ÈÔº´Õ น¾»รÐàÊรÔ° à¢Õยน ÊุรªาµÔ ºíารุ§Êุ ... ·...

การคามนษยในไทย 1

¨ØÅÊÒÃ¤ÇÒÁÁÑè¹¤§ÈÖ¡ÉÒ

©ºÑº·Õè 158 ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2558

การคามนษยในไทย

ÈÔº´Õ น¾»รÐàÊรÔ°

à¢ÕยนÊรªาµÔ ºíาร§Ê¢

ºÃÃ³Ò¸Ô¡ÒÃ

ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2558

ÊนÑºÊนน การ ¾Ôม¾ â´ยÊ¶าºÑน การ ¢‹าÇกรÍ§

ÊíานÑก ¢‹าÇกรÍ§ áË‹§ªาµÔ

จลสารความมนคงศกษา ฉบบท 158การคามนษยในไทย

พมพ ครง ทหนง มถนายน 2558

จำานวน พมพ 1,000 เลม

การพมพไดรบการสนบสนนจากสถาบนการขาวกรอง สำานกขาวกรองแหงชาต

เจาของ โครงการความมนคงศกษา

ต ปณ. 2030 ปณฝ. จฬาลงกรณ

กรงเทพฯ 10332

E-mail : [email protected]

Website : http://www.newsecurity.in.th

โทรสาร : 0-2218-7308

บรรณาธการ ศ. ดร. สรชาต บำารงสข

ผชวย บรรณาธการ นางสาว กลนนทน คนธก

ประจำากอง บรรณาธการ นาย ศบด นพประเสรฐ

นาย กตตพศ พทธวนช

พมพ ท บรษท สแควร ปรนซ 93 จำากด

59, 59/1, 59/2 ซ.ปณณวถ 30 ถ.สขมวท 101

แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรงเทพฯ 10260

โทร. 0-2743-8045 แฟกซ. 0-2332-5058

สารบญ

• บทนำา 1• ความเปนมาของการคามนษยในไทย 1• นยามของการคามนษย และรปแบบของการคามนษยในไทย 3• สถานการณการคามนษยของไทยทเกยวของกบประเทศเพอนบาน 11• กลไกทเกยวของในการแกไขปญหาการคามนษยของไทย 25• แนวทางปฏบตในการแกไขปญหาการคามนษย 32• ภาพสะทอนจากตางประเทศในการแกปญหาการคามนษยของไทย 36• สรป 39

การคามนษยในไทย1

การคามนษยในไทย

ศบด นพประเสรฐ1

ï บทนำา ï ปญหาการคามนษยนนนบไดวาเปนปญหาเรอรงอกปญหาหนงทเกดขนกบไทย และยงไมสามารถขจดใหหมดไปไดอยางเดดขาด แมวารฐบาลและ องคกรพฒนาเอกชนทเกยวของจะไดมนโยบายและมาตรการตางๆ เพอแกไข ปญหาดงกลาว แตกลบปรากฏวาปญหาการคามนษย ทงการบงคบคาบรการทาง เพศและการบงคบใชแรงงาน นอกจากจะไมไดหมดไปแลว กลบกลายเปนวาปญหา ดงกลาวไดทวความรนแรงมากยงขน และยงถกซำาเตมดวยปญหาผอพยพชาว โรฮงญาทกำาลงไดรบความสนใจอยในปจจบน อนเนองมาจากความตองการแสวงหา ทอยอาศยใหม ทดแทนดนแดนมาตภมทตนเองไมอาจอาศยอยได รวมไปถงตอง การโอกาสในชวตทดกวา จนกลายเปนชองทางของการแสวงประโยชนในดานตางๆ และกลายเปนเหยอการคามนษยไปในทสด วตถประสงคของงานชนนคอ การเผยแพรขอมลเพอสรางความรความ เขาใจในปญหาการคามนษยในแงมมตางๆ ไมวาจะเปนความเปนมาของการคา มนษยในไทย นยามของการคามนษย และรปแบบของการคามนษยในไทย สถานการณการคามนษยของไทยทเกยวของกบประเทศเพอนบาน กลไกทเกยวของ ในการแกไขปญหาการคามนษยของไทย แนวทางปฏบตในการแกไขปญหาการ คามนษย ภาพสะทอนจากตางประเทศในการแกปญหาการคามนษยของไทย และ สรป

ï ความเปนมาของการคามนษยในไทย ï นบตงแตการเปลยนแปลงทางการเมองของกลมประเทศอนโดจนในป พ.ศ. 2518 สงผลใหเกดการแบงกลมประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตออกเปน สองฝายตามอดมการณทางการเมอง ประกอบดวยกลมประเทศคอมมวนสต ไดแก เวยดนาม ลาว และกมพชา ทยดแนวทางทางการเมองและทางเศรษฐกจในระบอบ คอมมวนสต สวนอกกลมประเทศหนง ไดแก ไทย มาเลเซย สงคโปร ฟลปปนส

1 นสตรฐศาสตรดษฎบณฑต คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


และอนโดนเซย ทมระบบเศรษฐกจแบบเสรนยม และมการพฒนาอตสาหกรรม ภายในประเทศเปนอยางมาก ทงน เศรษฐกจของประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวน- ออกเฉยงใตไดขยายตวอยางตอเนอง โดยเฉพาะในภาคอตสาหกรรมทเนนการใช แรงงานเขมขน (labour intensive) ในประเทศทกาวไปสความเปนประเทศ อตสาหกรรมใหม สงผลใหเกดความตองการจางแรงงานเพมมากยงขน โดยเฉพาะ อยางยงแรงงานไรฝมอในกจการประเภทตางๆ ไมวาจะเปนอตสาหกรรม เกษตรกรรม ธรกจบรการ อสงหารมทรพย โดยการเจรญเตบโตอยางรวดเรวของ เศรษฐกจไดสงผลใหเกดการขาดแคลนแรงงานในบางสาขา โดยเฉพาะอยางยง “งาน 3 ส.” (3D) ไดแก งานเสยงอนตราย (Dangerous) งานสกปรก (Dirty) และงานยากลำาบาก (Difficult) ประกอบกบแรงงานในประเทศกำาลงพฒนากไม ตองการทำางานประเภท 3 ส. เนองดวยมการศกษาสงขน มทกษะอาชพทดขน สง ผลใหมทางเลอกในการประกอบอาชพมากขน แตถงกระนนอปสงคตอแรงงาน สำาหรบงาน 3 ส. กยงคงสงเชนเดม เมอเปนเชนนแลว จงมการนำาเขาแรงงานจาก ประเทศดอยพฒนาเพอใหมาทำางาน 3 ส. แทนแรงงานในประเทศ สวนดานแรงงาน นนกตองการยายออกจากภมลำาเนาเดมของตน เพอแสวงหาคณภาพชวตทดกวา จงกลายเปนจดดลยภาพระหวางความตองการจางงานและความตองการทำางาน สงผลใหเกดการยายถนขามประเทศ ทงน ในสวนของทวปเอเชยนนธรกจการคาแรงงานเรมตนขนเมอเกดกระแสการยายถนขามประเทศเพอไปทำางานในชวงตนทศวรรษท 1970 โดยตลาด แรงงานทใหญทสดในขณะนนคอกลมประเทศตะวนออกกลาง และในเวลาตอมา ไดขยายตวมายงภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตตามลำาดบ โดยทธรกจการคาแรงงานไปยงตางประเทศมการแขงขนในอตราสง มการเอารด เอาเปรยบแรงงานจนถงขนสรางขอมลหลอกลวง ในขณะเดยวกนกเกดธรกจสง แรงงานจากประเทศหนงไปยงอกประเทศหนง ทละเมดกฎเกณฑของการเดนทาง ขามประเทศอกดวย2 ธรกจนอกระบบอกประเภทหนงทเชอมโยงกบการสงแรงงานขามชาต

2 กฤตยา อาชวนจกล, สถานะความรเรองแรงงานขามชาตในไทยและทศทางการวจยทพงพจารณา (นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2545), หนา 49.


นนคอ ธรกจการคามนษยขามประเทศ ซงมเครอขายเชอมโยงกบอาชญากรรม ขามชาตในรปแบบอนๆ ดวย โดยการคามนษยไดเจรญเตบโตภายใตระบบทนนยม ทขยายชองวางความแตกตางทางเศรษฐกจระหวางประเทศตางๆ ใหเพมมากขน อนเนองมาจากสถานภาพของประชากรในประเทศตางๆ อนรวมไปถงหญงและ เดกทถกเอารดเอาเปรยบ ประกอบกบสภาวะทไรทางเลอกในการดำาเนนชวตใน ภมลำาเนาเดมของตน ทเปนปจจยผลกดนใหตองออกไปแสวงหาคณภาพชวตทด กวา และตองตกเปนเหยอของการคามนษยไปในทสด3

ï นยามของการคามนษย และรปแบบของการคามนษยในไทย ï นยามของการคามนษย “การคามนษย” มนยามตามทปรากฏใน “พธสารวาดวยการปองกน ปราบ ปราม และลงโทษการคามนษยโดยเฉพาะสตรและเดก เพมเตมอนสญญาแหง องคการสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร” (Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, especially Women and Children, Supplementing the United Nations Convention against Transnational Organized Crime) ได ใหคำานยามคำาวา “การคามนษย” ไวในมาตราท 3 ความวา4 (ก) การคามนษย หมายถง การจดหา การขนสง การสงตอ การจดใหอยอาศยหรอรบไวซงตวบคคล ดวยวธการขมข หรอดวยการใชกำาลง หรอดวยการบงคบในรปแบบอนใด ดวยการลกพาตว การฉอโกง หลอกลวง ใชอำานาจทเหนอกวา หรอการใชสถานะความออนแอตอภยของบคคล หรอมการใหหรอรบเงน หรอผลประโยชนอยางอน เพอใหไดความยนยอมของบคคลหนงทมอำานาจควบคม บคคลอกคนหนง เพอความมงประสงคในการแสวงหาประโยชน การแสวงหา ประโยชนอยางนอยทสด คอการแสวงหาประโยชนจากการคาประเวณหรอการ

3 เรองเดยวกน. 4 United Nations, “Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, especially Women and Children, Supplement-ing The United Nations Convention against Transnational Organized Crime,” [Online]. Available from: http://www.osce.org/odihr/19223?down load=true [May 14th, 2015].


แสวงหาประโยชนทางเพศในรปแบบอน การบงคบใชแรงงานหรอบรการ การเอา คนลงเปนทาส หรอการกระทำาอนเสมอนการเอาคนลงเปนทาส การทำาใหตกอยใต บงคบหรอการตดอวยวะออกจากรางกาย (ข) ในกรณทมการใชวธการใดตามทระบไวในขอ (ก) ไมจำาตองนำาความยนยอมของผตกเปนเหยอจากการคามนษยเพอการแสวงหาประโยชนทตองการตาม ทระบไวในขอ (ก) มาพจารณา (ค) สวนการจดหา การขนสง การสงตอ การจดใหอยอาศย หรอการรบ ไวซงตวเดกสำาหรบวตถประสงคในเรองของการแสวงประโยชน กจะถกพจารณา วาเปนการคามนษย แมวาจะมไดมการใชวธการตามทระบในขอ (ก) กตาม (ง) เดก หมายถง บคคลทมอายตำากวา 18 ป นอกจากน ยงปรากฏนยามของการคามนษยในพระราชบญญตปองกนและ ปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551 ดงมรายละเอยดตอไปน5 - แสวงหาประโยชนโดยมชอบ หมายความวา การแสวงหาประโยชนจาก การคาประเวณ การผลตหรอเผยแพรวตถหรอสอลามก การแสวงหาประโยชนทาง เพศในรปแบบอน การเอาคนลงเปนทาส การนำาคนมาขอทาน การบงคบใชแรงงาน หรอบรการ การบงคบตดอวยวะเพอการคา หรอการอนใดทคลายคลงกนอนเปนการ ขดรดบคคล ไมวาบคคลนนจะยนยอมหรอไมกตาม - การบงคบใชแรงงานหรอบรการ หมายความวา การขมขนใจใหทำางานหรอใหบรการโดยทำาใหกลววาจะเกดอนตรายตอชวต รางกาย เสรภาพ ชอเสยง หรอทรพยสนของบคคลนนเองหรอของผอน โดยขเขญดวยประการใดๆ โดยใชกำาลงประทษราย หรอโดยทำาใหบคคลนนอยในภาวะทไมสามารถขดขนได - องคกรอาชญากรรม หมายความวา คณะบคคลซงมการจดโครงสราง โดยสมคบกนตงแตสามคนขนไปไมวาจะเปนการถาวรหรอชวระยะเวลาหนง และไมวาจะเปนโครงสรางทชดเจน มการกำาหนดบทบาทของสมาชกอยางแนนอนหรอมความตอเนองของสมาชกภาพหรอไม ทงน โดยมวตถประสงคทจะกระทำาความผดฐานใดฐานหนงหรอหลายฐานทมอตราโทษจำาคกขนสงตงแตสปขนไป หรอกระทำา ความผดตามทกำาหนดไวในพระราชบญญตน เพอแสวงหาผลประโยชนทางทรพย-

5 “พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551,” ราชกจจา- นเบกษา 125, 29 ก (6 กมภาพนธ 2551): 28 [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www. ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2551/A/029/28.PDF [14 พฤษภาคม 2558].


