∏∏ nnYY llAAGG nnƒƒ nn°°SS rrGGhh ooôô nnØØ nncc nnøøjj ppòòssddGG ss¿¿ ppEEGG

llºº«« pp¶¶YY llÜÜGG nnòò nnYY rrºº oo¡¡nndd nnhh llII nnhhÉÉ nn°°ûû ppZZ rrººppgg ppQQÉÉ nn°°üürrHHnnCCGG ≈≈nn∏∏ nnYY nnhh rrºº pp¡¡ pp©© rrªª nn°°SS ≈≈nn∏∏ nnYY nnhh rrºº¡¡ppHHƒƒoo∏∏ oobb |[ :Iô≤ÑdG6-7

: É°†jCG ¬dƒbh

}ÉÉ nn¡¡ppHH nn¿¿ƒƒ oo©© nnªª rr°°ùùnnjj ss’’ ll¿¿GG nnPPBBGG rrºº oo¡¡nndd nnhh ÉÉ nn¡¡ppHH nn¿¿hh ooôô pp°°üürrÑÑoojj ss’’ lløøoo«« rrYYnnCCGG rrºº oo¡¡nndd nnhh ÉÉ nn¡¡ppHH nn¿¿ƒƒ oo¡¡ nn≤≤ rrØØnnjj ss’’ llÜÜƒƒoo∏∏ oobb rrºº oo¡¡nndd

nn¿¿ƒƒoo∏∏ppaaÉÉ nn¨rrddGG ooºº oogg nn∂∂ ppÄÄ nndd rrhhooCCGG ttππ nn°°VVnnCCGG rrºº oogg rrππnnHH pp ΩΩÉÉ nn©©rrffnnCC’’ÉÉ nncc nn∂∂ ppÄÄ nndd rrhhooCCGG :±GôYC’G|179

º¡fCG å«ëH Ghôë o°S ób ¢SÉædG ∂ÄdhCG ¿CÉH πLh õY ¬∏dG ÉfôÑî«a ôré pëdG IQƒ°S »a ÉeCG

:≈dÉ©Jh ¬fÉëÑ°S ∫ƒ≤j PEG ,äGõé©ªdG GhCGQ ƒdh ≈àM GƒæeDƒj ød

}rrππnnHH ÉÉ nnff ooQQÉÉ nn°°üürrHHnnCCGG rrää nnôôuuμμ oo°°SS ÉÉ nnªªssff ppEEGG rrGGƒƒooddÉÉ nn≤≤nndd nn¿¿ƒƒooLL ooôô rr©©nnjj pp¬¬«« ppaa rrGGƒƒtt∏∏ nn¶¶ nnaa ppAAÉÉ nnªª ss°°ùùddGG nnøøuuee kkÉÉHHÉÉ nnHH ºº pp¡¡rr««nn∏∏ nnYY ÉÉ nnæærrëënnàà nnaa rrƒƒnndd nnhh

nn¿¿hh ooQQƒƒooëë rr°°ùùssee llΩΩ rrƒƒ nnbb ooøørrëënnff :ôéëdG|14-15

185


,Qó≤dG Gò¡H ¢SÉædG øe á°†jôY äÉYÉ£b ≈∏Y ôKDƒe πμ°ûH ôë°ùdG Gòg OGóàeG ¿EGh

òæe ôë°ùdG Gòg AÉ≤Hh ,áLQódG √ò¡H ≥FÉ≤ëdG øY ¢SÉædG OÉ©àHGh150ô«ãe ™°Vh ƒ¡d ,ÉeÉY

π≤©dG ≠«°ùà°ùj ¿CG øμªªdG øe ¬fC’ ,äÉª∏μH É¡Mô°T øμªj ’ áLQóH á°ûgódGh Iô«ë∏d

AGô¡dGh ± nô nîdÉH á∏aÉM ºYGõeh á∏«ëà°ùe äÉgƒjQÉæ«°ùd ¢UÉî°TCG IóY hCG ¢üî°T OÉ≤àYG

¿CÉH ºdÉ©dG AÉëfCG áaÉc »a ô°ûÑdG øe øjô«ãμdG OÉ≤˘à˘YG ¿CG ’EG ,á˘«˘≤˘£˘æ˘ª˘dG ô˘«˘Z Qƒ˘eC’Gh

πª©j √Gôf …òdG ¿ƒμdÉH âJCÉa ,»FÉéa QGô≤H â©ªàLG ób IóeÉédGh á«YhÓdG äGQòdG

ÖcƒμHh ,¿É≤J’G ájÉZ ø≤àe ΩÉ¶fh …OÉY ô«Z º«¶æJ øY ∞°ûμjh ,áÑFÉ°T ¬Hƒ°ûJ ’ ΩÉ¶æH

áª¶fCÉH IOhõe á«M äÉæFÉμHh ,IÉ«ë∏d áÑ°SÉæªdG äÉ˘ª˘°ùdG á˘aÉ˘μ˘H ¢üà˘î˘j …ò˘dG ¢VQC’G

