نامێلکەی(٨ی مارچ سیمبولێک بۆ داخوازەیەکانی ژنان)...

1 نهەشتی مارچ سیمبولێک بۆ داخوازیەکانی ژنا


پێڕست

٤................ .... پیرۆتی بێبەش......... ...............................................................................حەقیقەت -١ ٥.. ... رەحمان نەقشی: ردنیئامادە ک..... ................. ك دا یه تی سایه ند كه چه یڤی په له، پرسی ژنی ئەمرۆی کۆمەڵی کوردەواری -٢ ١١........ .... بازیانی خاڵە نەوزاد..... ..............................مارسدا ی ٨ ڕۆژی له یك قسه ن چه و شاخ كانی رگه پێشمه ژنه -٣ ٢٢........... ....... سوڵ بۆسكێنی ره....... .................................................مێژوودا كانی قۆناغه ژنان له ی وه بزووتنه -٤ ٢٤...... ......... پەریزاد محەممەدی..... .................................................. کێشەکانی ئافرەتان له ئێستا و رابردوودا -٥ ٢٨.... ...... د حمه ئازاد ئیبراهیم ئه........ ................................................................... و ژنانی گوند ی مارس٨ -٦ ٣٢..... .............. ڤیان سلێمان . د ..................................... كوردستان ئافرەتانی ئەمڕۆی مارس و رۆڵ و ئەركی هەشتی -٧ ٣٢....... ..................پەروا علی...... ............................................. !ی مارس دا، ئەمساڵیش نەگۆڕاین ٨لە یادی -٨ ٣٤...... ...... شید د ره مه ن محه چیمه....... .................................................. حوكمڕانیدا ی فه لسه فه ی سایه ت له ئافره -١ ٣٦..... ............. ئێڤار ئیبراهیم....... ..................................................................... ی مارس٨ئەمساڵیش -١٢ ٣٨........... ......... شیالن بیبانی........... ............................................... ژنەوە ی سته جه و بازرگانی به ی مارس٨ -١١ ٤٢....... ...... فەرهەنگ فەرەیدون........ ........................................................ یەكسانی ژن و پیاو بهێنن واز لە -١٢ ٤١. ................... جوامێر مارابی........... ....................................... كان ڵكه بێ كه رۆتینه ی مارس و كاره٨دیسان -١٣ ٤٣........... ........ شیرین تاهیر............ .......................كان ڕه وباوه بیر ی ندیخانه و به فیكر ی ربازگه سه خۆڕزگاركردن له -١٤ ٤٥....... .......... سەرگوڵ سەلمە........... ................ ی مارسی ئەمساڵ بکەینە دەستپێکی قۆناغێکی نوێ بۆ خەباتکردن٨با -١٥ ٤٨........ ........... جەمال ئارێز........ .................................................................. وه ی مارسه٨بیانووی به -١٦ ٤١...... ......... بەهرامی زووئارە....... ........................بەرابەر و یەكسان كۆمەڵگایەكی بە گەیشتن چۆنیەتی و مارس ی٨ -١٧ ٥٢... ......... پەخشانی ئەحمەدی...... ................................... یادی گەورە ژنی کورد تەاڵ خانم لە رۆژی جیهانی ژناندا -١٨ ٥٥... ...... سیامەند شێخ ئاغایی...... ........................................................................... رۆژی هەشتی مارس -١١ ٥٨..... .......... تروسکە سادقی.......... ...................................................................... ؟...بەڕاستی پیرۆزە -٢٢ ٦٢...... ........ کوێستان فتووحی......... .................................................... کسانیی ژن و پیاو ی مارس نمادی یه٨ -٢١ ٦٢..... ...... فا مسته ق فایه.د.پ........ ..................................................................ئەرکدا و ماف لەنێوان ژن -٢٢ ٦٥... .......... ئەندەریاری ئارێز...... ............هەبووە تیاندەستەال کورد مادەکاندا ژنانی زەمانی لە کوردستاندا میژووی لە ژن -٢٣ ٧٢... ........ ئەسکندەری ئەحمەد.... .........سیاسەتمەداران هەڵوێستی و کوردستان کۆماری لە ژن پێگەی لەسەر سەرنجێک چەند -٢٤ ٧٦........ ........... شەماڵ علی................ ................................................... مێژوی ڕۆژی جیهانی ژنان کورته -٢٥ ٧١.... ......... هانگیری برایم جه...... ..........................................ی مارس 8ر سه ژنان و پیاوان له ڵ گه ده ک یه قسه -٢٦ ٨١........... .... ش لورستانی ئاره............ .................................. یەکان و رەنگدانەوەکانی ژن، پێوەندییە کۆمەاڵیەتی -٢٧ ٨٤...... ... د، کامران ئەمین ئاوە...... ...................................... و ناموس و یاسا لە باشوری کوردستان ژنکوژی، شەرەف -٢٨


٨٧....... ........ عومەر باڵەکی......... ...................................................دا کانی کۆماری ئیسالمی ژن لە یاسا مافی -٢١ ١٢....... .......... مستەفا شێخە........ ............................ .................هەشتی مارس بەتەنیا لە ئافرەتان پیرۆز بێت -٣٢ ١٢... ......... لەیال موحەممەدی..... ......................................................................رۆژی جیهانی ژن لە ئیران -٣١ ١٤.... ..... ندی شەیما جەمال زه...... ......................................ی ژنانی كوردستان ی مارس رۆژی جیهانی ژنان و كێشه8 -٣٢ ١٦..... ....... عوسمان ڕەحمانی....... ..................................................... !رۆژی جیهانیی ژن ی مارس٨پیرۆز بێت -٣٣ ١١........ ........ ڕۆژە عەزیزی.......... ............................................ ......ی مارس یادی ژن نەکەینەوە ٨با تەنیا -٣٤

١٢٢..... ........ کوێستان فتوحی ............................ و ناعەداڵەتی بات دژی ستەم خه رۆژی ینه بكه ساڵ كانی رۆژه موو با هه -٣٥

١٢٥.. ......... یدی رد میرسه بیگه....... ...................................................................... !؟ وه بات و رووتبونه خه -٣٦ ١٢٨.. .............. ئێلهام چایچی.... .................................. رژیم بۆ ژنان ئەمساڵی دیاریی" لە بنەماڵە پشتیوانی"یاسای -٣٧ ١١٢ ............. ری هنگ کاوه ئاهه............. .........................................................ند تێبینی شتی مارس و چه هه -٣٨ ١١٢......... ........ ساڵح حوسێن...... ................................................... .ئەمساڵەوە مارسی ی٨ بارەی لە وتەیەک -٣١ ١١٥.... ......... سیروان موساپوور ....................................................................ژنانی كورد لە مێژووی ئیسالمدا -٤٢ ١١٧........ ......... حەمە غەفور..... ............ وەاڵمێک بۆ زانایانی ئاینی ئیسالمی کوردستان .ی مارس، سیمبۆلی رزگاری ژنان8 -٤١ ١٢٢...... ......... سیمایی شەهال.......... ................................................................ژن جیهانی رۆژی دەربارەی -٤٢ ١٢٦.. .............. ناهید موکری........... ...............................ی مارس و ئاوردانەوە لەخەباتی پەرتەوازەی ژنی کورد 8 -٤٣ ١٢١..... ............. فور غه مه حه..... .............................. !دژی ژنان ڕووی تاوانکاری له به یه وه ستانه شتی مارس ڕۆژی وه هه -٤٤

١٣١..... ...... نگین شێخ ئوسالمی....... .......................................................مارس رۆژی جیهانی ژنان 8ی بۆنه به -٤٥ ١٣٣ ............ کویستان فتوحی .............................یی ژنان بات و خۆڕاگر ی خه وه ره ندی و بیرهێنه ی مارس رۆژی هاوپێوه8 -٤٦ ١٣٦.. ...... ندی فکه ره شه گواڵڵه....... ..........................نگاندنی ژنی کوردی دیاسپۆڕا و ژنی کوردی دانیشتووی واڵت ڵسه هه -٤٧

١٤٢.... ...... کوێستان عومەرزادە........... .....................................هەشتی مارس وەک سیمبولێک بۆ داخوازیەکانی ژنان -٤٨ ١٤٢.......... بێستون: رگێڕانی وه..... .................................. تونی كلێف": ینینووس" انژنان ئازادی و تی چینایه باتی خه -٤١ ١٤١..... .......... یاســین شــیالن........ ..........................مـارس ٨ دەركەوتنی و ژنان خەباتی لەمێژووی گرنگەكان رووداوە -٥٢ ١٥٣.. ......(داریوش)نیاز بی. ب.... ...................................................................ئیسالم جیهانی قەیرانی و ژن -٥١ ١٦١.... ....... بێتووشی رگوڵ سه........... ............................................كانمان ركه ئه و وڵ هه و هیوا و مارس شتی هه -٥٢


حەقیقەت

بێبەش پیرۆتی

.ی مارس رۆژی نێونەتەوەیی ژن، پێشکەشە بە ژنی کورد بە تایبەت ئاتۆسا٨بە بۆنەی

.چۆن نانووسم کە خۆم لە ژن لە دایک بووم. ووسمپێت وتم رۆژی ژنە و لەو بارەوە بۆت بن .تۆ پێشمەرگەی. چۆن نانووسم کە تۆش ژنی، رۆڵەی کوردی، کە تۆش مەردی

.پێشمەرگەی، ئەو پێشمەرگەی خاکیش قەرزدارتە، خاکی پاکمان خۆی دەزانێ چیت بۆ کردوە

م هێنــد بـاوەڕ بە خـۆ هەی هـیت ئاســتەنگێک تـۆ لە نێـو هـۆزی ئازامـدا حاشــا لە هێـزت دەکـرێ، مـافی رەوات پێنـادرێ بەاڵ .بەرگەی ئیمانت ناگرێ

تۆ لە کار و پیشەی بەرەو پێشکەوتندا، تۆ لە خۆشەویستی و سـۆز و حەزدا تەنـانەت لە نێـو سـەنگەر لەکـاتی هەڵـمەت و

.کەچی هێشتا بە داوی زور بەند و باوی کۆن و دزێو بەستراوی . شەڕدا دوا نەماوی

دەپسێنی، ئاگام لێتە بە باوەرت رێگەی سەلماندنی حەقیقەت دەنخشێنی، دەستت داوەتە دەستی من هەر چاوم لێتە داوەکانوەکوو من بەرەو هەرەس پێهێنانی بەفری سەدان ساڵەی ستەم لە هەورزان سەردەکەوی، دەچییە پێشێ و بۆ زانـین و بـۆ زانیـاری

.دانامێنی

دڵنیـام و دڵنیـا بەسـەر . ی وشکان لە قامووسـتدا نەبـووە و هەرگیـز نـابێتۆ ژنی، تۆ کوردی، تۆ پێشمەرگەی بۆیە ناهۆمێد . دەکەوی


ئەمرۆی کۆمەڵی کوردەواری یپرسی ژن

ك دا یه تی سایه ند كه چه یڤی په له

رەحمان نەقشی: کۆکردنەو ئامادە کردنی

شەهید دوکتور قاسملوو

دا ڵ كۆمـه ت لـه لالقییـه و خه و تێكۆشـان كار نده وه شدار بن، ئه دا به ڵ كۆمه كاروباری متر له كه یرچ هه. ڵن كۆمه ندامانی ئه ی ژنان نیوهموو هــه ژنــان لــه شــداربوونی به ی راده بۆیــه. وتووتره پاشــكه ڵ ش كۆمــه نــده وه ر ئه و هــه متره كــه وه ئـه. ڵێكـه ر كۆمه هـه وتوویی پێشـكه ی هراد دا، نیشـانه و سیاسـی تی اڵیه كۆمه ژیانی كانی بارهدا و چــاالكتر تێــی رینتر ژنــان بــه رچی هــه. ر راســته ش دا هــه شۆڕشــگێڕانه كی یــه وه بزووتنه لــه . وتووتره ركه و سه تر وتووانه پێشكه وه بزووتنه نده وه شدار بن، ئه به

ین بـۆ بات بكـه خـه. ین بات بكـه دا خـه ره بـه سـێ لـه بێ ر نـه هـه بـێ ده سـته به م مه بۆ ئه... بكۆشـین تـێ. ژنانیشـه وتنی پاشـكه سـییی ئه هـۆی مان كـه كـه واڵته گشـتیی وتنی پاشكه البردنی

یر كسـان ســه و یه ك مـاف یـه پیـاو بـه ڵ گـه ژن له كـه رسـتانه په كۆنه و شـوێنی موو داب هـه دژی. زانـن ده جێ بـه كارێكی نێو خۆیان دا به ژنان له ی وه وساندنه چه پیاوان كه ی وتووانه پاشكه ی وه بیركردنه ی شێوه ین دژی بات بكه خه. ن ناكهو نـێن وا داده و ره ئاسـایی كی یه دیارده خۆیان به و خێزان دژی ل كۆمه می سته ژنان، كه بوونی خۆ دڵنیا نه و له م بینی خۆكه بكۆشین دژی تێ .بن سلیم ده دا ته ری رامبه به له

7881 مارسی ی8 ی بۆنه مر به نه دوكتور قاسملووی یامی په له


ن زاده سه بدوڵاڵی حه مامۆستا عه بەڕێز

سـت ده به پیاوانـدا ڵ گـه ده کانیان مافـه کسـانیی یه بـواری لـه رچاویان بـه وتنی پێشـکه ژنـان اجیهاند وتووی پێشکه و دێموکڕات واڵتانی له ــاوه ــی ڕه و هێن ــه وت ــوان ودای مــه ڵگیرانی ه ــه نێ ــه به دوو و ئ ــه کتر ته یــه ش ــه ی ره واوک ر هــه ڵیش کۆم

دنیـادا واڵتانی زۆری کجار یه شێکی به رو وروبه ده واڵتانی و واری کورده ڵی کۆمه له اڵم به. وامه رده به کـه سـه به نـده وه رئه هه. ن بگـه پیـاوان ڵ گه له ر رامبه به مافی به ی وه ئه بۆ ماوه زۆریان هێشتا ژنان

وا ڕه ژنـان بـه لێخـوڕین ئوتۆمبیـ مـافی ت نانه ته و نگدان ده مافی هێشتا یه هه وامان واڵتی بزانین .نابینێ

نێکی مـه ته ی سـانه که و ئـه بـۆ تی تایبه ین،به بکه واری کورده ڵی کۆمه باسی رزیات وێ بمانه ر گه ئه

نـاڵێم بـواردا هێنـدێ لـه کـه ، ئاشـکرایه بیره به کوردستانیان کۆنی ڵی کۆمه و ڕابردوه لێ زۆرتریان بیرمـه له نموونـه بـۆ. بـووه ڕزگـاری رسـتانه په کۆنـه ڕاسـتی به و شـوێنی داب هێنـدێ لـه و هێناوه ست ده به باشی وتی سکه ده ڵیم کورد ده ژنان،

شـی باوه له و کردبایـه تری وره گـه ی"کفـر" یـان کردبـا، مـاچ خـۆی ی کـه ڵه چووکه کچـه ڵک خـه چاوی پێش له ناباو خۆی ر به وه تی غیره سێک که باسـی ر هه وه ئه بکردایه، چاو ڕه ی که ره هاوسه ڵ گه ده ی شارستانییانه فتاری ڕه پیاوێک ر گه ئه خۆ. هێشت ده نه پێوه چییان ڕاستی به ، کردبایه

بـه وره گـه و شـوودان زۆر به بـه باسـی. کـران ده بـار لـێ ی ره مه یروسـه سه ی ناوونـاتۆره نـدین چه و" کله شـه" و" کۆسـه'و"ر هۆمـه"و"ئـاڵی. "بـوو ر سه دا بووارانـه و ،لـه وایه که. سـتێ ڕاوه وێ لـه بوون، نـه بڕ خاشه واوی ته به ێستاشئ که یش...و کردن ماره منداڵی به و تۆو بنه و رخوێن به و چووکه

.بینین بی بێ ده و بووه هه وتیان سکه ده واری کورده ڵی کۆمه گشتی به و ژنان -خـۆی ی ڕاده بـه ی رکامه هه - وردستـــانداک کانی شــــــــه به موو هه له. هاتوه ست ده به رچاو به گۆڕانی که زانین ده تییشدا اڵیه کۆمه بواری له پیـاوانی شـانازیی ی مایـه ژنـان بـواردا زۆر لـه مڕۆ ئـه و هێنـاوه ست ده به ڵبژێرانیان هه و ڵبژاردن هه و کارکردن و قوتابخانه چوونه مافی ژنان

کانی مافـه کسـانیی یه قۆنـاغی بـه بیـێ بتوانێ ی وه ئه بۆ ماوه زۆری وه داخه به واری کورده ڵی کۆمه ش وحاڵه به اڵم به. یشتوون تێگه ڕووناکبیرو بـراو و بـاب مێـردو سـتی ده به کـه ین بکـه ژنانـه و ئـه ئامـاری لـه چاوێـک ر گـه ئه. وه بوومـه نیزیـک لێشـی ت نانـه ته یان یشتووم گه پیاو و ژن و وێ کـه رده ده بـۆ مان که سـاته کاره کـرێن، قـوواڵیی ده خۆسووتاندن وخۆکوشتن به ناچار یان کوژرێن، ده کانیشیان دووره خزمه کوڕو ت نانه تهـــده چه بینـــین ده ـــده وه رئه هه. مێـــژوو کانی تاریکـــه مه رده ســـه وه ڕاوینـــه گه ن ـــان بیـــر وه ســـه به ن ـــه کـــه وه بێنینـــه خۆم واڵتـــه ی رگـــه نێوجه ل

بـێ و پارچه پارچه کانیان ژنه و کت دا ده پێ ڕیگایان یان"! شێرانه تی غیره" که ون که ده ڵ هه کوردان له وا پیاوانی دنیاشدا کانی وتووه پێشکه

.ن بکه روشوێن سه یه ئاماده و ناسیوه کانی مافه و خۆی ، وه بۆته وشیار کورد ژنی که یه وه ئه کورد ژنانی ی وه ڕانه گه بێ و زن مه ره هه وتی سکه ده من ڕی باوه به تـێ هێنانیـان دسـت وه بـۆ زیادبووندایـه لـه ڕۆژ ڕۆژبه یان ژماره وه خۆشییه به یشتوو که پێگه وتنخوازو پێشکه پیاوانی پاڵپشتیی و هاوکاری به

.بکۆشێ


:هاشم کەریمی بەڕێز

ریژەیـی ەوتـووییدواک هـۆی بە. هەیە جیـاوازیی هێنـدیک زاڵە، باوکساالری سیستمی ئیستاش ئەوەی لەگەڵ کوردستانەکان لە ژن پرسی کـۆن نەریتـی و داب و نەچـووە نێو لە تەواوەتی بە عەشیرەتی نیزامی ئێستاش جێگە هیندێ لە کۆمەڵگا

.کوردەواریدا کۆمەڵگەی لە ژنان خراپی بارودۆخی سەر کردۆتە کاری ئەوەش نەبووە، بنبڕ ــران، ئیســالمی کۆمــاری دەســەاڵتداریی هــۆی بە رۆژهەاڵت کوردســتانی لە شــەریتەت رێســای و ایاســ ئی

لە. کۆمـار سـەرەک ببیـتە تەنـانەت و بکـا ئیجتهـاد و فەقـێە وەلـی ببیـتە ناتوانێ ژن بۆیە. هەیە برەوی ژن ئێرانـدا مەدەنـی قـانوونی لە. دێ حیسـاب بە پێـاو نیـوەی وەک بارەوە زۆر لە ژن بنەڕەتیدا قانوونی

ژن دەکـرێن، حیسـاب پیاوێـک بە دووژن دانـدا شـەهادەت و میـرات وەرگرتنی ەل. دادوەری وەکوو بکا بشداری کاردا و شوغ زۆر لە نیە بۆی مـافی کە ئەوەی و زۆرەملی بە بەرگی جلو.منداڵەکە باوکی دەداتە منداڵەکە قانوون بێتەوە جیا مێردەکەی لە ئەگەر و نیە تەاڵقدانی مافی

ــەفەرکردنی قــانوونی. ئــااڵون ژنــان قــی ال و دەســت لە و زنجیــرن و کــۆت نــادرێتی کــاری و کەس و بــاوک یــان مێــرد ئیجــازەی بــێ بە س کە بیســەلمێنێ پیــاو ئەگەر ســەزاداندا قــانوونی لە. دەنــاڵێنن دەســتیەوە بە ژنــان تەنیــا کە ســتەمانەن لەو ســی ە کێشــەی و فرەهاوســەری

ژنــان کــورتی بە. دانەنــدراوە پیــاوانە ئەو بـۆ ســەەزایەک هــیت و بیکــوژێ نامووســی کێشـەی نــاوی بە هەیە بــۆی بــووە الدان تووشـی ژنەکەیــۆیلەی ــاوانن ک ــانی ئەوش گەل لە. پی ــۆی بە کوردســتان ژن ــان بەشــداری ه ــارمەتی ی ــزووتنەوەی بە ی ــتان،لە ب ــارەوە زۆر کوردس ــانی لە ب ژن

بمێنـێ کـار لەسـەر ئیسـالمی کۆمـاری هەتـا دیـارە. بەنـدانەدان و کـۆت ئەو پچڕانـی هەوڵـی لە بەدایم و لەپێشترن ئێران دیکەی بەشەکانیدەبـێ ژنـان و پیـاوانی پیشـکەوتنخواز و ئـازادیخواز تێبکۆشـن بـۆ تێکڕووخـانی ئەو و بەزەحـمەتە ژنانـدا بـاروودۆخی لە گـۆڕان چاوەڕوانیی

.ریژیمە کۆنەپەرست و دیکتاتۆرە،ئەو کات ژنان دەتوانن لە هەموومافەکاندا لەگەل پیاوان یەکسان بن

ا رادەیەک دیموکڕاسی هەیە و بەو شێوەی ئێران یاسـای شـەریتەت بەکـار نـابرێ و بـوونی چەنـدین لە کوردستانی باشوور لەبەر ئەوەی ت ریکخــراوەی ژنــان، بــارو دۆخــی ژنــان تــاڕادەیەک لە رۆژهەاڵت باشــترە، بەاڵم چەنــد کێشــە بــۆتە هــۆی ئەوە کە رادەی کوشــتن و ئەزیەت و

لە نێـو نەچـووە و دیـارە اشووردا بە داخەوە لە هیندی جێ سیستی عەشـیرەتیلە کوردستانی ب. ئازاری ژنان لەکوردستانەکانی تر زیاتر بێچەک بە فراوانــی لەدســت خەڵکــدایە وئەوەش هــۆیەکی تــرە بــۆ کوشــتوبڕ کە بەداخەوە . لە سیســتمێکی ئەوتــۆدا ژن هــێاڵ دەســەاڵتێکی نــیە

، ژنــان دەکــوژن و ئەزیەت و ئازاریــان دەدەن و لەوشــدا بەشــی ژنــان لە پیــاوان زیــاترە و کەس و کــاری ژنــان بە بیــانووی پرســی نامووســیریکخـــراوی ژنـــان کە زۆریشـــن لە ترســـی تـــۆڵەی ژن کـــوژان نـــاتوانن بە شـــێوازی پێویســـت بەرگـــری لە مـــافی ژنـــان بـــکەن، تەنـــانەت لە

ۆی بنەرەتیی ئەوەش حوکمی عاداڵنە بەسەر ژن کوژاندا بسەپێنن، ه پێویستە دادگاکانیشددا دادوەرەکان لە ترسی تۆڵە ناتوانن ئەو جۆرەیهەریمـی کوردسـتاندا الیەنگرانـی مـافی ژنـان نەیـانتوانی قـانوونی ( پاڕلەمـان)لە ئەنجومەنی قانووندانانی. الوازیی دەسەاڵتی بەڕیوەبردنە

لە مافی تاک هاوسەر ی بە پەسەندکردن بگەیەنن، چونکە الیەنی دژبەری ئەو قانوونە ژمارەیان زیاتر بوو و ئەمە زەبریکی قورس بوو کە .لە کوردستانی باشووردا خەتێنەی کچان بنبڕ نەبووە و لەو بارەوە دۆخەکەلە بەشەکانی تری کوردستان خراپترە. ژنان درا

تەنیا . و تا رادەیەکیش رۆژئاوا هەر ئەو بارو دۆخە بەسەر ژنان دا زاڵە و ئیستاش پیاوساالری برەوی هەیە لە کوردستانی باکووردا


یەکێک ئەوەیە کە بە هۆی ئەوەی دەیان سـللە قـانوونی سـکیوالر لە تـورکیە و . شەکانی دیکەی کوردستان جودایان دەکاتەوەدوو پرس لە بە . سوریە دا تا رادەیەک بەکار دەبری، جیاوازییەکی لەگەل کوردستانی رۆژهەالت پیک هیناوە

یەکێکـی تـر . ەیتوانیوە بە زەرەری مافی ژن دەسـکاری قـانوونەکە بكـاهەرچەند ئێستا لە تورکیە حیزبێکی ئیسالمی دەسەاڵتدارە، بەاڵم ن

ک بە سەدان کەس لە کچانی کوردسـتانی لە ریزەکـانی پێشـمەرگەی خۆیـدا جـێ کـردۆتەوە و ئەوەش بێگومـان گـۆڕانێکی لە .ک.ئەوەیە کە پ .بارودۆخی ژنانی کوردستانی باکووردا پێک هیناوە

:فا شڵماشی بەڕێز مسته

نێــو خێزانــی ژن لــه وه ره وبــه مه دان سـاڵ له ســه ر لــه هــه وه کـه الیه لــه. یــه واری دا ڕووکـاری جــۆراو جــۆری هه ڵگای کــورده کۆمــه ن لــهپرسـی ژزۆر ژنـی . زرا کـاری کـردووه ر مـه سـه ڵ پیاو لـه گه له. بووه رزی هه کی به واری دا جێگایه کوردهکـان بـواری سیاسـی دا پشـتیوانی پیاوه وتون، له ڵکه رد دا ههمێژووی کو ر له به ڕیوه ر و به ڕێبهنێـو ژنـانی باتگێڕ لـه نـد و خـه رمه زۆر هونه. بووه دا هه وه جواڵنه رچاوی له خشی به و نه بووه

سـیری پیـاو ئه وه نی دیکه هێندێک الیه مان کات دا له هه چی له که. وتوون ڵکه کوردستان دا ههریش کچــی کــورد وبــه مه نــد ســاڵ له تــا چه بــۆ وێنــه. ر دا زاڵ بــووه ســه االری بهو پیــاو ســ بــووه . بووه هات و چۆ دا زۆر ئازاد نه له. ڵبژێرێ ری ژیانی هه ئازادی هاوسه به یتوانیوه نه

ناقوزی موی تـه هه وانه ئه. وه ته ستراوه به وه یه که پیاوه واوی به ته به وه باری ئابوریشه و له ش بوه کان دا بێ به تییه اڵیه کۆمه و پایه پله لهزعـی ر وه سـه نـد ئـاڵ و گـۆڕ به رچه ش دا هه مه رده و سـه لـه. نێوان ژن و پیاو دا کسانی له مافی ژن و یه ت به باره وارین، سه ڵگای کورده کۆمه

ــه ــان دا ب ــاتووه ژن ــتی ه ــه گش ــه ، ب ــه اڵم ل ــواردا ه ــه زۆر ب ــه ر وا ب ــهحڕ م ــه وتویی ماوه ومی و دواک ــه وه ت ــه ، ب ــه تایب ــوێژه ت ل ــین وت ــو چ نێ .دی بێ واری دا به ڵگای کورده کۆمه له نێوان ژن و پیاو دا، واو له کسانی ته ، تا یه پێشه کی دوور له ئێستاش ڕێگایه .کان دا واره خوێنده نه

:بەڕێز خاتوو کوێستان فتووحی

لەو کۆمەڵگایـانەی کە عەقیییەتـی پیاوسـاالر زاڵە، دەســەاڵتی . لێنـراوە پرسـی ژن پرسـی کـۆمەڵگە بە گشـتییەدیـارە ئەم پرسـە کە نـاوی ئەمە بەبـێ شـک کـۆمەڵگەی . یەکەم بەپیاوە و قسەی یەکەم و ناوی یەکەم هەر هـی ئەوە

ـــرێتەوە ـــتانیش دەگ ـــه ئه. کوردس ـــه گ ـــه ر ل ـــه اڵت و سیســـتمی ســـه ده نی الی واڵتەوە بڕوانینو هەر بەشـەی سیسـتم و انی ژنان لە کۆمەڵی کوردەواریدا، کوردستان چەنـد بەشـەپرسەک

دەســەاڵتێک حــاکمە و بەپێــی قــانوون و رێوشــوێنەکانی ئەو واڵتــانەی بەســەریاندا دابەش لە هەر بەشـەی کوردسـتان ئەگەر چـاولێ بکەیـن، . دەبـێ خوێنـدنەوەی بـۆ بکەیـن کـراوە،

ــا راد ــاوائاســتی تێگەیشــتن و پێشــکەوتنیان ت ــگە جی ــێ زەیەک رەن ــن لەبەر ئەوەی . ب م


بـه. چاالکییە سیاسی و کۆمەاڵیەتییەکانم تەرخان کردوە بۆ رۆژهەالتی کوردستان، زۆرتر باسـی ژنـی کـورد لە رۆژهەاڵتـی کوردسـتان دەکەملە ژێر حاکمییەتی کۆماری ئیسالمیدا، کۆمەڵگەی ئێران بەگشتی . دوویه پله هیت ئەمالو ئەوال، ژن لە رۆژهەاڵتی کوردستان، هاوواڵتی بێ

هاوواڵتیان بە ژن و پیاوەوە لە ئازادی بێبەشن و زیاتر لەوەش مرۆڤی کـورد چەنـد قـات لەژێـر سـتەم و چەوسـانەوەی حـاکمییەتی ئێرانـدان، بەدەســت دیــاردە لەوەش زۆر زیــاتر ژن لە کــۆمەڵی کوردەواریــدا ســەرباری بێبەشــیی لە مــاف و ئــازادییە سیاســیی و حوقووقییەکــا. دایە

دیــارە پیاوســاالری تــایبەت نــیە تەنیــا بە کوردســتان، بەاڵم کــۆمەڵگەی . کــۆمەاڵیەتی و کەلتوورییەکــانی کــۆمەڵی کــوردەوارییەوە دەنــاڵێنێییان ژنی کورد سەرەڕای چوونەسەری ئاستی وشـیار. کوردستان تا سەر ئێسقان پیاوساالرە و لە هەر مەسەلەیەکدا دەسەاڵت لەدەست پیاودایە

ــەرەتاییەکانیان ــافە هەرە س ــان، هێشــتاش لە م ــافخوازانەی خۆی ــزووتنەوەی م ــی و ب ــاتی سیاســی نەتەوەی ــدارییان لە خەب ــردووی بەش و رابهەر ئەوەی . لە مەسەلە هەرە سادەکانی ژیان ڕا بگرە هەتا لە گرنگتریین مەسەلەی ژیان و چارەنووسـیان حەقـی بڕیاردانیـان نـیە .بێبەشن

واڵی خۆکوژی و خۆسووتاندنی ژنی کورد لە ناوچەجۆراوجۆرەکانی کوردستان دەبیسـین، دەرخەری راسـتییەکی تـاڵە لە ژیـانی رۆژانە ئێمە هە . ئەو ئینسانە بۆ ئاگر لەخۆی بەردەداو خۆی لەناو دەبا؟ دیارە ئازارەکانی ئەوندە زۆرن مەرگی پێ لە ژیان باشترە. ژنی کورد

ــۆ هــۆی ســ ــای حــاکمییەتەوە بەســەر کوردســتاندا زاڵ، بەداخەوە لە رۆژهەاڵتــی کوردســتان ب ەرکوت و خەفەقانێــک کە لە الیەن دامودەزگگـوڕێنی ئەو هەلـومەرجەی ژنـان لە رۆژهەاڵتـی . بزووتنەوەیەکی ئاکتیڤ و چـاالکیش بەوشـێوەیە نـابینرێ کە کـار بکـا بـۆ گـۆڕینی دۆخەکە

بە کـۆڕو کۆبـوونەوەی بەردەوام بـۆ ئاگـایی دان بە کـۆمەڵگە بەگشـتی و بە ن،کوردستان هەیانە، پێویستی بە بەرنامە و رێبەریی و رێکخستتان لە الیەن حــاکمییەتەوە، هەمــوو ئەوانە ســبەاڵم بە هــۆی ئەمنییەتــی ســەیر کردنــی کورد. ژنــان بە تــایبەتی لە ســەر مافەکانیــان هەیە

. كوردســتان روون دەبیــنم رۆژهەاڵتــی ژنــانی رەوشــی یبەاڵم ســەرەڕای هەمــوو ئەوانەش، مــن داهــاتوو. قەدەغەن و ســزای قورســیان لەســەرەــدا بەهــۆی کاناڵەکــانی ئینترنێــت و مــاهوارە و ــرانەوەیە بە رووی جیهان دەتــوانێ لەســەر ئاگــایی و .... ئەمەش بە لەبەرچــاوگرتنی ئەو ک

یشـتنی پێگهپاشـان . مرۆڤـی کـوردیشدەتـوانێ کـاریگەری هەبـێ لەسـەر ....تێگەیشتنی تاک لە مافەکانی خۆی، لە ئازادی و دێموکراسـی و و شـتووری سـت هه كردنی شـه واو کـردوە، هەروەهـا گه یان تـه و زانسـتگه رێگایـان کەوتـۆتە زانسـتگه كورد كه و كوڕانی كچان ی تازه سیی نهبۆخۆی تروسکاییەکە کە دەبێ هومێدمان ئەوانە هەموو. و كولتووری تا رادەیەک و سیاسی تی اڵیه كۆمه نێو كاروباری ژنان و هاتنه یی وه ته نه

هەمـوو ئەمـانە دەتـوانێ باگراوەنـدێک بـێ بـۆ ئێسـتا و داهـاتووی رۆژهەاڵتـی کوردسـتان کە ژنـان چـێ دیـکە کـویلەیی قەبـووڵ . پیی هەبێ . ناکەن

:ریمی ماڵ که بەڕێز که

ری تـوانن کارتێکـه ده و سیستمانه ئه وه ری سیستمی سیاسی و ئابووری واڵت دایه ژێر کاریگه کانی مرۆڤ زۆر له ی ئازدی و مافه له سه زانن مه ده

کانی ژنــان مافــه. دا پێــک بێــنن لێک کولتــووری واڵت یــان گــه بێ و گــۆران لــه جیاوازیــان هــهنگاندی ڵســه هه یر بکــری دیــاره ســه وه کانیــه جـۆراو جۆره نــه اڵیه ک مــافی مــرۆڤ بــه ر وه گـه ئه

گیـرێن، ، ده وه وسـێته چه کـانی واڵت ده ئـازادی خوازه موو مرۆڤـه ک هـه وانیش وه ئـه و گران نیـهیر بکـرێن ک ژنـیش سـه ر وه گـه ئه....درێـن ی جیسـمی و رووحـی ده نجه شـکه کـرێن ئه زیندانی ده

کانی ژن زۆر نـد تێکۆشـانی چاالکـانی ناسـاند و پاراسـتنی مافـه رچه بێ بلـێم هه ده وه داخه بهیک باشـی یکی تاراده پێشینه دا که ی ئێمه وه ته نێو نه اڵم له کانی پێشوو، به یه ده له زیاتره


تی بتـوانی یارمـه و پـێش چـوونی جیـدی بـۆدروات کردنـی کلتـوورێکی بـاش کـه ره تی ئازادی ژن، بـه بۆ ئازادی ژیان و راگرتنی حورمه بووه هه کـری بـاس لـه ده بـۆ وێنـه. کان زیـاتریش بـوون نگه ر دا ئاسـتهاهێنـدێک بـو لـه یندرێ و بگـرهڵگا بێ بۆ پاراستنی مافی ژنان ناب ری کۆمه ده

ر گـه کانیان ئه کانیان یـان کچـه ژنـه ترسـی کـه ده وه ڵگا له کۆمه ری ژینگه ده به راده من بوونی له هۆی نائه به ین که کان بکه تییه منیه ئه کێشه. ماڵـه ر شـۆری پیـاوانی بنه ت سـه نانـه و ته ر ئێشه هۆی سه و گرفت بن و ببنه ر تووشی کێشه ده بچنه ماڵه ی بنه دیاری کراوه و چووارچێوه له

و ماڵـه نێـو بنه وری ژن لـه مـاف و ده جۆرێـک بـاس لـه ر کام بـه کان هه جیاوازه دین و ئاینه ی که وه ڵ ئه گه لگا، له نی ئاینی کۆمه یان الیه موسـوڵمانان لـه شـێک لـه یشـتووی به گه اڵم تێنه ، بـه پێدرواوه کاندا رێگه دیاری کراوه چووارچێوه له کا و ژیان و کاری ئازادانه ده ڵگادا کۆمه

انی ژیــ وان لـه نم بـن ئـه هـه ئـاگری جه بر و زابی قـه تووشـی عـه وه کانیانــه هـۆی ژن و کچه بادا بـه ی مـه وه ترسـی ئـه یان و لـه کـه دیـن وئاینه واری بـه ڵگای کـورده کۆمه زانن له ده. نێن ژێر پێ ده کانیان له ن مافه گوناه بکه ست به ی هه وه بێ ئه ن و به که نع ده مه پێدراو ی رێگه ئازادانهواری ارگرژی ئـاینی شـوێنهمـ گرتنی ده ره م پـه و هه منی دایه ژێر فشاری سیستمی خراپی ئابووری و سیاسی و ئه م له اڵت هه رۆژهه ت له تایبه

. دیووه وه خۆیه پرسی ژن به یشتن له ی تێگه باره می له وتنێکی که پیشکه و جۆره و به ر داناوه سه نیسبی له

:قادر وریا بەڕێز بـه و ئـابووری کولتـووری، تی، اڵیـه کۆمه ژیـانی لـه جموجـۆڵ. دان پێشـچوون و ره بـه و جموجـۆڵ لـه ژنـان کوردسـتان، کانی شـه به موو هه له

نـدیی تمه تایبه پێـی بـه ژنـان ی شدارییه به م ئه دیاره. دا سیاسییش ژیانی له متر که کی یه پله . جیاوازه کوردستان شێکی به ر هه بـه ر داگیرکـه و ییـه وه ته نه و رزگاریخوازانـه بات، خـه تی ماهیـه کـه کوردسـتان، ی شـانه به و له و شـک لـه جـا شـداران به دا باتـه خه و لـه ژنـانیش ، زاڵـه دا کـورد ی وه تـه نه و انکوردسـت ر سه

نـد چه ر هـه ژنـان بێت، هه کداری چه ی شیوه و نهێنی که باته خه ر گه ئه دیاره.جۆراوجۆردا ی شێوه .شدارن به کدار، چه یا نهێنی باتکارانی خه پشتیوانی ک وه زیاتر اڵم به شداران، به تێیدا ر هه ک یه راده تا حـوکمی خـۆی بـۆ و بـووه رزگاری زۆر کی یه راده تا یی وه ته نه ستیی بنده له کورد که( کوردستان رێمی هه ک وه)کوردستان کی یه پارچه له اڵم به

کــانی جۆراوجۆره بــواره لــه ترباشــ کی یــه وپێگه جێگــه بــۆ وڵدانـه هه و کســانیخوازییه یه ژنــان، تێکۆشــانی و بات خــه تی ماهییــه کــات، ده خـۆی .ڵدا کۆمه

ی وه بیرکردنه ر سه له میدیاکان ریی کاریگه و کان ندییه پێوه وپێشچوونی ره به و گشتی ئاگایی چوونی وژوور ره به حوکمی به بیێم توانم ده دا رسـته ک یـه لـه ر گـه ئه بۆیـه. وێ ده باشـتریان ژیـانێکی و نـێن رازی خۆیـان ڵی کۆمـه و واڵت ئێسـتای ی تـه زعییه وه و بـه ژنانیش ، ڵک خه و ری رابـه نابه و وه وسـانه چه و م سـته ی وه گژاچوونـه به و راسـان حاڵی له ڵێم ده نگێنم ڵسه هه واری کورده ڵێ کۆمه ژنی مڕۆی ئه پرسی وێ بمه تیژیــی و تونــد بــه ژنــان، ی وه بزووتنــه کردنی شــه گه پێــی هبــ پــێ ژنــانیش ئــازادیی بــه دژ بیــرورای چــی ر گــه ئه یــانبینم، ده دا اڵواردن هــه

.یدان مه هاتوونه وه تره ڵمااڵوانه رووهه


:ری نگه ئاهه کاوه بەڕێز

بـه زمـانێکی دیکـه نە ژن و نە پیـاوی . ڵگا یشـتووەته ئاسـتی پـرس بـۆ کۆمـه گه ندوچۆنی ژیانی ژنی کورد هێشـتا نه ڕی من دۆخ و چه به باوهری بـــۆ ســـه کی چارەســـەرنەکراو یـــان گرفتێـــک کـــه پێویســـتە چاره یه له ســـه ک مه وه کـــورد ،بیـنم، بۆیـه می یـان چاوداخسـتن ده متر خـه جۆرێـک کـه. وه، ناڕواننه پرسی ژنی کورد بدۆزرێته

ئێمە هەرتەنیا نابێ سەیری دۆخی ژیانی ژنی کـورد لـه . م وتۆش به دی ناکه چوونێکی ئه پێشین، کـه ڵکوو مادام باسـی ژنـی کـورد بەگشـتی ده ویش هیت باش نیه، به که ئهین ران بکه نده هه

وه بـاری داخـه به. کانی کوردستان بدەینەوە پێویسته ئاوڕ لە دۆخی ژنانی کورد لە شار و گوندهک پرسـێکی شـکیالتی بـێ، وه پۆلێکی فکـری و ته ی شـه رچاوه و سـه ژیانی ژنـی کـورد کـه بێشـکه

.زیندوو نابینم

:ێز خاتوو شلێر باپیری بەڕ

سەرەتا پێم خۆشە ئاماژەیەکی کورت بە پرسی ژن لە ئاسـتی نێودەوڵەتیـدا بـکەم، سـەرجەم پێشـكەوتنەكانی واڵتـان و كۆمەڵگەكـان لە بەرژەوەندیی ژناندان، هەر لە كرانەوەی سیاسـی و بەشـداری پێكردنـی وەك هەر تـاكێكی ئاسـایی لە

لە ئاســـتی كوردستانیشـــدا بـــێ گومـــان . ئـــابووری و كۆمەاڵیەتیـــداكاروبـــار و پرۆســـەكانی سیاســـی، گۆڕانكارییەكانی واڵتان ئێستە خێرا دەگاتە واڵتانی تـر كە ئەویـش هەر دووبـارە خـزمەت بە پرسـی

.ژن دەكات تا ئەو رەگەزە دابڕاوە بۆ ناو ژیانی یەكسانی لەگەڵ پیاو بگەڕێنێتەوە

ــاوچەكە بگــاتە لە كوردســتان هەوڵــی زۆر لە ئــارادایە تــا ژن زووتــر لە زۆربەی واڵتــانی تــری نئاستی شیاوی خـۆی، بەاڵم ئەگەر بە كەمـی هەسـت بە پێشـكەوتنی دەكەیـن یـان هەنـدێكجار كـۆمەڵە رووداو و كارەساتی پەیوەست بە پێشێلی مافی ژنان هەر لە كوشتن و ئـازار و شـتی دیـكەی لەو شـێوە دەبینـین دەبـێ بـزانین كە بە هەزاران

ە یاســایەك بەســەر كــۆمەڵگەی كوردیــدا زاڵ بــووە كە بــڕوای بە ژن و مافەكــانی هەر نەبــووە، بــۆیە زۆر ئاســایییە كە وەرچەرخــان لەو ســاڵ .پرسەدا ئەگەر زیاتر لە هەوڵەكانی ئێستەی پێویست بێ

===========================================


:هەیاس کاردۆ بەڕێز

بکەیـن کوردسـتان لە ژن باسـی ئەگەر تایبەت بە. ناگرێتەوە وەر وەاڵم ئاوادا بابەتێکی لە ئاڵۆزە هێندە اوجۆرەکانیجۆر کێشە و ژن پرسی بە هەنگـــاوی زۆر هەرچەنـــد کوردســـتان ژنـــانی گشـــتی بە. بەرچـــاو دێـــتە زیـــاتر ئـــاڵۆزییەکە

دەبـێ کە بـگەن شـوێنە بەو مـاوە زۆریـان جـارێ کەچـی هەڵێناوەتەوە، چوونەپێش بۆ کەڵکیان بە نەتـوانێ جارێ کورد ژنی ئەوە بەربەستی دەبنە کە هەبن جۆراوجۆر هۆی ڕەنگە. بگەن پێی

: بن ئەمانە دەکرێ من باوەڕی بە هۆیانە ئەو گرینگترینی. بگا خۆی ئاواتەکانی

ڕزگـاریی لە بیـر زیـاتر ناچـارە و هەیە ئازادیی بە گەیشتن گرفتی بۆخۆی جارێ کورد یەکەم، . بەرابەری مافی تا تەوەبکا نەتەوەیی تەنیـا بە خـۆی کە تێکەڵە نێوەڕاست ڕۆژهەاڵتی زاڵی فەرهەنگی دەگەڵ جۆرێک بە کورد نەتەوەی کۆمەاڵیەتیی و فەرهەنگی باری دووهەم، . بکا دابین کۆمەاڵیەتی بەرابەریی ناتوانێــوونی ســێهەم، ــان ســەربەخۆ دەوڵەتــی نەب ــاوچەی ی ــار ن ــراو ڕزگ ــکەی هــۆیەکی ک ــ ئەو دی ــان زەرەری بە کە کــۆمەاڵیەتییەیە ابەرابەرییەن ژن . ماوەتەوە هـۆیەکی دیسـان ڕاوەسـتن خۆیـان پێـی سەر لە ئابوورییەوە باری لە بتوانن کە کوردستان لە ژنان بۆ کار پێویستی بازاڕی نەبوونی چوارەم، . دەکا لێ تەواو ئازادیی بە گەیشتنیان ئاسۆی کە دیکەیە گرینگی

هــۆیەکی پیــاو و ژن بەرابەریــی بە بــێ تــایبەت کە کــۆمەاڵیەتی یەکگرتــووی بەهێــزی بزووتنەوەیەکــی نەبــوونی وانەشئە دەگەڵ پێــنجەم، تـایبەت بە و کوردسـتان هەمـوو لە دا ئێسـتا حاڵی لە گشتی بە. گرتوە بەرابەری و ئازادی بە ژنان گەیشتنی لە ڕێگای کە دیکەیە گرینگی

مـاوە زۆری جـارێ بکەیـن حیسـابی مەودا بە ئەگەر و دەکـرێ بـۆ کـاری شـلی بە زۆر پیـاو و ژن یـیبەرابەر کێشـەی کوردسـتان ڕۆژهەاڵتی لە .بێ خۆش پێی دڵمان

:کوێستان گادانی بەڕێز خاتوو

لە راستیدا پرسی ژن بە گشتی و پرسی ژنـی کـورد بە تـایبەتی گواسـتنەوەیەکی لە ئاسـتی بنەمـالە و کۆمەلگـا و بـواری کـۆمەالیەتی بەرەو کە ئەمەش دەگەرێــتەوە بــۆ . ســێکی گشــتی و هەمەالیەنە و نەتەوەیــی بە خــۆ وە بینیــوەپر

لبـههـه. بەشداری کردن و لێ پرسین و چاالک بوونی تاکە یەکسانیخوازەکانی نێو کۆمەلگاکــان تیـهالیـهه و بـواره کۆمـهڵـمای بنـهشـەو مانایـه نیـه کـه چـی دیکـه گرنگـی بــه کێت بـه

ئەم ڵلە گە. رینتـر بـوهکان گشـتتر وبـهشداری و بواری چاالکییەلکو ئاستی بهنادرێت، بهگواستنەوەیەش ئێستاش پێم وایە کە نەگەیشتووتە ئەو ئاستە کە ببێتە پرسـێکی رۆژانە و یەکێک لە بابەتەکـانی نـاو کوروکۆبـوونە گرینەکـانی الیەنەکـانی پەیوەندیـدار ، ئێسـتاش


الوەکی و دەرەجە دوو باسی لێدەکرێت کە زۆر جارانیش بەداخەوە وەک پرۆپاگەندا و شۆعاری پاشکۆی باسەکانی دیکەیە و وەک مەسلەیەکیدەتـوانم بلـێم کە پرسـێکی هـاتووە بەربـاس و چـارە نەکـراوە، وەک زۆر بـاس و مەوزووعـی دیـکە بە . مافی یەکسانی کەلکی لێ وەردەگیرێت

نەوەکەی لە جاران بەرچـاوترە و راگەیانـدنەکان بە رێژەیەکـی زیـاتر بـایەخ بە دەوری بازنەیەکدا دەخولێتەوە بەالم دەتوانین بلێن کە خوال .کردنەوەی هەوال و چاالکیەکان دەدەن بالو

:رۆژە عەزیزێ وبەڕێز خاتو

ئاسـتی لە گۆرانکاریـانە ئەم هەرچەندە گۆراوەو زۆر رابردوو چاو بە کوردەواری کۆمەڵی ناو لە ژنان بارودۆخی ئێستادا لە خۆشیەوە بە و ژنـان پرسـی ئەوەی بـۆ بدەین زیاتر هەوڵی دەبێت و بین نائومێد ناکرێ نین،بەاڵم پێویستدا .بکەین بۆ کاری و بناسێنین زیاتر کۆمەڵگەدا لە پیاو و ژن یەکسانی بابەتی

بە کوردســتانیش و پیاوســاالرە کــۆمەڵگەیەکی کە ئەوەی هــۆی بە بەداخەوە ئــێمە کــۆمەڵگەی بـووە،هەر داگیـرکەران نـاکۆکی و جەنـگ مەیـدانی هەمیشە جوغرافیایی شوێنی تەیهەڵکەو هۆی رەنگە ئێمە کۆمەڵگەی تاکەکانی و نیە کۆن پرسێکی ئەوەندە ئێمە کۆمەڵگەی بۆ ژن پرسی بۆیە

بە بەاڵم.بابەتە ئەو سەر لە نەبێت شارەزاییان زۆر بەشێکی

گەشــەی زیــاتر کــورد ژنــی پرســی راســتناوە رۆژهەاڵتــی نــاوچەی دیــکەی کۆمەڵگەکــانی نیســبەت بزوتنەوەکانی کردوەو

.دەدەن بۆ شایەدی کوردستان پارچەی چوار لە ژنان

: رزاده کوێستان عومهبەڕێز خاتوو

هەمـوو ئاسـت ولە دەکەم سـەیری جیهانی پرسێکی وەک کە من. کوردی کۆمەڵگای بە بێت تایبەت کە نیە شتێک ژن کێشەی خود یا ژن پرسی ئینسـانی مـافی بە گەیشـتن بـۆ ژنـان خەبـاتی ڕێگـای سـەر دێـنە کە کۆسـپانەی کەندو ئەو

لێـدەدرێت، لەبەردەمیـان قـوڵ زۆر کۆسـپی جار زۆر و هەن زۆر بەربەست بەداخەوە خۆیان،ــی ئەگەر بەاڵم ــۆ نەوە بگەڕێ ــای ب ــوردی کۆمەڵگ ــام ک ــێ دڵنی ــدێکی بە دەب ــکەوە دی لە و دی

تـا مرۆفـایەتی مێـژووی بەدرێـژای هەر. بکەیـن پرسەکە لە چاو جیاوازترەوە روانگەیەکی پـر و درێژ دوورو مێژویەکی دەبینی دەکەین ژنان گرفتی و ژن پرسی لە باس کە ئەمرۆ کو دیـقەتەوە بە گەر بەڵکـو کـوردی کۆمەڵگای لە تەنها نە ئەوە تۆمارکراوە عەداڵەتی نا لە

و گرفتەکـان جوگرافیـایی پانتـایی بە و کوڵتوری و فەرهەنگ جیاوازی هۆی بە مبەاڵ شێوەیە، هەمان بە کەین تریش گەالنی مێژوی سەیری ، خێلەکیـیە و دواکەوتـو کۆمەڵگـایەکی کە ئەوەی بەحـوکمی نە کوردەواریـدا کـۆمەڵگەی لە. هەیە جیاوازیـان چارەسـەرکردنیان بـۆ تێروانین


ــۆ کێشــە ــان ب ــا،. هەیە ژن ــانی کەس زۆر بەداخەوە ن ــی گرفتەک ــایکۆم لە ژن پرس ــدا ەڵگ ــۆ کوردی ــارە ئەو ب ــەردەمیانە هۆک ــرنەوە ناس . دەگێ رووداوەکـانی سەیری ئەگەر نموونە بۆ. بکەین جیهان پێشکەوتوەکانی واڵتە لە ژنان پرسی و کێشە لە چاو ئێمە دەبێ وابێت ئەمە خۆئەگەر ژنـان بـۆ گرفـت و کێشـە بـوون، گەشەسـەندندا لە بەردەوام کە سەردەمەشـدا لەو کە دەبینـین بکەین ئاوایی رۆژ واڵتانی لە 17، 16 سەدەی

بوبێـت کەوتـوی دوا وەچە نـانەوەی و هاوسەری ژیانی بۆ هاندانیان و ماڵ لە گۆشەگیریان قوتابخانەو بۆ ژنان نەچوونی. هەبووە بەردەوام مــرۆڤ عەقلیەتــی کــات ئەو. هەبـووە بــوونی 17 ســەدەکانی لە بەریتانیــا لە فیکتۆریـا پــێش ســەردەمی لە فەرهەنــگە ئەو ئەوە ، کـات ئەو

بە دوایـــی بەاڵم بکـــات، یەکســـاندا کـــۆمەڵگەیەکی لە پیـــاو و ژن مـــافی لە چـــاو یەکســـانی چـــاوێکی بە کە نەکـــردووە گەشـــە ئەوەنـــدەی بـوارێکی هەر پێشـکەوتنی کـاتەوە، بیـر بوارەکـان هەمـوو بە سـەبارەت زیـاتر کە ناچـارکرا مـرۆڤ پیشەسـازی و تێکنۆلۆژی پێشکەوتنەکانی

.ژیانیش دیکەی بوارەکانی سەر دادەنێتە کاریگەری ناراستەوخۆ یان راستەوخۆ نژیا

کــۆنەوە لە کە یاســایانەی و ســونەت بەو گرێــدراون ئەنــدازەیەک تــا ژنــان ســونەتیەو کۆمەڵگــایەکی ئەوەی حــوکمی بە کــوردی کۆمەڵگــای سـاڵی 10 لەگەل بکەیـن بەراوردی ژن پرسـی ئەگەر. ارێـژراوەد سـونەت پێـی بە ژنـان بـۆ کەسـایەتی و کـاراکتێر و جوانی هەبووە، بوونیان نـیە مانایە بەو ئەوەش مافەکانیان، بەدەستهێنای لە ژنان بوونەوەی هۆشیار بە سەبارەت دەکەین زۆر جیاوازیەکی بە هەست ئەوە رابردوو،

یـان کـراون زەوت لێـی کە بکـات شـتانە و لە ریبەرگ دەبێ چۆن و ؟ چیە ئەو حەقی و ماف کە ودەزانێ بۆتەوە هۆشیار تەواو کورد ژنی کە بـردنە و کـاردا لەمەیـدانی ژنـان بینـی یـان ژن پرسـی هەڵسـەنگاندی بەرەو دەور لە کۆمەڵگاکانی بوون ئاگا دەرەوە دنیایی بە روو. دەکرێت ژیـانی یتـوانین تـا بەر؟ ێک بگرنەمیکانیزم چ دەبی و کۆمەڵگایەدان؟ ئەو کوێی لە ئەوان کە هاندەرێن زیاتر ژنان، هۆشیاری ئاستی سەری

هـۆی بە ڵیکـراوە زوڵمـی و چەوسـاوەتەوە رابـردوودا لە ئەوەنـدە زۆر کـورد ژنـی. بەریـن بەسـەر توندوتیژی و چەوسانەوە لە دور و یەکسان و رازیـن تیـژیە ونـدووت سـتەم و ژیـان بەو زۆریـان بەداخەوە بەاڵم هەبـووە، بوونیـان کوردیدا کۆمەڵگای لە کە تابۆیانە نۆرموو ئەو هەموو . دەزانن مەزن هەرە دەسکەوتی بە خۆیانەوە بە زێر و خش هەڵواسینی و رازاوە بەرگی و ج پۆشینی

:برایم جەهانگیری بەڕێز

ئەگەرچـی لە . روویە و پرسـی ژن پرسـێکی سیاسـیی کـۆمەاڵیەتییە کە لە زۆر والت دا تـا ئێسـتاش دەگەڵ کێشـە وگرفتـی زۆر سـەرەکی بەرە

و جیهانــدا تەنــانەت لە واڵتــانی هەرە پێشــکەوتووی جیهــانیش جــار و بــارە بێتەدالەتــی هەمــوبەرامبەر بە ژن دەبینرێ و تەنانەت لە سیستەم و یاساش دا هەندێ جیاوازی دانـان هەیە لە نێـوان پیـاو ژن دا بەاڵم بە گشـتی ئەو کێشـەیە، کێشـەی سـەرەکی واڵتە ئیسـالمییەکانە ، ئەو

ـــاو واڵتـــانەی بە پێـــی ک ولتـــووری شـــەریتەت هەر لەســـەرەتاوە هەنـــدێ یاســـایان خســـتۆتە نـــاکرێ ـــۆ ن ـــابی ب ـــرۆڤ حیس ـــێتەوە و وەک م ـــاوە کە لەو دا ژن بە تەواوی دەچەوس لە . کۆمەڵگ

ژن بێنـێ، لە ئەگەری مردنـی دایـک 4شەریتەتی ئیسالمیدا پیاو ساالر و سەردارە، مافی هەیە ژن و پیاوێـک بە . بابی پێدەبڕێ، لە کێشەو گرفتەکانی نـاو دادگە دا بە سـێیان شـاهیدێکن و باب دا ژن بە قەرا نیوەی پێاوێکی لە ماڵی

شێوەیەکی ناشەرعی لەگەڵ یەک تێکەاڵو دەبن، سزای ژنە کە مردنی بە بەردباران کردنە و پیاوەکە بە وەرگرتنی حوکمی چەنـد قـامچییەک .ڵڕێو رەنگە چەند مانگ زیندان کێشە و تاوانەکەی لە م دا دەما


ئەوانە کە باسمان کرد لەراستیدا بـوونەتە بنەمـایەک کە لە هەمـوو بوارەکـانی ژیـان دا کە لە بـاری رەوانیـیەوە ژن لەو کۆمەڵگایـانە دا

ئەو و دەکـاتپیاویش بەداخەوە بە هەمان مـوڕاڵ و ئەخالقیـات رەفتار. خۆی هەست بە نوقستانی و کەم و کووڕی بکات لەبەرامبەر پیاواندا بۆیە هەر. الیان هەردووک خوێنی دەمارەکانی و رەگ ناو چووەتە و کولتوور بۆتە بەخشراوە پێی شەریتەتەوە و ئایین الیەن لە ەاڵتەیدەس . بێبەشە ماف بچووکترین لە ژن داخەوە بە دا لەو و ساالرە پیاو کۆمەڵگایەکی گشتی بە کۆمەڵگایە ئەو رێکخـراوە و حیـزب بـوونی و زۆرداری دژی خەبـاتی بـوونی بە ئەگەرچـی و دەیگـرێتەوە خـاڵە ئەو بەداخەوە ئێمەش کوردەواری کۆمەڵگای

دا بـوارە لەو وشـیار و بـوێر و چـاالک زۆر ژنـی لەوێ لێـرەو و تەرا و تاک و ئاشنان ئازادیەکانیان و ماف بە ژنان رادەیەک تا سیاسیەکان لەو ژنــان رێکخراوەکــانی. پیــاوانەوە و ژنــان رۆژانەی ژیــانی نــاو نەچــووەتە و سیســتەم نەبــۆتە چــاالکییە ئەو ئێســتا بەداخەوە بەاڵم هەن

کـار لە بەشـداریان وێرای و کەنەوە جیا حیزبەکان سیاسەتی و حیزبەکان لە خۆیان پرسی جیاتی لە ئەوان. کەمتەرخەمن بەداخەوە بارەوەــاالکی و ــی چ ــی بەاڵم حیزب ــێکی وەک ژن پرس ــاحیزبی پرس ــی و ن ــەرەکی گرفت ــوێژێ س ــا گەورەی کیت ــەیر کۆمەڵگ ــکەن س ــار زۆر ب لە هەر ج

هـی پرسـە ئەو حاڵیکـدا لە. دەکەنەوە چـر بێتەدالەتیەکـان و ستەم هاواری و داد دەربڕنی بۆ خۆیان هەوڵی حیزبدا سیاسەتی چوارچێوەی گەیشـتە کە تـایبنەتی بە اتبـد زیـاتر هەوڵـی دەبـێ بـارەوە لەو ژن کەوایە. کۆمەڵگـایە گەورەی کێشـەی نییە سیاسیی گروپێکی و حیزبێکــان کێشــەی ــگەی لە ژن ــان و دەرد ژنەوە روان ــخەنە مەینەتیەک ــاس بەر ب ــگەی لە نەک ب ــەتی روان ــزبەوە سیاس ــارە. حی ــییەوە بە دی لەم خۆش .بن بەردەوام و بکڕێنەوە چرتر هەواڵنە ئەو هیوادارم من کە دەبینرێ ژنان سەربەخۆی هەوڵی هەندێ دا دواییانە

:ویستان نستانی ک بەڕێز خاتوو

یشـانۆکێتەل انیشـتنیرهاوەودە ئاشـپزخان و ڵمندا یوکردنێخەب و ڵما یقوژبن ۆب انەیوەرانێگ و ژنان یکردنەلۆیک ڵیوەه ژووێم ییژاێدر ەب .ەبوو رەهون و زانست و نگەرهەفی کانەبوار یتیەەاڵمۆک و یاسیس

ـــان ـــورد یژن ـــز ک ـــووەهەل اتری ـــان م ـــاناڵو یژن ـــد یت ـــکانەماف ەکی ـــرەد ێشـــێپ انی و ێکــ ژن، کەو کێــوجار کــورد کەو کێــ،جارەکراو ــبوون بــاتەخ یدانەیــم دوو ەل ێبــەد ۆیەب نایـــەه ـــاتەخ ێب ـــیوەتەن یب ـــاتەخ و ەی ـــانیە یب ـــورد رەگەئ ە،چونکیخوازیکس ـــتان و ک کوردس ۆبــــ نهرســـتاەپەنۆک یالمـــارەوپ رشۆشـــ یدژ ەب زبـــووبنێه نیمـــەکیە و نێشـــو نیمـــەکیە

یکسـانیە یمـاف ەل انیشـکردنەب ێبـ و انیـکانییەئازاد و مـافە ل انیشـکردنەب ێبـ ەب دژ شیژنان ەیوەبزووتن واەئ نکاییەئازاد ەیوەستاندن داب یکۆرەوێـن یدژ ەک ەیانیـتیەەاڵمۆک ەوەبـزووتن وەئ ۆب بوون یکەرەس یرەفاکت ژن ینسانیئ یقامەم ەب کردن یتیەسوکا و اوانیپ ەڵگەل .دانەیم ەهاتوون رانەرکیداگ ەینوتواەدواک یتەاڵسەد و ڵزا یتیرەن و ەبـوارەل یـڤکتەئ و ۆخەربەسـ یکیەتیەسـاەک رەگیکـار اوڕرویـب نەخـاو یکـۆڤێمر کەو ژنـان ەک کـرد یوا کورد یژنان یهزر ەیکردنەشەگ مەئ یکێوتنەرکەســـ وەرەب نگــاوەه انیـــکانەماف یداخــواز ۆبـــ و ننێلمەبســ انۆیـــخ یبــوون دا یتیەەاڵمۆوکـــ یســەکەتاک یانیـــژ یکــانەرۆراوجۆج یکـۆرزەل یرەکەیـپ ەرلەگیکار کاراو یکێگورز و تێگرەد انیچوون شێوپەرەب ەب شێپ ەک ەیگرفتان وەئ و ستەربەب یاەڕرەس ەک نێخوازبنڵد


ەول وتووبنەرکەســ داەبــوار وەل وڕەشــێپ و و نگەشــێپ یژنــان و کەو ەیســانەک وەئ داەنــد ەوێپ وەل رەه. نەبــد ەوەوســانەچ و ەییســتەردێژ ەداو انڵیــوەه و ەوەنــنیبەد ەژنــان یکێناســۆش ەیوێــچوارچ ەل انۆیــخ ەک شیکێژنــان. نەبــگ انیکانەســتەبەم ەب و ەوەببــن کیــنز نایــکانەماف

نۆچ ن،ێدابن داەگەڵمۆک ەل ژنان یکانەماف ەب دان یکانەوەرێپ یرکردنیقامگەس و ژن ەیگێپ ەیوەنیزۆد ۆب کێرەفاکت کەو بوون ژن یشوناس ێلـ یسـود انیچوون شێپ وەرەب اتریز ۆب و نەبک ەناسێپ باش یکڵێخا کەو انیکانییەزەگڕە ییەندەتمەبیتا توانننا ەیەوەنیزۆد وەئ ێب ەب .ربگرنەو :بی قێ نه سامان فهبەڕێز

می ئیسالحات له دهر ڵ سه گه هاوکات بوو له قۆناخی خوێندکارییدا که له. هابادم دایک بووی شاری مه و له یـه" بی قێ نه سامان فه"من ناوم تاوی ی هـه7881ورۆژی نـه لـه. باتی سیاسـی بـووم ی خوێندکاریی و دواتر خـه وه جوواڵنه ڵ به ئیراندا، تێکه رگه کـوو پێشـمه و وه بات داوه خـه م به کانی حیزبی دێموکڕات درێژه ریزه ی ئاشکرا له شێوه به تاکوو ئێستاکه

جێ کانمان بـه رکـه ی کوردسـتان و کـورد کانـاڵ ئه کانی رادیـۆ و رۆژنامـه شـه به یاندن و لـه کۆمیسیونی راگه لهکـوو سـکرتێری اڵتی کوردستانیش وه تیی الوانی دێموکڕاتی رۆژهه کیه می یه شه ی شه ، و دوای کۆنگره یاندووه گه

بات و خـه بـه کـرێ درێـژه ژمار ده کانی کۆماری کۆردسـتان ئـه یادگاره کێک له یه به که یه م رێکخراوه گشتی ئه .م ده تێکۆشان ده

:قادری شوعله بەڕێز خاتوو

دەبیـنن . بە خۆشیەوە لەگەڵ تێپەڕینی زەمان پرسی ژنی کوردیش لە پەسندکراوە و ئەدەبیاتی هەموو حیزبەکانی کـوردی دا رەنگـی داوەتەوە

ــان دا، ئ ــتی جیه ــی ژن لە ئاس ــی دان بە پرس ــی گرینگ ــاڵ بە پێ ــاڵ بەس ــات کە س ــە لە ئەدەبی و ەو پرستەنـانەت لە نێـو کـوردانیش دا هێنـدێک . گوتارەکانی هیزەکانی نێو بزووتنەوەی کورد دا پڕڕەنگتر دەبێ

حیزب بۆ وێنە حیزبی دێموکڕاتی کوردستان باس لە پەیماننامە جیهانیەکانی تـایبەت بە ژنـان دەکەن و .لە بەرنامەی خۆیان دا پەسەندی دەکەن

و هەوای نێو حیزبەکـانی بـزووتنەوەی کـوردە، ئەگینـا لە کۆمەڵگـای ەی کە باسم کرد کەشدیارە ئەو

رۆژهەاڵتـــی کوردســـتان دا لەگەڵ ئەوەی کە بە خۆشـــیەوە ژنەکـــان تـــا رادەیەک لە مافەکـــانی خۆیـــان تەنانەت زۆر لەو شێرە ژنانە تووشی گەیشتوون و زۆریشیان حەوڵ بۆ داوە، زۆر رێکخراوی مەدەنیان بۆ داکوکی لە مافەکانیان دامەزراندوە،

هەروەها رێژیمی کۆمـاری . و ئەشکەنجەو ئێتدام بوونە، بە داخەوە هێشتاش کۆمەڵگا بە عام لە ژێر کلتوری پیاوساالری دا دەناڵێنێت گرتن .ئیسالمیش بە زەبری یاسای ئیسالمی هاندەرێکی گەروەریە بۆ مانەوەی ئەو وەزعە


:یی مزههه ونمشهبەڕێز خاتوو وه رێکخـراوه و ڵکۆمـه کـۆرو زرانـدیدامه به و بناسێنێت خۆی ڵگاکۆمه له توێژیک کوووه توانیویه کورد ژنی بینینده مرؤکهئه وهخۆشیه به

و کوردسـتان پیاوسـاالری یلگـهکۆمـه نـدرچـههـه بکـات، پێناسـه خۆی تیاڵیهکۆمه کییهوهبزوتنه کوو قونـاغی کردنـینـه رتێپه و دانێوانه مله یهورهگه ریکیمپهله ساالر پیاو یزارساڵههه نچه کولتووریبـه .ییوهتهنه یوهبزوتنه رواێزیپهخسوته کوردستانی ژنانی یوهبزوتنه کیهتاراده ییوهتهنه رزگاری

بـه له باشی وتیکیره ئێستادا میردهسه له کوردستان ژنانی یوهبزوتنه که بیێن توانینده گشتیبه اڵم و وڵهـه مئـه مـیرهـهبـه رنگـهره دێـت، پێـک دا ژنان نێوا له ریکهخه شهاوبه گوتاریکی و گرتووه ر

ئاسـتی یوهرزبوونهبه که بینینده نزیکدا کیداهاتوویه له اڵمبه یتنه چاو ربه زۆر ئێستا تێکووشانه یڵگهکۆمه له باشی کییهوهنگدانهره رهبه رهبه خۆیان کانیویسته و ماف رسه له کورد ژنانی وشیاری

.بێتده کوردستان

مانی ن قاره بیژهبەڕێز ؟ !!!بیینی قیامـت بـوو ش نـه ، چـاوت رۆژی ڕه م کـردوه" فیسبووک " ی ئاسپای پنجره کانم کرد و به ره ردانی ماڵپه سه ناکاو که مرۆ له ئه

رم سـه! دا ده سـی نـه ی که س نـوره بوو ، کـه" ری رابه کسانی و به ژن ، مافی ژن ، یه" باس باسی یان مانێفیسـته شـته م گه ڵـدا و ئـه ریان هه سه فمینیسته مووه م هه رۆژیک ئه چۆن به سوڕمابوو که

ڕت ، بـاوه ژنـی کـردوه و مـافی م رۆژه گر ژنێـک باسـی ئـه ؟ خـۆ ئـه!نووسـی " ژن " ر مـافی سه لهژنــان پیــامی ر بــه کی ســه یــه گر رێکخراوه خــۆ ئــه. د پیــاو زیــاتر کومینتــاری دانــاوه بێت ســه هــه

کان پیـامی دوو قـات و سـێ قاتیـان موو حیزبـه دا دابێت ، دفتری سیاسـی هـه م رۆژه تی له تایبهر چنـد مـارس هـه 8مرۆ خـۆ ئـه شهبا(( ! شن ند به دوو یا چه وه داخه کان به چۆن حیزبه)) داوه

و چ وه کیتـه ڵگا دا ده کۆمـه رک و برپرسـیاریتی ژن لـه مـافی ژن و ئـه وکات چـۆن بیـر لـه ئه مارسه 8بینی کۆتایی دیت ، سه کاتژمێری ماوه ؟ !مافیکی بۆ قائی دبێت

ی موو جسـته یی هـه م دیـاره ، ئهەاڵتیش نی سه ده ت به و تایبه وامه رده بهر و تا ئێستاش هه وه وسیته چه دا ده ڵگای ئێمه کۆمه له" ژن " ڕاستهویی و ئـازادی تـه وڵ بـۆ مـافی نه بی هـهەد م دروشمه پێ ئه و به ڵه ی کۆمه نێوه" ژن " اڵم به ی لی هاتووه ک شیرپنجه وه ڵگای داگرتووه کۆمه

ر لـه کسـانی خـۆی ناگـا هـه مـافی یه کا، بی گۆمان به ی نه که اڵته ی و ی رزگایخوازانه وه وتنهبز شداری لهەمرۆ ب ر ژنی کورد ئهەگ ئه! بدااڵت وکانی کوردسـتان شـهەب ر کـام لـه هـه ی ژنـان لـه وه پێشی ئاسـتی بزوتنـه چوونه! وه ک تا ئێستا ماوته ر وه هه وه دروشم دا دمێنیته چوار چیوه

کـه ویی بـووه تـه ی نه وه بزوتنه ڵ به شار تیکه شاخ و چ له کوردستان باکور چ له ش ناکری له وه حاشا لهاڵم یی ، به ندی خۆی هه تمه تایبهاڵت و سـه ده رک و مـافی ژن لـه زیاتر ئـه نگه م رهەکانی تری کوردستان زۆر ک شه به ندی له تمه م تایبه ئه! ی کورده وه خاڵیکی گرینگی بزوتنه