สนหรอผลประโยชนอนใดอนมชอบดวยกฎหมายไมวาโดยทางตรงหรอทางออม - เดก หมายความวา บคคลผมอายตำากวาสบแปดป ในหมวดท 1 บททวไป ในมาตราท 6 ไดระบถงพฤตกรรมทเปนความผดฐานคามนษยวา ผใดเพอแสวงหาประโยชนโดยมชอบ กระทำาการอยางหนง อยางใด ดงตอไปน (1) เปนธระจดหา ซอ ขาย จำาหนาย พามาจากหรอสงไปยงทใด หนวง- เหนยวกกขง จดใหอยอาศย หรอรบไวซงบคคลใด โดยขมข ใชกำาลงบงคบ ลกพา ตว ฉอฉลหลอกลวง ใชอำานาจโดยมชอบ หรอโดยใหเงนหรอผลประโยชนอยาง อนแกผปกครองหรอผดแลบคคลนน เพอใหผปกครองหรอผดแลใหความยนยอม แกผกระทำาความผดในการแสวงหาประโยชนจากบคคลทตนดแล หรอ (2) เปนธระจดหา ซอ ขาย จำาหนาย พามาจากหรอสงไปยงทใด หนวง- เหนยวกกขง จดใหอยอาศย หรอรบไวซงเดก นอกจากน ยงมนยามของ “การคามนษยดานแรงงาน” ตามทระบในแนว ปฏบตเกยวกบการปองกน ปราบปราม และชวยเหลอคมครองผเสยหายจากการ คามนษยดานแรงงาน โดยหมายถง การเปนธระจดหา ซอ ขาย จำาหนาย พามา จาก หรอสงไปยงทใด หนวงเหนยวกกขง จดใหอยอาศย หรอรบไวซงบคคลใด โดยขมข ใชกำาลงบงคบ ลกพาตว ฉอฉล หลอกลวง ใชอำานาจโดยมชอบ หรอโดย ใหเงนหรอผลประโยชนอยางอนแกผปกครองหรอผดแลบคคลนน เพอใหผ ปกครองหรอผดแลใหความยนยอมแกผกระทำาความผดในการแสวงหาประโยชน โดยมชอบดานแรงงานจากบคคลทตนดแล และใหหมายความรวมถงการเปนธระ จดหา ซอ ขาย จำาหนาย พามาจากหรอสงไปยงทใด หนวงเหนยว กกขง จดให อยอาศย หรอรบไวซงเดก เพอแสวงหาประโยชนโดยมชอบดานแรงงาน6 นอกจากนยามขางตนแลว ในแนวปฏบตฉบบดงกลาวยงไดมการขยาย ความของคำาตางๆ ทปรากฏในนยามดวย ไดแก

6 สำานกงานเลขานการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง ของมนษย, “แนวปฏบตเกยวกบการปองกน ปราบปราม และชวยเหลอคมครองผเสยหายจากการคามนษยดานแรงงาน,” [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.nocht.m-soci-ety.go.th/album/download/a812e497f590dab9e41278fa355b6920.pdf [15 พฤษ- ภาคม 2558].


1. การแสวงหาประโยชนโดยมชอบดานแรงงาน หมายถง การแสวงหาประโยชนจากการบงคบใชแรงงานหรอบรการ 2. การบงคบใชแรงงานหรอบรการ หมายความวา การขมขนใจใหทำางานหรอใหบรการโดยทำาใหกลววาจะเกดอนตรายตอชวต รางกาย เสรภาพ ชอเสยง หรอทรพยสนของบคคลนนเองหรอของผอน โดยขเขญดวยประการใดๆ โดยใชกำาลงประทษรายหรอโดยทำาใหบคคลนนอยในภาวะทไมสามารถขดขนได 3. ผเสยหายจากการคามนษยดานแรงงาน หมายความวา บคคลทตกเปนผถกกระทำาในการคามนษยดานแรงงานโดยตรง 4. แรงงานเดก หมายความวา ลกจางซงเปนเดกอายไมตำากวา 15 ปแตไมถง 18 ป ตามความในหมวด 4 แหงพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 5. เดกทถกใชแรงงานโดยมชอบดวยกฎหมาย หมายความวา บคคลอายตำากวา 15 ป ยกเวนเดกอายตงแต 13 ปบรบรณ ในงานเกษตรกรรมทไมทำาตลอด ทงป ซงถกใชแรงงานและพงไดรบการชวยเหลอตามแนวปฏบตฉบบน ทงนโดยไมตองคำานงถงวาบคคลดงกลาวจะตกเปนผเสยหายจากการคามนษยดานแรงงานหรอไม หรอบคคลผเปนนายจางจะทำาการอนเปนการฝาฝนตอบทบญญตของกฎหมาย อนใดหรอไมกตาม จากนยามดงกลาวขางตน ทำาใหเหนถงองคประกอบสำาคญของการกระทำา ทเปนการคามนษย ไดแก7

1. ความรนแรงหรอการขมขวาจะใชความรนแรง ซงจะรวมไปถงการหมด สนเสรภาพในการเคลอนยายและการกำาหนดชวตของตนเอง 2. การไมบอกความจรงในเรองของสภาพการทำางาน และลกษณะงานท จะตองทำา

7 สำานกสงเสรมและพทกษผดอยโอกาส, เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการผปฏบตงานองคกรเครอขายภายในประเทศทดำาเนนงานดานการปองกนปญหาการคาหญง ภายใตโครงการสงเสรมความรวมมอในการปองกนการคาหญงระหวางประเทศ (ลมนำาโขง) วนท 21-22 กมภาพนธ พ.ศ. 2549 ณ โรงแรมเฟสทโฮเตล ถนนเพชรบร ตดใหม กรงเทพมหานคร (กรงเทพฯ: สำานกสงเสรมและพทกษผดอยโอกาส สำานกงานสง- เสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการและผสงอาย กระทรวงการ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2549), หนา 1.


3. การทำางานเพอหกลางหนสนทถกนำามาอางวาเปนคาใชจายตางๆ 4. การแสวงประโยชนโดยมชอบจากอำานาจหนาทหรอตำาแหนงทอยเหนอ กวา เชน การใชอำานาจในฐานะทเปนผบงเกดเกลาแสวงประโยชนจากบตรของ ตนเอง 5. การตกเปนแรงงานบงคบหรอแรงงานเยยงทาสเมอเดนทางมาถงถน ปลายทาง

รปแบบการคามนษยในไทย ไทยมสถานะเปนทงประเทศตนทาง ปลายทาง และทางผานสำาหรบการ คามนษยทงหญง ชาย และเดก เพอการบงคบใชแรงงานและการบงคบคาประเวณ โดยเหยอจากการคามนษยทพบมากในไทยนน มกเปนผยายถนจากประเทศ เพอนบานทถกบงคบ ขเขญ หรอลอลวงมา เพอการแสวงประโยชนดานแรงงาน หรอในธรกจทางเพศ โดยเหยอทถกการบงคบใชแรงงานในไทยพบมากในอตสา- หกรรมประมง อตสาหกรรมทเกยวกบการประมง อตสาหกรรมเสอผาราคาถก โรงงานตางๆ และแรงงานรบใชในบาน และยงมบางรายทถกบงคบใหขอทาน อกดวย8 ทงน สาเหตของการจางแรงงานทนำาไปสการคามนษยนน มดงตอไปน ปจจยดานความตองการจางแรงงาน (Demand Side)9 1) คาจางแรงงาน นายจางทตองการจางแรงงานตางดาว สวนมากเปนเจาของกจการทขนอย กบตลาดของผมอำานาจซอตำา ดงนนสนคาจงเปนสนคาทมตนทนตำา คณภาพตำา ราคาถก เพอตอบสนองความตองการของผมอำานาจซอตำา และในขณะเดยวกนก มการลงทนทจำากด และไมสามารถลดตนทนการผลตจากปจจยการผลตอนๆ ได เชน เครองจกร อาคารสถานท หรอวตถดบ เวนแตเพยงการกดคาจาง ดงนน

8 สถานเอกอครราชทตสหรฐอเมรกาประจำาประเทศไทย, รายงานสถานการณ การคามนษยประจำาป พ.ศ. 2557 [ออนไลน]. แหลงทมา: http://thai.bangkok. usembassy.gov/tipthaireport14-t.html [15 พฤษภาคม 2558]. 9 สรรพสทธ คมพประพนธ และพยงคศร ขนธกล, รายงานวจยฉบบสมบรณ หวขอมาตรการแกไขปญหาการคามนษย โดยเฉพาะหญงและเดก (กรงเทพฯ: สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2548), หนา 5.


จงทำาใหนายจางกลมนตองการจางแรงงานตางดาว ประกอบกบการทแรงงาน ประเภทนไมสามารถทำาสญญาจางงานกบนายจางไดโดยตรง แตตองดำาเนนการ ผานตวกลาง ผคาแรงงาน หรอนายหนา เชนนเองทกอใหเกดการคาแรงงานขาม ชาต โดยมตวกลาง เชน นายหนาหรอผคามนษย เพออำานวยความสะดวกใหเกด การพบปะและตกลงจางแรงงานระหวางนายจางและลกจางประเภทน 2) การควบคมดแลแรงงาน นายจางทจางแรงงานตางดาวมกกระทำาผดกฎหมายทเกยวของกบแรงงาน และการคามนษย ดงนน นายจางจงตองลกลอบดำาเนนกจการและไมตองการให บคคลใดรบรถงกจการของตน เพราะฉะนนจงตองจางแรงงานตางดาว เนองจาก ควบคมดแลงาย และแรงงานจะไมสามารถเปดเผยขอมลกจการผดกฎหมายของ ตนใหผอนทราบ นอกจากนกลมแรงงานตางดาวทลกลอบเขาเมองและทำางาน โดยไมไดรบอนญาตนน ยอมไมกลาเรยกรองสทธตางๆ ตามกฎหมายแรงงาน เนองจากเกรงวาจะถกดำาเนนคดและถกสงกลบประเทศไปในทสด สงผลใหตนเอง หมดโอกาสในการหารายได ความรสกดงกลาวของแรงงานตางดาวจงกลายเปน ปจจยทสำาคญอนกอใหเกดการคามนษยขน ปจจยทางดานความตองการทำางานของแรงงานตางดาว (Supply Side)10 1) ความยากจน ปญหาความยากจน สามารถแบงออกได 2 ประเภทคอ - ความยากจนทแทจรง หมายความวา ภาวะทมระดบรายไดทตำากวาเสน ความยากจน11 ยกตวอยางเชน เมอเดกทอยในครอบครวทยากจนจรงๆ เตบโต พอทจะพงพาตนเองแลว ครอบครวกจะกระตนใหเดกออกไปหางานทำาเพอแบงเบา

10 เรองเดยวกน, หนา 7. 11 เสนความยากจน หมายถง เครองมอในการกำาหนดเกณฑความตองการพนฐานขนตำาของบคคล ถาบคคลใดมรายไดตำากวาเสนความยากจน กพจารณาไดวาบคคลนนเปน คนจน หรอเปนเกณฑชวดทคำานวณจากมาตรฐานความตองการบรโภคอาหารและสนคาท จำาเปนขนตำาทเพยงพอตอความตองการดำารงชวตของแตละบคคล โดยมหนวยเปนบาท/คน/ เดอน ดรายละเอยดไดในเวบไซตสำานกงานสถตแหงชาต http://www.nic.go.th/gsic/ default.php?ds=difinition และในเวบไซตกระทรวงการคลง http://www.mof.go. th/home/eco/index_economicwordlist.htm


ภาระคาใชจายของครอบครว แตเมอเดกคนดงกลาวสามารถหารายไดสงครอบครว ไดกถอวาเปนผลพลอยได - ความยากจนไมแทจรง คอ เมอครอบครวมคาใชจายเกนตว จงตองหาทางเพมรายไดใหเพยงพอกบความตองการ ครอบครวแบบนอาจเปนคาดหวง รายไดจากลก จงมความเสยงสงทจะสงลกไปคาบรการทางเพศหรอทำางานทผด กฎหมาย ทงน หากประเทศตนทางไมสามารถจดหาตำาแหนงงานทเหมาะสมไว รองรบ แรงงานเหลานกจะดนรนขามพรมแดนมาหางานทำาในไทยเพอความอยรอด 2) การขาดโอกาสทางการศกษา การขาดโอกาสดงกลาวสงผลใหสมาชกในครอบครวตองออกมาหางานทำา แตกลบตองเปนแรงงานไรฝมอ เนองจากไรการศกษา และไมมทกษะทจำาเปนตอ การทำางาน ทงน มสาเหตมาจากการทพอแมมการศกษาในระดบตำาเชนเดยวกน ดงนนจงไมเหนความสำาคญของการศกษา และมองไมเหนวาการศกษาคอโอกาส ของการพฒนาคณภาพชวต ไมเหนวาการศกษาทำาใหเกดความรความสามารถใน อาชพทกอใหเกดการพฒนาทางรายไดตอไป กลบมแตเพยงทศนคตทวาการศกษา จะสงผลใหสญเสยรายไดจากการทำางาน จงสงผลใหเกดแรงงานไรฝมอในทสด 3) ความสมพนธภายในครอบครว การทบดามารดาไมสามารถใหคำาแนะนำาทเหมาะสมแกบตรหลานได การทครอบครวละเลยทอดทง รวมถงไมไดวางแผนชวตไวใหแกบตรหลานของตนเอง ในอนาคต สงผลใหสมาชกในครอบครวตองออกไปหางานทำากอนถงวยอนสมควร อนแสดงใหเหนวาครอบครวมความสมพนธทเหนหาง สงผลใหครอบครวละเลย เดก ไมสนใจไตถาม หรอตดตามวาสมาชกในครอบครวหรอบตรหลานออกไป ทำางานทใด นายจางเปนใคร สภาพการทำางานเปนอยางไร และในทสดเดกคนนน กมความเสยงทจะตกเปนเหยอการคามนษย และในบางกรณกอาจเกดจากการท ครอบครวมปญหา เชน การทารณกรรม การลวงเกนทางเพศ หรอการละเลยไม เอาใจใส สมาชกคนนนๆ กไมสามารถอาศยอยรวมกบครอบครวได จงตองหลบ หนออกมา และกลายเปนเหยอหรอมความเสยงทจะตกเปนเหยอจากการคามนษย ไดเชนเดยวกน 4) การแบงแยกทางเพศ การแบงแยกทางเพศ ทำาใหภาระทางเศรษฐกจของครอบครวไปตกอยกบสมาชกฝายหญง ทำาใหตองออกจากบานไปหางานทำายงตางถน ทงน เรองของ อปทาน (supply) ของแรงงานหญงไทยนนตองการทำางานในโรงงานอตสาหกรรม


มากกวาเปนแรงงานรบใชในบาน เนองจากลกษณะงานมความเปนอสระมากกวา แตเมอพจารณาจากอปสงค (demand) ในการจางแรงงานของนายจางแลว นายจางกลบตองการจางแรงงานหญงและเดกมาทำางานรบใชในบานมากกวา แต เงอนไขของงานรบใชในบานนนขาดความอสระ ไมมวนหยดพกทแนนอน ทำาให แรงงานหญงไทยเลอกทำางานตามโรงงานมากกวา สาเหตเหลานจงสงผลใหเกด ความตองการจางแรงงานหญงและเดกตางดาวเขามาทำางานรบใชในบานมากขน ซงเปนอกปจจยหนงททำาใหเกดการคามนษยเพมขนตามไปดวย 5) สงครามและความไมสงบภายในประเทศ ในบางพนทของบางประเทศมการสรบกนดวยกำาลงอาวธหรอมการละเมด สทธมนษยชน ยกตวอยางเชน ชาวโรฮงญาทกำาลงเปนประเดนทไดรบความสนใจ ในระดบระหวางประเทศอย ณ ขณะน มถนฐานอยทรฐยะไขหรออาระกน ชาวโรฮงญาคอเชอสายผสมทสบทอดมาจากมวร อาหรบ เปอรเซย เตรก ปาทาน เบงกาล กบคนพนเมองแควนยะไข และตงรกรากอยในรฐอาระกนตงแตสมย ราชวงศโมกลในชวงศตวรรษท 9-15 ตอมาในป พ.ศ. 2491 (ค.ศ. 1948) เมยน- มาประกาศเอกราชและจดตงเปนรฐชาตสมยใหม ในขณะเดยวกบทประเทศปากสถานตะวนออกประกาศเอกราชและแยกตวออกมาจากอนเดยเมอป พ.ศ. 2490 (ค.ศ. 1947) กอนจะแยกตวอกครงเปนประเทศบงกลาเทศในเวลาตอมา ทงน โรฮงญาเปนกลมชาตพนธทไดรบผลกระทบจากการสรางรฐชาตสมยใหมเมอ มการสรางเสนเขตแดนขน แตกลบไมถกนบรวมเปนประชากรของประเทศใดเลย ไมวาจะเปนเมยนมาหรอบงกลาเทศ ไมไดรบสทธในฐานะพลเมอง ดงนนจงเปน ผลใหชาวโรฮงญาตองพยายามดนรนแสวงหาโอกาสในชวตทดกวาโดยการลองเรอ มายงมาเลเซยและไทย และตกเปนเหยอของกระบวนการคามนษยในทสด12 หรออาจ จะเกดจากการทรฐบาลประเทศนนๆ ไมมความสามารถในการปกครองประเทศ สงผลใหประชาชนไมอาจทำางานหารายไดในภมลำาเนาของตน จงเกดการยายถน เพอแสวงหารายได ทงในรปแบบของแรงงานผดกฎหมาย ผลภย และ ผอพยพยายถน ประกอบกบการทไทยมความเจรญทางเศรษฐกจมากกวา ประเทศเพอนบาน กลายเปนสงดงดดใจใหประชาชนจากประเทศเพอนบาน เดนทางขามพรมแดนเขามาในไทยเพอแสวงหาคณภาพชวตทดกวา จนมความ

12 “สาระ+ภาพ โรฮงญา มนษยทไมถกนบรวม,” [ออนไลน] แหลงทมา: http://www.prachatai.com/journal/2013/01/44745 [14 พฤษภาคม 2558].


