สอการสอน เรองสำานวน สภาษต คำาพงเพย

เสนอดร.จรญเกยรต กลสอน

โดย พระมหานรนดร ปญญาวฑโฒ (แดนกะไสย)

คณะศกษาศาสตร สาชาวชาการสอนภาษาไทยชนปท ๔

           สำานวนเปนเรองสำาคญเรองหนงของภาษาไทย เพราะเปนคำาพดทกลนกรองขน เพอความสละสลวยของภาษาเปนถอยคำาทคมคายกวาคำาพดธรรมดา เปนคำาพดทรวมใจรวมความยาวๆใหสนลงได กจะทำาใหผฟงสามารถเขาใจงาย ๆ ฉะนนการศกษาถอยคำาประเภทนไว เพอใชใหถกตองเหมาะสมกบเนอเรองทจะพดจงมความจำาเปน

มลเหตททำาใหเกดสำานวนไทย๑ .) เกดจากธรรมชาต เชน ตนแตไกโห นำาซมบอทราย ลกไม

หลนไมไกลตน ปลาหมอตายเพราะปาก , แมลงเมาบนเขากองไฟ เปนตน

๒ .) เกดจากการกระทำา เชน แกวงเทาหาเสยน ปลกเรอนครอมตอ พายเรอคนละท ชบมอเปบ ปากวามอถง ปดทองหลงพระ เปนตน

๓ .) เกดจากศาสนา เชน ขนทรายเขาวด ตกบาตรถามพระ ทำาคณบชาโทษ ควำาบาตร แพเปนพระ ชนะเปนมาร เปนตน

๔ .) เกดจาก นยาย นทาน ตำานาน และ พงศวดาร เชน ลกทรพ กบเลอกนาย กระตายตนตม เหนกงจกรเปนดอกบว ชกแมนำาทงหา กงกาไดทอง เปนตน

๕ .) เกดจากแบบแผนประเพณและความเชอ เชนผซำาดำาพลอย กระดกรองได กรรมตามทน คนตายขายคนเปน เปนตน

๖ .) เกดจากอบตเหต เชน ตกกระไดพลอยโจน ตกนำาไมไหลตกไฟไมไหม เปนตน

๗ .) เกดจากการละเลนหรอกฬา เชน รกฆาต ไมดตามาตาเรอ เขาตาจน เปนตน

๘ .) เกดจากความประพฤต เชน หาเชากนคำา กนขาวรอนนอนตนสาย ขเกยจสนหลงยาว เปนตน ๙ .) เกดจากอวยวะ เชน เสนใหญ ตนแมว ปากบอน ตนเทาฝาหอย เปนตน

สำานวนสำานวน คอ ถอยคำาทเรยบเรยงขนอยางคอ ถอยคำาทเรยบเรยงขนอยางกะทดรด คมคาย มความหมายไมตรงถอยคำา กะทดรด คมคาย มความหมายไมตรงถอยคำา แตเปนทเขาใจกนโดยแพรหลาย กนใจผฟง แตเปนทเขาใจกนโดยแพรหลาย กนใจผฟง มกมใจความเปนเชงเปรยบเทยบมกมใจความเปนเชงเปรยบเทยบ

ไขในหน หมายความวา ของทตองระมดระวงทะนถนอม

หนอนหนงสอ หมายความวาคนทชอบอานหนงสอ

นกสองหว หมายความวา ทำาตวฝกใฝเขาดวยกบทงสองฝาย ทไมเปนมตรกน โดยหวงประโยชนเพอตนเอง

ลกไกในกำามอ หมายความวา ผทไมมทางตอส

อยบานทานอยานงดดาย ปนววปนควายใหลกทานเลน

ความหมาย : อยบานผอนไมควรทำาตวเปนคนอยเฉยๆ ควรชวยเหลองานในบานเทาทจะทำาได เปนการแบงเบาภาระ

ของเจาของบาน

ดววใหดหาง ดนางใหดแม

ความหมาย : แมมอปนสยเปนอยางไร ลกสาวมกเปนเชนนน

สำานวนไทย สำานวน

คำาพงเพย

สภาษต

ถอยคำาคมคาย มความหมายไมตรงตามคำาถอยคำาคมคาย มความหมายไมตรงตามคำา

คตสอนใจคตสอนใจ ถอยคำาคลองจองใชในการถอยคำาคลองจองใชในการเปรยบเทยบเปรยบเทยบ

  สภาษต คอ คำาพดทถอเปนคต มความลกซง ใชสงสอน ถอเปนการวางแนวและแสดงคานยมของมนษยมาแตโบราณกาล เชน สภาษตสอนหญง สภาษตพระรวง กมขอความสงสอนทแสดงคานยมของสมยนน ๆ ไวอยางชดเจน ตลอดจนพทธภาษตคำาสงสอนตามแนวทางพระพทธศาสนา

ธรรมยอมรกษาผประพฤตตาม

ไกงามเพราะขน คนงามเพราะแตง

คำาพงเพยคำาพงเพย คอ คำากลาวทมลกษณะตชมหรอแสดงคอ คำากลาวทมลกษณะตชมหรอแสดงความคดเหนคลายคตเตอนใจในการดำาเนนชวต และการความคดเหนคลายคตเตอนใจในการดำาเนนชวต และการอยรวมกนในสงคม สวนมากจะมคำาคลองจองกน เพอใหอยรวมกนในสงคม สวนมากจะมคำาคลองจองกน เพอใหจำาไดงาย และไพเราะ จำาไดงาย และไพเราะ

ไกเหนตนง งเหนนมไก หมายความวา ตางฝายตางรความลบของกนและกนนำามาปลากนมด นำาลดมดกน

ปลา หมายความวา ทใครทมน

ขอบคณ

ครบ