ແບບຮຽນ ເຕັກໂນໂລຊີຂ່າວສານ ມ7

ແບບຮຽນ

ເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ແລະ ການສ ສານ (ICT)

ຊ ນມດທະຍມສກສາ ປທ 7 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ຈນທະລາ ພລມລາສກ, ສ.ວ.ສ

ເກຢາງ ເລຍມກາມາ, ສ.ວ.ສ ຈນທະນາ ມະນທອງ, ສ.ວ.ສ

ກວດແກໂດຍ: ກງໃຈ ສສຣາດ, ມະຫາວທະຍາໄລແຫງຊາດ ສກສະຫວນ ພອນເທວາ, ສ.ວ.ສ

ພມເຂາໜາໂດຍ: ຈນທະລາ ພລມລາສກ, ສ.ວ.ສ ເກຢາງ ເລຍມກາມາ, ສ.ວ.ສ ຈນທະນາ ມະນທອງ, ສ.ວ.ສ

ໂດຍການຮວມມຈາກ: ສມຄດ ພນທະວງ, ແຂວງ ຫວງພະບາງ ປຈວຊ ງ ກາຢາງ, ແຂວງ ໄຊສມບນ ສກສາຄອນ ມະນບດ, ແຂວງ ຈາປາສກ

ກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ສະຖາບນຄ ນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ

2016

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

� �� !"�� #�� $�� %�� %��&�� "�� 2009 �%# �� "'�( )��%��(. *�� "'�( )��'� 7 ��, ��%#�� "��%�"��(��%*�*�(��:

- �� "��(��'�#"�� - ��"�� )�� &��%��" - �� *��%$��*��& )�� $�� %��%�� "��*+ - ��#�� -�� ('�"��"�) - ��#�� -�� "��(��3�3 � ��"�� - ��%� �� *��*��4�� )� ��%��

�� !"�� #�� $�� %*�� *�� '�#��(*��%�� %��%)�� *+��# �"(*�� )��, �� " � )�+�#, ��# �� )��$ )��" ��(� )��%#��*�(� $�(*��*�� %#��. " ��#� ��, � )"� �� )"�%#�� +��#��%�"��(*+�� )"� �, ��"+�� 5�� )��. �� %�� )" �� %*�� )"� � �� %�#*��$��+6"$��"�%#� �� +�#�%#�� %�� *��'"��)�. ��%#+�� !"�� #�� #' ��%�" +��#�� +��"� )�� $�%#!"�. �� , +��#�� '��&��*�� + )�#��(� �#��"+6"� )�$�%# �� +6"&�" $�"'�� 8��*�� )�#��"��%#'��!�( �# ��5�� )��'�(� ��"�� $�� %��6#*��"��)� �*��$�� #�� !�.

��5�� )��'�(��"��


i

ສສາລະບານ ບດທ 1 ການແກບນຫາດວຍຂະບວນທາງດານເຕກໂນໂລຊ ..................... 1

I. ຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ................................................... 1 1. ການຮບໂຮມຂມນ ............................................................................. 1 2. ການກວດສອບຄວາມຖກຕອງຂອງຂມນ ................................................ 2 3. ການປະມວນຜນຂມນ ........................................................................ 3 4. ການຈດເກບຂມນ ............................................................................. 3 5. ການທາສາເນາຂມນ .......................................................................... 3 6. ການເຜຍແຜຂມນຂາວສານ ................................................................ 5

II. ການແກບນຫາດວຍຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ......................... 6 1. ຫກການໃນການແກບນຫາ .................................................................. 7 2. ວທການແກບນຫາ .......................................................................... 15 ຄາຖາມ (1) ........................................................................................ 18

ບດທ 2 ການຕດຕສ ສານ ແລະ ຄ ນຫາຂມນຜານອນເຕເນດ ................... 22 I. ການຕດຕສ ສານຜານເຄອຂາຍຄອມພວເຕ ............................................... 22

1. ອງປະກອບຂ ນພນຖານຂອງລະບບການສ ສານ ..................................... 22 2. ເຄອຂາຍການສ ງຂມນ ..................................................................... 23 3. ການສ ສານຂມນໃນອງກອນ .............................................................. 24 4. ສນຍານຂອງການສ ສານ .................................................................. 24 5. ການສ ງສນຍານໃນການສ ສານ .......................................................... 26 6. ອປະກອນການສ ສານ ...................................................................... 27 ຄາຖາມ (2.1) ..................................................................................... 34

II. ການຄ ນຫາຂມນຜານອນເຕເນດ ............................................................ 38 1. ອນເຕເນດ..................................................................................... 38 ຄາຖາມ (2.2) ..................................................................................... 49 2. ຄວາມປອດໄພທາງອນເຕເນດ (Internet Safety) ................................. 51


ii

3. ການປກປອງຄອມພວເຕຂອງເຮາຈາກໄພຄກຄາມທາງອນເຕເນດ ............ 63 4. ເຄດລບອເມວທຫອກລວງ ແລະ ສະແປມ (Email Tips for Scams and

Spam)......................................................................................... 73 5. ທອງເວບຢາງປອດໄພ .................................................................... 81 6. ການປກປອງທລະກາທາງການເງນ ................................................... 92 7. ຂແນະນາເຄອຂາຍທາງສງຄມ ແລະ ການສ ສານແບບສະຫາດ (Smart

Social Networking and Communication Tips) ............................... 100 8. ໄພຂ ມຂທາງໄຊເບ, ການສອດແນມ ແລະ ສ ງເສບຕດ (Cyber harassment,

Stalking and Addiction).............................................................. 111 9. ຄວາມປອດໄພຂອງອປະກອນສນຍານໄຮສາຍ (Wireless) ແລະ ອປະກອນ

ໂທລະສບມຖ .............................................................................. 116 ຄາຖາມ (2.3) ................................................................................... 127

ບບດທ 3 ການນາໃຊຄອມພວເຕໃນການປະມວນຜນຂມນເພອປະກອບການຕດສນໃຈ ................................................................... 129

I. ການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢ .................................................. 129 1. ການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ MS Access ............... 129 2. ການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ Excel ....................... 148

II. ການນາເອາຂມນທສງລວມມາສາງເປນຕາຕະລາງ ແລະ ປບປງຕາຕະລາງໃຫ ເໝາະສມເພອການນາສະເໜທມປະສດທພາບ ........................................ 152 1. ການສາງຕາຕະລາງນກຮຽນທສງລວມມາແລວ .................................. 152 2. ການປບປງຕາຕະລາງໃຫເໝາະສມເພອການນາສະເໜທມປະສດທພາບ ... 155

III. ການໃຊ PivotTable ຈາກຖານຂມນ Access ຢໃນ Excel ເພອສງລວມ ແລະ ວໄຈຂມນເພອປະກອບການຕດສນໃຈຕາງໆ ............................................ 164 1. ການເຮດວຽກຂອງລາຍການຂອບເຂດຂອງຂມນ Pivot Table ............... 165 2. ວທການເຮດວຽກຂອງລາຍການພາກສວນຂມນ PivotTable ................ 166

IV. ການນາໃຊກຣາຟໃຫເໝາະສມກບເນອໃນຂອງການລາຍງານ ແລະ ນາສະເໜໃຫຖກຕອງ ........................................................................................ 171

iii

1. ສາງກຣາຟຈາກ Excel .................................................................. 171 2. ສາງກຣາຟຈາກ Access ................................................................ 175 ຄາຖາມ (3) ...................................................................................... 178

ບບດທ 4 ການສາງສ ນາສະເໜຂມນ ................................................. 179 I. ເຂາໃຈສ ນາສະເໜຂມນ ແລະ ຂະບວນການພດທະນາສ ນາສະເໜຕາງໆ ........ 179

1. ຄວາມໝາຍສ .............................................................................. 179 2. ຮບແບບສ ນາສະເໜຂມນ ............................................................... 179 3. ຂະບວນການພດທະນາສ ນາສະເໜຕາງໆ .......................................... 183

II. ເຂາໃຈການອອກແບບສ ນາສະເໜທເໝາະສມກບເນອໃນ ........................... 184 1. ສ ຄວາມໝາຍໄດດ ........................................................................ 184 2. ເນອໃນເປນລາດບ ........................................................................ 184 3. ສ ນາສະເໜຕອງດງດດສາຍຕາ ແລະ ໜາສນໃຈ ................................ 185

III. ເຂາໃຈກຽວກບການໃຊສ ແລະ ຮບພາບຕາງໆໃຫເໝາະສມ ...................... 186 1. ເຂາໃຈກຽວກບການໃຊສ ................................................................ 186 2. ການເລອກຮບພາບຕາງໆໃຫເໝາະສມ .............................................. 186

IV. ຮການເລອກຮບແບບ ແລະ ຂະໜາດຕວໜງສທເໝາະສມກບເນອໃນ .......... 188 1. ການເລອກຮບແບບທເໝາະສມກບເນອໃນ ......................................... 188 2. ຂະໜາດຕວໜງສທເໝາະສມກບເນອໃນ ........................................... 188

V. ເຂາໃຈວທການນາສະເໜຂມນດວຍໂປຣແກຣມສາເລດຮບ ......................... 190 ຄາຖາມ (4) ...................................................................................... 191

ບດທ 5 ການສາງສ ນາສະເໜຂມນດວຍໂປຣແກຣມສາເລດຮບ ............... 192 I. ສາງສ ນາສະເໜດວຍ Microsoft PowerPoint ...................................... 192

1. ຄວາມຮເບອງຕ ນກຽວກບໂປຣແກຣມ ................................................ 192 2. ການເຂາສໂປຣແກຣມ Microsoft Office PowerPoint ........................ 192 3. ການຕ ງຄາໜາແຜນໃສ (Slide)....................................................... 194

II. ການປບແຕງຕວໜງສໃນແຜນໃສ (Slide) ............................................. 209 1. ການການດຮບແບບຟອນ (font) ...................................................... 210


iv

2. ການປຽນຮບແບບຟອນທງໝດຂອງບດນາສະເໜ ................................ 210 3. ການເນນຂຄວາມ ຫ ປະໂຫຍກດວຍຕວເຂມ, ຕວເນງ ແລະ ການຂດກອງ

................................................................................................ 211 4. ການປຽນສຂຄວາມ ...................................................................... 211 5. ວທປຽນໄລຍະຫາງລະຫວາງບນທດແຖວ .......................................... 212 6. ການປບແຕງຕວໜງສໃນແຜນໃສໂດຍໃຊ WordArt .......................... 212

IIII. ການຕ ງຄາຫຍໜາ ແລະ ຫວແຖວ ....................................................... 214 1. ການຕ ງຄາຫຍໜາ ....................................................................... 214 2. ການຕ ງຫວແຖວ .......................................................................... 216

IV. ການເພມພາບ ແລະ ຮບເງາເຂາໃນແຜນໃສ .......................................... 218 1. ການເພມພາບເຂາໃນແຜນໃສ ........................................................ 218 2. ການປບແຕງຂະໜາດຂອງຮບ ........................................................ 219 3. ການແຊກຮບຄຣບອາດ (Clip Art) ................................................. 221

V. ການນາສະເໜແບບປະສມປະສານ ....................................................... 223 1. ການ link ໃສວດໂອຄຣບ ............................................................. 223 2. ການສະເໜຜານໜາເວບໄຊ ........................................................... 224

VI. ການນາໃຊຮບເສນສະແດງ, ຕາຕະລາງ ແລະ ໂຄງຮາງການຈດຕ ງເຂາໃນແຜນໃສ ................................................................................................... 225 1. ການນາໃຊຮບເສນສະແດງເຂາໃນແຜນໃສ ........................................ 225 2. ການນາໃຊຕາຕະລາງເຂາໃນແຜນໃສ .............................................. 232 3. ການສາງໂຄງຮາງການຈດຕ ງໃນແຜນໃສ ......................................... 237

VII. ການນາໃຊ Animation.................................................................... 239 1. ວທສາງ Animation ໃນ PowerPoint ............................................ 240 2. ການໃສເອຟເຟກໃນເວລາປຽນແຜນໃສ (Transition to This Slide) ......... 243

VIII. ການນາສະເໜຂມນທສາງຂນຢາງມປະສດທພາບ .................................... 246 1. ຄວາມສາຄນຂອງການນາສະເໜທມປະສດຕພາບ .............................. 246 2. ການຈດລຽງລາດບແຜນໃສບດທເຮດໃຫຜຟງ ແລະ ຜບນຍາຍສບສນ ..... 248

v

ຄາຖາມ (5) ...................................................................................... 249

ບບດທ 6 ການເລອກ ແລະ ນາໃຊເຕກໂນໂລຊໃຫເໝາະສມກບອາຊບ ....... 250 I. ການເລອກຊຄອມພວເຕທເໝາະສມກບວຽກງານ ..................................... 250 II. ການເລອກໃຊໂປຣແກຣມສາເລດຮບ ຫ ການສາງໂປຣແກຣມຂນເອງ ............ 251 III. ການເລອກໃຊລະບບຮກສາຄວາມປອດໄພຂອງຄອມຜວເຕ ........................ 251

1. ສາເຫດທພາໃຫເກດມໄວຣສໃນຄອມພວເຕ ........................................ 251 2. ອາການຂອງຄອມພວເຕທຕດໄວຣສ ................................................. 252 3. ວທປອງກນ ແລະ ການຕານໄວຣສຄອມພວເຕ .................................. 252 4. ການນາໃຊອນເຕແນດຢາງສາງສນ .................................................. 254 ຄາຖາມ (6) ...................................................................................... 255 ເອກສານອາງອງ ............................................................................. 255 ສາລະບານຮບ ................................................................................ 256


1

ບບດທ 1 ການແກບນຫາດວຍຂະບວນທາງດານເຕກໂນໂລຊ

I. ຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ເປນຂະບວນທກຽວຂອງກບການບນລະຍາຍ,

ການກວດສອບຄວາມຖກຕອງຂອງຂມນ, ການປະມວນຜນ, ການຈດເກບ, ການຈດການ ຫ ການເຮດວຽກກບຂມນຂາວສານ ໂດຍໃຊອປະກອນຄອມພວເຕ ແລະ ອປະກອນຫອງການ

ຕາງໆ ໃນການປະຕບດງານ ເພອໃຫໄດຂມນຂາວສານ ຫ ຄວາມຮທເອາມາໃຊໃນການຕດ

ສນໃຈ ເຊ ງເປນປະໂຫຍດຕການດາລງຊວດ ແລະ ເຜຍແຜໃຫຄນອ ນໄດຮບຮ ແລະ ເຂາໃຈຮວມກນ.

ຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ເພອໃຫໄດຂມນຂາວສານທດ ມຂ ນຕອນ ດ ງນ:

1. ການຮບໂຮມຂມນ ການຮບໂຮມຂມນເປນການນາເອາຂມນທຕອງການຈາກຫາຍໆແຫງຂມນ ມາໂຮມເຂາ

ກນດວຍວທການຕາງໆ ເຊນ: ການໃຫກມເປາໝາຍຊວຍຕອບແບບສອບຖາມທຕນເອງຄດ ຂນມາ, ການອານລະຫດຈາກແຖບລະຫດສນຄາ ຫ ການອານຂມນໃນເຈຍຄາຕອບ ການ ທດສອບເປນຕ ນ.

(http://everythingmaths.co.za/maths/grade-10-mathematical-literacy/12-data-handling/images/5d1096959fe360a896c7e1766

d4184eb .png)

ຮບທ 1: ຕວຢາງວທການເກບຂມນ


2

22. ການກວດສອບຄວາມຖກຕອງຂອງຂມນ ການກວດສອບຄວາມຖກຕອງຂອງຂມນເປນການນາເອາຂມນຈາກແຫງຕາງໆ ມາກວດ

ສອບ ແລະ ແກໄຂໃຫຖກຕອງດວຍການໃຊສາຍຕາມະນດ ຫ ຕ ງກດເກນໃຫຄອມພວເຕ ກວດສອບ ເພອໃຫໄດຂມນທໜາເຊ ອຖ ເໝາະສມກບການນາມາໃຊໃຫເກດປະໂຫຍດຕໄປ.

ຮບທ 2: ຕວຢາງການກວດສອບ ແລະ ການຈດສນຂມນ

3

33. ການປະມວນຜນຂມນ ການປະມວນຜນຂມນເປນການນາເອາຂມນທໄດກວດສອບ ແລະ ແກໄຂຖກຕອງ

ແລວມາເຮດການປະມວນຜນດວຍວທການຕາງໆ ເຊນ: ຈດກມ ຈດລຽງຕາມຕວອກສອນ ແລະ ປຽບທຽບ ຫ ຄານວນຂມນ ເພອໃຫໄດຜນທສະຫບອອກມາເປນຂມນຂາວສານ ແລະ ນາໄປໃຊໄດ.

ຮບທ 3: ຕວຢາງການປະມວນຜນຂມນຄາໃຊຈາຍປະຈາປ

4. ການຈດເກບຂມນ ການຈດເກບເປນການນາຂມນຂາວສານທຜານການປະມວນຜນແລວ ມາເກບໄວໃນ

ໜວຍຄວາມຈາຂອງຄອມພວເຕ ຫ ອປະກອນບນທກຊະນດອ ນໆ ເຊນ: ແຜນຊດ, ແຜນ

ດວດ, ໜວຍຄວາມຈາແບບເຄ ອນຍາຍໄດ (Flash drive) ຫ ຄລາວ (Cloud) ເບ ງຮບທ 4.

5. ການທາສາເນາຂມນ ການທາສາເນາຂມນເປນການນາເອາຂມນຂາວສານທຈດເກບໄວມາທາສາເນາ (Back-

up) ເພອສາຮອງຂມນຂາວສານໄວໃຊ ຫາກຕ ນສະບບເກດການສນຫາຍ ແລະ ສາມາດນາໄປໃຊໄດຢາງສະດວກ ວອງໄວຕາມສະຖານະການຕາງໆ ເຊ ງເຮດໄດຫາຍວທ ເຊນ: ການເກບເອກະສານໄວໃນແຟມ, ການສາເນາລງໃສແຜນຊດ, ແຜນດວດ ຫ ໜວຍຄວາມ ຈາແບບເຄ ອນຍາຍໄດ ເປນຕ ນ.


4

ຮບທ 4: ອປະກອນບນທກຂມນ ແລະ ວວດທະນາການຂອງພວກມນ

5

66. ການເຜຍແຜຂມນຂາວສານ ການເຜຍແຜຂມນຂາວສານ ເປນການນາເອາຂມນຂາວສານໄປແຈກຢາຍໃຫຜອ ນໄດມ

ຄວາມຮຄວາມເຂາໃຈ ແລະ ນາໄປໃຊປະໂຫຍດດວຍວທການຕາງໆ ເຊນ: ການເຜຍ ແຜລງເວບໄຊສາທາລະນະ ຫ ສ ສງຄມອອນໄລ ເຊນ: ເຟສບກ (facebook), ກະດານ ສນທະນາ (Blog) ແລະ ອ ນໆ, ເຮດແຜນພບ ຫ ໃບປວ, ອດສາເນາລງໃນອປະກອນ ບນທກຂມນ ວາງໄວໃນສະຖານທທຈບເອາໄປໃຊໄດງາຍ, ເຮດປາຍໂຄສະນາໃສບລເວນ

ທເປນຈດສນໃຈ ຫ ງານນທດສະການ ເປນຕ ນ.

ຮບທ 5: ເຟສບກ (facebook) ແລະ ກະດານສນທະນາສະໝກຫນ (blog hobby) ຂອງ smittenkitchen.com ທມການປງແຕງອາຫານພອມກບຮບພາບ.

ໝາຍເຫດ: ກອນທພວກເຮາຈະນາເອາຂມນໃນເຄອຂາຍອນເຕເນດມາໃຊນ ນ ຄວນເຂາໃຈລ

ຂະສດດ ງຕໄປນ: ລຂະສດ (Copyright) ໝາຍເຖງ ສດຂອງບກຄນ ຫ ການຈດຕ ງ ຕ

ຜນງານປະດດຄດແຕງຂອງຕນເອງ ທາງດານສລະປະກາ ແລະ ວນນະກາ ລວມທງຜນ

ງານທາງດານວທະຍາສາດ ແມນແນວຄດທາງກດໝາຍທເຮດວຽກກຽວກບສນລະປະ, ການ

ຂດຂຽນ, ຮບພາບ, ດນຕ ແລະ ຫາຍໆຢາງ ຂອງຜທສາງສ ງດ ງກາວ. ອງຕາມກດໝາຍລ

ຂະສດ (copyright law), ເນອໃນຕ ນສະບບໃດທໄດສາງຂນ ແລະ ບນທກໃນຮບແບບທ

ຍນຍງ ເປນຊບສນທາງປນຍາຂອງເຮາເອງ. ນໝາຍຄວາມວາ ຕາມກດໝາຍ ບກຄນອ ນໆ


6

ຮບທ 6: ສນຍະລກ ແລະ ຄວາມໝາຍລຂະສດໃນການນາໃຊຂມນທາງອນເຕເນດ.

II. ກການແກບນຫາດວຍຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານການແກບນຫາດວຍຂະບວນທາງດານເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ເປນການແກບນຫາ

ທມຂ ນຕອນ ໂດຍໃຊຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ແລະ ອປະກອນ ຄອມພວເຕ ເພອໃຫການເຮດວຽກງານສະດວກວອງໄວ ຖກຕອງ ແລະ ຊດເຈນ. ວທການນ ຈາເປນຕອງ ປບຮບແບບວທການເຮດວຽກງານ ໃຫເໝາະສມກບການໃຊເຕກໂນໂລຊຂມນ ຂາວສານ.

ມນອາດຈະເປນວທທຄາຍຄກນກບການແກບນດວຍວທການອ ນໆ ຕາງແຕມການນາ ເອາເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ແລະ ລະບບຄອມພວເຕເຂາມາໃຊໃນການແກບນຫາ ເພອເພມປະສດທພາບໃນການເຮດວຽກ. ສ ງສາຄນ ຖາຕອງການນາໃຊວທການນ ຕອງມ ການວເຄາະບນຫາ ແລະ ສກສາຄວາມເປນໄປໄດໃຫຮອບຄອບເສຍກອນ. ເຫດຜນ ກຍອນວາ ເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ແລະ ລະບບຄອມພວເຕ ບແມນເຄ ອງມວເຄາະ

7

ທຈະແກບນຫາໄດທກເລອງ. ນອກຈາກນ ຍງຈະຕອງມການສກສາເຖງຄວາມຄມຄາໃນການ ລງທນ. ເພອບໃຫເປນການລງທນທສນເສຍ ຈງຈາເປນຕອງເລອກວທແກໄຂບນຫາໃຫ ເໝາະສມກບວຽກງານ ໂດຍຈດຫາເຄ ອງມ ແລະ ເຕກໂນໂລຊບໃຫເກນຄວາມຈາເປນ.

ການແກບນຫາດວຍຂະບວນການທາງດານເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານນ ເໝາະສມກບ ລະບບວຽກງານທຕອງປະຕບດຢາງໃດຢາງໜງ, ຊ າເກ າ ແລະ ວຽກມປະລມານຫາຍ ຫ ວຽກທຕອງການຄວາມວອງໄວໃນການຄານວນເກນກວາຄນທາມະດາທຈະເຮດໄດ. ວທການ ໂດຍທວໄປຄ ປບປຽນວທການ ຫ ລະບບການເຮດວຽກງານແບບດ ງເດມມາໃຊລະບບການ ປະຕບດງານທມຄອມພວເຕຊວຍເປນບາງສວນ ຫ ທງໝດ ເທາທສາມາດຈະເຮດແທນຄນ ໄດ.

ດ ງນ ນ ການແກບນຫາໃນການເຮດວຽກງານໃນປດຈບນ ຖາມຂ ນຕອນການປະຕບດທ ຊ າຊອນ ສວນຫາຍມກໃຊເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານເຂາມາຊວຍ ເພອເພມຄວາມສະດວກ, ວອງໄວ, ຖກຕອງ, ຊດເຈນ ແລະ ສາມາດເຮດຊ າຄນໄດງາຍ.

11. ຫກການໃນການແກບນຫາ ການແກບນຫາດວຍຂະບວນທາງດານເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ມຫກສາຄນຄ ບນ

ຫາທກຢາງຕອງສາມາດປບປຽນຮບແບບ ຫ ວທການໃຫເໝາະສມ ໂດຍຄານງເຖງຄວາມ

ຄມຄາໃນການລງທນ , ດານເວລາ, ດານແຮງງານ ແລະ ຄາໃຊຈາຍ. ການໃຊຄອມພວເຕຊວຍໃນການແກບນຫາສາມາດເຮດໄດ ໂດຍການໃຊຊອບແວຣປະ

ຍກຕາງໆ ແລະ ການຂຽນໂປຣແກຣມ ດ ງລາຍລະອຽດຕໄປນ: ກ. ການໃຊຊອບແວຣປະຍກ (Application Software) ຊອບແວຣປະຍກ ເຊນ: Word processors, Spreadsheet, Presentations, Data-

bases, Internet Browsers, Software Design ຈະສາມາດຊວຍແກບນຫາໃນການເຮດ

ວຽກງານດ ງຕໄປນ: Word processors ຊວຍແກບນຫາໃນການເຮດວຽກງານກຽວກບເອກະສານຕາງໆ ເຊນ:

ຊວຍໃຫການພມວຽກເອກະສານໄດວອງໄວຫາຍກວາໃຊພມດດ, ມການກວດສອບການສະ ກດຄາ ແລະ ຫກໄວຍາກອນ (ສາລບການໃຊພາສາຕາງປະເທດ ເຊນ: ຝຣ ງ, ອງກດ ສວນພາສາລາວຍງເຮດໄດບທນສມບນແບບ) ເພອປອງກນການພມທຜດພາດ ສາມາດລບຄາຜດ ແລະ ປບປງຂຄວາມໃນເອກະສານໄດງາຍ ແລະ ສະອາດຮຽບຮອຍ ໂດຍບຕອງໃຊ


8

ນ າຢາລບຄາຜດ. ຊອບແວຣນ ຍງແກບນຫາສນເປອງເວລາໃນການສ ງຈດໝາຍວຽນ

ພາຍໃນອງກອນ ໂດຍພມຈດໝາຍຕ ນແບບພຽງສະບບດຽວ ແລວສ ງໄປໃຫທກໜວຍງານ

ຜານທາງຄອມພວເຕແທນການຖາຍສາເນາເອກະສານ ແລວໃຫຄນສ ງໄປເທອລະໜວຍງານ ເປນຕ ນ.

ຮບທ 7: Text Document ຂອງ OpenOffice ແລະ Word ຂອງ Microsft Office

9

Spreadsheet ຊວຍແກບນຫາກຽວກບການຄານວນຕວເລກ ຈດສາງຕາຕະລາງຂມນ ແຜນພມ ແລະ ກຣາຟ ເຊນ: ການຄານວນຕວເລກຫາຍຈານວນໃນຕາຕະລາງຂມນ, ການ ໃຊສດຄານວນແທນການໃຊຈກຄດໄລ, ການສາງຕາຕະລາງຂມນໃຫເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ ແລະ ສວຍງາມ. ການໃຊຂມນໃນຕາຕະລາງສາງແຜນພມ ແລະ ກຣາຟໄດຢາງງາຍດາຍ, ຖກຕອງ ແລະ ຊດເຈນ ເປນຕ ນ (ຮບທ 8).

ຮບທ 8: Spreadsheet ຂອງ OpenOffice ແລະ Excel ຂອງ Microsft Office


10

Software Presentation ຊວຍແກໄຂທາງດານການນາສະເໜງານໃຫງາຍຂນ ແລະ ເປນໜາສນໃຈກວາການນາສະເໜແບບປກກະຕທ ວໄປ.

ຮບທ 9: Presentation ຂອງ OpenOffice ແລະ PowerPoint ຂອງ Microsft Office

11

Databases ຊວຍແກບນຫາການຈດເກບຂມນ ທມຈານວນຫາຍໃຫເປນລະບບ, ເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ, ສະດວກຕການຄ ນຫາ ແລະ ນາມາໃຊ.

ຮບທ 10: Database ຂອງ OpenOffice ແລະAccess ຂອງ Microsft Office


12

Software Design ເປນຊອບແວຣຊວຍແກບນຫາໃນການອອກແບບ ແລະ ສາງແບບ ຈາລອງດວຍເຄ ອງມຕາງໆ ທມໃນຊອບແວຣ ເຊ ງມຄວາມແມນຢາ ແລະ ເຫນຜນທນທ ນບທງປະຢດຄາໃຊຈາຍໃນການຊວດສະດອປະກອນມາຂຽນແບບ ຫ ສາງແບບຈາລອງ.

ຮບທ 11: ໂປຣແກຣມ Pro/Desktop ແລະ AutoCad

13

ຂຂ. ການຂຽນໂປຣແກຣມ ການຂຽນໂປຣແກຣມເປນການໃຊຄວາມຮຄວາມສາມາດດານພາສາຄອມພວເຕ ແລະ

ປະສບການໃຊວຽກງານຄອມພວເຕ ແລະ ຊອບແວຣໃນດານຕາງໆ ມາປະຍກໃຊໃນການ

ແກບນຫາ.

ຮບທ 12: ໂປຣແກຣມ Fortran ແລະ COBOL


14

ຕວຢາງ: ພາສາຂອງໂປຣແກຣມຕາງໆ

ພພາສາຄອມພວເຕ ກການໃຊວຽກ

ພາສາຟແທຣນ (Fortran) ໃຊແກບນຫາດານການຄານວນທາງວທະຍາສາດ ວສະວະກາສາດ ແລະ ວຽກວໄຈຕາງໆ

ພາສາໂຄບອນ (COBOL) ໃຊແກບນຫາດານທລະກດ

ພາສາເບສກ (BASIC) ໃຊແກບນຫາຕາງໆ ໄດທກສາຂາວຊາເໝາະສມກບ

ຜທບແມນນກຂຽນໂປຣແກຣມອາຊບ ແລະ ຜທເຝກ

ຂຽນໂປຣແກຣມໃໝ

ພາສາປາສຄານ (Pascal) ໃຊໃນການຂຽນໂປຣແກຣມຄອມພວເຕ

ພາສາຊ ແລະ ຊບວກບວກ (C ແລະ C++) ໃຊໃນການຂຽນໂປຣແກຣມຄວບຄມການເຮດວຽກຂອງອປະກອນຄອມພວເຕ ແລະ ຂຽນໂປຣແກຣມ ທາງວດຖ1

ພາສາວຊວານເບສກ (Visual Basic) ໃຊໃນການຂຽນໂປຣແກຣມປະຍກ ທໃຊເຮດວຽກໄດ

ຫາກຫາຍ ເທງລະບບປະຕບດການວນໂດ (Win-

dows) ແລະ ໃຊເປນໂປຣແກຣມແບບຮບພາບ ເຊນ: ຄາສ ງຕາງໆ

ພາສາຈາວາ (Java) ໃຊໃນການຂຽນໂປຣແກຣມປະຍກສາລບເຊ ອມຕເຂາ ສອນເຕເນດ ແລະ ຊອບແວຣທໃຊໃນອນເຕເນດ

ພາສາເດນໄຟ (Delphi) ໃຊໃນການຂຽນໂປຣແກຣມທາງຈນຕະນາພາບ 2 ເພອ ສາງສວນຕດຕຜໃຊເປນແບບຮບພາບ ເຊນ: ປມຄາສ ງ ຕາງໆ

ນນກຂຽນໂປຣແກຣມ (Programmer) ເປນອາຊບທເຮດວຽກກຽວກບການຂຽນຊດຄາສ ງຂອງຄອມພວເຕ ເພອໃຊໃນ ການເຮດວຽກ ແລະ ແກໄຂບນຫາຕາງໆ ໂດຍຕອງມຄວາມຮຄວາມສາມາດໃນເລອງພາສາຄອມພວເຕ ແລະ ໃຊ ອປະກອນຄອມພວເຕໄດເປນຢາງດ. 1 ໂປຣແກຣມທາງວດຖ ເປນໂປຣແກຣມທຜພດທະນາຊອບແວຣໄດແຍກໜາວຽກອອກເປນສວນຍອຍໆ ເອນວາ ວວດຖ ເພອໃຫງາຍຕການເອນມາໃຊ ໂດຍສາມາດນາມາປະກອບ ແລະ ຮວມເຂາກນໄດ ແຕຈະເຫນຜນຮບ ເມ ອພດທະນາ ຊອບແວຣສາເລດແລວ. 2 ໂປຣແກຣມທາງຈນຕະນາພາບ ເປນໂປຣແກຣມທຜພດທະນາຊອບແວຣສາມາດເບ ງເຫນຜນຮບຂອງໜາວຽກໄດ ຕ ງແຕ ເລມຕ ນພດທະນາຊອບແວຣ ໂດຍບຈາເປນຕອງລຖາໃຫສາເລດ.

15

22. ວທການແກບນຫາ ຄນເຮາທກຄນຕອງເຄຍພບກບບນຫາ ບວາຈະເປນບນຫາທາງດານສຂະພາບ, ບນຫາ

ການຮຽນ, ບນຫາການເຮດວຽກງານ ແລະ ບນຫາຄອບຄວເປນຕ ນ. ແຕລະຄນກມວທການ

ແກບນຫາແຕກຕາງກນໄປຕາມຄວາມຮຄວາມສາມາດ ແລະ ປະສບການ ໂດຍໃຊວທການ

ແກບນຫາທເຄຍສກສາຜານມາ ຫ ເຄຍທດລອງໃຊແລວປະສບຜນສາເລດ ເຊນ: ວທ

ລອງຜດລອງຖກ, ວທການກາຈດ, ວທການໃຊເຫດຜນ ເປນຕ ນ. ການພຈາລະນາຢາງ

ລະອຽດ ຈະພບວາ ວທແກບນຫາເຫານຕາງກມຂ ນຕອນທເໝອນກນ. ວທການແກບນຫາເປນໜງໃນຂ ນຕອນການປະມວນຜນຂອງຂະບວນທາງດານເຕກໂນ

ໂລຊຂມນຂາວສານ ເຊ ງໄດແບງເປນຂ ນຕອນດ ງນ:

ກ. ການວເຄາະ ແລະ ການດລາຍລະອຽດຂອງບນຫາ ການວເຄາະ ແລະ ການດລາຍລະອຽດຂອງບນຫາ ເປນຂ ນຕອນການທາຄວາມເຂາ

ໃຈກບບນຫາ ເພອແບງແຍກໃຫຊດເຈນ ໂດຍໃຊຄາຖາມຕໄປນ: ຂມນທການດມາໃນບນຫາ ຫ ເງ ອນໄຂຂອງບນຫາແມນຫຍງ ເພອ ລະບຂມນເຂາ ສ ງທຕອງການແມນຫຍງ ເພອ ລະບຂມນເຂາ-ອອກ ວທການທໃຊປະມວນຜນແມນຫຍງ ເພອ ການດວທການປະມວນຜນ

ຕວຢາງ: ການວເຄາະ ແລະ ການດລາຍລະອຽດຂອງບນຫາກຽວກບການຊອກຫາ ເນອທຂອງຜາແພສ ຫຽມ. ລະບຂມນເຂາ >> ຄວາມກວາງ ແລະ ຄວາມຍາວຂອງຜາແພສ ຫຽມ ລະບຂມນອອກ >> ເນອທຂອງຜາແພສ ຫຽມ ການດວທການປະມວນຜນ >> ນາເອາຄວາມກວາງ ແລະ ຄວາມຍາວຂອງຜາແພສ ຫຽມ

ມາຊອກຫາເນອທ ໂດຍການຄນ

ຂ. ການວາງແຜນໃນການແກບນຫາ ແລະ ຖາຍທອດຄວາມຄດຢາງມຂ ນຕອນ ການວາງແຜນໃນການແກບນຫາ ແລະ ຖາຍທອດຄວາມຄດຢາງມຂ ນຕອນ ເປນ

ການຈາລອງຄວາມຄດໃນການແກບນຫາທຫຍງຍາກຊບຊອນ ໂດຍຜທກຽວຂອງໃນການແກ ບນຫາ ສາມາດເຂາໃຈ ແລະ ປະຕບດຕາມໄປໃນແນວທາງດຽວກນ ເຊ ງເຮດໄດ 2 ຮບ ແບບດ ງນ:


16

� ກການໃຊຂຄວາມ ຫ ຄາຊແຈງ (ບນຍາຍ) ການໃຊຂຄວາມ ຫ ຄາຊແຈງເປນການຂຽນເຄາໂຄງແຜນງານດວຍຂຄວາມ ຫ

ຊແຈງສ ງທຄນເຮາໃຊສ ສານກນ ຫ ພາສາຄອມພວເຕ ເພອໃຫຮຂ ນຕອນການເຮດ ວຽກຂອງການແກບນຫາຕາມແຕລະຂ ນຕອນ.

ຕວຢາງ: ການວາງແຜນຊອກຫາເນອທຂອງຜາແພສ ຫຽມ ໂດຍໃຊຂຄວາມ ຫ ຄາຊ ແຈງ ເລມຕ ນດວຍ:

1) ການດຄວາມກວາງ. 2) ການດຄວາມຍາວ. 3) ຄານວນຊອກຫາເນອທຂອງຜາແພສຫຽມຈາກສດ: ລວງຍາວ x ລວງ ກວາງ. 4) ສະແດງຄາເນອທຂອງຜາແພສ ຫຽມ. 5) ສນສດ.

� ການໃຊສນຍະລກ ການໃຊສນຍະລກ ເປນການ

ນາເອາຮບແບບຕາງໆ ມາຮຽງຕກນ

ເປນແຜນພາບ ເພອສ ສານໃຫຜທພບ ເຫນເຂາໃຈກງກນ. ສນຍະລກທກາວ ເຖງນ ໄດການດຂນ ໂດຍສະຖາບນ ມາດຕະຖານແຫງຊາດ ອາເມຣກາ (ANSI: The American National

Stan-dard Institute) ດ ງຕວຢາງໃນຕາຕະລາງຢຂາງນ:

17

ຄຄ. ການດາເນນການແກບນຫາ ການດາເນນການແກບນຫາເປນຂ ນຕອນການລງມແກບນຫາຕາມທວາງແຜນໄວ ໂດຍ

ອາໄສຊອບແວຣປະຍກ ຫ ໃຊການຂຽນໂປຣແກຣມພາສາຄອມພວເຕມາຊວຍໃນການແກ ບນຫາ ເຊ ງຜແກບນຫາຕອງສກສາວທໃຊຊອບແວຣປະຍກ ຫ ການຂຽນໂປຣແກຣມພາສາ ຄອມພວເຕໃຫເຂາໃຈ ແລະ ຊຽວຊານ ຕະຫອດຮອດຈນຮຈກປບປຽນແນວທາງການແກ ບນຫາທດກວາຢສະເໝ.

ງ. ການກວດສອບ ແລະ ປບປງ ການກວດສອບ ແລະ ປບປງເປນຂ ນຕອນການກວດສອບຜນຮບ ທໄດຈາກການດາ

ເນນການແກບນຫາວາ ຖກຕອງສອດຄອງກບຂມນເຂາ ຂມນອອກ ແລະ ວທການປະ ມວນຜນຫບ ຖາຍງພບເຫນຂບກຜອງ ຕອງປບປງແກໄຂໃຫໄດຜນຮບທດທສດ.

ການໃຊຂ ນຕອນທ 4 ນ ນບທງການຂຽນ ຫ ພດທະນາ ໂປຣແກຣມຄອມພວເຕ ເພອແກບນຫາຕາງໆ ຈະຊວຍໃຫສາມາດປະສບຜນສາເລດໄດເປນຢາງດ.


18

ຄຄາຖາມ (1) 1) ຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ເພອໃຫໄດຂມນຂາວສານທດ

ມຈກຂ ນຕອນ? ກ. ຂ. ຄ. ງ. ຈ.

2 ຂ ນຕອນ. 3 ຂ ນຕອນ. 4 ຂ ນຕອນ. 5 ຂ ນຕອນ. 6 ຂ ນຕອນ.

2) ຂະບວນການເຕກໂນໂລຊຂມນຂາວສານ ເພອໃຫໄດຂມນຂາວສານທດ ມຫຍງແດ?

ກ.

ຂ.

ຄ.

ງ. ຈ.

1) ການຮບໂຮມຂມນ; 2) ການກວດສອບຄວາມຖກຕອງຂອງຂມນ; 3) ການປະມວນຜນ; 4) ການຈດເກບ; 5) ການສາງສາເນາ ແລະ 6) ການເຜຍແຜ. 1) ການຮບໂຮມຂມນ; 2) ການກວດສອບຄວາມຖກຕອງຂອງຂມນ; 3) ການປະມວນຜນ ແລະ 4) ການຈດເກບ. 1) ການຮບໂຮມຂມນ; 2) ການກວດສອບຄວາມຖກຕອງຂອງຂມນ;

3) ການຈດເກບ ແລະ 4) ການສາງສາເນາ. 1) ການຮບໂຮມຂມນ, 2) ການຈດເກບ ແລະ 3) ການເຜຍແຜ. 1) ການຮບໂຮມຂມນ, 2) ການປະມວນຜນ, 3) ການສາງສາເນາ ແລະ 4) ການເຜຍແຜ.

3) ຊອບແວຣ Microsoft Word ຊວຍໃນການແກບນຫາໃດ?

ກ.

ຂ.

ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຄານວນຕວເລກ ສາງຕາຕະລາງຂມນ ແຜນພມ ແລະ ກຣາຟ ເຊນ: ການຄານວນຕວເລກຫາຍຈານວນໃນ ຕາຕະລາງ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດເກບຂມນຈານວນຫາຍ ໃຫເປນລະ ບຽບຮຽບຮອຍ ສະດວກໃນການຄ ນຫາ.

19

ຄ.

ງ.

ຈ.

ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດທາເອກະສານຕາງໆ ເຊນ: ຊວຍ ໃຫການພມເອກະສານໄດວອງໄວຂນຫາຍກວາການໃຊພມດດ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດເກບຂມນຈານວນຫາຍ ໃຫເປນລະ ບຽບຮຽບຮອຍ. ຊວຍໃນການອອກແບບ ແລະ ສາງວຽກຈາລອງເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ ໂດຍການອານວຍຄວາມສະດວກ.

44) ຊອບແວຣ Microsoft Excel ຊວຍໃນການແກບນຫາໃດ?

ກ.

ຂ.

ຄ.

ງ.

ຈ.

ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຄານວນຕວເລກ ສາງຕາຕະລາງຂມນ ແຜນພມ ແລະ ກຣາຟ ເຊນ: ການຄານວນຕວເລກຫາຍຈານວນໃນ ຕາຕະລາງ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດເກບຂມນຈານວນຫາຍ ໃຫເປນລະ ບຽບຮຽບຮອຍ ສະດວກໃນການຄ ນຫາ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດທາເອກະສານຕາງໆ ເຊນ: ຊວຍ ໃຫການພມເອກະສານໄດວອງໄວຂນຫາຍກວາການໃຊພມດດ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດເກບຂມນ ຈານວນຫາຍໃຫເປນລະ ບຽບຮຽບຮອຍ. ຊວຍໃນການອອກແບບ ແລະ ສາງວຽກຈາລອງເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ ໂດຍການອານວຍຄວາມສະດວກ.

5) ຊອບແວຣ Microsoft Access ຊວຍໃນການແກບນຫາໃດ?

ກ.

ຂ.



20

ຄ.

ງ.

ຈ.

ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດທາເອກະສານຕາງໆ ເຊນ: ຊວຍ ໃຫການພມເອກະສານໄດວອງໄວຂນຫາຍກວາການໃຊພມດດ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດເກບຂມນ ຈານວນຫາຍໃຫເປນລະ ບຽບຮຽບຮອຍ. ຊວຍໃນການອອກແບບ ແລະ ສາງວຽກຈາລອງເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ ໂດຍການອານວຍຄວາມສະດວກ.

66) ຊອບແວຣ Microsoft PowerPoint ຊວຍໃນການແກບນຫາໃດ?

ກ.

ຂ.

ຄ.

ງ.

ຈ.

ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຄານວນຕວເລກ ສາງຕາຕະລາງຂມນ ແຜນພມ ແລະ ກຣາຟ ເຊນ: ການຄານວນຕວເລກຫາຍຈານວນໃນ ຕາຕະລາງ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດເກບຂມນຈານວນຫາຍ ໃຫເປນລະ ບຽບຮຽບຮອຍ ສະດວກໃນການຄ ນຫາ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດທາເອກະສານຕາງໆ ເຊນ: ຊວຍ ໃຫການພມເອກະສານໄດວອງໄວຂນຫາຍກວາການໃຊພມດດ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການນາສະເໜຜນງານ ເຮດໃຫການສາງ ວຽກນາສະເໜງາຍຂນ ແລະ ເປນໜາສນໃຈກວາການນາສະເໜແບບ ປກກະຕ. ຊວຍໃນການອອກແບບ ແລະ ສາງວຽກຈາລອງເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ ໂດຍການອານວຍຄວາມສະດວກ.

7) ຊອບແວຣ Pro/DESKTOP ຊວຍໃນການແກບນຫາໃດ?

ກ.

ຂ.


21

ຄ.

ງ.

ຈ.

ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການຈດທາເອກະສານຕາງໆ ເຊນ: ຊວຍ ໃຫການພມເອກະສານໄດວອງໄວຂນຫາຍກວາການໃຊພມດດ. ຊວຍໃນການແກບນຫາກຽວກບການນາສະເໜຜນງານ ເຮດໃຫການສາງ ວຽກນາສະເໜງາຍຂນ ແລະ ເປນໜາສນໃຈກວາການນາສະເໜແບບ ປກກະຕ. ຊວຍໃນການອອກແບບ ແລະ ສາງວຽກຈາລອງເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ ໂດຍການອານວຍຄວາມສະດວກ.

88) ພາສາຄອມພວເຕມຫຍງແດ?

ກ. ຂ. ຄ.

ງ.

ຈ.

1. Fortran, 2. COBOL, 3. BASIC, 4. Pascal 1. Fortran, 2. COBOL, 3. BASIC, 4. Pascal, 5. C ແລະ C++ 1. Fortran, 2. COBOL, 3. BASIC, 4. Pascal, 5. C ແລະ C++, 6. Visual Basic 1. Fortran, 2. COBOL, 3. BASIC, 4. Pascal, 5. C ແລະ C++, 6. Visual Basic, 7. Java 1. Fortran, 2. COBOL, 3. BASIC, 4. Pascal, 5. C ແລະ C++, 6. Visual Basic, 7. Java, 8. Delphi


22

ບບດທ 2 ການຕດຕສ ສານ ແແລະ ຄຄ ນຫາຂມນຜານອນເຕເນນດ

I. ການຕດຕສ ສານຜານເຄອຂາຍຄອມພວເຕ 1. ອງປະກອບຂ ນພນຖານຂອງລະບບການສ ສານ ການສ ສານຂມນຕອງອາໄສອງປະກອບຂ ນພນຖານຂອງລະບບການສ ສານໂທລະຄມມະ

ນາຄມ ເຊ ງອງປະກອບນ ນສາມາດແຍກອອກເປນພາກສວນໄດດ ງນ: ກ. ຜສ ງຂາວສານ ຫ ແຫງກາເນດຂາວສານ (Source) ອາດຈະເປນສນຍານຕາງໆ ເຊນ: ສນຍານຮບພາບຂມນ ແລະ ສຽງເປນຕ ນ. ໃນການຕດຕສ ສານສະໄໝກອນ ອາດຈະໃຊແສງໄຟ, ຄວນໄຟ ຫ ທາທາງຕາງໆ ກນບວາເປນແຫງກາເນດຂາວສານ ແລະ ຈດຢໃນໝວດນໄດເຊນກນ. ຂ. ຜຜຮບຂາວສານ ຫ ຈດໝາຍປາຍທາງຂອງຂາວສານ (Destination) ເປນບອນທ ຮບຮຈາກສ ງທຜສ ງຂາວສານ ຫ ແຫງກາເນດຂາວສານສ ງຜານມາໃຫ. ການຕດຕ ສ ສານຈະບນລຈດປະສງໄດ ກຕເມ ອຜຮບຂາວສານ ຫ ຈດໝາຍປາຍທາງຂອງຂາວ ສານໄດຮບຂາວສານນ ນ. ຖາຜຮບຂາວສານ ຫ ຈດໝາຍປາຍທາງຂອງຂາວສານ ບໄດຮບຂາວສານ ກສະແດງວາ ການສ ສານນ ນບປະສບຜນສາເລດ ໝາຍຄວາມວາ ບມການສ ສານນ ນເອງ. ຄ. ຊອງສນຍານ (Channel) ໝາຍເຖງສ ກາງ ຫ ຕວກາງທຂາວສານເດນທາງຜານ ອາດຈະເປນອາກາດ ສາຍນາສ ງສນຍານຕາງໆ ຫ ນບທງຂອງແຫວ ເຊນ: ນ າ ນາມນ ເປນຕ ນ. ຊອງສນຍານປຽບເໝອນເປນຂວຂາມ ທຈະໃຫຂາວສານຂາມຈາກ ຝ ງໜງໄປຍງອກຝ ງໜງ. ງ. ການເຂາລະຫດ (Encoding) ເປນການຊວຍໃຫຜສ ງຂາວສານ ແລະ ຜຮບ ຂາວສານມຄວາມເຂາໃຈກງກນໃນການສ ຄວາມໝາຍຂອງສານ ດ ງນ ນ ຈງມຄວາມ ຈາເປນຕອງແປງຄວາມໝາຍຂອງສານນ ນໆ. ການເຂາລະຫດໝາຍເຖງການແປງຂາວ ສານໃຫຢໃນຮບພະລງງານທພອມຈະສ ງໄປໃນສ ກາງ ເຮດໃຫມຄວາມເຂາໃຈກງກນ ລະຫວາງຜສ ງ ແລະ ຜຮບ ຫ ມລະຫດດຽວກນ ຈງເຮດໃຫການສ ສານເກດຂນໄດ.

23

ຈຈ. ການຖອດລະຫດ (Decoding) ໝາຍເຖງການປຽນແປງພະລງງານຈາກສ ກາງ ໂດຍຜຮບຂາວສານ ໃຫກບໄປຢໃນຮບຂາວສານທສ ງມາຈາກຜສ ງ ເຮດໃຫຜສ ງສານ ແລະ ຜຮບສານມຄວາມເຂາໃຈ ຫ ມລະຫດກງກນ. ສ. ສນຍານລບກວນ (Noice) ເປນສ ງທມຢໃນທາມະຊາດ ມກຈະຫດຜອນ ຫ ລບ ກວນລະບບ. ເຫດການນອາດຈະເກດຂນໄດທງທາງດານຜສ ງຂາວສານ, ຜຮບຂາວ ສານ ແລະ ຊອງສນຍານ. ແຕໃນການສກສາຂ ນພນຖານ ມກສນນຖານວາ ຄວາມ ຜດພາດຈະບເກດຈາກຜສ ງສານ ແລະ ຜຮບສານ. ຕາແໜງທໃຊວເຄາະມກຈະເປນ ຕວກາງ ຫ ຊອງສນຍານ ເມ ອໃດຫາກມການຮວມສນຍານທລບກວນສນຍານດານ ຜສ ງຂາວສານ ແລະ ດານຜຮບຂາວສານ. ການປະຕບດມກຈະໃຊວງຈອນ (Filter) ຕອງສນຍານແຕຕ ນທາງ ເພອໃຫການສ ສານມຄນນະພາບດຂນ ແລວຄອຍດາເນນ ການ ເຊນ: ການເຂາລະຫດແຫງຂມນ.

ຮບທ 13: ອງປະກອບພນຖານຂອງການສ ສານ

2. ເຄອຂາຍການສ ງຂມນ ເຄ ອຂາຍການສ ງຂມນໝາຍເຖງການຮບສ ງຂມນ ຫ ຂມນຂາວສານຈາກບອນໜງໄປ

ຫາອກບອນໜງ ໂດຍອາໄສລະບບການສ ງຂມນທາງຄນໄຟຟາ ຫ ແສງ. ອປະກອນທ ປະກອບເປນລະບບການສ ສານຂມນໂດຍທວໄປ ເອນວ

ອງປະກອບພນຖານຂອງເຄອຂາຍການສ ສານຂມນປະກອບມ: 1) ໜວຍສ ງຂມນ (Sending Unit). 2) ຊອງທາງການສ ງຂມນ (Transmisstion Channel). 3) ໜວຍຮບຂມນ (Receiving Unit).

າຍການສສານຂມນ (Data

Communication Networks).

າ ເເຄອຂສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

24

33. ການສສານຂມນໃນອງກອນ ຈດປະສງຫກຂອງການນາເອາການສ ສານມາປະຍກໃຊໃນອງກອນໃດໜງປະກອບດວຍ:

1) ເພອຮບຂມນ ແລະ ຂມນຂາວສານຈາກແຫງກາເນດ. 2) ເພອສ ງ ແລະ ກະຈາຍຂມນໄດຢາງວອງໄວ. 3) ເພອຫດເວລາໃນການເຮດວຽກ. 4) ເພອການປະຢດຄາໃຊຈາຍໃນການສ ງຂາວສານ. 5) ເພອຊວຍຂະຫຍາຍການດາເນນງານຂອງອງກອນ. 6) ເພອຊວຍປບປງການບລຫານຂອງອງກອນ.

4. ສນຍານຂອງການສສານ ສນຍານທໃຊໃນລະບບສ ສານແບງອອກເປນ 2 ປະເພດຄ: ສນຍານອານາລອກ (ana-

log signal) ແລະ ສນຍານດຈຕອນ (digital signal). ສນຍານອານາລອກເປນສນຍານ ທມຂະໜາດເປນຄາຕເນອງ, ສວນສນຍານດຈຕອນເປນສນຍານທມຂະໜາດປຽນແປງ ເປນ ຄາຂອງຕວເລກ ໂດຍປກກະຕມກແທນດວຍລະດບແຮງດນທສະແດງເປນ “0” ແລະ “1” ຫ ອາດຈະມຫາຍສະຖານະ ເຊ ງຈະກາວເຖງໃນເລອງລະບບສ ສານດຈຕອນ ມຄາທຕ ງໄວ (Threshold) ເປນຄາບອກສະຖານະ. ຖາສງເກນຄາທຕ ງໄວ ສະຖານະເປນ “1” ແລະ ຖາ ຕ າກວາຄາທຕ ງໄວ ສະຖານະເປນ “0” ເຊ ງມຂດໃນການເຮດໃຫເກດມຄວາມຜດພາດໜອຍ ລງໄດ.

ກ. ຂ. ຮບທ 14: ກ) ແຜນວາດສະແດງສນຍານດຈຕອນ ແລະ ຂ) ສນຍານອານາລອກ

25

ເນອງຈາກສນຍານລບກວນຕອງມຄາສງກວາຄາທຕ ງໄວ ສະຖານະຈງຈະປຽນ ເຊນວາ: ໃນລະບບດຈຕອນ ສະຖານະຂອງຂມນເປນ “0” ສນຍານລບກວນມຄາ 0.2 ໂວນ ແຕຄາ ທຕ ງໄວເທາກບ 0.5 ໂວນ ສະຖານະຈງຍງຄງເດມ ຄເປນ “0”. ຂະນະທລະບບອານາລອກ (analog system) ສນຍານລບກວນຈະເພມເຂາໄປໃນສນຍານຈງໂດຍກງ. ນ ນກຄ ສນຍານຈງບວກກບສນຍານລບກວນ ເປນສນຍານໃນຂະນະນ ນ ເຮດໃຫສນຍານລບກວນ ມຜນຕສນຍານຈງ ແລະ ມຄວາມຜດພາດເກດຂນ.

ສວນກະແສໄຟຟາແບງອອກເປນໄຟຟາກະແສກງ ແລະ ກະແສສະລບ. ຫາຍໆຄນ ອາດຈະຄດວາ ມນບມສວນກຽວຂອງກບລະບບສ ສານໂທລະຄມມະນາຄມ. ແຕກະແສໄຟຟາໄດຖກນາໃຊເຂາໃນການສ ສານ ໂດຍການຄວບຄມໄຟຟາກະແສກງໃຫໄຫເປນຈງຫວະ (Pulse) ຈາກການເປດສະວດ (Switch) ກະແສໄຟຟາຈະຫດລງຫາ ສນ ແລະ ປດສະວດກະແສໄຟຟາກຈະຢໃນຄາໃດໜງ. ຈງຫວະຂອງກະແສຖກຜະລດຕາມລະຫດທໃຊແທນຕາມແຕລະຕວອກສອນ ຫ ຕວເລກ. ຈາກການໂຮມຈງຫວະການເຮດວຽກຂອງສະວດສາມາດສ ງຂຄວາມໃດໜງໄດ ຕວຢາງ: ມອກເຊ (Morse) ເປນຕ ນ (ຮບທ 15). ສວນກະແສໄຟຟາສະລບຢໃນຮບແບບຂອງຄນ ໃນຈາພວກຄນວທະຍ ທມການໃຊຢາງກວາງ ຂວາງ ແລະ ເປນທຮຈກກນດ.

ຮບທ 15: ການສ ງສນຍານເປນຈງຫວະຕາມການປດ-ເປດສະວດ, ລະຫ ດ ແລະ ຜທຄດຄ ນເຄ ອງນຂນມາ (Samuel-Morse)


26

55. ການສ ງສນຍານໃນການສສານ ການສ ງສນຍານຂມນແບງອອກເປນ 2 ປະເພດຄ: ການສ ງແບບຂະໜານ ແລະ ແບບ

ອະນກມ: ກ. ການສ ງສນຍານແບບຂະໜານ (Parallel Transmission) ການສ ງສນຍານແບບຂະໜານແມນການສ ງຂມນເທອລະຫາຍໆບດ ເຊນ: ສ ງຂມນ 10

011110 ທງ 8 ບດ ອອກໄປພອມກນ ໂດຍຜານສາຍສ ງຂມນທມ 8 ເສນ (ຮບທ 16). ການສ ງສນຍານແບບນສາມາດສ ງຂມນໄດວອງໄວ ແຕໃຊໄດແຕສະເພາະໄລຍະໃກ ແລະ ມລາຄາແພງ. ຕວຢາງ: ການຕເຄ ອງພມເຂາກບຄອມພວເຕ ປກກະຕຈະໃຊສາຍຍາວ 5 ແມດ ເຖງ 10 ແມດເທານ ນ.

ຮບທ 16: ແຜນວາດການສ ງຂມນແບບຂະໜານ ແລະ ແບບອະນກມ

ຂ. ການສ ງສນຍານແບບອະນກມ (Serial Transmission) ການສ ງແບບນ ແມນການສ ງຂມນອອກໄປເທອລະບດຕເນອງກນ ເຊນ: ຖາຂມນເປນ

10011110 ເລກ 0 ທາງຫງສດ ເປນບດທ 1 ຮຽງລາດບໄປຈນຄບ 8 ບດ ໂດຍການສ ງນ ນຈະໃຊສາຍສ ງເສນດຽວເທານ ນ (ຮບທ 16). ຕວຢາງ: ການຕລະບບຄອມພວເຕລກ (Terminal) ເຂາກບຄອມພວເຕແມທຢຫາງກນ ປະມານ 100 ແມດ ເຊ ງເຮດໃຫປະຢດສາຍສ ງ.

27

66. ອປະກອນການສສານ ອປະກອນການສ ສານ ແລະ ການເຊ ອມຕ: ກ. ໂມເດມ (Modem)

ໂມເດມ ໝາຍເຖງເຄ ອງແປງສນຍານໃຫກບໄປມາ ລະຫວາງສນຍານປຽບທຽບກບສນ ຍານດຈຕອນ (Digital) ແລະ ໃຊເຊ ອມຕລະຫວາງຄອມພວເຕກບອປະກອນອອມຂາງ ທຢຫາງໄກ ເຊນ: ເຄ ອງພມ ແລະ ຄອມພວເຕ ຕອງມເຄ ອງແປສນຍານດຈຕອນ ຈາກຄອມພວເຕໃຫເປນສນຍານອານາລອກ (Modulator) ຫ ການສ ງຂມນຜານທາງສາຍໂທລະສບ ເມ ອຜຢປາຍທາງຈະມການຕອບຮບ ຈາເປນຕອງແປງສນຍານອານາລອກ ໃຫເປນສນຍານດຈຕອນ (Demodulator).

ຮບທ 17: ການເຊ ອມຕໂມເດມ ແລະ ສາຍຄບດກຽວ (twisted pair cable)

ຂ. ຟຣອນເອນໂປຣແຊດເຊ (Front-end Processor)

ຮບທ 18: ລະບບການສ ສານຂມນທໜວຍປະມວນຜນຟຣອນເອນ


28

ຟຣອນເອນໂປຣແຊດເຊ ຫ FEP ເປນຄອມພວເຕ ທເຊ ອມຕໂດຍກງກບໂຮມ ຄອມພວເຕ (Home PC) ຫ ຄອມພວເຕຂະໜາດນອຍ (Mini PC) ໂດຍຜານຊອງ ທາງຂມນອດຕາຄວາມໄວສງໃນເຄອຂາຍຂະໜາດໃຫຍ ເຊ ງຊອງທາງດ ງກາວ ອາດຈະໃຊ ສາຍໃຍແກວ (Fiber Optic Cable). ສວນອກດານໜງຂອງ FEP ກເຊ ອມຕກບອປະກອນ ຂອງເຄອຂາຍການສ ສານຂມນ ໄດແກ ໂມເດມ, ມນຕປະເລກເຊ (Multiplexer) ແລະ ອ ນໆ ທອາດຈະໂຮມຄອມພວເຕຕເຂາກນເປນເຄ ອຂາຍ. ອປະກອນທຕເຂາກບ FEP ອາດຈະມ 64 ຫ 128 ຫ 256 ໜວຍ ຕ FEP ໜງເຄ ອງ ແຕສ ງສາຄນ ຈານວນອປະກອນທເຊ ອມຕ ຕອງຄານງເຖງໜາວຽກ ແລະ ຂະໜາດຂອງໜວຍຄວາມຈາ ຂອງພວກມນນາອກ.

ໜາທຂອງ FEP ມດ ງນ: 1) ແກໄຂຂມນຂາວສານ: ຈດເສນທາງຂອງຂາວສານ ອດຂະໜາດ ແລະ ແກໄຂ

ຂມນ. 2) ເກບຂາວສານ: ເປນການເກບຮກສາຂາວສານຂມນໄວຊ ວຄາວ ເພອຈດລະບຽບ

ການເຂາອອກຂມນຄອມພວເຕ ແລະ ຈດລາດບຄວາມສາຄນກອນ-ຫງຂອງ ສາຍ ແລະ ຜໃຊ.

3) ປຽນລະຫດ: ປຽນອກສອນ ແລະ ຂາວສານຈາກລະຫດໜງໄປຫາອກລະຫດ ໜງ ຫ ຈາກໂປຣໂຕຄອນ (Protocol) ໄປຫາອກໂປຣໂຕຄອນໜງ.

4) ຮວບຮວມ ຫ ກະຈາຍອກສອນ: ຈາກບດເປນອກສອນ ຫ ໃນທາງກບກນ ສາລບການສ ງຂມນ.

5) ຄວບຄມຄວາມໄວ: ຄວບຄມຄວາມໄວໃນການສ ງ-ຮບຂມນຂອງສາຍສ ງຂມນ ກບຮາດແວໃຫມຄວາມສາພນກນ.

6) ຈດຄວ: ຄວບຄມການເຂາ-ອອກຂອງຂມນຄອມພວເຕຫກ. 7) ກວດຈບ ແລະ ຄວບຄມຄວາມຜດພາດ: ເພອຮອງຂໃຫມການສ ງຂມນມາໃໝ

ເມ ອກວດຈບໄດວາມຄວາມຜດພາດໃນການສ ງຂມນເກດຂນ. 8) ຮຽນແບບ (Emulate): ເປນການຮຽນແບບຊອບແວຣຂອງຮາດແວຣອນໜງໃຫ

ເບ ງເໝອນກບວາ ເປນຊອບແວຣຂອງຮາດແວຣອ ນໆ ໃນເຄ ອຂາຍ ແລະອ ນໆ.

29

ຄຄ. ມນຕປະເລກເຊ (Multiplexer) ມນຕປະເລກເຊ ຫ ຂຽນຫຍດວຍ MUX ຈະຮບສນຍານຂມນຈາກຜສ ງຂມນທຢເເຫງ

ຕ ນທາງຕາງໆ ເຊ ງຈະສ ງຂມນໄປຫາປາຍທາງທແຕກຕາງກນ. ສະນ ນ ສນຍານຂມນຕາງໆ ເມ ອມາຜານ MUX ມນຈດການໂຮມເອາສນຍານຂມນໃຫຢໃນສາຍສ ງຂມນພຽງສາຍດຽວ. ຈາກນ ນ ສນຍານຂມນທງໝດຈະຖກແຍກອອກຈາກກນ (Demultiplexer ຂຽນຫຍເປນ Demux) ໄປຕາມຊອງທາງສາຍສ ງຂມນ ຫາເຄ ອງຮບປາຍທາງ. ສາຍສ ງຂມນດ ງກາວນ ຕອງສາມາດຮອງຮບປະລມານຂມນຈານວນຫາຍ ທຖກສ ງຜານພອມກນໄດ ເຊນ: ສາຍໃຍ ແກວ ເປນຕ ນ.

ຮບທ 19: ລະບບການສ ສານຂມນແບບມນຕປະເລກເຊ

ງ. ໜວຍຄວບຄມການແຍກສນຍານ (Cluster Control Unit) ໜວຍຄວບຄມການແຍກສນຍານທໃຊໃນລະບບສ ສານຂມນ ເຮດໃຫການສ ງຂາວສານ

ຂມນໄປຫາອປະກອນຮບສນຍານປາຍທາງ ມຄວາມໝນທຽງ ແລະ ຊດເຈນ.