کانی ژنـی وه تونـدره فمینیسته" ره هه ک له ک یه ر وه نێش هه مه م رۆژه له جا بوویه. گیڕی کی دهەر وری سه کا و ده اری دهدی" دروشم " حیزب ژنـی" شـتار " ی خانـه چیتـهەزانـم د چـۆن ده م رۆژه بۆ ئـه ەیامیکم نی ، هیت په مماندو بوو وهەدروشم دانی بێ کرد له که" تاراوگه کورد له

وتوو رۆژی اڵتـانی پێشـکه شـتی مـارس بـۆ ژنـای و هه! بـدێشتی مـارس فریـووی کانی رۆژی هه داره ریقه دروشم به به تره وره گه وه کورد زۆر له ڵگا، کۆمـه اڵت، سه ده تی ، که ری و بێ عیداله رابه رۆژی نابه...... " ر، خۆشک، هاوڕی ، دایک ، هاوسه" اڵتی من بۆ ژنانی وه ووتنه رکه سه

یری مافی خۆی بکـا یی سه م نێوه ک ئه بی وهەد ڵه ی کۆمه ژن نێوه مادام که. کا خۆی ده ت ژن بۆخۆشی له نانه وتوو و ته لتوری دواکه حیزب، کهتی جێگـای خۆیـه" . ژن و پیـاوه" شـی بـی گۆمـان مـافی هاوبه یی کـه وه تـه تاییترین مـاف مـافی نه ره ، جا بۆ ژنی کورد سـه بداولئ بۆ و هه

و چ ئاقـاریکی نادیـار دا ره بـه یرانێک بـووه تووشـی چ قـه کـه وه نهەک یان به ڵگاکه داهاتووی کۆمه دا زیاتر بیر له م رۆژه اڵت له ژنانی رۆژههبـۆ (( زۆر زیـاتر تاراوگـه لـه دۆخـهم ئـه دیـاره)) یران هـاتووه تووشـی قـه ناۆخۆ و تاراوگه شتی له گه به ڵگای ئێمه کۆمه. بێت ڕ ده تیپهر پێک هێنـه" ژن و پیاو " ڵه ی کۆمه ژن نێوه. بداولی خۆی هه که ڵه رکی تاک تاکی کۆمه دیی ئه راژه م ته و کۆتایی ئه م وزعه ری ئه سه چارهــه و تــه ــان واو ک ــه! ری کۆڵگ ــه رکی وه ئ ــه وه یەتیرپرســیارەک و ب ک ی ــه کیان هــه ک ی ــه هــه یی جــا بووی ــک ل ــواره ر کۆتاهێ ــی م ب ــان ل دا خۆی

لـه. دین وڵی گـۆڕین نـه کۆتایان پی دێت هێت شتێک ناگۆردریت تا بۆخومان هه مهیڕاس موو شوعار و مه م هه شت مارس و ئه هه. رپرسیارن به .... !شتی مارسیکی تر کریت تا ساڵیکی تر و هه ئاور داده ئاو به مارسه 8بینی بیرتان بێت سه

٢٢١٣ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ی مارچ ٨نامێلکەی کۆمەڵ وتوێژ بە بۆنەی : سەرچاوە

========================================================


ی مارسدا ٨ڕۆژی یك له ن قسه كانی شاخ و چه رگه پێشمه ژنه

نەوزاد خاڵە بازیانی

و لــه بوونــه نه كۆتــایی ری كاراكتــه پیــاوانیش نها تــه و كراوه نــه پیــاو بــه نها تــه كــورد كانی ڕینــه ڕاپه و شــۆڕش یــهن دا وه لــه گومــان هــیت و كان ڕێكخسـتنه ناو لـه بووه هـه رچاویان بـه و ر كاریگـه ڕۆڵـی تـرن ی كـه نیوه دایكـی و ڵ كۆمـه ی نیوه گووتراوه كه ژنانیش ڵكو ،به دا شۆڕشانه كـو وه چ ك یه رگه پێشـمه وخوشـكی ودایـك ر هاوسـه كـو وه چ كوردسـتان كـانی كراوه ڕزگـار شوێنه و گا باره له تیش تایبه به ،، اتید رگایه پێشمه

یان رگه پێشـمه تی خزمـه كوردستان كانی گونده له كه ش ژنانه و ئه موو هه.. خۆ ربه سه كی یه رگه پێشمه كو وه ویان وئیتالم ژنان بواری كادرێكی ر هـه و قـدیرن ته ڕێـزو جێگـای تـر كانی شـوێنه و ناوشـار كانی نهێنییـه ڕێكخسـتنه و رگه پێشـمه هێزی نێوان له كردووه رییان ته ته یان دووهكر

ی ایـهم و داخ جێگـای كـه ی وه ئـه اڵم بـه.... نیـه لێیـان ی خنـه ڕه و یی گلـه س كـه وه كانـه حزبه و ت حكومـه ن الیـه له بكرێـت بۆ باشیان شتێكی( كان بۆڕاسـتییه ڕێـزم ڵ گـه له) بوونایـه نه نـگ ده بـێ لێـی كـان داره نـدی یوه په نـه الیه م وهـه ژنـان كـانی ڕێكخراوه م هه بوایه ئه و رانییه نیگه ڵكو بـه بوونـه نه شـۆڕش یوهاوكـار شـاخ ی رگه پێشـمه ر هـه ك نه یان زۆربه كه وه شاخه ژنی ناوی به كراوه نشین خانه ژنانی ی زۆره وئۆردووه ئه بـوونی هید شـه بـه تیایـه ژنـی ن سـیه ئه ،، بوونـه عسـی به خێزانێكی بـه ر سه ش كه ڕینه ڕاپه تا و كان نفاله ئه دوای تا هه ژنانه و له ندێك هه

كـاتی ١١١١ سـاڵی ی كـه ڕینه ڕاپه دوای له ساڵ ندین چه تریان ندێكی هه ،، لێداوه ی ڵه هه ڵ هه و كردووه ر به له سوری كراسی ك یه رگه پێشمه میش ئـه بـووه كۆن ی رگه پێشمه خۆی كاتی كردووه پێ شووی م ئه ی پیاوه م ئه ی وه ئه بیانووی به اڵم به كردوه شوویان یان و هاتووه شوكردنیان

.... شاخ ی رگه پێشمه ژنه به كراوه

كانی وناســیاوه خـزم و بـراژن و خوشـك و ژن بـوو سـلیم ته ی رگه پێشـمه كۆنـه نـدین چه وه كوردسـتانه ڵكی خـه موو هـه رچاوی بـه بـه ئێسـتا ڵـێن ده پێمان كان زانیاریارییه.. باسمانكرد بوونه خراپانه ژنه و له ندێكیان هه كه ركردون ده بۆ رچاوی به یكی مووچه و شاخ ژنی به كردووه

شۆڕشـگێڕو خێزانـه نـاخی تـه چووه داخێكیشـه وه كانـه حزبه و ت حكومه ر سه به بار به بوونه و كراون نشین خانه تانه بابه و له ژنی زاران هه به نشـین خانه و ئـه ن بـه ده ر سـه به ژیـان ژاریـدا هه ڕی پـه و له خێزانیان و خۆیان ئێستا فیتلی ی رگه پێشمه ها نده چه چونكه وه كانه ته رامه ده م كه

رگه پێشــمه هیدو شــه بــۆ ئاهێكیــان یــان كردووه نــه كــورد بــۆ قیــان ئاره كانیشــدا ڕینه ڕاپه له چ شــتاكاندا هه و فتا حــه نیما زه لــه چ ش كراوانــه .... بوونه بخۆر حازری ر هه پێداو خوا كو وه كێشاوه ڵنه هه

بـه گـوێ بـن ویـژدان بـێ و م خه بێ نده وه ئه هكردوو نشین خانه وانیان ئه ش رپرسانه به و ئه و وان ئه مادام ،، بچێت تا چووه نه ئێستاش

ســتیان ده جــێ میشــه هه ڕینــدا ڕاپه و شــۆڕش كانی خته ســه ڕۆژه لــه كــه ن ده نــه ژنانــه و ئــه مانــدووبوونی بــه گــوێ ن ده نــه رامی حــه و وایی نــاڕه تـه بابه و ئـه و بـێن نگ ده بـه لێـی ،پێویسـته خراپانه ژنه و ئه پاشكۆی ته كراونه یان زۆربه وه وانه پێچه به ،ئێستا بوون وه پێشه له و دیاربووه

و ئـه كیشه واییه نه دڵ و ن كه ده پیاده رێم هه دارایی بۆ بارسووكی و ری روه په داد له جۆرێك بێ نه هیت ش كاره و به ن بكه چاره وه ته ڕه بنه له ... وه ته دراوه نه لێ ئاوڕیان شئێستا تا و تن خزمه قی هه موسته كه ی ژنه زاران هه

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی میللەت : سەرچاوە


مێژوودا كانی قۆناغه ژنان له ی وه بزووتنه

سوڵ بۆسكێنی ره

قۆناغی بـه قۆنـا ژنـان ی وه وسـاندنه هچ نییـه وه ئه سـتم به مه دا لێـره اڵم بـه ، یـه هه درێـژی دوورو كی مێژوویـه ژنان ی وه وساندنه چه نده رچه هه

ـــژوو ـــه به مێ ـــه بكه ر س ـــه ، وه م ـــه ده ڵكو ب ـــه وه ئاوڕدانه وێت م ـــرا كی ی ـــه خێ مێژووی لــه ــده تی مرۆڤای ــه و ین ب ــده وه ئــه رنجی س ــاندنه چه ین ب ــان ی وه وس كی رابردوویــه ژن ن خاوه ن الیه له كان بێهێزه و مینه كه و كۆیله ی وه وساندنه چه ڕای ره سه ، یه هه درێژی .كان اڵتداره سه ده هێزو

ژنان و فیداكاری خۆڕاگری

وه سـته رده سه ی وه تـه نه ن الیـه له كان سـته ژێرده وه تـه نه ی وه وسـاندنه چه ، زۆرینـه ئـایینی وانی یڕه پـه ن الیه له كان مینه كه ئایینه ی وه وسانه چه ژنانــه ی وه وســاندنه چه تیــدا مرۆڤایه مێژووی لــه وه وســاندنه چه ختترین ســه و درێژتــرین اڵم بــه ، بووه هــه وام رده بــه تیــدا مرۆڤایه ی ڵگــه مهكۆ له میشـه بۆهه یتوانیوه نـه وه هئـ ر بـه له ، وه میزاده ئـاده رشانی سه به بووه قورس بارێكی وه وساندنه چه و م سته ، وه خۆیه زی گه هاوڕه پیاوی ن الیه له مێـژوودا كانی قۆناغـه له فـراوان ڕینی راپـه و وه بزووتنـه نـدین چه وه یه سـۆنگه و لـه ، وه بمێنێتـه یه وه وسـاندنه چه و ئه قبوڵكردنی و نگی ده بێ به ڵ گـه له ، بـووه ژنـان ر سـه له وه وسـاندنه چه درێژتـرین و بـوون تی مرۆڤایـه ی ڵگـه كۆمه وتوێژی چین فراوانترین ژنان رچی گه ئه ، ڵداوه هه ری سه كی ندیـه تمه تایبه نـد چه ش وه ئـه ، وێ ناكـه رچاو بـه دووردا مێژووی له خۆیان ی وه وساندنه چه دژی ژنان كی یه وه جواڵنه و ڕین راپه هیت شدا وه ئه

یـان بكـات فت رزه بـه خـۆی ری وسـێنه چه بنـوێنێ نـده وه ئه تونـدوتیژی یتوانیوه نـه ژنان ۆژیسایكۆل و وی عنه مه ی پێكهاته ك الیه له ، یه هه خۆیــه هه نی الیــه به نــدی یوه په ژنــان ی ركــه ئه و ئــه وه تــره كی الیــه له بكــات، الواز ی وه وســاندنه چه توانــای و بكــات سســت كانی چاالكیــه بێت رن

بڕسـتی ی وه ئـه ، ی وه وسـاندنه چه هـۆی تـه بووه كـه ری رامبه به زی گه ره ڵ گه له ، یه هه وه تیه سایه كه سۆزداری و زانیخێ ی پێكهاته و تی اڵیه كۆمهــافره ــوه تی ئ ــزو و بڕی ــاو هێ ــانی ســتوپێی ده می ڵــه قه توان ــه وه ئه شــكاندووه ژن ــۆ ی ــه ب ــاره م ئ ــهخۆ خێزانــی ی وه شــاندنه ڵوه هه له بێــت ده ك وه ی

سـۆزو ك ریایـه ده ر رامبـه به له نییـه ئاسـان كـارێكی هێنـده ش وه ئـه ڕاسـتیدا له ، كانی كوڕه مێردو براو و باوك گیانی بنێته چنگ و ستپێبكات ده ژنانــدا، ی وه بزووتنــه م دهر بــه له پســاوه نه كلتــوری تــه بووه مێــژوو درێژایی بــه ش ویســتیه خۆشه ســۆزو م ئــه زاڵبــوونی ر هــه دا، ژن ویسـتی خۆشه

نـاوبنێین مـه ئه وه ڕه باوه بـه تـوانین ده وه ئـه ر بـه له ، داوه ڵنـه هه ری سـه رانیان وسـێنه چه دژی ژنـان ڕینێكی راپـه هیت ئاساییه ئاوادا بارێكی له .تیدا مرۆڤایه ی ڵگه كۆمه وامی رده به و بنیاتنان له ژنان فیداكاری و خۆڕاگری

، وه ئێستاشـه به بـوون موسـیمان زۆریـان ره هـه ی زۆربـه ئیسـالمیی تی وڵـه ده سـنووری ناو ڵكی خه ئیسالمیدا اڵتی سه ده و ڵدان رهه سه می رده سه له

سـمی ره دینـی ك وه ئیسـالمیان ینیئای وه شه وانه به وه ته داوه نگی ره ژنان پرسی ر سه له ئیسالمی تی ریته شه ماكانی بنه جێكردنی جێبه ری كاریگه ، ئـاراوه هاتـه گومـان و ركێ كێبـه ئـاڵۆزو دۆخێكـی راشـیدین تی الفـه خه قۆنـاغی دوای لـه ش وه ئـه بوون، نـه موسـیمان و كردووه نه قبوڵ خۆیان


ــه ــه كێك ی ــانه و ل ــاره ده كێش ــه ی رب ــان كانی ماف ــوو، ژن ــه ی چوارچێوه لــه ب ــناڵ ر ه ــه زهه مه پێ ــه ب ــالمدا ی كه كیه ره س ــه كه ئیس و وه لێكدانــه وتن م ئـه ڕای ره سـه. كرێـت ده و یڕه پـه بانـه زهه مه و ئـه ی بنچینـه ر سـه له دینـی فتواكـانی یاسـاو مای بنـه تائێسـتاش و ژنـان كانی مافـه ی وه شیكردنه

كی الیـه له ژنـان، كانی مافـه قاڵبـدانی له بـۆ ئـایین مای بنـه به بوون كی خێیه یریت نه و داب ڵكردنی تێكه و ئایینی پیاوانی فتوای ش بانه زهه مه وه كانـه خۆجێیه خۆشـه نه روون ده الوازو سـه كه و كان بـه ره عه وا رمانڕه فـه ویسـتی و ئیسـالمی جیهانی ر سه به ب ره عه اڵتی سه ده هۆی به وه شه دیكه و روون شـتێكی ، وه گواسـته ئیسـالمی تی ئیمپڕاتۆریـه كانی سته ده ژێر وه ته نه ناو بۆ ب ره عه وتووی دواكه كانی كیه شته هد و كی خێیه ریته نه و داب

بـوون یتـیبر كـه شـێكی به وتوو دواكـه ی رسـتانه په كۆنه و سـت قبه چه ریتی ونه داب له تی پڕیه ب ره عه جاهیلی می رده سه و كۆن كلتوری ئاشكرایه كوشـتن، و رفانـدن داگیركـردن، كتر یـه له ژن و كچان چاڵكردنی به زینده له ر هه ژن تی سایه كه ریسواكردنی ژنان، دژی سنوور بێ توندوتیژی له ماكانی بنـه به نـدی یوه په هـیت كـه دیكـه ریتی نه و داب ندین چه و نیزه كه و كۆیله ریزكردنی ، ژنی فره و دان اڵق ته بچووك، به وره گه و ژن به ژن

جیهـانی سـنووری دانیشـتوانی ر سـه به وه بارودۆخانـه و ئـه هۆی بـه و بـوون ب ره عـه ی كیانـه خێیه ریتی ونـه داب ی وه نگدانـه ره نیا ته بوو نه وه دینه . وه گرته تیشی گایه به ره ده قۆناغی می رده سه و بڕی درێژی و دوور مێكی رده سه ش مه ئه. سپابوون چه ئیسالمیدا

مرۆڤ كانی مافه گرنگیدان به

، زانسـتی ڕی بیروباوه و فه لسه فه لۆژیاو كنه ته وتنی پێشكه ڕووی له رداهات سه به زۆری گۆڕانكاری مرۆڤ ژیانی داریدا رمایه سه قۆناغی له دواترــدا پــێش كانی قۆناغــه ڵ گــه له وت پێشــكه وا كی یــه ڕاده به ڤمــرۆ كانی مافــه به گرنگیــدان دا قۆناغــه م لــه ــه یوه په ناكرێــت، راورد بــه خۆی ندیی

نجامـدا ئه له هاویشـت لی پـه جیهانـدا موو هـه به و كان زانیاریـه یشـتنی گه هـۆی بـووه لۆژیا كنـه ته رداهات، سـه به زۆری گـۆڕانی كان تیه اڵیه كۆمه راوێزی پـه له ، بچكۆلـه گونـدێكی كـرده جیهـانی ڵـێن ده كـو وه یـان ، وه كـۆكرده وه كـه یه به جیهـانی موو هـه و وه كایه ههات جیهانگیریی سیستمێكی م هئــ ند، یســه ره په نسـا ره فه مریكاو ئــه له دا قۆناغـه م ئــه ڕاسـتی ناوه له و وه كایــه هاته دیموكراسـی دا سیســتمه م ئـه كانی زانیارییــه ی وه گواسـتنه

شـداربوون، به كاندا ندیكاییه سـه و حزبـی چاالكییه له هێناو ژناندا كلتوری ر سه به زۆری گۆڕانكاری سیاسییه و تی اڵیه كۆمه و زانستی وته ستكه ده .كرد دروست خۆیان به ت تایبه ی وه بزووتنه توانیان

ــان كانــدا وره گه ســازییه پیشه واڵتــه له و بیســت ی ده ســه تای ره ســه له و بینــی خۆوه بــه یرفراوان بــه ی شــه گه داری رمایه ســه دا نــۆزده ی ده ســه له ژن بـازاڕی خسـا، ڕه بـۆ مـاڵی ی وه ره ده لـه ڵ كۆمـه به كـاری تی رفـه ده ژن مێژوودا له جار مین كه یه بۆ ، وه كاركردنه بازاڕی نێو هاتنه زۆر ی ژماره به رجی لومـه هه و متربوو كه كریكاردا پیاوانی چاو له ژنان كاری كرێی ش وه ئه ڕای ره سه بوو، ژنان كاری هێزی به پێویستیی وانپیا ڕای ره سه كار

انـدا،پیاو ڵ گـه له بـن كسـان یه سیاسـی مـافی ن خاوه پێویسته ژنانیش وابوو، ڕیان باوه ژنان كانی مافه داكۆكیكارانی بوو، بار ناله زۆر ژیانی ش ره پیـاوانی و ژن بـۆ نگـدان ده مـافی شـدا وه ئه ڵ گـه له كـرا، ده موڵك ن خاوه و پێست سپی ژنانی نگدانی ده مافی بۆ داواكاری وه یه روانگه م له

.بوو نه وتۆی ئه خێكی بایه پێست

و پیاو ژن كسانی یه یاسای ژنـانی ی خۆپیشـاندانه و ئـه بـۆ وه ڕیتـه گه ده ژنـان جیهـانیی ڕۆژی بـه مـارس ی٨ كردنـی ی بیرۆكـه و ژنان ی وه جواڵنه و چاالكی ر سه له كاركردن

ژنـان باتی خـه له پڕشـنگدار رۆژێكـی ك وه دواتـر رپاكرا، به كار رجی لومه هه ر رامبه به ربڕین ده زایی ناڕه بۆ ١٨٥٧ سالی له نیۆیۆرك له كریكار


كۆی سـه بـووه ش شۆڕشـه و ئـه خـودی دواتـر ، ناسـراوه ١١١٧ شوباتی شۆڕشی به ی شۆڕشه و ئه نگاوی هه مین كه یه بووه وسیاڕ له ١١١٧ مارسی ی٨ یـریز وه مین كـه یه و ژنـان ی وه جواڵنـه ناسراوی ڵسوڕاوانی هه له كێك یه كۆلۆنتای لكساندرا ئه وڵی هه به شۆڕش دوای له ر ئۆكتۆبه زنی مه شۆڕشی

شۆڕشـی وتنی ركه سـه دوای لـه. یانـد راگه سـمی ره پشـووی رۆژیكـی ك وه مارسی مانگی ی٨ رۆژی له جاران تی سۆڤیه كێتی یه اڵتی سه ده بوو، ژن و ژنـان كانی اڵتییـه كۆمه و ابووریئـ و سیاسی مافی دابینكردنی و پیاو و ژن كسانی یه یاسای یاندنی راگه و ت سۆڤیه له دا١١١٧٧ ساڵی له ر ئۆكتۆبه

واڵتـانی ژنـان ی وه بزووتنـه بـۆ ر ئۆكتۆبـه شۆڕشـی ی جیهانییـه وژمه ته و ئه ری كاریگه گوشارو ژێر له ژنان، بۆ نگدان ده مافی ناسینی سمی ڕه به . ناسی سمی ڕه به ژنانیان نگدانی ده مافی ناچاربوون رۆژئاوا

پـێ كانیان، مافـه سـتهێنانی ده به پێناوی له ژنان تێكۆشانی و بات خه و داواكاری ڵكشانی هه و جیهان له ژنان كانی وه بزووتنه نیكرد شه گه ڵ گه له ســتهێنانی ده به ســتی به مه به نــا، نگاوی هــه ژنــان كانی وه بزووتنــه كردنی شــه گه كوردســتان رێمی هــه له جیهان لــه ژنــان كانی وه بزووتنــه پێی بــه

ــه و مــاف دژی ی ریتانــه ونه داب یاســاو رێســاو و ئــه گــۆڕینی وڵی هــه و ژنــان كانی مافــه ــۆ رێگــری و كۆســ نــده رچه هه بــوو، ژنــان كانی ئازادیی ب زایی نـاڕه و خۆپشـاندان شـداری به و ژنـان كانی وه بزووتنـه پێشخسـتنی و شـه گه بـۆ ژنان وامی رده به وڵی هه اڵم به كرێت، ده ژنان كانی وه بزووتنه

.ژنان كانی ئازادییه و كسانی یه و ماف پێدانی و ژنان مافی داواكردنی بۆ كردووه وامیان رده به

پێویسـت ك وه تاتائێسـ اڵم بـه ، ڵـداوه هه ری سـه وه بیسته ی ده سه می كه یه ی نیوه له كوردستان له كانیان مافه باشتركردنی بۆ ژنان كانی چاالكیه كــانی رێكخراوه و كوردســتان له دا مه رده ســه م لــه كان چاالكییــه شــدا وه ئه ڵ گــه له ، دیوه نــه وه خۆیــه به رچاوی بــه وتنی پێشــكه و كردووه نــه ی شــه گه

سـپاندنی چه پێناوی لـه ن كـه ده بات خـه و نانژ بـه ر رامبـه به كسـانی یه نـا و تونـدوتیژی ی وه نگاربوونـه ره بۆبه یـدان مه هاتوونـه ژنان بـه ت تایبه و اڵت سـه ده و سیسـتم ڕوی روبـه ژنـان كانی وه بزووتنـه پێویسـته ، نییـه س بـه وه ئـه هێشتا اڵم به كانیان، مافه له پارێزگاریكردن و ژنان داواكانی

بـێ ده پیـاودا، و ژن نێوان لـه كسـانیی یه سـپاندنی چه پێناوی لـه ژنـان انیك ئازادییـه و مـاف سـتهێنانی ده به بـۆ وه ببنه كان تییه اڵیه كۆمه ریته نه ك وه برێت، نـه الڕێـدا به پرسـه م ئـه ن بـده وڵ هـه و ڵگـه كۆمه ی وه هوشـیاركردنه و ژنـان پرسـی ر سـه له ن كاربكـه وردبینانـه ژنـان كانی رێكخراوه

داوای ناوی بــه ویســترێ ده و بیســترێ ده جــار نــدێك هه دا ســی كه تاكه تێكۆشــانی پــانی گۆڕه ناو لــه یــاخود كــان ڕێكخراوه ناو لــه س ندێككــه هه ری سـه چاره به ژنـان بـۆ اڵت سـه ده رگرتنـی وه ناوی بـه یـان كرێـت، ده پیـاودا ر سه به ژن بوونی زاڵ یان وه جیاكردنه و فیمنیستی كی یه وه جواڵنه بیـره م ئه و نێ یه گه ده ژنان ی وه بزووتنه كانی وڵه هه به زیان وه ئه گومان بێ زانن، ده ژنان مافی ستهێنانی ده به و ژن ی وه وساندنه چه كێشی ریشه موو هـه بێـت یـه پێوانه و به ، یه ڵه هه و ڕۆیی زیاده كارێكی وه ئه من ڕای به كات، ده دروست كانیان وڵه هه ر رامبه به دڕدۆنگی داهاتوودا له شێواوه ر گـه ئه اڵم بـه ژنـان، كانی ئازادییـه و مـاف سـتهێنانی ده به بـۆ دات ده وڵ هـه بـدا لـێ وه ئـه الفی و بێت یه وه جواڵنه م ئه ندامی ئه توانێت ده ژنێك خانمانی بوونی و واڵتان تی ركردایه سه له ناوبانگ هب ژنانی تی سایه كه بوونی چونكه ، پێكاوه نه ی كه سته به مه رایه م ئه بدرێت رناڵ سه وردی به بڕیـار سیاسـیه ژنـه له بـوو كێك یـه كـه ر تاچـه مارگرێـت: نموونـه بـۆ ، نێ یـه ناگه ت ئافره كسانی یه و ئازادی مانای اڵتدا سه ده له ستڕۆیشتوو ده و چن ناوده لـه ژن زاران هـه دا ڕانه شـه م لـه چوو ده نـه دا وه ئه الی به بیریشی ر هه و،بو ست ده به كوشتاری و نگ جه بڕیاری ریتانیا به كانی سته ده به

یـان دێـت، ژنـدا تی اڵیه كۆمه ژیانی ر سه به بار ناله دۆخێكی چی نجامدا ئه له و ژنان ماڵوێرانی و ژاری هه ی مایه بێته ده نگ جه كانی رییه كاریگه بینـرێ واده ر گـه ئه كـرا، ده و یڕه پـه وێ لـه ژنـان دژی یاسـا خراپترین چی كه اڵتدا سه ده ی پله رزترین به له ژنێك ك هو نگالدیش به ركۆماری سه پاراسـتنی اڵتدار سـه ده حزبێكـی تی ركردایه سـه نێـو ژنێكـی روونـه وه ئـه گومـان بـێ ، بـێ ده بـاش ژنان دۆخی اڵت سه ده له ژنێك ند چه بوونی به حزبـــه له بـــااڵ ی پلـــه و تی ركردایه ســـه ســـتم به مه دا لێـــره ت ڵبـــه هه ، خـــۆی ی كـــه چینه نـــدی وه رژه به له باشـــتره ال لـــه ی كـــه حزبه نـــدی وه رژه هب

و مــاف لــه رگری بــه ناتوانێــت بڕیــاردان، ی پلــه له كان ئیســالمییه حزبــه تی سیاســه نــاو ی ژنانــه و لــه ك یــه ر هــه و وه گرێتــه ده كانیش ئیســالمییه


ژنـه بینیمـان ك روه هـه ، وه بێتـه پیـاو و ژن نێـوان میراتی شه به و دان تی شایه و رگیری هاوسه كانی جیاوازییه ڕوی رووبه و بكات ژن كانی ئازادییه و مـاف لـه رگری بـه یانتوانی نـه ژنـی فره یاسـای ر سـه له كوردسـتان مانی رلـه په له نگـدان ده كاتی لـه كان ئیسـالمییه حزبـه نـاو كانی مانتاره له په

.دا ژنی فره به نگیان ده یان كه حزبه تی سیاسه سوودی به وا ئه ، ویستبێ یان وه ئه ناخیشدا له ر گه ئه و ن بكه ژن كانی ئازادییه

پیاو ساالری اڵتی سه ده كانی مافـه بواری چاالكوانی ك وه خۆی دروشمی بكاته ر كاریگه كێكی چه ك وه ژنان مافی تا ره سه یه وانه له اڵت سه ده ناو ی ژنانه و له ك ریه هه

شـوێنی له سیاسـی ی پێگـه و حزبـی كی یـه پله له سـتی ده تـاكو تی خۆیه تی تایبه وتی ستكه ده ستهێنانی ده به ستی به مه به نیا ته ڵسوڕێت، هه ژنان و بكـات پیاو و ژن نێوان كسانی یه له رگری به ی كه حزبه ندی وه رژه به له دوور ی باره و ئه ر سه ناخاته خۆی كات هیت اڵم به ت،كا گیرده بڕیاردان

خۆی كانی هاوشێوه ژنه كه ركردوه به سته ده بۆ ی مافانه و له زۆرێك دا بااڵیه پۆسته و پێگه و له و ئه بوونی چونكه نازانێت، خۆی كاری به مه ئه و نییـه سـتی به مه ژنانـه م لـه ك یـه ر هـه رێنن، گـوزه ده ژیـان ئـاڵۆزدا ئابوری بارێكی له و یشتوون گه نه پێی دا وه ماڵه له و حزبی ی پله ی وه ره ده له

دا، پرسـه م ئـه وتنی پێشـكه م رده بـه له كۆسـپێك بۆتـه بێت هرن هه یاخود ، كێشانه و ئه هۆی ته بووه كه وه بێته اڵت سه ده ڕووی و ره به ناشتوانێت مافـه ی كێشـه و كسـانی نایه و مـاف پێشـێلكردنی ی كێشـه مان هـه وه بێتـه ده پیاوێـك ڕوی روبـه جـۆره م لـه ڵوێسـتێكی هه ر هـه ربڕینی ده له چونكه

كـاری ، گشـتی به بووبێـت پیـاو ویسـتی ی وه ئـه پـێش پیاوسـاالیش ، هێنـاوه شـی انهپیاو و ئـه ر سـه به اڵت سـه ده مان هـه كه ، یه هه كانی سیاسییه ك وه ژنــانیش جیهانــدا موو هــه له ویســته نه ڵگه به كی راســتییه ، وه بهێیێتــه كســانی نایه به دا ڵگــه كۆمه له وه پێكــه پیــاو و ژن اڵته ســه ده سیســتمیــاكی ر به خســته مان مانــه ئه ی وه ئــه دوای خۆیــان، تی تایبــه نــدی وه رژه به پاراســتنی و ت تایبــه تــوێژی و چــین ر ســه به شــبوون دابه پیــاوان روون

تـوانن ده یـاخود دیبهێنن؟، بـه ژنـان بـۆ ئـازادی و كسـانی یه تـوانن ده مانـه ئه ئایا كه بێت ده دروست ال له پرسیارێكمان وه وردبوونه و رنجدان سه گومـان بـێ ؟، ئازادی و ماف له ش بێبه و وساوه چه ژنانی ڕیزی بێنه و بێنن خۆیان اڵتی سه ده ی شیله له واز بێنن اڵت سه ده ناو ی ژنانه م به ڕ باوه

!!.ناتوانن بۆ وه كۆببنه كتر یه وری ده هل كگرتوویی یه به ژنان واوی ته پێویسته ، وه خاته دوورده نجام ئه نزڵی مه به یشتن گه له ژنان چاالكی باڵوی و رش په ژنـان، ی وه بزووتنـه پێكهێنانی بۆ ن ده نه وڵ هه كگرتوویی یه به و نگ هاوده خۆیان ژنان تا ئاشكرایه شتێكی چونكه كانیان، مافه ستهێنانی ده به پێكهێنــانی وڵی هــه وه پێداگریــه به بێــت ده ژنانــه بــواری كــانی رێكخراوه ركی ئــه تی تایبــه به ش مــه ئه. نــاكرێ ئاراســته ش ڵگــه كۆمه وا ئــه

. دی دێته كانیان مافه ستهێنانی ده به بۆ ژنان ی وه هوشیاركردنه ڕێگای له ن، بده گشتگیر ی ژنانه كی یه وه بزووتنه ــه ــه ماوه ی وه ئ ــێم وه ت ــه وه ئه بیی ــدنی ڕاگه له ســاڵ ١٢٢ دادوای ئێســتا له ی ــارس ی٨ یان ــه شــتاهێ م ــانی زۆر ل ــان واڵت ــان جیه ــێ ژن ــترین به ب و ش ند مه هره به ئازادی و ماف لێك گه له ژنان وام رده به تێكۆشانی و بات خه هۆی به شدا وه ئه ڵ گه له هێنن، پێكده ڵگه كۆمه كانی توێژه ترین وساوه چه

. ستهێناوه ده به پیاواندا ڵ گه له كانی سیاسییه مافه و كسانی یه واڵتیشدا ندێك هه له اڵم به بوون،

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی کوردستانی نوێ : سەرچاوە


کێشەکانی ئافرەتان له ئێستا و رابردوودا

پەریزاد محەممەدی

و هەیە االرییەوەپیاوســ و کولتــور و نەریــت و داب بە پەیوەنــدییان هۆیــانە لەو بەشــێك. هەمەالیەنــن ئافرەتــان چەوســانەوەی هۆکــاری بەشـێکی و، دەکـرێ ئافرەتـان لە زوڵـم دیـنەوە نـاوی بە تریشـی هەندێکی چەوســانەوەی هــۆی بــوونە خۆیــان ئافرەتــان کە ئەوەیە دیکەشــی بەرچــاوی .دەکەن خۆیان لە زوڵم خۆیان دیکە واتایەکی بە خۆیان،

بۆمـــان بکـــۆڵینەوە، خۆمـــان کـــوردەواریی نەریتـــی و داب لە ئەگەر ئـــێمە لەگەڵ ئێستاشــی مێــژوو، درێژایــی بە کــورد کچــانی و ژنــان کە دەکەوێدەر

کە بێگــانە، مێژوونووســی هێنــدێك ئەگەرچــی. کــراوە لــێ غەدریــان دابــێ، کــورد ئافرەتــانی کە کــردووە لەوە باســیان نووســیوە، کــورد لەســەر کتێبیــان پیــاوان شـانی بە شـان کە بەوەی ئەویـش بــوون ئـازادتر ،عەڕەبیـی واڵتـانی و ئێــران و تـورکیە وەک دەوروبەر، واڵتـانی ئافرەتـانی لەچـاو مـن بـڕوای بە بەڵکـو بـووبن، ئـازادتر دەوروبەرمـان ئافرەتـانی لە کـورد ئافرەتـانی پێمـوانیە من بەاڵم کردووە، کاریان الدێکاندا لە زیاتر

و مــاڵەوە ئەرکـی هەم کە مانــدووبوونە، و ئەرک هەمـوو ئەو سـەرەڕای ئەوان کە ئەوەیە بەڵــگەش. چەوسـێنراونەوە زیــاتر ئـێمە ئافرەتـانی نـاکرێ کـردووە کاریـان دەرەوە لە کە ئەوە و، کـراون پێشـێ مافەکانیان و چەوسێنراونەوە بەاڵم بووە، شان لەسەر دەرەوەشیان ئەرکی هەم جیـاوازیی هـیت مـاڵ، ەوەیدەر لە چ بکـرێ، لـێ زوڵمیـان ماڵـدا چوارچێـوەی لە چ ئافرەتان من بڕوای بە. بکەین وەسفی ماف وەرگرتنی بە ئەرکـی دروسـتکردنیش، خـانوو تەنانەت و ئاژەڵداریی و کشتوکاڵ وەک کردووە، دەرەوەیان کاری پیاوان وەک ئافرەتان ئەوەی سەرەڕای. نیە

تەنیـا بە دیـکەش کـاری زۆر و خێـزانەکە هەمـوو جلـوبەرگی شـۆردنی و مـاڵ خـاوێنکردنەوەی و چێشـتلێنان لە هەر ماڵەوەش زەحمەتکێشانی لە تەنـانەت و، منـداڵ پەروەردەکردنـی و بەخێـوکردن ئەرکـی لە بـێجگە ئەوە. وەرگـرن پیـاوان لە یـارمەتی ئەوەی بەبێ بووە ئەوان لەسەر خەباتیـان شۆڕشەکاندا لە سەرکەوتووانە کە هەیە بوارە ئەو شۆڕشگێڕی ئافرەتانی لە زۆرمان نموونەی. بوون بەشدار کوردستانیشدا شۆڕشی

ئەســتێرەی چەنــدان حوکمڕانییــدا بــواری لە یــان بــووە، شۆڕشــگێڕ و چــاونەترس و زیــرەک کچێکــی کە ،(قاســم لەیــال) نمــوونە بــۆ کــردووە، .بکەین پێوە شانازییان دەبێ ئافرەت ئێمەی کە دیکە چەندانی و( خانم عادیلە) و( سۆران میری خانزادی) وەک هەن پڕشنگدارمان

بە گەورە کـراوە، پـێ ژنەیـان بە ژن دراون، شـوو بە زۆر بە کە ئەوەیە کـراوە ئـێمە ئافرەتـانی و چـانک لە کە دیارەکـان سـتەمە لە یەکێک

غەدرێکـی مێردەکانیـانەوە الیەن لە مێردکردنیشـیان دوای و، وەرنەگیـراوە ڕایـان کەمتـرین مێرددانیـان بە کـاتی لە یا کراوە، پێ بچوکەیان لەگەڵ ژیانیـان ئەگەر ئافرەتـان بـۆیە. بـدەن یارمەتییان هیت کێشەکانیاندا چارەسەرکردنی ەل باوانیان ماڵی ئەوەی بێ بە لێکراوە زۆریان

ئیتـر چـونکە بـکەن، قبـوڵ زۆریـیە و زوڵـم ئەو دەنـگ بەبـێ و بـن ڕازیی ژیانە بەو مردن هەتا دەبوو بووبێ دۆزەخیش وەك هاوسەرەکانیان. دەکـرد سـەیریان سـووک چـاوێکی بە خەڵـك ئەوە بچـوایەتەوە تـۆران بە ژنێـک ئەگەر. نەبـوو باوانیان ماڵی چوونەوە ڕووی یان ڕێی ئەوان

http://rojhelattimes.net/cache/multithumb_thumbs/b_0_0_0_10_images_8mars.jpg


ڕۆیشتنەوە جار چەندین دوای یا دەبرد لەناو خۆیان نەدەگرت، ئازارەیان و زۆر و زوڵم هەموو ئەو بەرگەی ئافرەتانەی لەو هەندێک ئەگەر ئـێمە کـۆمەڵگەی لە و ژن الی تەاڵق وشـەی بـاری کە دەزانـین نخۆشـما بـۆ. دەدرا تەاڵق یا دەهات بەسەر ژنی یا سەرەنجام باوانی ماڵی بۆ

دەبـوو و، جوودادەبـوونەوە کە دەکـرد ئافرەتانەیـان ئەو سـەیری سـووک چـاوی بە ئـێمە خەڵکـی کە ڕابردوودا لە تایبەتیی بە گرانە، چەند .بدەن لێکجیابوونەوە ئەو باجی تەنیا بە ژیانیان تەواوی

دوو ئەگەر نمــوونە بــۆ. یەکتــری بە داوە خــوێن لەجێــی ئافرەتانیــان کە بــووە ئەوە کــوردەواریی ەریتەکــانین و داب ناشــرینترین لە یەکێــک

لە بێگومـان. یەکتـری بە دەدا ئافرەتیـان سـوڵحکردن بـۆ ئەوە هەبـووایە، نێوانـدا لە خوێنیـان یـان دوژمنـایەتیی بنەماڵە دوو یا عەشیرەت زۆرێکـی و زوڵـم تووشـی و کـراوە لەگەڵ هەڵسـوکەوتیان دوژمـن وەک ئەوان. هەبووە ناخۆشیان و تاڵ زۆر ژیانێکی ئافرەتانە ئەو ئەنجامدا

کەســوکارەکەی لەگەڵ دوژمنایەتییــان کە بنەماڵەشــەوە و عەشــیرەت ئەو لەالیەن بەڵکــو هاوســەرەکانیانەوە لەالیەن تەنیــا نە بــوونەوە زۆر .نەماوە دەنا مابێ، کەمیی بە کوردستان دوورەدەستی شوێنی هەندێك لە ەگەرم نەریتە، و داب ئەو ئێستا خۆشییەوە بە بیێم دەبێ. هەبووە

چەوسـاندنەوەی بۆ دینیان خۆیان حەزی بە پیاوان کە بەوەی ئەویش کراوە، ئافرەتان لە ستەم دیسان دینەوە ناوی بە و دینییەوە ڕووی لە

هەمـوو نەهاتوون و داوەتەوە لێکیان خۆیان سوودی بە و دەرهێناوە رۆزپی قورئانی لە دینییەکانیان دەقە نموونە بۆ. بەکارهێناوە ئافرەتان پیــاوان کە هێنــاوەتەوە بەوە پاســاویان یەکســەر بێــنن تــر ژنــی هەبــووبێ حەزیــان کە هەر. بــکەنەوە شــی و بــکەن بــاس خــۆی وەک دەقەکە مـن بـڕوای بە کە هـاتوون، پیـرۆزدا قورئانی لە وەبارە لەو کە بکەن مەرجانە ئەو باسی ئەوەی بێ بە بێنن، ژن چوار تا پێدراوە ڕێگەیان

ــیت ــک ه ــانیی بە وا پیاوێ ــاتوانێ ئاس ــوو ن ــانە ئەو هەم ــێ مەرج ــا جێبەج ــی. بک ــکە یەکێک ــتەمەکان لە دی ــووە ئەوە س ــاتوون کە ب زۆر بە هــان ــار ئافرەتی ــردووە، م ــا ک ــان بە گەورە ی ــردووە، پــێ بچوکیی ــا ک ــان بێشــکە لەســەر ی ــردووە، مارەی ــی ک ــانەئا لەو زۆری ــراوە فرەت بە کە ک کەمتەرخەمیــی پەیوەنــدییەدا لەو. بــووە خۆیــان ڕەزامەنــدیی بە بیــێن و بــن رازیــی مــارەکردنەکە بە خۆیــان حەزی و ویســت پــێچەوانەی هەر ئەوان بەاڵم بــووە، رازیــی مــارەکردنە بەو خــۆی گیــانی ترســی لە ئــافرەتەکە زانیویــانە زۆرجــار کە دەبینــدرێ ئــایینییش مامۆســتایانی

حەدیـ چەند بارەوە لەو. نایە مارەیی ئەوە بکرێ، مارە زۆر بە ئافرەتێک ئەگەر ئیسالمدا لە زانیویانە کاتێکدا لە ئەمە. کردووە رەیانما زۆر بە من پێ ەمبەر ئەی دەڵێ و( بێ لەسەر خودای سەالمی) خۆشەویستمان پێ ەمبەری الی دەچێتە ژنێک کە ئەوەیە لەوانە یەکێک هەن،

دیـکە زوڵمـی زۆر سـەرەڕای ئەوە. نەبـی رازیـی خۆت تا نیت پیاوە ئەو ژنی و نەهاتووە مارەییت تۆ دەفەرمووێ پێ ەمبەریش وم،درا شوو بە بەڵکـو نەکـردووە، ئیسـالم بە خزمەتـی هەر نەک داخەوە بە کە کـراوە، ئافرەتـان لە ئیسـالمەوە دینـی ناوی بە نەشارەزایانەوە لەالیەن کە .لێداوە زیانیشی زۆر ئافرەتــان زۆرییەکــان و زوڵــم هۆکــاری بەشــێکی کە ئەوەیە ئافرەتــان ســەر ســتەمەکانی و زوڵــم لەگەڵ پەیوەنــدیی لە ســەرناڵ جێــی تێکیشــ

ئافرەتـان. بوون بەشدار کراوە لێیان کە زۆرەدا و زوڵم لەو ڕێگەوە چەند لە ئافرەتان. بنێین پێدا دانی دەبێ راستییەکە ئەوەش خۆمانین، لە زۆرانەی سـتەمە و زوڵـم ئەو دژی ئافرەتێـک هەشـبووبێ ئەگەر. بن ئازاد بڕیارداندا مافی لە تا نەکردووە ەباتێکیانخ جۆرە هیت خۆیان

ئافرەتـان دیـکە الیەکـی لە. داوە لەقەڵەم خراپیـان و سەرەڕۆ بە و ڕێگری بوونە خۆیان ئافرەتان هەر هەڵبڕیبێ، دەنگی دەکرێ ئافرەتان و خۆیـــان مافەکـــانی دەســتەبەرکردنی بـــۆ نەداوە هەوڵیــان خوێنـــدوویانە و تێکۆشــاون کە ئەوانەش. داوەنە خۆخوێنـــدەوارکردنیان هەوڵــی

. بــوون چەوســاندنەوەکان زۆری بەشــی هۆکــاری خۆیــان ئافرەتــان کە دایە بەردەســت لە زۆر نمــوونەی. وەرگــرن لــێ کەڵکــی هاوڕەگەزەکانیــان .بوون زوڵمەدا لەو پیاوان هاوکاری بگرە نەکردووە، نیەکتریا پشتیوانیی قەت کراوە لێ زوڵمیان کاتێک ئەوان


وایە و وابـووە پێیـان گەیشـتوون، خۆیان مافی لە هەڵە بە هەندێکیان ئێمە ئافرەتانی داخەوە بە کە بیێم ئەوە دەزانم پێویستی بە لێرەدا

سـامان و پـارە کەمێـک تـا بکـا کـارێکیش و ابکـ لەبەر خـۆی دڵـی بە جلـوبەرگی و هەبێ چوونەدەرەوەی ڕێگای ئەوەیە هەر ئافرەت مافی کە .بکەن بەراوردی بچووکانە شتە بەو کە گەورەترە لەوە زۆر ئافرەت مافی ئافرەتان، بۆ ڕێزم لەگەڵ. بنێ پێکەوە

ریبـوا هەبـووە تێگەیشـتوویان و روونـاکبیر خێزانێکـی کە ئەوە هـۆی بە وەرگرتـووە، خۆیـان مافەکـانی بەشـێك کە ئافرەتانمان لە هەندێک بـۆ زیـاتر مـافی وەدەسـتهێنانی بـۆ هەلە ئەو هەڵکەوتـووە کەمیـی بە زۆر هەبـووە، تریـان مـافی زۆر و ڕا و بیـر دەربڕینـی مـافی و خوێندن بە. بـکەن دەکـرێ ئافرەتـان بەرانـبەر زۆرەی و زوڵـم ئەو کەمکـردنەوەی بـۆ کـار و بخـۆن هاوڕەگەزەکانیـان لە خەمێکـیش و بقۆزنەوە خۆیان

بەوەش. هێنـاوە بەدەسـتیان کە وەردەگـرن مافـانە لەو کەڵک خراپی بە بێ لەگەڵ ئێستاشی داخەوە بە خوشکانمان لە ندێكهە پێچەوانەوە .ئافرەتن مافەکانی دژی کە ئەوانەوە دەمی و دەست بە ناشیرین نموونەیەکی دەبنە و دەگەیەنن ئافرەتان مافەکانی بۆ خەبات بە زیان

مافیــان بـاش ڕادەیەکـی تـا هاوبەشیشـەوە ژیـانی پێکهێنــانی بـاری لە و دەکەن کـار و ماڵەکانیـانن ەرەوەید لە زۆر ئـێمە ئافرەتـانی ئێسـتا خــۆی ڕای پەیوەنــدییەدا لەو النــیکەم یــان پێكبێنــێ، لەگەڵ هاوبەشــی ژیــانی بڕیــارە کە کەســەی ئەو لەســەر بــدەن بڕیــار خۆیــان بــۆ هەیە لە کە هەن ژنـان سـەنتەری و ناوەنـد زۆر کوردسـتان باشـووری لە. نەمـاوە بەشوودان بەزۆر و بچووك بە گەورە و ژن بە ژن هەروەها. هەبێ و کـردووە دابـین ئافرەتـان بـۆ مافەکانی لە زۆر کوردستانیش هەرێمی حکومەتی. وەرگرن لێ یارمەتییان دەتوانن ئافرەتان کێشەکاندا کاتی

ئەوانەشــدا هەمــوو لەگەڵ بەاڵم. هەیە خۆیــان کــاریگەریی و گرتــووە جێگەیــان حکومەتییــدا و حیزبیــی بــااڵی پۆســتی لە ئافرەتــان دەبینــین یـا نەمـاوە، جـاران زۆرەی و زوڵـم جـۆرە ئەو ئێسـتا چەنـدە هەر کـرد، باسـمان وەک. نـیە پێویسـتدا ئاستی لە ئافرەت مافەکانی وەرگرتنی

لەژێـر و جیـاوازتر شـێوەی بە ئێسـتا کـراوە لێیـان ڕابردوودا لە ستەمەی ئەو بەاڵم مابێ، کەمیی بە کوردستانیش شوێنی هەندێک لە ئەگەر و خوشک جۆراوجۆر بیانووی بە کە پیاوانەوە ئەو لەالیەن ئەویش زۆرە، داخەوە بە کوشتن ئافرەت ڕێژەی ئێستا. دەکرێ لێیان دیکەدا ناوی بکەیـن تەماشـا ئیسالمەوە روانگەی لە ەرئەگ. بدەن ئایینیی و ئینسانیی بنەمایەکی هیت بە گوێ ئەوەی بەبێ دەکوژن هاوەسەرەکانیان و کت

دەکـا، تاوانێـک کەسـێک هەر. بیکوژێت و قازیی ببێتە و بدا دیکە کەسێکی ژیانی لەسەر بڕیار کەسێک لەوەی کردووە نەهی ئیسالم دەبینین کە کـراوە دیـاریی کـوژێدە( عەمـدیی بە) ئەنقەسـت بە بە یەکێـک کەسـەی ئەو حـوکمی قورئانیشدا لە. بدا حوکمی دادگا و دەسەاڵت دەبێ .بکوژرێتەوە دەبێ

ـــین وەک ـــدێک دەبیســـتین و دەبین ـــان لە هەن ـــان ئافرەت ـــوژن خۆی ـــا دەک ـــوتێنن، ی ـــان ئەوەش دەس ـــۆ ئەوەم ـــاتەوە ڕوون ب داخەوە بە کە دەک

هەیە، کێشـەکانیان یچارەسەرکردن بۆ ڕێگە زۆر ئەوەی لەگەڵ بۆیە. نیە خۆیان بە بڕوایان و نین بەهێز ئیرادەیەکی خاوەن ئافرەتەکانمان .دێنن خۆیان ژیانی بە کۆتایی و دەدەن ترسناکە بڕیارە ئەو بەاڵم

بــۆ باشــیان کــاری هەنــدێک ئەوەی لەگەڵ ڕێكخــراوانە ئەو مــن بــڕوای بە بیــێم دەبــێ ئافرەتــان ڕیکخراوەکــانی کــاری لەگەڵ پەیوەنــدیی لە

لە کارەکانیــان و حیــزبیین ڕێکخراویــی ڕێکخــراوانە ئەو کە ئەوەیە ەرلەب بەشــێکی ئەوەش. نەبــووە پێویســت وەک بەاڵم کــردووە، ئافرەتــان .بن سەرکەوتوو کارەکانیاندا لە نەیانتوانیوە پێویست بەپێی بۆیە کردووە، بەش حیزبییدا کاری و ئافرەت مافەکانی بۆ خەبات نێوان


. بکـا جیـاوازیی بەبـێ ئافرەتـان گشـت مافەکانی نانیوەدەستهێ بۆ خەبات کە هەبێ ئافرەتان سەربەخۆی ڕێکخراوێکی پێویستە من بڕوای بە کـارێکی و هەنگاوێـك خـۆی بـۆ ئەوە کە دامەزراوە،( کوردسـتان خانمـانی) نـاوی بە ڕێکخراوێـك کوردسـتان باشـووری هەرێمی لە چەندە هەر

.بێ باسکردن شایانی نەکردووە مافەکانیان و ئافرەتان بۆ وای شتێکی ئێستا تا بەاڵم باشە،

دەبـێ پیـاوان تـایبەتیی بە. بکـا مافەکانیـان و ئافرەتـان سەیری ڕێزەوە چاوی بە پێویستە کوردیی کۆمەڵگەی کە تێبگەین لەوە بێدە ئێمە کـۆمەڵگەیەك هەر کە بـزانن بـاش ئەوە دەبێ ئەوان. بن هاوکاریان مافەکانیان وەدەستهێنانی بۆ و بگرن ئافرەتان کەرامەتی و ماف لە ڕێز .پێشناکەوێ قەت ەدا،ن ئافرەتەکانی مافی

ســەر بەربەســتەکانی و نەبــن مانــدوو کاتێــك هــیت و بــن بەردەوام مافەکانیــان وەدەســتهێنانی بــۆ خەبــات لە پێویســتە ئافرەتــانیش لەســەر

ــان ــاردیان ڕێگەی ــاتەوە س ــدەن هەوڵ. نەک ــۆ ب ــاکبیرکردن ب ــێگەی و خۆڕوون ــان پ ــاو خۆی ــۆمەڵگەدا لەن ــز ک ــکەن بەهێ ــی لە و ب پەروەردەکردن بەرانـبەر ڕەگەزی لە ڕێـز کە بـکەن فێر کوڕەکانیان و نەکەن کچەکانیاندا و کوڕ نێوان لە جیاوازیی و ببینن کاریگەر دەوری ڵەکانیاندامندا بە ئافرەتێـک کاتێـک. بـن یەکتر یارمەتییدەری و پشتیوان ئافرەتان پێویستە هەروەها. نەبن توندوتیژ ئافرەتان بەرانبەر هەرگیز و بگرن

ئەوەش بێگومـان. بـکەن لـێ پشـتیوانیی هەمـووان بە هەوڵبـدرێ تێدەکۆشـێ، بـوارەدا لەو و دەکـا ئافرەتان مافەکانی لە دیفاع خۆی بوێریی .بکرێ گەورەتر و باشتر کاری ئەوەی بۆ باش هاندەرێکی دەبێتە

کۆمەڵگەکەمـان و بگەیەنێـت کـوردیی یکـۆمەڵگە بە سـوود ڕێگەیەشەوە لەو و بگەن خۆیان مافەکانی هەموو بە کورد ئافرەتانی هیوایەی بەو

.پێشبکەوێت

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی رۆژهەاڵت تایمز : سەرچاوە

===================================================


و ژنانی گوند ی مارس٨

د حمه ئازاد ئیبراهیم ئه شـتی هه رۆژی فزیۆنی، لـه ته ی رنامـه به و وۆركشـۆپ دیـدارو نـدان چه به جیـاوازو نـاوی و دروشـم به سـاڵێك مـوو هـه ، وه جیهانـه كی الیه موو هه له

و ژنـان واوی تـه بـۆ رۆژه م ئـه جیـاوازی، بێ بـه واتـه گیرێـت، راده زینـدو مارس نگی كـۆده ساڵ، تری كانی رۆژه موو هه له بێت ده جیاواز رۆژێكی جیهان خانمانی و مرۆڤدۆســـتانه كی یـــه وه خوێندنه ڵگری هـــه ، یـــه بۆنه م ئـــه ر ســـه لـــه جیهـــانیی

ـــای و ژنان بـــه ت تایبـــه كانی پرســـه و ژن بـــۆ خوازییـــه كســـانیی یه ـــه مان هێنان ر هـه ی وه تكردنـه ره و ژنـان كاركردنی و ڵگه كۆمه نێو بۆ ژنانه واوی ته ی وه پێشه .بڕوانێت ژنان له توانا م هك به و دوو پله به بكات ژنان كه ك بڕوایه و لۆژیك

دروشـمی نـاوو ژێر لـه ژنـان پرسـی به ت تایبـه ی پـڕۆژه رو نته سـه و رێكخـراو نـدان چه كانـدا، ڵگه كۆمه ی وه كرانـه و چوون وه پێشه و ره به ڵ گه له

و ئـه گشـتی كۆی بـه هێشـتا اڵم، به ژنان می هخ له شتن تێگه و ژنان پرسی جیهانیكردنی به زیاتر پێناو له ش وه ئه ، یاندووه راگه خۆیان جیاوازدا ئامـانجی رچی گـه ئه مـارس، شـتی هه. وه بدۆزنـه ژنـان كانی گیروگرفتـه و كێشـه بـۆ كۆتـایی ری سـه چاره یانتوانیوه نه وه شه ندانه ناوه و رێكخراو

ندانـه ناوه و رێكخراو م ئه ی وره گه ی كێشه هێشتا اڵم، به بدات بادا به ژنان كانی مه خه رمانی خه تێیدا فێمنستییه رێكخراوێكی و تاكێك موو هه شــاردا جوگرافیای لــه زیـاتر و وه كانه شــاره قی چـه وێتــه كه ده كـان رێكخراوه كــاری و رك ئـه زیــاتر دا پرسـه م لــه ، گونددایـه شــارو جوگرافیای لـه

ی رنامـه به و پـڕۆژه نـدان چه به كاندا بۆنه كاتی له و سااڵنه یان ، مانگانه ی نهرێكخراوا و س كه و ئه من كه زۆر ن، ده نجامده ئه كانیان كاره و پڕۆژه رپرس بــه نی الیــه بــۆ كانیان مــه خه و لێبگــرن گوێیــان وه نزیكــه له و وه كۆببنــه كانــدا گونده ژنــانی ڵ گــه له و كان گونــده بچنــه وه ســووده به و گرنــگ

ــه ــوانین ده. وه بگوازن ــین ت ــه بیێ ــاری ی چوارچێوه ل ــان رێكخراوه ك ــه و ك ــده ناوه و كان ره ڵته ش ــه كانی ن ــی به ت تایب ــدا، پرس ــانی ژنان ــده ژن كان گون .ژیانیان دۆخی باشتركردنی و ركردن سه له كار بۆ ك یه پڕۆژه قی چه ته كراونه نه م لـه ژنـان مـافی و رك ئـه ؟، چیدایـه له ژنـان بـۆ هرۆژ م ئـه گرنگی ؟، چییه مارس شتی هه: بپرسین كان گونده ژنانی زۆرێكی له ئێستادا له ر گه ئه

كـه یه راسـتییه و ئـه ری لمێنه سـه ش وه ئـه. پرسـیارانه و ئـه بـۆ وه بداته دروستمان اڵمێكی وه وه نادۆزینه گوندنشین ژنێكی ند چه ؟، چییه دا رۆژه ر هـه. ڕێت په تێده ریاندا سه به نوێ، شتێكی زیادبوونی بێ به و كان گونده یژنان گوێی نه ناگه دا رۆژه م له كانیان چاالكییه و ژنان كانی وه رێكخره

و زانیـاری ئاستی ر سه له ندێتی چه و جۆری دابڕانێكی ك، یه و بیست ی ده سه ئێستای بۆ وه كانه وتووه پێشكه ڵگه كۆمه و كان كۆنه ته شارستانییه له ر سـه له یـه هه خـۆیی ی وه نگدانـه ره بڕوانرێـت لێـی وه خاڵێكـه ر هه له دابڕانه م ئه ، یه هه و بووه هه كاندا گونده شارو نێوان له وه كرانه خێرایی داكۆكیكــار یــاخود رۆشــنبیری و زانیــاری نــدێكی ناوه یــان ك یه نوســینگه نابینرێــت گوندێكــدا هیت لــه چونكــه ، وه ژنانیشــه پرســی به كان ڵگــه كۆمه ژنـانی هـزری توانای بـه خـۆی سـتی ده شوێن و بێت هه وه كانه گونده ژنانی ژیانی و ناخۆشی كۆی به لینكی وخۆ راسته و بێت هه بوونی ژنان مافی له

.جێبهێیێت وه كانه گونده


نوسـراوو انـدنیی راگه كی زگایـه ده نها تـه گشـتی، به ژنانـدا گوێی بـه ن یـده ده كان فێمینستییه رێكخراوه و ژنان ی شانه بانگه و دروشم و ئه موو هه

نـه بیبه و نن یـه بگه چاپی بـه ژنـان، پرسـی به ت تایبـه كانی نـه الیه رو نته سه ندو ناوه و ئه كۆی یاخود ژنان كانی رێكخراوه كه ناهێنێت رۆژنامه ژنـانی و وه ڵبداتـه هه ژیانیـان ی شـاراوه زۆرشتی ر سه له رده په وه زگایه ده و ئه ی ڕێگه له بتوانن تاكو ن، بكه شی دابه ژناندا ر سه به و كان گونده بن ده تێیدا ژنان و دات رووده جیهاندا له رۆژانه ی، پێشهاتانه و رووداو و ئه موو هه و كانیان مافه و رك ئه به بكات ئاشنا كان گونده

.ك یه پله قوربانی به



كوردستان ئافرەتانی ئەمڕۆی مارس و رۆڵ و ئەركی هەشتی

❊ ڤیان سلێمان . د

لە بێـت گەردوون بەشەی ئەم هەڵقوواڵوی تەنها بە وەنەبێت ئافرەت بەرامبەر لە پیاو پێشدانی بە و زانین باشتر بە و پیاوساالری هزریی لە رۆژئاواشـدا لە كە راسـتیەیە، ئەو دەرخەری مێژوو رەوتی بەڵكو گەكانی،كۆمەڵ و رۆژهەاڵت

دواكەوتـوویی قۆنـاغی بە كە تێپەڕیـوە، قۆناغـدا چەنـدین بە مرۆڤایەتی پێشوو سەردەمەكانی ســەرەڕای ئێستاشــدا لە بــووە، لــوتكەدا لە ئــافرەت بەرامــبەر ســتەم و زوڵــم و دەكــرێن پێنــاس تونــدوتیژی دیــاردەی دا ژیــاری بەرزی ئاســتێكی لە بوونیــان كۆمەڵگەیــانەو ئەو وتووییپێشــكە دەكەن بـۆ كـاری كە هەن تایبەتمەنـد ناوەنـدی و ڕێكخـراو و مـاوە بوونی هەر ئافرەت بەرامبەر

وەك ارسمــــ ی٨ رێكەوتــــی كە ئــــافرەتە، پرســــی بەجیهــــانیبوونی ســــەرەكی هۆكــــاری ئەمەش یەك هــاوخەمی و هاوســۆزی جیهــان ئافرەتــانی هەمــوو رۆژەدا لەم و، پرســە ئەو بــۆ ســیمبولێكە

. ئافرەتە پرسی كە دەكاتەوە كۆیان پرس

و كـراو داگیـر واڵتێكـی كە خۆمـانەوە، كوردانەی تایبەتمەندی و هەلومەرج بە جیهانییە پرسە لەو بەشێكین كوردستانیش ئافرەتانی ئێمەی هەڵگری كولتوورێكە كە سەپاندووە، بەسەرماندا خۆشیان كولتووری خاكمان داگیركردنی سەرەڕای گەلەكەمان دوژمنانی هەبووەو بەشكراومان

هەربــۆیە ئــافرەت، مــافی تیتــایبە بە مــرۆڤ مــافی چەســپاندنی و كــۆمەاڵیەتی پێشــكەوتنی بەردەم لە رێگــرە كە بەهایــانەیە، ئەو زۆربەی و، مـرۆڤ مافەكـانی و، مەدەنـیەت گوتـاری سـەرهەڵدانی بـووە، كۆمەڵگەكەمـان سـەرەكی پێویسـتیەكی نەتەوەیـی خەبـاتی و شـۆڕش وەكچۆن

. بووە كۆمەڵگەیە ئەم پێویستیەكی شێوە هەمان بە ئافرەت مافی پــارتی دامەزرانــدنی تــایبەت بە و كــورد گەلــی ئــازادیخوازی بــزوتنەوەی ســەرهەڵدانی لەگەڵ كوردســتان یباشــوور لە چوارچێوەیەشــدا لەو

رێكخـراوە ئەم كە دامەزراندن، هاتە كوردستانە ئافرەتانی یەكێتی كە ئافرەت، مافی لە داكۆكیكار رێكخراوی یەكەمین كوردستان دیموكراتی لە كوردستان باشوری ئافرەتانی گشتیش شێوەیەكی بە نەتەوەیی، خەباتی لە هاوبەشی و ئافرەت مافەكانی داواكردنی لە بووە تێكەڵەیەك

و كـارداكۆكی وەك كاتیش هەمان لە و، كورد گەلی رەواكانی مافە بەدەستهێنانی بۆ تێكۆشان لە هەبووە گەورەیان رۆڵی قۆناغەكاندا هەموو . خۆیان مرۆڤایەتیەكانی مافە خەباتكاری

توشـی بەغـدا دەسـەاڵتدارانی الیەن لە هەرێـم بـودجەی بڕینـی و نەوت نرخـی دابەزینی بەهۆی كوردستان هەرێمی كە ئێستاشدا قۆناغی لە

دەكـات كوردسـتان خـاكی لە بەرگـری تیرۆریسـت هێـزی دڕنـدەترین بەربەرامـ فـراوان بەرەیەكـی درێژایی بە هاوكات بۆتەوە دارایی قەیرانی توێژێــك لەهەر زیــاتر ئافرەتــان ئــێمەی واڵتەكەمــان بــۆ تونــدڕەوی بیــری هەڵگرانــی دەســتدرێژیەی ئەم ئاكــامی لە بینیشــمان هەروەك

كە سـەلماندین، بـۆ ئەوەی كردنەسـەری دەسـتدرێژی و كردنـی كـۆیلە بە و ئـافرەت فرۆشتنی وەك دیاردەگەلی بووینەوەو مەترسی رووبەڕووی


ئـافرەت زۆر ژمـارەیكی ئێستا ئەمەش ئاكامی ئافرەت، بۆ مەترسییە دووجار ئەوە مرۆڤایەتی بۆ بێت مەترسی جارێك ئەگەر توندڕەوی بیری ئەركـی لە هاوژینەكانیـان كە ئافرەتـانەی ئەو دیـكەوە الیەكـی لە دەكەن، یشـتیمانن و گەل لە بەرگری پێشمەرگە وەك جەنگ بەرەكانی لە

شـەهیدبوونی لەكـاتی و، دەبیـنن خێزانـدا لەنێـو بـاوكیش و دایك رۆڵی بوونەتەوەو دۆخەكە رووبەڕووی بەرپرسیاریانە دان پێشمەرگایەتی . منداڵەكانیان پەروەردەكردنی بۆ مامۆستایەك بوون ،داوەو خۆیان رۆڵی بە درێژەیان ئازیزانیشیان

یەكسـانی بەدیهاتنی بۆ هەوڵەكانیان لە بەردەوامن ئافرەت مافی لە داكۆكیكار ئافرەتانی ناهەموارە رەوشە ئەم سەرەڕای دیكەوە الیەكی لە

بە كـاركردن بـۆ چـوونەدەر رێـگەی لە خۆیانن داهاتی خاوەن ئافرەت زۆر یژمارەیەك دەبینین ئافرەتیش تاكی سەر بێینە ئەگەر ئافرەت، بۆ رۆڵـی وێـڕای ئەمە دایە، ئـافرەت ئەسـتۆی لە كـارگێڕییەوە و دارایـی رووی لە خێـزان لە زۆر ژمـارەیەكی بەڕێـوەبردنی ئێستادا لە شێوەیەك

ــافرەت ــانی لە ئ ــدیایی، بوارەك ــانی، می ــداریئ پەرلەم ــانی هەروەهــا ی ــكەش بوارەك ــۆ وەاڵمە ئەمەش دی ــان كە ئەوانەی، ب ــای بە باوەری توان هەمـوو و نیـیە پیـاو و ئـافرەت نێـوان لە جیـاوازیەك هـیت كەوا دەسەلمێنێت، ئەوە و، دەردەخات ئافرەت توانای ئەمە بەڵكو نییە، ئافرەت

ــاودا لە توانــایەی ئەو ــدان بەڵكــو و، هەیە بــوونی دائافرەتیشــ لە هەیە پی ــافرەت مرۆیــی هێــزی ســەرچاوەی بە گرنگی ــان و ئ لە وەبەرهێن لە دەبێـت گرنگـی رۆڵـی بریـار كردنـی دروسـت پرۆسـەی و سیاسـییەكان گفتوگـۆ لە بەشـداریكردنی و دەروونیەكـانی و فیكری تایبەتمەندییەــەركردنی ــران چارەس ــردنەوەی و قەی ــان كەمك ــردنەوەی و گرژییەك ــتی، باڵوك ــگە پێویســتییەكی كە ئاش ــۆ نەویســتە بەڵ ــاتووی و ئێســتا ب داه

هەنـدێك لە بەڵكو بڕەخسێت، بۆ تەواوی بواری پێویستە بگێرێت، سەرەكییە رۆڵە ئەو بتوانێت ئافرەتیش ئەوەی بۆ كوردستانی، كۆمەڵگەی . بكرێت ئافرەت رژەوەندیبە لە پۆزەتیڤ جیاكاری بواردا

چوارچێـوەی لە بـارزانی سـەرۆك كوردسـتان هەرێمـی سـەرۆكی و دەكـات گـوزەر چارەنووسسازدا هەلومەرجێكی بە گەلەكەمان كە كاتەشدا لەم

لە بریـاردان بـۆ ریفرانـدۆم دانـی نجـامئە بـۆ ئامادەكـاری داوای كوردسـتان گەلـی بـۆ سـەربەخۆیی بەدەسـتهێنانی بۆ دا نەتەوەییەكەی پرۆژە بە و بـین خـۆراگر پێویسـتە كە كوردسـتان، ئافرەتـانی ئێمەی تایبەتی بە بووە قورستر الیەك هەموو ئەركی دەكات، خۆنوسین چارەی مافی

ئەمەش بـین، ( بـارزانی سەرۆك ) هەنگاوەكانی تیوانیپش و بگێرین سەركەوتویی بە خۆمان رۆڵی ببینەوەو، سەختیەكان بەرەورووی ئیرادەوەــاو لە ــانی پێن ــانجی بەدیهێن ــان، ئام ــەربەخۆبوونە كە نەتەوەكەم ــانی و، س ــێكە بەدیهێن ــانی كە واڵت ــەر پایەك ــای لەس ــافی بنەم ــرۆڤ م و م

و دەسـەاڵت جومگەكـانی هەمـوو لە ئافرەت كردنی بەشداری رێگەی لە ئەمەش كە نرابێت بنیات ڕەگەزیی یەكسانی بنەمای لەسەر هاوسەنگی و ئـارام جوگرافیـایەكی لە و شـێوەیە لەو بـارودۆخێكی لە تەنهـا دێـتەدی، دەسـتوردا لە ئافرەت جیهانبینی و ئافرەت مافەكانی چەسپاندنی . بگەین مافەكانمان یتەواو بە دەتوانین كوردستان ئافرەتانی ئێمەی سەقامگیر

كوردستان ئافرەتانی یەكێتی سكرتێری ❊

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی خەبات : سەرچاوە


!ی مارس دا، ئەمساڵیش نەگۆڕاین ٨لە یادی

پەروا علی

و مـن نەنکـی بـۆ خۆشەویسـتیم و حـورمەت) نەنکمـان هەروەک بگـۆڕێین، ئەمساڵیشـدا مارسـی ی ٨ لە نامانەوەێـت و نـاگۆڕێین وەهـاین ئێمە

تەمـی نێـو لە دا نیوەنـدە ولەو گرتـووە ئایـدیۆلۆژیامان قەناعەتی کونجی ،(ئێوەش .ئەگوزەرێین دا نەکردن قبوڵ دی ئەوی و ترس

لە مـن هەرێـمەی لەم بـوون مێیـنە تری دەستەواژەکانی هەموو و کچان و ژنان ئێمەی حیـزبە تێکـرای ژنـانی هەبێـت، ژنـان بـۆ یەکگرتوومـان ێکیگووتـار نەمانتوانی باشور

یادە، ئەم بۆ چاالکیداین کێبڕکێی لە بەتەنها خۆمان دەرەوەش ناوەوەو سیاسییەکانی و کلتورن و دین و دەسەاڵت پیاوانی بۆ ڕادەکێشین بەرامبەر بۆ پەنجە چاالکییەکاندا زۆرینەی لە کە کراوە ئامادە جۆر جۆراو چاالکی دەیان

ژنـان وایە باوەڕیـان زۆریـنە الی لێبگیرێـت، ڕێزی تەنانەت یا بکرێت دەستەبەر ژنان مافەکانی نەیانهێشتووە کە پیاوانەوە عەقیییەتی ەب کە قەدەرەی ئەو بـۆ گەڕانەوەیە و خـێلە سیسـتمی ئێمە الی سیاسی سیستمی تەواوی کە بن، عەشرەت و خێ و خێزان چاوی چقیی هەمیشە

