Ş ğaç havzas n (isparta) hidrojeoloji İ

143
Şarkikaraağaç Havzasının (Isparta) Hidrojeoloji İncelemesi Simge Örmeci Yüksek Lisans Tezi Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Isparta- 2005

Upload: others

Post on 09-Dec-2021

13 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

Şarkikaraağaç Havzasının (Isparta) Hidrojeoloji İncelemesi

Simge Örmeci

Yüksek Lisans Tezi Jeoloji Mühendisliği

Anabilim Dalı Isparta- 2005

Page 2: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

T.C SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ŞARKİKARAAĞAÇ HAVZASININ (ISPARTA) HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ

Simge ÖRMECİ

Danışman

Yrd. Doç. Dr. Ayşen DAVRAZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİMDALI

ISPARTA-2005

Page 3: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü’ ne

Bu çalışma jürimiz tarafından Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı’ nda Yüksek Lisans Tezi

olarak kabul edilmiştir.

Başkan : Prof. Dr. Remzi KARAGÜZEL

Üye : Yrd. Doç. Dr. Ayşen DAVRAZ

Üye : Yrd. Doç. Dr. Suat TAŞDELEN

ONAY

Bu tez ..../..../200 tarihinde Enstitü Yönetim Kurulu’ nca belirlenen yukarıdaki jüri üyeleri

tarafından kabul edilmiştir.

..../..../200

SDÜ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRÜ

Prof. Dr. Çiğdem SAVAŞKAN

Page 4: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

İÇİNDEKİLER

Sayfa

İçindekiler……………………………………………………..... i Özet……………………………………………………………... ii Abstract…………………………………………………………. iii Teşekkür………………………………………………………… iv Şekiller Dizini…………………………………………………… v Çizelgeler Dizini………………………………………………… vi 1. GİRİŞ…………………………………………………………. 1 1.1. Çalışmanın Amacı…………………………………………... 2 2. KAYNAK ÖZETLERİ………………………………………... 3 2.1. Önceki çalışmalar……………………………………………. 3 3. MATERYAL VE YÖNTEM………………………………….. 10 3.1. İnceleme Alanının Tanıtılması………………………………. 10 3.2. Çalışma Yöntemleri………………………………………….. 13 4. ARAŞTIRMA BULGULARI………………………………….. 15 4.1. Stratigrafi…………………………………………………….. 15

4.1.1. Otokton Birimler…………………………………………… 15

4.1.1.1. Çaltepe formasyonu (Eç)………………………………… 15

4.1.1.2. Sultandede formasyonu (Eos)……………………………. 16

4.1.1.3. Fele formasyonu (Tf )……………………………………. 18

4.1.1.4. Hacıalabaz formasyonu (JKTh)………………………….. 19

4.1.1.5. Bağkonak formasyonu (Tmb)……………………………. 20

4.1.1.6. Anamasdağ formasyonu (KTa)…………………………... 21

4.1.1.7. Gölgeli formasyonu (Teg)………………………………... 22

4.1.1.8. Göksöğüt formasyonu (Tmpg)…………………………… 22

4.1.1.9. Alüvyon (Qal) ve Yamaç Molozu (Qym)………………... 23

4.1.2. Allokton Birimler…………………………………………... 24

4.1.2.1. Kızıldağ Ofiyolitleri (Kk)………………………………... 24

4.1.2.2. Eğirler formasyonu (Ke)…………………………………. 25

4.1.2.3. Deliktaş formasyonu (TRd)……………………………… 25

4.2.Yapısal Jeoloji………………………………………………... 26

4.2.1. Faylar……………………………………………………..... 27

4.3. HİDROLOJİ………………………………………………….. 31

4.3.1. Yağış……………………………………………………...... 31

4.3.2. Buharlaşma…………………………………………………. 42

4.3.3. Akış……………………………………………………........ 45

Page 5: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

4.3.4. Su Bilançosu……………………………………………….. 48

4.4. HİDROJEOLOJİ…………………………………………….. 51

4.4.1 Su Noktaları………………………………………………… 51

4.4.1.1. Akarsular…………………………………………………. 51

4.4.1.2. Kaynaklar………………………………………………… 55

4.4.1.3. Sondaj Kuyuları ve Sığ Kuyular………………………… 61

4.4.1.4. Beyşehir Gölü…………………………………………… 68

4.4.2. Litolojik Birimlerin Hidrojeolojik Özellikleri…………….. 70

4.4.2.1. Geçirimli Birim (Gç1)…………………………………… 70

4.4.2.2. Geçirimli Birim (Gç2)…………………………………… 71

4.4.2.3. Yarı Geçirimli Birim (Gy)……………………………….. 71

4.4.2.4. Geçirimsiz Birim (Gz1)………………………………….. 72

4.4.2.5. Geçirimsiz Birim (Gz2)………………………………….. 72

4.4.3. Akiferlerin Hidroloji Parametreleri………………………… 72

4.4.4. Yeraltısuyu Dinamiği………………………………………. 74

4.4.4.1. Yeraltısuyu Seviye Haritaları……………………………. 74

4.4.4.2. Yeraltısuyu Seviye Değişimi…………………………….. 75

4.5. Su Kimyası…………………………………………………… 76

4.5.1. Yeraltısularının Genel Kimyasal Özellikleri………………. 76

4.5.1.1. Sertlik…………………………………………………….. 79

4.5.1.2. Hidrojen İyon Konsantrasyonu (pH)……………………... 80

4.5.1.3. Özgül Elektriksel İletkenlik (EC)………………………... 80

4.5.1.4. Sodyum Adsorbsiyon Oranı (SAR)……………………… 81

4.5.1.5. Sodyum İyon Yüzdesi (% Na)…………………………… 81

4.5.2. Yeraltısularının Kimyasal Sınıflaması……………………... 82

4.5.2.1. Schoeller (1955’e) Göre Suların Sınıflandırılması………. 82

4.5.2.2. Piper Diyagramına Göre Suların Sınıflaması……………. 82

4.5.3. Suların Kullanım Özellikleri………………………………. 84

4.5.3.1. Suların İçilebilirlik Özellikleri………………………….... 84

4.5.3.2. Schoeller’ e Göre Suların İçilebilirlik Özellikleri………... 87

4.5.3.3. Suların Sulamada Kullanım Özellikleri………………….. 89

4.5.3.4. Suların Endüstride Kullanım Özellikleri………………… 92

4.5.4. Doygunluk İndeksi Değerlendirmesi……………………… 95

4.5.5. Yeraltısuyu Kirliliği……………………………………….. 96

Page 6: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

4.5.6. Çevresel İzotop Analizleri………………………………… 98

5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR………………………………… 101

6. YARARLANILAN VE DEĞİNİLEN KAYNAKLAR……….. 105

7. ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………….

8. EKLER…………………………………………………….........

EK – 1 : Şarkikaraağaç Havzasının jeoloji haritası………………..

EK – 2 : Drenaj Kanalı Haritası…………………………………….

EK – 3 : Şarkikaraağaç ovasının Hidrojeoloji

EK – 4 : Şarkikaraağaç ovasının Yeraltısuyu seviye haritası (Ekim 2004)

EK – 5 : Şarkikaraağaç ovasının Yeraltısuyu seviye haritası (Mayıs 2005)

EK – 6 : Şarkikaraağaç ovasının Hidrojeokimya haritası………….

EK – 7 : Kuyu hidroliği Grafikleri………………………………... .

Page 7: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

ÖZET

Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilimdalı’ nda yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Çalışma alanındaki jeolojik birimler otokton ve allokton konumlu olmak üzere iki grup altında toplanarak 1/ 100 000 ölçekli jeoloji haritası üzerinde gösterilmiştir. Otokton birimler; Sultandağ kesiminde Çaltepe formasyonu, Sultandede formasyonu, Fele formasyonu, Hacıalabaz kireçtaşı, Bağkonak formasyonu, Anamasdağ kesiminde ise Anamasdağ formasyonu, Gölgeli formasyonu, Göksöğüt formasyonu, yamaç molozu ve alüvyon’dur. Allokton birimler; Kızıldağ ofiyolitleri, Eğirler formasyonu ve Deliktaş formasyonudur. Jeolojik birimler hidrojeolojik özelliklerine göre değerlendirilerek geçirimli, yarı geçirimli ve geçirimsiz birimler olarak ayırtlanarak hidrojeoloji haritası hazırlanmıştır.

Şarkikaraağaç ovası için su bilançosu yapılmış ve ovada emniyetli kullanılabilecek su miktarı 74.08 x106 m3/yıl olarak bulunmuştur. Akiferlerin hidrolojik parametreleri olan permeabilite ve transmisibilite katsayılarının sırasıyla 1,47x 10-4 - 9,92x 10-5m/s , 1,32x 10-2 - 6,81x 10-4 m2 /s arasında değerler aldığı belirlenmiştir. Ayrıca, çalışma alanının yeraltısuyu seviyesinin konumu ve akım yönünün belirlenmesi amacıyla yeraltısuyu seviye haritaları hazırlanmıştır. Bölgede yeraltısuyu akım yönünün Beyşehir Gölü’ne doğru olduğu tespit edilmiştir. Yeraltısularının kimyasal yapısı, izotopik bileşimi ve kalitesinin belirlenmesi amacıyla kimyasal ve çevresel izotop analizleri yapılmıştır. Yeraltısularının genellikle Ca-Mg-HCO3’lı sular fasiyesinde olduğu belirlenmiştir. Sular Schoeller diyagramına göre ‘çok iyi –iyi içilebilir’; ABD Tuzluluk laboratuarı sınıflamasına göre C2S1 (Az sodyumlu orta tuzlulukta sular) sınıfında; Wilcox diyagramına göre ‘çok iyi – iyi kullanılabilir’ sular sınıfındadır. Suların kireçlendirme, köpürme ve beton üzerine etkileri de incelenmiştir. Bazı minerallerin doygunluk indeksi değerleri hesaplanmıştır. Yeraltısularının genellikle aragonit, kalsit, ve jips çözündüren ve kuvars çökelten özellikte olduğu belirlenmiştir. Dolomitik kireçtaşlarından beslenen kaynaklar ise dolomit çökelten sulardır. Yeraltısuyu kirliliğini belirleyebilmek için nitrit, nitrat, amonyak ve ağır metal analizleri yaptırılmış ve suların dış kökenli kirleticilerden olumsuz etkilendiği sonucuna varılmıştır. Ağır metal analizlerinde, mineralli su kaynağı özelliğindeki İçmeler kaynağı su örneği dışında diğerlerinde sınır değerleri aşan konsantrasyonlara rastlanmamıştır. Sularda yapılan çevresel izotop araştırmalarında, yeraltısularının oksijen-18 ve döteryum değerleri genellikle Kıtasal Meteorik Su Çizgisi ile çakıştığı gözlenmektedir. Trityum (3H) içeriğine göre ise, yeraltısuları genellikle genç sulardır.

Anahtar Kelimeler: Şarkikaraağaç, hidrojeoloji, hidroloji, hidrojeokimya, izotop

Page 8: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

ABSTRACT

This study has been prepared as master thesis in Geological Engineering Section of the Science institute of Süleyman Demirel University. In the resaerch, the geological units were grouped in two parts : autochthonous and allocthonous. These parts were presented in a 1 / 100 000 scaled geological map. Autochtonous units are: Caltepe formation, Sultandede formation, Fele formation, Hacıalabaz formation, Bağkonak formation within Anamasdağ section, alluvium and allivial fan. Allocthonous units are : Kızıldağ ophiolites, Eğirler and Deliktaş formations. The lithological units have been evaluated as. Permeable, semi – permeable and impermeable according to hydrogeological properties and hydrogeological map has been prepared. Water budget for Şarkikaraağaç plain was calculated and safely groundwater amount was detrmined as 74.08 x 106 m3 / year. Permeability and transmisibility coefficients which hydrologic parameters of aquifer were determined as 1.47 x 10-4 – 9.92 x 10-5 , 1.32 x 10-2 – 6.81 x 10-4, respectively. In addition, groundwater level maps were prepared for determining groundwater level location and flow direction. Groundwater flow direction is towards the Beyşehir Lake. Chemical and isotope analyses were made for determining chemical and isotopic properties and quality of groundwater. Groundwaters are Ca – Mg – HCO3 facies. Groundwaters are ‘very good – good quality water’ depends on the schoeller diagram; ‘very good – good usable water’ depends on the wilcox diagram. Moreover, it was found that the water quality is also in the class of C2S1 according to ABD salinity lab. classification. Furtermore, the water effects on limation, frooting and the erupting concrete surfaces are also investigated in detail. Mineral saturation indices for some minerals were calculated. Aragonite, calcite and gypsum minerals are undersaturated and quartz is oversaturated properties. Springs of recharge from dolomitic limestone are undersaturated. Nitrate, nitrite, ammonia and heavy metal analyses made to determine pollution of groundwater, show that water in the basin have been affected from the outer – originated polluters. Within the heavy metal analyses, concentrations of exceeding limit values were not determined except for İçmeler spring. In the isotope investigations; the results of oxygen - 18 and deuterium isotopes analyses of groundwater are compatible with Continental Meteoric Water Line. Groundwater is young water according to tritium contents. Key Words: Şarkikaraağaç, hydrogeology, hydrology, hydrogeochemical, isotope

Page 9: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

TEŞEKKÜR

Bu tez Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Anabilim Dalı

Uygulamalı Jeoloji Programında Yüksek Lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Finansal

desteklerinden dolayı SDÜ Araştırma Projeleri Yönetim Birimi’ ne teşekkür ederim.

Tezin hazırlık aşamasından sonuçlanmasına kadar her aşamasında tüm bilgi ve tecrübelerini

benimle paylaşan, yardım ve desteğini hiçbir zaman eksik etmeyen değerli hocam Yrd. Doç.

Dr. Ayşen DAVRAZ’ a en içten dileklerimle teşekkürü bir borç bilirim.

Bu çalışmanın gerçekleşmesi için bana bu imkanı sağlayan Süleyman Demirel Üniversitesi

Fen Bilimleri Enstitüsü’ne ve Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanlığı’ na ve yardımlarından

dolayı sayın Kadir KARABULUT’ a teşekkür ederim.

Tezimin her aşamasında benden esirgemedikleri yardımları ve manevi destek için ailem ve

eşim Dr. Ercan VAROL’ a teşekkür ederim.

Aralık, 2005

Simge ÖRMECİ (VAROL)

Page 10: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

Şekiller Dizini Şekil 3.1 İnceleme alanının yer bulduru haritası……………………………. 12 Şekil 4.1 İnceleme Alanının Tektono- Stratigrafik Sütun Kesiti……………. 17 Şekil 4.2 Sultandede formasyonunun Görünümü………………………….... 18 Şekil 4.3 Hacıalabaz Kireçtaşlarının Görünümü……………………………. 19 Şekil 4.4 Bağkonak formasyonundan bir görünüm………………………….. 20 Şekil 4.5 Göksöğüt formasyonunun Görünümü……………………………. 23 Şekil 4.6 Kızıldağ ofiyolitlerinden bir görünüm……………………………. 24 Şekil 4.7 Şarkikaraağaç Ovası Eş Yağış Haritası…………………………… 32 Şekil 4.8 a Ortalama Yıllık Yağıştan Eklenik Sapma Grafiği (Gelendost DMİ) 35 Şekil 4.8 b Gelendost bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği………. 35 Şekil 4.9 a Ortalama Yıllık Yağıştan Eklenik Sapma Grafiği (Yalvaç DMİ).. 36 Şekil 4.9 b Yalvaç bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği…………. 36 Şekil 4.10 a Ortalama Yıllık Yağıştan Eklenik Sapma Grafiği (Akşehir DMİ). 37 Şekil 4.10 b Akşehir bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği………… 37 Şekil 4.11 a Ortalama Yıllık Yağıştan Eklenik Sapma Grafiği (Şarkikaraağaç DMİ)…………………………… 38 Şekil 4.11 b Şarkikaraağaç bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği… 38 Şekil 4.12 a Ortalama Yıllık Yağıştan Eklenik Sapma Grafiği (Y.bademli DMİ)………………………………. 39 Şekil 4.12 b Y.bademli bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği……….. 39 Şekil 4.13 a Ortalama Yıllık Yağıştan Eklenik Sapma Grafiği (Ilgın DMİ)…… 40 Şekil 4.13 b Ilgın bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği……………… 40 Şekil 4.14 a Ortalama Yıllık Yağıştan Eklenik Sapma Grafiği (Aksu DMİ)…… 41 Şekil 4.14 b Aksu bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği……………… 41 Şekil 4.15 Thornthwaite Yöntemine Göre Şarkikaraağaç için Yağış ve Etp’nin Aylık Değişim Grafiği………………………………………………. 44 Şekil 4.16 Şarkikaraağaç Ovası Drenaj Ağı Haritası…………………………… 52 Şekil 4.17 Şarkikaraağaç Köprüköy Göleti’ nin görünümü……………………. 53 Şekil 4.18 Şarkikaraağaç Örenköy Göleti’ nin görünümü…………………….. 54 Şekil 4.19 Şarkikaraağaç Şehitler Göleti………………………………………. 55 Şekil 4.20 Soğukpınar Kaynağı şematik kesiti…………………………………. 56 Şekil 4.21 Soğukpınar kaynağından bir görünüm………………………………. 56 Şekil 4.22 Belceğiz kaynağı şematik kesiti……………………………………… 57 Şekil 4.23 Belceğiz Kaynağından bir görünüm…………………………………. 57 Şekil 4.24 Pınarbaşı Kaynağı şematik kesiti…………………………………….. 58 Şekil 4.25 Pınarbaşı Kaynağından bir görünüm…………………………………. 58 Şekil 4.26 İlidere kaynağı şematik kesiti………………………………………… 59 Şekil 4.27 İlidere kaynağından bir görünüm……………………………………. 59 Şekil 4.28 İçmeler Kaynağı şematik kesiti……………………………………… 60 Şekil 4.29 İçmeler kaynağından bir görünüm…………………………………… 60 Şekil 4.30 Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu logları (a) ……………………………………… 62 Şekil 4.30 Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (b)….……………………….. 63 Şekil 4.30 Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (c)…....................................... 64 Şekil 4.30 Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (d)…. .……………........ 65

Page 11: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

Şekil 4.30 Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (e) ……………………. 66 Şekil 4.30 Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (f)…...………… ……... 67 Şekil 4.31 Piper diyagramı………………………………………………… 83 Şekil 4.32 Schoeller Diyagramı…………………………………………… 88 Şekil 4.33 ABD Tuzluluk Diyagramı……………………………………… 90 Şekil 4.34 Wilcox Diyagramı……………………………………………… 91 Şekil 4.35 Kalsiyum Denge Diyagramı……………………………………. 93 Şekil 4.36 δ18O ve δD grafiği……………………………………………… 100

Page 12: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

Çizelgeler Dizini Çizelge 4.1 Şarkikaraağaç ovası ve çevresindeki Devlet Meteoroloji İstasyonları yıllık ortalama yağış verileri……..………………………… 34 Çizelge 4.2 Şarkikaraağaç Meteoroloji İstasyonu için hazırlanan Thornthwaite Buharlaşma- Terleme Bilançosu……………………………. 43 Çizelge 4.3-a Köprüköy Deresi Akım Rasat Değerleri…………………... 46 Çizelge 4.3 b Gürleyik Dere Akım Rasat Değerleri……………………… 46 Çizelge 4.3 c Fele Pınarı Akım Rasat Değerleri………………………….. 47 Çizelge 4.3 d Karakaya Deresi Akım Rasat Değerleri…………………… 47 Çizelge4.3 e Kaysuluk Dere Akım Rasat Değerleri……………………… 47 Çizelge 4.4 Şarkikaraağaç Ovası Su Bilançosu…………………………... 50 Çizelge 4.5 Köprüköy göleti teknik özellikleri…………………………… 53 Çizelge 4.6 Örenköy göleti teknik özellikleri…………………………….. 54 Çizelge 4.7 Şehitler göleti teknik özellikleri……………………………… 55 Çizelge 4.8 Şarkikaraağaç ovası içerisinde DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından açılmış olan kuyuların teknik verileri…………….. 68 Çizelge 4.9 Akifer Parametreleri (T, K, S)……………………………… 73 Çizelge 4.10 Şarkikaraağaç ovasında yeraltısuyu statik seviye ölçümleri (Ekim 2004- Mayıs 2005)………………………………….. 75 Çizelge 4.11 Şarkikaraağaç Ovasında Yüzey ve Yeraltısularının Hidrojeokimyasal Özellikleri………………………………. 78 Çizelge 4.12 Suların sertliklerine göre sınıflandırılması………………….. 79 Çizelge 4.13 Türk içme suyu standartları………………………………… 85 Çizelge 4.14 Dünya Sağlık Örgütü İçme Suyu Standartları (WHO)…….. 86 Çizelge 4.15 PHs, DI ve F değerleri……………………………………… 93 Çizelge 4.16 Seçilen minerallerin doygunluk indeksi değerleri………….. 96 Çizelge 4.17 Yeraltısularının nitrit, nitrat ve amonyak konsantrasyonları.. 97 Çizelge 4.18 Su örneklerin ağır metal konsantrasyonları………………… 98 Çizelge 4.19 Yeraltısularının çevresel izotop analizleri………………….. 99

Page 13: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

1

1. GİRİŞ

Canlıların yaşamları boyunca su en önemli ihtiyaç olmuştur. Son yıllarda artan nüfus

oranına bağlı olarak, kentleşme ve sanayileşmeden kaynaklanan olumsuz etkiler

sonucunda su kaynakları azalmış; mevcut kaynaklar ise kullanılamaz duruma

gelmiştir. Yeraltısuları toplumların su ihtiyacının karşılanmasında büyük yer

tutmaktadır.

Türkiye su zengini bir ülke değildir. Kişi başına düşen yıllık su miktarına göre

ülkemiz su sıkıntısı yaşayan bir ülke konumundadır. Kişi başına düşen yıllık

kullanılabilir su miktarı 1500 m3 civarındadır. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) 2030

yılı için nüfusumuzun 100 milyon olacağını öngörmüştür. Bu durumda 2030 yılı için

kişi başına düşen kullanılabilir su miktarının 1000 m3/yıl olacağı söylenebilir.

Mevcut büyüme hızı, su tüketim alışkanlıklarının değişmesi gibi faktörlerin etkisinin

su kaynaklarının kullanılabilirliğinin azaltacağını tahmin etmek mümkündür. Ayrıca

bütün bu tahminler mevcut kaynakların 25 yıl sonrasına hiç tahrip edilmeden

aktarılması durumunda söz konusu olabilecektir. Dolayısıyla Türkiye’nin gelecek

nesillerine sağlıklı ve yeterli su bırakabilmesi için kaynakların çok iyi korunup, akılcı

kullanılması gerekmektedir. Gelecekteki kullanımlar için yeterli miktar ve kalitede

suyun olup olmadığını belirlemek ve bu sırada karşılaşılabilecek havza problemlerini

çözmek amacıyla hidrojeolojik havza etüdlerinin yapılması büyük önem

taşımaktadır.

Söz konusu araştırma alanı için 1975 yılında DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından

yapılan araştırma dışında kapsamlı bir hidrojeoloji çalışması bulunmamaktadır.

Çalışma alanı yaygın olarak sulu tarımın yapıldığı bir alan olmasına rağmen

yeraltısuyu durumu, potansiyeli ve kalitesi ile ilgili güncel bilgiler bulunmamaktadır.

Bu sebeple geniş alüvyon ovaya sahip olan araştırma alanı için ayrıntılı hidrojeoloji

çalışmalarının yeniden değerlendirilmesi zorunlu olmuştur.

Page 14: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

2

1.1. Çalışmanın Amacı

Çalışmanın amacı; İnceleme alanına ait 1975 yılında DSİ 18. Bölge Müdürlüğü

tarafından yapılan araştırma dışında kapsamlı hidrojeoloji çalışması bulunmaması ve

yörede yaygın olarak sulu tarımın yapılmasına rağmen bölgedeki yeraltısuyu

durumu, potansiyeli ve kalitesi ile ilgili güncel bilgilerin bulunmaması nedeni ile

Şarkikaraağaç Ovasının hidrojeoloji incelemesinin yapılarak ovadaki yeraltısuyu

seviyesi, potansiyeli, kalitesi ve izotopik özelliklerini belirlemektir. Ovada farklı

özellikte kaynak sularının olduğu bilinmektedir. Ayrıca, çalışma alanındaki

akiferlerin hidroloji karakteristikleri tespit etmek ve yeraltısuyu kirliliği konusu da

irdelemektir.

Page 15: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

3

2. KAYNAK ÖZETLERİ 2.1. Önceki çalışmalar Çalışma alanı ve çevresinin jeolojisi yerli ve yabancı birçok araştırmacı tarafından

incelenmiş olup jeoloji ve hidrojeoloji ile ilgili sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır.

Brunn ve diğ. (1971); Batı Toroslar’ın yapısal sorunlarına açıklık getirecek bölgesel

yorumlar yapmışlardır. Çalışmacıların amacı; Otokton Torosları oluşturan örtü

Mesozoyik- Tersiyer ile eski temelin ve Batı Toroslar’daki üç büyük nap sisteminin

tartışılmasıdır. Bu çalışmayı yakından ilgilendiren Beyşehir- Hoyran napı üzerinde

durulmuş, Çaltepe formasyonu (Alt- Orta Kambriyen) ile başlayan istif, dereceli

olarak Seydişehir şeyline geçmiştir. Gökdağ serisine Permo- Karbonifer yaşını

uygulayan Fransız çalışmacı grubu, Triyas’ ta; konglomera, Tarasçı kireçtaşı (Orta

Triyas), Kasımlar, Kırkkavak, Sarplar formasyonu ve Menteşe dolomitini (Üst

Triyas) ayırtlamışlardır. Üst Jura ile başlayan “ Komprehensif Seri ” nin Lütesiyene

kadar uzandığını Paleosen- Eosen filişinin bunlar üzerine açısal uyumsuzlukla

geldiğini belirtmişlerdir.

Batı Torosların orta ve kuzeyinde 150 km uzunlukta ve 15-20 km genişlikteki

allokton birimlerin Beyşehir- Hoyran napını oluşturduğunu ve bu allokton serinin,

alttaki otokton seride bulunan senklinale yerleşmesinden dolayı erozyondan

korunduğunu bildirmişlerdir. Allokton birimlerde Triyas yaşlı “ Ofiyolit ve Gencek

kireçtaşı ” ile daha üstte Huğlu ve Boyalı Tepe formasyonları haritalanmıştır.

