Երվանդունիների թագավորություն
TRANSCRIPT
ՀԱՅԿԱԶՈՒՆԻ ԵՐՎԱՆԴԱԿԱՆՆԵՐԻԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ
Պատրաստեց Արտյոմ Ստեփանյանը 6-4 Միջին դպրոց դասարան
• Երվանդունիների թագավորություն ըպետություն էր Հայկական
. . . 570 - . . . լեռնաշխարհում մ թ ա մ թ ա201 թվականներին ։
Կառավարել է Երվանդունիների թագավորական տոհմը՝ Մեծ Հայքի երեք թագավորական
հարստություններից մեկը։ Տարածքը կազմել է 200 000 . նվազագույնը քառ կմ` Երվանդ
. . . 220-201, Վերջինի գահակալման տարիներին մ թ ա 400 000 . առավելագույնը՝ քառ կմ՝ Տիգրան
( . . . 560-535) Երվանդյանի օրոք մ թ ա ։Առաջին շրջանում մայրաքաղաքն էր Վանը՝ Վանի
. . . 6- թագավորության արքաների նստավայրը։ Մ թ ա րդ դարում Հայաստանը վերածվում է Աքեմենյան
պետության մարզի։
• Նրա տարածքում առաջանում են երկու սատրապություններ։ Արևմտյան Հայաստանի
, մայրաքաղաքը շարունակում է մնալ Վանը իսկ Արևելյան Հայաստանի վարչաքաղաքական ( ) կենտրոնն է դառնում Էրեբունին Երևան ։ Աքեմենյան իշխանությունը տևում է երկու դար
( . . . 522-331)մ թ ա ։ Ալեքսանդր Մակեդոնացու արևելյան
արշավանքից հետո Աքեմենյան կայսրությունը , անկում է ապրում իսկ Հայաստանը
անկախանում է։
Երվանդ Գ արքան մայրաքաղաքը ( . . . 331), տեղափոխում է Արմավիր մ թ ա
իսկ Երվանդ Վերջինը կառուցում է Երվանդաշատ ( . . . 220)մայրաքաղաքը մ թ ա ։
Պարույր Սկայորդի
• . . . 7- Մ թ ա րդ դարի վերջերին խիստ թուլացել էին Առաջավոր Ասիայի նախկին հզոր
տերությունները՝ Ասորեստանը և Վանի թագավորությունը։ Պատճառը Հյուսիսային Կովկասից
ներխուժած կիմմերների և սկյութական ցեղերի ավերիչ ասպատակություններն էին։ Վանի
թագավորության փլատակների վրա ստեղծվեցին մի , շարք իշխանություններ որոնց մեջ սկսեց
առանձնանալ Պարույր Սկայորդու թագավորությունը։ Նրա թագավորությունը միավորում էր պատմական Հայաստանի հարավային
և հարավարևելյան շրջանները։
• . . . 609 Մ թ ա թվականին նա Կիաքսարի զորքերի հետ գրավում է Վանի
թագավորության , մայրաքաղաք Տուշպան արդյունքում Ուրարտական տիրույթները անցնում
են հայերին ու հայկական պետական, կազմավորումներին որոնցից
ամենահզորը Երվանդունիներն էին։
Երվանդական թագավորությանհիմնումը
• Պարույր նահապետի թագավորությունը երկար չտևեց։ Մեկ թագավորության
ներքո ամբողջ երկիրը միավորելու գործն իրականացրեց նրա
ազգականներից Երվանդ Ա Սակավակյացը։ Ռազմական և
քաղաքական այս հաջողությունների շնորհիվ Երվանդականների
թագավորությունը վերածվում է Առաջավոր Ասիայի կարևոր պետության։
• Համահայկական թագավորության ստեղծմանը նպաստում էր մի կարևոր դարակազմիկ
. իրադարձություն Հայկական լեռնաշխարհի հայալեզու ցեղերն ու ցեղային միությունները սկսել
, էին միավորվել ավարտին էր մոտենում հայ ժողովրդի կազմավորումը։ Այն ակտիվացել էր
. . . 2- , մ թ ա րդ հազարամյակի վերջերին բուռն , ընթացել Վանի թագավորության շրջանում իսկ
Երվանդականների թագավորության օրոք թևակոխեց իր ավարտական փուլը։Երվանդ
Առաջինի մասին ավանդախառն տեղեկություններ են հաղորդում Մովսես Խորենացին և Քսենոփոնը
• Երվանդն իր արքունիքը շրջապատել է հայ
ավագանու ներկայացուցիչներով՝
« »պատվավոր հայերով ։ Երվանդի օրոք հայկական
թագավորության մայրաքաղաքը եղել է
-Տուշպա Վանը։
• Երվանդ Սակավակյացից հետո գահ է բարձրանում իր որդիներից
( . . . 560-535) Տիգրանը մ թ ա ։ Հայոց թագավորության
- սահմանները հարավ արևելքում , հասնում էին մինչև Մարաստան