ຮບທ 20: ໜວຍຄວບຄມການແຍກສນຍານ


30

ຈຈ. ສາຍເຊ ອມຕ ສາຍເຊ ອມຕເປນອປະກອນທສາຄນອກຢາງໜງ ທຊວຍການສ ສານຂມນໃຫເກດຂນໄດ

ແລະ ປະກອບມຫາຍຊະນດດ ງນ: � ສາຍຄບດກຽວ (Twisted pair cable)

ສາຍຄບດກຽວປະກອບດວຍເສນລວດທອງແດງທຫມດວຍປະລາດສະຕກ 2 ເສນກຽວ ພນກນເປນກຽວ ເພອຫດຜອນການລບກວນຈາກຄນແມເຫກໄຟຟາຈາກຄສາຍຂາງຄຽງພາຍ ໃນສາຍດຽວກນ ຫ ຈາກພາຍນອກ. ເນ ອງຈາກສາຍຊະນດນສາມາດເຮດໃຫສນຍານໄຟຟາ ຄວາມຖສງຜານໄດ ເຊ ງອດຕາການສ ງຂມນຜານສາຍນ ຈະຂນຢກບຄວາມໜາຂອງສາຍ ດວຍ ຄ ສາຍທອງແດງທມໜາຕດກວາງ ຈະສາມາດສ ງສນຍານໄຟຟາກາລງແຮງໄດ ເຮດ ໃຫສາມາດສ ງຂມນດວຍອດຕາສ ງສງ. ໂດຍທວໄປແລວ ການສ ງຂມນແບບດຈຕອນທສ ງ ໄປເປນລກສະນະສ ຫຽມ. ສາຍຄບດກຽວສາມາດໃຊສ ງຂມນໄດເຖງ 100 ເມກາບດຕວນາທ (mb/s) ໃນໄລຍະທາງບເກນ 100 ແມດ. ເນ ອງຈາກວາ ມນມລາຄາບແພງຫາຍ ທງສາມາດໃຊສ ງຂມນໄດ ຈງຖກໃຊຢາງກວາງຂວາງ. ສາຍຄບດກຽວແບງອອກເປນສອງ ປະເພດຄ:

1) ສາຍແບບບມເປອກຫມ (UTP : Unshielded Twisted Pair) ສາຍ UTP ເປນສາຍຄບດກຽວທມກຈະໃຊເຊ ອມຕຄອມພວເຕໄປຫາອປະກອນສ ສານ ຕາມມາດຕະຖານທການດ. ສາຍຊະນດນ ຈະມຄວາມຍາວໃນການເຊ ອມຕບເກນ 100 ແມດ ແລະ ມຈານວນສາຍທບດກນ 4 ຄ. ຄສາຍໃນພນກຽວກນ ບມເປອກຫມ ຄາຍຄສາຍໂທລະສບ ແລະ ມຫາຍເສນ ເຊ ງແຕລະເສນກຈະມສແຕກຕາງກນ. ສາຍ ທງໝດຖກຫມດວຍປະລາດສະຕກ. ໃນປດຈບນ ສາຍຄບດກຽວເປນສາຍທໄດຮບ ຄວາມນຍມຫາຍທສດ ຍອນວາ ມນລາຄາຖກ ແລະ ຕດຕ ງງາຍ ດ ງຮບລມນ:

ຮບທ 21: ສາຍຄບດກຽວແບບບມເປອກຫມ (UTP)

31

ສາຍ UTP 4 ຄ ປະກອບມ 8 ເສນ ຄ: � ສຂຽວ–ຂາວຂຽວ. � ສນ າໝາກກຽງ–ຂາວນ າໝາກກຽງ. � ສຟາ–ຂາວຟາ. � ສນ າຕານ–ຂາວນ າຕານ.

2) ສາຍແບບມເປອກຫມ (STP : Shielded Twisted Pair) ເປນສາຍຄບດກຽວທຫມດວຍລວດຖກຊ ນນອກທໜາອກຊ ນໜງ ເພອປອງກນການລບ ກວນຂອງຄນແມເຫກໄຟຟາ ດ ງຮບທ 22. ຂດຂອງສາຍຊະນດນ ຄ ສ ງຂມນໄດໄວ ກວາສາຍ UTP ແລະ ປອງກນຄນແມເຫກໄຟຟາ ແລະ ຄນວທະຍ. ຂເສຍຂອງມນ ແມນມຂະໜາດໃຫຍ ບຄອຍຢດຢນໃນການພບງຂອງສາຍຫາຍປານໃດ ແລະ ລາຄາ ແພງກວາສາຍ STP.

ຮບທ 22: ສາຍຄບດກຽວແບບມເປອກຫມ (STP)

� ສສາຍໂກແອກຊຽນ (coaxial) ສາຍໂກແອກຊຽນເປນສາຍເຊ ອມຕທມລກສະນະເຊນດຽວກນກບສາຍ ທຕຈາກເສາອງ

ແຕນຂອງໂທລະພາບ. ສາຍທໃຊທ ວໄປມ 2 ຊະນດຄ: ສາຍທມຄວາມຕານຂະໜາດ 50 ໂອມ ໃຊສາລບສ ງຂມນສນຍານແບບດຈຕອນ ແລະ 75 ໂອມ ໃຊສາລບສ ງຂມນສນຍານ ແບບອານາລອກ. ສາຍປະກອບດວຍລວດທອງແດງເປນແກນຫກໜງເສນ ທຫດວຍເປອກ


32

ຫມໜງຊ ນ ເພອປອງກນກະແສໄຟຟາຮ ວ. ຈາກນ ນ ຈະປກຫມດວຍສາຍຊກນາທເຮດມາ ຈາກລວດທອງແດງ ຖກເປນເປຍ ເພອປອງກນການລບກວນຂອງຄນແມເຫກໄຟຟາ ແລະ ສນຍານລບກວນອ ນໆ ກອນຈະຖກຫມຊ ນນອກສດດວຍປະລາດສະຕກ. ລວດທອງແດງນ ເອງເປນສວນໜງທເຮດໃຫສາຍຊະນດນ ມໄລຍະ ຄວາມຖສນຍານໄຟຟາສາມາດຜານໄດ ສງຫາຍ ແລະ ມກໃຊເປນຊອງສ ສານສນຍານອານາລອກ ເຊ ອມຕຜານໃຕທະເລ ແລະ ໃຕດນ.

ຮບທ 23: ສາຍ coaxial

� ສສາຍໃຍແກວ (fiber optic)

ຮບທ 24: ສາຍໃຍແກວ (fiber optic)

ສາຍໃຍແກວມແກນກາງປະກອບດວຍເສນໃຍແກວ ຫ ປະລາດສະຕກຂະໜາດນອຍ ຫາຍໆເສນຢຮວມກນ. ເສນໃຍແຕລະເສນນອຍເທາກບເສນຜມ ແລະ ພາຍໃນໂຄງ. ເສນ ໃຍເຫານ ນ ຫມດວຍອກເສນໃຍອກຊະນດໜງ ກອນຈະມເປອກຫມຊ ນນອກສດ. ການສ ງ ຂມນຜານສາຍຊະນດນ ຈະແຕກຕາງຈາກຊະນດອ ນໆ ຍອນວາ ພວກມນໃຊສນຍານໄຟຟາ

33

ໃນການສ ງ. ການເຮດວຽກຂອງສາຍຊະນດນ ຈະໃຊເລເຊ (Laser) ຜານທຂອງເສນໃຍ ແຕລະເສນ ແລະ ອາໄສຫກການຫກເຫຂອງແສງ ໂດຍໃຊໃຍແກວຂາງນອກເປນກະຈກ ສະທອນແສງ. ການໃຫແສງເຄ ອນທໄປໃນທແກວ ສາມາດສ ງຂມນດວຍອດຕາຄວາມໜາ ແໜນສງຂນຫາຍ ແລະ ບມການລບກວນຂອງຄນແມເຫກໄຟຟາ. ໃນປດຈບນ ຖາໃຊ ເສນໃຍແກວນາແສງກບລະບບເອເລກໂຕຣນກ ຈະໃຊໄດດວຍຄວາມໄວຫາຍຮອຍເມກະບດ (mb). ເນອງຈາກ ຄວາມສາມາດໃນການສ ງຂມນດວຍອດຕາຄວາມໜາແໜນສງ ເຮດໃຫ ສາມາດສ ງຂມນໄດທງເປນຕວອກສອນ, ສຽງ, ຮບພາບ, ກຣາຟກ ຫ ວດໂອຊດໄດໃນ ເວລາດຽວກນ ແລະ ຍງມຄວາມປອດໄພໃນການສ ງສງ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ ມນຍງມຂເສຍ ທເນອງມາຈາກການບດງຂອງສນຍານ ເຊ ງຈະເຮດໃຫເສນໃຍຫກ ບສາມາດໃຊເປນອປະ ກອນໃນການເດນສາຍຕາມມມຕກອາຄານໄດ. ເສນໃຍແກວມລກສະນະພເສດ ທໃຊສາລບ ເຊ ອມໂຍງແບບຈດຕຈດ. ດ ງນ ນ ມນຈງເໝາະສມໃຊໃນການເຊ ອມຕເປນສາຍແກນຫກ ລະຫວາງອາຄານກບອາຄານ ຫ ລະຫວາງເມອງກບເມອງ. ໝໝາຍເຫດ: ລາຍລະອຽດຂອງສາຍເຊ ອມຕດ ງທກາວມານ ນ ນກຮຽນສາມາດເບ ງຄນໄດໃນປມແບບຮຽນວຊານສາລບ ຊ ນມດທະຍມສກສາຕອນຕ ນ ປທ 3 ຢບດທ 4 ໜາທ 76.


34

ຄຄາຖາມ (2.1) 1. ການສ ສານຂມນໝາຍເຖງຫຍງ? ກ. ຂ. ຄ. ງ. ຈ.

ການພດທະນາຂອງເຕກໂນໂລຊ. ການແລກປຽນຂມນຂາວສານຈາກຜສ ງຫາຜຮບ. ການເຊ ອມຕຄອມພວເຕ. ການເຊ ອມຕຂາວສານໄດໄກ. ການບລການຂມນ.

2. ການສສານຂມນແບງອອກເປນຈກສວນ ແລະ ມຫຍງແດ? ກ.

ຂ. ຄ. ງ.

ຈ.

4 ສວນ ຄ: 3 ສວນ ຄ: 2 ສວນ ຄ: 5 ສວນ ຄ: 6 ສວນ ຄ:

1) ຜສ ງ; 2) ຂມນຂາວສານ; 3) ສ ກາງ ຫ ຊອງທາງ ການສ ສານ; 4) ຜຮບ. 1) ຜສ ງ; 2) ສ ກາງ ຫ ຊອງທາງການສ ສານ; 3) ຜຮບ. 1) ຜສ ງ ;2) ຜຮບ. 1) ຜສ ງ; 2) ສ ກາງ ຫ ຊອງທາງການສ ສານ; 3) ຂມນຂາວສານ; 4) ຜກວດສອບຂມນ; 5) ຜຮບ. 1) ຜສ ງ; 2) ສ ກາງ ຫ ຊອງທາງການສ ສານ; 3) ຂມນຂາວສານ; 4) ຜກວດສອບຂມນ; 5) ຜຮບຮອງຂມນ; 6) ຜຮບ.

3. ສາຍຄບດກຽວ (twisted pair cable) ມການໃຊແບບໃດ? ກ.

ຂ.

ຄ.

ປອງກນການລບກວນຂອງສນຍານໄຟຟາຈາກຂາງນອກ, ການສະທອນ

ກບ ແລະ ຫດການແຜກະຈາຍຄນລບກວນຂອງສາຍສນຍານດວຍກນເອງ. ເຊ ອມຕເຄອຂາຍສາລບການສ ສານໄລຍະໄກທລະບບສ ສານອ ນໆເຂາເຖງ ໄດຍາກ. ຫດຜອນການລບກວນຂອງຄນແມເຫກໄຟຟາ ຈາກຄສາຍຂາງຄຽງພາຍໃນ

ສາຍດຽວກນ ຫ ຈາກພາຍນອກ ແລະ ສາມາດສ ງຂມນຈານວນຫາຍໄດ

ດວຍຄວາມວອງໄວ.

35

ງ. ຈ.

ຮບສ ງຂມນຫກສາລບເຄອຂາຍ ແລະ ສ ງຂມນໄດໄກມຄວາມໄວສງ. ຮບສ ງຂມນທາງເຄອຂາຍອນເຕເນດ.

4. ເສນໃຍແກວນາແສງ (fiber optic cable) ມການໃຊແບບໃດ? ກ.

ຂ.

ຄ.

ງ.

ຈ.

ຮບສ ງຂມນຫກສາລບເຄອຂາຍ ສ ງຂມນໄດໄກ ມຄວາມໄວສງກວາສາຍ ຄບດກຽວ ແລະ ສາຍໂກເອກຊ ນຽ (coaxial cable). ປອງກນການລບກວນຂອງສນຍານໄຟຟາຈາກຂາງນອກ ການສະທອນກບ ແລະ ຫດຜອນການແຜກະຈາຍຄນລບກວນຂອງສາຍສນຍານດວຍກນເອງ. ເຊ ອມຕເຄອຂາຍສາລບການສ ສານໄລຍະໄກທລະບບສ ສານອ ນໆເຂາເຖງ ໄດຍາກ. ຫດຜອນການລບກວນຂອງຄນແມເຫກໄຟຟາຈາກຄສາຍຂາງຄຽງ ພາຍໃນ

ສາຍດຽວກນ ຫ ຈາກພາຍນອກ ແລະ ສາມາດສ ງຂມນຈານວນ

ຫາຍໄດດວຍຄວາມວອງໄວ. ຮບສ ງຂມນທາງເຄອຂາຍອນເຕເນດ.

5. ໂມເດມມການໃຊແບບໃດ? ກ.

ຂ.

ຄ.

ງ.

ເຊ ອມຕເຄອຂາຍອນເຕເນດແບບບຕອງໃຊສາຍ ແລະ ຈະນຍມໃຊກບ

ຄອມພວເຕມຖ (Notebook). ເຊ ອມຕເຄອຂາຍທແຕກຕາງກນເຂາກນ ສາມາດກ ນຕອງຂມນສະເພາະທ ຕອງການໄດ ເຮດໃຫຊວຍຫດຜອນການຈະລາຈອນທແອອດຂອງຂມນ. ເຊ ອມຕ ແລະ ແປງຂມນລະຫວາງເຄອຂາຍ ທແຕກຕາງກນ ເຂາກນໄດ ເຊນ: ໃຊເຊ ອມຕຄອມພວເຕຕ ງໂຕະເຂາກນເປນເຄອຂາຍ ໃນລະບບປະຕ

ບດການວນໂດ. ເຊ ອມຕເຄອຂາຍອນເຕເນດຜານທາງສາຍໂທລະສບ ມທງແບບຄາດສຽບ ພາຍໃນແຜງວງຈອນຫກ ແລະ ແບບອປະກອນພາຍນອກທມຄວາມໄວສງ.


36

ຈ. ເຊ ອມຕເຄອຂາຍຫາຍໆເຄອຂາຍເຂາກນ ໃຊໃນລະບບເຄອຂາຍແລນ (LAN) ແບບອນເຕເນດ ແລະ ມລກສະນະຄາຍຄອປະກອນໂຮມສນຍານ (Hub).

6. ຈດເຊ ອມຕ (Access point) ມການໃຊແບບໃດ? ກ.

ຂ.

ຄ.

ງ.

ຈ.

ເຊ ອມຕເຄອຂາຍອນເຕເນດແບບບຕອງໃຊສາຍນຍມໃຊກບຄອມພວເຕມຖ (Notebook). ເຊ ອມຕເຄອຂາຍທແຕກຕາງກນເຂາກນ ສາມາດກ ນຕອງຂມນສະເພາະທ ຕອງການໄດ ເຮດໃຫຊວຍຫດການຈະລາຈອນທແອອດຂອງຂມນ. ເຊ ອມຕ ແລະ ແປງຂມນລະຫວາງເຄອຂາຍທແຕກຕາງກນ ເຂາກນໄດ ເຊນ: ໃຊເຊ ອມຕຄອມພວເຕຕ ງໂຕະເຂາກນເປນເຄອຂາຍ ໃນລະບບປະຕ ບດການວນໂດ. ເຊ ອມຕເຄອຂາຍອນເຕເນດຜານທາງສາຍໂທລະສບ ມທງແບບຄາດສຽບ ພາຍໃນແຜງວງຈອນຫກ ແລະ ແບບອປະກອນພາຍນອກທມຄວາມໄວສງ. ເຊ ອມຕເຄອຂາຍຫາຍໆເຄອຂາຍເຂາກນ ໃຊໃນລະບບເຄອຂາຍແລນ (LAN) ແບບອນເຕເນດ ແລະ ມລກສະນະຄາຍຄ ອປະກອນໂຮມ ສນຍານ (Hub).

7. ບລທດ (Bluetooth) ແມນຫຍງ? ກ.

ຂ.

ຄ. ງ. ຈ.

ບລທດເປນອປະກອນບມສາຍທຊວຍໃຫອປະກອນເອເລກໂຕຣນກສາມາດ ເຊ ອມຕກນໄດ ໂດຍຜານທາງຄນວທະຍ ເຊນ: ໂທລະສບເຄ ອທ ແລະ ຄອມພວເຕຕ ງໂຕະ ເປນຕ ນ. ບລທດເປນອປະກອນໄຮສາຍທຊວຍໃຫອປະກອນເອເລກໂຕຣນກສາມາດ ເຊ ອມຕກນໄດ ໂດຍຜານທາງຄນດາວທຽມ. ບລທດເປນອປະກອນທເໝອນກນກບເຄອຂາຍແລນ (LAN). ບລທດເປນເຕກໂນໂລຊທເຊ ອມຕຄອມພວເຕທງໝດເປນວງແຫວນ. ບລທດເປນເຕກໂນໂລຊທເຊ ອມຕຄອມພວເຕແຕລະໜວຍໃສກນ.

37

8. ຊະນດຂອງເຄອຂາຍຄອມພວເຕ ມຈກຊະນດ? ກ. ຂ. ຄ. ງ. ຈ.

1 ຊະນດ. 2 ຊະນດ. 3 ຊະນດ. 4 ຊະນດ. 5 ຊະນດ.


38

II. ກການຄ ນຫາຂມນຜານອນເຕເນດ 1. ອນເຕເນດ ກ. ຂແນະນາ

ຮບທ 25: ຮບພາບຈາລອງຂອງເຄອຂາຍອນເຕເນດທວໂລກ

ອນເຕເນດເປນພາກສວນໜງໃນຊວດປະຈາວນຂອງພວກເຮາ. ຖາຫາກວາຜໃດເປນມ

ໃໝກຽວກບປະສບການອອນໄລ ອາດຈະຕອງໃຊຄວາມພະຍາຍາມໜອຍໜງ ແລະ ອາດຈະ ມຄວາມສງໄສວາ “ອນເຕເນດ ສ ງທແນນອນນ ນມນແມນຫຍງກນແທ ແລະ ມນໄດ ເຮດວຽກແນວໃດ?”.

ໃນບດຮຽນນ, ຈະໃຫພາບລວມໂດຍຫຍຂອງອນເຕເນດ ແລະ ຈະສນທະນາກຽວກບ ແນວຄວາມຄດພນຖານບາງຢາງ ເຊນ: ເຄອຂາຍ (Networks), ເຄ ອງແມຂາຍ (Servers) ແລະ ລກຂາຍ (Clients).

ຂ. ອນເຕເນດໃນປດຈບນ (The Internet today) ໃນເມ ອກອນ, ຄນສວນຫາຍພຽງແຕນາໃຊອນເຕເນດເພອຊອກຫາຂມນ. ອນເຕເນດໃນ

ປດຈບນ ແມນເປນເຄ ອງມທພດທະນາຢາງຕເນ ອງ ບພຽງແຕມຄວາມຫາກຫາຍທໜາຕ ນຕາ

ຕ ນໃຈຂອງຂມນ ແຕວາຍງມວທການໃໝໃນການເຂາເຖງ, ການໂຕຕອບ ແລະ ການເຊ ອມ ຕກບບກຄນ ແລະ ເນອໃນ. ດ ງນ ນ, ຈງເປນຜນເຮດໃຫຂການດໃໝປາກດອອກມາຢາງ

ຕເນອງ ເຊ ງມນຈະພບເຫນເມ ອມການເຂາໃຊອນເຕເນດດ ງຕໄປນ:

39

� ໂໂທລະສບອນເຕເນດ (VoIP: Voice over Internet Protocol)

ໂທລະສບອນເຕເນດ ຊວຍໃຫຜໃຊບລການໂທຜານການເຊ ອມຕອນເຕເນດ. ບາງຄນພບວາ ພວກເຂາສາມາດຊວຍປະຢດເງນໂດຍການນາໃຊ VoIP ແທນທຈະຊບລການທາງໂທລະສບທໄດແຍກຕາງຫາກ ເຊນ: Skype.

ຮບທ 26: ໂປຣແກຣມ Skype

ຮບທ 27: ຕວຢາງໜງຂອງອເມວຄ Gmail


40

� ອອເມວ (Email) ອເມວເປນຄາທຫຍມາຈາກຄາພາສາອງກດ “electronic mail” (ຮບທ 27) ເປນລະບບສາລບການສ ງ ແລະ ຮບຂຄວາມອອນໄລໄດ. ການບລການອເມວຈານວນຫາຍມຄນສມບດພເສດ ເຊນ: ປະຕທນ (calendars), ລາຍການຂອງວຽກງານ (task lists), ຂຄວາມສ ນ (instant messaging), ຕວປອນເວບໄຊ (web feeds) ແລະ ຫວຂຂາວ (news headlines).

ຮບທ 28: ຕວຢາງຂອງ Blog

� Blog Blog ມາຈາກຄາພາສາອງກດ “web log” ເຊ ງເປນເວບໄຊປະເພດໜງທມການປບປງຕາມປກກະຕຢເລອຍໆ ແລະ ມກຈະມບດຄວາມ, ຂາວ ຫ ຄວາມຄດແບບສມ (random

thoughts). ບາງເວບ, ເຊນ: blogger.com, ອະນຍາດໃຫເຮາສາງ ແລະ ດດແກ blog ຂອງເຮາເອງໄດໂດຍບເສຍຄາບລການ.

41

� ຕຕວປອນເວບໄຊ (Web feed)

ຕວປອນເວບໄຊນເປນທຮຈກກນຄ ຕວປອນຂາວ, ແມນຊອງທາງໜງທຈະໄດຮບການປບປງຈາກເວບໄຊຂອງເຮາທມກ ແລະ blogs ຕາງໆ. ແທນທຈະເຂາໄປເບ ງຫາຍໆໜາເວບທແຕກຕາງກນ ເພອຈະກວດສອບສາລບການປບປງ (updates), ເຮາສາມາດອານຕວປອນຂອງມນກຽວກບການອານເອາຂາວລງ. ສອງຮບແບບຂອງຕວປອນທວໄປມ RSS ແລະ Atom.

ໜາເວບຂອງຕວປອນເວບໄຊຕາມປກກະຕແລວຈະປະກອບມຮບສນຍະລກຂອງຕວປອນ (feed icon).

� ວກ (Wiki)

ວກ ແມນເວບໄຊປະເພດທອະນຍາດໃຫເນອໃນໄດຮບການແກໄຂ ຫ ສາງຂນໂດຍໃຜກໄດ. ເນອໃນທອະນຍາດນຈະເປນປດຈບນ ແລະ ໂດຍສະເພາະ ອະນຍາດໃຫສາລບຄວາມຜດພາດທໄດຄ ນພບ ແລະ ແກໄຂ. ຕວຢາງ ລວມມວກພເດຍ (Wikipedia), ເຊ ງແມນການອະທບາຍຄວາມໝາຍຂອງຄາສບຕາງໆ ແລະ wikiHow ເປນການສງລວມເອາວທການແນະນາຕາງໆ.

ຮບທ 29: ເວບໄຊ Wikipedia ແລະ wikiHow

� Streaming ຖາພວກເຮາເບ ງຮບເງາ ຫ ຟງວທະຍ iTunes ອອນໄລ, ນ ນເອນວາ ກະແສສ ມວນຊນ (streaming media), ເຊ ງໝາຍເຖງ ມນເກດຂນໃນຂະນະທມການດາວໂຫດ (plays while


42

downloading). ສະນ ນ, ພວກເຮາບຈາເປນຕອງລຖາມນ ເພອດາວໂຫດກອນ ແລວຈງ ສາຍເບ ງໄດ. ສ ຊະນດນເລມດາວໂຫດພຽງເລກນອຍ ກອນທຈະເລມຕ ນຫນ (ທເອນວາ “buffering”) ເພອໃຫມນສາມາດຫນໂດຍບສະດດ.

ຮບທ 30: ລາຍການວທະຍ iTunes ອອນໄລ

� ສສນທະນາອອນໄລ (Online chat) ສນທະນາອອນໄລແມນລະບບທອະນຍາດໃຫຜໃຊຕດຕສ ສານໃນທໃຊເວລາຈງ ເຊ ງແຕກຕາງຈາກ e-mail, ຂຄວາມທງໝດສະແດງໃຫເຫນໃນທນທຢໃນໜາຕາງດຽວກນ ເຮດໃຫການສນທະນາໄວຂນ ແລະ ງາຍຂນ. ຕວຂຄວາມ (Instant messaging) ແມນປະເພດຂອງການສນທະນາ ທພວກເຮາຕດຕສ ສານກບບກຄນສະເພາະ ແທນທຈະເປນຫອງສນ ທະນາທງໝດ.

ຮບທ 31: ການສນທະນາອອນໄລ ແລະ ເຄອຂາຍສງຄມອອນໄລ (Facebook)

� ເຄອຂາຍທາງສງຄມ (Social networking) ເຄອຂາຍທາງສງຄມໝາຍເຖງການບລການອອນໄລ ທຊວຍໃຫຄນເຮາໄດພວພນກນກບຄນ ອ ນໆ ແລະ ຕດຕກບໝເພອນ, ຄອບຄວ ແລະ ຄນໃນທວໂລກ. ຕວຢາງລວມມເຟສບກ (Facebook) ແລະ Twitter. ເຄອຂາຍສງຄມບາງເວບ ເຊນ: LinkedIn, ສມໃສເຄອຂາຍທາງອາຊບການງານ (ຮບທ 32).

43

ຮບທ 32: ເວບໄຊ LinkedIn

� Social bookmarking Social bookmarking ເປນເວບໄຊປະເພດໜງທຊວຍໃຫຜໃຊບນທກໄດທກຢາງເທງອນເຕເນດ ແລະ ແບງປນສ ງທໜາສນໃຈເທງໜາເວບໄຊ. ຕວຢາງ ເວບ Reddit ແລະ Delicious. Social bookmarking ບາງເວບໄຊເພອແບງປນຮບພາບເປນຫກ ເຊ ງຄນສວນຫາຍໄດພບເຫນອອມຮອບໜາເວບ. Pinterest ເປນຕວຢາງໜງຂອງເວບໄຊປະເພດນ.

ຮບທ 33: ເວບໄຊ Pinterest


44

� ໂໂພດແຄດ (Podcast)

ໂພດແຄດແມນຕວປອນເວບໄຊທແຈກຈາຍໄຟລສ ປະສມ (web feed for media) ເທງ ອນເຕເນດ. ພວກເຮາສາມາດສ ງຈອງຊດຂອງໄຟລ ສຽງ ຫ ວດໂອ (audio or video files) ຈາກ ໂພດແຄດ ເຊ ງຈະດາວໂຫດໄຟລເຫານ ນລງຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາໄດ. ພວກມນຈະສາມາດຫນໄດໃນຄອມພວເຕ ຫ ເຄ ອງຫນ (mp3/mp4 player) ແລະ ແຕກຕາງຈາກວທະຍອນເຕເນດ (internet radio)ຄ ບໄດຖາຍທອດ. ສະນ ນ, ສ ດ ງກາວຕອງດາວໂຫດໃຫໄດຢາງເຕມສວນກອນທມນຈະສາມາດຫນໄດ.

ຮບທ 34: podcasts

ຄ. ອນເຕເນດແມນຫຍງ? (What is the Internet?) ອນເຕເນດເປນເຄອຂາຍຄອມພວເຕທໃຫຍທສດໃນໂລກ ແລະ ເຊ ອມຕກບຄອມພວເຕ

ເປນຈານວນຫວງຫາຍ. ເຄອຂາຍເປນກມຂອງຄອມພວເຕນບແຕສອງໜວຍ ຫ ຫາຍກວານ ນ ທເຊ ອມຕກນເປນລະບບຄອມພວເຕ.

� ປະເພດຂອງເຄອຂາຍຄອມພວເຕ (Computer Networks) ເຄອຂາຍຄອມພວເຕ ມສອງປະເພດຕ ນຕຄ:

1) ເຄອຂາຍທອງຖ ນ (LAN: Local Area Network): LAN ແມນການເຊ ອມຕ ຄອມພວເຕນບແຕສອງໜວຍ ຫ ຫາຍກວາ ທແບງປນຊບພະຍາກອນສະເພາະ ໃດໜງ ໃນສະຖານທບອນໃດບອນໜງ ທຂອນຂາງມຂະໜາດນອຍ ເຊ ງມກຈະ ຢໃນອາຄານດຽວກນ ເຊນ: ເຄອຂາຍໃນເຮອນ ແລະ ເຄອຂາຍໃນຫອງການ.

45

2) ເເຄອຂາຍໃນຂອບເຂດກວາງ (WAN: Wide Area Network): WAN ປກກະຕ ແມນການເຊ ອມຕ LANs ທປະກອບຈາກສອງລະບບ ຫ ຫາຍ ກວານ ນ. ຄອມພວເຕເຫານ ນຢໃນໄລຍະຫາງໄກຈາກກນ ແລະ ມການເຊ ອມຕ ໂດຍສາຍໂທລະສບ, ສາຍໂທລະສບສະເພາະ ຫ ຄນວທະຍ. ອນເຕເນດ ເປນເຄອຂາຍທກວາງໃຫຍທສດ (WAN) ເທາທມຢ.

ຮບທ 35: LAN ແລະ WAN

� ເຄ ອງແມຂາຍ ແລະ ລກຂາຍ (Servers and clients)

ພວກເຮາອາດຈະໄດຍນບາງຄນເວາວາບາງສ ງບາງຢາງ ເຊນ: “ເຄ ອງແມຂາຍລ ມ (The

server is down)” ຫ “ພວກເຮາກາລງມບນຫາກບເຄ ອງແມຂາຍຂອງອເມວ (e-mail

server)”. ເຄ ອງແມຂາຍເປນຄອມພວເຕທ “ບລການ” ຄອມພວເຕທແຕກຕາງກນຈານວນ ຫາຍຢໃນເຄອຂາຍ ໂດຍການແລນຊອບແວຣພເສດ (running specialized software) ແລະ ການເກບຮກສາຂມນຂາວສານ. ຕວຢາງ: ໜາເວບ (web pages) ໄດຖກເກບຮກສາ ໄວໃນເຄ ອງແມຂາຍ.

ຮບທ 36: ຕວຢາງຂອງ Server ແລະ Clients


46

ໃນເວລາທເຮາສາມາດເຂາສໜາເວບ, ຄອມພວເຕຂອງເຮາແມນເຮດໜາທເປນລກຂາຍ. ລກ ຂາຍໃຊຊອບແວຣທຄນເຄຍ ເຊນ: ຕວທອງເວບໄຊ (web browsers) ຫ ຊອບແວຣອເມວ (e-mail software), ມນຕດຕສ ສານກບເຄ ອງແມຂາຍ ເພອຈະໄດຮບຂມນທມນຕອງການ. ຕາມຄາສ ງສາລບຕວທອງເວບຂອງເຮາ ເພອສະແດງໜາເວບ, ມນຕອງການຂມນຈາກ ເຄ ອງແມຂາຍ ເຊ ງເປນບອນທໜາເວບໄດຖກເກບຮກສາໄວ. ເຄ ອງແມຂາຍປະມວນຜນ

ການຮອງຂ, ຫງຈາກນ ນ ກສ ງຂມນໄປຫາຕວທອງເວບຂອງເຮາ ບອນທມນຈະສະແດງ. ໃນເຄອຂາຍແບບ P2P (peer-to-peer) ຄອມພວເຕແຕລະໜວຍເຮດໜາທເປນທງເຄ ອງ ແມຂາຍ ແລະ ລກຂາຍໄດ. ຕວຢາງ: ຊອບແວຣ P2P ທປະກອບມ Skype ແລະ BitTorrent.

ຮບທ 37: ໜາເວບໄຊຂອງ Skype ແລະ BitTorrent

� ເເວ ໄວ ເວບ (WWW: World Wide Web) ໃນເວລາທຫາຍຄນຄດເຖງອນເຕເນດ, ສ ງທາອດທເຂາເຈາຄດເຖງແມນ WWW. ໃນປດຈ ບນ, ຄາວາ “ອນເຕເນດ” ແລະ “WWW” ໄດຖກນາໃຊສະຫບກນ, ແຕໃນຄວາມເປນ

ຈງແລວ ມນບແມນສ ງດຽວກນ. � ອນເຕເນດ (Internet) ເປນເຄອຂາຍທາງດານໂຄງສາງຕວຈງ (physical network)

ຂອງຄອມພວເຕທງໝດໃນທວໂລກ. � WWW ເປນເຄອຂາຍຈາລອງຂອງເວບໄຊທເຊ ອມຕໂດຍຫາຍມຕ (hyperlinks ຫ

links). ເວບໄຊໄດຖກເກບຮກສາໄວໃນເຄ ອງແມຂາຍໃນອນເຕເນດ, ສະນ ນ WWW ຈງເປນສວນໜງຂອງອນເຕເນດ.

47

- HTML (HyperText Markup Language) ແກນຫກຂອງ WWW ເຮດຈາກໄຟລ HTML ເຊ ງເປນເອກະສານໃນຮບແບບ ພເສດ ທສາມາດມການເຊ ອມຕ, ເຊນດຽວກນກບຮບພາບຕາງໆ ແລະ ສ ມວນຊນ ອ ນໆ. ຕວທອງເວບໄຊທງໝດສາມາດອານໄຟລ HTML. ນອກເໜອໄປຈາກ HTML, ມນເປນປກກະຕ ສາລບເວບໄຊທຈະນາໃຊເຕກໂນໂລຊ ເຊນ: CSS

(Cascading Style Sheets) ແລະ JavaScript ທໃຫເຮດສ ງພເສດໄດຫາຍກວາ.

ຮບທ 38: ຕວຢາງພາສາ HTML ແລະ URL ຂອງເວບໄຊປະເພດໜງ

- URL (Uniform Resource Locator) ເພອໃຫໄດຮບໜາເວບໃດໜງ, ເຮາສາມາດພມ URL ເຂາໄປໃນຕວທອງເວບໄດ. URL ເປນທຮຈກກນວາ ເປນທຢຂອງເວບໄຊ, ບອກໃຫຕວທອງເວບຊດເຈນວາ ບອນໃດທຈະພບເຫນໜາເວບໄດ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ໃນເວລາທໃຊທງໝດ, ຄນ ເຮາໄດຮບໜາເວບ ໂດຍການຕດຕາມການເຊ ອມຕຈາກໜາເວບທແຕກຕາງກນ ຫ ໂດຍການຊອກຫາໜາເວບຈາກການນາໃຊຕວຊວຍຊອກຫາ (search engine). ຕວ ຢາງ URL ຂອງເວບ Google ຄ: http://www.google.com. ສ.ວ

.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

48

ສສ ງທຄວນຮ: � WWW ສາງຕ ງຂນໃນປ 1989 ໂດຍ ຕມ ເບເນລ (Tim Berners-Lee), ວສະວະ

ກອນຊອບແວຣ. ກອນໜານ ນ, ຄອມພວເຕສາມາດຕດຕສ ສານຜານອນເຕເນດໄດ, ແຕວາ ບມໜາເວບ.

� ພນຖານຂອງອນເຕເນດໄດເລມຕ ນໃນປ 1969, ໃນເວລາທພະແນກປອງກນປະເທດ ສະຫະລດສາງຕ ງ ARPAnet (The Advanced Research Projects Agency

Network), ໂຄງການອະນຍາດໃຫທະຫານຕດຕສ ສານກບແຕລະຕວແທນອ ນໆໃນເຫດ ການສກເສນ.

� ໃນປ 2012, ຈານວນຂອງຜຊມໃຊອນເຕເນດທວໂລກບນລໄດ 2,4 ຕ ປະມານໜງ ສວນສາມຂອງປະຊາກອນໂລກ.

� ເພອເກບຮກສາຂມນທງໝດທມຢໃນອນເຕເນດໃຫໄດ, ພວກເຮາຈະຕອງໃຊດວດຫາຍ ກວາ 1 ຕ ແຜນ ຫ Blu-ray 200 ລານແຜນ.

49

ຄຄາຖາມ (2.2) 1. ເຄ ອຂາຍໃນເຮອນ ຄຕວຢາງຂອງ ....... ກ. LAN. ຂ. WAN. ຄ. Server.

2. ໜາເວບຖກເກບຮກສາໃນ ....... ກ. Modem. ຂ. Client. ຄ. Server.

3. ການບລການໂທລະສບຜານອນເຕເນດເປນທຮຈກກນຄ ............ ກ. Instant Messaging. ຂ. VoIP. ຄ. Social Networking.

4. ສ ປະເພດໃດໜງທຖກດາວໂລດໃນຂະນະທໃຊ ແມນ ………… ກ. Wi-Fi. ຂ. Streaming. ຄ. 4G.

5. ຄວາມໄວໃນການເຊ ອມຕອນເຕເນດເປນທຮຈກກນຄ .......... ກ. Bandwidth. ຂ. ISP (Internet Service Provider). ຄ. Wireless access point.


50

66. ການບລການອນເຕເນດຮບແບບໃດນາໃຊສາຍໂທລະສບທມຢ ແລະ ອະນຍາດໃຫ ໃຊໄດທງອນເຕເນດ ແລະ ໂທລະສບ?

ກ. Dial-up. ຂ. DSL (Digital subscriber line). ຄ. Cable.

7. URL ໃຫພມປກກະຕໃນ .......... ຂອງຕວທອງເວບ. ກ. Googles. ຂ. Plug-in. ຄ. Address bar.

8. ແຖບ (Tab) ໃນຕວທອງເວບໃຊໄວເຮດຫຍງ? ກ. ຂ.

ຄ.

ເພອເວບໄຊທເຮາມກໄວໂດຍອດຕະໂນມດ ເພອຮກສາຕດຕາມວາ ສ ງໃດເຂ າ-ອອກ ຕາມທເຮາໄດຕດຕ ງ ຢໃນຕວທອງເວບ ເພອຮກສາໜາເວບໄຊທເປດໄວຫາກຫາຍ ໃຫຢໃນປອງຢຽມດຽວກນ

9. ຄາສບທເຮາພມລງໄປໃນບອນຄ ນຫາ (search bar) ແມນ .............. ກ. Search terms. ຂ. Search results. ຄ. Googles.

10. ___________ ປາກດຂນໃນຂະນະທເຮາກາລງພມ ເພອຊວຍໃຫປບປງການ

ຊອກຫາຂອງເຮາ. ກ. Search suggestions. ຂ. Search bars. ຄ. Plug-ins.

51

22. ຄວາມປອດໄພທາງອນເຕເນດ (Internet Safety) ກ. ຂແນະນາ ທກຄນຮວາ ພວກເຮາຕອງການທຈະຢຢາງປອດໄພໃນຂະນະທໃຊອນເຕເນດ, ແຕວາ

ພວກເຮາອາດບຮພຽງແຕຈະເຮດແນວນ ນ. ໃນໄລຍະຜານມາ, ຄວາມປອດໄພທາງອນເຕ ເນດກຽວຂອງສວນຫາຍກບການປກປອງຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາຈາກໄວຣສ. ໃນປດຈບນ, ຄນເຮາສາມາດເຂາເຖງອນເຕເນດໄດຢາງຫວງຫາຍ. ການປຽນແປງເຕກໂນໂລຊ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວທາງສງຄມໄດເຮດໃຫຜຊມໃຊມຄວາມສຽງຕການໂຈລະກາ, ການລະເມດ ຄວາມເປນສວນຕວ ແລະ ນບທງການລວງລະເມດທາງເພດ.

ຫວຂນຈະແນະນາໃຫຮ ປະເພດຂອງການຂ ມຂ ທອາດຈະພບໃນຂະນະອອນໄລ. ມນ ຈະສອນໃຫພວກເຮາຮ ຍດທະສາດພນຖານ ເຊນ: ວທໃຊ Google ດວຍຕວເອງ ແລະ ສາງລະຫດຜານທປອດໄພ, ພອມກນກບຊກຍໃຫພວກເຮາເອາມາໃຊເປນແນວຄວາມຄດ ທປອດໄພຕການນາໃຊອນເຕເນດໃນຂ ນຕໄປ.

ຂ. ການຮບຮອງເອາແນວຄດທປອດໄພ (Adopting a safer mindset) ໃນການເຂາໃຊອນເຕເນດ, ຄນໂດຍທວໄປເຊ ອວາ ພວກເຂາມຄວາມປອດໄພກວາໃນ

ຕວຈງ. ເປນຫຍງ? ຫາຍຄ ງ ລກສະນະທບມຕວຕນຂອງເຕກໂນໂລຊສາມາດເຮດໃຫພວກ ເຮາມຄວາມຮສກກບຄວາມປອດໄພທບຖກຕອງ. ທງໝດທກຢາງ, ບມໃຜສາມາດທາຮາຍ ພວກເຮາທາງຮາງກາຍຜານໜາຈຄອມພວເຕ.

ພວກເຮາມແນວໂນມທຈະຄດວາ ມນບສາມາດມຫຍງເກດຂນກບຕນເອງ. ພວກເຮາ ອາດເຊ ອວາ ໂປຣແກຣມ ແລະ ອານາດໃນຄອມພວເຕຂອງພວກເຮານ ນ ຈະດແລຄວາມ ປອດໄພທາງອນເຕເນດທສາຄນສາລບພວກເຮາ ໂດຍອດຕະໂນມດ. ບາງເທອ ພວກເຮາ ພຽງຫກເວນສ ງທງໝດນ ນຮວມກນ ເພາະວາ ມນຈະເປດເຜຍ, ພຽງແຕບໄດເຂາໄປກຽວ ຂອງກບມນ. ສ ງເຫານ ອາດມສວນພວພນກບເຮາ ຫບນ ນ? ຈ ງພຈາລະນາຄາຖາມຕໄປນ:

� ເຮາເຄຍໄດໃຊ Google ດວຍຕນເອງ ໄປເບ ງເຫນຂມນຂາວສານກຽວກບເຮາບ? � ເຮາໄດໃຊໂປຣແກຣມຄວາມປອດໄພ (ໂປຣແກຣມຕານໄວຣສ) ໃນຄອມພວເຕ

ຂອງເຮາແລວບ ເພອເຮດໃຫໝ ນໃຈວາ ຈະໄດຮບການປບປງ (update) ເປນປກກະຕ?


52

� ເຮາມແຫງທເປນບອນສາຮອງຂມນຈາກພາຍນອກສາລບຄອມພວເຕຂອງເຮາບ? � ເຮາຖກຊກຈງຈາກຈດໝາຍເອເລກໂຕຣນກ (e-mails) ຫ ຈາກການໂຄສະນາທ

ມຂສະເໜພເສດບ? � ໃນເວລາຊເຄ ອງອອນໄລ, ເຮາກວດກາເບ ງສະຖານະການຄວາມປອດໄພຂອງ

ເວບໄຊ ຫບ ກອນທຈະເຂາຂມນຂາວສານຂອງເຮາລງໃນໃບບນ? � ເຮາໄດປບແຕງການຕ ງຄາຄວາມເປນສວນຕວຂອງເຮາສາລບບນຊໃນເຄອຂາຍ

ສງຄມ ເຊນ: Facebook, Twitter ແລະ Skype ແລວ ຫບ?

ຄາຖາມເຫານອາດເຮດໃຫພວກເຮາເຈບຫວ ແຕບຕອງກງວນ. ການແນະນານແມນບໄດໝາຍຄວາມວາ ຈະຕຕຽນ ຫ ຈະເຮດໃຫຢານກວ ແຕຈະເຮດໃຫພວກເຮາຮບຮວາ ມນມ ຂລະມດລະວງ ທພວກເຮາທງໝດຄວນໄດຮບຮເປນປກກະຕ ເພອຮກສາຄວາມປອດໄພສວນຕວຂອງພວກເຮາ ແລະ ປກປກຮກສາຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາໃນຂະນະທໃຊອນເຕເນດ.

ຮບທ 39: ຄວນພຈາລະນາໃຫຮອບຄອບເມ ອມການໃຊອນເຕເນດ

ການໃຊອນເຕເນດປຽບເໝອນການຊເຄ ອງຢຮານສບພະສນຄາ. ໂດຍທວໄປ, ສນການຄາບແມນສະຖານທທເປນອນຕະລາຍ. ພວກເຮາໄປບອນນ ນ ເພອໃຊບລການ, ດາເນນການຊເຄ ອງຂອງ ແລະ ພບປະກນ, ແຕພວກເຮາຍງໃຊເວລາຢາງລະມດລະວງໃນຂະນະທຢບອນນ ນ. ພວກເຮາຈະບໄດອອກຈາກລດຂອງພວກເຮາໂດຍບໄດໃສກະແຈໃນບອນຈອດລດ ຫ ຍາງໄປມາໂດຍທຖກະເປາເງນຂອງພວກເຮາແບບເປດແປນ. ພວກເຮາຈະບບອກເລກລະຫດປະກນສງຄມຂອງພວກເຮາໃຫພະນກງານຂາຍຮ ຫ ໃຫທຢຂອງພວກເຮາແກຄນແປກໜາ ທພວກເຮາຫາຮຈກກນ.

53

ເຊນດຽວກນກບເວລາທພວກເຮາມການອອນໄລ, ເຮາບຕອງຢານຕການຄລກເມາສແຕລະຄ ງ, ແຕພວກເຮາຄວນລະມດລະວງ ເພອຮບປະກນແກຄວາມປອດໄພຂອງພວກເຮາ.

ຄຄ. ຄວາມເຂາໃຈໃນການຂ ມຂທາງອນເຕເນດ (Understanding Internet threats) ກອນທພວກເຮາຈະຮຽນຮວທການປອງກນຕນເອງ, ພວກເຮາຈາເປນຕອງເຂາໃຈສ ງທ

ຂ ມຂທມຢໃນອນເຕເນດ. ລາຍລະອຽດຕໄປນ ແມນການແນະນາການຮຽນຮຂການດທ ວໄປຂອງຄວາມປອດໄພໃນອນເຕເນດທກຽວຂອງກບຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາ ແລະ ເອກະລກຂອງຜບຫວງດ (identity theft):

ຮບທ 40: ບາງສ ງທແນບມາຈາກການດາວໂຫດ ຫ ອເມວ

� ຟາມມງ (Pharming) ແມນເຕກນກທໃຊປຽນເສນທາງການເຂາເບ ງເວບໄຊທຖກ ຕອງຕາມກດໝາຍໃຫໄປຫາເວບໄຊອ ນທຜດກດໝາຍ ເພອໃຫເຂາເຖງຂມນຂາວສານ ສວນຕວຂອງຜໃຊ. � ໄວຣສ (Virus) ເປນໂປຣແກຣມສາເນາຕວເອງທຖກອອກແບບມາ ເພອໃຫຄອມພວ ເຕຕດເຊອ ແລວແຜກະຈາຍຢາງວອງໄວ ຈາກໄຟລໜງໄປຫາອກຫາຍໆໄຟລ ແຕ ໜອນຄອມພວເຕ (Worms) ຈະຄາຍຄກນ ຍກເວນແຕພວກມນຈະແຜກະຈາຍຜານ ເຄອຂາຍ ໂດຍການຊວຍເຫອຂອງມະນດ. � ຟດຊງ (Phishing) ແມນຈດໝາຍ (mail) ຫ ຂຄວາມສ ນ (instant message) ທມການປອມແປງໃຫຄາຍຄກບການສ ສານທາງການຈາກເວບໄຊແບບຖກຕອງ. ພວກ ເຂາຫອກໃຫຜໃຊ ສະໜອງຂມນຂາວສານທລະອຽດອອນ ເຊນ: ລະຫດຜານ, ລາຍ ລະອຽດຂອງບດເຄຣດດ (Credit Card) ແລະອ ນໆ. � ມາໂຕຣຈານ (Trojan) ເປນປະເພດຂອງມນແວຣ (Malware) ເບ ງຄາຍກບວາ ຈະບເປນອນຕະລາຍ ຫ ເປນສ ງທຕອງການ. ດ ງນ ນ ຈງເປນເຕກນກທເຮດໃຫ


54

ຜໃຊໂປຣແກຣມເຂາເຖງຄອມພວເຕຂອງເຂາເຈາຕາມປກກະຕ ໂດຍເປນສ ງທແນບມາ ຈາກການດາວໂຫດ ຫ ອເມວ (ເບ ງໃນ ປມແບບຮຽນ ມ.5 ໜາທ 50). � ສສະແປມ (Spam) ເປນອເມວທບຕອງການ ຫ ອເມວຂເຫຍອ. ບາງເທອພວກມນ ກຖກສ ງມາຈາກບລສດທຖກຕອງຕາມກດໝາຍ ແຕມນກຍງສາມາດຖກໃຊແບບດຽວກບສະແກມ, ຟດຊງ ແລະ ມນແວຣ (scams, phishing and malware). � ສະປາຍແວຣ (Spyware) ເປນປະເພດຂອງມນແວຣ ທເກບກາຂມນກຽວກບຜໃຊ ໂດຍບຜານການຮບຮຂອງເຈ າຂອງ, ມນມກຈະຕດຕາມພດຕກາການຊອກຫາ ແລະ ການສາງການໂຄສະນາແບບປອບອບ (pop up). ຄຽງຄກບການຄກຄາມຄວາມເປນ ສວນຕວຂອງເຮານ ນ ມນຍງແຊກແຊງການເຮດວຽກຂອງຄອມພວເຕຂອງເຮາອກ. ບາງ ຄ ງສະປາຍແວຣກຖກແຖມມາກບຊອບແວຣອ ນໆ. ສະນ ນ, ກອນທຈະດາວໂຫດຊອບ ແວຣ, ມນເປນການດ ທຈະຊອກຮ ແລະ ຄດເບ ງວາ ຊອບແວຣນ ນມຊ ສຽງທດ. � ການປນຕວທອງເວບ (Browser Hijacking) ເກດຂນໃນເວລາທມນແວຣ ຫ ສະປາຍແວຣ ເຂາມາແທນໜາທາອດຂອງຕວທອງເວບຂອງເຮາ ໂດຍໜາເວບຂອງ ມນເອງ ໂດຍໃຊຄາສ ງບງຄບທມຄວາມນຍມຫາຍທສດເພອໄປເຖງເວບໄຊຍອຍຕາງໆ. � ຄລກແຈກຄງ (Clickjacking) ແມນເຕກນກທຫອກເຮດໃຫຜໃຊເຂາໄປຄລກໃສ ການເຊ ອມຕທເປນອນຕະລາຍ ໂດຍການເພມການເຊ ອມຕໃຫເປນຊ ນທໂປງໃສຫາຍ ກວາສ ງທປາກດເປນໜາເວບໄຊທຖກຕອງ. ຜໃຊຄດວາ ພວກເຂາໄດຄລກໃສປມ ຫ ມການເຊ ອມຕກບໜາເວບທຖກຕອງຕາມກດໝາຍແລວ, ແຕໃນຄວາມເປນຈງ ພວກ ເຂາໄດຄລກໃສການເຊ ອມຕທຖກເຊ ອງໄວ ແລະ ມກຈະສະໜອງການເຂາເຖງຂມນ ທເປນຄວາມລບໃນຂະບວນການ. � ການດກຈບເມາສ (Mousetrapping) ເຮດໃຫຜມາເບ ງອອກຈາກເວບໄຊ ໂດຍລອກ ໃຫພວກເຂາເຂາໄປໃນໜາຕາງ, ເປດເວບໄຊຫາຍໜາເທງໜາຈພາບ ຫ ເຮດໃຫ ເວບໄຊຂອງພວກເຂາຢໃນໜາຕາງທບສາມາດປດໄດ. � ຫອກລວງ (Hoax) ເປນຈດໝາຍເອເລກໂຕຣນກລະບບຕອງໂສ ທເຕອນບອກວາ ໄວຣສກາລງຈະມາ ແລະ ພະຍາຍາມທຈະຂ ມຂຜ ໃຊໃຫສ ງຕ ແລະ ສບຕຫອກລວງຄນອ ນໆ. (http://www.netlingo.com/dictionary/all.php)

55

ງງ. ຄວາມປອດໄພຂອງອນເຕເນດ ແລະ ຄວາມເປນສວນຕວ (Internet safety and privacy) ໃນໄລຍະຜານມາ, ຄວາມປອດໄພອນເຕເນດໝາຍເຖງໂດຍທວໄປກຽວກບການຂ ມຂທ

ມຕກບຮາດແວຄອມພວເຕ ຫ ເອກະລກຂອງຜບຫວງດ. ແຕວາໃນປດຈບນ ອນເຕເນດ ໄດກາຍມາເປນສວນໜງຂອງສງຄມ, ຄວາມເປນສວນຕວໄດກາຍເປນຄວາມກງວນດານຄວາມປອດໄພທສາຄນ. ການລະເມດຄວາມເປນສວນຕວແມນສາມາດມຜນກະທບ ໂດຍສະເພາະຕທາງຈດໃຈ ແລະ ການເປນຢທດທາງດານຮາງກາຍຂອງພວກເຮາ, ດ ງການສາງຄວາມຫຍງຍາກ ຫ ອນຕະລາຍດ ງຕໄປນ:

� ການໂຄສະນາທບຕອງການສາມາດສາງຄວາມລາຄານ. � ຮບພາບ ຫ ວດໂອ ທມການລວງລະເມດທາງເພດ ຫ ການທາຮາຍຮາງກາຍ. � ສາຍສາພນໃນທາງທມຂຄວາມໝນປະມາດ. � ການລວງລະເມດ ຫ ຄກຄາມທາງໂລກໄຊເບ (Cyberharassment or

cyberstalking). � ລກເອາເອກະລກຂອງຜອ ນ (Identity theft). � ອາຊະຍາກາແບບອອບໄລ ຫ ໃນໂລກທແທຈງ (Offline or real-world

crimes).

ຈ. ຄວາມເຂາໃຈພາສາລງໂກ (Understanding the lingo) ລາຍລະອຽດຕໄປນ ແນະນາການຮຽນຮກຽວກບຂການດຄວາມປອດໄພທາງອນເຕເນດ

ທກຽວຂອງກບຄວາມເປນສວນຕວ ແລະ ເຄອຂາຍທາງສງຄມ: � ຫນເຊດ (Sockpuppet) ເປນຂອງປອມທລະບວາ ຜໃດຜໜງສາງ ແລະ ນາໃຊ ເພອຫອກລວງຄນອ ນສາລບປະເພດຂອງຜນປະໂຫຍດສວນຕວບາງສວນ. ເທງເວບໄຊ ສວນຫາຍເປນໄປໄດທຈະມຫາຍກວາໜງບນຊ (account), ສະນ ນ ມນງາຍທຈະສາງຫນເຊດ. ຕວຢາງ: ທາວ ຈອນ ສາມາດມບາງເອກະລກອອນໄລສາລບການບລການ ສນທະນາອນດຽວກນຄ: John45, Sarah03 ແລະ HarmonicasRock12. ໃນ ເວລາທເຂາເປນ HarmonicasRock12, ເຂາອາດຈະທາທາວາ ຈະເປນຜມກດນຕ ໃນຍກປ 30 ເພອຊອກຫາສ ງໃນຮານດນຕທເຮາຈະເຂາໄປ. ແລະ ໃນເວລາທເຂາເປນ


56

Sarah03, ເຂາອາດຈະທາທາວາ ຈະເປນນກສກສາວທະຍາໄລ ຜທມອາຍ 20 ປ ເພອຊອກຫາບອນ ທເຮາໄດເຂາຮຽນວທະຍາໄລ. � ຮຮບຈາລອງສວນຕວ (Avatar) ເປນຕວແທນຈາລອງຂອງຜໃຊ. ຕາມປກກະຕແລວ ເປນຮບພາບຈາລອງ ແທນທຈະໃຊຮບພາບຕວຈງລງໃນລາຍການຂມນຂອງເຮາໃສ ເຄອຂາຍສງຄມ. ເຮາອາດຈະໃຊຮບພາບຈາລອງ ເພອປກປອງຄວາມເປນສວນຕວ ຂອງເຮາ. � ດຊດ (Dooced) ໝາຍເຖງ ຜໃດຜໜງສນເສຍວຽກເຮດງານທາຂອງເຂາ ເນອງມາ ຈາກເຂາໄດຂຽນບາງສ ງບາງຢາງທກຽວກບວຽກຫອງການ ແລະ ເລອງຂອງເພອນ ຮວມງານລງໃນເວບບອກ (Webblog). � ທຣອນ (Troll) ແມນບກຄນຜທສະແດງຂຄວາມຄວາມຄດເຫນພຽງແຕເພອໃຫ ຈານວນຂອງຜເຂາຊມໄດເພມຂນ ແລະ ເຮດໃຫເກດມຄວາມບຽງເບນຄວາມສນໃຈ. Trolls ອາດຈະເວາບາງສ ງບາງຢາງເສຍມາລະຍາດ, ຢນຢນຂມນຂາວສານທບຖກ ຕອງ ຫ ຖາມຄາຖາມທກຽວຂອງກບຫວຂທມ. ຜທຕອບສະໜອງຕ ກບການສະແດງ ຂຄວາມຄວາມຄດເຫນແບບດ ງກາວນ ມ ກຈະສ ງເສມໃຫຜສາງ, ເຊ ງຈະເປນສາເຫດໃຫ ພວກເຂາໄດກບຄນ ແລະ ສບຕການລບກວນການສນທະນາໄດ. � ສງຄາມເປວໄຟ (Flame War) ແມນເປນການໂຕຖຽງຢາງດເດອດ ໃນສ ມວນຊນ ສງຄມ ເຊນ: ເວບໄຊສນທະນາ (Web forum), ລາຍຊ ທາງໄປສະນ (mailing list) ຫ ຫອງສນທະນາ (chat room) ທຈງໃຈດຖກຄວາມຄດເຫນ ແລະ ການໂຈມຕສວນຕວ ຈະກາຍເປນຈດສມຂອງການສນທະນາ. � ຊໜາຈ (Screen Name) ບາງຄ ງກເອນວາ ຊ ຜໃຊ, ເປນຊ ຈາລອງ (Virtual

Name) ທໄດຖກໃຊ ເພອການດຜໃຊເວບໄຊ ທສ ມວນຊນສງຄມເປນອງປະກອບ. ຊໜາຈຂອງເຮາສາມາດໃຊຊ ແທຂອງເຮາ ຫ ຊ ສມມດ. ກຽວກບເວບໄຊ ບອນທເຮາ ພວພນກບຄນແປກໜາເປນປກກະຕ, ມນເປນການດທຈະເລອກເອາຊ ສມມດ. ໃນເວລາ ທເລອກເປນຊ ສມມດ ເຊນ: tennis247 ຫ partyboy18 ໃຫຮບຮວາ ລກສະນະ ເດນໃດ ອາດຈະວາດພາບ ແລະ ຈະປະກອບການຕອບໂຕກບມນໄດ.

57

� ຊຊະນວນໄຟ (Flamebait) ຄາເຫນທພມອອກມາ ໂດຍໃຜຜໜງທພະຍາຍາມ ຈະກ ໃຫເກດເປວໄຟ ຫ ການປອງຮາຍ ຖກເອນວາ ຊຊະນວນໄຟ. ຖາຫາກວາ ໃຜຕອບ ສະໜອງກບຄາຄດເຫນນ ນ ຈະຖກກາວເຖງວາ ໄດເປນຊະນວນ. � ມມ (Meme) ແມນບາງສ ງບາງຢາງທໄດກາຍເປນໄວຣສ ຫ ແຜກະຈາຍຢາງໄວວາ ທວອນເຕເນດ, ເຊນ: ບດກອນ (catchphrase), ຄາຫອກລວງ (hoax), ຫວຂ, ແນວຄວາມຄດ ຫ ຊນສວນຂອງສ ມວນຊນ. Memes ມກຈະເປນຕາໜາຮກ, ຕະຫກ ຫ ຢາກຮຢາກເຫນ ແລະ ເຮດໃຫເຮາຕອງການທຈະເຂາໄປເບ ງຜານ. ຖາຫາກວາ ເຮາກາລງສ ງຕອເມວ ພຽງແຕຈາໄວວາ ທກຄນທໄດຮບອເມວໃນຕໜາ ອາດຈະມ ການເຂາເຖງທຢອເມວຂອງເຮາ. � ສານ (Posts) ເນອໃນທຄນເຜຍແຜເທງເວບໄຊທກຽວຂອງກບສ ມວນຊນສງຄມ ເຊນ: ບລອກ, ກມຂາວສານ ແລະ ກອງປະຊມ (blogs, newsgroups, and forums) ໄດຖກເອນວາ ສານ. ສວນ Twitter ແມນຜໃຊສານເທງໜາເວບ Twitter. ສານມ ໃຫກບທກຄນຜທມການເຂາເຖງເວບໄຊໄດ. ເຮາບມທາງເລອກທຈະມການປຽນແປງ ຫ ລບກະທຂອງເຮາ ເມ ອໃດທມນໄດຖກຈດພມອອກມາ. ມນເປນຕວແທນສາທາລະນະ ຂອງເຮາທນທ ຫ ການດອອນໄລຂອງເຮາ. ຈ ງຄດກອນທເຮາຈະຕອບ! � ການສນທະນາ (Chats) ແມນການສນທະນາສດຜານເຄອຂາຍ (ອອນໄລ). ເຮາ ສາມາດສນທະນາກບບກຄນຢໃນຫອງສນທະນາ ຫ ໂດຍການນາໃຊການບລການສ ງຂ ຄວາມສ ນ. ເຊນດຽວກນກບການສນທະນາກບຄນ ທອອກມາເປນສຽງດງໆ, ທກສ ງ ທກຢາງທເຮາຂຽນ ຢໃນຊວງການສນທະນາຂອງເຮາ ສາມາດບນທກ ແລະ ແບງປນ ກບຄນອ ນໄດຢາງງາຍດາຍ. ຈ ງຄດກອນທທານຄລກສ ງ!

ຮບທ 41: ໂປຣແກຣມສນທະນາຜານເຄອຂາຍ


58

ສສ. ການໃຊ Google ດວຍຕວເອງ (Googling yourself)

ເຮາຮໄດບວາ ໃຜຜໜງສາມາດຊອກຫາຄວາມເປນມາຂອງເຮານ ນ ໄດແບບວອງໄວ ແລະ ມຫາຍປານໃດ ຖາພຽງແຕຄ ນຫາໃນເວບໄຊແບບງາຍດາຍ? ຄນສວນຫາຍບຮວາ ການບນທກຂມນສວນຕວ ເຊນ: ທຢ, ໝາຍເລກໂທລະສບຂອງເຂາເຈາ ແລະ ບາງຄ ງກນບທງຮບພາບຂອງເຂາເຈາ ໃຜໆກສາມາດເຂາເຖງໄດຢາງງາຍດາຍແບບອອນໄລ. ຂະ ນະທຂມນຂາວສານນ ອາດບເປນອນຕະລາຍ, ໃນສະຖານະການບາງຢາງ ເຮາສາມາດເຮດໃຫຕວເອງມຄວາມສຽງ ໂດຍບຮວາ ສ ງໃດທຈະປາກດອອກມາ. ຕວຢາງ: ໃຜຜໜງຢາກຮພຽງຊອກຫາໝາຍເລກໂທລະສບເຮອນຂອງເຮາ ແຕພວກເຂາສາມາດຊອກຫາທຢ ແລະ ບນດາທດທາງໄປຫາເຮອນຂອງເຮາໄດ ໂດຍການດາເນນຄ ນຫາແບບອອນໄລທງາຍດາຍ. ການຊອກຫາຂມນທາງ Google ດວຍຕວເອງຕາມປກກະຕ ແມນເພອຊອກຫາເວບໄຊ ແລະ ຖານຂມນສາທາລະນະທແບງປນຂມນໃຫແກເຮາ.

ຮບທ 42: ການຊອກຫາຂມນທາງ Google ໃຫໄດຜນຮບຫາຍທສດ

� ການຄ ນຫາຂມນທມປະສດທພາບຫາຍຂນ ຖາຢາກຊອກຫາຂມນທາງ Google ໃຫໄດຜນຮບຫາຍທສດ ຈ ງໃສຂການດໃນການຊອກຫາ ເຊນ: ຊ ຂອງເຮາ, ທຢອເມວ, ເຮອນ ແລະ ບອນເຮດວຽກ, ທຢ ແລະ ໝາຍເລກໂທລະສບ ໃນຫາຍວທ ເພອໃຫໄດຜນຮບທຖກຕອງ ແລະ ຄບຖວນສມບນ. ນອກຈາກນ, ໃຫພມຄາສບທໃກຄຽງກບ ຄາທເຮາຢາກຊອກຫາ ບອກເຄ ອງມຊອກຫາ ເພອຄ ນຫາປະໂຫຍກສະເພາະໃດໜງ ພຽງແຕຂຽນມນລງໄປ. ສ ງເຫານຈະເຮດໃຫການຄ ນຫາຂອງເຮາມປະສດທພາບຫາຍຂນ.