เสยงทจะตกเปนเหยอของการคามนษย 6) วฒนธรรมและคานยม13 วฒนธรรมและคานยมเปนอกสาเหตหนงของปญหาการคามนษย ยก ตวอยางเชน ในบางสงคมทเชอวาเปนหนาทของลกสาวทตองหาเลยงครอบครวไม วาจะดวยวธใดกตาม และเปนผลใหเกดการผลกดนผหญงเขาสขบวนการคามนษย14 ดงนนผหญงทอยในวฒนธรรมแบบนกจะตองออกไปหางานทำา เพอสงเงนใหสมาชก ในครอบครว นอกจากน แนวคดบรโภคนยมและกระแสโลกาภวตนกเปนอกสาเหต หนง โดยคานยมทมเงนตราเปนตวกำาหนดสถานะทางสงคมไดแพรกระจายออก ไปอยางกวางขวางและเขาถงทงสงคมเมองและสงคมชนบท โดยเฉพาะอยางยง ในสงคมชนบทนน หากครอบครวใดทมฐานะทางการเงนด กจะไดรบความเคารพ นบถอ ซงคานยมในลกษณะดงกลาวมสวนผลกดนใหผหญงและเดกเขาสกระบวน การคามนษย

ï สถานการณการคามนษยของไทยทเกยวของกบประเทศเพอนบาน ï จากความพยายามในการดำาเนนการของหนวยงานภาครฐไทย รวมทง องคกรภาคเอกชนทเกยวของในการแกไขปญหาการคามนษย แมวาจะชวยบรรเทา ปญหาการคามนษยทมเหยอเปนคนไทยใหลดลง แตกลบสงผลใหขบวนการคา มนษยหนไปแสวงหาเหยอทลกลอบนำาเขาจากตางประเทศมาทดแทน ทงนไทยใน ฐานะทเปนศนยกลางทางเศรษฐกจของภมภาค สงผลใหไทยกลายเปนพนท ศนยกลางสำาหรบขบวนการคามนษยในการนำาเหยอจากประเทศเพอนบานเขามาคา ในไทย โดยปรากฏอยในหลายรปแบบ ไมวาจะเปนการคาบรการทางเพศ ขอทาน แรงงานรบใชในบาน งานในภาคเกษตรกรรม งานปศสตว งานกอสราง งานโรงงาน

13 ทรงพล พนธวชาตกล, ความผดฐานคามนษยตามอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร ค.ศ. 2000 และผลกระทบ หากไทยเขาเปนภาค วทยานพนธหลกสตรปรญญามหาบณฑตสาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547, หนา 36. 14 Wanchai Roujanavong, “Thailand: The Situation of Traffick-ing in Women,” in Proceedings of The 1997 Regional Conference on Trafficking in Women and Children, Bangkok, Thailand, p. 342. (Un-published Manuscript).


ทอผา รวมทงกจการประมง15 ทงน ผอพยพยายถนฐานจำานวนมากตดสนใจเลอกการยายถนผานชอง- ทางทผดกฎหมายเขามายงไทย ซงจะยงทำาใหมความเสยงตอการเปนเหยอการคา มนษยมากขน จากรายงานของโครงการความรวมมอสหประชาชาตเพอตอตานการ คามนษยในอนภมภาคลมแมนำาโขง (United Nations Inter-Agency Project on Human Trafficking: UNIAP) ชใหเหนวา เหยอจากการคามนษยมก จะมาจากครอบครวยากจนและมระดบการศกษาตำา และยงพบวาผอพยพยายถน นนมอายนอยลงเรอยๆ แตถงกระนน บคคลทสามารถยายถนออกมาไดกมกจะมใช บคคลทมฐานะยากจนถงทสดแตอยางใด แตอาจเกดมาจากการทไดรบอทธพลของ กระแสบรโภคนยมกเปนได ผอพยพยายถนจำานวนมากถกหลอกลวงใหเขาสกระบวนการคามนษย โดย การตดตอภายในทองถน โดยขบวนการคามนษยพยายามเสาะหาบคคลทตองการ ยายถนฐาน หรอคนทตองการยายถนนนอาจตดตอมายงบคคลทมหนทางทสามารถ พาพวกเขาเดนทางเขาไปยงไทยและชวยใหมงานทำา ทงน การคามนษยนนมขน- ตอนทหลากหลาย รวมทงการสงตวบคคลจากขบวนการหนงไปยงอกขบวนการหนง และบคคลนนกอาจจะถกขายออกไปในบางขนตอนของกระบวนการคามนษยดวย16 ในปจจบนขบวนการคามนษยมเครอขายในการจดหาเหยอ เชน เครอ- ขายนายหนา โดยเรมตนจาก “นายหนารายยอย” ในประเทศตนทาง และโยงใย ถงนายหนารายใหญอกทอดหนง เพอจดการนำาสงแรงงานจนถงสถานททำางานทตง อยในไทย โดยอาจจะเขาไปตดตอทาบทามกบกลมเปาหมายเอง หรอมเชนนน ผทตองการเดนทางกจะเปนคนตดตอมาเอง สวนในกลมนายหนาทมไดทำาเปนอาชพ กมกจะเปนญาต เพอนหรอคนในชมชนเดยวกน ทจะเปนคนพาไปตดตอนายหนา เมอกระบวนการเรมแรกสำาเรจแลว กจะมาถงขนตอนตอไปท “นายหนาหลก” ท มเครอขายเปนนายหนารายยอยทนำาพาแรงงานมายงชายแดน โดยนายหนาหลก จะทำาหนาทจดการการเดนทางผานขามแดน กจการนอาจตดชวงเมอนำาแรงงานไป ขายตอนายหนาในประเทศปลายทางทจดชายแดน หรออาจมการดำาเนนการเชอม-

15 International Council on Social Welfare, Trafficking and Re-lated Labour Exploitation in the ASEAN Region (The Netherlands: International Council on Social Welfare, 2007), p. 151. 16 Ibid.


โยงทนทอยางเปนระบบ โดยการประสานงานของเครอขายขนาดใหญ ทดำาเนน การสงแรงงานจากบรเวณชายแดนไปยงสถานประกอบการตางๆ โดยทผจดการ การขนลองในไทยเกอบทกรายมกไดรบความรวมมอกบเจาหนาทของรฐ หรออาจ เปนเจาหนาทรฐทดำาเนนการเองกมความเปนไปได จากการทมเครอขายนายหนา ทกวางขวางตงแตระดบหมบานจนถงระดบภมภาค ทำาใหนายจางหรอเจาของกจการ ไมตองแสวงหาแรงงานตางดาวดวยตนเองดงเชนทเปนมา เนองมาจากมนายหนา ทคอยเสนอหรอตดตอเขามาหานายจางเอง ทงน ปญหาการคามนษยไดขยายตวจนกลายเปนปญหาใหญของไทย ดงทเราไดเหนกนอยในปจจบน ซงเราสามารถแบงประเภทของเหยอการคามนษยตาม แหลงทมาได 3 ประเภท ไดแก17 1. กลมทมาจากประเทศทมพรมแดนตดกบไทย เชน เมยนมา ลาว และกมพชา 2. กลมทมาจากประเทศใกลเคยง เชน จนและเวยดนาม 3. กลมทมาจากประเทศอนๆ ตามลกษณะทางภมศาสตร ไทยมพรมแดนทตดตอกบ 4 ประเทศ ไดแก เมยนมา ลาว กมพชา และมาเลเซย ถาเราพจารณาจากสภาพทางเศรษฐกจและ สงคมแลว ประเทศตางๆ นอกจากมาเลเซยตางกมปญหาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองทงสน สงผลใหประชากรในประเทศเหลานนตองแสวงหา คณภาพชวตทดกวา โดยวธการหนงทเปนทนยมกนคอการยายถนเขาสประเทศ เพอนบานทมเศรษฐกจทดกวา นนคอไทย และสงนเองทกลายเปนสาเหตหนงท ทำาใหผยายถนหลายคนไดตกเปนเหยอการคามนษย ภายใตวตถประสงคตางๆ กน ไมวาจะเปนการคาประเวณ การใชแรงงาน และการขอทาน การขามพรมแดน กระทำาโดยการลกลอบเขามาทางชายแดน รวมทงการเขามาโดยหลกเกณฑผอนผน ตามกฎหมาย แตมไดเดนทางกลบคนสประเทศของตนตามกำาหนด หรออาจจะ อาศยการทจรตของเจาหนาทรฐของไทยหรอการใชเอกสารปลอม18 ดงมรายละเอยด ดงน

17 ทรงพล พนธวชาตกล, ความผดฐานคามนษยตามอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร ค.ศ. 2000 และผลกระทบหากไทยเขาเปนภาค , หนา 19 18 เรองเดยวกน, หนา 20.


ประเทศเมยนมา ชาวเมยนมาจำานวนมากอพยพยายถนฐานออกจากประเทศเพอหนจากสภาวะยากลำาบากทางเศรษฐกจ การถกเกณฑแรงงาน และการละเมดสทธมนษย- ชน และยงมอกจำานวนมากทถกบงคบใหตองยายออกมาจากภมลำาเนาของตน รวมไปถงกลมทตองยายหนออกมาจากการสรบและการละเมดสทธมนษยชน ทงน ในจำานวนชาวเมยนมากวาสามลานคนทเดนทางออกมาจากประเทศของตนนน จำานวนกวาครงหนงจะเดนทางเขามายงไทย โดยไทยเปนจดหมายปลายทางหลกสำาหรบ ผยายถนชาวเมยนมา อนเนองมาจากการทมพรมแดนตดกน การเดนทางขาม พรมแดนทไมยงยาก รวมทงโอกาสในการหางานทำาทด โดยชาวเมยนมาเหลาน จะอยในฐานะแรงงานตางดาว หรออาจตดตามสมาชกในครอบครวทเดนทางเขา มาเปนแรงงาน โดยทวไปแลวแรงงานตางดาวชายชาวเมยนมาจะทำางานในกจการ ประมง เกษตรกรรม และงานกอสราง ในขณะทแรงงานหญงจะทำางานในโรงงาน อตสาหกรรม อตสาหกรรมอาหารทะเล และเปนแรงงานรบใชในบาน19 ในป พ.ศ. 2546 ไทยและเมยนมาไดรวมลงนามในบนทกความเขาใจ วาดวยความรวมมอดานการจางแรงงาน โดยอนญาตใหมการจางแรงงานตางดาว อยางถกตองตามกฎหมายเปนระยะเวลา 2 ป หรออาจขยายเวลาการจางงานออก ไปไดอก 2 ปแตไมเกน 4 ป และเมอครบ 4 ปแลว แรงงานตางดาวจะไม สามารถสมครงานใหมไดจนกวาเวลาจะผานพนไปแลวถง 3 ป และแรงงานแตละ รายยงตองนำารายไดจำานวนรอยละ 15 ของเงนเดอนไปเขากองทนสำาหรบการสง กลบ ซงจะไดรบเมอเดนทางกลบภมลำาเนาของตนแลว นอกจากนยงมการกอตง ศนยหนงสอผานแดนชวคราว (Temporary Visa Centres) เมอเดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2550 ใกลอำาเภอแมสอดและเมองเมยวดของเมยนมา โดยศนย ดงกลาวนมภารกจในการออกหนงสอผานแดนภายใน 24 ชวโมง แตถงกระนน ชาวเมยนมายายถนสวนใหญกไมกลาทจะเขาไปใชบรการในศนยดงกลาว เนองจาก เกรงวาจะสงผลกระทบถงครอบครวของตน ยงไปกวานน ความกลวดงกลาวยง ถกสำาทบดวยขาวแพรสะพดทวไปวาหนวยงานภาครฐสงกดรฐบาลเมยนมาในชวงนน ไดใชอำานาจในการบบบงคบใหทกครอบครวนำารปภาพสมาชกทกคนของแตละ ครอบครวมาแขวนไวทหนาบาน เพอทจะสามารถตรวจสอบไดวามสมาชกคนใด