- իսկ հյուսիս արևմուտքում՝ մինչև Սև ծովի ափերը։
• Տիգրան Երվանդյանը պարսից զորավար . . . 550 Կյուրոսի հետ մ թ ա թվականին
, . . . 538մասնակցել է Մարաստանի իսկ մ թ ա 537 կամ թվականին Բաբելոնի թագավորու
թյունների կործանմանը։ Զորավարը հիմնադրում է նախադեպը չունեցող
, աշխարհակալ մի կայսրություն որն իր սերունդների՝ Աքեմենյանների անունով
կոչվում է Աքեմենյան Իրան՝ արիացիների պետություն։
• Աքեմենյան կայսրությունում քաղաքական վիճակն արմատապես
, փոխվեց երբ իշխանության գլուխ եկավ Դարեհ Ա Վշտասպ թագավորը
( . . . 522- . . . 486)մ թ ա մ թ ա ։• Հայկազյան Երվանդունիները
Հայկական լեռնաշխարհում շարունակաբար գահակալել են
. . . 3- մինչև մ թ ա րդ դարի վերջը։
Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքները և
Հայաստանը Աքեմենյան տերության ներսում գնալով
ուժեղանում էին կենտրոնախույս ձգտումները։Իրեն բավարար չափով ուժեղ
զգալով՝ Մակեդոնիայի թագավոր . . . Ալեքսանդր Մակեդոնացին մ թ ա
334 թվականին իր բանակով անցավ Բոսֆորի ուԴարդանել նեղուցները և մեկ
տարվա համառ կռիվներից հետո գրավեց Աքեմենյան տերության արևմտյան
սատրապությունները:
Աքեմենյան բանակներն առաջին լուրջ . . . 333 պարտությունը կրեցին մ թ ա թվականին՝
Իսոսի ճակատամարտում։ Դրանով Ալեքսանդրի առաջ բացվե ց Սիրիա և
Եգիպտոս տանող ճանապարհը։ . . . 331 Մ թ ա թվականին նախկին Ասորեստանի
տարածքում տեղի ունեցած Գավգամելայի ճակատամարտում Աքեմենյան վերջին
արքա Դարեհ III Կոդոմանի զորքերը պարտություն կրեցին:
• Արշավանքն ստիպված եղան դադարեցնել։ Սակայն դրա արդյունքում նվաճվեց Աքեմենյան
, տերությունը և ստեղծվեց մի նոր ու տարածքով , նրան չզիջող պետություն որն ընդունված է
կոչել Ալեքսանդր Մակեդոնացու տերություն։ Վերջինս իր պետության մայրաքաղաք դարձրեց
վաճառաշահ Բաբելոն քաղաքը։ Մերձավոր Արևելքում սկսվեց հելլենիզմի կամ
, 6-7 հունականության դարաշրջանը որը տևեցդար:
Հայաստանը և Սելևկյանթագավորությունը
Ծնունդ առնելով հայկական նորանկախ թագավորության հարևանությամբ՝ Սելևկյան
պետությունը մեծ վտանգ էր ներկայացնում հայկական թագավորությունների համար՝ անընդհատփորձելով տիրանալ Հայկական
լեռնաշխարհին։ Արգիշտիխինիլի քաղաքիհատակագիծ: , Մեծ Հայքի Երվանդականները
, , ինչպես նախկինում այնպես էլ այժմ իրենց պետության կենտրոնը դարձրինԱյրարատյան
դաշտը։
• Նրանք իրենց աթոռանիստը հաստատեցին Արմավիր քաղաքում
, որը Վանի թագավորության շրջանում ստացել
էր Արգիշտիխինիլի անունը։ Մեծ զարգացում է ապրում
. . . 3- քաղաքաշինությունը։ Մ թ ա րդդարի վերջին քսանամյակին Մեծ
Հայքում գահակալել է Երվանդ Դ ( . . . 220-201)Վերջինը մ թ ա ։
- Երվանդ Դ ն Արաքս և Ախուրյան գետերի խառնարանի մոտ իր անունով կառուցում է մի
, նոր քաղաք՝ Երվանդաշատը և Արմավիրից այնտեղ է տեղափոխում
արքունիքը։ Նոր մայրաքաղաքի կառուցման , պատճառը Երասխի հունի փոխվելն էր որի
պատճառով Արմավիրը զրկվել էր բավարար ջրից։ Երվանդաշատի միջնաբերդն ամրացնում
, է բարձր պարիսպներով պարիսպների մեջ դնում պղնձե դռներ և ներքևից մինչև վեր
բարձրացող երկաթե սանդուղքներ։
• , Բացի այդ հայոց թագավորը Ախուրյան գետի ձախ ափին կառուցում է Երվանդակերտ
դաստակերտն ու Բագարան փոքր քաղաքը։ Արմավիրից նա Բագարան է փոխադրում
հեթանոս աստվածների արձանները և իր , . . . եղբորը՝ Երվազին նշանակում քրմապետ ։ Մ թ ա
3- րդ դարում են առաջանում նաև , , Երվանդավան Նախճավան Վարդգեսավան
( ), հետագայում Վաղարշապատ Երազգավորս և այլ քաղաքատիպ բնակավայրեր