� ຊ ແລະ ນາມສະກນ: “Will Bolding” � ຊ ທາອດ, ກາງ ແລະ ນາມສະກນ: “Will Edward Bolding” � ຊ ຫາສດຕາມດວຍຈດ ແລະ ຫງຈາກນ ນ ເປນຊ ທາອດຂອງເຮາ: “Bolding,

Will”

59

� ຊ ຫາສດຕາມດວຍຈດ, ຊ ທາອດຂອງທານ ແລະ ຊ ກາງ: “Bolding, Will

Edward” � ທຢ: “2521 ຢຖະຫນນລານຊາງ” � ເບໂທລະສບ (ບມຍະຫວາງ ຫ ບມຂດໃນລະຫວາງທກໆຕວເລກ): “919555

4444” � ທຢອເມວ: “[email protected]”

� ກການລບຂມນຂອງເຮາອອກຈາກເວບໄຊ ເຮາສາມາດຮອງຂໃຫເວບໄຊລບຂມນຂອງ ເຮາອອກໄດ. ແຕຈາໄວວາ ເວບໄຊບໄດປະຕບດຕາມຄາຮອງຂຂອງເຮາສະເໝໄປ. ຖາ ຫາກວາ ຂມນຂາວສານກຽວກບເຮາໄດຈດພມອອກມາ ແມນເປນໄພຂ ມຂ ໂດຍກງກບ ຄວາມປອດໄພຂອງເຮາ ແລະ ເຮາຕອງຊວຍເຈລະຈາ ກບເວບໄຊທຈະເອາເນອໃນ ອອກເຜຍແຜ, ເຮາສາມາດຕດຕ WiredSafety.org. ຄນທຢອງການຈດຕ ງນ ຈະ ສາມາດໃຫຄາແນະນາເຮາກຽວກບກລະນສະເພາະຂອງເຮາ. ນອກຈາກນ ນ ເຮາຍງສາມາດຈາຍຄາບລການພາຍນອກ ເຊນ: Reputation.com ເພອຈະເອາຂມນສວນຕວຂອງເຮາລບອອກທາງອອນໄລ. ສາລບຄນສວນຫາຍ, ການ ບລການປະເພດນແມນບຈາເປນ, ແຕຈ ງຈາໄວວາ ມນເປນພຽງທາງເລອກ.

ຊ. ລະຫດຜານ: ຂ ນຕອນທາອດເພອຄວາມປອດໄພ (Passwords: The first step to safety)

ຄນສວນຫາຍບໄດເອາໃຈໃສຢາງຫວງຫາຍໃນການຄດສາງລະຫດຜານ. ຕາມປກກະຕ ແລວ ມນງາຍທສດພຽງແຕສາງໃຫສ ນ ແລະ ງາຍທຈະຈຈາລະຫດຜານນ ນ ຫ ນບທງ ການໃຊລະຫດຜານອນດຽວກນສາລບບນຊທກອນ. ຈາກທງໝດນ ນ, ຄນທ ວໄປຈະບອາດ ສາມາດທຈະຄາດເດາລະຫດຜານຂອງເຮາ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ແຮກເກ (hackers) ມກຈະ ນາໃຊຊອບແວຣແກະລະຫດຜານ (password-cracking software) ເຊ ງສາມາດດາເນນການ ທດສອບລະຫດຜານທແຕກຕາງກນ ຈນກວາພວກເຂາຈະພບລະຫດທຖກຕອງ ແລະ ສາມາດແກະລະຫດທບອບບາງຜານໄດຢາງງາຍດາຍ. ໂດຍການສາງລະຫດຜານທໝ ນຄງ, ເຮາສາມາດຫດຜອນໂອກາດ ທຈະຖກລກຂມນຂາວສານສວນຕວ ຫ ທາງການເງນຂອງເຮາ ໄດຢາງໝ ນຄງ.


60

ຮບທ 43: ການໃສລະຫດ ເພອສາງ Apple ID

� ຄຄວາມຜດພາດຂອງລະຫດຜານທມກມ (Common Password Mistakes) ຄນສວນຫາຍສາງລະຫດຜານຕາມຊ ຄສມລດຂອງຕນຂອງ, ເຄ ອງຫນ ຫ ຕາມແບບ

ທງາຍດາຍ ເນອງຈາກວາ ລະຫດຜານປະເພດເຫານແມນງາຍທຈະຈຈາໄດ. ພອມດຽວ ກນນ ນ, ພວກມນຍງງາຍຕແຮກເກທຈະເດາໄດ. ການສາງລະຫດຜານທໝ ນຄງ, ເຮາຈະຈາ ເປນຕອງຫກເວນລະຫດປະເພດເຫານ ເພອຄວາມຜດພາດທວໄປ.

ຈ ງທບທວນຄນຮບພາບຂມນຕໄປນ ເພອຮຽນຮຄວາມຜດພາດບາງຢາງຂອງລະຫດ ຜານໂດຍທວໄປ.

ຮບທ 44: ຄວາມຜດພາດບາງຢາງຂອງ ລະຫດຜານໂດຍທວໄປ

61

� ເເຄດລບສາລບການສາງລະຫດຜານທໝ ນຄງ (Tips for creating strong password) � ບຄວນນາໃຊຂມນສວນຕວ ເຊນ: ຊ ຂອງເຮາ, ວນເດອນປເກດ ຫ ຊ ຄ

ສມລດຂອງຕນເອງ. ຂມນຂາວສານສວນຕວແມນມກຖກເຜຍແຜ, ເຊ ງເຮດໃຫ ມນງາຍຂນສາລບຜໃດຜໜງທຈະເດາລະຫດຜານຂອງເຮາ.

� ນາໃຊລະຫດຜານທຍາວ. ລະຫດຜານຂອງເຮາຄວນ ຈະມຄວາມຍາວຢາງໜອຍ ຢໃນຫກໂຕ (ລກສະນະ) ແລະ ສາລບຄວາມປອດໄພພເສດ ມນຄວນຈະມ ຢາງໜອຍ 12 ລກສະນະ ຖາວາເວບໄຊດ ງກາວອະນຍາດໃຫ.

� ຖາເຮາຕອງການທຈະຂຽນລະຫດຜານຂອງເຮາໄວບອນໃດໜງ, ໃຫຮກສາມນໄວ ໃນສະຖານທທປອດໄພ. ມນດທສດ ຖາເຮາໃສລະຫດຜານຂອງເຮາອກເທອໜງ ຫ ຂຽນຄາຊແຈງເພມເຕມສາລບພວກມນ ເພອບໃຫຄນອ ນສາມາດທຈະເຂາໃຈ.

� ບໃຊລະຫດຜານອນດຽວກນສາລບບນຊແຕລະບອນ. ຖາຜໃດຜໜງຄ ນພບລະຫດ ຜານຂອງເຮາສາລບບນຊໜງ, ບນຊອ ນໆທງໝດຂອງເຮາກຈະມຄວາມສຽງ.

� ພະຍາຍາມປະກອບໃຫມ ຕວເລກ, ສນຍະລກ ແລະ ຕວອກສອນ (ສາລບຕວ ອກສອນສາກນໃຫມທງຕວໃຫຍ ແລະ ຕວນອຍ) ຖາເວບໄຊດ ງກາວອະນຍາດ ໃຫ.

� ຫກເວນການນາໃຊຄາສບຕາງໆ ທສາມາດພບເຫນໄດຢໃນ ວດຈະນານກມ. ຕວຢາງ: swimming1 ຈະເປນລະຫດຜານທບອບບາງ.

� ລະຫດຜານແບບສມແມນໝ ນຄງທສດ (Random passwords are the stron-gest). ຈ ງນາໃຊຕວສມລະຫດຜານໂດຍທວໄປ (password generator) ແທນທ ຈະພະຍາຍາມຄດເອາເອງ.

� ລະຫດຜານແບບສມແມນມຫາຍຄວາມຫຍງຍາກທຈະຈຈາ, ດ ງນ ນ ຈງຕອງສາງ ສ ງທຊວຍຈ ຕວຢາງ: H=jNp2# ສາມາດຈຈາໄດເປນ HARRY = jessica

NOKIA paris 2 #. ແບບນກຍງອາດຈະເບ ງຄວາ ມນຈະສບສນ, ແຕມ ການເຝກເລກໜອຍ ມນກຂອນຂາງງາຍທຈະຈຈາ. ນອກນ ນ ເຮາຍງສາມາດ ເລອກເອາເປນປະໂຫຍກທເຮາຮວາ ຈະຈງາຍ ແລະ ຫງຈາກນ ນ ກນາໃຊຕວ ອກສອນຕວທາອດຂອງແຕລະຄາໃນປະໂຫຍກ, ບວກກບສນຍະລກ ຫ ຕວເລກ ບາງຕວ ໃຫເປນລະຫດຜານຂອງເຮາ.


62

� ການນາໃຊຕວຈດການລະຫດຜານ (Password Managers) ແທນທຈະຂຽນລະຫດຜານຂອງເຮາໃສແຜນເຈຍ ຢບອນທສາມາດເບ ງໃຫເຂ າໃຈໄດ

ຢາງງາຍດາຍ, ເຮາສາມາດນາໃຊຕວຈດການລະຫດຜານ ເພອເຂາລະຫດ ແລະ ເກບ ຮກສາໃຫມນອອນໄລ. ຕວຈດການລະຫດຜານບາງຕວ ສາມາດສາງລະຫດຜານແບບສມ, ເຮດໃຫຂມນຂອງເຮາມຄວາມປອດໄພຫາຍຂນ. ຕວຢາງຂອງການຄມຄອງລະຫດຜານປະ ກອບມ LastPass, KeePass, Firefox's password manager, and Google Chrome's password manager.

ຮບທ 45:ເວບໄຊ LastPass ແລະ Firefox's password manager

ຕວຢາງ: ໃນເວລານາໃຊ LastPass, ທາອດເຮາຈະຕອງການຕດຕ ງ (LastPass

browser plugin). ເມ ອໃດກຕາມທເຮາພມລະຫດຜານເວບໄຊ, plugin ຂອງຕວທອງເວບ ຈະບອກເຮາ ບວາເຮາຈະຕອງການບນທກຫບ. ຕມາເຮາໄປທ ເວບໄຊ, LastPass ກສາມາດເຂາລະຫດຜານໃຫເຮາໂດຍອດຕະໂນມດ. ຖາຫາກມຜໃດຕອງການໃຊຄອມພວເຕ ຂອງເຮາ, ເຮາພຽງແຕອອກຈາກ LastPass (log out of LastPass) ເພອປອງກນບໃຫ ບກຄນອ ນເຂາເຖງຂມນຂອງເຮາ.

63

33. ການປກປອງຄອມພວເຕຂອງເຮາຈາກໄພຄກຄາມທາງອນເຕເນດ ກ. ຂແນະນາ

ຮບທ 46: ມະໂນພາບທຜດໃນການປອງກນໄພຂ ມຂຈາກພາຍນອກໃຫແກຄອມພວເຕ

ໄວຣສ, ມາໂທຣຢານ (trojan horses), ນອນຄອມພວເຕ (worms) ແລະ spyware ທງໝດລວນແຕເປນໄພຂ ມຂທສາມາດທາລາຍລະບບຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາ. ພວກເຮາ ຕອງຮຈກຄວາມຕອງການທຈະປກປກຮກສາຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາ, ແຕມນກມຢຫາຍ ໂປຣແກຣມປອງກນໄວຣສໃນຕະຫາດ. ດ ງນ ນ ພວກເຮາຈະຮໄດແນວໃດວາ ໂປຣແກຣມ ໃດດທສດ ສາລບຄວາມຕອງການສະເພາະຂອງພວກເຮາ.

ໃນຫວຂນ, ພວກເຮາຈະທບທວນຄນປະເພດການປອງກນໄວຣສ ທພວກເຮາອາດ ຕອງການ ແລະ ຮວທການດຜະລດຕະພນທດທສດສາລບພວກເຮາ. ນອກຈາກນ ນ, ພວກເຮາຈະປກສາຫາລວທການເກບຮກສາລະບບ (system back up) ຂອງພວກເຮາ ແລະ ໄດຮບຄວາມປອດໄພຂອງພວກເຮາຫາຍທສດ.

ຂ. ພວກເຮາຈະຕອງປອງກນແນວໃດ? ການປອງກນທດທສດ ເພອຕານກບໄພຂ ມຂທາງອນເຕເນດແມນຊອບແວຣຕານໄວຣສ

(antivirus software) ທດ. ຊອບແວຣຕານໄວຣສ ສາມາດປອງກນການຕດເຊອທແນບ ມາກບອເມວ, ເວບໄຊທຈະລດ, ນອນອນເຕເນດ (Internet worms) ແລະ ສະປາຍແວຣ. ມນມຜະລດຕະພນປອງກນໄວຣສຈານວນມະຫາສານໃນຕະຫາດ, ການຊອກຫາສ ງທເຮາ ຕອງການ ອາດສາມາດກາຍເປນຄວາມສບສນ ແລະ ລ ນເຫອ. ເພາະສະນ ນ, ຫວຂນ ຈະອະທບາຍສ ງທພວກເຮາຈາເປນຕອງພຈາລະນາ ເຊ ງຈະໃຫຄວາມຄດທດກຽວກບສ ງທ ເຮາຄວນຊອກຫາຢໃນລາຍການປອງກນໄວຣສ.


64

� ກການປກປອງທຫາກຫາຍ ການປອງກນທເຮາຕອງການປະກອບດວຍສາມອງປະກອບດ ງຕໄປນ:

- ປອງກນໄວຣສ (Antivirus): ປອງກນສະເພາະໄວຣສທງຫາຍ. - ປອງກນສະປາຍແວຣ (Anti-spyware): ປອງກນຕານຊອບແວຣທເປນອນຕະ

ລາຍ (malicious software) ທອາດຈະເກບກາເອາຂມນຂອງເຮາໂດຍທເຮາບ ໄດຮບຮ.

- ກາແພງປອງກນ (Firewall): ປອງກນການຂ ມຂ (Screens out threats) ທ ພະຍາຍາມບນລເຖງທາງໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາຜານອນເຕເນດ

ບາງເຄ ອງມຄວາມປອດໄພໃຫການປກປອງເພມເຕມຈານວນໜງ, ແຕສ ງເຫານໄດເປນ ອງປະກອບຕ ນຕ 3 ຢາງທເຮາຈະຕອງມ.

� ເຄ ອງມຄວາມປອດໄພ ບລສດຕານໄວຣສສວນຫາຍມທງສອງຢາງຄ: ຜະລດຕະພນດຽວ (Stand-alone

products) ທພຽງແຕສະແກນໄວຣສເທານ ນ ແລະ ຊດຮກສາຄວາມປອດໄພ (Security

suites) ທປກປອງເພມເຕມ ເຊນ: firewalls, spam filtering ແລະ other anti-spyware

tools. - ຊດຮກສາຄວາມປອດໄພ.

ຊດຮກສາຄວາມປອດໄພໂດຍທວໄປແມນງາຍດາຍຕການຄມຄອງ ແລະ ສະ ໜອງໃຫມລະດບຄວາມກວາງໃນການປອງກນ, ເຊ ງຈະມປະໂຫຍດ ຖາວາ ເຮາ ເປນຜເລມໃຊໃໝ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ໃນບາງກລະນ ໜາທພເສດຂອງຊດ ຮກສານ ແມນບເປນສ ງທດເໝອນກນກບການເຮດວຽກຂອງຜະລດຕະພນດຽວ. ນອກຈາກນ ນ, ຊດຮກສານມແນວໂນມທຈະເຮດໃຫຄອມພວເຕຊາລງໄດ.

- ຜະລດຕະພນດຽວ.ຜໃຊທຊານານບາງຄ ງຕອງການທຈະມວທເລອກ ແລະ ປະສມ, ຄ ນຄວາ ແລະ ເລອກຜະລດຕະພນທດທສດສາລບແຕລະອງປະກອບ ແລະ ກສາງລະບບຄວາມ ປອດໄພຂອງເຂາເຈາເອງ.

65

ຄຄ. ສ ງທພຈາລະນາກອນທຈະຊ � ການກວດສອບໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ ຖາເຮາກາລງຈະຊຄອມພວເຕໃໝ, ຈ ງຖາມຜຂາຍວາ ມການປກປອງປະເພດໃດທໃຫ

ບລການ. ເຄ ອງຄອມພວເຕບາງໜວຍມຊອບແວຣຄວາມປອດໄພ (security software) ມາພອມ, ແຕເຮາອາດຈາເປນຕອງໄດສະໝກ ຫງຈາກໝດໄລຍະເວລາຂອງການທດລອງໃຊ. Windows 7 ແລະ Mac OS X ມຊອບແວຣຄວາມປອດໄພໃນຕວ (built-in firewalls). ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ພວກມນກບສາມາດຊວຍເຮາ ເວນແຕເຮາໃຫແນໃຈວາ ພວກມນໄດ ເປດໃຊງານ.

ນອກຈາກນ ນ, ເຮາຄວນຈະກວດຄນເບ ງວາ ຕວທອງເວບໄຊ (Web Browsers) ຂອງ ເຮາມໄດຕ ງຄາຄວາມປອດໄພໄວແລວຫບ. ກອນທເຮາຈະເລອກຊອບແວຣຕານໄວຣສໃໝ, ດທສດແມນຕອງກວດສອບຢາງລະອຽດວາ ສ ງທເຮາມແລວໃນຄອມພວເຕນ ນ ມນປອງກນ ຫຍງໄດແດ.

ຮບທ 47: ລະບບ ແລະ ຄວາມປອດໄຟຂອງ Windows 7 ແລະ Mac OS X


66

� ຊຊອບແວຣຟຣທຽບກບຊອບແວຣທນຍມຊ ຊອບແວຣປອງກນໄວຣສຟຣ (free antiviruses) ທແຕກຕາງກນ ສາມາດສະໜອງ

ປະລມານທພຽງພຕການປອງກນ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ຊອບແວຣຟຣຈານວນຫາຍການດຄນ ຫງໃນການເສຍຄາ ເຊ ງບລສດຄາດຫວງວາ ເຮາຈະຍກລະດບ (upgrade) ໃນທສດ. ຈດອອນຂອງຊອບແວຣຟຣ ແມນພວກມນມກຈະບປະກອບມຄາແນະນາທາງດານວຊາການ (technical support) ແລະ ອາດມການປະຕບດໜາ ແລະ ຄວາມສາມາດປບປງທຈາກດ.

ຈາໄວວາ ຊອບແວຣທຊສວນຫາຍແມນຂນກບການລງທະບຽນສະໝກເປນປ (yearly

subscription) ເຊ ງຈະຕອງໄດຮບການປບປງຄນໃໝ ເພອທຈະໄດຮບຊອບແວຣໃໝຫາສດ ແລະ ມການປບປງ.

� ຜໃຊ Mac ຕາມປກກະຕ, Mac ມໄວຣສໜອຍ ແລະ ເປນເຫດຜນທໃຫຜໃຊ Mac ຈານວນ

ຫາຍບມກໃຊຊອບແວຣປອງກນໄວຣສ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ໄວຣສຂອງ Mac ກໄດມຢ ທວໄປ ເມ ອບດນມານ. ໃນປດຈບນ ຊຽວຊານຫາຍຄນແນະນາໃຫນາໃຊຊອບແວຣປອງກນ

ໄວຣສ, ເຊນດຽວກນກບການເປດໃຊ OS X Firewall. � Scareware ການເຊ ອມຕທເປນອນຕະລາຍ ແລະ ປອມຕວຄາຍຄກບການເຕອນປອດໄພໄດກາຍ

ເປນກນອບາຍທນຍມກນຂອງອາຊະຍາກອນທາງໄຊເບ (cybercriminals). ສ ງທປະກາດຄາຍຄເປນທາງການເຫານ ກາວເຕອນເຮາວາ ຄອມພວເຕຂອງເຮາມໄວຣສ ແລະ ອາງຕ ມອກວາ ເຮາຕອງຄລກເຂາໄປເຊ ອມຕ ຫ ດາວໂຫດເອາໂປຣແກຣມ ເພອນາມາແກໄຂມນ. ພວກມນພະຍາຍາມທຈະຫອກລວງ ໃຫເຮາເຂາໄປຄລກເຊ ອມຕ, ແຕໃນຄວາມເປນຈງແລວ ການເຊ ອມຕນ ນ ຈະນາພາເຂາໄປຫາມນແວຣ (malware).

ຄາສບສາລບປະເພດຂອງການຫອກລວງເຫານແມນ ສະແຄແວຣ (scareware). ມນຍງ ສະແດງໃຫເຫນຢຢາງຫວງຫາຍ ໃນການໂຄສະນາສາລບຊອບແວຣຕານໄວຣສ, ເຊນດຽວກນກບເວລາເຮາຈະເລມຕ ນຊອກຫາຊອບແວຣນ ຕອງເຮດໃຫໝ ນໃຈວາ ເຮາກາລງກວດ ເບ ງໂດເມນທຢ (address domains) ແລະ ຢຽມຢາມເວບໄຊທຖກຕອງໃນການຄ ນຫາ ຂອງເຮາ. ຖາສງເກດພຽງແຕຄາເຕອນໄວຣສ ທສະແດງໃຫເຫນໂດຍຜານຕວທອງເວບ ຫ ອເມວຂອງເຮາເທານ ນ ອາດຈະບແມນຕວຈງກໄດ.

67

ງງ. ຈະເລອກຊອບແວຣປອງກນໄວຣສແນວໃດ? ຖາເຮາໄດປະເມນຄວາມຕອງການຂອງເຮາ ແລະ ການດວາ ຈະຕອງການຜະລດ

ຕະພນດຽວ ຫ ຊດຮກສາຄວາມປອດໄພ, ເຮາສາມາດເລມຕ ນຂະບວນການເລອກຊອບແວຣ ປອງກນໄວຣສໄດ. ຈ ງປະຕບດຕາມຂ ນຕອນເຫານ ກອນທເຮາຈະຊຊອບແວຣ:

ຮບທ 48: ຕວຢາງຊອບແວຣປອງກນໄວຣສ

� ວໄຈຄວາມຄດເຫນ

ຄ ນຄວາຫາຄວາມເຫນທເປນເອກະລາດຂອງຊອບແວຣຕານໄວຣສ ໃນປປດຈບນ. ຈ ງ ໄປຫາໃນເວບໄຊທມຊ ສຽງ ເຊນ: CNET ແລະ TopTen-Reviews ເພອອານເບ ງຄວາມ ຄດເຫນຂອງຜຊຽວຊານ. ຈ ງປຽບທຽບຄວາມຄດເຫນທງຫາຍເຫານ ນ ເພອຈະໄດຄວາມຄດ ທດຂອງຜະລດຕະພນ ທມການແນະນາຊາແລວຊ າອກ.

� ກວດສອບລກສະນະ

ຊອບແວຣຕານໄວຣສທດ ຄວນມການປກປອງຕາມເວລາປດຈບນ (ໝາຍຄວາມວາ ມນຕອງປອງກນໄດທກເວລາ) ແລະ ການປບປງໂດຍອດຕະໂນມດເປນປກກະຕ, ເພອປອງກນ ໄວຣສຊະນດໃໝ. ມນຄວນຈະມອງປະກອບວເຄາະພດຕກາ (heuristics analysis com-ponent) ທກວດພບໄດ ແລະ ກາຈດໄວຣສທບຮຈກມາກອນ ໄດລວງໜາ, ແລະ ຕວກວດ ສອບຕາມການສ ງການ (on-demand scanner) ທສາມາດລເລມໂດຍຜໃຊ ເພອຄ ນຫາ ບນດາໂປຣແກຣມທເປນອນຕະລາຍ.

� ການດຄວາມງາຍຂອງການນາໃຊ

ສບຫາວາ ຜະລດຕະພນຕດຕ ງ ແລະ ໃຊໄດງາຍແນວໃດ. ໄປຫາເວບໄຊຂອງຜະລດ ຕະພນນ ນ ແລະ ຊອກຫາຮບເທງໜາຈພາບ (screenshots), ວດໂອ, ແລະ ຄມແນະນາໃນການຕດຕ ງ (installation guides). ສ ງເຫານຈະຊວຍໃຫເຮາຮໃຊຊອບແວຣໄດງາຍຂນ.


68

� ທທບທວນຄນການແນະນາທາງວຊາການ

ຈ ງໃຫຮວາ ຜະລດຕະພນທເຮາກາລງຢາກໄດນ ນ ມການສະໜບສະໜນໃນຫາຍທາງໃຫເລອກ, ລວມທງ email ແລະ ຊອງທາງການໂທຊວຍເຫອຟຣ.

� ທດລອງການປະເມນຜນຟຣ

ດາວໂຫດຂອງຊອບແວຣສະບບທດລອງທເຮາມຄວາມສນໃຈ ແລະ ພະຍາຍາມທດ ສອບມນ. ຕວຢາງທດທສດ ຄວນໃຫໄດຊອບແວຣສະບບສມບນ (full version). ບຄວນ ດາວໂຫດສະບບທດລອງຫາຍກວາໜງຄ ງໃນເວລາດຽວກນ ເນອງຈາກວາ ພວກມນອາດຈະ ແຊກແຊງກນ.

ຈ. ແຜນຍດທະສາດສາລບການນາໃຊຊອບແວຣຕານໄວຣສ ການທດສອບທສາຄນທສດແມນໃຫຈາໄວວາ ໄວຣສໃໝທໄດຖກເຜຍແຜເປນຕ ນແບບ

ພນຖານຄງທ. ເພາະສະນ ນ, ຊອບແວຣຕານໄວຣສຂອງເຮາເຮດໜາທໄດດ ພຽງແຕຕອນ ທມນໄດປບປງຫາສດ (latest update). ຈ ງປະຕບດຕາມແຜນຍດທະສາດເຫານ ເພອເຮດ ໃຫໝ ນໃຈວາ ເຮາກາລງໃຊຊອບແວຣຕານໄວຣສຂອງເຮາຢາງມປະສດທຜນ:

- ເຮດໃຫໝ ນໃຈວາ ການປບປງແບບອດຕະໂນມດ (automatic update) ໄດເຮດວຽກ ປກກະຕ.

- ບຕອງເບ ງຂາມ ແຈງການຕອາຍການຂອງຊອບແວຣ (renewal notices). ເມ ອການດການນາໃຊຂອງເຮາໝດລງ, ການປບປງຊອບແວຣຈະຢດຕ.

- ບາງຄ ງ ເມ ອເຮາຈາເປນຕອງປດການເຮດວຽກຂອງຊອບແວຣ ມນຈະໃຫໃຊໄດສະເພາະແຕຊອບແວຣຍອຍໃດໜງ, ຍກລະດບ (upgrades) ຫ ດາວໂຫດໄດ. ພຽງໃຫໝ ນໃຈວາ ເຮາບໄດລມຕ ງຊອບແວຣໃຫກບມາເຮດວຽກປກກະຕ (reenable

program) ສາເລດຕາມຂະບວນການ. - ຊອບເເວຣຂອງເຮາຄວນໃຫຄາແນະນາສະເພາະ ສາລບການຈດການກບບນຫາ

ຄວາມຫຍງຍາກ, ເມ ອເຮາກາລງມບນຫາໃນ ການຕດຕກບການແນະນາທາງວຊາ ການ (contact technical support).

- ຖາເຮາບພໃຈກບຊອບແວຣປອງກນໄວຣສ, ຈ ງເຊ ອໝ ນວາ ຈະຖອນການຕດຕ ງຂອງມນ (uninstall it) ກອນທຈະຕດຕ ງເປນຜະລດຕະພນໃໝ.

69

ສສ. ພຈາລະນາການຮກສາຄວາມປອດໄພຂອງຄອມພວເຕເພມເຕມ ຄາແນະນາເພມເຕມຂາງລມນ, ມບາງຢາງທເຮາສາມາດນາໃຊ ເພອຮກສາຄອມພວເຕ

ຂອງເຮາໃຫມຄວາມປອດໄພ. � ເປດຄນຄອມພວເຕເປນປກກະຕ (Restart computer regularly) ພວກເຮາບາງຄນອອກຈາກ (Shut down) ຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາທກໆເທອຫງຈາກ

ໃຊແລວ, ມນແມນການປະຕບດທດທຄວນຈະເຮດ ແລະ Restart ເຄ ອງຢາງໜອຍໜງຄ ງ ຕອາທດ. ການປະຕບດເຊນນ ເຮດໃຫຄອມພວເຕຂອງເຮາມໂອກາດທຈະເຮດການກວດ ສອບບ ງມະຕເປນປກກະຕ ແລະ ແກໄຂບນຫາເລກໆນອຍໆ ກອນທພວກມນຈະກາຍມາເປນບນຫາໃຫຍໄດ.

ຮບທ 49: ຄາສ ງ Shut down ແລະ Restart ໃນ Windows 7 ແລະ Mac OS X

� ຕດຕ ງການປບປງຊອບແວຣ (Install software updates) ໃນເວລາທລະບບປະຕບດການແຈງໃຫເຮາປບປງຊອບແວຣ, ຈ ງດາວໂຫດ ແລະ ຕດ

ຕ ງມນ. ການປບປງຊອບແວຣໄດຖກອອກແບບມາ ເພອແກໄຂຄວາມປອດໄພ ແລະ ສ ງ ລບກວນ (bugs) ອ ນໆ ໃນລະບບປະຕບດການຂອງຄອມພວເຕ. ການປະຕບດເຊນນ ຈະຊວຍປອງກນຄອມພວເຕຂອງເຮາຕກບໄພຂ ມຂຫາສດບາງສວນ.

ຮບທ 50: ຫງຈາກຊອບແວຣໄດມການປບປງ ເມ ອປດເຄ ອງຈະມໜາຕາງລກສະນະນ

ປາກດອອກມາ ສາລບຄອມພວເຕທຕດຕ ງ Windows


70

� ນນາໃຊລະບບການຟນຟ (Use system restore). ຖາເຮາໄດດາວໂຫດສ ງທເຮດໃຫເກດບນຫາ, ພະຍາຍາມຟນຟການເຮດວຽກຂອງລະ

ບບໃນລະບບປະຕບດການຂອງຄອມພວເຕ. ການປະຕບດເຊນນ ຊວຍໃຫເຮາຟນຟເຄ ອງຂອງເຮາ ກອນທມນຈະເລມຕ ນມບນຫາ. ເພອຮຽນຮວທທຈະເຮດສ ງນ, ຈ ງເບ ງຂມນໃນ System Restore in Windows 7 ແລະ System Restore in Windows 8.

ຮບທ 51: ລະບບການຟນຟໃນ Windows

ຊ. ສາຮອງຂມນໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ (Back up our computer) ຍອນການປອງກນໄວຣສ, ໂອກາດທເຮາຈະສນເສຍໄຟລເມ ອມການກາຈດມນແວຣຈະ

ຫດລງຢາງຫວງຫາຍ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ຜະລດຕະພນບໄດມຄວາມປອດໄພຮອຍສວນ ຮອຍ (no product offers 100 percent security); ເພາະສະນ ນ, ມນເປນການດທສດ ທຈະ ສາຮອງໄຟລຂອງເຮາໄວໃນແຫງພາຍນອກ (back up your files on an external source). ລະບບປະຕບດການ Windows 7 ແລະ Mac ມາພອມກບລະບບສາຮອງຂມນພາຍໃນ, ແຕສ ງນຈະບຊວຍຫຍງເຮາ ຖາວາ ໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາໄດ ເປເພ, ເສຍຫາຍ ຫ ຖກ ລກ. ການສາຮອງຂມນຂອງເຮາໄວພາຍນອກແມນ ມສອງທາງເລອກພນຖານສາລບຜໃຊຢເຮອນ ຄ: ເຄ ອງສາຮອງຂມນພາຍນອກ (external hard drives) ແລະ ການບລການ ສາຮອງຂມນອອນໄລ (online backup services).

� ເຄ ອງສາຮອງຂມນພາຍນອກ (External hard drives) ພວກເຮາສາມາດຊເຄ ອງສາຮອງຂມນພາຍນອກຕາມຮານຂາຍຄອມພວເຕທ ວໄປ ແລະ

ອດເອາເນອໃນຂອງຂມນໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາໃສເຄ ອງນໄດ. ການສາຮອງຂມນໃນເບອງ ຕ ນຈະໃຊເວລາຫາຍຊ ວໂມງ, ສະນ ນ ພວກເຮາຈະຕອງເລອກການສາຮອງໃນຕອນທເຮາ ບຈາເປນຕອງໃຊຄອມພວເຕຂອງເຮາ. ການສາຮອງຂມນໃນຕອນກາງຄນ ຕາມປກກະຕແລວແມນດທສດ. ການສາຮອງຂມນຄວນເປນໄປຕາມຂ ນຕອນໃຫປກກະຕ, ພວກມນຈງ

71

ຈະບໄດໃຊເວລາດນ ເນອງຈາກວາ ເຄ ອງສາຮອງນ ນ ຈະຕອງໃຫສາເນາເອາພຽງແຕໄຟລ ທເປນປດຈບນຫາທສດ (most recent files) ຂອງເຮາ.

ຮບທ 52: ຕວຢາງອປະກອນສາຮອງຂມນນອກເຄ ອງຄອມພວເຕ (External hard drives)

ບລສດ Western Digital, Iomega ແລະ Seagate ໄດຜະລດເຄ ອງສາຮອງຂມນ ພາຍນອກ ເຊ ງເປນທນຍມກນຫາຍ. ຈ ງດາເນນການຄ ນຄວາຜະລດຕະພນທເໝາະສມກບ ຄວາມຕອງການເກບຮກສາຂມນຂອງເຮາໃຫດທສດ ຫ ຊອກຫາຄາແນະນາຈາກຜຂາຍ.

ໜງໃນຈດອອນເມ ອປຽບທຽບກບການບລການສາຮອງຂມນອອນໄລ ແມນເຄ ອງສາຮອງ ຂມນພາຍນອກສາມາດເປເພໄດ, ເສຍຫາຍ ຫ ຖກລກ ເໝອນກນກບຄອມພວເຕຂອງເຮາ ກອາດຈະເປນໄດ. ເພາະສະນ ນ, ມນເປນສ ງສາຄນ ທຈະຮກສາເຄ ອງສາຮອງຂອງເຮາໃຫ ມຄວາມປອດໄພ ໃນເວລາທບໄດໃຊ.

� ກການບລການສາຮອງຂມນອອນໄລ (Online backup services) ແລະ ລະບບ ຄລາວ (the cloud)

ເຮາຍງສາມາດສາຮອງໄຟລຂມນຂອງເຮາອອນໄລ ຫ ໃນຄາເວາອ ນທເອນວາ ລະບບ ຄລາວ (the cloud) ໄດ. ເມ ອເຮາເກບຮກສາບາງຢາງໃນລະບບ, ມນຈະບນທກໄວໃນເຄ ອງ ແມຂາຍໃນອນເຕເນດ ແທນທຈະເປນຄອມພວເຕຂອງເຮາ. ວທການນເຮດໃຫເຮາສາມາດ ເຂາເຖງໄຟລຂອງເຮາໄດສະເໝ, ເຖງວາ ຄອມພວເຕຂອງເຮາໄດເປເພ, ເສຍຫາຍ ຫ ຖກລກ.


72

ການບລການສາຮອງຂມນອອນໄລທນຍມກນ ແມນໃຊເຕກໂນໂລຊທລວມມ Mozy, Carbonite ແລະ Box. ຈານວນຂອງບອນເກບຮກສາທສະໜອງໃຫ ໂດຍສະຖານທເຫານ ແມນແຕກຕາງກນ ແລະ ເຮາອາດຈະຕອງຈາຍຄາທານຽມປະຈາເດອນ ຫ ປະຈາປ ສາລບການເກບຮກສາຕາມທເໝາະສມ. ອກດານໜງ, ຈ ງສກສາຄ ນຄວາເອງ ເພາະວາ ການບລການເຫານມການປຽນແປງ ແລະ ສະໜອງຄນສມບດໃຫແຕກຕາງກນ.

ໜງໃນຈດອອນຂອງການບລການສາຮອງຂມນອອນໄລ ແມນສາຮອງຂມນໃນເບອງຕ ນ ຈະຊາ (initial backup can be slow) ແລະ ອາດຈະໃຊເວລາເປນມ ທຈະອບໂຫດ ຖາໄຟລ ນ ນມຂະໜາດໃຫຍ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ການສາຮອງຂມນໃນຂ ນຕອນຕໄປ ບຄວນຈະໃຊ ເວລາດນນານເກນໄປ.

ຮບທ 53: ເວບໄຊ Mozy ແລະ Carbonite ທບລການສາຮອງໄຟລຂມນອອນໄລ

ຮບທ 54: ເວບໄຊ OneDrive ແລະ ລະບບຄລາວ

73

ການບລການອ ນໆທນາໃຊລະບບຄລາວ (ສາລບການສາຮອງໄຟລ ແລະ ຫາຍກວາ ນ ນ) ປະກອບດວຍ iCloud ແລະ OneDrive. ເພອຮຽນຮເພມເຕມກຽວກບລະບບ ຄລາວ ສາມາດເຂາໄປສກສາໄດທ www.gcflearnfree.org/computerbasics/4.1 ແລະ http:// www. gcflearnfree.org/computerbasics.

44. ເຄດລບອເມວທຫອກລວງ ແລະ ສະແປມ (Email Tips for Scams and Spam)

ກ. ຂແນະນາ ອເມວໄດກາຍເປນເຄ ອງມທສາຄນສາລບການສ ສານ, ເຊ ງເປນບອນທນກສະແກມ

(scammers), ອາຊະຍາກາທາງໄຊເບ (cybercriminals) ແລະ ບລສດໂຄສະນານຍມກນ. ເພອປກປອງຕນເອງຈາກການຫອກລວງຂອງ phishing ແລະ malware, ມນເປນສ ງ ຈາເປນທພວກເຮາຕອງຮຽນຮວທການໃນການຄມຄອງອເມວຂອງພວກເຮາໃຫປອດໄພ.

ໃນບດຮຽນນ, ເຮາຈະໄດຮຽນຮເຄດລບສາລບການຈດການຂເຫຍອ ແລະ ໄຟລທ ແນບມາກບອເມວ (managing spam and email attachments). ນອກຈາກນ ນ, ເຮາຍງຈະໄດຮຽນຮວທການ ການດ ແລະ ຫກລຽງການຫອກລວງຂອງ phishing.

ຂ. ສະແປມ (Spam)

ຮບທ 55: ລກສະນະຂອງອເມວ Spam ແລະ Phishing


74

ສະແປມ ເປນອກພາກສວນໜງສາລບອເມວຂເຫຍອ (junk email) ຫ ອເມວ ໂຄສະນາທບມປະໂຫຍດ (unwanted email advertisements). ປດຈບນ, ອເມວສວນຫາຍ ເປນຂເຫຍອ ຍອນວາ ມນງາຍ ແລະ ລາຄາຖກສາລບ spammers ທຈະສ ງອເມວໄປຫາ ຄນຈານວນຫາຍໃນເວລາດຽວກນ ແລະ ພວກເຂາສາມາດເຮດແນວໃດໜງທບໃຫລະບຊ ຜສ ງ. ການສາງກດໝາຍຕຕານຂເຫຍອເຫານມຄວາມຫຍງຍາກໃນການບງຄບໃຊ. Phishing, Scams ແລະ malware ມກຈະປະກອບເປນຂເຫຍອ, ສະນ ນ ມນສາຄນທສາມາດຈະຈດການຂເຫຍອໃຫມປະສດທຜນ ດ ງທໄດຮບໃນຕຈດໝາຍ (inbox) ຂອງພວກເຮາ.

ຄ. ເຄດລບສາລບການຈດການກບຂເຫຍອ (Spam) � ນາໃຊຕວປອງກນສະແປມ (Use a spam blocker)

ຕວປອງກນສະແປມສາມາດຫດຜອນຂເຫຍອຈານວນຫວງຫາຍ ທມາສນສດລງຢໃນຕຈດໝາຍ (inbox) ຂອງເຮາ. ການບລການອເມວອອນໄລສວນຫາຍ ເຊນ: Yahoo! ແລະ Gmail ໄດສາງຕວປອງກນຂເຫຍອໃນຕວ. ນອກນ ນ ເຮາຍງສາມາດນາໃຊຊອບແວຣຕານ ການຂເຫຍອແຍກອອກຕາງຫາກ ເຊນ: MailWasher, ເຊ ງສາມາດນາໃຊກບ Outlook ຫ ໂປຣແກຣມອເມວອ ນໆ. ແຕໜາເສຍດາຍ, ເຖງແມນວາ ຈະມຕວປອງກນຂເຫຍອ, ຂເຫຍອ ບາງຢາງອາດຈະຍງຜານໄດ.

ຮບທ 56: ຕວປອງກນສະແປມ (Spam) ຂອງ Gmail

75

� ຢຢາຕອບກບອເມວຂເຫຍອ (Don't reply to spam)

ເຮາອາດຈະຖກລລວງໃຫຕອບກບອເມວຂເຫຍອ ຫ ຄລກເຊ ອມຕກບອເມວທຈະຍກ ເລກ. ເຫດການນອາດຈະຢຮວມກບອເມວທສ ງມາຫາເຮາ; ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ຄນທສາງ ຂເຫຍອ (spammers) ບຄອຍຈະໃຫກຽດຕກບການຮອງຂເຫານໃນຕວຈງ, ເມ ອມການຕອບ ກບ ຫ ການຄລກເຊ ອມຕ, ເຮາໄດຖກຢນຢນກບ spammer ວາ ທຢອເມວຂອງເຮານ ນຖກຕອງ, ເຊ ງໝາຍຄວາມວາ ໃນທສດ ເຮາອາດໄດຮບຂເຫຍອຫາຍຂນອກ.

� ປດຮບພາບ ອເມວສາມາດປະກອບດວຍຮບພາບຕາງໆທ spammers ສາມາດຕດຕາມ. ໃນເວລາທ

ເຮາເປດອເມວ, ຮບພາບຕາງໆຈະມການໂຫດ ແລະ spammer ຈະສາມາດບອກວາ ທຢອເມວຂອງເຮາເຮດວຽກ, ເປນໄປໄດທເປນຜນອອກມາ ຈະເຮດໃຫມຂເຫຍອຫາຍກວາເກ າ.

� ປດໜາຕາງສະແດງຂອງເຮາ ຖາບລການອເມວຂອງເຮາມບອນດຽວ ເຮາບສາມາດຫກເວນຈາກຂເຫຍອໄດ ເມ ອອ

ເມວຂອງເຮາສະແດງໂດຍອດຕະໂນມດໃນພນທໜາຕາງ. ເມ ອເຮາເບ ງຂຄວາມທເປນຂ ເຫຍອ, ຕວຈງແລວມນອາດຈະນາໄປສການໄດຮບຂເຫຍອຫາຍຂນ; ເພາະສະນ ນ, ເຮາ ຈາເປນໄດຕອງວດເບ ງຄວາມສະດວກສະບາຍໃນການໃຊພນທສະແດງຂອງເຮາ ກບຄວາມ ຕອງການ ເພອຫກເວນການຮບຂເຫຍອໃຫໄດ.

� ກວດເບ ງໂຟນເດຂເຫຍອຂອງເຮາປກກະຕ (Regularly check your spam folder)

ບາງຄ ງຕວປອງກນສະແປມອາດກດກນອເມວທຖກຕອງ. ມນເປນການດທຈະກວດເບ ງ ຂເຫຍອຂອງເຮາໃຫເປນປກກະຕ ເພອເຮດໃຫແນໃຈວາ ເຮາບໄດປະລະອເມວທສາຄນ. ຈ ງກວດສອບການຕ ງຄາໃນໂປຣແກຣມອເມວຂອງເຮາ ເພອຈະຊວຍໃຫອເມວທຖກຕອງຖກ ປອງກນ.

ງ. ອເມວຂເຫຍອ (Email scams) ອເມວຂເຫຍອຫາຍຢາງຈະບໄດພະຍາຍາມຊວຍພວກເຮາໃນບາງສ ງບາງຢາງ ແຕພວກ

ມນພະຍາຍາມທຈະລກເອາເງນ ຫ ຂມນສວນຕວຂອງພວກເຮາ. ອເມວຂເຫຍອ (ຫອກ ລວງ) ຖກສ ງມາໃນຫາຍຮບແບບທແຕກຕາງກນຫາຍ, ໂດຍທວໄປແລວ ພວກມນເຮດວຽກ ໂດຍສນຍາບາງສ ງກບພວກເຮາວາ ມນເປນຄວາມຈງທສດ ຫ ເຮດໃຫພວກເຮາຄດວາ ມ


76

ບາງສ ງທບດຈະເກດຂນ ຖາເຮາບໄດປະຕບດ. ອເມວຂເຫຍອທມກຖກສ ງ ປະກອບດວຍ ຂສະເໜເຮດວຽກຢເຮອນ (work-at-home offers), ການຮຽກຮອງເອາເງນໃນການຫດ ນາໜກ, ບນດາໂຄງການບນເທາທກ ແລະ ຜະລດຕະພນການປນປວທງຫາຍ.

� ກການສໂກງຄາທານຽມລວງໜາ (Advance-fee fraud) ເຮາອາດເຄຍເຫນ ອເມວ ຫ ການໂຄສະນາກຽວກບ Craigslist 3 , ຕວຢາງ: ການໃຫ

ສນຍາແກເຮາບາງສ ງ ຖາເຮາຈະຈາຍລວງໜາເປນຈານວນເງນທແນນອນ. ຄາເວານເປນການສໂກງຄາບລການລວງໜາ. ມນແຕກຕາງຈາກການຫອກລວງທາງອເມວອ ນໆ ເນອງ ຈາກວາ ມນກຽວຂອງກບການພວພນກບບກຄນຢາງແທຈງ. ບກຄນໃດໜງທພະຍາຍາມ ຫອກລວງ ຫ ສາງຄວາມຜດໃຫແກເຮາ ໂດຍການແບງປນ “ເລອງສວນຕວ” ຂອງພວກເຂາ ເຊ ງທງໝດນ ນ ລວນແລວແຕບແມນຄວາມຈງ.

ໜງໃນຕວຢາງທໂດງດງທສດຂອງການສໂກງຄາບລການລວງໜາ ແມນຈດໝາຍຫອກ ລວງສະບບຂອງຊາວນເກເຣຍ (Nigerian letter scam). ເພອຮຽນຮເພມເຕມ, ຈ ງອານ ບດຄວາມຈາກສານກງານທລະກດທໂດງດງ (the Better Business Bureau): http://www. bbb.org/new-york-city/get-consumer-help/articles/the-nigerian-prince-old-scam-new-twist/.

� ການລເອາຂມນ (Phishing) Phishing ແມນປະເພດຂອງອເມວຫອກລວງ ທາທາວາ ສ ງມາຈາກທະນາຄານ ຫ

ແຫງອ ນໆທໜາເຊ ອຖໄດ ເພອຫອກລໃຫເຮາເຂ າໄປຫາຂມນຂາວສານສວນຕວຂອງເຮາ. ຜຫອກລວງສາມາດນາໃຊຂມນນ ເພອຖອນເງນຈາກບນຊທະນາຄານ ຫ ລກເອກະລກ (identity) ຂອງເຮາ. ອເມວທລເອາຂມນ ມກຈະມລກສະນະຮບດວນ (sense of urgency). ຕວຢາງ: ມນອາດຈະອາງວາ “ຄາໃຊຈາຍທບໄດຮບອະນຍາດ” ຖກສາງຂນມາໃນບດເຄຣ ດດຂອງເຮາ ແລະ ເຮາຕອງກວດສອບຂມນຂອງເຮາທນທ.

3 ເຄຣກລສ (Craigslist) ເປນເຄອຂາຍຊມຊນອອນໄລ ໂດຍໃຫບລການປະກາດຂາຍເຄ ອງອອນໄລ ຊອກ

ຫາເຮດວຽກ ສະໝກງານ ຊອກຫາຄ ແລະ ເປນເວບບອດໂອລມກນໃນຫາຍດານ. ເຄຣກລສ ກຕ ງ ໃນປ ຄ.ສ. 1995 ໂດຍ Craig Newmark ເຊ ງເປນທມາຂອງຊ “ເຄຣກລສ” ໂດຍເປດໃຫໃຊໃນແຖບເມອງ ຊານຟຣານຊດສະໂກ ຕມາອກ 4 ປ ໄດຂະຫຍາຍຕວເປດໃຫບລການທວໄປໃນອກ 9 ເມອງ ໃນສະຫະລດ ອະເມຣກາ ແລະ ປດຈບນໄດເປດໃຫບລການໃນ 450 ເມອງ ໃນ 50 ປະເທດ.

77

ຮບທ 57: ອເມວຫອກລວງທທາທາວາສ ງມາຈາກທະນາຄານ

� ບບອນສ ງ (From field) ຫຫອກລວງ ຜຫອກລວງ ມກຈະສາງເວບໄຊ ແລະ ທຢອເມວທມ ການປຽນແປງເລກນອຍ ຈາກທ

ຄນເຄຍ, ຈາກສ ງທເປນຕວຈງ. ຈ ງສງເກດເນອໃນຂອງຈດໝາຍຂາງເທງນໃຫຊດເຈນ ແລະ ເບ ງໃຫຄກແນວາ ມນ

ເປນ bankofamerican.com, ທມ n ເພມ. ຜຫອກລວງສາມາດຈດວາງທຢ ທພວກເຂາຕອງການໃນບອນທມາ (From field).

ສະນ ນ ບາງຄ ງອເມວຈະປາກດວາ ມນເປນຈງທງໝດ (ນແມນເປນທຮຈກໃນການປອມ ແປງອເມວ). ໝາຍຄວາມວາ ເຮາບສາມາດອງໃສ ບອນທສ ງມາ ແລວຈະບອກວາ ອເມວນ ນແມນມາຈາກແຫງທຖກຕອງສະເໝໄປ.


78

� ຫຫວເລອງທກຽວຂອງ (Concerned Subject Line) ອເມວສໂກງມກຈະມຫວເລອງທມລກສະນະສາຄນ ແລະ ເບ ງຄວາ ສະແດງຄວາມ

ກງວນຕຄວາມປອດໄພຂອງເຮາ. ທກຄນຍອມມຄວາມເປນຫວງໃນການເຕອນຕກບບນຊ ທະນາຄານ.

ຂຄວາມຕໄປນເປນພຽງຕວຢາງຂອງຫວເລອງບາງຢາງທໄດໃຊໃນອເມວຫອກລວງ: - ຂຄວາມແຈງເຕອນ: ທານມ 1 ຂຄວາມທສາຄນ. - ການຕ ງຄາອອນໄລຂອງທະນາຄານທສາຄນໄດມການປຽນແປງ. - ລາຍການຄວາມເປນສວນຕວໃໝ (ພດສະພາ 2010). - ການເຂາສລະບບບໄດຮບອະນຍາດ ຖກປະຕເສດ. - ການປບປງຄວາມປອດໄພທະນາຄານ. - ບນຊໃນທະນາຄານຂອງທານໄດຮບການໂຈມຕ. - ຕອງກວດສອບອເມວ.

� ໂລໂກປອມ (Logo Fraud) ຖາເບ ງໂລໂກນຄວາ ມນເປນສນຍະລກທາງການຂອງທະນາຄານອາເມຣກາ, ຍອນວາ

ພຽງແຕອດສາເນາ ຫ ຖາຍເອາໂລໂກໜາຈ (screenshot) ຈາກໜາເວບຂອງ ທະນາຄານເອງ.

ໃຫເຂາໃຈວາ ມນງາຍທຈະສາເນາສນຍະລກໃດໜງ ໂດຍທບໄດຮບອະນຍາດ. � ຊ ເຊ ອມຕທເຮດໃຫໄປຜດບອນ (Misleading Link Names) ເມ ອໃດກຕາມທເຮາເຫນການເຊ ອມຕ, ມນອາດເປນປະໂຫຍດທຈະຄດວາ ມນເປນ

ໜາສາກ ຫ ສ ງທປບແຕງ. ມນອາດຈະມສ ງໃດໜງເຊ ອງຊອນຢ ເຊ ງສ ງທຈະກາວ ເຖງ ກແມນທຢເວບໄຊ (the web address).

ຍອນການເຊ ອມຕ www.bankofamerica.com ທກາວເຖງນ ບໄດໝາຍຄວາມວາ ມນ ຈະພາເຮາໄປຫາບອນທເປນຈງ. ການເຊ ອມຕດ ງກາວສາມາດນາພາເຮາໃຫໄປເຖງໜາເວບ ໃດກໄດໃນອນເຕເນດ, ເຊ ງເປນສາເຫດໜງ ເຮດໃຫເຮາບຕອງການ ທຈະຄລກເຊ ອມຕກບ ແຫງຂມນທບໜາເຊ ອຖ ຫ ສງໃສ.

ໃນເວລາທສງໃສ, ຈ ງພມທຢຂອງເວບໄຊເຂາໄປໃນຕວທອງເວບດວຍຕນເອງ. ດວຍວທການນ ເຮາຈະສາມາດຮຈກສ ງທເຮາກາລງເຮດຢ.

79

� ດດາເນນການໃນສ ງທຈາເປນ (Action Require) ຜຫອກລວງ ມກຈະພະຍາຍາມເຮດໃຫເຮາເຊ ອວາ ຖາບໄດດາເນນການອນຮບດວນ

ຈະມຜນໃນບາງຢາງທບປາດຖະໜາ ເຊນ: ການປດບນຊທະນາຄານຂອງເຮາ. ຈ ງເຊ ອໝ ນໃນຕວຂອງເຮາເອງ. ຖາອເມວຈາກທະນາຄານຂອງເຮາ ມລກສະນະຜດ

ປກກະຕ ໃຫໂທຖາມທະນາຄານຂອງເຮາ. ບແມນອເມວລເອາຂມນທງໝດ ຈະອາງວາ ມາຈາກບລສດຂະໜາດໃຫຍ. ພວກຫອກ

ລວງອາດແອບລກເຂາໄປໃນບນຊຂອງບກຄນໃດໜງ ແລະ ສ ງອເມວຫອກລວງໄປຫາໝ ເພອນຂອງບກຄນນ ນ, ສະເໜຂເງນ ຫ ຂມນສວນຕວ. ຖາເຮາໄດຮບອເມວຈາກເພອນ ທສະເໜຂຂມນຂາວສານທລະອຽດອອນ, ສ ງທດທສດແມນໃຫໂທຖາມໝເພອນ ແລະ ກວດ ສອບວາ ການຮອງຂນ ນແມນຮບຮຈາກບກຄນທໄດສ ງອເມວມາຫາເຮາຫບ.

ຄາແນະນາເພມເຕມ ແລະ ແຫງຂມນ - ບຕດຕາມການເຊ ອມຕ (Don't follow the link). ມນງາຍສາລບອເມວທໃຊ

ສນຍະລກຈາກບລສດທຖກຕອງຢາງເປນທາງການ, ແຕທກການເຊ ອມຕທເຮາຄລກ ໃສ ສາມາດພາເຮາໄປຫາເວບໄຊທບດ. ພມທຢເວບໄຊດວຍຕນເອງສະເໝ ຫ ຄລກໃສທຢໃດໜງໃນບອນບນທກສວນຕວ (own bookmarks) ຂອງເຮາ ເພອຈະ ໄປຫາທະນາຄານ ຫ ເວບໄຊທເຊ ອຖອ ນໆຂອງເຮາ.

- ລາຍງານການຫອກລວງ ແລະ ຂເຫຍອ (Report scams and spam). ເວບໄຊທໃຫບລການອເມວບາງບອນ ມປມບອກຂເຫຍອ “This is Spam” ຫ ວທອ ນໆ ສາລບລາຍງານຂເຫຍອ. ນອກນ ນ ເຮາຍງສາມາດຕດຕບລສດ ທມການບດເບອນ ແລະ ລາຍງານຂເຫຍອ. ທາງເລອກອ ນ ແມນການສ ງອເມວຂເຫຍອ ລາຍງານຫາ ຄະນະກາມະການຄາສນກາງ (the Federal Trade Commission) ໄດທ spam@ uce.gov.

- ຫາຂມນເພມເຕມໃຫຫາຍ (Get more information) ແລະ ຮຽນຮກຽວກບ ການ ຫອກລວງສະເພາະ (specific scams) ໂດຍການຢຽມຢາມເວບໄຊຕໄປນ: http://

www.consumer.ftc.gov/scam-alerts ແລະ http://www.onguardonline.gov/ topics/ phishing.aspx.


80

ຈຈ. ການຈດການກບໄຟລແນບອເມວ (Dealing with email attachments) ໄຟລແນບອເມວເປນອນຕະລາຍສະເພາະ ເນອງຈາກວາ ພວກມນສະສມໄວຣສ ແລະ

ມນແວຣ (malware) ອ ນໆ. ໃນເວລາທເຮາເປດໄຟລດ ງກາວ, ມນແວຣສາມາດໄດຮບ ການຕດຕ ງອດຕະໂນມດໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ, ແລະ ເຮາອາດຈະບໄດຮບຮເຖງສ ງ ທໄດເກດຂນ. ມນແວຣສາມາດທາລາຍໄຟລໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ, ລກເອາລະຫດຜານ, ຫ ສອດແນມເຮາ, ສະນ ນ ມນເປນສ ງສາຄນ ທຈະລະມດລະວງເປນພເສດ ໃນເວລາເຮາ ຮບໄຟລທແນບມາກບອເມວ.

ຂແນະນາໃນການຈດການກບໄຟລທແນບມາກບອເມວ: - ຢາໄຟລແນບຕດສ ງໃດໜງທເຮາບໄດກຽວຂອງ. ເຖງວາ ອເມວນ ນເບ ງຄວາ ມນມາ

ຈາກຄນທເຮາຮຈກ, ມນອາດຈະໄດຮບເຊອໄວຣສໂດຍອດຕະໂນມດໄດ. ເຫດການ ນເປນວທທໄວຣສອເມວຈານວນຫາຍແຜຂະຫຍາຍ. ຖາເຮາໄດຮບສ ງທແນບມາຈາກ ໝເພອນ, ເຮາຄວນໂທຫາ ຫ ສ ງອເມວຫາບກຄນນ ນ ເພອຈະພສດວາ ອເມວນ ນ ແມນສາລບສ ງມາຫາເຮາ.

- ປບປງ (updated) ຊອບແວຣຕານໄວຣສໃຫເປນປກກະຕ. ໄວຣສສາມາດແຜຂະ ຫຍາຍຢາງວອງໄວ ແລະ ຖາຊອບແວຣຕານໄວຣສຂອງເຮາບໄດປບປງຢາງສະໝ າ ສະເໝ ມນອາດຈະບສາມາດປອງກນໄວຣສໃໝໄດ.

- ເປດໄຟວ (firewall) ໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາໄວສະເໝ. ຊອບແວຣໄຟວຊວຍປອງ ກນຄນ ຫ ມນແວຣ (malware) ຈາກການເຂາຫາຄອມພວເຕຂອງເຮາ ໂດຍຜານ ອນເຕເນດ.

- ກວດສອບ (Scan) ເອກະສານທແນບມາຫາໄວຣສກອນທຈະດາວໂຫດ. ໜວຍໃຫ ບລການອເມວອອນໄລຫາຍບອນ ສາມາດສະແກນເອກະສານທແນບມາກບອເມວ ເພອປອງກນໄວຣສ ແລະ ບາງບອນຈະບປອຍໃຫເຮາດາວໂຫດໄຟລທແນບຕດມາໄດເລຍ ຖາບມການສະແກນມນ.

81

55. ທອງເວບຢາງປອດໄພ ກ. ຂແນະນາ ໃນຂະນະທເຮາກາລງຈະເລມຕ ນທອງເວບ, ເຮາອາດຈະບໄດຮບຮວາ ເຮາສາມາດເກບ

ເອາສະປາຍແວຣ ດາວໂຫດມນແວຣ (malware) ຫ ນບທງໄປຢຽມຢາມເວບທຫອກລວງ. ແນນອນ, ເຮາບຈາເປນຕອງຢານກວຕທກໆບອນທເຮາຄລກ, ແຕວາ ໃນນ ນ ມນຈະບມ ຄາແນະນາໃດໆ ທໃຫເຮາມເວລາຄານ ງເຖງຄວາມປອດໄພ ໃນຂະນະທເຮາກາລງທອງເວບ.

ໃນບດຮຽນນ, ເຮາຈະໄດສກສາກຽວກບ ຮບແບບຄວາມປອດໄພຂອງຕວທອງເວບໄຊ (browser's security features) ແລະ ວທ ດາວໂຫດທປອດໄພ (download safely). ນອກຈາກນ ນ ເຮາຍງຈະສາຫວດຍດທະສາດສາລບທອງເວບສວນຕວ (browsing in

private), ເຊ ງປະກອບມ ຄນສມບດການທອງເວບສວນຕວ (private browsing features), ການຄມຄອງການຄກກ (managing cookies) ແລະ ອະນາໄມຖານຄວາມຈາ (clearing the

cache).

ຂ. ຄວາມເຂາໃຈໃນລກສະນະຄວາມປອດໄພຂອງຕວທອງເວບຂອງເຮາ ຕວທອງເວບສວນຫາຍມໜາທຮກສາຄວາມປອດໄພທຄາຍຄກນ, ທງໝດເຫານລວນແຕ

ເປນວທທເຮາສາມາດເຂາຫາ ແລະ ເປນສ ງທເຮດໃຫແຕກຕາງກນໄດ. ບດຮຽນນຈະສມໃສ ສະແດງໃຫເຮາເຫນຄນສມບດຈາກຕວທອງເວບ ເຊນ: Internet Explorer, Mozilla

Firefox ແລະ Google Chrome. ນອກຈາກນ ນ ຍງມ Safari ແລະ Opera ຈະບໄດ ກາວເຖງ ແຕສາມາດສກສາພວກມນໄດ ຈາກອນເຕເນດ.

ຮບທ 58: ທຢຂອງເວບໄຊທມສນຍະລກຕາມລກສອນຖວາປອດໄພ


82

� ກການປກປອງຄອມພວເຕຕກບສະຖານທເປນອນຕະລາຍ ແຕລະຕວທອງເວບມການຮກສາຄວາມປອດໄພທປກປອງເຮາ ເພອຕານການຢຽມຢາມ

ສະຖານທອນຕະລາຍທບນຈ ມນແວຣ (malware) ຫ ລເອາຂມນ. ເມ ອໄປຢຽມຢາມເວບ ໄຊທເປນອນຕະລາຍ, ຕວທອງເວບຂອງເຮາຈະສະແດງຂຄວາມເຕອນເປນສແດງ. ເພອ ຮຽນຮວທການສະແດງ ແລະ ກດຂວາງໃນແຕລະຕວທອງເວບທກປະເພດເຫານ, ຈ ງເລອກ ຕາມຂ ນຕອນຕໄປນ:

Internet Explorer ນາໃຊ SmartScreen Filter ເພອກນເວບໄຊທເປນອນຕະລາຍ. ຈ ງໄປທ http://www.gcflearnfree.org/internetexplorer/6 ເພອສກສາລາຍລະອຽດ.

Firefox ສະແດງຄາເຕອນເປນສແດງ ແລະ ກນການເຂາຫາເວບໄຊທເປນອນຕະ ລາຍ. ຈ ງໄປທ http://www.mozilla.org/en-US/firefox/security/ ເພອສກສາລາຍ ລະອຽດ.

Chrome ໃຊຄາເຕອນ, ເປນຮບແບບການປອງກນພເສດ ເອນວາ sandboxing, ແລະ auto updates ເພອປອງກນເວບໄຊທເປນອນຕະລາຍ. ຈ ງໄປທ http://www. google.com/ chrome/intl/en/ more/security.html ເພອສກສາລາຍລະອຽດ. ການກວດສອບຄວາມປອດໄພຂອງຕວທອງເວບ ບສາມາດຈະຈບໄພຂ ມຂໄດທງໝດ, ສະນ ນ ວທດທສດແມນຕອງມການປອງກນໄວຣສເພມເຕມ ແລະ ໄຟວ (Firewall) ໃນລະບບປະຕບດການຂອງເຮາ. ເພອສກສາລາຍລະອຽດ ຈ ງໄປທ http://www. gcf learnfree.org /internetsafety/3. � ການຮກສາຂອງຕວທອງເວບຂອງເຮາໃຫມການປບປງ ມນແວຣໃໝ ແລະ ໄພຂ ມຂທລເອາຂມນຈະຖກນາສະເໜຢສະເໝ, ສະນ ນ ມນເປນ

ສ ງສາຄນ ທຈະຮກສາຕວທອງເວບຂອງເຮາໃຫມການປບປງ. ເຮາຕອງເຮດແນວໃດ? - ເຮດໃຫໝ ນໃຈວາ ເຮາມຕວທອງເວບທເປນສະບບຫາສດ ຕວທອງເວບຂອງເຮາຕາມປກກະຕແລວຈະມການແຈງເຕອນ ເມ ອມນມສະບບໃໝ (new version), ຖາເຮາຕອງການທຈະເພມການກວດສອບ ກພຽງແຕໄປຢຽມຢາມ ເວບໄຊຂອງຕວທອງເວບຂອງເຮາ. ຖາຕວທອງເວບຂອງເຮາບແມນສະບບຫາສດ, ໃຫດາວໂຫດສະບບໃໝ.

83

- ເເຮດໃຫໝ ນໃຈວາ ເຮາຕດຕ ງການປບປງທຜານມາທງໝດ ຕວທອງເວບຂອງເຮາຍງແຈງເຕອນໃຫຮ ເມ ອມນມການປບປງ. ຖາຄດວາ ເຮາໄດ ພາດໂອກາດນ ຫ ບສນໃຈໃນການປບປງເຫານ, ຄາສ ງ Updates ຢໃນແຖບເຄ ອງ ມຂອງຕວທອງເວບນ ນຍງມຢ ແລະ ຕດຕ ງການປບປງໄວຢບອນໃດບອນໜງ.

� ການກວດສອບໂດເມນ (Domain checking) ເວບໄຊທເປນອນຕະລາຍມກຈະໃຊ ໂດເມນທຫອກລວງ ຕວະຜໃຊວາ ພວກເຂາເປນ

ເວບໄຊທຖກຕອງ. ຈ ງພຈາລະນາຕວຢາງກລະນຂອງ www.bankofamerican.com. ມນ ຄວນຈະເປນ www.bankofamerica.com, ໂດຍບມການເພມ n ຖາເຮາເປນຜທກຽວຂອງ ກບການດາວໂຫດເນອໃນ, ຮານຄາທມບດເຄຣດດ ຫ ການເຂາເຖງບນຊທະນາຄານຂອງ ເຮາ. ຈ ງກວດສອບໂດເມນຢາງລະມດລະວງ ກອນທຈະດາເນນການໃນເລອງຕໄປ.

Internet Explorer ມຄນສມບດທເອນວາ ເນນການກວດສອບໂດເມນ ໄດ. ຈ ງສກ ສາບດຮຽນເພມເຕມໄດທ http://www.gcflearnfree.org/internetexplorer/3. � ການກວດສອບສະຖານທທປອດໄພ (Verifying secure sites) ຕວທອງເວບມຄນສມບດດານຄວາມປອດໄພ ທຈະຊວຍໃຫພວກເຮາກວດສອບໃຫແນ

ໃຈວາ ເວບໄຊນ ນມຄວາມປອດໄພສາລບການເຮດທລະກາທາງດານການເງນ (finan-cial transactions).