19 International Council on Social Welfare, Trafficking and Re-lated Labour Exploitation in the ASEAN Region, p. 97.


บางทยายถนออกไป และเพอตรวจสอบรายละเอยดของบคคลทไมอยในถนฐาน นน จากนนหนวยงานภาครฐกจะเรมเกบภาษจากครอบครวทมสมาชกยายถนฐาน ออกไปทำางานยงไทยหรอประเทศอนๆ20 ทงน แมวาจะมความพยายามในการอพยพ โยกยายถนฐานของแรงงานตางดาวชาวเมยนมา แตถงกระนนการโยกยายถนฐานก ไมไดเปนหลกประกนวาจะไดพบกบคณภาพชวตทดขน โดยทผอพยพกยงถกหลอก ลวงและถกแสวงประโยชนในระหวางการอพยพยายถน และยงมผยายถนฐาน บางรายทยายถนเพอแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกจทดขน แตกลบตองถกบงคบให ใชแรงงานรวมทงยงถกบงคบใหคาประเวณอกดวย21 เมยนมามสถานะเปนประเทศตนทางของการคามนษย ทงการบงคบใช แรงงานและการบงคบใหคาประเวณ โดยททางรฐบาลเมยนมากไดอนญาตให องคการระหวางประเทศหรอองคกรพฒนาเอกชนคอ World Vision-Myanmar และ Save the Children-UK เขาไปดำาเนนการชวยเหลอและดำาเนนการบาง ประการในการสงเหยอจากการคามนษยกลบคนสภมลำาเนา โดยองคกรพฒนา เอกชนระหวางประเทศเหลานมการดำาเนนการรวมกนกบองคการระหวางประเทศ เพอการโยกยายถนฐาน (IOM) ในเรองการดำาเนนการสงกลบและการกลบคนส สงคมของเหยอจากการคามนษย22 โดยเหยอจากการคามนษยจะเขามาทำางานใน อาชพตางๆ ในไทยดงตอไปน - แรงงานรบใชในบาน แรงงานรบใชในบานเปนอาชพทไมไดรบการคมครองภายใตกฎหมาย แรงงานของไทย แตขนอยกบความเมตตาของนายจาง เนองจากเปนอาชพทตอง ทำางานอยแตในเคหสถาน ดงนน แรงงานรบใชในบานจงไมอาจเขาถงความคม- ครองทางกฎหมายได นอกจากน กลมเปาหมายทเปนทตองการสำาหรบงานรบใช ในบานเปนอยางมากกคอเดก เนองจากนายจางสามารถควบคมไดงายและยงมคา จางแรงงานทตำากวา โดยเฉพาะอยางยงแรงงานเดกตางดาว ทงน งานรบใชในบานตองทำางานหลายอยาง ทงทำาความสะอาด ซกรด เสอผา ทำาอาหาร ดแลเดก ผสงอาย และสตวเลยง รวมไปถงลางรถ นอกจาก น ยงมแรงงานรบใชในบานอกเปนจำานวนมากทถกบงคบทำางานโดยอยภายใต

20 Ibid., p. 98. 21 Ibid., p. 99. 22 Ibid., p. 101.


เงอนไขการผกมดดวยหนสน (debt bondage) และการทมภาระจะตองชำาระ หนสนดงกลาวนนเองทสงผลใหแรงงานรบใชในบานตกอยในสภาวะเสยงทจะถกแสวงประโยชนดานแรงงาน23 สวนชวโมงการทำางานของแรงงานรบใชในบาน กยาวนานและมเวลาพกผอนไมมากนก โดยมกรณของแรงงานรบใชในบานชาว เมยนมาบางรายทตองทำางานตดตอกนนานกวา 15-18 ชวโมงตอวน และยงมอกจำานวนมากทตองพรอมทจะทำางานตลอด 24 ชวโมง รวมทงการทจะตองทำางาน ในขณะเจบปวย และสวนมากมกไมมวนหยดหรอวนพกผอนแตอยางใด24 มบาง รายทไมไดรบคาจาง และในบางกรณนายจางกจะเพมหนสนดวยการคดคาอาหาร คาทพก รวมทงคาเสยหายทเกดจากการทำางานอกดวย รวมไปถงการถกจำากด เสรภาพในการเดนทางออกนอกสถานท และหามมใหตดตอกบบคคลภายนอก ทงน ในเรองของการหามตดตอกบบคคลภายนอกนน ปรากฏวาแรงงานรบใชในบานท ยงไมไดขนทะเบยนกบทางการจะถกหามมากกวาแรงงานในสวนทขนทะเบยนแลว นอกจากน แรงงานรบใชในบานสวนมากยงจะตองเผชญกบการทำารายรางกาย การ ดดาวากลาว และการคกคามทางเพศจากนายจางอกดวย25 ประมาณการกนวามผหญงชาวเมยนมาจำานวนนบแสนรายทถกจางใหเปนแรงงานรบใชในบานในทกจงหวดของไทย โดยมแรงงานจำานวนมากทถกบงคบให ยอมรบเงอนไขตางๆ โดยทตนเองไมไดมความรหรอไมไดเหนชอบดวย นอกจากน ยงมผหญงและเดกจากคายผอพยพบางสวนทถกคามาเปนแรงงานรบใชในบาน ทงน แรงงานรบใชในบานทเปนหญงจำานวนมากถกบงคบใหเขาสเงอนไขของหนสนผกมด การทำางานยาวนานไมไดหยดพก การไดรบคาจางนอยกวาทควร รวมทง ยงถกนายจางทำารายทงทางรางกายและจตใจ และยงไมมอสระทจะเดนทางไปไหน มาไหนหรอตดตอกบบคคลภายนอก และนายจางสวนมากมกจะเกบเอกสารฉบบ จรงของแรงงานตางดาวเอาไวกบตว จงสงผลใหแรงงานตางดาวไมสามารถเดน- ทางไปยงทใดและไมสามารถตดตอกบบคคลภายนอกได26 - การใชแรงงานเดกในรปแบบอนๆ

23 International Council on Social Welfare, Trafficking and Re-lated Labour Exploitation in the ASEAN Region, p. 153. 24 Ibid., p. 153. 25 Ibid., p. 154. 26 Ibid., p. 101.


เดกชาวเมยนมาถกนำามาคาในไทย เพอเปนขอทานหรอเพอเรขายสนคา ตามทองถนน ตวอยางทจะเหนไดจากขอมลของโครงการสหประชาชาตเพอตอ- ตานการคามนษยในอนภมภาคลมแมนำาโขง (the United Nations Inter- Agency Project on Human Trafficking in the Greater Mekong Subregion: UNIAP) ทระบวา มเดกหญงชาวเมยนมาทถกคาเขามายงไทย ดวยวตถประสงคในการใชแรงงานเดก แตไดรบการสงกลบคนสภมลำาเนาไปแลว ในภายหลง นอกจากน ยงมเหตการณทเกดขนในอำาเภอแมสอด ทแรงงานเดก ตองอาศยอยแตภายในบรเวณโรงงานภายใตเงอนไขของการจางงาน สวนเอกสาร สำาคญตางๆ เชน ใบอนญาตทำางานนนนายจางจะเปนผเกบไวเอง สวนคาจาง แรงงานกอยในอตราทตำากวาอตราคาจางขนตำา รวมทงมวนหยดพกทนอยมากอก ดวย27 - แรงงานในกจการประมง เปนทคาดการณกนวามแรงงานตางดาวจำานวนกวา 200,000 คนททำางานใน กจการประมงของไทย โดยสวนใหญแลวจะเปนชาวกมพชาและชาวเมยนมา และ ยงมชาวลาวอกบางสวนททำางานในกจการประมง โดยแรงงานเหลานจะไมมสญญา การจางงาน และยงมบางสวนทไมทราบวามสญญาการจางงานหรอไม สวนเอกสาร ประจำาตวตางๆ นายจางจะเปนผนำาไปเกบไว ทางดานสภาพการทำางานนน งาน ในกจการประมงจะเปนงานหนก แรงงานตองทำางานถงวนละมากกวา 8 ชวโมง และมบางรายทตองทำางานหนกถงวนละ 15 ชวโมง โดยมชวโมงพกผอนนอย รวม ทงยงไมไดรบการดแลทางดานสขภาพอนามยอกดวย ในขณะเดยวกน นายจางมก จายคาจางใหแรงงานตางดาวบนเรอประมงลาชา จนกระทงสนสดสญญาการจาง งาน เนองจากในบางครงแรงงานตางดาวบางรายกออกจากงานไปกอน และบาง ครงกเปนนายจางเองทจงใจสรางสภาพการทำางานทกดดน เพอใหแรงงานตองออก จากงานไป เพอทวานายจางจะไดไมตองจายคาจางนนเอง28 ทงน เหยอจากการคา มนษยทถกแสวงประโยชนดานแรงงานบนเรอประมงสวนใหญจะเปนเพศชาย และ มอายระหวาง 15-17 ป โดยถกทำารายรางกาย ถกบงคบใหเสพยาเสพตดเพอทจะ ไดทำางานไดนานขน และถามแรงงานรายใดทปวยและไมสามารถทำางานไดกอาจ

27 Ibid., p. 103. 28 Ibid., p. 156.


จะถกโยนลงทะเลไป29 จากการศกษาโดย International Labour Organization/Inter-national Programme on the Elimination of Child Labour (ILO/ IPEC) พบวา แรงงานททำางานในกจการประมงในจงหวดสมทรสาครมากกวา รอยละ 90 เปนชาวเมยนมา โดยมแรงงานชาวเมยนมาททำางานบนเรอประมงของ ไทยกวา 200,000 คน และยงมแรงงานตางดาวอกจำานวนหลายพนคนททำางานใน อตสาหกรรมอาหารทะเล ทงน แรงงานตางดาวททำางานในกจการประมงสวนมาก จะมาจากเมยนมาและกมพชา สวนทมาจากลาวกมเชนกนแตจำานวนไมมากนก อยางไรกตาม แรงงานตางดาวเหลานนกจะตองเผชญกบการถกแสวงประโยชน โดยเฉพาะอยางยงแรงงานตางดาวทยงไมไดจดทะเบยนกบทางการไทย แตถง กระนน แรงงานตางดาวทจดทะเบยนแลวกยงอาจจะตองเผชญกบการถกแสวง ประโยชนเชนกน30 ในประเดนเรองเสนทางของแรงงานตางดาวชาวเมยนมานน เสนทางท นยมใชในการเดนทางมากทสดคอ ดานอำาเภอแมสาย จงหวดเชยงราย และดานอำาเภอ แมสอด จงหวดตาก นอกจากน ยงมบางสวนทเดนทางผานดานเจดยสามองค จงหวดกาญจนบรและทางจงหวดระนอง โดยการเดนทางเขามานน จะมนายหนา ไปชกชวนตามหมบานตางๆ จากนนจะพาเดนทางรวมกนเปนกลม กลมละประมาณ 5-10 คน โดยมารวมกนตามจดทนดหมายไว เชน เสนทางจากเมองพะออน เมยนมา มายงกรงเทพฯ เรมตนจากการพาคนตามหมบานมารวมกนไวยงจดนด หมายทเมองเมยวด จากนนจงพาเดนทางขามพรมแดนเขามาไทยทางดานอำาเภอ แมสอด จงหวดตาก จากนนนายหนาจะพานงรถตอมายงไทย ซงอาจจะใหชาว เมยนมาเหลานนใชวธหลบซอนหลงรถกระบะ รถบรรทก หรอรถต หรออาจจะพา นงรถโดยสารประจำาทางในกรณทมชาวเมยนมาบางรายทสามารถพดภาษาไทยได หรอพดไดใกลเคยงคนไทยมากทสด นอกจากน ยงพบกรณทใชยานอนหลบกบชาว เมยนมายายถนบางราย เพอจะไดไมรสกตวและไมอาจจำาเสนทางได ทงน นาย- หนาจะหกคาใชจายจากแรงงานชาวเมยนมาและจะมาหกจากนายจางอกครงหนง และนายจางกจะหกคาใชจายในสวนทนายหนาหกไปแลวจากคาจางแรงงานในภาย หลง โดยรปแบบของการถกแสวงประโยชนนน นอกจากการถกแสวงประโยชน

29 Ibid. 30 Ibid., p. 103.


ทางเพศแลว ยงมการถกแสวงประโยชนในการบงคบใชแรงงาน31 นอกจากน ปญหาทสำาคญของเมยนมาอกปญหาหนงกคอ การคาหญง และเดก โดยททางรฐบาลเมยนมาเองกมไดนงนอนใจในปญหาดงกลาว และไดมความพยายามในการใชมาตรการตางๆ เพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษย ตวอยางของมาตรการ ไดแก การทรฐบาลเมยนมาไดออกมาตรการกำาหนดหลก- เกณฑทเครงครดสำาหรบผหญงโสดในเรองของการขอหนงสอเดนทาง หรอในการ แตงงานกบชาวตางชาต32 นอกจากนยงมกฎหมายทหามผหญงทมอายตำากวา 25 ปเดนทางขามพรมแดนออกนอกประเทศ เวนเสยแตวาจะไปกบผปกครอง ซง มาตรการทกลาวมาทงหมดนใชไมไดผลแตอยางใด ทงน ไทยเปนประเทศปลาย- ทางของการคามนษยจากเมยนมา โดยทเหยอคามนษยจากเมยนมาสวนมากจะ เปนกลมเชอชาตอน ดงทเปนทราบกนดวาประเทศเมยนมาในปจจบนนประกอบ ไปดวยชนหลายเชอชาต แตเพอความสะดวกเราจงเรยกรวมกนวาชาวเมยนมา

ประเทศลาว ลาวมสถานะเปนประเทศตนทางในการคามนษยโดยเฉพาะผหญงและเดกและยงรวมถงเหยอการคามนษยทเปนชายดวย โดยจะถกนำามาคาประเวณและการ บงคบคาแรงงาน ทงน ลาวเปนอกประเทศหนงทออนไหวตอการคามนษย อนเนอง มาจากการทลาวมทตงอยในภมภาคเดยวกบประเทศอนทมการเจรญเตบโตทาง เศรษฐกจมากกวา แตลาวเองกลบมการเจรญเตบโตทงทางสงคมและเศรษฐกจท ดอยกวาประเทศเหลาน33 เหยอการคามนษยของลาวเกอบทงหมดถกคาเขามายง ไทย โดยในเบองตนไดขามพรมแดนมาดวยความสมครใจเพอหางานทำา แตเมอ

31 สำานกสงเสรมและพทกษผดอยโอกาส, เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการผปฏบตงานองคกรเครอขายภายในประเทศทดำาเนนงานดานการปองกนปญหาการ คาหญง ภายใตโครงการสงเสรมความรวมมอในการปองกนการคาหญงระหวางประเทศ (ลมนำาโขง), หนา 6. 32 ทรงพล พนธวชาตกล, ความผดฐานคามนษยตามอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร ค.ศ. 2000 และผลกระทบหากไทยเขาเปนภาค, หนา 20. 33 International Council on Social Welfare, Trafficking and Re-lated Labour Exploitation in the ASEAN Region, p. 69.