. باوبووە و باوە

و نەکەیـن راپەریـن پـێش باسـی گەر ژنـان، ئـێمەی دەکەوێـت خۆمـان بەر پشکێکی هێشتۆتەوە بەستووەی چەق دۆخە ئەم و ئەگوزەرێ ئەوەی چەنـدین لە جـگە هەن و هەبـوون لێهـاتوو و چاالک ژنی سەدان و دەیان بگرین، بەرچاو راپەڕینەوە دوای لە ژنان ئازادیخوازانەی خەباتی

زوو سـااڵنی ڕیتمـی بەهەمـان بگـۆڕێین، نامانەوێـت و نەگـۆڕاین بەداخەوە بەاڵم دەکەیـن، کـار بـوارەدا لەم کە سەربەخۆ و حیزبی ڕێکخراویـــو و بەتەنهـــا هەرگـــروپەی ـــوەی لەنێ ـــدیۆلۆژیای چوارچێ ـــوون ژن لە بەدەر خـــۆی ئای ـــی ئەدەیـــن، هەول گەورەتـــر پرســـێکی وەک ب دەربڕین لەوی کەسـمان نامانەوێـت تـایبەت، نـاوازەو شـێوازی بـۆ جیاواز میکانیزمی بۆ ئەگەڕێین ڕوو، ەینەئەخ تاکالیەنە و تەنها بە ئازارەکانمان

بـم نەتەوەیەک و ئـاین هەر و تەمەنێـک هەر بـم هەرکـوێ لە ژنـم هەر مـن لەکاتێکـدا تـر، لەوانـی دەزانـین باشـترین بە خۆمـان بچین دی .بنەڕەتدا لە ئازارە هەمان ئازارەکانمان

بەردەوامـن، و داوە هەوڵیـان نەبوبێـت، پێویسـتیش وەک ئەگەر پیـاوان، هاوشـانی نەکـردووەو کەمیـان تـر پارچەکانی وەک شباشوری ژنانی جیـاوازی لەگەڵ بەردەوامـن باپیرانیـان کلتوری سەر لە و بگۆڕێن نایانەوێت سیاسییەکان حیزبە چۆن هەروەک تێڕامانە جێگای ئەوەی بەاڵم

لەوەی ترسـە بەرامـبەرە، نەکردنـی قبول و بینین کەم پارادۆکسی ئەمە ئەوانیتر لە هەیە ترسمان نەنکمان دەستوری هەمان ئێمەش زەمەن، .!تۆ لە باشترم و هەم منیش کە

ئەوان تێپەڕانـد، ژن بـۆ شـێواوەکانیان هەڵسـەنگاندنە هەموو کە دەکەین ژنان پاراستنی یەکینەکانی قارەمانانەی ڕوڵی بە شانازی هەموان بوارەکانی هەموو لە لیبراڵ ژنێکی وەک داهاتودا قۆناغی لە خوازیارین کە سەلمان خۆیان جەنگاوەر ئازاترین وەک ێستادائ دۆخی لە


. بژین ئەمڕۆدا لە و تێپەڕێنن مێژوو توانیان ئەوان بسەلمێنن، ئەوە تریش

یەک و هەڵوێسـت یەک هەمـوان تێیپەڕێنـین، دا ارسمـ ی ٨ لە بەتـایبەت دەبێتەوە دووبارە ساڵە چەندین مێژووەی ئەو ئێمەش بوو ئاواتم بوونــدا پەرت پەرت و جێنــدەری نایەکسـانی و پەروەری داد نــا بەگـژ هــونەر و ئەدەب و سیاسـەت زمــانی بە پـێکەوە هەبــوایە، گووتارمـان چاالکی دە لە زیاد دا مارس ی ٨ رۆژی لە تەنها نەک بوایە، کاتدا یەک لە و جێگا یەک لە یەکخستایە چاالکیەمان هەموو ئەو بچینەوە،

گــوێگرتنی ئامــادەی کەسیشــمان نە و دەبیســتێ تــر ئەوی دەنگــی کەس نە جیــاواز، گروپێکــی و الیەن و حیــزب بە سـەر یەکەو هەر کە هەیە .ترین ئەوی بۆچونی

بـوون ژن بـاجی ئەوژنـانەی بـۆ سـاڵو تیرۆرکـران، ئەوژنـانەی هەمـوو روحـی بـۆ درود بـن، لەهەرکـوێ ژنـان هەموو بۆ پیرۆزباییم وێرای

.!نەگۆڕاین ئەمساڵیش و بەرپرسین هەمووان دەرئەنجام. ئەدەن

٢٢١٦ی مارچی ٧: ڕێکەوتی/ www.westga.netماڵپەڕی : سەرچاوە


حوكمڕانیدا ی فه لسه فه ی سایه ت له ئافره

شید د ره مه ن محه چیمه

:له بریتین كه ت وڵه ده ماكانی بنه پێی به كردن، كمحو جۆری و فه لسه فه وه ته نه و دین جیاوازی به ها روه هه. كرێكار و پزیشك به پیاو و ت ئافره به سااڵچو، به و ناڵ گه و منداڵ به وه گرێته ده دانیشتوان كه ل گه( ١ بێت، هه بونی تر ی وه ته نه مه كه و بێت یی وه ته نه تی وڵه ده یاخود بێت نه یی وه ته نه تی وڵه ده ر گه ئه ، ژی ده ری سه له ل گه ی جوگرافیایه و ئه" خاك" رێم هه( ٢ـــه ، حـــوكمڕانی اڵتی ســـه ده( ٣ ـــه میش ئ ـــه بریتی ـــه حـــوكمڕانی جۆری ل ـــه پشـــت له ی یه فه لســـه فه و ئ م ئ

. یه حوكمڕانیه ر ســه له ری كاریگــه كــه حوكمڕانیــه ی فه لســه فه ، سیســتمه جــۆری بات ئــه ڕێوه بــه ڵك خــه ژیــانی ی وه ئــه ری سـەروه قینەو راسـته دیمـوكراتی بـه واوی تـه بڕوای ر گه ئه حوكم ی فه لسه فه ، یه هه ڵگا كۆمه واوی ته

م راهـه فه یاسـا سـتورو ده پێی بـه كان تاكـه ركی ئـه و مـاف وا ئـه سـپێت، بچه تی اڵیـه كۆمه ری دادوه و بێـت بڕیار ی رچاوه سه ل گه و بێت هه یاسا و یاسـادانان كانی اڵته سـه ده بونی نه ئازاد و ردان ستێوه ده و كان سەاڵته ده بونی ڵ تێكه یدا سایه له پێن خۆسه اڵتی سه ده ی وانه پێچه به بێت ده

بـــۆ وڵــدان هه جیاتی لـــه ، وه داتــه ئه نــگ ره كاندا اڵته ســـه ده و جومگــه واوی تــه ر ســـه به ك یه ســته ده حــوكمی وا ئـــه ، زایی قــه و جێكردن جێبــه و ن بـده فاف ناشـه رو نـادادوه سیسـتمێكی بـاجی ڵ كۆمـه كانی تاكـه كات وائـه اڵت سه ده راگرتنی سه به ست ده بۆ وڵدان هه كان تاكه رانی خۆشگوزه

. هاتوه كۆتاییان نڕی راپه و شۆڕش به جار زۆر ش اڵتانه سه ده م ئه بێــت ده ش ســته به مه م ئــه بــۆ ســتێت، ببه كان تاكــه ئــازادی و ربــڕین راده ئــازادی و مــرۆڤ مــافی ماكانی بنــه بــه پشــت بێــت ده حــوكم ی فه لســه فه یاسـا تی وڵـه ده واته بن، یاساوه رو سه له اڵتداران سه ده ك نه بێت، وه اڵتدارانه سه ده رو سه له یاسا و ستێت ببه یاسا به پشت حوكم ی فه لسه فه و دیاریبكـات ڵ كۆمـه كانی تاكه و اڵت سه ده مافی و رك ئه دیاریبكات، ت حكومه اڵتی سه ده تیایدا كه ستور ده بێت ده ش سته به مه م ئه بۆ و بێت

پێبكـرێن، كـاری رێنمـایی یاسـاو تی اڵیـه كۆمه تی دالـه عه دنیوكر یڕه پـه به مرۆڤ مافی و دیموكراتی ماكانی بنه به ستن به پشت به رێكبخات واوی تـه به بكرێـت، ر به سـته ده كان تاكه ئازادی و ماف یاسابن، چی ملكه وه كانه كارگێڕیه زراوه دامه واوی ته وه ته حكومه و اڵت سه ده به موان هه ی ماكـه بنه ی سـتوره ده و ئـه پێی بـه كان تاكـه مـافی و هـاواڵتیبون مـافی وكاتـه ئه ، وه بكرێنـه جیـا كان اڵته سه ده بكرێت، دیموكراتی وی یڕه په

م ئـه ی سـایه له ڵگه كۆمه تاكێكی ك وه تیش ئافره وكاته ئه بێگومان بێت، ده ر به سته ده كانه تاكه مافی و ئازادی مافی مرۆڤ مافی و دیموكراتی كسـانی یه و تـاك مـافی و ری دادوه لـه باسـمانكرد ی مایانـه بنه و ئـه ر سـه له سـتور ده بـونی بـه بێت، ئـه ر به سته ده كانی مافه له زۆر دا مه سیسته

وه ئه ر به له ،بێت ئه سته رجه به كانی مافه له زۆر شێكی به تیش ئافره ربرین راده ئازادی و سی كه ئازادی بونی و مرۆڤ مافی و یاسا به ر رامبه به دی هاتبێتـه نه كانیان خواسـته پێـی بـه كانیان ئامانجـه نگـه ره گێـڕا، رچاویان بـه رۆڵـی تـان ئافره بی ره عـه هاری بـه كانی شۆڕشه له بینیمان

http://www.sbeiy.com/Article-19147


روخـان كـان دیكتاتۆره چـۆن بن وام رده به وه گوڕیهرمو گه مان هه به ر گه ئه اڵم به ، وه بێته ئه خستن راوێز په روی روبه ژن ی له سه مه ی وه ئه هۆی به .كان ئامانجه به ن گه ده یه شێوه و به

بو هـه ژن بـه ر رامبـه به کە كانی تێڕوانینـه مو هـه بـو یان هـه ی رۆڵـه و تی ئازایـه و ئه رۆژئاوا، له تاریكی به دژ كردن شۆڕش كوردو تی ئافره چیتـر ز گـه ره مای بنـه ر سـه له كان جیاوازیـه پێویسـته بـۆیە كرێت، ئـه ژنـیش بـه كرێـت ده پیـاو بـه ی وه ئـه كـه شتهێ نه ی گومانانه و ئه ، گۆڕی خـاڵێكی بـوه ره كاریگـه شـداریه به و ئـه دی، هاتبنه نه كان مافه بۆ داواكاری و باتكردن خه ساڵ ندین چه به نگه ره ی وته ستكه ده و ئه مێنێت، نه یاسـا لـه ش وتانه ستكه ده و ئه جیهانی، پرسێکی بوە راكێشاو خۆیاندا الی به جیهانیان رنجی سه ڵكو به كورد، ژنی بۆ نیا ته ك نه رخان چهر وه تیایــدا کە ســتورێك ده دیهێنانی بــه له بێت هــه رۆڵیــان تــان ئافره دەبێــت بــۆیە. كــرا خوێن بــه بــو باتــه خه و ئــه ی وه چنینــه ژنــان، شــداری به و

و كان نگـه ده بـونی كۆك و كردن بات خه وامی رده به به ئەمەش بێگومان یاسادا، سپاندنی چه و ری روه سه لەپێناوی بێت، پارێزراو مافەکانیان . دی دێته ژنانیش كانی ئامانجه تیایدا کە حوكم ی فه لسه فه و نیشتیمانی و گرنگ ئامانجی بۆ بیروڕا ئازادبونی و ژنان ی ئیراده تواناو

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی سبەی : سەرچاوە


ی مارس٨ئەمساڵیش

ئێڤار ئیبراهیم

پرســیارەیان ئەو وەاڵمــی دەمــێکە کۆمەڵگایــانە ئەو چــونکە مرۆڤــایەتیە هەرەســەرەکی پرســی ژنــان پرســی پێشــکەوتوەکان کۆمەڵگــا لە

پاراســتنی دابینکــردن بە پێویســتی چەنــد تــا کۆمەڵگــا پێشــکەوتنی ئایــا دەڵێــت کە دەســتکەوتوە، .؟ هەیە ژنان مافەکانی

قبـــوڵی کۆمەاڵیەتیەکـــان نەریـــتە و داب و ســـاالری پیـــاو سیســـتمی پیـــادەکردنی زاڵبـــون هـــۆی بە

لە دەکرێــت رێگــری ســاڵە چەنــدین تــر شــتی هەنــدێک خراپــی کــاریگەری نەکــراوە، ژنــان مافەکــانی و ئابوری و کۆمەاڵیەتیەکان و بڕیاردان ناوەندەکانی و سیاسی کایە لە ژنان توانای و هێز هاوبەشی کـارگێڕی و ئیدارەدانی لە ژن رۆڵی راپەڕین دوای لە ،... هتد کارگێڕیدا و بەڕێوەبردن و سەربازی

.نیە ژناندا تموحی ئاستی لە ئێستا تاوەکو و وەنەدرا پێ کردنیان بەشداری دەرفەتی و کراوە الواز سێکتەرەکاندا لەسەرجەم واڵت مێـــژووی نوســـینەوەی و دروســـتکردن لە هەبـــوە مەزنیـــان رۆڵـــی ژنـــان کەچـــی هەیە، بـــونی ســـەرەوە تـــاڵەی حەقـــیقەتە ئەم کاتێکـــدا لە

لە ئـازادیخوازی و رزگـاری بۆ وشاردا شاخ خەباتی لە کردوە بەشداریان جیا جیا شێوازی بە پیاوان هاوشانی ژن بەشێوەیەک میللەتەکەمان، شـەرڤانەکان ژنە رۆژئاڤـا لە زۆرە مـاوەیەکی ئەوەتـا ئێستاشـەوە، بە داوە زۆریـان قوربـانی پێناوەشـدا لەو کوردسـتان، پارچەکـانی هەموو بە تەوە،بـونە نیشـتمان و شـەرەف و خاک کردلە بەرگری بۆ تیرۆریستی گروپی خوێنڕێژترین رووبەڕووی سەنگەردان لەیەک پیاوان لەگەڵ

.دەرکردوە ناویان جیهان ژنانی سیمبولی بە جیهاندا لە و نواندوە گەورەیان قارەمانێتی شێوەیەک و پەرلەمـان و حکـومەت لە بەشـداربن توانیـان ژنـان بەدەسـتهێنا سـەربەخۆییەکی نـیمچە باشور کە راستە ١١١١ بەهاری راپەڕینی دوای لە

نابینرێــت، نەگــۆڕاوە ژنانــدا بــواری لە ئەوتــۆ بەرەوپێشــچونێکی هــیت ســاڵ ٢٥ تێپەڕبــوونی واید لە بەاڵم دروســتبکەن، خۆیــان رێکخــراویــان دۆخــی ســاڵ ٢٥ دوای ئەوەتــا ــاڵۆزی و خراپــی بەرەو بەڕۆژ رۆژ ژن ــدارەکان الیەنە و دەســەاڵت دەچێــت، ئ دەزگاکــانی و دام لە پەیوەندی و چارەســـەرکردن هەوڵـــی و نەگرتـــوە ژنـــان ئازارەکـــانی لە گـــوێی بەجـــدی کاتێـــک هـــیت و بـــونە کەمـــتەرخەم زۆر رووەوە لەم دەوڵەت

ژنـان رەوشـی خراپـی قەیرانـی ئـاواش کـردوە هەرێمەکەمان لە رووی سیاسی و ئابوری و دارایی قەیرانی چۆن نەداوە،وەک بنبڕکردنییشیان .هەیە بونی

جیاوازیکردنێـک هـیت بەبـێ ، وجێبەجێبکرێـت بکرێـت جێگیـر بەتایبەت ئافرەت مافی و گشتی بە مرۆڤ مافەکانی دەبێت وایە پێمان ئێمە

لەو یەکێـک هەر لە پشگوێخسـتنێک ، تەجاوزاتێـک هەر ، بکرێـت قـایم( باوەر و ئایدەلۆژ, جێندەر ، ئاین ، زمان) ماف بنەمای لەسەرــدوتیژی ئەوا بکرێــت ســەرەوەدا مافــانەی ــا لەگەڵ پــێچەوانەیە و دەکرێــت حیســاب تون هەر لە ، زەوی و ئاســمان و گەردون یاســاکانی بنەم


ناعەدالەتیــدا و نایەکســانی و هەڵــدێر بەرەو کــۆمەڵگە پێشــێلکران یــان نەکــران جێبەجــێ و کــران زەوت مافــانە ئەو ئەگەر کۆمەڵگــایەکیش دەگەڕێـتەوە وامبەرەود بەرەوپێشـچوون و گەشـە لەبـری ، روەکانەوە هەموو لە کۆمەڵگا سەر دەخاتە گەورەتریش زۆر مەترسی بگرە و دەبات تونـدوتیژی و دزێـوانە دیاردە ئەو نەهێشتنی بۆ ناکرێ حکومەت بە بەتەنها هەر ، نامێنێت و دەشکێت کۆمەڵگا نیوە چینێکی شکۆی و دواوە

ڵـیڕۆ و سـەرەکی دەورێکـی و یارمەتیـدەربێت و هاوکـار کـۆمەڵگەش دەبێـت بەڵکـو ، ئامانجەکانیان و ماف بەدیهێنانی و ژنان بە بەرامبەر . هەبێت راستەوخۆی و راستەقینە

بەخـوە پێشـکەوتنی رابـردوو سـااڵنی چـاو لە رێـژەیە ئەو دێنێـت پێـک%٣٢ لە ژنـان رێـژەی کوردسـتان پەرلەمانی چوارەمی خولی لە ئێستا حکـومەت و پەرلەمان له بەشداری رێژەی لە کام هیت بەاڵم بوو، ژنان بەردەوامی خەباتی بەرهەمی و کاریگەری ئەوەش کرد زیادی و بینی

ئەوەش)) هەیە ژن وەزیـری یەک تەنهـا بە و پێـدراوە رێژەیـان کەمتـرین ژنـان حکـومەت هەشـتی کابینەی له ، نیە هەرێم ژنانی بەدڵی ((. نەدەم کابینەیە بەو دەنگ پەرلەمانێک ئەندام وەک من بوو هۆکارێک

کە هەرەگرنگەکـان خـاڵە لە بکەنن،یەکێـک کۆمەڵگـا نیـوەی بەشـداری فیتلـی ەب و نەمێنـنەوە پەراوێزیـدا لە ژنـان چیتـر تـاوەکو پێویستەــانی ــور ژن ــرنەبەر باش ــات و بەشــداری بیگ ــی خەب ــۆ بەردەوامیــانە کردن ــاری ب ــایانەدا لەو گۆڕانک ــالحی پێویســتە کە یاس ــدیان ئیس تێــدا ج

بەردەوام کـاری بەخۆبـون بـڕوا کوردسـتان، پارچەی وارهەرهەرچ ژنانی یەکگری هەوەها. بێت بەدی تێدا ژنانیان مافەکانی و ئەنجامبدرێت گۆڕانکـاری و مارسـدا ی8 رۆژی لە سـااڵنە تەقلیـدی یـادکردنەوەی لە رزگارکردن خۆ و دەرچون حیزبی، بەرژەوەندی وەالنانی و یەکدەنگی و ... هتد( کوردستانیانە کارکردنی و مۆدێرنانە بیرکردنەوەی) خەباتەکانیان لە

کوردستان پەرلەمانی ئافرەتانی مافەکانی لە داکۆکیکار ژنەیلی سەرۆکی

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی خەندان : سەرچاوە


ژنەوە ی سته جه و بازرگانی به ی مارس٨

* شیالن بیبانی

، تی تایبـه به تـان ئافره و گشـتی به كان تاكـه ژیانی بژێوی ر سه له یان وه كاردانه و كان ئابوورییه سته ربه به پێشوو، كانی ساڵه له جیاواز مساڵ ئهــتی هه له ــدا ش ــاس مارس ــه هامه نه له ب ــاف كانی تیی ــان م ــه ی ی كه خته رســه سه ئابووریی ، یه هه ئابوورییان گرفتی ی واڵتانه و ئه وه ئابوورییه ڕووی له ین، بكه ژنان رشانی سه

بــاس كـه ، وه بنـه ده خالقی ئـه تی بابـه و تونـدوتیژی دووچـاری نیانكا تـه ئافره زیـاتر بازرگـانی كانی شـێوازه) گشـتی وانـه له كرێـت، ده پـۆلێن وا ئـه كرێـت ده كان یرانه قه له

( كـار هانـدانی گشـتیدا، رتی كـه له رهێنان به وه) یی وه ته نه( كااڵكان نرخی ، جیهانیـــا تـــاك ـــ) ڵگـــه كۆمه ی ـــابووری و تی اڵیـــه كۆمه ایتوان نی مـــه خوارده كارهێنانی بـــه ، ئ

ئاسـتدا سـێ لـه خۆی یران قه دنیادا له بیێین توانین ئه واته كه( ندروست ته ی شێوه به و نــرخ و بازرگــانی ی له ســه هم له ، گرتــووه كوردســتاندا ئێســتای ر ســه به بــاڵی زیــاتریش بگــره و كــه ته حاڵه رســێ هه وه داخــه به كــه ، وه بینێتــه ده باسـی ی وه ئـه بێگومـان ڵداو ریهه سـه وی ئاسـیه یرانی قـه دا ١١١٨ - ١١١٧ سـااڵنی له ندروسـت، ناته خـواردنی تواناو كارو لی هه و رهێنان به وه

وشـتی دره به ر سـه له رێنی نه ری كاریگه یرانه قه م ئه وو،ب ند تایله یجیریاو نه و فریقا ئه باشووری و هیند كانی ته حاڵه به شوبهاندنی كراو ده لێوه . وه كچانه و ژنان به رهێنان به وه لێبنێین ناوی توانین ئه واته كه بوون، كی ره سه قوربانی تان ئافره بااڵ ی پله به كردو

زیـاتر تـان ئافره كـه كرێت ده وه له باس زۆرجار چونكه كان، یرانه قه تیكا له تان ئافره كانی مافه له ریزگرتنه ، پێكردنه ئاماژه شایانی ی وه ئه .كاندا ئابوورییه وه كاردانه له بن ده ند رمه ره زه بۆیـه ، یانـه كه كاره سـتدانی ده له هۆكـاری ش مـه ئه ر هـه ،%٢٢ ی ڕێژه بـه پیاوان بـه راوورد بـه كرێت، ده دێ به مووچه میی كه گرفتی جیهاندا له

% ٦٦ تــان ئافره ی رێــژه خوێندنــدا ی له ســه مه له ڵكو بــه كــار ر هــه ك نــه پیاوانــدا، له ك وه زیــاتره زۆر تانــدا ئافره له بێكــاری ی رێــژه زۆرجــار پۆستیشـدا و پلـه شـكردنی دابه لـه ت نانـه ته ، دیـاره رچاوروونی بـه به زۆر كان یشـتووه پێگه تازه واڵتـه له مانـه ئه ،%١٢٢ كه پیاوان به ر رامبه به

و ت زاره وه لـه تـان ئافره پۆسـتی و پلـه ی رێـژه كه ، یه هه ی وه نگدانه ره كوردستانیش له ته حاڵه م ئه و درێتی ده متریان كه ی پله زۆرجار تان ئافره ، وه ئابوورییـه ڕووی لـه پۆسـت كـارو شـكردنی دابه له لكارییهپێشـێ خـۆی بـۆ خـۆی مانـه ئه كـه ، نییـه پیـاوان كی چاره به تدا حكومه و مان رله په ئێســتا واتــه كه كان، پلــه له شــن بێبه دنیــا واڵتــانی ٢٧ كۆی لــه% ٢٢ كان تــه ئافره كــه ی وه بــه ن بــه ده نــاوی كــاركردن ژاری هــه به فریقا ئــه له كاتێكـدا له مه ئه ، وه تانه ئافره به رهێنانین به وه ی وه باڵوبوونه ترسی مه م رده به له ینبیێ توانین ئه ، وه داراییه یرانه قه و ئه هۆی به كوردستان له و ران كۆچبـه و ئـاواره زۆربـوونی و بڕوانامـه به گرنگـی بوونی نـه و ڵـه مامه ها روه هـه و كـردووه زیـادی وه تانـه ئافره ن الیه له ت تایبه به بێكاری كه

رهێنانــه به وه و ئـه خــۆی كان، خێزانـه له زۆر ردانبوونی رگه ســه و نگ جـه ی له ســه مه و منـدااڵن خێوكردنی بــه لـه تــان ئافره یشـان ر ســه بارقورسـی


رجـارزۆ رو هۆشـبه ی مـادده ی وه گواسـتنه یـان كان نایاسـاییه مـادده فرۆشـتنی له كارهێنانیان بـه یان سته جه به بازرگانیكردن ڕووی له جیهاندا له .كارهێنراون به بازاڕكردنیان به ستی به مه به كۆمپانیاكان له ت نانه ته كرێت، ده وه تانه ئافره كارهێنانی به به بازرگانی ستی گرێبه

و خۆشـی نه ی وه باڵوبوونـه له جگـه مانه ئه ، تانه ئافره ی وه مكردنه كه ترین وره گه وه ئابوورییه ی پیسه روانگه م له تان ئافره كردنی ڵه مامه دا لێره ندروستیشــیان ته ر ســه له ترســی مه ئێســتا بووبیــت، خــراپ داراییــان بــاری نها تــه پیشــووتر ر گــه ئه كــات، زیادده زۆر ژیانیــان ر ســه له ترســی مه .بێت یداده په زۆربـوونی و رده روه پـه رتی كه خراپبوونی و مناڵ مردنی ی كه نجامه ئه ارهدی ، وه تانه ئافره به رهێنان به وه رتی كه و یران قه ساتی كاره نجامی ئه له كانی واڵتـه ك وه ، وه بێــته ده لـێ فێركردنـی و رده روه پـه گرفتـی یران قـه نجامی ره سـه واتـه رابـردوو، بـۆ تی مرۆڤایـه ی وه ڕانـه گه وارو خوێنده نه

.زامبیا نزانیاو ته و نبیق موزه جیریاوی نه سیوپیاو ئه و تونگۆ و زیمبابۆی گرفتـی كاتی لـه نموونـه به ش، رمایه سـه كـارو ن خـاوه تـانی ئافره ر سـه له زیـاتره زۆر یران قـه ترسـی مه ڵكو بـه ژار هـه تـانی ئافره نها ته ك نه

پـا بـانكی ی ڕێگـه له چ جـا ، یه هه رزداری قه كاركردندا بواری له وه دڵنیاییه به و بن ده ر ره زه دووچاری زگاكاندا ده كۆمپانیاو له زۆر ئابووریدا، م بـه كـار، سـتی ده پیـاوێكی موو هـه ك وه ن، بكـه دابین كانیان رزه قه ناتوانن كان كاره و رمای سه ن خاوه تانی ئافره دا كاته م له ئا بێت، پشكی .میینرێت خه ده پیاوان له نزمتر به ت ئافره ی پله كاندا بازاڕه له چۆن ك وه ، وه بنه ده یی نامتمانه و قسه دووچاری یه شێوه

تـان ئافره زۆری كی یـه ژماره ش پێیـه م بـه ر هـه ن، كاربكـه كتر یـه شـانی شانبه پیاو و ت ئافره خوازێت ده وا خێزان ئابووری باری كوردستاندا له

واویان تـه سـتی ربه سه پیـاوان نها تـه دا سـنوورداره واڵتـه م لـه كـاركردن چونكـه ، زه گـه ره م ئـه م دهر بـه دێتـه گرفتیـك دا لێره اڵم به ن، كه كارده بـۆ ین، بكـه بـوار ك یـه له بـاس و وه ینـه ڵبده هه تـان ئافره ئـابووری رتوكی پـه له ڕه الپـه ك یـه نها ته به ر گه ئه ، یه هه كاندا كاره ڵبژاردنی هه له

ــه ــا كاره نموون ــازاڕو نیك ــتن، و كــڕین ب ــه فرۆش ــدا له پیــاوانن ی%١٥ ی نزیك ــان ئافره و جیهان ــه ی ڕێژه بــه ت ــه كراونه% ٧٢ ی نزیك قــاڵبی ت بـۆ كـار تی رفـه ده بوونی نـه به واتـه كه ن، زه گـه ره م ئـه س كـه بلیـۆن ٢.١ ی نزیكـه بێكاریـدا جیهـانی رژمێری سـه له ی پێیه و به ، وه ژارییه هه

زیــاتری ترسـی مه مانــه ئه موو هـه ، ئــابووری ی شـه گه هێیــی ر سـه له بێـت ده ری كاریگــه ش مـه به و وه بێتــه ده م كـه زۆر كــاركردن سـتی ده تـان ئافره شــێوازی به ئێســتا كــه ، یــه دیارده م ئــه ندنی ســه نه نه شه ته له بــدات جــددی وڵی هــه ت حكومــه پێویســته كــات، ده زیــاد تان ئافره بــه رهێنان بــه وه تی سـوكایه و یی سـته جه ی ڵـه مامه كانی مینـه ژێرزه و كـۆاڵن و قام شـه له جگـه وێت، كه رده ده كاندا بازاڕه و ت تایبه رتی كه له جوانكاریش و كێت ته ئه

. وه تانه ئافره به كردن كار كارگێڕی له ر ماسته*

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی / ماڵپەڕی کوردستانی نوێ : سەرچاوە


واز لە یەكسانی ژن و پیاو بهێنن

فەرهەنگ فەرەیدون

بەاڵم بكــرێتەوە، كەم تونــدوتیژیەكان هەوڵــدەدەن دەكەن، پیــاو و ژن نێــوان یەكســانی داوای ژنــان بــواری چاالكوانەكــانی مــن، بەبیــرەوەری كــاری بــۆ ژنــان بەكارهێنــانی و ژنــان ســەر دەســتدرێژیكردنە و كوشــتن ژن و ژنــان دژی تونــدوتیژی

.هەیە بەردەوامی سەیركردنیان بەكەم و نابەجێی

ــانی لە یەكێــك رەنگبێــت ــانجی نەگەیشــتن هۆكارەك ــراو بەئام ــانی و رێكخ ــان، چاالكوانەك خــودی ژن وا هەمیشـە دەكات ژنان لە وا دروشمە ئەم ،(پیاو و ژن لەنێوان یەكسانی) بێت خۆیان دروشمەكەی

ــت ــكەن هەس ــخوراون كە ب ــە بەش ــان هەوڵــدەدەن هەمیش ــەلمێنن، خۆی ــدا لە بس پیــاوان بەرانبەریش رۆژێـك نەبـادا بـكەن پێشـێ ژن مـافی زیـاتر هەوڵدەدەن و دەبێت الدروست خۆبەزلزانینیان هەستی

.بەسەریاندا زاڵبن و ئازادبن خوشكەكانیان و كت و ژن

ژن نێـوان خۆشەویستی دروشمی ئەوە لەبری با بێنین، پیاو و ژن نێوان یەكسانی لە واز لەمەودوا با بێت، باشتر بگۆڕین دروشمە ئەم رەنگە .بەرزبكەینەوە پیاو و

وەلـێ پێبـدەن، مافیـان پیاوان ئەوەی نەك بەدەستبهێنن مافەكانیان دەتوانن خۆیانن ژنان ئەوە دەسپێشخەربن، ژنان كارە ئەم بۆ پێویستە خـۆی ئاسـای ئاو نەرمی بە ژنە ئەوە میهرەبانە، و نەرم پیاوەوە پێچەوانەی بە ژنیش لە دێکهەن توندە، و رەق پیاو هەندێک سروشتی .بتوێنێتەوە پیاو جۆرە ئەو ئاسای بەرد رەقی دەتوانێت

،گۆشـكرابێت خۆشەویستی بە كە پێكبهێنین نەوەیەك بهێنین، پێك بەختەوەر خێزانی دەتوانین ئەوا خۆشەویستی، بە كرا دروشمەكە ئەگەر .دەدات ئەنجام توندوتوتیژی لەداهاتوودا چۆن گۆشكرابێت، خۆشەویستی بە منداڵێك باوكێتی و دایك كردەوەكانی هەڵگری منداڵ

دروسـتكردنی هەوڵـی لەمەودوا بـا بـدەن، ئەنجـام كەمپـین و چـاالكی ژنـان بواری چاالكوانەكانی ژنێك كوشتنی لەدوای ناكات پێویست چیتر

ئەو نێـوان خۆشەویسـتی بكەنەوە، بچووك كەمدا خاڵكی چەند لە پیاو و ژن یەكسانی ئەوەی لەبری با بدەن، پیاو و ژن نێوان خۆشەویستی .گەورەبكەن رەگەزە دوو

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی خەندان : سەرچاوە


كان ڵكه بێ كه رۆتینه ی مارس و كاره٨دیسان

جوامێر مارابی

دروشـمی و تكـراری ی وێنـه و تكـراری تی بابـه لـه دەبـن پـڕ كان تییـه اڵیه كۆمه تـۆڕه و جازی مـه دنیـای دیسـان مـارس ی8 له ساڵێک هەموو

نگاوی هـه بینـدرێ نا ی وه ئه. تكراری سمی رێوره و تكراری وتاری و تكراری یاندنی راگه و و تكراری كـالرا" نـاوی لـه گـوێم بـووم ت سیاسـه یڵ تێكـه ی تـه وه له. ئاینـده بـۆ پالنـه و پـرۆژه و پێش روبه

باســی. بــوه ژن جیهــانی رۆژی بــه مــارس شــتی هه دكردنی نــاوزه هۆكــاری و ی كــه ژیاننامه و" زتكــین تا هـه و تانە بابـه م لـه شـتی زۆر و ئیسـالم كانی ژنـه دژه یاسـا و ژنان مافی پێشێلكردنی و حیجاب ر هـه چـی كـه مێنێت نـه اڵواردنانـه هه م ئه وێ مانه ده ول قه به و وه ینه كه ده دوپاتیان ر هه ئێستاش

و تۆكمـه ی رنامـه به و پـالن ن خـاوه چونكـه!!! ن كـه ئه زیـادیش ریكـه خه هـیت، كـه مـاون ر هه. ماون . خۆمان ی ڵگاكه كۆمه بۆ نین رئالیستی

لــه جیــاوازو و ت تایبــه مێكی رده ســه لــه كــه دروشــمانه و ئــه. وه ینــه كه ده دوپاتیــان یانســاڵه ده كــه كــراوین فێــڕ تیــوری و دروشــم ڵێك كۆمــه ڵێك كۆمـه وێ نامـه لێـره مـن رچی گـه ئه) نـین وه ره اڵمـده وه ئێمـه ڵگای كۆمـه و ئێسـتا بـۆ بیێـین كـرێ ده كـه باسـكراون جیـاوازدا كی ڵگایه كۆمه لـه سـت به مه. بكـرێن لۆكـاڵی بـه و وه بكرێنـه نگ مره كه ڵگاكان كۆمه ندی تمه هتایب بیانوی به نابێ و گشتین كه یه هه تی مرۆڤایه وتی سكه ده و پیــاو زۆر و مــۆد بۆتــه ئێســتا ژن مــافی و مــارس شــتی هه ش وه لــه جگــه(. ئامانجــه و بــه یشــتن گه بــۆ كانــه تاكتیكه و بات خــه شــێوازی ر ســهــه ته ــیش ت نان ــه ژن ــه هــیت ك ــه كیان بڕوای ــوان كســانی یه ب ــاو و ژن نێ ــه پی ــان ، نیی ــه خۆی ــه به پــۆزی و واســن ڵده هه دا رۆژه م ب و ریخوازی راب

ی وه ئـه ر سه له ڕه شه ئێستاش تا هه وه شه دیكه كی الیه له. كردوه نه كه ساته كاره به ستیان هه وه ناخه له هیت مانه ئه!!! ن ده لێده ئازادیخوازی كــوو وه بێگومــان كردبێــت، ی وه ئــه حزبێــك ر هــه و مێــژوه وه ئــه رچی گــه ئه!! وه باتــه خه یــدانی مه نــاو ههێنایــ ژنــی مجار كــه یه حــزب كــام كــه

ڕی شه و ئه. ) خوانه مڕۆ ئه كه نانه نانه و ئه: ڵێ ده كه یه هه كوردی كی یه وته بەالم ، وه مێنێته ده دا حزبه و ئه ی كارنامه له گرنگ كی شانازیه (.بو ئارادا له یش"فدرالیزم ی اڵڵه گه" بۆ ك یه ماوه ردنەک خۆبەخاوەن

كوردسـتان اڵتی رۆژهه و ئێران له چی كه ، ڵگرتوه هه مان وره گه نگاوێكی هه پێمانوایه و ین كه ده پێوه شانازییان ئێمه كه شتانه و ئه ڕای ره سه. كـات ده بێـداد دا دیكـه شـێوازێكی و قاڵـ له اڵواردن هه. كردوه زیادی ژنان دژی به تیژی توندو( كوردستانە اڵتی رۆژهه له من ی قسه روی)

. پێنێت بسه کۆمەڵگەدا و ژنان ر سه به خۆی یاساكانی ریكه خه ك یه شێوه مو هه به ئیسالمی كۆماری

یت ئابــده و قیقــه ناده كوردســتان اڵتی رۆژهــه ڵگای مــهكۆ بــۆ ئێمــه ی وه خوێندنــه ، ئێمــه كانی وه لێكدانــه ، ئێمــه كــانی رێكاره ، ئێمــه كــانی وتاره اڵتی سـه ده ژێـڕ ی كه شـه به لـه كـه ن، بكـه بـۆ ریمان رۆشـنگه ین كـه ده بانگهێشـت سـانێك كه ریكین خـه ئێمـه ئێسـتاش ، نمونـه بـۆ. وه ته كراوه نه


ئولگـو كـرده سـانێكمان كه!!! نوسن ده ئێمه بۆ نوسخە ریكن خه چی هك خۆی، ڕی وپه ئه یشتوته گه ژنان كانی مافه به بێرێزی و ژنكوشتن واندا ئه .... و كردوه وێیان هه ربه سه مێردی و حیجاب سیمبولی ته بونه ئێستا خۆیان چی كه ن بكه بۆ مان قسه ئوردوگاكانماندا له هێنامانن و ؟ سـته رده به لـه ژنانتـان ی قینه راسـته ئامـاری ئایا م، كه ده پرسیار زانن ده انژن كانی مافه بواری چاالكی به خۆیان كه ژنانه و ئه له لێره من ئایـا نـدە؟ چه واد سـه بـێ ژنـانی ی قینه راسـته رێژهـی زانـن ده ئایـا ن؟ ده ئـه ست ده له گیانیان و قوربانی بنه ده ژن ند چه سااڵنه زانن ده ئایا لـه ئاگاتـان ئایـا ؟ وه بنـه ده گرفتێـك چ روی و ره بـه كـار شـوێنی لـه ژنـان زانـن ده ئایـا ؟ چییه ركا كردنی یدا په بۆ ژنان و كت گرفتی زانن ده

جگـه تان رنامـه به و پـالن( بیـزانن هەمـوو نـیم دڵنیـا ند رچه هه) یزانن ده كه یه وه ئه من ی گریمانه ؟ یه هه شفرۆشی له ری رسوڕهێنه سه ی رێژه ژنان؟؟؟ دژبه زی گه ره اڵواردنی هه ی وه بونه رو روبه بۆ ، چییه تكراریان شته و له كوردسـتاندا ری شـه به و لـه كـورد رزگاریخوازی باتی خه له باشتری زعێكی وه ری رابه به بۆ كوردستان اڵتی رۆژهه له ژنان باتی خه پێموایه من

. یـه هه ژنـانیش دۆخـی ر سه له ری كاریگه مترین كه كانیان گوتاره ژین، ده تێدا كوردستان اڵتی رۆژهه كانی حزبه كه ی دۆخه و ئه هۆی به. نییه ش بـواره م لـه دا، دیكـه كـانی بواره لـه باتمان خـه ك وه ر هـه. هـیت ئیتـر و وتـار نـد چه نوسـینی و راسـمێك مه گرتنـی بۆتـه ئێمـه كاری موو هه گێژاو توشی تێدا ژنان كه یه هه وره گه كی بۆشاییه دا نێوه م له. ین بده گرێ وه ێكهپ ران نده هه و شاخ و شار كانی شه به باتی خه مانتوانیوه نه

سـیی نه كـانی زوه ئاره و ئـاوات و ویسـت و خواسـت وه ره اڵمـده وه نـاتوانێ ئیسـالمی كۆماری كانی ستانه ره په كۆنه رێسا و یاسا گومان بێ. هاتون غیــابی لــه ؟ داوه له ســه مه م بــه تتان دیقــه نــده چه نــازانم ئاگاداریتــان بــۆ. بێت هــه ریمان كاریگــه مترین كــه نــاتوانین كــه ش ئێمــه. بێــت نــوێ

لـه رییان كارگـه ت تایبـه بـه. بیـنن ده ور ده ریكن خـه كانیان فیلمه به كان ئاسمانیه ناڵه كه له شێك به ئێستا ر اڵمده وه و گونجا ئاڵترناتیڤێكی. كان واده خانـه ژیـانی ئولگوی ته بونه كانیان ره كته ئه و كان موبتەزلە سریاڵە وو فیلم. زۆره ژنان واری خوێنده نه و وار خوێنده م كه توێژی ر سه

. یه شكه شاگه پێێ ئیسالمیش كۆماری .بوو نه اڵڵه گه وێست مه ده خۆم ی جۆره و ئه وه ته تایبه كی هۆیه به وتاره م ئه

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ڵوێست ماڵپەڕی هە: سەرچاوە


كان ڕه وباوه بیر ی ندیخانه و به فیكر ی ربازگه سه خۆڕزگاركردن له

ن، شیرین تاهیر و كسـانی نایه قی چـه بـۆ وه ڕێینـه گه ده وه یـاده م ئـه ی ڕێگـه له ین، ناكـه مارس شتی هه كانی سیمبوله و وه كاردانه له باس ، ه-مارس ی٨ كه مڕۆ ئه

مێـــژووی ناو لـــه كان، پیاوانـــه باتگێڕه خـــه هێـــزه نـــاو ی وكاتـــه ئه ری روه نادادپـــهــدا ــه گه جیهان ــوونی اڵڵ ــازادی ونی خــه ب ــه گه ده كســانی یه و ئ ــۆ وه ڕێت كســانی نایه ب

ی ده ســه تــای ره ســه كانی تییــه اڵیه كۆمه بزاڤــه و پۆل شــه نێــو پــاوانخوازی اڵتی ســه ده ڵـدا، هه ری سـه كان زاییـه ناڕه و یی تـوڕه دا پۆالنه شـه و ئه ناو له تادا ره سه له ، نۆزده نگــی ره و شــێوه رۆشــنبیردا ژنــانی بیــری و ق عــه ی خشــه نه له كــه ی ییانــه توڕه و ئــه

.گرتبوو خۆ له ی دیكه كی ئایدیایه ی پایـه و پله ر به له كرد، ده كاریان كاندا تییه اڵیه كۆمه بزاڤه ناو له مۆدێرنخواز ژنانی له ڵێك كۆمه ی كاته و ئه دا، نۆزده ی ده سه تاكانی ره سه له

و كسـانی یه مـۆدێرنی گوتـاری ی چوارچێوه لـه كـه بوو دا رێكخراوانه و له ژنانه م ئه شداریكردنی به ، وه ناكۆكه دۆخێكی وتبوونه كه كسانییان نایه زیاتریـان خۆیی ربه سـه داواكـاریی رجی لومـه هه وایكرد دا رێكخراوانه و له كاركردنیان و دنیابینی دا، ده نجام ئه چاالكییان و زرابوون دامه ئازادی

گرنگـی رۆڵـی و كسـانی یه وازی بانگـه بـۆ وه كایـه هێنایـه زیـاتری تی رفه ده تی كۆیالیه هێشتنی نه كانی رێكخراوه و بزاڤ هاوكات خسێت، بڕه بۆ ئازادیخوازانـه كی ئایدیایـه و كـرد ده كسـانییان یه و ئـازادی داوای وتانـه ره م ئـه نگرانی الیـه ژنـان، رزگـاریخوازی باتی خـه وتنی ركـه ده له بوو هه

كان كۆیلـه له داكۆكیـان یان سـۆزداریانه سروشتی به كرد، خۆیان باتی خه به ستیان ده وه گۆڕینه نامه به ژنان ١١٢١ ساڵی تا ره سه ، وه كۆیكردبوونه ی كسـانیه نایه و ئـه نجامی ئـه له دواتـر كان، كۆیلـه ئـازادكردنی بـۆ وڵیانـدا هه تا ره سـه واتـه تی، كۆیالیـه هێشـتنی نه بۆ كرد ده كاریان و كرد ده و ئـازادی و مـاف بـۆ كـار وڵیانـدا هه هاوكـات و كـرد پراكتیـزه كانیـان بیره فراوانتـر كـان ئـازاده ئایدیا ن خاوه ژنانی بوو، هه كاندا بزاڤه ناو له

زۆری زایی نـاڕه وه ژنانـه ن الیـه له كانـدا تییه اڵیه كۆمه رێكخـراوه و حكـومی كاری لـه ژنـان راوێزخستنی په چونكه ن، بكه خۆشیان كانی داخوازییه ڵدانی رهه سـه هـۆی نابێتـه كـردن ری بێبـه و راوێزخسـتن په ی هێنـده شـتێك هـیت»: وابـوو پێی ر سینكله زاییانه ڕهنا م به ت باره سه ، وه وته لێكه .» یی توڕه

ی ڵـه كۆمه دانجامـ ئه له ، وه ژنانه ی دیكه كانی ڵه كۆمه به كرد ندییان یوه په وه نامه ی ڕیگه له مریكا ئه له( بۆستن) ژنانی ی ڵه كۆمه ١١٣٧ ساڵی له دا ١٨٣٧ ســـاڵی له مریكی ئـــه ژنـــانی تی كۆیالیـــه دژه كۆنفرانســـی مین كـــه یه دروســـتبوو، كانـــدا جیاوازه شـــاره له ژنـــان كانی تییـــه كۆیالیه دژه كـاری شـداری به ژنـان كـه وه كـرده هو ئـه ر سـه له ختیان جه زیاتر دا كۆنفرانسه م له زرا، دامه ت ویالیه ١٢ له نێردراو ی سته ده( ٨١) شداری به به

وتاریــان شــانۆو ر ســه چوونــه مجار كــه یه بــۆ ها روه هــه كانــدا، وه وكۆبوونه كۆڕ لــه كــرد شــدارییان به ژنــان كــه مجاربوو كــه یه بــۆ ن، بكــه سیاســی ژنانیـان ی ئاڕاسـته كـه وه بوونـه ده پیـاوان ی خنانـه ره و هاوار و ئه و ئه ڕووی رووبه شانۆ ر سه له كاندا وه كۆبوونه له وه ئه دوای به دوا ، وه خوێنده

، وه دایـه یان یـه گوته م ئـه رچی رپـه به تونـدی به زۆر ژنان دا كاته و له ر هه ،» بچنه كانت وانه سته ده و وی گۆره وه ماڵه بڕۆ»: یانگوت ده كرد، ده


مـاڵ، ی وه ره ده لـه جیـاوازتر كـاری بـۆ بوو هـه زیاتریـان بوارێكی ژنان ، كارگه بۆ وه گواسته وه ڵهما له كانیان كاره ژنان وه خته وه ساته و له ر هه دژه ری رتاسـه سه ی ڵـه كۆمه ژنانی لـه ی ژنانـه و ئـه تی تایبـه به پێكـرا، سـتی هه زیـاتر راوێزخسـتنیان په و ژنـان پشتگوێخسـتنی وه وێشه له ر هه

وه لێـره ئیتـر كرا، پێـده سـتی هه زیـاتر ژن ر سـه له كان تییـه تایبه سنووره پاندنی سه و پیاوان ڵ گه له » جیاوازی» وه شه ێرهل بوون، تی كۆیالیه خانیر رچــه وه خــاڵی تیۆریانـه و ئــه ، وه بوونـه جیــاوازیخواز پیـاوانی و ناحــاڵی ڵكی خــه ڕووی رووبـه تی كۆیالیــه دژه كـانی رێكخراوه نــاو ژنـانی

دژی لـه باتكردن خـه له گشـتی به خۆیـان چـاالكی ژنـان ،(١٨٦٥ - ١٨٦١) لـه مریكا ئـه نـاوخۆی ڕی شـه دوای لـه ها روه هـه بـوون، ژنـان باتی خه چاالكییــان زۆرتــرین ڕدا شــه می رده ســه له ژنــان ، ئــاراوه بێتــه بارتر لــه رجێكی لومــه هه ڕ شــه دوای لــه ی وه ئــه هیوای بــه ، وه چڕكــرده تی كۆیالیــه

كانی ره بـه هاوكـاری رگـدروو به و جلشـۆر و ر چێشـتلێنه و رسـتیار په ك وه ژن دان سـه بوو، هـه باكووردا وتنی ركه سه له گرنگیان رۆڵێكی نجامدا، ئه .كرد نگیان جه

ڵ گــه له جیــاوازی و ژنــان تی تایبــه وشــی ره ر ســه له ختیــان جــه نــدێكجار هه بوو، هــه ییــان ئاماده راوێز پــه كی یه شــێوه به یــش-كان شپێســته ره ژنــه سـۆجۆر و تۆبمـان هاییـت ك وه ژنـانی ڕیشـدا شه ختـی وه ساته له ، وه كرده ده ژنان كانی مافه نگرانی الیه كانی تگوزاره خزمه سپییه ژنه بارودۆخی

ی دیكـه ژنـانی اڵتبوون، هـه كه كرد ده یان كۆیالنه و ئه كی كۆمه و كان كۆیله ربازكردنی ده بۆ زراند دامه هاوكاریكردنیان كی یه زراوه دامه رتروت نه و بـه كـرد نـدییان یوه په ١٨٦٣ سـاڵی له ، وه ییـه وه ته نه تی سیاسـه نێـو هاتنـه نـاوخۆدا ڕی شـه ڵ گه له نتۆنی ئه سۆزان و سنتۆن لیزابی ئه ك وه

دواوه بـه كاتـه م لـه ن، بكـه ندیـداردا یوه په پرسـی و ت حكومه ی وه كالكردنه یه له شداری به پیاواندا ڵ گه له لێكردن نداوایا و یانناسین ده ی ژنانه .كرد كاندا ڕه شه له شداری به وه پیاوانه رگی به و ربازی سه جلی به نگیشدا جه كانی ره به له ژنان

و قیی عـه و گۆڕانكـاری ی چوارچێوه لـه بـوون، كسـانیخوازی یه و ئـازادی و بات خـه داگیرسـاوی مۆی ژیلـه ژنانـه و ئـه موو هه كاندا تاریكه مه رده سه له

رزگـاربوون، ی پڕۆژه به بڕوابوونه ببین، فێری وه كانه وتووه پێشكه واڵته باتی خه له گرنگه كه ی وه ئه توانین ده كانیاندا، زموونه ئه و رۆژئاوایی دیهێنانی بـه بـۆ مرۆڤ كرێ ده دا، ڵگه كۆمه و خود ڵ گه له یی خنه ره ندی یوه په بوونی هه له بریتییه ویش ئه یه هه گرنگ ی دیكه بوارێكی ها روه هه

وته ســـتكه ده ی وه تكردنـــه ره ك نـــه زیـــاتره وتی ســـتكه ده پێناوی لـــه ش مـــه ئه بگۆڕێـــت، نگاندنی ڵســـه هه و وه بیركردنـــه رێبـــازی كانی ئامانجـــه و باشـتر می رهـه به و داهێنـان بـۆ ، وه بیركردنـه رێبـازی و ئاماناڵ گۆڕینی ، كانی هاتووه م رهه به ئامانجه ر سه به بازبدات یاخود كان، دیهاتووه بهــه دیكه داهێنــانێكی شــێوه ی نموونــه ، ڵگــه كۆمه واقیتــی گــۆڕینی بــۆ یان كــه رێبازه و ئاماناڵ لــه ژنــان ی هیوایــه و بــه ۆڤ،مــر كانی زموونــه ئه له ی

وه كانـه ئامانجه به مـارس ی٨ داین، دیكـه مارسـێكی ٨ لـه ئێسـتا ئێمه جیهان، گۆڕینی بۆ ن، بكه دروست مرۆڤانه كتیڤی ئه و جوان كی یه نموونه . وه كردنه سه موماره و كردار و گووتن و فیكر ی بناغه به سته یوه په كانیش ئامانجه دیهاتنی به و بونیاد ، گرێدراوه



.ی مارسی ئەمساڵ بکەینە دەستپێکی قۆناغێکی نوێ بۆ خەباتکردن٨با

سەرگوڵ سەلمە

..ئازادیخواز پیاوانی و ژنان

..بەشمەینەت باوکانی و دایکان ..کارمەندان ان،مامۆستای

پـێ یەکێکتـانی جەسـتەی کەهەرڕۆژەی. لێکـراو سـتەم و بەشـمەینەت ئێـوەی بـۆ جەهەنمێـك بـۆتە عێراق و کوردستان ئەمڕۆ دەزانن هەروەکو

زینـدانێك بـۆتە. دەنێژین تێدا ئازیزانمانی گیانی شێنەیی وبە گەورە گۆرستانێکی بۆتە. دەسوتێنرێت بەردەم بـخەنە خۆیـان وژیـانی بهـێین جێ بە وواڵت ناچاردەبن کە نگەنجەکانما بێزارکەربۆ وشوێنێکیــۆچ و مەترســی ــدەران بەرەو دەکەن ک ــا هەن ــوو ت ــیت ک ــت ه ــان وەزعــیەتە لەو نەبی ــێ ڕزگاری بەاڵم بب گیانلەدەسـت هەواڵـی کۆمەڵ بە و تاك بە ڕۆژانە چۆن کە ، ودەیبیستین دەیبینن هەموومان بەداخەوە

. بەلەمەکـان و کەشتی بوونی نقوم لەگەڵ هاواڵتیان بوونی بێسەروشوێن بوون وون و خنکاندنن و دان . ئازیزەکانمانین مەیتی هینانەوەی چاوەروانی دژوارە و تاڵ مەرجە و هەل ئەو سەرباری

کە دژوارە ڵۆزوئـا مەرجە و هەل ئەو سەرباری. دەکات زیادبوون لە ڕوو یەکان قوربانی ژمارەی ڕۆژ دوای لە ڕۆژ کە ؟ کارەساتێکە چ ئەمە

خوێنــدنگاکان، دەرگــای داخســتنی و بــایکۆت مناڵەکــان، برســیکردنی مــوچە، نیــوە مــووجەو نەدانــی لە گرتــوە کوردســتان خەڵکــی بە یەخەی و شەخسـەیەت شـکاندنی سـەرچادەو کەوتـنە مـاڵ خـاوەن لە کرێچیتـی ی ودڵەڕاوکـێ تـرس.پەروەردەوخوێنـدن لە خوێنـدکاران بوونی بێبەش

خـانووی ی کـرێ دانـی یـان کانتان مناڵە بۆ شیر بۆکرینی باوکان و دایکان وەك ئێوە ڕادەیەی ئەو گەشتۆتە کار کە ، سانیانئین کەرامەتی . لەشتان ئەندامەکانی لە بەشێك فرۆشتنی بۆ بەرن پەنا تان کولەمەرگییە و سەرکوت ژیانە بەو دان ئیدامە بۆ مانگێک چەند

کە کارەسـاتانە و وێرانـی مـاڵ هەمـوو ئەم لە ، گورچیلەکانتـان فرۆشـتنی و سـوتاندن خـۆ و خۆکوشـتن ۆبـ پەنـابردن وایە پێتـان ئیوە ئایا

یە ڕەشـی ڕۆژە و قەیـران ئەو هۆکـاری بـوونەتە کە ئەحزابـانەی ئەو یـان ؟ دەگۆرێـت شـتێك هـیت گرتـوە ومنیداتان وماڵ خۆتان بە یەخەی ؟ دەبێت میوانیان مێشێك

ــاڵە ٢٥ ــی س ــومی ئەحزاب ــیود ق ــتان لە ین ــراق و کوردس ــراوی دا عێ ــواردی مەرگ ژەه ــوەی دەرخ ــاران ئێ ــمەت ، کرێک ــان زەح ــان ، كێش ، ژن

دا وگەنـدەڵی فەسـادی لە داوە لەدەسـت یـان یاسایی پیوەرێکی کەهەموو سەرۆکێک و پەرلەمانێك و حکومەتێك. دەدەن ،منااڵن فەرمانبەران ئەوە شــاهیدی سـاڵەیان چەنـد مێـژووی ئێــوە سیاسـی کـۆمەاڵیەتی و ئـابووری یـانیژ ســەر گەورەی یەکـی مەترسـی بـونەتە وە ، بـوون خەرق


کـرد کوردسـتانیان و عێـراق خەڵکـی بە دیموکراسـی نـاوی بە ئەحزابـانە ئەم. بیکـات نەیتوانی بەع درندەی هارو ڕژێمی ئەوەی کە دەدات .گرێداوە ناوچەیەکەوە بە کیانکل الیەنێکیان هەر ناوچەکەو دەوڵەتانی تراتێنی کردە یان هەرێمە ئەو وە.

خۆیانـدا نێـوان لە خەڵکـی سـامانی و سـەروەت دابەشـکردنی بەهـۆی کـرد وەزعـیەتە ئەم توشـی خەڵکیان شێوە هەمان بە نەوەدەکان سااڵنی ڕۆشئەمــ. چەوتیــان سیاســەت قوربــانی بــووە خەڵــك و کــرووە تاوانیــان ئەنفــال هەڵەبــجەو قەبــارەی بە. هەڵگیرســاند ناوخۆیــان شــەری

فەقیـرو خەڵکـی بە هەر شـەرەش ئەو ئـاخر. خەڵـك یەکـانی داواکاری و خواست لە دزینەوە خۆ بۆ چەکێك کردۆتە داعشیان شەری بیانووی . دەژین ڕەفاهیەتدا و خۆشگوزەرانی لەوپەری کورەزاکانیان کورو و خۆیان بۆ ئەگینا ، دەکەن مووچەکان بێ وپێشمەرگە هەژار

کرێکـارو خەڵکی ،مامۆستایان، فەرمانبەران ئێوەی بەرامبەر کە زۆرەی و زوڵ و ناعەدالەتی ئەو هەموو دێژەی لە نکەم زۆر بەشێکی ئەمانە

.دەکرێت پەخش دەسەاڵتە ئەم بەرامبەر لە خەڵك تورەیی و ڕق کۆمەاڵیەتیکانەوە تۆرە لە ڕۆژانە کە. دەکرێت ژنان و کێش زەحەمەت پێنــاو لە قوربــانی بــونەتە بەردەوام ژنــانیش ، کــایەوە هێناویــانە کــوردایتی بــزووتنەوەی کە ارەکارەســاتب وەزعــیەتە ئەو هەمــوو پــاڵ لە

و مـــزگەوت ڕێـــگەی لە داعشـــی و خێیەکـــی وعەقیێتـــی کۆنەپەرســـتی بەبـــااڵی دەســـتگرتن و ســـالە ٢٥ ئەو دریـــژەی لە. مافەکانیانـــدا مـردن تـاڕادەی ژنـان و کچـان ،بەردەبـارانکردنی پارکەکـان گەرەك مـاڵ ناو لە ژنان کوشتنی. ژنان گیانی داونەتە بەریان خوتبەکانیانەوە

. یەوە خەڵکی بەبەرچاوی لەگەڵ وشـەڕدان کیشـمەكێش ڕووبەروبـونەوەو لە لەالیەکەوە ژنـان خـوازی یەکسانی وبزووتنەوی ژنان هەڵسوڕاوانی ساڵەدا ٢٥ئەو ماوەی لە

گـۆڕنی بـۆ ووچانـدان بـێ وخەبـاتی وکۆشش هەوڵ لە بەردەوام. ژنان مەسەلەی بە کانپەیوەندیدارە دامودەزگا و پەرلەمان و دەسەاڵتدارانـــان بە یەخەی کە ومەرجە ل هە ئەو ـــوە ژن ـــای جێخســـتنی وە و گرت ـــان هەمەالیەنەی یەکســـانی یاس ـــی لە. پیـــاوان و ژن تریشـــەوە الیەک

. وەستاونەتەوە سیاسی ئیسالمی کۆنەپەرستی پیاوساالری لەبەرامبەرعەقیێتی

سـیمنارو ،کـۆرو پـارێزرا کوشـتن هەرەشـەی لە ژن دەیـان وژیـانی ژنـان مافەکـانی هێنـانی بەدەسـت بـۆ نـرا جـدی هەنگـاوی زۆر کـرا کار زۆر ئـــاڵوگۆری و ژنـــان دۆســـیەی لەســـەر دا پەرلەمـــان لەگەڵ دانیشـــتن و یاداشـــتنامە و کەمپـــین بەڕێکخســـتنی و ڕێکخراوەکـــان ی کۆبـــوونەوە

. نین هەر یان کەمن زۆر دەستکەوتەکان کارانە ئەوهەموو لەچاو بەاڵم. کەسێتی باری قانوونەکانی

حکومەت و پەرلەمان بەو دژ و مەیدان بێنە کۆمەڵمەڵگا وتوێژەکانی چین باقی لەگەڵ کجان و ژنان. بکرێت پێویستە کە ئەوەی بۆیە هەر کوبـانی وکانتۆنی ئەفخانستان ژنانی لە چاو بکەن ئامادە تر شۆڕشێکی بۆ خۆیان و جۆشکەن خۆیان خەباتی دووبارە بوەستنەوەو ودەسەاڵتە

، دنیا هەموو لە خۆڕاگری ڕەمزی بە بوون خستەگەرو خۆیان ئیرادەی هێزو ئیسالمی تیرۆرستی گروپی وەحشیترین لەبەرامبەر چۆن کە بکەن دەبـێ هەرکەسـێ پـێش ژنـان ئێـوەی. دەکەن یرسـە دوو پـلە یـان عەقـ نـاق و کەم بە ژنـان کە ئەوانەی ڕوی بە دا دانشکێنیان گورزێکی . هەبێت خۆتان ئیرادەی هێزو بە تەواتان باوەری


ڕێکـخەن خۆتـان ڕێکخراوەیی ،ڕیزی بدەن، نیشان خۆتان لە ئیرادە ئەگەر یە کوبانی ژنانی تواناکانی شێوەی هەمان بە تواناکانتان ئیوەشــانەو و گەرەك لە و ــدەکانی قوتابخ ــارکردن ناوەن ــو ک ــتەقینەی ێنەرین ــان ڕس ــاری خۆت ــکەن دی ــۆ ب ــی ب ــتر دواڕۆژێک ــو هەر. باش ــانی وەک ژن

خۆیـان بەسـزای و دەکـرێن ئاشـکرا تاوانبارەکانیـان تـا بکرێـت بەڕێ ڕێزلێنـانەوە وڕەسـی بەڕێ ژنـان تەرمـی و ژنـان کوشـتنی ن ئەفخانستا فشـاردانان تەنهـا کە دەرچێـت لەوە دەبێت ئیتر ژنان خواستەکانی. گیەوە ژێر بکرێنە یەوە بەدزی دەسەاڵتدارانەوە لەالیەن نەوەکو. دەگەن . کۆمەڵگا عەقیێتی ببێتە و بکرێت چێگیر کۆمەڵگادا ناو لە کە بکرێت ئەوە کارلەسەر دەىێت بەڵکو دەسەاڵتداران لەسەر بێت

.باوکان و ،دایکان خواز ئازادی پیاوانی و ژنان وەرن کـاتی چارەسـەی بـۆ مەفرۆشن گورچیلەکانتان بهێنن، خۆسوتاندن و کۆچکردن و خۆکوشتن لە واز دەرەوەو وەرنە مارس هەشتی ڕۆژی لە

بەدەسـتی دەتـوانن خۆتـان هەر ئێـوە قەرزانەی و مـاف ئەو. دەسـەاڵتداران لە بـکەنەوە قەرزەکانتـان ،داوای بـکەن خۆتـان مافەکانی داوای بـکەن ئەوە کارلەسـەر و بەرزکەنەوە یەکانتـان داواکـاری و خواست بکەن بەهێز رانفەرمانبە و مامۆستایان خۆپیشاندانەکانی ڕیزی بهێننەوە

کۆمەڵگـا توێژەکـانی و جـین نـوێنەرایەتی خۆتان کە داهاتوو دەورەی بۆ کە بکەن ئامادە خۆتان. بێت پێ کۆتایی دەسەاڵتە ئەو دەبێت کە .دابمەزرێت خۆتان دەستی لەسەر دینی و قەومی غەیرە و مەدەنی دەسەاڵتێکی بکەن

.جەماوەر ڕاپەریوی هێزی بژی, یەکسانی ئازادی بژی

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی ئەمڕۆ : سەرچاوە


وه ی مارسه٨بیانووی به

جەمال ئارێز

و ئـه زۆری شـی به كـات، ده پێشـێ كانیان خواسـته و مـاف و پێنـادات گرنگییـان ت حكومـه كه یه وه له ییان گله كوردستان كانی توێژه و چین موو هه كانی داخوازییـه و ماف ر سه له قسه و مارسه ی8 كه بۆنه ی وه رئه به له اڵم به ، راسته ییانە گله

ین، كـه ده ژنـان ی گازاندانـه و یی گلـه و لـه شـێك به ر سـه له ڵوێسـته هه دا لێـره بۆیـه ، ژنانه . بێت راست ر هه ش دیكه كانی زه گه ره توێژو و چین بۆ هنگ ره مه ئه رنا گه ئه گشـتی به ڕاسـتدا ناوه اڵتی خۆرهـه و تی تایبـه به ئێمـه ی ڵگه كۆمه له ژنان ی كێشه ترین وره گه

كانی ئازادییــه له ژنانیــان مــافی نها تــه ژنان لــه زۆر شــێكی به چونكــه خۆیــانن، ژنــان خــودی و مــاف كــه تره وره گــه وه لــه زۆر رێكی وه بوونــه ژن كاتێكــدا له ، وه چڕكردۆتــه ژنانــدا تیی اڵیــه كۆمه و سیاســی رۆڵــی و ژنــی فره و ســێك و پۆشــین مافی بـه كان مرۆییـه شایسـته مافـه موو هـه بێـت ده و مرۆڤـه ژن شـتێك موو هـه له ر بـه چونكه ، وه بكاته چڕ خاڵێكدا ند چه له خۆی كانی ئازادییه

ڵگـه كۆمه م لـه ی وه ئـه وه داخه به ژنان، گرنگیی و ڕۆڵ له یه وه مكردنه كه ژنان باتی خه ڕۆژی به مارس ی٨ نیا ته دیاریكردنی بۆیه بزانێت، خۆی . خۆیانن كانی خواسته و ماف دوژمنی ترین وره گه خۆیان ژنان كرێت، ده دیی به دا ئێمه ی داخراوانه

پیاوی به شوو الكۆاڵن الی مه الی و ژنه ر هه اڵم به بهێنرێت، ر سه به ژنی نییه قبوڵی ژنێك هیت دروشم كو وه و شدا وه ئه ی پێناسه بچووكترین له

بهێنێـت، ژنێـك بێوه ی كـه كوڕه ناكـات وه ئـه قبـوڵی دایكێـك و خوشـك هـیت چی كـه تین، اڵیـه كۆمه ریتی نـه و داب قوربـانیی ژنـان كات، ده ژندار .» كراوه نه ی بوخچه ڵێن ده پێی كه كوڕێك بۆ نییه گونجاو ژن بێوه» تی اڵیه كۆمه لتووری كه پێی به چونكه

بـرا ژن زوورو خـه زاواو ی%١٢ نگـه ره كاتێكدا له بن، ناكۆك( دش و سوو خه) و بووك ی%١٢ چێت پێده ربگرین وه رپێیی سه ئامارێكی ر گه ئه

زۆرجـار سیاسـیش سیسـتمی و ت حكومـه ر سـه وه بێینـه ، چییـه نـازانم ی كه هۆكاره اڵم به م، تێبگه و ئه نهێنیی له وێت مه ده تائێستاش بن، ناكۆك تواناو بــه ژنـی زۆر چونكـه ، سـتۆ ئه وێتـه كه ده یان كـه ئۆباڵه له شـێك به ژنــان شـدا وه له اڵم بـه ، وه گرێتـه ده ت حكومـه رۆكی بـه ر هـه كان ییـه گله

نـێ، ده ده نگـی ده نێـر زی گـه ره ی هێنـده چی كـه پۆستێك، بۆ كرێن ده ناودێر یان ن كه ده كاندید خۆیان نداڵبژارد هه كاتی له كه یه هه لێهاتوو ریتی دابونـه لتوورو كـه و ڵگـه كۆمه ڵۆكی قسـه و قسـه هۆی بـه كـه یـه هه لێهـاتوو تواناو بـه ژنـی زۆر یـان نێ، نـاده نگـی ده هێنده بۆخۆیان ژنان ناندنی ڵسـه هه و وه خۆداچوونـه به بـۆ تێك رفـه ده بكرێتـه مـارس ی٨ یه وه ئه كاتی ئیتر بۆیه بوێرێت، ده یدان مه هاتنه له خۆی وه تییه اڵیه كۆمه . گرتن سێیفی و خۆگۆڕین و ڕكێ ڵپه هه و نگ ئاهه بۆ ك یه بۆنه ك نه كچان، و ژنان یدانی مه هاتنه و سااڵنه باتی خه

٢٢١٦ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ وێ ماڵپەڕی کوردستانی ن: سەرچاوە


ی مارس و چۆنیەتی گەیشتن بە كۆمەڵگایەكی یەكسان و بەرابەر٨

ئارەزوو بەهرامی

ـــارس ی٨ ـــانی رۆژی م ـــوو ژن، جیه ـــاڵێك هەم ـــتە س ـــی و دەرفەت دەبێ ـــاو هەلێك ـــۆ گونج ـــانی ئەوەی ب ـــتی چاالك ـــاوەدا لەو فمنیس و دەرد م

بەو و گشـتی رای بەردەم بـخەنە جۆراوجـۆرەوە چاالكی یئەنجامدان رێگەی لە ژنان مەینەتیەكانی .بدەن جۆراوجۆرەكان كۆمەڵگا لە ژن پیاو دیدی كردنەوەی نزیك هەوڵی شێوانە

چــاالكی بــۆ هەیە لەبــارتر و باشــتر دەرفەتــی و مەجــال كراوەكــان، و ئــازاد كــۆمەڵگە لە دیــارە

دەكـرێ، وەاڵتـانەدا لەو ژنـان سـیپر و مـاف لە باشـتر پشتیوانی دەبینین وەك و ژنان چاالكانی گەورەی كۆسـپی و بەربەست كە پیاوساالرەكانە و سونەتی داخراو كۆمەڵگا زەحمەتە ئەوەی بەاڵم لە كە لە ژنـان خـودی بەتـایبەتیتر و گشـتی رای هۆشـیاركردنەوەی بـۆ ژنانن هەوڵەكانی بەردەمــت ــێ حاس ــافی ب ــانەوە و م ــێ چەوس ــگ ب ــن دەن ــێوە بە و نەب ــی ش ــانگ و مەنتق ــگە ونجاوەك ــۆ رێ ب

.بكەن خۆش كراوە و سالمتر كۆمەڵگایەكی

مافەكـانی خوسـتی پـێ بەاڵم كەسەرە، و داخ جێی و ناخۆش ئێمە بۆ جیهانە ئەو شوێنێكی هەر لە ژنان مافەكانی پێشێلكردنی چەوسانەوەو .نابێ ئاسان و سەه كردنیشی سارێژ زارەوئا بە گەلێك دەردەكەی كە برینێكە كورد ژنانی ئێمە بۆ بەتایبەت كوردستان لە ئافرەتان

و دەســەاڵتداری سیســتەمی لە ئاوڕێــك وەردتــر هەنــدێك پێویســتە هەلومەرجێكــدان چ لە كوردســتان كــۆمەڵگەی لە ژنــان بــزانین ئەوەی بــۆ

بە ئەوە دوای وە،دەبێــتە روون بــۆ باشــتر ژنانمــان لە زۆر و زوڵــم و مــافی بــێ هۆكــانی كــات ئەو بــدەینەوە، كــوردی كــۆمەڵگەی كەلتــووری .كورد پیاوانی و ژنان بەردەم بخەینە وەزعە ئەو كردنی چارەسەر رێگەكانی حەساسیەتێك هەرجۆرە لە بەدوور و دروستر شێوەیەكی

كـردوەو ژنـی خاوەنـدارێتی پیـاو دێرزەمـانەوە لە سـونەتیەو و پیاوسـاالر كەلتـوورێكی خاوەن كوردستان، كۆمەڵگای روونە هەمووان الی وەك پەســەندكراوە و قــانوون و ئــایینی و ئینســانی بەهــا لە دوورە ژن، حاســت لە پیــاوان هەڵســوكەوتی و رەفتــار لە زۆرێــك ســۆنگەوە لەو رهە