ຈ ງສກສາບດຮຽນກຽວກບຄນນະສມບດເຫານໄດທ http://www.gcflearnfree.org/inter netsafety/6.

ຄ. ຂຄວນລະວງໃນການດາວໂຫດ (Downloading precautions) Malware, spyware ແລະ adware ສາມາດເຂາເຖງຄອມພວເຕຂອງເຮາ ໃນວທໜງ

ທງາຍທສດ ແມນຜານການດາວໂຫດ; ເພາະສະນ ນ, ມນສາຄນທຈະລະມດລະວງໃນເວລາ ທດາວໂຫດເນອໃນກບຄອມພວເຕຂອງພວກເຮາ, ບວາ ຈະເປນຊອບແວຣ, ເພງໃໝຫາສດ ຫ ເປນເກມທໜາສນໃຈ. ມນມສອງສ ງທໃຫການປອງກນທດທສດຕການດາວໂຫດທຕດ ເຊອ ຄ: ຊອບແວຣຮກສາຄວາມປອດໄພໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ ແລະ ການຕດສນໃຈ ຂອງຕວເຮາເອງ. ມນເປນສ ງສາຄນ ທຈະຕອງແນໃຈວາ ຊອບແວຣຮກສາຄວາມປອດໄພ ທງໝດຂອງເຮາໄດມການປບປງ ແລະ ໄຟວໃຊໄດ.


84

ນອກຈາກນ ນ ເຮາຍງສາມາດປກປກຮກສາຄອມພວເຕຂອງເຮາໂດຍການກວດສອບ ການດາວໂຫດທງໝດທເປນໜາສງໄສ ຈນກວາເຮາຈະຕດສນໃຈໄດວາ ພວກມນປອດໄພ. ເຄດລບຕໄປນຈະຊວຍໃຫເຮາດາວໂຫດຂມນໄດຢາງປອດໄພ.

� ດດາວໂຫດມາຈາກເວບໄຊທເຊ ອຖໄດ ເຮາຄວນຈະດາວໂຫດພຽງແຕຈາກເວບໄຊທສາງຂນມາແລວໄວໃຈໄດ. ເວບໄຊຕວຢາງ

ຄ: http://download.cnet.com ເປນເວບໄຊໜງທມຊ ສຽງ ເຊ ງເຮາສາມາດດາວໂຫດໄຟລຕາງໆທໄດຮບການກວດກາສາລບ malware, spyware ຫ adware. ນອກຈາກ ເວບໄຊນ ເຮາຍງສາມາດຄ ນຄວາຫາຜະລດຕະພນ ໂດຍຜານ Googling ແລະ ກວດກາຄວາມຄດ ເຫນຕາມທໄດພບພ. ກອນທຈະດາວໂຫດຈາກເວບໄຊໃດໜງ, ຈ ງກວດສອບໂດເມນ ແລະ ພສດວາ ເຮາກາລງຢໃນເວບໄຊທໄວວາງໃຈໄດ ແລະ ບໄດເຫນກຽວກບສ ງທປອມແປງ.

� ດາວໂຫດແບບປະຢດທຽບກບການເຮດວຽກຂອງພວກມນ ເມ ອໄດຮບການແຈງເຕອນ, ດທສດແມນການດາວໂຫດແບບປະຢດໃຫແກບອນບນທກ

ຂມນຂອງເຮາ ແທນທຈະເປນຂອງການແລນ (running) ໂປຣແກຣມ. ເຫດຜນນມເວລາໃຫແກເຮາໃນການກວດສອບການດາວໂຫດໂປຣແກຣມທມຄວາມປອດໄພ ກອນທເຮາຈະເປດໃຊ ພວກມນ.

ຮບທ 59: ກອນທຈະດາວໂຫດໄຟລຕາງໆ ຄວນສງເກດການແຈງເຕອນ

� ກວດສອບໃບອະນຍາດ ແລະ ການລາຍງານຄວາມເປນສວນຕວ (Check license agreements and privacy statements)

ກອນທຈະຕດຕ ງການດາວໂຫດສ ງໃດກຕາມ, ຈ ງອານຂຕກລງ ຫ ໃບອະນຍາດ ແລະ ການຖະແຫງຄວາມເປນສວນຕວຢາງລະມດລະວງ ເພອເຮດໃຫໝ ນໃຈວາ ເຮາບໄດນາ ເອາ spyware ຫ adware ເຂາມາ. ຊອບແວຣທບຕອງການຢາກໄດ ບາງຄ ງອາດຈະ

85

ມາພອມກບໄຟລທດາວໂຫດ ແລະ ຜບລໂພກອາດຈະບຮບຮວາ ພວກເຂາໄດເລອກເອາຊອບແວຣເພມເຕມນ ໂດຍຍອມຮບຂຕກລງ ແລະ ເງ ອນໄຂຂອງໂປຣແກຣມ. ຈ ງໃຫໝ ນໃຈວາ ໄດອານຂການດ ແລະ ເງ ອນໄຂຂອງການດາວໂຫດທພມລະອຽດນ ນ ກອນທຈະ ຍອມຮບ ແລະ ບໄດຕດຕ ງສ ງໃດ ທເຮາບແນໃຈກຽວກບພວກມນ.

� ຈຈ ງລະມດລະວງຊອບແວຣຟຣ (Be cautious of freeware) ຊອບແວຣຟຣ (freeware) ໂດຍທວໄປປະກອບດວຍອງປະກອບພນຖານຂອງໜາຈ

ພາບ (desktop), ຮບພາບຟຣ, ໄອຄອນສະແດງອາລມ (emoticons), ເກມຄອມພວເຕ ແລະ ຄາສ ງໃຊງານໜາຈພາບ (desktop applications) ເຊນ: ຂາວສານ ແລະ ການ ປບປງສະພາບອາກາດ. ໃນຂະນະທໂປຣແກຣມເຫານສາມາດຈະຫອກລວງ ແລະ ມວນຊ ນ, ບາງຄ ງ freeware ສາມາດມ malware ຫ spyware. ສະນ ນ ຈ ງສກສາຄ ນຄວາ ໂປຣແກມໃຫໝ ນໃຈ ກອນທຈະດາວໂຫດ.

� ຫກລຽງການດາວໂຫດຜດທກດໝາຍ (Avoid illegal downloads) ເມ ອເຮາລກລອບດາວໂຫດສ ງທສະຫງວນລຂະສດ (copyrighted material) ເຊ ນ:

ດນຕ, ປມ, ຊອບແວຣ, ເກມ ແລະ ວດໂອ ແມນເຮາກາລງລະເມດກດໝາຍຢາງເປນ ທາງການ, ເຊ ງສາມາດນາໄປສການປບໄໝ ແລະ ຈນເຖງຂ ນຈາຄກ. ນອກຈາກນ ນ, ຮບພາບລາມກບາງປະເພດອາດຈະຜດກດໝາຍ ເມ ອຖກດາວໂຫດ, ເບ ງ ຫ ເປນເຈາຂອງ. ເຮາຄວນຈະຮວາ ອງການຈດຕ ງດານກດໝາຍຮບຜດຊອບຕການໃຊສ ງທສະຫງວນລຂະສດ ກຽວກບການໃຊອນເຕເນດໄປໃນທາງທບຖກຕອງ, ສະນ ນ ດທສດ ຕອງໄດປະຕບດຕາມລະບຽບກດໝາຍ.

� ຈ ງລະມດລະວງຂອງການແລກປຽນໄຟລແບບ P2P ໂປຣແກຣມແບງປນໄຟລແບບຄ (P2P: Peer-to-peer) ເຊນ: BitTorrent ແລະ

LimeWire ເຊ ງເປນທຮຈກນ ນ ໄດບນຈ malware, adware ແລະ ການດາວໂຫດທ ຜດກດໝາຍ. ເພາະສະນ ນ, ສາຄນທສດໃຫເຝກສາງຄວາມລະມດລະວງໃນເວລາທຈະດາວ ໂຫດ ແລະ ແບງປນໄຟລແບບຄຈາກເວບໄຊ. ຈ ງເກບຮກສາໄຟລທແບງປນຂອງເຮາໃຫຢ ໃນໂຟນເດນອກເຄ ອງຄອມພວເຕຂອງເຮາ ແລະ ຕອງລບທກຢາງທ ດາວໂຫດແບບຜດແບບກດໝາຍ. ເພອສກສາຂມນເພມເຕມ, ຈ ງເຂາໄປທ http://www. onguardonline.gov /articles/0016-p2p-file-sharing-risks.


86

� ຄຄວາມເຂາໃຈວທຕດຕາມຜນການທອງເວບຂອງເຮາ ເຮາຍງບໄດຮດອກວາ ການເຄ ອນໄຫວ ແລະ ສ ງທເຮາຄລກໃສນ ນ ເຮາອາດຈະຖກ

ຕດຕາມໃນເມ ອເຮາເຂາໃຊອນເຕເນດ. ເຮາອາດຕກຕະລງ ແລະ ສງໃສວາ ເປນຫຍງ ແລະ ມນເກດຂນໄດແນວໃດ. ບາງຄ ງ ກມຜນຕກບເວບໄຊ, ໃນທາງອ ນໆ ມນຖກໃຊເພອ ເກບກາຂມນ ແລະ ໃນບາງກລະນມນຖກໃຊສາລບການສອດແນມ ຫ ການສບຄ ນທາງ ໄຊເບ (cybersnooping). ສ ງຕໄປນ ແມນຕວຢາງຈານວນໜອຍໜງ:

- ເວບໄຊວາງ ບອນ (cookie) ໃຫຈ ຂມນສະເພາະໃດໜງຂອງມນໃນຄອມພວເຕຂອງ ເຮາ ດ ງນ ນ ມນຈະດາເນນການໄດຢາງງາຍດາຍ ເມ ອກບຄນໄປຫາເວບໄຊນ ນ.

- ເວບໄຊ ເຊນ: Amazon, eBay, Netflix ເກບກາຂມນກຽວກບຄວາມມກຂອງເຮາ ດ ງນ ນ ເຂາເຈາສາມາດສາງຄາແນະນາກຽວກບສນຄາ ຫ ຮບເງາສະເພາະສາລບເຮາ ທພວກເຂາຄດວາ ເຮາອາດຈະຢາກໄດ.

- ການຕດຕາມ ແລະ ການວເຄາະການເຄ ອນໄຫວຂອງ Google ແມນເພອສະໜອງ ສະຖຕຂມນຂອງເຮາໃຫແກບລສດ. ບລສດເຫານອາດຈະນາໃຊຂມນເຫານ ເພອ ຈດປະສງທາງການຕະຫາດ ຫ ການໂຄສະນາ ຫ ໃນການວເຄາະປະສດທພາບ ຂອງເວບໄຊ.

- ບາງອງກອນຂອງລດ ອາດຈະເກບກາຂມນກຽວກບກດຈະກາອອນໄລຂອງເຮາ ໃນ ກລະນທຈາເປນສາລບການສບສວນຄະດອາຍາ ຫ ຈດປະສງທາງດານຄວາມປອດ ໄພຂອງຊາດ.

- ບາງຄ ງໃນການດາວໂຫດໂປຣແກຣມ ຫ ສະໝກເຂານາໃຊເວບໄຊ, ເຮາອາດຈະ ຕກລງເຫນດ ອະນຍາດໃຫໂປຣແກຣມ ຫ ເວບໄຊເກບກາຂມນ ສະໜອງຂມນໃຫ ແກບກຄນທສາມສາລບການໂຄສະນາ.

- ຖາເຮາແບງໃຊ (share) ຂມນໃນຄອມພວເຕຮວມກນ, ຜອ ນໆສາມາດສອດແນມ

ກຽວກບການເຄ ອນໄຫວຂອງເຮາ ໂດຍການກວດຄນປະຫວດຜນການຊອກຫາຂອງເຮາ (spy on your activity by reviewing your browsing history).

- ມນແວຣ ຫ ສະປາຍແວຣ ຈານວນຫາຍໄດຖກນາໃຊ ເພອຕດຕາມ ແລະ ຮບເອາ ຂມນຂາວສານທລະອຽດອອນ ເຊນ: ຕວເລກບດເຄຣດດ ແລະ ລະຫດຜານບນຊ ທະນາຄານ ທສາມາດນາໄປໃຊສາລບລກເອາເອກະລກ (identity theft crimes).

87

ມນສາຄນທຈະມຈດສານກຕການຕດຕາມນ ເພອໃຫເກດນໄສການທອງເວບທປອດໄພ ຕາມລະດບຄວາມຕອງການສວນຕວຂອງເຮາ.

ຖາຕອງການສກສາຂມນເພມເຕມໃຫເຂາໄປທ http://www.gcflearnfree.org/techsav vy/browsing-privately.

ງງ. ວທຮກສາຜນການທອງເວບສວນຕວຂອງເຮາ (How to keep our browsing private) ຕວທອງເວບທງໝດມລກສະນະຄວາມເປນສວນຕວສາລບເປນບອນໃຫຈ ຂມນສະເພາະ

ໃດໜງ, ການທອງເວບສວນຕວ ແລະ ການລບປະຫວດການທອງເວບ ທເຮາສາມາດຈດ ການຕາມຄວາມຕອງການທເປນສວນຕວຂອງເຮາ. ເພອໄປສງເກດຄນນະສມບດເຫານ, ຈ ງ ເລອກສ ງດ ງຕໄປນ:

Internet Explorer: ໄປຫາ http://windows.microsoft.com/en-US/internet explorer/products/ie-8/videos ແລະ ເລອກເບ ງວດໂອທກຽວຂອງ.

Firefox: ໄປຫາ http://www.mozilla.org/en-US/firefox/security/ ເພອສກສາສະພາບລວມຂອງຄນສມບດຄວາມເປນສວນຕວ Firefox.

Chrome: ໄປຫາ https://www.google.com/intl/en/chrome/browser/features .html ເພອຮຽນຮເພມເຕມກຽວກບຄວາມປອດໄພ ແລະ ຄນສມບດຄວາມເປນສວນຕວ ຂອງ Chrome. � ການຄວບຄມການໃຊຄກກ ເວບໄຊຈານວນຫາຍເພມໄຟລຂຄວາມຂະໜາດນອຍ ເພອເປນບອນໃຫຈ ຂມນສະເພາະ

ໃດໜງໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ ທເອນວາ ຄກກ (Cookie). ຄກກ ສາມາດຊວຍໃຫ ຄອມພວເຕຂອງເຮາຕດຕສ ສານກບເຄ ອງແມຂາຍເວບໄຊ, ແຕພວກມນຍງສາມາດຖກນາໃຊ ເພອຕດຕາມກດຈະກາທອງເວບຂອງເຮາ. ຕວທອງເວບແຕລະຕວ ມເຄ ອງມສາລບຄວບຄມ, ສະກດກ ນ ແລະ ລບຄກກອອກຈາກຄອມພວເຕຂອງເຮາ. ຄວາມຄນເຄຍກບເຄ ອງມເຫານ ສາມາດຊວຍປກປກຮກສາຂມນຂອງເຮາຈາກການໂຈມຕ.

Internet Explorer: ໄປທ http://www.gcflearnfree.org/internetexplorer ເພອ ສກສາກຽວກບການຕດຕ ງຄກກ.

Firefox: ໄປທ http://support.mozilla.com/en-US/kb/Cookies ເພອສກສາການ ຈດການຕດຕ ງຄກກ ໃນ Firefox.


88

Chrome: ໄປທ http://www.google.com/support/chrome/bin/answer.py? answer=95647 ເພອສກສາວທບລຫານ ສະກດກ ນ ແລະ ລບ ຄກກ ໃນ Chrome.

ໝໝາຍເຫດ: ສະກດກ ນຂມນທງໝດໃນຄກກ ອາດຈະບເປນຜນດຕປະສບການໃນການທອງເວບຂອງເຮາໃນບາງເວບໄຊ.

� ການນາໃຊການຄ ນຫາແບບສວນຕວ (Use private browsing) ຕວທອງເວບຈານວນຫາຍມເຄ ອງມທາງເລອກ ທອະນຍາດໃຫເຮາຊອກຫາແບບສວນ

ຕວ. ເມ ອຢໃນຮບແບບການຄ ນຫາແບບສວນຕວ, ຂມນຂາວສານດ ງຕໄປນ ຈະບໄດບນທກ ໄວໂດຍຕວທອງເວບ:

- ໜາເວບທເຮາໄປຢຽມຢາມຈະບໄດຮບການບນທກເຂາໃນປະຫວດ ຫ ແຖບທຢເວບ (address bar) ຂອງເຮາ.

- Cookies ຈະຖກລບອອກໃນຕອນທາຍຂອງການຄ ນຫາ. - ຖານຄວາມຈາທເກບໄຟລອນເຕເນດຊ ວຄາວ ຈະຖກລບອອກໃນຕອນທາຍຂອງການ ທອງເວບ.

- ຮບແບບ, ຫກການຄ ນຫາ ແລະ ກອງຂຄວາມຈະບບນທກຂມນທເຮາໄດເຂາໄປ, ນບທງລະຫດຜານ.

- ການດາວໂຫດທລະບໄວຢໃນໜາຕາງດາວໂຫດ ຫ ໂຟເດ (Folder) ຂອງເຮາຈະ ຖກລບໄປ, ເຖງວາ ການດາວໂຫດມນເອງຈະຍງຄງຢໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ.

ມນສາຄນທຈະສງເກດວາ ຜນການຄ ນຫາສວນຕວ ບໄດເຮດໃຫເຮາລະບຊ ໃນເວບໄຊ. ເວບໄຊຍງສາມາດຕດຕາມການຢຽມຢາມ ແລະ ກດຈະກາຂອງເຮາ ໂດຍຜານທຢ ລະຫດສວນຕວ (IP address) ຂອງເຮາ.

Internet Explorer: ໄປທ http://www.gcflearnfree.org/internetexplorer/6.2 ເພອສກສາການຕດຕ ງການທອງເວບແບບສວນຕວໃນ Internet Explorer.

Firefox: ໄປທ http://support.mozilla.com/en-US/kb/Private+Browsing ເພອ ສກສາການຕດຕ ງການຄ ນຫາແບບສວນຕວໃນ Firefox.

Chrome: ໄປທ http://www.google.com/support/chrome/bin/answer.py?hl= en&answer=95464 ເພອສກສາການຕດຕ ງການທອງເວບແບບສວນຕວໃນ Chrome.

� ລບປະຫວດຜນການຄ ນຫາ (Delete browsing history)

89

ການເຂາເຖງປະຫວດຜນການທອງເວບຂອງເຮາແມນວທໜງ ທເວບໄຊ ຫ ບກຄນທ ສາມາດເກບກາຂມນກຽວກບກດຈະກາອອນໄລ ແລະ ຄວາມຕອງການຂອງເຮາ. ປະຫວດ ຜນການທອງເວບເປນສ ງອານວຍຄວາມສະດວກ ທອະນຍາດໃຫເຮາເບ ງ ແລະ ເຂາເຖງ ສະຖານທບອນທໄດໄປຢຽມຢາມກອນໜານ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ເຮາອາດຈະຕອງລບປະ ຫວດຜນການທອງເວບຂອງເຮາສາລບຄວາມເປນສວນຕວເພມເຕມ. ຕວທອງເວບສວນຫາຍ ມທາງເລອກສາລບການປບແຕງປະຫວດຫາຍຢາງເທາກບທເຮາຕອງລບ. ຖາເຮາເປນຫວງ ຢານສນເສຍທຢເວບໄຊ ທເຮາຕອງການຈະໄປຢຽມຢາມ, ເຮາສາມາດເກບມນໄວໄດສະເໝ (Bookmark) ຫ ຮກສາມນໄວໃນ Favorite ຂອງເຮາ.

Internet Explorer: ໄປທ http://www.gcflearnfree.org/internetexplorer/6.2 ເພອສກສາການລບປະຫວດການທອງເວບສວນຕວໃນ Internet Explorer.

Firefox: ໄປທ http://support.mozilla.com/en-US/kb/Clear%20Recent%20His tory ເພອສກສາການລບປະຫວດການທອງເວບສວນຕວໃນ Firefox.

Chrome: ໄປທ http://www.google.com/support/chrome/bin/answer.py?

answer=95537&cbid=1faixu2xfyb58&src=cb&lev=answer ເພອສກສາການລບປະຫວດການທອງເວບສວນຕວໃນ Chrome. ຜໃຊທຊານານສາມາດຊອກຊອບແວຣທໃຊຄ ນຫາແບບປດລບ (anonymous browsing

software) ເຊນ: ຈາກ http://www.anonymizer.com/, http://www.torproject.org/ ຫ ຈາກພາກສວນເສມຟຣຂອງ Chrome: https://chrome.google.com/webstore/detail/keep -my-opt-outs/hhnjdplhmcnkiecampfdgfjilccfpfoe ສາລບຄວາມເປນສວນຕວໃນລະດບສງ.

� ຕຕວສະກ ດກ ນປອບອບ (Pop-up blockers) ປອບອບ ເປນໜາຕາງຕວທອງເວບຂະໜາດນອຍ ທປາກດອອກມາແບບອດຕະໂນມດ

ໃນເວລາເຂາເບ ງເວບໄຊສະເພາະໃດໜງ. ບາງຄ ງພວກມນອາດເປນສວນໜງໃນການເຮດໜາທຢາງຖກຕອງຂອງເວບໄຊ ຫ ພວກມນອາດປະກອບມການໂຄສະນາທສາມາດເຮດໃຫເປນໜາລາຄານ ຫ ໜາລງກຽດ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ບາງປອບອບອາດມ ມນແວຣ; ເພາະສະນ ນ, ທດສດໃຫໝ ນໃຈວາ ສ ງທສະກດກ ນປອບອບ (Pop-up blockers) ຂອງຕວທອງເວບຂອງເຮາໄດຖກເປດໄວ.


90

ຮບທ 60: ການສະກ ດກ ນປອບອບຂອງ Chrom

ຕວທອງເວບສວນຫາຍຖກການດໄວ ເພອປອງກນຕາມຄາເລມຕ ນ, ແຕຖາຕອງການກວດສອບການຕ ງຄາຂອງເຮາ ເພອເຮດໃຫໝ ນໃຈ ສາມາດເລອກປະຕບດດ ງໄປນ:

91

Internet Explorer: ໄປທ http://windows.microsoft.com/en-us/internet explorer/ie-security-privacy-settings#ie=ie-11&pop-up_blocker.

Firefox: ໄປທ http://support.mozilla.com/en-US/kb/pop-up+blocker. Chrome: ໄປທ http://www.google.com/support/chrome/bin/answer.py?

answer=95472. ຖາເຮາໄດພບປອບອບ ເບ ງຄວາ ສງໃສ, ບຕອງຄລກ OK, Cancel ຫ Agree ເພອ

ທດລອງ ແລະ ປດປອງຢຽມ ເພາະວາ ການກະທາແບບນອາດຈະເຂາເຖງມນແວຣ. ປດໜາຕາງ ໂດຍການຄລກ x ໃນແຈເທງສດ ຫ ໂດຍການຄລກ ALT+F4 ໃນແປນພມຂອງເຮາ (ຖາເຮາໃຊ Windows). ໝໝາຍເຫດ: ຕວປອງກນປອບອບຍງຈະກນປອບອບທຖກກດໝາຍ. ຖາປອບອບໄດຮບການສະກດກ ນ, ປກກະຕແລວ ເຮາຈະເຫນແຖບຄາເຕອນຢເທງສດຂອງຕວທອງເວບ, ສະເຫນທາງເລອກໃຫເຮາບສະແດງມນອອກມາ.

ຈ. ວທອະນາໄມຖານຄວາມຈາຂອງເຮາ (How to clear our cache)

ຮບທ 61: ການອະນາໄມຂມນໃນຖານຄວາມຈາຂອງ Chrome

ຕວທອງເວບເກບຮກສາໜາເວບໄຊ, ຮບພາບ ແລະ ດາວໂຫດເນອໃນຢຖານຄວາມຈາ ໃນເວລາທເຮາເຂາເບ ງເວບໄຊ. ຕວທອງເວບສາມາດເພມຄວາມໄວໃຫເຂາເຖງສະຖານທ ໂດຍການໂຫດໜາເວບຈາກຖານຄວາມຈາ, ແທນທຈະກບຄນໄປດາວໂຫດເນອໃນ ເມ ອເຮາກບຄນໄປຫາເວບໄຊເກ າ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ໂດຍການເຊ ອມຕອນເຕເນດຄວາມໄວສງ ເຮາອາດຈະບສງເກດເຫນຄວາມແຕກຕາງ. ນອກຈາກນ ນ, ຖານຄວາມຈາສາມາດເພມຫາຍຂນຕາມເວລາທໃຊ, ເຮດໃຫຕວທອງເວບຂອງເຮາຊາລງ. ເພາະສະນ ນ, ທດສດຕອງອະນາ ໄມຖານຄວາມຈາໃຫເປນປກກະຕ ຈງຈະຊວຍມຊອງຫວາງໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາ.


92

ການອະນາໄມຖານຄວາມຈາສາມາດຮກສາຄວາມເປນສວນຕວຂອງເຮາ ເພາະວາ ມນລບເນອໃນທເກບໄວ ແລະ ຂມນຈາກກດຈະກາຜນການທອງເວບຂອງເຮາ.

� ເພອສກສາການອະນາໄມຖານຄວາມຈາ, ຈ ງປະຕບດດ ງນ: Internet Explorer: ໄປທ http://www.gcflearnfree.org/internetexplorer/6.2. Firefox: ໄປທ http://support.mozilla.com/en-US/kb/How+to+clear+the

+cache Chrome: ໄປທ http://www.google.com/support/chrome/bin/answer.py?

answer=95582.

6. ການປກປອງທລະກາທາງການເງນ ກ. ຂແນະນາ ອນເຕເນດເຮດທງການທະນາຄານ, ການຄາ ແລະ ການດາເນນທລະກາທາງການ

ເງນອ ນໆແບບອອນໄລ ໄດຢາງສະດວກສະບາຍດ. ແຕໃນເວລາທມນກຽວຂອງກບເງນຂອງເຮາ, ເຮາຕອງໝນໃຈວາ ການເຮດທລະກາຂອງເຮາມຄວາມປອດໄພ.

ໃນຫວຂນ, ເຮາຈະທບທວນຄນຍດທະສາດທຄວນໃຊ ເມ ອມການຊຂາຍທໃຊເງນ ແລະ ອນເຕເນດ. ເຮາຈະໄດຮຽນຮ ວທການແນວໃດ ຈງໝ ນໃຈວາ ເວບໄຊມຄວາມປອດໄພ ນບທງການກວດສອບໃບຮບຮອງ SSL (SSL certificate). ນອກຈາກນ ນ, ເຮາຈະໄດຮຽນຮຂ ນຕອນທຕອງໃຊເວລາ ເພອເຮດໃຫການຊເຄ ອງອອນໄລ (shopping online) ເປນປະສບການທມຄວາມປອດໄພ ແລະ ໜາເພງພໃຈ.

ຂ. ເມ ອໃດເວບໄຊຈງຮບປະກນການເຮດທລະກາທາງການເງນ?

ຮບທ 62: ທຢເວບໄຊ ເຊ ງເລມຕ ນດວຍ https

ກອນທຈະສ ງຂມນຂາວສານ ຫ ການເງນໃດໆທລະອຽດອອນທາງອອນໄລ, ເຮາຕອງຮວາເຮາຕດຕສ ສານກບເວບໄຊທປອດໄພ. ເວບໄຊທປອດໄພເຮດໃຫຂມນທງໝດທເຮາສ ງໄປ

93

ເຂາລະຫດ (encrypted) ຫ ຖກປອງກນ, ຍອນວາ ມນເດນທາງໃນທວເວບໄຊ. ຫວຂທຢ https ແລະ ສນຍະລກຄວາມປອດໄພຂອງຕວທອງເວບຂອງເຮາ ແມນສອງສ ງທຊບອກວາ ເຮາຢໃນເວບໄຊທປອດໄພ.

� ທທຢຂອງເວບໄຊ (https) ທຢເວບໄຊ ອາດຈະເລມຕ ນດວຍ http ຫ https. ຫາກທຢເປນ https, ຂມນທເຮາສ ງ

ມນຖກເຂາລະຫດ ແລະ ຖາບເຂາລະຫດຈະບມຄວາມໝາຍ ເມ ອຖກສະກດກ ນໂດຍອາຊະຍາກອນທາງໄຊເບ (cybercriminals).

� ສນຍະລກຄວາມປອດໄພ (Security symbol) ຕວທອງເວບຂອງເຮາຈະນາໃຊສນຍະລກຄວາມປອດໄພ ຫ ລອກ ເພອບ ງບອກວາ

ຕວທອງເວບໄດກວດສອບວາ ເວບໄຊນ ນເປນເວບໄຊທປອດໄພ ດ ງທເຫນໄດໃນຕວຢາງຂາງລມນ. ການສງເກດສນຍະລກຂອງແຕລະຕວທອງເວບ ຈະສາມາດແຕກຕາງກນເລກນອຍ ແລະ ມນໄດຖກຕດຕ ງຕາມປກກະຕໃນແຖບຂອງທຢ.

ຮບທ 63: ສນຍະລກຄວາມປອດໄພຂອງ Internet Explorer, Firefox ແລະ Chrome


94

ຄຄ. ການແຈງເຕອນຄວາມປອດໄພ ແລະ ໃບຮບຮອງ SSL (Security alerts and the SSL certificate)

� ໃບຮບຮອງ SSL (SSL certificate) ເວບໄຊທປອດໄພຈະມໃບຮບຮອງ SSL. ໃບຮບຮອງ SSL ເປນໄດສອງຢາງ. ຢາງທາ

ອດ, ມນເປນຄໜງສຜານແດນຈາລອງ (virtual passport) ຫ ໃບຂບຂ (driver's license). ໝາຍຄວາມວາ ຂອຍເປນຜທເວາໄດວາຂອຍເປນ (I am who I say I am). ຢາງທສອງ, ມນເຮດໜາທເຂາລະຫດ (encryption). ຖາເວບໄຊບມໃບຮບຮອງ SSL ທຢຈະເລມຕ ນດວຍ http ແທນທຈະເປນ https (ຮບທ 63) ແລະ ຕວທອງເວບຂອງເຮາຈະບໄດສະແດງໃຫເຫນສນຍະລກການລອກ (lock symbol). ຖາຫາກມນມໃບຮບຮອງ SSL, ເຮາສາມາດເຂາເຖງໄດໂດຍການຄລກລອກໃນຕວທອງເວບຂອງເຮາ.

� ເຮາຄວນສງເກດຫຍງຢໃນໃບຮບຮອງ SSL? ຕໄປນແມນຕວຢາງຂອງໃບຮບຮອງ SSL ເປນການເຂາເຖງໂດຍ Firefox. ໃບຮບ

ຮອງ SSL ຕວທອງເວບຂອງເຮາອາດຈະເບ ງແຕກຕາງກນຈາກ Firefox, ແຕເຮາຄວນຈະມການເຂາເຖງຂມນຂາວສານແບບດຽວກນ.

ຮບທ 64: ຕວຢາງຂອງໃບຮບຮອງ SSL

95

V. Issued To: ຈ ງກວດສອບບອນນເພອເຮດໃຫແນໃຈວາ ເວບໄຊທເຮາກາລງເຮດທລະກດກງກບເວບໄຊທມໃບຮບຮອງ.

VI. Issued By: ເຮດໃຫແນໃຈວາ ເຈາໜາທທອອກໃບຮບຮອງ (certificate

authority) SSL ໃຫເວບໄຊເປນໜາເຊ ອຖໄດ. ມຜທອອກໃບຮບຮອງຈານວນຫາຍທແຕກຕາງກນ ແລະ ທງໝດຄາຍຄກບບລສດ ບາງຄນອາດມຄວາມເຊ ອຖຫາຍກວາຄນອ ນ. ບລສດຮບຮອງສດອານາດຂອງໃບຮບຮອງ SSL ທເຮາຈະເຫນໄດ ມ VeriSign, RSA Data Security, Thawte, Geotrust, GoDaddy ແລະ Comodo.

VII. Validity: ໃຫແນໃຈວາ ໃບຮບຮອງ SSL ບໄດໝດອາຍ. ຖາມນໝດອາຍແລວ, ຂມນຂອງເຮາແມນບຮບປະກນໃຫໄດຮບການເຂາລະຫດ.

ງ. ການລເອາຂມນແມນຫຍງ?

ເວບໄຊທປອດໄພ ສາມາດປກປກຮກສາຂມນຂອງເຮາຈາກການຖກສະກດກ ນ ໂດຍອາຊະຍາກອນທາງໄຊເບ (cybercriminals), ແຕເຮາຍງຈາເປນຕອງຮບຮວາ ອາຊະຍາກອນທາງໄຊເບສາມາດຕດຕເຮາໂດຍກງໂດຍຜານການສ ງເສມຫອກລເອາຂມນ (phishing). ຜທຫອກລເອາຂມນຫາຍຄນສະແດງແຈງເຕອນຄາຍຄກນກບວາ ມນເປນທາງການມາຈາກທະ ນາຄານຂອງເຮາ, ບລສດບດສນເຊ ອ ຫ ສະຖາບນການເງນອ ນໆ. ອາຊະຍາກອນທາງໄຊເບສາມາດສ ງອເມວທາງການ, ຊອກຫາ ແລະ ສາງເວບໄຊໃຫເບ ງຄາຍຄເປນທາງການ ທເຮາໄວວາງໃຈໃນຄາສ ງ ເຊ ງຈະຫອກລວງເຮາ ເພອໃຫເຂາໄປໃຫເຖງລະຫດບດເຄຣດດ ແລະ ຂມນຂາວສານບນຊອ ນໄດ.

ບດຮຽນແນະນາອເມວສາລບການຫອກລວງ ແລະ Spam (http://www.gcflearnfree

.org/internetsafety/4) ໄດຊແຈງເຖງວທການເພອການດການຫອກລວງທາງອເມວ. ຖາເຮາຕອງການທບທວນຄນໃຫ ເບ ງຮບທ 53 ເຊ ງໄດສະແດງໃຫເຫນອເມວຫອກລວງທທາທາ ວາສ ງມາຈາກທະນາຄານ. ໝາຍເຫດ: ບຕອງຕອບຂສະເໜກຽວກບຂມນຂາວສານສວນຕວທາງ ອເມວ, POP-Ups, ການສ ງຂຄວາມ (text messages) ຫ ໂທລະສບ ໃຫແກສະຖາບນການເງນຂອງເຮາ. ໃຫໂທຫາເລອຍໆ ເພອກວດພສດວາ ມບນຫາຫຍງຫບ.


96

ຈຈ. ຄວາມປອດໄພທາງການຊຂາຍອອນໄລ ການຄາອອນໄລເປນວທການສະດວກໃນການຊຂາຍສນຄາ, ເຮດໃຫເຮາເຂາເຖງຜະລດ

ຕະພນທອາດຈະບມໃຫເຮາຢໃນທອງຖ ນ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ເຊນດຽວກບທລະກາທາງການເງນອອນໄລ, ມນມທາແຮງສາລບການສໂກງ. ເມ ອມການນາໃຊເວບໄຊການຄາ, ເຮາຄວນປະຕບດການປອງກນດານຄວາມປອດໄພຕາມປກກະຕ ທປະກອບມ ການເຮດໃຫແນໃຈວາ ເວບໄຊມຄວາມປອດໄພ, ອານຂການດໃນການນາໃຊຢາງລະມດລະວງ ແລະ ນາໃຊບນດາໂປຣແກຣມຮກສາຄວາມປອດໄພຂອງເຮາ.

ຮບທ 65: ຂ ນຕອນການຮກສາຄວາມປອດໄພຂອງການຊຂາຍອອນໄລ

� ການວໄຈບລສດ ຫ ຜຂາຍ (Research the Company or Seller) ທກໆຄນສາມາດສາງຕ ງຮານອອນໄລຂນ, ສະນ ນ ມນເປນສ ງສາຄນ ຕອງໄດຄ ນຄວາ

ບລສດ ຫ ຜຂາຍ ກອນທຈະຊຈາກເວບໄຊ. ໃຫແນໃຈວາ ທລະກດມທຢຕວຈງນ ນຖກຕອງ (legitimate physical address) ແລະ

ມເບໂທລະສບ (phone number) ທສາມາດຕດຕໄດ ຖາຫາກວາ ເຮາມບນຫາເກດຂນ. ກວດຫາຄວາມຄດເຫນ (reviews) ແລະ ຊ ສຽງທາງອອນໄລຈາກກໂກ (online

reputation from Google) ແລະ ສະຖານທອ ນໆ. � ກວດກາຜະລດຕະພນຢາງໃກຊດ (Closely Examine the Product) ສນຄາແມນບມສະເໝໄປ ຍອນວາ ພວກມນປາກດອອກທາງອອນໄລ. ມນເປນສ ງສາ

ຄນທຈະອານຄາອະທບາຍ ແລະ ກວດກາຜະລດຕະພນຢາງໃກຊດ (read descriptions and closely examine a product), ໂດຍສະເພາະແມນຂະໜາດ (ສ ງຂອງ).

97

ສນຄາອາດຈະບຢໃນສະພາບດ ຖາຫາກວາ ພວກມນໄດຖກລະບໄວເປນຖອຍຄາ ເຊນ: ຫດລາຄາ (closeout), ປບປງໃໝ (refurbished) ຫ ຂາຍອອກ (vintage).

ເປນໜາສງໃສ ຖາຫາກວາ ລາຄາມທາຖກເກນກວາຄວາມເປນຈງ ຜະລດຕະພນນ ນສາມາດທຈະເປນຂອງປອມ ຫ ຢໃນສະພາບທບຖກຕອງ.

� ເເຂາໃຈຂການດ ແລະ ຄາໃຊຈາຍ (Understand the Terms and Costs)

ຖາຫາກວາ ເຮາມຄວາມຄນເຄຍກບຜະລດຕະພນໃດໜງ, ເຮາອາດຈະຕອງການທຈະສມທຽບລາຄາກບເວບໄຊອ ນ ຫ ຜຂາຍຄນອ ນ.

ຈາໄວວາ ການຂນສ ງ ແລະ ການຈດການ (shipping and handling) ຈະເພມເຂາກບຄາໃຊຈາຍທງໝດຕາມການສ ງຊຂອງເຮາ. ເຮາຄວນຊອກຫາຮບແບບການຈດສ ງ ແລະ ການການດເວລາ (delivery method and time frame). ຄະນະກາມະການຄາຂອງລດ (FTC: The Federal Trade Commission) ຮຽກຮອງໃຫຜຂາຍຈດສ ງລາຍການສນຄາເປນໄປຕາມທຕກລງກນໄວ ຫ ພາຍໃນ 30 ວນ (ໃນປະເທດທພດທະນາແລວ).

ໃຫກວດເບ ງນະໂຍບາຍການຈາຍເງນຄນ (the refund policy) ແລະ ຊອກຫາຜທຮບຜດຊອບຄາໃຊຈາຍສາລບການຂນສ ງ ຫ ຄາທານຽມໃນການຝາກສາງ (shipping costs or restocking fees) ຖາຫາກວາ ເຮາຕອງການສ ງສນຄາຄນ ຫ ສ ງຈອງໃໝ.

� ຈາຍດວຍບດສນເຊ ອ (Pay with a Credit Card) ຈະຕອງຈາຍສນຄາອອນໄລໂດຍໃຊບດສນເຊ ອສະເໝ (Always use a credit card)

ແລະ ຫາມໃຊບດເດບດຂອງເຮາ (never use your debit card). ຖາເຮາໃຊບດເຄຣດດ ຫ ສນເຊ ອ, ເຮາໄດຖກປກປອງ ໂດຍກດໝາຍວາດວຍການຮຽກເກບເງນສນເຊ ອດວຍຄວາມຍດຕທາ (protected by the Fair Credit Billing Act) ແລະ ສາມາດຕລອງຄາໃຊຈາຍ ແລະ ລະງບການຈາຍເງນໃນລະຫວາງການສບສວນເຈາໜ.

ນອກຈາກນ ເຮາຄວນຈະຊອກຫາວທການ ເພອໃຫຜສະໜອງບລການບດເຄຣດດຂອງເຮາ ໄດຊວຍປກປກຮກສາບນຊຂອງເຮາ.

ທາງເລອກທປອດໄພໃນການຈາຍດວຍບດເຄຣດດ ເປນການບລການທເອນວາ Pay Pal. ເວບໄຊທມຊ ສຽງຈານວນໜງອະນຍາດໃຫສ ງນເປນຮບແບບຂອງການຈາຍເງນ, ລວມທງການ eBay ແລະ Etsy. PayPal ເປນທຍອມຮບ ເນອງຈາກວາ ມນສະໜອງການປກປອງຫາຍຢາງເຊນດຽວກນກບບດເຄຣດດຂອງເຮາ. ເພອຮຽນຮເພມເຕມ, ເຂາໄປເບ ງໃນ


98

PayPal.com.ເກບຮກສາ ແລະ ພມບນທກທລະກາ (Save and Print a Record of the Transaction)

� ເເກບຮກສາ ແລະ ພມບນທກທລະກາອອນໄລຂອງເຮາສະເໝ, ຄວນຈະປະກອບມໃບຮບ, ຈານວນສ ງຈອງ, ລາຍລະອຽດຜະລດຕະພນ ແລະ ລາຄາ.

ນອກນ ນ ເຮາຍງຈະຕອງເກບຮກສາອເມວທເຮາສ ງ ຫ ໄດຮບຈາກຜຂາຍ, ໂດຍສະເພາະແມນ ໃນເວລາມບນຫາ.

ທາງທດ ຕອງເບ ງງບໃນບດເຄຣດດຂອງເຮາ (carefully read your credit card

statements) ເພອໃຫແນໃຈວາ ບມຄາໃຊຈາຍທບໄດຮບອະນຍາດ. � ມຄວາມສກໃນການຊຂອງເຮາ! (Enjoy Your Purchase!) ທນທທເຮາໄດຮບສນຄາຂອງເຮາ, ຈ ງກວດສອບໃຫແນໃຈວາ ເຮາພໃຈກບມນ. ຖາ

ຫາກວາ ເຮາບພໃຈ, ເຮາຈະຕອງດາເນນການໂດຍໄວ ເພອສ ງສນຄາກບຄນ. ຖາຫາກວາ ຜະລດຕະພນບມາຮອດ, ຈ ງຕດຕກບຜຂາຍ ຫ ຕດຕກບບລສດທໃຫ

ບລການບດເຄຣດດຂອງເຮາ ໃຫຢດເຊາການຈາຍເງນ.

ສ. ຄາແນະນາເພມເຕມສາລບການດາເນນການທລະກາທາງດານການເງນອອນໄລ (conducting online financial transactions)

� ບຖມຮອງຮອຍ (Leave no trace) ຈ ງພຈາລະນາການດາເນນທລະກາທາງດານການເງນສະເໝ ໃນລະຫວາງການຄ ນຫາ

ເລອງສວນຕວ (private browsing session) ເຊນ: ປະຫວດການຄ ນຫາ (browsing

history), ລະຫດຜານ ແລະ ຂມນສວນຕວອ ນໆ ຈະບໄດຖກບນທກໄວ ຫ ຄນອ ນສາມາດເຂາເຖງເມ ອໃຊຄອມພວເຕຫງຈາກທເຮາໄດໃຊກອນໜານ ນ.

ຮບທ 66: ການປອງກນປະຫວດການຄ ນຫາໃນຕວທອງເວບ Windows Internet Explorer

99

ຕວທອງເວບແບບ InPrivate ໃນ Windows Internet Explorer ຊວຍປອງກນບໃຫປະຫວດຜນການຊອກຫາ, ໄຟລອນເຕເນດຊ ວຄາວ, ແບບຟອມຂມນ, cookies ແລະ ຊ

ຂອງຜໃຊ ແລະ ລະຫດຜານຂອງເຮາຖກເກບຮກສາໄວໂດຍຕວທອງເວບໄດ. ເຮດໃຫແນໃຈວາ ໄດອອກຈາກລະບບຂອງເວບໄຊ (log out of the website) ແລະ

ປດປອງຢຽມຂອງຕວທອງເວບທງໝດ (close all browser windows) ໃນເວລາທເຮາສາເລດການໃຊງານ. ຖາເປນໄປໄດ, ບດາເນນການທລະກາດານການເງນໃດໆຈາກຄອມພວເຕສາທາລະນະ ຫ ທໃຊຮວມກນ (shared computer) ຫ ໃນໄລຍະການເຊ ອມຕອນເຕເນດສາທາລະນະແບບໄຮສາຍ (public wireless Internet connection).

� ຈຈ ງລະມດລະວງຕປມກບຄນ (Be careful with the Back button) ຖາເຮາກາລງທາການຊຈາກຮານຄາອອນໄລ, ເວບໄຊຈະຕອງໄດເກບ ແລະ ປງແຕງຂ

ມນຂາວສານກຽວກບການຊຂອງເຮາ. ຖາຫາກເຮາຄລກປມກບຄນ ຫງຈາກທເຮາໄດເຂາຫາຂມນຂາວສານໃດໜງ, ມນອາດເຮດໃຫເກດຂມນຂາວສານຖກສ ງໄປອກເທອໜງ. ມນຂນກບ ເວບໄຊ ເຊ ງອາດຈະສ ງຜນໃຫບດເຄຣດດຂອງເຮາຖກຄດໄລຄາທານຽມສອງຄ ງ. ນອກຈາກນ ຍງສາມາດເກດຂນໃນເວບໄຊທະນາຄານ ຖາເຮາຄລກປມກບຄນ ໃນຂະນະທຖາຍໂອນເງນທນ.

ຖາເຮາຫງໄປຄລກປມກບຄນ, ຕວທອງເວບຂອງເຮາມກຈະຖາມເຮາສະເໝວາ ຕອງການສ ງແບບຟອມອກເທອໜງຫບ ແລະ ເຮາສາມາດຍກເລກ ເພອປອງກນບໃຫມນສ ງໄປອກ.

ຮບທ 67: ປມໄປໜາ ແລະ ກບຄນຂອງ Windows Internet Explorer ສ.ວ


100

77. ຂແນະນາເຄອຂາຍທາງສງຄມ ແລະ ການສສານແບບສະຫາດ (Smart Social Networking and Communication Tips)

ກ. ຂແນະນາ

ຮບທ 68: ຮບແບບຂອງ Smart Social Networking and Communication

ເຄອຂາຍສງຄມໂດຍຜານເວບໄຊ ເຊນ: Facebook, Twitter ແລະ LinkedIn ເປນທນຍມກນຫາຍກວາແຕກອນ ແລະ ປດຈບນພວກເຮາຈານວນຫາຍໄດສະດວກສະບາຍກບການສ ສານແບບອອນໄລ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ກອນທພວກເຮາຈະຜອນຄາຍອາລມຫາຍເກນໄປໃນວທການໃໝຂອງການປະຕສາພນ, ມນສາຄນທຈະໃຊເວລາເບ ງບນຫາທກຽວຂອງກບຄວາມປອດໄພຢາງໃກຊດ ແລະ ຄວາມເປນສວນຕວໃຫຢໃນຫກການ ເພອປກປອງຕວເຮາເອງທງອອນໄລ (online) ແລະ ອອຟໄລ (offline).

ຫວຂນ ຈະແນະນາບນຫາປດຈບນກຽວຂອງກບຄວາມເປນສວນຕວ, ໃນການເພມເຕມແຜນຍດທະສາດ ແລະ ໃຫຄາແນະນາສາລບການຕດຕສ ສານຢາງປອດໄພ ແລະ ປະສດທຜນໃນການອອນໄລ. ໃນນປະກອບມ ວທການການດເປນຂມນ, ສ ງທຈະພຈາລະນາກອນທຈະແບງປນ, ສ ງທຕອງເຮດໃນເວລາທເຮາໂຕຕອບພບປະກບຄນແບບປະເຊນໜາກນ ແລະ ວທການປະຕບດໄປໃນແນວທາງທດ.

ຂ. ເຄອຂາຍສງຄມ ແລະ ຄວາມເປນສວນຕວ (Social networking and privacy) ເຄອຂາຍສງຄມ ແລະ ການແລກປຽນໃນເວບໄຊ (sharing on the Web) ເປນຫນທາງ

ທພວກເຮາອາດຈະບເຄຍໄດຄາດຝນ. ແຕຄຽງຄກບລກສະນະຄວາມມວນຊ ນທາງສງຄມທງໝດ ກາຍເປນຄາຖາມທສາຄນກຽວກບຄວາມເປນສວນຕວ.

101

� ບບນຫາທາງດານກດໝາຍ (Legal issues) ຄວາມນຍມຂອງເຄອຂາຍທາງສງຄມເພມຂນ, ສະນ ນ ເຮດໃຫກລະນໝນປະໝາດໄດ

ຖກນາມາຟອງຮອງກນໃນສານ ໂດຍຂນກບຂຄວາມໃນການສ ງຈດໝາຍ ແລະ ທະວດ 4 (tweets) ທເຮດໃຫເຊ ອມເສຍຊ ສຽງ. ສ ງທເຮາແລກປຽນທາງສ ມວນຊນສງຄມເປນເອກະ ສານທຂຽນດວຍລາຍລກອກສອນ ເຊ ງສາມາດສບກບຄນໄປຫາເຮາໄດ ຖາທາງກດໝາຍຕອງການ. ໃນກລະນທຮາຍແຮງກວານ ນ, ເຮາອາດຈະບສາມາດຮກສາສດທໃນການຄວາມເປນສວນຕວໄດ ເຖງວາ ເຮາໄດພມບາງສ ງບາງຢາງໂດຍບເປດເຜຍຊ ກຕາມ.

� ອາຊະຍາກາທາງໄຊເບ (cybercriminal) ມນດທສດທຍງຮກສາການບເປດເຜຍຊ ເທາທເປນໄປໄດໃນການໃຫລາຍລະອຽດທາງ

ອອນໄລ ແລະ ພຈາລະນາຢາງລະມດລະວງ ໃນສ ງທເປນຂມນປະເພດທເຮາແບງປນ. ການແລກປຽນຂມນຂາວສານສວນຕວ ເຊນ: ວນ, ເດອນ, ປເກດ, ທຢ ແລະ ສະຖານທເຮດວຽກຂອງເຮາ ສາມາດໃຫສ ງທອາຊະຍາກາທາງໄຊເບຕອງການ ເພອຈະທາລາຍເຂາໄປໃນເລອງສວນຕວ ຫ ນບທງບນຊທະນາຄານຂອງເຮາ. ເພອຄວາມປອດໄພ, ບຕອງສ ງຂ

ມນຂາວສານທລະອຽດອອນ ເວນເສຍແຕເຮາສາມາດຄວບຄມຜທເບ ງມນໄດ. � ການຕດຕາມພດຕກາ (Behavior tracking)

ເວບໄຊສ ມວນຊນທາງການຄາ ແລະ ທາງສງຄມຫາຍແຫງເກບກາຂມນກຽວກບກດຈະກາອອນໄລ ແລະ ຄວາມຕອງການຂອງເຮາ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ຜຊມໃຊບໄດເຂາໃຈວທແບງປນຂມນຂາວສານຂອງພວກເຂາຢາງຖກສະເໝໄປ ແລະ ຖກນາໃຊໂດຍບກຄນທສາມ. ຕວຢາງ: ເຮາອາດຈະຮວາ ເຟສບກ ຕດຕາມສ ງທເຮາເຮດຢໃນເວບໄຊຂອງຕນເອງ, ແຕເຮາອາດຈະບຮວາ ມນໄດຮບຂມນຫຍງແດກຽວກບກດຈະກາຂອງເຮາຈາກເວບໄຊອ ນເຊນດຽວກນ. ຖາເຮາຮສກວາ ການປະຕບດນລະເມດຄວາມເປນສວນຕວຂອງເຮາ, ເຮາສາມາດຕດຕ ງສ ງທເສມໃນຕວທອງເວບ ເຊນ: Adblock Plus (https://adblockplus.org/en/ firefox) ຫ Privacy Badger (https://www.eff.org/ privacybadger) ເຊ ງຈະປອງກນເວບໄຊບໃຫເກບກາຂມນຂອງເຮາ.

4 ທະວດເຕ (Twitter) ແມນບລການເຄອຂາຍສງຄມອອນໄລຈາພວກໄມໂຄຣບລອກ ໂດຍຜໃຊສາມາດສ ງຂຄວາມຍາວບ

ເກນ 140 ຕວອກສອນ ວາຕນເອງພວມເຮດອນໃດຢ ໂດຍເອນການສ ງຂຄວາມນວາ ທທະວດ (Tweet) ເຊ ງແປວາ ສຽງ

ນກຮອງ.


102

� ຕຕາແໜງທາງພມສາດ (Geolocation) ເວບໄຊ ແລະ ໂປຣແກຣມມຖ (mobile apps) ບາງຕວມຄນສມບດທເອນວາ ຕາແໜງ

ທາງພມສາດ ເຊ ງນາໃຊ GPS ເພອແລກປຽນສະຖານທປະຈບນຂອງເຮາກບຄນອ ນ. ຄນນະສມບດທຄາຍຄກນນເອນວາ ການການດສະຖານທ (geotagging) ເພມຂມນຂາວສານຂອງທຕ ງເປນຮບພາບດວຍໂທລະສບມຖ ແບບອດຕະໂນມດ, ເຊ ງສາມາດອານໄດໂດຍຊອບແວຣພເສດ. ຄນນະສມບດເຫານສາມາດມຄວາມມວນຊ ນ, ແຕພວກມນຍງສາມາດໃຫຄະດທາງອາຍາທມຂມນກຽວກບພດຕກາ ແລະ ສະຖານທຂອງເຮາ. ເພອຄວາມປອດໄພ ດທສດແມນປດໃຊຄນສມບດການລະບຕາແໜງຂອງໂທລະສບມຖຂອງເຮາ ແລະ ປດການເຮດວຽກຂອງຄນສມບດ geolocation ກອນທຈະມາອອນໄລ ຖາຫາກເຮາບຕອງການທຈະບອກສະຖານທຂອງເຮາ.

� ການປກປອງເດກ (Child protection) ເດກນອຍທເຄ ອນໄຫວທາງອອນໄລ ປະເຊນໜາກບສ ງທມທາແຮງເປນອນຕະລາຍທງ

ໝດເຊນດຽວກນກບຜໃຫຍ, ແຕພວກເຂາບມຄວາມຮອນຈາເປນ ຫ ເປນຜໃຫຍເຕມຕວໃນການປກປອງຕນເອງຢາງມປະສດທຜນ. ເພາະສະນ ນ ພແມທກຄນຈງຄວນຈະປກສາຫາລຄວາມປອດໄພໃນອນເຕເນດ ກບເດກນອຍຂອງຕນ ແລະ ຕດຕາມກວດກາສ ທາງສງຄມ ແລະ ການນາໃຊອນເຕເນດຂອງພວກເຂາ. ສາລບຂມນເພມເຕມ, ເຂາໄປອານຂແນະນາຄວາມປອດໄພທາງອນເຕເນດໄດທ http://www.gcflearnfree.org/internetsafetyforkids.

� ພາບລກ ແລະ ການເປນສວນຕວ (Image and persona) ໃນຍກຂອງອນເຕເນດ, ການທາລາຍຂມນຂາວສານ ຫ ຂມນຂາວສານທໜາອບອາຍ

ກຽວກບບກຄນ ສາມາດໄດຮບການແຜຂະຫຍາຍຢາງວອງໄວ, ກວາງຂວາງ ແລະ ຖາວອນ. ດ ງນ ນ ຈງມຜນຕພາບລກ ແລະ ການເປນສວນຕວ ທງທາງອອນໄລ ແລະ ອອຟໄລ. ໃນກລະນທຮາຍແຮງໄປກວານ ນ, ຄນຖກໄລອອກຈາກງານ ຍອນການຈ ມວາກຽວກບວຽກເຮດງານທາຂອງພວກເຂາອອນໄລ ຫ ປະຕເສດຈາກວທະຍາໄລຍອນຮບພາບສາງສນທາງອອນໄລ. ສ ງທເຮາແລກປຽນກນທາງອອນໄລສາມາດໄດຮບການເປດເຜຍຕທກຄນ, ສະນ ນ ມນ ສາຄນ ທຈະຕອງລະມດລະວງຕຮບພາບທເຮານາສະເໜ.

103

� ແແຫງຂມນເພມເຕມ http://www.privacyrights.org/Online-Privacy-and-Technology ມຂມນເພມເຕມ

ກຽວກບວທການຄວາມເປນສວນຕວທຮບຜນກະທບໂດຍເຕກໂນໂລຊ. http://www.cnn.com/2009/TECH/11/17/law.technology/index.html ທບທວນຄນ

ບດຄວາມກຽວກບກລະນທາງດານກດໝາຍກຽວກບເຕກໂນໂລຊອອນໄລ.

ຄ. ການຕ ງຂມນສວນຕວໃນເວບໄຊເຄອຂາຍສງຄມ (Setting up profiles on social networking sites)

ເວບໄຊເຄອຂາຍທາງສງຄມຈານວນຫາຍຮຽກຮອງໃຫເຮາ ການດລະອຽດສວນຕວ (set

up a profile) ໃນການເຂາໃຊ. ລາຍລະອຽດບາງຢາງແມນງາຍດາຍ ແລະ ອາດຈະປະກອບມພຽງແຕຊ ທເປດເຜຍ ແລະ ຮບພາບ ເຊນ: ໃນເວລາທທານເຂາຮວມໃນກະດານເວບໄຊສນທະນາ (website's discussion board). ລາຍລະອຽດອ ນໆ ເຊນ: ໃນ YouTube ຫ ເຟສບກ ສາມາດໃຫອດສະລະພາບແກເຮາຢາງຫວງຫາຍທຈະສາງສນ ແລະ ໃຫລາຍລະອຽດ. ຈ ງປະຕບດຕາມຄາແນະນາເຫານ ເພອເປນຕວແທນໃຫແກຕນເອງໄດຢາງປອດໄພໃນການສະໜອງຂມນສວນຕວທາງອອນໄລ.

� ຊ ທເປດເຜຍ (Screen name)

ມນອາດຈະບເປນຫຍງທຈະໃຊຊ ເຕມຂອງເຮາ ໃຫເປນຊ ທເປດເຜຍ (ຊ ສະແດງອອກທາງໜາຈພາບ) ໃນເວບໄຊ ເຊ ງເຮາສາມາດຈາກດການແລກປຽນຂອງເຮາກບຄນອ ນທຮຈກ. ບາງເວບໄຊ ເຊນ: ເຟສບກ, ອາດຈະຮຽກຮອງໃຫໃຊຊ ເຕມທແທຈງຂອງເຮາ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ກຽວກບການກະດານຂຄວາມ ຫ ຫອງສນທະນາ, ເຮາຄວນຈະນາໃຊພຽງແຕຊ ທາອດ ຫ ຊ ສມມດ (pseudonym) ເພາະວາ ເຮາກາລງປະຕສາພນກບຄນແປກໜາ. ຖາຫາກເຮາກາລງຈະໃຊຊ ສມມດ, ຈ ງຫກເວນການເລອກເອາສ ງໃດໜງທອາດຈະບເໝາະສມ ຫ ຄາແນະນາ ເຊນ: partygirl19. ດ ງນ ນ ພະຍາຍາມນາໃຊຊ ທເປນກາງກວາ ໂດຍອງຕາມງານອະດເລກ ຫ ສ ງທສນໃຈ ເຊນ: booklover44.

� ຮບຊວະປະຫວດ (Profile picture) ຮບຊວະປະຫວດ (profile picture) ອາດຈະເປນໄດທງຮບພາບ (photo) ຫ ຮບຈາ

ລອງຕນເອງ (avatar), ເປນພາບວາດທແທນໃຫຕວຂອງເຮາ. ໃນເຟສບກ, ຫາຍຄນໃຊຮບພາບຂອງຕນເອງ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ຢໃນເວບໄຊສາທາລະນະສວນຫາຍ ເຮາອາດຈະ


104

ຕອງນາໃຊຮບຕນເອງ ເພາະວາມນຊວຍໃຫເຮາຮກສາການບເປດຕນເອງໄດດ. ຈ ງຈໄວວາ ຄນຈານວນຫາຍຈະສາມາດເບ ງຮບປະຫວດຂອງເຮາ, ສະນ ນ ມນສາຄນທຈະເລອກເອາຮບພາບທບໄດສະທອນໃຫເຫນທາງລບກຽວກບເຮາ.

ຮບທ 69: ຮບຊວະປະຫວດສວນຕວ

� ຂຂມນປະຫວດ (Profile information) ເຮາຄວນຈະລະມດລະວງກຽວກບສ ງທເປນຂມນຂາວສານສວນຕວ ເຊ ງເຮາຈະແບງປນ

ໃນປະຫວດຂອງເຮາ. ຖາເປນໄປໄດ, ສາງບນຊຂອງເຮາຂນມາສະເພາະ ໃຫແຕໝເພອນສາມາດເບ ງຂມນຂາວສານສວນຕວຂອງເຮາໄດ. ເຮາບຄວນເຮດໃຫວນ, ເດອນ, ປເກດ ຫ ທຢຂອງເຮາເປດເຜຍແບບສາທາລະນະ.

ຮບທ 70: ການສາງບນຊຂອງເຮາຂນມາສະເພາະ ເພອໃຫແຕໝເພອນສາມາດເບ ງຂມນໄດ

� ຂມນຕດຕ (Contact information) ຫກລຽງການຮບໂຮມຂມນການຕດຕອ ນໆທງໝດ ນອກຈາກທຢອເມວ ທຢໃນຂມນ

ປະຫວດຂອງເຮາ. ມນອາດເປນຄວາມຄດທດ ທຈະເປດທຢອເມວແຍກຕາງຫາກສາລບການເຊ ອມຕເຄອຂາຍສງຄມ ເພອຈະປກປອງບນຊປກກະຕຂອງເຮາຈາກການຮກເຮອໄປກບສະແປມ ແລະ ອເມວຫອກລວງ. ບໃຫໃຊຕວເລກໂທລະສບເຮອນເຂາໃນຂມນປະຫວດຜານສ

ສງຄມ. ຖາເຮາຈາເປນຕອງໃຊເບໂທລະສບ, ຈ ງນາໃຊເບໂທລະສບມຖ.

105

ໝໝາຍເຫດ: ບາງເວບໄຊອາດຈະຕອງການໃຫເຮາໃສເບໂທລະສບໃນການສາງບນຊ. ໂດຍທວໄປ, ໃນນຈະບໄດເຮດໃຫເບໂທລະສບຂອງເຮາເປດເຜຍແບບສາທາລະນະ. ສາລບຂມນເພມເຕມ, ໃຫກວດສອບໃນບດຄວາມຕາມທຢ http://www.gcflearnfree.org/internetsafe ty/i-have-to-provide-my-phone-number-using-phone-verification.

� ພາບລກ ແລະ ການເປນສວນຕວ (Image and persona) ເວບໄຊສວນຫາຍອະນຍາດໃຫເຮາປບແຕງຂມນປະຫວດຂອງເຮາ (customize your

profile) ຮບພາບປະກອບ (wallpaper), ຄວາມສນໃຈສວນຕວ ແລະ ຄວາມມກ. ຈ ງພຈາລະນາສະເໝໃນສ ງທເປນ ພາບລກທວໄປ ເຊ ງເຮາຕອງການນາສະເໜ ຄກນກບເຮາຕດສນໃຈໃນສ ງທເປນຂມນຂາວສານປະກອບຢໃນຂມນຂອງເຮາ. ສ ງໃດທເປນ ການຈາແນກເຊອຊາດ ຫ ບເໝາະສມ ອາດຈະຫດຄວາມປະທບໃຈຂອງໃຜຜໜງລງ ໃນເວລາທເຮາສະໝກເຂາຮຽນຕວທະຍາໄລ ຫ ເຂາເຮດວຽກ.

ຢາລມສາງລະຫດຜານທໝ ນຄງ ທບມໃຜສາມາດເຂາເຖງບນຊຂອງເຮາໄດ. ຮຽນຮກຽວກບເຄດລບການສາງລະຫດຜານໄດທ http://www.gcflearnfree.org/techsavvy/pass word-tips.

� ທບທວນຄນການຕ ງຄາຄວາມເປນສວນຕວ (Review the privacy settings) ເວບໄຊເຄອຂາຍສງຄມມການຕ ງຄາຄວາມເປນສວນຕວ, ແຕຄນຈານວນຫາຍອາດຈະບ

ປບແຕງ ຫ ບເຂາໃຈກບວທການນ ນ. ເຟສບກເປນຕວຢາງທສມບນແບບຂອງເວບໄຊທມ ການຕ ງຄາທສບສນ ມແນວໂນມທຈະເປດເຜຍຂມນສວນຕວຂອງຜໃຊໄດ. ສະນ ນ ທງໝດຂອງຄວາມສບສນນ, ເຮາຈະສາມາດໝນໃຈໄດແນວໃດວາ ຂມນຂອງເຮາໄດຖກປອງກນ?

- ກວດຄນນະໂຍບາຍຄວາມເປນສວນຕວຂອງເວບໄຊຢາງລະມດລະວງ ດທສດ ແມນທບທວນຄນນະໂຍບາຍຄວາມເປນສວນຕວເວບໄຊທເຮາເຂາຮວມ ໃຫລະອຽດ ເພອໃຫເຂາໃຈວາ ຂມນຂອງເຮາຈະຖກສະແດງ ແລະ ນາໃຊແບບໃດ. ຖານະໂຍບາຍຄວາມເປນສວນຕວລ ນເຫອ ແລະ ສບສນ, ດາເນນການຄ ນຄວາບາງຢາງ ແລະ ສງເກດສ ງທເປນປະເພດຂອງຄາແນະນາ ຫ ບດຮຽນທສະໜອງໃຫ.

- ເອາໃຈໃສຕການປຽນແປງນະໂຍບາຍໃນເວບໄຊ ມນບພຽງພສະເໝໄປທຈະອານນະໂຍບາຍຄວາມເປນສວນຕວຢາງລະມດລະວງ ໃນເວລາທເຮາເຂາຮວມເວບໄຊ ເພາະວາ ເວບໄຊບາງເວບຈະມການປຽນແປງນະໂຍ


106

ບາຍຂອງເຂາເຈາພຽງເລກໜອຍ ໂດຍບມການເຕອນຕຜໃຊ. ເຮດໃຫແນໃຈວາ ເຮາກາລງຮການປຽນແປງແຕລະໄລຍະຂອງຂມນໃນເວບໄຊສ ມວນຊນສງຄມ ທເຮາໃຊ ໂດຍກວດສອບເຕກໂນໂລຊທກຽວຂອງກບເວບໄຊຂາວ ເຊນ: Tech Crunch ຫ ReadWrite.