.ôë°S ¬fCG iƒ°S ô«°ùØJ øe ¬d ¢ù«d ,ô°üëdG ¥ƒØJ Ió≤©e

¬«∏Y ≈°Sƒe ø«H â©bh »àdG áKOÉëdG ∂∏J ∫ÓN øe ÉæÄÑæj πLh õY ¬∏dG ¿CG Éªc

≈∏Y ¿hôqKDƒj ,ájOÉëdE’G áØ°ù∏ØdG øY ¿ƒëaÉæj øªe ¢UÉî°TC’G ¢†©H ¿CÉH ,¿ƒYôah ΩÓ°ùdG

≈∏Y ≥ëdG øjódG CÉÑf ΩÓ°ùdG ¬«∏Y ≈°Sƒe ¢üb Éªæ«ëa .ôë°ùdG øe ¬fƒ©æ°üj ÉªH ¢SÉædG

Éªæ«Mh .¢SÉædG ¬«a ó°ûàëj ™°Vƒe »a ¬Jôë°ùH »≤à∏j ¿CG ≈°Sƒe ≈dEG ¿ƒYôa Ö∏W ,¿ƒYôa

√òg Oô°ùJ »àdG ájB’Gh .º¡JGQÉ¡e ¢VGô©à°SÉH ºg GhQOÉÑj ¿CG ºgôeCG Iôë°ùdG ≈°Sƒe ≈≤àdG

:∫ƒ≤J áKOÉëdG

} mm ºº«« pp¶¶ nnYY mmôôrrëë pp°°ùùppHH GGhhAAÉÉ nnLL nnhh rrºº ooggƒƒooÑÑ nngg rrôônnàà rr°°SSGG nnhh pp ¢¢SSÉÉ ssææddGG nnøøoo«« rrYYnnCCGG rrGGhh ooôônnëë nn°°SS rrGG rrƒƒ nn≤≤rrddnnCCGG ÉÉ ssªªnn∏∏ nnaa rrGG rrƒƒ oo≤≤rrddnnCCGG nn∫∫ÉÉ nnbb|

[:±GôYC’G116

.¢SÉædG Ghôë°ùj ¿CG ´óN øe √ƒ©æ°U ÉªH ¿ƒYôa Iôë°S øμªJ ióÑJ Ée ƒëf ≈∏Yh

Ée á¡LGƒe »a ≈°Sƒe √É≤dCG …òdG ¿ÉgôÑdG ¿CG ’EG .¬H GƒæeBG øjòdGh ≈°Sƒe AÉæãà°SÉH É©«ªL

,√ô«KCÉJ π£HCG ¬qfCG …CG ,''n¿ƒoμparCÉnj Éne n∞ s≤n∏nJ'' ºjôμdG ¿BGô≤dÉH OQGƒdG ô«Ñ©àdG óM ≈∏Y A’Dƒg √É≤dCG

:≈dÉ©J ∫ƒ≤j

}ÉÉnnee nnππ nn££nnHH nnhh tt≥≥nnëërrddGG nn™™ nnbb nnƒƒ nnaa nn¿¿ƒƒooμμppaarrCCÉÉ nnjj ÉÉ nnee oo∞∞ nn≤≤rr∏∏nnJJ nn»»ppgg GG nnPP ppEEÉÉ nnaa nn∑∑ÉÉ nn°°üü nnYY pp ≥≥rrddnnCCGG rr¿¿nnCCGG ≈≈ nn°°SSƒƒooee ≈≈nndd ppEEGG ÉÉ nnæærr««nnMM rrhhnnCCGG nnhh

nnøøjj ppôô ppZZÉÉ nn°°UU rrGGƒƒooÑÑnn∏∏ nn≤≤ffGG nnhh nn∂∂ppddÉÉ nnææ oogg rrGGƒƒooÑÑ pp∏∏oo¨ nnaa nn¿¿ƒƒoo∏∏ nnªª rr©©nnjj rrGGƒƒooffÉÉ nncc |[ :±GôYC’G117-119

186


øjòdG ¢UÉî°TC’G A’Dƒg ¬∏©a Ée ¿CG ∑GQOEG ™e h ,äÉjB’G »a OQh Ée ƒëf ≈∏Yh

øjòdG ∂ÄdhCGh .á s©°†dGh ∫òdÉH GhDhÉH ,∂aEG ƒg ÉªfEG º¡«∏Y GhôKCGh πÑb øe ¢SÉædG Ghôë°S