ขามพรมแดนมาแลวกลบถกสญญาจางงานผกมด และยงถกบงคบใหทำางานทไม ไดตกลงกนไวในตอนแรก เหยอชาวลาวเหลานมกจะถกแสวงประโยชนทางเพศ หรอบงคบใชแรงงาน ทงในภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรมขนาดเลก รานอาหาร และกจการประมง34 นอกจากน ยงมผหญงและเดกชาวลาวจำานวนมากถกนำาไปบงคบใชแรง- งานในโรงงาน โดยไมไดรบคาตอบแทน หรอทำางานเปนแรงงานรบใชในบาน รวม ทงเปนบรกรตามรานอาหาร เพอใชหนทถกผกมดมาตงแตตนของกระบวนการ คามนษย นอกจากน ยงมแนวโนมของเดกชาวลาวทถกนำามาทดแทนแรงงานเดก ไทยในการเปนแรงงานรบใชในบานเพมมากขน35 อนมความเสยงทจะถกทำาราย รางกายและถกลวงละเมดทางเพศ ถกกกขงหนวงเหนยว ไดรบคาจางจำานวนนอย หรออาจไมไดรบคาจางเลย รวมทงยงไมไดรบการดแลทางดานสาธารณสขและ การศกษา โดยทกฎหมายแรงงานของไทยกมไดคมครองสทธของแรงงานเหลานแตประการใด และนอกจากการเปนคนรบใชตามบานแลว ผชายและเดกชาย ชาวลาวอกสวนหนงกมกจะถกลอลวงไปทำางานในกจการประมง โดยตองทำางาน บนเรอประมงเกอบตลอดเวลา และมโอกาสหลบหนไปนอยมากอกดวย36 สำาหรบในฐานะทลาวเปนประเทศตนทางของการคามนษย เหยอจากการ คามนษยชาวลาวถกแสวงประโยชนในหลากหลายสาขาอาชพดวยกน โดยทไมรวม ถงอาชพคาบรการทางเพศ ดงตอไปน37 - แรงงานรบใชในบาน ในปจจบน ไดมกระแสทเปลยนแปลงเพมมากขนในการแสวงประโยชนจากเดกชาวลาวในอาชพแรงงานรบใชในบาน ซงแตเดมอาชพนจะเปนของแรงงาน เดกชาวไทย โดยแรงงานรบใชในบานชาวลาวบางรายจะตองเผชญกบสภาพทถก แยกใหอยโดดเดยวหรอการถกหนวงเหนยวกกขง และยงไดรบรายไดทนอยมาก

34 ทรงพล พนธวชาตกล, ความผดฐานคามนษยตามอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร ค.ศ. 2000 และผลกระทบ หากไทยเขาเปนภาค, หนา 23. 35 International Council on Social Welfare, Trafficking and Re-lated Labour Exploitation in the ASEAN Region, p. 70. 36 Ibid., p. 71. 37 Ibid., p. 70.


หรอในบางกรณกอาจจะไมไดรบเลย รวมทงยงขาดโอกาสในการเขาถงบรการดาน สาธารณสขและการศกษา และมวนหยดพกผอนนอยเพยง 2-3 วนตอปเทานน - แรงงานในกจการประมง แรงงานชายและแรงงานเดกชายชาวลาวจะตองทำางานในเรอประมงภายใตเงอนไขของการแสวงประโยชนและโอกาสในการหนรอดไปนนนอยมาก โดย แรงงานตางดาวในกจการประมงสวนใหญไมมการทำาสญญาการจางงาน ซำาราย กวานนพวกเขาบางคนกยงไมทราบวาจรงๆ แลวพวกเขามสญญาการจางงานหรอไม และแรงงานตางดาวสวนมากจะไมไดครอบครองเอกสารแสดงตนของพวกเขา แตจะเปนนายจางทนำาเอกสารตางๆ เหลานไปเกบไวเอง ทงน งานในกจการประมง นนเปนงานหนก แตแรงงานตางดาวเหลานกยงจะตองทำางานถงวนละ 8-15 ชวโมง หรออาจจะมากกวานน - แรงงานเดกในรปแบบอนๆ จากรายงานขององคกร World Vision ชใหเหนวามเดกชาวลาวทถกนำา มาเปนขอทานในไทย สวนในเรองการเดนทางเขามายงไทยนน เหยอจากการคา มนษยชาวลาวจะเดนทางเขามาจากแขวงสะหวนนะเขต แขวงจำาปาสก แขวงไซ- ยะบร แขวงสาละวน กำาแพงเวยงจนทน และแขวงคำามวน ผานเสนทางอำาเภอ เขมราฐ อำาเภอโขงเจยม ดานชองเมก จงหวดอบลราชธาน ดานมตรภาพไทย-ลาว จงหวดหนองคาย จงหวดมกดาหาร จงหวดเลย ดานบอแกวของลาว ซงอยใกล พนททางภาคเหนอของไทย รวมทงดานอำาเภอแมสาย จงหวดเชยงราย ลกษณะ การเดนทางเขามานนจะมนายหนาเขาไปโฆษณาชวนเชอถงในหมบานเพอใหเขามาทำางานในไทย โดยอาจมการสญญาวาจะไดเงนเดอนเปนจำานวนมาก จากนนจะม การรวบรวมเปนกลมและจำาแนกแจกจายไปตามจดตางๆ โดยเสนทางทนยมใชกน มาก คอ ดานเขมราฐ ดานชองเมก อำาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน และยงม บางสวนทเดนทางเขามาทางจงหวดมกดาหารและจงหวดเลย ซงการเดนทางเขามา ของชาวลาวนนไมยงยากมากนก เนองจากคนไทยและคนลาวจะมการขามไปมาหาส กนเปนปรกตอยแลว นอกจากน การเดนทางเขามาของชาวลาวนนจะตองชำาระคา ทำาบตรผานแดนเพยง 100 บาทเทานน38

38 สำานกสงเสรมและพทกษผดอยโอกาส, เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการผปฏบตงานองคกรเครอขายภายในประเทศทดำาเนนงานดานการปองกนปญหาการ คาหญง ภายใตโครงการสงเสรมความรวมมอในการปองกนการคาหญงระหวางประเทศ


ประเทศกมพชา มสถานะเปนทงประเทศตนทาง ปลายทาง รวมทงยงเปนประเทศทางผาน ของเสนทางในการคามนษย โดยทเหยอการคามนษยชาวกมพชาสวนใหญมกจะถก นำามาคายงไทย มพนทตนทางจากเขตอำาเภอปอยเปต จงหวดบนเตยเมยนเจย และจงหวดพระตะบอง โดยจะเดนทางผานชองทางทนยมใชกนมากทสดคอ ดาน ตรวจคนเขาเมองอรญประเทศ จงหวดสระแกว และอำาเภอคลองใหญ จงหวดตราด สวนลกษณะของการเดนทางเขามาจะมนายหนาทงทเปนชาวกมพชา ไทย รวมทง ชาวเวยดนาม เดนทางเขาไปเจรจากบบดามารดาของเดก จากนนแลวหวหนาหรอ กลมขอทานกจะพาเดกมาขอทานตามจดตางๆ โดยบงคบใหเดกขอทานใหไดจำานวน เงนทไมตำากวาทกำาหนด หากไมไดตามจำานวนทกำาหนดไวเดกกจะถกทำารายรางกาย นอกจากน ยงมเดกบางสวนทบดามารดาหรอญาตของเดกไดใหเดกเขามาขอทาน เอง โดยบดามารดาหรอญาตจะเดนทางรวมมากบเดกแลวคอยตามทตางๆ เพอ คอยรบเงนจากเดกเมอเดกขอทานไดเงนมาแลว39 สำาหรบวตถประสงคในการคา มนษยจากกมพชามายงไทยนน จะคามาเพอวตถประสงคอนๆ มากกวาเพอการคา ประเวณ เชน เดกชาวกมพชาจะถกนำามาคายงไทยเพอไปเปนขอทาน สวนหญง กมพชาจะถกคามาเปนแรงงานรบใชตามบานและแรงงานในโรงงานอตสาหกรรม40 นอกจากน ยงมการเขามาเรขายดอกไม กระดาษทชช ลกอมหรอหมากฝรง41 แตถงกระนน การคามนษยจากกมพชาเขาสไทยยงแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ การคามนษยเพอบงคบใชแรงงานและการคาบรการทางเพศ42 ทงน เราสามารถ

(ลมนำาโขง), หนา 6. 39 เรองเดยวกน, หนา 5. 40 International Council on Social Welfare, Trafficking and Re-lated Labour Exploitation in the ASEAN Region, p. 38. 41 สำานกสงเสรมและพทกษผดอยโอกาส, เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการผปฏบตงานองคกรเครอขายภายในประเทศทดำาเนนงานดานการปองกนปญหาการ คาหญง ภายใตโครงการสงเสรมความรวมมอในการปองกนการคาหญงระหวางประเทศ (ลมนำาโขง), หนา 5. 42 ทรงพล พนธวชาตกล, ความผดฐานคามนษยตามอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร ค.ศ. 2000 และผลกระทบ หากไทยเขาเปนภาค , หนา 24


แบงประเภทเหยอการคามนษยชาวกมพชา โดยไมรวมเหยอการคาบรการทางเพศ จะแบงออกไดดงน43 - แรงงานรบใชในบาน แรงงานททำางานประเภทนตองประสบกบปญหาหลายประการดวยกน เชน ถกนายจางบงคบใหทำางานเปนเวลานาน และมเวลาพกผอนนอย หรอแรงงานบาง รายอาจจะตองทำางานภายใตเงอนไขของการแสวงประโยชน และอาจจะมบางราย ทถกทำาทารณกรรม ทงทางรางกายและจตใจ รวมไปถงการลวงละเมดทางเพศดวย - งานในกจการประมง งานประเภทน ผชายและเดกชายชาวกมพชามกจะตกเปนเหยอจากการคามนษยเขามาสไทยเพอใชแรงงานในกจการประมง โดยถกจงใจดวยรายไดทสง แตถงกระนน แรงงานเหลานกจะตองทำางานบนเรอประมงเปนเวลานาน และ มเวลาพกผอนนอย รวมไปถงการถกทารณกรรมทงทางรางกายและจตใจ รวมไปถงการไดรบอาหารและนำาดมทไมเพยงพอ ซงเงอนไขในการทำางานทกดดนแรงงาน ในลกษณะนเปนผลใหแรงงานเหลานพยายามหลบหนออกมา โดยทไมไดรบคาจาง แรงงานแตอยางใด44 หรอแรงงานประมงทไมยอมไปทำางานประมงในพนทอนๆ ก จะไมไดรบเงนคาจางเชนเดยวกน ในกรณของการทำารายรางกายนน บางครงกปตน เรออาจถงขนฆาตกรรมลกเรอและโยนศพทงลงทะเล นอกจากฆาตกรรมแลว แรงงานประมงบางคนอาจเสยชวตอนเนองมาจากการขาดอากาศหายใจ ทเกดขน จากการขนยายปลาขนมาจากหองเกบใตทองเรอ หรอบางคนอาจจะเสยชวตดวย อาการเจบปวยทเกดจากการทนทกขทรมานจากสภาพการทำางานทเลวรายมาเปน ระยะเวลานาน - แรงงานในโรงงานอตสาหกรรม แรงงานชาวกมพชาททำางานตามโรงงานอตสาหกรรม มกจะตองเผชญกบ การทำางานเกนเวลาโดยไมไดรบคาจาง หรออาจจะตองเผชญกบการถกจบกมและ ถกสงกลบประเทศบานเกดของตน หรออาจมบางรายทเดนทางเขาประเทศโดย ถกตองแตกลบไมมใบอนญาตทำางาน รวมทงการทแรงงานบางรายอาจตองทำางานหนก แตรายไดทควรจะไดกลบถกหกออกไปบางสวน เพอนำาไปหกลางกบหนสน

43 International Council on Social Welfare, Trafficking and Re-lated Labour Exploitation in the ASEAN Region, p. 40. 44 Ibid.


ทเกดขนจากกระบวนการรบเขาทำางาน - ขอทาน ชาวกมพชาทเขามาประกอบอาชพขอทานในไทยนน นอกจากจะเดนทาง เขามาโดยสมครใจแลว ยงมการลอลวงเดกทงจากกมพชาและประเทศใกลเคยงมา บงคบใหเปนขอทานและขายของเลกๆ นอยๆ ตามทองถนนดวย45 โดยขอทาน เหลานจะถกควบคมและแสวงประโยชนโดยกลมอาชญากรรมตนสงกด และจะถก บงคบใหขอทานเปนเวลานานๆ สวนเงนทไดจากการขอทานหรอขายของเลกๆ นอยๆ นจะตองสงใหกบบคคลทควบคมขอทานเหลานทงหมด จากทงหมดทกลาวมานจะเหนไดวา แรงงานตางดาว อนอาจรวมไปถง ชนกลมนอยและบคคลไรสญชาตในไทยมความเสยงตอการตกเปนเหยอจากการ คามนษยมากทสด โดยคนกลมนตองเผชญการกระทำามชอบหลายประการทอาจ บงชวาตกเปนเหยอคามนษย เชน ถกนายจางยดเอกสารเดนทาง บตรขนทะเบยน ผยายถนและใบอนญาตทำางาน ตลอดรวมถงการหนวงเหนยวคาจาง นอกจากน พวกเขายงอาจถกนายจางหกเงนเดอนอยางผดกฎหมาย ตลอดจนถกทารณกรรม ทางกายและวาจา โดยแรงงานตางดาวทไมมเอกสารมความเสยงตอการตกเปน เหยอคามนษยมากเปนพเศษ เนองจากไมมสถานะทถกตองตามกฎหมาย ซงทำาให ไมกลาเขาแจงความตอเจาหนาทตำารวจ และแรงงานอพยพหลายรายตองกหนยม สนจำานวนมากทงในไทยและภมลำาเนาของตนเพอใหไดงานทำา ดงนนอาจเสยงตอ หนสนทถกผกมด จากรายงานของสหประชาชาตระบวา การทชนกลมนอยและบคคลไร สญชาตในไทย รวมไปถงชาวเขาทงชาย หญง และเดกในภาคเหนอของไทยทขาดสถานภาพทางกฎหมายทถกตองไดกลายเปนปจจยหลกททำาใหบคคลกลมน มความเสยงตอการถกแสวงประโยชน และเสยงตอการตกเปนเหยอการคามนษย สวน เดกทงชาวไทย กมพชา และเมยนมา มกถกบดามารดาหรอนายหนาจดหาแรงงาน บงคบใหขายดอกไม ขอทาน หรอทำางานรบใชตามบานในเขตตวเมองอกดวย46

45 Ibid., p. 41. 46 สถานเอกอครราชทตสหรฐอเมรกาประจำาไทย, รายงานสถานการณการคามนษย ประจำาป พ.ศ. 2557 [ออนไลน]. แหลงทมา: http://thai.bangkok.usembassy.gov/tipthaireport14-t.html [15 พฤษภาคม 2558].