Despraries ve Gutnic (1972); Batı Toroslar’ın iç kenarında, otokton tabanda karasal

fasiyesler bulunduğunu belirtmişler, bunların bir kısmı Sultandağ Ordovisiyen şistleri

tepesine yerleşmiş kırmızı kumtaşı; diğer kısmı Mesozoyik kireçtaşı tabanında

Kimmerisiyen’ den kalma diyabaz yükseltiler üzerinde bulunan kırmızı

formasyondur. Kimyasal ve minerolojik analizler, kırmızı kumtaşlarının dağ

eteklerindeki detritik formasyonlar olduğunu ortaya koymuş ve bir paleocoğrafik

yorum hazırlamışlardır.

Page 16: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

4

Demirkol (1977);’ a göre , haritalanan alanın en yaşlı litoloji topluluğu, Alt (?)- Orta

Kambriyen yaşlı Çaltepe kireçtaşı ile başlar ve dereceli olarak Üst Kambriyen Alt

Ordovisiyen yaşlı, bölgenin hakim litolojisini oluşturan Sultandede formasyonuna

geçer. Bunlar üstünde uyumsuz olarak Orta- Üst Devoniyen yaşlı Engilli kuvarsiti ve

düşey geçişli Harlak formasyonu gelir. Alt Karbonifer’de Kocakızıl formasyonu,

Permiyen’de ise Deresinek formasyonu yer alır. Mesozoyik, Üst Jura yaşlı

Hacıalabaz kireçtaşı ile temsil edilmiştir. Daha üstte Neojen yaşlı birimler açılı

diskordansla gelir. Neojen’de akarsu fasiyesinde Bağkonak formasyonu, taşkın ovası

fasiyesli Göksöğüt formasyonu ile gölsel Yarıkkaya formasyonu ayırtlanmıştır.

Demirkol ve diğ. (1977); Bölgede görülen kaya birimlerini Otokton ve Allokton

olarak ayırtlamışlardır. Otokton Sultandağ’da stratigrafi, Alt(?)- Orta Kambriyen

yaşlı Çaltepe kireçtaşı ile başlar ve Ordovisiyen yaşlı Sultandede formasyonuna

geçer. Bu istif Orta- Üst Devoniyen yaşlı Engilli kuvarsiti tarafından uyumsuz olarak

örtülür. Karbonifer yaşlı Harlak formasyonu üzerine uyumsuz gelen Karbonifer yaşlı

Kocakızıl ve Kartalkaya formasyonları, Permo- Karbonifer yaşlı Deresinek ve

Topraktepe formasyonları ile devam eder. Malm yaşlı Hacıalabaz formasyonu temel

üzerine aşamalı olarak gelir. Kretase yaşlı Koçbeyli formasyonunun karbonatları ile

devam eden istif Paleosen- Eosen yaşlı karbonat ve filiş karakterli çökellerle son

bulur.

Akarsu ve gölsel çökellerle temsil edilen Bağkonak, Göksöğüt, Yarıkkaya ve Dort

formasyonları ise Üst Miyosen- Pliyosen yaşlıdır. Allokton birimler; Hoyran ofiyoliti

ile bunlar içinde yüzen Triyas- Jura yaşlı Babageçidi kireçtaşından oluşmuştur.

Araştırıcılar, KB- GD gidişli yapıların bölgede etkin olduğu, ayrıca Kaledoniyen,

Hersiniyen ve Alpin Orojenezlerinin de izlerinin görüldüğünü belirtirler.

Öztürk ve diğ. (1977);’e göre, bölgede saptanan göreceli Otokton istif; Alt (?)- Orta

Kambriyen yaşlı Çaltepe formasyonu ile başlar ve dereceli olarak Üst Kambriyen-

Alt Ordovisiyen yaşlı Sultandede formasyonuna geçer. Çalışmacıların Sultandağ

kesiminde saptadıkları bu istif üzerine ilk Mesozoyik transgresyonu çakıltaşı seviyesi

ile oturan Triyas (Anisiyen- Ladiniyen) yaşlı Fele formasyonudur. Üst Liyas- Alt

Page 17: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

5

Dogger yaşlı ikinci Mesozoyik transgresyonu çakıltaşı- kumtaşı ardalanması ile

temsil edilen Feletepe formasyonu olup bölgede Lütesiyen’e değin kesintisiz bir istif

izleyen çalışmacılar; Üst Kretase’ye kadar monoton şelf, Üst Kretase’den sonra

platformda değişen ortam şartlarına bağlı olarak neritik ve pelajik karbonatların

(Anamasdağ formasyonu) çökeldiğini, Alt Eosen- Lütesiyen’in ise türbiditik

çökellerle temsil edildiğini gözlemlemişlerdir.

Üst Miyosen yaşlı Bağkonak formasyonu alüvyon yelpaze ve Pliyosen yaşlı

Göksöğüt formasyonu ise gölsel ortam şartlarını yansıtırlar. Yöredeki allokton kaya

topluluklarını Madenli Grubu altında toplayan çalışmacılar grup içerisinde belirli bir

kurala bağlı olmaksızın dağılmış ve birbirleriyle ilişkileri ilksel olmayan çeşitli

sedimanter, bazik ve ultrabazik kaya toplulukları ayırtlamışlardır. Permiyen-

Triyas(?) yaşlı Fakılar formasyonu kumtaşı, kireçtaşı; Üst Triyas yaşlı Deliktaş

formasyonu kireçtaşı, Üst Kretase- Paleosen yaşlı Eğirler formasyonu filiş

karakterindeki çökellerle temsil edilmiştir.

Akay (1981); Beyşehir yöresindeki Kambriyen yaşlı kayaların Orta Kambriyen- Alt

Ordovisiyen yaşındaki Seydişehir şistleri üzerine bindirmiş olduğunu ve bindirme

sonrasında da Üst Liyas- Alt Dogger karbonatlarının hem Kambriyen yaşındaki

kayaları, hem de Seydişehir şistlerini açısal uyumsuzlukla örttüğünü ifade

etmişlerdir. İnceleme sahası içinde de Çaltepe kireçtaşları yer yer Sultandede şistleri

üzerinde tektonik dokanakla yer almakta veya şistler içerisinde ilksel dokanak

ilişkileri bozulmuş olarak gözlenmektedir.

Demirkol (1981); Sultandağ kuzeybatısını inceleyerek, bölgede bulunan kaya

stratigrafi birimlerini; litoloji ve yapısal niteliklerine göre “ Otokton ve Allokton

birimler” olarak ikiye ayırmıştır. Otokton Birimler; Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen

yaşlı metamorfikler ile temsil edilen Sultandede formasyonu üzerine Mesozoyik

Liyas- Dogger yaşlı Hacıalabaz kireçtaşlarıyla uyumsuz olarak gelir. Senoniyen-

Maestrihtiyen yaşlı Taşevi formasyonu, Maestrihtiyen yaşlı Gölcük formasyonu ile

devam eder. Paleosen- Orta Eosen yaşlı Yukarıtırtarlar formasyonu ve detritiklerle

temsil edilen Celeptaş formasyonu üzerine tektonik dokanakla Hoyran ofiyolitleri

Page 18: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

6

gelir. Otokton seri Üst Miyosen – Pliyosen yaşlı Bağkonak ve Yarıkkaya

formasyonlarıyla biter. Demirkol, Hoyran ofiyolitlerinin Pireniyen fazına bağlı

olarak DKD- BGB’dan geldiğini ve bölgenin Eosen sonundan günümüze değin

düşey hareketlere bağlı olarak faylandığını savunur.

Öztürk ve diğ. (1981); Batı Torosların kuzey kesiminde yer alan Sultandağ güneyi

ile batıda Anamasdağ arasında yer alan Beyşehir- Hoyran napları’na ilişkin olarak

Şarkikaraağaç ve civarında çalışma yapmışlardır.

Boray ve diğ. (1985); Isparta büklümünün kuzeyinde Şuhut- Çay, Yalvaç-

Gelendost ve Sultandağ sahalarındaki Neojen ve Kuvaterner çökellerini

incelemişlerdir. Bölgede neotektonik dönemin Üst Miyosen’de başladığını ifade

etmişlerdir. Neojen çökellerin karasal, akarsu ve göl fasiyesinde olup, Üst Miyosen-

Pliyosen yaşta olduğunu ve daha eski kayalar üzerinde uyumsuz olarak yer

aldıklarını belirtmektedirler. Bölgedeki bu çökellerde tektonik şekil değiştirme ile

yaklaşık K- G uzanımlı kıvrımlar ve ters faylar ile bölgenin kuzeyinde küçük bir

alanda D- B uzanımlı normal fayların oluştuğunu ortaya koymuşlardır. Bölgede Üst

Miyosen’den beri devam eden bir sıkışmadan ve bu nedenle Isparta Büklümünün

kuzey kesiminde D- B yönlü daralmadan bahsetmektedirler.

Demirkol ve Yetiş (1985); Batı Torosların kuzeyinde Sultandağ kuzeybatısındaki

Allokton birimler ve stratigrafileri ile ilgili olarak yapmış oldukları çalışmada,

bölgede temelde Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen yaşlı Sultandede formasyonunun

yer aldığını, bunu açısal uyumsuzlukla Maestrihtiyen öncesi karbonatların,

Maestrihtiyen- Lütesiyen aralığında pelajik ve neritik çökellerin açısal uyumsuzlukla

üzerlediğini belirtmişlerdir.

Araştırıcılar, bölgede Üst Miyosen’de başlayan yeni bir tektonik etkinlik dönemi

içinde hızlı bir karasal ve gölsel kırıntılı depolanmadan, Kaledoniyen ve Alpin dağ

oluşumu hareketleri ile gelişmiş yapı şekillerinden bahsetmektedirler. Alt

Ordovisiyen- Liyas aralığını temsil eden birimlerin bulunmamasını bu zaman

aralığında çökelmemeye değil, bunların aşınımı ile yok olduğuna bağlamaktadırlar.

Page 19: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

7

Pireniyen evresine bağlı olarak Liyas- Lütesiyen yaşlı kıvrımlı istifte sistemli eklem

takımlarından bahsetmekte, Lütesiyen’den itibaren düşey yönde yükselme-

alçalmalar ve bunlara bağlı olarak faylanmaların olduğunu, Pliyosen sonundaki

yükselmelerin Radoniyen evresiyle ilgili olduğunu belirtmişlerdir.

Ayhan ve diğ. (1985); Alt- Orta Kambriyen yaşlı Çaltepe formasyonu içindeki

dolomit, kireçtaşı ve yumrulu kireçtaşı ile Üst Kambriyen-Ordovisiyen yaşlı

Seydişehir formasyonuna ait fillit ve şistlerin yüzeylendiğini belirtmektedir. Yazar,

Üst Kambriyen- Devoniyen zaman aralığında çökelen baritlerin tabaka şekilli

olduğunu ve baritlerin kökeninin ekshalatif- sedimanter ve /veya hidrotermal

sedimanter olduğunu gözlemiştir.

Eren (1990); Engili (Akşehir) ve Bağkonak (Yalvaç) köyleri arasında Sultandağları

orta kesiminin tektonik tarihçesini aydınlatmaya yönelik bir çalışma yapmıştır.

İnceleme sahasının tabanında yer yer mermerleşmiş fakat genelde metamorfik

kireçtaşı ve dolomit, üst kesiminin ince fillit ve metakumtaşı aratabakalı yumrulu

kireçtaşlarından oluşan Alt (?)- Orta Kambriyen yaşlı Çaltepe formasyonunun yer

aldığını ve bunun üzerinde metakumtaşı, fillit ardalanmalı, intraformasyonel çakıl

içerikli metakonglomeralardan oluşan Üst Kambriyen-Alt Ordovisiyen yaşlı

Sultandede formasyonunun bulunduğunu belirtmiştir. Üst kesimlerde ise tektonik

olarak yer alan Hoyran ofiyolitine ait şeyl, grovak piroklastik konglomera- breş

arakatkılı diyabazik bileşimli yastık lavlar, Üst Jura- Üst Kretase yaşlı Hacıalabaz

kireçtaşı olistolotine ait kireçtaşı ve dolomitler ile bu birimleri açısal uyumsuzlukla

üzerleyen Üst Miyosen- Pliyosen yaşlı genellikle alüvyal yelpaze çökellerini

karakterize eden moloz ve çamur akmaları ile örgülü nehir çökellerinden oluşmuş

Bağkonak formasyonu ve Yarıkkaya formasyonunun yer aldığını ortaya koymuştur.

Sultandağları masifinde üç ayrı dağ oluşum hareketinin etkileri ve bu hareketlere

bağlı kıvrımlı ve bindirmeli yapılardan söz etmiştir. Yörede Triyas (?) yaşlı

Kocakızıl Doleritine ilişkin kayaçlarda metamorfik mineral parajenezlerinin

gözlenemeyişi ve bunlarda düzlemsel ve çizgisel tektonik dokusunun gelişmemiş

olması nedeniyle Sultandağları masifinde metamorfik tektonik gelişiminin

Hersiniyen dağ oluşumu ile son bulduğunu ifade etmiştir.

Page 20: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

8

Alpin hareketlerine bağlı olarak yöreye taşınan Hoyran Napı’na ait Hoyran ofiyoliti

ve Jura- Kretase yaşlı Hacıalabaz kireçtaşı olistolitinin inceleme alanının

güneybatısında Sultandağları masifine ait birimler üzerine Miyosen öncesi

bindirdiğini ifade etmiştir. Hoyran napının GD’dan KB’ ya sürüklenmiş olabileceğini

vurgulamıştır. Yörenin Kaledoniyen ve Hersiniyen dağ oluşum hareketleri ile

kıvrımlı ve bindirmeli iç yapısını kazandığını, Alpin hareketlerle naplı bir yapıyı

bünyesine ekleyip sonra yoğun olarak genç- tektonik hareketlerle Üst Miyosen ve

sonrası blok faylanmaların etkisinde kaldığını belirtmiştir.

Cengiz ve Kuşcu (1993); Çarıksaraylar- Şarkikaraağaç (Isparta) yöresindeki barit

cevherleşmesinin kökeni hakkında bir takım yaklaşımlarda bulunmuşlardır.

Araştırma sahasında yapılan gerek saha, gerekse laboratuar çalışmalarının ışığı

altında incelenen kurşunlu barit cevherleşmelerinin orta ısılı hidrotermal

çözeltilerden çökelmiş bir yatak olduğu düşünülmektedir.

Elitok (2000); Şarkikaraağaç (Isparta) ve civarının jeoloji, mineroloji ve

petrografisini incelemiş, Kızıldağ ofiyolitlerinin jeokimyasal özelliklerini

belirleyerek ofiyolitlerin oluştukları jeoteknik ortama bir yaklaşımda bulunmuştur.

Kuşcu ve Aydoğan (2003); Koruyaka ve Göksöğüt (Yalvaç-Isparta) plaketli

kireçtaşlarının yapıtaşı olarak kullanılabilirliklerinin araştırıldığı bu çalışmada

Koruyaka ve Göksöğüt plaketli kireçtaşlarının fiziko- mekanik tayinler neticesinde

özellikle tek katlı yığma binalarda yapı taşı olarak kullanılabileceği belirlenmiş,

bunlara ek olarak üzerinde çalışılan plaketli kireçtaşlarının tatil köyleri ve konutlarda

iç ve dış dekorasyon düzenlemelerinde, bina kapı ve pencere sövelerinde su basmanı

ile kenarlarında kaplama taşı olarak kullanılabileceğini tespit etmişlerdir.

Cengiz ve Kuşcu (2003); Madenli ve Belceğiz arasındaki lisvenitlerin, jeolojisi,

jeokimyası ve gelişimi bu çalışmada araştırılmış ve çalışma sahasında silis- karbonat

ve karbonat tipi şeklinde gelişen lisvenitlerin , tektonik yerleşimin geç evrelerinde

meydana gelen deniz suyu ve formasyon suyu ile etkileşimli olan hidrotermal

sistemlere ve atmosferik etkenlere bağlı olarak oluştuğu düşünülmüştür. Sonuç

Page 21: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

9

olarak inceleme alanındaki lisvenitler ana MORB ‘la ilişkili hafif nadir toprak

elementli tüketilmiş mağmadaki ultramafik kayaçlardan türemişlerdir.

Page 22: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

10

3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. İnceleme Alanının Tanıtılması

Çalışma alanı Isparta ilinin Şarkikaraağaç ilçesi olup güneyde Beyşehir, kuzeyde

Yalvaç, Akşehir, Doğanhisar, batıda Gelendost ve Eğirdir, doğuda Hüyük,

kuzeybatıda ise Yenişarbademli ile çevrilidir. Yüzölçümü 1232 km2 dir .

İlçe kuzeydoğuda Sultandağları, batıda Anamasdağları, güneyde Orta Toroslar,

Karadağ ve Kızıldağ ile çevrilidir. Bununla beraber inceleme alanının doğudan

batıya doğru önemli yükseltileri; kuzeyinde Kızılın Tepe (1256 m.), Koçyatağı Tepe

(1557 m.), Sulu Tepe (1983 m.), kuzeydoğusunda Ağlayan Tepe (2224 m.),

doğusunda Oluk Tepe (1943 m.), Toklu Tepe (1951 m.), güneydoğusunda Kızıl Tepe

(1773 m.), Kelahmet Tepe (1642 m.), Kızıl Tepe (1624 m.), güneyinde Külbaşı Tepe

(1854 m.), Sürütmedağı Tepe (1542 m.), Homat Tepe (1256 m.), Çiçeklidağ Tepe

(2400 m.), güneybatısında Yavşanlı Tepe (2381 m.), Kocakar Tepe (2331 m.),

batısında Delioğlansivrisi Tepe (2103 m.), Akarca Tepe (2109 m.), Kale Tepe (2338

m.), Namazgah Tepe (2347 m.), kuzeybatısında Göztaş Tepe (2825 m.), Arapsivrisi

Tepe (1628 m.), Karagüney Tepe (1421 m.)’ dir.

Şarkikaraağaç ilçesi Isparta il merkezine 120 kilometre, Konya il merkezine 157

kilometre uzaklıktadır. İlçenin köy ve kasabalarına rahatlıkla ulaşım imkanı

mevcuttur. Ulaşım yapılamayan belde yoktur. Şarkikaraağaç’a bağlı kasaba ve köyler

ilçe merkezine oldukça yakındır. En yakın beldeleri ilçe merkezine; Çiçekpınar (5

km), Beyköy (5 km), en uzak belde ise, Gedikli Köyü (30 km) mesafededir.

Şarkikaraağaç ilçesi verimli bir ova üzerine kurulmuştur. Beyşehir Gölü’nün bir

bölümü ilçe sınırları içerisindedir. Yöre, iklim olarak Akdeniz iklimi ile kara iklimi

arasında, kara iklimine daha yakın bir iklim yapısına sahiptir. Yazları sıcak ve kurak;

kışları ise soğuk ve yağışlıdır.

Şarkikaraağaç, önceleri Yalvaç’ a bağlı bir kasaba iken 1863 yılında Konya’ya bağlı

bir ilçe haline gelmiştir. 1878 yılında ise Yalvaç ile Şarkikaraağaç, birer ilçe olarak

Isparta iline bağlanmışlardır. Bundan sonra geniş çaplı imar faaliyetlerine

girişilmiştir. 1990 genel nüfus sayımına göre İlçe merkezinin nüfusu 12.239 kişidir.

Page 23: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

11

İlçeye bağlı beldeler, Çarıksaraylar, Çiçekpınar ve Göksöğüt olmak üzere üç adettir.

İlçeye bağlı köy sayısı ise 25 adettir.

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Halıcılık, tarım ve

hayvancılıkla uğraşan kesimlerin başka bir çalışma konusu ve gelir kaynağıdır. Son

zamanlarda sulu ziraata önem verilmesiyle üretim artmıştır. Devlet Su İşleri

tarafından yürütülen, Şarkikaraağaç Sulama Projesi 1986 yılında başlamış ve

tamamlanmak üzeredir. Bu proje ile Beyşehir Gölü'nden alınan su ile 13.783 hektar

alanın sulanması planlanmıştır. Isparta ilinde devam eden en büyük sulama

projesidir. Ayrıca, Örenköy, Çarıksaraylar’da işletmeye açık ve Köprüköy' de devam

eden gölet çalışmaları vardır.

Page 24: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

12

Şekil 3.1. İnceleme alanının yer bulduru haritası

ANKARA

İstanbul

K A R A D E N İ Z

A K D E N İ Z

E G

E

D

E

N İ

Z İ

Isparta

K

0 100 200m.

N

Ö L Ç E K0

6 12 km

Page 25: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

13

3.2. Çalışma Yöntemleri Şarkikaraağaç Ovasının hidrojeoloji incelemesini amaçlayan bu çalışmada, ovadaki

yeraltısuyu seviyesi, potansiyeli ve kalitesi belirlenmiştir. Bu çalışmalar; Jeoloji,

Hidroloji, Hidrojeoloji ve Hidrojeokimyasal çalışmalar başlıkları altında verilmiştir.

Çalışma alanı 1/ 25 000 ölçekli Isparta M26-b1, Isparta M26-b2, Isparta M26- b4,

Afyon L26- c1, Afyon L26-c2, Afyon L26-c3, Afyon L26-c4, Afyon L26-d2, Afyon

L26- d3, Ilgın L27- d4 no’lu paftalarda yer almakta ve yaklaşık 831 km2 ‘lik bir alanı

kapsamaktadır. Bu çalışma kapsamında hazırlanan jeoloji ve hidrojeoloji haritaları 1/

50 000 ölçekli ayrıntıda incelenmiş ve 1/ 100 000 ölçeğe küçültülerek sunulmuştur.

Jeoloji: Çalışma alanının jeolojisini incelemek amacıyla öncelikle beslenme havzası

sınırı 1/ 25 000 ölçekli topoğrafik haritalar üzerinde belirlenmiş ve havza sınırı

içerisinde kalan alanın jeoloji haritası 1/ 100 000 ölçekte daha önceki çalışmalardan

ve arazi çalışmalarından yararlanılarak hazırlanmıştır.Bölgenin yeraltı jeolojisine

açıklık getirmek amacıyla da hazırlanan jeoloji haritası üzerinde sistematik jeolojik

kesitler hazırlanmıştır.

Hidroloji: Çalışmanın bu bölümünde inceleme alanı olan Isparta’nın Şarkikaraağaç

ilçesi ve çevresindeki Devlet Meteoroloji İstasyonlarından alınan uzun yıllara ait

ölçüm verileri kullanılmış ve ova için su bilançosu elemanları olan yağış,

buharlaşma, akış ve sızma değerleri belirlenmiştir.

Bununla beraber, yine havza için su bilançosunun hesaplanmasında kullanılmak

üzere bilanço elemanlarından yağışın hesaplanmasında Eş Yağış (İzohyet) Yöntemi

uygulanmış bu yöntem içinde çalışma alanı ve çevresindeki meteoroloji

istasyonlarının yıllık toplam yağış verilerinden yararlanılmıştır. Bu veriler yardımıyla

Gelendost, Yalvaç, Akşehir, Şarkikaraağaç, Yenişarbademli, Ilgın ve Aksu ilçelerine

ait eklenik sapma grafikleri ile yağışın yıllara göre dağılım grafikleri hazırlanmıştır.

Diğer bir bilanço elemanı olan buharlaşmanın çalışma alanındaki potansiyel ve

gerçek buharlaşma değerlerini hesaplanmak için ise Thornthwaite yöntemi

kullanılmıştır. Farklı yöntemlere göre hesaplanan bilanço elemanları kullanılarak

Page 26: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

14

Şarkikaraağaç ovası için emniyetli kullanılabilecek yeraltısuyu potansiyeli

belirlenmiştir.

Hidrojeoloji: Çalışmanın bu bölümünde inceleme alanında bulunan su noktaları

araştırılmış, jeolojik birimler hidrojeolojik özelliklerine göre değerlendirilerek

hidrojeoloji haritası hazırlanmış ve alandaki akiferler tanımlanarak, akiferlerin

hidrolojik parametreleri tespit edilmiştir. Bu parametrelerin tespitinde daha önceden

yapılmış pompaj deneylerinin zaman-düşüm değerleri Thies- Jacob yöntemlerine

uygulanmış ve akiferlerin K (Permeabilite), T (Transmisibilite) ve S (Depolama)

katsayıları hesaplanmıştır. Deney sonuçlarının değerlendirilmesinde Aquifer Test 3.5

bilgisayar yazılım programından yararlanılmıştır. Ayrıca, çalışma alanının

yeraltısuyu seviyesinin konumu ve akım yönünün belirlenmesi amacıyla iki dönem

(Ekim 2004- Mayıs 2005) statik seviye ölçümleri yapılmış ve yeraltısuyu seviye

haritaları hazırlanmıştır.

Hidrojeokimya: Bu bölümde, yeraltısularının kimyasal yapısı, izotopik bileşimi ve

kalitesinin belirlenmesi amacıyla havza bazında farklı kuyu ve kaynaklardan alınan

su örneklerinin kimyasal ve çevresel izotop analizleri; Acme laboratuarı (Kanada),

Iso-Analytical Laboratuarı (İngiltere), Waterloo laboratuarı (Kanada), SDÜ Çevre

Müh. Böl. Laboratuarı ve DSİ 18. Bölge Müd. laboratuarında yaptırılmıştır. Ayrıca,

suların arazide sıcaklık, elektriksel iletkenlik (EC), toplam çözünmüş katı madde

(TDS) ve hidrojen iyonu konsantrasyonu (pH) değerleri ölçülmüştür. Elde edilen

sonuçlar farklı diyagramlar ve haritalar üzerinde yorumlanarak çeşitli kullanım

alanları açısından uygunluğu değerlendirilmiştir.

Page 27: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

15

4. ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1. Stratigrafi

İnceleme alanında daha önce yapılmış jeolojik araştırmaların ışığında saha

çalışmaları yapılarak geniş kapsamlı 1/100 000 ölçekli jeoloji haritası ve stratigrafik

sütun kesiti hazırlanmıştır (EK-1).

İnceleme alanında yer alan kaya birimleri; özellikleri ve birbirleri ile olan ilişkileri

göz önünde bulundurularak allokton ve otokton olmak üzere iki grupta incelenmiştir.

Otokton birimler; Sultandağ kesiminde Çaltepe formasyonu, Sultandede formasyonu,

Fele formasyonu, Hacıalabaz kireçtaşı, Bağkonak formasyonu, Anamasdağ

kesiminde ise Anamasdağ formasyonu, Gölgeli formasyonu, Göksöğüt formasyonu,

yamaç molozu ve alüvyon’dur. Allokton birimler; Kızıldağ ofiyolitleri, Eğirler

formasyonu ve Deliktaş formasyonudur.