دەسـت لە ژنـی رزگـاری و كـۆمەاڵیەتی ئاشـتی پەیـامی ئیسـالم دینـی بەتـایبەت دینەكان لە زۆرێك ئەوەی لەگەڵ هاوكات. نێونەتەوەییەكان زانایـانی و پیـاوان جار هەندێ دەبینین دینە لەو جۆراوجۆر خویندنەوەی لێكدانەوەو بەهۆی بەاڵم پێبووە، كەكانینارێ و سەقەت كەلتوورە

مـافی نـانی پـێ ژێـر بـۆ ئامرازێك دەكەنە دینەكە خودی خۆیان، دەستكردی یاسای بە ئیسالمیەكان، حكومەتە تر تایبەتی بەشێوەی و دینی .دەكەن سیستەم ەب ژنان لە زۆركردن و زوڵم وە ژنان،

لە تەنیـا ژنـان مافەكـانی هـاتووە، ژنان بە سەبارەت كە نمونە، بكەینە ئێران رژێمی بنەڕەتی یاسای پێویستە، راستیە ئەو سەلماندنی بۆ

وارچێـوەیچ لە تەنهـا رژیمدا بنەڕەتی یاسای لە ژن مافی ئەوەیە دەرخەری خاڵە ئەم كە دەزانێ بەرەسمی ئیسالمیەكانەوە قانوونە روانگەی لە ژنـان سـەربەخۆكانی و گشـتی مـافە لەگەڵ هەیە دژایەتـی ئەوەش كە دەناسـن، رەسـمی بە خۆیـان تـایبەتی مەبەسـتی بـۆ خۆیانداو بیری


پەروەردەی و ببـێ منـداڵی كە ئەوەیە ژن سـەرەكی ئەركی كراوە، دیاری رژیمدا یاسانەی لەو وەك حاڵەتێكدا وەها لە. ئەوان بیری دەرەوەی دەبـێ ژن عەقیـدەییەوە و فكـری بـاری لە. ئەسـتۆیە لە زیـاتری بەرپرسـایەتی و ئەرك ژن خـانەوادە چوارچێـوەی راگرتنی لە وەهاهەر. بكا

پیاو و ژن عەمەلی بە كە وادارێژراوە رژیم یاساكانی ئەوەی بۆ زەقن هەرە خاڵی نمونە چەند ئەم هەر. بێ پیاو عەقیدەی و بیر پێبەندی دەدا رێــگە بینیــنە ئەو هەر. كوردســتاندا و ئێــران لە بــكەن ژنــان خاوەنــدارێتی پیــاوان ئەوەی بــۆ خۆشــكەرە رێــگە وە بــن، بەرابەر نــاتوانن پرسـانەدا، لەو ژنـان دەوری نادیـدەگرتنی لەگەڵ هاوكـات و بەرچـاونەگیری لە كـۆمەاڵیەتی و سیاسی و ئابووری باری لە ژنان مافی بەوەی

.بخرێن پەراوێز بەعەمەلی

بە چەوسـانەوە بە كـردن هەسـت لەگەڵ كە بەسـتووە، كـوردی ژنـانی پێـی و دەسـت جۆرێـك بە باوەكان كەلتوورە كۆمەڵگاو نەدا،ئەوا لەگەڵ كەلتـوورانە، لەو وەرگەران ئەگەری لە دەترسـین چـوونكە دەكـرێ، لەگەڵمـان ناعەداڵەتیـانەی و زۆر بەو بـدەین م و بین بێدەنگ ناچاری زیـاتر بـۆ هاوكار بووینە كردەوە بە دەبینرێ، خۆمانەوە لە ترسەی و دەنگی بێ بەو كە حاڵێكدایە وەها لە. كۆمەڵگا غەزەبی بەر بكەوینە

هەمــوو لە كە كوردســتان كۆمەڵگــای لە جۆراوجــۆر دیــاردەی و حــاڵەت دەیــان ســەرهەڵدانی و تونــدوتیژی پەرەســەندنی وە. چەوســانەوەمان .سەرەكین قوربانی خۆمان ئەوانەدا

كوشـتن ژنـان، خۆكـوژی وەك نمـونەی دەیـان دەتـوانین دەسـەاڵتداران سیاسـەتی و پیاوسـاالری كەلتـووری دەسـت بە ژنـان وونیبـ قوربـانی بۆ

ــانووی ــاموس، بەبی ــگەدان ن ــی بە رێ ــاردانە ئەو بەداخەوە كە... فرەژن ــدا لە دی ــانی ئێران ــان، پارێزگاك ــیالم و كوردســتان كرماش ــلەی لە ئ پ رژێـمەوە دامودوزگاكـانی لەالیەن ئامـارانەی ئەو پێـی بە. دەچێ بەرەوسەر پارێزگایە سێ لەو ژن بوونی نیقوربا رێژەی بەردەوام و بەرزدان

.كوشتووە خۆیان ژن ٥٢ زیاتر ١٣١٢ ساڵی لە دەبێتەوە باڵو

لەو بەرچـاو یەكـیرێژە كە كـردوە بـاڵو حاڵەتیـان ٣١٣ رژێـم راگەیانـدنەكانی ١٣١٣ ساڵی لە كە ئێراندا لە سەرژنان بۆ دەستدرێژی ئاماری رێـگە رژێـم بەاڵم روودەدا كوردسـتاندا لە ژنـان كوشتن و دەستدرێژی زیاتر زۆر رێژەیەكی روونە ئەوەی. تۆماركراوە كوردستاندا لە دیاردەیە

ــان بە ــادا باڵوكردنەوەی ــاوە ئەو كە. ن ــۆ هــۆیەكە هەنگ ــاری كــات هــیت ئەوەی ب ــژەی و رەســمی ئام ــاردە رێ ســتانكورد لە كۆمەاڵیەتیەكــان دی .نەزانرێ

بـاری لە كەلتـوورانەو ئەو هیژمـوونی ژێـر نەكەویـنە چیتـر ئەوەی بۆ خۆمانە بەرنامەی كارو شێوەی بیخەینەروو، لێرەدا ئێمە دەكرێ ئەوەی لە وورد بە و مەنتقـی زۆر كە بكەین خۆمان بەرنامانەی ئەو بەرخوردو دارشتنەوەی بۆ كار پیاوان، لەگەڵ بەرابەر مافی راستای لە و فكری . كوردستاندا لە ژنان مافخوازانەی بزوتنەوەی پێشی بردنە بۆ حەساسیەتێكە، زۆر هەر

الزمە مەبەسـتە ئەو بـۆ بكەیـن، دەسـەاڵتداران بیركـردنەوەی و فەرهەنـگ و كەلتـوور سەیری كراوەتر چاوێكی بە پێویستە كورد ژنانی ئێمەــی ــدەواری بەرگ ــن نەخوێن ــدن و دادڕی ــی و خوێن ــنە نســت،زا دواكەوتن ــی بكەی ــار ئەولەویەت ــانی و ك ــان ژی ــی چــوونكە. رۆژانەم ــراوەی بەرگ ب

بـین نەخوێنـدەوار هەتـا ژن ئـێمەی. زانسـت و خوێندن پەروەردەو مەیدانی لە ژنانە خستنەوەی دوور ژن، بە دژ دابونەریتی و دەسەاڵتداران ئـێمە بـۆ خوێنـدەواری و زانسـت كەوایە بـدۆزینەوە، نەوەیـانبوو بەرەوڕوو نەوعـی و زۆرەكـان و زوڵـم سـرینەوەی درووسـتی رێـگەی ناتوانین .ژیانە ئازادی رەمزی


بەرەو كۆمەڵگــا عەمەلــی بە بەڵكــوو نــاكەین مافەكانمــان دەســتەبەری نەك چــوونكە خەیــن وەرێ رەگەزایەتــی شــەڕی نــابێ ئـێمە روونە وەك

بـۆ كـار بەڵكـوو چاالكیەكانمـان، كـارو بە بكەیـن حەسـاس یـاوپ و لێـدەین پیـاو دژایەتـی تەپیـی ئێمە نیە دروست. دەبەین رووخان لێواری بـین راسـتەقینە شـەریكێكی و بەرابەر دەبـێ بەڵكـوو، نـیە پیاو پێگەی كردنەوەی كەم دەمانەوێ ئێمە ئەوەی كە بكەین پیاوان تێگەیاندنی

.كۆمەڵگادا لە دەكـرێ بـارەوە لەو و دەكەن ژنـان مسـاواتی و بەرابەری شـتیوانیپ و هاوكار كوردانەی شۆرشگێڕە و مەزن پیاوە ئەو نین كەم راستایەدا لەو

دواكەوتـوو رژیمـی پاوانخوازیەكـانی دژایەتی لەگەڵ هاوكات رابردوودا ساڵی ٣٥ ماوەی لە كە بێنینەوە پێشمەرگانە و تێكۆشەر ئەو نمونەی . رەگەزی و نەتەوەیی ستەمی سرینەوەی راستای لە ژنان ئیرادەی سەرخستنی بۆ دەكەن خەبات ئێران، لە كورد دژە

بیـری پەرەسـندنی بـۆ وەرگـرین لـێ كەڵكـی ژنان ئێمە كە بێ باش هەلێكی دەكرێ بەاڵم نین، تەواو و وەاڵمدەر هەنگاوانە ئەو چیی ئەگەر كە بگـرین رانئێـ كوردسـتانی خەبـاتی سـازمانی بەتـایبەت ئازادیخوازەكـان هێـزە ئیرادەی لە رێز دەكرێ پێوەندەدا لەو. خوازیمان یەكسانی

خەبـاتی نەتەوەیەكەمـان، خەبـاتە لەگەڵ هاوكات دا ریزەكانی لە ئێمەش كە رەخساندوە دەرفەتەی ئەو بوونیەوە دروست سەرەتای لە هەر باشــیان چــاالكی مەیــدانی خەباتــدا ســازمانی ریزەكــانی لە ژنــان دەبینــین دا دوایــی ســاڵەی چەنــد لەم بەتــایبەت بەریــن، بەرەوپــێش ژنـان

بەرنـــامەی پێشـــبردنی بەرەو بـــۆ هاوكـــات بـــكەن، پەیـــرەو ســـازماندا ریزەكـــانی نێـــو لە یەكســـان و بەرابەر فەرهەنگـــی كە پێـــدەدرێ ئامانجەكانی تەواوی ئێستا تا چیی گەر هەنگاوانە ئەم كە كراوە، ئافرەتان بە تایبەت رێكخراوی دامەزرانی لە پشتگیری بەرابەریخوازای،

خەبـات، سـازمانی ریزەكـانی لە بكەیـن بەرچـاوتر و باشتر كاری داهاتوودا لە ئەوەی بۆ بێ هیوایەك وانێدەت من بۆ بەاڵم نەپێكاوە، خۆی كـار خەبـات سـازمانی بەرنامەكـانی پێـی بە هەر ئەوانە، جێی بە و ژن چەوسانەوەی كەلتووری لە كەوتنەوە دوور بدەین هان برایانمان وە بگـوازینەوە خۆمانەوە لە پیاو و ژن رێزگرتنی فەرهەنگی وە بكەین، مەیدانەكاندا هەموو لە پیاو و ژن یەكسانی فەرهەنگی كەوتنی جێ بۆ .بین پێشەنگ پێشرەو بارەدا لەو كۆمەڵگاو بۆ كۆمەڵگاكەمـان بە خزمەتمـان هەم كـارە بەو دڵنیـاییەوە بە بـدەین، گـرێ پـێكەوە رەگەزی و نەتەوەیـی خەبـاتی دەتـوانین ئێمە گوومان بێ

.كوردستان لە ئاخوندان دواكەوتووی رژیمی پێگەی بیرو سەر بۆ كردوە دروست زیاترمان سێكیتر هەم كردوە،

.كوردستان تێكۆشەری ژنانی بەتایبەت ئێران و جێهان ژنان هەموو لە مارس ی٨ پیرۆزبێ .كوردستان لە خوازی یەكسانی خەباتی و كورد نەتەوەی خەباتی سەركەوێ

٢٢١٦ی مارچی ٧: ڕێکەوتی/ مز تای ماڵپەڕی رۆژهەاڵت: سەرچاوە


یادی گەورە ژنی کورد تەاڵ خانم لە رۆژی جیهانی ژناندا،

پەخشانی ئەحمەدی

دێـنە یەکدەنگ جیهان واڵتانی زۆربەی لە ژنان دێت، پێک جۆراوجۆر کۆمەڵی کۆرو ژنان، جیهانی ڕۆژی مارس ی ٨ بەبۆنەی ساڵێک هەموو

.دەدوێن واکانیاندا ویستو لەسەر و شەقامەکان ــاون ناومانــدا لە کە تێکۆشــەرانەی ژنە لەو بیرکــردنەوە یــادو بەجێــیە ڕۆژەدا لەو . نەمـــانەی ئەو ـــان کە ژن ـــۆ تێکۆش ـــافی ب ـــوو م ـــۆمەڵگەی هەم ـــانی، ک ـــانەی ئەو ئینس کە ژن

.بوون ڕچەشکێن نەترسانە زانــا، خــانمێکی نەمــاوە، ناومانــدا لە ئێســتا کە دەکەم خانمێــک یــادی ڕۆژرەدا لەم مــن

.ئەحمەدی خانمی تەاڵ یادی. بوو قەوماوانەوە لێ و هەژاران بانگی هاوارو دەم بە هەمیشە کە خانمێک بەخشەندە، لێبوردوو ڕووخۆش، کوردسـتاندا سـەر بە زۆری دەسـەاڵتی ئێـران شـای رەزا دەوڵەتـی بـوو، دووهەمدا جیهانی شەری پێش کێشەکانی گێژاوی لە دنیا کاتێکدا لە

بـوو، خـانم شـاناز دایکـی. لەدایکبـوو کوردستان ڕۆژهەاڵتی لە بانە شاری نزیک کیوەرۆ گوندی لە زایینی ی١١٣٧ ساڵی خانم تەال. نەمابوو گەورەو بنەمــاڵەێکی لەنــاو خــۆی الویەتــی و منــداڵی ســااڵنی. بــوو بــانە شــاری حاکمــانی و دەســەالتدارن لە یەکێــک خــان، ســەلیم بــاوکی

. بەسەربرد خێزانداردا و بـانە دێـنە هاوفکرەکـانی و هـاورێ لەگەڵ کوردسـتان، مەلیکـی حەفیـد مەحمـودی شـێخ لەتیفـی شێخ دووهەمدا جیهانی شەری گەرمەی لە

دەباتە لەتیف شێخ ، سەردەشت هۆزەکانی ڕەزامەندی و بەڕاوێژ خان سەلیم پاشان. لێدەکرێت پێشوازییان بەگەرمی خانەوە سەلیم لەالیەن دوای بە دێـت ڕەئـوف شـێخ عەلی بابە سەردەشت، لە لەتیف شێخ حاکمییەتی ساڵێک بە نزیک پاش. شارە ئەو کمیحا دەیکاتە و سەردەشت

دەوڵەتـی سـوپای. دوایکـرد کۆچی گوماناوی نەخۆشیێکی هۆی بە زاینی ی ١١٤٥ ساڵی خان سەلیم. سلێمانی بۆ دەگەڕێنەوە و دا لەتیف شێخ شـێخ ئەمجارەیـان. خـۆی دەسـەاڵتی ژێـر ئەگـرێتەوە ناوچەکە و بانە و سەقز دەکاتە هێرش ،دەبێت شا ڕەزا کوڕی شای محەممەد ئەوکات کە

. کەناروی لە خۆی ماڵی دەیانباتە و دێت خانەوە سەلیم بنەماڵەی یارمەتی بە لەتیف

لەتیف شێخ لەگەڵ گیریهاوسەر پێوەندی خانم تەاڵ بانە، ناوچەی لە خۆیان شوێنی بۆ دەگەرینەوە خان سەلیم بنەمالەی کە ئەوەی دوای لە. مهاباد دەنرا ناو کچێک بوو جار یەکەم بۆ ئەوە. نژۆ و شنۆ مهاباد، ناوەکانی بە بوو کت سێ هاوبەشیە ژیانە ئەو بەرهەمی. دەگرێت . هەڵبژاردبوو ناوەیان ئەو مهاباد کۆماری خۆشەویستی لە لەتیف شێخ و خانم تەاڵ دا ڕاستی


شـفیقە قفطـاف، منیـرە متـروف، بهـیە مامۆسـتا هاورێیـانی، شـانی بە شـان تەاڵخـانم ١١٥٨ سـاڵی کوردسـتان یباکور لە کورد شۆرشی کاتی ئەودا مـاڵی لە کۆبوونەوەکـان زۆربەی چـاالک ئەنـدامێکی وەکـو. دەکـرد کـاری کورد ژنانی یەکیەتی لە حفید درخشان و زهدی اجنم ستید،ــران ــامەی و پــالن و دەک ــار بەرن ــژرا ک ــانەی ئەو جــاران زۆر. دادەڕێ ــدووتیژی لەدەســت کە ژن ــان تون ــدەهاتن، بنەماڵەی ــاڵی دەچــونە هەڵ م

ــانم ــبەر ئەو. تەاڵخ ــوکاری لەبەرام ــدا کەس ــتاو یان ــاری ڕادەوەس ــێ پارێزگ ــردن، ل ــیش درک ــوون ئەو قســەی لە خەڵک ــان و دەرنەدەچ لە ڕێزی شـوێنی دنیـادا واڵتانی زۆربەی لە خۆشییەوە بە ئێستا. کرد رڕزگا کەسوکاریان بەدەستی کوشتن لە ژنی زۆر شێوەیە بەو. دەگرت بریارەکانی . هەژار مندالی و ژن قەوماو، لێ کەسانی بە یارمەتی بۆ هەیە تەیبەتیان

کـرا، تـااڵن عێـراقەوە حکـومەتی لەالیەن ماڵیـان جـار چەنـد ئەوەی پـاش. بـوو ژن مـافی پـارێزەری و چاالک و شۆرشگیر ژنێکی خانم تەاڵ مـاڵی. بـوون مەریـوان و پێنجـوێن ناوچەی وئاوارەی بەجێهێشت سلێمانیان دا، بەعسی ڕژێمی فشاری ژێر لە بنەماڵەکەی و خۆی ١١٧٤ ساڵی چـوارمی پـۆلی لە مـن ئەوکـات. مەریـوان لە سـەردانیان بـۆ چـووین براکـانم خوشـکو گەڵ لە یە ئەحـمەدی ڕەشـیدی کە بـاوکم دایکـم، ئێمە،

زۆر ژنێکـی. بـوو میهرەبـان و جـوان و بەرز بـااڵ خـانمێکی ئەو. بینـی نزیکەوە لە تەاڵخانمم من کە وویەکەمجارب ئەوە. دەمخوێند سەرەتای . دانام سەر لە زۆری گارگێریێکی کەوتی هەڵسو و ڕەفتار و شۆرشگێڕانە باوەری بیرو. بەهەڵوێست و نەترس لێوەشاوە، سەرخۆ، لە

پێشـمەرگە بنەمـاڵەی شـەهیدان، بنەمـاڵەی یارمەتیکردنی بۆ دامەزراند رێکخراوێکیان یهاورێکان لەگەڵ سلێمانی بۆ گەڕانەوە ئەوان کاتێک لە و دەگـرت خـۆی جێگەی کەسانە ئەو بۆ بوایە بچوکیش هەرچەند یارمەتییانە ئەو. بدەن خوێندن بە درێژە بتوانن کە هەژار قوتابیانی و

. دەبوو رزگارییان کێشەکە

سـوننەتی کۆمەڵگـای لە لەدەسـتدا، خـۆی هاوسـەری دا تـیالویە زۆر تەمنێکـی لە خانم تەاڵ ڕابگـــات، خۆیـــدا ژیـــانی بە بتـــوانێ پیـــاو بـــێ بە ژنێـــک بـــوو زەحـــمەت زۆر کە کوردەواریـــدا

گەورە بنەمـاڵەیەکی وپاراستنی سەرپەرەستی ئەرکی خۆی بە بەستن پشت بە توانی تەاڵخانم ســـێک هەر ئەودا چـــاوەدێری و سەپەرەســـتی ژێـــر لە. بگرێـــت ئەســـتۆ بە شـــێوە باشـــترین بە

زۆر یـارمەتی تـوانی کاتـدا هەمـان لە وە بگەن ئاکادمیک بەرزی پەلەی بە توانیان کچەکانی وەک کە بکـات وا. هەبێـت خۆیدا کۆمەڵەگەی لە وکاریگەری هەڵوێست و بکات تریش کەسانی

.بگیرێت بریارەکانی لە ڕێز و بکرێت بۆ حیسابی کەسایەتیێک

درێ ـــی شـــتێک هـــیت لە ودەربەدەران هەژاران یـــارمەتی بـــۆ کـــورد یەیوێـــنە کەم ئەوخـــاتونە چەشـنێک بە دەبارێـت زۆر بەفرێکـی سلێمانی لە حەفتاکاندا سەرەتای لە دەگێرنەوە. نەدەکرد

وەیەکترییە یارمەتی بە خۆیان دەبوو خەڵک بەڵکو نەبوو خەڵکی بۆ حکومی یارمەتی ئەوسااڵنەش. دەگیرێت خەڵک لە هاتووچۆ ڕێگای کە ئەچــێ ئەویــش. نیــیە یــان مــاڵی بــۆ گەڕانەوە ڕێــگەی و مــاونەتەوە وێــدا لە گەڕەکەکەیــان مەدرەســەی منــداڵی دەبینــێ خــانم تەاڵ. بــڕۆن

. دێن کەسوکارییان هەتاکو دەبێت، لێیان ئاگای و دەکاتەوە یان گەرمی خۆی، ماڵی هێنێتە دەیان کۆڵ بە توانایدابێت لە ئەوەندەی

http://giareng.com/cache/multithumb_thumbs/b_800_600_0_00_images_ZHINAN_tela_xan.jpg


بە کـرد خـۆی مـاڵی ژێرزەمینـی ئەو. بـوو ئێراندا ڕژێمی بارانی بۆم ژێر لە سلێمانی ،(١١٨٢/١١٨٨) عێراق و ئێران اننێو شەری کاتی لە یـان خزمەتـی خۆشییەوە بەوپەڕی ئەویش ئەحەوانەوە، وێدا لە ڕۆژ شەو شەرە، ئەو درێژای بە خێزان چەندەها. ناوچەکە خەڵکی پەناگای و کەسـایەتی کەم بـووە، کوردسـتان پارچەکـانی هەمـوو لە کورد ودەربەدەرانی لیقەوماو پەناگای ڵەکەیما هەمیشە ئەو ڕاستیدا لە. دەکات

ــورد دەربەدەری ــوەی هەیە، ک ــت دەوروبەری و ســلێمانی پەری ــدویەتی ئەو لەمــاڵی و بۆبێ ــاندبێتەوەو مان ــیوەی باشــترین بە نەحەس ممکــن ش ئێــران شـای رژێمـی لەدەسـت کە کـرد سـەرکردەکانی ئەو خزمەتـی زۆر سـااڵنێکی ، مهابـاد سـاوای کۆمـاری ڕوخـانی پـاش. نەکرابـ یـارمەتی

.هەاڵتبوون

لە کوردسـتان، ڕۆژهەاڵتـی لە پێشـمەرگە بنەمـاڵەێکی وەکـوو ئـێمە. بـوو ١١٨٣ سـاڵی بینی، تەاڵخانمم نزیکەوە لە من کاتێک جار دووهەم گەڵ لە چۆمـان دێـی لە شـۆڕش مامۆستای وەکو بەڵکو نەبووم چەکدار ەیپێشمەرگ من دیارە. نەبوو مەودایکمان چەشنە هیت نەخۆشیدا کاتی

کـات. بـوو نەخـۆش زۆر پێشـمەرگایەتی، سـەختی ژیـانی زۆر سـااڵنێکی پـاش بـاوکم. دەکـرد ناوچەکە خەڵکی بە خزمەتمان گەالوێژ خوشکم سـلێمانی چـوینە پاشـان و ڕۆیشتین باسنێ بەرەو مەجید، بچوکم برای و باوکم لەگەڵ. بوو داپۆشی کوێستانەکانی زۆر بەفرێکی بوو، زستان

. تەاڵخانم ماڵی بۆ

کێـوەوە کەژو لە کە الو منـی بـۆ. کـرد رێـک بـاوکمی بـۆ دکتۆروبیمارسـتانی کاروبـاری خێـرای بە زۆر. وەریگـرتین گەرمەوە باوەشێکی بە ئەو پێشـمەرگایەتییەوە جلـی بە هەر مـن دەرەوە، دەهـاتنە وەشـیکە زۆر جلـوبەرگی بە کچەکـانی. بـوو ڕازاوە و جـوان شارێکی سلێمانی هاتبووم، پێشــمەرگایەتی جــلە بەقوربـانی گــوت ئەی خــانم تـااڵ بەاڵم. ڕادەکێشــا مــن بەرەو بازارەکـان نــاو لە خەڵکــی سـرنجی ئەوەش هەر دەگەرام، زانکــۆی لە کــات ئەو کە کچــی شــنۆی لەگەڵ هــاوڕێ ڕۆژێــک. ناســاند خــۆی هارێیــانی بە منــی شــانازییەوە پەڕی و بە ئەو. بــم یەکەشــت زۆر مـن بـۆ ژیـرانە جوانو کورە کچو هەموو ئەو لەگەڵ قسەکردن و دیتن و پۆلەکاندا لە دانیشتن. زانکۆ چومە دەخوێند ئەندازیاری سلێمانی چەنـد ئەم نەوەگێـڕا لە مـن مەبەسـتی. هـاتبووم لێـوە منـی کە دنیـایەی ئەو گەڵ لە هەبوو زۆری جیاوازیێکی. بوو ڕاکێش سەرناڵ و خۆش. بـوو کوردسـتان پـارچەی چـوار هەر لە کـورد خەباتکاری هاورێی و دۆست کە خانمە ئەو ڕەوشتی و خوو سەر بخەمە پەنجە کە ئەوەیە دێرە

ئیـدعایەکی هـیت نەدەهینـاو لێ ناوی قەت دەکرد خۆی میلەتی بۆ کە خزمەتگوزاریەی و دڵسۆزی هەموو ئەو گەڵ لە کە وابوو کەسایەتیێکی .وونەب

و کوردســتان لە مــااڵوای جــار دوا بــۆ ٢٢١٦ / ١ / ١٧ ئێــوارەی لە نەخۆشــیدا گەڵ لە زۆر ملمالنێکــی پــاش گەورەیە خــاتونە ئەو ســەرەنجام !زیندووە هەمیشە بیرەوەرییەکانی و یادی. کرد خۆی بنەماڵەی

حمەدیئە ڕەشید نووسینی ،٢٢٢١" ژیانم لە لەپەڕەیەک چەند" کتێبی: سەرچاوەکان -١ حەفید لەتیف شێخ مهاباد گەڵ لە وتووێژ -٢

٢٢١٦ی مارچی ١: ڕێکەوتی/ گیارەنگماڵپەڕی : سەرچاوە


رۆژی هەشتی مارس

سیامەند شێخ ئاغایی

!کورد ژنی تایبەتی بە و جیهان ئازادیخوازی ژنانی لە مارس هەشتی رۆژی بێ پیرۆز

روونـاکبیرو بەتـایبەت و جیهان ئازادیخوازانی کۆمەاڵنی لەالیەن مێژسالە لە ئەمرۆژە. سراوەنا ژن نێونەتەوەی رۆژی بە مارس هەشتی رۆژی ئەوەش دەبـێ. دەکـرێ مێـژووییە رۆژە لەو چـاو بەگرینگـی و دەگیـرێ لـێ ڕێزی کورد شۆرشگێرانی

هەر بــۆ کۆنــدا ئێرانــی لە پێ ەمــبەردا' زردەشــت' ســەردەمی لە کــۆنەوە لە هەر بێــنمەوە وەبیــر... و بەهـار هەڵگـرتن، خەرمـان مێهـر، دایـک، کشـاوەرز، رۆژی وەک دیاریکراوە رۆژێک ەمناسبەت

(*مارس چواری. )دیاریکراوە ژن بۆ رۆژێکیش رۆژانەدا ئەو هەموو نێو لە

. هێنــاوە وەدەســت خۆیــان ســەربەخۆیی وە١١٢١ ســاڵی لە ئوروپــایی ژنــانی. باســە شــایانی ئەوەی. نەبــووە یەکســانی مــافی پیــاو لەگەڵ شارســتانیانە و فەرمــی بەشــێوەیەکی ژن ســاڵە ئەم پــێش کـۆنگرەیەکی لە زایینـی ١١١٢ سـاڵی ئاڵمـانی ناوبـانگی بە خەبـاتگێڕو ژنـی' زتکین کالرا' خاتوو بـۆ خەبات رۆژی ناوی بە رۆژێک دەکا پێشنار دانمارک پێتەختی' کۆپنهاکی'لە سوسیالیست ژنانی هەمووسـاڵێک مارسـی هەشـتی سـاڵوەگەڕی( یەکگرتووەکـان نەتەوە سازمانی)ئێن ئێف پەسندی ەب داوایە ئەو پاش بکرێ، دیاری ژن ئازادی

.کراوە دیاری پیاو و ژن یەکسانی ژیانی بۆ

' فەڕانسـە' لە دا١٧١٨ سـاڵی لە بەڵکوو ١١١٢ ساڵی پێش زۆر سااڵنی بۆ دەگەڕێتەوە ئورووپا ژنانی یەکێتیەکانی دامەزراوەو پێشینەی دیارە لە ژن هەیە بـۆی دەسـەاڵت ئەگەر کە هـاتبوو پەیماننـامەکەدا لە ،'پـاری ' کۆمۆنی نێو بردە ژنی مافی پەیماننامەی' دۆکوژ م ئۆلی' خاتوو و کەوت گیـۆتێن وەبەر ملـی خـاتوونە ئەم سـەرەنجام بەاڵم. پاڕڵمـان کورسـی بگـاتە بتـوانێ کە بدا ژن بە مافەفەش ئەو دەبێ بدا، سێدارە دژی بە خۆیــان دەنگــی دنیــا شــوێنی هێنــدێک لە جیهــان خــوازی یەکســانی و فێمنیســم ژنــانی ١٨٥٧ و١٨٥٢ نیســااڵ لە هەروەهــا. کــوژرا

لە پـاری کۆمـۆنی لە پارێزگـاری بـۆ چاالکـانە فەرانسی ژنی دەهەزار نزیکەی دا١٨٧١ ساڵی لە. کردەوە بەرز شوغیی و جینسی نابەرابەری تەنـانەت و پێکهێنـا برینـداران لە کـردن پەرەسـتاری و پـاری لە پارێزگـاری بۆ یەکیان ییەکێت و مەیدان هاتنە دوژمنەکانیاندا بەرامبەر .دا دەست لە ئازادی پێناو لە خۆیان گیانی شەقامەکاندا نێو شەڕی لە تێکۆشەرانە لەو بەشێک

یەکسـانی مـافی و ژنـان بە ێحورمەتیب و بەکەمگرتن بەدژی خۆپێشاندانێکیان دا'نیۆیۆڕک'شاری لە ئەمریکا کرێکاری ژنانی دا١١٢٨ ساڵی لە

رووداوە، ئەم پــاش ئیــدی. پــۆلی پەالمــاری بەر کەوتــنە دڕەنــدانە بەشــێوەیەکی ژنــان خۆپێشــاندانەکەدا لە بــرد، بەڕێــوە پیــاوان لەگەڵ ئاڵمـانی ۆڕەژنیشـ پێشـنیارەکەی بەدوای پێکـرد، ئامـاژەم هەروەک. دەنـێ هەنگـاو تـازە قۆنـاخێکی بەرەو شـێلگیرانە، زۆر ژنـان جوواڵنەوەی


ــالرا ــارس هەشــتی رۆژی کە زتکــین ک ــی ١١ لە. ژنــان رۆژی بە ببــێ م ــای واڵتــی چــوار لە دا١١١١ مارس بــۆ گەورە متینگێکــی رۆژئــاوا ئوروپ و دەچەسـپێ تەواوی بە مـارس هەشـتی رۆژێ دیـکە، چەنـدی و خۆپێشـاندانە ئەم دوابەدوای. دەچـێ بڕێـوە ژنـان یەکسانی مافی جەسپاندنی

واڵتـانی زۆربەی لە توانیویانە بێوچان تێکۆشانێکی و هەوڵ بە ژنان ئەمرۆ بە تا رۆژەوە لەو ئیدی. جیهانی و نێونەتەوەیی ژێکیڕۆ دەبێتە و بـکەن دەسـتەبەر خۆیـان مافەکـانی زۆربەی و دابمەزرێـنن ئینسانی و یەکسانی مافی لە پشتگیری بۆ خۆیان ڕێکخراوەی جیهان دێمۆکراتی ئافرەتـانی مـن بەبـڕوای. هـاتووە وەدەسـت ژنـان بـۆ سـەرکەوتنەی و پێشـکەوتن ئەو هەمـووی لەگەڵ بەاڵم. ڕاگـرن زبەر خۆیـان کەسایەتی چــاو کــاال وەک مۆنۆپۆلەکــانەوە لەالیەن ژن ســەردەمەدا لەم چـونکە! نەگەیشــتوون خۆیــان ئازادییەکــانی و ئامــاناڵ بە تەواوی بە ئورووپـایی نـاو و نـابێتەوە جێـی نووسـراوەیەدا لەم و زۆرە گەلێـک نمـوونە لەمبـارەوە هەڵـبەت. دەکرێ پێوە جینسییان توجاڕەتی مامەڵەو و لێدەکرێ ... هێنەرە بێز و قیزەون زۆر کردەوەکان بوونی نامڕۆڤانە لەبەر هێنانی

خەبـاتێکی بـۆارەدا لەم بەڵکـوو. نەهـاتووە وەدەست ئاسانی و سووک بە هەروا ژنان ئاسایشی و ئازادی ئورووپا لە پێکرد، ئاماژەم هەروەک : دەگێڕنەوە سوییدی پیرەکانی وەک وێنە، بۆ. کراوە نەناسانە ماندوویی و شێلگیر

ژن هەزاران بە. نەبـووە دەسەاڵتێکیان و مافێک چەشنە هیت ژنان. ژیاون چەپۆکەییدا ژێر لەوپەڕی نۆزدە سەدەی پێش هەتا سوییدی ژنانی

مێـردەوە لەالیەن یـان. کـراون شـوێن و بێسـەر... و گـرتن لەسـەر پیـاو نائاسـایی، سگپڕی بردن،لەبەرخۆ منداڵ وەک جۆراوجۆر، تاوانی بە دەسـتمزدی کەمتـرین ژنـان نەبـووە، کردنیـان کار مافی منداڵەبەر ژنانی هەروەها. کراون لەشفرۆشی تەنانەت ماڵ، دەرەوەی کاری بە ناچار پــێ متمانەیــان چــوونەدەردا لەکــاتی و بــوونە چاوەدێریــدا لەژێــر نەماڵەکانیــانەوەب لەالیەن بەدایــیم ژنــان. پێــدراوە مانگانەیــان و رۆژانە

.بەستراوە نێوگەڵ لە تایبەتیان قفیی و زنجیر هەربۆیە نەکراوە،

دەنـوز سەدەی پێش دەردەکەوێ بۆمان. بکەین سوییدیەکاندا و کورد ژنی نێوان لە بەراوەردێک بەینەدا لەم بگەڕێنەوەو ڕابردوومان بۆ ئەگەر و کچـان بـۆ ڕاسـتەقینە ئەوینـی شـوێنی کوردسـتان مەڵبەنـدی چـونکە. نـاکرێ بەراوەرد سـوییدییەکان هـی لەگەڵ باشـی بۆ کورد ژنی ڕەوشی هیچکاتێـک کـورد ژنـی ڕابـردوودا لە بیـێم ڕاشـکاوانە دەکرێ. ڕابردوومانن گەواهیدەری... و بێری و سەرکانی و ژوان جێ. بووە کورد کوڕانی

.نەکراوە لەگەڵ نوزدەی سەدەی پێش سوئیدی ژنی گوێنلە ڕەفتارێکی

بەخەبـات دەسـتیان خۆیان مافەڕەواکانی کردنی دەستەبەر بۆ لێزانی بە بۆارەدا لەم کوردیش ژنی. ژنانە ئازادی سەردەمی کە سەردەمەدا لەم .کردووە دژوار و سەخت تێکۆشانێکی و

و بـوونێتی ژن دەکـڕێ کـورد ژنـی لە کە سـتەم یەکەم جیهـانە، لێکـراوی سـتەم انیژنـ هـی لە قورسـتر جـار دوو خەباتەکەی باری کورد ژنی سـەربەرزانە دەبـێ. جیهـانە دیـکەی نەتەوەکانی ژنی هی لە دژوارتر زۆر کورد ژنی خەباتی هەربۆیە سا. نەتەوایەتییە ستمی دووهەمینییش

و ئازایـانە زۆر ژیانـدا بۆارەکـانی لەگشت. گەیشتوون بااڵ ندەواریخوێ پلەی بە کورد ژنی هەزاران بە ئێستاماندا سەردەمی لە بیێم، ئەوەش بەتایبەت. پێکردووە دەست نیشتمانیان و گەل سەربەستی و خۆیان مافی وەدەستهێنانی پێناو لە چڕوپڕیان خەباتێکی و چاالکن شارەزایانە نەتەوەکەیـان، و خۆیـان یەکسانی مافی کردنی دەستەبەر بۆ مکوڕانە زۆر ئازادیخوازەکان، مرۆڤە پشتیوانی بە کوردستان دەرەوەی ئافرەتانی


ــایینی پیاوســاالر، ژن، دژی ناپەســەندی ئاکــاری قــاودانی لە بــۆ ــۆ... و داخــراو کلتــوری و بــین ڕەش ئ ــی ب ــدوتیژی البردن ــرە ئەو و تون بی .هەوڵدەدەن دەکا قەتی انەداچێشتخ و ماڵ کونجی لە پیاو ئاسوودەیی و بۆخۆشگوزەرانی ئامرازێک وەک ژن کە کۆنەپەرستانەیە

زەردەشت ئایین *

٢٢١٦ی مارچی ٦: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی پێشمەرگەکان : سەرچاوە


؟...بەڕاستی پیرۆزە

تروسکە سادقی

بەهــۆی کەســایەتییەک ادکردنەوەییــ گەلــێکە، راپەرینــی بــۆنەی بە راپەریــن پیرۆزبــایی کەســێکە، لەدایکبــوونی بــۆ لەدایکبــوون پیرۆزبــایی فەلسـەفەیەکی پیرۆزبـاییەک هەمـوو.... دوایـی هەتا زانایەکە،و سەرکردەو وەبیرهێنانەوەی

نەگۆر باوەرێکی و کرداری مانایەکی بێگومان کردنەکانیشدا پیرۆزبایی لەسەرجەم لەپشتە،وـــــۆی ـــــار خ ـــــتان لە بەاڵم. داوە حەش ـــــتم کوردس ـــــتانی مەبەس ـــــا گەورەیە، کوردس وەیەکەم

ژێستی و مۆدێ وەکوو تەنیا نەگەیشتوون،و لەماناکەی هیچیان کە کراوە، باو پیرۆزباییەک سـەرەکی هۆکـاری خۆیـان کە پیـاوانەی ئەو لەالیەن ئەوەیـش دەوترێـت، بەژنـان رووناکبیری ....مارس هەشتی. دەکەن لەژنان پیرۆزبایی خۆیان ئێستا کە رۆژەن، ئەو لەدایکبوونی

رۆژانە ژنـانەی ئەو شـەقامەکان، سـەر رژانە نالەباریـان دۆخـی دژی شیکاگۆ لە ١٨٥٧ ساڵی بۆ؟ بزانن ئەوەی بێ دەکەن، ۆژێکر پیرۆزبایی

هەم جـا. بـوونەوە ئەمنیەکـان هێـزە دژایەتـی رووبەرووی تونـدی بە دەکـرد،و کاریان دۆخی کردنی باشتر داوای و دەکرد کاریان کاتژمێر ١٢ قــژی شــەقام لەســەر پۆلیســانەی ئەو هەمــیش و بــوون، پیــاو دەدانــێ کەمتریــان دەســتحەقی دەکــرد،و بەژنــان نکاریــا کــاتژمێر ١٢ ئەوانەی دیـاری رۆژێکـی سـاڵیکدا لە ئەمریکـا سوسیالیستی حزبی ئەو دوای سەدە نیو. پیاوبوون دەرببرن، نارەزایی نەیاندەهێشت رادەکێشاو ژنانیان

لەژێـر ئەمریکـا سوسیالیسـتەکانی لێرەشـدا جـا. بکەن باشتر کاری دۆخی و دەنگدان مافی اواید و شەقامەکان سەر بێنە ژنان ئەوەی بۆ کرد حزبی کە ەوە-١١٢١ لە دەدا،و خۆیان سیاسیی بەرژەوەندی بۆ کۆمەڵگایان نیوەی سرنجی راکێشانی هەوڵی جیهان چەپەکانی خێرایی تەوژمی

. نەبوو ژنی بڕیاردەرێکی هیت نەبوو، زۆریش تەمەنێکی ەک ساتەکانی دوا هەتا دامەزرا، ئەمریکا سوسیالیستی کارو

بە کە داوایـانەی ئەو یەکسـان، رۆژانەی داهـاتی خوێنـدن، دەنگـدان، مـافی و دادەنرێـت، سوسیالیستی بەداوایەکی مارس هەشتی حاڵ بەهەر . یارووس و سوی دانمارک، نەمسا، ئاڵمان، گەیشتە ئەمریکاوە لە شەپۆل وەک زەمان بوونی تیپەڕ

ــورژوازی ســەردەمی لە هەم. دروســتکرد ژن کۆمەلێــک الی هەمیشــەیی داوایەکــی ئەوەش لەگەڵ هۆشــیارییەک ئەوانە هەمــووی لە هەمــیش و ب چینـایەتی جیـاوازی و سـەرمایەداری دەسەاڵتی نابەرابەریەکان، بە بەرامبەر بوون نارازی بەردەوام ژنان جیهاندا دیکەی سیاسیەکانی رەوتە

سیاسـەت بە واڵتـانی گەیشـتە کـار کـاتەی ئەو تـا کـرد زیـاتر ژنـان بە بەرامـبەر تونـدوتیژیەکانی ئایینەکـان پەرەستی نێر یایئایدۆلۆژ و .بوون ژنان هەر پیاوان، نێوان پەرەستییەکانی هێز و کۆمەاڵیەتیەکان و سیاسی کایە یەکەمی قوربانی زۆربەشیاندا لە بگرە و دیموکرات

ژنی کە شەپۆالنەی ئەو سەری، ناگەرێمەوە مەودایەدا کورت لەو تێپەری،و جۆراوجۆردا جیهانبینی زۆرو گەلێکی بەقۆنا ژنان بزوتنەوەی

. بدۆزنەوە تێدا خۆیانی نەیانتوانیوە ناسەرکەوتوو نەبە سەرکەوتوو بە نە خراپ، بە نە باش بە بە نە کورد


فەرمـی بە مـارس ی٨ توانیـان رابـردوو سـەدەی ژنـانی تـا کـرا ڕشـتن خـوێن و ئەشکەنجە چەندین نازانن ئێستاش تا کە دەگەرێم ژنانە لەو

ــکەنە ــوە رۆژی ب ــزانن و ئێ ــایەکی چ ناش ــاوانەیە لەو قســەم رووی بەاڵم هەیە، مان ــایی کە پی ــد! دەکەن پیرۆزب ــی چەن لەگەڵ کەم دەقەیەک : بکەنەوە بیر خۆتان

ــایی چــۆن هاوســەری ئەگەر * ــزانەکەت لە پیرۆزب ــداکات لە دەکەی خێ ــات کە ێک ــت هیچک ــبەری تێروانین ــتی لە بەرام ــا ئاس ــوونی ژن تەنی ب

.تێنەپەریوە پاســەوانی ئێســتاش و نــاگری، کچــانەی هەســتی لە رێــز بچــووکترین کە کاتێکــدا لە دەکەی کــچەکەت لە پیرۆزبــایی چــۆن بــاوکی ئەگەر *

.دەکەیت کۆمەڵگادا لەناو جولەکانی چاوەدێری شەورۆژ بەڵکو ناکەیت، لەگیانی بەسـەر کە نـاکەی شـەرم چـۆن خوشـکەکەت،میان بـۆ بـووی حـی روو گوشـاری بەردەوام کە کاتێکـدا لە دەکەی پیرۆزبـایی چـۆن برای ئەگەر *

.دەکەن فەرزت گەورەکەتدا خوشکە وەکــوو وپێنـادەی، پێشــکەوتنیان دەرفەتـی کە کاتێکـدا لە دەکەی ژنەکانــت فەرمـانبەرە لە پیرۆزبـایی چــۆن پیـاوی بەرێـوەبەرێکی ئەگەر *

!!!قەیناکات بێت گەمژەش هەبێ، بااڵی دەیبینی، ئێکسێسوارات دەهێنـی بەکار تایبەتەکان پرسە بۆ رووکەش بە ژن کە کاتێکدا لە دەکەی پیرۆزبایی چۆن واڵتێکی و حزب و دەزگا هەر سەرۆکی ئەگەر * .دەترسی سەرکەوتنەکانی لە کە ناشیشاریەوە و

هەمــوو کە واڵتێکــدا لە و لەناوچەیەکــدا و ســەردەمێکدا لە نــابێ، چارەســەر پیرۆزبــاییەک چەنــد بە و قــووڵترە لەوە کێشــەیە ئەو ڕیشــەی هەبـوون و هەن کە بکەم، رۆژە ئەو پیرۆزبایی چۆن نازانم. دەشکێنەوە ژناندا بەسەر دووقات کۆمەاڵیەتیەکان و ئابووری و سیاسی قەیرانە

پەرەسـتی شـەیتان سـزای بە و بـوو، هەڵپەرکێـی خۆیـدا وئاسـمانی مەلەکـووتی لەنـاخی یئێـزد ژنـانی و کت بەکۆیلەکردنی و فرۆشتن بە کە لە تەنیــا دەســەاڵتدارەکان لەنــاو ژیــان کە نــاکەم خۆشــم خوشــکی و دایــک لە پیرۆزبــایی و تاوانبــاربم نــامهەوێ هەربــۆیە! دەزانــی ئەوانــی .بووە دا دەسەاڵتکردنیان بێ هەوڵی

هـیت و نەبـووە دروسـت کـورد ژنی خواستی و ناخ لە هەڵقواڵو و خۆی تەواوی مانای بە کوردی فیمینیزمی ناوی بە شتێک دەییێمەوە ئێستاش

ــەپۆلێک ــاتوانێ ش ــانی ن ــی نەهامەتیەک ــورد ژن ــرێتەوە ک ــانەی ئەو. بس ــایی لە نەهامەتی ــوونی بۆش ــان نەب ــکە بەردەوام خۆی ــرو خەری گەورەت . دەبێت گەورەتر گەورەترو

٢٢١٦ی مارچی ٧: ڕێکەوتی/ سەر فەی بووکی نوو: سەرچاوە


کسانیی ژن و پیاو ی مارس نمادی یه٨

کوێستان فتووحی

مافخوازه ئینسانێکی ر هه خواستی ری روه دادپه و کسانی یه ئازادی،

نگاوه هـه مین کـه یه ی وه ره ێنـهبیره کسـانیخوازی یه و ئـازادیخوازی نمـادی ک وه مـارس، ی8. دایـن ژن جیهـانیی رۆژی مارس، ی٨ ری به ره به له

ی لێبڕاوانـه باتی خه ی وه ره بیرهێنه مارس ی٨. دووره زۆر سااڵنێکی کانی وتووه پێشکهـــانی ـــه ژن ـــۆ جیهان ـــۆڕینی ب ـــه هه گ ـــه روه نادادپه رجی لوم ـــابووری، ی ران ـــی ئ و سیاس سیاســیی میسیســت و اڵت ســه ده بیــر وه دیکــه جــارێکی ژنــان کــه رۆژێکــه. تی اڵیــه کۆمه ، ڵگـه کۆمه دیموکراسـی و ئـازادیی ی پێوانه که وه دێننه یان که ڵگه کۆمه و کانیان واڵته

سیسـتمی بـه دیکـه جـارێکی دا مارس ی8 له. اڵواردن هه و م سته له ژنانه رزگاریی کـه کانیان ئامانجـه بـه یشـتن گه تا هـه نن، یـه گه راده خۆیانی ی ڵگه کۆمه پیاوساالری

ــه ســت ده ، یه قینه راســته کســانیی یه و قــانوونی و ئینســانی ئازادییــه بــوونی دابین ل . ڵناگرن هه تێکۆشان و بات خه

وه باتـه خه یـدانی مه تـه ناوه پێـی تی اڵیه کۆمه رێکخستنێکی ک وه یه ده سه دوو نزیک دا جیهان له ری روه دادپه و کسانی یه بۆ ژنان ی وه بزووتنه هێندێک له ژنان ، کسانیخوازانه یه و لێبڕاوانه باتی خه هۆی به. کراوه دیاری ژن یی وه ته نێونه رۆژی ک وه مارس ی٨ شه ده سه ک یه له زیاتر و کانیان مافـه لـه شـێک به بـه و هێنـاوه ست ده وه نرخیان به وتی سکه ده و یشتوون گه مارس ی٨ کانی ئامانجه له ڵێک کۆمه به جیهان واڵتانی له ن، هـه دا کان ییـه وه ته نیونه یماننامـه په لـه کـه ی ئازادییانـه و مـاف و ئـه موو هـه بـه ژنان که ماوه زۆر کی یه رێگه ئێستاش اڵم به. یشتوون گه ئێسـتاش دا واڵت هێنـدێک لـه ت نانـه ته ن، بـه ده ر سـه به ژیـان دا وه وسـانه چه و م سـته بـاری ژێر لـه ژنان دا واڵتان ی زۆربه له ئێستاش. ن بگه و تونــدوتیژی ئێســتاش. کــرێ ده پێشــێ وه پیاوســاالره ڵی کۆمــه و اڵتدار ســه ده حاکمــانی ن الیــه لــه کانیشــیان ئینسانییه مافــه تاییترین ره ســه اڵوی تێکـه ئـایین جۆرێک به ی واڵتانه و ئه ت تایبه به و ڕاست نێوه اڵتی رۆژهه واڵتانی. ژنان ی رۆژانه کانی ئازاره له شێک به بۆته ستدرێژی ده تی، بێحورمـه و سـتدرێژی ده و تونـدوتیژی و اڵواردن هـه کـانی ئازاره سـت ده بـه ژنان که ن واڵتانه و له شێک به ، کانه ئینسانه ژیانی و اڵت سه ده

. ناڵێنن ده وه یانه سته جه فروشتنی و کڕین دژوار رجێکی لومه هه له ئێستاش ، یه هه دا مافخوازی باتی خه له یان درێژه و دروور کی مێژوویه ی وه ئه ڕای ره سه ژنان که ی واڵتانه و له کێک یه ٣٦ نئێـرا حاکمـانی. ئێرانـه واڵتـی ، وامـه رده به رین بـه کی یه شـێوه به دژیـان بـه وا نـاڕه اڵواردنی هـه و ن بـه ده ر سه به ژیان دا رانه روه نادادپه و

بێکیش زهـه مه و ئایین هیت . یان که نیزامه پاراستنی بۆ و، ڵگه کۆمه ی وه هێشتنه دا وتوویی دواکه له بۆ ک یه سه ره که کردۆته بیان زهه مه ساڵه م کـه یه دا ئـایینی ئیـدئۆلۆژی اڵتێکی سـه ده نێـو لـه بۆیـه. بگـرێ رچاو بـه له بـۆ کیان کیـه وه مافی و ببینێ کسان یه کان مرۆڤه ناتوانێ دا خۆی له


، داوه خۆیان بـه هایـان ره و بێسـنوور اڵتی سـه ده کـه ئێـران بیی زهـه مه رانی رێبـه. کانیان مافـه وتکردنـی زه و رکوت سه ر به ونه که ده ژنانن توێژ لـه یـه نیوه و ئه ڵ گه له یان ئامانجدارانه کی تییه ایهدژ و، ڵگه کۆمه ی نیوه دیموکراتیکی مافی ر سه هێرشکردنه بۆ ک بیانوویه کردۆته ئایینیان

و ت سـاره ئه له وان ئه بۆ کێشه بێ به ش دیکه ی که نیوه ، وه بمێنه دا سیری ئه و ند به له ژنان ر گه ئه زانن ده باش وان ئه چونکه یه، هه ڵگه کۆمه . بێ ده دا وان ئه دیلی

***

ــه مســاڵ ئه ــه هه ل ــادی اد رجێک لوم ــارس ی٨ ی ــه وه، کرێتــه ده م ــاتر( ڕاســت نێوه اڵتی رۆژهــه) ئێمــه ی کــه ناوچه ل ــه زی ــاف کاتێــک موو هــه ل و مــه ــان کانی ئازادیی ــه که ژن ــییه مه تۆت ــه و کێشــه. وه ترس ــه و یران ق ــایینی ڕی ش ــه ئ ــراق، ل ــووریه عێ ــدێک و س ــی هێن ــه واڵت ــه دیک ــۆی بۆت ه

دژی ری حشــیگه وه و ژنــان فرۆشــتنی و کــڕین یی، ماڵــه بنه تونــدوتیژی ســتدرێژی، ده. ژنــان دژی تونــدوتیژی ی دیــارده زیــاتری ندنی ســه ره په رووی ســه له و، وه پیاوســاالرییه لتووری کــه و حاکمــان و اڵت ســه ده هۆی بــه پێشــدا لــه ر گــه ئه دا کــه ناوچه لــه وانــه ئه مووی هــه کان، ئینســانه

ک وه ی وانـه توندڕه و رسـت په کۆنه گرووپه و ئه ڵدانی رهه سه هۆی به ئێستا کردبوو، ناخۆش ژنان له ژیانی المی،ئیس کۆماری وه موویانه هه کان مرۆڤـه دژی لـه کان توندوتیژییـه دین، هاکانی به به ندبوون پابه و دین ناوی به ئینسانی، کی هایه به شنه رچه هه له ریین بێبه که داعش

ر سـه به کـه بـوو وه ئیسـالمییه گرووپـه و ئـه ن الیـه لـه دا ٢٢١٤ سـاڵی لـه رچاو بـه ره هه ی نموونه. یشتووه گه خۆی ڕی وپه به ژنان تی تایبه به سـتدرێژییان ده و کـران سـیر ئه دا ئـایینی ئـااڵی ژێـر لـه دی ئیـزه کچـی و ژن زاران هـه بـه. هـات کوردسـتان باشووری نگالی شه کچانی و ژنانی تییــه مایه که ر ســه به ئیســالم ئــایینی ی قینه ڕاســته وانــی پێڕه ناوی بــه مڕۆ ئــه داعــش ی وه ئــه. فرۆشــتن و کــڕین کــانی بازاڕه برانــه و ر ســه کرایه

کی یه شـیوه به انئێـر اڵتدارانی سـه ده ر وبـه مه له سـاڵ ٣٦ ، کانیانـه ته جینایه شـاهیدی دنیـا و هێنـا کانیان دییـه ئیزه ک وه ی دیکه کانی ئایینییه" حیجـاب" پاسداری به خۆیان که کان رسته په کۆنه ئاخونده و ینی خومه پاسدارانی. دا ئێران له ژنان و جیابیران ڵ گه له تی دژایه وتنه که دیکه

ک وه ژنــان ڵ گــه له ڕه شــه م ئــه و بــوون ژنــان کــرد، دژی لــه اڵواردنیان هــه زۆرتــرین کــه تــوێژ م کــه یه زانــی، ده ئێــران ژنــانی پاکــداوێنی و . یه هه ی درێژه مڕۆش ئه تا جیابیران کوشتنی و وه سڕینه

و کگرتووانـه یه باتی خـه ، نیـه کان ئینسـانه کسانیی یه و ت ئینسانییه و ئازادی به بڕوایان هیت که پارێزانه کۆنه هێزه و ئه ی وه نگاربوونه ره به

ری وه ختـه به مـافی کان، پیرۆزییـه ناوی بـه ن بکـه بووڵی قـه نابێ دیکه چی ئازادیخواز پیاوانی و ژنان. وێ ده ی یشهند ئه و فکر به ی لێبڕاوانه پیــاوانی و ژنــان ی کــه ئازایانه و و رۆژه ١٢٢ خۆڕاگرییــه کوردســتان کی جێیــه موو هــه لــه کــورد پیــاوی و ژن پێویســته. بکــرێ وت زه کان ئینســانه واڵتـی و ڕاسـت نێوه اڵتی رۆژهـه لـه کسـانیخوازی یه و ئـازادی وتی ره . دا یان کان ئینسانییه ئازادییه و ژیان پێناوی له ئۆلگوو هب ن بکه کۆبانێ بـه ڵگا کۆمه وتنی پێشکه و ئازادی ر سه له ترسناکه ی ساده کی یه وێنه ئێرانی، و ستودیی ئیسالمی ئایینی. ره سه له ی وره گه کی یه شه ڕه هه ش ئێمه فکریـی باتی خـه بۆیـه. بگیـرێ لێ رێـی بـێ ده کان، مرۆڤه ونکردنی قیزه و تی سووکایه کوشتن، به بدا وایی ره که ئایینێک ر هه. وه پیاوه و ژنــه یه ــه و کگرتوان ــان رباڵوی ب ــاوانی و ژن ــوانێ ده کســانیخواز یه پی ــن ت ــر و زام ــێ رێگ ــه ر ســه له ب ــه موو هــه و ئ ــه یهجینا و رکوت س ــه ی تان دژی ل

. ن ده رووده رۆژانه کان ئینسانه

وه بۆته باڵو دا"کوردستان" ی رۆژنامه ی ٦٥١ ژماره له

٢٢١٥ی مارچی ٨: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی کوردستان و کورد : سەرچاوە


ژن لەنێوان ماف و ئەرکدا

فا ق مسته فایه.د.پ

ــرین ــانەی ئەو گرنگت ــۆمەڵگە بابەت ــتانی ك ــان و شارس ــی نوێك ــدەدەن، گرنگ ــابەتی پێ ــاف) ب ــاك، الی ە(ئەرك و م ــردن لەبەرئەوە ت و فێرك جیـــا لێكیـــان و بناســـن ئەرك و مـــاف كە بەشـــێوەیەك پێگەیشـــتوان تـــازە پەروەردەكردنـــی

ــكەنەوە ــۆتە ب ــی ب ــەرەكی ئەركێك ــۆمەڵگە س ــدا، لەك ــۆئەوەی نوێكان ــاری ب ــۆمەڵگە كاروب ك لەكـۆمەڵگە بەاڵم. بێـت جێگیر تیایدا ئارامی و تمسیس و بڕوات دروست و راست بەشێوەیەكی

پێنــادرێ، ئەوتــۆی گرنگییەكــی و خــراوە پشــتگوێ تائێســتاش بــابەتە ئەم گەشــەندەكاندا دروسـت كـۆمەاڵیەتی ناجێگیری و شتەكان مانای تێكەڵبوونی كۆمەڵگایانەدا لەم بۆیە هەر

بەهـــۆی دەبێـــت، زاڵ ئەركـــدا بەســـەر مـــاف تێكەڵبـــوونەدا لەو جـــاریش زۆربەی دەبێـــت، .دەبێتەوە باڵو لەكۆمەڵگەدا جۆرەكانییەوە بەهەموو دواكەوتەیی ئەوكاتەش و دەبێت دروست ئەركدا و ماف لەتەرازووی ناهاوسەنگی ئەوەشەوە

دائـێمە لەكـۆمەڵگەی هەڵەیەی تێـڕوانینە ئەو لەبەر ئەویـش دەكەیـن، ژن ئەركی و ماف لەسەر قسە زیاتر هەفتەیەماندا ئەم لەستوونی

.بووە دروست ژن ئەركی و بەماف بەرامبەر

شـێوەش بەخراپتـرین بـۆتەوە، مرۆییەكـانی لەمـافە نكـۆڵیكردن و چەوسـانەوە و سەركوتكردن رووبەڕووی جیهاندا لەسەرجەم ژن ئاشكرایە و سـەپێنراوە بەسـەردا تونـدی بەنـدیو كۆت و فرۆشـراوە و كـارەكەر و كـۆیلە و شەڕ بەدەستكەوتی كراوە لەشەڕدا چونكە لەمێژوودا، بەكارهێنراوە لەسـەدەی بەاڵم. داینـاوە شـەڕخوازیی و ئـاژاوە و هەڵە بەهێمـای بـاوەكەش ئـایینییە تێـڕوانینە كـراوە، بێبەش مرۆییەكانی مافە لەسادەترین

دەكـرد، سیاسـییەكانیان و كـۆمەاڵیەتی مـافە داوای دەركەوتـن، ژنـان بزوتنەوەكـانی چـونكە پێكـرد، دەسـتی لەبابەتەكەدا گۆڕانكاری نۆزدەوە هەبـوو مـرۆڤ بەمافی باوەڕیان و دەكرد عەقییان بەرزنرخاندنی داوای كە بوو ئەوروپا رۆشنگەرەكانی بزوتنەوە لەدوای سەرهەڵدانی ئەوەش

هەنـدێك مدابیسـتە سـەدەی لەسـەرەتای ئیسالمییەكانیشـدا لەكـۆمەڵگە هەبـوو، پیـاویش و ژن بەیەكسـانی باوەڕیـان دیموكراسیدا، و لەئازادی كە بــوون، نووســەران و بیریــار دەنگــانەدا ئەو لەنێــو بــدرێتێ، لەمافەكانیــان بەشــێك ژنــانیش بەشــێك دەكــرد داوایــان كە دەركەوتــن دەنــگ

و ئەلزەهــاوی شــاعیر هەردوو لەمیســر، ئەمــین ئەحــمەد ئەمــین، قاســم وەك، دەكــرد ژن لەمــافی بەرگرییــان ئەوانە بــوون، كــورد زۆربەشــیان .لەعیراق ئەلرەسافی

بكرێت جیاوازی نابێ كە بنامەیەك كردۆتە ئەوەشی و ناوە ژندا مافەكانی بەهەموو دانی مرۆڤ، مافی جیهانی جاڕنامەی: ژن مافی و مـاف ئەو بەهەمـوو خـۆیەتی مـافی مرۆڤێـك هەمـوو دەبـن، لەدایـك بەئـازادی و بەیەكسانی مرۆییدا شكۆی و لەماف هەمووان و مرۆڤدا لەنێوان ژن مـافی هێشـتا ئەوەشـدا لەگەڵ بەاڵم. رەگەزیشـەوە بەهەاڵوێردنـی هەاڵوێردنێك، هیت بێ هاتووە، راگەیاندراوەدا لەم كە بگات نەئازادیا

و یاسایی مافە بەهەموو ژنان سەرجەم دەكەین داوا بەپەرۆشەوە ئێمە. كراوە پێشێ ئیسالمییەكاندا لەكۆمەڵگە هەندێك لە


:ئەمانەن مافانەش ئەو ینگرنگتر بگەن، كۆمەاڵیەتییەكان

و الدان بەرەو وابـوو پێیان و كرد ژنانیان خوێندنی دژایەتی ئیسالمییەكان كۆمەڵگە ناو كۆمەاڵیەتییەكانی لەهێزە هەندێك: خوێندن مافی -1ــادیان ــات، فەس ــونكە دەب ــوونی چ ــزە ئەو بەبۆچ ــوانە هێ ــری ئەگەر ژن دواكەوت ــدەواری فێ ــت، خوێن ــامەی ببێ ــداری ن ــ دڵ ــتی و ێتدەنووس هەس لەسـەر بـوو سـوور موسـیمان ژنـی بەاڵم بێـت، حەاڵڵ پیاو بۆ تەنها و بێت حەرام ژن بۆ سۆز و هەست ئەوەی وەك دەردەبڕێ، خۆی ئەویندارییــارە خــۆی، تێكۆشــانی ــوازرایەوە پاشــان و پێكــرد دەســتی لەمیســرەوە ســەرەتا ئەمەش لێكــرد، پشــتیوانیان رۆشــنگەرەكانیش بیری ــۆ گ واڵتە ب

الی دواكەوتـوویی و نەزانـی تـاریكی كە رووناكییەیە ئەو خوێندن چونكە ئاسایی، مافێكی بۆتە ژن بۆ مافە ئەم ئێستاش تر، ییەكانیئیسالم دوور هەژاری و بێـزاری و لەخـراپە مـرۆڤ كـاریش دۆزیـنەوەی دەكـاتەوە، كـارەكەی و كەسێتی گەشەپێدانی بۆ رێگە و دەڕەوێنێتەوە پیاویش و ژن

.دەخاتەوە

قاسـم. هەبێـت پـایەی و پـلە كـۆمەڵگەدا لەنـاو لێـدەكات وای و دەكـات دەستەبەر ژن بۆ ئابووری سەربەخۆیی كاركردن: كاركردن مافی -2 كەسـەی ئەو ملكەچـی و پاشكۆ دەبێتە كۆمەڵگەدا، لەناو بەبەرهەمەوە لەكاری بێت دوور و نەبێت ئابووری سەربەخۆیی ئەگەر ژن: دەڵێ ئەمین خـۆی ئەركـی یەكەم لە ژن بەخشـینی كە دەیانزانی بوونایە، چاوكراوە موسیمانەكان ئەگەر... دەكات دابین بۆ ژیانی ەكانیپێداویستیی و نان نەبـوایە بەخشـینەش ئەو و مافەكانی لەدەستدانی بۆ هۆكارە خۆی، بەدەستی ژیان پێداویستییەكانی بەدەستهێنانی بۆ بوو خۆئامادەكردن كە

كە بمێنێـتەوە بـۆ ئەوەی تەنها ژنیش و بێت مافێك هەموو خاوەنی پیاو ئەوەی نەدەگەیشتە كار نەدەبوو، شتێك وهەمو بەرپرسی پیاو ئێستا. تێربكــات پــێ ئارەزووەكــانی لەبەرامبەریشــدا و بــداتێ پێداویســتییەكانی خــاوەنەكەی كە بێــت بژێــر شــوكرانە و بكرێــت ســەیر ئاژەڵێــك وەك

.دەگات بەكوێ چارەنووسی بێت بێكار نیوەیە ئەو ئەگەر ژنە، نیوەی كە كۆمەڵگەیەك دەزانین هەمووشمان لەو ئەركەكانیانـدا، و لەماف یەكسانن پیاو و ژن كە واهاتووە ئیسالمدا شەرعی گشتی لەئاراستەی: ژیان هاوبەشی هەڵبژاردنی مافی -3

و لەتەمەن هاوسەنگی وەك هەبێت سەرگیرییەكەدالەهاو هاوسەنگی كە ئەوەیە بۆ مافانە ئەو هاوسەرەكەیەتی، هەڵبژاردنی مافی مافانەش،ــاوێكی لەگەڵ بچكــۆالنە كچێكــی بەســەر ســەپێنراو هاوســەرگیری بەاڵم كــۆمەاڵیەتی، پــایەی و پــلە هاوســەنگی و لەخوێنــدن بەســااڵچوودا پی

وەك بێـت خێـزانەوە نـاو یزاڵەكـان كەسـە نێـوان هاوپەیمـانی بەهـۆی یـان بەسـااڵچووەكە، و كـچەكە وكـاری كەس نێوان ماددی لەرێكەوتنێكی ئـارەزووەوە و سـۆز خـاوەن لەبـوونەوەرێكی چونكە دەدات، لەدەست كچەكە مرۆیی قەوارەی هاوسەرگیرییانە جۆرە ئەم دەڵێت، حیجازی مستەفا مەرجـدار، انێكیدانپێـدان بەاڵم پێـدابنێن، دانـی ئامرازێك وەك كە دەبینێتەوە لەوەدا خۆی كۆمەاڵیەتی پایەی و پلە كە بەئامرازێك دەیكات بەپیـاو، چێژبەخشـین بـۆ ئـامرازێكە هەروەهـا دەنرێـت، پێـدا دانـی خێـزانەكە هەردوو نیچوان رێكەوتنی بۆ ئامرازێك وەك كچە ئەو چونكە

.مێردایەتیدا و ژن لەژیانی نییە بڕیار خاوەنی و مێردەكەی هاوبەشی و هاوشان ئەو خستنەوە، وەچە بۆ ئامرازێكیشە

:ئەمانەن ژن ئەستۆی خراونەتە ئەركانەی ئەو نگترینگر: ژن ئەركەكانی ــانەوێ ئــێمەدا لەكــۆمەڵگەی: پەروەردە زانینــی -1 ــداڵەكە پەروەردەی شــێوازی ئەو چــونكە بكــات، پەروەردە مانــداڵ بەباشــی ژن دەم من

بەدنیــا چــاوی كە هەر ندا،پێشــكەوتووەكا لەكــۆمەڵگە منــداڵ نمــوونە بــۆ. كــۆمەڵگە بــۆ دەكــات دەستنیشــان بەخــراپ یــان بەبــاش داهــاتووی چـاوی لەبەرئەوە باخچەكـان، بـۆ دەیبـات و عارەبـانەیەكەوە دەیخـانە دایكی گرت پێی كە هەر نانوێ، نەبێت خۆش بەگۆرانییەكی هەڵهێنا،


لەو ،بەردەســت دەخــرێتە كتێبــی نەكــردۆتەوە فــامی بەتەواوی هێشــتا. جۆگەكــانییەوە و بــاخچە و بەئاســمان دەبینێــت، جــوان سروشــتی تەنهــا دڵفڕێنـی و لەروونـاكی پـڕ سروشـتی و بوونەوەرەكـان و ئـاژەڵ و باڵنـدە رەنگـاوڕەنگی و جوان وێنەی تەنها و نییە تێدا نووسینی و قسە كتێبانەی گـۆرانی بزانـێ ئەوەی پـێش دەناسـێت، گـۆرانی هارمۆنیای فێربێت، وێنە وشەی ئەوەی پێش دەكات وێنە بەجوانی هەست لەبەرئەوە تێدایە،

فێــری كـاتێكیش هەیە، لەدەروبەریــدا لەگەردوونەكەی دیـاردانەی لەو دەكـات رەنگەكــان و بـارودۆخەكە گونجـاوی و بەهــاوڕێكی هەسـت ە،چیـی مـاوە ئەوە تەنهـا بـردووە، بەجـوانیی پەی هەسـتەكانییەوە لەڕێـگەی پێشـتر ئەو هەستانەوە، ئەو هەموو لەبارەی دەبێت دەربڕینەكان و وشە

و بوونەوەرەكـان لە جـوانییەی بەو كـردن هەسـت تەنهـا چـونكە كتێبەكانە، و خوێندنگە كاری ئەویش بگات، تێیان یكەوەلۆژ و عەق لەڕێگەی كە خۆمـان چـاوی پـێش بیهێنیـنە دەتـوانین ئەمـانە هەمـوو دوای. منداڵـدا رۆحیـی الیەنی لەپێكهاتنی گەورەیە هەنگاوێكی هەیە، شتەكاندا .دەردەچێت لێ كەسێتییەكی جۆرە چی بكرێت، پەروەردە جۆرە بەم منداڵێك

كۆسـپی گەورەتـرین ژنەوە، خـودی لەالیەن یـان بێـت، پیـاوەوە لەالیەن ژن بـۆ پیـاوانە روانینـی: پیاوانە لەڕوانینی دەستبەرداربوون -2 بەخشـین چێـژ بـۆ تەنهـا یەهە جوانی لەشوالرێكی كە بكرێتەوە لەژن بیر وا واتە، ژن بۆ پیاوانە روانینی. ژنە پێشكەوتنی و ئازادی بەردەمــاو ــر و كــراوە دروســت خســتنەوە وەچە و بەپی ــی ئیت ــیە بەهــایەكی هــیت كەســێتییەكەی قەوارەی و ژن مرۆیــی الیەن ــدە. نی كە ئەلنەقــاش فەری

كە دەبیـــنن ژن وا پیاوەكـــان، زۆربەی بەتـــایبەت كـــۆمەڵگە، زۆربەی تائێســـتاش: دەڵـــێ لەوبـــارەیەوە لەمیســـر ژنـــان بـــواری چـــاالكوانێكی و لەتواناكـانی گومـان لەبەرئەوە لەپیـاو، كەمتـرە جەستەشـدا و رۆح و لەعەقـ وایە پێیـان بەڵكـو ئەوەش، هەر نەك جیـاوازە، وونەوەرێكیب

.دەزانن سروشتی بەشتێكی و بوون بارودۆخە ئەو ملكەچی خۆشیان ژنان زۆرینەی تائێستاش لەوە جگە دەكرێت، لێهاتوویی گەردوونـیش هەموو و لەكۆمەڵگەكەی و بگات تێ لەخۆی هەبێت، فراوانی زانیاری بێت، رۆشنبیر ژن انەوێدەم: رۆشنبیری و خوێندنەوە -3

وا ئەمەش لەشـوالرەكەی، لەبەر نەكە خـۆی، خـودی لەبەر بگرێـت، لـێ رێـزی بكـات لەگـوێگر وا و بـن خـۆش قسـەكانی دەمانەوێ بگات، تێ .هەبێت بەرزی پێگەیەكی كۆمەڵگەدا لەناو دەكات