ï กลไกทเกยวของในการแกไขปญหาการคามนษยของไทย ï จากทกลาวไปแลววาปญหาการคามนษยทเกดขนในไทยมหลากหลาย ประเภท ทงในเรองของเหยอ ประเภทของงาน รวมไปถงเงอนไขในการทำางาน ซงรฐบาลไทยและหนวยงานทเกยวของตระหนกในความสำาคญของปญหาดงกลาว และไดมความพยายามในการปญหานมาโดยตลอด ทงน ในสวนของกลไกท เกยวของกบการแกไขปญหาการคามนษยของไทยนน มตงแตในระดบสากล ระดบ ระหวางประเทศ ทงในแบบพหภาคและทวภาค ระดบภมภาคและอนภมภาค และ กลไกภายในของไทยเอง ดงมรายละเอยดตอไปน

กฎหมายระหวางประเทศ อนสญญา พธสารตางๆ - ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต47 - อนสญญาวาดวยอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร48 และพธสารเพมเตมวาดวยการปองกน ปราบปราม และลงโทษการคามนษยโดยเฉพาะ ผหญงและเดก49 - กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง50 - อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ51

47 ดรายละเอยดไดใน United Nations, “The Universal Declaration of Human Rights,” [Online]. Available from: http://www.un.org/en/documents/udhr/ [May 18th, 2015]. 48 ดรายละเอยดไดใน United Nations Office on Drugs and Crime, “United Nations Convention against Transnational Organized Crime and The Protocols Thereto,” [Online]. Available from: http://www.unodc.org/documents/middleeastandnorthafrica/organised-crime/UNIT-ED_NATIONS_CONVENTION_AGAINST_TRANSNATIONAL_ORGA-NIZED_CRIME_AND_THE_PROTOCOLS_THERETO.pdf [May 20th, 2015]. 49 Ibid. 50 ดรายละเอยดไดใน Office of the High Commissioner for Hu-man Rights, “International Covenant on Civil and Political Rights,” [Online]. Available from: http://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/ccpr.aspx [May 20th, 2015]. 51 ดรายละเอยดไดใน United Nations Entity for Gender Equality


- อนสญญาวาดวยสทธเดก52 - อนสญญาแรงงานฉบบตางๆ ทเกยวของ เชน ฉบบท 29 และ 105 วาดวยการเกณฑแรงงานหรอแรงงานบงคบ และการยกเลกแรงงานบงคบฉบบท 138 วาดวยอายขนตำาทอนญาตใหจางงานได ฉบบท 182 วาดวยรปแบบทเลวรายทสด ของการใชแรงงานเดก

กลไกระดบระหวางประเทศ - กระบวนการบาหล53 (Regional Ministerial Conference on People Smuggling, Trafficking in Persons and Related Transna-tional Crime: Bali Process) อนเปนการประชมระดบรฐมนตรของประเทศ ในภมภาคเอเชยแปซฟกเกยวกบการลกลอบขนคนเขาเมอง การคามนษย และ อาชญากรรมขามชาตทเกยวของ - ASEAN Declaration Against Trafficking in Persons Particularly Women and Children54 พ.ศ. 2547 ทเนนการบงคบใชกฎหมาย การคดแยกเหยอออกจากผกระทำาผด รวมไปถงการกำาหนดบทลงโทษทรนแรงแกผกระทำาผดฐานคามนษยอกดวย

and the Empowerment of Women, “Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women,” [Online]. Available from: http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/ [May 20th, 2015]. 52 ดรายละเอยดไดใน Office of the High Commissioner for Human Rights, “Convention on the Rights of the Child,” [Online]. Available from: http://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/crc.aspx [May 20th, 2015]. 53 ดรายละเอยดไดใน “The Bali Process on People Smuggling, Traf-ficking in Persons and Related Transnational Crime,” [Online]. Avail-able from: http://www.baliprocess.net/ [May 20th, 2015]. 54 ดรายละเอยดไดใน “ASEAN Declaration Against Trafficking in Persons Particularly Women and Children,” [Online]. Available from: http://www.asean.org/communities/asean-political-security-community/item/asean-declaration-against-trafficking-in-persons-particularly-women-and-children-3 [May 20th, 2015].


- บนทกความเขาใจระดบพหภาคระหวางประเทศสมาชกในอนภมภาค ลมแมนำาโขง55 - บนทกความเขาใจ (Memorandum of Understanding: MOU) ระดบทวภาค ไดแก ระหวางไทยกบกมพชา (พ.ศ. 2546 และแกไขเพมเตม พ.ศ. 2557) ระหวางไทยกบลาว (พ.ศ. 2548) ระหวางไทยกบเมยนมา (พ.ศ. 2551) และระหวางไทยกบเวยดนาม (พ.ศ. 2552)56 - บนทกความเขาใจ (MOU) ระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลประเทศ เพอนบานวาดวยความรวมมอดานการจางแรงงาน อนนบไดวาเปนการลดความ เสยงของการคามนษยในภาคแรงงาน โดยเฝาระวงการแสวงผลประโยชนโดย มชอบจากการผลกดนแรงงานอพยพไปทำางานในประเทศปลายทาง - นอกจากน ยงมบนทกความรวมมอระหวางไทยกบญปนวาดวยการแลก เปลยนขาวสารสำาหรบการปองกนและตอตานการคามนษย (Memorandum of Cooperation between the Government of Japan and Thailand concerning the Exchange of Information for the Purpose of Preventing and Combating Trafficking in Persons) เพอประโยชนในการสบสวนสอบสวนผตองสงสยในคดคามนษย การขยายผลการจบกมและดำาเนน คดผกระทำาความผด ทงในไทยและญปนอยางมประสทธภาพ สนบสนนความรวม- มอทางกฎหมายระหวางไทยกบญปน ทงน ไทยดำาเนนนโยบายดานความรวมมอระหวางประเทศ เนองจาก ประชาคมระหวางประเทศใหความสำาคญกบการคามนษยอยางยง โดยทความรวม- มอระหวางประเทศนนมสวนอยางสำาคญในการผลกดนใหการแกไขปญหาการคา

55 ดรายละเอยดไดใน The United Nations Action for Cooperation against Trafficking in Persons, “Memorandum of Understanding on Cooperation against Trafficking in Persons in the Greater Mekong Sub-region,” [Online]. Available from: http://www.no-trafficking.org/ reports_docs/commit/commit_eng_mou.pdf [May 20th, 2015]. 56 ดรายละเอยดไดใน สำานกงานเลขานการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, “บนทกขอตกลงระหวางประเทศ,” [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.nocht.m-society.go.th/human-traffic/law/international.php [20 พฤษภาคม 2558].


มนษยในไทยเกดขนอยางเปนรปธรรม ไดแก การลงนามในอนสญญาสหประชาชาต เพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร การลงนามในพธสารเพอ ปองกนและปราบปรามและลงโทษการคามนษยโดยเฉพาะผหญงและเดก รวมไปถงการลงนามในบนทกความเขาใจระหวางไทยกบเพอนบาน ไดแก กมพชา ลาว เมยนมา และเวยดนาม

กลไกระดบประเทศของไทย กอนทไทยจะประกาศใชพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคา มนษย พ.ศ. 2551 นน ไทยมการบงคบใชกฎหมายตางๆ ในการแกไขปญหาการ คามนษย ไมวาจะเปนพระราชบญญตมาตรการในการปองกนและปราบปรามการ คาหญงและเดก พ.ศ. 2540 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 รวมไปถงพระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 ทงน เหตการณทสำาคญสำาหรบการ แกไขปญหาการคามนษยคอ เมอวนท 6 สงหาคม พ.ศ. 2547 รฐบาล พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร ไดยกใหประเดนการคามนษยเปนวาระแหงชาตเทยบเทากบการ แกไขปญหายาเสพตด เพอใหมการดำาเนนการปองกนและแกไขปญหาการคามนษยอยางจรงจง โดยมกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนหนวย- งานหลกในการดำาเนนการ57 นอกจากพระราชบญญตฉบบตางๆ ขางตน ไทยยงมการจดบนทกขอ ตกลงระดบภายในประเทศเพอใชเปนแนวทางปฏบตการแกไขปญหาการคามนษย ไดแก58

57 สำานกงานเลขานการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความ มนคงของมนษย, “วาระแหงชาต เรอง การปองกนและแกไขปญหาการคามนษย,” [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.nocht.m-society.go.th/human-traffic/mechanisms/ index.php?cateid=4 [18 พฤษภาคม 2558]. 58 ดรายละเอยดบนทกขอตกลงวาดวยแนวทางการปฏบตรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของในการแกไขปญหาการคามนษยเหลานไดใน สำานกงานเลขานการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหง ชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, “บนทกขอตกลงภายในประเทศ,” [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.nocht.m-society.go.th/human-traffic/law/ domestic.php [18 พฤษภาคม 2558].


- บนทกขอตกลงเรองแนวทางปฏบตรวมกนระหวางหนวยงานในพนท 19 จงหวด ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทเกยวกบการปองกน ปราบปราม และแกไข ปญหาการคามนษย พ.ศ. 2549 - บนทกขอตกลงวาดวยแนวทางการปฏบตรวมกน ในการปองกน ปราบ ปราม และแกไขปญหาการคามนษยของหนวยงานทเกยวของในพนท 8 จงหวด ภาคกลางตอนบน พ.ศ. 2551 - บนทกขอตกลงเรองแนวทางปฏบตรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ ในการดำาเนนการกรณการคามนษยในพนท 8 จงหวดภาคตะวนออก พ.ศ. 2549 - บนทกขอตกลงเรองแนวทางปฏบตรวมกนดานการปองกน ปราบปราม และแกไขปญหาการคามนษยระหวางหนวยงานทเกยวของในพนท 8 จงหวด ภาคใตฝงตะวนออก พ.ศ. 2550 - บนทกขอตกลงเรองแนวทางปฏบตรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ ในการดำาเนนการกรณการคามนษยในพนท 6 จงหวด ภาคใตฝงตะวนตก พ.ศ. 2550 - บนทกขอตกลงวาดวยแนวทางปฏบตรวมกนในการปองกน ปราบปราม และแกไขปญหาการคามนษยของหนวยงานทเกยวของในพนท 17 จงหวด ภาคเหนอ พ.ศ. 2550 - บนทกขอตกลงวาดวยแนวทางปฏบตรวมกนในการปองกน ปราบปราม และแกไขปญหาการคามนษยของหนวยงานทเกยวของในพนท 9 จงหวด ภาค กลางตอนลาง พ.ศ. 2551 เหตการณทสำาคญทสดของการแกไขปญหาการคามนษยของไทย นนคอ การประกาศใช “พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551”59 อนมเนอหาทครอบคลมประเดนปญหาการคามนษยมากกวาพระราชบญญตฉบบ กอนๆ โดยเฉพาะอยางยงการกำาหนดรปแบบของการคามนษยวามลกษณะเชนใด อนรวมไปถงเหยอของการคามนษยทกประเภท ทมไดจำากดแตเพยงสตรและเดก เทานน แตยงรวมไปถงเหยอจากการคามนษยทเปนชาย และยงครอบคลมไปถง การแสวงประโยชนจากมนษยทกประเภท ทมไดจำากดแตเพยงการแสวงประโยชนทางเพศเทานน แตยงรวมไปถงการแสวงประโยชนทางดานแรงงานดวย สวนการ

59 “พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551,” ราชกจจานเบกษา 125, 29 ก (6 กมภาพนธ 2551): 28 [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2551/A/029/28.PDF [14 พฤษภาคม 2558].


กำาหนดโทษนน พระราชบญญตดงกลาวไดระบใหการคามนษยทกรปแบบเปนความ ผดทางอาญาและระวางโทษจำาคกตงแต 4 ถง 10 ป ซงเปนโทษทรายแรงพอควร และเทยบเทากบโทษสำาหรบอาชญากรรมรายแรงอนๆ ทงน ตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551 มาตราท 15 ไดกำาหนดใหมคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย เรยกโดยยอวา “คณะกรรมการ ปคม.” ประกอบดวย นายกรฐมนตรเปนประธาน กรรมการ รองนายกรฐมนตรซงเปนประธานคณะกรรมการ ปกค. เปนรองประธานกรรมการ รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม รฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศ รฐมนตรวาการกระทรวงการทองเทยวและกฬา รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนา สงคมและความมนคงของมนษย รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย รฐมนตร วาการกระทรวงยตธรรม รฐมนตรวาการกระทรวงแรงงาน และผทรงคณวฒจำานวน สคน ซงนายกรฐมนตรแตงตงจากผเชยวชาญและมประสบการณโดดเดนเปนทประจกษดานการปองกน การปราบปราม การบำาบดฟนฟ และการประสานงาน ระหวางประเทศเกยวกบการคามนษยไมนอยกวาเจดปดานละหนงคน โดยตองเปน ภาคเอกชนไมนอยกวากงหนงเปนกรรมการ และมปลดกระทรวงการพฒนาสงคม และความมนคงของมนษยเปนเลขานการ อธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ และผอำานวยการสำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย เปนผชวยเลขานการ60 นอกจากคณะกรรมการ ปคม. ระดบชาตแลว ยงมคณะกรรมการประสาน และกำากบการดำาเนนงานปองกนและปราบปรามการคามนษย (ปกค.) ซงมรอง- นายกรฐมนตรเปนประธาน และคณะอนกรรมการตางๆ เพอผลกดนนโยบายระดบ ชาตทเกยวของกบการแกไขปญหาการคามนษย และในระดบจงหวด ยงมคณะ- กรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษยระดบจงหวด (ปคม. จงหวด) ซงประกอบดวย กรรมการจากสวนราชการทเกยวของ โดยผวาราชการจงหวดเปน

60 สำานกงานเลขานการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, “คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย,” [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.nocht.m-society.go.th/human-traffic/mechanisms/index.php?cateid=1 [18 พฤษภาคม 2558].