4.1.1. Otokton Birimler

4.1.1.1. Çaltepe formasyonu (Eç)

Dean ve Monod (1970) tarafından Çaltepe formasyonu olarak adlandırılan birim;

başlıca dolomit ve dolomitik rekristalize kireçtaşlarından oluşmaktadır.

Birim çalışma alanında genellikle yüksek topoğrafyalarda Fele Tepe, Koru Tepe,

Kızıl Tepe, Kara Tepe, Sayalı Sırtı, Köprüköy ve kuzey kesimlerinde, Kütlü Tepe,

Kızılyumru Tepe, Çarıksaraylar civarında Küçük- Büyük Ekiz Tepe ve kuzeyinde

gözlenmektedir (Elitok, 2000; Cengiz, 1997).

Çaltepe formasyonu kireçtaşları kırmızı kahve, gri, beyaz gri, sarımsı kahve, kahve,

ve siyah renklerdedir. Birim genellikle masif ve bol kırıklı çatlaklıdır. Yine Çaltepe

formasyonuna ait, yer yer gözlemlenen yumrulu kireçtaşları ise kırmızı kahve, yeşil

renkli, sert ve tabakalı olarak gözlenmektedir (Elitok, 2000). Çaltepe formasyonu

Sultandağ kesiminde yer alan kaya birimleri içinde en yaşlısı olup bunun üzerinde

Page 28: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

16

uyumlu olarak Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen yaşlı Sultandede formasyonu yer

almaktadır (Elitok, 2000; Cengiz, 1997). Farklı araştırmacılar tarafından yapılan

paleontolojik çalışmalarda birimin yaşı Alt- Orta Kambriyen olarak kabul edilmiştir

(Haude, 1972; Öztürk vd., 1981).

4.1.1.2. Sultandede formasyonu (Eos)

Sultandede formasyonu inceleme alanının güney ve doğu kesimlerinde yayılım

göstermektedir. Fele Tepe doğusunda, Koru Tepe, Kızıl Tepe, Kara Tepe doğu ve

batı kesimlerinde, Soyalı Sırtı, Kara Tepe güney ve kuzey kesimlerinde, Köprüköy

kuzeyinde, Arslandoğmuş doğusu, Kızılyumru Tepe doğu ve batı kesimlerinde ve

Çarıksaraylar kuzeyinde yüzeylenmektedir.

Birim başlıca yeşil, mor, kahve renkli metakumtaşı, metasilttaşı ile kuvarsit ve

rekristalize kireçtaşı arakatkılarından oluşmaktadır (Elitok, 2000).

İlk kez Blumenthal (1947) tarafından Seydişehir dolaylarında "Seydişehir Şistleri",

daha sonra Dean ve Monod (1970) tarafından "Seydişehir formasyonu", Brunn v.d

(1971) tarafından "Seydişehir şeylleri", Erişen (1972) tarafından "Sultandede

yeşilşist formasyonu", Demirkol vd. (1977) tarafından " Sultandede formasyonu "

olarak adlandırılmıştır.

Özgül vd. (1991), formasyonun değişik kesimlerinde Üst Kambriyen- Alt

Ordovisiyen’i temsil eden Trilobit ve Akritarklar gözlemlemiştir. Demirkol (1977),

Yalvaç-Akşehir dolayında birimin Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen yaşında

olduğunu gösteren fosiller bulmuştur. Öztürk vd. (1981), Kıyakdede batısı ve

Göztepe Dağı güneydoğusundan aldığı örneklerde Cephalopoda (Orthoceras ?) ve

Gastropoda, Trilobite Pygidium, iç kalıpları gözlemlemiş buradan da birimin yaşının

Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen olduğunu belirtmiştir. Monod (1967), Dean ve

Monod (1970) ve Özgül ve Gedik (1973), yine birimin yaşını Üst Kambriyen – Alt

Ordovisiyen olarak belirlemişlerdir (Elitok, 2000; Cengiz, 1997). Bütün bu veriler

ışığında birimin yaşı Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen olarak kabul edilmiştir.

Page 29: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

17

Şekil 4.1. İnceleme alanının tektono- stratigrafik sütun kesiti

Page 30: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

18

Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen yaşlı metamorfikler ile temsil edilen Sultandede

formasyonu üzerine Mesozoyik Liyas- Dogger yaşlı Hacıalabaz kireçtaşlarıyla

uyumsuz olarak gelir. Feletepe doğu yamacında alt kesimlerde Orta Triyas yaşlı Fele

formasyonu bulunmaktadır. Bu birim üzerinde Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen yaşlı

Sultandede formasyonu ve bunun üzerinde de Alt- Orta Kambriyen yaşlı Çaltepe

formasyonu ters fayla yer almaktadır.

Şekil 4.2. Sultandede formasyonunun görünümü

4.1.1.3. Fele formasyonu (Tf )

Fele formasyonu inceleme alanı içerisinde Fele Tepe ve doğusunda gözlenmektedir.

Öztürk vd. (1981) tarafından Fele formasyonu olarak adlandırılan birim başlıca

bordo, kırmızı, kahve, yeşilimsi gri çakıltaşı, kırmızı bordo, koyu yeşil, kahverengi

kumtaşı, gri, siyahımsı gri merceksel konumlu kireçtaşlarından oluşmaktadır. Bu

çalışmada da bu adlama kullanılmıştır.

Fele formasyonu Sultandede şistleri ve Çaltepe kireçtaşları üzerinde uyumsuz olarak

yerleşmekte ve üstte Hacıalabaz kireçtaşları ile yine uyumsuz olarak bulunmaktadır.

Birimin yaşı çeşitli araştırmacıların yapmış olduğu çalışmalardan elde etmiş

oldukları bulgulara dayanarak Üst Liyas- Alt Dogger olarak kabul edilmiştir (Haude,

1972; Monod, 1977; Öztürk vd., 1981).

Page 31: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

19

4.1.1.4. Hacıalabaz formasyonu (JKTh)

Birim adını ilk defa Demirkol (1977) tarafından, en iyi gözlendiği yer olan

Hacıalabaz Dağından almış ve tarafımızdan da aynı isimle kullanılmıştır. Hacıalabaz

formasyonu olarak adlandırılan bu birim dolomit, dolomitik kireçtaşı ve

kireçtaşından meydana gelmektedir. Birimin tabanında dolomit ve dolomitik

kireçtaşları, dolomitler üzerinde volkanit düzeyli boksit seviyesi ve bunlar üzerinde

de yer yer boksit düzeyli dolomit arakatkılı kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşları yer

almaktadır (Elitok, 2000).

Hacıalabaz kireçtaşları çalışma alanı içerisinde Çarıksaraylar kuzeybatısında KB-

GD doğrultusunda, Fele Tepe, Külbaşı Tepe, Zeybek Tepe, Çatakbaşı civarlarında

mostra vermektedir.

Şekil 4.3. Hacıalabaz kireçtaşlarının görünümü

Hacıalabaz formasyonu; altta Fele formasyonu ile uyumsuz, Kretase-Alt Eosen

aralığında Anamasdağ kireçtaşları ile yanal geçişli bunların üzerinde de Gölgeli

formasyonu ile uyumlu bir dokanak ilişkisi göstermektedir.

Birimin yaşı daha önceki çalışmalarda Dogger- Üst Kretase olarak saptanmışsa da

Demirkol (1981) Hacıalabaz formasyonu üzerinde Alt Eosen’e kadar kesiksiz bir

Page 32: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

20

karbonat çökelimi gözlemlemiş ve farklı isimlerle ayırtlamıştır. Bu nedenle, birimin

yaşı Dogger- Alt Eosen olarak kabul edilmiştir.

4.1.1.5. Bağkonak formasyonu (Tmb)

Birim adını, Demirkol vd. (1977) tarafından tipik olarak gözlendiği yer olan

Bağkonak mevkiinden adını almıştır. Bağkonak formasyonu; kırmızı, sarı, bej, açık

yeşil, sarımsı kahve, grimsi, sarımsı ve krem- bej renkli tutturulmuş kumtaşı, kiltaşı,

kaba çakıltaşı yer yer üst kesimlerinde ince katmanlar şeklinde travertenimsi poroz

yapılı karbonatlar, karbonat çimentolu çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşından

oluşmaktadır.

Bağkonak formasyonu inceleme alanı içerisinde başlıca, bölgenin kuzeydoğusunda

Çaltı köyü, İçme Tepe, Koru Tepe, Aşağıdinek, Köprüköy batısı, Başdeğirmen,

Çarıksaraylar, Gümüşoluk doğu ve batı kesimleri, Zenger Sırtı, Uluyol civarlarında

görülmektedir.

Şekil 4.4. Bağkonak formasyonundan bir görünüm

Bağkonak formasyonu Çatakbaşı, Tülüce Tepe kuzeyinde, Hacıalabaz kireçtaşları

üzerinde; İçme Tepe civarında, Kara Tepe kuzeyinde, Yukarıdinek civarlarında ve

Page 33: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

21

Aşağıdinek doğusunda Sultandede şistleri üzerinde, Çarıksaraylar kuzeyinde

Sultandede şistleri, Çaltepe kireçtaşları, Hacıalabaz kireçtaşları üzerinde uyumsuz

olarak yer almaktadır. Birim Çarıksaraylar, Gümüşoluk ve güney kesimlerinde,

Zengen Sırtı ve Uluyol güneyi, Düzkır Sırtı, Köprüköy, Aşağıdinek, Yukarıdinek,

Koru Tepe kuzeyi, İçme Tepe kuzeyi, Çaltı ve doğu kesimlerinde alüvyon ile

uyumsuz olarak örtülmektedir (Elitok, 2000). Stratigrafik sütun kesite bakıldığında

ise Bağkonak formasyonu altta Deliktaş formasyonu ile uyumsuz, Göksöğüt

formasyonu ile yanal geçişli ve üstte alüvyon ile uyumsuz bir ilişkiye sahiptir.

Bağkonak formasyonuna ait paleontolojik bulgu inceleme alanı içerisinde tespit

edilememiş, bununla beraber bölge dışında yapılan çalışmalarda bu birimin Üst

Miyosen- Pliyosen yaşlı Göksöğüt formasyonuyla yanal geçişli olduğu göz önünde

bulundurularak birimin yaşının en azından Üst Miyosen olabileceği düşünülerek bu

şekilde kabul edilmiştir (Demirkol, 1977).

4.1.1.6. Anamasdağ formasyonu (KTa)

Bu birim Orta Torosların Anamasdağ kesiminde yüzeylenmekte olup, Dumont ve

Kerey (1975) tarafından Anamas-Akseki birliği, Özgül (1976) tarafından Geyikdağı

birliği, Şenel vd. (1992, 1996) tarafından Anamas-Akseki otoktonu, Öztürk vd.

(1981) tarafından Anamasdağ formasyonu olarak adlandırılmıştır. Bu çalışmada da

Anamasdağ formasyonu ismi kullanılmıştır.

Anamasdağ formasyonu genellikle inceleme sahasının güneyinde ve batı

kesimlerinde Köprülü yaylası, Namazgah Tepe, Taşbaşı Tepe, Ballıktaşı Tepe, Ardıç

Tepe, Kasnaklı Tepe dolaylarında gözlemlenmektedir.

Anamasdağ formasyonuna ait Anamasdağ kireçtaşları bol kırık ve çatlaklı, yer yer

dolomitik, kristalin dokulu, sert, kırılgan krem, bej renkli olarak temsil edilir

(Soyaslan, 2004; Elitok, 2000). İnceleme alanında Anamasdağ formasyonu altta Fele

formasyonu ile uyumsuz üstte ise Gölgeli formasyonu ile uyumlu olarak

Page 34: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

22

gözlenmektedir. Anamasdağ formasyonunun yaşını Elitok (2000) yaptığı

çalışmalarda Kretase- Alt Eosen olarak belirlemiştir.

4.1.1.7. Gölgeli formasyonu (Teg)

Gölgeli formasyonu inceleme alanı içerisinde Kızıldağ’ın kuzey kesimlerinde Orman

evleri ile Silindi çiftliği arasında ince bir hat boyunca, ayrıca inceleme alanı batısında

Gölgeli mevkii civarında, Uykutepeleri ve Taşbaşı Tepe doğu kesimlerinde

gözlenmektedir.

Öztürk vd. (1981) tarafından Gölgeli formasyonu olarak adlandırılan birim yeşil,

kahverengi, boz, sarı, gri, koyu gri, açık kahve kumtaşı, kiltaşı, silttaşı, kumlu

kireçtaşından oluşmaktadır. Bu çalışmada da aynı isimle adlandırılmıştır. Gölgeli

formasyonu altta Anamasdağ formasyonu ile uyumlu, üstte Kızıldağ ofiyolitleri

tarafından bindirmeli olarak üzerlenmektedir.

Öztürk vd. (1981), birimin yaşını Gedikli güneyi ve kuzeyinde Alt Eosen üstü olarak

bildirmiş, daha sonra Elitok (2000) yaptığı çalışma ve bulduğu paleontolojik

verilerden birimin yaşını Orta Eosen olarak belirlemiştir. Buna göre birimin yaşı Orta

Eosen olarak kabul edilmiştir.

4.1.1.8. Göksöğüt formasyonu (Tmpg)

İnceleme alanı kuzeybatısında Onikidönüm, Yenicekale, Kocabel sırtı, Bozoğlan

sırtı, Tuğluk sırtı civarında gözlenen birim başlıca beyaz, sarımsı beyaz, sarımsı

yeşil, kahve, yeşil gri yer yer kaba taneli kumtaşı, kiltaşı, silttaşı, kireçtaşı, çamurtaşı,

marn ardalanmasından oluşur. İlk kez Demirkol (1986) tarafından adlandırılan birim,

bu çalışmada da aynı isimle kullanılmıştır.

Göksöğüt formasyonu Bağkonak formasyonu ile yanal geçişli olup altta Deliktaş

formasyonuyla uyumsuz ve yine üstte alüvyonla uyumsuz bir dokanak ilişkisine

sahiptir.

Page 35: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

23

Şekil 4.5. Göksöğüt formasyonunun görünümü

Göksöğüt formasyonunun yaşını Yağmurlu (1991), birime ait kireçtaşları içinde

Limnea sp. ve Planorbis sp. gibi tatlı su Gastrapodlarının yaygın olarak bulunduğunu

belirtmiş, Demirkol (1982), formasyon içerisinde Lamellibranchia ve Gastrapod

bulunduğunu fakat tanıtımının yapılamadığını belirtmiştir. Bütün bu veriler ışığında

birimin yaşı Üst Miyosen- Pliyosen olarak kabul edilmiştir.

4.1.1.9. Alüvyon (Qal) ve Yamaç Molozu (Qym)

Alüvyon inceleme sahası içerisinde geniş bir alanı kaplamaktadır. Şarkikaraağaç’ın

da içinde yer aldığı ova içerisinde ve allokton konumlu birimlerin arasındaki

çukurluk alanlarda yer alan alüvyon değişik kökenli kaya birimlerine ait gevşek

tutturulmuş veya tutturulmamış killi, siltli kum, çakıl ve bloklardan oluşmuştur.

Yamaç molozu özellikle Kızıldağ ofiyolitlerinin dokanakları boyunca ve çoğunlukla

bu birimine ait kayaların değişik boyutlu ve farklı derecelerde yuvarlaklaşmış

çakıllarından oluşmaktadır. Büyük vadilerin ağız kesimlerinde yelpaze görünümü

vermektedir.

Page 36: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

24

4.1.2. Allokton Birimler

4.1.2.1. Kızıldağ Ofiyolitleri (Kk)

Kızıldağ ofiyolitleri Şarkikaraağaç güneyinde Kızıldağ, Kırmızı Tepe, Kızılyurt

Tepe, Yel değirmeni Tepe, Kızıl Tepe, Öğlegediği Tepe, batı kesiminde Belceğiz

güneyi, Kızılkale Tepe, Kızılsivri Tepe, Gölgeli mevkii kuzeyinde gözlenmektedir.

Birim, Çapan (1980) tarafından Marmaris bölgesinde Marmaris Peridotiti,

Şarkikaraağaç ve dolayında çalışma yapan Öztürk vd. (1981) tarafından Kızıldağ

ofiyolitleri olarak adlandırılmıştır. Bu çalışmada da aynı isim kullanılmıştır.

Kızıldağ ofiyolitleri yeşil, koyu yeşil, siyah renkli kuvarsit gibi kaya birimlerinin

üzerinde başlıca harzburjit ve dunitten meydana gelen peridotit napından

oluşmaktadır.

Şekil 4.6. Kızıldağ ofiyolitlerinden bir görünüm

Kızıldağ ofiyolitleri Kızıldağın doğu ve kuzeydoğu kesimlerinde Hacıalabaz

kireçtaşları ve Gölgeli formasyonuyla bindirmeli olarak bulunmaktadır. Yine

Kızıldağ ofiyolitleri Eğirler formasyonu ile bindirmeli bir dokanak ilişkisine sahip

Page 37: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

25

olup Eğirler formasyonu Kızıldağ ofiyolitleri üzerine tektonik olarak yerleşmiş

durumdadır. Kızıldağ ofiyolitlerinin yaşı Üst Eosen olarak belirlenmiştir (Elitok,

2000).

4.1.2.2. Eğirler formasyonu (Ke)

İnceleme alanı içerisinde Sürtmeçiftliği batı kesimlerinde, Arpaderesi Tepe

civarlarında, batıda ise Ardıç-Meşe, Tavşan Tepe, Kızılyokuş sırtı, Aşılık mevkii

civarında gözlenmektedir. Formasyonun adlandırılması Öztürk vd. (1981) tarafından

yapılmış olup bu çalışmada da Eğirler formasyonu adı kullanılmıştır. Eğirler

formasyonunun egemen kaya türü yeşil, bordo renkli, karbonat çimentolu, değişik

boyutlarda kireçtaşı ve bazik bloklar içeren volkanik arakatkılı kumtaşlarıdır.

Eğirler formasyonu Aşılık mevkii batısında, ofiyolitler üzerinde tektonik olarak

bulunmakta, doğuda ise alüvyon ve yamaç molozu ile uyumsuz olarak örtülmektedir.

Eğirler formasyonunu üstte Deliktaş formasyonu tektonik olarak üzerlemektedir.

Birimin yaşı Öztürk vd. (1981) tarafından yaptıkları paleontolojik çalışmalardan elde

ettikleri bulgulara göre Senomoniyen (Üst Kretase) dir.Bununla birlikte bölgesel

deneştirme sonucu Paleosen’e değin çıkabileceği düşünülmektedir (Elitok, 2000,

MTA Raporu, 1987).

4.1.2.3. Deliktaş formasyonu (TRd)

Deliktaş formasyonu inceleme alanı içinde güney kesimlerde görülmektedir.

Sürtmedağı Tepe, Sürtmesivrisi Tepe, Arpaderesi Tepe, batıda ise Ardıç, Aylı Tepe,

Ardıç-Meşe, Eşekçigediği, Ağılkaya Tepe, Karaçalı Tepe, Tavşan Tepe, Akçalı

Tepe, Çaltıkaya Tepe‘de gözlenmektedir. Birim adını, Öztürk vd. (1981) tarafından

Kızıldağ ofiyolitleri üzerinde yer alan rekristalize kireçtaşlarından almış ve bu

çalışmada da bu adlama kullanılmıştır.

Page 38: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

26

Deliktaş kireçtaşı bej, beyaz, gri renkli bol kırık çatlaklı, erime boşluklu, genellikle

masif yapılı, kolay kırılgan ve dağılgan rekristalize kireçtaşlarından oluşmuştur.

Deliktaş formasyonu Eğirler formasyonu üzerinde tektonik dokanakla yerleşmiştir.

Çaltıkaya Tepe civarlarında ise alüvyonla örtülüdür. Birimin yaşı Öztürk vd. (1981)

tarafından Üst Triyas olarak belirlenmiştir.

4.2. Yapısal Jeoloji

Çalışma alanının yapısal özelliklerini neotektonik dönem ve özellikle Isparta

Büklümü’nün oluşum mekanizması içerisinde düşünmek daha doğru olacaktır.

Çünkü, çalışma alanı Paleozoyik’ten günümüze kadar olan birçok orojenez

hareketinden etkilenmiş ve daha çok son dönemlerde gerçekleşen orojenik olaylar

daha öncekilerin etkilerini çoğunlukla silmiştir.

Çalışma alanında Anamasdağ grubu kaya birimleri çoğunlukla daha kolay

anlaşılabilen bir yapı gösterirken, Sultandağ grubu adı altında toplanan kaya birimleri

ile allokton konumlu Kızıldağ ofiyolitleri, Eğirler formasyonu ve Deliktaş

formasyonu daha karmaşık bir yapı sunmaktadırlar.

Anamasdağ grubunun Mesozoyik ve Tersiyer yaşlı formasyonlarında

karbonatlarındaki tabakalanmalar yer yer iyi korunmuş olup kalın karbonatlardan

oluşan bu örtüde, erime , karstik olaylar vb. sebeplerden tabakalanmaların büyük bir

kısmının bozulduğu gözlenmiştir. Bu gruptaki kaya birimlerinin tabakalanma ve

eğimleri dağın doğu kesimlerinde K 40- 60 B, 35- 45 KD, batı kesiminde ise, K 35-

60 B, 35- 45 GB’ dır. Sultandağ kesiminde ise tabakalanma ve eğim; K 40- 55 B, 25-

35 GB’ dır (Elitok, 2000).

Daha karmaşık bir yapıya sahip olan Sultandağ Grubuna ait formasyonlardan

Kambriyen yaşlı Çaltepe formasyonunda tabakalanma gözlenmezken, Kambriyen-

Ordovisiyen yaşlı Sultandede formasyonuna ait kireçtaşı arakatkılı, ince ve kaba

kırıntılılardan oluşan birimde kaba yapraklanmanın yanında oldukça iyi gelişmiş ince

ve düzenli bir yapraklanma görülür.

Page 39: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

27

Çalışma alanına tektonik olarak (allokton) yerleşen Kızıldağ ofiyolitleri, Eğirler

formasyonu ve Deliktaş formasyonu diğer gruplar içerisindeki formasyonlara göre

daha fazla bir deformasyona sahiptir. Birimlerdeki tabakalar tektonizmanın etkisiyle

ortaya çıkan kıvrımlanmalar sonucu yer yer belirlenemeyecek şekilde biçim

değiştirmişlerdir. Bu birimlerde oldukça kıvrımlı ve kırıklı olmalarından dolayı

tabaka doğrultu ve eğimlerinde çok sık değişimler gözlenmekte genel bir gidiş

göstermemektedirler (Elitok, 2000).

4.2.1. Faylar

Oldukça önemli kırık zonları üzerinde yer alan inceleme alanında fayların

doğrultuları, kıvrım eksen doğrultuları ile büyük ölçüde paralellik sunar. Nitekim bu

fay demetleri kıvrımlara paralel olarak içi KD’ ya bakan geniş bir yay çizer.

İnceleme alanında Neojen ve Kuvaterner yaşlı çökelleri etkilemiş normal fayların

yanında Neojen öncesi kayalarla ilişkin ters fayların varlığı da gözlenmiştir. Bölgede

gözlenen ve haritaya geçirilebilen normal fayların doğrultuları KB- GD, KD- GB ve

D- B dır. Fay düzlemlerinin eğimi ise 650- 900 arasında değişir.

Düşey fay, inceleme alanının batı kesiminde Anamasdağ formasyonu ile Kızıldağ

ofiyolitleri, Gölgeli formasyonu, Göksöğüt formasyonu ile olan dokanak boyunca

yaklaşık olarak KB- GD doğrultulu olarak gözlenmektedir. Belceğiz batısında Taşlık

Tepe’den başlayıp kuzeybatıya doğru Gölgeli mevkiine kadar ulaşmakta ve bu arada

Taşbaşı Tepe civarında doğrultu atımlı bir fay ile ötelenmektedir. Fayın eğimi

Belceğiz batısında dik ve dike yaklaşırken Gölgeli mevkii civarında ve güney

kesimlerinde azalmaktadır. Yenicekale’ nin batı kesimlerinde Anamasdağ

formasyonu ile Pliyosen yaşlı Göksöğüt formasyonu arasındaki dokanak boyunca bu

düşüm gözlenmektedir. Özellikle Gölgeli mevkii ve güney kesimlerinde dokanak

ilişkileri uyumlu olmasına rağmen Gölgeli formasyonu ile Anamasdağ formasyonu

arasındaki ilksel dokanak ilişkileri faylanmadan dolayı bozulmuştur. Bu kesimlerde

Gölgeli formasyonuna ait kumtaşı tabakalarında oldukça yoğun bir kırıklanma,

düzensiz bir katmanlanma dikkati çekmektedir (Elitok ,2000).

Page 40: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

28

Normal faylar Anamasdağ formasyonu içerisinde yukarıda bahsedilen büyük fayın

doğrultusuna paralel konumlu daha küçük ölçekli faylar olarak Taşbaşı Tepe,

Eşekalanı, Sarıin, Kuvvetalanı doğu kesimlerinde gözlenmektedir (Elitok, 2000).

Şarkikaraağaç güneydoğusunda Hacıalabaz formasyonu içerisinde Kayrancı Tepe

civarında yaklaşık KB- GD doğrultulu olarak yer almaktadır. Aynı zamanda Armutlu

kuzeybatısında Akçalı Tepe, Karaçalı Tepe civarında Deliktaş formasyonu içerisinde

yaklaşık D- B doğrultulu küçük ölçekli düşey faylar olarak gözlenmektedir (Elitok,

2000).

Poisson (1977) Üst Miyosen (Tortoniyen) sonrası Isparta Büklümü’nün doğu

kanadının batı kanadı üzerine bindirdiğini (Aksu bindirmesi) belirtmiştir. Koçyiğit

(1981) Isparta büklümü’nün kuzey kısmında yerel olarak Orta Oligosen’den beri

sıkışma tektoniği yerine, neotektonik dönemde çekme tektoniğinin egemen olduğunu

ifade etmiştir. Böylece inceleme alanı içerisinde bu çekme tektoniğinin etkileri bariz

bir şekilde gözlenmiş, normal ve düşey fayların ofiyolit yerleşiminden sonra

Koçyiğit (1981)’in ifade ettiği gibi Orta Oligosen’den sonra oluştuğu

düşünülmektedir.