- ສສງເກດຄາແນະນາ ຫ ບດຮຽນ ດາເນນການຊອກຫາໃນວທສາງປະຫວດຂມນສາລບເວບໄຊທເຮາສນໃຈ. ປກກະຕແລວ, ຈະມເວບໄຊສນທະນາ (blogs) ຕາງໆ ຫ ວທການທເຮດໃຫເຮາຮວາ ເມ ອບດຄວາມຈາເປນຕອງເປດເຜຍ ຈະຮກສາຄວາມເປນສວນຕວຂອງເຮາໃນເວບໄຊສະເພາະໃດໜງ ໄດແນວໃດ?

- ຄ ນຫາຂມນຕວເຮາເອງທາງກໂກ (Google ourself) ວທທດທສດ ແມນພມຊ ຂອງເຮາໃສບອນການຄ ນຫາຂອງກໂກ ແລວຂມນຂອງເຮາກຈະຖກສະແດງ. ໄປທ http://www.gcflearnfree.org/internetsafety/1.5 ຫ http://www.gcflearnfree. org/computer/topic.aspx?id=154 ເພອຮຽນຮເພມເຕມ.

ງ. ຄາແນະນາກຽວກບມາລະຍາດໃນການໃຊເຄອຂາຍ (Netiquette) ເພອຫກເວນປະສບການທໂງຈາ ຫ ໃນທາງລບ ຂະນະທຕດຕສ ສານອອນໄລ, ມນເປນ

ປະໂຫຍດ ທຈະຮພນຖານຂອງມາລະຍາດໃນການໃຊເຄອຂາຍ (Netiquette) 5 ສາລບການສ ສານອອນໄລ ແລະ ສາມາດເປນປະໂຫຍດສາລບຜເລມຕ ນ. ລາຍລະອຽດຂາງລມນແມນເປນຂແນະນາພນຖານບາງຢາງ ທຄວນຈະປະຕບດໃນເວລາຕດຕສ ສານອອນໄລ.

� ໃຫຄວາມເຄາລບ ເອາໃຈໃສຄນອ ນຢສະເໝ ເໝອນກນກບເຮາຕອງການທຈະໄດຮບ. ຂບງຄບທດບແມນໃຫທກຢາງຕດຕສ ສານທາງອອນໄລ ຖາເຮາບເຕມໃຈທຈະເວາຕກບບກຄນໃດໜງເຊ ງໜາ.

5 ຄາສບ Netiquette ຕາງໆແມນ ຄາສບປະສມມາຈາກ ເນດ (Net ມາຈາກ ອນເຕເນດ) ແລະ ມາລະຍາດ; ໝາຍ

ຄວາມເຖງ ການເຄາລບມມມອງຂອງຜໃຊຄນອ ນ ແລະ ການສະແດງມາລະຍາດທ ວໄປໃນເວລາທສ ງຄວາມຄດເຫນຂອງ

ເຮາໄປຫາກມສນທະນາອອນໄລ. (http://www.bbc.co.uk/webwise/guides/about-netiquette)

107

� ຈຈະບໃຊເວລາກະທາຜດໄວເກນໄປ ໃນການສ ສານອອນໄລ, ຕາມປກກະຕແລວ ບສາມາດເບ ງການສະແດງອອກໂດຍເຫນໜາ, ພາສາທສະແດງທາງຮາງກາຍ ຫ ໄດຍນສຽງ. ເພາະສະນ ນ, ມນງາຍທຈະຕຄວາມຜດໃນຄວາມໝາຍຂອງຂຄວາມ ຫ ການສ ສານ. ນອກຈາກນ ນ, ເຕກໂນໂລຊເອງມກຈະເຮດໃຫພວກເຮາເສຍຄວາມເປນຄນ. ກອນທຈະກະທາຜດ, ຈ ງອະທບາຍຂຄວາມຕກບຜສ ງ.

� ໃຊການສະແດງອອກທາງອາລມ (emoticons) ແລະ ສນຍະລກທຈະບ ງບອກຄວາມໝາຍ ເພອບ ງບອກສານຽງ, ອາລມ ແລະ ຄວາມໝາຍ ຕອງໄດຮຽນຮຕວຫຍທ ວໄປ ເຊນ: lol (laugh out loud) ແປວາ ເປນຕາຢາກຫວ ແລະ jk (just kidding) ພຽງແຕຢອກລ ຫ ການນາໃຊ ສນຍະລກສະແດງອາລມ ເຊນ :) ຫ :(. ຢາງໃດກຕາມ, ຈ ງລະມດລະວງບໃຫສນຍະລກເຫານມຫາຍເກນໄປ ຂຄວາມຂອງເຮາອາດຈະກາຍ ເປນໜາລາຄານ ຫ ມຄວາມຫຍງຍາກໃນການອານ.

� ຮກສາຄວາມເປນສວນຕວຂອງຄນອ ນ ເພອມາລະຍາດ, ເຮາຄວນຈະຂອະນຍາດກອນທຈະຖາຍຮບ ຫ ວດໂອຂອງຄນອ ນອອນໄລ. ເຮາຄວນຈະຮກສາທຢອເມວຂອງຄນອ ນ ໂດຍການລບທຢນ ນອອກຈາກອເມວ ກອນທເຮາຈະສ ງຕໄປ.

� ກວດສອບພາສາຂອງເຮາ ການໃຊພາສາທຫຍາບຄາບທາງອອນໄລ ເປນສ ງທບເໝາະສມ ແລະ ສາມາດເຮດໃຫຄນອ ນເບ ງເຮາໃນທາງລບ. ຈ ງໃຊເວລາໜອຍໜງ ເພອກວດສອບການສ ສານຂອງເຮາ ກອນທຈະສ ງມນ ແລະ ຫກເວນການໃຊພາສາທຫຍາບຄາຍ ຫ ບເໝາະສມ.

ສາລບແຫງຂມນທກວາງຂວາງຈານວນຫາຍກຽວກບ Netiquette, ຈ ງໄປທ http://ww w.albion.com/netiquette/index.html ຫ http://www.networketiquette.net/. ນອກຈາກນ, ຈງຈາໄວວາ ກດລະບຽບອາດຈະແຕກຕາງກນສາລບການສ ງອເມວ, ການສນທະນາອອນໄລ, ກອງປະຊມເວບໄຊ, ເກມອອນໄລ ແລະ ການຈາໜາຍເຄອຂາຍສງຄມອ ນໆ.


108

ອາດຈະເປນການດ ຖາຄ ນຫາຫກການສະເພາະກຽວກບການເຜຍແຜ ໃນເວລາເຮາກາລງເຊ ອມຕ.

ຈຈ. ຄດກອນທແບງປນ! ດ ງທພວກເຮາສະດວກສະບາຍຫາຍກບການສ ສານ ແລະ ການແລກປຽນຂມນອອນໄລ,

ພວກເຮາຍງຈາເປນຕອງໄດເອາໃຈໃສວາ ຂມນທພວກເຮາສ ງໄປນ ນ ອາດມທາແຮງເຮດໃຫພວກເຮາເຂາໄປໃນບນຫາໄດ. ບາງສ ງບາງຢາງກຽວກບລກສະນະທບມຕວຕນຂອງເຕກໂນໂລຊ ເຮດໃຫພວກເຮາມຄວາມຮສກວາ ປອດໄພທາງລາຍລກອກສອນ ຫ ສ ງຜານສ ງທພວກເຮາອາດຈະເວາບໄດວາ ເປນໜາທຂອງບກຄນທຈະປະເຊນກບ. ໃນສະຖານະການບາງຢາງ, ພວກເຮາຕອງຄດກອນທພວກເຮາຈດສ ງຂມນ.

ຈ ງພຈາລະນາຕວຢາງຕໄປນ: - ຄສອນຢໃນພາກເໜອຂອງເມອງຄາໂລລາຍນາ (North Carolina) ໄດຈ ມກຽວກບນກສກສາຂອງນາງທາງເຟສບກ ແລະ ສນສດລງ ໂດຍເຖງຂ ນໄດຢດວຽກ. ຫງຈາກນ ນ ນາງກຖກຍກຍາຍໃຫໄປຢໃນຕາແໜງອ ນ. ຈ ງຄດກອນທ ເຮາຈະທາການແບງປນ, ໂດຍສະເພາະແມນ ການສ ງຄາຄດເຫນກຽວກບວຽກເຮດງານທາຂອງເຮາ. - ຜສະໝກວຽກເຮດຄນໜງໄດສ ງອເມວເຍາະເຍຍ ເມ ອເຂາໄດຖກປະຕເສດຈາກຜຈດ ການ. ລາວອາດໄດຮບການພຈາລະນາສາລບຮບເອາໃນຄ ງທສອງ, ແຕເຂາພດໄປທາລາຍໂອກາດຂອງເຂາ. ຈາໄວວາ ກອນທເຮາຈະຈດການສ ງຫຍງ, ໂດຍສະເພາະແມນ ຖາຫາກວາ ເຮາຖກປະຕເສດ, ຜດຫວງ ຫ ໃຈຮາຍ. - ນກການເມອງຢໃນພາກໃຕຂອງເມອງຄາໂລລາຍນາ (South Carolina) ທນາໃຊບນຊອເມວຢບອນເຮດວຽກຂອງເຂາ ເພອສ ງຂຄວາມກຽວກບຄວາມຮກໄປຫາແຟນຂອງລາວ. ຂຄວາມທໄດຖກປາກດອອກ ແລະ ຈດພມອອກມາໃນສ ມວນຊນ, ເຊ ງກໃຫເກດຄວາມອບອາຍທຍ ງໃຫຍ. ຈາໄວ! ບສ ງ ຫ ບຂຽນເນອໃນສວນຕວ ຫ ສ ງທບເໝາະສມໃນບນຊບອນເຮດວຽກຂອງເຮາ. ພວກມນບໄດຈາແນກວາເນອໃນໃດ ເປນຂອງສວນຕວ ຫ ເປນຂອງບລສດ ແລະ ສາມາດນາມາໃຊຕຕານເຮາ. - ຜຊວຍວຽກບລຫານໄດລາປວຍໜງມ ແລະ ໄປຫນຫາດຊາຍໜງມ . ແຕໜາເສຍ ດາຍ, ຂຄວາມສ ນ (tweets) ຂອງນາງກຽວກບມ ທມວນຊ ນຂອງນາງຢຫາດຊາຍ ໄດ

109

ກບໄປເຖງນາຍຈາງຂອງນາງ. ຈາໄວ! ຜຈດການໃນປດຈບນນາໃຊສ ມວນຊນສງຄມເປນສວນຫາຍ ແລະ ຕເຕມກບການດກຈບພະນກງານທເຂາຮວມໃນພດຕກາທບດ. ພວກເຮາມທາອຽງທຈະໃຊການແບງປນທາງອອນໄລໃນການສ ສານ ແລະ ການສາງ

ສງຄມທບອບບາງ; ເພາະສະນ ນ, ມນງາຍທຈະຂາດສະຕ. ຕໄປນແມນຂບງຄບທດ ທຈະໃສໃຈວາ: ບຂຽນ ຫ ສ ງອນໃດທພວກເຮາບສະບາຍໃຈ ທຈະແບງປນໃຫຫອງສນທະນາຂອງທກຄນຢາງເຕມທ.

� ຂຂຄວນລະວງໃນເວລາທບກຄນປະເຊນໜາກນ ດ ງທພວກເຮາໄດຮບຮວາ ຜທອອນໄລ, ອາດຈະມເວລາໃນຍາມທພວກເຮາຕອງການ

ພບປະເຂາເຈາໃນແບບບກຄນຢໃນໂລກທແທຈງ. ມນສາຄນທຕອງລະມດລະວງ ກອນທຈະປະເຊນໜາກນກບຜໃດຜໜງອອນໄລ. ຜກຄະດ ແລະ ຜຫອກລວງສາມາດປອມແປງເອກະລກຂອງພວກເຂາໄດຢາງງາຍດາຍ ແລະ ທາທາຄາຍຄບກຄນອ ນໃນຂະນະທອອນໄລ ຕາມເປາໝາຍທຢາກຊກຈງຜຖກເຄາະຮາຍ ໃຫເຂາໄປໃນການພບປະກບພວກເຂາດວຍ ຕວເອງ.

ການໂຕຕອບດ ງຕໄປນ ບອກໃຫທກຄນຮຂ ນຕອນພນຖານທຄວນຈະນາໃຊ ບວາຈະເຮາກາລງພບປະສນທະນາອອນໄລ, ຈດຊສນຄາຈາກຜຂາຍ Craigslist ຫ ໄດຮວມກນກບເພອນໃນເວບໄຊເກມ.

ຮບທ 71: ສ ງຄວນເອາໃຈໃສໃນການສນທະນາ


110

ໃນນ ນ ເຮາຍງສາມາດສນທະນາກບບກຄນທາງໂທລະສບໄດ ກອນທຈະພບກບບກຄນ, ແຕວາ ຕອງລະມດລະວງ ປອງກນລະຫດໂທລະສບຂອງເຮາ (block our caller ID) ຫ ນາໃຊການບລການໂທລະສບທບເປດເຜຍ (use an anonymous phone service) ເຊນ: Skype. ບໃຊໂທລະສບປະຈາເຮອນຂອງເຮາ ຫ ບໃຫເບໂທລະສບມຖຂອງເຮາ ເພາະວາຂ

ມນເຫານສາມາດຖກນາໄປໃຊເພອການດ ແລະ ຊອກຫາຕວເຮາ. � ເຄ ອງໝາຍເຕອນໄພ (Warning signs) ທບທວນຄນຄາແນະນາດ ງຕໄປນ ເພອຫກເວນການແລນເຂາໄປໃນບນຫາ ກບຄນທ

ເຮາໄດປະເຊນໜາ. - ໄວວາງໃຈສນຊາດຕະຍານຂອງເຮາ ເອາໃຈໃສໃນເວລາຮສກວາ ມບາງສ ງບາງຢາງບຖກຕອງ, ສງເກດເບ ງທງສແດງ ແລະ ລກສະນະທເປນຄາຖາມ. ບກຄນທເຮາສນທະນານານ ນ ຄວບຄມໄດຫບ? ພວກເຂາສນທະນາດກຽວກບຄນອ ນບ? ພວກເຂາຫກເວນຄາຖາມບາງຢາງບ? ພວກເຂາໃຈຮາຍໄວບ? ສນຊາດຕະຍານທສະແດງອອກຂອງເຮາແມນມາດຕະການທດ ບວາ ຈະດາເນນຕກບໃຜຜໜງ ຫ ສນສດສ ງນ ນໄປໃນທາງທຖກຕອງ.

- ໃຊເວລາ ແລະ ຮກສາການຄວບຄມຂອງເຮາ ທກເວລາ ຖາເຮາມຄວາມຮສກບສະດວກ, ເຮາມສດທຈະຍາງໜ ແລະ ສນສດການສ ສານໂດຍບຈາເປນທຈະອະທບາຍຢາງໃດ. ບອະນຍາດໃຫຜໃດຜໜງມາຊກຊວນ ຫ ຕລອງເຮາໃຫດາເນນການຕໄປ. ກອນທເຮາພໃຈຈະເຮດແບບນ ນ ຖາບກຄນນ ນຈງໃຈ, ເຂາເຈາ ຈະເຂາໃຈຄວາມຕອງການຂອງເຮາ ໂດຍໄວ.

- ສນສດກບຜໃດໜງ ທນາເອາການສນທະນາເລອງການຮວມເພດ ຫ ຖາມກຽວກບການເງນໄວເກນຄວນ ບກຄນເຫານແມນເກອບວາ ຫອກລວງສະເໝ ແລະ ສາມາດສນສດການຕວະຍວະ ຫ ຈະເສຍຜນປະໂຫຍດຂອງເຮາ.

- ຫກເວນການດ ມເຫາກອນ ຫ ໃນລະຫວາງການພບປະ (Avoid drinking alcohol

before or during our meeting). ມນສາມາດກະທບຄວາມສາມາດຂອງເຮາທຈະຕດສນຄນອ ນ ແລະ ຄວາມປອດໄພຂອງສະຖານະການໄດ.

111

� ແແຫງຂມນເພມເຕມ (Additional resources) ເວບໄຊຕໄປນ ເປນແຫງຂມນເພມເຕມສາລບການສນທະນາ, ການຊ ແລະ ການຂາຍ

ທາງອອນໄລ: http://www.onlinedatingmagazine.com/features/onlinedatingsafetytips.html http://ilookbothways.com/learn-safety/dating-online/ http://ilookbothways.com/learn-safety/safety-tips-for-selling-things-on-the-internet/

8. ໄພຂ ມຂທາງໄຊເບ, ການສອດແນມ ແລະ ສ ງເສບຕດ (Cyber harassment, Stalking and Addiction)


ຮບທ 72: ການນາໃຊອນເຕເນດອາດກໃຫເກດບນຫາໄດ

ໜາເສຍດາຍ, ການນາໃຊອນເຕເນດຂອງພວກເຮາມທາແຮງ ອາດກໃຫເກດບນຫາໄດ. ດ ງທພວກເຮາເຊ ອມໂຍງກບເຕກໂນໂລຊຫາຍຂນໃນຊວດຂອງພວກເຮາ, ພວກເຮາຈາເປນຕອງຮໄພຂ ມຂທາງໄຊເບ, ການສອດແນມ ແລະ ສ ງເສບຕດທາງອນເຕເນດ.

ໃນຫວຂນ, ພວກເຮາຈະສກສາວທປອງກນການສ ສານໃນທາງລບ ແລະ ວທການຕອບສະໜອງຕ ໄພຂ ມຂ ແລະ ການສອດແນມທາງໄຊເບ. ນອກຈາກນ ນ, ພວກເຮາຈະຄ ນຫາສ ງເສບຕດທາງອນເຕເນດ ແລະ ການສະໜອງຊບພະຍາກອນສາລບການປະເມນຜນ ແລະການປວແປງ.

ຂ. ດານລບຂອງການຕດຕສ ສານອອນໄລ (The negative side to communicating online)

ເຄອຂາຍສງຄມສາມາດເປນວທທດເລດ ເພອຕດຕສ ສານໃນລະດບທວໂລກ ແລະ ເປນວທການມວນຊ ນເພອເຂາສງຄມ ແລະ ການຮກສາສາຍພວພນ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ຮບແບບຂອງການສ ສານນສາມາດມດານລບໃນຕວ. ລກສະນະທເປດເຜຍ ແລະ ການເປດ


112

ຊອງທາງເຂາເຖງອນເຕເນດ ອະນຍາດໃຫມທາແຮງໃນການໄດຮບການສ ສານທຜດພາດ, ຄວາມເສຍຫາຍ ແລະ ເໝາະສມ. ຕາມປກກະຕແລວ, ພວກເຮາເບ ງຂາມເນອໃນປະເພດນ ຫ ພຽງອອກຈາກເວບໄຊ ທພວກເຮາກາລງໃຊມນ.

ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ມບາງຄ ງ ສ ງທເຫນໃນທນທທນໃດນ ນ ອາດເກດບນຫາຂນມາ ດ ງເຫດການຕໄປນ:

- ເເປວໄຟສງຄາມ (Flame wars). ສ ງເຫານເປນຈດເລມຕ ນທາງອອນໄລທພາໃຫ ເກດມເຈດຕະນາໃນການດຖກ ແລະ ການໂຈມຕຂມນສວນຕວ ກາຍມາເປນຈດສມຂອງການສນທະນາ. - ໄພຂ ມຂທາງໄຊເບ. ສ ງນແມນປະເພດການກກວນທເກດຂນທາງອອນໄລ, ລວມທງການສະແດງຕວເປນຜຖກເຄາະຮາຍໃນເວບໄຊສ ມວນຊນສງຄມ, ກະຈາຍຂາວລກຽວກບຜຖກເຄາະຮາຍ, ແລກປຽນຮບພາບ ຫ ວດໂອທມການຍອມຮບ, ຫ ຕດຕາມຜຖກເຄາະຮາຍດວຍອເມວ ຫ ຂຄວາມທໄຮປະໂຫຍດ. - ການສອດແນມທາງໄຊເບ. ສ ງນແມນໄພຂ ມຂຢາງຕເນອງທາງໄຊເບ ແລະ/ຫ ບອນທຜກະທາຜດເຊ ອວາ ຈະຄກຄາມທຜຖກເຄາະຮາຍຜານອອຟໄລໃຫເສຍຫາຍທາງດານຮາງກາຍໄດ.

� ຂແນະນາ ເພອຫກລຽງຈາກໄພຂ ມຂ ແລະ ການສອດແນມທາງໄຊເບ ໜາເສຍດາຍ, ປະສບການເຫານສາມາດສາງຄວາມຫຍງຍາກທາງຈດໃຈ ແລະ ອາລມ

ແລະ ມທາອຽງທຈະກາຍເປນການຄກຄາມແບບນອກສາຍ (harassment offline) ຫ ໃນໂລກທແທຈງໄດ. ຂະນະທເວບໄຊສວນຫາຍມນະໂຍບາຍຕານກບເນອໃນທາງລບດ ງກາວ, ພວກມນມກໄດຖກຈາກດຢໃນວທການທຈະຮບຜດຊອບ ແລະ ຄວບຄມໄດ. ເພາະສະນ ນ, ມນສາຄນທຈະໃຊຄວາມລະມດລະວງຕໄປນ ເພອປອງກນບໃຫສະຖານະການນເກດຂນໃນເບອງຕ ນ.

- ຫກເວນການມສວນຮວມໃນຕ ນເຫດ. ມນເປນສ ງສາຄນທຈະຄດກອນ ທພວກເຮາແບງປນຄວາມຄດເຫນ, ໂດຍສະເພາະ ຖາພວກເຂາຢໃນລກສະນະກຽວຂອງກບບນຫາທຮອນແຮງ, ສາສະໜາ, ການເມອງ ຫ ການມຄວາມເຫນຕາງ. ການສ ງຂຄວາມປະເພດເຫານ ມທາແຮງທຈະສ ງເສມການຕອບສະໜອງທາງລບ ແລະ ຄວນຈະໄດຮບການພຈາລະນາຢາງລະມດລະວງ.

113

- ຫຫກເວນການໃຊຊ ເປດເຜຍ. ເລອກຊໜາຈພາບທມຄວາມເປນກາງທາງບດບາດຍງຊາຍ ແລະ ບພາໃຫເປດເຜຍຊ ຫ ຂມນສວນຕວຂອງພວກເຮາ. ຖາຫາກເຮາມຊຫນທຕະຫກ ຫ ເປນທດງດດຄວາມສນໃຈ, ຕອງເອາໃຈໃສຊດເຈນ ເພາະມນອາດຈະເຮດໃຫເຮາເປນເປາໝາຍຂອງຄວາມສນໃຈທບຕອງການ. - ຫກເວນການແລກປຽນຂມນຂາວສານສວນຕວ. ລະມດລະວງທສດກຽວກບການແບງ ປນຂມນສວນຕວອອນໄລ. ເມ ອຫາຍຄນຮກຽວກບເຮາ, ການເຂາເຖງເຮາທາງອອນໄລ ແລະ ອອຟໄລແມນງາຍຂນ. ຈ ງທບທວນຄນບດຮຽນ Googling ເບ ງວາ ເຮາສາມາດເຮດກຽວກບມນໄດ. - ຫກເວນການແບງປນຮບພາບທເປດເຜຍ. ເມ ອເຮາໄດຈດພມຮບພາບອອນໄລ, ເຮາສນເສຍການຄວບຄມຜທສາມາດເບ ງ, ແບງປນ ຫ ປຽນແປງມນ ເຊນດຽວກນກບວທການທພວກເຂານາມາໃຊ. ຮບພາບເປດເຜຍເປນຄວາມອອນໄຫວໂດຍສະເພາະຕກບການແບງປນໃນວທການທາລາຍ ຄາຍຄກນກບຊ ທຕະຫກເທງໜາຈພາບ, ຮບພາບທເປດເຜຍອາດຈະເຮດໃຫເຮາເປນເປາໝາຍຂອງຄວາມສນໃຈທບໄດຄາດຫວງ.

ຄ. ຄວາມຮບຜດຊອບຕການຂ ມຂ ແລະ ການສນທະນາທາງໄຊເບ (Responding to cyberharassment and cyberstalking)

ຖາເຮາຮວາ ຕນເອງຕກຢໃນສະຖານະການຂອງການຂ ມຂທາງໄຊເບ ຫ ການສນທະ ນາທາງໄຊເບ, ຈ ງນາໃຊບາງຂ ນຕອນສະເພາະຕໄປນ:

- ບຕອບສະໜອງ. ບຮອງຂຜກກວນໃຫຢດເຊ າ ຫ ບອກເຂາເຈາວາ ເຮາຮສກແນວໃດ. ໃນໄລຍະເວລາທໃຊ, ຖາເຮາບມຫຍງຕອບສະໜອງຕເຂາເຈາ, ແມນໜອຍທສດ ທພວກເຂາຈະສບຕກກວນເຮາ. - ກດກ ນການກກວນ. ວເຄາະທາງເລອກສວນຕວຂອງເຮາ ແລະ ຖາເປນໄປໄດ ຈ ງປອງກນການກກວນທກຢາງທຕດຕກບເຮາ ຫ ເບ ງຂມນສວນຕວຂອງເຮາ. ຖາເວບໄຊທເຮາກາລງໃຊບມທາງເລອກທສະກດກ ນ, ຈ ງພຈາລະນາການສາງຊໜາຈໃໝ (usename) ຫ ເອກກະລກ (ID) ອອນໄລຕວໃໝ ແລະ ປດໂຕທຜໂຈມຕໄດຮຈກ.


114

ຮບທ 73: ການຕ ງຄາປດຜນາໃຊ (Block users)

- ທທາການບນທກ. ບນທກຈດໝາຍທງໝດຈາກຜຄກຄາມໃນຄອມພວເຕຂອງເຮາໂດຍບມການປຽນແປງໃນວທການໃດ. ເຮາອາດຈະຕອງການມນໃນອະນາຄດ ເພອພສດກລະນຂອງເຮາ ແລະ ໄດຮບການຊວຍເຫອຕາມທເຮາຕອງການ. ຖາເຮາໄດແຈງຄວາມທຈະບງຄບໃຊກດໝາຍ ຫ ທາງເວບໄຊ, ຈ ງຮກສາຈດໝາຍນ ນໄວ. - ການລາຍງານເຫດການທາງເວບໄຊ. ຖາເຮາບແນໃຈວາ ແມນຜໃດທຈະຕດຕໄດ, ຈ ງຄ ນຫາເວບໄຊຕດຕ Contact ຫ ໜາເວບໄຊ About ແລະ ຊອກຫາບກຄນທມສດທຈະສ ງອເມວ ຫ ປະກອບຂມນຕ ມໃຫ. ເມ ອໃດທເຮາລາຍງານເຫດການ ເວບໄຊອາດສາມາດຕດຕາມກວດກາຜໂຈມຕ ຫ ແມກະທງຍກເລກບນຊຂອງພວກເຂາສາລບການລະເມດຂການດຂອງການໃຊເວບໄຊ.

ຮບທ 74: ສນຊວຍເຫອ ລາຍງານການຂ ມຂຂອງ twitter

� ເມ ອໃດຈງມການຕດຕບງຄບໃຊກດໝາຍ ຖາເຮາສງໃສວາ ຜລບກວນສາມາດຊອກຫາເວບໄຊຂອງເຮາ ແລະ ຄດຈະລງມ, ຮສກ

ຫ ຮຈກວາ ການລບກວນເປນໄພຂ ມຂຕຄວາມປອດໄພຂອງເຮາ ຫ ຕຄອບຄວຂອງເຮາ, ຈ ງຕດຕຫາຕາຫວດທນທ. ໃນກລະນອ ນໆ, ການໃຊຕດສນຂອງເຮາແມນດທສດ; ເຫດການທຫາງໄກສອກຫກອາດຈະບຈາເປນຕອງໄດລາຍງານໃຫຕາຫວດ.

115

ຖາເຮາຢາກລາຍງານເຫດການແບບນ, ເຮາຍງສາມາດເຂາໄປເບ ງໃນເວບໄຊ https:// www.wiredsafety.org/ ເຊ ງເປນອງການຈດຕ ງທຈະຊວຍໃນການບງຄບໃຊກດໝາຍອາຊະຍາກາທາງອອນໄລ.

ງງ. ສ ງເສບຕດທາງອນເຕເນດ (Internet addiction)

ຮບທ 75: ການໃຊອນເຕເນດໃນຍາມທຽງຄນອາດກາຍເປນສ ງເສດຕດໄດ

ສ ງເສບຕດທາງອນເຕເນດໄດກາຍເປນຄວາມກງວນທຂະຫຍາຍຕວ ດ ງທຫາຍຄນໄດໃຊເວລາທສາຄນຫາຍຂນໄປນາການອອນໄລ. ສ ງເສບຕດທາງອນເຕເນດແມນການດໂດຍທວໄປຄການນາໃຊແບບບງຄບຂອງອນເຕເນດ ແລະ ອາດຈະປະກອບເປນການນາໃຊທບເປນຜນດຕສກຂະພາບດ ງນ:

- ການພະນນອອນໄລ (Online gambling) - ການຊເຄ ອງອອນໄລ (Online shopping) ນບທງເວບໄຊທປະມນຂາຍເຄ ອງ ເຊນ:

eBay. - ການສນທະນາອອນໄລ (Online dating) ນບທງກດຈະການອອນໄລ. - ເວບໄຊລາມກ ແລະ ເພດສາພນ (Cyberporn and cybersex) - ເຄອຂາຍສງຄມ (Social networking) ເຊນ: Facebook ແລະ Twitter. - ເກມອອນໄລ (Online gaming) - ການບບບງຄບໃນການທອງເວບ (Compulsive surfing of the Web) ສາລບການ

ບນເທງ ແລະ ຂມນຂາວສານ.


116

ສາລບພວກເຮາບາງຄນ, ການໃຊເວລາຢາງຫວງຫາຍໃນອນເຕເນດ ອາດເບ ງຄາຍຄວາມນຈາເປນທພວກເຮາຕອງເຊ ອມໂຍງເຕກໂນໂລຊກບການເຮດວຽກງານປະຈາວນຂອງພວກເຮາ, ວຽກເຮອນ ແລະ ການສ ສານ. ແຕມນສາມາດບອກໄດແນວໃດວາ ເມ ອເຮານາໃຊອນເຕເນດ ມນໄດປຽນຈາກປກກະຕມາເປນບນຫາຕສຂະພາບ?

ຖາການນາໃຊອນເຕເນດຂອງເຮາເລມມການລບກວນຊວດພາຍນອກຂອງເຮາ, ມນອາດຈະມບນຫາ. ສະແດງອາການ ລະເລຍການເຮດວຽກຂອງເຮາ, ສາຍພວພນ ແລະ ຄວາມຮບຜດຊອບປະຈາວນ ພອມທຈະໃຊເວລາໃນອນເຕເນດ. ນອກຈາກນ ນ, ຖາເຮາມການຕອບສະໜອງທາງອາລມທຮາຍໄປກບອນເຕເນດ ເຊນ: ເກດຄວາມກງວນໃນເວລາເຊາເຊ ອມຕ ກະຕລລ ນໃນເວລາທກບຄນມາອອນໄລ, ເຮາຈາເປນຕອງຊອກຫາຄວາມຊວຍເຫອ.

� ແແຫງເສບຕດທາງອນເຕເນດ (Resources for Internet addiction) ເວບໄຊດ ງຕໄປນສ ງເສມໃຫເຮາມແຫງທມາ ແລະ ຂມນສາລບການຫນສ ງເສບຕດທາງ

ອນເຕເນດ, ລວມທງການປະເມນຜນຕນເອງທເຮາສາມາດການດໄດ ຖາເຮາມບນຫາ: http://www.netaddiction.com/index.php?option=com_bfquiz&view=onepage&catid=46&Itemid=106 http://helpguide.org/mental/internet_cybersex_addiction.htm

9. ຄວາມປອດໄພຂອງອປະກອນສນຍານໄຮສາຍ (Wireless) ແລະ ອປະກອນໂທລະສບມຖ


ຮບທ 76: ການໃຊໂທລະສບມຖໃນປດຈບນໄດເກອບທກບອນໃນທກເວລາ

117

ມ ທພວກເຮາໄດຜກພນຢກບໂຕະເຮດວຽກພາຍໃຕການໃຊອນເຕເນດ ແມນກນເວລາດນນານ. ອປະກອນ ເຊນ: ໄອແພດ (iPad) ແລະ ໂທລະສບອດສະລຍະ (smartphones) ພອມກບການແຜຂະຫຍາຍຂອງອປະກອນສນຍານ (wireless), ໃນປດຈບນ ພວກເຮາສາມາດເຂາເຖງອນເຕເນດໄດເກອບທກບອນໃນທກເວລາ. ດ ງນ ນ ພວກເຮາຄວນຈະພຈະລະນາຢາງລະມດລະວງໃນຂະນະທມການເຊ ອມຕ.

ໃນຫວຂນ, ເຮາຈະມາຮຽນຮເຄດລບສາລບຄວາມປອດໄພເຄອຂາຍໄຮສາຍ ແລະ ອປະກອນມຖຂອງເຮາ ຈາກໄພຂ ມຂທາງອນເຕເນດ ໂດຍສະເພາະໃນເຂດທມໄວຟາຍ (Wi-Fi hotspots). ເຮາຈະໄດມມາລະຍາດໃນການໃຊອປະກອນມຖ. ນອກຈາກນ ນ, ເຮາຍງຈະໄດຮຽນຮວທການໃຊອປະກອນມຖແນວໃດໃນຂະນະທຂບຂ ເພອຄວາມປອດໄພ.

ຂຂ. ຄວາມປອດໄພຂອງອນເຕເນດໄຮສາຍ (Wireless network security) ຖາເຮາກາລງໃຊເຄອຂາຍໄຮສາຍ (ເປນທຮຈກຄ Wi-Fi) ເຂາເຖງອນເຕເນດ, ເຮາ

ຄວນເຮດໃຫແນໃຈວາ ມນປອດໄພ; ຖາບດ ງນ ນ, ທງໝດຂອງກດຈະກາ ແລະ ຂມນຂອງເຮາຈະສາມາດຖກການແຮກເກ ແລະ ອາດຊະຍະກາທາງໄຊເບ (cybercriminals). ຄວາມປອດໄພເຄອຂາຍໄຮສາຍສາມາດປະຕບດໄດໃນທາງວຊາການ ເຊນ: ຜເລມຕ ນອາດຈະຕອງໄດຮບການແນະນາຊວຍເຫອຈາກຜໃຫບລການອນເຕເນດ (ISPs: Internet service

providers). ເມ ອມການຕ ງຄວາມປອດໄພໄຮສາຍຂອງເຮາ, ຈ ງພຈາລະນາຄາແນະນາດ ງຕໄປນ:

- ຈາກດຄວາມເຂມຂອງສນຍານຂອງເຮາ ຄ ບໃຫສາມາດຖກກວດພບເກນຂອບເຂດການໃຊພາຍໃນເຮອນ.

- ປດການກະຈາຍ SSID (Disable SSID broadcasting) ເພອເຄອຂາຍຂອງເຮາບໄດຖກສງເກດຈາກຜໃຊໄຮສາຍອ ນທຢພາຍໃນລະດບສນຍານແບບດຽວກນ.

- ໃຊລະຫດຜານທເຂມແຂງ. ເຮາຄວນເລອກເອາລະຫດຜານ ຫ ຄາສບທໃຊເປນລະຫດ (passphrase) ທງາຍ ເພອໃຫເຮາຈ ແຕໃຫມຄວາມຫຍງຍາກສາລບຄນອ ນທຈະມາເດາ.

- ເປດໃຊການກ ນຕອງທຢຂອງການຄວບຄມການເຂາເຖງສ (MAC: Media Access

Control) ເພອປອງກນບໃຫລກຄາທໃຊແບບໄຮສາຍ ໂຈມຕເຂາໄປໃນເຄອຂາຍຂອງເຮາ ໂດຍບໄດຮບອະນຍາດ.


118

- ໃຫແນໃຈວາ ເຄອຂາຍຂອງເຮາໃຊ WPA (Wi-Fi Protected Access) ຫ WPA2. - ຖາເຮາໃຊ WEP (Wired Equivalent Privacy) ແທນທຈະເປນ WPA, ໃຫແນໃຈ

ວາ ເພມການເຂາລະຫດໄດ. ຈ ງຕດຕຫາຜໃຫບລການເຄອຂາຍ ຫ ໄປທ http://www.wireless-safety.org/ ເພອ

ສກສາຂມນເພມເຕມ.

ຄຄ. ຂແນະນາຄວາມປອດໄພຂອງເຂດທມ Wi-Fi ການເຂາເຖງອນເຕເນດສາມາດເປນໄປໄດສະດວກດ ໂດຍຜານເຂດທມ Wi-Fi ໃນ

ຮານກາເຟ, ໂຮງແຮມ, ສະໜາມບນ ແລະ ສະຖານທສາທາລະນະ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ເຂດທມ Wi-Fi ເຫານແມນມກຈະບປອດໄພຄກນກບເຄອຂາຍໃນເຮອນຂອງເຮາ. ທບທວນຄນຄາແນະນາດ ງຕໄປນ ເພອຮຽນຮວທທມຄວາມປອດໄພ ເມ ອເຊ ອມຕກບເຄອຂາຍສາທາລະນະ.

- ໃຫແນໃຈວາ ເຮາຢໃນເຄອຂາຍທຖກຕອງ. ອາຊະຍາກາທາງໄຊເບ (cybercrimi-

nals) ບາງຄ ງການດເຖງເຄອຂາຍສໂກງໂດຍຊ ທ ວໄປຄາຍຄ ການຫນ Wi-Fi ແບບບເສຍຄາ (Free Wi-Fi) ຫ Wi-Fi ສາທາລະນະ (Public Wi-Fi) ທຈະເຮດໃຫເຮາໄດເຊ ອມຕກບເຄອຂາຍທຜດກດໝາຍ. ສອບຖາມເຈາຂອງເຂດກຽວກບຊ ແລະ ການເຂາສລະບບຂມນຂາວສານໃນຈດທເຮາກາລງຢຽມຢາມ ກອນທເຮາຈະເຊ ອມຕ.

ຮບທ 77: ໄຟວອນ (Firewall) ເປດໃນ System and Security ຂອງ Control Panel

119

- ປກປກຮກສາຄອມພວເຕຂອງເຮາ ໂດຍການເຮດໃຫແນໃຈວາ ໄຟວອນ (Firewall) ຂອງເຮາໄດເປດ ແລະ ຊອບແວຣຕານໄວຣສ (antivirus) ຂອງເຮາແມນໄດປບປງໃຫເປນປດຈບນ.

- ເປດການຕ ງຄາການເຊ ອມຕເຄອຂາຍ Wi-Fi ຂອງເຮາ ໃຫເປນ manual ຫ non-

automatic mode. ໃນນຈະປອງກນບໃຫຄອມພວເຕຂອງເຮາຈາກການກາຍເປນສນຍານແບບອດຕະໂນມດ ແລະ ເຊ ອມຕກບເຄອຂາຍ ກອນທເຮາຈະສາມາດການດວາ ມນຈະຖກຕອງຫບ.

- ໄປຕ ງຄາ Network ຫ Sharing ຂອງເຮາ ແລະ ປດການໃຊງານໄຟລ ແລະ ເຄ ອງພມ (File and Printer) ເພອຈະປອງກນບໃຫຄນອ ນມາກຽວຂອງກບເຄອຂາຍໃນການເຂາເຖງໄຟລຂອງເຮາ. ມນຂນຢກບລະບບປະຕບດການຂອງເຮາວາ ອາດຈະມການປບຄາການແລກປຽນອ ນໆ ເຊນ: ການແລກປຽນໂຟເດສາທາລະນະ (public folder) ທຈະຕອງປດ.

ຮບທ 78: ບອນທຈະປດໂຟເດສາທາລະນະ (public folder)

- ເຮດໃຫແນໃຈວາ ຍາມໃດກມຄນຢອອມຂາງເຮາ ເມ ອໃຊຈດເຊ ອມຕ. ຈ ງສງເກດຢສະເໝຕທກຄນ ຜທອາດຈະປອງຂາມສດຂອງເຮາ ແລະ ເຂາເບ ງຂມນສວນຕວ ແລະ ກດຈະກາຂອງເຮາ. ບອອກຈາກຄອມພວເຕ ຫ ອປະກອນມຖຂອງເຮາ ໂດຍຂາດຄວາມລະວງໃນພນທສາທາລະນະ.


120

- ບດາເນນການທລະກາທາງການເງນ ເຊນ: ທະນາຄານ ຫ ຊເຄ ອງດວຍບດ ເຄຣດດ ໃນຂະນະທໃຊເຂດເຊ ອມຕສາທາລະນະ.

ງງ. ຄວາມປອດໄພຂອງອປະກອນມຖ (Mobile device safety)

ຮບທ 79: ຕວຢາງໂປຣແກຣມຟຣບາງຕວ ທອາດມຄວາມສຽງຕກບໄວຣສຕາງໆ

ໃນຊມປຜານມານ, ໂທລະສບມຖໄດກາຍເປນເຄ ອງທມອານາດຫາຍ, ມນອະນຍາດໃຫເຮາທອງອນເຕເນດໄດ, ໃຫກວດອເມວຂອງເຮາ ແລະ ດາວໂຫດໂປຣແກຣມ ແຕຄວາມສາມາດໃໝເຫານ ຍງໝາຍເຖງຄວາມສຽງຕກບໄວຣສ ແລະ ມນແວຣ (malware) ອ ນໆ, ເຊນດຽວກນກບໄພຂ ມຂຕຄວາມເປນສວນຕວຂອງເຮາ. ໃນເວລາທນາໃຊອປະກອນໂທລະ ສບມຖ, ເຮາຄວນຈະໃຊຢາງລະມດລະວງ ແບບດຽວກນກບທເຮາຈະໃຊຄອມພວເຕ.

� ຂແນະນາສາລບຫກລຽງມນແວຣ (Tips for avoiding malware) ບາງບລສດ ເຊນ: Norton ແລະ Kaspersky, ສະເໜຊອບແວຣຕານໄວຣສທສາມາດ

ດາເນນການໃນໂທລະສບມຖ, ແຕຕອງໄດຕດສນໃຈດວຍຕນເອງ ເພາະວາພວກມນອາດຈະເຮດໃຫການເຮດວຽກໂທລະສບຂອງເຮາຊາລງ. ຄາແນະນາບາງຢາງຕໄປນ ຈະຊວຍໃຫເຮາຫກເວນຈາກມນແວຣໃນອປະກອນມຖຂອງເຮາ.

- ຮກສາໂທລະສບມຖຂອງເຮາໃຫມການປບປງ (updated). ໃຫກວດເບ ງເວບໄຊຂອງຜຜະລດໂທລະສບຂອງເຮາ ສາລບຄາແນະນາໃນການດາວໂຫດປບປງຄວາມປອດໄພ.

121

- ຈຈ ງລະມດລະວງໃນເວລາທການດາວໂຫດໂປຣແກຣມ ຫ ແອບ (apps). ໂປຣແກຣມ ຫ app ສາມາດບນຈ malware, ດ ງນ ນ ຄ ນຄວາມນກອນທຈະດາວໂຫດ.

- ຫກເວນການສະເໜຂອງຟຣ ແລະ ສຽງເພງລສາຍ (ringtones) ຟຣ. ອເມວ ຫ ຂຄວາມໂຕຕອບທນທທສະໜອງຊອບແວຣສາລບການດາວໂຫດ ເຊນ: ສຽງເພງລສາຍ ຫ ການປບປງຄວາມປອດໄພ, ອາດຈະມ malware.

- ຖາຫາກບາງສ ງບາງຢາງເບ ງຄວາມຂສງໃສ, ໃຊສນຊາດຕະຍານຂອງເຮາເອງ. � ຄວາມເປນສວນຕວໃນການເຊ ອມຕ (Privacy on the go) ຖາໃຫເລອງສວນຕວເປນສ ງສາຄນສາລບເຮາ, ຈະຕອງເອາໃຈໃສຢາງໃກຊດກບໂປຣ

ແກຣມ ທຕດຕ ງຢໃນອປະກອນຂອງເຮາ. ສງເກດທກຄ ງຕຂການດໃນການບລການ ແລະ ນະໂຍບາຍຄວາມເປນສວນຕວຂອງຜໃຫບລການ ພວກເຂາອາດຈະໄດ ຫ ອາດຈະບໄດໃຊຂມນຂອງເຮາ. ນອກນ ນ ເຮາຍງຈະສາມາດປບແຕງການຕ ງຄາຄວາມເປນສວນຕວຂອງເຮາ ຖາວາ app ມທາງເລອກໃຫເຮາ.

ນອກຈາກນ ນ, ເຮາຄວນຄດຄນໄປຫາບອນຄວາມກງວນສວນຕວ ທເຮາໄດຮຽນຮແລວ (ຕວຢາງ ທຕ ງພມສນຖານ) ແລະ ວທທອາດຈະມຜນກະທບຕປະສບການຂອງເຮາກຽວກບອປະກອນມຖ. ນເປນສ ງສາຄນ ໂດຍສະເພາະແມນສາລບໂປຣແກຣມເຄອຂາຍທາງສງຄມ ແລະອ ນໆ ທມກຈະຕດຕາມກດຈະກາຂອງເຮາ. ເພອຮຽນຮເພມເຕມ, ທບທວນຄນໄດທບດຮຽນກຽວກບເຄອຂາຍສງຄມ ແລະ ຄວາມເປນສວນຕວ (http:// www. gcflearnfree. org/internetsafety/7.2).

ຈ. ມາລະຍາດໃນການໃຊອປະກອນໄຮສາຍ ແລະ ມຖ (Wireless and mobile device courtesy)

ດວຍຄວາມສາມາດໃໝອປະກອນໄຮສາຍ ແລະ ມຖ ທທນສະໄໝ ເຊນ: iPad ແລະໂທລະສບອດສະລຍະ, ພວກເຮາສາມາດຕດຕສ ສານ ແລະ ເຂາເຖງສ ມວນຊນໄດເກອບທກບອນ ແລະ ທກເວລາ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ເຕກໂນໂລຊໃໝເຫານຍງກາຍມາເປນສ ງທກາວກາຍເພມຂນ ແລະ ບາງຄ ງກສາມາດເປນສວນໜງໃນການປະພດທໜາລາຄານ. ສຽງໂທລະສບທກກວນ, ການສນທະນາທມສຽງດງ ແລະ ຂຄວາມທເສຍມາລະຍາດສາມາດທາ


122

ລາຍ, ລບກວນ, ສາງບນຫາອ ນໆ, ເຮດໃຫຖກເອນໃນປດຈບນວາ ໂທລະສບມຖກກວນ (cell phone rage). ເພອຫກເວນການກະທບຕຄນອ ນ, ຈ ງພຈາລະນາຄາແນະນາເຫານ.

ຮບທ 80: ການຕດຕສ ສານ ແລະ ເຂາເຖງສ ມວນຊນໄດເກອບທກບອນ ແລະ ທກເວລາ.

- ເມ ອຢໃນສະຖານທ ເຊນ: ໂຮງໝ ແລະ ເຮອບນ ຈາກດ ຫ ຫາມການໃຊອປະກອນມຖ, ຈ ງປະຕບດຕາມກດລະບຽບ. ຂບງຄບເຫານຕາມປກກະຕແລວ ເກດມເນອງມາຈາກບນຫາການລບກວນ ຫ ບນຫາຄວາມປອດໄພ ແລະ ການຮວມມ ຂອງພວກເຮາແມນຈາເປນທສດ.

- ເມ ອເຮາຢໃນກອງປະຊມ, ໂຮງສະແດງລະຄອນ ຫ ຮບເງາ, ສະຖານທສາດສະໜາ ຫ ສະຖານທທຄາຍຄກນ, ຈ ງຕ ງອປະກອນໂທລະສບມຖຂອງເຮາໃຫ ບມສຽງ (silent) ຫ ສ ນ (vibrate) ເພອຫກເວນການເສຍມາລະຍາດ. ການສ ງຂຄວາມ ຫ ການໃຊອປະກອນໃນສະຖານະການແບບນແມນຕອງໄດພຈາລະນາເຖງມາລະຍາດ ໂດຍສະເພາະຢໃນບອນທມດ ເຊ ງຈະສງເກດເຫນໂທລະສບຂອງເຮາໄດ. ຖາເຮາຈາເປນຕອງໂທອອກ ຫ ສ ງຂຄວາມ, ຈ ງຂອະນຍາດ ແລະ ອອກໄປຂາງນອກ.

- ເຮາຄວນຫກເວນການພວພນໃນການສນທະນາດວຍອາລມ ຫ ຄວາມໂມໂຫຢໃນບອນສາທາລະນະ ເພາະວາ ມນຂອນຂາງບແນນອນສາລບຜທຈະປະເມນເຮາ.

- ການໃຊລາໂພງ ຫ ການປະຊມສາຍຜານວດໂອ (Video Conferencing), ເຮາຄວນຈະປອຍໃຫຜທຕດຕສ ສານກບເຮາໄດຮ ຖາເຮາຍງບພອມທຈະສນທະນາຢໃນພນທສວນຕວ ໂດຍບໃຫເຂາເຈາເວາຫຍງທບເໝາະສມ ຫ ເປນຄວາມລບ.

123

- ຢາສນທະນາ ຫ ສະແດງຂມນຂາວສານທລະອຽດອອນ ເຊນ: ທຢຂອງເຮາ, ບນຊທະນາຄານ ຫ ລະຫດປະກນສງຄມ ໃນຂະນະຢສະຖານທສາທາລະນະ ເຮາບຮວາ ຜໃດທອາດຈະຟງ ຫ ເບ ງເຫນໄດ.

- ເຮາສາມາດໂທແຈງເຫດສກເສນ ຈາກໂທລະສບມຖ ແລະ ຊວຍເຫອຄນອ ນໂດຍແຈງເຫດການ ຫ ລາຍງານສາເຫດ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ເຮາຄວນລະມດລະວງຜທຕອງການກຢມເງນຂອງເຮາທາງໂທລະສບ. ພວກເຂາເຈາອາດຈະດາເນນໄປໃນຮບແບບນ ຫ ໂທຫາເຮາໂດຍຄດໄລຄາທານຽມທສງໄດ. ເພອຄວາມປອດໄພ, ສະເໜໃຫຄດເລອກເບທຈະໂທອອກ.

- ໃຫມການຂອະນຍາດກອນທຈະຖາຍຮບ ຫ ວດໂອຄນອ ນ ໂດຍໃຊອປະກອນຂອງເຮາ.

- ໃນເວລາທຟງດນຕ ຫ ເບ ງວດໂອຈາກໂທລະສບມຖ, ຈ ງຄດໃຫຮອບຄອບກອນ. ໃຫຮກສາປະລມານສຽງໃຫຕາ ຫ ນາໃຊເຄ ອງຟງຫ (earphones), ໂດຍສະເພາະດນຕທປະກອບດວຍສຽງທດ ງແຮງ. ບໃຫສະແດງເນອໃນທບເໝາະສມ, ທລບກວນ ຫ ປບແປງອນດບໃນວດໂອ ໃນບອນທມນສາມາດໄດເຫນ ຫ ໄດຍນຄນອ ນ, ໂດຍສະເພາະກຽວກບເດກນອຍ.

ສສ. ອປະກອນມຖ ແລະ ຄວາມປອດໄພທາງດານຮາງກາຍ (Mobile devices and physical safety)

� ຂບຂ ໂດຍຂາດສະຕ (Distracted driving) ຈານວນອປະຕເຫດທກຽວຂອງກບການຂບລດໃນຂະນະທເວາລມກນ, ເຂາທອງເວບໄຊ

ແລະ ສ ງຂຄວາມໃນອປະກອນມຖແມນໄດເພມຂນຢາງຫວງຫາຍ. ດ ງນ ນ ເປນຫຍງພວກເຮາສວນຫາຍຈງຍງສບຕມສວນຮວມໃນກດຈະກາເຫານ, ເຖງວາ ຈະມຫກຖານຢາງຫ ນເຫອໃນຄວາມອນຕະລາຍຂອງສ ງເຫານ? ຈ ງພຈາລະນາສ ງດ ງຕໄປນ:

- ພວກເຮາເຊ ອວາ ພວກເຮາສາມາດເຮດໄດຫາຍຢາງ ໃນເວລາດຽວກນ. ສະໝອງສາມາດມສວນຮວມຫາຍກວາໜງກດຈະກາໃນເວລາດຽວກນ ຖາກດຈະກາໜງເປນຕວຕ ງ ຫ ບໂຕຕອບ ເຊນ: ການຂບລດ ແລະ ການຟງດນຕ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ສະໝອງຂອງພວກເຮາ ບສາມາດເຂາຮວມໃນສອງພດຕກາໄດຈງ ເຊ ງມນຮຽກຮອງ ໃຫມການຄ ນຄດ ແລະ ການຕອບສະໜອງໃນເວລາດຽວກນ ເຊນ: ຂບລດ ແລະ


124

ເລອກໝາຍເລກໂທລະສບ. ໜງໃນກດຈະກາຈະຖກລະເລຍຈາກກດຈະກາອ ນໆສະ ເໝ, ດ ງນ ນ ຈງເຮດໃຫພວກເຮາຕກຢໃນອນຕະລາຍ.

- ພພວກເຮາເຊ ອວາ ພວກເຮາຂບຂ ໄດດກວາຄນອ ນ. ພວກເຮາອາດຈະເສຍອາລມຕຄນອ ນໃນຂະນະທເວາລມກນທາງໂທລະສບມຖ, ແຕພວກເຮາເຊ ອວາ ພວກເຮາເປນຄນຂບທດກວາ ແລະ ສາມາດຂບລດໄປໄດ. ໃນຄວາມເປນຈງແລວ, ພວກເຮາບໄດຂບລດໄດດ ເພາະວາ ມນຈະເຮດໃຫພວກເຮາຕາບອດ ບສນໃຈປອງກນຕນເອງຈາກການສງເກດສ ງໃດເລຍ.

- ພວກເຮາເຊ ອວາ ພວກເຮາພອມທຈະຕອບສະໜອງ. ການເຂາເຖງທນທ ໃນໂລກວນນ, ພວກເຮາເຊ ອວາ ພວກເຮາຕອງມຄວາມສາມາດໃຊໄດຢສະເໝ; ເພາະສະ ນ ນ ຈງບສນໃຈການໂທລະສບ ຫ ການສ ງຂຄວາມຂຄວາມ ອາດຈະເບ ງຄວາ ເປນທຍອມຮບ. ນອກຈາກນ, ເຮາບາງຄນໄດແລນນາເລກນອຍໃນຄວາມຕ ນເຕນ ເມ ອພວກເຮາໄດຍນວາ ບາງສ ງ ຫ bing ທບອກພວກເຮາວາ ພວກເຮາກາລງສນໃຈ. ແຕໜາເສຍດາຍ, ຄວາມປາຖະໜາທາງດານຈດໃຈເຫານເບ ງຄວາ ຈະລບລາງເບອງສມເຫດສມຜນຂອງສະໝອງຂອງພວກເຮາ ທເຕອນເພອຄວາມປອດໄພ.

ຮບທ 81: ການໃຊໂທລະສບມຖໃນຂະນະຂບຂ ຢາງປອດໄພ

� ການຂບຂ ຢາງປອດໄພກບອປະກອນມຖ (Driving safely with mobile devices) ວທທດທສດເພອຄວາມປອດໄພແມນຫກເວນການໃຊອປະກອນມຖ (avoid using a

mobile device) ທງໝດໃນຂະນະທຂບລດ. ບາງປະເທດໄດເລມຕ ນພຈາລະນາ ຫ ຜານກດໝາຍກຽວກບການໃຊໂທລະສບມຖໃນຂະນະຂບຂ , ໂດຍສະເພາະແມນສາລບຄນຂບໄວລນ. ຈ ງເຂາໄປຢຽມຢາມເວບໄຊພະແນກການຄມມະນາຄມ ເພອກວດກາເບ ງລະບຽບກດໝາຍຫາ

125

ສດ. ຖາເຮາຕອງການນາໃຊອປະກອນໂທລະສບມຖໃນຂະນະຂບຂ , ຈ ງປະຕບດຕາມຄາແນະນາດານຄວາມປອດໄພດ ງນ:

- ຢາກດໂທລະສບໃນຂະນະທຂບຂ (Do not dial while driving). ກດກອນທເຮາຈະອອກລດ ຫ ໃນຂະນະທກາລງຢດຢທໄຟແດງ ຫ ປາຍສນຍານໃຫຢດ (stop sign). ນອກຈາກນ ນ, ບໃຫພະຍາຍາມຈດບນທກ ຫ ກດເບ ງໝາຍເລກໂທລະສບ ໃນຂະນະທຂບຂ .

- ຖາເຮາຈາເປນຕອງຮບໂທລະສບໃນຂະນະທຂບຂ , ໂທລະສບຂອງເຮາຕອງຢພາຍໃນບອນທສາມາດຈບເອາໄດງາຍ. ຖາບດ ງນ ນ, ເພອຄວາມປອດໄພແມນ ປະໃຫ ມນດງ ຫ ປບໃຫເປນ voicemail.

- ໃຊອປະກອນມຖ (hands-free device) ທຊວຍໃຫເຮາຮກສາມທງສອງຂາງໄດຈບ ພວງມະໄລ. ຮບປະກນໃຫອປະກອນໄດກຽມພອມ ກອນທເຮາຈະອອກເດນທາງ ຫໃນເວລາທກາລງຢດພກ ແລະ ປດໄວໃນຂະນະທຂບ. (ໝາຍເຫດ: ການສກສາຄ ນຄວາບາງແຫງສະແດງໃຫເຫນວາ ການນາໃຊອປະກອນມຖ ບມຄວາມປອດໄພໃນຂະນະທຂບຂ ).

- ປດໂທລະສບໃນຂະນະຂບຂ ໃນສະພາບທອນຕະລາຍ (hazardous conditions). ການຈະລາຈອນທໜາແໜນ, ດນຟາອາກາດບດ, ການເຊ ອມໂຍງທຫຍງຍາກ ແລະ ເສນທາງທບຄນເຄຍ ສາມາດເກດອນຕະລາຍເປນພເສດໃນຂະນະໃຊອປະກອນມຖ. ວາງສາຍ ແລະ ສມໃສການຂບຂ ຂອງເຮາ ຖາຢໃນສະພາບການແບບນ.

- ການສນທະນາດວຍອາລມ ຫ ຄວາມກດດນສາມາດການລບກວນໃນຂະນະທຂບຂ . ຖາເຮາຍງຢໃນເຫດການແບບນ, ວາງສາຍ ຫ ໂຈະການສນທະນາ.

- ເຮາບຄວນສ ງຂຄວາມ, ທອງເວບ ຫ ເບ ງວດໂອໃນຂະນະທຂບຂ . ມນເປນອນຕະລາຍທສດ. ຖາເຮານາໃຊລະບບນາທາງ GPS, ຕດຕ ງແຜນການເດນທາງຂອງເຮາກອນທອອກລດ ແລະ ປດເຄ ອງ ຖາວາເຮາຈາເປນຕອງຕດຕ ງແຜນການ ເດນທາງຄນໃໝ. ໃນຂະນະທຂບຂ , ຮກສາສາຍຕາຂອງເຮາໃຫເບ ງຫນທາງ ແລະອງໃສສຽງຂອງ GPS ສາລບບອກທດທາງ.

- ບກງວນວາ ທດສະນຍະພາບຈະເປນສາກ ຫ ສວຍງາມແນວໃດ, ເຮາບຄວນເສຍເວລາທຈະຖາຍຮບ ຫ ວດໂອ ດວຍອປະກອນມຖຂອງເຮາໃນຂະນະທຂບຂ . ມນ


126

ເປນການສບສນເກນໄປ. ຖາຢາກໃຫປອດໄພ, ປດເຄ ອງ. ຖາຫາກເປນບໄດ, ປອຍໃຫມນໄປ.

ອປະຕເຫດຈາກການຍາງໂດຍບລະວງ (distracted walking) ແມນຍງເພມຂນ. ຫາຍ ຄ ງຈາກເຫດຜນດຽວກນທລະບໄວ, ການຍາງ ແລະ ໃຊອປະກອນມຖຍງສາມາດເປນອນຕະລາຍຕສຂະພາບຂອງເຮາ.

� ລງສໂທລະສບມຖແລະການເປນມະເຮງ (Cell phone radiation and cancer) ຄວາມສນໃຈ ແລະ ການໂຕຖຽງກຽວກບໂທລະສບມຖ ແລະ ການພວພນຂອງ

ມນກບມະເຮງ, ໂດຍສະເພາະມະເຮງສະໝອງ, ມຫາຍຂນ ໃນລະຫວາງການຄ ນຄວາທເພມຂນ. ໂທລະສບມຖ, ທຮຈກກນຄອປະກອນໄຮສາຍ (wireless), ກະຈາຍລງສເຢນຄວາມຖຕາ (emit low-frequency nonthermal radiation) ທເປນສາເຫດຂອງມະເຮງ. ໃນເວລານ, ອງການອະນາໄມໂລກ (World Health Organization), ສະມາຄມມະເຮງ ແລະ ສະຖາບນມະເຮງແຫງຊາດຂອງສະຫະລດອາເມຣກາ (American Cancer Society, National

Cancer Institute) ແລະ ອງການອາຫານ ແລະ ຢາຂອງສະຫະລດອາເມຣກາ (U.S. Food

and Drug Administration) ໄດພບວາ ການໃຊໂທລະສບບມຄວາມສຽງດານສາທາ ລະນະສກ (does not pose a public health risk). ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ເຂາເຈາກໄດສບຕຄ ນຄວາກຽວກບເລອງນ, ໂດຍສະເພາະແມນ ຄວາມຄາດຫວງກຽວກບຜນກະທບໃນໄລຍະຍາວ.

ຖາຫາກວາ ເຮາກງວນກຽວກບການກະຈາຍລງສ, ສາມາດຫດຜອນໄດບາງສວນ, ນບທງການໃຊຊດຫຟງ ຫ ລາໂພງໂທລະສບຂອງເຮາ ແລະ ໃຊໂທລະສບມຖທມລງສຕ າ. ສາລບຂມນເພມເຕມໄປສກສາໃນເວບໄຊຂາງລມນ:

http://mobilebeyond.net/cell-phone-radiation-and-brain-cancer-debate-continues/ http://www.fcc.gov/guides/specific-absorption-rate-sar-cell-phones-what-it-means-you http://www.consumerreports.org/cro/magazine-archive/2011/january/electronics/ best-cell-phones/cell-phone-radiation/index.htm

127

ຄຄາຖາມ (2.3) 1. ໄວຣສ, ຕວໜອນ (worms) ແລະ ມາໂທຢານ (Trojan horses) ຄຕວຢາງຂອງ:

ກ. Filters. ຂ. Malware. ຄ. ສດລຽງທຢໃນສວນສດ. ງ. Spyware.

2. ມນແວຣ (Malware) ນ ນແມນແຜຂະຫຍາຍໂດຍຜານການເຕອນຄວາມປອດໄພ ຫການໂຄສະນາສາລບຊອບແວ antivirus ເປນທຮຈກໃນນາມຂອງ:

ກ. Cyber-snooping. ຂ. ດາວໂຫດໄຟລຈາກ public newsgroups. ຄ. Scareware. ງ. Phishing.

3. ເມ ອເຮາຕອບອເມວຈາກທະນາຄານຂອງເຮາ ເພອຂໃຫເຮາກວດພສດຂມນບນຊຂອງເຮາ, ເຮາອາດຈະກາຍເປນຜຖກເຄາະຮາຍຂອງການຫລອກລວງຈາກ __________.

ກ. Cyber-stalking. ຂ. Phishing. ຄ. Troll.

4. __________ ສາມາດເພມເຂາກບຄອມພວເຕຂອງເຮາໃນການຕດຕາມກດຈະກາການທອງເວບ ແລະ ຄວາມຕອງການຂອງເຮາ.

ກ. Cookies. ຂ. Flamebaits. ຄ. Trojans. ງ. Downloads.


128

5. ສ ງໃດຕໄປນບແມນວທການທເຮາຈະໃຊເພອກວດພສດວາ ເຮາຢໃນເວບໄຊທປອດໄພສາລບການເຮດທລະກາທາງດານການເງນ?

ກ. ຂ. ຄ. ງ.

ການເຮດໃຫແນໃຈວາທຢເລມຕ ນດວຍ https:. ຊອກຫາ "Lock" ສນຍະລກຄວາມປອດໄພ. ກວດສອບ SSL Certificate. ກວດສອບ cache ສາລບການເຂາລະຫດ.

6. ຖາຫາກວາ ເຮາຕອງການທຈະປກປກຮກສາເອກະລກຂອງເຮາໃນຂະນະທໃຊເຄອຂາຍສງຄມ, ເຮາອາດໃຊ ___________ ສາລບຮບພາບ profile ຂອງເຮາ.

ກ. ໃບຂບຂ (Driver's License). ຂ. Meme. ຄ. Imaginar. ງ. Avatar.

7. ການໂຕຖຽງອອນໄລໃຫຄວາມຮອນແຮງທເກດຂນໃນບດຄວາມ ແລະ ການສນທະນາເປນທຮຈກແມນ ______________. ກ. Clickjacking. ຂ. Cyber-yell. ຄ. Flame wars.

8. ສ ງໃດຕໄປນບແມນວທການທປອດໄພສາລບການໃຊອປະກອນໂທລະສບມຖໃນຂະນະທຂບຂ ?

ກ. ຂ. ຄ. ງ.