Éfô°üY »a ôë°ùdG ô«KCÉàHh º∏©dG øe ±ÓZ âëJ áLQO ≈°übCG ≈dEG AÉbôN ºYGõªH ¿ƒæeDƒj

øY Gƒ∏îàj ºd Ée Gƒdòojh º¡fCÉ°T §≤°ùj ±ƒ°ùa ,É¡æY ´Éaó∏d º¡JÉ«M ¿hQòæjh ,øgGôdG

.''ôë°ùdG ô«KCÉJ π£Ñj''h ,É¡«fÉ©e πeÉμH AÓéH á≤«≤ëdG ô¡¶J Éªæ«M ∂dPh ,ºYGõªdG √òg

êójôLƒe ΩƒμdÉe ìô°ûjh(Malcolm Muggeridge)ájô¶f øY íaÉæj πX …òdG

ó©H øe ≥FÉ≤ëdG ∑QOCG ¬æμdh , kGóë∏e kÉaƒ°ù∏«a ¿Éch ,√ôªY øe ø«à°ùdG õgÉf ≈àM Qƒ£àdG

:ÓFÉb Öjô≤dG πÑ≤à°ùªdG »a Qƒ£àdG ájô¶f ¬«dEG iOôàà°S …òdG ™°VƒdG

ìGõªdG OGƒe ióMEG ¿ƒμà°S Qƒ£àdG ájô¶f ¿CÉH É©˘æ˘à˘≤˘e äô˘°U »˘°ùØ˘f É˘fCG »˘æ˘fEG''

π«L ≈≤∏à«°Sh .É¡«a â≤Ñ oW »àdG ä’ÉéªdG »a Éª«°S ’ πÑ≤à°ùªdG ïjQÉJ ÖàμH IOƒLƒªdG

É¡bó°üj ’ áLGò°ùH ¢Vƒª¨dG É¡Øæàμj áFô¡àe á«°Vôa ¥ÉæàYG Iô«ëdGh á°ûgódÉH πÑ≤à°ùªdG

. ''π≤Y75

πÑ≤à°ùªdG »a ô°ûÑdG ¿EÉa ,∂dP øe ¢ùμ©dG ≈∏Y πH ,ó«©ÑH ¢ù«d πÑ≤à°ùªdG Gògh

ájô¶f ¿CÉH ±GôàY’G ºàj ±ƒ°Sh kÉ¡dEG â°ù«d äÉaOÉ°üªdG ¿CG ¿ƒcQó«°S ,ájÉ¨∏d Öjô≤dG

Gòg CGóH Ée ¿ÉYô°Sh .ºdÉ©dG ïjQÉJ »a ôë°ùdG ´GƒfCG ó°TCGh áYóN ôÑcCG »g ÉªfEG Qƒ£àdG

GƒØbh øªe ¿hô«ãμdG äÉHh ,¢VQC’G AÉëfCG ≈à°T »a ¢SÉædG øY ô°ùëæj ójó°ûdG ôë°ùdG

.º¡«∏Y áYóîdG √òg â∏£fG ∞«c Iô«Mh á°ûgóH ¿ƒdAÉ°ùàj ,Qƒ£àdG áYóN ô°S ≈∏Y

187


188


1 Guyton&Hall, T›bbi Fizyoloji, Nobel T›p Kitabevleri, Istanbul, 1996, 9th ed., pp. 1005, 1017

2 Keith L. Moore, The Developing Human - Clinically Oriented Embryology, W. B. Saunders Com-

pany, 1983, Canada, p. 141

3 Guyton&Hall, T›bbi Fizyoloji, Nobel T›p Kitabevleri, Istanbul, 1996, 9th ed., p. 1003

4 Guyton&Hall, Human Physiology and Mechanisms of Disease, 6th ed., 1997, p. 649



7 Vander, Sherman, Luciano, ‹nsan Fizyolojisi, Bilimsel ve Teknik Yay›nlar› Çeviri Vakf›, 1994, p.

654


9 Prof. Dr. Ahmet Noyan, Yaflamda ve Hekimlikte Fizyoloji, Ankara, Mar 1998, 10th ed., p. 1113

10 Guyton&Hall, T›bbi Fizyoloji, Nobel T›p Kitabevleri, Istanbul, 1996, 9th ed., p 1005

11 Guyton&Hall, Human Physiology and Mechanisms of Disease, 6th ed., 1997, p. 12; Gerard J. Tor-

tora, Introduction to the Human Body The Essentials of Anatomy and Physiology, Biological Science