Doğrultu atımlı faylar özellikle inceleme alanının doğu kesiminde Paleozoyik ve

Mesozoyik yaşlı birimlerde yoğunlaşmış olarak dikkati çekmektedir. Arslandoğmuş

güneyinde Kütlü Tepe’de, Köprüköy kuzeyi Düzbaşı Tepe’de ve güneyinde Karatepe

güneybatı kesimlerinde Çaltepe formasyonu ile Sultandede şistleri arasında küçük

ölçekli atımlar halinde (1000 metreyi bulmayan) gözlenmektedir. Aşağıdinek doğusu

Yellibel Tepe’de Çaltepe formasyonu, Sultandede formasyonu ve Bağkonak

formasyonu arasında mevcuttur. Karatepe civarında yaklaşık D- B doğrultulu olarak

gözlenmektedir. Yassıbel kuzeyinde Kayrancı Tepe ve Külbaşı Tepe doğu

kesimlerinde Hacıalabaz formasyonu ile Paleozoyik ve Triyas yaşlı formasyonlar

arasında yer almaktadır. Karayaka batısında Arpaderesi Tepe civarında allokton

konumlu Deliktaş formasyonu ile Eğirler formasyonu arasında Taşbaşı Tepe, Gölgeli

mevkii civarında Anamasdağ formasyonu, Gölgeli formasyonu ve Kızıldağ

ofiyolitleri arasında yaklaşık KKB- GDD olarak gözlenmektedir. Yine Gölgeli

mevkii batı kesimlerinde Anamasdağ formasyonu ile Kızıldağ ofiyolitleri ve

Page 41: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

29

Göksöğüt formasyonu arasında yaklaşık KD- GB doğrultulu küçük atımlı faylar

halinde dikkati çekmektedir.

İnceleme alanı içerisinde yer alan doğrultu atımlı fayların konumuna bakıldığında

bunların genel olarak KD- GB ve D- B doğrultulu oldukları Paleozoyik ve

Mesozoyik yaşlı birimleri etkilediği dikkati çekmektedir. Kızıltepe civarında KD-

GB doğrultulu keskin bir fay ve bu takip edildiğinde Yassıbel civarında Paleozoyik

ve Mesozoyik birimlerin ötelendiği görülmektedir. Aynı zamanda muhtemel olarak

düşünülen KD- GB doğrultulu bu fay hem güney hem de kuzey kesimlerdeki daha

küçük ölçekli faylarla paralellik sunmaktadır (Elitok, 2000).

Feletepe doğu yamacında alt kesimlerde Orta Triyas yaşlı Fele formasyonu

bulunmaktadır. Bu birim üzerinde Üst Kambriyen- Alt Ordovisiyen yaşlı Sultandede

formasyonu ve bunun üzerinde de Alt- Orta Kambriyen yaşlı Çaltepe formasyonu

ters fayla yer almaktadır. Aynı şekilde Fele Tepe kuzeyi ve Yassıbel batısında aynı

birimler arasında bu ters faylanmalara rastlanmaktadır. Bu ters faylar bölgede Erken

Kimmerid hareketlerinin etkilerini yansıtmaktadır.

Anamasdağı’ nın bugünkü morfolojisini kazandıran, doğu ile batı tarafını sınırlayan,

KB- GD uzanımlı düşeye yakın eğimli birbirine paralel basamak faylar Miyosen

sonrası tektonikle ilişkilidir. Düşey fayların doğuya bakan blokları bir diğerine göre

alçalmıştır. Bu hareketler sırasında genel gidişe dik ve/veya dike yakın fayların da

geliştiği gözlenir (MTA Raporu, 1987).

Sultandağı’nda Paleozoyik- Mesozoyik yaşlı kaya birimlerini kesen ve dike yakın

eğim sunan faylar, küçük yaylar çizmesine karşılık genelde KB- GD, KD- GB

uzanım sunar. Normal fayların düşey atımları yanı sıra doğrultu atımlarının da varlığı

göze çarpar (MTA Raporu,1987).

İnceleme alanında sürüklenimler, bölgede allokton konumlu olan Eğirler

formasyonu, Deliktaş formasyonu ve Kızıldağ ofiyolitlerinin bir kütle halinde

yerleşimi ile karakterize edilir.Anamasdağı doğusu ile Sultandağı güneyi arasındaki

Page 42: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

30

çukurluğa yerleşmiş bulunan bu kütle, Anamasdağı doğusunda KB- GD uzanımlı bir

hat boyunca Alt Eosen sonrası- Lütesiyen’de Anamasdağ formasyonu üzerine

sürüklenmiştir. Ayrıca, Eğirler formasyonu, Deliktaş formasyonu ve Kızıldağ

ofiyolitlerinin de kendi içinde tektonik dilimler şeklinde birbiri üzerine binik olduğu

görülür (MTA Raporu, 1987).

Page 43: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

31

4.3. HİDROLOJİ

Çalışma alanının ayrıntılı hidroloji incelemesinin yapılması amacıyla havza

içerisinde ve çevresinde bulunan Devlet Meteoroloji İstasyonlarının uzun yıllara ait

ölçümleri değerlendirilerek su bilanço elemanları hesaplanmıştır. Bilanço

hesaplamalarında gerekli olan hidrojeolojik verilerin belirlenmesi için yağış, akış,

buharlaşma- terleme (evapotranspirasyon) ve süzülme (sızma) verileri

değerlendirilmiştir.

4.3.1. Yağış

Çalışma alanı ve çevresinde bulunan yerleşim birimlerinin ortalama yağış miktarları;

Gelendost DMİ’de 577,1 mm (22 yıllık), Yalvaç DMİ’ de 503,82 mm (31 yıllık),

Akşehir DMİ’ de 587,42 mm (31 yıllık), Şarkikaraağaç DMİ’ de 437,12 mm (29

yıllık), Yenişarbademli DMİ’ de 816,88 mm (23 yıllık), Ilgın DMİ’ de 430 mm (22

yıllık), Aşağıçiğil DMİ’ de 491,16 mm (8 yıllık), Aksu DMİ’de 860,90 mm (13

yıllık) olarak hesaplanmıştır.

Çalışma alanı için ortalama yağış miktarı, yukarıda verilen DM istasyonları

verilerinden yararlanılarak eş yağış (izohyet) eğrileri yöntemi ile 518,42 mm olarak

tespit edilmiştir. Buna göre yaklaşık 831 km2’lik Şarkikaraağaç ovası için ortalama

yağış miktarı 430.807 x 106 m3 / yıl olarak belirlenmiştir (Şekil 4.5 ).

Page 44: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

32

Page 45: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

33

Hesaplamalarda yararlanılan DM istasyonlarının yağış verileri eklenik sapma

grafikleri ile değerlendirilmiştir.

Gelendost’ a ait eklenik sapma grafiğinde, 1966-1969 yılları arası yağışlı dönemi,

1969- 1977 yılları arası kurak dönemi, 1977- 1981 yılları arası yağışlı dönemi, 1981-

1987 yılları arası kurak dönemi göstermektedir (Şekil 4.8 a-b ).

Yalvaç’ a ait eklenik sapma grafiğinde, 1966- 1969 yılları arası yağışlı dönemi,

1969- 1974 yılları arası kurak dönemi, 1974- 1983 yılları arası yağışlı dönemi, 1983-

1989 yılları arası kararlı dönemi, 1989- 1994 yılları arası kurak dönemi ve 1994-

1996 yılları arası yağışlı dönemi temsil etmektedir (Şekil 4.9 a-b ).

Akşehir’ e ait eklenik sapma grafiğinde 1966- 1969 yılları arası yağışlı dönemi,

1970- 1974 yılları arası kurak dönemi, 1974- 1980 yılları arası yağışlı dönemi, 1980-

1994 yılları arası kurak dönemi ve 1994-1996 yıları arası yağışlı dönemi temsil

etmektedir (Şekil 4.10 a-b ).

Şarkikaraağaç’ a ait eklenik sapma grafiğinde 1966- 1971 yılları arası yağışlı

dönemi, 1971- 1974 yılları arası kurak dönemi, 1974- 1991 yılları arası yağışlı

dönemi, 1991-1994 yılları arası ise kurak dönemi temsil etmektedir (Şekil 4.11 a- b ).

Yenişarbademli’ e ait eklenik sapma grafiğinde 1967- 1969 yılları arası yağışlı

dönem, 1969- 1974 yılları arası kurak dönemi, 1974- 1981 yılları arası yağışlı

dönemi , 1981- 1986 yılları arası kurak dönemi, 1986- 1989 yılları arası ise yağışlı

dönemi temsil etmektedir (Şekil 4.12 a- b ).

Ilgın’ a ait eklenik sapma grafiğinde 1975- 1984 yılları arası kurak dönemi, 1984-

1988 yılları arası yağışlı dönemi, 1988-1994 yılları arası kurak dönemi ve 1994-

1996 yılları arası yağışlı dönemi göstermektedir (Şekil 4.13 a-b ).

Page 46: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

34

Aksu’ a ait eklenik sapma grafiğinde 1983- 1986 yılları arası kararlı dönemi, 1986-

1989 yılları arası yağışlı dönemi, 1989-1994 yılları arası kurak dönemi ve 1994-

1995 yılları arası yağışlı dönemi temsil etmektedir (Şekil 4.14 a-b ).

Çizelge 4.1. Şarkikaraağaç ovası ve çevresindeki Devlet Meteoroloji İstasyonları yıllık ortalama yağış verileri

Yıllar Gelendost Yalvaç Akşehir Şarkikarağaç Yenişarbademli Ilgın Aksu 1966 653,6 561,2 633,4 461,8 1967 612,2 553,6 684 438,3 787,1 1968 762,7 640,2 792,8 540,5 1130,9 1969 750,2 602,7 731,8 517,4 1005,5 1970 487,2 400 502,5 446,7 716,4 1971 475,3 403,2 666,8 447,3 760,6 1972 438,9 359,2 471,3 356,2 586,1 1973 416,7 384 466,8 300 610,4 1974 524,1 409,9 441,4 267 528,8 1975 593,8 537,2 594,1 526,1 970,2 431,6 1976 615,9 561 709,4 524,8 931,5 505,8 1977 405,1 390,8 711,1 340,7 724,8 392,1 1978 801,8 661,8 719,2 524,7 997,1 388,5 1979 627,4 471 649,3 503,6 967,8 448,1 1980 609,7 502,3 569,6 459,7 745,3 373,6 1981 757,3 622 554,5 584,7 1265,7 417,3 1982 554,3 508,2 508,6 365 556,8 388,6 1983 602,2 586,9 647,3 689,3 901 428,3 843,7 1984 442,5 474,6 491,5 408,7 484,4 347,9 590 1985 627,3 557,9 581,6 506,8 798 482,8 928,4 1986 396,7 436,3 371,3 483,4 685,7 388,7 803,2 1987 541,3 521,4 641,1 585,4 874,2 511,7 1021,21988 589,1 657,3 630,2 975,9 513,2 1135,61989 434,1 469,1 463,6 784,2 388,2 860,2 1990 382,5 452,7 391,6 348,5 597,9 1991 513,1 610,8 623,3 457,5 893,9 1992 435,1 479,4 403,9 383,8 659,5 1993 392,3 385,3 317 306,8 761,6 1994 488,6 533,4 434,2 413,6 861,5 1995 666,7 675,5 560,5 1235 1996 571,7 807,3 584,2 Top. 12696,2 15618,6 18210,2 12676,5 18788,4 9461 11192 Ort. 577,1 503,82 587,42 437,12 816,88 430 860,92Yıl. 22 31 31 29 23 22 13

Page 47: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

35

-300

-200

-100

0

100

200

300

400

500

600

1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986

YILLAR Eklenik Sapma Eğrisi

yağışlıdönem

kurak dönem yağışlı dönem

kurak dönem

OR

TALA

MA

YIL

LIK

YAĞ

IŞ (m

m)

Şekil 4.8-a. Ortalama yıllık yağıştan eklenik sapma grafiği (Gelendost DMİ)

0100200300400500600700800900

1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987YILLAR Yıllık Toplam Yağış

Ortalama Yıllık Yağış: 577,1 mm

YAĞ

IŞ (m

m)

Şekil 4.8-b. Gelendost bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği

Page 48: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

36

-300

-200

-100

0

100

200

300

400

1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994

Eklenik Sapma Eğrisi

OR

TALA

MA

YIL

LIK

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

yağışlı döne

m

kurak dönem

yağışlı dönem kararlı dönem

kurak dönem

yağışlı dönem

Şekil 4.9-a. Ortalama yıllık yağıştan eklenik sapma grafiği (Yalvaç DMİ)

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994

Yıllık Toplam Yağış

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

Ortalama Yıllık Yağış: 503,82 mm

Şekil 4.9-b. Yalvaç bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği

Page 49: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

37

-400

-200

0

200

400

600

800

1966

1969

1972

1975

1978

1981

1984

1987

1990

1993

1996

Eklenik Sapma Eğrisi

OR

TALA

MA Y

ILLI

K Y

AĞIŞ

(mm

)

YILLAR

yağışlı dönem

kurak dönem

yağışlı dönem

kurak dönem yağışlı dönem

Şekil 4.10-a. Ortalama yıllık yağıştan eklenik sapma grafiği (Akşehir DMİ)

0100200300400500600700800900

1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994

Yıllık Toplam Yağış

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

Ortalama Yıllık Yağış: 587,42 mm.

Şekil 4.10-b. Akşehir bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği

Page 50: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

38

-400-200

0200400600800

10001200

1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994

Eklenik Sapma EğrisiOR

TALA

MA

YIL

LIK

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

yağışlı

kurak dönem

yağışlı dönem kurak dönem

Şekil 4.11-a. Ortalama yıllık yağıştan eklenik sapma grafiği (Şarkikaraağaç DMİ)

0100200300400500600700800

1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994

Yıllık Toplam Yağış

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

Ortalama Yıllık Yağış : 437,12 mm

Şekil 4.11-b. Şarkikaraağaç bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği

Page 51: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

39

-600

-400

-200

0

200

400

600

1967 1971 1975 1979 1983 1987

Eklenik Sapma Eğrisi

OR

TALA

MA

YIL

LIK

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

yağışlı dönem kurak

dönemyağışlı dönem

kurak dönem

yağışlı dönem

Şekil 4.12-a. Yenişarbademli ortalama yıllık yağıştan eklenik sapma grafiği

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1967 1971 1975 1979 1983 1987

Yıllık Toplam Yağış

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

Ortalama Yıllık Yağış : 816,88 mm

Şekil 4.12-b. Yenişarbademli bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği

Page 52: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

40

-350-300-250-200-150-100

-500

50100

1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996

Eklenik Sapma EğrisiOR

TALA

MA

YIL

LIK

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

kurak dönem yağışlı dönem

kurak dönem

yağışlı dönem

Şekil 4.13-a. Ortalama yıllık yağıştan eklenik sapma grafiği (Ilgın DMİ)

0

100

200

300

400

500

600

700

1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996

Yıllık Toplam Yağış

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

Ortalama Yıllık Yağış: 430 mm

Şekil 4.13-b. Ilgın bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği

Page 53: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

41

-500-400-300-200-100

0100200

1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995

Eklenik Sapma EğrisiOR

TALA

MA

YIL

LIK

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

kararlı dönem

yağışlı dönem kurak dönem yağışlı

dönem

Şekil 4.14-a. Ortalama yıllık yağıştan eklenik sapma grafiği (Aksu DMİ)

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995

Yıllık Toplam Yağış

YAĞ

IŞ (m

m)

YILLAR

Ortalama Yıllık Yağış: 860,90 mm

Şekil 4.14-b. Aksu bölgesinde yağışın yıllara göre dağılım grafiği

Page 54: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

42

4.3.2. Buharlaşma

Çalışma alanında gerçekleşen buharlaşma miktarını tespit edebilmek amacıyla

Thornthwaite yöntemi kullanılmıştır. Thornthwaite yönteminde kullanılan aylık

sıcaklık ve yağış verileri Şarkikaraağaç ilçesine ait Devlet Meteoroloji İstasyonundan

temin edilmiştir. Elde edilen bu veriler yardımıyla çalışma alanındaki potansiyel ve

gerçek buharlaşma değerleri hesaplanmıştır (Çizelge 4.2 )

Bölgede gerçekleşen toplam ortalama yıllık yağış miktarı 473,73 mm, potansiyel

buharlaşma değeri olan Etp değeri 635,25 mm ve gerçek buharlaşma değeri olan Etr

değeri ise 340,89 mm olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bu veriler ışığında yağış ve

potansiyel buharlaşma grafiği hazırlanmıştır. Grafikte, Ocak ayından itibaren Nisan

ayının sonuna kadar olan yağış miktarı ve Kasım- Aralık aylarındaki yağış miktarı

çalışma alanında gerçekleşen potansiyel buharlaşma (Etp) miktarından fazladır (Şekil

4.13 ). Bu nedenle Etp, Etr’ye eşittir ve bu dönemdeki su fazlası 132,84 mm olarak

hesaplanmıştır. 100 mm olarak kabul edilen zemin nem rezervi Mayıs ayından

Haziran ayının ortalarına kadar harcanmıştır. Haziran ayı ortalarından Ekim ayı

sonuna kadar gerçekleşen su noksanı 824,32 mm’dir. Ovada 473,73 mm olan yıllık

yağışın 340,89 mm’lik kısmı buharlaşarak atmosfere dönmektedir. Çalışma

alanındaki su fazlası tüm yağışın % 28’i kadardır.

Page 55: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

43

Çizelge 4.2. Şarkikaraağaç Meteoroloji istasyonu için hazırlanan Thornthwaite buharlaşma- terleme bilançosu

Ş.Karaağaç Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

Aylık Sıcaklık (°C)

0 0 4,76 9,86 13,87 17,99 21 21,28 17,44 11,67 5,34 0,84

Aylık İndeks (i) 0 0 0,92 2,79 4,68 6,94 8,78 8,96 6,62 3,60 1,10 0,06 44,45

Etp (mm) 0 0 17,81 45,06 75,36 103,27 124,95 118,80 83,50 47,97 16,68 1,85 635,25

YAĞIŞ (mm) 49,43 42,44 45,80 52,76 43,20 29,96 21,97 10,70 10,40 43,26 51,33 72,48 473,73

Zemin Rezervi 100 100 100 100 67,84 0 0 0 0 0 34,65 100

Etr (mm) 0 0 17,81 45,06 75,36 97,8 21,97 10,70 10,40 43,26 16,68 1,85 340,89

Zemin Rezerv Değişimi

- - - - -32,16 -67,84 - - - - 34,65 65,36

Su Noksanı (mm)

- - - - - 35,43 102,98 108,1 73,1 4,71 - - 324,32

Su Fazlası (mm)

49,43 42,44 27,99 7,7 - - - - - - - 5,28 132,84

Enlem Düzeltme Katsayısı

0,85 0,84 1,03 1,10 1,23 1,24 1,25 1,17 1,04 0,96 0,84 0,83

43

Page 56: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

44

0

20

40

60

80

100

120

140

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Aylar

(mm YAĞIŞ (mm)

Etp (mm)

Su Fazlası

Zemin Rezervinin Kullanılması

Su Noksanı

Zemin Rezervinin Tamamlanması

Şekil 4.15. Thornthwaite yöntemine göre Şarkikaraağaç için yağış ve Etp’nin aylık değişim grafiği

44

Page 57: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

45

4.3.3. Akış

831 km2’lik bir alana sahip olan Şarkikaraağaç havzası içerisinde sürekli akışa sahip

dereler Köprüköy Deresi, Gürleyik Dere ve Çukur Dere’dir (EK-1). Bununla birlikte

mevsimlere bağlı olarak yağışlı dönemde yüzeysel akışa geçen pek çok irili ufaklı

dere bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Fele Pınarı, Kaysuluk Dere, Eğriçay,

Değirmençayı Dere, Deveci Dere, Kovalı Dere, Aşağıkaramuklu Dere, Koru Dere,

Karakaya Pınarı, Tavuk Deresi, Devegöçüren Dere, Bebik Dere, Derbent Dere,

Başdeğirmen Dere, Arpayeri Dere, İnönü Dere, Karadeli Dere, Kirazlı Dere,

Çukurçay, Yamada Çayı, Erikli Dere, Karagan Dere, Damlı Dere’dir. Şarkikaraağaç

havzası içerisinde yer alan bu dereler havza içerisinden doğup yine havza içerisine

boşalırlar. Bu derelerden; Köprüköy Deresi, Gürleyik Dere, Karakaya Pınarı,

Kaysuluk Dere ve Fele Pınarına ait akım rasat değerleri Çizelge (4.3 a- b- c- d- e)’de

verilmiştir. Çalışma alanı içerisinde beslenme havzası dışına yağışlı dönemde

Beyşehir Gölü’ne boşalan veya dışarıdan havzayı besleyen yüzeysel akış

bulunmamaktadır.

Page 58: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

46

Çizelge 4.3-a. Köprüköy Deresi Akım Rasat Değerleri

Çizelge 4.3-b. Gürleyik Dere Akım Rasat Değerleri

su yılı

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül

1990 0 0 0 0 0 0,37 0,12 0,03 0,005 0 0 0

1991 0 0,03 0,05 0,03 0,17 0,04 0,21 0,26 0,028 0 0 0

1992 0 0,04 0,15 0 0 0,25 0,24 0 0 0 0 0

1993 0 0,09 0,17 0 0,31 0,36 0 0 0 0 0 0

Top. 0 0,16 0,37 0,03 0,48 1,03 0,57 0,29 0,033 0 0 0

Ort. 0 0,04 0,09 0,01 0,12 0,26 0,14 0,07 0,008 0 0 0

Su yılı

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül

1986 0,24 0,35 0,47 1,17 1,49 1,29 0,51 0,36 0,3 0,22 0,18 0,2

1987 0,14 0,24 0,16 0,5 0,94 0,85 0,81 0,82 0,87 0,45 0,32 0,2

1988 0,06 0,51 0,58 0,58 1 2,18 3,9 1,6 0,26 0,19 0,17 0,1

1989 0,26 0,4 0,56 0,9 1,36 0,82 0,31 0,26 0,17 0,05 0,08 0

1990 0,09 0,37 0,81 0,56 1,41 1,06 0,55 0,46 0,19 0,14 0,12 0,1

1991 0,08 0,11 0,33 0,26 0,67 0,7 0,34 0,17 0,02 0,01 0,02 0

1992 0,03 0,45 2,32 0,61 0,69 1,61 2,28 0,79 0,64 0,03 0 0

1993 0 0 0,37 0,69 1,33 1,94 1,35 0,42 0,04 0,01 0 0

1994 0,1 0,13 0,22 0,26 0,35 0,58 0,18 0,09 0,02 0,03 0,02 0

Top. 1 2,56 5,82 5,53 9,24 11 10,2 4,97 2,51 1,13 0,91 0,7

Ort. 0,11 0,28 0,65 0,61 1,03 1,23 1,14 0,55 0,28 0,13 0,1 0,1

Page 59: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

47

Çizelge 4.3-c. Fele Pınarı Akım Rasat Değerleri

su yılı

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül

2000 0,12 0,1 0,08 0 0 0 0 0 0,06 0 0,051 0

2001 0,04 0,11 0,16 0,06 0,08 0,08 0,09 0,06 0,071 0,068 0,061 0,1

2002 0,11 0,1 0,11 0,21 0 0,1 0,17 0,13 0,089 0,064 0,087 0,1

2003 0,11 0,06 0,05 0,09 0,12 0 0,13 0,11 0,141 0,134 0,079 0,1

2004 0,1 0,09 0,05 0,14 0,09 0,14 0,1 0,13 0,092 0,08 0,076 0,1

2005 0 0 0 0,08 0,12 0,07 0,08 0,1 0,067 0,087 0,076 0

Top. 0,48 0,46 0,45 0,58 0,41 0,4 0,56 0,53 0,52 0,433 0,43 0,4

Ort. 0,08 0,08 0,08 0,1 0,07 0,07 0,09 0,09 0,086 0,072 0,071 0,1

Çizelge 4.3-d. Karakaya Deresi Akım Rasat Değerleri

su yılı

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül

1986 0,03 0,03 0,03 0 0 0,25 0,13 0,13 0,117 0,032 0,021 0

1987 0,03 0,05 0,11 0,33 0,37 0,13 0,28 0,18 0,22 0,063 0,031 0

1988 0,05 0,13 0,26 0,12 0,39 0,44 0,6 0,29 0,075 0,029 0,043 0,1

1989 0,05 0,59 0,33 0,07 0,08 0,33 0,13 0,07 0,067 0,05 0 0

1990 0 0 0 0,15 0,05 0,37 0,13 0 0 0 0 0

Top. 0,16 0,79 0,73 0,66 0,89 1,52 1,27 0,67 0,479 0,174 0,095 0,1

Ort. 0,03 0,16 0,15 0,13 0,18 0,3 0,25 0,13 0,095 0,034 0,019 0

Çizelge 4.3-e. Kaysuluk Dere Akım Rasat Değerleri

Su yılı

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazi. Tem. Ağus. Eylül

1991 0 0,013 0,122 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1992 0 0,008 0,167 0,04 0,04 0,14 0,04 0,02 0,017 0,005 0 0 1993 0 0 0,009 0,12 0,09 0,07 0,02 0,04 0,003 0 0 0 1994 0 0,005 0 0,02 0,05 0,03 0,03 0 0,011 0,017 0,006 0,02 1995 0 0,041 0,029 0,02 0,02 0,07 0,05 0,06 0 0,027 0 0

Top. 0 0,067 0,327 0,2 0,19 0,31 0,14 0,12 0,031 0,049 0,006 0,02 Ort. 0 0,013 0,065 0,04 0,04 0,06 0,03 0,02 0,0062 0,0098 0,0012 0

Page 60: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

48

4.3.4. Su Bilançosu

Bu bölümde yukarıda ayrıntılı olarak tanımlanan hidrolojik veriler kullanılarak

Şarkikaraağaç havzası için su bilançosu hazırlanmıştır. Alanda en önemli beslenim

kaynağı yağıştır. Havza için eş yağış eğrileri yöntemine göre belirlenen ortalama

yağış miktarı 518.42 mm’dir (Bölüm 4.4.1). 831 km2’lik alana sahip Şarkikaraağaç

ovası için ortalama yağış miktarından beslenim 430.807 x 106 m3/yıl olarak

belirlenmiştir.

Ova için diğer beslenim kaynağı ise Beyşehir gölü’nden alınan sulama suyudur.

Şarkikaraağaç ovasına Beyşehir gölünden 2005 yılında 26.12 x 106 m3 sulama suyu

alınmıştır. DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan araştırmalarda ova için 2005

yılında belirlenen sulama randımanı % 26’dır. Gölden alınan su miktarının %26’sı

bitkiler tarafından kullanılmakta, % 74’ü ise yeraltına süzülmekte ve

buharlaşmaktadır. Beyşehir gölünden alınan sulama suyunun 19.33 x 106 m3 lük

miktarı yeraltına süzülmekte ve buharlaşmaktadır. Örenköy ve Şehitler göletlerinden

alınan sulama suyu miktarı hakkında bilgiye ulaşılamamıştır. Bu nedenle göletlerden

sulama suyu beslenimi bilanço hesaplamalarında kullanılmayacaktır (Çizelge 4.4).