ບໃຫຖາຍຮບພາບ ກດເບກອນທ ເຮາຈະອອກເດນທາງ ພຽງແຕໃຊມໃນເວລາສ ງຂຄວາມ ລະງບການສນທະນາໃນສະພາບທອນຕະລາຍ

129

ບບດທ 3 ການນາໃຊຄອມພວເຕໃນການປະມວນຜນຂມນເພອປະກອບການຕດສນໃຈ (Flow chart)

I. ການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢ 1. ການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ MS Access Query ໝາຍເຖງການນາຕາຕະລາງຂມນ (Data Table) ມາອອກແບບເປນຕາຕະລາງໃໝ

ທສາມາດນາເອາຂມນບາງສວນສະເພາະທຕອງການ ຫ ລາຍການທງໝດ ເຊງຂນຢກບຄວາມຕອງການຂອງຜໃຊ ຫ ນາເອາຂມນເຂາມາ ເພອການປະມວນຜນຂມນ ເຊນ: ການຫາຄາຜນລວມ, ຄາສະເລຍ, ຄາສງສດ, ຄາຕ າສດ, ການນບຈານວນ ແລະອ ນໆ ຫ ການປະມວນຜນໃນຮບການເຮດວຽກຕາມຄາສ ງ.

ຄວລ (Query) ເປນການສງລວມຂມນທຕອງການຈາກຕາຕະລາງຂມນຈານວນຫາຍໃນຖານຂມນ ເຊ ງແບງອອກເປນ QueryWizard ແລະ QueryDesign:

ກ. QueryWizard

QueryWizard ແມນການສາງ Query ໂດຍໃຊໂຕຊວຍໃນການສາງໃຫເປນໄປຕາມຂ ນຕອນຕາມ Dialog Box ຢາງຕເນອງ. QueryWizard ປະກອບມ 4 ຮບແບບຄ:

� Simple Query Wizard ເປນໂຕຊວຍເຫອ (Wizard) ເພອໃຫສາງ Query ຢາງງາຍດາຍ. ຕວຢາງ: ການສາງບດລາຍງານຄະແນນປະຈາເດອນ 10 ຂອງວຊາປະຫວດ

ສາດ ແລະ ພາສາລາວ. 1. ຄລກ (Click) ໃສຄາສ ງ Create ໃນແຖບເມນ. 2. ເລອກ ໂຕຊວຍສາງແບບສອບຖາມ (Query Wizard).

3. ເລອກ ໂຕຊວຍສາງແບບສອບຖາມ (Simple Query Wizard). 4. ແລວກຄລກ OK.


130

ຮບທ 82: ການສາງແບບສອບຖາມ (Query) ໃໝດວຍ Simple Query Wizard

1. ໃນ Tables/Queries ໃຫເລອກເປນ Table: ປະຫວດສາດ ເພອມາສາງໃນບດລາຍງານ.

2. ໃນຫອງຂອງ Available Fields ເລອກເອາ Field ລະຫດນກຮຽນ, ເພດ, ຊ , ນາມສະກນ ແລະ ປະຫວດສາດ 10/2015 ໄປຢໃນຫອງຂອງ Selected Fields. ໂດຍຄລກໃສເຄ ອງໝາຍ > ເພອໃຫຄະແນນສອບເສງວຊາປະຫວດ ສາດປະຈາເດອນ 10/2015 ໄດເຂາ ໄປຢໃນຫອງຂອງ Selected Fields.

3. ກບມາຫາ Tables/Queries ໃຫເລອກເປນ Table: ພາສາລາວ. 4. ໃນຫອງຂອງ Available Fields ເລອກ ພາສາລາວ 10/2015 ແລະ ຄລກ

ເຄ ອງໝາຍ > ເພອໃຫໄດຄະແນນສອບເສງວຊາພາສາລາວປະຈາເດອນ 10/2015 ຕາມຄວາມຕອງການ.

5. ຄລກປມ Next.

1

2

3

4

131

ຮບທ 83: ການເລອກ Table ແລະ Field ດວຍ Simple Query Wizard

ເພອບໃຫເກດເຫດການແຈງເຕອນດ ງ (ຮບທ 84). ກອນທຈະສາງແບບສອບຖາມ (Query) ຕອງໃຫຕາຕະລາງທກຽວຂອງທງໝດສາພນກນກອນ ເຊນ: ໃຫຄລກໃສ Ok ໃນໜາຕາງ ແຈງເຕອນ ເພອກບໄປເຮດໃຫຕາຕະລາງ ປະຫວດສາດ ແລະ ພາສາລາວສາພນກນ (ຮບທ 85). ຖາມຕາຕະລາງທຕອງການສະແດງອອກມາ ໃຫຄລກໃສ Close ເພອຈະການດຂມນທຄກນທມໃນທງສອງຕາຕະລາງນ ນ ໄດສາພນກນ ໂດຍຄລກເມາສເບອງຊາຍໃສ Field ທຕອງການ ຕວຢາງຄ: ລະຫດນກຮຽນໃນຕາຕະລາງ ທຊ ປະຫວດສາດ ຄາງໄວແລວລາກໄປຫາລະຫດນກຮຽນໃນຕາຕະລາງ ທຊ ພາສາລາວ ແລະ ຄລກໃສຄາສ ງ Create (ຮບທ 86). ຖາ Field ໃນຕາຕະລາງຕາງກນ ຫາກສາພນຈະມເສນຊ ເຊ ອມຕລະຫວາງຕາຕະລາງ ທງສອງນ ນໃສກນ (ຮບທ 87). ຖາຄລກເມາສເບອງຂວາໃສແຖບ

5

6

7

8

9


132

Relationships ຈະມຄາສ ງ Close ໃຫປດແຖບດ ງກາວ (ຮບທ 87). ຫງຈາກນ ນ ຈງກບໄປການສາງ Query ໃໝດວຍ Simple Query Wizard.

ຮບທ 84: ໜາຕາງແຈງເຕອນ ຫາກບນດາຕາຕະລາງຂມນທເອາມາເລອກບໄດສາພນກນ

ຮບທ 85: ການສາງຄວາມສາພນ (Relationships) ລະຫວາງ Fields ໃນ Tables

ຮບທ 86: ການການດໃຫ Fields ທຄກນໃນຕາຕະລາງຕາງກນມການສາພນກນ

1 2

133

ຮບທ 87: ໜາຕາງແຈງເຕອນ ເມ ອປດແຖບ Relationships

6. ເລອກ Detail (shows every field of every record).


ຮບທ 88: ການດການສະແດງລາຍລະອຽດຂອງຂມນໃນ Simple Query Wizard

ຮບທ 89: ການຕ ງຊ ໃຫ Query

12

13

14

10

11


134

8. ຕ ງຊ Query ຕາມທຕອງການ ເຊນ: ຄະແນນລວມເດອນ 10/2015. 9. ເລອກເປນ Open the query to view information.

10. ຄລກປມ Finish.

ຮບທ 90: ບດລາຍງານຄະແນນວຊາປະຫວດສາດ ແລະ ພາສາລາວ ປະຈາເດອນ 10/2015 ຕາມ Simple Query Wizard

� Crosstab Query Wizard ເປນໂຕຊວຍເຫອສາງແບບສອບຖາມແບບໄຂວກນ ເຊ ງເປນຄວາມສາພນກນຂອງຂມນ 2 ຊດ. ການສາງ Query ແບບນມ ລກສະນະເປນແຖວ (Row) ແລະ ຖນ (Column). ຂມນໃນ Table ຈະເປນຂ

ມນແບບສງລວມເປນໂຕເລກ ເຊ ງນຍມໃຊກນໃນດານສະຖຕ ແລະ ການສາງກຣາຟຕາງໆ. ຕຕວຢາງ: ການສະແດງຂມນປເກດຂອງນກຮຽນແຕລະຄນ. 1. ຄລກ Create ໃນແຖບເມນ. 2. ເລອກ Query Wizard. 3. ເລອກ Crosstab Query Wizard. 4. ຄລກOk.

135

ຮບທ 91: ຂ ນຕອນການເລອກ Crosstab Query Wizard

5. ໃນ Crosstab Query Wizard ເລອກ Table: Student park 1 ເຊ ງເປນຂມນທຕອງການ.


ຮບທ 92: ການເລອກ Table ເພອສາງ Crosstab Query

1

2

3

4

5

6


136

7. ເລອກ Field ທຕອງການສະແດງໃນທາງນອນ (Heading) ໃນ Available

Fields. ຄລກໃສເຄ ອງໝາຍ > ເພອໃຫ Field ທເລອກໄປຢ Selected Fields (ສາມາດເລອກໄດ 3 Field ເທານ ນ).

8. ຄລກ (Click) ປມ Next.

ຮບທ 93: ການເລອກ Field ເພອສະແດງຂມນເບອງຕ ນ ຕາມ Crosstab Query Wizard

ຮບທ 94: ການເລອກ Field ສະແດງຢສວນຫວຂອງ Column (Crosstab Query Wizard)

7

8

10

9

137

9. ເລອກ Field ທຈະສະແດງຢສວນຫວຂອງ Column.


11. ເລອກປະເພດຂອງເວລາທຈະສະແດງຢສວນຫວ (ກລະນ Field ທເລອກການດຄາເປນ Time).


ຮບທ 95: ການການດຄາທຈະສະແດງໃນສວນຫວຂອງ Column

13. ເລອກ Field ທຈະໃຊສະແດງ ໃຫຖກຕາມເງອນໄຂທການດໄວ. 14. ເລອກເງອນໄຂທຈະໃຫຂມນສະແດງອອກມາ. 15. ຄລກປມ Next.

ຮບທ 96: ການເລອກ Field ທໃຊໃນການສະແດງຕາມເງ ອນໄຂ

12

11

15

13 14 ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

138

16. ຕ ງຊ Table Query ທສາງຕາມໃຈ. 17. ເລອກທ View the Query. 18. ຄລກປມ Finish.

ຮບທ 97: ຂ ນຕອນສດທາຍການສາງ Crosstab Query

ຮບທ 98: ຂມນນກຮຽນແຕລະຄນຕາມປເກດແບບ Crosstab Query

18

16

17

139

� Find Duplicates Query Wizard ຊວຍສາງແບບສອບຖາມໂດຍຈະຄ ນຫາຂມນທຊ າກນ ໂດຍນາເອາພວກມນອອກມາສະແດງ. ຕຕວຢາງ: ການສະແດງຂມນນກຮຽນທມຊ ຊ າກນ. 1. ຄລກເມນ Create. 2. ເລອກ Query Wizard. 3. ເລອກ Find Duplicates Query Wizard. 4. ຄລກປມ OK.

ຮບທ 99: ຂ ນຕອນການສາງ Find Duplicates Query

5. ເລອກ Table ທຈະນາໄປກວດສອບຂມນທຊ າກນ. 6. ຄລກປມ Next.

1

2

3

4


140

ຮບທ 100: ຂ ນຕອນການເລອກຕາຕະລາງມາກວດສອບ

7. ເລອກຂມນທຕອງການກວດສອບການຊ າກນຂອງຂມນ. 8. ຄລກ (Click) ປມ Next.

ຮບທ 101: ການເລອກ Field ຕາມ Find Duplicates Query Wizard

5

6

ເລອກຕາຕະລາງທມຢ.

ເລອກຕາຕະລາງທຜານ

ການມາ Query ແລວ.

ເລອກຕາຕະລາງ ແລະ

ຕາຕະລາງ Query ທມຢ.

7

8

141

9. ເລອກຂມນທຕອງການຈະສະແດງໃນການກວດສອບຂມນທຊ າກນ. 10. ຄລກປມ Next.

ຮບທ 102: ການເລອກ Field ເພອກວດສອບຫາຂມນທຊ າກນ

11. ຕ ງຊ ຕາມໃຈ. 12. ເລອກ View the results. 13. ຄລກ (Click) ປມ Finish.

ຮບທ 103: ຂ ນຕອນສດທາຍການເຮດ Find Duplicates Query Wizard.

11

13

12

ສະແດງຂມນເຮາການດ

ເງ ອນໄຂໄວແລວ.

ໄປສຂ ນຕອນການການດ

ເງ ອນໄຂເພມເຕມ.

9

10


142

ຮບທ 104: ສະແດງຂມນນກຮຽນທມຊ ທຢຊ າກນ (Find Duplicates Query Wizard). � Find Unmatched Query Wizard ເປນໂຕຊວຍເຫອສາງແບບສອບຖາມເພອ

ຄ ນຫາຂມນທບສາພນກນເລຍ ໃຊກບຖານຂມນທຊບຊອນ ແລະ ມຫາຍ Table

ຕວຢາງ: ສະແດງຂມນນກຮຽນທມທຢບຊ າກນຈາກສອງພາກຮຽນ. 1. ຄລກ (Click) ເມນ Create. 2. ເລອກທ Query Wizard. 3. ເລອກທ Find Unmatched Query Wizard. 4. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 105: ຂ ນຕອນການເຮດ Find Unmatched Query Wizard.

1

2

3

4

143

5. ເລອກ Table ທ1 ເພອຈະນາໄປກວດສອບຂມນທບຊ າກນກບ Table ທ2. 6. ຄລກ (Click) ປມ Next.

ຮບທ 106: ການເລອກ Table1 ເພອນາໄປປຽບທຽບ (Find Unmatched Query Wizard).

7. ເລອກ Table ທ2. 8. ຄລກ (Click) ປມ Next.

ຮບທ 107: ການເລອກ Table 2 ເພອນາໄປປຽບທຽບກບ Table 1 (Find Unmatched

Query Wizard).

ເລອກຕາຕະລາງທມຢ.

ເລອກຕາຕະລາງທຜານ

ການມາ Query ແລວ.

ເລອກຕາຕະລາງ ແລະ

ຕາຕະລາງ Query ທມຢ.

5

6

7

8


144

9. ຄລກ (Click) ປມ Next.

ຮບທ 108: ການປຽບທຽບຂມນທຢໃນ Field ທງ 2 Tables (Find Unmatched Query

Wizard).

10. ເລອກຂມນທເຮາຕອງການຈະສະແດງອອກຫງຈາກກວດສອບແລວ. 11. ຄລກ (Click) ປມ Next.

ຮບທ 109: ການເລອກ Field ທຈະນາມາສະແດງ (Find Unmatched Query Wizard).

10

11

9

145

12. ຕ ງຊ ຕາມໃຈ. 13. ເລອກ View the results. 14. ຄລກ (Click) ປມ Finish.

ຮບທ 110: ຂ ນຕອນສດທາຍການເຮດ Find Unmatched Query Wizard.

ຮບທ 111: ຂ ນຕອນສດທາຍການເຮດ Find Unmatched Query Wizard.

ຂຂ. Query Design ເປນການສາງ Query ໂດຍເຮາສາມາດເລອກ Field ການດເງ ອນໄຂເພອໃຫໄດຜນ ຫ

ສະແດງຂມນຕາມທເຮາຕອງການ. ຕວຢາງ: ບດລາຍງານຄະແນນລວມປະຈາເດອນ 11 ສາງໃນແບບ (QueryDesign). 1. ຄລກ (Click) ເມນ (Create). 2. ເລອກ (Query Design).

3. ເລອກຕາຕະລາງທຈະໃຊໃນການລາຍງານ.

ສະແດງຂມນເຮາການດ

ເງ ອນໄຂໄວແລວ.

ໄປສຂ ນຕອນການການດ

ເງ ອນໄຂເພມເຕມ.

12

14

13


146

4. ຄລກ (Click) ເພມ (Add).

ຮບທ 112: ຂ ນຕອນການເຮດ Query Design.

ຮບທ 113: ການເລອກ Field ທຈະນາມາສະແດງ Query Design.

6

5

1

2

3

4

147

5. ຄລກ (Click) ລາກ Field ທຕອງການຈະນາໄປລາຍງານ. 6. ຄລກ (Click) ປມ (RUN) ເພອສະແດງຜນ.

ຮບທ 114: ບດລາຍງານຄະແນນລວມປະຈາເດອນ 11 ສາງໃນແບບ (QueryDesign).

7. ຄລກ (Click) ປມ Save.

8. ຕ ງຊ ຄວລຕາມທຕອງການ. 9. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 115: ການບນທກ Query Design.

7

8

9


148

22. ການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ Excel Excel ກເປນອກຊອງທາງໜງທສາມາດສງລວມຂມນທມຢໄດຢາງລະດວກ ແລະ ງາຍ

ດາຍ ເຊ ງສາມາດເລອກດງຂມນຈາກຫາຍໆ Sheet ມາສງລວມຢໃນ Sheet ດຽວ. ມນຊວຍສງລວມຂມນໄດຢາງມປະສດທພາບ ແລະ ປະຢດເວລາໃນການເຮດວຽກ.

ຕວຢາງ: ການສາງຕາຕະລາງຂມນແບບ Query ໃນ Excel ຈາກແຕລະ Sheet ມາລວມຢໃນ Sheet ດຽວ.

1. ຄລກ (Click) ເມນ Data. 2. ເລອກທ From Other Sources. 3. ເລອກທ From Microsoft Query ເພອເລມຂ ນຕອນການສງລວມຂມນ.

ຮບທ 116: ຂ ນຕອນການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ Excel. 4. ຄລກ (Click) ເມນ Databases. 5. ຄລກເລອກ Excel files* ເພອນາ files ຂອງ Excel ມາສງລວມ. 6. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 117: ຂ ນຕອນການເລອກປະເພດຂມນ.

5

4

6

1

3

2

149

7. ເລອກ Database ທຈະນາມາສງລວມ. 8. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 118: ຂ ນຕອນການເລອກຂມນ Excel.

9. ເລອກ Column ຈາກ Sheet ທມຊ ວາ pvs ເພອຈະນາໄປສງລວມຂມນ. 10. ຄລກ (Click) ປມ Next.

ຮບທ 119: ການເລອກ Field ຈາກແຕລະ Sheet ມາສງລວມຂມນ.

11. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 120: ຂ ນຕອນການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ Excel.

7

8

10

9

11


150

12. ຄລກ (Click) ຊາຍໃສ ID ຄາງໄວ ແລວລາກໄປໃສ ID ຂອງແຕລະ

Database ເພອເຮດໃຫຂມນມການເຊ ອມຕກນ. 13. ຄລກ (Click) ປມ Save.

ຮບທ 121: ການສາງແຕລະ Field ໃຫມຄວາມສາພນກນ.

14. ຕ ງຊ File Query ຕາມໃຈ. 15. ຄລກ (Click) ປມ Save.

ຮບທ 122: ຂ ນຕອນການບນທກການສງລວມ.

15 14

12 13

151

16. ຄລກ (Click) ປມ Run ເພອສະແດງໃນຕາຕະລາງ Excel.

ຮບທ 123: ຂ ນຕອນການ Run ເພອສະແດງໃນຕາຕະລາງ Excel..

17. ເລອກທ Table. 18. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 124: ຂ ນຕອນສດທາຍຂອງການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ Excel.

18

17

16


152

ຮບທ 125: ສະແດງການ Query ຂມນໃນ Excel ຈາກແຕລະ Sheet ມາລວມຢໃນ Sheet ດຽວ.

II. ກການນາເອາຂມນທສງລວມມາສາງເປນຕາຕະລາງ ແລະ ປບປງຕາຕະລາງໃຫເໝາະສມເພອການນາສະເໜທມປະສດທພາບ 1. ການສາງຕາຕະລາງນກຮຽນທສງລວມມາແລວ ນາຂມນທສງລວມຈາກ Access ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ Excel ກຄາຍຄກບການ

Import ຂມນຈາກ Access ມາໃສໃນ Excel ເພອນາຂມນທມຢມາຄານວນ ແລະ ປະມວນຜນ. ເພາະໃນ Access ນ ນບສາມາດຄານວນໄດຢາງມປະສດທພາບເທາກບ Excel.

ຕວຢາງ: ການນາຂມນທສງລວມຈາກ Access ທມຊ ວາ: “ຄະແນນເດອນ 9/2015” ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ Excel

1. ຄລກ (Click) ເມນ Data. 2. ເລອກທ From access. 3. ເລອກທ filed Access ທສງລວມມາແລວເພອຈະສາງເປນຕາຕະລາງ.

153

4. ຄລກ (Click) ປມ Open.

ຮບທ 126: ຂ ນຕອນການນາຂມນທສງລວມຈາກ Access ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ Excel

5. ເລອກ Table ທສງລວມມາແລວ. 6. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 127: ເລອກ Table ທສງລວມຈາກ Access ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ Excel

2 1

3

4

5

6 ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

154

7. ເລອກ Table. 8. ເລອກ Existing worksheet ເຮາສາມາດເລອກໄດວາຈະເລມວາງໃສ Column

ໃດໄປ. 9. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 128: ຂ ນຕອນສດທາຍຂອງການດງຂມນທສງລວມຈາກ Access ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ Excel.

ຮບທ 129: ສະແດງຂມນທສງລວມຈາກ Access ທມຊ ວາ: “ຄະແນນເດອນ 9/2015” ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ Excel.

7

8

9

155

22. ການປບປງຕາຕະລາງໃຫເໝາະສມເພອການນາສະເໜທມປະສດທພາບ ການນາສະເໜຕາຕະລາງທມປະສດທພາບສາມາດເລອກໃຊຄາສງ VLOOKUP ແລະ

HLOOKUP ໃນ Excel ໄດ. VLOOKUP ແລະ HLOOKUP ເປນໜງໃນ Function ການຄ ນຫາ ແລະ ອາງອງ. ເມ ອເຮາຕອງການຄ ນຫາຂມນທມຈານວນຫາຍ, ວອງໄວ ແລະ ງາຍຂນ. ສວນຫາຍຈະນຍມໃຊ VLOOKUP ຫາຍກວາ HLOOKUP.

� VLOOKUP ໃຊເພອຄ ນຫາຂມນທຕອງການຕາມແຖວຂອງຂມນທເລອກການຄ ນຫາ. � HLOOKUP ໃຊເພອຄ ນຫາຂມນທຕອງການຕາມຖນຂອງຂມນທເລອກການຄ ນຫາ.

ຮບທ 130: ຮບແບບຂອງຟງຊນ VLOOKUP.

ໝາຍເຫດ: ໃນການໃຊ VLOOKUP ແລະ HLOOKUP ໃນການຄ ນຫາຂມນນ ຄວນໃຫລາດບຂມນກງກບລາດບຂມນທເຮາຈະສະແດງຂມນຄ ນຫາ.

ກ. ຮບແບບຂອງຟງຊນ VLOOKUP.

� Lookup_value ຄບອນທໃສຂມນທເຮາໃຊໃນການຄ ນຫາ ຫ ອາງອງ ເຊ ງ

ອາດຈະເປນຕວເລກ ຫ ອກສອນກໄດ ຈາກຕາຕະລາງ.

ສດຟງຊນຂອງ VLOOKUP =VLOOKUP (lookup_value, table_array, col_index_num, [range_lookup])

ສ ງສາຄນຕອງເລອກລາຍການ

ແຕລະວຊາໃຫກງກນ


156

ຮບທ 131: ສວນຂອງ Lookup_value

� Table_array ຂອບເຂດຊວງຂອງຕາຕະລາງທເຮາຈະໃຊໃນການຄ ນຫາຂມນ.

ຮບທ 132: ສວນຂອງ Table_array

Lookup_value Click ໃສ Cell ທຈະໃຊພມ

ໃນການຄ ນຫາຂມນ

Table_array ຂອບເຂດຊວງຂມນທ

ຕອງການຄ ນຫາ

157

� Col_index_num ຄອນດບຂອງຖນໃນ Table_array ເຊ ງເລມນບແຕ 1, 2, 3,....

ຮບທ 133: ສວນຂອງ Col_index_num

� Range_lookup ໃຊເຮດໜາທຄນຄາຕາມເງ ອນໄຂ TRUE (omitted)/ FALSE (exact value).

ຕຕວຢາງ: ການຄ ນຫາຊ ແລະ ນາມສະກນ ຈາກລະຫດນກສກສາ. 1. D3 ແມນ Cell ທເຮາໃສຂມນທຄ ນຫາ. 2. Sheet1!A6:K13 ແມນຂອບເຂດຂອງຂມນທຈະຄ ນຫາເຊ ງຢໃນ file ດຽວກນແຕ

ດງຂມນຈາກ Sheet 1. 3. 2 ແມນຖນທເຮາຈະໃຊໃນການຄ ນຫາ. 4. FALSE ໃຊກວດສອບເງອນໄຂຖກ ຫ ຜດ. 5. &" "& ໃຊເພອຍະຫວາງໃນຂມນທຄ ນຫາຄ ງຕໄປ.

1

Col_index_num

Table_array

2 3 4 5 6 7 8 9 10


158


=VLOOKUP(D3,Sheet1!A6:K13,2,FALSE) &" "& VLOOKUP(D3,Sheet1!A6:K13,3,FALSE) &" "& VLOOKUP(D3,Sheet1!A6:K13,4,FALSE)

1

3 2

5

4

159

ຕຕວຢາງ: ການຄ ນຫາຄະແນນຈາກ ການຄ ນຫາຊ ແລະ ນາມສະກນ. 1. D3 ແມນ Cell ທເຮາໃສຂມນທຄ ນຫາ. 2. Sheet1!A6:K13 ແມນຂອບເຂດຂອງຂມນທຈະຄ ນຫາເຊ ງຢໃນ file ດຽວ

ກນແຕດງຂມນຈາກ Sheet 1. 3. 5 ແມນຖນທເຮາຈະໃຊໃນການຄ ນຫາ.


=VLOOKUP(D3,Sheet1!A6:K13,5)

1

2

3


160

ຕຕວຢາງ: ການຄ ນຫາຄະແນນ.


ຂ. ຮບແບບຟງຊນ HLOOKUP

� Lookup_value ຄຂມນທເຮາຈະໃຊໃນການຄ ນຫາ ຫ ອາງອງ ເຊ ງອາດຈະເປນຕ

ເລກ ຫ ອກສອນກໄດ ຈາກຕາຕະລາງ.

ຮບທ 137: ສວນຂອງ Lookup_value

ສດຟງຊນຂອງ HLOOKUP =HLOOKUP (lookup_value, table_array, row_index_num, [range_lookup])

Lookup_value Click ໃສ Cell ທຈະໃຊພມ

ໃນການຄ ນຫາຂມນ




161

� Table_array ຊວງຂອງຕາຕະລາງທເຮາຈະໃຊໃນການຄ ນຫາຂມນ.

ຮບທ 138: ສວນຂອງ Table_array

� Row_index_num ເປນລາດບແຖວຂອງ Table_array ເຊ ງເລມແຕ 1, 2, 3,....

ຮບທ 139: ສວນຂອງ Row_index_num

� Range_lookup ໃຫຟງຊນຄນຄາຕາມເງອນໄຂ TRUE (omitted)/ FALSE (exact value).

1

2

3

4 5

11

Row index nu

Table_array ຊວງຂມນທຕອງການຄ ນ

ຫາ


162

ຕຕວຢາງ: ການຄ ນຫາຊ ແລະ ນາມສະກນ ຈາກລະຫດນກສກສາ.

ຮບທ 140: ຮບແບບຟງຊນ HLOOKUP.

2

=HLOOKUP(D3,Sheet6!B4:I14,4,FALSE) &" "& HLOOKUP(D3,Sheet6!B4:I14,3,FALSE) &" "& HLOOKUP(D3,Sheet6!B4:I14,2,FALSE)

1

3 5

4

1. D3 ແມນ Cell ທເຮາໃສຂມນທຄ ນຫາ.

2. Sheet6!B4:I14 ແມນຂອບເຂດຂອງຂມນທຈະຄ ນຫາເຊ ງຢໃນ file ດຽວກນແຕດງຂມນຈາກ Sheet 6.

3. 4 ແມນຖນທເຮາຈະໃຊໃນການຄ ນຫາ.

4. FALSE ໃຊກວດສອບເງອນໄຂຖກ ຫ ຜດ.

5. &" "& ໃຊເພອຍະຫວາງໃນຂມນທຄ ນຫາຄ ງຕໄປ.

163

ຕຕວຢາງ: ການຄ ນຫາຄະແນນຈາກ ການຄ ນຫາຊ ແລະ ນາມສະກນ.


1. D3 ແມນ Cell ທເຮາໃສຂ

ມນທຄ ນຫາ. 2. Sheet6!B4:I14 ແມນຂອບ

ເຂດຂອງຂມນທຈະຄ ນຫາເຊ ງຢໃນ file ດຽວກນແຕດງຂມນຈາກ Sheet 6.

3. 5 ແມນຖນທເຮາຈະໃຊໃນການຄ ນຫາ.

5

=HLOOKUP (D3,Sheet6!B4:I14,5)

1

2

3


164

ຕຕວຢາງ: ການຄ ນຫາຄະແນນ.


III. ການໃຊ PivotTable ຈາກຖານຂມນ Access ຢໃນ Excel ເພອສງລວມ ແລະ ວໄຈຂມນເພອປະກອບການຕດສນໃຈຕາງໆ PivotTable ເປນເຄ ອງມທມປະສດທພາບສງຂອງ Microsoft Excel ໃຊສາລບ

ສະຫບຂມນທມຈານວນຫາຍ ໃນຮບແບບຂອງຕາຕະລາງ ແລະ ຮບແບບຂອງກຣາຟ PivotChart.

PivotTable ຖກສາງຈາກຂມນໃນ Worksheet ຫ Range ທມຂມນທຕອງການຈະສະຫບຜນ ເຮາສາມາດນາເອາຫວຂໃນແຕລະຖນ (Column) ມາໃສໃນ PivotTable ເພອຈະໃຊສະຫບຜນໂດຍຈະແບງເປນ 4 ສວນທເຮາລາກຂມນໄປໃສເພອສະຫບຜນຄ:

� Report Filter ການດວາຈະໃຊ Column ໃດເພອໃຊໃນການຕອງຂມນ ໂດຍສະ ແດງຜນເປນ Drop down list ເຊ ງໃຫເລອກວາ ເຮາດງເອາຂມນໃດມາໃຊ.

� Column Label ໃຊສະຫບຂມນຂອງແຖວຕາຕະລາງດານເທງ. � ∑ Values ສະຫບຜນຂອງຂມນທຕອງການ ໂດຍສາມາດການດສດໄດວາຈະໃຊ

ສດໃດ ເຊນ: Sum, Count, Average, Max, Min, Product, Count Numbers, StdDev, StdDevp, Var, Varp.

� Row Labels ໃຊສະຫບຂມນຂອງຖນຕາຕະລາງດານຊາຍມ.

=HLOOKUP(D3,Sheet6!B4:I14,6)



165

1. ກການເຮດວຽກຂອງລາຍການຂອບເຂດຂອງຂມນ Pivot Table ການສາງ PivotTable ໃນໂປຣແກຣມ Excel ຈະສະແດງລາຍການພາກສວນຂມນ

PivotTable ເພອໃຫເຮາສາມາດເພມພາກສວນຂມນລງໃນ PivotTable ເຮາສາມາດຈດລຽງ ແລະ ຈດຕາແໜງພາກສວນຂມນໃໝຕາມທຕອງການ ຫ ແຍກຂມນອອກຈາກ PivotTable ກໄດ ຕາມຄາເລມຕ ນລາຍການພາກສວນຂມນ PivotTable ຈະສະແດງອອກສອງສວນເຊ ງໄດແກ:

ຮບທ143: ລາຍການຂອບເຂດຂອງຂມນ Pivot Table.

ເຮາສາມາດຈດລຽງລາຍການພາກສວນຂມນ PivotTable ໃສດານໃດດານໜງຂອງ

ຕາຕະລາງ ໃນ Excel ແລະ ປບຂະໜາດຕາມລວງນອນໄດ. ນອກຈາກນ ເຮາສາມາດປບຂະໜາດລາຍ ການພາກສວນຂມນໄດທງລວງນອນ ແລະ ລວງຕ ງ.

ພາກສວນຂມນທຢດານເທງ

ສາເພມພາກສວນຂມນ ຫ

ເອາພາກສວນຂມນອອກຈາກ PivotTable.

ພາກສວນໂຄງຮາງທຢດານລມ

ໃຊສາລບຈດລຽງ ແລະ ຈດຕາ

ແໜງຂອງພາກສວນຂມນໃໝ.


166

ຖາເຮາບເຫນພາກສວນຂມນ PivotTable ໃຫກວດສອບໃຫແນໃຈວາ ເຮາໄດໃສບອນໃດບອນໜງໃນ PivotTable ແລວຫບ.

ຖາປດລາຍການພາກສວນຂມນ PivotTable ເຮາສາມາດສະແດງລາຍການນ ນໄດອກ ໂດຍການຄລກ (Click) ຂວາໃສ PivotTable ແລວຄລກ (Click) ສະແດງລາຍການພາກສວນຂມນ ນອກຈາກນເຮາສາມາດຄລກ (Click) ລາຍການພາກສວນຂມນເທງ Ribbon (ເຄ ອງມ PivotTable ແຖບຕວເລອກ ກມສະແດງສາລບ PivotTable ຫ ເຄ ອງມ PivotChart ແຖບວເຄາະກມ ສະແດງ/ເຊ ອງໄວ ສາລບ PivotChart).

ຖາເຮາບເຫນພາກສວນຂມນທເຮາຕອງການໃຊໃນລາຍການພາກສວນ PivotTable ໃຫ Refresh ລາຍງານ PivotTable ຫ PivotChart ເພອສະແດງພາກສວນຂມນໃໝ, ພາກສວນຂມນຈາກການຄານວນ, ການວດແທກ, ການວດແທກຈາກການຄານວນ ຫ ມຕໃດໆ ທເຮາໄດເພມໄວ ນບແຕການການດາເນນການຄ ງທາອດ.

2. ວວທການເຮດວຽກຂອງລາຍການພາກສວນຂມນ PivotTable ເຮາຈາເປນຕອງເຂາໃຈວທການເຮດວຽກລາຍການຂອງພາກສວນຂມນ PivotTable ແລະ

ວທທເຮາສາມາດຈດລຽງພາກສວນຂມນຊະນດຕາງໆ ເພອໃຫໄດຜນຕາມຕອງການເມ ອເຮາສາງໂຄງຮາງພາກສວນຂມນຂອງລາຍງານ PivotTable ຫ PivotChart.

ຮບທ 144: ການເຮດວຽກຂອງລາຍການພາກສວນຂມນ PivotTable.

167

1. ແຫງຂມນພາຍນອກມຂມນທມໂຄງຮາງເຊ ງຈດລະບຽບເປນພາກສວນຂມນຢາງໜອຍໜງພາກສວນຂມນ (ຫ ເອນວາ Column) ທສະແດງຢໃນລາຍການຂອບເຂດຂມນ.

2. ຍາຍພາກສວນຂມນໄປຫາໂຕກອງລາຍງານໃນລາຍການພາກສວນຂມນ ເຊ ງຈະຍາຍພາກສວນຂມນໄປຫາພນທໂຕກອງລາຍງານໃນລາຍງານ PivotTable ພອມກນ.

3. ຍາຍພາກສວນຂມນໄປຍງພນທປາຍຊ Column ໃນລາຍການພາກສວນຂມນໃນລາຍງານ PivotTable ພອມກນ.

4. ຍາຍພາກສວນຂມນໄປຍງພນທປາຍແຖວ ໃນລາຍການພາກສວນຂມນ ເຊ ງຈະຍາຍພາກສວນຂມນໄປພນທປາຍຊ Column ໃນລາຍງານ PivotTable ພອມກນ.

5. ຍາຍພາກສວນຂມນໄປຍງພນທຄາໃນລາຍການພາກສວນຂມນເຊ ງຈະຍາຍພາກສວນ ຂມນໄປພນທຄາໃນລາຍງານ PivotTable ພອມກນ.

ຕຕວຢາງ: PivotTable ຄະແນນນກຮຽນວຊາ ພາສາລາວ ແລະ ຟຊກ ປະຈາເດອນ 9/2015.

1. ຄລກ (Click) ເມນ Insert. 2. ເລອກທ PivotTable. 3. ເລອກ PivotTable ອກເທອໜງ.

ຮບທ 145: ຂ ນຕອນການເຮດ PivotTable.

1

2


168

4. ເລອກທ Use an external data source ແລວເລອກ Choose Connection.

5. ເລອກ Existing Worksheet.

ຮບທ 146: ຂ ນຕອນການເຮດ Pivot Table.

6. ເລອກທ Browse For More.. ເພອໄປເລອກ file ທຈະນາມາສາງ PivotTable.

ຮບທ 147: ຂ ນຕອນການໄປເລອກ File ມາສາງ Pivot Table.

6

5

4

ເລອກຂມນຈາກ Sheet ໃນ

File Excel ທເຮາໃຊວຽກຢໃນປະຈບນ.

ໃຊເລອກຂມນຈາກ File

ທາງນອກເພອມາສາງ PivotTable.

169

7. ເລອກ File ຂມນທຈະນາມາ PivotTable. 8. ຄລກ (Click) Open.

ຮບທ 148: ຂ ນຕອນການເລອກ File ມາສາງ PivotTable.

9. ເລອກ Table ທຈະນາມາສາງ PivotTable. 10. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 149: ຂ ນຕອນການເລອກ Table ມາສາງ PivotTable.

9

10

7

8


170

11. ຈະສະແດງ ຊ File ທເຮາຈະນາມາ PivotTable. 12. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 150: ສະແດງ File ທເລອກໄປສາງ Pivot Table.

ຮບທ 151: ສະແດງພາກສວນຂອບເຂດຕາງໆຂອງ PivotTable.

11

12

ເປນຂອບເຂດທຈະສະແດງ

ການເຮດວຽກຂອງ Pivot

ການເຮດວຽກຂອງລາຍການ

ພາກສວນຂມນ PivotTable

171

13. ຄລກ (Click) ຂມນຄາງໄວແລວລາກໄປໃສໂຄງຮາງຈດລຽງຂມນຕາມທເຮາ ຕອງການສະແດງຂມນອອກມາ.

ຮບທ 152: ການເລອກ Field ໄປໃສ box ສະແດງຜນເພອໃຫສະແດງຜນຕາມທຕອງການ.

IV. ກການນາໃຊກຣາຟໃຫເໝາະສມກບເນອໃນຂອງການລາຍງານ ແລະ ນາສະເໜໃຫຖກຕອງ ການໃຊກຣາຟໃນການລາຍງານຊວຍໃຫການລາຍງານສະດວກບຈາເປນຕອງເວາລາຍລະ

ອຽດທງໝດພຽງແຕໃຊກຣາຟນາສະເໜແທນກສາມາດເຮດໃຫຜເບ ງ, ຜຟງເຂາໃຈໄດ ແລະ ປະຢດເວລາໃນການນາສະເໜ.

1. ສາງກຣາຟຈາກ Excel ຕວຢາງ: ສາງກຣາຟນາສະເໜຄະແນນສະເລຍຂອງນກຮຽນວາ ມຈານວນຈກຄນ.

1. ຄລກ (Click) ເມນ Insert. 2. ເລອກ PivotTable. 3. ແລວເລອກ Pivot Chart.

13

ຜນທໄດ


172

ຮບທ 153: ຂ ນຕອນການສາງກຣາຟຈາກ Excel.

4. ເລອກທ Use an external data source ແລວເລອກ Choose Connection. 5. ເລອກ Existing Worksheet. 6. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 154: ຂ ນຕອນການສາງ ກຣາຟຈາກ Excel.

5

4

6

1

2

3

173

7. ຄລກ (Click) Browse For More.. ເພອໄປເລອກ file ທຈະນາມາສາງກຣາຟ.

ຮບທ 155: ຂ ນຕອນການໄປເລອກ File ມາສາງກຣາຟໃນ Excel.

8. ເລອກ File ຂມນທຈະນາມາສາງເປນກຣາຟ. 9. ຄລກ (Click) ປມ Open.

ຮບທ 156: ຂ ນຕອນການເລອກ File ມາສາງກຣາຟໃນ Excel.

8

9

7


174

10. ເລອກ Table ທຈະນາມາສາງເປນກຣາຟ. 11. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 157: ຂ ນຕອນການເລອກ Table ມາສາງກຣາຟໃນ Excel.

ຮບທ 158: ສະແດງພາກສວນຂອບເຂດຕາງໆຂອງ PivotChart.

10

11

ຂອບເຂດຂອງ PivotTable

ຂອບເຂດຂອງ PivotChart

ພາກສວນຂອງຂມນ

175

ຮບທ 159: ການເລອກ Field ໄປໃສ box ສະແດງຜນເພອໃຫສະແດງຜນຂມນ ແລະ

ກຣາຟຕາມທຕອງການ.

2. ສສາງກຣາຟຈາກ Access 1. ເລອກເມນ Create. 2. ເລອກ Table ທເຮາຈະນາໄປສາງກຣາຟ.

ຮບທ 160: ຂ ນຕອນການສາງກຣາຟຈາກ Access.

1

2

ນບຕາມຈານວນນກຮຽນ

ຄະແນນວຊາພມສາດ


176

3. ເລອກທ More Forms. 4. ເລອກ PivotChart.


5. ເລອກທ Field List ເປດລາຍການຂອງຕາຕະລາງທເຮາຈະນາມາວາງເງ ອນໄຂໃນການສະແດງກຣາຟ.


5

3

4

177

6. ເລອກທ Field ແລວລາກໄປໃສຂອບເຂດທເຮາຕອງການຈະສະແດງຂມນອອກມາ ໃນການສະແດງກຣາຟ.

ຮບທ 163: ເລອກ Field ໃສຂອບເຂດທເຮາຕອງການສະແດງກຣາຟ.

� ສສາມາດສະແດງກຣາຟໄດຫາຍຮບແບບເຊ ງເຮາສາມາດການດໄດ. ຕວຢາງ: ເລອກສະແດງກຣາຟຄະແນນຂອງນກຮຽນຄນໜງ.

1. ສາມາດຕກໝາຍຖກໃສບອກສ ລຽມໄດວາຕອງການສະແດງກຮາຟຄະແນນນກຮຽນຜໃດແນ.

2. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 164: ສະແດງກຣາຟຜນຄະແນນຂອງນກຮຽນຄນໜງ.

6

1

2


178

ຕຕວຢາງ: ເລອກສະແດງກຣາຟຄະແນນຂອງນກຮຽນທງໝດ. 1. ສາມາດຕກໝາຍຖກໃສບອກສ ລຽມໄດວາຕອງການສະແດງກຮາຟຄະແນນ

ນກຮຽນຜໃດແນ. 2. ຄລກ (Click) ປມ OK.

ຮບທ 165: ສະແດງກຣາຟຜນຄະແນນຂອງນກຮຽນຫາຍຄນ.

ຄາຖາມ (3)

1. ການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນໝາຍເຖງຫຍງ?

2. QueryWizard ມຈກປະເພດ? ຄປະເພດໃດແດ? ອະທບາຍໂດຍຫຍ?

3. QueryDesign ມຄວາມໝາຍແນວໃດ?

4. PivotTable ແລະ PivotChart ແມນຫຍງ?

5. VLOOKUP ແລະ HLOOKUP ຕາງກນແນວໃດ?

6. ກຣາຟແມນຫຍງ?

1

2

179

ບບດທ 4 ການສາງສ ນາສະເໜຂມນ

I. ເຂາໃຈສ ນາສະເໜຂມນ ແລະ ຂະບວນການພດທະນາສ ນາສະ ເໜຕາງໆ 1. ຄວາມໝາຍສ ສໝາຍເຖງ ສ ງຕາງໆທສາມາດສ ຄວາມໝາຍ ຫ ຖາຍທອດຄວາມຮ, ຄວາມສາມາດ,

ປະສບການ ແລະ ທດສະນະຄະຕຄານຍມ (ທກສະຕາງໆ) ໃຫຜຟງ, ຜອານສາມາດເຂາໃຈ ແລະ ສາມາດນາໄປໃຊໄດຢາງມປະສດທພາບ.

2. ຮບແບບສນາສະເໜຂມນ ການນາສະເໜຂມນໂດຍໃຊ Computer ປດຈບນນຍມໃຊນາສະເໜ 5 ຮບແບບຄ:

� ສ ນາສະເໜແບບ Web Site. � ສ ນາສະເໜແບບ Multimedia. � ສ ນາສະເໜແບບ Television. � ສ ນາສະເໜແບບ Radio. � ສ ນາສະເໜແບບ Slide Presentation.

ກ. ການນາສະເໜແບບ Web site

Web site ໝາຍເຖງກມຂອງ Web Page (ດ ງນ ນພາຍໃນ Wep site ຈະປະກອບດວຍ Home Page ແລະ Web Page) ໂດຍເຮາມກໃຊ Web site ທມຂະໜາດໃຫຍ ແລະ ມການຈດທະບຽນຊ Web site ນ ນໆໄວແລວ (Domain Name) ເຊນ: http://www.google.com,

http://www.youtube.com, http://www.facebook.com ແລະ Web site ອ ນໆ.


180

ຮບທ 166: ຮບໜາ (Web Site).

Home page ຄ Web Page ໜາທາອດເຊ ງເປນທາງເຂາຫກຂອງ Web site ເຊ ງຈະປະກອບດວຍເມນຕາງໆ ແລະ ຂມນຂານສານຕາງໆຄາຍຄກບໜາປກວາລະສານບານເຮາເອງ ດ ງນ ນຖາເຮາອອກແບບໜາ Home page ງາມ ແລະ ໜາສນໃຈ ຈະເຮດໃຫຜເຂາເບ ງ Home page ເຮາຫາຍຂນ.

ຮບທ 167: ຮບໜາ (Home Page).

181

Web Page ໝາຍເຖງໜາເອກະສານຕາງໆ WWW ທຢໃນຮບແບບຂອງໄຟຣ HTML

(Hyper Text Markup Language) ໂດຍໄຟຣ HTML ໜງໄຟຣເທາກບ Web Page ໜາໜງນ ນເອງ ພາຍໃນ Web Page ອາດຈະປະກອບໄປດວຍຂຄວາມ, ຮບພາບ, ສຽງ, ວດໂອ ແລະ ຮບພາບເຄ ອນໄຫວ ເຊ ງ Web Page ມການເຊ ອມຕ (Link) ກບເມນຕາງໆຂອງ Home Page.

ຮບທ 168: ຮບໜາ (Web Page)


182

ຂຂ. ສ ນາສະເໜແບບ Multimedia

Multimedia ຄການໃຊຄອມພວເຕຮວມກບໂປຣແກຣມ Software ໃນການສ ຄວາມໜາຍຂອງຂມນໂດຍການປະສມປະສານກບສ ຫາຍຊະນດ ເຊນ: ຂຄວາມ, ກຣາຟຟກ (Graphic), ພາບເຄ ອນໄຫວ (Animatiom), ສຽງ (Sound) ແລະ ວດໂອ (Video) ເປນຕ ນ. ຖາຜໃຊສາມາດຄວບຄມສ ການນາສະເໜອອກມາຕາມຄວາມຕອງການໄດເອນວາ: ສ ມນຕມເດຍປະຊາສາພນ (Interactive Multimedia) ການປະຊາສາພນຂອງຜໃຊສາມາດຈະເຮດໄດໂດຍຜານທາງແປນພມ (Keyboard), ເມາສ (Mouse) ຫ ໂຕຊ (Pointer) ເປນຕ ນ. ການໃຊສ Multimedia ໃນລກສະນະປະຊາສາພນເພອຊວຍໃຫຜໃຊສາມາດຮຽນຮ ແລະ ນາໃຊດວຍຕນເອງໄດ ສ ຕາງໆທນາມາລວມໄວໃນສ Multimedia ເຊນ: ຮບພາບ, ສຽງ, ວດໂອ ຈະຊວຍໃຫການໃຊຄອມພວເຕມປະສດທພາບຂນ, ເພມຄວາມໜາສນໃຈ ແລະ ມຄວາມສກໃນການຮຽນຮຫາຍຂນ.

ຄ. ສ ນາສະເໜແບບ Television

Television ຄ ຂະບວນການຂອງການປຽນແປງຈາກຮບພາບດວຍວທທາງເອເລກໂຕຣນກ ການປຽນແປງນ ຈະເກດຂນໂດຍການປຽນພະລງງານແສງ ເຊ ງເຮາສາມາດເຫນດວຍຕາໃຫເປນພະລງງານໄຟຟາ ແລະ ສ ງໄປຕາມສາຍ ຫ ອອກອາກາດໂດຍມກອງໂທລະພາບເປນເຄ ອງມໃນການປຽນແປງນ ນອກຈາກນ ໂທລະພາບເປນລະບບສ ງຮບພາບ ແລະ ສຽງໄປພອມໆກນ ໂດຍເຄ ອງມເອເລກໂຕຣນກເພອສ ສານຕາມຈດປະສງຫກການ ແລະ ທດສະດ.

� ເຕກນກໃນການນາສະເໜຮບພາບຂອງໂທລະພາບໃນຂະບວນການສ ສານ. � ການຮບຮທາງພາສາ ຕອງເປນການຮບຮແບບຖກຕອງ. � ມອດທພນຕຄວາມຮສກຂອງຜເບ ງ. � ເປນເຄ ອງມທສາມາດໃຫການສກສາໄດທກລະດບ. � ການວາງແຜນຜະລດບດຮຽນທສ ຄວາມຮເປນສ ງສາຄນທສດ.

ການວໄຈສວນຫາຍເຫນວາ ໂທລະພາບໃຊເປນສ ນາສະເໜຂມນຕາງໆໄດດ ແລະ ມຜນດຫາຍທສດ.

183

ງງ. ສ ນາສະເໜແບບ Radio

ແມນການນາສະເໜຂມນໂດຍໃຊສຽງໃນຮບແບບຄວາມຖວທະຍ ຫ ຄວາມຖ ແມຫກໄຟຟານ ນເອງ ເຊ ງຄນແມເຫກໄຟຟານ ນສາມາດສາງອອກມາໂດຍກະຈາຍກະແສໄຟຟາສະລບໃຫແກສາຍອາກາດຄວາມຖວທະຍ ເຮດໃຫໄດຍນສຽງອອກມາ.

ຈ. ສ ນາສະເໜແບບ Slide Presentation

ເປນການນາສະເໜໂດຍໃຊໂປຣແກຣມນາສະເໜ ເຊ ງເປນໂປຣແກຣມທນຍມໃຊຫາຍມຮບແບບການນາສະເໜໃຫເລອກໃຊຫາຍແບບ ສາມາດເອນໃຊຕາລາງ ແຜນພາບ ຫ ຮບພາບປະກອບ ແລະ ອອກແບບສສນ. ທງສພນ, ສຂອງຕວອກສອນ, ຮບແບບຂອງ font ຂອງຕວອກສອນໄດງາຍ ແລະ ສະດວກ .ໃນປດຈບນສ ນາສະເໜຮບແບບ Slide Presentation ມກຈະສາງດວຍໂປຣແກຣມໃນກມ Presentation ເຊນ: Microsoft PowerPoint, OfficeTLE

Impress.

3. ຂະບວນການພດທະນາສ ນາສະເໜຕາງໆ ການພດທະນາສ ນາສະເໜຕາງໆ ແມນມການພດທະນາຢາງບຢດຢ ງເຊ ງມການພດທະນາ

ໃຫຜຟງ, ຜໃຊສາມາດເຂາໃຈເຖງຂມນ ແລະ ເນອໃນໄດງາຍ. ບວາຈະເປນການນາສະເໜໃນດານການຮຽນການສອນກເຊນດຽວກນ ໄດມການຄ ນຄວາວໄຈຢຕະຫອດໃນການພດທະນາສ

ການຮຽນການສອນ ຫ ເອນວາ (E-Learning) ຫຍມາຈາກ Electronic Learning ເປນການຮຽນການສອນຜານທາງສ ອເລກໂຕນກ ເຊນ: ຜານທາງວທະຍກະຈາຍສຽງ (Radio), ໂທລະພາບ (TV), ຊດຣອມ/ດວດຣອມ (CD-ROM/DVD-ROM), ເຄ ອຄາຍອນທຣາເນດ (Intranet), ເຄ ອຄາຍເອກທຣາເນດ (Extranet), ເຄ ອຄາຍອນເຕເນດ (Internet), ດາວທຽມ (Satellite

Broadcast), ໂທລະສບມຖ (Smart Phone), ອປະກອນພບພາໜາຈສາພດ ເຊນ: Tablets,

iPad, Phablets ເປນຕ ນ ໂດຍທຜຮຽນສາມາດເຂາຮຽນຮເພອພດທະນາຕນເອງໄດຕາມອດທະຍາໃສທກບອນ, ທກເວລາ ຜານທາງໜາເວບໄຊໃນຮບແບບສ Multimedia ບວາຈະເປນຂຄວາມ, ສຽງ, ພາບ, ພາບເຄ ອນໄຫວ ແລະ ວດໂອ. ຜໃຊສາມາດຕອບໂຕໄດຄກບການນ ງຮຽນໃນຫອງປກກະຕ ເຮດໃຫທກຄນສາມາດເຂາຮຽນຮໄດຕະຫອດ 24 ຊ ວໂມງ.


184

II. ເເຂາໃຈການອອກແບບສ ນາສະເໜທເໝາະສມກບເນອໃນ ການອອກແບບສ ນາສະເໜຂມນທດຕອງມຄວາມໂດດເດນ ໜາສນໃຈ ຕອງມແຜນໃນຂະບວນ

ການອອກແບບ, ເນນແນວຄດ “ໜງແຜນໃສຕໜງຄວາມຄດ” ມການສະຫບປະເດນ ຫ ຂມນທສາຄນ ໂດຍມແນວທາງ 3 ປະການ ທຊວຍໃນການອອກແບບໄດແກ:

� ສ ຄວາມໝາຍໄດດ. � ເນອໃນເປນລາດບ. � ສ ນາສະເໜຕອງດງດດສາຍຕາ ແລະ ໜາສນໃຈ.

1. ສ ຄວາມໝາຍໄດດ ສ ນາສະເໜທດຕອງສາມາດສ ຄວາມໝາຍໃຫຜຟງ, ຜຊມໄດຢາງວອງໄວ. ການອອກ

ແບບສ ນາສະເໜໃນປະເດນນ ຜອອກແບບຕອງຮເປາໝາຍເນອໃນທຕອງການນາສະເໜ ສະ ຖານທ ແລະ ເວລາທຕອງການນາສະເໜ ເພອປະກອບໃນການອອກແບບສ ນາສະເໜ ເຊນ: ກມເປາໝາຍໃນຂະໜາດນອຍ. ສ ນາສະເໜຕອງໃຫຄວາມສາຄນກບຜຟງຫາຍກວາເນອໃນ ສາມາດນາໃຊເຕກນກ ຫ Effect ຕາງໆຂອງໂປຣແກຣມສາງສ ນາສະເໜມາໃຊໄດຢາງເຕມສວນ ໃນກມເປາໝາຍທມລກສະນະໂຕຕອບ ເຊນ: ຜບລຫານ ແລະ ນກວຊາການ. ສ ນາສະເໜຈະຕອງໃຫຄວາມສາຄນກບເນອໃນ ແລະ ໂຕຜນາສະເໜ. ຜນາສະເໜຕອງເນນເປາ ໝາຍເນອໃນຂອງການນາສະເໜ ບຄວນເນນ Effect ຫາຍເກນໄປ. ຕກມເປາໝາຍໃຫຍ ການນາສະເໜມກໃຫຄວາມສາຄນກບຜນາສະເໜຫາຍກວາເນອໃນທນາສະເໜ ດ ງນ ນ ສ ການນາສະເໜບຄວນເນນໃສ Effect ແຕຄວນໃຫຄວາມສາຄນກບຂະໜາດຕວອກສອນ, ສຕວອກສອນ ແລະ ລກສະນະຂອງສພນຂອງແຜນໃສ.

2. ເນອໃນເປນລາດບ

ສ ນາສະເໜທດຕອງມການຈດລາດບເນອໃນໃຫເປນລາດບ, ມລະບຽບ, ເບ ງງາຍ ແລະ ບສບສນຄ:

185

ກກ. ຮບແບບເນອໃນ

ແຕລະແຜນໃສຂອງສ ນາສະເໜ ຄວນຫກລຽງການນາສະເໜແບບຫຍໜາ ຖາບສາມາດຫກລຽງໄດ ຄວນໃຊເຕກນກການເນນແນວຄດຫກ (Main Idea) ແລະ ໃນແຕລະຫຍໜາຄວນມສທໂດດເດນ ເຊນ: ພນຫງສຂາວ, ຕວອກສອນສດາ ຄວນເນນແນວຄດຫກ (Main Idea) ດວຍສແດງເປນຕ ນ. ແຕເນອໃນຂອງແຜນໃສບໃຫກາຍ 6-8 ແຖວ ຄວນສະຫບເນອໃນໃຫເປນຫວເລອງ (Title) ແລະ ຫວຂ (Topic) ຫ ແນວຄດຫກ (Main Idea).

ຂ. ຮບແບບອກສອນ

ການຄວບຄມການສະແດງຂຄວາມໃນແຕລະແຜນໃສ ຄວນໃຫຄວາມສາຄນກບຂະໜາດຕວອກສອນດ ງນ:

� ຫວຂໃຫຍການດຂະໜາດຕວອກສອນໃຫໃຫຍກວາຫວຂຍອຍ. � ເລອກໃຊແບບອກສອນໃຫເໝາະສມ. � ປຽນລກສະນະຂອງຕວອກສອນນ ນ ໃສຕວໜາໃນຂຄວາມທຕອງການເນນ. � ໃສຊອງວາງໃນການຈດກມຂອງເນອໃນ. � ຂຄວາມທຕອງການໃຫອານກອນ ຄວນຈດໄວຕາແໜງມມຊາຍຂອງໜາ. � ພມຕວອກສອນລງໃສຂອບທວາງໄວແລວ. � ຂນຫວຂກອນ ແລວຈງອະທບາຍຢາງລະອຽດ. � ໃຊສທແຕກຕາງກນ ຫ ຕວອກສອນສສະລບກນ.

3. ສ ນາສະເໜຕອງດງດດສາຍຕາ ແລະ ໜາສນໃຈ ສ ນາສະເໜຕອງສະດດຕາ ແລະ ໜາສນໃຈ. ສ ນາສະເໜທດຕອງມຈດເດນທໜາສນໃຈ

ສາມາດດງດດສາຍຕາຂອງຜເບ ງ, ຜຟງໄດ ເຊ ງຈດເດນນໄດມາຈາກຂະໜາດຂອງຕວອກ ສອນໃຫຍ ຫ ຈາກການໃຊສທແຕກຕາງອອກໄປ ລວມທງການເລອກໃຊຮບພາບ, ການໃຊສ ແລະ ການໃຊ Effect ທເໝາະສມໃນການນາສະເໜ.


186

III. ເເຂາໃຈກຽວກບການໃຊສ ແລະ ຮບພາບຕາງໆໃຫເໝາະສມ 1. ເຂາໃຈກຽວກບການໃຊສ ການໃຊສ ຄວນເລອກໃຊສທຕດກນລະຫວາງສຕວອກສອນ, ສວດຖ ແລະ ສພນ

ເຊນ: ເລອກໃຊສພນແຜນໃສເປນສຂາວ ຫ ສອອນໆ ສຕວອກສອນກຄວນເປນສດາ, ສຟາເຂມ ຫ ສແດງເລອດໝ ກລະນເລອກໃສພນສເຂມ; ຄວນເລອກໃຊສຕວອກສອນທສາມາດເບ ງເຫນໄດດ ໃນໄລຍະໄກ ເຊນ: ສຂາວ, ສຟາອອນ; ຄວນຫກລຽງການໃຊສແດງສດ, ສເຫອງສດ, ສຂຽວສດ; ຄວນເລອກໃຫເໝາະສມກບສຕວອກສອນ ແລະ ສພນອກດວຍ. ການເລອກໃຊສໃດກຕາມ ຄວນເປນສໃນຊດດຽວກນສາລບແຜນໃສທງໝດ ບຄວນໃຊໜງສຕໜງແຜນໃສ.

ນອກຈາກນ ສຍງໃຫຄວາມໝາຍ ແລະ ອາລມໄດ. ຕວຢາງ:

� ສແສດ ໃຫຄວາມຮສກ ຕ ນເຕນ � ສຂາວ ໃຫຄວາມຮສກ ບສສດ � ສຂຽວ ໃຫຄວາມຮສກ ອດມສມບນ

2. ການເລອກຮບພາບຕາງໆໃຫເໝາະສມ ເນອງຈາກການໃຊຮບພາບຊວຍໃຫຜເບ ງ, ຜຟງ ສາມາດຈຈາໄດດນກວາຕວອກສອນ

ດ ງນ ນ ການແປງເນອໃນໃຫເປນຮບພາບ ຫ ຜງພາບກເປນເຕກນກໜງ ທສາມາດສາງຄວາມສນໃຈໃຫກບສ ນາສະເໜ. ການເລອກໃຊຮບພາບຄວນເລອກໃຊຮບພາບທມລກສະນະທເໝາະສມເຊ ງກນແລະກນ. ຖາແຜນໃສໜງຂອງສນາສະເໜເລອກໃຊຮບຖາຍ ແຜນໃສຕໆໄປກຕອງ ໃຊຮບຖາຍເຊນກນ. ແຕຖາເລອກໃສຮບແຕມ ຄວນໃຊຮບແຕມທງໝດແຜນໃສໃຫຄກນ. ດ ງນ ນ ຈງບຄວນໃຊຮບແຕມກບຮບຖາຍປນກນໃນແຜນໃສນ ນ. ເຕກນກທໜາສນໃຈ ແລະ ການສາງຈດເດນອກຢາງໜງ ກຄການຫງຽງ ແລະ ການຈ ງຊອງຫວາງໃຫກບຮບພາບ.

187

ຮບທ 169: ຮບພາບທໃຊເປນຮບແຕມທງໝດ (ເໝາະສມ)

ຮບທ 170: ຮບພາບທໃຊ ເປນຮບແຕມ ແລະ ຮບຖາຍປນກນ (ບເໝາະສມ)

ການປຽນສພາບໃຫແຕກຕາງຈາກປກກະຕ ຕອງລະວງການເລອກໃຊຮບພາບ ທເປນພນຫງຂອງແຜນໃສ ເພາະອາດຈະເຮດໃຫຜເບ ງສນໃຈພນຫງແຜນໃສນ ນຫາຍກວາເນອໃນທຕອງການນາສະເໜ ຫ ອາດຈະເຮດໃຫຜເບ ງບສນໃຈເບ ງແຜນໃສເລຍກໄດ. ເນອງຈາກຮບພາບເຮດໃຫຕວອກສອນບໂດດເດນ ຫ ອານຍາກນ ນເອງ.


188

IV. ຮຮການເລອກຮບແບບ ແລະ ຂະໜາດຕວໜງສທເໝາະສມກບເນອໃນ 1. ການເລອກຮບແບບທເໝາະສມກບເນອໃນ ການໃຊຮບແບບ ແລະ ເນອໃນໃນການນາສະເໜ ໃຫເຂາກນນ ນ ບາງເທອອາດຈະອອກ

ແບບໂຄງຮາງຂອງວຽກທຈະນາສະເໜເອາໄວກອນວາ ຢາກໄດຮບແບບຂອງວຽກທຈະນາສະເໜນ ນແບບໃດ. ວຽກທຈະນາສະເໜເປນທາງການນ ນ ອາດຈະການດເປນຮບແບບມາດຕະຖານເອາໄວແລວກໄດ ພຽງແຕໃສເນອໃນ ຫ ພາບປະກອບເທານ ນ ກສາມາດນາໄປໃຊໄດເລຍ. ແຕບາງຄ ງອາດຈະຕອງໄດອອກແບບຮບແບບໃໝຕາມທຕນເອງມກ ຫ ຕາມລກສະນະຂອງໜາວຽກທຈະນາສະເໜໃນແຕລະຄ ງ.

2. ຂະໜາດຕວໜງສທເໝາະສມກບເນອໃນ ການນາສະເໜຂມນແບບ Presentation ມຮບພາບເຂາມາຊວຍຢາງດຽວອາດຈະບສາ

ມາດສ ຄວາມໝາຍໄດຢາງຄບຖວນ ຖາຈະປຽບທຽບໃຫເຫນ ຮບພາບຄ: ທ ງນາ ສວນຕວໜງສຄ: ຕ ນເຂາ ທເຮດໃຫເຫນທງນາທມແຕຕ ນເຂາ ເຮດໃຫເຫນຄວາມສວຍງາມຂອງທງນາຂຽວງາມທນທ. ການເລອກແບບຕວໜງສ ກຄເຕກນກອນດຽວກນ.

ການເພມ ຫ ຫດຂະໜາດຕວໜງສ ຕອງຈ ໄວຕະຫອດເວລາວາ ໄລຍະຫາງຂອງແຖວຕໄປຈະເພມຂນ ເຊ ງໄລຍະຫາງຂອງແຖວ ເອນວາ: Leading ເຊ ງຖາມໄລຍະຫາງຫາຍ ຫ ໜອຍເກນໄປ ອາດຈະເຮດໃຫມມມອງຂອງຜຊມ ຮສກວາ ອານຍາກ ແລະ ເຮດໃຫບນຍາກາດໜາເບ ອຕການນາສະເໜໃນສວນທຍງບທນນາສະເໜໄປນາ.

ໃນໂປຣແກຣມຄອມພວເຕທ ວໄປ ໄລຍະຫາງຂອງແຖວຈະຖກຕ ງຄາມາດຕະຖານໄວປະມານ 20% ຂອງຂະໜາດຕວໜງສ ທເຮາເລອກໃຊ. ປະມານວາ ຕວໜງສທເຮາເລອກໃຊ ແມນຂະໜາດ 20 pt. ດງນ ນ ໄລຍະຫາງຂອງແຖວທພດ ຄວນແມນຂະໜາດຕວອກສອນປະມານ 14 pt - 15 pt ຖາເປນວຽກການພມເອກະສານທວໄປ. ແຕການນາສະເໜ ຖາເຮາຂະຫຍາຍ ຫ ເພມຂະໜາດຕວໜງສຫາຍເທາໃດ ໄລຍະຫາງຈະເພມອກເທາໜງ.

189

ຮບທ 171: ຮບໄລຍະຫາງຂອງແຖວຕວອກສອນຫາງກນຫາຍ.

ແແບບທ 1: ໄລຍະຫາງຂອງແຖວເພມຂນເທາໜງ ເຊ ງລ ກສະນະນ ມກເກດຢໃນ Power Point. ຍອນຖກຕ ງຄາອດຕະໂນມດໄວ ຈງເຮດໃຫແຜນໃສນ ມທງໝດ 7 ອງປະກອບ ໂດຍ 6 ອງປະກອບຄ ຕວໜງສ ແລະ ໜງອງປະກອບກຄຮບພາບ.