٢٢١٥ی فیۆریەی ٤: ڕێکەوتی / ماڵپەڕی کوردستانی نوێ : اوە سەرچ


ژن لە میژووی کوردستاندا لە زەمانی مادەکاندا ژنانی کورد دەستەالتیان هەبووە

ئارێز ئەندەریاری

زانسـت خـاوەن مرۆڤێـک هەر دا؛ زەردەشـتی ئایین لە. بوون بەرانبەر پێگەیەکی خاوەن کوردستاندا دیرۆکی لە پیاوان و ژنان کەسێیەتیەکدا ئافەرینشـدا دەسـتپێکی لە زەردەشـتی؛ باوەڕییەکـانی پێـی بە. ڕێزە شایەنی بێت؛ باش ڕەوشتی و لە ئــااڵو لێـک ی”ڕێـواس” چـووزە دوو میهـر مـانگی لە میهـر ڕۆژی لە ئـاهوورامەزدا؛ خواسـتی بە

لە کە مـرۆڤ دوو ڕۆخسـاری بە گـۆڕدرا هێدی هێدی ڕێواسانە ئەو شێوەی و دەرهێنا سەریان خاک بە مـێ ئەویتریـان و ”مەشـیە” نـاوی بە نێـر یەکیـان بـوون؛ یەکتـر هاوشـێوەی ڕۆخسـاردا و بااڵ .”مەشیانە ”ناوی

ــاهوورامەزدا ئەوکــات: هــاتووە دا١٥ بەشــی” Bundahishn“( ١) بۆندەهێشــن کتێبــی لە کە ئ

دوواتـر و. بەخشـی پێیـان گیـانی و مەشـیانە و ەمەشی الشەی خستیە ئافراندبوو ی”گیان ”پێشتر بـکەنە باشـە کـرداری و ڕوون هـزری هەردووکتـان. ئافرانـد تەواوەتـی و پـاکی بە ئێوەم. زەوینن خەڵکانی باوکی و دایک ئێوە: گوت بەوانی هـاتە وتەیەک یەکەم و شـت، خۆیـان و جـووڵە، کەوتـنە خۆیان جێی لە مەشیانە و مەشیە دوواتر. بگرن بەدوور دێوەکان لە خۆتان پیشە؛ ڕۆەکە و خـــاک و ئـــاو و ئاســـمان و ئەســـتێرەکان و ڕۆژ و مانـــگ ئـــافرێنەری ئەو. تاقـــانەیە ئـــاهوورامەزدا“ بـــوو؛ ئەوە زمانیـــان ســـەر

ــدارەکانە ــایینی لە هەروەک. ”گیان ــانی کە دا مەزدەیەســنی ئ ــتیەکان باوەڕیەک ــادنراوە لەســەری زەردەش ــاو و ژن بنی ــان پی کیە لە هەردووکی ڕێنـوێنی و لێدەبات ناویان یەک وەک ئاهوورامەزدا و دەکەن گەشە هاوبەش شێوەیەکی بە و دەردێنن سەر زوەی لە پێکەوە و دەڕوێن ڕێشەوە

ئـێمە لە هەرکـامە” : زمـان هێنـایە وتانەیـان ئەم ئـاهوورامەزدا بـوونی تاقـانە بە داننـان دووای دووانە ئەو. دەکـات دیـاری بۆ هاوبەشیان

http://2.bp.blogspot.com/-sFtVFASUAn4/UTxjSOps-rI/AAAAAAAAJxU/xEIWfKrRDMs/s1600/taqe_bostan_01-704x318.jpg


هەاڵواردنێـک و جیـاوازی هـیت کە دەردەکەوێت وتەیەدا لەم. ”بکات فەراهەم ئەویتر بۆ خۆشەویستی و سۆز و دڵگەرمی ڕەزامەندی، پێویستە ئایینی لە ژن کەسێیەتی. بەرانبەرن و یەکسان ئافرێنەرەوە ڕووانگەی لە هەرووکیان و دا زەردەشتی ئایینی لە پیاو و ژن نێوان لە نییە

.یەکسانن و بەرانبەر پیاو و ژن کۆتاییشدا لە بەرانبەرە پیاو لەگەل جیهان دەستپێکی لە نیاتە نە دا زەردەشتی

پێــی بە. کــردووە پیاویــان هاوکــاری ژیانــدا کارووبارەکــانی زۆربەی لە ژن و بــووە بــااڵ زۆر کــۆمەڵگە لەنــاو کۆنــدا لە کــورد ژنــانی پــێگەی ڕێوڕەسـمی بەڕێـوەبردنی و یەسـنا خوێنـدنەوەی لە توانیویـانە ژنان نووسراوە، هلەویپە کوردی زمانی بە کە ”نەیرەنگستان ”کتێبی نووسینی دیـاریکراودا کـاتی هەنـدێک لە توانیویـانە تەنـانەت. ڕێوڕەسـمانە ئەو ئەنجامـدانی بە هەسـتن تەنیا بە خۆیان یان بکەن بەشداری ئایینی

پارێزەریـان کـاری” Matigan-i Hazar Datistan“( ٢) ”انهەزاردسـت ماتیگـان”کتێبی پێی بە و بکەن پیرۆز ئاگری لە پاسەوانی .کردووە

. بــووە دا حـۆرمەت و رێـز ئاسـتی لە کوردەسـتاندا کۆمەڵگەکـانی لە ئەویـش دووای و زەردەشـت کـاتی لە چ و کـۆن دەورانـی لە چ ژن پـێگەی لە پیـان لەگەل بەرانـبەر پێگەیەکی خاوەن بە بوو نژ هاتووە دا ئاڤێستا لە پێیەی بەو و چاکسازییەکانی و زەردەشت دەرکەوتنی بە بەاڵم

.هەبووە کاریگەریان پیاوان ئاستی بە و کۆمەڵگەدا

لە. ”پوورچیســتا“ بچــووکەکەی کچــکە لەگەل زەردەشــتە خــودی ڕەفتــاری بەڵــگە گرنگتــرین هاوســەرگیریدا پڕۆســەی لە ئــازادی بە ســەبارەت :دەڵێت کچەکەی بە زەردەشت دا٣ بەندی ی٥٣ یەسنای

ئەو بـۆ بـدە بڕیـار خـۆت ژیـری و هزر پێی بە تۆ دەکەم؛ دەستنیشان تۆ هاوسەری وەک زانایە و ژیر پیاوێکی کە ”جاماس “ من پوورچیستا

نە؟ یا ڕازیت کە یەکە

بە نەیکـوڕا ئەو ئەی و بەخـت دەم کچـانەی ئەی” : دەڵێـت گەناڵ کچانی و کوڕان سەرجەم لە ڕوو زەردەشتدا( گاتا) گوتەکانی ی٥ لەبەندی لە کـام هەر. بـن بەخـتەوەر ژیانـدا لە تـا پێـبکەن ڕەفتـاری نەکەن لەبیـر پەنـدەم ئەم و دەکەم ئامۆژگاریتان هاوسەرگیرین پڕۆسەی نیازی پـڕ ژیانێکی دەتوانن بەمشێوەیە تەنیا چونکوو بگرن، پێشی لەوانیتر چاکەدا و پاکی و خۆشەویستی و هاوسەرگیری ژیانی لە پێویستە ئێوە

.بکەن دەستەبەر تەوەریلەبەخ .باوکی دەم و هەیە دایکی ڕوانگەی هەم ئاهوورامەزدا ئاڤێستا دەقەکانی پێی بە

و نێرینە وەک ئەمشاسپەند سێ زەردەشتی، ئایینی ئەمشاسپەندی حەوت لە کە دەرکەوێت لێرەوە دا زەردەشتی ئایینی لە ژن پێگەی گەورەیی :لە بریتین کە لێبراوە ناویان مێینە نە نێرینیە نە نئەویتریا و مێینە وەک تر ئەشاسپەندی سێ

زانا سەروەری بەمانای هۆرموز یەکەم ئەمشاسپەندی :لە بریتین نێرینە ئەمشاسپەندی سێ


ژیری مانای بە بەهمەن یان وهوومەن :یەکەم ڕاستی مانای بە ئۆردیبەهشت یان ئەشاوەهیشتا :دووەم بەهێزی انایم بە شەهریوەر یان خشتروییریە: سێیەم

:لە بریتین مێینەن کە تر ئەمشاسپەندی سێ هەروەها

وپاکی ئەوین مانای بە ئێسفەند یان سپێندرامۆزد :چووارەم پێگەیشتوویی مانای بە خۆرداد یان ئۆروتات :پێنجەم نەمری بەمانای ئەمۆرداد یان ئۆمرتات :شەشەم

.کردووە پەیدا پیاوانەی هێمای دوواتر و هەبووە میهر ژنی شێوەی بە کە بووە مێ ئیزەدەکان لە یەکێک ”میهر“ پەهلەویەکان دەقە پێی بە لە و بکرێـت بـۆ شـرۆڤەیان و زەردەشـت( گاتـا)گوتەکـانی بـدرێتە زۆر گرنگیەکـی پێویسـتە پیـاو و ژن مافەکـان بە سـەبارەت لێکـۆڵینەوە بۆ

هاوتەری شێوەیەکی بە پیاو و ژن گوتەکانیدا لە زەردەست. بگرین بەدوور خۆمان کەسێیەکان بۆچوونە دەربڕینی بۆ هەوڵدانێک هەرچەشنە :هاتووە دا٤٦ یەسنای ی١٢ بەندی لە وێنە بۆ. دەکات ژنان لە بانگ پێشدا لە گوتەکانیدا لە هەندێک لە و دەگرێت مۆخاتەب بە سـنوورەکانی لە ئەوان لەگەل و دەنین هەنگاو ناوەدات تۆ فەرمانانەی ئەو بۆ جیهانەدا لەم پیاوانەی و ژنان ئەو لەگەل زانا، خۆدای ئەی ”

(٣. )”دەبم دەرباز ڕزگاری :دا٢٧ یەسنای لە( Yenghe Hàtàm)”هاتام یێنگە“ نوێژی دەستپێکی وتەی ئەم یان

تەیئاراسـ سـاڵو دەکەن، ئەو ستایشـی دەبێـت پیـاوانە و ژنـان لەو ئاگای ئاهوورامەزدا بەیانی واتە( : Yenghe Hàtàm)هاتام یێنگە دا زەردەشـتی ئـایینی لە پیـاو و ژن بـوونی بەرابەر بە ئامـاژە هاتـام یێـنگە. ئیمانـداریان و دروسـتکاری هـۆی بە دەکەین پیاوانە و ژن ئەو

نەک مرۆڤەکـان بـوونی لەپـێش هۆکـاری ببێـتە دەتوانێـت کە کەسـانیترە یارمەتیدان و باشی تەنیا کە دەکات بەوە ئاماژە هەروەها و دەکات .مرۆڤە ئەو بوونی ژن نیا پیاو

Yenghe . Hàtàm. Aat .yesne .paiti .vangho…

Mazdà . Ahuro . vaethà . ashàt . hachà…

Yàonghàm-chà tàns-chà tàos-chà yazamaide. Anahita


ئـێمەش. دەناسـێت باشـتر خزمەتەکانیـان و شپەرسـت بەرانـبەر لە دەکەن کـار راسـتیەوە ڕووی لە پیـاوانەی و ژن ئەو ئاهوورامەزدا بێگومان .دەکەین پیاوگەلێک و ژن ئاوەها ستایشی

:هاتووە دا ٣ بەندی ٢١ یەسنای لە یان

.تێکۆشان لە دەبن بەردەوام و تێکۆشاندان لە ڕاستی سەرخستنی بۆ کە دەکەم پاک ژنانی و پیاوان گیانی ستایشتی ئێستا دەکـات میـنەوەی و مـاددی جیهـانی هەردوو لە پیـاو و ژن مـافی تەواوی بەرابەری لە بـاس ئاشکرا رزۆ بەشێوەیەکی ٢ بەندی ٤١ یەسنای لە

:بەمشێوەیە

.بکات ئێمە فەرمانڕەوای ژیاندا هەردوو لە ژن یان بێت پیاو جا باش فەرمانڕەوای کە دەبێت

جیهـانی لە چ مـادی جیهـان لە چ کردنـدا ڕابەرایەتـی یبـوار لە بەڵکـوو پیـاوان، لەگەل بەرابەرن خـۆدا بەردەم لە تەنیـا نە ژنان کەواتە .یەکسانن پێگەیەکی خاوەن مینەوەی

:هاتووە دا٦ بەندی ٣٥ یەسنا لە پیاوانە؛ وەک هەر زانستدا پێکردنی باڵوە لە ژنان بەرپرسیاریەتی

کەسـانیتریش تـا سەرشـانیەتی ئەرکـی ووبەڵکـ بێنێـت بەکـاری پێویسـتە تەنیـا نەک دەزانێت، باسی و ڕاست بە پیاواێک یان ژن شتەی ئەو

.هێنانیان بەکار مەبەستی بە بکاتەوە ئاگادار

http://azarmehr.eu/ku/wp-content/uploads/2012/12/anahita_01.jpg

http://azarmehr.eu/ku/wp-content/uploads/2012/12/anahita_02.jpg


و مــاڵ نــاو لە و نەبــوون کــۆمەاڵیەتی مــافی خــاوەن ژنــان کۆنــدا؛ میســری و هێنــد بابــ ، ســومەر، ڕۆمــا،چین، یونــان، لە لەکاتێکــدا ئەمە هـاوتەریبی ژنـان کە دەردەکەوێـت کوردانـدا کـۆنی دیرۆکـی لە بەاڵم نبوو پیاو پاشکۆی بەردەوام و نەبوون ئەوتۆ مافێکی خاوەن کۆمەڵگەدا

.بوون بەهرەمەند کۆمەڵەیەتیەکان مافە لەسەرجەم پیاوان و کـۆیلە وەک هاوسـەر مـاڵی لە و بـاوک مـاڵی لە نەبووە، پێگەیەکی هیت ژن ناسراوە مرۆڤ شارستانیەتی ئازادی النکی کە کۆن یونانی لە

لە نەبـوو ئەوەی مـافی کچێـک هـیت بـووە بـاو وەک و دانەنـاوە کـت ڕای بـۆ بـایەخێکی هـیت بەشـوودانیدا کـاتی لە باوک. بووە خزمەتکارێک .بووە هاوشێوە ژن پێگەی هەرێمەکانیتر لە وزۆرێکتر میسر و هیندوستان لە. بێت بڕیاردەر خۆیدا چارەنووسی

گوتەکـانی بەشـی کـۆنترین و مـاوەتەوە بۆمـان بەیادگـار کە زەردەشـت پەیڤەکـانی و( گاتـا)گوتەکـان لە زۆر بەشـێکی بە بەسەرنجدان بەاڵم

خۆیـان هاوژینی هەڵبژراندی لە کچان ئازادی و ئیرادە و هاوسەرگیری بە سەبارەت بۆچوونەکانی و ئەندیشە ڕوونی بە زەردەشتە؛ پێ ەمبەر .دەردەکەوێت

و ژیـری رووی لە و بـووە سـەربەخۆ پێکهێنـاوە هاوسـەرگیریان ژیانی کاتێک چ و بوون باوک ماڵی لە کاتە ئەو تا چ کچان و ژنان ئیرادەی

.بسەپێنن خۆیان راستی بووە ئەوەیان تووانای ڕاستییەکانەوە ندگان ئێسـفه ژنی جـه دەستنیشانکراوە؛ ژن ڕۆژی ناوی بە ساڵدا لە ڕۆژێکیش جەژنەکانیتر و ڕێوڕەسم پاڵ لە ڕۆژێک دا زەردەشتی ئایینی لە. چێــت ده ڕێوه بــه ژنــه جه م ئــه مه شــه ڕه مــانگی ی٢٢ کاتــه ده کــه ند ئێســفه مــانگی لــه ندارمز ســپه ڕۆژی ”ژنــان ڕۆژی ژنی جــه“ یــان( مه شــه ڕه)

ـــان ند ئێســـفه ـــه ندارمز ســـپه ی ـــه نته ســـپه ”ک وه ئاڤێســـتا ل ”یتی ئارم نـاوی یتی ئارمه نته سپه. خۆڕاگری و خۆبوردوویی له مانای به ، هاتووه

ڕۆڵـــی یتی ئارمـــه نته ســـپه ند ئامشاســـپه. ندان ئامشاســـپه لـــه کـــهکێ یه ژیــانی لــه ژنــان ک وه مــین زه کــه ی پێیــه و بــه و مینــه زه وانی پاســه ڕێزگرتن بۆ ندگان ئێسفه ژنی جه ، ردانه به و زاووزێ ڕۆلی کاندا مرۆڤه

و جــ کـورد ژنـانی دا ڕۆژه و لــه ڕابـردوودا لـه. چــووه ڕێوه بـه ژنـان لـه لێگیـراوه ڕێزیـان وه ڵگـه کۆمه ن الیه له و کردووه ر به له نوێیان رگی به هـیت دا ڕۆژه و لـه ژنـان کـراون، اڵت خـه وه کانیانـه هاوژینه ن الیـه له و

بـۆ کانیـان کاره کانیـان کوڕه و پیـاوان و ن نـاده نجام ئـه کارێک شنه چه .ن که ده ناودێر شتی رده زه دایکی و ژن ڕۆژی ک وه ڕۆژه و ئه کان شتیه رده زه ش ئێستاکه. ڕێنن په راده

Taqe Bostan – High-relief of Anahita, Khosro II, Ahura Mazda

هاوسەرگیری و هەبێت هاوسەرێکی دەتوانێت تەنیا پیاو یان ژن کاتدا یەک لە دا زەردەشتی ئایینی لە هاوسەرگیری یاساکانی پێی بە باری نامەی ئایین لە کە دیاریکراوە هۆکارێکی بە مەگەر. ژیانە کۆتایی تا و هەمیشەیی پڕۆسەیە ئەو و ییەن بوونی کاتی شێوەی بە

.پێکرابێت ئاماژەی زەردەشتیەکاندا کەسیەتی

http://azarmehr.eu/ku/wp-content/uploads/2012/12/taqe_bostan_02.jpg


ەخەنەن گوشـار کە کراون ئەرکدار دایک و باوک و زانراوە ناشیاو کارێکی وەک( بلوو )یاسایی تەمەنی گەیشتنە پێش هاوسەرگیری هەروەها پـارێزراوی و ژنـان ئـازادی بە کـراوە ئاماژە دا زەردەشت گوتەکانی لە. تاوانبارن ئەوە پێچەوانەوە بە و هاوسەرگیری بۆ منداڵەکانیان سەر

.کراوەتەوە هەڵبژاردن ئازادی لەسەر پێداگری و ئیرادە سەربەخۆیی مافی تایبەتی بە مافەکانیان هەبـووە بـااڵ ئامـانجێکی بەڵکـوو. نەبـووە( Gender) ڕەگەزی و جەستەیی بەمەبەستی تەنیا ریهاوسەرگی پرۆسەی دا کوردان دیرۆکی لە

لە هاوسـەرگیری کەوابـوو. خراپیـدا بەسـەر بـووە چـاکە سەرخسـتنی و مەعـنەوەی پێشـکەوتنی بـواری کردنی فەراهەم ئامانجە ئەو. لەوکارە .بەدوورە نابەرابەریەک و هەاڵواردن و سووکایەتی چەشنەهەر لە و ڕێزە جێی و پیرۆزە کردەوەیەکی دا زەردەشتی ئایینی

مێــژووی لە تەنیــا نە ســەردەمە ئەو: دەڵێــت ساســانیەکان ســەردەمی بە ســەبارەت” James Darmesteter“( ٤)دارمســتەتەر جمیــز

هەمــان لە ژن کەســایەتی (٥) بابەکــان ئەردەشــێر کارنــامەی گــوێرەی بە. تــایبەتە گرنگیەکــی خــاوەن دنیــادا مێــژووی لە بەڵکــوو ساســانیانــتپێکی ــانیان دەســەاڵتداری دەس ــزی ساس ــراوە؛ ڕێ ــیت و لێگی ــانەت کەس ه ــا تەن ــوە پاش ــتی بە نەیتوانی ــک خــۆی خواس ــازار ژنێ ــدات ئ ــان ب ی تەمەنــی گەشــتە ئەو کاتێـک تــا شـاپوور واتە کــوڕەکەی دنیـای هــاتنە پـێش ســاڵ ٢٢ نـزیکەی دووەم شــاپووری دایکـی. پێبکــات سـووکایەتی

.بردووە بەڕێوە مووبەدەکان لەگەل دەسەاڵتداری کاروباری یاسایی؛

ــه کریســتیان ــانی ناســی ڕۆژهەاڵت” Christian Bartholomae“( ٦) بارتولوم ــووکی لە ئاڵم ــافی ”پرت ”ساســانی لەســەردەم ژن م ئەوەی مـافی بـاوکیش و بکـات ریپێشنیا باوکی کە بکات پیاوێک بە مێرد نەکراوە ناچار و بووە ئازاد دا هاوسەر لەهەڵبژاردنی کت: دەڵێت .بکات دیاری بۆ سزایەکیتری یان بکات بێبەش میرات لە کچەکەی کە نەبووە

هاوسـەرگیری پڕۆسـەی بـۆ بکـرێن ناچـار کچـان ناتوانرێـت: هـاتووە دا ٤ و ٣ بەندەکانی لە دەستان هەزار ماتیگان پرتووکی ی١١ بەشی لە .شەریکن کۆچکردوویان دایکی و باوک قەرز دانەوەی لە کوڕان و کچان: هاتووە دا پرتووک هەمان ی٢٨ بەشی لە ٢١ بەندی لە یان (٧) ئاڤێستا یاساکانی پێی بە .ببات بەڕێوە سەربەخو خۆی سامانی تووانیویەتی و هەبووە موڵکداری مافی ژن. ١ هەبووە منداڵەکانی پەروەردەی مافی و بێت بنەماڵە سەرپەرەشتی تووانیویەتی ژن. ٢ لەئەگەری) بکــات بەرگــری هاوســەرەوە نــاوی بە و بکــات بەشــداری دادگاکانــدا لە هاوســەرەکەی جێــی بە یاســا پێــی بە تووانیــویەتی نژ. ٣

(هاسەردا نەخۆشی .بکات سزادانی داوای و بکات هاوسەرەکەی لە شکات دادوەر الی هەبووە ئەوەی مافی ژن. ٤ بدات شوو بە کچەکەی ژنەکەی، ڕەزامەندی بێ نەبووە ئەوەی مافی پیاو. ٥ .بووە فەرمی ژن دانی شایەتی دادگا لە. ٦ .پارێزەر یان دادوەر ببێتە هەبووە مافی ژن. ٧ .خۆی سامانی و سەروەت سەرجەم بۆ بکات وەسیەت میرات خاوەن وەک تووانیویەتی ژن. ٨


و بــوون دا زەردەشــت پــێش لەســەردەمی کــوردان نیبەهێزەکــا ئیــزەدە لە زەردەشــتی ئــایینی هــاتنی پــێش ئاناهیتــا، و میتــرا ئیــزەد دوو هەرــریش ــۆی بە دووات ــز ئەو ه ــێگە و ڕێ ــاوەریەی پ ــانبووە جەم ــدانی الیەن لە هەی ــتی باوەڕمەن ــووڵ زەدەش ــرێن قب ــوو و ئەک ــاری دوو وەک ڕۆخس میتـرا ئەوەی هۆکاری دەبێتە ژنە بۆ ڕێز تەنیا کەوابوو. دەکرێت تەرخان بۆ جێیان دا زەردەشت ئایینی پانتایی لە حۆرمەت و ڕێز شایستەی

.ببن جێگیر دا زەردەشتی ئایینی ناو لە ئاناهیتا و

ــت دووای ــارگەلێکی بە زەردەش ــانیەکان ســەردەمی لە زۆر هۆک ــەنگیە ئەو ساس ــێگەی و تێکچــوو هاوس ــۆمەاڵیەتی پ بەرەو مافەکانیــان و ژن ک ساسـانی شـای وەک ژن دوو ساسـانیەکاندا لەسەردەمی هەرچەندە نەماو، خۆیان پێشڕەویەی پێگەی ئەو ژنان چیتر بەداخەوە و چوو هەڵدێر

ــەاڵتیان ــرتە دەس ــەردەمە لەو بەاڵم. دەســت گ ــا بەدوواوە س ــتان لە ژن ئێســتا ت ــوە کوردس ــاوەنی ببێــتە نەیتوانی ــێگەیەی ئەو خ پــێش کە پ .هەیبو ساسانیەکان

مێژوو، درێژایی بە لە کورد ژنی پێگەی دەردەکەوێت بوون، جێگیر کوردستان لە نەریتانەی و داب ئەو و کورد دیرۆکی لە ئاوڕدانەوەیەک بە

لەو ژن پــێگەی دەســەاڵتدا ناوەنــدەکانی لە دەســەاڵتدا کۆبــوونەوەی و دەرەکــی ئایــدیای و بیــر هــاتنی پــاش و بــووە ڕێــز جێــی پێگەیەکــی بیـرە و دەسەاڵتداران پاشکۆی بووەتە و هاتووە ابەسەرد گۆڕانکاری سیاسی و کۆمەاڵیەتی پێگەی و بووە الواز ژیاوە تێدا کوردی هەرێمانەی .دەرەکیەکان

[email protected] ئەندەریاری ئارێز: لێکۆڵینەوە و نووسین

Refrenc

(١ )“Bundahishn ”نووسراوەتەوە ”فەڕنبە ”الیەن لە پەهلەوی یان فەیلی کوردی زاراوەی بە کتێبێک بۆندەهێشن. (٢ )“Matigan-i Hazar Datistan ”سـەردەمی دادوەری پرسی لەسەر فەیلی کوردی زارواوەی بە دەستان هەزار ماتیگان پرتووکی

.نووسراوەتەوە ساسانیەکان ریاری نده ئه ئارێز – نووسین و وه لێکۆڵینه – شتیی رده زه – خودایدا تاک ئایینی لەیەکەم( Pray – نوێژ) ر سه له ک یه وه توێژینه( ٣) (٤ )“James Darmesteter ”شـرۆڤەی بە وەرگێـڕاوی سـێ-۲۹۸۱ ساڵی لە فەرانسەیی ئارکۆلۆگی و لێکۆڵەوەر دارمستەتەر جمیز

.کردەوە باڵو ئاڤێستا زەند لە خۆی نووسراوەتەوە دا ساسانیەکان لەسەردەمی پەهلەوی یان فەیلی کوردی زاراوەی بە بابەکان ئەردەشێر کارنامەی پرتوکی( ٥) سانێتی پەرویز وەرگێڕانی بارتولومه کریستیان” Christian Bartholomae ”نووسینی دا ساسانی مافەکانی ەل ژن پرتووکی( ٦) دوستخواە جلی نگارش -زرتشت آیین مینوی نامە اوستا( ٧)

azarmehr.eu/ku/?p=1310http://

کورد ئیسرائی تی دۆستایه زگای ده: ماڵپەڕی: سەرچاوە


گەی ژن لە کۆماری کوردستان و هەڵوێستی چەند سەرنجێک لەسەر پێ سیاسەتمەداران

ئەحمەد ئەسکندەری

گوتاری فیمینستی

لە مەهاباد بە سـەرۆکایەتی پێشـەوا قـازی محەمـمەد وەکـو الپەڕەیەکـی گەشـی مێـژووی خـۆی ١١٤٦کورد بەردەوام کۆماری کوردستانی ساڵی

و دواتــر دامەزرانــی حیزبــی دیمــوکراتی کوردســتانی ئێــران و ( کــۆمەڵەی ژێ کــاف)ســەبارەت بە زەمیــنەی پێکهــاتنی کۆمــار، . ســەیر دەکــات. رووخانی کۆمار و هۆکارەکـانی و هەروەهـا لە سـێدارەدانی قـازی محەمـمەد و بـرا و ئـامۆزاکەی زۆر شـت نووسـراوە و لێکـدانەوەی زۆر کـراوە

ە و ئەگەر بۆ نمـوونە بەراوردی ئەو یـازدە مـانگە بکەیـن لەگەڵ کۆماری کوردستان سەرەڕای تەمەنی کورتی یازدەمانگەی دەسکەوتی زۆری بوو .دەسەاڵتی کوردی لە هەرێمی کوردستان، ئەوسا گرینگی ئەو دەسکەوتانەمان بۆ دەردەکەوێت

ــوو ــان ب ــارودۆخی ژن ــەرنجی دایە، ب ــایبەتی س ــار بە ت ــوارانەی کە کۆم ــامەی . یەک لەو ب ــتان‘لە ڕۆژن ــارە یەک ‘ کوردس ا د ١١٤٦ / ١ / ١١ژم

لەسەر ئەمری پێشەوای موعەظەم و قەراری حیزبی دیموکراتی کوردستان، لەوەی بەوالوە پێویستە بۆ پەرەپێدان و ڕەواجی زمانی “: هاتووەرۆژی دیکە هەرکەسێک کوڕ و کچی هەبێت کە عومری ئیقتیضای خوێندن ١٢لەو تاریخەوە تا . کوردی، خوێندن لە مەدرەسەکاندا بە کوردییە

”.ئەڵبەتە هەرکەس لەو ئەمرە ڕوو وەرگێڕێ بە توندترین موجازات تەنبێ دەکرێ. ێرێتە مەدرەسەبکا دەبێ بن. حاجی قادری کۆیی نزیکەی سەدو بیست ساڵ پـێش ئێسـتا بـانگەوازی ئەوەی کـردووە کە بە منـداڵەکانتان و لەوانە بە کچەکانتـان بخـوێنن

اڵ پـاش حـاجی قـادر و نـزیکەی پەنجـا سـاڵ پـێش دامەزرانـدنی پەرلەمـان و بڕیارەکەی سەرەک کۆمار قازی محەمـمەد زیـاتر لە پەنجـا سـ .حکوومەتی کوردستان لە باشوور دراوە

سێ بەشی ئەم بڕیارە جێگای سەرنجە؛

خوێندن بە زمانی کوردی،: یەکەم . ئیجباری بوونی خوێندن بۆ کوڕان و کچان: دووهەم .بە توندترین موجازات تەنبێ دەکرێ“ ئەوەی کە هەرکەس لەژێر ئەم بڕیارە دەرچێت: سێهەم

ــایبەتی ” ــان بەت ــتی و بە کچ ــووە بەگش ــدااڵن ب ــدن بە من ــی خوێن ــایە زۆر بە پەرۆش ــاردەری ئەم یاس ــارودۆخی . بڕی ــاداری ب ــا ئاگ هەروەه

لە دوای دەرچـوونی هەربۆیە. ئەوسەردەمەی کوردستان بووە کە زۆر دایک و باوک منداڵەکانیان و بەتایبەت کچەکانیان نەدەنارد بۆ خوێندن


بەڵگە لەبەردەستدا نییە بۆ ئەوەی بزانین لەو ماوە کەمەدا و لەو بەشـەی کوردسـتان کە لەژێـر . ئەم بڕیارەوە ئەم کارەیان بە تاوان داناوە .دەسەاڵتی کۆماردا بووە، تاچەندە ئەم بڕیارە برەوی هەبووە

ــامەی ــتان‘ڕۆژن ــارە ‘کوردس ــین ٢٤ی ژم ــردنەوەی یەکەم ــاس لە ک ــاتب ــنۆ دەک ــاری ش ــان لە ش ــدنگەی کچ ــه له. خوێن ــدا س ــه باره راپۆرتێک م ت ب ری ڵکی شار سپاسی ڕێبه موو خه پێویسته هه`که وه نووسراوه، هاتووه که ری خوێندنگه به رێوه به ن کاظمی سه ن حه الیه که له یه خوێندنگه

`.یه م خوێندنگه کانیان بنێرن بۆ ئه هوه کچ یله و مه خۆشی و به یه وره گه ته م خزمه ن بۆئه بکه. ك.د.ح

ئەگەر شەسـت و پێـناڵ سـاڵ . لێرەدا سەرنجێک بۆ سەر ڕێژەی خوێنـدەواری لە باشـووری کوردسـتان و بەتـایبەت لەنـاو مێیـنەدا زۆر پێویسـتەەواری لە کوردسـتانی ژێـر پێش ئێستا بڕێارێکی وەها لەالیەن سەرەک کۆماری کوردستانەوە دەرچووبێت، دەبـوو بـارو دۆخەکە لەمەڕ نەخوێنـد

.دەسەاڵتی کوردیدا زۆر زیاتر لەوەی کە هەیە بەرەوپێش چووبێت

پیـاوان لە عێـراق نەخوێنـدەواربوون و بەداخەوە سـێ پارێزگـای % ١١ژنان و % ٢٤دا ٢٢٢٧لە ساڵی UNESCO بەپێی ئاماری یونێسکۆهەروەهـا بەپێـی ئامـاری حکـوومەتی عێـراق لە . ێنـدەوارییان تێـدایەهەولێر، دهۆک و سلێمانی لەو پارێزگایانەن کە زۆرترین ڕێـژەی نەخو

.دا کە یونێسکۆ باڵوی کردووەتەوە، لە هەرپێناڵ منداڵ لە عێراق یەکیان ناچێتە خوێندنگە٢٢٢١ساڵی

ی مێیـنەی %٥٥نها ئاماری فەندی مندااڵنی نەتەوەیەکگرتووەکان دەریدەخات کە تە. تەنها چوونە خوێندنگەیش بە واتای خوێندەواری نییەی %٥٢: هــۆی نەچــوونە خوێنــدنگەیش سەرنجڕاکێشــە! ســاڵ کە بەپێــی ڕاپۆرتەکــان چــوونەتە خوێنــدنگە خوێنــدەواربوون٢٤هەتــا ١٤نێــوان

ــژەیە ــووە و ئەم ڕێ ــاوکەوە ب ــک و ب ــتنی دای ــۆی نەهێش ــاڵ بەه ــانی گەن ــوونی کچ ــوڕان% ١٥نەچ ــۆ ک ــا . ە ب ــۆنەی %١٦هەروەه ــان بەب ی کچ .ە% ٢٨انییە بچنە خوێندنگە و ئەم ڕێژەیە بۆ کوڕان هەژارییەوە نەیانتو

بەڕێــوەبەری فێركردنــی “بــۆ دەستخســتنی ئامــارێکی ورد لەالیەن کاربەدەســتانی حکــوومەتی هەرێــمەوە لە کوردســتان دوو لێــدوان لەالیەن

ئەم . ەر ڕاســتبوونی ئامــارەکەەوە هەیە کە بەداخەوە گومــان دەخــاتە ســ” نائاســایی وەزارەتــی پەروەردەی حكــوومەتی هەرێمــی كوردســتانبەاڵم نـزیکەی یـازدە مانـگ %. ١٤بە رۆژنامەی هەولێر ئەڵێ ڕێژەی نەخوێندەواری لە کوردستان دابەزیووە بۆ ٢٢٢١ / ١١ / ١بەرپرسە ڕۆژی

ارەی دوایی لەالیەن ئەم ئام! نزم بووەوە% ١٨بە هەمان رۆژنامە ئەڵێت ڕێژەیی نەخوێندەواری لە کوردستان بۆ ٢٢١٢ / ٨ / ٢٢دواتر واتە گومان لەوەدا نییە کە هەوڵـدان بـۆ پەرەپێـدانی خوێنـدەواری لەنـاو خەڵکـدا بەگشـتی و لەنـاو . وەزیری پەروەردەیشەوە دووپات کراوەتەوە

.خستنی دۆخی ژنان لە کوردستان کچان و ژناندا بەتایبەتی یارمەتیدەرە بۆ پێش

حیزبــی ‘دســتان پێویســتە بگوترێــت کە کەمتــر لە دوو مانـگ پــاش دامەزرانــدنی کۆمــار، سـەبارەت بە بەشــداری سیاســی ژنــان لە کۆمـاری کوریەکێتــی ژنــانی ‘دا جــاری وایــش بــووە بە ‘کوردســتان‘ئەم ڕێکخــراوەیە لە ژمارەکــانی ڕۆژنــامەی . دادەمەزرێــت‘ دیمــوکراتی ژنــانی کوردســتان

ەن خـودی سـەرەک کۆمـارەوە پشـتگیری لە ژنـان کـراوە، بەاڵم بەداخەوە ڕاستە لەبااڵترین ئاستدا و لەالی. نێوی براوە‘ دیموکراتی کوردستانمینـا )هەرچەند . دا بەرەوپێشچوونێکی ئەوتۆی بەخۆوە بینیبێت ئەمە ناگەیەنێت کە بەگشتی دۆخی ژنان و پێگەی ژن لە کۆمەڵگەی ئەو کات


ناوەنـدی حیزبـی دیمـوکرات چـاالک بـوون، سـەرەڕای هاوسەری پێشەوا قازی محـمەد و ژمـارەیەک لە هاوسـەرانی ئەنـدامانی کـۆمیتەی( خانم .ئەوەش ژنان لە شوێنی گرینگی بڕیارداندا نەبوون و سیستەمی سیاسی بەتەواوی پیاوانە بووە

نـد کـه رچه لـه کۆمـاری کوردسـتان هه. لە کۆماری ئازەربایجانی دراوسێدا بە ڕەسـمی ناسـراوە ١١٤٦مافی دەنگدان بۆ ژنان هەر هەمان ساڵی

وانیـدا لـه کونفرانسـێکی رۆژنامه له. نگـدانی گشـتی بـدرێت دابوو کـه مـافی ده وه ڵ ئـه گه ک کۆمار له ره اڵم سه هاته ئاراوه، به نگدان نه ده باسیتان مکاره ش ئــه ژنان، ئایــا ئێــوه کانــدا داوه بــه ڵبژاردنه هه نگــدانی لــه ربایجــان مــافی ده حیزبــی دیمــوکراتی ئازه`د پرســیارکرا ممــه محه قازی

وه کـه مـه بکه بـێ ئاگادارتان اڵم ده نگێنین بـه سـه ڵده رێنی هه ربایجـان بـه ئـه ی ئازه نگاوه م هـه ند ئێمه ئـه رچه هه`که ئاوابوو، اڵمه وه` کردووه؟ینگی دەدات بە مافی لەم هەڵوێستەیشدا دەبینین کە سەرۆکی کۆماری کوردستان چەندە گر’ .بێنین ست ده وتنه به رکه م سه مانتوانیوه ئه ئێمه نه

.دەزانێت بۆ کۆماری ئازەربایجان‘ سەرکەوتنێک‘دەنگدانی ژنان لە هەڵبژاردنەکاندا و ئەوە بە

وەکوو بەراوردێک لە ئاستی جیهانیدا و هەڵسەنگاندن لەگەڵ . ١١٨٢ژنان مافی دەنگدانیان بەدەست هێنا و لە عێراق ١١٦٢لە ئێران ساڵی . مـافی دەنگـدان درا بە ژنـان ١١٢٦لە فینالند سـاڵی . رنجێک لە نێوان ئێران و واڵتی فینالند لەجێی خۆیدایەواڵتانی دەورووبەری کورد سە

لەو پەرلەمـانەی کە بەنـاوی . ڕێک هەمان ساڵ لە ئێران شۆڕشی مەشرووتە بەرپا بوو کە رووداوێکی زۆر گـرینگە لە مێـژووی نـوێی ئێرانـداژنان، ئەوانەی لە دیـن دەرچـوون، شـێتەکان، خەڵکـی بیـانی، دز و “: ژنان و مافی دەنگدان دەکرێتدامەزرا بەم شێوە باس لە ‘ مجل شورا‘

!“ساڵ بێت، مافی دەنگدانیان نییە ٢٢بکوژ و سواڵکەران و ئەوانەی تەمەنیان لە خوار

ی خوێنـدنی زۆرەملـی بـۆ کـوڕان و لەم سۆنگەوە سەرنجدان بە وتەکەی پێشەوا قازی محەممەد سـەبارەت بە مـافی دەنگـدان بـۆ ژنـان و بڕیـاروەها هەڵوێستێک لەو سااڵنەدا نیشانی ئەدات کە دەکرێت سەرکردەی واڵتێک کە هێشـتا بەتەواوی . کچان گرینگییەکی تایبەت پەیدا دەکات

ە هێنـانەوەی قـازی محەمـمەد نـاکەوێت. نەکەوتووەتە سەر بواری پێشکەوتن دەتوانێت رۆڵی گرینگـی هەبێـت لە گەشـەپێدانی کۆمەڵگەکەیـداــانی ــاتە ئاســتی واڵت ــاوە بگ ــێمە هێشــتا زۆری م ــووە و واڵتــی ئ ــێمە دواکەوت ــێمە و میللەتــی ئ ــۆ ئ ــوایە ئەوە جــارێ زۆر زووە ب ــانوو کە گ بی

لەم جـۆرە بیـانوو هێنـانەوە . پێشڕەفتەی دونیا و یان ئەوەی بیێت ئاخەر خۆ ئێمە موسوڵمانین و نابێت داب و نەریتی خۆمـان ڕەچـاونەکەینوپێناڵ ساڵ پاش لەسـێدارەدانی ئەو مـرۆڤە زانـا و بـوێرو گەورەیە لە زۆر شـوێن و لەالیەن زۆر سـەرکردەی سیاسـی کـوردەوە اخەوە شەستبەد

.دەبینرێت

و ژیـانی سیاسـیدا، نگ رهـه کۆماری کوردستان بە سـەرۆکایەتی قـازی محەمـمەد نەک هەر بـۆ وەگەڕ خسـتنی ژنـان لە بوارەکـانی فێرکـردن، فهرگرتن، سـروودی وه می بـاج شـی میللـی، سیسـته رته یانـدنی مـودێرن، ئه زگـای راگه می مـودێرنی فێرکـردن، ده لەبەر دامەزراندنی سیستهبەڵکوو

سـەرەڕای ئەوەش نـاتوانین ئەو ڕاســتییە . میللـی، ئـااڵی میللـی، زمـانی میللـی لە فۆرمەکـانی دیــکەی حکـوومەتی پـێش مـودێڕن جیـادەکرێتەوەلەالیەکـی دیـکەوە لەنـاو ئەو هەمـوو . ەکانی کۆماری کوردستان لە هەموو بوارەکانـدا تایبەتمەنـدی پیـاوانەی پێوەدیـارەنەبینین کە سیاسەت

ومەرجی هەسـتیاری پـاش کۆتـایی شـەڕی جیهـانی دووهەم و بە ڕەچـاوکردنی ژێرخـانی ئـابووری واڵت و دوژمنە ناوەکی و دەرەکییە و لە هەلبەی رێبەرانی کۆمار کە فیۆداڵ، سەرۆک عەشیرەت و خـاوەن میـک و سـەرمایەی شـاری بـوون، بەربەسـتی پێگەی کۆمەاڵیەتی و چینایەتی زۆر

رۆڵی کەسایەتییەکی وەکوو پێشەوا قـازی محەمـمەد، هەرچەنـد زۆریـش . زۆر لەسەر ڕێگایدا هەبوو و ماوەی حوکمڕانییەکەشی زۆر کورت بوو .بەرجەستە بووبێت ناتوانێت موعجیزە بخولقێنێت


:چاوەکانسەر ئەم کتێـــبە بە زمـــانی ئینگلیـــزی نوووســـراوە و لەژێـــر )شـــەهرزاد موجـــاب : نووســـیار‘ کـــان کورده: ت وڵـــه تێکی بێده ژنـــانی میللـــه‘کتێبـــی •

(وەرگێڕاندایە بۆ زمانی کوردی ، مەحموود مەال عیزەت‘کۆماری میللی مەهاباد‘کتێبی • نەوشیروان مستەفا ئەمین‘ دا یحکوومەتی کوردستان، کورد لە گەمەی سۆڤێت‘کتێبی •

•http://www.unesco.org/fileadmin/MULTIMEDIA/FIELD/Iraq/pdf/Literacy_Day_Factsheet_S

ep8_EN.pdf

•http://www.hawler.in/more.php?id=9622

• http://www.hawler.in/more.php?id=965

http://www.hawler.in/more.php?id=965


مێژوی ڕۆژی جیهانی ژنان کورته

شەماڵ علی

ئــامیزی لــه ڕۆژه م ئــه بــوو، تی اڵیــه کۆمه ڵچوونی هــه و وره گــه یرانی قــه ڕۆژگــاری کــه وت رکــه ده میکدا رده ســه لــه ژنــان جیهــانی ڕۆژی دیهێنانی بـه ۆبـ کرێکـاران ری ماوه جـه باتی خـه و کرێکـاران ی شۆڕشگێڕانه ی وه جوواڵنه مانـای ڵگری هـه ڕۆژه م ئـه ربۆیـه هه. بـوو دایک لـه باشـتر جیهانێکی و باشتر ژیانێکی

واڵتـه له وه مه بیسته ی ده سه تای ره سه له ر هه. سیاسیە باتی خه و زایی ناڕه ی وره گهــازیه پیشه ــدا وره گه س ــان کان ــه ژن ــاره ب ــه زۆر ی ژم ــدانی مه هاتن ــارکردن ی ــهبو و ک ون لـه کی یه شـوره مه رده سـه و ئـه سـازی پیشه بـوو، ت تایبه ژنان کاری. کرێ به ری کارگه

به ژنان کاری پاندبوو، داسه ژندا کرێکارانی ر سه به جنسی اڵواردنی هه و وه جیاکردنه ژنـان سـەردەمەدا هێیرابـوو،لەو تی قـه رگ وبـه ج و چنـین و ڕستن یدانی مه له زۆری .بوو تر خی دۆزه کارکردنیان رجی ومه ل هه و خوارتر له کرێیان کرێکاریشدا، پیاوانی چاو هل ت نانه ته

دا لـه م ڕۆژه نیویـۆرک لـه ژنـانی کرێکـار لـه ی کـه و خۆپیشـاندانه بۆ ئه وه ڕێته گه ڕۆژی جیهانی ژنان ده ی مارس به8کردنی ی بیرۆکه نجامیانـدا کـه رگ ئه وبـه کریکـارانی ج م خۆپیشاندانه ئه. ڕێیان خست رجی کاریان به ومه ل ر هه رانبه ربڕین به تی ده زایه بۆ ناڕه 7811ساڵی

بـۆ داکـۆکی لـه ی خۆپیشـاندانی سـااڵنه بیرۆکـه 7891مـانگی ئۆگۆسـتی سـاڵی لـه. ی پێکـرا ڕوو بـوو و بـاڵوه رکوتی پۆلی ڕووبه ڵ سه گه له ر بـه کی گروپی ژنـانی سۆشیالیسـتی سـه یه وه کۆبوونه وه له رێکی سۆشیالیستی ژن، کالرا زیتکینه ن ڕابه الیه کانی ژنان له و مافه ژنانی کرێکار

خۆپیشـاندانێکی مین ڕۆژی ژنانیان بـه که ی مارسدا یه8 مریکا له ژنانی سۆشیالیستی ئه 7898ساڵی . ش کرا م پێشکه رناسیۆنالی دووه نته ئهدا ڕێپێوانیان م ڕۆژه کی مانهاتنی شاری نیویۆرک له ڕه گه زاران ژن له ریدا هه بریوه ی فه88 له 7898 و، واته دوای ئه یاند، ساڵی فراوان ڕاگه

زار کرێکـار هـه 89 تیایـدا زیـاتر لـه نیویۆرکـدا هـات کـه و شـکۆداری کرێکـارانی ژن لـه وره دوای مـانگرتنێکی گـه بـه م خۆپیشاندانه ئه. کرد .ی پێدرا درێژه که و ڕاونان، مانگرتنه ستگیرکردن و ده ڕای گوشار ره سه فته هه 74 ی زیاتر له و بۆ ماوه وه کار کێشایه ستیان له ده

م لـه رناسـیۆناڵی دووه نته ن ئه الیـه له مریکا بۆ کۆنفرانسی ژنان که فدی ژنانی سۆشیالیستی ئه ڵ نیازی وه گه ی کالرا زیتکین له بیرۆکه

موو هـه موو سـاڵێک لـه هـه ر پێشنیاری کالرا زیتکین بڕیاردرا که سه دا له یه وه م کۆبوونه له. وه کی گرته سترا یه دا به7879ساڵی هاگن لهکۆپنگـدان بـۆ ژنـانی ن شدا مـافی ده وانه ناو ئه کانی ژنانی کرێکار له و خواسته ڕێبخرێت و ئاکسیۆن به ڕۆژێکی دیاریکراودا خۆپیشاندان کان له واڵته

و، سـاڵی دوای ئـه. هاتبوون پشـتگیری کـرا وه واڵته 71 له ڵسوڕاوی سۆشیالیستی ژن که هه 799ن الیه له م بڕیاره ، ئه وه رزبکرێته کرێکار بهم ڵبژاردنی ئـه هـه. وه ایـهو دانیمـارک یـاد کر و سویسـرا مسـا و نه ڵمانیا کانی ئـه واڵته ک ڕۆژی جیهانی ژنان له ی مارس وه78ڕۆژی 7877 واته لـه( ڵمانیای لـێ پێکهـات نـد میرنشـینی تـر ئـه پـاڵ چه دواتـر لـه ی کـه و میرنشـینانه کێک له یه)پاشای پروسیا بوو که وه یه و بۆنه به رۆژه

.بێت هه ماندا رله په له نگدانیان ده مافی که دا ژنان به هینراوی جێنه به ڵینێکی به 7848ساڵی


و بات خـه ڕابـردووی و کرێکـار ژنـانی ی کێشـه چوو یادنـه له و زێن دڵتـه ڕووداوێکـی ژنان، جیهانی ڕۆژی ی وه یادکردنه و ئه دوای ڕۆژ ند چه ش ڕووداوه و ئـه. کـرد رمتر گـه ر رابـه به نـد چه دا یدانـه مه م لـه باتی خـه و وه کـرده سـته رجه به تـر ی هێنده مریکا ئه کرێکاری ژنانی ی وه جوواڵنه .نیویۆرک نگ بوو له رگی ترایه وبه ی ج کارگه کرێکاری ژن له 741انی سووت

ڕۆژی . و تراجیکترین ڕووداوی شوێنی کـار بـوو ترین وره ، گه8997ری مبه پته ی سه77تا مێژووی شاری نیویۆرکدا هه له که م ڕووداوه ئه

سـاڵیک یـه کارگه م ئـه نکـارانی خاوه. دا ڕووی بـوو، ئامـاده سـات کاره بـۆ تیایـدا شـتێک موو هـه کـه ک یـه کارگه لـه 7877ی مارسـی سـاڵی 81 ج کرێکاری ژنانی ی ئیتیحادیه ڵ گه له کۆنتراکت بوون نه ڕازی زاریی هه 89 ڕینی ڕاپه به ناسراو ی وتووانه رکه سه مانگرتنی دوای به ر وبه وه له هێنران کارده بــه کــه دروومــان کانی کینــه مه بگــرن، گــڕ کــرا ده خێــرا زۆر کــه قومــاش لــه بــوو پــڕ یــه رگهکا م ئــه نــاو. ن بکــه ئیمــزا رگ بــه و

یان ره جگـه یـه کارگه م ئه ناو پیاوی وانانی پاسه و کرێکاران له ندێک هه بوون، ر سوتێنه بایی کاره پزیسکی وامی رده به ترسی مه کی یه رچاوه سه ت مۆڵـه پشـووی و پاوس له ڕێگاگرتن بۆ ناو به کان نکاره خاوه گیرا، رده وه لۆک له سوود دا یه کارگه م ئه شوێنی زۆر له ڕووناکی بۆ و کێشا ده لـه ربـازبوون ده شـوێنی مکردنی راهـه فه بـۆ یان وره گـه کی سـتیه ربه بێده و خسـت داده کـان کرێکاره ر سـه له یان کارگـه کانی شه به رگاکانی ده دراو نه .نیشاندابوو دا، وه وتنه ئاگرکه تیکا

زوو م شــته هه قــاتی کرێکــارانی و لێبــوون کــانی نکاره خاوه کــه م هــه ده قــاتی ، وه وتبووه کــه دا کــه کارگه می شــته هه قــاتی لــه ئــاگر کاتێــک لـه کان نـده کارمه لـه شـێک به و کـان نکاره وهخا درابوو، نـه م نۆهـه قـاتی کرێکارانی به پێویست ئاگاداریی اڵم به بوبوون، که ترسیه مه ئاگاداری

م نۆهـه قـاتی لـه کرێکاران اڵم به وتبوون، که ربازکردن خۆده فریای شتیش هه قاتی ی وانه ئه رچوبوون، ده و ربان سه چووبوونه وه مه هه ده قاتیسـیان که 18 و وه خـواره ڵـدابووه هه خۆیـان وه کانه ره نجه په له ناچار به یاخود دامرکابوو، وکۆیان گ ئاگر ی بیێسه و ڵ دوکه نێو له یان بوون،

. سـتدا ده ی کرێکـاری کـۆچکردوو بـوون گیانیـان لـه زۆریان کچۆڵـه ره شـی هـه به کرێکـار کـه 741گشـتی بـه. سـتدابوو ده گیانیان لـه م جۆره بهــه فته هه ــه ی ــه م ڕووداوه ک دوای ئ ــوان ل ــه 799 - 89نێ ــه زار ه ــه س ک ــوانێکی ل ــه ماته ڕێپێ ــه ناڕه و ینی م ــه تی زای ــه ب ــه ی بۆن ــه وه ڕووداوه م ئ ل .کرد شدارییان به نیویۆرک کانی قامه شه

قـورس تی تۆمـه لـه دادگـای لـه ئاشـکرابوو، کرێکـاران ژیـانی بـه بێباکیـان و ستی ربه بێده که حاڵێکدا له ، یه کارگه م ئه نکارانی خاوه

ن بـه بـوو بیـده ده دۆالر سـزا دران کـه 11 دابـوو، سـت ده لـه گیـانی کـه کرێکارێک ر هه بۆ. دران م که زۆر مالی کی سزایه نها ته و بێتاوانکران هرگـرت کـ وه کۆمپانیـای بیمـه یان لـه کـه تی کارگه سـاره بـری خه زار دۆالریـان لـه هـه 19ی ردا نزیکـه رامبـه به اڵم له وکاری کرێکاران، به س که کـه وه وتنه ئایـا ئاگرکه کـه بووه مڕۆش ئاشکرا نه تا ئه که شایانی باسه. ر کرێکارێکی کوژراودا ر هه رامبه به دۆالر له 499 زیاتر له یکرده ده

. ست کراوه نقه ستی ئه ده ، یاخود به خوازراو بووه پێشهاتێکی نه

خـدان و ڕای گشـتی بـۆ بایه کان کریکاریـه رنجی ئیتیحادیـه و سـه ێکی زۆر فراوانـدا ناسـاندئاسـت ی ژنانی کرێکاری له کێشه م ڕووداوه ئه ڕۆژی جیهانی ژنان 7878 ساڵی . وه کرێته ده رگبڕه جه ساته کاره و ئه یادی مارسێک ی 8موو هه وه و ڕووداوه دوای ئه له. ڕاکێشا یه م کێشه به کان ڕێپێوانه خواستی ، وه یادکرایه وره گه ڕێپێوانی به ڕۆژه م ئه وروپا ئه واڵتی لێک گه له و مارس ی 8بۆ وه مارس گواسترایه 78جیاتی له خۆئامـاده نـدی به روو سـه له ڕێپێوانانـه م ئـه. زیـادکرا بـۆ ڕیشی شه له ڕیگاگرتن و ئاشتی خواستی کرێکار ژنانی کانی سییه ئه خواسته پاڵ له زۆر تیایدا ئاشتی خواستی و نگ جه دژی تی سیه خه بۆیه ر هه سازدرا، ڕ شه بۆ دنیا دارانی رمایه سه سوپاکانی و نکا ته وڵه ده کردنی


.بوو سته رجه به ی مـانگی ممه کشـه دووایـن یه وتـه که ده( ڕۆژژمێـری جولیـانی)پێـی رۆژمێـرری کـۆنی ڕوسـیا به ڕووسیا، که له 7871ی مارس 8 ساڵی بــۆ داواکردنــی مــافی کــه م ڕێپێوانــه ئــه. نجامــدرا شــاری پیترســبۆرگ ئه ی ژنــان لــه وره ی مانــگ بــوو، ڕێپێــوانیکی گــه 88وتی ڕێکــهو شــوبات

یی ڵچنیبوو، تـوڕه ڵک هـه خـه نگی بـه و برسێتی تـه رما چوو، سه ڕێوه ت به بارودۆخیکی زۆر تایبه کانی ژنانی کرێکار بوو له و خواسته نگدان دهتای ره ســـه ی مــارس بــوه8ڕێپێــوانی ربۆیــه هه. و خــرۆش جــۆش ڵكی هێنــابووه دا خــه و بارودۆخــه پــاڵ ئــه کێشــانی لــه و درێژه نگ جــه لــه

7871 ی مارسی8ش م جۆره به. وه ندرایه اڵتی لێ سه سه و ده ر کرا سه ستبه ک تزار ده یه فته نجام دوای هه ره و سه کان تیه زایه ی ناڕه وه فراوانبوونه یشۆڕشـ کۆی سـه بـووه ش شۆڕشـه م ئه خودی دواتر که ، ناسراوه 7871شۆرشی شوباتی به ی که و شۆڕشه نگاوی ئه مین هه که یه ڕوسیا بووه له .ر ئۆکتۆبه زنی مه

بوو، ژن زیری وه مین که یه و بوو ژنان ی وه جوواڵنه ناسراوی ڵسوڕاوانی هه له کێک یه که کۆلۆنتای لکساندرا ئه وڵی هه به شۆڕش دوای له

ڕۆژی پشــوو بــووه دواوه بــه 7811 لــه وه کــرده بــه اڵم بــه یانــد، ڕاگه ســمی ڕه پشــووی ڕۆژێکــی ک وه مارســی ی8 ڕوســیا لــه ســۆڤێتی اڵتی ســه ده .تدا کێتی سۆڤیه یه کردنی گشتی له کارنه

م و لـه وه کۆپنهـاگن کۆبوونـه له وه واڵته 18 ر له نوینه 188 -7819ژنان ساڵی یاندنی ڕۆژی جیهانی ی ڕاگه ساڵه 19ی یادی بۆنه به ک سـاڵی وه که 7811ساڵی له. ند کرا سه کانی ژنان په تیه اڵیه و کۆمه سیاسی، ئابووری مافه یاندنێک بۆ پشتیوانیکردن له دا ڕاگه کۆنفرانسه

. وه ک ڕۆژی جیهـانی ژنـان یادبکاتـه ی مـارس وه 8موو سـاڵیک هـه ی کـه وه ستی کرد به کان ده رتووهکگ یه وه ته نرابوو، نه یه جیهانی ژنان ڕاگهو ڕیپێـوان م ڕۆژه کانی نزیـک بـه پشـووه ڕۆژه دا یـان لـه م ڕۆژه و لـه وه کریتـه کانی جیهـان یـاد ده ر زۆری واڵته ی هه زۆربه ی مارس له 8مڕۆ ئه

. سمیه ڕه پشووی دنیا واڵتی 89 نها له ی مارس ته 8اڵم به. کرێت رپا ده جۆر به ی جۆربه وه و کۆبوونه و کۆر خۆپیشاندان

کـانی توێژه ترین سـته ژێرده و شـترین بێبه ژنـان دنیـادا واڵتـی و جێگـا لێک گه له هیشتا مارس ی 8یاندنی ساڵ دوای ڕاگه 799 ی نزیکه نـد مه هره به ئـازادی و مـاف لێک گـه لـه ئێسـتا لـه ر به ساڵ 799 چاو له دنیادا مرۆی له ژنان شدا وه ئه ڵ گه له اڵم به هینن، ده پیک لگاکان کۆمه . ستهێناوه ده به پیاواندا ڵ گه له سیاسیان و حقوقی واوی ته کسانی یه وواڵتان له ندێک هه له و بوون

و مانگرتن له. و ئازادیخوازیه ی کرێکاریی وه نگاریی جوواڵنه ره و به بات ووی خهمیژ م ڕۆژه وتنی ئه و میژووی جێکه ی مارس 8 ندی وه ڕه

ی 8و خۆپیشـاندانی مریکا ی ئـه وه وتنه ک ڕووداوی ئاگرکه کانی وه گرنگه قۆناغه ، به وه ره وبه مه و نیوێک له ده سه له وه ڕیپیوانی ژنانی کرێکاره . وه ته ریه شه به نگی رهه فه و مێژو به کانه سۆشیالیسته و کرێکاران شکۆداری باتی خه ی نجه جێپه و نیشانه مارسی 8، 7871مارسی

8998ی ی فێوریه81: وتی ڕێکه/ ڕی رێکخراوی کرێکاران ماڵپه


ی مارس 8ر سه ڵ ژنان و پیاوان له گه ک ده یه قسه

هانگیری برایم جه ژنـانی موو هـه لـه رۆژی و ئـه دا رنجه سـه کورتـه و ئـه پیکی سـه لـه و دیکـه جـارێکی بۆیـه ر هـه ، ژنانه ییو ته نه نێو رۆژی مارس ی8 .بێ پیرۆز کوردستان ژنانی تی تایبه به جیهان بـه وه ژنانـه ن الیه له م هه و پیاوان ن الیه له م هه جاران زۆر دا ڕابردوو ی یه ماوه و له رۆژه و ئـه نییـه ژن مـافی بـه ڕیـان باوه کـه پیـاوان ی زۆربه ، که نووسرێ ده و کوترێ ده وه تانه ی وانـه ئه مووی هـه ر هه دانیه وه له گومان خۆ. لێدانه پۆز جۆرێک ش وه ئه و لێن ده بایی پیرۆز

ــه پیرۆزبــایی ــدا ماڵــه له ر هــه ن کــه ده گرینگــه رۆژه و ئ ــه خۆیان کــه لماندوویانه ســه وه کــرده ب دا؟ رۆژه م له جێیه به کی یه تانه وه ئه ئایا اڵم به. نییه رۆژه و به ڕیان باوه

دا جیهـان وتووی پێشـکه والتـی زۆر یاسـای لـه پیـاو ڵ گـه ده جیـاوازی بـێ مرۆڤێکـی ک وه ژن یی وره گـه و ژن مـافی و ژن جیهانی رۆژی

واڵتانـه و لـه ڵکوو بـه کـردبن، پـێ خێـری ڵگا کۆمـه ی وه ئـه ک نـه. ڵگا کۆمـه مـاری ده و خـوێن اونـ چۆتـه ڕه بـاوه و ئه ش وه کرده به و سپاوه چه و ئـه دا، یدانـه مه و لـه ژنـان وتنی رکه سـه و وه بارێکـه موو هـه لـه پیـاوان و ژنـان کردنـی نما شو نه و ڵدان هه بۆ ر رابه به ئیمکانی و ت رفه ده

رچاوتر بـه واڵتانـه و لـه ژن وری ده ریکـه خه وه باره ندێ هه له ڵکوو به رن رابه به نیا ته نه پیاوان و ژنان که وهلماندو سه وه کرده به ی ڕه باوه خانـه فڕۆکه و وره گه وماڵی بازار و کان فرۆشگه و ئافی و و خۆشخانه نه و بانک ک وه کان، نیه ده مه و گشتی شوێنه و ئیداره ی زۆربه بێ، ده . ژنن یان 1 می که النی به س که 79 له ر هه هتد و سه دره مه و

نـدی پێوه لـه و رۆژێ موو هـه نـه دیمه و ئـه ژیـن ده وه ره ده لـه ی وانه ئه ی زۆربه چوون گۆڕێ هێنایه بۆ م باسه کورته و ئه و نموونه و ئه

ر سـه به زاڵ و گشـتی کی یه بیرۆکه بێته ده کاتێ ژن مافی لماندنی سه وه دڵنیاییه به وایه که. بینن ده جار یان ده به دا یان رۆژانه کاری ڵ گه ده موورۆژه هـه و ئاسایی ژیانی ڵسووڕانی هه وتی ره له دا، هێنان م رهه وبه کار له جیاوازییه مانی نه و ئه ال ردووک هه ژن و پیاو که ڵگادا کۆمه وێ هـه بمـان ر گـه ئه و بگیـرێ رچاو بـه له ژن مـافی وێ هـه بمـان ر گـه ئه کـه وێ کـه ده ر ده بۆ مان راستیه و هئ وه لێره ببین، خۆیان چاوی به دا بکـات، پیـرۆز ژنـان لـه دڵ بـه بـێ ده رۆژه و ئـه و نییـه متر کـه پیاو له هیچی ژن که بێنێ وه به ڕ باوه ژندا جیهانی رۆژی له ڕاستی به ڵک خه دێمۆکراتیــک و ئــازاد اڵتیکی ســه ده و نم سیســته و ره بــه بگــۆردرێ ڵگا کۆمــه نــاو ژیــانی می سیســته تــا ن بــده وڵ هــه ک یــهال موو هــه بــێ ده وا ئــه

پیـاو و ژن ری رامبـه به و مـاف بـه ریشـمان باوه ر گـه ئه ت نانـه ته پیاویش تۆی و من و لمێنێ سه ده خۆی ، خۆی ژن م ده و ئه بچێ وتوو وپێشکه بـایی پیـرۆز لـێ دڵ بـه ی رۆژه و ئـه و نییـه متر کـه پیـاو لـه ژن کـه بـین راسـتیه و ئه سلیمی وته وه ینه رده به ست ده وه کرده به ناچارین بێ نه .ین بکه

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1396701194532&set=a.1633392711672.85345.1142294015&type=1&source=11


خـۆی وومیفه مـه و مانـا ریکـه خه ژن رۆژی توو پێشـکه واڵتانی لـه کـه یه وه ئه وه بێته بیریان دۆستان خۆشه پێم که دیکه کی یه له سه مه شــنه چه هــیت بــه ســت هه ئیــدی ژن چــۆن بینــرێ، ده کانــدا ورۆژژمێره قویم تــه لــه نیا تــه و وه بێتــه ده کــاڵ ورده ورده نگــی ره و دا ده ســت ده له

الی ژن رۆژی و ژن مــافی ی نــده وه ،ئه وه بداته دا پیاوســاالر ڵگای کۆمــه یــان زۆر پــێ خــۆ پیــاوی چــاوی بــه رۆژه و ئــه تــا ناکــات ک جیاوازیــه هیشــتاس دا واڵتــان لــه هێنــدێک لــه رچی گــه ئه ناکرێــت، لێــوه باســی ران نــده هه لــه تــه بابه و ئــه دی ســه له ک یــه بــه ت قــه گرینگــه مانان مــه . نییه ر رابه به پیاو و ژن مافی ت سه تا سه له و واوی ته به

دڵ بـه کردنـه پیرۆزباییـه و ئـه وه وپیـاوه ژن به ک الیه موو هه بێ ده کات ده پیرۆز رۆژه و ئه پیاو کاتی کوردستان له کۆتاییم، ی وته

کـه ی وه ئـه م کـه یه هۆکـار، دوو به ببوێرن، خۆ رانه شه ته و تانه و له و ن بکه دۆستان سوپاسی دا رۆژه و له لێدان تانه جیاتی له و رگرن وه وه دڵـه لـه و تی پێیـه ڕیـان باوه یـان ، نییـه ر ده بـه له سه مه دوو له ن که ده ژنان له بایی پیرۆز وه بۆنه و به و دا رۆژه و له سانێک که که ر گه ئه سـلیم ته دا رۆژه و ئـه یی وره گـه و ژنـان قی هـه به مـافی ر رامبـه به له یا نین، م که لکه خه ڵه کۆمه و ئه وایه پێم من که ن که ده پیرۆز رۆژه و ئه

پێـی و ربگـرین وه خێـڕ فـاڵی بـه ولێک قـه بـه ربڕینـه ده و ئـه و وایـه چـاک دا ت حاڵـه ردووک هـه له کـه. ن بکـه بـایی پیـرۆز ناچارن و بوون بـۆ بکـرێ رخان تـه بـا دوایـی ی رۆژانـه و ئـه مێنـێ ده سـاڵ رۆی 814 بکات، گوڵباران ژن س که موو هه با و ژنانه هی رۆژه و ئه. بین خۆشحاڵ

. بکوتن شۆر خوری یه له سه مه و به ر باوه بێ پیاوانی دۆستان، با و گرینگه له سه مه و له وه وڕدانهئا دڵ بـه پـڕ دیکـه جـارێکی بـوون، نـه یـه هه مانـای نـه و ئـه بـێ دنیـا ی ره وه بوونـه و ئـه ژن، جیهـانی رۆژی دا، مـارس شتی هه رۆژی له

... انتکوردس ، م واڵتاکه تی یته مه ش به ژنانی وه روویانه سه له جیهان انیژن موو هه له م که ده پیرۆزبایی

8974ی مارسی 8: وتی ڕێکه/ ر فی بووکی نووسه :رچاوه سه


یەکان و رەنگدانەوەکانی ژن، پێوەندییە کۆمەاڵیەتی

ش لورستانی ئاره و سـەرەکی دروشـمی وەک یەکسـانی و خۆشبژیوی ئازادی، ــ نادێمۆکراتیکەوە و دێموکراتیک بە ــ کۆمەڵگاکان هەموو ئەمڕۆدا دنیای لە ئەوەمـان پـێچەوانەی ئامارەکان و راستییەکان بەاڵم دەناسێنن، خۆیان ستراتێژیکی ئامانجی

مافەکـانی بـارودۆخی لەسـەر ئەمریکـا دەرەوەی وەزارەتی سااڵنەی راپۆرتی. دەدەن نیشان پێ نـاوبردوە سـاڵەکان خراپتـرین لە یەکێـک بە ئەمساڵی دا،٢٢١٣ ساڵی لە و جیهان ەل مرۆڤـــاچێتەوە لەبیـــر هەرگیـــز جینایەتەکـــان دڵتەزێنتـــرین لە هێنـــدێک بەهـــۆی کە لە ئەوە. ن

ــامەی دەوڵەتەکــان زۆری هەرە زۆربەی کە دایە حالێــک ــان مافەکــانی گەردوونیــی جاڕن مرۆڤیــردوە پەســند ــاغە کە ک ــاکەی و بن ــریتییە بنەم ــازادی لە ب ــانی یەکســانیی و ئ ــوو مافەک هەم

لەگەڵ پێوەندیی لە یەکگرتوەکان نەتەوە رێکخراوی پەسندکراوەکانی رێکەوتننامە بە چاوێک ئەگەر. دیکبوونیانەوە لە رۆژی لە مرۆڤەکانە خەســارگەڵگرترن، ئامارەکــان ێرەیگــو بە کە مرۆڤەکــان لە گــرووپە ئەو مــافی لە کــردن پارێزگــاری دەبینــین بخشــێنین، دا مــرۆڤ مافەکــانی حەشـیمەتی نیـوەی لە زیـاتر کە گرووپ گەورەرترین. کراون تۆمار دیاریکراو پەیماننامەی تەبسەرەو وەک و داگیراوەتەوە لەسەر پێ زیاتریـــان ـــک جیه ـــنن، پێ ـــاترین بەاڵم دێ ـــانی پێشـــێلکاریی زی ـــان مافەک ـــارەدا مرۆڤی ـــارکراوە، لەب ـــانن تۆم ـــارودۆخی. ژن ـــان ب ـــوومەتە لە ژن حک

سیسـتماتیک هەاڵواردنێکـی حکـوومەت دا کاتەکـان زۆربەی لە و نالەبـارترە و خراپتـر زۆر ئێـران ئیسـالمیی کۆمـاری وەک نادێموکراتیکەکانی .دەکا پێڕەو ژنان بە بەرامبەر

هەرکـام کە یەکسـانی و ارێتیخاوەنـد مـافی خۆیـان، دەسەاڵتی لە بریتین ئێران لە ژنان مافەکانی پێشێلکردنی بوارەکانی گرنگترین

.دەبن دابەش دا بەش و لق چەند بەسەر دا کۆمەاڵیەتی و ئابووری سیاسی، بوارەکانی لە خااڵنە لەم ــەرەتایی ــتیی ترین س ــک هەر پێداویس ــوونی مرۆڤێ ــەاڵتی هەب ــۆیەتی، دەس ــران لە بەاڵم خ ــدااڵنی دا ئێ ــت من ــان ک ــوڕ ی ــبەر ک بە بەرام

دەبــێ و بلــو تەمەنــی دەگەنە کــوڕان لە زووتــر کچــان ئەگەرچــی. دەکــرێ لەگەڵ جیاوازیــان هەڵســەکەوتی جــۆرە دوو خۆیــان، دەســەاڵتی لەگەڵ بەراورد بە ترســـەوە بـــێ و تەواو دەســـەاڵتی بە کە بەجۆرێـــک بلـــووغەوە، تەمەنـــی نێـــو نـــانە پێ بـــۆ هەبـــێ تەواویـــان ئامـــادەیی

بەختەوەریـی و سـاڵمەت کە هەڵبژێـرن راسـتە رێـگە ئەو و بـکەنەوە جیـا ێـکل خـراپە و چـاکە دا دێمۆکراتیـک واڵتـانی لە هاوتەمەنەکانیان لە تـرس بەهـۆی تەنـانەت و نەریتـی شـێوەی بە بنەماڵەکـان زۆربەی ئێـران لە پـێچەوانەوە بە بەاڵم دەکـا، دابـین کۆمەڵگاکەیـان و خۆیان