ประธานอกดวย61 ทงน รฐบาลเนนการมสวนรวมของภาคประชาสงคมในกลไกทงใน ระดบชาต โดยมผทรงคณวฒจากภาคประชาสงคมเปนกรรมการในคณะกรรมการระดบชาต และระดบจงหวด โดยมองคกรพฒนาเอกชนเขารวมเปนคณะกรรมการ และมสวนรวมในกระบวนการคดแยกเหยอจากการคามนษยอกดวย นอกจากน คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2553 ในการใหความเหนชอบนโยบาย ยทธศาสตร และมาตรการในการปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2554-2559 โดยใหทกภาคสวนทเกยวของในการปองกนและปราบปรามการคามนษย ทงภาครฐ ภาคเอกชน องคกรระหวางประเทศ และภาคประชาสงคม ใชเปนแนวทางในการดำาเนนงานปองกนและปราบปรามการคามนษยรวมกน ตามหลกการบรหารจดการแบบมสวนรวมจากภาคเครอขายทกภาคสวน เพอเปนการระดมสรรพกำาลงและความคดเหนจากปญหาและอปสรรคใน การทำางานทกระดบ และใหบรรลความมงหวงรวมกนตามเจตนารมณของนโยบาย ยทธศาสตร และมาตรการในการปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2554 -2559 รวมถงเพอสนบสนนใหมการจดทำาแผนปฏบตการทกระดบ ใหสอดคลอง ในทศทางเดยวกนอกดวย62

ลาสดมการประกาศใช “พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2558”63 ซงเปนการแกไขเพมเตมเนอหาใหฉบบ

61 สำานกงานเลขานการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความ มนคงของมนษย, “ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยระดบจงหวด,” [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.nocht.m-society.go.th/operation-center/provincial/ index.php?cateid=1 [18 พฤษภาคม 2558] 62 สำานกงานเลขานการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษย ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, “นโยบาย ยทธศาสตร และมาตรการในการปองกนและปราบปรามการ คามนษย,” [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.nocht.m-society.go.th/human-traffic/policy/index.php?cateid=1 [18 พฤษภาคม 2558]. 63 “พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2558,” ราชกจจานเบกษา 132, 34 ก (28 เมษายน 2558): 27 [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2558/A/034/27.PDF [18 พฤษภาคม 2558].


แรกมความสมบรณยงขน และสามารถตอบสนองตอสถานการณการคามนษยทเปลยนแปลงไปไดดยงขน ไมวาจะเปนการใหอำานาจนายกรฐมนตรโดยความเหน- ชอบของคณะรฐมนตรในการออกประกาศกำาหนดมาตรการปองกนและปราบปรามการคามนษยในสถานประกอบกจการ โรงงาน และยานพาหนะ หรอการกำาหนดโทษทเกยวกบการกระทำาความผดฐานคามนษยใหรนแรงมากขน โดยเฉพาะอยาง ยงในกรณทเหยอจากการคามนษยรบอนตรายสาหสหรอถงแกชวต เปนตน

ï แนวทางปฏบตในการแกไขปญหาการคามนษย ï จากทไดกลาวถงมาตรการในการแกไขปญหาการคามนษย ไมวาจะอยใน รปพระราชบญญต บนทกความเขาใจ หรอบนทกขอตกลงระหวางหนวยงานตางๆ ทเกยวของทงภาครฐและองคกรเอกชนกตาม แตสดทายแลว ในทางปฏบตในสวน ของแนวทางในการดำาเนนการแกไขปญหาการคามนษยนน ไมวาจะเปนเหยอเพศ ชาย หญง หรอเดก หรอจะเปนเหยอจากการแสวงประโยชนดานแรงงาน หรอ เหยอจากการแสวงประโยชนทางเพศกตาม ตางกจะตองมการดำาเนนการตาม แนวทางทเรยกวา 4Ps และ 3Rs64 ดงมรายละเอยดตอไปน65

4Ps Policy: การดำาเนนการดานนโยบาย การดำาเนนการดานนโยบาย หมายถง การออกนโยบายและมาตรการตางๆ เพอนำามาใชในการดำาเนนการแกไขปญหาการคามนษย ไมวาจะเปนพระราชบญญตฉบบตางๆ ทเกยวของ บนทกความเขาใจทรฐบาลไทยลงนามรวมกบรฐบาลประเทศ เพอนบาน บนทกขอตกลงทรฐบาลไทยดำาเนนการรวมกบหนวยงานทเกยวของ และ

64 สมภาษณ รชดา ไชยคปต, ผประสานงานโครงการประจำาไทย แหงโครงการ ความรวมมอสหประชาชาตวาดวยการตอตานการคามนษยประจำาไทย, 10 กมภาพนธ พ.ศ. 2553. 65 ดรายละเอยดเกยวกบการดำาเนนการตามกรอบ 4Ps และ 3Rs ไดใน ศบด นพประเสรฐ, การปฏบตของไทยตอการคามนษยดานแรงงานขามชาตภายใตกรอบบนทก ความเขาใจระดบทวภาคระหวางไทยและประเทศเพอนบาน วทยานพนธปรญญารฐศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาความสมพนธระหวางประเทศ ภาควชาความสมพนธระหวางประเทศ คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552, หนา 312-473.


ยงรวมไปถงแนวทางทเปนมาตรฐานในการดำาเนนการ (Standard Operating Procedures: SOP) อกดวย Prevention: การปองกน การปองกนมใหบคคลตองตกเปนเหยอจากการคามนษยนน สวนใหญแลว จะอยในรปของการใหการศกษา การเสรมสรางความรความเขาใจตอปญหาการคา มนษย การสรางงานในทองถน โครงการฝกอาชพเพอเพมโอกาสในการทำางาน ซง สวนใหญแลวอยภายใตความรบผดชอบของกระทรวงการพฒนาสงคมและความ มนคงของมนษย นอกจากน ยงมบทบาทของหนวยงานระหวางประเทศอกดวย ไมวาจะเปนโครงการความรวมมอสหประชาชาตวาดวยการตอตานการคามนษย ในอนภมภาคลมแมนำาโขง (UNIAP) องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (Unicef) หรอองคการชวยเหลอเดกแหงสหราชอาณาจกร (Save the Chil-dren UK) เปนตน Prosecution: การดำาเนนการตามกฎหมายกบผกระทำาผด ในสวนนจะหมายถงการดำาเนนการทางดานกฎหมายในแงมมตางๆ ไม วาจะเปนกระบวนการในการปรบปรงการบงคบใชกฎหมาย การสบสวนสอบสวน และการดำาเนนคดกบผกระทำาความผดฐานคามนษยอยางจรงจง ซงในสวนนจะเปน ภารกจหลกของเจาหนาทตำารวจ รวมไปถงกองบงคบการปราบปรามกระทำาผดเกยว- กบการคามนษย (บก.ปคม.) อนเปนหนวยงานทมหนาทโดยตรง นอกจากน ยงม การจดโครงการฝกอบรมใหแกเจาหนาทผบงคบใชกฎหมายในแงของความรความ เขาใจเรองของการคดกรองแยกแยะเหยอจากการคามนษย ทกษะในการสบสวน สอบสวนและการใหความคมครองในคดการคามนษยโดยเนนเรองสทธของเหยอ จากการคามนษยอนเปนทยอมรบในระดบสากล Protection: การใหความคมครองเหยอ ในทางปฏบตนน การดำาเนนคดกบผกระทำาความผดฐานคามนษยและการ ใหความคมครองเหยอจากการคามนษยมกจะอยในขนตอนเดยวกน นนคอ กระบวนการคมครองเหยอนนจะครอบคลมขนตอนการดำาเนนการทกอยาง อน รวมไปถงขนตอนการดำาเนนคดกบผกระทำาความผดฐานคามนษย และยงอาจรวม ไปถงขนตอนการบำาบดฟนฟผทตกเปนเหยอการคามนษยดวย ทงน การปกปอง คมครองเหยอนนเปนหนาทของสำานกงานปองกนและแกไขปญหาการคาหญงและ เดก (สปป.) กรมพฒนาสงคมและสวสดการ โดยททาง สปป. กจะดำาเนนการ รวมกบหนวยงานอนๆ ทเกยวของ ไมวาจะเปนกระทรวงแรงงาน หรอแมกระทง


กรมสอบสวนคดพเศษ (ดเอสไอ) ซงกจะขนอยกบกรณของเหยอแตละราย แตถง กระนน ไมวาจะเปนเหยอจากการคามนษยแบบใดกตาม (หรอทเรยกวา “เคส” หรอ case) ตางกจะไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายเชนเดยวกน เพยงแตอาจ จะมรายละเอยดทแตกตางกนบางตามกรณของเหยอแตละราย ทงน การปกปองคมครองเหยอจากการคามนษยนนมหลากหลายขนตอนดวยกน ไมวาจะเปนการคดกรองแยกแยะเหยอจากการคามนษย ความชวยเหลอ ทางกฎหมาย การคมครองในทางกฎหมายระหวางรอกระบวนการสงกลบอยางเปน ทางการ การรกษาสขภาพ การจดหาทพกอาศยชวคราว การสงกลบอยางปลอดภย ซงทงหมดนเปนหนาทของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย อนเปนหนวยงานหลกในการใหความคมครองและชวยเหลอเหยอจากการคามนษย และยงไดรบความรวมมอจากองคกรพฒนาเอกชนทเกยวของอกดวย

3Rs Recovery: การฟนฟผทตกเปนเหยอจากการคามนษย ในทางปฏบต การบำาบดฟนฟนเปนขนตอนการดำาเนนการทเกดขนในศนยพกพง (shelter) ทจดไวสำาหรบเหยอจากการคามนษย โดยมการจดฝกอบรม วชาชพ ทมความแตกตางกนออกไปตามเพศของเหยอจากการคามนษย แตถง กระนนกยงมขอจำากดคอ ไมมหนวยงานใดทจะสามารถจดหากจกรรมทจะตอบ สนองตรงตอความตองการของเหยอทกคนได แตสงทสามารถดำาเนนการไดคอ การ คดแยกเหยอออกไปอยตามศนยพกพงตางๆ ตามเพศและวยของเหยอรายนนๆ ยกตวอยางเชน บานเกรดตระการ ซงเปนศนยพกพงในสงกดกรมพฒนาสงคม และสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ทมเหยอจาก การคามนษยเขาพกเปนจำานวนมาก และยงไดรบการจดใหเปนสถานทฝกวชาชพ ใหแกเหยอดวย ไมวาจะเปนงานจกสานหรอการทำาผาบาตก หรองานฝมอตางๆ สวนเหยอจากการคามนษยทเปนชายกจะไปอยในศนยพกพงทจดไวสำาหรบเหยอ เพศชาย และมการฝกอาชพเชนเดยวกน โดยในเรองของการฝกอาชพนกจะมหนวยงานภาครฐตางๆ เขามาเกยวของ โดยนอกจากกระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษยแลว ยงมกรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวงแรงงาน เขามา รวมดำาเนนการดวย Return/Repatriation: การสงเหยอกลบคนสภมลำาเนา สำาหรบประเดนน ถาหากกลาวถงกรณทเปนความรวมมอระหวางประเทศ


นน กอนทจะดำาเนนการสงเหยอกลบคนสภมลำาเนา ประเทศตนทางมหนาทท จะตามหาและประเมนครอบครวของเหยอจากการคามนษย รวมทงยงจะตองประเมนในเรองความปลอดภยในการทเหยอจะตองกลบคนไปสครอบครวของ ตนดวย เนองจากเคยมกรณทวาบดามารดาหรอสมาชกในครอบครวขายลกหลาน ของตนเอง ทงน หากประเมนแลวพบวายงไมมความปลอดภยทจะสงเหยอกลบ ประเทศตนทางกจะแจงมายงไทยใหชะลอการสงกลบไวกอน จนกวาผลการ ประเมนครอบครวของเหยอจะมผลเปนบวก (positive) หรอในกรณทมปญหา จรงๆ กอาจจะไมสงเหยอกลบคนสครอบครว แตจะสงเหยอใหไปอยในสถานทท เหมาะสมและปลอดภย ในอกกรณหนง นนคอกรณทประเมนครอบครวแลวผลออกมาเปน บวก และไดดำาเนนการสงเหยอกลบคนสครอบครวไปเรยบรอยแลว แตการณ กลบปรากฏวาครอบครวนนไมมความปลอดภยแกตวเหยออกตอไป ซงนบไดวาเปนการเปลยนแปลงทเกดขนจากผลการประเมนในครงแรก ในกรณน นกสงคม- สงเคราะหตองมเครอขายในชมชนทมความเขมแขงเพยงพอ และสามารถแจง เรองใหนกสงคมสงเคราะหทราบ หรอนกสงคมสงเคราะหอาจไปเยยมเยยนเหยอ และครอบครวใหบอยครงขน กจะสามารถบรรเทาปญหานใหลดลงไปได Reintegration: การดำาเนนการสงเหยอกลบคนสสงคม การดำาเนนการในขนตอนนอาจนบรวมไดกบขนตอนทเกดขนในศนยพกพง ทจดระบบการศกษาและการฝกวชาชพใหแกเหยอ ซงนบไดวาเปนสวนหนงของแผนการกลบคนสสงคมทไดมการจดรปแบบใหมความเหมาะสมกบผทไดรบการสงกลบในแตละราย โดยทแผนการสงกลบคนสสงคมนจะไดรบการจดเตรยมขน ใหเหมาะสมกบเหยอแตละรายมากกวาทจะนำามาใชเปนมาตรฐานเดยวกนทงหมด โดยการจดทำาแผนดงกลาวจะตองคำานงถงปจจยแวดลอมตางๆ ทเกยวของ ไม วาจะเปนสภาวการณของแตละครอบครว ระดบการศกษา การฝกอาชพ วถการ ดำาเนนชวต รวมไปถงการเขาถงบรการทางดานสาธารณสขดวย นอกจากน ใน ขนตอนนยงนบรวมไปถงการตดตามเหยอและครอบครวของเหยอหลงการสง กลบคนสภมลำาเนาอกดวย จากทงหมดทกลาวมาน จะเหนไดวาแมวาไทย ทงหนวยงานภาครฐและ เอกชนจะไดมการดำาเนนการแกไขปญหาการคามนษยไปตามกฎหมายและนโยบาย ตางๆ ทไดวางไว ภายใตแนวทางปฏบต 4Ps และ 3Rs แลวกตาม แตถงกระนน การดำาเนนการดงกลาวกยงไมเปนไปตามมาตรฐานของกฎหมาย Trafficking


Victims Protection Act (TVPA)66 ของสหรฐอเมรกา ดงจะเหนไดจาก รายงานการคามนษยประจำาปทเผยแพรโดยสถานเอกอครราชทตสหรฐฯ ประจำาประเทศไทย [The Trafficking in Persons (TIP) Report] ทมอยาง ตอเนองเปนประจำาทกป ดงทจะไดกลาวในหวขอถดไป

ï ภาพสะทอนจากตางประเทศในการแกปญหาการคามนษยของไทย ï สงทเปนภาพสะทอนจากตางชาตในเรองของการแกไขปญหาการคามนษย ของไทยไดอยางชดเจนนน คงจะหนไมพนรายงานการคามนษยประจำาปโดย สถานเอกอครราชทตสหรฐอเมรกาประจำาประเทศไทย (The Trafficking in Persons Report: TIP Report) ซงแตเดมมานน ไทยถกจดอนดบใหอยในระดบท 2 (Tier 2) หรอระดบท 2 แบบทตองเฝาจบตามองเปนพเศษ (Tier 2 Watch List) แตในรายงานประจำาป พ.ศ. 2557 (ค.ศ. 2014) นน ไทยถกลดอนดบลงมา อยทระดบ 3 ซงถอวาเปนระดบทตำาทสดทไทยเคยไดรบการประเมนมา ทงน ประเดนสำาคญของรายงาน TIP Report 2014 มดงตอไปน67 1. ไทยมสถานะเปนทงประเทศตนทาง ทางผาน และปลายทาง สำาหรบ การคามนษยทงผชาย ผหญง และเดก เพอการบงคบใชแรงงานและการบงคบคา ประเวณ โดยมแรงงานอพยพจำานวนประมาณ 2-3 ลานคนในไทย โดยสวนใหญเปนชาวเมยนมา ทงน เหยอจากการคามนษยทพบในไทยสวนใหญมกเปนผยาย ถนจากประเทศเพอนบานซงถกบงคบ ขเขญหรอลอลวงมาเพอการแสวงประโยชน บงคบใชแรงงานหรอในธรกจทางเพศ นอกจากน ไทยยงเปนประเทศทางผานสำาหรบเหยอคามนษยจาก เกาหลเหนอ จน เวยดนาม ปากสถาน บงคลาเทศ และเมยนมา ซงจะถกสงไปคา เพอทำางานธรกจทางเพศหรอเปนแรงงานบงคบใชในประเทศทสาม เชน มาเลเซย อนโดนเซย สงคโปร รสเซย เกาหลใต สหรฐอเมรกา และประเทศตางๆ ใน

66 ดรายละเอยดไดใน U.S. Department of State, U.S. Laws on Traf-ficking in Persons [Online]. Available from: http://www.state.gov/j/tip/laws/ [May 19th, 2015]. 67 ดรายงานฉบบเตมไดใน สถานเอกอครราชทตสหรฐอเมรกาประจำาประเทศไทย, รายงานสถานการณการคามนษยประจำาป พ.ศ. 2557 [ออนไลน]. แหลงทมา: http:// thai.bangkok.usembassy.gov/tipthaireport14-t.html [15 พฤษภาคม 2558].