Textbooks, 1997, p. 527


13 Guyton&Hall, Human Physiology and Mechanisms of Disease, 6th ed., 1997, p. 659

14 Laurence Pernoud, J’attends un enfant, Pierre Horay, Paris, 1995, p.107

15 Prof. Dr. Ahmet Noyan, Yaflamda ve Hekimlikte Fizyoloji, Ankara, Mar 1998, 10th ed., p. 1119


17 Lennart Nilsson, A Child is Born, Delacorte Press, NY 1977, p. 22



20 Solomon, Berg, Martin, Villee, Biology, Saunders College Publishing, USA 1993, p. 1056

21 Gerard J. Tortora, Introduction to the Human Body The Essentials of Anatomy and Physiology, Bi-

ological Science Textbooks, 1997, pp. 569-570

22 Solomon, Berg, Martin, Villee, Biology, Saunders College Publishing, USA 1993, p. 1066

23 Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, London, 1996, p. 28



26 Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, Londra, 1996, s. 33

27 . Gerard J. Tortora, Introduction to the Human Body The Essentials of Anatomy and Physiology, Bi-

ological Science Textbooks, 1997, p. 556

28 . Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, London, 1996, p. 38

29 Science Vie, Mar 1995, no: 190, p. 48-50

30 Hoimar Von Ditfurth, Dinozorlar›n Sessiz Gecesi 2, Alan Yay›nc›l›k, 1997, p.126


32 Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, London, 1996, pp. 42-43

33 Richard Dawkins, The Selfish Gene, Oxford University Press, New York, 1976, p. 37

189



35 Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, London, 1996, pp. 21-22

36 Intimate Universe, The Human Body, Volume 1, 1998 British Broadcasting Corporation.


38 Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, London, 1996, pp. 118-

119

39 Solomon, Berg, Martin, Villee, Biology, Saunders College Publishing, ABD, 1993, p. 1069

40 Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, Londra, 1996, p. 73

41 Science Vie, Mar 1995, no: 190, p. 88


43 Hoimar Von Ditfurth, Dinozorlar›n Sessiz Gecesi 2, Alan Yay›nc›l›k, 1997, pp.129-130







48 Geraldine Lux Flanagan, Beginning Life, A Dorling Kindersley Book, London, 1996, pp. 112-

113





53 G.G.Simpson, W.Beck, An Introduction to Biology, New York, Harcourt Brace and World, 1965,

p. 241

54 Keith S.Thomson, Ontogeny & Phylogeny Recapitulated, American Scientist, vol:76 May/June

1988, p. 273

55 Francis Hitching, The Neck of the Giraffe: Where Darwin Went Wrong, New York, Ticknor and Fi-

elds 1982, p.204

56. Sidney Fox, Klaus Dose, Molecular Evolution and The Origin of Life, New York: Marcel

Dekker, 1977, p. 2

57. Alexander I. Oparin, Origin of Life, (1936) New York, Dover Publications, 1953, p.196

58. “New Evidence on Evolution of Early Atmosphere and Life”, Bulletin of the American

Meteorological Society, vol. 63, Nov 1982, pp. 1328-1330

59. Stanley Miller, Molecular Evolution of Life: Current Status of the Prebiotic Synthesis of Small

Molecules, 1986, p. 7

60. Jeffrey Bada, Earth, Feb 1998, p. 40

61. Leslie E. Orgel, The Origin of Life on Earth, Scientific American, vol. 271, Oct 1994, p. 78

62. Charles Darwin, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition, Harvard University

Press, 1964, p. 189

190


63. Charles Darwin, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition, Harvard University

Press, 1964, p. 184

64. B. G. Ranganathan, Origins?, Pennsylvania: The Banner Of Truth Trust, 1988

65 Charles Darwin, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition, Harvard University

Press, 1964, p. 179

66 Derek A. Ager, “The Nature of the Fossil Record”, Proceedings of the British Geological

Association, vol. 87, 1976, p. 133

67 Douglas J. Futuyma, Science on Trial, New York: Pantheon Books, 1983, p. 197

68 Solly Zuckerman, Beyond The Ivory Tower, New York: Toplinger Publications, 1970, pp. 75-

94; Charles E. Oxnard, “The Place of Australopithecines in Human Evolution: Grounds for

Doubt”, Nature, vol. 258, p. 389

69. J. Rennie, “Darwin's Current Bulldog: Ernst Mayr”, Scientific American, Dec 1992

70 Alan Walker, Science, vol. 207, 1980, p. 1103; A. J. Kelso, Physical Antropology, 1. ed, New

York: J. B. Lipincott Co., 1970, p. 221; M. D. Leakey, Olduvai Gorge, vol. 3, Cambridge:

Cambridge University Press, 1971, p. 272

71 Time, Nov 1996

72 S. J. Gould, Natural History, vol. 85, 1976, p. 30

73 Solly Zuckerman, Beyond The Ivory Tower, New York: Toplinger Publications, 1970, p. 19

74 Richard Lewontin, “The Demon-Haunted World”, The New York Review of Books, 9 Jan

1997, p. 28

75 Malcolm Muggeridge, The End of Christendom, Grand Rapids: Eerdmans, 1980, p. 43

191