ــکەچ بــوونەوەرێکی وەک کچەکەیــان کــۆمەاڵیەتی، شــکێنیی پێکهاتە بەهاکــانی و بنەمــاڵە ملکەچــی واتە) دەکەن وەردەپەر لەمســت گــوێ و مل و ســەربەخۆیی مــاوەدا کەمتــرین لە بتــوانن ئەوەی بــۆ کۆمەڵگــا نێــو دەنێــردرێنە زووتــر دەکــرێ ئەوەنــدەی کوڕەکــان و،( نەریتــی کۆمەڵگــای یەکسـانیی و خاوەنـدارێتی و دەسـەاڵت بـوونی هەسـتی بە زیـان ئۆتۆماتیـک شـێوەیەکی بە بەمجـۆرە. بێـنن وەدەسـت کـۆمەاڵیەتی کەسایەتیی

و هاوڕێ و دۆست دۆزینەوەی رەوتی. دەکەن خۆش دواتر هەاڵواردنەکانی نەهادینەکردنی بۆ بوار و دەگەیەنن دا کوڕان بەرامبەر لە کچان


کۆمەاڵیەتییەکـان بەها و، هەاڵواردن قوربانیی دەبێتە دواتر کوڕانیش لەگەڵ تەنانەت و کچان نێوان لە ئەزموونەکان و زانیاری گۆڕینەوەی کە مرۆڤێـک وەک کـت حـاڵەتەدا لەم. دەکـرێن پێناسـە دیاریکراودا و تەسک چوارچێوەیەکی لە کچان پێوەندییەکانی کردنەوەی بەرتەسک لە

و هەلــومەرج بتــوانێ داهــاتوودا لە ئەگەر و دەبێــتەوە کەســایەتی و شــوناس قەیرانــی تووشــی خــۆیەوە، لە کــردن بەرگــری دۆخــی کەوتبێــتە قورسـی تێچـووی لەوانەیە بەرەوڕووبـوونەوەیە ئەم و دەوەسـتێتەوە نەریتـی کۆمەڵگـای لـۆژیکی بەرامبەر لە ناچاری بە بگۆڕێ، خۆی یژینگە

و بەرامـبەردا رەگەزی بە گـرتن پێوەندی قۆناغی لە ژن یەکسانیی و خاوەندارێتی دەسەاڵت، خەوشدارکرنی و هەاڵواردن. بسەپێنێ بەسەردا بە کـردن پێوەنـدی لە کە بەجۆرێـک ،(ناپذیر نفوذ) دزەهەڵنەگر یان هەستیار زۆر بوونەوەرێکی دەکاتە ژن ماوەنددا،زە کاتی لە تەنانەت کـااڵ بە جـار هێنـدێک تەنـانەت یـان زانـین ئـامراز بە روانگەی پێی بە و، دەبێ شکست تووشی جار چەند دا شووکردن یان بەرامبەر رەگەزی دەبـێ ناچـار دیـکەدا پێوەنـدییەکی دووبـارەی دەسـتپێکردنەوەی لە و، دەدا هەزیـنە و تێچوو قورسترین ژن ژنان، بە بەرامبەر پیاوان زانینی

.هەڵبژێرێ تر قەیراناوی و خوارتر زۆر بەربژێری و پەروەردەیـــی ئامرازەکـــانی و راگەیەنەکـــان تایبەتەکـــان، دامەزراوە تەنـــانەت و زانکـــۆ هەتـــا ســـەرەتاییەوە لە پەروەردە شـــوێنی

ژن دەیـهەوێ حکـوومەت و بناسـێنن ژنـان بە حکوومەتی کولتووری و فەرهەنگ ئەوەدان هەوڵی لە بەردەوام ئێران، لە گشتییەکان وەندییەپێ. بـێ حکـوومەت ویسـتەکانی و خواسـت ملکەچـی تەواوی بە کە بەجۆرێـک بکـا، هەڵسوکەوت حاکم سیستمی دڵخوازی شێوازی بە کۆمەڵگادا لە

یەکێـک بەردەوام حکـوومەت، پالنەکـانی و هەوڵ سـەرەڕای زانکـۆ، تایبەت بە پەروەدەییەکان، شوێنە کە داوە نیشانی ئەزموون و ئامار بەاڵم خوێنـدەوارانە، هێـزە ئەم و بـوونە ژنان تایبەت بە کۆمەڵگا کۆمەاڵیەتیی ئاگایی و وشیاری گەشەی ناوەندەکانی چاالکترین و گرنگترین لە

جیــاکردنەوەی گەاڵڵەی وێــنە بــۆ. دەوەســتنەوە دا حــاکم سیســتمی ســەرکوتی و پــاوانخوازی بەرامــبەر لە مبەردەوا کە بەهێــزن پتانســیەلێکی الو تــوێژی زانســتییەکانی و کــۆمەاڵیەتی پێوەنــدییە خەوشــدارکردنی و رووخانــدن بــۆ ئیســالمییەوە کۆمــاری الیەن لە کە زانکۆکــان رەگەزیــی .ییەداپێوەند لەم حکوومەت هەوڵەکانی لە یەکێکە داڕێژا و مەترســی زەنگــی ژنــان، بــۆ یەکســانی و خاوەنــدارێتی و دەســەاڵت ناســینی رەســمی بە و پالنــدانان دا ئێــران ئیســالمیی کۆمــاری لە

کەمتـرین لە دەتـوانن ژنـان ئاکامـدا لە و، ژنـان واتە کۆمەڵگـا، نیـوەی بنیـاتنەری و ئەرێنی وزەی ئازادبوونی هۆی دەبێتە کە هەڕەشەیەکە کـۆمەاڵیەتی، گەشـەی و رکەبەرایەتـی لە نوێ خولێکی و، بناسێنن پیاوان بە تایبەت بە و کۆمەڵگا بە خۆیان ئامانجەکانی و تویس ماوەدا

.بڕیویانە سێکۆالر واڵتانی کە دەبا رێڕەوە ئەو بەرەو ئێران کۆمەڵگای

و راکێشـان هەوڵـی لە زانیارییەکـان بۆمبارانی بە بەردەوام کە دا سێهەم هەزارەی لە گشتین پێوەندیی ئامرازی بەهێزترین راگەیەنەکان کۆمەڵگـای ئـابووری تێچـووی قورسـترین بە دەدا هەوڵ ئێـران ئیسالمیی کۆماری هەربۆیە. دان بەردەنگەکانیان زەینی و بیر لەسەر کارتێکەری

بە پـێش تەنانەت و، حاکم سیستمی ەریدژب هێزی زانیارییەکانی دزەی بە پێش و راگەیەنەکانی بەردەنگی بکاتە ژنان، تایبەت بە ئێران، تایبەت بە و ئێران خەڵکی بەاڵم. بکا کۆنترۆڵ بەتەواوی هەڵومەرجەکە و، بگرێ دا ئێران نێوخۆی لە جیهانییەکان باڵوکراوە باڵوبوونەوەی

وشـــیاری و ئاگـــایی اســـتیئ بردنەســـەری و مافەکانیـــان لە ئاگـــاداربوون بـــۆ وەردەگـــرن کەڵـــک دەرفەتێـــک هەر لە کە داوە نیشـــانیان ژنـــان

ــان ــاتۆری شــێوەیەک هــیت بە جیهــان کە دەیســەلمێنن و کۆمەڵگاکەی ــازانێ رەوا بە ســەرەڕۆیی و دیکت کە ئەوەیە ئاشــکرایە و روون ئەوەی. ن


کە ژنیش بێگومان و بکرێ دابین ئینسانەکان هەموو بۆ یەکسانی و خاوەندارێتی و دەسەاڵت کە دەگا دێمۆکراسی بە ئەوکاتە تەنیا کۆمەڵگا . ناگا گەش داهاتوویەکی و دێمۆکراسی بە نەهێنێ، وەدەست خۆی ئینسانییەکانی مافە هەتا دێنێ، پێک کۆمەڵگا زیاتری نیوەی واندوست ره ستوود مه: کوردی بۆ رگێران وه وه بۆته باڵو دا"کوردستان" ی رۆژنامه ی ٦٢٧ ژماره له

8974ی مارسی 1: وتی رێکه /ڕی کوردستان و کورد ماڵپه: رچاوه سه


و ناموس و یاسا لە باشوری کوردستان ژنکوژی، شەرەف

د، کامران ئەمین ئاوە

(ژنان جیهانیی رۆژی مارس ی٨ بۆنەی بە)

کۆمەڵگــا، فەرهەنگــی دنیگەشەســەن ئاســتی لەگەڵ پێوەنــدیی واڵتێــک هەر یەکــانی ئەخالقی وئەرزشــە خەڵــک هەڵســوکەوتی شــێوەی ـــا ســـەروەریی ـــتنی و یاس ـــاڤی پاراس ـــرۆڤ م ـــی بە م ـــانیی کانی یه گشـــتیی پرنســـیپە پێ ـــه. هەیە جیه ل

و کرابێ نـه نع مـه وه قانوونـه ن الیـه لـه کـه کردارێـک هەر و بـێ سـەروەر لەوێ قانوون کە ک لگایه کۆمه یـان رام حـه وه، ته ریته شـه و ئـۆلی ن هالیـ لـه نـدیش رچه هه. یـه نی تـاوان کرابێ نـه دیـاری بـۆ تاوانێکی هەر مەعنەویــی و مـاددیی دەسـتکەوتەکانی دوایـین ئاکـامی بۆخـۆی فەرهەنـگ. درابـێ قەڵەم لە مەبـاح

ـــێکە ـــی بە. واڵت ـــک بۆچـــوونی مەســـەڵەی پێناســـەیە ئەم پێ ـــەرەف چەمکـــی لەگەڵ خەڵ ـــامووس، و ش ن و داب فەرهەنگ، چوارچێوەی لە کچەکان تتایبە بە و واڵت گەنجانی دڵداریی و ئەوین و خۆشەویستیی

و دەدرێ ســزا یاســا پێــی بە منــدااڵن و ژنــان بە دژ توونــدوتیژیی هەرچەشــنە پێشــکەوتوودا واڵتێکــی لە. دەداتەوە ڕەنــگ کۆمەڵگــا نەریتــیــۆ پێویســت مکانیســمی ــی ب ــانی لە بەرگری ــانەی ئەو گی ــاخود لێکــراوە دەســترێژیان کە ژن ــان ی ــاخود نکوشــت مەترســی لە گیانی هەرچەشــنە ی واڵت پۆلیسـی و دادوەریـی سیسـتێمی اڵیەن لە تەنیـا نە کەسـانە ئەم. گیـراوە چـاو لەبەر دایە، ڕووحیـی و جەسـتەیی ئازاری و دەسترێژیی

ئـاخەرین وەدواکەوتـوو و کـۆن نەریتـی و داب کە واڵتێکـدا لە بەاڵم. دەکرێن پشتیوانی مەدەنیش جوراوجۆرەکانی ڕێکخراوە الیەن لە بەلکوو لە بەرچـاو بەشـێکی و دەکـا پێشـە دەنگـی بێ ژنـان بە تونـدوتیژیی لەبەرامـبەر کۆمەڵگـادا لە نەبـوونی بااڵدەست هۆی بە یاسا و دەکا قسە

گیـانی دەگێـرن، سـەرەکی دەورێکـی ژنـان دژی تونـدوتیژیی ئەنجـامی بـۆ پیـاوان ورووژاندنی لە... هتد و مزگەوت لە یەکان ئایینی عاڵمە رۆژ بە ڕۆژ شـەرەف پاسـاوی بە کچان و ژنان کوشتنی ڕادەی و دایە کوشتن مەترسیی ژێر لە زۆرتر بنەماڵە شەرەفی پاراستنی هۆی ەب ژنان دیـاردەیەکی وەکـو و کۆمەڵگـا نێـو زاڵـی فەرهەنگـی دەبـنە کـات تێپەرینـی بە یەکـان نەریینیی دیاردە لە بەشێک زۆرجار. دایە زیادە لە ڕوو

بـاوە هەیشتا پیاوسااڵر و ئایینیی - خێیەکیی فەرهەنگی جارێ کە واڵتانەیە لەو ژن و کت کوشتنی لەوان یەک دەگیرێن، چاو لەبەر ئاسایی و دادوەریـی قـانوونی و شـەریتەت پشـتیوانی واڵتـانەدا لەم. کردوە کۆمەڵگا ئەندامەکانی لە زۆر بەشێکی خوێنی و گۆشت و پێست لە ڕخنەی و

لە جەنایەتـانە لەم زۆر بەشـێکی ڕەنگـدانەوەی. دەبینـدرێ جـووانیی بە جەنایەتـانە چەشنە بەم سەبارەت ئەوان یدەنگ بێ یاخود دەستەاڵت بە دڵسـۆزییەکی دەڕبرینـی جاروبار و خەبەر باڵوکردنەوەی چوارچێوەی لە زۆرتر سکواڵرەکانیش حیزبە گۆڤاری و گشتیی ڕاگەیاندنی دەزگای یــان بــردن بەیــن لە بــۆ دروســت پێشــنیارێکی پێــدانی یــاخود دیــاردەیە ئەم خەسارناســیی و لێکــدانەوە تــا دایە راســتیی و نــاوەرۆک لە تــاڵ

؟!یانە نائینسانی ئاکارە ئەم سەرهەڵدانی لە کردن پێشگیری

تەرمی دیتنەوەی خەبەری کە یە نی رۆژ هاتووە، پێک کورد سەربەخۆی نیوە حکومەتی دەیەیە ٢ لە پتر کە کوردستان باشوری لە ســایتی الیەن لە کە ئامــارانەی ئەو پێــی بە. نەبێــتەوە بــاڵو بنەمــاڵە ناموســی و شــەرەف پاراســتنی هــۆی بە الو کــورێکی و کــت یــاخود ژنێــک

کوشتن ژن و توندوتیژیی و سکااڵکان ڕادەی بوونەوە باڵو... هتد و ژنان دژی توندوتیژی بەریەوبەرایەتیی و کوردستان ناوخۆی وزارەتی


ڕێــژەی رابــردوودا ســاڵی چــوار مــاوەی لە و دەکــا زیــاد سـاڵ بە ســاڵ بنەمــاڵە ئەنــدامەکانی اڵیەن لە نــاموس و شــەرەف پاراســتنی بـۆنەی بە هەرێمــی پانتــایی لە خۆشەویســتیی و نــاموس کێشــەی هــۆی بە ژنــان ئەشــکەنجەی و خۆکوشــتن کوشــتن، سێکســیی، – جەســتەیی تونــدوتیژیی

ڕەهەنـدی دەنـا بـوونەتەوە، بـاڵو ئینتێرنێـت تـۆری لەسـەر کە ئامـارانەن لەو بەشـێک تەنیـا ئەمانە .حالەتە هەزار پێناڵ لە پتر کوردستان ئەم لەگەڵ خەبـات کوردسـتان باشـوری چەشـنی لە ئـاوا واڵتێکـی لە دەکرێ چۆن ڕاستیی بە. دەکرێ باسی کە زۆرترە لەمە زۆر کارەساتەکە

چەشــنێکی بە بــۆ هەیە، خــۆی یاســای و حکــومەت کوردســتاندا بەشــەی لەم وردکــ کە ئێســتا بکــردرێ؟ کۆمەڵگــادا لە هەڵســوکەوتانە چەشــنە سـزایک چەشـنە هەر بـێ ڕاحەتیی بە پەرەست ناموس بکوژانی سەرەکیی بەشی و ناکردرێ کارەساتانە لەم پێشگیریی بۆ بەڕبەڕەکانی جیددی و پارلەمـان و حکـومەت عەمەلیـی بـێ و دەنگـی بێ و ایاسـ لە جیـددی ڕەخنەیەکـی گشـتیی باڵوکردنەوەکـانی دەزگای لە بۆچی دەبەن؟ دەرباز بیـرو کە واڵتێـک لە دەکـرێ چـۆن ڕاسـتیی بە نـادرێ؟ کۆمەڵگا فەرهەنگی خەسارناسیی بە بایەخێک و ناکردرێ دادوەریی دەزگای و پۆلی

کارەسـاتانە چەشـنە لەم پێشـگیری جەنایەتـانەیە چەشـنە ئەم خـولقێنەری و یەکان سەرکیی هۆیە لە یەکێک ئیساڵمیی و عەشیرەیی فەرهەنگی بکردرێ؟

یەکـانی نەرینیی خـاڵ گـۆڕینی کە کۆمەڵگـایە فەرهەنگـی یەکەم بگیـرێ، لەبەرچـاو دەبـێ گرینـگ خـاڵی چەنـد لێـرەدا من باوەری بە

دووهەم. هەیە مەڵنـاسکۆ پسـپوڕانی و گشتیی ڕاگەیاندنی دەزگای و پەروەردە سیستێمی دەوڵەت، الیەن لە درێژخایەن کارێکی بە پێویستیی قــانوونی جیــاکردنەوەی هەروەهــا ، ژنکــوژیی ، دەســتدرێژیی تونــدوتیژیی، چەشــنە هەر بە دژ ئینســانیی و ئەورۆیــی قــانوونێکی پەســەندکردنی

و هەیە زۆر کـاتێکی بە نیـازی یەکەم خـاڵی کـوترا پێشـتر وەک هەر. مرۆڤە ماڤی پێی بە دادوەریی قانوونی لە ئیساڵمیی سزای و شەریتەت بـۆ. کۆمەڵگـادا لە ئەورۆیی فەرهەنگی و زانست پەرەپێدانی هەروەها مەدرەسەکان، لە نوێ وچەی بارهێنانی شێوەی سەر دەگەرێتەوە ئەوەش بێـتە خێیەکیـی فەرهەنگـی و کـۆن نەریتـی و داب و شـەریتەت و ئـایین کـاریگەریی ژێـر لە پەروەدە سیسـتێمی دەبێ ئامانجە ئەم هێنانی وەدیــێ لەم ڕەوتەدا. دەرێ ــان ب ــای گووم ــردنەوەی دەزگ ــتیی باڵوک ــایبەتیی بە و گش ــۆن ت ــوانێ تلەویزی ــی دەت ــێ گەورەی ڕۆلێک ــان بە و ب دانی پیش

.بگێرێ ئەمرۆیی و نوێ بیری پەرەسەندنی و بارهێنان لە باش دەورێکی کەڵک بە بەرنامەی ڕێپۆرتاژو . هەیە خێـرا هەنگـاوی بە پێویسـتی کە کوردسـتانە لە مـرۆڤ مـاڤی پێـی ەب یاسـا کردنـی جێبەجێ و پەسەندکردن یانی دووهەم خاڵی منـدااڵنە و ژنـان تایبەتی بە و مرۆڤ ماڤی لە بەرگریی جوراوجۆرەکانی ڕێکخراوە پێشکەووتوخواز، سکواڵرەکانی حیزبە ڕوناکبیران، ئەرکی

لە شـەریتەت قـانوونی جیـاکردنەوەی بۆ کوردستان ارڵەمانیپ و دەوڵەت بە هێنان گوشار بۆ مەدەنیی ڕێگایەکی و شێوە چەشنە هەر لە کە بە و دەکەن مندااڵن و کچان و ژنان لە ڕووحیی و بەدەنیی دەستدرێژیی کە بکردرێ ئەوانەی سەختی سزادانی و دادوەریی و پەروەردە سیستێمی وەک ژن پێویســتە بــێ پێشــکەوتوومان واڵتێکــی کە ئەوەی بــۆ. دەگــرن ئەوان گیــانی بەزەیــانە بــێ ئــاوا نــاموس و شــەرەف پاراســتنی بیــانووی ئەمە بگێـرێ، نەخش کۆمەڵگادا بوارەکانی تەواوی گەشەسەندنی ڕەوتی لە بەلكوو ماڵێ ژیانی لە تەنیا نە بەرامبەرەوە ماڤی بە ئەندامێک

و تونـدوتیژیی بە رێگا و بێ وەرسەر لەوێدا مرۆڤ ماڤی پێی بە ئەورۆیی و سکواڵر قانوونێکی کە هەیە واڵتێک پێکهێنانی بە پێداویستیی ژیانی لە کەڵک ڕووحیی و جەستەیی هێرشی لە دور بە و ئازادیی بە بتوانن ژنان و نەدا کۆمەڵگا تاکێکی هیت بە کردن سووکایەتی

و داب ئەم دانـیال بـێ کـورد خەڵکـی. یە ئینسـانی و پێویسـت کـارێکی بەاڵم یە نـی هاسـان کـارێکی ئەرکە ئەم هێنانی جێ بە. وەرگرن خۆیان دیـاردەیەکی وەکـو پێویسـتە یە ڕاسـتیی ئەم. ببـرێ ئەمرۆیـی و مـودێرن ژیـانێکی بە گەیشـتن بـۆ خـۆی ڕێگـای نـاتوانێ وەداوکەوتـووە نەریتە

بــێ هــۆی نە و گونــاهە ناوەنــدی نە ژن ، مــاڵێ کلفەتــی نە و یە جینســی کەرەســتەی نە ژن کە بــکەوێ جــێ ئــێمەدا کۆمەڵگــای لە ئەمرۆیــی


گەورە خۆیـدا باوەشـی لە ئـێمەی کە دایـکەیە ئەو هەر ژن. یە خۆشەویسـتیی و هێمنـی ژیـان، سەرچاوەی ژن بەلکوو بنەماڵە، کردنی ەتکەرام هەسـتی جـووانترین سـەرچاوەی ژن. پاراسـتووە ئـێمەی سـاڵمەتی و گیـان خـۆی هەسـتی تەواوی بە و داویـن نیشـان پـێ ژیـانی ڕێگای و کردوە

ڕەنـگ کچەکانمـان نـازی و هەسـت و هاوسـەر ئەوینـی و خوشک و دایک خۆشەویستیی و دڵسۆزیی لە ئێمەدا ڕۆژانەی ژیانی لە کە یە ئینسانی . دەداتەوە

8974مارسی ی 1: وتی رێکه/ ڕی کوردستان کورد ماڵپه: رچاوه سه


دا کانی کۆماری ئیسالمی ژن لە یاسا مافی

یعومەر باڵەک

قــه ده بـه ر هــه دا لێـره و کــراوه نیشـان ست ده یه شـێوه و بــه دا ئیسـالمی کۆمــاری لـه ژن ی پێگـه دا ئێــران تی ڕه بنـه قــانوونی کی پێشـه لـه . وه ینه که ده شی دا دوایی وله وه ینه که ده قیی نه خۆی ک وه ی که فارسییه همــه اســتامار خــدمت در اکنونتــ کــه انســانی نیروهــای اجتمــاعی، بنیادهــای درایجــاد» ــد خــارجی جانبــه ــد بازمی را خــود انســانی حقــوق و اصــلی هویــت بودن واحــد خــانواده....... یابن تشـکی در آرمـانی و عقیـدتی توافـق و اسـت انسـان تتـالی و رشد اصلی کانون و جامته بنیادین بـــوده اســـیاس اصـــ اســـت انســـان رشـــدیابنده و تکـــاملی حرکـــت اصـــلی زمینەســـاز کـــه خـــانواده

پــیش مکتبــی انســانها پــرورش در مــادری ارج پــر و خطیــر وظیفــه بازیــافتن ضــمن و........... .».............باشد می حیات فتال میدانهای در مردان همرزم خود و آهنگ ئینسـانی مـافی و ژنـان سـیی ئه تی سـایه که ئێـران تی ڕه بنـه قـانوونی کـه یـه وه ئه ڵدێنجێنـدرێ هه کییه پێشـه و ئـه رۆکی ناوه له ی وه ئه

ته داوه نه رنجی سه خۆ ربه سه ی شێوه به که بینین ده و داناوه شروع مه و قانوونی به کان ئیسالمییه بونیاده هێنانی پێک ی ڕوانگه له نیا ته وانی ئه ر ســه له تــوانین ده زیــاتر ی وه بوونــه ڕوون بـۆ .کــا ده لێ چــاوی خــۆی ئامـانجی بــه یشــتن گه بــۆ ک یه سـه ره که ک وه زۆرتــر ڵکوو بــه ، ژنــان مـافی

زیـاتر ژن پرسی سەر له ئیسالمیمان کۆماری ڕوانینی تێ کات و ئه و ین بکه ڵوێسته هه هاتوون دا قه ده و له که ی واژانه سته ده وشەو و له هێندێک ژن ی پێگـه و ژن لـه ئامرازێـک ک وه داو النـه خـۆی کـانی ڕه باوه له هک بووه وه ئه ستی به مه نیا ته ر یاسادانه که وه بێته ده روون و وێ که رده ده بۆ . ربگرێ وه ڵک که دا ڵگه کۆمه له

راسـته. خـا رده ده خـۆی واوی تـه بـه ڤ مـرۆ مافی ڵ گه له باییه ناته و ئه کا ده »آرمانی و عقیدتی توافقی» له باس که دا جێگایه و له

و عقیـدتی» کانی وشـه زیـادکردنی اڵم بـه ش، هاوبـه ژیـانی هێنـانی پێک بـۆ کـرێ ده پیـاودا و ژن اننێـو لـه »توافـق» هـاتن پێک لـه بـاس که ژیـانی هێنـانی پێک بـۆ پیـاوی و ژن نێـوان ی ئازادانـه وافوقـه ته و ئـه دا ئێـران تی ڕه بنـه قـانوونی رله یاسـادانه کـه یـه وه ئه ی نیشانه »آرمانی سـنووری کـه ک یـه خانه چێته ده وه ئه و بێ هه نگییان هاوسه وه پێکه »عقیده» واته وه ڕه بیروباوه واریب له بێ ده ڵکوو به نیه، قبووڵ ش هاوبه چونکـه ن بکـه دروسـت نگییه هاوسـه و ئه توانن ده چۆن پیاو و ژن و پێش چێته ده کوێ تا هه »عقیده» سنووری نیه روون واته نیه کراوی دیاری ر به »آرمانی» ی وشه کردنی ئیزافه دا کات مان هه له و ردادێ سه به ئاڵوگۆڕیان و جیاوازن دا ئیسالمی یکۆمار له زاڵ »عقیدتی» کانی ڕوانگه

ر یاسادانه نگه ره و ش هاوبه ژیانی وەنانی پێکه بۆ کا ده سنوورداریان زیاتر یه وشه و ئه که پیاودا و ژن ی ئیراده م رده به له یه دیکه ستێکی به ئیسـالمی کۆماری کانی ئامانجه هێنانی دی وه بۆ بینین ده وه کرده به چونکه. بێ ئیسالمی کۆماری سیاسی ئامانجی مان هه »آرمان» له ستی به مه .عالن فه و چاالک زۆریش و کراون دروست »سیاسی عقیدتی» ی ئیداره دا تی وڵه ده ئیداراتی له


بـه کـا ده پیـاو و ژن هاوبەشـی ژیـانی هێنـانی پێک لـه باس که ئێران تی ڕه بنه یاسای ی کورته کییه پێشه و له ر هه وه دیکه کی الیه له دامـه ر سه له ئیسالمی کۆماری که دینی ئیدولۆژی ی قوتابخانه تی خزمه تا هه وێ ده ئێرانی پیاوی و ژن له ماڵه، بنه کردنی دروست ستی به مه

ــه زراوه ــه ن، بک ــه ر یاســادانه چونک ــه یییشــتوو پێگه و شــه گه ی لوتک ــا ده ت تایب ــه ک ــه ب ــه ســته ده و ئ ــدارانی ل ــه موســوڵمان ئیمان ی شایســته ک .بێ بی، کته مه مرۆڤی چونکه. بن بی کته مه تی سفه هێنانی ست ده وه

بکـا نگ هاوسـه خـۆی وال ئـه مالو ئـه بـێ کـه گـوترێ ده ژی، ده دا ئێران له که موسوڵمان پیاوێکی و ژن ر هه به ز، گه ره رچاوگرتنی به له

ژیانی و ناسیوه سمی ڕه به ئیدۆڵۆژی ندی سنووربه ئێران تی ڕه بنه قانوونی بیێین توانین ده بۆیه. ئیسالمی کۆماری کانی سیاسییه ویسته ڵ گه له دا ئیسالمی کۆماری هل مرۆڤ مافی کردنی پێشێ بینین ده دایه لێره. کردوه دار چوارچێوه دا ئیسالمی کۆماری اڵتی سه ده ژێر ئێرانی له کانی تاکه بـه بێ هه ندییان پێوه که دیکه کانی قانوونه واوی ته دارشتنی ر سه له یه هه وخۆی راسته ری کاریگه کییه پێشه و ئه چونکه کراوه یاسا به چۆن .لگادا کۆمه له کان تاکه مافی یا ژن مافی

کردنـی دابـین»: کـا ده پیاودا و ژن کسانی یه له باس یه شێوه و به دا74ی ند به 8 سیی ئه له دا ئێران تی ڕه بنه یاسای له ر هه تا وه ئه ر رامبـه به لـه گشـتی کسـانیی یه و مووان هه بۆ یه رانه روه دادپه رێکی دادوه تی منییه ئه هێنانی پێک پیاوو و ژن له کان تاکه ی نه الیه مه هه مافی

».دا قانوون اڵم بـه یـه هه کسـانیان یه مـافی دا ئێـران یاسـاکانی لـه وپیاو ژن گۆیا که ماناییه و ئه ربڕی ده دا ونقانو ر رامبه به له گشتی کسانیی یه

کـرێ ده بۆیـه ر هـه کسـانییه، نایه ڵگری هـه خـۆی قانوون بینین ده ین بکه ئێران کانی نووسراوه قانوونه له چاو ئێستا ر هه چونکه وانیه وه ئه نـاتوانرێ نیـه، ز گـه ڕه دوو کانی تاکه بۆ کسان یه مافی ڵگری هه خۆی قانوون کاتێک. ین بکه فسیر ته دیکه کی یه شێوه ربه یاسادانه ستی به مه ی8سـیی لـه ئه 74 ندی به دیکه کی واتایه به. دابندرێ ئیمتیاز به کردوه باسی دا قانوون له ئیسالمی کۆماری ری یاسادانه که کسانییه یه و ئه

شارسـتانی بواری قانوونی ک وه ی دیکه کانی قانوونه چونکه. دا سی دادره له کسانی یه ک نه کا ده دا دادخوازی کسانی یه له باس تی ڕه بنه یاسای باشـتر تـوانین ده نموونـه دوو کردنی بـاس بـه ن کـه ده کسانی یه و سی دادره له باس دیکه کی یه شێوه به ئیسالمی سزادانی قانوونی و »مدنی» .وه ینه بکه نروو ته بابه و ئه

وه پێکـه کـه پیاوێـک و ژن نێوان له کا ده میرات کردنی ش دابه له باس یه شێوه و به »مدنی» شارستانی بواری قانوونی له 848 ی ماده .یه هه رییان هاوسه ژیانی و له اڵم به ی که مێرده به درێ ده ژن، اتیمیر واوی ته مێرد، یا ژن له بێجگه میرات رگرتنی وه بۆ بوو نه ک یه سه ره وه هیت ر گه ئه» * یاسادا مان هه له 811 مادەی حوکمی به که مردووه ی دیکه ی که ماڵه ماباقی و درێ ده پێی کراوه دیاری بۆی ی شه به و ئه نیا ته ژن دا ته حاڵه

.گرێ ده ردا سه به ستی ده ت وڵه ده و سه ره وه بێ سانی که ماڵی بێته ده حوکمی که ژنێک بکوژی چۆن که کا ده وه له باس وه خواره ی شێوه به »اسالمی مجازات» ئیسالمی سزادانی قانوونی له 818 ی ماده


.چێ ده ڕێوه به حوکمه و ئه یه هه ساسی قه تـوانن ده کـات و ئـه کـه بکـوژه بـه ن بـده »دیـه» ها بـه خـوێن ی نیـوه کـه ژنه گرانی خـوێن بێ ده بکوژێ ژنێک پیاوێک کاتێک ر هه» * ».بێ پێک ڵیان گه له »دیه» ها به خوێن ی راده ر سه له زیاتر یا متر که به توانێ ده بکوژ و ن بکه جێ به جێ ر سه له ساسی قه حوکمی بان ناتـه نـده هچ ئیسـالمی کۆمـاری کانی قانوونـه کـه راسـتیین و ئـه ری رخـه ده کـه تر ی نموونـه یان ده له ن نموونه دوو وه ره سه ی وانه ئه

لـه ڵکوو بـه نیـه سـت ربه سه مـرۆڤ ک وه ژن دا قانوونانـه و لـه کـه وێ که رده ده بۆمان و ژن مافی تی تایبه به و کان مرۆڤه مافی پاراستنی ڵ گه له کانی مووبواره هـه له ری روه هدادپ و کسانی یه که بن قانوونێک ی پێناسه ناتوانن قانوونانه و ئه بۆیه ر هه دایه، ت وڵه ده و پیاو دێری ژێرچاوه

. بکا ر به سته ده دا ژیان

وه بۆته باڵو دا"کوردستان" ی رۆژنامه ی181 ژماره له

8974ی مارسی 1: وتی رێکه/ ڕی کوردستان و کورد ماڵپه: رچاوه سه


.هەشتی مارس بەتەنیا لە ئافرەتان پیرۆز بێت

مستەفا شێخە زۆر زمانەکەشـمان ماشـەڵاڵ جـار هەزار دیـارە. زمانـانە و زار لەسـەر ئـافرەت وشـەی لە زیـاتر زۆر زۆر وشـەیەکە ژن ئێمەدا زمانی لە خـۆی رووبـارەکە لەوبەر خەریـکە و پەڕیـوەتەوە بـوون بەسـتاندارد خوڕی بە رووباری لە لەمێژە

ئەو گەشـەکردوو، و پێشـکەوتوو زمانی. ربە بکاتەوە ژێرەوەی جلەکانی تەمایە بە و رادەوەشێنیت نـاکەوێتە خـاترجەمین لێـی کە زمانێـک. بۆتەوە خۆ لە هەمووشێک لە و ڕستووە لەخەم زمانەیە

و ئیقبـاڵ و شـێخەڵاڵ و هۆڵەکە سـە شـەقامەکانی سەر فرۆشەکانی ساندویت و ش لەفەفرۆ بەردەستی هەر لە دوور پاراوەمـان و پوخـت نەزما ئەم. هەڵبگرین بۆ خەمی نابێ ئەوە بۆ ئیدی مەالجامی،

لە. دەبڕێــت پێشــکەوتن قۆناخەکـانی خێرایــی بە زۆر خەریــکە دەمـارگرژییەک و برژانــدن چەشـنە بەم تـایبەت بـابەتی دیکە، رێکەوتێکی و بۆنە هەموو وەک دا مارس هەشتی ساڵرۆژی سەروبەندی

و شــێخانی و پێیی ســێ و ســوێچکەیی هەوای بە ئــافرەت و ژن رۆژەدا، دچەنــ لەم هۆیەشــە بەم هەر. زمانــان و زار ســەر دەکەوێــتە زیــاتر رۆژە رەگەزە دوو لەم هەرکەسـێک و ناکـات مـێ و نێـر زمـانی بە جیاوازی هەڵپەڕکێیە ئەم. هەڵدەپەڕن کەس هەموو زمانی سەر لە رۆینە و داغەیی .پێدەکات دەست هەڵپەڕکێیە ئەوە دەرکەوێت، زمانی گۆشەیەکی و بکاتەوە دەمی مێهرەبانە و ئازیز

دیــاری بەرچاویشــی ســنووری کامیــان هەر بــۆ ئــافرەتە و ژن هەڵپەڕانــدنی خەریکــی بەردەوام کە نەبــرژاوە و لــووس و چەور زمــانە ئەم جیـــاوزیی بەاڵم یەکە، وەک قەاڵفەتـــی لەبەرچـــاوگیراوە بـــۆ ناوانەیـــان ئەم زمـــانەوە الیەن لە مرۆڤـــانەی ئەو ئەوەی وێـــڕای. کـــردووە .بکەم ئافرەت و ژن جیاوازییەکانی لە هێندێک بە ئاماژە پێشکەوتوو و پاراو زمانی نوێنەرایەتیی بە ئامادەم لێرەدا. هەیە یشیانبەرچاو . پێکهـاتووە »ت» و »ە» ،»ر» ،»ف» ،»ا» ،»ئــ» پیتـی کـۆمەڵە لە ئافرەتیش و پێکهاتووە »ن» و »ژ» دووپیتی لە ژن -7

دەرپەڕیـو سـینگ و رووت قـول و قـاچ ژنـان وەک و دایاندەپۆشـێ جوان و درێژە و شۆڕ جلەکانیان ئافرەتان زۆری هەرە زۆربەی بۆیەشە هەر .نین

و هەرێـم و باشـوور وەک دیـکەی سـەمەرەی سەیرو ناوی چەندین ئێستا و بوو گەرمێن ناوی تەنیا جاران کە گەرمێن کوردستانی لە -8 ــاوچەی لە ژنێــک هەر هەیە، وای شــتی ــتە ســەوزەوە ن ــاوچەی بچێ ــافرەت بە دەبێــت لەخــۆڕا هەر زەرد، ن ــافرەتێکیش هەر و ئ ــاوچەی لە ئ ن

ئافرەتـانە و ژن ئەو تەنیـا دووەمە خـاڵی ئەم. ژن بە دەبێت خۆڕا، لە هەر واتە ئوتماتیک بەشێوەیەکی ئەوە سەوز، ناوچەی بچێتە زەردەوە باســی چــونکە لێــرەدا. هەڵدەســتن لەپێشــی دەم کــاری بە خۆیــان یــان تندەمڕاســ دا سیاســی کاروبــاری لە جــۆران لە جۆرێــک بە کە دەگــرێتەوە

و گـــاوانی الی کەســانی دا هەڵـــپەڕین لە. دایە خــۆی لەجـــێگەی تەواو و نازانرێــت داتاشـــراو بە »هەڵدەســتن» وشـــەی کــرد، هەڵپەڕینمــان . سەرچۆپی هەستە دەی هەستە بیێن و بکەن هاوار بەدەمیان پڕ هەیە بۆیان هەڵپەرکێکە ناوەندی گۆرانیبێژی

http://www.giareng.com/cache/multithumb_thumbs/b_800_600_0_10_images_mstefa_shexe.jpg


بگرێـت، ئـاگر و هەڵبچێـت دا دەسـت لە پەرەمێـزی ئەوەی بـێ ژن و وریـاترە ئـافرەت لە خـۆی حاڵی بۆ ژن دا کۆمەاڵیەتی ژیانی لە -8 خـۆی لە هەروەهـا. بـدات ژیـانی بە درێـژە بمرێت، و بسوتێت ئەوەی بێ و حەمام بچێتە خۆی کەیفی بە شەوانەش تەنانەت و رۆژانە دەتوانێت زەحـمەت بە زۆر کـارە ئەم بەاڵم. نەخنکێنێت هیچکامیانەوە بە خۆی و بدۆزێتەوە باریک ئەستوورو داوی و گوری و سەرەپەت دەیان رادەبینێت

. دەمرێت شقارتەیەکیش دەنکە بە تەنانەت و دەرمان دەواو و کارەبا و نەوت زیاتر ژن پێچەوانەی ئافرەت. دێت ئافرەت دەست لە بەگـژ خـۆی دەتـوانێ زەحمەت بە ژن وێنە بۆ. ناکرێن پێ کاری زۆر و سپیلکەیە پێ و دەست بوونەوەرێکی ژن دا ئافرەت نبەربەرا لە -4

بە دەستەاڵتییەوە بێ لەم هەر. بکات شەڕەشەق و پرچە چەنگە دا ژوورێک لە لەگەڵیان و بکات دا هەوێش سێ تەنانەت و دووهەوێ و هەوێیەک .نیە هەوێساریی توانای و ژێتدە مێردەکەی لەگەڵ تەنیا .فشەیە پێیان ئافرەتان و خۆشی و جێژن بە دەکەن مارس هەشتی رۆژی ژنان -1

جیـاوازیی ئافرەتـانیش و ژنان هاوسەرانی ئەمەش وێڕای. بەرچاون دا ئافرەتان و ژنان ناو لە دیکەش جیاوازیی چەندین و جیاوازیانە ئەم . هەیە بەرچاویان

خـۆی لە و نیـیە وا ئـافرەتە هاوسـەری ئەوەی بەاڵم بکـات، هەوێسـاری تووشـی ژنەکەی نـاوێرێ و ترسنۆکە ژنە وسەریها پیاوەی ئەو

دوانیـان کە دەبـن کەسـی پێـناڵ قەمەرەی ئۆتـۆمبێلێکی بـاری خـۆیەوە بە کە کەس چـوار بگەیەنێـتە هاوسـەری ئافرەتەکـانی رادەی رادەبینێت دابنیشـێت، پێشـەوە لە شۆفیرەکە لەگەڵ دەتوانێ ئافرەتێک تەنیا تێبنیەوە بەم. )دەبن قەمەرەکە بیالمانێ سواری لەدواوە سێ و لەپێشەوە

(. بسازێن پێکەوە دێت، دانیشتنیان پێشەوە لە نۆبەی هەتا واباشترە دواوە کەسەکەی سێ خێــرا و بــدات تەاڵقــی نەبــوو، بەدڵــی هەرکامیــانی ئــافرەتەش چــوار لەم رادەبینێــت لەخــۆی هەروەهــا ئــافرەتە، مێــردی ئەوپیــاوەی

و بـن ئـافرەت هەوێکان هاوسەرە هەموو پێویستە کە بێت لەبەرچاو ئەمەیان بەڕێز پیاوانی دەبێ لێرەدا. بکات مارە لەخۆی دیکە ئافرەتێکی . خوری بە دەبێتەوە لێ ریسەکەی ناویانەوە بکەوێتە ژن یەک تەنیا ئەگەر

مـارس هەشـتی بەربـاس، بیـانخەینە لێرەدا نابن ئەوە بۆ یان نابن کردن باس بۆ یان کە شدیکە هۆکاری زۆر و سەرەوە هۆکارانەی بەم .بێت پیرۆز ئافرەتان لە هەر

وه بۆته باڵو دا"کوردستان" ی رۆژنامه ی181 ژماره له

8974مارس 91 :وتی ڕێکه: نگ ڕی گیاره ماڵپه: چاوه سەر


رانێرۆژی جیهانی ژن لە ئ

(ئەفسەر)ەممەدی لەیال موح

بەدەسـت بـۆ خۆیـان ویسـتەکانی پێشـوو لە پێـداگرتر دەکەنەوەو ژن جیهـانی رۆژی یـادی دا جیهان سەراسەری لە ژنان ساڵێک هەموو خەبــاتی ئامانجەکــانی و ویســت رۆژەدا لەو ســاڵیک هەمــوو. دەکەنەوە دووپــات مافەکانیــان هێنــانی

. دەگوترێتەوە بەرزتر دەنگێکی بە دا یەکسانی پێناو لە ژنان کردنـی پێشـێ لە بەردەوامـن کە بەوانەی و جیهـان بە دا ژن جیهـانی رۆژی لە و ساڵێک هەموو

ئەو و زینــدوون مافەکانیــان هێنــانی تبەدەســ بــۆ ژنــان ئامانجەکــانی کە دەگــوترێتەوە ژنــان مــافی مێژوویـی رەگـی. نەکـراون چارەسـەر و مـاون هەر هێشـتا بەدیهێنـا، مارسی هەشتی کە کە کێشانەی ساڵی لە داو رۆژە لەو هەر کە رووداوێک بۆ دەگەڕێتەوە ژن، جیهانی رۆژی مارس، هەشتی ناونانی رژانە بەرگ، و جــ چنینــی و رســتن یکارخانەکــان کرێکــاری ژنــانی دا رووداوە لەو. روویــدا 7811

ئەو سـەر دەیە چەنـدین تێپەڕبـوونی دوای. کـرد کارکردنەکەیـان شـوێنی و دۆخ کردنی باشتر و حەقدەست کردنی زۆرتر داوای و شەقامەکان ژن جیهـانی ۆژیر وەک مـارس هەشـتی لۆگزامبـورگ رۆزا و زێتکـین رۆزا وەکـوو پێشـەنگی ژنـانێکی هەوڵی بە و 7887 ساڵی لە و دا رووداوە هەیە ئەوەیـان مـافی ژنـان دا جیهـان واڵتانی زۆربەی لە. کرا پەسند ژن رۆژی وەک جیهان سەرانسەری لە رۆژە ئەو کاتەوە لەو. کرا دیاری

.بـکەن مافەکانیـان داوای کردنێـک پێشـگیریی هیت بەبێ ئایینی، و سیاسیی بیروبۆچوونی یان سیستم جۆرە هەر بەرچاوگرتنی لە بێ بە کە هەر سیاسـیی نیزامـی ژێربەنـای کە یاسـایەک و بۆچوونێـک بیـرو جـۆرە هەر بە کۆمەڵگاکـان کە ئەوەیە مـارس هەشتی رۆژی جیهانیی گرنگی بـاس دا واڵتەکـانیش سیاسـیی بەرپرسـانی گەڵ لە کێشـەکانیان و هەبـێ بەرنامەگەلێکیـان دا رۆژە لەو ژنان کە دەدەن رێگە هەیە، واڵتێک .بکەن

یەک دەبـێ هاوکـات پیـاوو گەڵ لە یەکسـانە ژنـیش کە راکێشـێ ئەوە بەرەو هەمـوان سەرنجی کە ئەوەیە ژن رۆژی لە بەستمە ئەگەر شـێوەیەکی بە بـێ بڕیـار ئەگەر بەاڵم. باشـە زۆر هەیەتـی، پیـاو کە هەبـێ مافی هەمان و هەبێ... ئابووریی کۆمەاڵیەتیی، سیاسیی، وەزنی

بچێـتەوە، بیـر لە هەمیشـە وەک و نەگێـرێ لەبەرچـاو کۆمەڵگـادا لە ژنـان رۆڵـی دوایـیش و بـێ ایـکەوەد یـان ژن نـاوی بە رۆژێـک فۆرمالیتە کێشــەو لە کــردن بــاس مــارس، هەشــتی کۆبوونەکــانی هۆکارەکــانی لە یەکێــک کە راســتە. دەدا دەســت لە خــۆی گرنگــی رۆژە ئەو کەواتە

لەبەر دەکەنەوە، رۆژە ئەو یــادی دا جیهــان هەمــوو لە ژنــان ئەگەر اڵمبە بــووە، دا بــورژوازیی جیهــانی دڵــی لە کرێکــار ژنــانی گرفتەکــانی دیـکەی الیەنەکـانی سـەرجەم و نەمایەوە ژن کرێکارانی مافی هێنانی دەست بە چوارچێوەی لە بۆ تەنیا رۆژە ئەو دەستکەوتەکانی کە ئەوەیە

بـزووتنەوەی مێـژووی ریشـەو ئەویش بکەین، بیر لە شتێک نابێ تەنیا. گرتەوە دا شوێنەکان و کۆمەڵگاکان سەرجەم لە ژنانی چەوسانەوەی ژنانی بگرین، چاو بەر لە کرێکار ژنانی مەسەلەی تەنیا بمانەوێ ئەگەر دا ئیران لە بەاڵم. دەبینێتەوە خۆی دا مارس هەشتی لە کە ژنانە

خۆیـانی دەتـوانن کرێکاریشـەوە بە ژنـان، نیتوێژەکـا سـەرجەم کە رۆژێـک بووەتە مارس ی8 رۆژی من بڕوای بە. هەیە کەممان زۆر کرێکاری رێشەی کە ئەوەی بەاڵم بووە، واش ئەوەی وەک تێپەراندووە، رووداوێکی تەنیا سنووری مارس ی8 مێژووی ئەو من بڕوای بە. ببیننەوە تێدا

http://rojhelattimes.net/images/WITAR/Leila Mohammadi.jpg


هێشتا و نوێیە زۆر دا ئێران لە ێ،ب چەندە دەتوانێ توێژەکان، سەرجەم الیەن لە رۆژە بەو دان گرنگی هەروەها و ئەو بەرباڵوی رۆژەو ئەو رۆژی بەڵکـوو ناناسن، رەسمی بە ژن جیهانی رۆژی وەک مارس هەشتی رۆژی تەنیا نەک بەدەستان دەسەاڵت ئێران، لە بەاڵم. دەکا گاگۆڵکێ

وەک شـیتەیە، یمـامیئ یەکەمـین عەلی، هاوسەری و ئیسالم پێ ەمبەری کچانی لە یەکێک فاتمە، بوونی دایک لە رۆژی کە( جمادالاانی 89) ئەگەر. ژن لە گـرتن رێز نەک ژنانە، چەسانەوەی سونبولی زیاتر دا، ئێران لە ژن رۆژی وەک رۆژە ئەو کردنی دیاری. کراوە دیاری ژن رۆژی

سـەر کەسـێکی بـوونی دایـک لە رۆژی دیسـان دا، ژنـان چەسـاندنەوەی لە هەیە بەرچاوی رۆڵێکی چەندە ئایین کە نەبێ الیەنەش بەو کارمان خـوێنەرانی وەک. نەکـرێ قەبـووڵ دیـکەن ئـایینێکی پێـڕەوی کە ژنـانێکەوە یان کەسانێکەوە الیە لە دەتوانرێ( شیتە) تایبەت ئایینێکی بە لە ئــایین رۆڵــی لە جیــا کــرد، باســم وەک ژن، رۆژی وەک رۆژە ئەو کردنــی دیــاری ئــایینەو فــرە واڵتێکــی ئێــران کە دەزانــن دێــڕانەش ئەو

هەر کە ژنـانەی بەو دەگـا چ نـین، ئـایینە بەو سـەر کە ژنـانێکە دیـکەی چەوسـانەوەیەکی و کـردن رێـزی بـێ هاوکـات، دا انژن چەوسانەوەی و کێشــە لە بــاس کــات هــیت کــردووە، دیاریــان ژنانیــان بــۆ ئێــرانیش دەســەاڵتدارانی کە دا رۆژانەی لەو هەروەهــا. نــین ئــایینی بــڕواداری ئیـدئۆلۆژی لە تـواوە کە ئەوانەی یـان دا بەدەسـەاڵت سـەر ژنـانی نێو لە ئەویش میوانی، و دان رووشمد بۆ تەنیا و ناکرێ ژنان گرفتەکانی ئیسالمی کۆماری دەسەاڵتدارانی الیەن لە رۆژێک کردنی دیاری. دەکرێتەوە یاد" ئێرانی شیتیی ئیسالمی مۆدێلی" ژنی رۆژی دا، فیقهی ئیسالمی

بێ، ژن جیهانی رۆژی ناشیرینی دنێکیکر کۆپی دەتوانێ لەوەی جیا ژن، رۆژی بە

بـاش خۆشـیان بـۆ بەاڵم. دا واڵتە لەو هەن ژن چەوسـاندنەوەی ئاگـاداری تەواوی بە ئیران دەسەاڵتدارانی کە دەدا نیشان ئەوەش بەاڵم بێــت، یــش"مــارس ی8" رۆژە ئەو ئەگەر تەنــانەت ژن رۆژی نێــوی بە رۆژێــک کردنــی دیــاری بە تەنیــا ژنــانگرفتەکــانی و کێشــە کە دەزانــن

پەروەردەی هەروەهــا کۆمەڵگــاو ئاســتی لە بنەڕەتــی زۆر کــاری بە پێویســتی ژنــان گرفتەکــانی کێشــەو چارەســەری بەڵکــوو. نــابن چارەســەر .بگونجێندرێ دا شێوەیە لەو کورتی وتارێکی لە ناتوانرێ کە هەیە دیکە شتی زۆر و بنەڕەتی سـەرجەم بۆ تەواوی بە دەبێ ، دیکە کۆمەڵگایەکی هەر لە چ و ئێران لە چ ژنان، یگرفتەکان کێشەو دەبێ کە بیێم دەمەوێ کۆتایی لە و بـن ئاشـنا ژنـان مافەکـانی بە کۆمەڵگـاش و ژنـان ئـاراوە بهێنـرێتە ئەوە زەمینەی دەبێ. بکرێتەوە روون کۆمەڵگایانە ئەو توێژەکانی و چین

بەرابەر رەگەزی بەدەسـتی رەگەزێـک هـیت لە کەس هـیت یەکسـانەو پیـاو و ژن مـافی دا لەو کە کۆمەڵگـایەک بە دەگەیـن تا بگرن لێ رێزیان .ناچەوسێنرێتەوە

8974ی مارسی 4: وتی ڕێکه/ ری حدک میدیا ماڵپه: رچاوه سه


ی ژنانی كوردستان ی مارس رۆژی جیهانی ژنان و كێشه8

ندی شەیما جەمال زه یـه وره گه شۆڕشـه و ئه یادی و نرێت داده مێژویی رۆژێكی ك وه ، وه كرێته ده رۆژه م ئه یادی مارس ی8 له ساڵێ مو هه ژنان جیهانی رۆژی

كـه تیەی نامرۆڤایـه و مكاریه سـته و ئـه دژی 7811 ساڵی له كرد رپایان به ژنان كه وه، كرێته دهــه به ــراوه ریان رامب ــه ك ــه ل ــانی ویالت ــه یەکگرتوەک ــه مەریكا، ئ ــهتای ب ــۆرك شــاری له ت ب ــه نیوی ب ترین نامرۆڤانه به پێگرتون رێگای پۆلی ندە رچه هه و كان قامه شه ر سه رژانه ت ئافره زاران هه

و زایی نـاڕه ربڕینـی ده لـه بـون وام رده بـه ژنـان وەشـدا، ئه ڵ گه له اڵم به كرا، ڵستیان رهه به شێوه رپرسـان به وایكـرد و بینـی خۆوه بـه وتنی ركه سـه یان كـه رێپێوانه واكانیان، ره مافه ستهێنانی ده به .ن بده بۆ ری سه چاره وڵی هه و دابنێن ژنان ی كێشه یان رۆژانه كاری ی خشته له

رێپوانیــان و كـان جاده ر سـه رژانــه شـاره و ئـه چنینــی و رسـتن ی كارگـه لــه ر كـه كار ژنـی زاران هــه بـه م دوه جـاری بــۆ 7898 سـاڵی لـه

دانـانی و یان كـه وه بزوتنه بـۆ سـومبلێك و نگاوێك هه ك وه ڵگرتبو هه خۆیان گەڵ له گوڵیان سكه ده و شك و نانێكی پارچه مجاره ئه رپاكرد، هب هەروەهـا کردبـو، منـدااڵنیان بە کارنەکردن و كاركردن كانی سەعاته ی وه مكردنه كه داوای ژنان یاندا رێپوانه و له ،(گوڵ و نان) دروشمی ك وه

یەکگرتوەکـانی ویـالیەتە ناو لـه بـو هێز بـه ژنـانی رێكخراوێكـی دروستبونی تای ره سه( گوڵ و نان) ی وه بزوتنه بێت، هه نگدانیان ده مافی ژنان بـۆ وڵیانـدا هه زیـادیكردو یـه وه بزوتنه م ئـه داواكـاری یە وه بزوتنـه و لـه شـداربون به نـدیش ناوه چینـی ژنـانی كاتێک ت تایبه به و مەریكا ئه ك وه ئافرەت لــه رێزگــرتن و خۆپــااڵوتن و ڵبژاردن هــه و سیاســی مــافی و ئــابوری و تی اڵیــه كۆمه ری روه دادپــه و كســانی یه كردنــی ر به ســته ده

. ژنان بواری تری نوسسازی چاره داواكاری یان ده و مرۆڤێك ی كێشـه بـه چاوێك ش واڵتانه و ئه ستانی ده كاربه وایكرد و وه گرته وروپای ئه تانیواڵ ندو سه ی ره په یه وه بزوتنه م ئه یا رێكخراوه م ئه ــان ــان ســەعاتی و بخشــێنن ژن ــه كاركردنی ــه م ك ــك و وه بكرێت ــه له زۆرێ ــته ده كانیان ماف ــت ر به س ــارس ی8 رۆژی و بكرێ ــان رۆژی ك وه م ــه ژن و ل

.بناسرێن ش واڵتانه 7841 سـاڵی جیهان له بون كان شیوعیه پارته به ر سه یان زۆربه كه كرد، ده ژنان ی كێشه له اسیانب كه دروستبون رێكخراو ڵێك كۆمه

مو هـه له ژنـان جیهـانی رۆژی ك وه رۆژه م ئـه وڵیانـدا هه سـتراو به رەنسـا فه ختی پایتـه پاریسـی له دیموكراسـی ژنـانی جیهـانی ی كۆنگره م كه یه ژنــان جیهــانی رۆژی ك وه رۆژه م ئــه كــه جیهــان واڵتــانی مو هــه له داواكــار یەکگرتوەکــانەوە وه تــه نه ن هالیــ له 7811 ســاڵی بناســرێ، جیهــان .ن بكه خۆیان چاالكیكانی مو هه كه ژنان به بدرێ بوار دا رۆژه م له و بناسرێ مافی ستهێنانی ده به بۆ ن، بكه خۆپیشاندان به ست ده ورپا ئه مەریكاو ئه واڵتانی ژنانی ی وه ئه پێش و مارس ی8 پێش كوردستان له


.بون ش هاوبه قوربانیدا و بات خه كۆڕی له پیاوان هاوشانانی و ن بكه ر به سته ده خۆیان مافی وڵیانداوه هه كورد ژنانی خۆیان سیاســی ی كایــه لــه ژنــان دارویــ كوردســتان رێمی هــه ژنــانی ژیانی لــه مێــژوی رخانێكی وەرچــه 7887 ســاڵی هاری بــه ڕینی راپــه پاش لــه

ئاسـت له ژنـان كـاتی رێكخراوه كـه یـه وه ئه ین بده پێ ی ئاماژه لێره گرنگه ی وه ئه اڵم به بون، دروست ژنان رێكخراوی دان سه به و شداربون به ژنـان بـه ت خزمـه ی وه ئـه بری له بون، انسیاسیەك حیزبه پاشكۆی زۆریان رە هه ی زۆربه رێكخراوانه و ئه بون، نه ژنان مافی داواكاری و تموح

ی كێشـه 7887 هاری بـه رینی راپـه دوای لـه ن، كـه ده كانیان به حیز و پیاوان تی خزمه وه وانه پێچه به ن، بكه كوردستان رێمی هه ژنانی وشی ره و و یاسـایی و ری دادوه سـەاڵتی ده و كـرێ ده ژنـان نیئـابڕوبرد و سـوتاندن و كوشـتن له بـاس فتانـه هه و رۆژانـه و كـردوه زیادبون له روی ژنان

پێشـتر كـه ژنـانیش كـانی رێكخراوه و كـرێ ده ژنـان بـه دژ كـه نەی، تاوانـا و ئـه ئاسـتی له ستاون راوه ستان وه سته ده كوردستان رێمی هه حكومی دو و ئـه كوشـتنی تـاوانی تـاوان دواتـرین بـڕن، رده ده خۆیـان مخۆری خـه و هاوسـۆزی یەك یاننامـه به بە نها ته ئێستا بون، ژنان ئاواتی هیواو یی وره گه ژاند، هه تی مرۆڤایه ستی هه رویداو كوردستان رێمی هه له ژنان جیهانی یادی پێش رۆژێك ند چه كه سەیدسادق زای قه له یه خوشكه

كانی هۆكاره و كەن نا تاوانه و ئه یی وره گه له باس یاندن راگه و یپزیشك و ری دادوه و حیزبی و حكومی زگاكانی ده له كه یه وه له تاوانه و ئه بـون، ئـاڵۆز و وره گـه زۆر كوردسـتان ژنـانی كانی كێشـه مارسـدا ی8 یـادی لـه سـتاون، راوه سـتان وه سته ده وه وانـه پێچه به و ن ناكه ستنیشان ده

چیـدی و بكـرێین رزگـار كوشـتن و وه وسـاندنه چه و زۆر و زوڵـم لـه ژنـان ی ئێمـه ی وه ئـه بـۆ بكرێـت رپا بـه تر شۆڕشێكی دا یاده م له پێویسته . بین نه ئیفلیاڵ ری دادوه كی زگایه ده ی سته ژێرده

8974ی مارسی 4: وتی ڕێکه/ ی سبهڕی ماڵپه: رچاوه سه


!ی مارس رۆژی جیهانیی ژن٨پیرۆز بێت

عوسمان ڕەحمانی

ی"تیـانکەل" لە کەوتـنەوە ئـاگر هـۆی بە کرێکـار ژنـی ١٤٢ تێیـدا کە تێـدەپەڕی تەزێنە دڵ و تال کارەساتە لەو ساڵ سەد لە اترزی ــاری ــورک ش ــونی لەبەر و نیوی ــتەمی نەب ــتنی سیس ــوێنی پاراس ــار ش ــی و ک ــومەرجی خراپی ــار، هەل ک

کوشتار، و توندوتیژی تەم،س و هەاڵواردن بەردەوامی بە ئێستا تا کاتەوە لەو. دەستدا لە گیانیان حاشـا ڕۆژانەی ڕوتینـی و تایبەتمەنـدی و کـراوە پەیڕەو ژنان دژی لە ڕەگەزی و سێکسی کۆیالێەتی .سەرمایەداریە سیستەمی و پیاوساالریی دەسەاڵتی ژێر کۆمەڵگای هەڵنەگری

الێــان لە دا 7811 ســاڵی لە ژن جیهــانیی رۆژی وەک مــارس هەشــتی کە ئەوەش ســەرەڕای

ــونەتەوەییەوە ێکخــراویڕ لە تــاوان و تەعەدا و زوڵــم بەاڵم کــرا، پەســەند و ناســرا ڕەســمی بە نێ .قوربانی دەکاتە ژنان رۆژانە و بەردەوامە دواکەوتودا و ئایینی واڵتانی لە بەتایبەتی ژنان دژی لە دونیادا هەمو

خەباتیـان دەسـتکەوتەکانی لە ڕیـز تـا دەبـنەوە کـۆ یەک یدەور لە دا جیهان سەرتاسەری لە ژنان ساڵیکدا هەر مارسی ی8 ڕۆژی لە بە و خەبـات لە بـن بەردەوام جیهانـدا، هەمـو لە و بـارێکەوە هەمـو لە بەرابەری و ئازادی بە گەشتن تا کە دەکەنەوە نوێ پەیمان و بگرن خـودی لە بەشـیک تەنـانەت و بەردەوامە رهە ژنـان لەسەر توندوتیژی و هەاڵواردن و ستەم دیسانەکە حاڵەشەوە بەم. بچن یەکترەوە هانای .خۆێان بە دژ هەێە تاوانانەدا و زۆر و زوڵم لەم دەستیان ژنانیش خێنزانیـدا و کـۆمەاڵیەتی و کولتـوری و سیاسـی ئابوری، بواردەکانی لە و جیهاندا ئەمڕۆی کۆمەڵگاکانی هەمو لە بەردەوامی بە ژنان

بـێ هەێـانە، پیـاوان کە سـوکەش مافە نەختە لەو تەنانەت و نابەرابەرن بارێکەوە هەمو لە. رێتدەک بەرانبەر وتوندوتیژیان ستەم و زولم سیسـتەمی بنچینەییەکـانی و تایبەتمەنـدی لە یەکـیكە پیـاو و ژن نـابەرابەری پێشکەوتوەکانیشـدا، و مـودێڕن کۆمەڵگـا لە تەنانەت. بەشن

بەشـەر مێـژوییەی زولــمە ئەم بەرینـایی بەڵکـو نـاگرێتەوە، ژنـان ڕەگزیـی باری تەنها ژنان، چەوساندنەوەی و هێنان بەکار. حاکم سیاسیی .بکرێت لەسەر قسەی کە فراوانترە و بەرینتر لەوە زۆر

و فریــودان بــۆ تەنهــا کردنــانە بــاس ئەم. دەکەن ژنــان مــافی لە بــاس هەمــو هەر پێشــکەوتوەکاندا، و دواکەوتــو کۆمەڵگــا هەمــو لە

نەهێشـتنی بەڵێنـی دانـی بە سیاسـیەکان حیـزبە هەڵبژاردنەکانـدا لە نمـونە بـۆ. کاریـان هێـزی و ژنـان لە گرتنە وەر بەهرە و سوئیستفادە کــاری هێـزی هێنــانی بەدەسـت بـۆ هەروەهــا. دەکەن ژنـانەوە ئازارەکـانی ســەر بە مـامەڵە مافەکانیــان، کردنـی دابـین و ژنــان سـەر لە سـتەم

ژنان لە ڕیزگرتن و ژنان مافی باسی کارخانەکانەکان خاوەن و سەرمایەگوزاران و ەوڵەتید پیاوانی هەرهەمو گوێڕاێەڵتر، و هەرزانتر


هەر و جوانکاری ڕازاندنەوە، خاوێنی، و پاک ساغی، لەش کردن، ئارایش بەرهەمەکانی کە کاتێک. خۆیان پروپاگاندەی خۆراکی دەکەنە بە بکـا، دەستەبەر دەاڵڵەکان و کومپانیاکان خاوەن بۆ زۆر قازانجی ئەوانەوە، الێان لە ڕێکالم یان ژنان پێشوازیی لەگەڵ بتوانێ کە شتێک کـاتی لە ئەوانەیـکە نە کەسـێک، هیت ژنان مافی پاراستنی و کردن دەستەبەر بابەت لە کردەودا لە بەاڵم. بازاڕەکان ناو دەڕژێنرێتە لێشاو

مـافی لە پشـتگریکەر سـەرمایەدارانی نە و دەوڵەت هەڵسـوڕینەری وانیپیـا نە دەوڵەتـی، پۆسـتی و پلە گەشتە و دا بەڵینیان هەڵبژاردندا ئـارام ئـارام ئـازاری و سـکااڵ و هـاوار و قیـژە دەنگـی بـازار، بـۆ بەرهەمەکـان هەنـاردەی و هێنـان دەاڵڵەکـانی و هێنەران بەرهەم نە ژنان،

.نایبیسن و نەبیست ژنیان هەویەی و کەسایەتی بونی وردوخاش و سـتەم و نـابەرابەری ئەم ڕیشـەی ناسـینی و هوشـیاری بـێ بە و خۆیـان مەیـدانی هـاتنە بـێ بە ژنـان ئینسـانیەکانی مـافە بێگومان

خـۆی کـۆمەاڵیەتی شـوێنی و جـێ یەکسـان مافی خاوەنی و سەربەست ئینسانێکی وەک خۆی دەبێ ژن. ناپارێزرێن و ناێەن بەدەست زوڵمانە، نـیە تێـدا گومـانێکی هـیت کە بێـت خۆی بە باوەڕی و بگرێت لێ ڕیزی و بزانێت خۆی نرخی خۆی دەبێ ژن! تێبکۆشێت پاراستنی بۆ و بناسێت

ژنـان زۆربەی. ژنـانە دەسـتیی ژیـر و چەوسـاندنەوە هۆکاری گەورەترین کە هەیە شاراوە سەرەکیی تەوەرێکی داخەوە بە بەاڵم. بارەیەوە لەم دژی بـاوەڕی و سیسـتەم دەسـتی دەمکـوتی و سـەرکوت ئـامرازی بـونەتە خۆێـان. هەڵبگـرن لـێ دەسـتی نـاتوانن و دێننەوە بەرهەمی بەردەوام کارەکــانی بە ئامــاژە کە بەســتە ئەوەنــدە هەر زیانبــارە و دزیــو تەوەرە ئەم ناســینی بــۆ. کوشــتارەێان و کوشــت ئەم و پیاوســاالری ئینســانیی

:دەدەن با پێوە خۆێانی و دەکەن پیوە شانازیشی کە بکەین ژنانە ئەم خودی دەکەن کارگەڵێـک دانسـتە بە کە دەناسـن خۆتـان ناسـروای و دۆست و دەوروبەر و دەراوسێ و نزیکان و کار و کەس لە ژن چەند ئاێا

لەگەڵ وتـووێژ و کۆبـونەوە و کـۆر و وتـار و قسـە لە کە دەناسـن ژن چەنـد نـیە؟ خۆشـیاندا تەنـانەت و ژنـان قـازانجی و بەرژەوەند لە کە کـاتی و کـردار لە بەاڵم دەدەن، نیشـان خۆیـان ژنـان مافەکانی لە تێگەشتو تەواو و هوشیار ژنێکی وەک ڕۆژنامەکاندا و تەلەڤزیون و میدیا

مـاڵ پیـاوانی یاسـاکانی و خواست ملکەچی پێجەوانەوە بە و دەکەن ژنان مافەکانی هەمو لە چاوپۆشی بیسلەمێنن دەبێ کە گرتندا هەلوێستــوری و دەولەتــی دەســتگاکانی و ــانە ئەم. نکولت ــار و قســە بە کە ژن ــان ڕواڵەت و وت ــرداردا لە بەاڵم نەهێشــتوەتە، هیچی ئەو وەک ڕاســت ک

دەبـی کە بـرا و بـاوک مێـرد، واتا خۆیدا خێزانەکەی ستەمی و زوڵم باری ژێر لە کولتوریەوە دواکەوتویی یان و هەژاری هۆی بە کە ژنانەی بە و هوشـیارن کە دەناسـن ژن چەند. دەدەن سوکایەتیەک و دەستی ژێر و توندوتیژی ەره بە م بن، ژیانی و گیانی ئەمنیەتی کەری دابین

ژنـانە ئەم نـادەن؟ ئەنجـام کارێـک هـیت سـەپاندنیان و هێنانیـان بەدەسـت بۆ بەاڵم تێگەشتون، یەکسانەکانیان و ئینسانی مافە لە تەواوی .هیچیتر و قیمەتیان دەکاتە کە بکڕن بۆ زێریان بڕێک مەرجێک بە دەکەن قەبول هەاڵواردنێک و سوکاێەتی و تەعەدا هەمو

فـام هیچکاتێـک پیاوساالری مێژوی دریژایی بە کە شتیک یانی" عاتیفەیە و سۆز و هەست" کرا، پێ ئاماژەی کە سەرکیە تەوەرە ئەم و هەسـت" ئەم کە دەبینـین ڕامێنـین، ێلـ و خۆمان بە بدەین زەحمەت نەختێک ئەگەر. مایەوە واڵم بێ و کرا لی چاوپۆشی و نەبینرا نەکرا، سـۆزی و هەست هاوسەر، سۆزی و هەست دایکی، سۆزی و هەست. کردون دەستمۆی و کۆیلە و خواردوە ژنانی خۆرکە وەک الێەنەێە یەک" سۆزە وەهـا شـێوەێەکی بە سۆزانە و هەست ئەم... و ئایینی و قەومی سۆزی هەست ماڵدار، سوزی و هەست خوشکاێەتی، سۆزی و هەست بون، کت کت، بەرلەویکە کە، تێبگا و بکاتەوە خۆی لە بیرێک کە گرتوە لێ ڕێگای و کوشتوە تێدا بونی ژن هەستی کە بوە زاڵ ژندا بونی سەر بە


یمـاف و ژنیـت ئینسـانێکی"!! ژنیت" تۆ: بیێت خۆی بە هەیبێت، گەردەنی تەوقی کراوەتە کە دیکە ناوێکی هەر یان و هاوسەر دایک، خوشک، بە ناچـار ژنـانی زۆری هەرە زۆربەی کـردوە، نـابود ژنـی کە سـۆز و هەسـت واتـا بـاڵێە ئەم. پیاو لەگەڵ هەێە یەکسانت و ئینسانی تەواوی نـاکرێ بـۆ حەسابێکی هیاڵ حالەشەوە بەم کە، قوربانی کردنە خۆ وە کردن، خۆ لە چش و تەحەمول و تەعامول خواردنەوە، خۆ و بێدەنگی

.دادەنرێت پیاو ماڵی و میک لە بەشیک و پیاوان بۆ ڕابواردن ئامێری و سێکسی کاالی بە و و نـابود پـێ خۆێانیـان بـونی مـرۆڤ و خۆێان ئەستۆی کردویانەتە ژنان کە مێژوییە کەلەبچەێەکی و کۆت و تەوق ژن سۆزی و هەست

مــافە کەمتــرین بە بــگەن نــاتوانن قەت بااڵێانــدا، ەب بڕیــویەتی پیاوســاالری کە نەهێنــین قیــزەونە خەاڵتە لەم واز ژنــان تــا. ســڕیوەتەوە .ئینسانیەکانیان

8974ی ی فێوریه8: وتی ڕێکه/ مڕۆ ڕی ئه ماڵپه: چاوه ەرس


.ی مارس یادی ژن نەکەینەوە ٨با تەنیا

ڕۆژە عەزیزی

( رەشـەممەیە ١٧)یـان (ی مـارس 8)ی دەکرێـت رۆژی باس و پێدەدرێت نگیگری میللەتاندا و خەڵک لەناو کە ساڵ رۆژەکانی لە یەکێک

.کە بە رۆژێکی گرینگ و پیرۆز دادەنرێت

ژنانی کرێکـار لە کارخانەکـانی ڕسـتن و چنـین ( 7811ی مارسی 8)لە وەها رۆژێکدا واتە ـــڕی ـــان ب ـــان ی ـــوێنی کاری ـــومەرجی رێوش ـــوونی هەل ـــتر ب ـــۆ باش ـــا ب ـــۆرکی ئەمریک ـــاری نیۆی لە ش

ئەم رێپێـوانە زۆر بە خراپـی لە الیەن پۆلیسـی .امەتەکەیان،دەستیان دایە ڕێپێوان بەرێوەبردندەر .ئەمریکاوە سەرکوت کراو بەشێکی زۆر لە ژنەکان لێیان دراو بریندار کران

ێوازی ئەم بـــابەتە بـــوو بە هـــۆی ئەوەی کە بەشـــێکی دیـــکە لە ژنـــانی کرێکـــار هۆشـــیار ببـــنەوە لە بـــارەی هەلـــومەرجی کـــار و شـــ