Şarkikaraağaç ovasında en önemli boşalım elemanı buharlaşmadır. Ortalama 340,89

mm gerçek buharlaşma (Etr) değeri ile ortalama 283.28 x 106 m3/yıl su buharlaşma-

terleme yoluyla boşalmaktadır (Bölüm 4.4.2).

Alüvyon ova içerisinde resmi kurumlar ve özel kişilere ait yaklaşık 150 adet sondaj

ve keson kuyu mevcuttur. DSİ 18. Bölge Müdürlüğüne ait 29 adet sondaj kuyusu

bulunmaktadır. Kuyuların ortalama 39.46 l/s debi (DSİ 18. Bölge Müd. verileri) ile 6

saat ve yılda 150 gün çalıştığı varsayılırsa kuyulardan toplam 3.83x 106 m3/yıl su

çekilmektedir. Araştırma alanında yapılan statik seviye ölçüm çalışmaları sırasında

ovada yaklaşık 65 adet keson kuyu olduğu görülmüştür. Bu kuyulardan ortalama

1.05 x106 m3/yıl su çekilmektedir. Özel şahıslara ait yaklaşık 55 adet sondaj

kuyusundan ortalama 30 l/s debi ile 5.34 x106 m3/yıl su alınmaktadır. Elde edilen

veriler ışığında en doğru yaklaşım sağlanarak yapılan hesaplamalara göre, ovadan

Page 61: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

49

ortalama 10.22 x106 m3/yıl çekilen su miktarı boşalım olarak değerlendirilecektir. Bu

miktarın % 74’ü olan 7.56 x106 m3/yıl’lık miktar yeraltına süzülecektir.

Araştırma alanında havzadan dışarıya boşalan ve havza içine akan yüzeysel akış

bulunmamaktadır. Sadece havzada bulunan kaynakların boşalımları yüzeysel akışa

geçmektedir. Bunlar havza içerisinde oluşup tekrar havzadaki alüvyon ortama

boşaldıkları için bilanço hesaplamalarında dikkate alınmayacaktır. Kapalı bir havza

özelliğindeki ovada özellikle topoğrafik eğimin az olduğu arazilerde, doğal

boşaltımın belirli bir zaman içerisinde aksaması sonucu, yeraltısuyu seviyesi

yükselmekte ve tarım arazileri için istenmeyen bir durum ortaya çıkmaktadır. Bu

nedenle yeraltısuyunu besleyen etmenler olan yağış, kaynaklar ve sulama sularından

yüzeysel akışa geçen fazla suyu toplamak amacıyla, topoğrafik eğime uygun olarak,

ovanın doğal boşaltım ayağını oluşturan Deliçay deresi boyunca Çarıksaraylar

derivasyon kanalı yapılmıştır. Alüvyon ortamın tamamında yapılan drenaj

kanallarının boşalımı bu derivasyon kanalı vasıtasıyla Beyşehir gölüne ulaşmaktadır

(EK-2). Sözkonusu kanaldan ortalama yılda 32.51 x 106 m3 su Beyşehir gölüne

yüzeysel akış ile boşalmaktadır (DSİ 18. Bölge Müd.).

Şarkikaraağaç havzası güneyde Beyşehir gölü ile sınır oluşturmaktadır. Alüvyon

akifer için yapılan yeraltısuyu seviye haritalarında ovanın yeraltısuyu boşalımının

Beyşehir gölüne doğru olduğu belirlenmiştir (Bölüm 4.5.4). Alüvyon akifer-Beyşehir

gölü dokanağında alüvyondan göle yeraltısuyu akımı olacaktır. Bu alandaki

yeraltısuyu boşalımı Darcy’nin Q = T x i x G formulü ile hesaplanmaktadır.

Formulde; T = Transmisibilite katsayısı (m2/gün)

i = Hidrolik eğim

G = Havzanın göle boşalım uzunluğu (m)

Transmisibilite değeri olarak bu bölgede açılmış olan 19984 numaralı kuyuda

belirlenen 4.17 x 10-3 m2/s kullanılmıştır (Bölüm 4.5.3). Beyşehir gölü kenarında

alüvyon akiferde belirlenen hidrolik eğim 0.025’dir. Beyşehir gölü ile alüvyon akifer

sınırı olan 1125 konturu esas alınarak uzunluğu 2500 m’dir. Havzadan göle

yeraltısuyu boşalımı 8.22 x106 m3/yıl olarak hesaplanmıştır.

Page 62: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

50

Şarkikaraağaç havzası için belirlenen beslenme ve boşalma miktarları çizelge

4.4.2’de verilmiştir. Beslenim ile boşalım arasında 123.467 x 106 m3/yıl’lık fark

bulunmaktadır. Ölçümlerde ve hesaplamalarda olabilecek hatalar dikkate alındığında

emniyetli kullanılabilecek yeraltısuyu miktarı beslenme-boşalma farkının % 60’ı

olarak alınabilir. Buna göre, Şarkikaraağaç ovasında emniyetli kullanılabilecek

yeraltısuyu miktarı 74.08 x106 m3/yıl’dır.

Çizelge 4.4. Şarkikaraağaç Ovası su bilançosu

BESLENME x 106 m3/yıl BOŞALMA x 106 m3/yıl

Yağış 430.807 Buharlaşma 283.28

Beyşehir gölü

sulamasından

19.33 Kuyularla çekim 10.22

Sondaj sulamasından 7.56 Beyşehir gölüne

yeraltısuyu boşalımı

8.22

Drenaj kanalına

boşalım

32.51

Toplam 457.697 Toplam 334.23

Page 63: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

51

4.4. HİDROJEOLOJİ

Bu bölümde çalışma alanında bulunan su noktaları, litolojik birimlerin hidrojeolojik

özellikleri, akiferlerin hidrolojik parametreleri ve yeraltısuyu dinamiği hakkında bilgi

verilmektedir.

4.4.1 Su Noktaları

Çalışma alanı içerisinde az sayıda sürekli dere ve mevsime bağlı birçok yüzeysel akış

ile kaynak, sondaj kuyusu ve keson kuyu bulunmaktadır. Ayrıca, Şehitler Göleti

(Çarıksaraylar) ve Örenköy Göleti işletilmekte olup sulama suyu alınmaktadır.

Bunun yanısıra inşa halinde olan Köprüköy Göleti bulunmaktadır. Alanın güneyinde

Beyşehir gölü bulunmaktadır.

4.4.1.1 Akarsular

Çalışma alanındaki yüzeysel akışları göstermek amacıyla drenaj ağı haritası

hazırlanmıştır (Şekil 4.16). Köprüköy, Gürleyik ve Çukur dereler sürekli akan

derelerdir. Mevsimsel olarak ise; Fele Pınarı, Kaysuluk Dere, Eğriçay, Değirmençayı

Dere, Deveci Dere, Kovalı Dere, Aşağıkaramuklu Dere, Koru Dere, Karakaya Pınarı,

Tavuk Deresi, Devegöçüren Dere, Bebik Dere, Derbent Dere, Başdeğirmen Dere,

Arpayeri Dere, İnönü Dere, Karadeli Dere, Kirazlı Dere, Çukurçay, Yamada Çayı,

Erikli Dere, Karagan Dere, Damlı Dere.

Page 64: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

52

Page 65: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

53

- Köprüköy Deresi; Köprüköy’ün kuzeydoğusunda yer alan Köprüköy Deresinden

bölgenin sulama suyu karşılanmaktadır (Şekil 4.17). Üzerinde Köprüköy Göleti inşa

edilmekte ve buradan 1017 ha’lık tarım arazisinin sulaması planlanmaktadır (Çizelge

4.5)..

Şekil 4.17. Şarkikaraağaç Köprüköy Göleti’ nin görünümü

Çizelge 4.5. Köprüköy göleti teknik özellikleri Göletin Yeri Köprüköy'ün 1 750 m kuzeydoğusu

Akarsuyu Köprüköy Deresi

Amacı Sulama

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1995

Gövde dolgu tipi Kaya Dolgu

Depolama hacmi 5,48 hm3

Aktif Hacim 5,10 hm3

Ölü Hacim 0,38 hm3

Yükseklik (talvegden) 40,78 m

Yükseklik (temelden) 50,78 m

Sulama Alanı 1 017 ha

Proje rantabilitesi 1,40

-Gürleyik Dere ; Şarkikaraağaç Örenköy’ ün sulama suyunu karşılayan Gürleyik

Dere üzerinde, işletmede olan Örenköy Göleti bulunmaktadır (Şekil 4.18 ). Bu Gölet

sayesinde 306 ha’ lık tarım arazisinin sulaması yapılmaktadır (Çizelge 4.6 ).

Page 66: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

54

Şekil 4.18. Şarkikaraağaç Örenköy Göleti’ nin görünümü

Çizelge 4.6. Örenköy göleti teknik özellikleri

- Çukur Deresi; Şarkikaraağaç Çarıksaraylar’da yüzeysel akışa sahip olan Çukur

Dere Çarıksaraylar’ın sulama suyu ihtiyacı karşılanmaktadır. Bu dere üzerinde

Şehitler Göleti inşa edilmiş olup, 884 ha ‘lık bir arazinin sulaması yapılmaktadır

(Şekil 4.19 -Çizelge 4.7).

Göletin Yeri Şarkikaraağaç-Örenköy'ünün2.5 km güneybatısı

Akarsuyu Gürleyik Deresi Amacı Sulama

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1992-1997

Gövde dolgu tipi Zonlu Toprak dolgu

Depolama hacmi 1,610 hm3

Aktif Hacim 1,190 hm3

Ölü Hacim 0,420 hm3

Yükseklik (talvegden) 27,50 m

Yükseklik (temelden) 41,64 m

Sulama Alanı 306 ha

Proje rantabilitesi 1,53

Page 67: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

55

Şekil 4.19. Şarkikaraağaç Şehitler Göleti

Çizelge 4.7. Şehitler göleti teknik özellikleri Göletin Yeri Şarkikaraağaç-Çarıksaraylar'a 1.5 km mesafede

Akarsuyu Çukur Deresi Amacı Sulama

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1993-1998

Gövde dolgu tipi Kaya dolgu

Depolama hacmi 5,000 hm3 Aktif Hacim 4,970 hm3

Ölü Hacim 0,030 hm3 Yükseklik (talvegden) 42,90 m Yükseklik (temelden) 46,00 m

Sulama Alanı 884 ha Proje rantabilitesi 1,02

4.4.1.2. Kaynaklar

Çalışma alanında yer alan kaynaklar genel olarak dokanaklara bağlı ortaya çıkmıştır.

Başlıca 11 adet kaynak olup bu kaynaklar 1/ 100 000 ölçekli hidrojeoloji haritası

üzerinde gösterilmiştir (EK-3).

Page 68: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

56

Soğukpınar Kaynağı

Şekil 4.20. Soğukpınar Kaynağı jeolojik şematik kesiti

Şarkikaraağaç ilçesinin Göksöğüt kasabası içerisinde bulunan ve kumtaşı , kiltaşı,

kireçtaşlarından oluşan birim içerisindeki kireçtaşlarından boşalan kaynak içme ve

sulama amaçlı kullanılmaktadır.

Şekil 4.21. Soğukpınar kaynağından bir görünüm

Page 69: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

57

Belceğiz Kaynağı

Şekil 4.22. Belceğiz kaynağı jeolojik şematik kesiti

Belceğiz’e yakınlarındaki ofiyolitli malzemeden boşalan çatlak kaynağı sulama

amaçlı kullanılmaktadır.

Şekil 4.23. Belceğiz Kaynağından bir görünüm

Page 70: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

58

Pınarbaşı Kaynağı

Şekil 4.24. Pınarbaşı kaynağı jeolojik şematik kesiti

Çarıksaraylar’a yaklaşık 2 km uzaklıkta bulunan kaynak kireçtaşı ve şistlerin

dokanağındanboşalmaktadır. Kaynak kaptaj yapılarak kapatılmıştır. İçme suyu olarak

kullanılmaktadır.

Şekil 4.25. Pınarbaşı kaynağından bir görünüm

Page 71: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

59

İlidere Kaynağı

Şekil 4.26. İlidere kaynağı jeolojik şematik kesiti

Arslandoğmuş köy merkezine yaklaşık 1 km uzaklıktaki kaynak sıcak su bulunduran

bir kaynaktır.

Şekil4.27. İlidere kaynağından bir görünüm

Page 72: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

60

İçmeler Kaynağı

Şekil4.28. İçmeler kaynağı jeolojik şematik kesiti

Arak merkezine yaklaşık 1-1,5 km uzaklıkta bulunan kaynak mineralli su

özelliğindedir. Kaynak boşalım bölgesinde yoğun bir traverten çökelimi

gözlenmektedir .

Şekil 4.29. İçmeler kaynağından bir görünüm

Page 73: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

61

4.4.1.3. Sondaj Kuyuları ve Sığ Kuyular

Şarkikaraağaç ovasında sulama amaçlı açılmış resmi kurumlar ve özel kişilere ait

yaklaşık 150 adet sondaj ve keson kuyu mevcuttur. Bunun yanı sıra yine ova

içerisinde DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından 1975- 1992 yılları arasında araştırma

ve işletme amaçlı açılmış toplam 29 adet sondaj kuyusu bulunmaktadır (DSİ 18. Böl.

Müd. 18-II Sondaj Şube Başmühendisliği). Çalışma alanında yer alan sondaj

kuyularının tamamı alüvyon ova içerisinde açılmıştır (EK-3).

DSİ tarafından açılan kuyuların derinlikleri 10,70- 200 m, statik seviyeleri 0,20- 6,10

m, dinamik seviyeleri 7,07- 57,22 m ve debileri ise 2,50- 63,80 l/s arasında

değişmektedir. Bu kuyulara ait hidrolojik ve hidrojeolojik özellikleri yansıtan kuyu

logları Şekil 4.30’ de , teknik özellikleri ise Çizelge 4.8’ sunulmuştur.

Page 74: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

62

Şekil 4.30. Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu logları (a)

62

Page 75: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

63

Şekil 4.30. Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (b)

63

Page 76: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

64

Şekil 4.30. Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (c)

64

Page 77: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

65

Şekil 4.30. Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (d)

65

Page 78: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

66

Şekil 4.30. Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (e)

66

Page 79: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

67

Şekil 4.30. Şarkikaraağaç ovasında açılmış olan sondaj kuyularına ait kuyu loglarının devamı (f)

67

Page 80: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

68

Çizelge 4.8. Şarkikaraağaç ovası içerisinde DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından açılmış olan kuyuların teknik verileri (DSİ, 1975- 1980)

Kuyu Adı Kuyu No Statik Seviye

(m) Dinamik

Seviye (m) Derinlik

(m) Debi (Qp)

l/s Çiçekpınar 19982 0,20 14,83 110 63,20

Tuğla Ocakları

19983 6,10 23,36 103 34,58

Çeltek Köyü 19984 0,20 15,95 24 52,23 Şarkikaraağaç 20300 3,40 16,07 140 24,28 Şarkikaraağaç 20301 3,25 15,92 105 61,04 Şarkikaraağaç 20302 4,30 16,80 10,70 52,80 Şarkikaraağaç 20303 4,30 19,33 70 34,58

Beyköy 20939 1,60 35,96 48 9,08 Beyköy 20940 2,07 7,07 82 63,80 Beyköy 20941 1,25 18,35 17,80 47,18 Beyköy 20942 1,65 34,68 14,82 2,50

Şarkikaraağaç 21667 4,60 38,70 34 9,14 Şarkikaraağaç 21668 3,20 32,10 116 9,14 Şarkikaraağaç 21669 4,35 37,75 30 9,00 Şarkikaraağaç 21672 2,40 22,70 115 36 Şarkikaraağaç 21673 2,60 21,44 116 34 Şarkikaraağaç 21674 2,90 7,98 90 63,80 Şarkikaraağaç 21675 2,50 7,95 100 63,80 Şarkikaraağaç 21676 4,40 23,85 101 44,34 Şarkikaraağaç 21677 4,65 22,85 100 40,62 Şarkikaraağaç 21678 3,30 22,55 88 40

Çiçekpınar 24880 4,07 100 63,20 Çiçekpınar 24881 2,90 8,62 100 63,20 Çiçekpınar 24882 1,69 9,56 54 63,20 Çiçekpınar 24883 2,63 8,52 28,82 63,20 Çiçekpınar 24884 1,95 14,83 80 63,20

Beyköy 36706 3,73 42,57 80 5,17 Başdeğirmen 37304 0,22 57,22 200 10,09

Beyköy 42321 2,45 47,12 80 18,4

4.4.1.4. Beyşehir Gölü

37o 45’ kuzey-31o36’ doğu koordinat sisteminde yer alan Beyşehir Gölü, Göller

yöresinde, Beyşehir İlçesinin kuzeyinde, Şarkikaraağaç İlçesinin güneyinde Sultan

Dağları ile Anamas Dağları arasındaki tektonik çukurlukta yer alan ülkemizin en

büyük tatlı su gölüdür. Beyşehir Gölü 1125 m su kotunda göl yüzeyi yaklaşık 700

km2, drenaj alanı 4147 km2’ dir. İdari olarak Konya- Isparta ili sınırları içerisindedir.

Barındırdığı yaban hayatı, doğal güzellikleri ve tarihi değerleri ile göllerimiz

içerisinde özel bir yeri vardır.

Page 81: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

69

Göl’de göl suları altındaki tepe uzantılarının oluşturduğu büyüklü küçüklü 32 ada

bulunmaktadır. Büyük adalar genellikle gölün batısında yer almaktadır. En

önemlileri Mada, İğdeli, Orta, Aygır, Hacıakif ve Keçi adalarıdır.

Göl’ün güney ve kuzey kıyıları sığ olup, en derin yeri 10 metreyi bulmaktadır. Göl

su seviyesi ile göl alanı yıllara ve mevsimlere göre değişiklik göstermektedir. 1960-

1990 göl rasat periyodunda, en düşük seviyesi Ekim 1975’te 1121.96 metre olarak

tespit edilmiştir. Bu seviyedeki göl alanı 64.500 hektar olmuştur. Aynı rasat

periyodundaki en yüksek su seviyesi, Mart 1981’de 1125 metre olarak

gerçekleşmiştir. Bu kottaki göl alanı 74.600 hektardır (www.cevreorman.gov.tr).

Gölün boşalımı ise; gölün batısında kuzey-güney doğrultusunda yer alan düdenler

vasıtasıyla suyun Manavgat havzasına taşınması, tarımsal amaçlı su kullanımı ve

buharlaşma yoluyla gerçekleşmektedir.

Beyşehir Gölü sularından Şarkikaraağaç genelinde tarım alanlarının sulaması

yapılmaktadır. Gölden her yıl “Konya Ovası Sulama Projesi” kapsamında tahmini

500 milyon m3 su alınmaktadır. Bu da gölün ekosistemini bozabilir niteliktedir.

Zaten sığ olan gölün kıyılarında daha şimdiden bataklıklar oluşmaya başlamıştır.

Gölü kirleten kaynaklar çok azdır. Beyşehir İlçesi’nin kanalizasyonunun bir bölümü

fosseptikle halledilmiş, bir kısımda 100 mm’lik büzlerle göl ayağından çıkış kanalına

verilmektedir. Taşma ve sızmalar dışında evsel atıklar göle ulaşamamaktadır. Ancak

gölün güneyinde bulunan Üstünler, Huğlu ve Gencek Kasabalarında tüfekçilik sanayi

tesisleri bulunmaktadır. Bu tesislerin atıkları Üstünler Çayı vasıtasıyla doğrudan göle

verilmektedir.

Su ürünleri üretimi yönünden Göller Bölgesinin en önemli gölü olan Beyşehir Gölü’

nün tamamını içeren alan 38.750 hektarlık saha 11.1.1993 tarihinde Milli Park ilan

edilmiştir. Göl alanı iklimsel özellikleri itibariyle, Akdeniz ve İç Anadolu iklimleri

arasında geçiş özelliği göstermektedir. Göl yüzeyi kışın kısmen veya tamamen

donduğu için kuşlar açısından iyi bir kışlama alanı değildir. Ancak, eylül ve ekim

aylarında ördekler ve dalgıçlar onbinleri aşan gruplar oluşturur. Sakarmekelerin ve

Page 82: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

70

kazlarında eklenmesiyle ekim ayı sonlarında göldeki toplam kuş populasyonu

ellibinleri geçer. Bazı yıllar bu sayı birkaç misline ulaşmaktadır

(www.cevreorman.gov.tr).

4.4.2. Litolojik Birimlerin Hidrojeolojik Özellikleri

Çalışma alanı içerisinde yer alan birimler fiziksel ve hidrojeolojik özellikleri dikkate

alınarak geçirimli (Gç1,Gç2), yarı geçirimli (Gy) ve geçirimsiz (Gz1, Gz2) birimler

olarak sınıflandırılmıştır (EK-3).

4.4.2.1. Geçirimli Birim (Gç1)

Çalışma alanı içerisinde geniş bir yayılıma sahip olan alüvyon malzeme, farklı

kökene sahip kaya birimlerini temsil eden kil, silt, kum ve çakıldan oluşmaktadır.

Aynı şekilde, geçirimli birim içerisinde yer alan yamaç molozu da değişik boyutlarda

ve farklı derecelerde yuvarlaklaşmış çakıllardan oluşan ofiyolit birimine ait

kayalardan oluşmaktadır. Alüvyon ve yamaç molozu yayılımı ve verimi fazla olan

gözenekli akiferi oluşturmaktadır.

Şarkikaraağaç ovasında yeraltısuyu bulunduran en önemli formasyon alüvyondur.

Ova içerisinde alüvyon 238 km2’lik bir alanı kapsamaktadır. Çalışma alanında

bulunan sondaj kuyularının tamamı alüvyon ortam içinde açılmıştır. Alüvyon akifer

içerisinde kil, kum ve çakıl seviyelerinin bölgelere göre farklılık gösterdiği

gözlenmektedir. Alüvyon akiferin genelinde kil seviyeleri kum ve çakıl düzeyleri ile

ardalanmalı şekilde bulunmaktadır. Bu durum, bazı alanlarda akiferin basınçlı bir

karakter kazanmasına neden olmuştur. 1970’li yıllarda açılan üç kuyu artezyenik

özelliktedir. En derin sondaj kuyusu Başdeğirmen’ de 200 m derinlikte açılmış ve

çakıl (az killi) seviyelerinin yaygın olarak kesildiği görülmüştür. Çiçekpınar

civarında açılmış olan kuyularda kil seviyesinde artış tespit edilmiştir. Çeltek

güneyinde ve Şarkikaraağaç merkezde açılan kuyularda 56 -93 m’de serpantin

seviyeleri kesilmiştir. Salur, Çeltek ve Armutlu köyleri arasında alüvyon kalınlığı 50

m’ye kadar düşmektedir. Karakuyu mevkiinde ise kalınlık 20-30 m civarındadır.

Page 83: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

71

Beyköy ve Arak arasında kalınlık 200-250 m’ ye kadar ulaşmaktadır. Alüvyonda

genellikle yüzeyden 100-150 m derinliğe kadar kum, çakıl, killi çakıllı serilerin

hakim olduğu görülmektedir. Daha derinlerde ise çakıllı kil ve plastik killerin

yoğunlaştığı sondaj kuyularından ve DSİ tarafından yapılan jeofizik etüdleri ile

belirlenmiştir (DSİ, 1975). Çalışma alanında DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından

açılmış olan sondaj kuyularının debileri 2,5- 3,80 lt / sn arasında değişmektedir.

4.4.2.2. Geçirimli Birim (Gç2)

Yaygın ve verimli karstik akiferi oluşturan geçirimli (Gç2) birimi; Çaltepe

formasyonunu oluşturan Çaltepe kireçtaşları, Fele formasyonu kireçtaşları,

Hacıalabaz formasyonuna ait Hacıalabaz kireçtaşları, Anamasdağ formasyonunu

oluşturan Anamasdağ kireçtaşları ve Deliktaş formasyonu kireçtaşlarından

oluşmaktadır. Anamasdağ ve Hacıalabaz kireçtaşları çalışma alanında geniş alanlarda

yüzeylemektedir.

Birimi oluşturan kireçtaşları, erime boşluklu, kırık ve çatlaklı yapıları ile karstik

akifer özelliği sunmaktadır. Bu anlamda kireçtaşları, erime boşluklarında, kırık ve

çatlaklarında yeraltısuyu bulundurmaları açısından önemlidir. Sözkonusu

kireçtaşlarında çok sayıda kaynak boşalımlarına rastlanmaktadır.

4.4.2.3. Yarı Geçirimli Birim (Gy)

Çalışma alanında kumtaşlarından oluşan Eğirler formasyonu ile kumtaşı, çakıltaşı,

karbonat ve kiltaşlarından yapılı Bağkonak ve Göksöğüt formasyonları yarı geçirimli

birim olarak sınıflandırılmıştır. Bu formasyonlardaki kumtaşı, kireçtaşı ve çakıltaşı

seviyelerinde sınırlı miktarda yeraltısuyu bulundurmaktadırlar. Özellikle Eğirler ve

Göksöğüt formasyonuna ait kireçtaşlarından boşalan kaynaklar (Soğukpınar kaynağı

gibi) görülmektedir.

Page 84: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

72

4.4.2.4. Geçirimsiz Birim (Gz1)

Çalışma alanının güney ve batı kesimlerinde yer alan Kızıldağ ofiyolitlerinin

oluşturduğu birim fiziksel ve hidrojeolojik özellikleri bakımından geçirimsiz birim

(Gz1) olarak sınıflandırılmıştır.

Kızıldağ ofiyolitleri serpantinit, amfibolit, kalkşist, kuvarsit, harzburjit ve dunitten

meydana gelen peridotit napından oluşmaktadır. Serpantin ve peridotitler kırık ve

çatlaklarında bir miktar yeraltısuyu bulundurabilirler. Fakat, alanda yayılımlarının

olmaması nedeniyle yeraltısuyu bulundurmazlar. Ofiyolitleri oluşturan diğer

litolojilerin de yeraltısuyu bulundurmamaları nedeniyle geçirimsiz birim olarak ele

alınmıştır.

