Үнэлэмжийн философиЁс зүй

МУИС-ХШУИСЗ. Нандин-Эрдэнэ

АГУУЛГА: Үнэлэмж гэж юу вэ? Үнэлэмжийн философийн гол

онолчид Үнэлэмжийн философийн талаарх

зарим философичдийн үзэл, онол Үнэлэмжийн ангилал Ёс зүй гэж юу вэ?

• Үнэлэмж гэж юу вэ? Үнэлэмжийн онол нь XIX зууны сүүлчээс Аксеологи(үнэт зүйл) нэрээр бие даасан салбар болон хөгжиж эхэлсэн.

Үнэлэмж гэдэг бол биднээс байгалийн юм уу, нийгмийн тодорхой үзэгдэлд өгч буй үнэлгээ юм

Гол онолчид:

Рудольф Херман Лодце (1817-1881)

“Практик философийн үндэслэгээнүүд”

• Бодит байдлыг зөвхөн онтологийн утгаар ойлговол өрөөсгөл болно. Ахуйд сайхан, шударга, буянтай гэх мэт үнэлэмжийн илрэлүүд агуулагдаж байдаг юм.

Вильгэлим Виндельванд (1948-1915)

• Үнэлэмж бол ямар нэг материаллаг сонирхол, ашиг хонжоо, мэдрэхүйн таашаалд биш, харин аливаа хэм хэмжээний эх сурвалж үндэс болдог ухамсар юм• Үнэлэмжүүд бол бие даан юмс байдлаар оршдог биш, харин утга заадаг

Генри Риккерт (1863-1936)

Үнэн Сайн Хувийн шүтээн Хувийн биш шүтээн Ёс суртахуун Аз жаргал гэсэн 6 үндсэн үнэлэмжийг онцолсон. Үнэлэмжийн мөн чанар нь түүний баримтлаг чанар биш, харин түүний утга учирт чанарт байдаг.

Мартин Хайдеггер(1889-1976)

“Сайн ба муу”, “Буянтай ба нүгэлтэй” гэх мэтээр үнэлэмжүүд эсрэг тэсрэг, хос хосоороо байдаг гэж үзжээ.

Б. С. Ерасов үнэлэмжийг агуулгаар нь:

Нийгмийн

Улс төрийн

Гоо сайхны

Ахуй амьдралын

Шашны

Франц Брентано(1838-1914)

Эерэг үнэлэмжүүдийн уг сурвалж нь

дээдэлдэг буюу хайрладаг догдлолын

үйлдэг мөн.

Жишээлбэл: Аз жаргал, баяр баясал

Алейсиус Фон Мейнонг(1854-1920)

Хэрэв юм үнэлэмжтэ

й бол бидэнд

таашаал өгдөг

Хэрэв юм таашаал

өгч байвал

үнэлэмжтэй байна

Үнэлэмжийн логик бүтэц:Үнэлэг

ч субьек

т

Үнэлэгдэгч обьект

Субьектив

үнэлгээ

Бодгаль, бүлэг хүн, байгууллага, улс орон, нийт хүн

төрөлхтөн

Обьектын талаар тухайн субьектын дүгнэлт, цэгнэлт

Үнэлэгч субьектын үнэлгээг авч буй

зүйлс

Үнэлэмжийн ангилалЗорилго байдалт үнэлэмж

Арга хэрэгслийн

үнэлэмж

Нөхцөл байдлын үнэлэмж

Зөвшөөрөгдсөн болон үл

зөвшөөрөгдсөн үнэлэмж

• Ёс зүй гэж юу вэ?

• Ёс зүй гэж юу вэ?

Этика буюу дадал, заншил гэсэн Грек үг

• Ёс зүй гэж юу вэ?

Этика буюу дадал, заншил гэсэн Грек үг Хүний юуг муу, юуг буруу, ямар юмыг

сайн, ямар юмыг муу гэж үздэг тухайн хүний итгэл үнэмшил

• Ёс зүй гэж юу вэ?

Этика буюу дадал, заншил гэсэн Грек үг Хүний юуг муу, юуг буруу, ямар юмыг

сайн, ямар юмыг муу гэж үздэг тухайн хүний итгэл үнэмшил

Ёс зүй нь ёс заншил, ёс суртахуун зэрэг нийгмийн харилцааны категориудтай салшгүй холбоотой.

Ёс заншил

Ёс суртахуун

Ёс зүй

Сократ, Аристотель нарыг ёс зүйн анхны сэтгэн бодогчид гэж үздэг.

Аристотель хүний зан төлвийн өвөрмөц шинжийг илэрхийлэхийн тулд “Этос” гэх ойлголтыг анх хэрэглэсэн.

Сократ(МЭӨ470-399)

Аристотель(МЭӨ383-322)

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.