ຮບທ 172: ຮບໄລຍະຫາງຂອງແຖວຕວອກສອນຕດກນຫາຍ.

ແບບທ 2: ໄລຍະຫາງຂອງແຖວໃນແຜນໃສນຕດກນຫາຍເຮດໃຫອານຍາກ ໂດຍສະເພາະຜຊມທຢຫງຫອງ.


190

ຮບທ 173: ຮບໄລຍະຫາງຂອງແຖວຕວອກສອນກາລງພດ.

ແແບບທ 3: ໄລຍະຫາງຂອງແຖວໃນແຜນໃສພດ ເຮດໃຫເຫນຂຄວາມເດນຂນ ສາມາດຈາແນກໄດວາ ມນມ ຫວເລອງ, ເນອໃນ ແລະ ຮບພາບ ເປນອງປະກອບ.

ຖາຢາກຈະແກໄລຍະຫາງຂອງແຖວ ໃນ PowerPoint ໃຫໄປທ format > line

spacing ແລວປບໄດຕາມໃຈ.

V. ເຂາໃຈວທການນາສະເໜຂມນດວຍໂປຣແກຣມສາເລດຮບ ການນາສະເໜຂມນດວຍໂປຣແກຣມສາລບຮບແມນ ການຈດກຽມເອກະສານຕາງໆ ທ

ຈາເປນຕອງໃຊໃນການນາສະເໜຂມນ ເຊນ: ແຜນໃສ, ໂປດສະເຕ, ເອກະສານສາລບຜຮບຟງ ຫ ເອກະສານສາລບຜເວາ. ຖາເຮາຕອງກຽມເອກະສານດວຍມເຮາທງໝດ ກຈະຕອງກຽມວຽກໃນປະລມານຫາຍ ແລະ ຕອງເຮດວຽກຊ າໄປຊ າມາອກ ເຊ ງເປນການເສຍເວລາ. ດ ງນ ນ ການນາສະເໜຂມນດວຍໂປຣແກຣມສາເລດຮບໃນປະຈບນນຍມໃຊ Microsoft Office

PowerPoint ເຊງເປນໂປຣແກຣມສາເລດຮບທຢໃນຊດຂອງ Microsoft Office. ມນສາມາດນາສະເໜຂມນແບບສ ປະສມປະສານ ມທງ ຂຄວາມ, ກຣາຟຣກ, ສຽງ, ວດໂອ. ໃນປດຈບນກາລງເປນທນຍມໃຊຫາຍທສດໃນການນາສະເໜຂມນ (Presentation) ຢໃນສານກງານອງການ, ທຫອງປະຊມ, ຫອງຮຽນ ຫ ສະຖານທອ ນໆ.

191

ຄຄາຖາມ (4)

1. ສ ແມນຫຍງ? 2. ສ ນາສະເໜຂມນມຈກຮບແບບ? ຄຮບແບບໃດແດ? ຈ ງອະທບາຍແຕລະຮບແບບໂດຍຫຍ. 3. E-Learning ແມນຫຍງ? 4. ການອອກແບບສ ນາສະເໜທເໝາະສມກບເນອໃນມຈກປະການ? ຄປະການໃດແດ? ຈ ງ

ອະທບາຍແຕລະປະການໂດຍຫຍ. 5. ການໃສສຕວໜງສ ແລະ ຮບພາບໃຫເໝາະສມຄວນເຮດແບບໃດ? ຈ ງອະທບາຍ. 6. ການເລອກຮບແບບ ແລະ ຂະໜາດຕວໜງສທເໝາະສມກບເນອໃນຄວນເຮດແນວໃດ?

ຈ ງອະທບາຍ. 7. ການນາສະເໜຂມນດວຍໂປຣແກຣມສາເລດຮບ ນອກຈາກ Microsoft Office Power

Point ແລວມໂປຣແກຣມໃດອກແນ? ຈ ງຍກຕວຢາງມາ 3 ໂປຣແກຣມ.


192

ບບດທ 5 ການສາງສນາສະເໜຂມນດວຍໂປຣແກຣມສາເລດຮບ

I. ສາງສ ນາສະເໜດວຍ Microsoft PowerPoint

1. ຄວາມຮເບອງຕ ນກຽວກບໂປຣແກຣມ

Microsoft PowerPoint ເປນໂປຣແກຣມທໃຊໃນການສາງແຜນໃສ (Slide) ສາລບການ ນາສະເໜຂມນ ຫ ການນາສະເໜຜນງານ (Presentation) ບວາ ຈະເປນການສະແດງຢໃນ ໜາຈຄອມພວເຕ ຫ ສາຍໃສໂປຣເຈກເຕທຕກບຄອມພວເຕ. Microsoft PowerPoint

ເປນໂປຣແກຣມທມເຄອງມອານວຍຄວາມສະດວກໃຫແກຜໃຊ ເພອເຮດໃຫຂມນ ຫ ບດນ ນໆ ເກດມຄວາມໜາສນໃຈຂນ ໂດຍການໃຊຮບພາບຕາງໆ ເຊນ: ພາບນງ, ພາບເຄອນໄຫວ, ສຽງ, ວດໂອ ແລະອ ນໆ.

2. ການເຂາສໂປຣແກຣມ Microsoft Office PowerPoint

ການເຂາໄປຫາໂປຣແກຣມ Microsoft PowerPoint ນມຫາຍວທທແຕກຕາງກນໄປ. ຖາເຄ ອງຄອມພວເຕທເຮາໃຊຢນ ນ ມຊອດຄດ (Shortcut) ຂອງ Microsoft Office

PowerPoint ວາງໄວຢໜາຈຄອມ (Desktop) ເມ ອເຮາຄລກເມາສເບອງຊາຍ ສອງເທອ ໃສໄອຄອນ (icon) ນ ນ ໂປຣແກຣມກຈະເປດອອກມາ. ຖາເຄ ອງໃດບທນມຊອດຄດ Microsoft PowerPoint ຢໜາຈພາບ ເຮາສາມາດປະຕບດດ ງຂ ນຕອນລມນ:

1. ຄລກ (Click) ປມ Start ໃນທດສບາ (Task bar)

2. ເລອກ All Programs.

3. ແລວເລອກ folder ຂອງ Microsoft Office.

4. ເລອກ Microsoft Office Powerpoint.

193

ຮບທ 174: ຂ ນຕອນການເຂາໂປຣແກຣມພາວເວພອຍ (Powerpoint)

ແລວເຮາກຈະໄດໜາຕາງຂອງໂປຣແກຣມ Microsoft PowerPoint ດ ງຮບທ 175.

ຮບທ 175: ໜາຕາງຂອງໂປຣແກຣມ Mricosoft Powerpoint

1 2 3 4


194

33. ການຕ ງຄາໜາແຜນໃສ (Slide) ກ. ການດຂະໜາດຂອງແຜນໃສ

ການການດຂະໜາດຂອງແຜນໃສສາມາດການດໄດດ ງນ: 1. ຄລກທເມນ Design. 2. ຄລກປມ Page Setup ຈະປາກດໜາຕາງ Page Setup ໃຫການດຂະໜາດຂອງ

ແຜນໃສຕາມທຕອງການ. PowerPoint ການດຄາໃຫມາໃນ Slides sized for. 3. ເມ ອປຽນຂະໜາດໄດຕາມທເຮາຕອງການ ໃຫຄລກ Ok.

ຮບທ 176: ສະແດງການຕ ງຄາໜາແຜນໃສ

ຂະໜາດທສາເລດຂອງແຜນໃສທ Powerpoint

ການດຂະໜາດຕາມລວງ ກວາງ ແລະ ລວງສງ

ການດເລກໜາໃຫເລມ ເລກໃດຕາມທຕອງການ

195

ຂຂ. ການຕ ງໜາແຜນໃສ

ການຕ ງໜາແຜນໃສຕາມລວງຕ ງ ຫ ລວງນອນກສາຄນໃນການນາມາສາງສ ນາສະເໜ

ເຊ ງສາມາດປຽນໄດໃນເມນ Design ຂອງກມຄາສ ງ Page Setup. ຄລກປມ ເລອກ Portrait ແຜນໃສເປນລວງຕ ງ ຫ Landscape ໃຫແຜນໃສເປນລວງນອນ.

ຮບທ 177: ຄາສ ງຕ ງໜາແຜນໃສ

ຄ. ການຈດຮບແບບຂອງແຜນໃສ

� ການຈດຮບແບບຂອງແຜນໃສດວຍ Themes (Theme Colors, Theme Fonts)

ການເລອກ Theme ເປນວທໜງທຈະຊວຍເຮດໃຫບດນາສະເໜຂອງເຮາມສສນງາມ ຂນ.. Theme ຄການອອກແບບຮບແບບຂອງພນຫງ ແລະ ການເຊອມຕຮບພາບເຄອນ ໄຫວຕາງໆ ໃຫມລກສະນະໄປໃນທດທາງດຽວກນ. ມນເປນວທໜງ ທຄນສວນຫາຍໃຊ ເປນເຄອງມຊວຍໃນການຂຽນບດນາສະເໜ.

Themes ໝາຍເຖງຮບແບບແຜນໃສທສາເລດຮບ ທມການການດໃນສວນຂອງສ, ກຣາຟຣກ ແລະ ຂຄວາມໄວແລວ ໂດຍຈະມຮບແບບໄປໃນທາງດຽວກນ ຫ ຄາຍຄ ກນທກໆແຜນໃສ.. ເຖງແມນວາ ແຜນໃສທາອດຈະມລກສະນະຕາງຈາກແຜນໃສຕມາ ກຕາມ ເຮາສາມາດເລອກໃຊ Themes ທຕດຕ ງມາກບໂປຣແກຣມນ ນໄດເລຍ. ພຽງແຕ ປຽນ ແລະ ເລອກຮບແບບເທານ ນ ໂປຣແກຣມຈະປຽນໃຫເຮາທກໆແຜນໃສ..

- ວທເລອກໃຊ Themes 1. ເປດບດນາສະເໜທຕອງການປຽນ Themes ຫ ອາດສາງແຜນໃສໃໝກ

ໄດໂດຍຄລກປມ Design.

2. ຄລກເລອກຮບແບບ Themes ທຕອງການ.

ວາງແຜນໃສຕາມລວງຕ ງ ແລະ

ວາງແຜນໃສຕາມລວງນອນ


196

ຖາ Themes ທມໃນ PowerPoint ຍງບເໝາະສມກບເນອໃນ ບດນາສະເໜ ຂອງເຮາກສາມາດເອາ Themes ຢນອກມາໃຊໄດ ໂດຍການຄລກທ Browse for

Themes ແລະ ເອາມາຈາກ Microsft Office Online ໄດດ ງຮບທ 178.

ຮບທ 178: ສະແດງການເລອກ Theme

� Theme Colors ຮບແບບຂອງສສາເລດຮບ ທໃຊສາລບການການດສໃນການນາສະເໜ ຈະແບງ

ອອກເປນກມ. ແຕລະກມຈະມຊເອນທແຕກຕາງກນ ເຊນ: Office, Apex, Flow,

Equity ເປນຕ ນ. ຖາເຮາເລອກ Themes ແລວ ຈະເຮດໃຫສວນປະກອບຕາງໆ ໃນບດນາສະເໜຂອງເຮາປຽນແປງໄປ ເຊນ: ຂຄວາມ (Title), ສພນຫງ, ຮບແຕມ, ເສນສະແດງ ແລະ ຕາຕະລາງ.

- ວວທເລອກໃຊ Theme Colors ການເລອກໃຊສສາມາດປະຕບດດ ງນ:

1. ຄລກທເມນ Design. 2. ຄລກໃສລກສອນຊລງຢໃນກມ Theme Colors.

3. ເລອກສຕາມທຕອງການ.

1

2

197

ຮບທ 179: ສະແດງການເລອກ Theme Colors

- ວວທສາງກມສຂນມາເອງ ນອກຈາກນ ເຮາຍງສາມາດສາງກມສຂນມາເອງໄດ ໂດຍປະຕບດດ ງນ: 1. ຄລກທ ແຖບເມນ Design. 2. ເລອກຫວຂສ (Colors). 3. ຄລກທ Create New Theme Colors.

ຮບທ 180: ສະແດງການເຂາສາງກມສ

1

2

3

1

3

2


198

4. ເລອກສດສ. 5. ຕ ງຊ ຊດສ. 6. ຄລກ Save ເພອບນທກ.

ຮບທ 181: ສະແດງການເລອກສາງກມສ

� Theme Font Theme Font ເປນຊດຮບແບບຂຄວາມທໃຊສະແດງຜນໃນອງປະກອບຕາງໆ ພາຍ

ໃນແຜນໃສ (Slide). ລວມທງຂຄວາມຫວຂ, ຂຄວາມຍອຍ ແລະ ຂຄວາມທວໄປ ທ ສາງເປນຊດໜງ ຫ ກມໜງໄວແລວ. ເຮາສາມາດປຽນຮບແບບຟອນຂອງຊດ Theme ໄດເຊນດຽວກນ ໂດຍເລອກຮບແບບຟອນທມຢ ແລະ ສາມາດປຽນ Theme Font

ໄດຕາມທຕອງການ. 1. ຄລກປມເມນ Design.

2. ຄລກໃສ Fonts.

3. ແລວເລອກເອາ Font ທເຮາຕອງການ.

4

5 6

199

ຮບທ 182: ສະແດງການເລອກ Theme Font

� ກການບນທກ Theme Fonts 1. ຄລກເມນອນເຊດ (Insert) ຄລກປມ Fonts

2. ຄລກ Create New Theme Fonts 3. ເລອກ Heading font ທເຮາຕອງການ 4. ຕ ງຊ ຫ ປຽນຊ ໃສ 5. ຄລກ Save ເພອບນທກ

1

3

2


200

ຮບທ 183: ສະແດງການບນທກ Theme Fonts

ງງ. ກການສະແດງແຜນໃສໃນຮບແບບຕາງໆ (Presentation Views)

ໃນໂປຣແກຣມ Microsoft PowerPoint 2007 ສາມາດສະແດງໄດຫາຍຮບແບບ ເຊ ງແຕລະແບບມຮບຮາງລກສະນະແຕກຕາງກນ ແລະ ມລາຍລະອຽດດ ງນ:

1. ຮບແບບປກກະຕ (Normal View).

2. ຮບແບບລຽງລາດບຂອງແຜນໃສ (Slide Sorter View).

3. ຮບແບບໜາບນທກ (Notes Page View).

4. ຮບແບບການນາສະເໜເຕມໜາຈ (Slide Show View).

5. ຮບຕ ນແບບແຜນໃສ (Slide Master View). 6. ຮບຕ ນແບບເອກະສານປະກອບຄາອະທບາຍ (Handout Master View).

7. ຮບຕ ນແບບບນທກ (Note Master)

2

3

4 5

201

ຮບທ 184: ສະແດງເມນ Presentation Views

� ຮຮບແບບປກກະຕ (Normal View) ຮບແບບປກກະຕ (Normal View) ເປນຮບແບບພນຖານໃນການໃຊງານ

ຂອງ Microsoft Powerpoint 2007 ໃນການເລມຕ ນໃຊງານທກຄ ງ ຜໃຊງານເຫນ ຮບແບບນເປນແບບທາອດ ໂດຍຈະມສວນປະກອບຢສອງສວນທາງເບອງຊາຍຂອງ ໂປຣແກຣມຄ: ແຖບແຜນໃສ ແລະ ແຖບເຄາ. � ແຖບແຜນໃສ ((Slide View)

ແຖບນຈະສະແດງແຜນໃສທງໝດ ໂດຍລຽງລາດບຈາກແຜນທາອດຫາແຜນ ສດທາຍ.

ຮບທ 185: ສະແດງຮບແບບ Slide View


202

� ແແຖບເຄາ (Outline View) ແຖບເຄາຈະສະແດງແຜນໃສ ແລະ ລາຍລະອຽດທງໝດໄວຢທາງຂາງ ໂດຍລຽງ

ລາດບຈາກແຜນທາອດຫາແຜນສດທາຍ.

ຮບທ 186: ສະແດງຮບແບບ Outline View

� ຮບແບບລຽງລາດບຂອງແຜນໃສ (Slide Sorter View) ການລຽງລາດບເປນຮບແບບທສະແດງແຜນໃສທງໝດຂອງການນາສະເໜ ໂດຍ

ຫຍໃຫຮບພາບ ຫ ໜາແຜນໃສນອຍລງ ເພອໃຫສາມາດກວດສອບລາດບຮບພາບ ຫ ແຜນໃສ ກອນການນາສະເໜຢາງໃຫຖກຕອງ.

203

ຮບທ 187: ສະແດງຮບແບບ Slide Sorter View

� ຮຮບແບບໜາບນທກ (Notes Page View)

ຮບແບບນເປນການສະແດງແຜນໃສ ແລະ ຂອບບນທກຄາອະທບາຍ ເພອໃຫຜນາ ສະເໜ ສາມາດບນທກລາຍລະອຽດຄາອະທບາຍຕາງໆ ໄວເປນເອກະສານອາງອງ.

ຮບທ 188: ສະແດງຮບແບບ Notes Page View


204

� ຮຮບແບບການນາສະເໜແຜນໃສເຕມຈ (Slide Show View)

ການນາສະເໜແບບນ ເປນການສະແດງພາບແຜນໃສເຕມຈຄກນກບການສາຍແຜນໃສ ເຊງສາມາດປຽນໄປໜາຕາງໆໄດ ລວມທງການສະແດງພາບເຄອນໄຫວທສາງໄວ.

ຮບທ 189: ສະແດງ Slide Show View

� ຮບຕ ນແບບແຜນໃສ (Slide Master View)

ການການດໜາຫກຂອງ PowerPoint ຂອງແຜນໃສ (Slide) ຄາຍຄ Theme ໃນແຕລະໜາ.

ຮບທ 190: ສະແດງ Slide Show View

205

� ຮຮບຕ ນແບບເອກະສານປະກອບຄາອະທບາຍ (Handout Master View)

ຮບແບບທສະແດງຕ ນແບບກອນການພມພອມທງການແກໄຂ ສາມາດເຮດເປນ ຕ ນແບບເອກະສານປະກອບຄາອະທບາຍ ເຊນ: ການປບຂະໜາດ, ການຈດຮບ ແບບຫວເຈຍ, ສ ນເຈຍ, ຕ ງຄາເຈຍ ແລະ ຈານວນຮບພາບທຈະພມໃສໃນແຕລະ ໜາອກ.

ຮບທ 191: ສະແດງ Handout Master View

� ຮບຕ ນແບບບນທກ (Note Master) ຮບຕ ນແບບບນທກຂອງການນາສະເໜ ຈະມສວນໜງເປນພນທໃນການບນທກ

ຂຄວາມ ເພອໃຊປະກອບໃນການອະທບາຍ.

ຮບທ 192: ສະແດງ Handout Master View


206

ຈຈ. ການປບແຕງພນຫງຂອງແຜນໃສ

ນອກຈາກການເລອກແຜນໃສແລວ ການຕກແຕງພນຫງຂອງແຜນໃສກແມນອກຢາງ ໜງ ເພອໃຫພນຂອງແຜນໃສເຂາກບເນອໃນທຈະນາມາສະເໜ ມຄວາມສວຍງາມ ແລະ ມປະສດທພາບ ເຊນ: ພນສ, ພນລວດລາຍ ແລະ ພນຮບພາບ.

1. ຄລກປມເມນ Design.

2. ຄລກປມເມນ Background Styles.

3. ຄລກເລອກ Format Background.

ຮບທ 193: ສະແດງການປບແຕງພນຫງ

4. ໜາຕາງ Format Background ຈະປາກດຂນມາໃຫ ເລອກຄລກFill.

5. ເລອກສພນໂດຍຄລກ Color.

6. ຄລກປມ Apply to All ເພອໃຫໄດສທກໆພນຫງ. 7. ຄລກປມ Close ເພອປດໜາຕາງ Format Background.

8. ສພນຫງຂອງແຕລະແຜນໃສຈະປຽນຕາມສທເຮາເລອກ.

1 2

3

207

ຮບທ 194: ສະແດງການເລອກສປບແຕງພນຫງ

ສສ. ການໃສເລກໜາແຜນໃສ

ການໃສເລກໜາໃສໃຫແຜນໃສມປະໂຫຍດຫາຍຢາງ ຂນກບເຫດຜນຂອງການນາສະເໜ. ແຕຈະໄດຄວາມສະດວກ ແລະ ວອງໄວ ເມ ອຊອກຫາຫວຂໃດໜງໃນບນດາໜາແຜນໃສທເຮາສາງໄວ. ການຊອກຫາຫວຂໃດໜງນ ນ ຖາຊອກຢໃນໂປຣແກຣມ PowerPoint ທບມ ເລກໜາ ກສາມາດຊອກໄດ ເພາະຢໃນ Slides ແລະ Outline ນ ນ ມເລກຈານວນໃຫແລວ. ແຕສ ງທຈາເປນທສດໃນການໃສເລກໜາ ແມນເວລາທເຮາພມອອກ (Print) ເຮາຈງຮວາ ມຈກແຜນໃສ ແລະ ແຕລະຫວຂຢໃນແຜນໃສທເທາໃດ. ສະນ ນ, ຈງຈາເປນຕອງໃສ ເລກໜາໃຫແຜນໃສ.

ຄລກທແຖບເມນ Insert ກມຄາສ ງ Text ຄລກປມ ຈະປາກດໜາຕາງທການດບອກ Header Footer ໃຫຄລກຄາສ ງ Slide Number ແລວຄລກປມ Apply to All.

4

6

7

5


208

ຮບທ 195: ສະແດງການໃສເລກໜາ ຊຊ. ການໃສວນທ ແລະ ເວລາໃນແຜນໃສ

ໃຫຄລກທແຖບເມນ Insert ກມຄາສ ງ Text ຄລກປມ ຈະປາກດໜາຕາງທການດບອກ Header Footer ໃຫຄລກຄາສ ງ Date and Time

ແລວຄລກປມ Apply to All.

ຮບທ 196: ສະແດງການໃສວນທ ແລະ ເວລາ

2

1

1

5

4

3

2

209

ຍຍ. ການເພມຂຄວາມໃສທາຍຂອງແຜນໃສ Footer

ການໃຊກມຄາສ ງນ ສວນຫາຍແລວແມນໃຊພມຊ ຫ ອງກອນທສາງ. ບດນາສະເໜ ເພອສະຫງວນລຂະສດ ຫ ບາງເທອກໃຊເນນຂຄວາມຂອງແຜນໃສນ ນ ຕວຢາງ: ມ 2-3 ແຜນໃສ ທເວາເຖງການໃສຂຄວາມໃນທາຍແຜນໃສ ກຈະຂຽນ “ການໃສຂຄວາມໃນທາຍແຜນໃສ” ຢທາຍ ຫ ຫວຂອງແຜນໃສ.

ທແຖບເມນ Insert ກມຄາສ ງ Text ຄລກປມ

ຮບທ 197: ສະແດງການໃສ Footer

ຈະປາກດໜາຕາງທການດບອກ Header Footer ໃຫຄລກຄາສ ງ Footer ແລວ ຄລກປມ Apply to All.

II. ການປບແຕງຕວໜງສໃນແຜນໃສ (Slide) ການຂຽນຂຄວາມສາມາດຂຽນໄດໂດຍການຂຽນໃສແຜນໃສ (Slide) ທມອງປະກອບຂອງ

ກອງຂຄວາມຢແລວ ເຊ ງຈະປາກດຢອອມຂາງເຄາໂຄງທເອນວາ PlaceHolder ໂດຍມຂ ນ ຕອນຂອງການພມຂຄວາມດ ງນ:

1

2


210

1. ສາງບດນາສະເໜໃໝ ໂດຍຄລກທໄອຄອນ (icon) ຢເບອງເທງແຖບເຄ ອງມມາດ ຕະຖານ (Toolbar Standard) ເລອກຮບແບບແຜນໃສທມອງປະກອບຂອງກອງຂ ຄວາມຕາມທຕອງການ ຫ ໃຊຕາມທໂປຣແກຣມການດໄວໃຫກໄດ.

2. ຄລກເມາສທຂອບຂອງ PlaceHolder ຈະປາຄລກເຄເຊຂນມາ. 3. ພມຂຄວາມທຕອງການ. ອກວທໜງຂອງການພມຕວໜງສ ຫ ຂຄວາມໃນແຜນໃສ ຄ: ໃນກລະນແຜນໃສເປາ

ບມກອງຂຄວາມ ຫ ບມ PlaceHolder ໄວ ເພອພມຂຄວາມ ຫ ຕວໜງສໃສ ເຮາສາມາດພມ ຂຄວາມ ຫ ຕວໜງສໃສໄດດ ງນ:

1. ຄລກໄອຄອນ (icon) ທແຖບເຄ ອງມແຕມຮບ (Toolbar Drawing). 2. ຕວຊເມາສຈະປຽນລກສະນະ ແລວຄລກເມາສໃສແຜນໃສ ຈະປາຄລກກອງຂຄວາມ

ຂນມາ. 3. ພມຂຄວາມທຕອງການລງໄປໃນກອງຂຄວາມ ເມອພມສາເລດແລວ ໃຫຄລກໃສພນທ

ຫວາງຂອງແຜນໃສ.

11. ການການດຮບແບບຟອນ (font)

ຟອນ (Font) ຄຮບແບບຕວອກສອນ. ແຕລະອກສອນ ແຕລະຟອນມຮບຮາງບຄກນ ສາມາດປຽນຮບແບບຕວອກສອນທຢໃນແຜນໃສໄດ ເຊ ງມຂ ນຕອນການປຽນດ ງນ:

1. ລາກເມາສ (Drag mouse) ຫ ເອນກນວາ ທາສ ທບຂຄວາມທຕອງການປຽນຟອນ. 2. ເລອກຮບແບບຟອນຈາກໄອຄອນ (Font) ທແຖບເຄອງມ Formatting (ແຖບ

ເຄ ອງມຈດຮບແບບ) ໂດຍການຄລກທລກສອນ ຈະປາຄລກລາຍການຂອງຟອນ ຕາງໆ ອອກມາ ແລວຄລກເລອກເອາຟອນຕາມທຕອງການ.

3. ຈະເຫນຕວອກສອນໃນແຜນໃສປຽນໄປຈາກຮບແບບຕວອກສອນເກ າ.

2. ການປຽນຮບແບບຟອນທງໝດຂອງບດນາສະເໜ

ຖາຕອງການປຽນຮບແບບຟອນຈາກ (Cordia New ເປນ Phetsarath OT) ທງໝດ ໃນບດນາສະເໜຂອງເຮາ ໂດຍທບຈາເປນຕອງມາປຽນເທອລະແຜນໃສ (ຍກເວນແຜນໃສ ທເປນຮບ) ສາມາດປຽນໄດ ໂດຍປະຕບດຕາມຂ ນຕອນດ ງນ:

211

1. ເປດ File ນາສະເໜທຕອງການປຽນຮບແບບຟອນທງໝດ. 3. ເລອກເມນຮບແບບ (Format). 4. ເລອກຄາສ ງ Replace Fonts (ແທນທຮບແບບອກສອນ). 5. ຈະປາຄລກໜາຕາງຂນມາ ເລອກຮບແບບຟອນທຕອງການ ຢທ With.

6. ຄລກປມ Replace (ແທນທ) ເພອປຽນເປນຮບແບບຟອນທເລອກໄວນ ນ ເຊ ງໂປຣແກຣມຈະປຽນທງໝດໃນແຕລະແຜນໃສ (Slide) ຂອງບດນາສະເໜ.

33. ການເນນຂຄວາມ ຫ ປະໂຫຍກດວຍຕວເຂມ, ຕວເນງ ແລະ ການຂດກອງ

ການໃຊຕວໜງສເຂມ, ຕວເນງ ແລະ ຂດກອງ ໃນກລະນຫວຂ ຫ ເນນຄວາມ ໝາຍຂອງຄາ ຫ ຂອງປະໂຫຍກນ ນໆ ໃຫເດນຂນ ສາມາດເຮດໄດດ ງນ:

1. ລາກ Mouse ໃສປະໂຫຍກ ຫ ຄາ ທເຮາຕອງການປບແຕງ. 2. ຄລກປມ ເມອຕອງການປຽນປະໂຫຍກ ຫ ຄາ ໃຫເປນຕວເຂມ.

3. ຄລກປມ ເມອຕອງການປຽນປະໂຫຍກ ຫ ຄາ ໃຫເປນຕວເນງ. 4. ຄລກປມ ເມອຕອງການປຽນປະໂຫຍກ ຫ ຄາ ໃຫເປນຕວທຂດກອງ. 5. ຖາຕອງການຍກເລກການເນນຂຄວາມໃຫທາສໃສຂຄວາມ ແລວຄລກທ Icon

ທເຮາໃຊໃນການເນນຂຄວາມນ ນຄນ ເພອກບມາຍກເລກ.

ຮບທ 198: ສະແດງເຄ ອງມເພອຄລກເນນຄວາມໝາຍ

4. ການປຽນສຂຄວາມ

1. ລາກເມາສໃສປະໂຫຍກ ຫ ຄາ ທເຮາຕອງການປຽນສ.

2. ຄລກເມາສໃສປມໄອຄອນ ທບນທດເຄອງມ Drawing (ເຄອງມການແຕມ) ຈະປາຄລກໜາຕາງສອອກມາໃຫເລອກ.


212

3. ຄລກເລອກສຕາມທຕອງການ ແລວປະໂຫຍກ ຫ ຄາທເຮາທາສໄວນ ນ ຈະປຽນ ເປນສທເຮາເລອກ.

55. ວທປຽນໄລຍະຫາງລະຫວາງບນທດແຖວ

ວທປຽນໄລຍະຫາງລະຫວາງແຖວນ ໃຊເພອເວລາທເຮາພມຂຄວາມລງໄປແລວ ມຈດ ປະສງຢາກໃຫແຕລະແຖວຫາງກນ ຫ ຖ ເຂາ ເຊງມວທປຽນດ ງນ:

1. Drag Mouse ຫ ທາສໃສຈານວນແຖວທຕອງການປຽນ. 2. ຄລກເມາສທລກສອນ line spacing. 3. ຄລກເລອກໄລຍະຫາງຕາມທຕອງການ ແລວແຕລະແຖວກຈະປຽນໄລຍະຫາງ

ຕາມທເຮາເລອກ.

ຮບທ 199: ສະແດງເຄ ອງມເພອປຽນໄລຍະຫາງລະຫວາງແຖວ

6. ການປບແຕງຕວໜງສໃນແຜນໃສໂດຍໃຊ WordArt WordArt ຫ ຂຄວາມສລະປະ ຄຮບແບບຂອງຕວອກສອນທອອກແບບມາເພອໃຫມ

ຄວາມສວຍງາມ ແລະ ຄວາມໜາສນໃຈຢໃນແຜນໃສ ໂດຍມຂ ນຕອນດ ງນ:

1. Drag Mouse ຫ ທາສໃສຈານວນແຖວທຕອງການປຽນ. 2. ໄປທເມນ Insert.

3. ຄລກເລອກທໄອຄອນ. 4. ຈະປາຄລກໜາຕາງຮບແບບຂຄວາມ ໃຫຄລກ

ເລອກລກສະນະຂອງຂຄວາມຕາມທ ຕອງການ.

213

ຮບທ 200: ສະແດງການປບແຕງຕວໜງສໂດຍໃຊ WordArt

ຮບທ 201: ສະແດງຜນການປບແຕງຕວໜງສໂດຍໃຊ WordArt

ໃນກລະນສາງຂຄວາມໃໝ ພມຂຄວາມທຕອງການລງໃສໃນ Text ຖາຕອງການປຽນ ຂະໜາດຂອງຂຄວາມໃຫຄລກເລອກທ Size ແລະ ຖາຕອງການປຽນແບບຕວອກສອນໃຫ ເລອກທ Font (ຮບແບບຕວອກສອນ) ແລວກປບປຽນສ ງຕາງໆຕາມທຕອງການ.

1 4

3 2


214

III. ກການຕ ງຄາຫຍໜາ ແລະ ຫວແຖວ 1. ການຕ ງຄາຫຍໜາ ການຕ ງຄາຫຍໜາມ 3 ວທຄ: � ວທທ 1:

1. ເປດໜາແຜນໃສເອກະສານຂນມາ ຈະຂຽນກອນ ຫ ຕ ງກອນກໄດ. 2. ຄລກທລກສອນຊລງຂອງກມຄາສ ງ Paragraph.

ຮບທ 202: ສະແດງຂ ນຕອນການເຂາການຕ ງຄາຫຍໜາ 3. ຄລກເລອກທກອງ Spaciale ເລອກເປນ First line. 4. ການດໄລຍະຫາງຂອງການຫຍໜາ ໂດຍການຄລກລກສອນຂນລງຢທ By. 5. ຄລກ OK.

ຮບທ 203: ສະແດງການຕ ງຄາຫຍໜາ

1

2

3 4

5

215

ແລວແຖວທາອດຂອງຂຄວາມຈະຫຍໜາເຂາ ດ ງຮບທ 204.

ຮບທ 204: ສະແດງຂຄວາມທຫຍໜາແລວ

� ວວທທ 2: 1. ເປດຂຄວາມຂນມາ ຫ ຂຽນໃໝກໄດ. 2. ເອາເມາສລາກເມດ First line Indent ອອກຕາມທເຮາຕອງການ.

ຮບທ 205: ສະແດງການຫຍໜາຂຄວາມວທທ 2

ວທນເປນວທໜງທຄນສວນຫາຍມກຈະໃຊ ແຕບສາມາດການດໄດວາ ແຕລະຫຍໜາ ຂອງແຕລະແຜນໃສຈະເທາກນ ນຄຈດອອນຂອງການໃຊວທນ.

2


216

� ວວທທ 3: ວທນເປນວທໜງທໃຊຫາຍໃນການຂຽນບດນາສະເໜ ໃນຕະກນຂອງ Microsoft

Office ແລະ ຈະຕາງຈາກວທທໜງ ແລະ ສອງຢບອນວາ ມນສາມາດລບການຫຍໜາ ຂອງເຮາໄດ. ສວນຫາຍແລວ ໃນພາກປະຕດບດຕວຈງແມນບໄດຕ ງຄາ ພຽງແຕຄລກປມຄາສ ງ Tab ທຢໃນແປນພມເທານ ນ.

ຂ ນຕອນການປະຕບດ: � ຖາຫາກຂຽນຂຄວາມສາເລດແລວ ໃຫເອາເມາສໄປຄລໄວທາງໜາຂອງແຖວທາອດ

ແລວກຄລກປມ Tab ແລວແຖວຂຄວາມນ ນຈະຫຍໜາເຂາ. � ຖາບໄດຂຽນຂຄວາມໃຫຄລກປມ Tab ບາດໜງ ແລວຈງຂຽນ.

2. ການຕ ງຫວແຖວ

ການຕ ງຫວແຖວສາມາດເຮດໄດສອງວທຄ: � ວທທ 1:

1. ຈະຂຽນຂຄວາມກອນ ຫ ຕ ງຄາກອນກໄດ ໂດຍຄລກໃສລກສອນຊລງຂອງ ກມຄາສ ງ Paragraph.

ຮບທ 206: ສະແດງຂ ນຕອນການຕ ງຫວແຖວ

2. ຄລກປຽນຄາທຕອງການຢທ Befor text. 3. ຄລກ OK.

1

217

ຮບທ 207: ສະແດງການຕ ງຫວແຖວ

� ວວທທ 2:

ການຕ ງແຖວດວຍວທນຄາຍຄກນກບວທທສອງຂອງການຕ ງຫຍໜາ ພຽງແຕເຮາ ເອາເມາສລາກເມດ Left Indent ອອກ ແລະ ເຂາຕາມທຕອງການ.

ຮບທ 208: ສະແດງການຕ ງຫວແຖວແບບທ 2

2

3


218

IV. ກການເພມພາບ ແລະ ຮບເງາເຂາໃນແຜນໃສ 1. ການເພມພາບເຂາໃນແຜນໃສ ການເພມພາບເຂາໃນແຜນໃສສາມາດເພມໄດດ ງນ:

1. ຄລກແຖບເມນ Insert. 2. ຄລກປມ Picture ເພອເລອກຮບພາບທຈະນາມາສະເໜ.

ຮບທ 209: ສະແດງການເພມຮບ

3. ຈະປາຄລກໜາຕາງ Insert Picture ຂນມາໃຫເລອກໂຟນເດ (Folder) ເກບ ພາບທຕອງການ.

4. ຄລກເລອກຮບທຕອງການ. 5. ຄລກປມ Insert ເພອດງເອາຮບມາໃສໃນແຜນໃສ.

ຮບທ 210: ສະແດງການເລອກເພມຮບ

1

2

219

ອກກລະນໜງ ເຮາສາມາດໄປສາເນາ (Copy) ຮບທຕອງການນາສະເໜນ ນ ແລວນາ ມາວາງ (Paste) ໃສໜາແຜນໃສທເຮາຕອງການເລຍ. ຫງຈາກນ ນ ຈງປບແຕງຂະໜາດໃຫໄດ ຕາມຄວາມເໝາະສມ.

2. ການປບແຕງຂະໜາດຂອງຮບ ຮບພາບທນາເຂາມາໃນແຜນໃສຈະສະແດງຜນຕາມຂະໜາດເດມ. ສະນ ນ, ຂະໜາດ

ຂອງຮບຈະບພດກບແຜນໃສ (ໃຫຍ ຫ ນອຍເກນໄປ). ເຮາສາມາດປບປຽນຂະໜາດຂອງ ຮບພາບໃຫເໝາະສມກບແຜນໃສໄດ.

� ວວທທ 1: 1. ຄລກຮບທຕອງການປບຂະໜາດ. 2. ວາງເມາສຢມມຂອງຮບທຕອງການ ປບເຄເຊຂອງເມາສຈະປຽນເປນຮບລກ

ສອນ 2 ຫວ. 3. ຄລກຄາງໄວ ແລວລາກປບຂະໜາດຂອງຮບຕາມທຕອງການ.

ຮບທ 211: ສະແດງການຂະຫຍາຍຮບ 4. ຮບພາບຈະມຂະໜາດຕາມທການດ. 5. ຄລກຍາຍຮບໄປໄວໃນຕາແໜງທຕອງການ.

1

2 3


220

ຮບທ 212: ສະແດງການຍາຍຮບ

� ວວທທ 2: 1. ຄລກຮບທຕອງການປບຂະໜາດ. 2. ຄລກເມນ Format. 3. ປຽນຂະໜາດຂອງຮບ ໂດຍການຄລກລກສອນຂນ ແລະ ລງຢໃນ Hight

(ລວງສງ) ແລະ Width (ລວງກວາງ).

4. ຍາຍຕາແໜງຂອງຮບ ແລະ ປນຮບໂດຍການຄລກລກສອນຢໃນ Bring to

Font ແລະ Selection Pane.

ຮບທ 213: ສະແດງການຂະຫຍາຍຮບແບບທ 2

4

1

3

2

4

221

33. ການແຊກຮບຄຣບອາດ (Clip Art)

ນອກຈາກຮບແຕມ ແລະ ຮບຖາຍແລວ ສາມາດເລອກຮບທສາເລດໃນໂປຣແກຣມ PowerPoint ມາໃສໄດອກ.

1. ຄລກທເມນ Insert.

2. ຄລກທປມ Clip Art.

ຮບທ 214: ສະແດງການໃສຮບຄຣບອາດ

3. ໜາຕາງລວມຂອງຄາສ ງ Clip Art ຈະປາຄລກຂນມາ. 4. ພມຊ ຫ ຄາທກຽວກບຮບທຕອງການຄ ນຫາ ໃສຫອງ Search for.

5. ຄລກໃສປມ Go ເພອຄ ນຫາຄຣບອາດທຕອງການ.

ຮບທ 215: ສະແດງການເຂາຫາຮບຄຣດອາດ

6. ຄລກເອາຮບທເຮາຕອງການ.

4 3

5

1

2


222

ຮບທ 216: ສະແດງການເລອກຮບຄຣບອາດ

7. ຄລກໃສລກສອນຊລງຢທາຍຂອງຮບຄຣບອາດນ ນ. 8. ເລອກຄລກ Insert. 9. ຮບຄຣບອາດນ ນ ຈະຖກວາງໃສແຜນໃສຂອງເຮາ.

ຮບທ 217: ສະແດງການໃຊຮບຄຣບອາດ

6

223

V. ກການນາສະເໜແບບປະສມປະສານ ນອກຈາກການນາສະເໜໂດຍ PowerPoint ທເປນຂຄວາມ ຫ ຮບພາບນງຕາງໆ

ແລວກຍງມການນາສະເໜດວຍຮບການອ ນ ເຊນ ການສະເໜໂດຍການເຊ ອມຕກບ link ວດໂອ, ການສະເໜຜານໜາເເວບໄຊ.

1. ການ link ໃສວດໂອຄຣບ ການນາສະເໜໂດຍການເຊອມຕໄປໃສວດໂອຄຣບນ ກແມນວທໜງທຊວຍໃນການນາ

ສະເໜໃຫມສສນ ແລະ ສາງຄວາມສນໃຈຫາຍຂນ. 1. ໄປທເມນ Insert. 2. ຄລກລກສອນຊລງຢລມ Movie ໃນກມເມນ Media Clips. 3. ເລອກຄລກ Movie from File.

ແລວຈະປາຄລກໜາຕາງໃຫເລອກໄຟລ ຫງຈາກເລອກໄຟລແລວ ຄລກ Open.

ຮບທ 218: ສະແດງການເປດໄຟລວດໂອຄຣບໃສແຜນໃສ

ເລອກເອາອນໃດອນໜງຕາມທຕອງການດ ງນ: – ຖາເລອກ Automatically ແມນເປດແຜນໃສຂນແລວ ມນຈະຫນເອງເລຍ.

1

3

2


224

– ຖາເລອກ When Clicked ເມ ອເປດແຜນໃສຂນມາ ເຮາຕອງເອາເມາສໄໄປ ຄລກໃສຄລບວດໂອ ຈງຫນ.

ຮບທ 219: ສະແດງຄນລກສະນະຂອງໄຟລວດໂອຄລບໃນແຜນໃສ

2. ການສະເໜຜານໜາເວບໄຊ

ການນາສະເໜຜານໜາເວບໄຊ ເປນອກຊອງທາງໜງທຊວຍໃນການເຜຍແຜຂມນທມກ ໃຊກນ. ການສາງແຜນໃສເພອນາມາສະເໜຜານທາງເວບໄຊນ ເປນວທທງາຍ ພຽງແຕຂຽນ ທຢຂອງເວບໄຊ ຫ ເວບເພດເທານ ນ ກສາມາດສະເໜໄດ. ແຕການນາສະເໜແບບນ ສະຖານທ ທຈະນາສະເໜຕອງມອນເຕເນດ ແລະ ອນເຕເນດນ ນຕອງໄວ ຈງນາສະເໜໄດ, ຖາອນເຕເນດມຄວາມໄວຕ າ ການຄລກເຊອມຕເພອເປດເບງບດນາສະເໜ ຈະໃຊເວລາດນ ນານ ເປນໂອກາດໃຫຜຊມເກດມແນວຄດເບອການນາສະເໜນ ນ.

ສວນໃດທມການເຊ ອມຕກບເວບໄຊ ຫ ເວບເພດ ສວນນ ນຈະເປນສຟາ ແລະ ຖກຂດກອງ ດ ງຮບທ 220.

ຮບທ 220: ສະແດງວທການເຊ ອມຕໃສເວບໄຊ

225

VI. ກການນາໃຊຮບເສນສະແດງ, ຕາຕະລາງ ແລະ ໂຄງຮາງການ

ຈດຕ ງເຂາໃນແຜນໃສ

1. ການນາໃຊຮບເສນສະແດງເຂາໃນແຜນໃສ

ການນາໃຊເສນສະແດງເຂາໃນແຜນໃສເພອສະເໜຜນງານມຫາຍວທ ແຕໃນນຈະແນະ ນາການໃຊ SmartArt ແລະ Chart.

ກ. ການໃຊ SmartArt

SmartArt ເປນສ ງໜງທໄດຮບການປບປງຂນຢາງຫວງຫາຍໃນ Microsoft Office

PowerPoint 2007. ຄນສມບດຂອງແຜນວາດມການອອກແບບໃໝທງໝດ ເຊ ງເຮດໃຫເຮາ ສາມາດເພມແຜນວາດ ແລະ ອງກອນທມຄວາມລະອຽດຫາຍກວາເກ າລງໃນບດສະເໜໄດ. ໂດຍລວມແລວເຮາຈະເອນແຜນວາດທມທງໝດໃນ PowerPoint 2007 ວາ ກຣາຟກ (Graphic). ໂປຣແກຣມ PowerPoint ສາມາດນາສະເໜຂມນໃນລກສະນະແຜນວາດ (SmartArt) ໄດຄກນກບໂປຣແກຣມອນໆທມໃນປດຈບນ ແລະ ມຂ ນຕອນການປະຕບດດ ງນ:

1. ເປດແຜນໃສໃໝຂນມາ ຄລກລກສອນຊລງຂອງປມ .

2. ເລອກແບບແຜນໃສທເປນແຜນວາດ ໃນນໃຫເລອກແບບທ 2 ຄ: Title and content.

ຮບທ 221: ສະແດງໜາແຜນໃສ


226

1. ຄລກທໄອຄອນ Inset.

2. ເລອກ SmartArt.

3. ເລອກ Relationship.

4. ເລອກແຜນວາດທຕອງການແລວຄລກ OK.

ຮບທ 222: ສະແດງການເຂາຫາ SmartArt

ຮບທ 223: ສະແດງການເລອກ SmartArt

ເຮາຈະໄດແຜນວາດຕາມແບບທເລອກດ ງນ

ຮບທ 224: ສະແດງແຜນວາດ SmartArt ຕາມແບບທເລອກ

1

2

3

5

4

227

� ກການປອນຂມນໃສແຜນວາດ 1. ຄລກຊອງ [Text] ພມຫວຂທຕອງການໃສ. 2. ຄລກໃສຊອງ Click to add Title ພມຫວຂເລອງຂອງແຜນວາດ.

ຮບທ 225: ສະແດງການໃສຂມນໃສແຜນວາດ

� ການໃຊເຄ ອງມຕກແຕງແຜນວາດ ເພອຄວາມສວຍງາມຂອງແຜນວາດທສາງຂນມານ ນ ສາມາດຈດຮບແບບແຜນວາດ

ໄດ ໂດຍມຂ ນຕອນດ ງນ: 1. ຄລກໃສສວນຂອງແຜນວາດທເຮາຕອງການປຽນແປງ ຫ ຕກແຕງ. 2. ແຖບ Ribbon ຊ SmartArt Tools ຫວຂ Design ໃຫເລອກໃຊໄດເລຍ.

ຮບທ 226: ສະແດງເຄ ອງມຕກແຕງແຜນວາດ


228

ຂຂ. ການໃຊ Chart

ໂປຣແກຣມ PowerPoint ສາມາດນາສະເໜຜນງານດວຍເສນສະແດງ ຫ ກຣາຟ ມຂ ນຕອນການປະຕບດດ ງນ:

1. ເປດແຜນໃສໃໝຂນມາ ຄລກລກສອນຊລງຂອງປມ .

2. ເລອກແບບແຜນໃສທເປນແຜນວາດຕາມຕອງການ ໃນນເລອກເອາແບບທ 2 Title and content.

ຮບທ 227: ສະແດງການເປດແຜນໃສ (Slide)

3. ຄລກໄອຄອນຮບກຣາຟ ຈະປາຄລກໄອຄອນ Insert Chart. ໃຫເລອກກຣາຟ ຫ ເສນສະແດງທຕອງການແລວ ຄລກປມ OK.

ຮບທ 228: ສະແດງວທເລອກ Chart

229

4. ຈະປາກດໜາຕາງຕາຕະລາງໃຫປອນຂມນ ແລະ ຕວເລກໃສແຕລະຕາແໜງ

ຮບທ 229: ຕາຕະລາງທໃຊປອນຄາເພອສະແດງຜນໃນ Chart

5. ໃນບນດາແຖວ ແລະ ຖນທໂປຣແກຣມການດໄວໃຫ (ສງເກດຈາກຂອບໃນ ເສນສຟາ) ຖາມຂມນໃດໜງທບເຕມ ຫ ຍງຫວາງທບໄດໃຊ. ໃຫເລອກສ ນ ແຖວ ຫ ຫວແຖວ ແລວຄລກຂວາເລອກຄາສ ງ Delete ເພອລບຂມມນ ນອອກ.

6. ປດໜາຕາງຕາຕະລາງນ ນອອກ ຈະກບມາທ Powerpoint ແລະ ເສນສະແດງ ຫ ກຣາຟທສາງຈະຄາງຢ.

ຮບທ 230: ເສນສະແດງໂດຍໃຊ Chart


230

� ກການຈດການກບແຫງຂມນ (Data Source) ຂອງ Chart

ໃນກລະນທສາງກຣາຟແລວ ແຕເລອກຊອງຂມນຜດ ກສາມາດປຽນແປງຊອງຂມນ ໃໝໄດ ໂດຍມຂ ນຕອນປະຕບດດ ງນ:

1. ຄລກຮບກຣາຟທຕອງການແກໄຂ. 2. ໃນແຖວ Ribbon ຊ Chart Tools ຫວຂ Design ໃນສວນຂອງ Data ຄລກ

ປມ . 3. ຈະປາຄລກໄອຄອນໜາຕາງ Select Data Source ປຽນແປງລາຍລະອຽດ.

ຮບທ 231: ສະແດງວທປຽນຂມນ ແລະ ທດທາງຂອງກຣາຟ

4. ຈາກຕວຢາງນຄລກທ Switch Row/Column ເພອໃຫສະລບແລວ ຄລກປມ OK.

5. ບນດາຄາ ແລະ ທດກຈະປຽນແປງໄປດ ງຮບ.

ກດປມນເພອເລອກ ຊອງຂມນໃໝ

ສະລບທດຂອງຂມນ ກຣາຟ

231

ຮບທ 232: ສະແດງເສນສະແດງໂດຍໃຊ Chart ທປຽນທດທາງ

� ກການຕກແຕງ Chart ໃຫໜາສນໃຈຍງຂນ ນອກຈາກການປຽນແປງແກໄຂກຣາຟຕາມຂໃຫຖກຕອງແລວ ຍງສາມາດປບແຕງ

ກຣາຟໃຫສວຍງາມຂນຕມອກ ເຊ ງມການປະຕບດດ ງນ: 1. ຄລກຢທກຣາຟທເຮາຕອງການປບແຕງ. 2. ຄລກແຖບ Design. 3. ໃນກມ Chart Layout ໃຫຄລກຢທໜາຕາງເສນສະແດງ ຫ

ກຣາຟທຕອງການ ໃຊປບແຕງນ ນ.

ຮບທ 233: ສະແດງກາບຕກແຕງເສນສະແດງຂອງ Chart

1

3

2


232

22. ການນາໃຊຕາຕະລາງເຂາໃນແຜນໃສ

ກ. Link ມາຈາກ Word

ການສາງຕາຕະລາງໃນ PowerPoint ກເຮດໄດຫາຍວທຕາມຄວາມຖະນດຂອງແຕລະຄນ ເຊ ງຈະ Insert ຕາຕະລາງໃໝ ຫ Insert ຕາຕະລາງທມຂມນຢແລວ ກໄດເຊນດຽວກນ. ແຕໃນຫວຂນຈະແນະນາກຽວກບການເອາຕາຕະລາງຈາກ Word ມາໃຊໃນການນາສະເໜດວຍ PowerPoint ເຊ ງຫາຍໆຄນຈະສາເນາ (Copy) ຕາຕະລາງມາຈາກ Word ກໄດເຊນກນ ແຕຄວາມຊດເຈນຈະຫດລງ ຈະບເໝອນກບຕາຕະລາງຢໃນ Word ແລະ ຈະແກໄຂອນໃດອນ ໜງກແກໄຂໄດຍາກ ເພາະໂປຣແກຣມ PowerPoint ບແມນອອກແບບໄວເພອເຮດວຽກຕາຕະລາງ ຄກນກບ Word. ດ ງນ ນ, ເຮາຈະສະເໜວທທເອາຕາຕະລາງມາຈາກ Word ໃສ Powerpoint

ແລວຄກບ Word ທກຢາງ ພອມທງສາມາດແກໄຂຕາຕະລາງໄດໃນ Word ແລະ ເຊອມຕກບການອບເດດຕາຕະລາງຂອງ Word (ໝາຍຄວາມວາ ຕາຕະລາງໃນ Word ມການ ປຽນແປງແລວ ຕາຕະລາງໃນ PowerPoint ກຈະປຽນແປງໄປນາ). ເຮາມວທປະຕບດດ ງນ:

ຮບທ 234: ສະແດງຕາຕະລາງຢໃນ Word ເພອກຽມ link ໃສແຜນໃສ

1

233

ຮບທ 235: ສະແດງວທ link ຕາຕະລາງຈາກ Word

ຮບທ 236: ສະແດງຂ ນຕອນການ link ຕາຕະລາງຈາກ Word

2

3

4

5

6 7


234

ຮບທ 237: ສະແດງຕາຕະລາງໃນແຜນໃສທ link ມາຈາກ Word

ໃນກລະນທຕາຕະລາງຂອງເຮາຢໃນ Word ມການປຽນແປງແລວເຮາຢາກໃຫຕາ ຕະລາງໃນ PowerPoint ປຽນແປງນາ ພຽງແຕໄປຄລກຂວາໃສຕາຕະລາງໃນ PowerPoint

ແລວ ໄປຄລກໃສ Update Link ຕາຕະລາງຈະອບເດດໃຫຂມນຕາມ Word.

ຮບທ 238: ສະແດງວທການ Update ຕາຕະລາງໃນແຜນໃສ

235

ຂຂ. ການສາງຕາຕະລາງລງໃສແຜນໃສ

ຄນລກສະນະຂອງຕາຕະລາງໄດຮບການເພມເຕມຢາງມສາພນໃນລະບບ Microsoft

Office 2007 (Microsoft Office 2007 System). ໃນປດຈບນ ເປນເລອງງາຍທຈະນາຕາຕະ ລາງມາຈາກ Microsoft Word 2007 ຫ Microsoft Excel 2007 ມາໃຊໃໝໃນການສະເໜ ໂດຍ Microsoft PowerPoint 2007. ຫງຈາກການສາງ ຫ ຈດຮບແບບຕາຕະລາງ ໃນ Microsoft Word 2007 ຫ Office Excel 2007 ສາມາດວາງຕາຕະລາງການນາ ສະເໜໃນ Microsoft PowerPoint 2007 ໂດຍບຈາເປນຕອງປບຄນລກສະນະ ຫ ການຈດຮບແບບ ຕາຕະລາງທການດກອນ. ຫງຈາກການເພມຕາຕະລາງໃນການນາສະເໜ ເຮາຍງສາມາດ ນາໃຊຄນລກສະນະຂອງຕາຕະລາງໃໝໃນ Microsoft PowerPoint 2007 ໄດ ເພອປຽນ ແປງລກສະນະຕາຕະລາງ ຫ ເພມລກສະນະພເສດໄດຢາງວອງໄວ.

1. ເລອກແຜນໃສທຕອງການສາງຕາຕະລາງ. 2. ຄລກແຖບ Insert. 3. ໃນເມນ Table ໃຫຄລກ Table. 4. ໃຫເລອກກລະນໃດກລະນໜງໃນສອງກລະນລມນ:

- ຄລກເມາສຄາງໃສຕາຕະລາງ ແລວລາກເມາສໄປຕາມລວງຕ ງ ແລະ ລວງນອນ ເພອໃຫໄດຈານວນຖນ ແລະ ຈານວນແຖວຕາມທຕອງການ ແລວຄລກເມາສອກຄ ງໜງ.

- ຄລກ Insert Table ແລວໃສຈານວນຖນ ແລະ ແຖວໃສ Colum ແລະ Row.

5. ເມ ອຕອງການຂຽນເນອໃນໃສໃນຕາຕະລາງຫອງໃດ ໃຫຄລກໃສຕາຕະລາງ ຖນນ ນ ຫ ແຖວນ ນ.

6. ເມ ອຕອງການເພມແຖວຕທາຍຂອງຕາຕະລາງ ໃຫຄລກໃສສ ນສດຂອງແຖວ ສດທາຍ ແລວຄລກTab. ສ.ວ


236

ຮບທ 239: ສະແດງວທການສາງຕາຕະລາງໃນ Microsoft PowerPoint

ຄຄ. ການສາງຕາຕະລາງໂດຍການແຕມ (Draw table)

ວທນໃຊໄດຄກນກບສອງວທທໄດສະເໜຜານມາຂາງເທງ ແຕໃນການສາງຕາຕະລາງ ໃຫມຫາຍຖນ ແລະ ຫາຍແຖວນ ນ ຈະຕອງໄດແຕມຫາຍເທອ. ສະນ ນ, ຄາສ ງນຈະບຄອຍ ມກໃຊ. ແຕມນກມຈດດບາງຢາງ ເມ ອນາເອາເຄ ອງມນມາໃຊ ເພອຂດຂ ນຖນ ຫ ແຖວຂອງ ຕາຕະລາງ. ດ ງນ ນ, ຈງສະເໜ ເພອໃຫຮໜາທຂອງມນ.

1. ເລອກແຜນໃສທຕອງການສາງຕາຕະລາງ. 2. ຄລກແຖບ Insert 3. ໃນເມນ Table ໃຫຄລກTable.

4. ຄລກ Draw Table ແລວຕວຊບອກຂອງເມາສຈະປຽນເປນຮບສ 5. ການດຂອບຕາຕະລາງ ໃຫລາກເມາສຕາມລວງຕ ງ ຫ ລວງນອນ ເພອໃຫ

ໄດຂອບຕາຕະລາງຕາມທຕອງການ.

ຮບທ 240: ສະແດງວທການແຕມຕາຕະລາງໃນ Microsoft PowerPoint

237

6. ຖາຕອງການລບເສນອອກຈາກຖນ ຫ ແຖວໃຫໄປທ Table Tool ຄລກDesign.

7. ຄລກ Eraser ຫ Shift ໃນກມຄາສ ງ Draw Borders ຄາງໄວ ເມາສຈະ

ກາຍເປນຢາງລບ . 8. ຄລກໃສເສນທຕອງການລບ. 9. ເມອແຕມຕາຕະລາງສາເລດ ໃຫຄລກບນທກ (Save) ແລວເອາຂມນໃສໃນ

ຕາຕະລາງ.

ຮບທ 241: ສະແດງວທການລບເສນຕາຕະລາງ

33. ການສາງໂຄງຮາງການຈດຕ ງໃນແຜນໃສ

ການທເອາໂຄງຮາງການຈດຕ ງເຂາໃນແຜນໃສມຫາຍວທ ຂນກບຜຊານານ. ແຕສວນ ຫາຍແລວຈະໃຊ 2 ວທຄ: ເອາມາຈາກ Word ແລະ ສາງໃໝຢໃນແຜນໃສ.. ໃນບດຮຽນນ ຈະແນະນາການສາງໂຄງຮາງການຈດຕ ງໃສໃນແຜນໃສ ເພອການນາສະເໜ ແລະ ມຂ ນ ຕອນປະຕບດດ ງນ:

1. ເປດແຜນໃສແລວຄລກ Insert. 2. ຄລກ SmartArt.

3. ຄລກ Hierarchy.


238

ຮບທ 242: ສະແດງວທການເຂາຫາເມນ SmartArt

ຮບທ 243: ສະແດງວທການເລອກຮບແບບ SmartArt

5. ຫງຈາກຄລກ OK ແລວເຮາຈະໄດ

3 4

5

1 2

239

:

ຮບທ 244: ສະແດງການໃຊ SmartArt ສາງໂຄງຮາງການຈດຕ ງ

ເມ ອໂຄງຮາງການຈດຕ ງໄດປາຄລກອອກ ເຮາສາມາດຂຽນຂຄວາມຕາງໆໃສໃນ Text ຕາມຄວາມຕອງການ.

VII. ກການນາໃຊ Animation ນອກຈາກການໃຊແຜນໃສຕາງໆທກາວມານ ນແລວ ໂປຣແກຣມ PowerPoint ທກໆຮນ

(Version) ມຄວາມສາມາດສາງ Animation ເພອໃຫພາບ ຫ ຕວໜງສຢໃນແຕລະແຜນໃສເຄອນໄຫວໄດ ເຊ ງບນດາຄາຕາງໆເຫານຈະຢໃນຫວຂ Custome Animation. ຖາຮນເກ າ ທຕ າກວາ PowerPoint 2007 ສວນຫາຍ ເຮາສາມາດນາໃຊຄາສ ງຂອງມນໄດ ໂດຍຄລກເມາສດານຂວາໃສຮບພາບທຕອງການເຮດ Animation. ຈາກນ ນ ຄລກໃສ Custome

Animation. ສວນ PowerPoint 2007 ມຄວາມແຕກຕາງກນຫາຍ ເນ ອງຈາກ Microsoft

ມການພດທະນາ ແລະ ປຽນໂສມໜາທຢຂອງຄາສ ງຕາງໆ. ດ ງນ ນ, ເຮາຈງຈາເປນຕອງ ສກສາຮຽນຮແຕລະຄາສ ງໄວວາ ມນບນຈຢໃນເມນໃດ. ເຖງຢາງໃດກຕາມໃນຫວຂນ ຈະມ ການແນະນາການສາງຮບພາບເຄອນໄຫວໄປຕາມເສນທາງທເຮາຕອງການ (ເຊງເອນກນວາ Motion Paths) ຄ: ຮບພາບ ຫ ຕວໜງສຈະເຄອນທ ຈາກຈດ A ໄປຫາຈດ B ເປນຕ ນ. ມນເປນອກວທໜງທຄວນຈະນາມາໃຊ ເພອສາງຄວາມສນໃຈໃຫແກການນາສະເໜ.


240

11. ວທສາງ Animation ໃນ PowerPoint 1. ຄລກເລອກຮບພາບທຕອງການ. 2. ຄລກທເມນ Animations.

3. ຄລກທ Custome Animation ຢເບອງລມຂອງ Animations.

4. ຈະເຫນໜາຕາງຄາສ ງ Custome Animation ຈະປາກດຢດານຂວາມ. 5. ຄລກທ Add Effect.

6. ເລອກ Motion Paths.

7. ຄລກເລອກ Draw Custome Paths.

8. ເລອກເມນ Scribble ລກສອນ ຫ ເຄເຊຈະປຽນເປນສ. 9. ຄລກເມາສຄາງໄວແລວລາກເຄເຊເປນເສນໄປຕາມທເຮາຕອງການ

(ໃຫຈນຕະນາການວາ ຈະໃຫຮບແລນໄປທາງໃດ). 10. ປອຍເມາສທຄລກຄາງໄວ. 11. ໂປຣແກຣມຈະສະແດງພາບເຄ ອນໄຫວໄປຕາມເສນທເຮາແຕມນ ນ.

ຮບທ 245: ສະແດງການສາງ Animations

2

1

241

ຮບທ 246: ສະແດງຂ ນຕອນການສາງ Animations

ຮບທ 247: ສະແດງຂ ນຕອນການສາງ Animations

4

3


242

ຮບທ 248: ສະແດງການເລອກຮບແບບ Animations

ຄລກໃສລກສອນທຂດໄປຕາມເຮາຈນຕະນາການໄວນ ນ ແລວມາປບແຕງເພອໃຫໄດ ຂະໜາດ ແລະ ຄວາມຍາວຂອງການເຄ ອນທຂອງຮບພາບ ຫ ຕວໜງສ ເທານ ຮບພາບ ຫ ຕວໜງສ ກເຄ ອນໄຫວໄດແລວ.

ນອກຈາກນ ນ ເຮາຍງສາມາດເລອກເອາການເຄ ອນທໄດຫາຍແບບ ເມ ອຄລກໃສ More Motion paths ຈະມຫາຍຮບແບບການເຄ ອນທໃນຫາຍວທໃຫເຮາເລອກ.

ຮບທ 249: ສະແດງການສາງ Animations ໂດຍໃຊ More Motion paths

5 6 7

1

2

243

ຮບທ 250: ສະແດງການເລອກ Animations ໃນ More Motion paths

11. ການໃສເອຟເຟກໃນເວລາປຽນແຜນໃສ (Transition to This Slide)

ກ. ການສາງເອຟເຟກ (Effect) ໃນຈງຫວະປຽນແຜນໃສ

ການນາສະເໜຂອງເຮາ ເມອມການປບແຕງໃຫມສລະປະ ມນຈະດງດດຄວາມສນໃຈ ຂອງຜຊມຫາຍກວາແບບທາມະດາ ໂດຍມວທດ ງນ:

1. ຄລກແຜນໃສທຕອງການໃສເອຟເຟກ (Effect). 2. ຄລກທແຖບເມນ Animation.

3. ຄລກທປມ ໃນສວນຂອງ Transition to this Slide.

ຮບທ 251: ສະແດງການສາງເອຟເຟກລະຫວາງແຜນໃສ

1

2 3 ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

244

4. ປາກດໜາຕາງສະແດງຮບແບບເອຟເຟກໃນຈງຫວະປຽນແຜນໃສ. 5. ຄລກເລອກເອຟເຟກຕາມຮບແບບທເຮາຕອງການ. 6. ແຜນໃສໃດທມການສາງເອຟເຟກໃນຈງຫວະປຽນແຜນໃສໃໝ ຈະມສນຍະ

ລກ ນຢທາງໜາຂອງແຜນໃສ.

ຮບທ 252: ສະແດງການເລອກເອເຟກລະຫວາງແຜນໃສ

ຂຂ. ການປບແຕງເອຟເຟກເພມເຕມ

ຫງຈາກເລອກເອຟເຟກມາໃສແລວ ຍງສາມາດປບແຕງຄນສມບດຂອງເອຟເຟກຕ ມ ອກ ເຊນ: ຄວາມໄວ ແລະ ເວລາທຈະໃຫເກດມເອຟເຟກ..

1. ຢທແຖບ Animation ຄລກເລອກລະດບຄວາມໄວໃນການປາກດຂອງສະ ໄລທ Trasition Speed.