4.4.2.5. Geçirimsiz Birim (Gz2)

İnceleme alanının güney ve doğu kesimlerinde bulunan, metakumtaşı, metasilttaşı ile

kuvarsitlerden oluşan Sultandede formasyonu ile kumtaşı, kiltaşı, silttaşı, kumlu

kireçtaşından oluşan Gölgeli formasyonu geçirimsiz Gz2 birimi olarak

değerlendirilmiştir. Sözkonusu bu birimleri oluşturan litolojiler içerisinde yeraltısuyu

bulundurmamaktadır.

4.4.3. Akiferlerin Hidroloji Parametreleri

Çalışma alanında bulunan akiferlerin hidroloji parametrelerini (k = Permeabilite

katsayısı, T = Transmisibilite katsayısı, S= Depolama katsayısı ) belirlemek amacıyla

DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından açılmış sondaj kuyularından çalışma alanını

temsil edecek şekilde 13 tanesi belirlenmiş ve bu kuyuların açıldıkları tarih itibariyle

yapılan pompaj deneylerinde elde edilen zaman - düşüm değerleri kullanılarak,

akiferlerin hidroloji parametreleri tespit edilmiştir.

Bu hesaplamalar yapılırken Aquifer Test 3.5 bilgisayar yazılım programından

yararlanılmış ve gözenekli akiferde, dengesiz rejim için geçerli olan Cooper- Jacob

Page 85: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

73

Time- Drown ve Thies yöntemleri uygulanmıştır. Bu program yardımıyla çizilen

grafikler EK-7’ de ve hesap sonuçları Çizelge 4.9’ de sunulmuştur.

Çizelge 4.9. Akifer Parametreleri (T, K, S) Cooper- Jacob Time

Drawdown Thies Bölge Kuyu

No T (m2/s) K (m/s) T (m2/s) K (m/s) S

Çiçekpınar 19982 3,49x 10-3 6,35x 10-5 3,52x 10-3 6,39x 10-5 6,37

Tuğla Ocakları (Ş. Karaağaç merkezi)

19983 2,71x 10-3 4,45x 10-5 2,69x 10-3 4,41x 10-5 1,95x 10-5

Çeltek Köyü 19984 4,17x 10-3 9,93x 10-5 4,17x 10-3 9,92x 10-5 1,51x 10-4

Şarkikaraağaç (kuzeybatısı) 20301 6,93x 10-4 1,22x 10-5 6,81x 10-4 1,19x 10-5 9,19x 10-6

Şarkikaraağaç (güneybatısı) 20302 3,09x 10-3 1,47x 10-4 3,09x 10-3 1,47x 10-4 4,37x 10-3

Beyköy 20941 3,85x 10-3 2,26x 10-4 3,82x 10-3 2,25x 10-4 1,56x 10-4

Şarkikaraağaç (kuzeydoğusu) 21669 3,60x 10-3 9,01x 10-5 3,59x 10-3 8,99x 10-5 2,22x 10-6

Şarkikaraağaç (kuzeybatısı) 21672 2,43x 10-3 2,51x 10-5 2,44x 10-3 2,52x 10-5 3,30x 10-5

Şarkikaraağaç (güneyi) 21674 2,32x 10-2 3,93x 10-4 2,05x 10-2 3,48x 10-4 4,93x 10-5

Çiçekpınar 24883 1,32x 10-2 2,44x 10-4 1,32x 10-2 2,44x 10-4 5,24x 10-4

Beyköy 36706 6,75x 10-5 7,50x 10-6 6,66x 10-5 7,40x 10-6 2,78x 10-3

Başdeğirmen 37304 2,43x 10-4 4,12x 10-6 2,43x 10-4 4,12x 10-6 1,37x 10-6

Beyköy 42321 5,68x 10-4 1,24x 10-5 5,69x 10-4 1,24x 10-5 6,10x 10-6

Çizelge 4.9’ da her iki yönteme göre hesaplanan hidrolik parametrelerin (K, T, S)

birbirleriyle uyumlu oldukları görülmektedir. Sondaj kuyularının logları

incelendiğinde; alüvyon akiferin yersel olarak farklılıklar gösterdiği, kil seviyelerinin

bölgesel olarak kalınlaştığı ve/veya sık tekrarlandığı görülmektedir. Kil seviyeleri

arasında genel olarak çakıl ve killi çakıl seviyeleri bulunmaktadır. Çizelgede verilen

Page 86: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

74

hidrolik parametreler kuyu logları ile birlikte değerlendirildiğinde; tane boyutları

arttıkça permeabilite ve transmisibilite katsayılarının arttığı görülmektedir. Kil

seviyelerindeki artışa bağlı olarak hidrolik parametrelerde düşme tespit edilmiştir.

Ayrıca, ova genelinde doğudan batıya doğru hidrolik parametrelerde artış

gözlenmektedir. Bu durum ovanın doğusundan batısına doğru gidildikçe birimlerdeki

geçirgenliğin arttığını göstermektedir.

4.4.4. Yeraltısuyu Dinamiği

4.4.4.1. Yeraltısuyu Seviye Haritaları

Çalışma alanında bulunan 102 adet kuyuda yağışlı ve kurak dönemleri temsilen iki

dönem (Ekim 2004 - Mayıs 2005) yeraltısuyu seviye ölçümleri yapılmıştır.

Yeraltısuyu seviye haritaları hazırlanırken alanı temsil eden kuyularda ölçülen statik

seviye değerleri kullanılmıştır (Çizelge 4.10). Her iki döneme ait ayrı yeraltısuyu

seviye haritaları hazırlanmıştır (EK-4, EK-5).

Ekim (2004) ve Mayıs (2005) dönemlerine ait yeraltısuyu seviye haritalarında genel

olarak, yeraltısuyu seviye eğrilerinin bölgenin batısında seyrekleştiği, bunun yanında

doğu kısımlarında ise sıklaştığı dikkati çekmektedir. Yeraltısuyu seviye eğrilerinin

sıklaştığı Aşağıdinek – Arak arasında hidrolik eğim 0.015; Suvarköy – Şarkikaraağaç

arasında 0.014; Çatlı- Beyköy arasında 0.02 ve Belceğiz güneyinde 0.033 olarak

tespit edilmiştir. Eğrilerin sıklaştığı bölgeler düşük permeabiliteli, yüksek hidrolik

eğimli ortamları temsil etmektedir. Yeraltısuyu seviye eğrilerinin seyrekleştiği

bölgelerde hidrolik eğim; Çavundur – Çiçekpınar arasında 5.88 x 10-3 ve Çeltek

civarında 3.17x 10-3 olarak belirlenmiştir. Mayıs döneminde yapılan yeraltısuyu

seviye haritasında da aynı durum gözlenmektedir. Hazırlanan her iki haritada da

yeraltısuyu akım yönünün Beyşehir gölüne doğru olduğu görülmektedir.

Page 87: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

75

Çizelge 4.10. Şarkikaraağaç ovasında yeraltısuyu statik seviye ölçümleri (Ekim 2004- Mayıs 2005)

4.4.4.2. Yeraltısuyu Seviye Değişimi

Çalışma alanı için hazırlanan yeraltısuyu seviye haritalarında yeraltısuyu

seviyelerinin doğal ve yapay kökenli etkenlere bağlı olarak değiştiği gözlenmektedir.

Doğal olarak yağış, buharlaşma ve yüzeysel akış ile yapay olarak yeraltısuyu çekimi

ve Beyşehir gölü ile göletlerden sulama, yeraltısuyu seviyesini etkilemektedir. Ekim

ayında yapılan ölçümlerde statik seviyenin Mayıs ayına göre daha düşük değerlerde

olduğu görülmektedir. Bu durum, sulama amacıyla su çekimi ile doğrudan

bağlantılıdır. Ekime kadar olan dönemde kurak mevsimde olunması ve su

kullanımının asgari değere ulaşması yeraltısuyu seviyesini düşürmüştür. Düşüm

miktarı bütün kuyularda aynı oranda gerçekleşmemektedir. Bölgenin doğu

kesimlerinde yeraltısuyunun yüzeyden derinliği Ekim ayında 1,80- 9,90m. arasında

EKİM MAYIS Bölge Kuyu No

Kuyu Ağız Kotu (m)

Seviye

Farkı (m)

YAS derin. (m)

YAS kotu (m)

YAS derin. (m)

YAS kotu (m)

Çarıksaraylar S32 1250,00 3,85 7,15 1242,85 3,30 1246,7 Suvarköy S40 1197,00 0,30 1,80 1195,20 1,50 1195,5 Çaltı S50 1161,00 1,20 4,30 1156,70 3,10 1157,90 Çaltı S53 1176,00 1,03 2,90 1173,10 1,87 1174,13 Çaltı S54 1175,00 1,15 2,65 1172,35 1,50 1173,50 Arak S58 1186,00 2,80 5,10 1180,90 2,30 1183,70 Köprüköy S62 1234,00 0,75 3,35 1230,65 2,60 1231,40 Köprüköy S64 1261,00 2,95 9,90 1251,10 6,95 1254,05 Ş.karaağaç S67 1129,00 0,55 5,10 1123.90 4,55 1124,45 Beyköy S76 1112,00 1,00 5,00 1107,00 4,00 1108,00

Doğ

u ke

sim

i

Beyköy S79 1147,00 1,20 4,55 1142,45 3,35 1143,65 Çavundur S81 1152,00 0,25 1,05 1150,95 0,80 1151,20 Yakaemir S83 1154,00 0,80 3,15 1150,85 2,35 1151,65 Yakaemir S85 1170,00 1,02 6,02 1163,98 5,00 1165,00 Ördekçi S87 1151,00 0,10 2,10 1148,90 2,00 1149,00 Salur S91 1136,00 0,85 4,20 1131,80 3,35 1132,65 Salur S92 1144,00 0,95 2,95 1141,05 2,00 1142,00 Armutlu S97 1121,00 0,45 1,30 1119,70 0,85 1120,15 Armutlu S98 1118,00 1,00 1,60 1116,40 0,60 1117,40 Belceğiz S102 1175,00 1,54 4,39 1170,61 2,85 1172,15

Batı k

esim

i

Göksöğüt S23 1158,00 0,85 2,10 1155,90 1,25 1156,75

Page 88: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

76

Mayıs ayında 1,50- 6,95 m. arasında, batısında ise Ekim ayında 0,25- 1,5m. Mayıs

ayında ise 0,60- 5,00m. arasında değişmektedir (Çizelge 4.10).

4.5. Su Kimyası

Şarkikaraağaç ovasında yeraltısuyu kalitesi, kullanım koşulları ve kökenlerinin

belirlenebilmesi amacıyla; ovayı genel olarak temsil eden noktalarda kaynak ve

sondaj kuyularından su örnekleri alınmıştır. Örnek alımında her bir örnek için dörder

adet 100ml’lik polietilen şişe kullanılmıştır. Bir tanesi katyon analizi için % 5’lik

HNO3 ilave edilerek Acme laboratuarına (Kanada) gönderilmiştir. Diğer örneklerde

anyon analizleri SDÜ Çevre Müh. Laboratuarında; izotop analizi Iso-Analytical

(İngiltere ile Waterloo Üniversitesi (Kanada) ve nitrat, nitrit, amonyak analizleri DSİ

18. Bölge Müd. Laboratuarlarında yaptırılmıştır. Elektriksel iletkenlik (EC), hidrojen

iyonu konsantrasyonu (pH) ve sıcaklık değerleri yerinde ölçülmüştür. Kimyasal ve

izotop analiz sonuçları farklı harita ve diyagramlar üzerinde gösterilerek

yorumlanmıştır (EK - 6).

4.5.1. Yeraltısularının Genel Kimyasal Özellikleri

Çalışma alanında alüvyon akiferde bulunan yeraltısuları ile genellikle dokanak

kaynağı olarak boşalan soğuk yeraltısuları yanı sıra, Arslandoğmuş’da iki sıcak su

kaynağı ve İçmeler tepe’de ise bir mineralli su kaynağı bulunmaktadır. Alanda farklı

özelliklere sahip su kaynaklarının bulunması su kimyası araştırmalarına ayrı bir

önem katmaktadır.

Kaynak ve sondaj kuyularından Ekim 2005 döneminde alınan su örneklerinin major

anyon ve katyon analizleri (Na+, K+, Ca++, Mg++, Cl-, SO4=, CO3

=, HCO3-) ile pH,

EC, sodyum yüzdesi (%Na), sodyum adsorbsiyon oranı (SAR) ve sertlik değerleri

çizelge 4.11’de verilmiştir.

Araştırma alanındaki yeraltısularının genel kimyasal yapısını görmek amacıyla

hidrojeokimya haritası hazırlanmıştır. Haritada her su numunesine ait toplam iyon

konsantrasyonlarına göre belirlenen daireler üzerinde numuneye ait anyon ve katyon

Page 89: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

77

değerleri yerleştirilmiştir. Hazırlanan haritada daire büyüklüklerinde farklılıklar

olduğu görülmektedir. Özellikle sondaj kuyularından alınan örneklerin toplam iyon

miktarları fazladır. Bu durum, yeraltısuyunun akifer kayaçlar ile etkileşim süresinin

fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Kayaçlar ile etkileşim süresi uzun olmayan

bazı kaynakların ise (Belceğiz kaynağı gibi) toplam iyon miktarı diğer örneklere göre

daha azdır. Arslandoğmuş’da bulunan sıcak sular ile İçmeler mineralli su kaynağında

ise yaygın kaya-su etkileşiminden dolayı toplam iyon miktarında artış

gözlenmektedir.

Suların kimyasal analizlerinde yapılabilecek hatalar anyon-katyon dengesinden

% hata= Katyon toplamı-anyon toplamı / 0.5 x (katyon + anyon )

bağıntısıyla hesaplanabilir. İyon bilançosunda hata yüzdesinin genellikle % 5’ den

düşük olması istenir. Pozitif değer katyon fazlalığına, negatif değer ise anyon

fazlalığına karşılık gelir. Analiz yapımı sırasında ortaua çıkan hatalar dışındaki % 5’

den yüksek hata suda analizi yapılmamış iyonların yüksek derişimde olabileceği

şeklinde yorumlanmaktadır. Çalışma alanındaki yeraltısularında yapılan kimyasal

analizlerde anyon-katyon dengesinin % 5’ den düşük olduğu görülmektedir (Çizelge

4.11).

Page 90: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

78

Çizelge 4.11. Şarkikaraağaç ovasında yeraltısularının hidrojeokimyasal özellikleri

Num. No

Na+ mek/l

K+ mek/l

Ca++ mek/l

Mg++

mek/l Cl-

mek/l SO4= mek/l

HCO3-

mek/l CO3

= mek/l

Sıc. (C0)

Sertlik Fr0

EC mch/cm

pH TDS gr/l

%Na SAR Su Sınıfı

Soğukpınar Kaynağı (Göksöğüt) S-1 0,12 0,14 3,09 2,92 0,05 0,10 4,09 0 12,4 30,05 440 6,96 0.25 4,14 0,06 C2S1 Çavundur Kaynağı (Çavundur) S-2 0,19 0,07 2,55 4,14 0,14 0 2,86 0 15,5 33,45 640 7,09 0.32 3,74 0,10 C2S1 Yenicekale Kaynağı (Yenicekale) S-3 0,03 0,13 2,70 2,26 0,08 0,04 2,86 0 15,7 24,8 440 6,93 0.22 3,12 0,01 C2S1 S.kuyusu (Ördekçi) S-4 0,68 0,05 5,70 3,42 0,28 0,43 5,32 0 16,6 45,6 810 7,07 0.41 7,41 0,31 C3S1 Belceğiz Kaynağı (Belceğiz) S-5 0,02 0,003 0,22 2,68 0,02 0,02 2,86 0 14,6 14,5 260 8,08 0.13 0,78 0,01 C2S1 Muratbağı Kaynağı (Muratbağı) S-6 0,16 0,04 2,41 0,70 0,08 0,35 1,63 0 16,9 15,55 300 7,56 0.15 6,04 0,12 C2S1 Pınarbaşı Kaynağı (Çarıksaraylar) S-7 0,19 0,01 2,60 0,78 0,02 0,31 3,27 0 11,6 16,9 310 7,31 0.16 5,58 0,14 C2S1 İlidere Kaynağı (Arslandoğmuş) S-8 0,20 0,01 5,74 2,26 0,02 2,60 3,68 0 21,6 40 710 6,84 0.36 2,55 0,1 C2S1 A.doğmuş Köy içi Kaynağı S-9 0,21 0,01 5,75 2,25 0,02 2,39 3,68 0 22,2 40 700 6,80 0.35 2,67 0,1 C2S1 İçmeler Kaynağı (Arak) S-10 10,78 0,93 48,41 17,05 0,93 32,27 44,25 0 16,4 327,3 523 6,44 2.63 15,1 1,88 C2S1 S.kuyusu (Ş. Karaağaç) S-11 0,67 0,04 4,33 1,72 0,36 0,91 4,50 0 17,0 30,25 650 6,75 0.31 10,5 0,38 C2S1 S.kuyusu (Beyköy) S-12 0,40 0,04 5,88 2,50 0,22 2,60 5,32 0 13,5 41,9 730 7,00 0.38 4,98 0,19 C2S1 S.kuyusu (Çiçekpınar) S-13 0,69 0,03 5,03 2,26 0,45 0,62 2,86 0 15,5 36,45 670 6,82 0.35 8,98 0,36 C2S1 S.kuyusu (Çeltek) S-14 0,31 0,02 2,34 2,26 0,05 0,52 2,86 0 14,3 23 420 7,26 0.22 6,69 0,20 C2S1 Kocaçeşme Kaynağı (Yeniköy) S-15 0,09 0,03 0,43 5,01 0,11 0,14 4,50 0 14,7 27,2 480 7,70 0.23 2,15 0,05 C2S1 Çamlık Kaynağı (Kızıldağ) S-16 0,05 0,008 0,55 5,73 0,05 0,02 1,63 0 13,2 31,4 470 8,35 0.24 0,09 0,02 C2S1

Num No Anyon Top. Katyon Top. % Hata Num No Anyon Top. Katyon Top. % Hata S-1 4.24 6.27 0.38 S-14 3.43 4.93 0.35 S-2 3 6.95 0.79 S-15 4.75 5.56 0.15 S-3 2.98 5.12 0.52 S-16 1.7 6.338 1.15 S-4 6.03 9.85 0.48 S-5 2.9 2.923 0.0079 S-6 2.06 3.31 0.46 S-7 3.6 3.58 - 0.0055 S-8 6.3 8.21 0.26 S-9 6.09 8.22 0.29 S-10 77.45 77.17 - 0.0036 S-11 5.77 6.76 0.158 S-12 8.14 8.82 0.080 S-13 3.93 8.01 0.68

78

Page 91: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

79

4.5.1.1. Sertlik

Sertlik, su içinde çözünmüş halde bulunan Ca ve Mg bileşiklerinden gelen bir

özelliktir. Bu bileşiklerin çoğu Ca ve Mg’ un meydana getirdikleri bikarbonatlar,

sülfatlar, klorürler ve nitratlar’dır. Ülkemizde suların sertlik derecelerini belirtmek

için Fransız Sertlik Derecesi (Fr0) kullanılmaktadır. 1 Fransız sertlik derecesi= 1 lt

suda, 10 mg Ca ve Mg bikarbonat veya buna eşdeğer diğer sertlik verici iyonların

bulunmasıdır.

İnceleme alanında yapılan araştırmalar sonucunda yeraltısuyunun sertliği 14,5- 327,3

Fr0 arasında değişmektedir. Soğukpınar, Çavundur ve Yenicekale kaynaklarından

(S1, S2, S3) alınan su numunelerinin sertlik değerleri hemen hemen birbirine yakın

olup 24,8- 33,45 Fr0 arasındadır.Yine aynı bölgeye yakın olan Ördekçi’de açılmış

sondaj kuyusunda (S4) ise 45,6 Fr0 ‘dır. Çalışma alanında Belceğiz yakınlarındaki

kaynak (S5) 14,5 sertlik derecesine sahiptir. Muratbağı (S6) ve Çarıksaraylardaki

Pınarbaşı (S7) kaynaklarında sertlik dereceleri birbirine oldukça yakındır. Bu

kaynaklar 15,55- 16,9 sertlik derecesindedirler. Arslandoğmuş’ da yer alan iki sıcak

su kaynağına (S8- S9) ait sertlik dereceleri ise 40’dır. Arak’da bulunan İçmeler

kaynağı (S10) bölgede sertlik derecesi en yüksek kaynaktır. Şarkikaraağaç merkez

(S11), Beyköy (S12) ve Çiçekpınar (S13)’ da açılmış sondaj kuyularından alınan su

örneklerinin sertlik dereceleri sırasıyla 30,25- 41,9 ve 36,45’dir. Çeltek

yakınlarındaki bir sondaj kuyusunda (S14) ise sertlik derecesi 23’dür. Yeniköy

içerisindeki Kocaçeşme kaynağına (S15) ait sertlik değeri 27,2 ve Kızıldağdan alınan

Çamlık kaynak suyuna (S16) ait sertlik derecesi 31,4’dür (Çizelge 4.11.). Çalışma

alanındaki sular, Şahinci (1991)’e göre genellikle oldukça sert- sert sular sınıfındadır

(Çizelge 4.12).

Çizelge 4.12. Suların sertliklerine göre sınıflandırılması Fransız Sertliği Suyun Sınıfı

0.0 – 7.2 Çok yumuşak 7.2 – 14.5 Yumuşak 14.5 – 21.5 Az sert 21.5 – 32.5 Oldukça sert 32.5 – 54.0 sert

54’ den fazla Çok sert

Page 92: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

80

4.5.1.2. Hidrojen İyon Konsantrasyonu (pH)

Hidrojen iyon konsantrasyonu, su içerisinde bulunan hidronyum ve OH- iyon

konsantrasyonlarının azalıp artmasına bağlı olarak suyun asit veya bazik özelliğe

sahip olmasıdır. Yeraltısuları genel olarak pH<7 olan asidik özelliğe sahip iken

yerüstü suları pH> 8 olan bazik özellikteki sulardır. pH ‘ a göre sınıflandırma şu

şekildedir.

pH >8,5 Bazik

8,5 – 7 Bazik karakterli

7 Nötr

7,7 – 4,5 Asit karakterli

< 4,5 Asidik

Bu sınıflandırmaya göre S2, S4, S5, S6, S7, S14, S15, S16 no’lu sular bazik

karakterli, S12’ ye ait su nötr karakterli ve S1, S3, S8, S9, S10, S11, S13’ no’ lu sular

asit karakterli sulardır (Çizelge 4.11).

4.5.1.3. Özgül Elektriksel İletkenlik (EC)

Elektriksel iletkenlik, cisimlerin elektriği geçirme özelliğidir. Her cismin elektriği

geçirme özelliği farklıdır. Örneğin saf su elektriği çok az geçirdiğinden iyi bir

yalıtkandır. Özgül elektriksel iletkenlik ise, + 25 0C ‘deki 1cm3 suyun iletkenliğidir.

Suyun özgül iletkenliği iyon cinsine, derişime ve sıcaklığa bağlıdır. Saf suyun özgül

elektriksel iletkenliği 0,5 – 5 mch / cm, içme sularının elektriksel iletkenliği ise 30 –

2000 mch/cm arasında değişmektedir. Özgül elektriksel iletkenlik sulama ve içme

sularının sınıflandırılmasında bir ölçüt olarak kullanılmaktadır.

Çalışma alanının batı kesimlerinde yer alan Göksöğüt, Çavundur, Yenicekale ve

Belceğizdeki kaynaklarda yeraltısuyunun elektriksel iletkenliği 260-640 mch/cm

arasında, yine aynı bölgede bulunan sondaj kuyusunda, bu suyun toplam iyon

miktarının diğerlerine göre fazla olmasına bağlı olarak, (Ördekçi) 810 mch/cm‘dir.

Doğu kesimlerinde yer alan Muratbağı, Çarıksaraylar, Arslandoğmuş, Arak, Yeniköy

ve Kızıldağ’daki kaynaklarda elektriksel iletkenlik 300-710 mch/cm arasında

Page 93: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

81

değişmekte ve Şarkikaraağaç merkez, Çiçekpınar, Beyköy ve Çeltek’de bulunan

sondaj kuyularında ise 420- 730 mch/cm arasındadır (Çizelge 4.11).

4.5.1.4. Sodyum Adsorbsiyon Oranı (SAR)

Sulama suyu kalitesinin belirlenmesi açısından önemli bir kriter olan sodyum miktarı

toprağın yapısını bozarak geçirgenliğini azaltır ve sulamadan sonra toprak üzerinde

kaymak şeklinde sert bir kabuk oluşmasına neden olur. Böylece bitki kökleri hava

alamaz ve bitkiler için zehirli bir ortam oluşturur (Şahinci,1991). Bu nedenle SAR

değerinin bilinmesi önemlidir. SAR oranına göre sulama suları şu şekilde

sınıflandırılmıştır:

SAR; <10 Çok iyi özellikte sulama suları

10- 18 İyi özellikte sulama suları

18- 26 Orta özellikte sulama suları

> 26 fena özellikte sulama suları

Ovada tespit edilen SAR değerleri Çizelge 4.11.’de görüldüğü gibi 0,01 – 0,38

arasında değişmektedir. Bu değerlere göre Şarkikaraağaç ovası genelinde sulama

suları ‘çok iyi özellikte sulama suları’ sınıfındadır.

4.5.1.5. Sodyum İyon Yüzdesi (% Na)

Sulama suyu olarak kullanımda yeraltısularının Na iyonu yüzdesinin tespiti oldukça

önemlidir. % Na artışı topraktaki kalsiyum ve magnezyumla baz değişikliğine neden

olacağından istenmemektedir. Çalışma alanında yeraltısuyunun sodyum yüzdesi 0,09

– 10,50 arasında değişmektedir (Çizelge 4.11.).

Page 94: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

82

4.5.2. Yeraltısularının Kimyasal Sınıflaması

4.5.2.1. Schoeller (1955’e) Göre Suların Sınıflandırılması

Schoeller (1955)’ in yapmış olduğu sınıflandırmada suları klorür, sülfat ve karbonat

miktarlarına göre sınıflandırmıştır. Çalışma alanındaki yeraltısuları Schoeller

(1955)’in yapmış olduğu sınıflandırmaya göre değerlendirildiğinde; klorür derişimi

bakımından ‘Normal klorürlü’, sülfat derişimi bakımından Arak İçmeler kaynağı

(S10) dışında kalan diğer tüm sular ‘Normal sülfatlı’, İçmeler kaynağı ise, 32,27

mek/l değeri ile ‘Sülfatlı’ sular sınıfındadır. Karbonat- bikarbonat derişimi

bakımından Muratbağı (S6) ve Çamlık (S16) kaynakları ‘Hipokarbonatlı’, Arak

İçmeler kaynağı (S10) ‘Hiperkarbonatlı’ ve diğer sular ‘Normal karbonatlı’ sular

sınıfında yeralmaktadır (Çizelge 4.11).