ئەم جموجـۆڵە ئیتترازیـانە سـاڵ بە .پێڕانەگەیشتنیان لە الیەن ساحەب کارەکانەوە،تا بەوئەنجـامە گەیشـتن کە ئەم ڕێگـایە درێـژە پێبـدەنبـۆ جـارێکی ( 7891ی مارسـی 8)تا لە ڕۆژی .ساڵ جا بەشێوەی ئاشکرا یان نهێنی زیاتر پەرەی دەسەند و چاالک دەبوولە ناو کارخانەکاندا

سـەعات و هەر بـۆ ئەم ( 79)نی کرێکـار لە کارخانەکـانی ڕسـتن و چنـین لە ئەمریکـا داوای کەمکـردنەوە کاتژمێرەکـانی کاریـان بـۆ دیکە ژنامەبەستە دەستیان دایە ئەنجامدانی ڕێپێوان،کە ئەم جارەش وەک جاری رابردوو لە الیەن پۆلیسەوە سەرکوت کراو بەشێک لە ژنـانی کرێکـار

.انە کرانگیران و ڕەوانەی بەندیخ

ــوانە ــت ئەم رێپێ ــاژە بەوە بکرێ ــانە)پێویســتە ئام ــۆمەڵگە (ئیتترازی ــانی ک ــکە لە چینەک ــانی دی ــاوی کرێکــار و ژن ــد پی بە بەشــداری چەن .پێکهاتبوو

ژنـان ئەوەی بـۆ پێکهێنـا ژنـانی گشـتی کـۆمیتەیەکی ئەمریکـا سۆسیالیسـتیحیزبی ( 7898)ساڵێک دوای ئەم رێپێوانە واتە لە ساڵی

مـافی وپێـدانی منـداڵ نەکردنـی کـار داواکـاری بـۆ چنین کارخانەی لە کرێکار ژنانی ساڵدا هەمان مارسی هەبێ،لە دەنگدانیان مافی اننبتوئەوسـا بـوونە هۆکارێـک ( ی مارس8) ڕوداوانەی هەموو ئەم .دەربڕین(اعتراز) رێپێوان دایەوە دەستیان نیۆیۆرک لە دیکە جارێکی بۆ دەنگدان

.ئەم رۆژە بۆ یەکمجار لە ئەمریکا بە رۆژی ملی ژنان لە ئەمریا تەسوی کرا( 7898)هاتوو واتە کە لە ساڵی دا

ئەم رۆژە وردە وردە بـــوو بە رۆژێکـــی رەســـمی بـــۆ ژنـــانی کرێکـــارکە لەو رۆژەدا دەنگـــی نارەزایەتیـــان بەرانـــبەر دەوڵەت و ســـاحەب لە کۆنگرەی .کۆمەاڵیەتیە گشتیەکانی ژنان لە هەموو بوارەکانی پیشەسازی کارەکانیان بەرزبکەنەوە،بۆ باشتر بوونی بواری کارو مافە


دانمـارک بەرێوەچـوو، بـۆ یەکەم جـار ژنە سوسیالیسـتی حیزبـی دێمـوکراتی ( کپنهـاگ)کە لە ( 7879)نێودەوڵەتی سوسیالیستەکان لە ساڵی هەر لەم کـۆنگرەدا ئەم پێشـنیارە . نی ژن پێشـکەش کـردوەک رۆژی جیهـا( ی مـارس8)پێشـنیاری دیـاری کردنـی رۆژی ( کـالرا زتکـین)ئاڵمان

.وەک رۆژی جیهانی ژن دیاریکرا( ی مارس8)پەسەند کراو رۆژی

ی 8)دەکرێ بیێم یەکێـک لە گەورەتـرین ئەو بـۆنەو رێورەسـمانەی کە لە مێـژووی چـاالکی ژنـانی جیهـان تۆمـارکراوە دەگەرێـتەوە بـۆ ــی ــانی ( 7877مارس ــترالیائاڵمان،د)کە لە واڵت ــوو( انمارک،سوی ،ئوس ــکۆ بەرێوەچ ــوانێکی بەش ــکردنی . رێپێ ــوەبردنی جەژن و پێشکەش بەرێ

.وتار،داوای مافی دەنگدان،مافی کارکردن،ئاموزشی باشیان بۆ ژنان کرد

لـی بـاش و لە شاری نیۆیۆرک بە هۆی نەبـوونی کەل و پە(تریانک )لە الیەکی دیکەوە لە هەمان ساڵدا بە بۆنەی رۆژی لە کارەساتی .ژنی کرێکار گیانیان لە دەستدا( 748)خراپی باری ئەمنیەتی نەبوونی سیستمێکی دروستی کار ئاگرێکی گەورە کەوتەوەو لە کارخانەیەک

دا لە هەموو جیهان ئەم رۆژە بە گرینگیەوە یـادبکرێتەوە،خراپی ( ی مارس8)هەر ئەم بابەتە بوو بە هۆی ئەوەی ساڵی داهاتوو لە .ارو نەبوونی پێداویستی ئەمنیەتی و تەندروستی مەحکووم بکرێ،داوای باش بوونی بواری کارکردنی ژنان بکرێتبواری ک

بە هۆی هەڵگیرساندنی شەری یەکەمی جیهانی ڕەوانەکردنی ژمارەیەکی زۆر لە پیاوان بۆ بەرەکانی شـەڕ گیـان لە دەسـتدانیان و بـێ

دا رێپێوانەکانیـان بە دژی شـەرو وێرانکـاری و کوشـتارەکانی دوای شـەر ( ی مـارس8)ۆژانی یادی سەرپەرشت بوونی بنەماڵەکانیان،ژنان لە ر .بەرێوەدەبرد

لە ڕوسیا ژنان ئەمجارە بە دژی زیادبوونی نرخی شـتومەک و ( 7871ی مارسی 8)دوا بەدوای دەستپێکردنی شەرێ یەکەمی جیهانی لە

ن،رێپێوان و چاالکیـان نوانـد،ئەم رێپێـوان و نارەزایەتیـانە بە یەکێـک لە ڕوداوە گرینگەکـانی داخرانی کارخانەکان و دەرکرانی ژنانی دوگیا .شۆرشی فەوریەی هەمان ساڵ رۆڵی بینی

ــانی ژن زۆر ــت رۆژی جیه ــانی شەس ــەرەتای دەیەک ــا س ــانی دووەم ت ــی جیه ــاڵەکانی دوای جەنگ ــکەم کە لە س ــاژە بەوە ب ــتە ئام پێویس

بە گەشـە کـردنەوەی جواڵنەوەکـانی ژنـان .،چونکە ژنان توانیبویان بەشێکی بەرچاو لە مافەکانیان بەدەست بهێـننبەشکۆوە یادی نەدەکرایەوەلە الیەن رێکخـراوی نەتەوە 7811لە سـاڵی .بۆ جارێکی دیکە گرینگی خۆی بەدەست هێنایەوە( ی مارس8)لە دەیەکانی شەست دوبارە رۆژی

ی بە ( ی مـارس8)رێکخـراوی یونسـکۆ 7811ی ژنان دیـاریکراو دوو سـاڵ دواتـر واتە لە سـاڵی یەکگرتوەکان ئەم ساڵە بە ساڵی نێودەوڵەتلەو رۆژە بەدواوە پیــاوان بە ژنــان دەســتەگوڵ یــان دیــاری پێشــکەش دەکەن و ئەو رۆژەیــان لــێ پیــرۆز .ڕەســمی بە رۆژی جیهــانی ژن ناســاند

.ندەکەن، هەر بەم بەنەوە رێز لە هەوڵ و تێکۆشانەکانی ژنان دەگر

ـــان ڕوبەڕووی ـــانە هێشـــتاش زۆرێـــک لە ژن ـــانی مافەکانیـــان داوی ـــاو بەدیهێن ـــان لە پێن ـــوو هەوڵ وکۆششـــانەی کە ژن دوای ئەم هەم ژن یــادی ە(مــارس ی8)بە جۆرێــک کە دەڵــێن تەنیــا رۆژێــک لە ســاڵدا کە ئەویــش رۆژی.تونــدوتیژی دەبــنەوە و مافەکانیــان پێشــێ دەکرێــت

هەواڵی چەندین رۆژانە دەبێت چی؟بۆ ساڵ دیکە رۆژەکانی ئەی بەاڵم.نەکرێت پێشێ ژن مافی کە ەدەکەنەو نوێ پەیمان دەکەنەوە


سـودمەن ژیـان مافەکـانی لە پیـاو وەک کە نیە مافی ژنە ئەو بۆ.ببیستین دیکە ڕوداوی چەندین یا و وخۆسوتاندن کوشتن و مەرگ دڵتەزێنی ژنە؟ رەگەزەکەی ئەوەی هۆی بە تەنیا بێ،هەر رۆژهەاڵتـی واڵتـانی لە بەاڵم بـۆتەوە، کەم ژنـان هەاڵواردنـانەی و کـاری پێشـێ ئەم ڕادەیەک تـا رۆژئـاوا واڵتـانی لە خۆشیەوە ەب

کــارو هەلــومەرجی کردنــی دابــین بــۆ جموجــۆاڵنەن،کە ئەو ســەرەتای لە تــازە دینــین حکــومەتێکی کە دەڵەتــانەی ئەو تــایبەت بە ناوەراســت .تێدەکۆشن گونجاو ژیانێکی ــانی ــرانیش ژن ــی 8)لە کە نــرخەی بە هەوڵە لەو ئێ ــوان لە تــاران و ( 8998ی مارس ــش بە هەڵگیرســاندنی رێپێ ئەنجامیانــدا ئەوی

یـان ( ی مـارس8)زۆربەی شارەکانی دیکەی ئێران،جگە لەوەی کە داوای مافی ئینسانی وکۆمەاڵیەتی و ئابورییان دەکرد،دواکاری گونجانـدنی .ی ئیسالمی ئێران کرد وەک رۆژی جیهانی ژنان،بەاڵم تا ئێستا ئەم دواکاریە پەسەند نەکراوەلە رۆژمێری رەسمی کۆمار

سـاڵ لە رۆژێـک نەبێ،تەنیـا ژن رۆژی( ی مارس8)لە کۆتاییدا دەمەوێت داوای ئەوە بکەم با بە هەموومان هەوڵ بدەین تەنیا رۆژی

پیــاوی گەڵ لە بەرابەری مــافی ژن دەبێــت و هەیە ژن کە نەیەتەوە وەبیرمــان ارۆژەد لەو نەگیرێ،تەنیــا ژنــان ئازادیەکــانی و مــاف لە رێــزــدەین هەوڵ.هەبێــت ــان ســاڵ رۆژەکــانی هەمــوو ب ــان نــۆرەی بە هەریەکەم ــن ژنــان مافەکــانی باســی خۆم پیــرۆزی و گەورەیــی لە رێــز و بکەی

.بگرین کچەکانمان و خوشکان و دایکان،هاژینەکان .ژنان تایبەت بە کۆمەڵگاکەمان تاکێکی هەموو بۆ ئازاد ژیانێکی بەدیهێنانی هیوای بە

8978ی مارسی 1: وتی ڕێکه/ کوردستان و کوردڕی ماڵپه: رچاوه سه


و ناعەداڵەتی بات دژی ستەم خه رۆژی ینه بكه ساڵ كانی موو رۆژه با هه

( وه ژنانه جیهانیی رۆژی بەبۆنەی)

کوێستان فتوحی

رجی لومـــه هه گــۆڕینی بــۆ جیهــان ژنــانی ی مافخوازانــه باتی خــه ســەدە یەک ی وه ره بیرهێنــه ژنــان، یی وه تــه نێونه رۆژی مــارس ی8 ــه روه نادادپه ــابووری، ی ران ــی ئ ــه اڵیه کۆمه و سیاس ــاودڵی رۆژی. تیی ــدیی هاوپێوه و ه ــانی ن ژن دیلـی كـه كچانێكـه و ژنـان موو هـه ی وه هاتنـه گـائا وه رۆژی. كانـه رییه رابه نابه دژی لـه جیهان

و واڵت كانی اڵواردنــــه هه لــــه پــــڕ یاســــا و ریت دابونــــه و كان رســــتانه په كۆنه بیروبۆچوونــــه و داوا تـــا لێکـــراو م ســـته ژنـــانی هەمـــوو بـــۆ باشـــە هەلێکـــی رۆژە ئەو. خۆیـــانن ی ڵگـــه كۆمه

خەباتەکەیـــان بە دیـــکە تینێکـــی و گـــوڕ و بەربـــاس بێنـــنەوە دیـــکە جـــارێکی خواســتەکانیان لە تەنیـا ئینسـانییەکان ئـازادییە و مـاف بە دەستڕاگەیشـتن کـه حاشـاهەڵنەگرە. خشنەوە ببه

.دەبێ مسۆگەر بێوچانەوە تێکوشانی و خەبات رێگەی ــاس بێمانــایە ــابووری، پەرەســەندنی و پێشــکەوتن لە ب ــ نیــوەی چی کــه بکــرێ واڵتێــک هەر کەلتــووریی و سیاســی ئ لە ۆمەڵگەکەیک

پێشـێ مافەکـانی تێیـدا ژن و بـێ زاڵ ریدا سـه بـه پیاوسـاالری روحـی نەبـێ، بەشدار ئازادانە کۆمەاڵیەتیدا، و سیاسی ئابووری، تێکۆشانی . دا نه خەباتدا لە ژن رۆڵی به خ بایه اڵم به بکا، نەتەوەیەک رزگارکردنی ئیددیتای ناتوانێ بزووتنەوەیەکیش هیت. بکرێ و واڵت زۆر لە ئێسـتاش تا هـه وه داخـه به جیهانـدا لە ژنـان کانی مافـه ناسـینی سمی ره به بۆ تی وڵه نێوده ی لگه کۆمه وڵی هه رای ره سه

وام رده بــه و سیســتماتیک کی یه شــێوه بــه واڵتــانەی لەو یەکێــک. وامــه رده به ر هــه ژنــان، بەرانــبەر نــاحەقی و م ســته جۆراوجــۆردا ی کۆمەڵگــه پیاوسـاالری کەلتـووری و حاکمییەت تیی داڵه ناعه و م سته و تی سووکایه و توندوتیژی رووی رووبه ژن و دەکرێ پێشێ تێدا ژنانی کانی مافه

.ئێرانە واڵتی بووەتەوە، 84 ، ژنـه دژی و رسـت په نهكۆ رێژیمـه و ئـه. ئیسـالمین كۆمـاری رێژیمی كانی ندییه تمه تایبه له ژنان دژی له توندوتیژی و هەاڵواردن ری زرینـه دامه ینی خومـه. کـردوە تـاڵ واڵتـه م ئه ژنانی له ژیانی ئیسالمییەکان، رێوشوێنه نەکردنی چاو ره ک وه جۆراوجۆری بیانووی به ساڵه

شـەڕە ئەم ئێستاش کە یاند راگه ئێران ژنانی دژی له ڕی شه دا خۆی دیکتاتۆرانەی اڵتی سه ده كانی رۆژه م كه یه له ر هه ئێران ئیسالمیی کۆماری مارس ی8 رۆژی. نییه وه ئێرانه ژنانی به كی ندییه هیت پێوه و گوتی ناو برد رۆژئاوایی كی یه دیارده به مارسی ی8ناوبراو . ەبەردەوام هەر

لـه ڵێك كۆمـه بـۆ ی قسـه كه ناوبراو. رکرد ده ملیی زۆره حیجابی رمانی فه ینی خومه ،(ژنان جیهانیی رۆژی) 7811ی رەشەمەی 71بەرانبەر بە لە ژنان ركوتی سه ستپێكردنی ده تای ره سه ئەمە!. »بچن بێ ده وه حیجابه به اڵم به كان ئیداره بچنه توانن ده كان خانمه » گوتی كرد، ده ژنان


لە هەر ئێـران ژنـانی ی ئازادیخوازانـه ی رۆحییـه كه بوو وه ئه رسته په كۆنه ره رێبه و ئه امانجیئ. بوو تازەدا حکوومەتی دەسەاڵتی ژێر ئێرانی مرۆڤێكـی به ژنیان رێساكانیاندا و یاسا موو هه له دواوه به لێره. بكا قایمتر کۆنەپەرستەکەی ته حكوومه كانی پایه و بشكێنێ تێك سەرەتاوە

تووشـی ئێرانیـان ی ڵگـه كۆمه رتاپای سـه ڵكوو بـه مـێ و نێـر زی گـه ره نێـوان نـدیی پێوه ر هـه ك نـه هەاڵواردن لە پـر یاسـای به و دانا دوو پله .كرد شێوان و ناهاوسەنگی

دەبێ دژوارتر ژنان خەباتی ئێران لە

وام رده بـه. بـووه ئیسـالمی كۆمـاری حاكمـانی كانی رنامـه به و كـار كیترین ره سـه له كێك یه ژنان ركوتی سه رابردوودا ساڵی 84 ی ماوه له

بـه رێـژیم. ردان سـه له بڕیـار و رباس بـه هاتوونـه ژنـان دژی لـه دا تی حكوومـه كانی پلـه رزترین بـه لـه جۆراوجـۆر بـواری له گەاڵڵە و رنامه به ئێـران ی ڵگـه كۆمه و، كۆیلـه بیانكاتـه و بشـكێنێ ژنـان رێكخـراو، و سیسـتماتیك كی یه شـێوه به ویستوویەتی ، ته سیاسه جۆره و ئه كارهێنانی به

نەمــانەوێ و بمــانەوێ بەداخەوە کە بکــا نەهــادینە لەکــۆمەڵگەدا جنســییەتی روانینێکــی داوە هەوڵــی. ڕاســت نێوه كانی ده ســه بــۆ وه ێتــه بگێڕ لە زۆر بەشـــێکی ژیــانی لەســـەر کــاریگەریی ، وه ئیســالمییه کۆمـــاری رێژیمــی ەیپەروەرد سیســتمی رێگـــای لە رگەزی هەاڵواردنــی سیاســەتی ڵ گـه لـه کان تییـه الیه کۆمه ندییـه پێوه و ئـایین لـه یان وتوانه دواکه یشتنی تیگه ڵکردنی تێکه هۆی به هەروەها. داناوە واڵتە ئەم مرۆڤەکانی

ژنـیش چاالکـانی و ئـازادیخوازان ئـازاردانی و کـردن زینـدانی. کـردوه ئـازاراوی و تـاڵ بیێـی هەتا ژیانێکی تووشی ژنانیان ت، سیاسه و یاسا. ئێرانـدا ر سـه بـه پێن خۆسـه اڵتدارانی سـه ده رۆژانەی کـارێکی بـۆتە جنسـییەتی، هەاڵواردنـی دژی بە دەربـڕین نارەزایەتی تاوانی به نیا ته

.نەبنەوە رووبەروو ، وانه ئه تی رامه که و ئازادی و ئینسانی مافی دژی کە نوێ یاسایەکی لەگەڵ نییە رۆژ ژنان و ئـه ڵ گـه له كانی ره ربـه به و بات خـه لـه ت قـه ئێـران ئازای و ئاگا ژنانی ، یاساییانه وه وسانه چه و ركوت سه موو هه و ئه ڕای ره سه اڵم به

وه كانـه رۆژه م كـه یه لـه ر هـه. بوون نـه غافـ ، پاندوه سه ئێرانیاندا ی ڵگه كۆمه ر هس به كان وتووه دواكه ئاخونده كه تانه سوننه و كولتوور و یاسا بڕیـاره م ئـه دژی لـه و پاراسـت خۆیـان وه حیجابـه بـه كـار ر بۆسـه چـوون لـه نـد كارمه ژنـانی ی زۆربـه ینی خومـه كانی قسه له تی زایه ناڕه به

و وه كۆبوونه تاران ننیی فه ی ده دانشكه له ساڵدا مان هه مارسی ی٨ رۆژی له کەس هەزاران بە. خست ڕێ وه نخۆپیشاندانیا یه رستانه په كۆنه یمـیرێژ دژی لـه ئێران وشیاری و ئاگا ژنانی كانیی ره ربه به تای ره سه مه ئه. ینی خومه ی كه بڕیاره دژی له خۆپیشاندان رۆژی كرده یان رۆژه م ئه

وڵیان هـه وه جۆراوجـۆره ری نگه سـه لـه و جۆراوجـۆر ی شێوه به ژنان ریخوازی رابه به ی وه بزووتنه وه كاته و له. بوو ئیسالمی کۆماری رستی په كۆنه ی بوارانـه و له كێك یه. ن بكه دابین خۆیان بۆ ئینسانی ژیانێكی و ن بده تێك ، پاوه سه ژناندا ر سه به ی رییانه رابه نابه و نگی ناهاوسه و ئه داوه و زرانـدن دامه بـه تی تایبـه بـه بـووە، فەرهەنگـی کـاری و نووسین بواری ، وه یدانه مه هاتوونەتە خۆیان كانی مافه له داكۆكیكردن بۆ ژنان كه ژنــان بیاتی ده ئــه بەڕاسـتی دا یــه ماوه و لـه و نگی رهــه فه ی وره هگـ كی یــه وه بزووتنه ڕێخسـتنی وه بــه كـرد ســتیان ده وێـبالگ و ســایت بردنی ڕێوه بـه

و یـان ده بە دواییـدا سـااڵنەی و ئـه ی مـاوه لـه. رێ سـه چـووه زۆر كی یـه راده تـا ژنـانیش ئاگـایی و، بینـی خۆوه به زۆری كجار یه وتنێكی پێشكه ر سه له ژنان ی وه ئاگاكردنه له و دا ڵ هه ریان سه ئێراندا ڵگای كۆمه له ژنان انیك كێشه و له سه مه به ت تایبه وێبالگ و سایت دان سه

و کێشـه موو هـه ئەو رای ره سـه و رخسـتوه ده خۆیان تواناکانی کاندا، جۆراوجۆره بوارە لە ئازایانه ژنان. گێڕاوه گرنگیان خشێكی نه كانیان مافه

و وه تـه کردوه نه کۆسـپانە لەو سـییان هەاڵواردنەکانیـان پـڕلە یاسـا و اڵت سه ده ل گه له وه رووبوونه رووبه بۆ رێیان، سەر خراوەتە ئاستەنگەی و ســووکایەتی و ئـازار لە و بـوون ئامـاده یدانــدا مه لـه دیـکە ئـازادیخوازانی هەمــوو شـانی شانبه وتبێ ڵکـه هه بۆیـان كــه تێک رفـه ده ر هـه لـه


موو هـه بـه ، یـه هه ژنانـدا وتنی پێشـكه ڵ گـه له تییان دوژمنایـه ن زاتـه و ن فكـره كـه رسـتیش په كۆنه حاكمانی. اوننەترس مەرگیش لە تەنانەتــپیان ك یه شــێوه ــه خســتۆته كۆس ــان ر س ــه و رێی ــه خســتۆتە سانســۆریان وام رده ب ــه و ســایت ر س ــان و كانیان وێبالگ ــوەبەران و خســتوون دای و بەڕێ

و ئـه پێشـی وابـووه پێیـان خۆیـان یاڵی خـه به. سـەپاندون بەسـەردا نارەوایـان حـوکمی تەنـانەت و کردوون زیندانەکان رەوانەی نووسەرانیان نێــو لــه ئیســالمی كۆمــاری ئــابڕووچوونی هــۆی بۆتــه و داوه ڵ هــه ری ســه وه ئیســالمییه كۆمــاری ركاری ســه هاتنه ڵ گــه له كــه گــرن ده یــه وه بزووتنه

.دا جیهانی ی ڵگه كۆمه

کوردستان لە ژنان خەباتی کۆمـاری کە بەکەمگـر ژن دواکەوتـوانەی کەلتـووری و ئیسـالمی کۆمـاری هەاڵواردنـی لە پـڕ تی سیاسـه دەسـت لە ژنـان کوردستانیش له دوا ئێرانـدا لـه کانیان زه گـه رههاو لـه کـورد ژنـانی ش وه ئـه رای ره سـه. هـاتوون وەزاڵە بـووە، کەلتـوورە ئەم پەرەپێـدەری هەمووکات ئیسالمی

و جیـاوازی لـه پـڕ ژیـانی لـه بـوون ربـاز ده بـۆ و ئیسـالمی کۆماری رەگەزیی هەاڵواردنی سیاسەتی دژی م هه دا ر نگه سه دوو له و وتوون که نه و کـردوە باتیان خـه کـورد ئـازادیخوازی انیپیـاو وێـڕای یيەکانیان وه تـه نه ئامانجه به یشتن گه بۆ هەم چاولێکرانیان، سووک به و وه وسانه چه ئەو و بـێ بێـدەنگ ویسـتوە ژنـی لە رابـردوودا لە کـورد کـۆمەڵگەی کەلتـووری راسـتە ئەوە. نەهێنـاون دا بەچۆکی چەڵەمەیەک و تەنگ هیت

بەداخەوە هەرچەنـد. پێشـە نەکـردۆتە بێـدەنگبوونیان و شـکاندوە تێـک سـنوورەیان ئەو ئاگـا ژنانی بەاڵم نەیبەزێنێ، دانراوە بۆی سنوورەی کە خۆلەنێـوبردن، و خۆسـووتاندن بەر دەنەنە پەنـا ژیـان مەینەتییەکـانی لە خۆدەربـازکردن بۆ ژنان لە هێندێک دواییدا ساڵەی چەند لەمـــاوی نەک ئەمە ـــانرێ ن ـــات ن ـــوو خەب ـــی ئەوپەڕی بەڵک ـــاویی و الوازی ـــانە ئەو دام ـــێ مرۆڤ ـــردوەیە ئەو. دەگەیەن ـــاران الی لە ک و خەباتک

و م ســته ی وه ئــه جیــاتی لــه. بــدرێ پــێ پەرە ژنانــدا نێــو لە فەرهەنــگە ئەم بــدرێ رێــگە نــابێ و مەحکــوومە و ناپەســند ئــازادیخوازانەوە وان بــه چــۆک ئێمــه و وه ببینــه وروویان ره بــه بــی ده یبن، ببــه خۆکوشــتن بــۆ نا پــه و ین دابــده چــۆک بکــا ناچارمــان الواردن، هــه و وه وســانه چه

.ین دابده شــاهیدی دیــکە چــی و ئامــاناڵ بگــاتە کانیان ئینســانییه واو ره مافــه بــه یشــتن گه بــۆ ژنــان باتی خــه کــاروانی تا هــه تێبکۆشــین بــێ ده

.نەبین خۆماندا واڵتەکەی لە بێمافییەکان و ناعەداڵەتی

8978ی مارسی 1: وتی ڕێکه/ ڕی کوردستان و کورد ماڵپه: رچاوه سه


!؟ وه بات و رووتبونه خه

یدی رد میرسه بیگه

گـۆری هێنانـه کۆشـن ، بـه ش تیده سـته به و مه کانی ژن بـۆ ئـه ژن ومافـه بـه ڵکانی جیهـان گرینگیـان داوه خـه کـه د ساڵه سه زیاتر له ی خانـه هنـ بخه و ه قـالبی تۆۆریـه کانی ژن لـه پاراسـتنی ژن و مافـه کـه وپالنی هیمنانـه اڵڵه گه

ــه لێک ســمینار و کــۆنگره گــه ســااڵنه. ری ســه نجام چاره ره و و ســه پراکتیــک،بۆ لێکۆلینــه ــه ل ن الیو پێشــنیار و راوێــژ خنــه لێک ره چــن و گــه ده رێوه بــه ســته به و مه شــی ژنــان بــۆ ئــه کارناســانی بهی نــد خاڵــه و چه بــه یــه وه واڵمدانه و دانوســتاندنانه ســت لــه به گشــتیش مه بــه. کــرێن تــاوتوێ ده

؛ وه ژیره لـه یه ده نـدین سـه چه ی کـه و مافانه ی ئه وه ین بۆ گێرانه ول بده حه کرێ راشکاوانه چۆن ده -7

وت کراون ؟ ژنان زه

کی ئارام و بێ ترس ؟ یه ژینگه ینه ین وجیهان بۆ ژن بکه ر که به سته ژن ده توانین مافی پارێزگاری له چۆن ده -8

کانی؟ مافه یشتنی ژن به رن بۆ گه مپه ست و له ر به به ین که ست نیشان بکه ده و هۆکارانه چۆن چۆنی بتوانین ئه -8

ک بـی الیـه قامگیر بێ، له جۆریک پاڵپشتی سه ان که که باته چۆن بتوا نین پتر سرنجی پیاوان راکێشین بۆ هاریکاری و پاڵپشتی خه -4ی قینه میراتگـری راسـته ش خۆمـان بـه کی دیکـه باتی رزگاری ژنـان، لـه الیـه خه له شێکه یی به وه ته باتی نه خه ری ژن لهشدا به لمێنین که سه ی ژن ،بـه ر شـانی ئێمـه سـه خاتـه پێناو رزگاریدا قورسایی ده کانی ژیان له زۆری ئازارو ژانه ره شی هه خوازی بزانین چون به وه ته باتی نه خه ...لگا و کانی کۆمه نده ید وبه رای قه ره ژنی سه غیر باری و بێوه شۆرشگێران ، سه ت به ت دانی مێرد ، کت و کور ، خزمهس ده له

واڵتانی رۆژئـاوا جیا له سته به و مه کان بۆ ئه وپالنه اڵڵه گه وه ندین ساڵ بی پسانه ، دوای چه ول وتێکۆشانه موو حه و هه رای ئه ره سه

نـدی ناوه راسـت کـه التی نیـوه رۆژهـه ت له تایبه تی ژن، به ناعه ندی و قه زامه هۆی ره ببیته ، که داوه نه وه سته ده تۆیان به وتنێکی ئه ر که سهاری خـۆێن وکوشـتار و ئاقـ ره باتی ژنانی به وام خه ر ده ڵگا به رێتی خێ وکۆمه ری هیندێک داب ونه ژێر سێبه له راوی بیری فندا منتاڵێ که هه

ی کراو بۆسـه مۆ نه سته ری هارو ده مسه ن سێ جه الیه له رێ که ندێگ تێپه ربه ده بێ له باتی ژنان ده خه لێره ر کردن بردۆ، جێی داخه و بی سه .وه ته بۆ دانراوه

! گۆر یاسای ئیسالم و بیری نه -7

وه بیننه ناموس پارێزیدا ده هخۆیان ل ڵ، که ریتی خێ و کۆمه داب ونه -8

ر مـرۆڤ خـۆی سـه لدانی رێنسان بۆ چونێکی نوێ له ر هه سه اڵم به به! دوو ک و کانی یه پاڵ پشتی خاڵه ددار به یاسای حاکمی غه -8 س بـو دده ی مـرۆڤ موقـه سته جه وه هۆیه و به( عیسا) ی مرۆڤ سته جه ته خوا ،خزیوه تێک که ریوایه ویش به وه، ئه نگی رۆژئاوادادیته رهه فه له


کـرێ ده کان کرد،کـه روتـه سـته ی جه وه کێشـانه نـدان رویـان لـه رمه م ، هونه رده نگی سـه رهـه فه ی مـرۆڤ کـرا بـه سته جوانی ناسی جه ربۆیه هه روتانـه سـته و جه پاشان ئه کانی رۆم و فلۆران ، که کانی کیێسا ر دیواره سه ین، له کانی داوێنچی ، میک ئانژ، رافائی بکه شاکاره به ئاماژه

ودا لـه مرۆڤی کام شکلی گـرت کـه م له که نگاوی یه هه بوو که رووتانه ره یکه و په ی ئه وه کێشانه الم به ، به وه کاندا دیته ره یکه په خۆیان له . وتن کسانی رێ که ویه ره اڵت به سته دین و یاسا و ده

سـوتێندرێن ، کان ده رییـه هونه کـرین ،کتیبـه کان وێران ده روته مێژوییه لگه ژێر هیژمونی ئیسالم به راست له التی نیوه رۆژهه اڵم له به

کـه ن پرۆگـرام ومـودێرن ک رێکخـراوی خـاوه یـه رای شک گرتنـی ژوماره ره کرێ ،سه ڵ ده گه نگاری له ره به توندترین شێوه بیری رادیکاڵی ژن به، زۆر جــار باتێکی کــوت کــوت و پچــر پچــره خۆیــدا خــه ش لــه وه ئــه کــه وه بیننــه کانــدا ده شــکیالت و ســازمان وحیزبه ی ته واره قــه خۆیــان لــهو قرچێ ، بـۆ ئـه دهڵـ م هه ی ئاگری سته ڵه زایه به پوله ک په نجام وه ره سه ژێنی که هه ک دونیا ده یه دیارده وه سته ی هه رووی کیپه له خۆرسکانه

بـێ چـاالکی مـافی ژنـان و دایک ده میسـر لـه لـه 7887ین نـاوبراو سـالی کـه هدی ده ی عولیا ماجد مه که وه خۆ رووت کردنه به ئاماژه سته به مهو باتی ژنان ، ناو بـراو بـه ی خهیدان مه ژنی میسری کرد بێنه اڵتدارانی دژه سته لگا وده ی بانگی کۆمه ته که ره و حه وێبالگ نووس بوو عولیا به

کانی خـۆی وێنـه شێکی له کانی خۆیدا به وێبالگه داگیرساند عولیا ژنێکی سیاسی بوو له و والته باتی ژنانی له ی مۆمی خه ئازایانه ڵوێسته هه کـه! کـانی شۆرشـی میسـر دا م رۆژه کـه یه لـه وه هتـ نگاری دوژمنـانی ئـازادی بونه ره حریر چـۆن بـه یدانی ته مه له که وه بالو کردۆته و هاڤااڵنی

والتانی ویش لـه ئـه!سانی تر بوین رووتی که ی نیوه ند وێنه دی چه دوای عولیا شایه دوا به! هیوای ک کرد ستی تاوان دڵی پر له ده وه داخه بهنگرانی الیـه ک لـه یـه چی ژماره کـه. تای رێنسان کرد ره سه مان به هپیشدا ئاماژ ک له ر وه تیکینامۆ نی هه که ره حه ڵوێسته و هه ئه ئوروپاییکه

ولی قـه ن ، بـه بـه شـکێنی نیـو ده چـه ره بـه ته که ره و حه ئه. وه نه که ری رێگای عولیا ماجد خۆ رووت ده ده ه ک درێژه ئوروپا وه ی له سانه وکه ئه .نیا السایی کردنەوە تی ته ئازایه شکێنێ ،نه رچه ،نه وانه ی ئه وه اڵم کرده به !رهاتوو پێلک ده رووی له به لێ کردیانه کورد ده

بواری مافی ژنان پێـک هینـاوه ک ژنی چاالکی کورد له یه ڵ ژوماره گه کم له یه ند دیمانه باتی ژنان چه تی خه و چۆنییه سته به ومه ر به هه .رێک بم ده دا یاریده ستێنه و به م ، هیوادارم بتوانم له که رانی ده شی خوێنه دا پێشکه ته و بابه می ئه شی دووهه به له

کانیـان، رۆژی وت کراوه زه سـت هێنـانی مافـه ده باتی ژنـان بـۆ وه خـه له ک رۆژی پاریزگاری و رێز ڵێنانه ک رۆژی ژن وه ی مارس وه8

پێک هێنانی کۆ ر ددار ،به التدارانی غه سته ده لگا و بی ترس له کانی کۆمه نده ید وبه قه شکاندنی به که یه ئازا وبوێرانه و ژنه پێداگری ئهکـانی ژیـانی موو بواره هـه ، لـه ڵمالێوه تیان هه نی، قۆڵی هیممه ده باتی مه خه دان به ره ڵ و رێکخراوی سنفی و ئێن جی ئۆکان ، بۆ په وکۆمه

ژێـر هێژمـونی بیـری ئیسـالمی و لگای پیاو سـالالری و لـه کۆمه کانی ژن له ن و ئازارو ژانه که ر ده به سته هوتن د ر که ریکن سه تیدا خه مرۆڤایهک سـێ وه. اڵت و ئایینـه سـته پیـاو و ده روو لـه وازی ئێمـه ی راستی بێ بانگـه وه ن ، ئه که ده ردا تاو توێ و شرۆڤه اڵتدارانی داگیر که سته ده

ی تـه ینه ش مه بـه و چینـه ت بـه باره یین، سـه شـوره کی پـڕ لـه ڵگری پاشـکۆیه هـه ژن و ئـازادی ژنان،کـه وام دژ به رده به که کی ره ری سه فاکته ردنی اڵوا ، هه متر نیه پیاو که چی له وه هیت بارێکه بێ ژن له وه تێه باری وێژدان و شتوری مرۆڤایه ر له گه ئه.. له ی کۆمه نیوه لگا، که کۆمه خێـ و ئـایین و اڵ ت دارانـی حـاکم لـه سـته لگا وده تی و بێ ویژدانـی کۆمـه داڵه بۆ بی عه وه ریته گه کان ده ها مرۆییه ی ماف و به زۆربه ژن له

کـو نێچیرێکـی ، وهکرێ ده رێ، بازرگانی پێوهک نگسار ده ، سهکوژری ده ،سوتیندرێ دا ژن ده 87ی ده سه ئێستا له جێێ داخه. اڵتی یاسا سته ده !تی نازانن مرۆڤ ومرۆڤایه چ له ی که سبازانه وه و هه خۆراکی ئه کریته روح سوک رۆژانه ده


، تر یرانه، شـێلگتر کانمـان، ئازایانـه وت کراوه زه سـت هێنـانی مافـه ده بـۆ وه وه ینـه یمان نوێ بکه دا په و رۆژه له کو ژن پێویسته وه ئێمه ی چاالک پێـک کاندا، لێژنه نیه ده سنفی و مه خوێندنگا ورێکخراوه کاندا ، له ریکه و شه کۆگا و کارگه له ، وه کرده بات به دانی خهی مه بێینه

وتویی پێشکهورۆ بێ شک ئه. کانی ژن ر ژن و مافه سه کرێته ده رۆژانه ی که ست درێژیانه تی و ده داڵه و بێ عه ی ئه وه رچ دانه ر په بێنین بۆ به سـت وچـاالکیش خـۆی لـه ربه ک ژنـی ئـازاد وسه ر وه ، هـه وه بێنێتـه ی بـااڵ نـوێنی ژنانـدا ده ئاوینـه ک خـۆی لـه یـه وه ته ر نه تی هـه وشارستانییه

کانمان رکـه کانمان ئه ی مافـهسـت هێنـان ده ێ ژنـانی کـورد بـۆ وه ورۆ ئێمه ، ئه وتوو ناسراوه لگای پێشکه کۆمه به که وه بینیته کدا ده ڵگایه ۆمه کپـێ ست هینانی مافـه ده ین بۆ وه باتی ژنان بده خه به ره ک تێ بکۆشین په الیه بێ له ده ر بۆیه ست ،هه کانی بااڵ ده وه ته ژنانی نه له قورستره

تر دا راشـکاوانه ری ده لێـک تـه ئێمـه تی کـه ایـهو ته سـت هینـانی مـافی نه ده شانی پیاوان بـۆ وه ش شان به کی دیکه الیه کانمان، له شێ کراوه ی که و پیاوانه م نین ئه ش که سته به و مه ی ژن ، بۆ ئه رزگاری ئیمه له شێکه مان به که وه ته ی راستی بێ رزگاری نه وه یدان ، چون ئه مه بێینه

موو باتی هـه کێتی و هـاو خـه یـه زۆر دووردا بـه کی نه داهاتویه رین لهکانمان، هیوادا مافه یشتن به ن بۆ گه ری ئیمه رو هانده پاڵ پشت و یاوهباتی فیمینیسـتی، بـۆ دروسـت کردنـی نیـو ریـزی خـه وروژێ و دێنـه تیان ده ویژدانـی مرۆڤایـه رۆژانـه ی که و پیاوانه ک، چ ژنان و چ ئه الیهجۆرێـک بینـین بـه دا وه کی ئـارام وبـێ کێشـه لگایه کۆمه ی ژن خۆمان له ین وئێمه هر ک به سته ، ئازادی و رزگاری ده کی ئارام و ئاسوده لگایه کۆمه

.کجاری وتنی یه ر که رین و سه ڵپه ژن و هه رۆژی جه ینه کان بکه ی مارسه8

.ی مارس رۆژی جیهانی ژن 8پیرۆز بێ

. ستی ر به باتی ژنان بۆ رزگاری و سه کگرتو تر بێ خه یه

8978ی مارسی 1: وتی ڕێکه/ اڵت تایمز رۆژههرێ ماڵپه: رچاوه سه


رژیم بۆ ژنان ئەمساڵی دیاریی" لە بنەماڵە پشتیوانی"یاسای

(جیهانی ژن رۆژی بە بۆنەی)

ئێلهام چایچی

و انی ئــازادیخوازە كە بە نەترســیژنــ بەرەنگــاریی ژن گەیشــتەوە، رۆژێــك كە ســەمبولی جیهــانیی ی مــارس، رۆژی8دیــكە جــارێكی لــێ گەورە رێــزی و شــانازییەكی بەرخودانیــان، مێژوویەكیــان خوڵقانــدووە كە ئێســتا ئــێمە بە غــروور

.دەگرین

رابــردوودا بكەیــنەوە كە بیــر لە یەك ســاڵی ئەم رۆژە گــرینگە لەوەدایە كە دەبــێ بــایەخی واڵتێـك كە تەنـانەت رێزگـرتن لەم رۆژە بە ! ە ئێراندال. بكەین و لەمەوبەدوا چ دەبێ چیمان كردووە

ئەم حكوومەتە لە قەلەم دەدرێت، بیر لەوە بكەیـنەوە یەكانی بەرژەوەندی لەگەڵ بەربەرەكانی واتای چی بكەین؟ كە دەبێ

و هەڕەشــە لەســەر بــۆ گوشــارلە هەر شــێوەیەك خــۆی و ســەپێنەرانەكەی ئارمــانە كۆنەپەرەســت بردنــی‎حكوومەتێــك كە بــۆ بەرەوپــێش

، ئێرانـی نەتەوەكـانی ئـازادیخوازی دوژمنكـارانە لە بەرامـبەر ژنـانی و بە راونینێكـی و یەكسانیخوازان، كەڵك وەردەگـرێ ژنان مافی چاالكانیسەرپەرەسـت، نیكـاحی بێ ە ژنـانیل پێشنیاری بـۆ پشـتیوانی دا كە رێكاری‎بۆ وێنە لە كۆمەڵگایەك. خۆیەوە دەدا بیانخاتە ژێر ركێفی هەوڵ ؟ چ بكرێ ، دەبێ بێ دەوڵەتەكەی یەكانی ، یەكێك لە سیاسەتە فەرهەنگی جنسییەتی و یان جیاكردنەوەی بێت( صی ە) كاتی

ــێ ی8 پرســیار بكــرێ دەبــێ ــكە؟ چــۆن دەب ــارس چ رۆژێ ــرین؟ ئەمســاڵ م ــز لەم رۆژە بگ ــان و شــیاوە كە رێ ــۆ ژن ــاوانی ب ــازادی و پی خوازی ئ

ـــانی ـــی نەتەوەك ـــی ئێران ـــی‎چ گرینگ ـــك، كە یەك ـــانێ 89هەیە؟ ژنانێ ـــاتێكیش لە بەربەرەك ـــۆ س ـــا ب ـــاڵە تەنی هەاڵواردن لە الیەن دژی س .و پاشەكشەیان نەكردووە و سەركوتكەردا ماندوو نەبوون دڕندە حكوومەتێكی

بـۆ هەمـوو دا، دەبـێ‎لە جیهـان فەرمـی و بـیكەنە رۆژێكـی یـر بـكەنژن لە مێـژوودا جێگ وەك رۆژی ژنانێك كە توانییـان رۆژێكـی نەترسیی

.شیاو بێت ، نموونەیەكی ئێرانی نەتەوەكانی و بەتایبەت ژنانی ژنانلە خـۆی دەدات گەورەتـرین زەربەی ، هەوڵ ئیسـالمی كۆمـاری دژ بە ژنـی دا رێـز لەم رۆژە دەگـرین كە حكـوومەتی‎لە هەلومەرجێك ئەمساڵ ژن، بـۆ رۆژی بە بـۆنەی ئیسـالمی كۆمـاری دیـاریی. كۆمەڵگـایە، بـدات و گرینگترین پێكهـاتەی نێو بنەماڵە، كە بچووكترین ژنانی رودۆخیبا

.یە"لە بنەماڵە پشتیوانی" گەاڵڵەی ژنان، پەسندكردنی

ای قەزایــی ئێـرانەوە، وەكــوو گەاڵڵە درایە مەجلیســیلە الیەن دەزگــ 7881 سـاڵی ، لە خەرمانــانی"لە بنەمــاڵە پشـتیوانی" گەاڵڵەی یە ‎چــاوەدێری حەوتەم درایەوە، بەاڵم دوای مەجلیســی فەرهەنگیــی ، ئەم گەاڵڵەیە بە هێنــدێك ئــاڵوگۆڕەوە بە كۆمیســیۆنی ئیســالمی كۆمــاری


دا، ئەم باســە ـ كە دوایــی وەك 7819 ە ســاڵیل. لەســەر نەكــرا قســەی و ئیــدی یەكــان، پەســند نەبــوو ناڕەزایەتی یەكــان، بەهــۆی‎ ســەرەتایی‎‎كەڵـك" ئەمجـارە زیـاتركردنی و مەبەسـتی یەوە هـاتەوە گـۆرێ‎ رەفسـەنجانی نـاودێر كـرا ـ لە الیەن هاشـمی" لە بنەمـاڵە پشـتیوانی" گەاڵلەی

. هاتە گۆرێ" لە بنەماڵە پشتیوانی" ئیسالم پێچراو وەك گەاڵڵەی بوو كە بە چارشێوی" جینسی وەرگرتنی

هەشــتەمی قەزایــی مەجلیســی كــرد كە ئەم گەاڵڵەیە لە كۆمیســیۆنی پێ و مــافی ژنــان كاتێــك دەســتی مەدەنــی چاالكــانی نــاڕەزایەتیی هـۆی یانە بوو بە ئەم ناڕەزایەتی. پێشكەش بە مەجلی كرایەوە كردنی‎و بۆ دوایین پەسند بێ هیت پێداچوونەوەیەك پەسند ئیسالمی كۆماری .ئەم گەاڵڵەیە ی81و 88 بەندەكانی البردنی

رەزامەنـدیی و بێ دادگـا بە ئیزنـی هەبـوو، دەتـوانێ مـاڵیی دەدا كە ئەگەر توانـایی ئەوەی ئەم گەاڵڵەیە بە پیاو ئیزنی ی88 ماددەی

.لەبەرچاو گرتبوو زۆر ماڵیاتی بۆ مارەیی ئەم گەاڵڵەیەش ی81 ماددەی. دیكە بكات ، چەندین هاوسەرگیریی یەكەمی هاوسەری

یەوە پەسـند بە هێنـدێك دەسـكاری ئیسـالمی كۆمـاری مەجلیسـی حقـووقیی ، لە كۆمیسـیۆنی یەك سـاڵ دا ئەم گەالڵەیە دوای‎لە كۆتایی ــرا ــندكردنی. ك ــا گەاڵڵەیەك، جــارێكی بە پەس ــیمای وەه ــكە س ــوومەتی دی ــاالری حك ــاری پیاوس ــەیرتر دەركەوت میئیســال كۆم ــوو س و لە هەم

كە نیكـاحی كـاتیی گەاڵڵەكە، ئەو پیـاوەی ی48 مـاددەی تێبینیـی بۆ نموونە بە پێی. یانە بوو كە لەم گەاڵڵەدا كرا‎ئەو دەسكاری ناوەرۆكی هەروەهـا گونجانـدنی. م دەكـاتدا هـاتووە، مەحكـوو48 بێـت، بە هێنـدێك سـزا كە لە مـاددەی و ژن لەو نیكاحە منداڵی سەبت نەكردبێ خۆی

.یە كە پێشتر باسمان لەسەر كرد 88 ماددەی دووبارەی

ئەو منـدااڵنە نەكـراوە كە لەم رێگـایەوە لەدایـك كـراوە، بەاڵم هـیت باسـێك لە داهـاتووی یەكەدا بۆ پیاو سزایەك دیـاری لە تێبینی .دەكات دیار نیە ئەمە تا چ رادەیەك لە بنەماڵە پشتیوانیو ناڕوون چاوەڕوانیان دەبێ شك داهاتوویەكی و بێ دەبن

و پیاوسـاالرانە كە دژ بە ژن بیـرۆكەی بنەماڵە بووەتە گاڵتەجـاڕی كە داهاتووی ئەم گەاڵڵەیە ئەوە دەسەلمێنێ بەداخەوە دەرچوونی دواكەوتـووانە بە وەهـا بیرۆكەگەلێكـی خۆش بوو، دەتـوانێ لە ئایین، هەركات كە پێی خۆی بە لێكدانەوەی ئیسالمی نیشان دەدا حكوومەتی

و لە ئەم پێكهــاتە بچــووكە بنــاغەی هێزكردنــی لە بنەمــاڵە نــیە، بەڵكــوو بێ ئامــانجی ئەم گەاڵڵەیە پشــتیوانی. ســەر كۆمەڵگــادا بســەپێنێ . هەمان كاتدا گرینگەیە

لەگەڵ رابـردوو بـكەنەوە، چـونكە دەبـێ ئەوەیان نـیە كە بیـر لە یەك سـاڵی ئێران دەرفەتی مارس هاتەوە، بەاڵم ژنانی ی8دیسان

و رێكارگەلێك بدۆزنەوە تا پێش بە ، ئاشنا بن پێك دەهێنێ بۆیانی ئیسالمی كۆماری و دژ بە ژنی زاڵم ئەو گرفتە نوێیانە كە حكوومەتی .بنەماڵەكانیان بگرن لێكترازانی

لێوه ری خاکه ماڵپه: رچاوه سه


ند تێبینی شتی مارس و چه هه

ری نگه کاوه ئاهه

رز و نـدێک تێبینـی و فـه ڵکوو هه نووسـراوه بـه کی ئاکادمیـک نه یـه وه ک لێکۆڵینه یه وه م کورتـه نووسـراوه کی پێویسته بیێم که ئه پێشه نیا بۆیـه تـه. کردنیانم هریکی شـان ینی خۆمدا خـه هێنی و ئاشکرای خۆمه و له زه خسی و نه بۆچوونی شه

ش له دوو م باسه کورته ئه. کی زانستی یه وه تا لێکۆڵینه ک مشتومڕێکی فکری چاو لێبکرێ باشتره هه وه .رباس به ری رابردوو و داهاتوودا دێنمه وه ته

رابردوو

ری بـه رابه تی پڕه له نابه کی دیکه مێژووی مرۆڤایه ن به واتایهرییه یا رابه ت پیاو و ژن چیرۆکی نابه ڵێن مێژووی مرۆڤ به نیسبه ه د ی '' ر بـوون رابه نابه'' تا کراوه هه بۆ نه'' بوونی''ر حیسابی ڵێم له مێژوودا ژن هه وه پێموایه یان ده وانه اڵم به پێچه به. ت ژن و پیاو نیسبه

م یـان ژمار جـا کـه تـوانێ بوونێـک بـۆ ژنـان بێتـه ئـه ده وه ش بێ، ئه وه ره سه ۆر لهر تای پیاو ز گه رازوو ئه کوو دووتای ته وه. بۆ حیساب بکرێمووشـتێک کی دیکه پێموایه که پێش هه می بۆ حیساب بکرێ؟ به واتایه تا که هه'' بووه'' ک مرۆڤ یه که ژن وه وه دا پرسیار ئه بۆیه لێره! زۆر

باتی ژن بـۆ وه بـاس لـه خـه کی دیکه م یان زۆر بوونی بکرێ یان له روویه ر که سه قسه لهوجار تا ئه ی بۆ بکرێ هه''حیسابی بوون''بێ ژن دهیکـه پیـاو لـه وه ڵ ئه گـه م له واو لـه جێـێ خۆیـدا نیـه و النیکـه تـه'' ریی رابـه نابه'' ی بـوونی بۆیـه پێموایـه کـه ئیـده! زۆر کردنی خۆی بکرێ

ش م و زۆر بـوونی بـه تا کـه نگاندووه هـه سه ڵنه ڵ ژن هه گه ت خۆی له نانه ڵکوو ته زانیوه، به ری نه ڵ ژن هاوشان و هاو ته گه مێژوودا خۆی لهنیا له بوونێک بـدوێین بێ ته که ئیتر بوونی نیه و رابواردووه و ناتوانین بیگۆڕین ده'' رابردوو'' ت وابوو به نیسبه که. و مافی ژن مانادار بێ

.ک نێوان ژن و پیاو وه نه گرێته کان ده ری نێوان پیاوه رابه وه نابه ری بکرێ ئه رابه اس له نابهرار بێ ب ر قه گه ویش پیاوه و ئه ئه

داهاتوو ن و لـه کـه بات ده ر خـه رابـه ست هێنانی مـافی به ده کۆشن، بۆ وه ڵ پیاوان تێده گه ربوونی خۆیان له رابه بینین که ژنان بۆ به لێن و ده ده

.گرن رده ڵک وه که( پیاو= ژن) ره رابه یاو بهڵ پ گه فورمولی ژن له

سـته و سـت و جه ی نـاو ده لۆ مـافی ئێسـتاکه رێ؛ گه په دا تێده ویش به سووکه ئاوڕێک به رابردوودا و ئێستاکه ند پرسیار ئه دا چه لێره ــاوان، وه ــی پی ــه رووح ــه مێژووی ــه ل ــوڵته رگیراوێک ــک و س ــه، هێژمۆنی ــه، خۆخوازان ــند و و خۆپهخواز کی پیاوان ــراو ...س ــای نووس ــد، یاس هت

ڵ بێ جیهان و بگره گه ئێستاشی له! یه مووی پیاوانه تی، ئایینی و ئابوورییه که هه اڵیه مای کولتوری، کۆمه ر و بنه سته ڵقواڵوی زۆر به هه


مدا نگیـی و سـته ک ره شـایی، تـه ره کـرێ لـه دهک دێتـه ئـاراوه کـه چـۆن ر داخوازییه سه دا پرسیار له بۆیه لێره! ست پیاوان دایه ژیانیش له دهر بـه شـێکی پیاوانـه وه یـه؟ به چاره ش رێگه وه بـه دووبـه م بوونـه پیاوانـه شکردنی ئـه ر بن؟ مادام مێژوو یان رابردوو پیاوانه بووه، دابه رابه به

ڕێین؟ تردا بگه لێکیبێ به شوێن رێچاره و فورمو خود ده بێنێ؟ یان ری پێک رابه توانێ به وتن ده ژنان که

ئاکام ین و بـه شکردن لـه نێـوان ژن و پیـاودا نـابێ و باشـتر وایـه چـاو لـه داهـاتوو بکـه عیوبه که بۆ دابه ڕی من رابردوو هێنده مه به باوه

ک پیـاو بـۆ ژن و پیـاوه نـهتر بـۆ ژن بنادانانی بـوونێکی ش به واتـای پێوانـه و مـه مه تی نوێ بین، ئه الیه مێکی کۆمه نانی سیسته شوێن بنیاتو ویش بـه گرتووه ئـه سته و نیگای پیاواندا شکیی زاران ساڵه له مێشک و جه که ههعریفی و هزری ناکرێ سامانێکی مه! ی که وانه یان به پێچه

) ری رابـه لۆژیکـه کـه نابهشـتن، روانـین و ت، تێگه عریفـه مان مه ر هـه ش بکـرێ، هـه ڵ ژنـان دابـه گـه ی کـه باسـمان کـرد، له ندیانه تمه تایبهی ڵکوو کێشـه نیا به قازانجی ژن نیه به ته شدا نه ر دووبه سه م سامانه به شکردنی ئه ئافراندووه، بۆیه دابه( تی وه پێاوانه و پیاوه یخوێنمه ده

'' ڵکوو بـه -ژن و نـه پیـاو نـه-کـی نـوێ بنایـه ر مه سـه کی نـوێ له یـه وه باشتر وایـه بیـر لـه خوێندنه. کات تر ده ڵگا و ژیانی مرۆڤ زێده کۆمهر پێویسـتیمان بـه پێداچوونـه بـه سـتروکتووری رابـه ی ژیـانێکی ئینسـانی و ئـازاد و به وه کی دیکه بۆ بنیاتنانـه وه، به واتایه بکرێته'' مرۆڤ

هـا گۆرانێـک بکـرێ و کـاری بـۆ وه وه ئاماده یه، بۆیه بێگوومان پێویسـته لـه بـواری جۆراوجـوره ر شانی رابردوومان هه سه ستاو له ی وه نووکه ههک بـه اڵم نـه ن بـه عریفی و فکرییه که ژنان پێویسته خۆی بۆ ئاماده بکه نگێکی مه پۆل و جه ری هاتنی شه به موو شتێک خه ر له هه ش به مه ئهرنامـه، نـدی بـه به هه ند ره باتێکی چه واته خه. را گهری مرۆڤ و ئینسان رابه ری به وهه ند به جه ڕمه تی پیاوانی باوه ڵکوو به هاورێیه نیا به ته . وه کی روون و بێ کشانه ن ستراتژییه نگاو و خاوه نگاو به هه هه

.یی و عاطفی نێوان داپۆشین سته ندێک جیاوازی جه ش نابێ چاو له بوونی هه وانه موو ئه ڵ هه گه له

سانیباتی ژن بۆ بنیاتنانی ژیانێکی نوێی ئین وێ خه رکه سه

8978ی مارسی 1: وتی ڕێکه/ اڵت تایمز ڕی رۆژهه ماڵپه: رچاوه سه


.ی مارسی ئەمساڵەوە٨وتەیەک لە بارەی

حوسێن ساڵح

هاوکات وەستانەوە دژ بەداب و نەرێـت و فەرهەنگـی . کسانیی ژنان و کوشتوبڕیان لە کوردستان ساڵەهایە خەبات دەکرێ لە دژی نایه کــــارکردن بــــۆ گــــۆڕینی یاســــای دژبە ژنــــان، کە بــــۆتە هــــۆی بەکەم گــــرتن وســــوک هەاڵواردن و

لەمەیداندا بـوونی ڕێکخـراو لەمەش زیاتر . سەرەکیەکانی ئەم خەباتە بووە تەماشاکردنیان، الیەنە و هەڵسوراوانی ژنان و پەرەگرتنی بزووتنەوەی یەکسانیخوازی ژنـان، کێشـەی ژنـانی کـردۆتە کێشـە

سەرەڕای مانەوەی توندوتیژیی دژ بە ژنـان و چەوسـاندنەوەیان، بەاڵم تـاڕادەیەک . کۆمەڵگا وپرسیبە تـــایبەتی کەباســـکردن لە مـــۆدێرنیزم وپێشـــکەوتنی کۆمەڵگـــا، لەم کێشـــەیە بێـــدەنگ نەبـــووە،

کۆمەاڵیەتی، بە بێ باسکردن لە پرسی ژنان و خەبات بۆ بەدیهاتنی ئەو خواسـتانەی کە یەکسـانی هەربــۆیە باســی ژنــان ئــاوێتەی پێشــکەتن و , و پیــاو دەســتەبەردەکەت، مــومکین نییــه نێــوان ژن

.مۆدێرنیزم بووە

لە بەرنــامە و کــۆنگرە وبەڵێنــی ســەردەمانی هەڵبژاردنەکانیانــدا، گرنگیــان، تـا ئێســتا بەشــێکی زۆر لەحزبەکــان باســی ژنیــان کـردوە و لەپەرلەمــان وکابینەکــانی حکومەتــدا، لەبــارەی پرســی هەروەهــا , ومەتــدا داوەبەمەســەلەی ژنــان وڕۆڵیــان لەنێــو ئۆرگانەکــانی حــزب وحک

ــراوە و ــە ک ــانەوە قس ــای ژن ــەرەنجام، بەیاس ــا"س ــەلەی تەواوی "کۆت ــا مەس ــای کۆت ــایبەتیش کەخــودی یاس ــراوە، بەت ــداریان پێک ــان بەش ، ژنوەک ئەدەبیـات و هـونەر و شـانۆدا، ڕەنگـدانەوەی زۆری تەنـانەت مەسـەلەی ژن لەنێـو میـدیای کـوردی وبوارەکـانی . رێکخراوەکانی ژنان بووە

بەشــێک لەوەی کەبـاس کــرا، بەناچـاری بــۆ بەاڵم ئەوەی ئاشـکرایە،, هەبـووەو هــیت کـام لەم بــوارانە بەبـێ باســکردن لەژنـان تێنەپەریــون ـــووە ـــان ب ـــاهیەتی دژە ژن ـــانەی کە. ڕوپۆشـــی وجـــوانکردنی م ـــانی دەســـەاڵت وئەو دامودەزگای ـــی حزبەک ـــی بەتیبەت ـــاو ونیشـــانی دیموکراس ن

تیان لەخۆیان ناوە، ئەم جـۆرە لەسیاسـەتیان لەئاسـت ژنـانی کوردسـتاندا پەیـڕەوی لێکـردووە ونەک هەر هـیت کارێکیـان نەکـردوە ومەدەنییهســتی بەئاڕآســتەی باشــبوونی دۆخــی ژنــان، بگــرە خۆیــان ڕیگربــووەن لەوەی کەخەبــات بۆبەدیهێنــانی یەکســان ومافەکــانی ژنــان لەیاســاو لەئا

ــنەی لیســتی حزبەکــانی دەســەالتە لەپەرلەمانــدا، بەیاســای فرەژنــی، کەچەنــد کۆمەاڵیەتیــدا بچەســپێ، باشــترین نمــونەش دەنگــدانی زۆریبەم جــۆرەش دەکـرێ بیێــین کە خـۆدی پەرلەمــان، یەکێـک لەو دەزگایــانەیە کەئەم ڕیگــریەی لەبەردەم . یاسـایەکی دواکەوتــوانە ودژ بەژنـانە

هێنـاوە وکۆســپێک بــووە لەسـەر ڕیگــای ئەو خەبــات وهەواڵنەدا کەڕووی لە تنەوەی یەکسـانیخوازی لەکوردســتاندا پێــک بەرەو پێشـچوونی بــزو . ڕیشەکێش کردنی ستەمی سەر ژنانی کوردستانە

ن کەهەمـوو ڕۆژێـک، یەخەی دەسـەاڵت دەگـرێ وڕوبەری ڕۆژنامەکـان وسـایتەکا, بەاڵم باسەکەی من لێرەدا واقتی بـوونی ئەم پرسـەیە ومیدیاکان دادەگرێ ودەسەاڵتدارانیش ناچار دەکات ئەنجومەن و بنکەکانی دژی توندو تیژی بکاتەوەو هەر شەش مانگ جارێک کۆنگرەی

بێگومـان ئەمـانە ئاکـامی خەبـات وتێکۆشـانی . ڕۆژنامەوانی بگرن وئامـارو زانیـاری بـدەن لەسـەر ئاسـتی ئەو تونـدوتیژیەی کەلەژنـان کـراوە

بەاڵم ئەوەی جــێگەی , کەتــائەمرۆ تێکۆشــاون وتێدەکۆشــن وپەرچەمــی یەکســانیخوازیان بەرز ڕاگرتــوە, وانی یەکســانیخوازەهەمــوو ژنــان وپیــا


ڕابەرێـک کەلە ژنـان وپیـاوانی چینـی کرێکـارەوە هـاتوون وڕدیکـااڵنە . خاڵیە لەم بزووتنەوەیەدا، ڕۆڵی کارامەی رابەری ئەم بزوتنەوەیەیەئەگەرچـــی لەســـااڵنی . چـــونکە مەســـەلەی ژنـــان مەســـەلەی چینـــی کرێکـــارە .بۆمەســـەلەی ژنـــان دەروانـــنلەبەرژەوەنـــدیەکانی ئەم چیـــنەوە

چەندین رێکخراوی کرێکاری ورابەرانی ژنی کرێکار لەنێو کارگەی ئەلبیسەی سلێمانی رۆڵیان هەبووە لەمەسەلەی کـرێ وهەلـی , نەوەتەکاندا .ڕاوانی ژنانی کرێکار لەگەڵ پیاوان کرێکاردایەکان کەهەڵسو لەکارگە ئەهلیکار بۆکرێکاران وهەروەها

, بەاڵم لەدوای ساڵی دوو هەزارەوە, لە هەشتی مارسەکان ویەکی ئایارەکان و بەرێخستنی نارەزایەتیەکاندا دەوری بەرچاویان هەبووە

ا، هەم مەســەلەی کرێکــاری وهەم ئەوە ئێســتا لەغیــابی بزووتنەوەیەکــی کرێکــاری بەهێــزد. ئەم بــارودۆخە گــۆڕاوە وبەهەر هــۆیەکەوە بوبێــتهەشــتی مــارس ڕۆژی جیهــانی ژن وەک مەســەلەی چینــی کرێکــاری ٨دەنــا , مەســەلەی ژنــان بــۆتە کێســەیەکی الوەکــی و گرنگــی پــێ نــادرێ

یەدا، کوردستان، کەلە بنەڕەتدا ڕۆژێکی بۆ باسکردن وناڕەزایەتی دەربڕین لەدژی چەوساندنەوەی ژنان لەنیزامی چەوسـێنەرانەی سـەرمایەدارپانتاییەکی زیاتری دادەگرت و لەبـارەی هۆکـارە ئـابوری وسیاسـیو یاسـایی وفەرهەنگیەکـانی مـانەوەی سـتەمی سـەر ژنـان مشـتومڕی فراوانـی

ئەبـووە ترۆپکـی , واتە ئەوەی کە ژنان بەدەرەجە دوو وزەعـیفە بەحیسـاب دێـن و لەیاسـاکاندا لەگەڵ پیـاوان یەکسـانی نـین. بەخۆوەدەگرت . مارسدای 8انی خەبات بۆ نەهێشتنی لەڕۆژی باس وشێوازەک

بەاڵم سیستەم ونیزامێک کەلە ئارادایەو ژیانی , ریشەیەکی لەمێژینەی هەیە دیارە ستەم و هەاڵواردنێک کەئەمڕۆ لەسەر ژنان هەیە،

لەشـێوازێکی نوێـدا، سـازداوەتەوە یـانی ئەم چەوەسـاندەنەوەیەی. کۆمەڵگی لەقاڵ داوە، ئەم بەاڵیەی سەر ژنانی لەمڕۆدا بەمیرات بردووەدەسـتی چینـی سـەرمایەداری کوردسـتان وخـاوەن کۆمپنیاکـانی ئـاوەاڵ , کەلەئەنجامدا. ولەیاساو رێساو کلتوری کۆمەڵگاشدا جێکەوتەی کردووە

ێرەشـەوە گشـت ئاسـتی تالەپرۆسەی کارو بەرهەمهێناندا جێگەورێگەی ژنان بەئاڕاسـتەی کەڵەکەی قـازاناڵ وسودپەرسـتیدا ڕابگـرن ول کردوە،ژنــانی ماڵــدار کە نە کــاری ناوماڵیــان بە . بژێــوی چینــی کرێکــاری کوردســتان لەخــوارەوە ســازبدەنەوە و لەهەلــومەرجێکی ســەختردا رایبگــرن

ئەو ژنانەشـی کارێـک . حساب دەهێنرێ و وەوەک بێکـار سـەیر دەکـرین خـۆی بـۆ بەرهەم هێنـانەوەی دوبـارەی هیـزی کـاری هەرزانـی پیـاوانەئینسـانی بەم بـێ مافیـانەوە،. ەن لەکارگە ودامەزراوەکاندا، کرێ کەمتر لەچاو پیاواندا وەردەگرن و مافەکانی تریان دەسـتەبەر نـاکرێدەک

هەم , واتە ژنـی کرێکـار دووجـار دەچەوسـێتەوە. بۆ سەرمایەداران سەرچاوەیەکی لەبارە بۆ بەدەست هێنـانی قـازانجی زیـاتر, ژن لەنێو کاردائەوا بەبێکـار ژنان لەماڵن وکارێکیـان نییـه وەختێک, یانی هێزی کارەکەی دووبەرابەری پیاوی کرێکار دەبرێ, هەم وەکو کرێکاروەکو رەگەز ئەمە لەرووی بژێـویەوە ژیـانی کرێکـارانی سـەخت . ن وکاری نێوماڵیشـیان بەخـۆڕاییە والیەنـی بەپـرس لێیـان هاوسـەرەکانیانن بەحسان نییه

چــونکە لەم پەیوەنــدەدا، ژنــان دەکــاتە پاشــکۆی پیــاوان وپیــاوانیش وەک , ەوە کێشــەی کــۆمەاڵیەتی دروســت کــردوەلەالیەکــی تــرەو. کــردووەوەختێ سەرمایە پێویستی بەهێـزی . هەقی ژیانکردنی ژنان دەیدەنەوە بەڕووی ژناندا منەتێک بەسەر هاوسەرەکانیانەوە بەدەستیەوە دەیگرن و

تەنـانەت وەختێـک سـەمایەداری گیـرۆدەی قەیرانـی , ردەگیرێت وخواستەکانی تریش پشتگوێ دەخـاتکاری ژنانە ئەوا سود لەکەمی کرێیان وەئــابوری دەبــێ وئاســتی قــازاناڵ دێــتە خــوارەوە، بــۆ پێــی لەیەکەمــین هەنگــاودا رێــگەی بێکــارکردنی ژنــان هەڵــدەبژێرێ ورەوانەی ماڵەوەیــان

.دەکاتەوە

بگرە بەهۆی چەند هۆکاری ترەوە تی، گایەکی تری سەرمایەداری وچینییه ر کۆمەڵئەمە واقیتیەتی کۆمەڵگای کوردستانیشە وەک هە کەژمـارەیەکی کەمـی کـارگە یەکـێ لەوانە سـەناعی نەبـونی ئـابوری کوردسـتان،. دەنرێ هەلومەرجی ژنان بەرەو خرابتر وخراپترەوە پاڵپێوە

ئەوەی بەرچـاو بـێ کـارگەی جـ وبەرگ ورسـتن . ن کـاری تیـادا دەکەنبەشێکیش لەو کارگانە، لەکار خراون وژمارەیەکی کەمـیش ژنـا هەن و


یەک 7ئەوەی باسـی ئامـاری ..هاوکـات کـارگوزاری وکـاری کافیتیریاکـان, وچنین و کارگەی جگەرە و پـوختەکردن و چەنـد کـارگەیەکی بچـوکانی دەرچــویی زانکۆکــانیش ژنــان بەگشــتی لەو بــیمەی بێکــاریەی دەدرێ بەخوینــدکار, ملیــۆن بێکــاری هەیە ژنــان بەشــی شــێریان بەرکەوتــوە

هەرلەمبــارەوە . ئــازادی رێکخراوبـون بــۆ کرێکـاران بەرەســمی بناسـێ یاســایەک نییـه و, خـاڵێکی تــر نەبـونی ئــازادی رێکخراوبـونە, نـاگرێتەوەوایـانکردوە سـەرەنجام هەل هەموو ئەمـانە.. تی خۆیان خاڵێکی تر ئەوەیە کەئاستی هۆشیاری کرێکاران وئاشنا نەبونیان بەرژەوەندی چینییه

ومەرجی کارو ژیانی ژنانی کوردستان لەئاسـتێکی خراپـدا، بێـت ومەیـدانی کـار بـۆئەوان بـۆتە شـوێنی بـێ مـافی وکۆیلەکردنیـان وڕاگرتنیـان .ی تەواوە ی کەم ودابینەکردنی دایەنگا بۆمنااڵن، لەشوێنی کاردا، بەخـۆرایی وهەقـی دایکـایەتی بۆدایـک وبـاوک بەکـرێ لەژێر سایەی کرێ

تەنانەت لەژێر , سەرەرای هەموو ئەوانە دیاردەی قێزەوەنی تەحەروش پێکردنی جنسی، بەبێ ئەوەی شوێنێک هەبێ سزای ئەم کەسانە بداتبەم . ئەوا ئاشـکراکردنی شـکات لەم بـارەوە دەبێـتە مـایەی بێکـاربوون ولەسـەر کـاردەرکردنی ژنـان سایەی دەسـەاڵت وقانونێکـدا کەدژی ژنە،

.. رە ئەوە ژنانن کەزیاتر لەپێوان دەبنە قوربانیجۆ

دەبـێ . ی هەشتی مارسی ئەمساڵ دەبێ سەرەتای هاتنە مەیدانی کرێکارانی ژن وپیاو بێ لەپێنـاو باشـکردنی هەل ومەرجـی کـارو ژیـان8ولەوێدا نوێنەرانی خۆیان هەلبژێرن لەمەیدانەکانی کاردا، ئەم بۆنەیە بکرێتە ڕۆژێک بۆسازدانی کۆبونەوەی گشتی کرێکاران بەژن وپیاوەوە

مارسی ئەمسـاڵ دەبـێ ببێـتە ڕۆژێـک بـۆ هێنـانە مەیـدانی خواسـت وداواکاریەکـان وبەخەبـاتی ئەم ی 8. ورێکخراوەکانی خۆیان دروست بکەنپێــوەری " شــمی ڕۆەوە بناســرێتەوە ووەک ســوننەتێک ســااڵنە لەڕەوتــی پێشــرەوی بــزووتنەوەی یەکســانیخوازی کۆمەڵگــادا جێگیــر بکــرێ و درو