2. ຄລກເລອກຮບແບບການປາກດຂອງແຜນໃສທ Advance Slide ໂດຍເລອກ ຢາງໃດຢາງໜງ.

� ຖາຕອງການໃຫແຜນໃສປາກດຂນເມ ອຄລກເມາສ ໃຫເລອກ On mouse click.

� ຖາຕອງການໃຫແຜນໃສປາກດຂນມາໂດຍອດຕະໂນມດ ຫງຈາກໝດແຜນໃສກອນໜາ ໃຫຄລກ Automatically After ພອມທງການດ ເວລາໃຫ.

4

5

6

245

ຮບທ 253: ສະແດງວການປບແຕງເອຟເຟກລະຫວາງແຜນໃສ

ຄຄ. ການເພມເອຟເຟກສຽງໃນເວລາປຽນແຜນໃສ

ຖາໃນຫອງຮຽນ ຫ ສະຖານທນາສະເໜສາມາດສະແດງສຽງໄດເຮາກສາມາດເພມເອຟເຟກສຽງໃນເວລາທເລອນແຜນໃສ ເພອເພມສສນສຽງໃນການຮບຟງການບນຍາຍ ຫ ການ ນາສະເໜ.

1. ຄລກປມ ທາງຫງຂອງ Transition Sound.

2. ຮບແບບຂອງສຽງເອຟເຟກຈະປາກດຂນມາ. 3. ເລອກຄລກເອາສຽງທເຮາຕອງການໃສໃນແຜນໃສ.

ຮບທ 254: ສະແດງວທການສາງເອຟເຟກສຽງ

1 2

3

2

1


246

VIII. ກການນາສະເໜຂມນທສາງຂນຢາງມປະສດທພາບ ປດຈບນໂປຣແກຣມ PowerPoint ນບວາເປນສ ອປະກອນການນາສະເໜທຖກນາ

ມາໃຊຫາຍທສດ ບວາຈະເປນການອະທບາຍໃຫຄວາມຮ ຫ ການນສະເໜໃຫຂມນໃນວຽກ ງານດານທລະກດ. PowerPoint ເປນໂປຣແກຣມຄອມພວເຕທສາມາດນາສະເໜຂມນໄດ ຢາງໜາສນໃຈ ປະກອບກບຂະບວນການຜະລດ ແລະ ໃຊງານທບຊບຊອນ ເຮດໃຫໄດຮບ ຄວາມນຍມທ ວທກໆອງການສານກງານໃນທກໆປະເທດ. ການນາໃຊໂປຣແກຣມ Power

Point ເຂາໃນການນາສະເໜ ກບໝາຍຄວາມວາ ຈະໄດຜນໝດທກຢາງ ເຊ ງແທນທຈະ ເຮດໃຫການນາສະເໜເຂາໃຈງາຍຂນ ແຕສາຜດເຮດໃຫໜາເບອ ແລະ ຄວາມໜາເຊອຖ ຕການບນຍາຍຫດລງ ກາຍເປນການນາສະເໜທບໄດປະສດຕພາບ. ເພອຫກເວນປາກດການ ດ ງກາວນ ເຮາຄວນສກສາຫກການອອກແບບ ແລະ ການໃຊ PowerPiont ໃຫຖກຕອງ ຕາມແນວທາງໃນການນາໄປປະຍກໃຊ ເພອເພມປະສດຕພາບໃນການນາສະເໜ.

1. ຄວາມສາຄນຂອງການນາສະເໜທມປະສດຕພາບ

ກອນທຈະກາວເຖງຫກການອອກແບບ ແລະ ການໃຊໂປຣແກຣມທດນ ນ ຈະຍກ ຕວຢາງແນວຄດພນຖານດານການສ ສານທຊໃຫເຫນຄວາມສາຄນຂອງການນາສະເໜຢາງມ ປະສດຕພາບໄດດ ງນ:

� ໃນການບນລະຍາຍແຕລະຄ ງ ຜຟງຈະຟງພຽງ 25%-50% ຂອງເວລາທງໝດ ແລະ ໂດຍທວໄປ ຜຟງທເປນຜໃຫຍ (ຜທມອາຍຫາຍ) ຈະຮບຟງໄດພຽງແຕ 15-20 ນາທເທານ ນ. ຫາກຫາຍກວານ ນ ພວກເຂາຈະບສາມາດຄມສະມະທໄວ ກບການຟງນ ນ.

� ຄວາມຈາໄລຍະສ ນ (Short-term Memory) ຂອງຄນເຮາສາມາດຈາໄດພຽງ 5-7 ປະເດນຈາກສ ງທໄດຟງທງໝດ.

� ຄນເຮາໂດຍທວໄປຈະຈາໄດພຽງແຕ 10% ໃນສ ງທໄດຍນ ແລະ 50% ຈາກ ການອານ.

ຈາກຕວຢາງແນວຄວາມຄດນ ນ ສະແດງໃຫເຫນວາ ໃນການເວາ ຫ ການບນລະຍາຍ ແຕລະຄ ງນ ນ ຈງຈາເປນທສດ ທຜບນລະຍາຍຈະຕອງເອາໃຈໃສກບວທການນາສະເໜ ພາຍໃຕຂຈາກດດ ງກາວ ລວມທງຫາວທທາງທຈະຊວຍໃຫຜຟງຮບຮໃນສງທຕອງການນາສະ

247

ເໜໃຫຖກ ຕາມເປາໝາຍທຕ ງໄວ ຫ ເວາງາຍໆວາ ສາງແຮງຈງໃຈໃຫຜຟງສນໃຈ ແລະ ຕດຕາມໃນສ ງທເຮາບນລະຍາຍ.

� ຮຮຽນຮຫກການອອກແບບ ແລະ ໃຊ PowerPiont ຈາກຂຜດພາດ. ທດສະການໃຊໂປຣແກຣມ PowerPiont ນ ນເປນສ ງທບຫຍງຍາກໃນການຮຽນຮ ຜໃຊ

ທບເຄຍໃຊມາກອນກສາມາດທຈະຮຽນຮໄດເອງ ພຽງແຕມຄວາມຮໃນການໃຊຄອມພວເຕ ເບອງຕ ນເທານ ນ. ຖວາ ເດກນອຍສະໄໝປດຈບນ ເປນສວນໜງທເຄຍໃຊໂປຣແກຣມນ ມາແຕຊ ນມດທະຍມຕ ນ ແລະ ເຄຍເຫນຄອາຈານໃຊໃນການຮຽນການສອນໃນບາງວຊາ ມາກອນແລວ ແຕສວນຫາຍຈະບສາມາດອອກແບບ ແລະ ໃຊງານໄດຢາງມປະສດຕພາບ ຢາງແທຈງ. ສະນ ນ ໃນບດຮຽນນຈ ງນາເອາຂຜດພາດຂອງການອອກແບບ ແລະ ໃຊ ໂປຣແກຣມ PowerPiont ທມກພບບນຫາເລອຍໆ ມານາສະເໜ ເຊ ງສາມາດສະຫບອອກ ເປນປະເດນໄດດ ງນ:

ບດນາສະເໜຖກສາງມາສາເບເລດເປນຢາງດ ແຕເມ ອຈະບນລະຍາຍຕວຈງພດເປດ ໂປຣແກຣມບໄດ ຫ ເປດໄດ ແຕສະແດງຜນບຄກບຕອນທອອກແບບ. ສວນຫາຍຂຜດພາດ ນ ມກຈະເກດຈາກການທຜອອກແບບສາງບດນາສະເໜ ສາງຢໃນເຄ ອງຄອມພວເຕທມໂປຣ ແກຣມ PowerPiont ຮນ (Version) ທຕາງຈາກໂປຣແກຣມ PowerPiont ຢໃນເຄ ອງທໃຊ ນາສະເໜ. ຖາສາງໃນໂປຣແກຣມ PowerPiont ທມຮນທສງກວາ ເມ ອເອາມາແລນໃນ ເຄ ອງທມຮນຕ າກວາ ຈະເຮດໃຫເປດບໄດ, ແຕຖາເປນຮນທຕ າກວາ ມາແລນກບເຄ ອງທມ ຮນສງກວາ ເຖງວາ ຈະເປດໄດ ກອາດສະແດງຜນຜດໄປຈາກຕາມທອອກແບບໄວ ເຊນ: ຂະໜາດຕວອກສອນປຽນໄປ ຫ ຮບພາບບສະແດງ. ນອກຈາກນ ຜນຂອງການຜະລດຍງ ປຽນໄປ ເຊ ງອາດຈະເນ ອງມາຈາກຫາຍເຫດຜນກເປນໄປໄດ ເຊນ: ລະບບປະຕບດການ (Operation System) ຂອງໂປຣແກຣມວນໂດ (Mricosoft Windows) ຕາງຮນກນ ຫ ໃຊ ຮບແບບຕວອກສອນ (Font) ທຕາງກນ. ຜນາສະເໜສວນຫາຍ ມກຈະເອາຄອມພວເຕມຖ ທຕນເອງອອກແບບມາໃຊຈະບຄອຍພບບນຫາ, ແຕກຍງມຫາຍຄນທວທການບນທກຂມນ ລງໃສໃນແຜນຊດ (CD) ຫ ແຟສໄດຣ (Flash Drive) ແລວເອາໄປໃຊກບຄອມພວເຕ ທໜວຍງານກຽມໄວໃຫນ ນ ຈະພບບນຫາບຫາຍກໜອຍ.

ການແກບນຫາການຜດພາດນ ທກຄ ງທເຮາສາງບດນາສະເໜ ຄວນບນທກໃຫເປນ ໄຟລໃນສອງແບບຄ: ແບບທ 1 ສາລບໃຊສະເພາະກບເຄ ອງສວນຕວ ແລະ ແບບທ 2


248

ໃຫສາມາດອານໄດດວຍໂປຣແກຣມຮນ (Version) ຕ າກວາ. ສວນຮບແບບຕວອກສອນ ຫາກບມຄວາມຈາເປນກບຕອງໃຊຮບແບບພເສດຫາຍ ຄວນເລອກໃຊຮບແບບທມທ ວໆໄປ ເທານ ນ. ຖາຈາເປນຕອງໃຊກໃຫແນບໄຟລ (File) ຕວອກສອນ ຫ ຟອນຕ ນສະບບມານາ ເພອລງໃສເຄ ອງທຈະນາສະເໜ ຫາກວາເຄ ອງນ ນບມ. ນອກຈາກນ ຍງມອກວທໜງທ ໃຊໄດຄ ການບນທກເປນຮບພາບເພອປອງກນຂຜດພາດ ຫ ແຕກຕາງໄປຈາກຕ ນສະບບ. ວທນມຂເສຍຢບອນວາ ບສາມາດໃຊບນດາເຄອງມພເສດ (Effect) ຊວຍໃນການເຊອມໂຍງ ບນດາຂຄວາມ ແລະ ບນດາແຜນໃສໃນການສະແດງຜນໃຫມສສນໄດເລຍ. ແຕໝ ນໃຈວາ ຈະບຜດພາດໃນການນາສະເໜ ສາມາດເປດໃນທກໆເຄ ອງຄອມພວເຕໄດ ລວມທງເຄ ອງ ຄອມພວເຕບມໂປຣແກຣມ PowerPiont ກເປດໄດ. ນອກຈາກນແລວ ໃນບາງກລະນ ທເກດບນຫາການສະແດງຜນໃນຈສາຍ (Projector) ທບເຕມພນທ ດ ງທເຫນໃນໜາຈຄອມ ຫ ພາບທຢຕດກບຂອບຂອງແຜນໃສຫາຍໄປນ ເປນບນຫາຈາກການຕດຕ ງບສມດນ ລະ ຫວາງເຄ ອງຄອມພວເຕ ແລະ ເຄ ອງສາຍ. ສະນ ນ ການອອກແບບບດນາສະເໜທດ ຈງບ ຄວນໃສເນອໃນ ຫ ພາບທສາຄນໄວຕດກບຂອບໜາຈຫາຍເກນໄປ ໂດຍເພມພນທອອມ ຂອບແຜນໃສເລກນອຍ ເພອປອງກນບນຫາທຈະເກດຂນ.

22. ການຈດລຽງລາດບແຜນໃສບດທເຮດໃຫຜຟງ ແລະ ຜບນຍາຍສບສນ

ໂດຍປກກະຕ ແຜນໃສຂອງໂປຣແກຣມ PowerPiont ແຕລະໜາທໃຊໃນການນາ ສະເໜ ຂນຢກບເວລາຂອງບດນາສະເໜ ເຊ ງມຂແນະນາຄ: ຄວນໃຊປະມານ 1-2 ແຜນໃສຕນາທ ແຕໃນບາງຈງຫວະອາດໃຊຫາຍກວາ ຫ ນອຍກວານ ນກໄດ ໂດຍການຈດລຽງ ລາດບແຜນໃສທງໝດນ ນເປນຂ ນຕອນ ແລະ ໃຫເກາະກາຍກນຕາມເນອໃນຫວຂ. ຜນາ ສະເໜຫາຍຄນບໄດຄານ ງເຖງ ເຮດໃຫເກດບນຫາ ເຊນ: ຜຟງບເຂາໃຈວາ ບນລະຍາຍ ຫວຂໃດ ເຮດໃຫການເຊ ອມໂຍງຄວາມສາພນຂອງເນອໃນບໄດ ຜຟງຈະເບ ອ ເພາະບຮວາ ເມ ອໃດຈະຈບ ຫ ເມ ອຈະມການອາງເຖງເນອໃນໃນແຜນໃສ ແລະ ກໃຊເວລາໃນການຄ ນຫາ. ສະນ ນ, ຕໄປນເປນຄາແນະນາໃນການອອກແບບທເໝາະສມຂອງບດນາສະເໜ ດວຍໂປຣ ແກຣມ PowerPiont.

249

1. ສາງແຜນໃສຕາມລາດບຂອງເນອໃນ ແລະ ອະທບາຍບໃຫສບໄປສບມາ. 2. ແຜນໃສທາອດຕອງສະແດງຊ ເລອງທຈະນາສະເໜພອມຊ ຜທຈະນາສະເໜ ແລະ

ຂມນເພອຕດຕ. 3. ແຜນໃສຖດໄປຕອງຊຜນປະໂຫຍດທຈະໄດຮບຈາກການຟງຄ ງນວາ ແມນຫຍງ

ຫ ສະແດງຈດປະສງໃນການນາສະເໜ. 4. ຕມາເປນແຜນໃສສະແດງຫວຂໃນການນາສະເໜ. 5. ຫງຈາກນ ນ ຈະເປນສວນຂອງເນອໃນທຈດລຽງລາດບຕາມຫວຂທການດ. 6. ແຜນໃສສດທາຍຄວນເປນແຜນໃສການສະຫບທບທວນ ເພອເນນເນອໃນສາຄນ

ຂອງການນາສະເໜຄ ງນ ນ. 7. ອາດຈະເພມແຜນໃສສດທາຍເປນຄາຖາມ ຫ ເປນຊວງຖາມຕອບກໄດ ເພອກະ

ຕນໃຫຜຟງຖາມ ຫ ປະກອບຄາຄດຄາເຫນຮວມກນ. 8. ເພອເປນການປອງກນການສບສນ ຄວນໃສຫວຂເລອງທກໆແຜນໃສ ແລະ ໃສ

ເລກໜາ ເພອໃຫຜຟງໄດອາງອງ.


1) ຈ ງສາງບດນາສະເໜດວຍໂປຣແກຣມ PowerPiont ພອມທງໃສພນຫງ, ເລກໜາ ແລະ ຂຄວາມຢຕນແຜນໃສ (Slide).

2) ຈ ງອະທບາຍຮບແບບຕາງໆຂອງການສະແດງໃນແຜນໃສ (Presentation Views). 3) ຈ ງສາງບດນາສະເໜດວຍໂປຣແກຣມ PowerPiont ທປບແຕງຕວໜງສ ໂດຍໃຊ

WordArt. 4) ຈ ງສາງບດນາສະເໜດວຍດວຍໂປຣແກຣມ PowerPiont ທມຮບພາບ ແລະ ມ

ຮບຄຣບອາດ (Clip Art) ປະກອບ. 5) ຈ ງສາງບດນາສະເໜດວຍດວຍໂປຣແກຣມ PowerPiont ທມວດໂອປະກອບ. 6) ຈ ງສາງເສນສະແດງ, ຕາຕະລາງ ແລະ ໂຄງຮາງການຈດຕ ງ ໃສໃນບດນາສະເໜ. 7) ຈ ງສາງບດນາສະເໜດວຍ PowerPiont ທໃສ Animation ແລະ ເອຟເຟກໃນ

ເວລາປຽນແຜນໃສ ຫ ໃນແຜນໃສ (Transtion to This Slide). 8) ບດນາສະເໜທມປະສດທພາບຄວນເປນການນາສະເໜແບບໃດ?


250

ບບດທ 6 ການເລອກ ແລະ ນາໃຊເຕກໂນໂລຊໃຫເໝາະສມ

ກບອາຊບ

I. ການເລອກຊຄອມພວເຕທເໝາະສມກບວຽກງານ ເຄ ອງຄອມພວເຕໃນປດຈບນ ໄດພດທະນາເຕກໂນໂລຊໃຫສາມາດປະມວນຂມນໄດ

ໄວຂນ ແຕລາຄາຕອງຫດລງກວາແຕກອນ ການເລອກຊຄອມພວເຕມາໃຊວຽກກງາຍຂນ, ມ ໃຫເລອກຫາກຫາຍປະເພດ ແລະ ຫາຍຫນຕາມຮານທວໆໄປ ແຕຜໃຊຄອມພວເຕຄວນພຈາ ລະນາວາ: ຈະເອາຄອມພວເຕນ ນມາໃຊວຽກໃນດານໃດ ເນອງຈາກວາ ຄອມພວເຕມທງແບບທໃຊໄດກບວຽກກຣາຟກ ແລະ ແບບໃຊພມເອກະສານຫອງການທາມະດາ. ເຖ ງແມນວາລາຄາເຄ ອງຄອມພວເຕຈະຫດລງກຕາມ ແຕຜໃຊຄວນເລອກຄອມພວເຕໃຫເໝາະສມກບການໃຊວຽກ ເພອໃຫຄມຄາກບຈານວນເງນທເຮາໃຊໄປ.

ຕວຢາງການເລອກຊເຄ ອງຄອມພວເຕຕາມລກສະນະຂອງວຽກແຕລະປະເພດ ເຊນ: - ໃຊວຽກງານເອກະສານຫອງການທາມະດາ: ເປນການໃຊຄອມພວເຕສາລບ ການບນທກ

ດານເອກະສານລາຍງານ, ຕກແຕງພາບທາມະດາ, ເບ ງວດໂອ ຫ ສ ທາງການສກສາ, ຕດຕສ ສານ, ຄ ນຫາຂມນຈາກອນເຕແນດ. ໃຊຊອບແວຣປະຍກ ເຊນ: ຊອບແວຣແປຄາສບ ແລະ ຊອບແວຣແຕມຕາຕະລາງເສນສະແດງທາມະດາ ຄອມພວເຕທໃຊໃນວຽກຈາພວກນ ບຈາເປນຕອງໃຊຊພຢທມຄວາມໄວສງ ໃຊປະ ມານ 1 GHz ຂນໄປກໄດ ແຕຄວນມແລມ (RAM) 1 GB ແລະ ອາດເລອກໃຊ ໜາຈປະມານ 17-19 ນວ.

- ໃຊກບວຽກອອກແບບກຣາຟກ: ໃຊສາລບການຕກແຕງອອກແບບພາບ ມການໃຊໂປຣແກຣມກຣາຟກຫາຍໆໂປຣແກຣມໃນເວລາດຽວກນ ເຊນ: ອອກແບບການພມ, ການນາສະເໜແບບມນຕມເດຍ, ສາງເວບໄຊ, ຕດຕສ ສານຜານອນເຕເນດໂດຍມການຮບສ ງຂ

ມນຈານວນຫາຍທມທງພາບ, ສຽງ ແລະ ພາບເຄ ອນໄຫວ. ຄອມພວເຕທໃຊໃນວຽກລກສະນະນ ຈາເປນຕອງໃຊຊພຢ (CPU) ຄວາມໄວປານກາງຫາສງ ປະມານ 2 GHz ໃຊແຣມ (RAM) ຢາງນອຍ 2 GB ຂນໄປ ແລະ ຮາດດສທມພນທຫາຍ ເພອໃຊໃນການເກບຂມນຈານວນຫາຍ.

251

- ໃຊໃນການອອກແບບທຕອງສະແດງຜນອອກເປນ 3 ມຕ: ເປນການອອກແບບຮບພາບ 3 ມຕ ຕດຕໜງເປນເລອງ, ສາງກະຕນທມການເຄ ອນໄຫວ (Animation) ແລນເກມ ທມກຣາຟກສງ. ວຽກຈາພວກນຕອງໃຊຄອມພວເຕ ທມຄວາມສາມາດໃນການຄານວນ ແລະ ການສະແດງພາບດວຍຄວາມລະອຽດສງ. ດ ງນ ນ, ຄວນເລອກຊຊພຢທມຄວາມໄວຢາງໜອຍ 2 GHz ແລະ ມແລມ (RAM) ຢາງໜອຍ 4 GB ການສະແດງຜນທສາມາດສະແດງພາບທມຄວາມລະອຽດສງໄດນ ນ ຄວນໃຊຈພາບ 24 ນວຂນໄປ ແລະ ຄວນມເຄ ອງສາຮອງໄຟລໄວ ເພາະວາ ຄອມພວເຕຕອງໃຊເວລາໃນການປະມວນຜນ ຖາວາເກດໄຟດບ ຫ ໄຟຕກ ຈະເປນການຍາກ ແລະ ເສຍເວລາໃນການເລ ມໃໝ.

II. ກການເລອກໃຊໂປຣແກຣມສາເລດຮບ ຫ ການສາງໂປຣແກຣມ

ຂນເອງ ການເລອກໃຊໂປຣແກຣມສາເລດຮບ ຫ ການສາງໂປຣແກຣມຂນເອງນ ນ ຂນຢກບ

ຄວາມຕອງການຂອງໜາວຽກ. ບາງໜາວຽກສາມາດໃຊໂປຣແກຣມທສາເລດຮບມາແລວກໄດ ເພອເປນການງາຍ ແລະ ປະຢດເວລາໃນການສາງໂປຣແກຣມ ເຊນ: ຕະກນຂອງ Microsoft Office ແລະ ຕະກນຂອງ Adobe. ສວນການສາງໂປຣແກຣມຂນເອງນ ນຄ: ພາສາ C, C++, Java ຫ Python ສາມາດຂຽນຄາສ ງຕາມຈດປະສງ ແລະ ເປາໜາຍຂອງໜາວຽກໄດ ແຕກມຫາຍບນຫາໃນການທຈະດແລ. ສະນ ນ; ການສກສາໃນສາຍສາມນ ຈະເໝາະສມໃນການຮຽນຮ ແລະ ນາໃຊໂປຣແກຣມທສາເລດຮບ.

III. ການເລອກໃຊລະບບຮກສາຄວາມປອດໄພຂອງຄອມຜວເຕ

1. ສາເຫດທພາໃຫເກດມໄວຣສໃນຄອມພວເຕ

1. ຕດຕ ງໂປຣແກຣມທບຮຈກໂດຍບລະມດລະວງ. 2. ການຕດຕ ງໂປຣແກຣມທລະເມດລຂະສດຂອງຜອ ນ. 3. ການດາວໂຫດໄຟລທບໄດອານຂມນຢາງລະອຽດ ເຖງແຫງທມາຂອງມນ. 4. ການເປດໄຟລທແນບກບອເມວ ເຊ ງເປນໄວຣສທແຝງມານາເອກະສານທຜສ ງ

ມຈດປະສງຮາຍ.


252

5. ບມການຕດຕ ງໂປຣແກຣມປອງກນໄວຣສ ແລະ ບໄດປບປງ (Update) ໃຫໃໝຕະຫອດ.

6. ບມການສະແກນໄວຣສ (Virus Scan) ຈາກອປະກອນການເກບຂມນຈາກພາຍນອກທສຽບເຂາກບຄອມພວເຕກອນການຖາຍໂອນຂມນ ເຊ ງສາມາດສະຫບໄດວາ ສາເຫດທພາໃຫເກດມໄວຣສນ ນ ແມນມາຈາກພາຫະນະນາສ ງເປນຫກຫບ ເປນຕ ນແມນການດາວໂຫດຈາກ USB Flash Drive, Network ແລະອ ນໆ.

22. ອາການຂອງຄອມພວເຕທຕດໄວຣສ

1. ຄອມພວເຕມການເຮດວຽກຊາລງ ຫ ບາງເທອກຄາງໄປເລຍ. 2. ຄລກເປດ (Click Run) ໂປຣແກຣມບຂນ. 3. ມ Pop up ຫ ຂຄວາມທຜດປກກະຕປາກດຂນມາຢໜາຈພາບ. 4. ບສາມາດເຊ ອມຕອນເຕເນດ, ຖາໄດກຊກຊາ. 5. ໄຟລຂມນຖກເຊ ອງ ຫ ຫາຍໄປ, ຄອມພວເຕສ ງເຮດວຽກເອງໂດຍບໄດສ ງ. 6. ເວລາກາລງໃຊຄອມພວເຕຢກເກດມ Hang, Error, ບຕອບສະໜອງ ຫ

ມອດໄປເລຍ.

3. ວທປອງກນ ແລະ ການຕານໄວຣສຄອມພວເຕ

1. ຄວນຕດຕ ງ Antivirus Software ທໜາເຊ ອຖໄດ ແລະ ສາມາດອບເດດ ຖານຂມນໄວຣສ ແລະ ເຄ ອງມຕານໄດຕະຫອດ.

2. ຢາຕ ງຄາໃຫໂປຣແກຣມອເມວ ເປດໄຟລທແນບມາແບບອດຕະໂນມດ ຄວນກວດສອບກອນຈະເປດ ແລະ ດາວໂຫດ.

3. ສະແກນ (Scan) ໄຟລແນບທາຍຂອງອເມວທກສະບບ. 4. ຕ ງຄາໃຫລະບບປອງກນເຮດວຽກທນທ ເມ ອເປດເຄ ອງ. 5. ອບເດດຊອບແວຣປອງກນໄວຣສຢາງສະໝ າສະເໝ. 6. ຢາດາວໂຫດໂປຣແກຣມມາຈາກເວບໄຊທບໜາເຊ ອຖ ເຊ ງອາດຈະໄດໄວຣສ

ມານາ.

253

7. ຄວນມການ Scan Flash Drive ທກຄ ງທຈະໃຊງານ ເພາະວາ Flash Drive

ແມນພາຫະນະຫກໃນການນາສ ງໄວຣສຈາກເຄ ອງໜງໄປຫາເຄ ອງອ ນ.

� ກການເລອກໃຊໂປຣແກຣມປອງກນໄວຣສ ໃນປດຈບນ ເຕກໂນໂລຊມການພດທະນາກາວຂນ ບນດາໂປຣແກຣມລະບບ

ປະຕບດການຕາງໆ ໄດປະກອບເອາໂປຣແກຣມປອງກນໄວຣສມານາ ເຊນ: Microsoft

Windows ເຊ ງນບຈາກ Windows 7 ຂນມາກມບນດາ Windows Firewall, Windows

Defender ລວນແລວແຕແມນໂປຣແກຣມປອງກນໄວຣສທງໝດ. ແຕພວກມນກບສາມາດປອງກນໄວຣສໄດໝດທກຢາງ ຈງຈາເປນຕອງໄດໃຊບນດາຊອບແວຣປອງກນໄວຣສໂດຍສະເພາະ (Anti-virus Software). ສະນ ນ, ຈງສະຫບໄດວາ ການເລອກໃຊລະບບຄວາມປອດໄພຂອງຄອມພວເຕມສອງວທ:

1. ຖາມເງ ອນໄຂບພຽງພ ເຮາໃຊໂປຣແກຣມຕານໄວຣສ (Antivirus Software) ທມມານາບະບບປະຕບດການ ເຊນ: Windows Defender ແຕຄວາມປອດໄພບສງ.

2. ຖາມເງ ອນໄຂພຽງພເຮາຄວນໃຊໂປຣແກຣມຕານໄວຣສສະເພາະ ເຊ ງມຫາຍ ໂປຣແກຣມທມຄວາມແຕກຕາງກນ. ໂປຣແກຣມທມກໃຊໂດຍສວນຫາຍມຮບ

logo ດ ງລມນ:

ຮບທ 255: ໂປຣແກຣມປອງກນໄວຣສຕາງໆດ


254

44. ການນາໃຊອນເຕແນດຢາງສາງສນ

ທກວນນເຮາຢໃນຍກອນເຕເນດ ພວກເຮາໄດຮບຄວາມສະໜກສະໜານເພດເພນກບມນ ເຊນ: ໄດຫນເກມອອນໄລ, ໄດອານ ແລະ ເບ ງຂາວແບບອອນໄລ (Online), ອອບໄລ (Ofline), ໄດສນທະນາ (Chat) ກບຄນແປກໜາ, ໄດເບ ງຮບ ແລະ ຮບເງາໄຮສາລະແບບບຈາກດ.

ການໃຊອນເຕເນດມຄາເຕອນໃຫຮວາ ຈະມອນຕະລາຍຮອຍເປເຊນ ລວມທງເສຍການຮຽນ, ເສຍຄນ ຫ ອາດຈະຕາມມາດວຍສ ງທອນຕະລາຍທຄດບເຖງ. ແຕກໜາເຫນໃຈນກຮຽນທກຄນ ເພາະການຮຽນໝດມ ມຄວາມຕງຄຽດ. ຫງຈາກເລກໂຮງຮຽນກຢາກຈະຫນ ເພອຜອນຄາຍຄວາມຕງຄຽດ ແຕສາພດຖກຫາມອກ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ ມນກຍງມຂ

ແນະນາໃນການໃຊອນເຕເນດທສາງສນ ຄ: 1. ຊນຊມຄວາມງາມຂອງທາມະຊາດເປດເວບໄຊຂນມາຊອກເບ ງຮບຕ ນໄມ,

ພຜາ, ທວທດທາມະຊາດ, ດອກໄມ… 2. ວາດພາບຄວາມງາມຂອງວຽກງານສລະປະຊອກຫາຮບປນ ຫ ຮບຄວດແກະ

ສະຫກຕາງໆ 3. ມຄວາມສກໃນການສນທະນາເມ ອພບສ ງໃດກຕາມ ຈະເບ ງໄປໃນແງທເປນ

ຄວາມຮທງໝດ ສາມາດອະທບາຍ ທກສ ງທກຢາງໄດລະອຽດ ແລະ ເລກເຊ ງ (ໝາຍຄວາມວາ Search ເອາສ ງ ນ ນມາສກສາ)

4. ສາລານກມຮບພາບມາສະສມພາບຄວາມຮທກພາບທເກບໄວຈະຕອງອານເນອໃນຄາອະທບາຍຈນກວາເຂາໃຈພາບນ ນກອນບແມນເກບແຕພາບບເກບຄວາມຮ

5. ເກບຄາຄມຢໃນໜາອນເຕແນດກມຄາຄມດໆ ຫາຍໆໃຫເລອກເອາຄາທຖກໃຈມາສະສມເພອເກບໄວອານເປນຄາ

255


1). ຄອມພວເຕທເໝາະສມກບວຽກງານຫອງການຕອງເປນຄອມພວເຕແນວໃດ?

2). ໂປຣແກຣມສາເລດຮບແມນໂປຣແກຣມແນວໃດ?

3). ຈ ງບອກສາເຫດທພາໃຫເກດມໄວຣດໃນຄອມພວເຕ?

4). ມວທໃດແດ ເພອປອງກນບໃຫມໄວຣດໃນຄອມພວເຕ?

5). ຜານມາເຄຍໃຊອນເຕເນດເພອຈດປະສງຫຍງແດ?

ເອກສານອາງອງ http://natnalin33.blogspot.com/2014/01/4.html

https://www.youtube.com/watch?v=nPAbggtokvY

http://natnalin33.blogspot.com/2014/01/5.html

https://ezoffice.wordpress.com/2011/05/26/table2powerpoint/

http://buycoms.com/buyers-guide/computer/index.asp

http://www.it-guides.com/buying-guide

http://www.data.infantry-center.com/pagdata/cpu.html

http://www.dek-d.com/board/view/840100/

http://www.noppawan.sskru.ac.th/data/QPpt.pdf

http://www.geocities.ws/powerpointsbac/unit6.html

http://powerpointbook.blogspot.com/2011/12/3_30.html


256

ສສາລະບານຮບ ຮບທ 1: ຕວຢາງວທການເກບຂມນ .................................................................................................................................. 1 ຮບທ 2: ຕວຢາງການກວດສອບ ແລະ ການຈດສນຂມນ ...................................................................................................... 2 ຮບທ 3: ຕວຢາງການປະມວນຜນຂມນຄາໃຊຈາຍປະຈາປ .................................................................................................... 3 ຮບທ 4: ອປະກອນບນທກຂມນ ແລະ ວວດທະນາການຂອງພວກມນ ..................................................................................... 4 ຮບທ 5: ເຟສບກ (FACEBOOK) ແລະ ກະດານສນທະນາສະໝກຫນ (BLOG HOBBY) ຂອງ SMITTENKITCHEN.COM ທມ

ການປງແຕງອາຫານພອມກບຮບພາບ. ............................................................................................................ 5 ຮບທ 6: ສນຍະລກ ແລະ ຄວາມໝາຍລຂະສດໃນການນາໃຊຂມນທາງອນເຕເນດ. .................................................................... 6 ຮບທ 7: TEXT DOCUMENT ຂອງ OPENOFFICE ແລະ WORD ຂອງ MICROSFT OFFICE ......................................... 8 ຮບທ 8: SPREADSHEET ຂອງ OPENOFFICE ແລະ EXCEL ຂອງ MICROSFT OFFICE .............................................. 9 ຮບທ 9: PRESENTATION ຂອງ OPENOFFICE ແລະ POWERPOINT ຂອງ MICROSFT OFFICE ............................... 10 ຮບທ 10: DATABASE ຂອງ OPENOFFICE ແລະ ACCESS ຂອງ MICROSFT OFFICE ............................................. 11 ຮບທ 11: ໂປຣແກຣມ PRO/DESKTOP ແລະ AUTOCAD ............................................................................................. 12 ຮບທ 12: ໂປຣແກຣມ FORTRAN ແລະ COBOL......................................................................................................... 13 ຮບທ 13: ອງປະກອບພນຖານຂອງການສ ສານ ................................................................................................................ 23 ຮບທ 14: ກ) ແຜນວາດສະແດງສນຍານດຈຕອນ ແລະ ຂ) ສນຍານອານາລອກ .................................................................... 24 ຮບທ 15: ການສ ງສນຍານເປນຈງຫວະຕາມການປດ-ເປດສະວດ, ລະຫ ດ ແລະ ຜທຄດຄ ນເຄ ອງນຂນມາ (SAMUEL-MORSE) .... 25 ຮບທ 16: ແຜນວາດການສ ງຂມນແບບຂະໜານ ແລະ ແບບອະນກມ .................................................................................... 26 ຮບທ 17: ການເຊ ອມຕໂມເດມ ແລະ ສາຍຄບດກຽວ (TWISTED PAIR CABLE) ................................................................ 27 ຮບທ 18: ລະບບການສ ສານຂມນທໜວຍປະມວນຜນຟຣອນເອນ ......................................................................................... 27 ຮບທ 19: ລະບບການສ ສານຂມນແບບມນຕປະເລກເຊ ...................................................................................................... 29 ຮບທ 20: ໜວຍຄວບຄມການແຍກສນຍານ ..................................................................................................................... 29 ຮບທ 21: ສາຍຄບດກຽວແບບບມເປອກຫມ (UTP) .......................................................................................................... 30 ຮບທ 22: ສາຍຄບດກຽວແບບມເປອກຫມ (STP) ............................................................................................................. 31 ຮບທ 23: ສາຍ COAXIAL ........................................................................................................................................ 32 ຮບທ 24 ສາຍໃຍແກວ (FIBER OPTIC) ....................................................................................................................... 32 ໝາຍເຫດ: ລາຍລະອຽດຂອງສາຍເຊ ອມຕດ ງທກາວມານ ນ ນກຮຽນສາມາດເບງຄນໄດໃນປມແບບຮຽນວຊານສາລບ ຊ ນມດທະຍມສກສາ

ຕອນຕ ນ ປທ 3 ຢບດທ 4 ໜາທ 76. ........................................................................................................ 33 ຮບທ 25: ຮບພາບຈາລອງຂອງເຄອຂາຍອນເຕເນດທ ວໂລກ ............................................................................................... 38 ຮບທ 26: ໂປຣແກຣມ SKYPE .................................................................................................................................... 39 ຮບທ 27: ຕວຢາງໜງຂອງອເມວຄ GMAIL ................................................................................................................... 39 ຮບທ 28: ຕວຢາງຂອງ BLOG .................................................................................................................................... 40 ຮບທ 29: ເວບໄຊ WIKIPEDIA ແລະ WIKIHOW ....................................................................................................... 41 ຮບທ 30: ລາຍການວທະຍ ITUNES ອອນໄລ ............................................................................................................... 42 ຮບທ 31: ການສນທະນາອອນໄລ ແລະ ເຄອຂາຍສງຄມອອນໄລ (FACEBOOK) ................................................................. 42 ຮບທ 32: ເວບໄຊ LINKEDIN ................................................................................................................................... 43 ຮບທ 33: ເວບໄຊ PINTEREST .................................................................................................................................. 43 ຮບທ 34: PODCASTS .............................................................................................................................................. 44 ຮບທ 35: LAN ແລະ WAN ...................................................................................................................................... 45 ຮບທ 36: ຕວຢາງຂອງ SERVER ແລະ CLIENTS ....................................................................................................... 45

257

ຮບທ 37: ໜາເວບໄຊຂອງ SKYPE ແລະ BITTORRENT ...............................................................................................46 ຮບທ 38: ຕວຢາງພາສາ HTML ແລະ URL ຂອງເວບໄຊປະເພດໜງ ................................................................................47 ຮບທ 39: ຄວນພຈາລະນາໃຫຮອບຄອບເມອມການໃຊອນເຕເນດ ..........................................................................................52 ຮບທ 40: ບາງສ ງທແນບມາຈາກການດາວໂຫດ ຫ ອເມວ...................................................................................................53 ຮບທ 41: ໂປຣແກຣມສນທະນາຜານເຄອຂາຍ ..................................................................................................................57 ຮບທ 42: ການຊອກຫາຂມນທາງ GOOGLE ໃຫໄດຜນຮບຫາຍທສດ ..................................................................................58 ຮບທ 43: ການໃສລະຫດ ເພອສາງ APPLE ID ...............................................................................................................60 ຮບທ 44: ຄວາມຜດພາດບາງຢາງຂອງ ລະຫດຜານໂດຍທວໄປ ...........................................................................................60 ຮບທ 45: ເວບໄຊ LASTPASS ແລະ FIREFOX'S PASSWORD MANAGER ..................................................................62 ຮບທ 46: ມະໂນພາບທຜດໃນການປອງກນໄພຂ ມຂຈາກພາຍນອກໃຫແກຄອມພວເຕ ................................................................63 ຮບທ 47: ລະບບ ແລະ ຄວາມປອດໄຟຂອງ WINDOWS 7 ແລະ MAC OS X ..................................................................65 ຮບທ 48: ຕວຢາງຊອບແວຣປອງກນໄວຣສ ......................................................................................................................67 ຮບທ 49: ຄາສ ງ SHUT DOWN ແລະ RESTART ໃນ WINDOWS 7 ແລະ MAC OS X ..................................................69 ຮບທ 50: ຫງຈາກຊອບແວຣໄດມການປບປງ ເມ ອປດເຄ ອງຈະມໜາຕາງລກສະນປາຄລກອອກມາ ສາລບຄອມພວເຕທຕດຕ ງ

WINDOWS ............................................................................................................................................69 ຮບທ 51: ລະບບການຟນຟໃນ WINDOWS ...................................................................................................................70 ຮບທ 52: ຕວຢາງອປະກອນສາຮອງຂມນນອກເຄ ອງຄອມພວເຕ (EXTERNAL HARD DRIVES) ............................................71 ຮບທ 53: ເວບໄຊ MOZY ແລະ CARBONITE ທບລການສາຮອງໄຟລຂມນອອນໄລ ...........................................................72 ຮບທ 54: ເວບໄຊ ONEDRIVE ແລະ ລະບບຄລາວ ........................................................................................................72 ຮບທ 55: ລກສະນະຂອງອເມວ SPAM ແລະ PHISHING ...............................................................................................73 ຮບທ 56: ຕວປອງກນສະແປມ (SPAM) ຂອງ GMAIL ....................................................................................................74 ຮບທ 57: ອເມວຫອກລວງທທາທາວາສ ງມາຈາກທະນາຄານ ................................................................................................77 ຮບທ 58: ທຢຂອງເວບໄຊທມສນຍະລກຕາມລກສອນຖວາປອດໄພ .......................................................................................81 ຮບທ 59: ກອນທຈະດາວໂຫດໄຟລຕາງໆ ຄວນສງເກດການແຈງເຕອນ .................................................................................84 ຮບທ 60: ການສະກ ດກ ນປອບອບຂອງ CHROM .............................................................................................................90 ຮບທ 61: ການອະນາໄມຂມນໃນຖານຄວາມຈາຂອງ CHROME..........................................................................................91 ຮບທ 62: ທຢເວບໄຊ ເຊ ງເລມຕ ນດວຍ HTTPS..............................................................................................................92 ຮບທ 63: ສນຍະລກຄວາມປອດໄພຂອງ INTERNET EXPLORER, FIREFOX ແລະ CHROME ..........................................93 ຮບທ 64: ຕວຢາງຂອງໃບຮບຮອງ SSL .........................................................................................................................94 ຮບທ 65: ຂ ນຕອນການຮກສາຄວາມປອດໄພຂອງການຊຂາຍອອນໄລ ...................................................................................96 ຮບທ 66: ການປອງກນປະຫວດການຄ ນຫາໃນຕວທອງເວບ WINDOWS INTERNET EXPLORER .........................................98 ຮບທ 67: ປມໄປໜາ ແລະ ກບຄນຂອງ WINDOWS INTERNET EXPLORER..................................................................99 ຮບທ 68: ຮບແບບຂອງ SMART SOCIAL NETWORKING AND COMMUNICATION ................................................. 100 ຮບທ 69: ຮບຊວະປະຫວດສວນຕວ.............................................................................................................................. 104 ຮບທ 70: ການສາງບນຊຂອງເຮາຂນມາສະເພາະ ເພອໃຫແຕໝເພອນສາມາດເບງຂມນໄດ ...................................................... 104 ຮບທ 71: ສ ງຄວນເອາໃຈໃສໃນການສນທະນາ ............................................................................................................... 109 ຮບທ 72: ການນາໃຊອນເຕເນດອາດກໃຫເກດບນຫາໄດ ................................................................................................... 111 ຮບທ 73: ການຕ ງຄາປດຜນາໃຊ (BLOCK USERS)...................................................................................................... 114 ຮບທ 74: ສນຊວຍເຫອ ລາຍງານການຂ ມຂຂອງ TWITTER ........................................................................................... 114 ຮບທ 75: ການໃຊອນເຕເນດໃນຍາມທຽງຄນອາດກາຍເປນສ ງເສດຕດໄດ ............................................................................. 115 ຮບທ 76: ການໃຊໂທລະສບມຖໃນປດຈບນໄດເກອບທກບອນໃນທກເວລາ ............................................................................ 116


258

ຮບທ 77: ໄຟວອນ (FIREWALL) ເປດໃນ SYSTEM AND SECURITY ຂອງ CONTROL PANEL ................................. 118 ຮບທ 78: ບອນທຈະປດໂຟເດສາທາລະນະ (PUBLIC FOLDER) .................................................................................... 119 ຮບທ 79: ຕວຢາງໂປຣແກຣມຟຣບາງຕວ ທອາດມຄວາມສຽງຕກບໄວຣສຕາງໆ .................................................................... 120 ຮບທ 80: ການຕດຕສ ສານ ແລະ ເຂາເຖງສ ມວນຊນໄດເກອບທກບອນ ແລະ ທກເວລາ. ....................................................... 122 ຮບທ 81: ການໃຊໂທລະສບມຖໃນຂະນະຂບຂ ຢາງປອດໄພ .............................................................................................. 124 ຮບທ 82: ການສາງແບບສອບຖາມ (QUERY) ໃໝດວຍ SIMPLE QUERY WIZARD....................................................... 130 ຮບທ 83: ການເລອກ TABLE ແລະ FIELD ດວຍ SIMPLE QUERY WIZARD ................................................................ 131 ຮບທ 84: ໜາຕາງແຈງເຕອນ ຫາກບນດາຕາຕະລາງຂມນທເອາມາເລອກບໄດສາພນກນ ........................................................ 132 ຮບທ 85: ການສາງຄວາມສາພນ (RELATIONSHIPS) ລະຫວາງ FIELDS ໃນ TABLES ................................................. 132 ຮບທ 86: ການການດໃຫ FIELDS ທຄກນໃນຕາຕະລາງຕາງກນມການສາພນກນ ................................................................ 132 ຮບທ 87: ໜາຕາງແຈງເຕອນ ເມອປດແຖບ RELATIONSHIPS ..................................................................................... 133 ຮບທ 88: ການດການສະແດງລາຍລະອຽດຂອງຂມນໃນ SIMPLE QUERY WIZARD ......................................................... 133 ຮບທ 89: ການຕ ງຊ ໃຫ QUERY ............................................................................................................................... 133 ຮບທ 90: ບດລາຍງານຄະແນນວຊາປະຫວດສາດ ແລະ ພາສາລາວ ປະຈາເດອນ 10/2015 ຕາມ SIMPLE QUERY WIZARD134 ຮບທ 91: ຂ ນຕອນການເລອກ CROSSTAB QUERY WIZARD .................................................................................... 135 ຮບທ 92: ການເລອກ TABLE ເພອສາງ CROSSTAB QUERY .................................................................................... 135 ຮບທ 93: ການເລອກ FIELD ເພອສະແດງຂມນເບອງຕ ນ ຕາມ CROSSTAB QUERY WIZARD ....................................... 136 ຮບທ 94: ການເລອກ FIELD ສະແດງຢສວນຫວຂອງ COLUMN (CROSSTAB QUERY WIZARD) ................................. 136 ຮບທ 95: ການການດຄາທຈະສະແດງໃນສວນຫວຂອງ COLUMN ................................................................................... 137 ຮບທ 96: ການເລອກ FIELD ທໃຊໃນການສະແດງຕາມເງອນໄຂ ..................................................................................... 137 ຮບທ 97: ຂ ນຕອນສດທາຍການສາງ CROSSTAB QUERY .......................................................................................... 138 ຮບທ 98: ຂມນນກຮຽນແຕລະຄນຕາມປເກດແບບ CROSSTAB QUERY .......................................................................... 138 ຮບທ 99: ຂ ນຕອນການສາງ FIND DUPLICATES QUERY .......................................................................................... 139 ຮບທ 100: ຂ ນຕອນການເລອກຕາຕະລາງມາກວດສອບ .................................................................................................. 140 ຮບທ 101: ການເລອກ FIELD ຕາມ FIND DUPLICATES QUERY WIZARD.............................................................. 140 ຮບທ 102: ການເລອກ FIELD ເພອກວດສອບຫາຂມນທຊ າກນ ....................................................................................... 141 ຮບທ 103: ຂ ນຕອນສດທາຍການເຮດ FIND DUPLICATES QUERY WIZARD. ........................................................... 141 ຮບທ 104: ສະແດງຂມນນກຮຽນທມຊ ທຢຊ າກນ (FIND DUPLICATES QUERY WIZARD). ............................................. 142 ຮບທ 105: ຂ ນຕອນການເຮດ FIND UNMATCHED QUERY WIZARD. ....................................................................... 142 ຮບທ 106: ການເລອກ TABLE1 ເພອນາໄປປຽບທຽບ (FIND UNMATCHED QUERY WIZARD). .................................. 143 ຮບທ 107: ການເລອກ TABLE2 ເພອນາໄປປຽບທຽບກບ TABLE1 (FIND UNMATCHED QUERY WIZARD). ................. 143 ຮບທ 108: ການປຽບທຽບຂມນທຢໃນ FIELD ທງ 2 TABLE (FIND UNMATCHED QUERY WIZARD). ....................... 144 ຮບທ 109: ການເລອກ FIELD ທຈະນາມາສະແດງ (FIND UNMATCHED QUERY WIZARD). ....................................... 144 ຮບທ 110: ຂ ນຕອນສດທາຍການເຮດ FIND UNMATCHED QUERY WIZARD. ............................................................... 145 ຮບທ 111: ຂ ນຕອນສດທາຍການເຮດ FIND UNMATCHED QUERY WIZARD............................................................. 145 ຮບທ 112: ຂ ນຕອນການເຮດ QUERY DESIGN. ........................................................................................................ 146 ຮບທ 113: ການເລອກ FIELD ທຈະນາມາສະແດງ QUERY DESIGN. .......................................................................... 146 ຮບທ 114: ບດລາຍງານຄະແນນລວມປະຈາເດອນ 11 ສາງໃນແບບ (QUERYDESIGN). ................................................... 147 ຮບທ 115: ການບນທກ QUERY DESIGN. ................................................................................................................. 147 ຮບທ 116: ຂ ນຕອນການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ EXCEL. .................................................................... 148 ຮບທ 117: ຂ ນຕອນການເລອກປະເພດຂມນ. ................................................................................................................ 148

259

ຮບທ 118: ຂ ນຕອນການເລອກຂມນ EXCEL. .............................................................................................................. 149 ຮບທ 119: ການເລອກ FIELD ຈາກແຕລະ SHEET ມາສງລວມຂມນ. ............................................................................. 149 ຮບທ 120: ຂ ນຕອນການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ EXCEL. ..................................................................... 149 ຮບທ 121: ການສາງແຕລະ FIELD ໃຫມຄວາມສາພນກນ. ............................................................................................. 150 ຮບທ 122: ຂ ນຕອນການບນທກການສງລວມ. ................................................................................................................ 150 ຮບທ 123: ຂ ນຕອນການ RUN ເພອສະແດງໃນຕາຕະລາງ EXCEL.. .............................................................................. 151 ຮບທ 124: ຂ ນຕອນສດທາຍຂອງການສງລວມຂມນຈາກຖານຂມນທມຢຜານທາງ EXCEL. .................................................... 151 ຮບທ 125: ສະແດງການ QUERY ຂມນໃນ EXCEL ຈາກແຕລະ SHEET ມາລວມຢໃນ SHEET ດຽວ. ............................................. 152 ຮບທ 126: ຂ ນຕອນການນາຂມນທສງລວມຈາກ ACCESS ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ EXCEL .................................................. 153 ຮບທ 127: ເລອກ TABLE ທສງລວມຈາກ ACCESS ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ EXCEL ................................................... 153 ຮບທ 128: ຂ ນຕອນສດທາຍຂອງການດງຂມນທສງລວມຈາກ ACCESS ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ EXCEL. ........................... 154 ຮບທ 129: ສະແດງຂມນທສງລວມຈາກ ACCESS ທມຊ ວາ: “ຄະແນນເດອນ 9/2015” ມາສາງເປນຕາຕະລາງໃນ EXCEL. ...... 154 ຮບທ 130: ຮບແບບຂອງຟງຊນ VLOOKUP. ............................................................................................................... 155 ຮບທ 131: ສວນຂອງ LOOKUP_VALUE .................................................................................................................. 156 ຮບທ 132: ສວນຂອງ TABLE_ARRAY .................................................................................................................... 156 ຮບທ 133: ສວນຂອງ COL_INDEX_NUM ................................................................................................................ 157 ຮບທ 134: ຮບແບບຂອງຟງຊນ VLOOKUP. ............................................................................................................... 158 ຮບທ 135: ຮບແບບຂອງຟງຊນ VLOOKUP. ............................................................................................................... 159 ຮບທ 136: ຮບແບບຂອງຟງຊນ VLOOKUP. ............................................................................................................... 160 ຮບທ 137: ສວນຂອງ LOOKUP_VALUE .................................................................................................................. 160 ຮບທ 138: ສວນຂອງ TABLE_ARRAY .................................................................................................................... 161 ຮບທ 139: ສວນຂອງ ROW_INDEX_NUM ............................................................................................................... 161 ຮບທ 140: ຮບແບບຟງຊນ HLOOKUP. ..................................................................................................................... 162 ຮບທ 141: ຮບແບບຟງຊນ HLOOKUP. ..................................................................................................................... 163 ຮບທ 142: ຮບແບບຟງຊນ HLOOKUP. ..................................................................................................................... 164 ຮບທ143: ລາຍການຂອບເຂດຂອງຂມນ PIVOT TABLE. ............................................................................................... 165 ຮບທ 144: ການເຮດວຽກຂອງລາຍການພາກສວນຂມນ PIVOT TABLE. ........................................................................... 166 ຮບທ 145: ຂ ນຕອນການເຮດ PIVOT TABLE. ............................................................................................................ 167 ຮບທ 146: ຂ ນຕອນການເຮດ PIVOT TABLE. ............................................................................................................ 168 ຮບທ 147: ຂ ນຕອນການໄປເລອກ FILE ມາສາງ PIVOT TABLE. ................................................................................. 168 ຮບທ 148: ຂ ນຕອນການເລອກ FILE ມາສາງ PIVOT TABLE. ..................................................................................... 169 ຮບທ 149: ຂ ນຕອນການເລອກ TABLE ມາສາງ PIVOT TABLE. ................................................................................. 169 ຮບທ 150: ສະແດງ FILE ທເລອກໄປສາງ PIVOT TABLE. ......................................................................................... 170 ຮບທ 151: ສະແດງພາກສວນຂອບເຂດຕາງໆຂອງ PIVOT TABLE. ................................................................................ 170 ຮບທ 152: ການເລອກ FIELD ໄປໃສ BOX ສະແດງຜນເພອໃຫສະແດງຜນຕາມທຕອງການ. .................................................... 171 ຮບທ 153: ຂ ນຕອນການສາງກຣາຟຈາກ EXCEL. ........................................................................................................ 172 ຮບທ 154: ຂ ນຕອນການສາງ ກຣາຟຈາກ EXCEL. ....................................................................................................... 172 ຮບທ 155: ຂ ນຕອນການໄປເລອກ FILE ມາສາງກຣາຟໃນ EXCEL. ............................................................................... 173 ຮບທ 156: ຂ ນຕອນການເລອກ FILE ມາສາງກຣາຟໃນ EXCEL. ................................................................................... 173 ຮບທ 157: ຂ ນຕອນການເລອກ TABLE ມາສາງກຣາຟໃນ EXCEL. ................................................................................ 174 ຮບທ 158: ສະແດງພາກສວນຂອບເຂດຕາງໆຂອງ PIVOTCHART. ................................................................................. 174


260

ຮບທ 159: ການເລອກ FIELD ໄປໃສ BOX ສະແດງຜນເພອໃຫສະແດງຜນຂມນ ແລະ ກຣາຟຕາມທຕອງການ. ................... 175 ຮບທ 160: ຂ ນຕອນການສາງກຣາຟຈາກ ACCESS....................................................................................................... 175 ຮບທ 161: ຂ ນຕອນການສາງກຣາຟຈາກ ACCESS....................................................................................................... 176 ຮບທ 162: ຂ ນຕອນການສາງກຣາຟຈາກ ACCESS....................................................................................................... 176 ຮບທ 163: ເລອກ FIELD ໃສຂອບເຂດທເຮາຕອງການສະແດງກຣາຟ. ............................................................................. 177 ຮບທ 164: ສະແດງກຣາຟຜນຄະແນນຂອງນກຮຽນຄນໜງ. .............................................................................................. 177 ຮບທ 165: ສະແດງກຣາຟຜນຄະແນນຂອງນກຮຽນຫາຍຄນ. ............................................................................................ 178 ຮບທ 166: ຮບໜາ (WEB SITE). ............................................................................................................................. 180 ຮບທ 167: ຮບໜາ (HOME PAGE). ......................................................................................................................... 180 ຮບທ 168: ຮບໜາ (WEB PAGE). ........................................................................................................................... 181 ຮບທ 169: ຮບພາບທໃຊເປນພາບແຕມທງໝດ (ເໝາະສມ). ............................................................................................ 187 ຮບທ 170: ຮບພາບທໃຊພາບແຕມ ແລະ ພາບຖາຍປນກນ (ບເໝາະສມ). .......................................................................... 187 ຮບທ 171: ຮບໄລຍະຫາງຂອງແຖວຕວອກສອນຫາງກນຫາຍ. .......................................................................................... 189 ຮບທ 172: ຮບໄລຍະຫາງຂອງແຖວຕວອກສອນຕດກນຫາຍ. ............................................................................................ 189 ຮບທ 173: ຮບໄລຍະຫາງຂອງແຖວຕວອກສອນກາລງພດ. .............................................................................................. 190 ຮບທ 174: ຂ ນຕອນການເຂາໂປຣແກຣມພາວເວພອຍ (POWERPOINT) .......................................................................... 193 ຮບທ 175: ສະແດງໜາຕາງຂອງໂປຣແກຣມ (POWERPOINT) ...................................................................................... 193 ຮບທ 176: ສະແດງການຕ ງຄາໜາແຜນໃສ ................................................................................................................... 194 ຮບທ 177: ສະແດງການຕ ງໜາເຈຍ ............................................................................................................................ 195 ຮບທ 178: ສະແດງການເລອກ THEME ..................................................................................................................... 196 ຮບທ 179: ສະແດງການເລອກ THEME COLORS ....................................................................................................... 197 ຮບທ 180: ສະແດງການເຂາສາງກມສ ......................................................................................................................... 197 ຮບທ 181: ສະແດງການເລອກສາງກມສ ...................................................................................................................... 198 ຮບທ 182: ສະແດງການເລອກ THEME FONT ........................................................................................................... 199 ຮບທ 184: ສະແດງເມນ PRESENTATION VIEWS.................................................................................................... 201 ຮບທ 185: ສະແດງຮບແບບ SLIDE VIEW ................................................................................................................ 201 ຮບທ 186: ສະແດງຮບແບບ OUTLINE VIEW ........................................................................................................... 202 ຮບທ 187: ສະແດງຮບແບບ SLIDE SORTER VIEW .................................................................................................. 203 ຮບທ 188: ສະແດງຮບແບບ NOTES PAGE VIEW ..................................................................................................... 203 ຮບທ 189: ສະແດງ SLIDE SHOW VIEW ................................................................................................................ 204 ຮບທ 190: ສະແດງ SLIDE SHOW VIEW ................................................................................................................ 204 ຮບທ 191: ສະແດງ HANDOUT MASTER VIEW ..................................................................................................... 205 ຮບທ 192: ສະແດງ HANDOUT MASTER VIEW ..................................................................................................... 205 ຮບທ 193: ສະແດງການປບແຕງພນຫງ ....................................................................................................................... 206 ຮບທ 194: ສະແດງການເລອກສປບແຕງພນຫງ ............................................................................................................. 207 ຮບທ 195: ສະແດງການໃສເລກໜາ ............................................................................................................................ 208 ຮບທ 196: ສະແດງການໃສວນທ ແລະ ເວລາ............................................................................................................... 208 ຮບທ 197: ສະແດງການໃສ FOOTER ....................................................................................................................... 209 ຮບທ 198: ສະແດງເຄ ອງມເພອຄລກເນນຄວາມໝາຍ ..................................................................................................... 211 ຮບທ 199: ສະແດງເຄ ອງມເພອປຽນໄລຍະຫາງລະຫວາງແຖວ .......................................................................................... 212 ຮບທ 200: ສະແດງການປບແຕງຕວໜງສໂດຍໃຊ WORDART ...................................................................................... 213

261

ຮບທ 201: ສະແດງຜນຂອງການປບແຕງຕວໜງສໂດຍໃຊ WORDART ............................................................................ 213 ຮບທ 202: ສະແດງຂ ນຕອນການເຂາການຕ ງຄາຫຍໜາ ................................................................................................... 214 ຮບທ 203: ສະແດງການຕ ງຄາຫຍໜາ .......................................................................................................................... 214 ຮບທ 204: ສະແດງຂຄວາມທຫຍໜາແລວ ..................................................................................................................... 215 ຮບທ 205: ສະແດງການຫຍໜາຂຄວາມວທທ 2 ............................................................................................................. 215 ຮບທ 206: ສະແດງຂ ນຕອນການຕ ງຫວແຖວ ................................................................................................................. 216 ຮບທ 207: ສະແດງການຕ ງຫວແຖວ ............................................................................................................................ 217 ຮບທ 208: ສະແດງການຕ ງຫວແຖວແບບທ 2 ................................................................................................................ 217 ຮບທ 209: ສະແດງການເພມຮບ ................................................................................................................................. 218 ຮບທ 210: ສະແດງການເລອກເພມຮບ ......................................................................................................................... 218 ຮບທ 211: ສະແດງການຂະຫຍາຍຮບ .......................................................................................................................... 219 ຮບທ 212: ສະແດງການຍາຍຮບ ................................................................................................................................. 220 ຮບທ 213: ສະແດງການຂະຫຍາຍຮບແບບທ 2.............................................................................................................. 220 ຮບທ 214: ສະແດງການເຂາອນເຊດຮບຄຣບອາດ ........................................................................................................... 221 ຮບທ 215: ສະແດງການເຂາຫາຮບຄຣດອາດ ................................................................................................................. 221 ຮບທ 216: ສະແດງການເລອກຮບຄຣບອາດ .................................................................................................................. 222 ຮບທ 217: ສະແດງການໃຊຮບຄຣບອາດ ...................................................................................................................... 222 ຮບທ 218: ສະແດງການເປດໄຟລວດໂອຄຣບໃສແຜນໃສ ................................................................................................. 223 ຮບທ 219: ສະແດງຄນລກສະນະຂອງໄຟລວດໂອຄຣບໃນແຜນໃສ ..................................................................................... 224 ຮບທ 220: ສະແດງວທການ LINK ໃສເວບໄຊ ............................................................................................................. 224 ຮບທ 221: ສະແດງໜາແຜນໃສ .................................................................................................................................. 225 ຮບທ 222: ສະແດງການເຂາຫາ SMARTART ............................................................................................................. 226 ຮບທ 223: ສະແດງການເລອກ SMARTART ............................................................................................................... 226 ຮບທ 224: ສະແດງແຜນວາດ SMARTART ................................................................................................................ 226 ຮບທ 225: ສະແດງການໃສຂມນໃສແຜນວາດ ................................................................................................................ 227 ຮບທ 226: ສະແດງເຄ ອງມຕກແຕງແຜນວາດ ................................................................................................................ 227 ຮບທ 227: ສະແດງການເປດແຜນໃສ (SLIDE) ............................................................................................................. 228 ຮບທ 228: ສະແດງວທເລອກ CHART ........................................................................................................................ 228 ຮບທ 229: ຕາຕະລາງທໃຊປອນຄາເພອສະແດງຜນໃນ CHART ...................................................................................... 229 ຮບທ 230: ເສນສະແດງໂດຍໃຊ CHART .................................................................................................................... 229 ຮບທ 231: ສະແດງວທປຽນຂມນ ແລະ ທດທາງຂອງກຣາຟ ............................................................................................. 230 ຮບທ 232: ສະແດງເສນສະແດງໂດຍໃຊ CHART ທປຽນທດທາງ ...................................................................................... 231 ຮບທ 233: ສະແດງກາບຕກແຕງເສນສະແດງຂອງ CHART ............................................................................................ 231 ຮບທ 234: ສະແດງຕາຕະລາງຢໃນ WORD ເພອກຽມ LINK ໃສແຜນໃສ ......................................................................... 232 ຮບທ 235: ສະແດງວທ LINK ຕາຕະລາງຈາກ WORD ................................................................................................. 233 ຮບທ 236: ສະແດງຂ ນຕອນການ LINK ຕາຕະລາງຈາກ WORD .................................................................................... 233 ຮບທ 237: ສະແດງຕາຕະລາງໃນແຜນໃສທ LINK ມາຈາກ WORD ................................................................................ 234 ຮບທ 238: ສະແດງວທການ UPDATE ຕາຕະລາງໃນແຜນໃສ ......................................................................................... 234 ຮບທ 239: ສະແດງວທການສາງຕາຕະລາງໃນພາວເວພອຍ .............................................................................................. 236 ຮບທ 240: ສະແດງວທການແຕມຕາຕະລາງໃນພາວເວພອຍ .............................................................................................. 236 ຮບທ 241: ສະແດງວທການລບເສນຕາຕະລາງ ............................................................................................................... 237


262

ຮບທ 242: ສະແດງວທການເຂາຫາເມນ SMARTART .................................................................................................. 238 ຮບທ 243: ສະແດງວທການເລອກຮບແບບ SMARTART .............................................................................................. 238 ຮບທ 244: ສະແດງການໃຊ SMARTART ສາງໂຄງຮາງການຈດຕ ງ ................................................................................ 239 ຮບທ 245: ສະແດງການສາງ ANIMATIONS ............................................................................................................. 240 ຮບທ 246: ສະແດງຂ ນຕອນການສາງ ANIMATIONS .................................................................................................. 241 ຮບທ 247: ສະແດງຂ ນຕອນການສາງ ANIMATIONS .................................................................................................. 241 ຮບທ 248: ສະແດງການເລອກຮບແບບ ANIMATIONS ................................................................................................ 242 ຮບທ 249: ສະແດງການສາງ ANIMATIONS ໂດຍໃຊ MORE MOTION PATHS ............................................................. 242 ຮບທ 250: ສະແດງການເລອກ ANIMATIONS ໃນ MORE MOTION PATHS .............................................................. 243 ຮບທ 251: ສະແດງການສາງເອຟເຟກລະຫວາງແຜນໃສ .................................................................................................. 243 ຮບທ 252: ສະແດງການເລອກເອເຟກລະຫວາງແຜນໃສ .................................................................................................. 244 ຮບທ 254: ສະແດງວທການສາງເອເຟກສຽງ ................................................................................................................. 245 ຮບທ 255: ໂປຣແກຣມປອງກນໄວຣດ ......................................................................................................................... 253

ແບບຮຽນ ເຕັກໂນໂລຊີຂ່າວສານ ມ7

Education