4.5.2.2. Piper Diyagramına Göre Suların Sınıflaması

Şarkikaraağaç ovasından alınan su numunelerinde yaptırılan kimyasal analiz

sonuçlarından elde edilen anyon ve katyon değerleri Piper diyagramı üzerinde

gösterilmiştir (Şekil 4.30). Suların genellikle Ca-Mg-HCO3’lı sular fasiyesinde

olduğu görülmektedir. Ancak, Anamasdağ ve Hacıalabaz dolomitik kireçtaşlarından

boşalan Belceğiz, Kocaçeşme ve Çamlık kaynaklarında dolomitik kireçtaşları ile

etkileşimden kaynaklanan Mg zenginleşmesi nedeniyle bu sular Mg-HCO3’lı sular

fasiyesindedir. Göksöğüt formasyonundan etkilenen Çavundur kaynağında yine Mg

zenginleşmesi gözlenmektedir. Kaynak Mg-Ca-HCO3’lı suları temsil etmektedir.

İçmeler mineralli su kaynağı ise, Ca-Mg-Na-HCO3-SO4’lı sulardır. Kimyasal analiz

sonuçlarının değerlendirmesinde çalışma alanının doğusunda sülfat miktarının batı

kesimlerine oranla daha yüksek olduğu dikkati çekmekte bunun nedeni ise bölgenin

doğu kesiminde yer alan Sultandede formasyonuna ait şistlerden kaynaklanmaktadır.

Piper diyagramına göre suların tamamında alkali toprak elementlerinin toplamı alkali

elementlerin toplamından büyüktür (Ca++ + Mg++ > Na+ + K+). Ayrıca, zayıf asit

kökleri olan karbonat ve bikarbonat toplamı, güçlü asit kökleri olan klor ve sülfat

toplamından büyüktür (CO=3 + HCO-

3 > Cl- + SO=4).

Page 95: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

83

Şekil 4.31. Piper diyagramı

Page 96: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

4.5.3. Suların Kullanım Özellikleri

Etkileşimde oldukları kayaçlarla farklı fiziksel ve kimyasal özellikler kazanan doğal

suların kullanım alanları kazandıkları özelliklerine göre belirlenmektedir. Bu

bölümde çalışma alanındaki suların içme, sulama ve endüstride kullanım

özelliklerinden bahsedilecektir.

4.5.3.1. Suların İçilebilirlik Özellikleri

Doğal suların güvenilir olarak içilebilmesi için içerisindeki maddelerin belirli limitler

arasında olması gerekmektedir. Bu nedenle birçok ülke kendi kaynaklarına göre içme

suyu standartları geliştirmiştir. Ülkemizde geçerli olan içme suyu standardı, Türk

Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilmiş TS- 266’dır (Çizelge 4.13). Dünya

Sağlık Örgütü (WHO) Avrupa Standartları (1970) Çizelge 4.14’de verilmiştir.

İnceleme alanındaki yeraltısularının (İçmeler kaynağı hariç) sözkonusu standartlara

uyduğu görülmektedir.

84

Page 97: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

85

Çizelge 4.13. Türk içme suyu standartları

Madde ismi Müsaade edilebilen değer Maksimum değer 1.Zehirli maddeler Kurşun (Pb) Selenyum (Se) Arsenik (As) Krom (Cr)

------ ------ ------ ------

0.05 mg/lt 0.01 mg/lt 0.05 mg/lt 0.02 mg/lt

2. Sağlığa etki eden maddeler Florür (F) Nitrat (NO3)

1.0 mg/lt ------

1.5 mg/lt 45.0 mg/lt

3. İçilebilme özelliğine etki eden faktörler

Renk Bulanıklık Koku ve tad Buharlaştırma kalıntısı Demir (Fe) Mangan (Mn) Bakır (Cu) Çinko (Zn) Kalsiyum (Ca) Magnezyum (Mg) Sülfat (SO4) Klorür (Cl) PH Bakiye Klor Fenolik maddeler Alkil benzen sülfonat Mg + Na2SO4

5 birim 5 birim

Kokusuz normal 500 mg /lt 0.3 mg /lt 0.1 mg /lt 1.0 mg /lt 5.0 mg /lt

75.0 mg /lt 50.0 mg /lt 200.0 mg /lt 200.0 mg /lt

7.0 – 8.5 0.1 mg /lt

------ 0.5 mg /lt 500 mg /lt

50 birim 25 birim

Kokusuz normal 1500 mg /lt

1 mg /lt 1.5 mg /lt 1.5 mg /lt 15.0 mg /lt 200.0 mg /lt 150.0 mg /lt 400.0 mg /lt 600.0 mg /lt

6.5 – 9.2 0.5 mg /lt

0.002 mg /lt 1 mg /lt

1000 mg /lt

4. Kirlenmeyi belirten maddeler Toplam organik madde Nitrit Amonyak

3.5 mg /lt ------ ------

------ ------ ------

Page 98: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

86

Çizelge 4.14. Dünya Sağlık Örgütü İçme Suyu Standartları (WHO)

Bileşen Tavsiye edilen konsantrasyon sınırıa (mg /lt)

İnorganik toplam çözünmüş katı madde Klorür (Cl) Sülfat (SO4) Nitrat (NO3) Demir (Fe) Mangan (Mn) Bakır (Cu) Çinko (Zn) Bor (B) Hidrojen sülfür (H2S)

500 250 250 45b

0.3 0.05 1.0 5.0 1.0

0.05

Arsenik (As) Baryum (Ba) Kadmiyum (Cd) Krom (Cr) Selenyum (Se) Antimon (Sb) Kurşun (Pb) Civa (Hg) Gümüş (Ag) Florür (F)

Maksimum izin verilebilir konsantrasyon c 0.05 1.0

0.01 0.05 0.01 0.01 0.05 0.002 0.05

1.4 – 2.4 d

Organik Siyanür Endirin Lindan Metosiklorür Toksafen 2, 4 - D 2, 4, 5 – TP silveks Fenoller Karbon kloroform ekstraktı Sentetik deterjanlar

0.05

0.0002 0.004 0.1

0.005 0,1

0.01 0.001 0.2 0.5

Radyonükleidler ve radyoaktivite Radyum 226 Stronsiyum 90 Plütonyum Gros beta aktivitesi Gros alfa aktivitesi Bakteriyolojik Toplam koli bakterisi

Maksimum izin verilebilir aktivite (pCi /l) 5 10

50000 30 3

100 ml’ de 1 adet

KAYNAKLAR: U.S Environmental Protection Agency, 1975 ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) a Bu bileşenler için tavsiye edilen sınır değerleri başlıca görünüş ve tad karakteristikleri sağlamak içindir. b A. B. D ve Kanada standartlarına göre NO3 sınırı 10 mg /lt olarak ifade edilmektedir. Avrupa standartlarında bu sınır n için 11.3 mg /lt ; NO3 için 50 mg /lt c Maksimum izin verilebilir sınırlar sağlık kriterlerine göre belirlenir. d Sınır değeri bölgenin havza sıcaklığına bağlıdır; suyun uzun süre tüketilmesi durumunda florür 5.10 mg /lt’de zehirli olmaktadır.

Page 99: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

87

4.5.3.2. Schoeller’ e Göre Suların İçilebilirlik Özellikleri

Bölgeden alınan suların içme standartlarına uygun olup olmadığını belirlemek

amacıyla elde edilen kimyasal analiz sonuçları Schoeller içilebilirlik diyagramı

üzerine yerleştirilmiştir (Şekil 4.32). Bu diyagramdan; Şarkikaraağaç ovasından

alınan sulardan Arak İçmeler kaynağı dışında kalan tüm suların ‘çok iyi kaliteli

sular’ ve ‘iyi kaliteli sular’ sınıfında olduğu belirlenmiştir.Ayrıca Arak İçmeler

kaynağı ise içerisindeki sülfat yoğunluğu nedeniyle ‘zorunlu olmadıkça içilemeyen

sular’ sınıfındadır (Çizelge 4.11).

Page 100: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

88

Şekil 4.32. Schoeller Diyagramı

Page 101: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

89

4.5.3.3. Suların Sulamada Kullanım Özellikleri

Suların sulama suyu olarak kullanılabilmesi için kimyasal yapısının belirli kriterlere

uygun olması gerekmektedir. Çünkü suların kimyasal özellikleri toprak ve bitki

üzerinde doğrudan etkilidir. Su içerisindeki bazı iyonların gerekenden fazla olması

toprak ve bitkileri etkileyerek düşük verim alınmasına neden olmaktadır. Düşük

verime neden olan iyonlardan biri sodyumdur ve su içerisindeki miktarının bilinmesi

gerekmektedir. Çalışma alanındaki suların sulamaya elverişli olup olmadığını

belirleyebilmek amacıyla ABD Tuzluluk Laboratuarı ve Wilcox diyagramları

üzerinde bölgeden alınan su örneklerinin kimyasal analiz sonuçları yerleştirilerek

sınıflandırma yapılmıştır.

- ABD Tuzluluk Laboratuarı Diyagramı

ABD Tuzluluk Laboratuarı Diyagramına göre yapılan sınıflamada kaynak ve sondaj

kuyularına ait SAR ve özgül elektriksel iletkenlik değerleri kullanılmıştır. Çalışma

alanında bulunan yeraltısuları genel olarak C2S1 sınıfında sadece Ördekçi’ deki

sondaj kuyusundan alınan su örneği (S4) C3S1 sınıfındadır. Alandaki yeraltısuları

genel olarak orta derecede tuza ihtiyacı olan bitkiler için kullanılabilen orta

tuzlulukta su ve sodyuma karşı çok duyarlı olan bitkiler dışında her türlü tarım için

uygun olan az sodyumlu su özelliğindedir. C3S1 sınıfındaki su ise fazla tuzlu ve az

sodyumlu suları temsil etmektedir. Bu sınıflamaya göre genel anlamda çalışma

alanındaki sular tüm sulama faaliyetlerinde kullanılabilecek özelliktedir (Şekil 4.33).

Page 102: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

90

Şekil 4.33. ABD Tuzluluk diyagramı

- Wilcox Diyagramı

Wilcox diyagramında suların analiz sonuçlarından elde edilen EC ve sodyum

yüzdeleri (% Na) kullanılmıştır. Wilcox diyagramına göre çalışma alanındaki tüm

sular (S4 no’lu sondaj kuyusuna ait su hariç ) çok iyi kullanılabilir, S4’ e ait su ise

iyi kullanılabilir su sınıfındadır (Şekil 4.34).

Page 103: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

91

Şekil 4.34. Wilcox diyagramı

Page 104: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

92

4.5.3.4. Suların Endüstride Kullanım Özellikleri

Suların içme ve sulama amaçlı kullanımları yanında endüstri alanında da

kullanımları söz konusudur. Endüstride kullanılacak sularda aranan özellikler de

kullanım yerine göre farklılıklar göstermektedir. Soğutma suyu olarak kullanılacak

suların sıcaklığı; kuyu donanımı için ise kimyasal özellikleri önemlidir. Bazı

yeraltısuları kimyasal yapılarındaki asidik özelliklerle kuyu filtre ve borularını

çürütebilir veya karbonatlı sularda olduğu gibi kuyu filtre ve borularını tıkayabilir.

Çalışma alanındaki suların çürütme, kireçlendirme ve köpürme özellikleri ile beton

üzerindeki etkisi incelenmiştir.

Suların Çürütme ve Kireçlendirme Özellikleri

Çalışma alanındaki suların çürütme ve kireçlendirme özelliklerini belirlemek

amacıyla ‘Kalsiyum Denge Diyagramı’ kullanılmıştır. Burada suların Ph ve Ca++

(mek/l) değerleri diyagram üzerine yerleştirilmiş bu iki değerin çakıştığı noktadan

dik inilerek pHs değeri bulunmuştur. Bulunan pHs değeri ile pH değeri

karşılaştırılarak denge endeksi bulunmuş ve yorumlanmıştır.

Denge endeksi;

DI= pH – pHs

Denge endeksi yorumu ;

DI > + 0.1 ise suda karbonat çökelmesi izlenir

DI = ± 0.1 ise su karbonatça doygundur

DI < - 0.1 ise su karbonat çözündürebilir.

Çalışma alanındaki suların pHs ve DI değerleri Çizelge 4.15’ de verilmiştir. Buna

göre; S1, S2, S3, S5, S8, S9, S11, S13, S14 ve S15’ e ait sular ‘karbonat

çözündürebilir’, S4, S7, S12’e ait sular ‘karbonatça doygun’, S6, S10, ve S16’ a ait

sular için ‘karbonat çökelmesi izlenir’ yorumu yapılmıştır (Şekil 4.35).

Page 105: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

93

Çizelge 4.15. PHs, DI ve F değerleri

Şekil 4.35. Kalsiyum denge diyagramı

Num. No PHs DI F S 1 7.25 - 0.29 18.36 S 2 7.22 - 0.13 17.24 S 3 7.40 - 0.47 12 S 4 7.02 0.05 46.06 S 5 8.40 - 0.32 1.474 S 6 7.38 0.18 13.04 S 7 7.40 - 0.09 12.56 S 8 7.00 - 0.16 12.82 S 9 7.09 - 0.29 13.07 S 10 6.00 0.44 740.9 S 11 7.10 - 0.35 44.66 S 12 6.98 0.02 27.92 S 13 7.09 - 0.27 45.12 S 14 7.38 - 0.12 20.78 S 15 8.20 - 0.52 7.92 S 16 7.90 0.45 3.724

Page 106: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

94

Suların Köpürme Özelliği

Sudaki potasyum ve sodyum tuzları suların kaynarken köpürmesine neden olur. Bu

da kazan ve boruların cidarlarında çökelme ve kabuklanmaya neden olacağından

suda bu özellik istenmez. Çökelme ve kabuklanma sonucunda ısı iletkenliği azalır,

yakıt masrafı artar. Ayrıca aşırı ısınmadan dolayı kazanın metal gövdesinde erimeler

meydana gelir ve patlamalara yol açabilir. Suların köpürme özelliğini hesaplamak

için ;

F = 62 r Na+ + 78 r K+

Formülü kullanılmakta ve aşağıdaki sınıflandırmada değerlendirilmektedir.

F < 60 Kaynarken köpürmeyen sular

60 < F < 200 Kaynarken köpüren sular

F > 200 Kaynarken çok köpüren sular

Çalışma alanındaki suların tamamı (S10 hariç) ‘kaynarken köpürmeyen sular’

sınıfındadır. S10 ise ‘kaynarken çok köpüren sular’ sınıfındadır .

Suların Beton Üzerine Etkisi

Suda bulunan sülfat miktarına ve bunun beton üzerinde yaratacağı etkiye göre

yapılan sınıflandırma aşağıdaki gibidir.

Etkileme Derecesi Sudaki SO4 miktarı

gr/l mek/l

1. Pratik olarak yok 0-0.15 0-3.12

2. Etkime var 0.15- 1.00 3.12- 20.82

3. Önemli 1.00-2.00 20.82-41.16

4. Çok önemli 2.00’den fazla 41.16’dan fazla

Page 107: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

95

Çalışma alanındaki tüm suların (S10 hariç) SO4 miktarının 0 – 3.12 mek/ l arasında

olduğu görülmekte S10’a ait suyun ise 20.82 – 41.16 mek/ l arasındadır ve önemli

derecede etkili olma özelliğindedir (Çizelge 4.11).

4.5.4. Doygunluk İndeksi Değerlendirmesi

Yeraltısuları derinlerde dolaşımları esnasında dokanak halinde bulunduğu kayaçlar

ile iyon alışverişinde bulunmakta ve kimyasal bileşiminde değişiklikler olmaktadır.

Su tipinin belirlenmesinde kaya-su etkileşiminden kaynaklanan çözünme ve çökelme

süreçleri etkindir. Sular tarafından kazanılan kimyasal içeriğin yorumlanması

amacıyla suların çeşitli minerallere göre doygunluk durumları incelenmektedir.

Ayrıca, suların üretimi ve iletimi aşamasında olabilecek olası çökellerin önceden

tahmin edilmesi alınabilecek önlemlerin belirlenmesi açısından minerallerin

doygunluk indeksi değerleri kullanılmaktadır. Pozitif doygunluk indeksi çökeltici,

negatif doygunluk indeksi ise çözündürücü özelliğe karşılık gelir.

Çalışma alanında yeraltısularından alınan örneklerin kimyasal analizleri Solmineq88

(Kharaka vd., 1988) programı kullanılarak değerlendirilmiş ve arazide ölçülen pH ve

sıcaklıkta hesaplanan bazı minerallerin doygunluk indeksi değerleri çizelge 4. 16’ da

verilmiştir. Aragonit, kalsit ve jips doygunluk indekslerinin genellikle eksi değerler

aldığı saptanmıştır. Bu verilere göre çalışma alanındaki yeraltısuları aragonit, kalsit,

ve jips çözündüren sulardır. Kuvars doygunluk indeksi ise sıfırdan büyük değerler

almaktadır. Bu durum yeraltısularının kuvarsı çökelten sular özelliğine sahip

olduğunu göstermektedir. Dolomitik kireçtaşlarından beslenen kaynakların dolomit

doygunluk indekslerinin pozitif değerde olduğu görülmektedir. Bu sular dolomit

mineraline doygun ve dolomit çökelten sulardır. İçmeler mineralli su kaynağı ise;

aragonit, kalsit, dolomit ve kuvarsı çökeltici özelliğe sahiptir.

Page 108: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

96

Çizelge 4.16. Seçilen minerallerin doygunluk indeksi değerleri

Aragonit Kalsit Dolomit Jips Kuvars S1 -0.644 -0.493 -0.026 -2.928 0.818 S2 -0.704 -0.555 0.140 -1.415 0.771 S3 -0.815 -0.667 -0.370 -3.555 0.794 S4 -0.139 0.008 0.844 -2.152 0.916 S5 -0.745 -0.595 0.922 -4.664 0.414 S6 -0.433 -0.286 -0.064 -2.40 0.268 S7 -0.450 -0.298 -0.101 -2.439 0.401 S8 -0.461 -0.318 0.035 -1.366 0.355 S9 -0.488 -0.345 -0.018 -1.399 0.378 S10 0.659 0.807 2.206 -0.031 0.592 S11 -0.619 -0.472 -0.297 -1.877 0.520 S12 -0.271 -0.120 0.413 -1.367 0.536 S13 -0.704 -0.556 -0.419 -1.989 0.571 S14 0.580 -0.430 0.166 -2.321 0.776 S15 -0.685 -0.536 1.025 -3.645 0.869 S16 -0.399 -0.248 1.547 -4.381 0.618

4.5.5. Yeraltısuyu Kirliliği

Yeraltısuları değişim ve seyrelme kapasitelerinin çok sınırlı olması nedeniyle

kirlenmeye karşı yüzeysel sulardan daha duyarlıdır. Kirletici unsurları jeolojik ve

antropojen kökenli olarak iki kısımda incelemek mümkündür. Jeolojik kökenli

kirlilik; suların içerisinden geçtikleri kayaçlarla etkileşimleri nedeniyle bünyelerine

aldıkları elementlerden kaynaklanan kirliliktir. Su içerisinde bulunan elementlerin

miktarı etkileşim süresi ve sıcaklığı bağlı olarak değişir. Yeraltısuları kirliliğini

oluşturan en büyük etkenler ise; antropojen kökenli olarak ifade edilen, katı - sıvı

atıklar, tarımsal faaliyetler ve çeşitli endüstri kuruluşlarından kaynaklanan kirliliktir.

Çalışma alanında karşılaşılan en büyük kirleticiler tarımsal faaliyetler ile katı ve sıvı

atıklardır. Şarkikaraağaç ovasında alüvyon akiferde tarımsal faaliyetlerden ileri gelen

pestisit ve gübre kullanımı ile hayvan atıklarının sebep olduğu kirlilik yaygın olarak

görülmektedir. Yerleşim alanlarının hemen hemen tamamında kanalizasyon sistemi

bulunmamakta ve katı atıklar önlem alınmadan doğrudan doğal zemin üzerine

boşaltılmaktadır.

Kirliliğin tespiti için kirlilik parametrelerinin kimyasal analizler yardımıyla tespit

edilmesi gerekmektedir. Yeraltısularında çok rastlanan kirletici maddeler azot

Page 109: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

97

bileşikleri olan nitrat, nitrit, amonyak, ağır metaller ve zehirli bileşiklerdir (Uslu ve

Türkman, 1987). Çalışma alanı için azot bileşikleri ve ağır metal analizleri

yaptırılmıştır (Çizelge 4.17). Yeraltısularında nitrat (NO3) derişimi, tarımsal

faaliyetler ve evsel atıkların etkisiyle giderek artmaktadır. Sularda 5-10 mg/l’nin

üzerinde nitratın bulunması suyun dışarıdan kirletildiğini göstermektedir. Nitrit

(NO2) ve amonyak (NH4) içme sularında hiç bulunmaması gerekir. Çalışma

alanından alınan su örneklerinin tamamında amonyak 0.01 – 2.18 mg/l arasındaki

değerlerde tespit edilmiştir. Özellikle havzanın yüzeysel akışını Beyşehir gölüne

boşaltan derivasyon kanalından alının örnekte nitrat (9.187 mg/l), nitrit (0.05 mg/l)

ve amonyak (2.65 mg/l) diğer örneklere göre daha yüksek değerlerde tespit

edilmiştir. Bu durum, çalışma alanında yapay gübre kullanımı ve hayvan atıklarının

gübre olarak kullanımı nedeniyle yeraltısuyunun kirlendiğini ortaya koymaktadır

(Çizelge 4.17). Ağır metal analizlerinde, mineralli su kaynağı özelliğindeki İçmeler

kaynağı (S10) hariç diğerlerinde sınır değerleri aşan konsantrasyonlara

rastlanmamıştır (Çizelge 4.18). Sadece Çiçekpınar sondaj kuyusundan alınan örnekte

Fe sınır değerleri aşmıştır. Çiçekpınar yerleşim merkezinde bulunan kuyuda Fe

artışının sondaj kuyu donatısında zaman içerisinde meydana gelen korozyondan

kaynaklandığı düşünülmektedir.

Çizelge 4.17. Yeraltısularının nitrit, nitrat ve amonyak konsantrasyonları

Num. Yeri Nitrit (NO2) mg/l

Nitrat (NO3) mg/l

Amonyak (NH4) mg/l

Başdeğirmen 0.00328 5.528 1.597 Arak 0 1.448 0.418 Beyköy 0 0.066 0.0192 Yakaemir 0 3.707 1.0713 Yenicekale 0.00328 4.819 1.392 Çiçekpınar 0 4.239 1.224 Örenköy 0 2.919 0.843 Fakılar 0 2.835 0.819 Salur 0 1.825 0.527 Ördekçi 0 1.377 0.398 Ş.karaağaç 0 1.063 0.307 Çavundur 0 0 0 Çarıksaraylar 0 5.24 1.514 Arslandoğmuş 0 7.575 2.188 Belceğiz 0 0.128 0.037 Yeniköy 0 0.744 0.215 Deliçay 0.05248 9.187 2.654

Page 110: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

98

Çizelge 4.18. Su örneklerin ağır metal konsantrasyonları Num. No

Mn ppb

Cu ppb

Zn ppb

Pb ppb

Hg ppb

Cd ppb

Se ppb

As ppb

Fe ppb

Cr ppb

S 1 0.44 0.5 1.9 .4 <.1 <.05 .5 1.3 < 10 9.2 S 2 7.05 1.1 2.4 .7 <.1 <.05 <.5 2.9 32 10.5 S 3 0.14 0.7 1.7 .3 <.1 <.05 <.5 0.6 11 7.8 S 4 5.74 1 7.2 .8 <.1 <.05 <.5 1 116 19.3 S 5 0.2 0.3 3.5 .4 <.1 <.05 <.5 <.5 16 4.9 S 6 0.51 0.8 2.3 1.1 <.1 <.05 <.5 <.5 18 3.4 S 7 0.25 0.4 1.9 .4 <.1 <.05 <.5 <.5 14 5.1 S 8 1.77 0.9 4.7 1.2 <.1 <.05 <.5 <.5 22 9.6 S 9 1.12 1.8 5.7 .7 <.1 <.05 <.5 <.5 17 10.7 S 10 1490.72 6.5 20.0 4.5 <.1 <.05 <5 <.5 2244 33.1 S 11 4.57 1.3 3.9 .8 <.1 <.05 <.5 <.5 51 10.1 S 12 5.17 1 3.2 .8 <.1 .9 <.5 <.5 126 10.8 S 13 17.28 1.6 11.7 1.2 <.1 <.05 <.5 <.5 612 10.3 S 14 4.24 0.7 3.0 .6 <.1 <.05 <.5 <.5 147 8.2 S 15 0.86 1.8 111.7 .5 <.1 <.05 <.5 <.5 16 9.1 S 16 0.66 2.6 205.6 .4 <.1 <.05 <.5 <.5 20 9.9

4.5.6. Çevresel İzotop Analizleri

Sularda çevresel izotop araştırmaları, yeraltısuyu orjininin ve beslenme

mekanizmalarının belirlenmesi konularında bilgi vermektedir. Çalışma alanında

yeraltısularında oksijen -18 (δ 18O), döteryum (δ 2H) ve tiridyum analizleri (δ 3H)

yaptırılmıştır. δ 18O, δ 2H ve δ 3H değerleri sırasıyla -8.44 ile -10.91 (‰); - 60.0 ile –

76.15 (‰) ve 0.9 ile 13.6 (‰) arasında değişmektedir (Çizelge 4.19). Yeraltısularına

ait oksijen-18 ve döteryum ilişkisi şekil 4.36’da verilmiştir.

Şarkikaraağaç ovasındaki yeraltısularının oksijen-18 ve döteryum değerlerinin

tamamen Dünya Meteorik Su Çizgisi (δD=8 δ 18O + 10) ile çakıştığı gözlenmektedir.

Bu çizgi buharlaşma etkisi altında olmayan atmosferik suları temsil etmektedir

(Craig, 1961). İçmeler mineralli su kaynağı, Arslandoğmuş sıcak su kaynakları ile

Pınarbaşı kaynağı, Akdeniz kökenli yağışları temsil eden Akdeniz Meteorik Su

Çizgisi (Gat and Carmi, 1970) ile Dünya Meteorik Su Çizgisi arasındaki bölgede

bulunmaktadır. Bu kaynak suları Akdeniz kökenli yağışlardan da etkilenmişlerdir.