ยโรปตะวนตก 2. เจาหนาทททจรตทงของไทยกบประเทศเพอนบานไดอำานวยความ สะดวกใหแกการลกลอบนำาแรงงานทไมมเอกสารเขาไทยและประเทศเพอนบานไมวาจะเปนลาว เมยนมา และกมพชา โดยแรงงานเหลานตอมาตองตกเปนเหยอ จากการคามนษย นอกจากน เจาหนาทรฐของไทยทเกยวของทงฝายพลเรอนและ ทหารยงไดรบประโยชนจากการลกลอบนำาเขาผแสวงทพกพงชาวโรฮงญา68 จาก เมยนมาและบงคลาเทศทเขาไทยเพอผานไปมาเลเซยหรออนโดนเซย รวมทงสมรรวมคดกนในการขายผแสวงทพกพงชาวโรฮงญาเหลาน เพอการบงคบใชแรงงาน บนเรอประมงอกดวย โดยเจาหนาทฝายกองทพเรอ และถกกลาวหาวาไดดำาเนนการผลกดนเรอบรรทกผแสวงทพกพงชาวโรฮงญา ซงมงหนาไปมาเลเซยใหเขา เขตไทยแทน และอำานวยความสะดวกในการสงตวผแสวงทพกพงบางคนไปให นกคามนษยหรอนายหนาเพอขายไปเปนแรงงานบงคบใชบนเรอประมง นอกจากน แรงงานตางดาว ชนกลมนอย และบคคลไรสญชาตในไทยมความเสยงตอการตกเปนเหยอจากการคามนษยมากทสด โดยทคนกลมนตองเผชญ การกระทำาหลากหลายประการทอาจบงชวาตกเปนเหยอคามนษย เชน ถกนายจาง ยดเอกสารเดนทาง บตรขนทะเบยนผยายถนและใบอนญาตทำางาน ตลอดจนหนวง- เหนยวการจายคาจาง นอกจากน บคคลเหลานอาจถกนายจางหกเงนเดอนอยางผด กฎหมาย ตลอดจนการทารณทางกายและวาจา รวมถงการขสงกลบประเทศดวย

68 จากการทผเขยนไดสมภาษณเจาหนาทฝายความมนคง พบวา ชาวโรฮงญานน บางสวนกหนออกมาจากรฐยะไขเอง แตยงมอกบางสวนทหนออกมาโดยไดรบการอำานวยความ สะดวกจากเจาหนาทของรฐยะไขทรวมมอกบขบวนการคามนษย แตไมวาจะอยางไรกตาม การหลบหนออกมานนจำาตองจางขบวนการสำาหรบการนำาพาออกมาอยแลว เนองจากจะตอง ใชเรอรวมไปถงเชอเพลงสำาหรบเรอนนๆ ดวย แตจะเหนไดวามชาวโรฮงญาบางสวนทตอง ลอยลำาอยกลางทะเล เนองมาจากถกนายหนาทไดรบเงนไปแลวตงแตตนทาง ปลอยทงไว กลางคน และมบางสวนทไมสามารถขนฝงไดเนองจากถกสอดสองอยางเขมงวดจากรฐนนๆ เวนเสยแตวาชาวโรฮงญากลมนนจะไปพบกบเจาหนาททคอรรปชนจงจะไดขนฝง หรอมบาง กรณทเจาหนาทฝายไทยจำาตองใหชาวโรฮงญาขนฝง เนองจากชาวโรฮงญากลมนนพยายาม เจาะเรอใหจมลงในนานนำาของไทย ทงน กลมทหนออกมาเองมกไมคอยรอดชวต เนองจาก ความบกพรองทางดานยานพาหนะ ดงนนแลว สวนใหญทหลบหนออกมาจงจางขบวนการให พาหน แตวาจะไดขนฝงหรอไมกขนอยกบโชคชะตาของตน (สมภาษณ เจาหนาทฝายความ มนคง, 19 พฤษภาคม 2558).


การทแรงงานอพยพ ชนกลมนอย บคคลไรสญชาตยงขาดสถานภาพทางกฎหมายทถกตอง เปนปจจยหลกททำาใหคนเหลานเสยงตอการถกแสวงประโยชนและตก เปนเหยอจากการคามนษยในทสด 3. สำาหรบประเดนการคาเดกเพอธรกจทางเพศ ซงเดมพบแตในสถาน ธรกจทเปดเผยนน ในปจจบนเรมมลกษณะทซอนเรนมากขน โดยจะพบเดกทถก แสวงประโยชนในธรกจทางเพศในสถานอาบอบนวด บาร รานคาราโอเกะ โรงแรม และบานสวนบคคลอกดวย และดวยความทนสมยทางดานเทคโนโลยการสอสาร โทรคมนาคมในปจจบน จะพบวามการใชสอสงคมเปนเครองมอในการแสวงหา สตรและเดกเพอการคามนษยเพอธรกจทางเพศ 4. ในดานการบงคบใชกฎหมายในการปองกนและปราบปรามการคามนษย โดยรวมแลวยงคงไมเพยงพอเมอเทยบกบขนาดของปญหาในไทยและการทจรต ทเกดขนในทกระดบกเปนอปสรรคตอความพยายามดงกลาว โดยทรฐบาลไทย ดำาเนนการลมเหลวทงในการสบสวนสอบสวน การดำาเนนคด รวมไปถงการพพากษา บคคลทบงคบใชแรงงานจากแรงงานอพยพ หรอเจาหนาททมสวนสมรรวมคดใน อาชญากรรมเหลาน 5. ในประเดนการคดแยกเหยอจากการคามนษยนน รฐบาลไทยยงไมม ความพยายามทเพยงพอในการคดแยกเหยอจากการคามนษยจากบรรดาแรงงาน อพยพ ทยงคงมความเสยงทจะไดรบการแจงขอหาฐานละเมดกฎหมายเขาเมอง ทงน การขาดแคลนบคลากรทจะทำาหนาทเปนลามแปลภาษาในทกหนวยราชการ ยง ทำาใหรฐบาลมความสามารถจำากดในการคดแยก ระบตว และคมครองเหยอตางชาต รฐบาลไทยยงคงสงตวเหยอจากการคามนษยไปยงสถานพกพง ทดำาเนน- การโดยกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เพอรบบรการการให คำาปรกษา ความชวยเหลอทางกฎหมายทจำากด และการดแลทางการแพทย และ เฉพาะบางสวนเทานนทมบรการลามภาษาเมยนมา กมพชา จน และภาษาชนกลม- นอยบางภาษาเทานน 6. ประเดนดานการปฏบตงานของเจาหนาท มปญหาการประสานงาน ระหวางเจาหนาทตำารวจกบอยการ ทำาใหการดำาเนนคดไมมประสทธผลมากเทาท ควร ทงน การประสานงานระหวางหนวยงานทเกยวของยงไมมประสทธผล เนอง จากระบบการจดเกบขอมลยงไมสมบรณ จงทำาใหการแบงปนขอมลระหวางหนวย- งานมอปสรรค นอกจากน การผลดเปลยนบคลากรบอยครงกเปนอปสรรคตอการดำาเนน-


การบงคบใชกฎหมายตอตานการคามนษยของรฐบาล และผตองสงสยวากระทำาผด กฎหมายคามนษยบางรายมกหลบหนออกนอกประเทศ หรอกลบไปขมขเหยอหลง จากทศาลอนญาตใหประกนตวได จงเปนสวนหนงททำาใหการพพากษาโทษนกคา มนษยมจำานวนลดลงไปอก 7. แตถงกระนน รายงานฉบบนกยงมองเหนถงความพยายามของรฐบาล ไทยในการแกไขปญหาการคามนษย โดยรายงานฉบบนไดระบวารฐบาลไทยใหความสำาคญกบปญหาการคามนษย โดยรฐบาลไดปรบปรงระบบจดเกบขอมลการ ปองกนและปราบปรามการคามนษย ซงทำาใหการรายงานการดำาเนนคดและการ พพากษาลงโทษมความถกตองยงขน รวมไปถงการทรฐบาลยงคงใหการฝกอบรมแกเจาหนาทรฐอยางตอเนอง ในเรองการระบตวเหยอจากการคามนษยและบทบญญต ในพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย และมรายงานวาไดดำาเนน- การรวมมอระหวางประเทศในการสบสวนคดจำานวนมากอกดวย

ï สรป ï จากทงหมดทกลาวมาน จะเหนไดถงความพยายามของรฐบาลไทยในการ แกไขปญหาการคามนษย ไมวาจะเปนการออกพระราชบญญต กฎหมาย มาตรการ นโยบาย การสรางความรวมมอในระดบภมภาคและอนภมภาค การสรางบนทก ความเขาใจกบรฐบาลประเทศเพอนบาน การสรางบนทกขอตกลงระหวางหนวย- งานภาครฐกบองคกรเอกชนทเกยวของในการดำาเนนการแกไขปญหาการคามนษย หรอแมแตการดำาเนนการภายใตกรอบ 4Ps และ 3Rs อนนบไดวาเปนกรอบใน การดำาเนนการทครอบคลมทกมตของการแกไขปญหาการคามนษย แตถงกระนน การแกไขปญหาดงกลาวกยงมอปสรรค ไมวาจะเปนอปสรรคทางดานเทคนคของ การดำาเนนการ อปสรรคดานการทจรตของเจาหนาททเกยวของ ซงไปรวมไปถงการ มผลประโยชนรวมกบขบวนการคามนษย อปสรรคทางดานความรความเขาใจของ เจาหนาทในการคดแยกเหยอจากการคามนษยออกมาจากกลมแรงงานตางดาวท เขาเมองผดกฎหมาย อปสรรคทางดานการบงคบใชกฎหมาย หรอแมแตความ กาวหนาทางดานเทคโนโลยสอสารโทรคมนาคมกเปนอปสรรคและความทาทาย ตอเจาหนาททเกยวของในการแกไขปญหาการคามนษยทงสน ดงนน หนวยงานภาครฐและทกภาคสวนทเกยวของจงควรเพมความพยายามในการแกไขปญหาการคามนษยใหมากยงขนในทกๆ ดาน ไมวาจะเปน ในดานการพสจนอตลกษณของเหยอการคามนษย โดยใหความสำาคญกบสทธของ


แรงงาน ดานการดำาเนนการตามกฎหมายวาดวยการคามนษย ดานการคมครอง พยานและเหยอจากการคามนษย การดำาเนนการทางกฎหมายกบเจาหนาทรฐทม สวนรวมกบขบวนการคามนษย รวมไปถงการตระหนกถงความสำาคญขององคการ นอกภาครฐและองคการแรงงานในดานการเผยแพรขอมลเกยวกบลกษณะและ ขอบเขตของการคามนษยในไทย ตลอดรวมถงความพยายามในการสรางโอกาส ทเออใหประชาสงคมมสวนรวมในการสรางความรความเขาใจและตอตานการคา มนษย ทงน นอกจากจะเพอใหเปนไปตามหลกการสทธมนษยชนสากลทประชาคมระหวางประเทศใหการยอมรบแลว การดำาเนนการแกไขปญหาการคามนษยนบ ไดวาเปนการสงเสรมความมนคงของมนษย อนเปนทรพยากรทมคาทสดของแตละ ประเทศ สำาหรบการพฒนาประเทศของตนใหเจรญรงเรองตอไป

แนะนำาหนงสอ กรมพฒนาสงคมและสวสดการ. การคามนษยและบทบาททมสหวชาชพ. กรงเทพฯ: กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง ของมนษย, 2554. กรมพฒนาสงคมและสวสดการ. การใหความชวยเหลอและคมครองผเสยหายจากการคามนษยในประเทศไทย. กรงเทพฯ: กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2554. กองเพชร กลสจรต และโครงการความรวมมอสหประชาชาตวาดวยการตอตานการคามนษยประจำาประเทศไทย แปล. คมอแนะนำาการปฏบตดานจรยธรรมและสทธมนษยชนในการตอตานการคามนษย. กรงเทพฯ: โครงการความรวมมอสหประชาชาต วาดวยการตอตานการคามนษย, 2552. Naparat Kranrattanasuit. ASEAN and Human Trafficking: Case Studies of Cambodia, Thailand and Vietnam. Leiden, The Netherlands; Boston: Brill Nijhoff, 2014. Sallie Yea. Human Trafficking in Asia: Forcing Issues. London: Routledge, 2014. Siroj Sorajjakool. Human Trafficking in Thailand: Current Issues, Trends, and The Role of The Thai Government. Chiang Mai: Silkworm Books, 2013.

ÈÔº´Õ น¾»รÐàÊรÔ° à¢Õยน ÊุรªาµÔ ºíารุ§Êุ ... ·...

Documents