Daha yüksek kotlardaki yağışların beslediği derin akifer suları, daha düşük kotlardan

Page 111: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

99

yerel yağışlarla beslenen yüzey akiferin sularından, daha negatif ağır izotop içeriğine

sahip değerler göstermektedir (Sayın, 1987).

Yeraltısuyu çalışmalarında tridyum (δ3H) ölçümleri beslenme zamanı ve

mekanizması hakkında bilgi vermektedir. Yeraltısuyu 2 TU’dan daha düşük tridyum

içeriğine sahip ise, nükleer bomba denemelerinden daha yaşlı yağışlardan

etkilendiğini belirtmektedir (Sayın, 1987). İçmeler kaynağının düşük tridyum içeriği

(0.9) derin dolaşımlı yaşlı sulardan beslendiğini göstermektedir. 10-20 TU civarında

tridyum içeriğine sahip yeraltısuları son yıllardaki yağışlarla beslenmiştir. Yaklaşık 5

TU civarındaki değerler yeni yağışlar ile nükleer denemeler öncesi yağışların

karışımı olarak yorumlanmaktadır. Çalışma alanındaki yeraltısuları genellikle genç

sulardır. Arslandoğmuş (İlidere) sıcak suyunda genç ve derin dolaşımlı yaşlı suların

karışımının söz konusu olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.19. Yeraltısularının çevresel izotop analizleri Kaynak yeri δ18O δD δ 3H Göksöğüt (S1) - 9.60 - 65.33 Yenicekale (S3) - 9.03 - 62.15 Ördekçi (sondaj kuy- S4) -5.68 -43.36 9.3 Belceğiz (S5) - 9.68 - 63.96 Muratbağı (S6) -9.10 -64.09 14 Çarıksaraylar (S 7) - 10.91 - 73.09 Arslandoğmuş (İlidere – S8) - 10.81 - 70.17 5.6* Arslandoğmuş (köy – S9) - 10.63 - 70.54 13.6* Arak (İçmeler- S10) - 10.90 - 76.15 0.9* Beyköy (sondaj kuy-S12) - 9.05 - 62.44 Çiçekpınar (sondaj kuy- S13) -9.39 - 63.70 6 Yeniköy(S15) - 8.44 - 60.00 Kızıldağ (S16) - 10.06 - 66.88

*Altınkale, 2001’den alınmıştır

Page 112: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

100

Şekil 4.36. δ18O ve δD grafiği

Page 113: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

101

5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR

Şarkikaraağaç havzası hidrojeoloji incelemesi başlıklı bu çalışma, ovadaki

yeraltısuyu seviyesi, potansiyeli ve kalitesinin belirlenmesini amaçlamakta ve bu

amaç doğrultusunda yapılan araştırmaların sonuçlarını içermektedir.

Çalışmanın ilk aşamasında ovanın yüzey drenaj alan sınırı belirlenmiş ve daha sonra

yapılan tüm çalışmalar bu sınır içerisinde kalan alanda gerçekleştirilmiştir. Sınırları

belirlenen alan 831 km2’ dir ve bu alan dahilindeki birimlerin jeolojik yapısını

ortaya çıkarmak amacıyla daha önceki yapılmış olan çalışmalar incelenmiş ve arazi

çalışmalarıyla desteklenerek alanın 1/ 100 000 ölçekli jeoloji harita ve kesitleri

hazırlanmıştır. Çalışma alanında yer alan birimler özelliklerine ve birbirleriyle olan

ilişkileri dikkate alınarak otokton ve allokton olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Buna

göre otokton birimler en yaşlıdan gence doğru Çaltepe formasyonu, Sultandede

formasyonu, Fele formasyonu, Hacıalabaz formasyonu, Anamasdağ formasyonu,

Gölgeli formasyonu, Bağkonak formasyonu, Göksöğüt formasyonu, alüvyon ve

yamaç molozudur. Allokton birimler ise yine yaşlıdan gence doğru; Kızıldağ

ofiyoliti, Eğirler ve Deliktaş formasyonlarıdır. Tüm bu birimler yaşlıdan gence doğru

stratigrafik sütun şeklinde açıklanmıştır.

Çalışma alanındaki tüm birimler fiziksel, jeolojik ve hidrojeoloji açısından

değerlendirilerek sınıflandırılmış ve 1/ 100 000 ölçekli hidrojeoloji haritası

hazırlanmıştır. Bu haritaya göre geçirimli birimler alüvyon ve yamaç molozu

geçirimli birim (Gç1), Çaltepe formasyonunu oluşturan Çaltepe kireçtaşları, Fele

formasyonu kireçtaşları, Hacıalabaz formasyonuna ait Hacıalabaz kireçtaşları,

Anamasdağ formasyonunu oluşturan Anamasdağ kireçtaşları ve Deliktaş formasyonu

geçirimli birim (Gç2), Eğirler formasyonu ile kumtaşı, çakıltaşı, karbonat ve

kiltaşlarından yapılı Bağkonak ve Göksöğüt formasyonları yarı geçirimli (Gy),

Kızıldağ ofiyolitleri geçirimsiz birim olan (Gz1) ve Sultandede formasyonu ve

Gölgeli formasyonu bölgenin bir diğer geçirimsiz birimini oluşturmaktadır.

Page 114: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

102

Çalışma alanında özel kişilere ait 100’den fazla ve DSİ’ ye ait 31 adet sondaj kuyusu

bulunmaktadır. Bölge için temsili olduğu düşünülen 13 adet DSİ tarafından açılan

sondaj kuyularında yapılan pompaj deney verilerinden yararlanılarak alüvyon

akiferin hidrolojik parametreleri olan K, T ve S değerleri tespit edilmiştir.

Şarkikaraağaç ovası için hesaplanan hidrolojik parametreler k= 1,47x 10-4 ile 9,92x

10-5 arasında, T= 1,32x 10-2 ile 6,81x 10-4 arasında, S= 9,19x 10-6 ile 6.37 arasında

olduğu belirlenmiştir.

Şarkikaraağaç ovasında Ekim 2004 ve Mayıs 2005 dönemlerinde yeraltısuyu seviye

ölçümleri yapılarak bu ölçümler 1/ 100 000 ölçekli yeraltısuyu seviye haritaları

hazırlanmıştır. Yeraltısuyunun akım yönü Beyşehir gölüne doğrudur.

Havzada emniyetli olarak kullanılabilecek yeraltısuyu potansiyelini belirlemek

amacıyla bilanço elemanlarından yağış, buharlaşma- terleme, akış ve süzülme

miktarları belirlenerek bilanço hesabı yapılmıştır. Beslenim olarak yağıştan 430.807

x 106 m3/yıl, Beyşehir gölü sulamasından 19.33 x 106 m3/yıl, sondaj sulamasından

7.56 x 106 m3/yıl su gelmektedir. Boşalım olarak ise buharlaşmadan 283.28 x 106

m3/yıl, kuyularla çekimden 10.22 x 106 m3/yıl, Beyşehir gölüne yeraltısuyu boşalımı

8.22 x 106 m3/yıl, drenaj kanalına olan boşalım ise 32.51 x 106 m3/yıl olarak

hesaplanmıştır. Ova için toplam beslenim miktarı 457.697 x 106 m3/yıl ve toplam

boşalım miktarı ise 334.23 x 106 m3/yıl’dır. Tüm bu verilere göre ovada, beslenme-

boşalma farkının % 60’ı olan 74.08 x106 m3/yıl’lık mşiktar emniyetli olarak

kullanılabilecek yeraltısuyu miktarıdır.

Havzada birçok kaynak boşalımı söz konusudur. Bunlardan başlıcaları Soğukpınar,

Pınarbaşı, Belceğiz, İlidere, İçmeler kaynakları olup bu kaynakların hiçbirinin

debilerine ait düzenli veri bulunmamaktadır.

Çalışma alanındaki yeraltısuyunun kalitesi, kullanılabilme özellikleri ve kirlilik

durumlarının belirlenebilmesi amacıyla havza genelinde havzayı temsil eden çeşitli

kaynak ve sondaj kuyularından su örnekleri alınmış ve bu numunelerin kimyasal

Page 115: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

103

analizleri yaptırılmıştır. Hazırlanan hidrojeokimya haritasında suların genellikle Ca-

Mg-HCO3’lı sular fasiyesinde olduğu görülmektedir. Bununla birlikte Belceğiz,

Kocaçeşme ve Çamlık kaynaklarında dolomitik kireçtaşları ile etkileşimden

kaynaklanan Mg zenginleşmesi nedeniyle bu sular Mg-HCO3’lı sular fasiyesindedir.

Çavundur kaynağında da yine Mg zenginleşmesi gözlenmektedir. Bu kaynak Mg-Ca-

HCO3’lı suları temsil etmektedir. İçmeler mineralli su kaynağı ise, Ca-Mg-Na-

HCO3-SO4’lı sulardır. Bölgedeki suların sulamaya uygunluğunu belirlemek amacıyla

ABD Tuzluluk laboratuarı ve Wilcox diyagramlarına göre sınıflandırma yapılmıştır.

ABD Tuzluluk laboratuarı sınıflamasına göre; çalışma alanında bulunan yeraltısuları

genel olarak C2S1 sınıfında sadece Ördekçi’deki sondaj kuyusundan alınan su örneği

(S4) C3S1 sınıfındadır. Wilcox diyagramı sınıfalamasında ise; çalışma alanındaki

tüm sular (S4 no’lu sondaj kuyusuna ait su hariç ) çok iyi kullanılabilir, S4’ e ait su

ise iyi kullanılabilir su sınıfındadır. Ayrıca, endüstride kullanım özelliklerinin tespiti

için ‘Kalsiyum Denge Diyagramı’ kullanılarak sınıflama yapılmıştır. Buna göre; S1,

S2, S3, S5, S7, S8, S9, S11, S13, S14 ve S15’ e ait sular ‘karbonat çözündürebilir’,

S4, S6, S10, S12 ve S16’ a ait sular için ‘karbonat çökelmesi izlenir’ sular

sınıfındadır. Bir diğer özellik olan suların köpürme özelliğine göre yapılan

sınıflamada çalışma alanındaki suların tamamı (S10 hariç) ‘kaynarken köpürmeyen

sular’ sınıfındadır. S10 ise ‘kaynarken çok köpüren sular’ sınıfındadır. Beton üzerine

etkilerine göre yapılan sınıflamada ise; bütün suların (S10 hariç) SO4 miktarının 0 –

3.12 mek/ l arasında olmaları nedeniyle beton üzerine etkileri yoktur. Sadece, S10’a

ait su önemli derecede etkili olma özelliğindedir.

Havzadaki kirlilik durumunu belirleyebilmek için ova genelinde temsili olarak

seçilen lokasyonlardan alınan su örneklerinde nitrit (NO2), nitrat (NO3) , amonyak

(NH4) ve ağır metal analizleri yaptırılmış ve çalışma alanında yapay gübre kullanımı

ve hayvan atıklarının gübre olarak kullanımı nedeniyle yeraltısuyunun kirlendiği

ortaya konmaktadır. Ağır metal analizlerinde, mineralli su kaynağı özelliğindeki

İçmeler kaynağı hariç diğerlerinde sınır değerleri aşan konsantrasyonlara

rastlanmamıştır. Şarkikaraağaç ovası genelindeki tüm yerleşim yerlerinde

kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. Bu durum yeraltısularının giderek daha da

kirlenmekte olduğunun bir göstergesidir. Ayrıca, yeraltısuyundan beslenen ve

Page 116: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

104

Deliçay drenaj kanalınının da boşaldığı Beyşehir gölü suları da artan bir hızla

kirlenmekte ve buradan içme ve kullanma sularını karşılayan çevre halkının

geleceğini tehdit altına almaktadır. Bu nedenle ovada kanalizasyon sistemleri bir an

evvel tamamlanmalı ve kirlilik kontrol altına alınmalıdır.

Ayrıca, çaılşma alaında bulunan suların seçilen bazı minerallere göre doygunluk

dereceleri hesaplanmıştır. Yeraltısularının genellikle aragonit, kalsit, ve jips

çözündüren ve kuvarsı çökelten özellikte olduğu belirlenmiştir. Dolomitik

kireçtaşlarından beslenen kaynaklar dolomit mineraline doygun ve dolomit çökelten

sulardır. İçmeler mineralli su kaynağı ise; aragonit, kalsit, dolomit ve kuvarsı

çökeltici özelliğe sahiptir.

Çalışma alanında yapılan bir diğer çalışma ise ovadaki suların kökenlerini

belirlemeye yönelik olmuştur. Bu çalışma doğrultusunda ovadan alınan su

örneklerinde çevresel izotop analizleri yaptırılmıştır. Oksijen 18 ve döteryum

analizlerinde Şarkikaraağaç ovasındaki yeraltısularının oksijen-18 ve döteryum

değerlerinin tamamen buharlaşma etkisi altında olmayan atmosferik suları temsil

eden Dünya Meteorik Su Çizgisi (δD= 8 δ 18O + 10) ile çakıştığı gözlenmektedir.

İçmeler mineralli su kaynağı, Arslandoğmuş sıcak su kaynakları ile Pınarbaşı

kaynağı, Akdeniz kökenli yağışlardan da etkilenmişlerdir.

Page 117: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

105

6. YARARLANILAN VE DEĞİNİLEN KAYNAKLAR

Akay, E., 1981, Beyşehir Yöresindeki (Orta Toroslar) Olası Alt Kimmeriyen Dağ

Oluşumu İzleri. T.J.K. Bült., C. 24, 25 – 29, Ankara Altınkale, S., 2001. Eğirdir ve Burdur Göllerinin Hidrojeokimyasal ve İzotop

Jeokimyasal Karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, SDÜ Fen Bil. Enst.,58 s.

Atıgan, A., ve Topçam, A., 1975, Isparta – Şarkikaraağaç Ovası Planlama

Kademesinde Hidrojeolojik Etüt Raporu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müd., XVIII. Böl. Müd. Raporu, Isparta

Ayhan, A., ve Karadağ, M., 1985, Şarkikaraağaç (Isparta) Güneyinde Bulunan

Boksitli Demir ve Demirli Boksit Yataklarının Jeolojisi ve Oluşumu. TJK. Bült., C. 28, 137 – 146

Blumenthal, M. M., 1947, Beyşehir – Seydişehir Hinterlandındaki Toros Dağlarının

Jeolojisi. MTA yayını, seri D, 2, 242 s., Ankara Boray, A., Şaroğlu, F., ve Emre, Ö., 1985, Isparta Büklümünün Kuzey Kesiminde

Doğu – Batı Daralma İçin Bazı Veriler. Jeoloji Müh. Dergisi, s., 9 – 20 , Ankara

Brunn, J.H., Dumont, J.F., Graciansky, P, de: Gutnic, M. Juteau, T., Martoux, J.,

Monod, O ve Poisson, A., 1971, Outline of the Geology of the Western Taurids. In Geology and History of Turkey, Compbell (A.S. ed), Petrol Explor, Soci. Of Libya, Tripoli, 225 – 255

Canik, B., 1998, Hidrojeoloji, Yeraltısularının Aranması, İşletilmesi, Kimyası.

Ankara Üniv. Fen Fak. Jeoloji Müh. Böl., Ankara Cengiz, O., 1991, Çarıksaraylar (Şarkikaraağaç - Isparta) Kuzeyinin Jeolojisi Ve

Kurşunlu Barit Yatakları. Yüksek Lisans Tezi, Akd. Üniv. Fen Bil. Enst., 75 s.

Cengiz, O., Kuşcu, M., 1993, Çarıksaraylar (Şarkikaraağaç-Isparta) Kuzeyinin

Jeolojisi Ve Kurşunlu Barit Yatakları. TJK Bült., C.36, S.1, 63 -64 s. Cengiz, O., 1997, Şarkikaraağaç (Isparta) ve Hüyük – Doğanhisar (Konya)

Arasındaki Barit Yatakları ve Oluşumu. Doktora tezi, SDÜ Fen Bil. Enst., Isparta (Yayımlanmamış)

Cengiz, O., ve Kuşcu, M., 2003, Evolution And Geochemical Characteristics Of

Liswaenits Between Madenli And Belcegiz (Gelendost – Sarkikaraagac,

Page 118: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

106

Isparta - Turkey). Proceeding of the 7th Biennal SGA Meeting, 24 – 28 August 2003, Athens – Greece, V. 1, p. 567 - 570

Craig, H., 1961, Isotopic Variations in Meteoric Waters, Science, Vol. 133, 1833-

1834. Çapan, U., 1980, Toeos Kuşağı Ofiyolit Masiflerinin (Marmaris, Merisn, Pozantı,

Pınarbaşı, Divriği) İç Yapıları, Petroloji ve Petrokimyalarına Yaklaşımlar, H. Üniv., Yerbil., Enst., Doktora tezi, 400 s., Ankara

Çevre ve Orman Bakanlığı, Beyşehir Gölü, www.cevreorman.gov.tr Desprairies, A., Gutnic, M., 1972, Les gresrouges au sommet du Paleozoique du

masif du Sultan Dağ et Les Niveaux (North – East du Taurus Occidentale, Turquie) Analyses Chimi Gues et Mineraloqie Ques Signification Paleoqegraphie: Bull de. la Soc. Geol. De France Ser (7), Tem. XII., 505 – 514 s., N., 3.

Demirkol, C., 1977, Yalvaç – Akşehir Dolayının Jeolojisi. S.Ü. Fen Fak. Böl.,

Doçentlik Tezi, 114 s. Demirkol, C. ve Sipahi, H., Çiçek, S., 1977, Sultandağının Stratigrafisi ve Jeoloji

Evrimi. MTA. Enst., Raporu, 6305 (yayımlanmamış). Demirkol, C. ve Sipahi, H., 1979, Bağkonak – Çimendere – Muratbağı (Isparta)

Yöresinin Jeolojisi. Jeo. Müh. Derg., S. 7, s. 29 – 38,Ankara Demirkol, C., 1981. Sultandağ kuzeybatısının jeolojisi ve Beyşehir – Hoyran Napı ile

ilişkileri: Tübitak temel bilimler araştırma grubu. proje no: TBAG 382, 56 s., (yayımlanmamış)

Demirkol, C., ve Yetiş, C., 1985, Sultandağ Kuzeybatısındaki Allokton Birimler Ve

Jeoloji Evrimi. Jeol. Müh. Dergisi, 22, 3 -10, Ankara Dean, W.T., ve Monod, O., 1970, The Lower Paleızıic Stratigraphy And Faunes Of

The Taurus Mountains Near Beysehir, Turkey. I., Stratigraphy: Bull. Brit. Mus. Nat. Hist. Geol., V. 19, N.8, 411 – 426 s.

DMİ, 2005, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müd., 1966 – 1996 Yılları Arası

Meteoroloji Elemanları Ölçüm Değerleri DSİ, 1975, Şarkikaraağaç Ovası Hidrojeolojik Etüd Raporu, Isparta DSİ, 1992, Şarkikaraağaç Projesi, Şarkikaraağaç Pompaj Ve YAS Sulamaları

Planlama Drenaj Raporu. Proje no: 1614, Cilt – 1,Isparta DSİ, Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Dairesi Başkanlığı, 1997, Hidrolojide

İzotoplar Ve Nükleer Teknikler. 9 – 14 Kasım, Adana.

Page 119: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

107

Dumont, J. F. Ve Kerey, E., 1975, Eğirdir Gölü Güneyinin Temel Jeolojik Etüdü.

TJK Bült., 18/2, 169 – 174 Elitok, Ö., 2000, Şarkikaraağaç (Isparta) Ve Çevresinin Jeoloji, Mineroloji Ve

Petrografisi. Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniv., Fen Bil., Enst., Isparta (yayımlanmamış)

Eren, Y., 1990, Engilli (Akşehir) Ve Bağkonak (Yalvaç) Köyleri Arasında

Sultandağları Masifinin Tektonik Özellikleri. TJK. Bült., C.33, 39 – 50 s. Erişen, B., 1972, Afyon – Heybeli (Kızılkilise) Jeotermal Araştırma Sahasının

Jeolojisi Ve Jeotermal Enerji Olanakları. MTA Arşivi, Rap. No: 3107, Ankara

Gat, J. and Carmi, I., 1970, Evoluation Of The İsotopic Composition Of Atmospheric

Waters İn The Mediterranean Sea Area. Journal of Geophysical Research, 75, 3039-3048.

Haude, H., 1972, Stratigraphie und Tektonik des Südliche Sultan Dağ (SW

Anatolien). Zeit. Deutsch. Geol. Ges., V. 123, 411 – 421 Isparta İli Çevre Durum Raporu, 1994, Isparta Valiliği Çevre İl Müdürlüğü. Isparta Juteau, T., 1980, Opholites Of Turkey, Ofioliti, Special Issue: “Tethyan Ophilites”.

G. Roccii edit., vol. 2, 199 – 237. Ketin, İ., 1994, Genel Jeoloji. İTÜ Vakfı yayınları, no: 22, İstanbul Kharaka, Y.K., Gunter, W.D., Aggarwal, P.K., Perkins, E.H. ve DeBraal, J.D., 1988.

A Computer Program For Geochemical Modeling Of Water-Rock İnteractions. U.S. Geol.Surv. Water-Resources Investigations Report 88-4227, 420 p.

Koçyiğit, A., 1981, Isparta Büklümünde (Batı Toroslar) Toros Karbonat

Platformunun Evrimi. TJK. Bült., 24/ 2, 15 – 23. Kuşcu, M., ve Aydoğan S., 2003, Koruyaka Ve Göksöğüt (Yalvaç-Isparta) Plaketli

Kireçtaşlarının Yapıtaşı Olarak Kullanılabilirlikleri. SDÜ Fen Bilimleri Enst. Dergisi, cilt:7, sayı:2; 283-292.

Monod, O., 1967, Batı Toros Kireçtaşlarının Temelindeki Seydişehir Şistlerinde

Bulunan Ordovisiyen Bir Fauna. MTA. Enst. Yayını, s. 69, 76s. Monod, O., 1977, Recherces Geologiques Dans Le Taurus Occidental Au Sud De

Beyşehir (Turquie). These, Univ. Paris – sud.,Orsay, 422 p.

Page 120: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

108

MTA Raporu, 1987, Sultandağı güneydoğusu ile Anamasdağı dolayının jeolojisi, MTA Genel Müd. Jeol. Etüdler Dairesi Başkanlığı, Ankara

Özgül, N., ve Gedik, İ., 1973, Orta Toroslar’ Da Alt Paleozoyik Yaşta

Çaltepekireçtaşı Ve Seydişehir Formasyonu’ Nun Startigrafisi Ve Konodont Faunası Hakkında Yeni Bilgiler. TJK Bült., Cilt. XVI., Sayı:2

Özgül, N., 1976, Torosların Bazı Temel Jeolojik Özellikleri. Türk,ye Jeol. Kur.

Bült., 19, 65 – 78 Özgül, N., Bölükbaşı, S., Aklan, H., Öztaş, H., ve Korucu, M, 1991, Göller

Bölgesinin Tektono – Stratigrafik Birlikleri. Ozan Sungurlu Semp. Bild. (ed. S. Turgut), Kasım – 1991, 213 -237

Öztürk, E.M., Öztürk, Z., Acar, Ş., Ayaroğlu, A., 1981, Şarkikaraağaç (Isparta) Ve

Dolayının Jeolojisi. MTA., Enst., Raporu, N. 7045, 190 s., (yayımlanmamış)

Öztürk, E.M., Dalkılıç, H., Ergin, A. ve Avşar, Ö.P., 1987, Sultandağ Güneydoğusu

İle Anamasdağı Dolayının Jeolojisi. MTA. Raporu N. 81 -91 (yayımlanmamış),

Poisson, A., 1977, Recherces Geologiquies Dans Les Taurides Occidentales

(Turquie). These de Etat., Univ., Paris – Sud., Orsay, 795 p. Sayın, M., 1987. İzotop Teknikleri Kullanılarak Yeraltısuyu Orjininin Belirlenmesi.

DSİ Genel Müd. Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Dairesi Başkanlığı, 9-14 Kasım, Ankara.

Soyaslan, İ., 2004, Eğirdir Gölü Doğusunun Hidrojeoloji İncelemesi Ve Yeraltısuyu

Modellemesi. SDÜ Fen Bil. Enst., Doktora tezi, Isparta (yayımlanmamış) Şahinci, A., 1986, Genel Hidrojeoloji. Dokuz Eylül Üniv. Müh. Mim. Fak. Jeoloji

Müh. Böl., İzmir Şenel, M., Dalkılıç, H., Gedik, İ., Serdaroğlu, M., Bölükbaşı, A.S., Metin , S.,

Esentürk, K., Bilgin, A.Z., Uğuz, F., Korucu, M. ve Özgül, N., 1992, Eğirdir – Yenişarbademli – Gebiz Ve Geriş – Köprülü (Isparta - Antalya) Arasında Kalan Alanların Jeolojisi. MTA Rap., 9390, TPAO Rap., 3132, 559 s., Ankara (yayımlanmamış)

Şenel, M., Gedik, İ., Dalkılıç, H., Serdaroğlu, M., Bilgin, A.Z., Uğuz, F., Bölükbaşı,

K., Korucu, M. ve Özgül, N., 1996, Isparta Büklümü Doğusunda Otokton Ve Allokton Birimlerin Stratigrafisi (Batı Toroslar). MTA derg., 118, 111 – 160

Uslu, O. ve Türkman, A., 1987, Su Kirliliği Ve Kontrolu. T.C. Başbakanlık Çevre

Genel Müdürlüğü Yayınları Eğitim Dizisi, 364 s., Ankara

Page 121: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

109

Yağmurlu, F., 1991, Yalvaç – Yarıkkaya Neojen Havzasının Stratigrafisi Ve

Depolama Ortamları. Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt: 34, S: 9 -19, Ankara

Page 122: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

110

ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Simge Örmeci (Varol)

Doğum Yeri: İstanbul

Doğum Yılı: 1978

Medeni Hali: Evli

Eğitim ve Akademik Durum

Lise : 1991-1994 Ankara Kalaba Lisesi

Lisans: 1995-2000 Süleyman Demirel Üniversitesi

Mühendislik Mimarlık Fakültesi

Jeoloji Mühendisliği Bölümü

Page 123: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

EKLER

Page 124: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 125: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 126: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 127: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 128: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 129: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 130: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ

EK-7 KUYU HİDROLİĞİ GRAFİKLERİ

Page 131: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 132: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 133: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 134: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 135: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 136: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 137: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 138: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 139: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 140: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 141: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 142: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ
Page 143: Ş ğaç Havzas n (Isparta) Hidrojeoloji İ