.بکاتە ئااڵی خۆی لەم یادەدا" ئازادی هەر کۆمەڵگایەک بەندە بەئازادی ژنانەوە : ی مارسی ئەمساڵ دەکرێ ئەم خواستانە لەخۆ بگرێ و وەک داوا وخواستەکانی ژنان، بەڕووی دەسەاڵتدا، بەرجەستە بکرێنەوە8 .ەیان بە یاسای یەکسانی ژن وپیاوگۆرینی هەموو ئەو قانون و رێسایانەی دژی ژنەو جێگرتنەو -7

.ئازادی رێکخراوبون بۆ کرێکارانی کوردستان -8 .کرێ ی یەکسان بۆ کاری یەکسان -8

.ساڵ بەژن وپیاوەوە 71دانی بیمەی بێکاری بەهەموو هاواڵتیەکی -4

.یاسای خانەنشینی بۆ کرێکارانی ژن -1

.دابینکردنی دایەنگا بەخۆرایی لەشوێنی کار -1

.بینکردنی مۆڵەتی دایکایەتی وباوکایەتی بەکرێ ی تەواوەوەدا -1

بەاڵم دەسەالتداران وخاوەنکاران هەروا بەئاسانی ملی پێنادەن ودەبێ , هەموو ئەم خواستانە ئەمرۆ ئیمکانی جێبەجێ بوونیان هەیە .اوی سەربەخۆی کرێکارانەئەویش تەنیا رێکخر. ئێمە ژن وپیاو لەیەک سەنگەردا خەبات بکەین بۆ بەدەست هێنانانی

.ی مارس رۆژی جیهانی ژن8بژی

8978ی مارسی 8: وتی ڕێکه/ مڕؤ ڕی ئه ماڵپه: رچاوه سه


ژنانی كورد لە مێژووی ئیسالمدا

سیروان موساپوور

ێهـاتوویی و توانـایی خۆیـان بە ئاوڕدانەوەیەك لە مێژووی كۆن و هاوچەرخی نەتەوەكەمان دەردەكەوێ كەم نین ئەو ژنـانەی كە بە ل لە بوارە جیاجیاكاندا خزمەتی خەڵك و خاكی خۆیان كردوە و بە ئاستێك گەیشتوون كە ناویان وەك ژنـانی نـاوداری كـورد لە الپەڕە زێڕینەكـانی مێـژووی نەتەوەكەمانـدا تۆمـار

ژنــانی كــورد لە گشــت بیــاڤە سیاســی، كــۆمەاڵیەتی، ئــابووری و كلتوورییەكــان و . بكــرێانەت لە مەیـــدانی خەبـــات و بەرخۆدانیشـــدا شانبەشـــانی پیـــاوان و بگـــرە زۆرجـــار تەنـــ

مێــژووی نەتەوەكەمــان پڕییەتــی لە . لەپێشــتر لەوانــیش چاالكییــان نوانــدوە و دەنــوێنننــاوی حەپســەخان و قەدەم خێرەكــان و شــانازی بە بــوونی شــێرەژنانێكی وەك خــانزاد و

ی شـێرەژنێكی وەك حەپسـەخانی نەقیـ یـان دەسڕۆیشتووی. مەستوورە و لەیالكانەوە دەكا خانزادی سۆران، هۆنراوە دڵبزوێن و سەرنجڕاكێشەكانی مەستوورەی ئەردەالن،

.. ئازایەتی لەیالقاسم و لەیال زاناكان و وانەوتنەوەی ژنە كوردێكی وەك رووناك یاسین مەریوانی لە زانكۆكانی دوبلین و هاروارد و

وویی ژنانی كورد داخۆ هەڵگری چ پەیامێكی دیكەیە؟بێجگە لە توانایی و لێهات

باسكردنی ژیان و بەسەرهات و ئـاوڕدانەوە لە كـار و چاالكییەكـانی ژنـانی كـورد لە گشـت بوارەكانـدا، پێویسـتی بە نووسـینی دەیـان ێویسـتە ئەگەر وەك سـەرەتایەكیش بـێ بەاڵم ئەوەی لێـرەدا پ. پەرتووك و سەدان وتار و لە هەمان كاتدا كەسانی شارەزا لەم بوارەدا هەیە

چـونكە لەگەڵ ئەوەیـكە . ئاوڕی لێ بدرێتەوە، باسكردن و ناسـاندنی ژنـانی كـورد بە تـایبەت ژنـانی نـاوداری كـورد لە مێـژووی ئیسـالم دایەێـك لە جۆرەكـان و بابەتێكی گەلێك گرینگ و باسهەڵگرە، لە هەمان كاتیشـدا زۆر بە كەمـی ئـاوڕی لێـدراوەتەوە و تەنـانەت ئەگەر بە جۆر

دەبــێ ئەوە بــاش بــزانین كە ســنوورداركردنی بابەتەكــانی . لێــرەولەوێش باســی كرابــێ، زیــاتر لە الیەن كەســانی غەیــرە كــوردەوە بــووەپێوەندیدار بە ژنان بە تایبەتی بابەتە مێژووییەكان لە تەنیا بوارێك یان چەند بوارێكدا، ناحەقییەكە كە لە بەشـێك لە ژنـانی كـورد لە

ارەكانی دیكەدا دەكرێ كەبێگومان فەرامۆشكردنی ژنانی ناوداری كورد لە مێژووی ئیسالمیشدا دەچێتە ئەم خانەیەوە و پێویستە بۆ هەرچـی بو . زیاتر ناساندنیان هەوڵی زیاتر بدرێ

تەی یەكتر بوون و ئەم هەروەك هەموو الیەك ئاگادارن مێژووی كورد و مێژووی ئیسالم لە زۆر قۆناغدا و لە زۆر الیەنەوە ئاوێ

تێكەاڵوییەش بـۆتە هـۆی ئەوەكە نە تەنیـا لە ژنـان بەڵكـوو لە پیاوانیشـدا كەسـانی ئەوتـۆ هەڵـبكەون كە بە هەسـتێكی كـوردانە خزمەتـی سـتێكی ژنانی ناوداری كـوردی نـاو مێـژووی ئیسـالمیش تەنـانەت توانیویـانە لە ئا. ئایین و بە باوەڕێكی ئایینی خزمەتی نەتەوەكەیان بكەن


بەرزدا و بە پێی توانا و لە قۆناغە جیاجیاكاندا خزمەتی مرۆڤایەتی بكەن و كار و كردەوەگەلێكی مرۆییانە ئەنجام بدەن كە لەو نێوەشدا .دەتوانین وەك نموونە ئاماژە بە ژنە دەسڕۆیشتووەكانی بنەماڵەی ئەییووبی بكەین

ب، زۆهـرە خـاتوون و زەیفەخـانی كچـی مەلیـك عـاڵ و، شـۆهدەی دیـنەوەری، خەدیجەخاتوونی ئەیووبی، رەبیتەخاتوونی كچـی ئەیـوو

ــتەردییە و ــی ئەس ــاری، زێنەب ــماخاتوونی هەك ــالمدا .. ئەس ــژووی ئیس ــان لە مێ ــوردن كە ناوی ــاودارانەی ك ــارێكی كەم لەو ژنە ن ــا ئەژم تەنیە الیەن زوموڕەدخــاتوونی ئەیــووبی، خوێنــدنگەی دروســتكردنی دەیــان قوتابخــانە و خوێنــدنگەی وەك مەدرەســەی حیســامییە ل. دەدرەوشــێتەوە

ــــاڵی ــــاتوون و لە س ــــەدییە لە الیەن خەدیجەخ ــــاتوونییە لە الیەن 114موڕش ــــدنگەی خ ــــتا و، خوێن ــــووریای ئێس ــــانگی لە س ــــۆچی م ی كویــان لەو حاوانــدنەوە و تەنــانەت بەخێــوكردنی ئەو كەســانەی كە دەرســیان گوتــۆتەوە یــان بــۆ خوێنــدن ڕو.. مۆنیســەخاتوونی ئەیــووبی و

الیەنێكی دیكەی كـار و چاالكییەكـانی ئەم ژنـانە هاوكـاریكردن . خوێندنگایانە كردوە، تەنیا بەشێكی كەم لە كارو خزمەتەكانی ئەو ژنانەن زۆر ڕادەیەكـی تـا ئەوەیـكە لەبەر ئەیـووبی بنەمـاڵەی ژنـانی لەنـاو تـایبەت بە. بـووە خۆیان سەردەمی بێنەوایانی و هەژاران یارمەتیدانیو

بـێجگە لە هەمـووی ئەوانەش زۆربەی ئەم ژنـانە شـارەزای . گەورەیان هاویشتووە هەنگاوی پێناوەدا لە بوون، دەسەاڵت خاوەن و دەسڕۆیشتووبە گشتی دەتوانین بیێین ژنانی كورد لە مێژووی ئیسـالمدا لە زۆر . زانستی حەدی بوون و لە گێڕانەوەی حەدیسدا دەستێكی بااڵیان هەبووە

ئەركـی . بە تایبەت لە بواری كۆمەاڵیەتی و فەرهەنگییدا رۆڵێكی گرینگیان بینیوە و لە سـیما درەوشـاوەكانی نـاو مێـژووی ئیسـالمنبواردا و ئێمەیە كە بۆ ناساندن و زیندووكردنەوەی بەسەرهات و كار و خزمەتەكانیان هەنگاوی جیددی هەڵگرین و ناو و یادیـان تـێكەاڵوی مێـژووی

ەكەمان لە گشت بوارەكانی دیكەدا بكەین كە بێگومان نووسینی ئەم وتارە كورتە و، خستنەڕووی چەند دێڕێك سەبارەت ژنانی ناوداری نەتەو . بە ناو و بەسەرهاتی ئەم ژنە كوردانە تەنیا وەك سەرەتایەك بۆ ئەم ئەركە گرینگە و لە پێناوی وەها مەبەستێك دایە

. وه و بۆتهدا باڵ" کوردستان"ی ی رۆژنامه118 ژماره له

8978ی مارسی 1 :وتی ڕێکه/ کوردستان و کوردڕی ماڵپه: رچاوه سه


.ی مارس، سیمبۆلی رزگاری ژنان8

وەاڵمێک بۆ زانایانی ئاینی ئیسالمی کوردستان

حەمە غەفور

و بینگــۆی مزگەوتەکانــدا ڕاستەوڕاســت یینی ئیســالمو ئــا و مەســەلەی ژنــان ی هەشــتی مــارس8تــاقیکردنەوەی کۆمەڵگــای کــوردی لەگەڵ

ئەم بەڕێـزانە ". زانایـانی ئـایینی ئیسـالمی کوردسـتانە"و ڕوانـگەی ڕێکخـراوی پـێچەوانەی بۆچـوونئەو ڕاسـتیەی کە ئـایینی ئیسـالم . بەنیازن ڕاستیەک ئاوەژوو نیشـانی کۆمەڵگـای کوردسـتان بـدەن

و زیاتریشی بۆ پیاوێک بەڕەسمی ناسیوە، ژنـی ر ژنهیت بەهاو گرنگییەکی بۆ ژنان دانەناوەو چوازانایـانی ئـایینی . و نەفام لە قورعاندا وەسـفیان کـراوە بە خوارتر لە پیاو داناوەو بە بێ عەق

و مافـدانان بـۆ ژنـان بە گەرەکیانە ئەم حەقیقەتە شـەرماوەرەی ئـایینی ئیسـالم وەکـو گرنگیـدانان . خەڵک بفرۆشنەوە

ـــردنەوەی فە ـــتیباڵوک ـــان بە گش ـــۆر لە دژی ژن ـــوای جۆراوج ـــازادە بە ت ـــفورو ئ ـــانی س و ژن

تــایبەتی، لە بینگــۆی هەمــوو مزگەوتەکــانەوە گەواهــی ئەو ڕاســتیە ئەدات کە ئەمــڕۆ لەژێــر گوشــاری هەیبەتــی هەقخــوازانەو جــوواڵنەوەی و بــۆ ڕزگــاری ژنــان، وا زانایــانی مافەکانیــانســیمبۆلی خەبــاتێکی جیهــانیە بــۆ بەدەســتهێنانی ڕزگــاریخوازانەی ژنانــدایە، کە هەشــتی مــارس

و بانگەوازو بڕیار بۆ ووتاربێژانی مزگەوتەکان دەرئەکات کە ووتاری ڕۆژی هەینی داهاتو، یانی ڕۆژێک دوای ئایینی ئیسالمی وەخۆ کەوتوون "! مافی ژنان"ی مارس، تەرخان بکەن بۆ باسی ٨

و ڕێوشــوێنێکی مــۆدێرن بــوون بــۆ و ئــازادی ە تەجــروبە نیشــانیانداوە کە دژی هەر مــافو ووتــاربێژانی مزگەوتەکــان ب زانایــانی ئــایینی

دەرەنجامەکەشـی ئۆقیانووسـێک . و ئەمەشیان نەشاردۆتەوەو بە ڕاشکاوی لەو بینگۆیانەوە ڕایانگەیاندووە بە پشتیوانی دەسـەاڵتی کـوردی ژنانو و چاوەڕوانیەکانیـان و مافەکانیـان کوردسـتانیش بەپـێچەوانەی ئەوانەوە ژنـانو کۆمەڵگـای خەڵـک. لە تاوان بەرامبەر بە ژنان ئەنجام دراوە

و قەومیـدا پاراسـتوویانەو پشـتیوانیان و جوواڵنەوەی ڕزگاریخوازانەی ژنانیان لەئامێزگرتووەو لەبەرامـبەر بە کۆنەپەرسـتی ئـایینی ی مارس٨ی مــارس لەڕێگــای ووتــاری ٨ڵــدانیانە بــۆ بەالڕێــدابردنی ســیمبۆلی بەڵــگەش بــۆ ئەم ڕاســتیە گوشــاری ســەر ئەو ڕێکخــراوەو هەو. لێکــردووە . هەینییەوە

داهاتوو له ینی هه رۆژی کات وتاری کوردستان داواده ئیسالمی ئایینی زانایانی کێتی یه:" ڕاگەیاندنی ووتەبێژی زانایانی ئایینی .ژنان کانی مارس و مافه ی8 رخان بکرێت بۆ رۆژی کان ته وته مزگه


: وا وتی لێدوانێکدا بۆ نه کوردستان له ئیسالمی ئایینی زانایانی کێتی یه بێژی وته( ر گوانی عفه جه) وه یه وباره له

ڵ بـه کرێـت تێکـه ژنان ده ر به رانبه به ی اڵنه و هه چیتر ئه ی وه دات ، بۆ ئه کانیان ده ژنان و مافه به ئیسالم گرنگی ئاینی ی وه ر ئه به له کـو وه اڵنـه و هه ئـه ی وه کـرێن بـۆ راسـتکردنه یر ده سـه و خواناسـی دینـی کـارێکی اڵم بـه ڵگان و بـه کۆمـه کان کاری کاره کرێت، چونکه ئایین نه

کوردسـتان بـۆ ئیسـالمی ئـایینی زانایانی کێتی یه یکان موو لقه ر هه سه به یاندووه کوردستان نوسراوێکمان راگه ئیسالمی ئایینی زانایانی کێتی یهلە مـاڵپەڕی ڕادی نەواوە .")ژنـان کانی مـارس و مافـه ی 8 رخان بکرێـت بـۆ رۆژی کان تـه وتـه مزگه داهاتوو له ینی هه رۆژی کانی وتاره ی وه ئه

(.وەرگیراوە

و هەوڵـدەن ی مارس بکەنە بۆنەیەک٨و المی کوردستان بوێری پەیدا بکەنڕووقاییمییەکی ناوازەیە بۆ ڕێکخراوی زانایانی ئایینی ئیس و کچـــانی لە بینگـــۆی ئەو مزگەوتـــانەوە ڕووی ناشـــیرینی ئیســـالم بەرامـــبەر بە ژنـــانی کوردســـتان ســـپیبکەنەوە کە فەتـــوای کوشـــتنی ژنـــان

نەک . و عـادەتە سـواوەکان چوارچێـوەی حـوکمی ئیسـالمباڵوکردۆتەوەو زۆرترین بانگەشەی سـازکردووە لە دژی ژنـان بە بیـانووی دەرچـوون لە و و ڕەواڵ و هەر مـــۆراڵ و دژی ئـــازادی ژنـــان و دژ بە مافەکـــانی ژنـــان هەر هێنـــدەش بگـــرە لەو بینگۆیـــانەوە کە زۆرتـــرین بیـــرو هـــزری دژەژن

و گرنگیپێـدانی ئیسـالم بە مـافی ژنـان ی مارسدا بیندگۆی مـزگەوت بگـۆڕن بـۆ باسـی٨ڕێوشوێنێکی مۆدێرنانە باڵوکراوەتەوە، ئێستاو لە ڕۆژی ! ژنان

وە هەوڵـی ! ی کۆمەڵگا سـەیرئەکرێن"هەڵە"ئەو تاوانانەی ئەکرێت بەرامبەر بە ژنان، لە لێدوانی ووتەبێژی زانایانی ئایینیدا وەکو

هاتنی ئەو تاوانـانە، وە خـۆڕاگرتنی لەکاتێکـدا پێشـ. زانایانی ئایینی ئەوەیە کە گوایـا ئەو هەاڵنە لەسـەر ئـایینی ئیسـالم ئەژمـار نەکـرێن! و کۆیلەکردنیـان پشـکی گەورەی بەر ئـایینی ئیسـالم ئەکەوێـت و کۆنەپەرستەکان بۆ سـەرکوتی ژنـان و عەشایەری و ڕەوشتە کۆن تەواوی عادەت

بەشــێکی هەرە گەورەی چــونکە ! ئەم کــارەی زانایــانی ئــایینی بــۆ بێــبەری کردنــی ئیســالم لە تاوانەکــانی دژ بە ژنــان کوتــانی ئاســنی ســاردەچــی هێشــتا ن وە خوازیــاری یەکســانی ژنــانن لەگەڵ پیــاوان، ئەگەر و الیەنگــری ڕزگــاری ژنــان کۆمەڵگــای کوردســتان ئەو ڕاســتیە ئەســەلمێنن

ۆژی ی مـارس، ڕ8بەاڵم خۆشبەختانە هەموو ساڵێک لە ئاستانەی .قورسایی بیروباوەڕی ئایینی ئیسالم بەسەریشیانەوە کاریگەری جێهێشتووەو عارەقی شـەرمەزاری و زوڵمێکی گەورە کە بەرامبەر بە ژنان ڕەوای بینیوە ڕادەوەستێ جیهانی ژناندا کۆمەڵگای مرۆڤایەتی لەبەردەم ناهەقی

و جێگاو ڕێگای لەخوارتری نیوەی دانیشتوانی سەر زەوی لەبەرامـبەر بە ی مارسدا وەاڵمدانەوە بە مەسەلەی ژنان٨هەموو ساڵێک لە . ئەسڕێو پرســی ڕزگــاری ژنــان لە کــۆیالیەتی. و هەمــوو الیەک یــوەکەی تریــدا دێــتەوە پێشــەوەو ئەبێــتە دۆســێی ســەرەکی ســەر مێــزی هەمــوو کەسن

و هێـزو و دەسـەاڵت و سـەرجەم دەوڵەت و تونـدوتیژی بەرامبەریـان سـێبەری ئەخـاتەوە سـەر ئەنگیـزەو ئەندێشـەی کۆمەڵگاکـان و ستەم جیاکاری . ۆژیاکانو ئایدیۆل و ئایین حزب

ی هەشتی مارس دەرفەتێکە مانیفێستی داخوازینامەی خۆی لە دژی 8بۆ جوواڵنەوەی ڕزگاری بەخشی ژنان خۆشی سەد ساڵ زیاترە

ئەم ڕۆژە . و بێمافیی ژنانی لە نێو سەرتاپای مەوداکانی ژیاندا کردۆتە بنەماو شەرعیەتی پێداوە سیستەمێک تەرح بکاتەوە کە ژێردەستەییو ڕزگـاری ژن لە سەرانسـەری جیهانـدا بە یەک دەنـگ بـڕژێنە کە هەتا ملیۆنەها ئینسانی ناڕازی، ملیۆنەها خەباتکاری ڕێگای یەکسـانیبوارێ


و کۆتاییهێنـان بە و پیـاوان مەیدانەوەو پەیمانی نوێ گرێبدەن لەپێناو باشترکردنی ڕەوشی ژیانی ژنان، بۆ البردنـی نایەکسـانی نێـوان ژنـان . نانژێردەستەیی ژ

و ڕۆژی خستنەڕووی زۆرترین داواکاریەکانە هەشتی مارس ڕۆژی ناڕەزایەتی گشتیە لە ئاستی جیهانیدا بەرامبەر بە بێمافی ژنان ی8

و بــۆ و پیــاوان و پیــاوانێکە کە لەپێنــاوی یەکســانی ژنــان و بەرزڕاگرتنــی قارەمــانێتی ژنــان بــۆ ســڕینەوەی ئەم نایەکســانیە، ڕۆژی پیرۆزکــردنــا ــاتڕزگ ــان لە خەب ــاریی ژن ــاندان ری یەکج ــان. و تێکۆش ــانی ژن ــوواڵنەوەیەکە کە مافەک ــی ج ــاری ڕۆژی بەرزڕاگرتن ــاری تەواوی ژن گوت و ڕزگ

ی هەشتی مارس ڕۆژی پیرۆزڕاگرتنی جوواڵنەوەی ڕزگاریبەخشی ژنانەو سەنگەرێکی شۆڕشـگێڕانەیە ٨. و کۆتاییەتی و قسەی یەکەم سەرەکیەتیی مـارس سـیمبۆلی ڕزگـاری ژنـانە، کـوا ئیتـر جێگـایەک هەیە بـۆ ٨بـۆیە دەڵـێم؛ . نگییە بەنێوچەوانی مرۆڤایەتیەوەبۆ پاککردنەوەی ئەم نە

و بینگـۆی مانۆڕێکی مایەپووچی زانایانی ئایینی ئیسالمی کوردستان هەتا لەم ڕۆژە پیرۆزەدا بتوانن پاساوێک بۆ ڕۆڵـی تاوانکـارانەی ئیسـالم !ەمزگەوتەکان لە دژی ژنان بهێننەو

8978ی مارسی 1: ورتی ڕێکه/ مڕۆ ڕی ئه ماڵپه: رچاوه سه


دەربارەی رۆژی جیهانی ژن

شەهال سیمایی

بۆچی رۆژی جیهانی ژن؟

بێگومـان . انلە وەاڵم بەم پرسیارە، ئەبێت بگەڕێیـنەوە بـۆ باسـكردن لەو رەوتە مێـژووییەی كە بـووە بە هـۆی چەوسـانەوە بـوونی ژنـ بوونی وەها رۆژێك وەاڵم دانەوەیە بۆ ئەو دۆخەی كە هەیە و وەستانەوەیە دژ بە دۆخـی هەبـوو دژ

وەك چــــۆن رۆژێــــك هەیە بە نــــاو رۆژی وەســــتانەوە دژ بە . ژنــــان لە كۆمەڵگــــای پیاوســــاالرییداە نـاو توندووتیژی، وەك چۆن رۆژێك هەیە بە ناو رۆژی جیهانی مافی مرۆڤ، رۆژێكیشـمان هەیە ب

ی 8لە راسـتییدا . رۆژی جیهانی ژن، ئەویـش وەك پێشـتر وتـم وەاڵمـدانەوەیە دژ بە دۆخـی هەبـوومارچ تەنها رەمز و سیمبۆلێكە، خـۆی لە خۆیـدا تەنهـا هەڵگـری مانـایەكی رەمـزییە، ئەگینـا ئەوە

ەك نەبێت كە تەنها رۆژێك رۆژی ژنان بێت، بەڵكوو هەموو رۆژێـك رۆژی مرۆڤـایەتییە و ژنـانیش وی مـارچ رۆژی جیهـانی 8لێرەدا دەكرێت بیێـین . لە كۆمەڵگا هەموو رۆژەكان رۆژی ئەوانیشە بەشێك

چەوسـانەوە بـوونی ژنـانیش شـتێكی لەخـۆڕا و كـوت و . وەستانەوەیە دژ بە چەوسانەوە بوونی ژنـانمێژوونووسان باس لە دوو . یەتە سەرەتاییەكانبۆ لێكدانەوەی هۆكارەكانی چەوسانەوە بوونی ژنان ئەبێت بگەڕێینەوە بۆ شارستانی. پڕ نییە

(. پیاو ساالری)و قۆناغی باوك ساالری ( ژن ساالری)قۆناغی دایك ساالری. قۆناغی گرنگ لە مێژووی مرۆڤایەتییدا دەكەن

كـاری كشـت و دا ژن هێزێكـی تـایبەت دەگـرێتە دەسـت، لە بەر ئەوەی ژن بە ( بەردی نوێ)وی دۆرانت باس لەوە دەكات لە قۆناغی كــاڵەوە ســەرقاڵ بــووەو پیــاوان بە كــاری ئاژەڵــدارییەوە، هەر بــۆیە ژن بە پێــی كــارەكەی بە دایــك و ئەربــابی سروشــت دەزانــرا و ئــایینی

...كردنی ژنی خواوەند زیاتر پەرە دەستێنێت پەرەستش و عیبادەت

تێكی زۆریـان بـووەو تـا هـاتووە لە هێـزی پیاوانیـان كەم سـەردەمێكە كە ژنـان دەسـەاڵ( بەردی نـوێ)وی دۆرانت الی وایە سـەردەمی بـاس لەوە دەكـات هۆكـاری ئەوەی كە سـەردەمی دایـك " ئاخۆ چارەنووسی ژن بە جەستەیەوە بەندە؟"لە كتێبی " ئێولین رید"بەاڵم . كردۆتەوە

" راو"بـاس لەوە دەكـات بە هـۆی ئەوەی كە ئێـولین ریـد. نـاوی دەبـات"تیـۆری راو"ساالری گۆڕاوە بـۆ بـاوك سـاالری، ئەو سـەردەمەیە كە بە كارێكی فیزیكی بـوو، ژن لە بـاری جەسـتەییەوە كەمتـر توانـای ئەمكـارەی هەبـوو، بـۆیە زیـاتر لە كـونجی ماڵـدا مـایەوە، لەم رووەوە پیـاو

ەبەرە پـێگەی خـۆی لە دەسـت ژنیش لە كونجی ماڵەوە مایەوەو ئەمە بوو بە هۆی ئەوەی بەر. ی خێ بگرێتە دەست"داهات"و " ئابووری"توانی لە بەر ئەوەی چونكە بە ڕواڵەت ئەو كارەی ئەەو دەیكرد، واتە سەرپەرەشتی خێ و بنەماڵە داهاتی تێدا نەبوو، بۆیە بەرەبەرە . بدات


ەوەی ژنـان و لێرەدایە ماركسیست فێمنیستەكان باس لە گرنگی ئابووری و پرسی ئابووری دەكەن بۆ نەمانی چەوسـان. پێگەی خۆی لە دەستدافردریـك ئەنگلـ ئەم وەرچەرخـانە مێـژووییە واتە . ئەوان سەربەخۆ نەبوونی ئـابووری بە هۆكـاری گەورەی چەوسـانەوە بـوونی ژنـان دەزانـن

سـەرچاوەی بنەمـاڵە، "گۆڕان لە دایك ساالرییەوە بۆ باوك ساالری تەنها بە زیانێكی گەورە نازانێت بۆ ژنـان، بەڵكـوو وەك چـۆن لە كتێبـی دا ئاماژەی پێـدەدات، ئەمە بـووبە هـۆی سـەرەتای سیسـتەمی چینـایەتی، كە بە پێـی ئەو سیسـتەمە چینێـك "وەندارێتی تایبەت و دەوڵەتخا

ئەنگلـ لە گەڵ . بە گشتی ئەنگل ئەم وەرچەرخانە مێژووییە بە خەسارێكی گەورە بـۆ مرۆڤـایەتی ئەزانێـت. چەوساوەو چینێك چەوسێنەرەئەو بــاس لەوە دەكــات لە بەر ئەوەی ســەرجەم . دانی ئاینەكــانیش بە هۆكــارێكیتری چەوســانەوەی ژنــان ئەزانێــتجیــاوازی ئــابووری ســەرهەڵ

ئاینیەكان بونیادێكی پیاوساالرییان هەیە، لەم رووەوە دەكرێـت وەك یەكێـك لە بنەماكـانی چەوسـانەوە بـوونی ژنانیـان بـزانین بە درێژایـی .مێژوو

ەسەاڵتی ئایینی یەك دەگرن، یەكگرتنێك لە بەرژوەندی دەسەاڵتداراندا، كە تەنهـا چینێكـی تـایبەتی دوانەی دەسەاڵتی ئابووری و د بەكەم زانینــی ژنــان لە كلتــوورە كۆنەكانــدا لە چوارچێــوەی جەســتەییدا نەمــایەوەو بە شــێوەیەك وا جــێ كەوت كە ژنــان لە بــاری . پیــاوانە

ــانێكی ــاوان، ئەوان كەس ــرن لە پی ــەوە كەمت ــانێكی "ئێحساســی"بیركردنەوەش ــاوان كەس ــۆژیكی)ن و پی ــوو بە . ن (ل ــاوان ب ــوونی پی ــۆژیكی ب لئەمە لە چوارچێـوەی دەسەاڵتەكانیشـدا رەنگـی دایەوە بـۆیە دەبینـین لە سیسـتەمی دیمۆكراسـی یۆنـانی . بیانوویەك بـۆ چەوسـاندنەوەی ژنـان

. لێرەدایە پـێگەی ژنـان دادەبەزێـت بـۆ مرۆڤـی پـلە دوو, ەبوونكۆندا، ژنان و كۆیلەكان، وەك یەك دەژمێردران و هیچكامیان خاوەنی دەنگ ندا "رۆحـی یاسـاكان"لە كتێبـی (71بیرمەنـدی سـەدەی )ئەم بیركردنەوە بە درێژایی چەندین سەدە هەر درێژەی هەبـوو، تەنـانەت مۆنتێسـكیۆ

بۆیە دەبینین ژنان لە هەمـوو . دا بەشدار بنن بۆیە ناتوانن لە پرۆسەی دیمۆكراسی(ئێحساسی")هەستەوەر"باس لەوە دەكات ژنان كەسانێكی ئەم رەوتە هەر درێــژەی هەبـووە تـا ســەردەمی . پرۆسـەكانی ژیـان خــراونەتە پەراوێـزەوەو كۆمەڵگـا بــووە بە كۆمەڵگـایەكی تەواو پیـاومەزن

پیشەســازییەوە لە رەوشــنگەری، ئەو ســەردەمی كە پــاش ســەردەمی رێنســان هــاتووەو بەرەبەرە مرۆڤــایەتی بە هــۆی شۆڕشــی كلتــووری و ــوو و ــدا جــۆرێكیتر بیربكــاتەوە، بەاڵم بەمەشــەوە هێشــتا هەر دەســەاڵتی پیاوســاالری زاڵ ب ئەرووپــا، بیركــردنەوەی كــۆنی فڕێــدا و هەوڵی

وتمـان ئـایین و دەسـەاڵتی ئـایینی هۆكـارێكی گەورەی چەوسـانەوە . ئێستاش هەر لە زۆر شوێن بە پێـی یاسـا ئەم دەسـەاڵتە درێـژەی هەبـووی ژنان بوون بە درێژایی مێژوو، لە سـەدەكانی ناوەڕاسـتدا كەنیسـە ببـوو بە ناوەنـد و سـەنتەرێكی گەورەی بڕیـاردان لە ئەورووپـا، لە بوون

ــان ــی ژن ــۆ ســەركوت كردن ــوو شــێوەیەك هەوڵــدەدرا ب ــوو، بە هەم لە ســەردەمی . بەرئەوەی دەســەاڵتی كەنیســەش دەســەاڵتێكی پیاوســاالری بو ســتانێكی گەورە هەبــوو لە نێــوان دەســەاڵتی كەنیســە و دەســەاڵتی حكوومەتیــدا، بەشــێوەیەك هەمــوو دەم لە ســەدەكانی ناوەڕاســتدا، دان

بەرژوەندی یەكتردا هەنگاویان دەنا، بەاڵم رێنسان شۆڕشێك بوو دژ بە دەسەاڵتی كەنیسـەی كـاتۆلیكی، بـۆیە شـكۆی كەنیسـە و دەسـەاڵتی ۆشـنگەریش كە پـاش ئەم شۆڕشـە گەورەیە دێـت سـەردەمێكە كە كرانەوەیەكـی گەورە هەیە سـەردەمی ر. رەهای كەنیسـە چـووە ژێـر پرسـیارەوە

بەرە بەرە دەســـەاڵتی فیـــۆداڵی چـــووە ژێـــر . ەوە... بەرەو رووی كۆمەڵگـــا بە گشـــتی، چ لە بـــواری پیشەســـازی و چ لە بـــواری كلتـــووری و مرۆڤـایەتی لەو خەوە قـووڵەی . ەڵگـای ئەورووپـی ئەو سـەردەمپرسیارەوە، شۆڕشی پیشەسازی دەروازەیەكی گەورەی كـردەوە بەرەو رووی كۆم

هەمـوو . هونەر و زانسـت گەشـەی سـەند. سەرلەنوێ چاخی زێڕینی بیركردنەوەو فەلسەفە و زانست دەستی پێكرد. تێیدا بوو بە ئاگا هاتەوەێـژووی فێمنیسـمی مـۆدێڕن وەك بنەمـایەكی م. ئەمانە رێگاخۆشكەر بـوو بەوەی بـزووتنەوەی ژنـانیش بـۆ گەیشـتن بە مافەكانیـان دەسـتپێبكات

و چاخی رەوشەنگەری، 78فەلسەفی، دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی

یەكەم . پشتیوانیان لە خوێندنی ژنان دەكرد( ماركۆئیز دێ كاندۆرست)و (مێری ڤۆرتلی فونتاگۆ)لەم سەردەمەدا كەسانێكی وەك


ووری هۆڵەنـد بەڕێـوە چـوو، لەم سـەردەمەدا چەنـد رۆژنـامەیەك لە سـەر پرسـی بۆرخ، شارێك لە باشـ لە میدل 7181ساڵی " كۆمەڵی ژنان" . ژنان باڵوبۆوە

دا فێمنیسم بوو بە بزووتنەوەیەكی تۆكمە بەوەی خەڵك زیـاتر وشـیار ببـنەوە بەرامـبەر بەو چەوسـانەوەی دژ بە 78دواتر لە سەدەی

یەكەم كەس بوو كە وشەی فێمنیسـتی بەكارهێنـاو لە سـەر ئەو بـاوەڕە بـوو 7881شارل فۆریە، سۆسیالیستی ئارمانخواز، ساڵی . ژنان هەیەەوە 7848لە سـاڵی . دەسـتپێكردووەو پەرەی سـەندووە 7898باڵوبوونەوەی پشـتیوانی لە مـافی ژنـان لە هەمـوو كۆمەڵگاكانـدا بەر لە سـاڵی سـەركەوتنی "جـان سـتوارت میـ كتێبـی 7818سـاڵی . مەزرادوای یەكەم كۆبوونەوەی بەرباڵوی ژنان لە نیۆیۆرك بزووتنەوەیەكـی رێكخـراو دا

بە پێـی یاسـا ئەوەی كە رەگەزێـك بە دوای رەگەزێكیتـر بكەوێـت و ببێـت بە شـوێنكەوتووی "ی باڵوكردەوە، كە تێیدا باس لەوە دەكـات "ژنان .خۆیەوەمرۆڤایەتی پێشكەوتن نابینێت بە( پیاو فەرمان بدات و ژن بە دوای فەرمانەكەی بكەوێت)رەگەزێك

خاڵێك كە جێی سەرنجە و لێرەدا دەمهەوێـت ئامـاژەی پێبـدەم، ئەوەیە گەشـە سـەندنی وشـیاری رەگەزی كە دواتـر بە فێمنیسـم نـاوی

پیشەسـازییە، لە بەر ئەوەی پێشـكەوتنە نوێكـان ئەوەیـان دەخواسـت دەركرد، بەرهەمی سەردەمی رەوشنگەری و لە گەڵ ئەمەش پەرەسەندنیچاویـان هەرچەن ژنـان و منـدااڵن وەك كرێكـارانی هەرزان)ماڵ بێـنە دەرەوەو رووبـكەنە كـار كـردن لە كۆمپانیـا و كارگەكـانژنان لە كونجی

بە شــێوەیەك ئەتــوانین . بەاڵم ئەمە بــوو بە هــۆی ئەوەی بە شــێوەیەكی چاالكــانە بێنەنــاو كۆمەڵگــا و دەوری كاریگەرییــان هەبێــت( لێــدەكرالە الیەكەوە ژنــان لەم پێشــكەوتنانە كەڵكیــان . پەرەســەندنی وشــیاری رەگەزی وان پێشــكەوتنی مــۆدێڕن وبیێــین هاوكێشــەیەك هەیە لە نێــ

لە ... وەرگــرت بــۆ هــاتنە نــاو ســەرجەم كایەكــانی ژیــان، هەر لە كــاری پیشەســازییەوە بگــرە تــا دەگــاتە كــاری سیاســەت و كــۆمەاڵیەتی وەی مۆدیڕنیزم و مۆدێڕنیزاسیون و مۆدێرنیتە قەرزداری بەشداری ژنـانە لە چـاالكییە الیەكیترەوە زۆر بە راشكاوی ئەتوانین ئەوە بیێین پرۆس

بەو مانــاییەی ئەگەر بێــت و ئەم وشــیارییە الی ژنــان ســەریهەڵنەدایەت و ژنــان نەهاتبــایەتنە نــاو ســەرجەم كــایە . كۆمەاڵیەتییەكانــداژنـان بـۆ ئامـادەبوون لە كۆمەڵگـادا . شكەوتنەی بەخۆیەوە نەدەبینـیكۆمەاڵیەتییە و پیشەسازی و سیاسییەكانی كۆمەڵگاوە، كۆمەڵگا ئەم پێ

بەاڵم ... . رووبەڕووی زۆر كێشە بوونەتەوەو هەنووكەش ئەبنەوە، لەوانە كێشەی پیاوساالری و كۆمەڵگای پیاوساالری، عورف، ئایینەكان وپەرەكـان بـوونەتەوەو ئەمـڕۆكە بـزووتنەوەی فێمنیسـتی ژنان لەم پرۆسـەیەدا هەر بەردەوام بـوون و هەن و رووبەڕووی سـەرجەم كۆسـ و لەم

بووە بە بزووتنەوەیەكی زاڵی دونیا و هیت الیەنێكی سیاسی ناتوانێـت بەشـداری ژنـان و ئامـادە بـوونی ژنـان و ئەم بـزووتنەوەیە لەبەرچـاو ك رۆژێكی نێونەتەوەیی لە هەموو دونیـا ی مارچیش وەك رەمزێك بۆ بزووتنەوەی ژنان لە دونیا یەكێك لەو رۆژانەیە وە8ئەمڕۆكە . نەگرێت

رێـزی لێـدەگیردرێت و رێ و رەسـمی هەشـتی مـارچ لە كـۆڕ و كۆبـوونەوەی بچـووكەوە بگـرە تـا -تەنانەت لە دژە ژنتـرین سیستەمەكانیشـدا–اتی كـاری كەم، داخـوازی ژنـان لە ئێسـتادا لە جیهـانی رۆژئـاوا، نەك حەقدەسـتی یەكسـان و سـەع. بەڕێـوە ئەچێـت... هاتنە سەر شەقام و

بەڵكــوو بــووە بە كۆمەڵێــك داخــوازی رادیكــاڵ، بە تــایبەت لە خواســتی شــەپۆلی ســێهەمی فێمنیســمدا، كە لێــدانی گەورەیە لە داری كــۆن و .بەسااڵچووی پیاوساالری و رەوتەكە بەوە دەڕوات ئەم دارە كە تەمەنی هەزاران ساڵەی هەیە لە رەگەوە وشك بێت

:ی مارچ8مێژووی


، ژنــانی كرێكــاری كارگەكــانی رســتن و چنــین لە نیۆیــۆركی ئەمریكــا هــاتنە سەرشــەقام و خوازیــاری 7811ی مــارچی 8رۆژی -7 ئەم خۆپیشـاندانانە لە . زیادكردنی حەقدەستەكانیان، كەمكردنەوەی سـەعاتی كـاركردن و باشـتر بـوونی دۆخـی نالەبـاری كارەكانیـان بـوون

.ێرشی كردە سەر ژنانالیەن پۆلیسەوە سەركوت كراو پۆلی ه

لە سەردەمێكدا كە خەباتی ژنان بۆ گەیشـتن بە دابـین كردنـی مـافی سیاسـی و كۆمەاڵیەتییـان پەرەی سـەندبوو، بە 7891ساڵی -8 .ی مارچ، ژنان هاتنە سەر شەقام خۆپیشاندانیان كرد8بۆنەی پەنجایەمین ساڵڕۆژی خۆپیشاندانەكانی نیۆیۆركەوە لە

ــرۆكەی ه -8 ــك وەك بی ــی رۆژێ ــمی " رۆژی ژن"ەڵبژاردن ــۆرك بە دروش ــانی نیۆی ــەردەمی خۆپیشــاندانەكانی ژن ــافی "یەكەم جــار لە س م

پێشــنیاری ئەوەیــان كــرد هەمــوو ســاڵێك دوایــین 7898ی فێبـرییەی 88هەزار ژنــی خۆپیشــاندەر رۆژی 8هــاتە ئــاراووەو " دەنگـدان بــۆ ژنــان .بەڕێوە بچێت" رۆژی ژن"گیر لە ئەمریكا بە بۆنەی یەكشەمەی مانگی فێبرییە، خۆپیشاندانێكی هەمە

رۆژی "كە كـــالرا زتكـــین سەرپەرەشـــتی دەكـــرد، پەرژایە ســـەر پرســـی" دووهەمـــین كۆنفرانســـی ژنـــانی سۆسیالیســـت" 7879ســـاڵی -4

وەك رۆژی جیهـانی ژن " ییەكەم رۆژی مانگی ما"یی پێشتر پێشنیاری ئەوەیان كردبوو (نەمسا)ژنانی سۆسیالیستی ئۆتریش". نێونەتەوەیی ژنمانا و پێگەیەكی تایبەتی هەبوو كە دەكرا پێگە و خەباتی ژنان بـۆ گەیشـتن بە مافەكانیـان " یەكەم رۆژی مانگی مای"بەاڵم . دیاری بكرێت

ــری خــۆیەوە ــاتە ژێــر چەت ــوو. بخ ــار دیــاری كراب ــتر وەك رۆژی جیهــانی كرێك ــتی ئەڵمــ. لە بەر ئەوەی ئەم رۆژە پێش ان، ژنــانی سۆسیالیسئەوەی كە ژنــانی ئەڵمــان ئەم رۆژەیــان دیــاریكرد، دەگەڕاوە بــۆ . ی مانــگ وەك رۆژی ژنــان دیــاری بكرێــت78پێشــنیاری ئەوەیــان كــرد رۆژی .ی مارچدا78دژ بە رژێمی پاشایەتی پرۆس كە بوو بە هۆی پاشەكشەی دەسەاڵتی پاشایەتی لە رۆژی 7848خەباتیشۆڕشگێڕانە لە ساڵی

سـوئی ، دانمـارك، ژنـان و الیەنگرانـی یەكسـانی مـافی ژن و پیـاو ( نەمسـا)لە واڵتانی ئەڵمانیـا، ئـۆتریش 7877ی مارچی 78 -1 ــۆتریش . هــاتنە ســەر شــەقام و شــەقامەكانیان خســتە جــووڵە ــا لە واڵتــی ئ هێزەكــانی پــۆلی . هەزار كەس هــاتنە ســەر شــەفام 89تەنه

.ردهێرشیانكردە سەر ژنان و بەشێك لە ژنانیان قوڵبەست ك

ی مـارچی وەك 8، (یەكێـك لە دامەزراوەكـانی ئەنترناسـیۆناڵ سۆسیالیسـتی دووهەم")دەبیرخانەی نێونەتەوەیی ژنـان"7878ساڵی -1 هەر لەو كاتەدا ژنانی زەحمەتكێش و ژنانی رۆشنبیری شۆڕشگێڕ لە . رۆژی جیهانی ژن دیاریكرد، بە هۆی خەباتی ژنانی كرێكار لە ئەمریكا

.یان بە شێوەی خۆپیشاندان و میتینگ بەڕێوە برد(ی مارچ8)و رەسمی ری و هەموو ئەورووپا، رێرووسیای تێزا

ــاڵی -1 لە ئەورووپــا كە ســەنتەری جەنــگ بــوو، ژنــانی شۆڕشــگێڕ هەوڵیانــدا . جەنگــی یەكەمــی جیهــانی دەســتی پێكــرد 7874ســارچی 8خۆپیشــاندانەكانی ــر دروشــمی 7871و 7871ی م ــوەببەن( ی ئەمپێریالیســتیدژ بە جەنگــ)لە ژێ لەو واڵتــانەی كە ســەرقاڵی . بەڕێ

جەنگ بوون، چینە جیاوازەكان بە دوو بەرەی الیەنگران و نەیارانی جەنگ دابەش ببوون و ئەم دابەشبوونەش بزووتنەوەی ژنـانی گرتبـۆوەو .ژن بەڕێوە ببەنرۆژی جیهانی (ی مارچ8)و رەسمی هەر ئەمە لەتبوونە بوو بە هۆی ئەوەی ژنان نەتوانن رێ

خۆپیشاندانەكانی ژنانی كرێكار لە پێترۆگراد دژ بە برسییەتی و جەنگ و تێزاریسم، بوو بە سەرەتاییەك بۆ 7871ساڵی -8


بـوو بە رۆژێكـی 7871ی مـارچی 8. كرێكارانی شـار بـۆ پشـتیوانی كـردن لەم خۆپیشـاندانانە، مـانگرتنی گشـتیان راگەیانـد. شۆڕشی رووسیا .ش نەكراو لە مێژووی شۆڕشی رووسیادافەرامۆ

ی 8لەو كۆنفرانسەدا، بڕیـاردرا رۆژی . لە مۆسكۆ بەڕێوەچوو" كۆنفرانسی ژنانی ئەنترناسیۆناڵی سێهەمی كۆمۆنیستی" 7887ساڵی -8

ەپسـاوانە خەبـات بـكەن دژ كۆنفران داوای لە ژنانی هەموو دونیاكرد بەشێوەیەكی بەربـاڵو و ن. دیاری بكرێت" رۆژی جیهانی ژن"مارچ وەك .بە سیستەمی زاڵی پیاوساالری و كۆڵ نەدەن تا ئەوەی بە مافە ڕەواكانی خۆیان دەگەن

دا، جیهـان جـارێكیتر بەرەو جەنگێكــی نـوێی جیهـانی دەڕۆشـت و مەترســی ئەوە بـوو جەنگێكیتـر ســەر 7889لە ناوەڕاسـتی دەیەی -79

لەو واڵتـانەی لە ژێـر دەسـەاڵتی فاشیسـتیدا بـوون قەدەغە كـرا و بـوو بە شـتێكی " یهـانی ژنرۆژی ج"بەرێوەچوونی خۆپیشاندانی . هەڵبداتهەر . دا، ژنـان لە بەرلـین خۆپیشـاندانیان سـازكرد7881ی مارچی 8سەرەڕای ئەم قەدەغە كردن و بە نایاسایی راگەیاندنە، لە . نایاسایی

ــاه ــتی، ش ــۆی فاشیس ــەاڵتی فرانك ــر دەس ــدلەو رۆژەدا، ئێســپانیای ژێ ــوو لە مەدری ــاڵو ب ــاندانی بەرب ــی 89لەم رۆژەدا . یدی خۆپیش هەزار ژن .یان بەرز كردەوە"ئازادی و ئاشتی"كۆمۆنیست و كۆماریخواز دروشمی

ژمـارەیەكی زۆر لە . لە سەردەمی جەنگی دووهەمی جیهانیدا، شۆڕش و بـزووتنەوە رزگاریخوازەكـان لە چەنـد واڵتێـك دەسـتپێكرد -77

لەو سـااڵنەدا، زۆربەی . لە واڵتی چین خەباتی خۆیـان بـۆ رزگـاری ژنـان لە چەوسـانەوەی سیسـتەمی پیاوسـاالری دەسـتپێكرد پیاوان و ژنان .رۆژی جیهانی ژنان بەڕێوە ببەن"ورەسمی واڵتانی پێشكەوتوو و مۆدێڕن هەوڵیاندەدا رێ

، بــزووتنەوە رزگاریخوازەكــان دەســتپێكرد، لە واڵتــانی دا، لە واڵتــانی ئاســیا و ئەفریقــا و ئەمریكــای التــین7819لە دەیەی -78

بۆرژوازی پێشكەوتووش بزووتنەوەكان و خەباتی پێشكەوتووخوازانە زیاتر پەرەی سەند و بزووتنەوەی رزگاری خوازی ژنانیش زیـاتر پەرەی . سەند

ەباتیـان كـرد و دژ بە كەنیسـە هەسـتانەوە كە لە ئەمریكا و ئەورووپا، ژنان دژ بە نەریت و كۆت و بەندەكانی سیستەمی پیاوسـاالری خـــدا، لە دەیەی . مەشـــرووعیەتی ئەدا بە سیســـتەمی پیاوســـاالری ـــزوووتنەوەی ژنان ـــی 7819لە ب ـــاغی دووهەم ـــت بە قۆن بەدواووە كە دەكرێ

وەك مـــافی بـــزووتنەوەی فێمنیســـتی نـــاوی لێبـــبەین و كەســـانێكی دیـــاری وەك ســـیمۆن دوبۆڤـــار بەشـــداریان تێـــدا دەكـــرد، بـــابەتگەلێكی ، دژایەتـی كـردن لە گەڵ بە (سێكسی)، لەباربردنی منداڵ، مافی دەرفەتی كاری یەكسان، قەدەغە كردنی ئازاری جێنسی(تەاڵق)جیابوونەوە

لە بوارەكانـدا سـەركەوتن ئەم بـزووتنەوە تـوانی لە هەنـدێ. هاتە ئـاراوە... سووك روانین بۆ ژنان، كەمكردنەوەی سەعاتی كاری رۆژانە وژنان لە زانكـۆی بێركلـی لە ئەمریكـا كۆبـوونەوەو دژ بە جەنـگ لە 7818ی مارچی 8لە خۆپیشاندانەكانی . ەست بێنێت و پێش بكەوێتبە د

ی 7818و بە تـایبەت 7819نابێت ئەوە فەرامۆش بكەیـن خۆپیشـاندانی بـزوووتنەوەی خوێنـدكاران لە دەیەی . ڤیەتنام خۆپیشاندانیان كرد .لە سەر رادیكاڵتر بوونەوەی بزووتنەوەی ژنان لەم سااڵنەدا فەرانسە كاریگەری هەبوو


رۆژی مــــافی ژنــــان و ئاشــــتی "ی مــــارچی وەك 8رێكخــــراوی نەتەوە یەكگرتووەكــــان لە پەســــەندكراوێكدا رۆژی 7811ســــاڵی -78 . نێونەتەوەیی دیاری كرد

: سەرچاوەكان

ویكی پیدیایی فارسی -7

ویكی پیدیای ئینگلیسی -8

شناسی سرنوشت زنان است؟ نوشته اولین رید زیست یا ا -8

4- Womans Evolution: From Matriarchal Clan to Patriarchal Family-(Evelyn Reed)-5991

8978ی مارسی 1: وتی ڕێکه/ اڵت تایمز ڕی رۆژهه ماڵپه: رچاوه سه


وازەی ژنی کوردی مارس و ئاوردانەوە لەخەباتی پەرتە8

ناهید موکری

ی مارسدا لەسەراپای جیهان قسە لەسەر ژن و مافی ژن و کـاری ژن و دەسـتکەوتی ژن و ژیـانی ژن و چەوسـاندنەوەی ژن 8سااڵنە لە بازاری راگەیانـدنەکان گەرمـدەکات، مەجیلسـی ژنـانی چـاالک دەخـاتە ... و ئازادی ژن و تادوایی

پرس بیـری زۆر پیـاوێکیش دێنێـتەوە، کەهەتـا ئەو رۆژە بیریـان قسەکردن لەمەڕ هەمان . جوڵە .نییە کە ژن هاوبەشی ژیان و کاراکتەرەی سەرەکی بەردەوامی دانە بەدنیاو ژیان

ـــانی بەرابەرو ـــتبوونی ژی ـــان، دروس ـــرای زۆری قســـەکان و هەوڵەک بەاڵم تاکوئیســـتاو وێ

ژن دەکرێـت، زۆر کەمتـر لەوەن بـۆ بەکردەکردنی ئەو یاسـاو قسەوباسـانەی کە لەهەمـبەر پرسـی .ئەو مەبەستە دانراون و نوسراون

بێگومان هەمـوو ئەو پـرس و باسـانەش کە دێـنە گـۆڕێ و هەریاسـایەکیش کە لەخزمەتـی ئینسـانیەت و تێیـدا لەخزمەتـی پرسـی ژن

تی دنیـا بـکەن، بەڵکـو ئەوە پیاوەکـانن ئەنوسرێت، لەخۆڕا نانوسرێن، چـونکە لەهەمـوو دنیـادا ئەوە ئینسـانەکان نـین وەک ئینسـان دەسـەاڵجیهان فەرامانڕەوایی دەکەن، لێرەدا مەبەسـتم نیـیە بلـێم پیـاو ئینسـان نـیە، ئەوەنـدەی مەبەسـتمە بیـێم ئەگەر دەسـەاڵتێک و حـوکمرانیەک

. ت بەدەست دەخولقێنێبەتەنها رەگەزێک بیکات، دەسەالتێکی کام ئینسانی نییە، چونکە ئەو دەسەاڵتە ویستێکی خۆ پەرستی الی دەسەاڵ

بەداخەوە جیهــانیش تــا ئەمــرۆ لەالیەن پیــاوەوە بەڕێــوە دەبرێــت و ئەو بەرێــوەبردنەش وایکــردووە پیــاو بیــر لەدەســەاڵتێکی کــامیی تە راسـ. ئینسانی نەکاتەوەو پێی کەسریی بێت لەتەنیشتی خۆی ژنێک ببینێت کە وەک وی ساحەب دەسەاڵتە و بریار دەدات و ئیـدارە دەکـات

لەهەندێ لە واڵتانی دنیا ژنیش لە لوتکەکانی دەسەاڵتدا خاوەن مەنسەبن بەاڵم ئەگەر لێی ورد بینەوە کاتێک ئەو ژنە دەگاتە ئەو پۆسـت ئەو خۆپەرسـتیەی پیـاوانی .و بەڕێوەبردنانە، یاسـایەک جێبەجـێ دەکـات کە بەعەقییەتـی زۆریـنە پیـاو دارێـژراوەو نوسـراوە و بەیاسـاکراوە

ست لە جیهان، لە ئیدارەکان، لە کلتورەکان، لەخێزانەکان، شێوازی جیاجیای خولقاندووە لەتەعامولیـان بەرانـبەر بەژن، قۆنـا بریار بەدەهەبووە ژن تێیدا بە تەواوی کۆیلە و هەبووە ژن بە قسە، شـەریک و هـاوبەش لەژیـان و بریـار، بەاڵم دیسـان بەکـردەوە بـێ بەش لەهەمـوو

م گۆرانکاریـانە بەپێـی جێگـاو جوگرافیـاوپێگەی ئـایین وقۆناغەکـانی مێـژو و کراوەیـی و داخـراوی سیسـتەمەکان، ماف و ئازادیەک بـووە، ئەبەرزونزمی بەردەوامی بەخۆوە دیووە، دیارە ئەو واڵتانەی کە پێشـکەوتون لە بـواری پێناسـە کردنـی مافەکـانی تـاک، لە بـواری پراکتیـک و

ئیسـتاش دەرگاکــانی بیرکـردنەوەو و واڵت بەڕێوەبردنیــان هەمـان دەرگــا داخراوەکـانی ســەرەتای کـردەوە زۆر لەپــێش ئەو واڵتـانەن کە تــاکو ــایینی دا ــی ئ ــتبونی ئینســانە لە بیروکەیەک ــوو ئەو . دروس ــتووە بە هەم ــردە نەگەش ــدا ژن وەک ئینســان بەک ــانی کراوەش ــان واڵت بەاڵم لەهەم

.ری و ناڕەزاییش بەردەوامەمافانەی کەشایەن و مافی خۆیەتی، بۆیە خەباتی ژنان و داواکا


ئەگەر لەواڵتانی پێشەکەوتوو تاکو ئەمرۆش ژن نەگەشتبێتە سەرجەم مافەکانی و بێ مافکردنی ژن بەشـێوەیەک لەشـیوەکان بەردەوام ن، کلتـورو بێت، ئەوە بێگومان لەواڵتی خۆمان لە هەر چووار پارچەی کوردستان، کە جوگرافیای کەوتۆتە ناو چەقـی حکـومەتە دیکتاتۆرەکـا

نەریــتە داخراوەکــان و خەڵــکەکەی لەژێــر کــاریگەری ئەوانــدا ژیــانی کــردووە و ژیــان دەکــات، شــتێکی چــاوەوانکراوە، کە بــێ مــافی کــردن و سوکایەتی بەکەرامەتی ئینسان بوونی ژن گەشتبێتە لوتکە، وەک ئەوەی دەبینین نەک ژن نابێت هاوتای پیاو بریار بدات و دەسەالت بکات،

.ۆژانە هەواڵی کوشتنی ژن و سوتاندن و سوکایەتی پێکردن و لەناوبردنی، جەرگ و ویژدانی ئیسان شەقار دەکاتبەڵکو ر

باسکردن لەو خەباتی ژن لەسـەراپای جیهـان و بەرزونـزم بـونی دەسـتەکەوتەکانیان بێگومـان لەبـابەتێکی وا کورتـدا جێگـای نـابێ و .چمەوە سەر قسەکردن لە دۆخ و خەباتی ژنانی کورددەرفەتت نابێ، بۆیە هەوڵم ئەوەیە لێرەدا ب

لەناو ئەم میللەتەی ئێمە ژن هەبووەو هەیە خەبات بـۆ هاوتـا بـوونی ئینسـان دەکـات، بەاڵم بەو هۆیـانەی کە ئیشـارەمان پـێ کـرد،

سـەخت دەبـنەوە، بـۆیە بەبەراود هاوتای ئەوەی کە هەر لە بنەمـالەوە هەتـا هەمـوو دەزگـا مەدەنـی و ئیـدارییەکان ژنـان رووبەڕووی رێگـری بەژنانی میللەتانی رۆژئاوا، خەبـاتی ژنـانی کـورد بـۆ دەستخسـتنی مافەکانیـان، سـەخترتر و پـڕلە کێشـەترە، بەاڵم خەبـاتی ژنـی کـورد بـۆ

. بەدەستهێنانی مافی ئینسانبونی ژن و ژیانی بەرابەر بەردەوامی هەیە

ەوامــی خەبــاتی ژنــانی کــورد، دەســتکەوت چــی بــووە؟، بــۆچی بەبەراورد بەمانــدووبونیان بەاڵم لێــرەدا پرســیار ئەوەیە، لە ئایــا بەرد نەبڕیـووە؟، بـۆچی وێــڕای هەبـوونی خەبـاتی بەردەوامـی ژنــانی کـورد، وێـڕای رووبەڕووبونەوەیــان دەستخسـتنی مـافی ژن هەنگـاوی پێویســتی

نیان، نەیانتوانیوە بگەنە، یان نزیک بنەوە لەگەشـتن بەئامـاناڵ؟، لەگەڵ نەریت و یاساو سیستەم و دەسەاڵتێکی بەرد ئاسا بەرانبەر مافەکا .ئایا تەنها هۆکار هەبوونی دەرگا ئاسنینەکانە؟، یان هۆکاری تریش هەن؟

من بروام وایە وێرای هۆکارە سەرەکییەکە کە بریتیە لەداخراوی ناوچەکەو کلتـورو دەسـەاڵت و یاسـای بەرد ئاسـا، هۆکـار هەڵەی خـودی

انین، کە نەمانتوانیوە لەرێگاکان روناکی ببخەشینە بەرپێی خۆمـان لە هانگاوەکانمـان و رێگاکانمـان سـەختتر کـردووەو دوورتـر ژنانیش خۆم :خستۆتەوە، دیارترین هەڵەکان لەخەبات و تێکۆشانی ژنانی کورددا بەبڕوای من بریتن لە

.ترس و دلە خۆرپێی لە قەزاوەتی و ناڕەزایی خەلک ، بنەماڵەو هتد *

-شینەکردنەوە یا ناشفاف بوون یا تتامول کردن دەگەڵ کێشەگەلێک کە ئایین خۆڵقێنەرو ئەساسێتی *

.نەبونی باوەری راستەقینە بە گرفتی یەکسانی بە تایبەت لە بواری کرداری

. خۆ تەیار نەکردن بەزانستەکانی رۆژ و شێوازی خەباتی سەردەم*

ەرهەم هێنانی فکرو بیری ژنانە بەرانبەر بە شێوەی هاوبەشنەبوونی کاری جدی و عەمەلی لە بواری ب *

.بیر کردنەوە

.بە شێوازی پیاوانە کارکردن یا حاکمییەتی عەقلی پیاو لە جستەی ژنانە دا .کاری بەرباڵو و پەرتەوازە *


.ی دژە ژننە بوونی یەکگرتوویی و رێکخستنی هێزو چاالکیمان، بۆ بەرنگاربوونەوە و بە گژداچونەوەی دەسەالت*

لەهەمــوو ئەو خــااڵنەدا بەبــڕوای مــن کــاریگەرترین رێگریــان لەبەردەم پێشــەوەچوونی خەبــاتی ژن، پەرتەوازەبــوون و دابەشــبونمانە بەسەر قوتابخانە فکرییە جیاوازییەکان، وەک راست و چەپ و رەش و سپی و سورو شین و دابەشبوونی چاالکی و جوڵەو کار و هێزی ژنـان،

.زاب و الیەنەکاندا، کە خودی ئەو الیەنانە یارمەتیدەری سەرەکین، لەبێ مافکردنی ژن و ماف پێنەدانیانبەسەر ئەح

بـــۆیە کـــاتی ئەوە هـــاتووە، ژنـــانی کـــورد، گرنگـــی بە کـــاری هاوبەشـــی ژنـــانە بـــدەن، بەچاوپۆشـــی لەبـــرواو مەبـــدەئی سیاســـیان مـانە بە دروسـتکردنی ژیـانی بەرابەرو یەکسـان بـۆ ئینسـانەکان، هەر ئەو بـروایە چاالکییەکانیان لەژێر یەک بروادا کۆبکەنەوە، کە بروابون

بکەینە ئەولەویەتی فکری و کارمان، چیدی نەبینە یارمەتی دەری ئەو فکرانەی کە ئیبداعی عەقیی پیاون و رێگایەکی نوێن بۆ دەسـەالت و .ساالربوونی پیاو

ەجەمتی هەبوو، هەر داخوازییەک بوو بە داخوازی گشتی و هەر ناڕەزاییەک بـوو بە ئاخر مێژوو سەلماندوویەتی، هەرکات کاری دەست

نــاڕەزایی کــۆمەڵ، ئەنجــام ســەرکەوتن مســۆگەرە، بــۆیە هەمــوو ئەوکاتــانەش کە داواکــانی ژنــان بــوونەتە یاســا خــراونەتە بەرنــامەی کــاری ــان و چــ ــانەت لەواڵتــانی پێشــکەوتووش، بەرهەمــی کــۆدەنگی ژن ــوتفی دەســەاڵتەکان، تەن ــووە، نەک رەحــم و ل ــان ب االکوان و رێکخراوەکانی

..دەسەالتی پیاوانەو بەرهەمی ماندوێتی یەک قوتابخانەی فکری

ژنـــی کـــورد ئەمـــرۆ زیـــاتر لە هەمیشـــە پێویســـتی بە یەک دەنگـــی هەیە، بۆکۆتـــایی هێنـــان بەۆ جەهەنەمەی بـــۆ ژنـــانی واڵتەکەی لەژن دەکرێت بە هەواڵەکانی سوتدناندن و کوشتن و زیندانکردن و بێ مافکردن، کەویژدانی دروستکراوە، بۆ کۆتاهێنان بەو هەموو ستەمەی

ــاواتمە لە ــاتی پەرتەوازەو دابەشــبوونیان ٨مرۆڤــایەتی دادەڕزێنێــت، ئ ــان، ئاوڕێــک لەخەب ــان لەدووری کــاری خۆی ی مارســی ئەم ســاڵدا ژنمی رێگـای هەموویـان چەنـد دووریـان دەخـاتەوە لەئامـانجە سـەرەکیەکە، کە بدەنەوە بەسەر برواو فکر و الیەنە جیاوازەکاندا، بزانن ئەنجـا

.بەدەستهێنانی مافی ئینسان بونی ژن و ژیانی بەرابەرە

8978ی مارسی 8: وتی ڕێکه/ اڵت تایمز رۆژههڕی ماڵپه: رچاوه سه


!دژی ژنان ڕووی تاوانکاری له به یه وه ستانه ڕۆژی وه شتی مارسهە

فور غه مه حه

لـه یه وه سـتانه ی مـارس ڕۆژی وه8. تی دژی مرۆڤایـه و لـه دژی ژنـان لـه موو تاوانکاریـه م هـه دژی ئه به تیه زایه ی مارس ڕۆژی ناڕه8 و ژنـان کـه ی مـارس ڕۆژێکـه8. ئینسـانیانه و دژه دژژن ریتـه و یاسـاو نه سـم م ڕه می ئـه رجه ر سـه رامبه به

تیایـدا وه و بچوکه ره گه خۆدا به ربه ک ڕیزی سه یه و له وه ش پێکه ڵگایانه م کۆمه و ئه کوردستان پیاوانی لـه. وێ و نایانـه وه نـه که تۆه ڕه اڵتیـه کۆمه کیـه ره م دوبه و ئه تیه م کۆیله و ئه نگیه م نه ئه نن که یه گه ڕادهو ری ماوه جانێکی جـه یـه ڕێی هه کار بـۆ خسـتنه بخرێتـهک موو توانـاو ئینێرژیـه هـه ق وایه ی مارسدا هه8

ڵ گـه کسانیان له جێگاوڕێگای یه کانی ژنان، له مافه پێناو دیفاع کردن له ری له رتاسه تی سه اڵیه کۆمه .کانی ژنان ئینسانیه مافه رگری له بۆ به پیاوان وه

تی ژنـانن، نگری کۆتاییهـاتنی کۆیلـه الیـه ی کـه سانه و که مو ئه کسانیخواز، هه و یه ادهو پیاوانی ئاز مو ژنان هه ئێستاوه ر له هه ق وایه هه

ــه ی مارســه8 و ڕۆژه ئــه ڵکی کوردســتان بــزانن کــه مو خــه هــه ن کــه و کارێــک بکــه ن وڵ بــده هــه ــه و ڕۆژه و ئ و ش ڕۆژی ژنانــه، ڕۆژی داخوازینام و بـه پاڵپشتی دا به ڵگایه م کۆمه له س بزانێت که مو که هه ن که و کارێک بکه تێکۆشن! و پیاوانه ی نێوان ژنان نه الیه مه کسانی هه وازی یه بانگه

ت لـه و جینایـه شااڵوێکی تاوانکـاری دان ساڵه سه وه پێنراوی ئایینیه ریتی داسه و نه ی ئیسالم هۆی سایه اڵتدار، به سه پشتیوانی دوو حیزبی دهو ریف ڵکی شـه مو خـه هـه ن کـه کارێـک بکـه. درێ و پاساویش ئه یه ی هه درێژه ندین ساڵه چه وه کرده و به نرێ وا دائه ڕه به ژناندا ر به رامبه به

و ژنـانی ژێـر تمدیده ژنـانی سـه ن کـه کارێـک بکـه. ن زیـ بکـه نگارانیان ڕیسواو ڕه و الیه دژی ژنان له م تاوانکاریانه ئازادیخوازی کوردستان ئهجیاتی و لـه سـتاوه ڕاوه وه پشـتیانه تی لـه اڵیـه ی کۆمه وره کی گـه دایه و سـه نـگ ده ن کـه سـت بکـه ی مارسـدا هه8 رستان لـه قۆی ناموسپه می چه ده

نگرانی ژنانـدا بـۆ هو الیـ پاڵ ئازادیخوازان له وه نه و تێکۆشان بکه بات و خه رفرازی و سه ڕزگاری بیر له و خۆسوتاندن، خۆکوشتن له وه بیرکردنه . یه حمانه بێڕه تیه اڵیه کۆمه مه ورو سته م جه کۆتاییهێنان به

شـێک بـۆ ڕوکه لـه ڕ کـردووه، جگـه میان پێی کـه و گوێی عاله ن ده جاڕی بۆ ئه ڕۆژانه م حیزبانه ئه ک یان مافی مرۆڤێک که دیموکراسیه

بـه. درێ هیچـی تـر نیـه نجامۆـه ئه ڵگا ڕۆژانـه پانتـایی کۆمـه ر ژنانـدا بـه رامبـه به له ی که یانهو تاوانکار یی م دڕنده و داپۆشینی ئه فریوکاریی ژێر ســایه لــه رپاکردنی دیموکراســی بــزانن، وه ی بــه فریشــته و بــه ڵک ری خــه نوێنــه خۆیــان بــه ســانێک کــه وێ که کی قــایمی ده ڕاســتی ڕوویــه

ن بـه بـده ر درێژه چی هێشتاش هـه دا ڕاگیرابن، که و بێنرخه نزم وپایه م پله واندا ژنان له ی ئه یموکراسیانهو یاساو ڕێسای د ت و حکومه اڵت سه دهڕی وپــه ئه مــه ئه! کانی مــرۆڤ مافــه یی خۆیــان بــۆ ڕێزگــرتن لــه زمونی نمونــه وتنی ئــه رکه و ســه وانی ســواوی کوردســتانی دیموکراســی لێــدانی قــه

ــه ســوکایهری وســه و ئه ســتی ربه بێده ــه خــه بــه تی کردن پیــرۆزهرزو بــه خــه هاو بایه و بــه ســ ئه و بــه ڵگای شارســتانی کۆمــه ڵکی کوردســتان، ب و ی شارستانی ره اڵمی به وه پێویسته. ژنان نابێت قبوڵ بکرێت ر به رامبه به و بێویژدانیه م بێۆینسافی ، ئه مه ورو سته م جه ئه! کان ئینسانیه

! وه ربگرێته م وه هرد جیهانی سه


ر مان یانی ژنـان، هـه نیوه کدا که ڵگایه کۆمه ژیان کردن له ن که واز بکه نگ بانگه ک ده یه رووی ئازاد با به ی مارسدا ملیۆنان گه8 له وه بـا پێکـه. نێین زاری دائـه رمه شـه بـن بـهم درا ڵـه قه و نائینسـان لـه م سـێهه رغوب بن، پلـه پایین ترو نامه وه دایکبونیانه ڵ ڕۆژی له وه ئه له

! ژنان پێکهاتووه ی له نیوه که یه وه ر ئه به له و ئازیزه بان و میهره ریف ر ئینسان شه گه بیێین؛ ئه

8977ی مارسی 8: وتی ڕێکه/ کان نگه ڕی ده ماڵپه: رچاوه سه


ژی جیهانی ژنانمارس رۆ 8ی بۆنه به

نگین شێخ ئوسالمی

م کردنـی کـاتی کـارکردن و و کـه کردنی مووچـه کان ، بۆ زێده قامه شه ئامریکا رژانه ژنانی کرێکاری نیۆیۆرک له 7811مارسی 8 له ، ژنــان بــۆ دابــین کردنــی مــافی سیاســی و وه ســاڵ دوای ئــه 19رجی کــار، ل و مــه باشــتر کردنــی هــه

ی نیۆیـــۆرک کـــه ری رێپێوانه گه مین ســـاڵوه نجاهـــه ی په بۆنـــه هـــا بـــه ر وه تـــی خۆیـــان ، هـــه اڵیـــه کۆمه . ک رۆژی جیهانی ژنان بناسرێت وه م ڕۆژه وا ئه بوون که وه برد و داواکاری ئه رێوه ڕێپێوانێکیان به

م تێکۆشـانانه ئـه ی قینه ری ڕاسـته وهـه ، جه وه کۆڵینـه رێ ژنـان ده کانی به تێکۆشانه کاتێک له

م تێکۆشـانانه وا ئـه ، هێدی هێـدی کـه ان بووه وه کانی ئه تی و سیاسیه اڵیه کۆمه ڵقواڵوی داخوازیه ههک یه ن ، ژنان تا راده خه ست ده ده کانیان به داخوازه ندێ له گرت وهه ڵگادا جێ ده ی کۆمه چوار چێوه له بـه رێکـه باوه ی ژنـان کـه م داخوازیانه اڵم ئه بن ، به ر قاڵ ده سه یانه تی ژنانه سایه وتنی که رکه ده هشێک ل به ی خۆیان که خواستی ژنانه به

الیـان ر لـه هـه گرێـت ، کـه ده رچاوه سـه وه ره خـۆی ژنـانی تێکۆشـه ست کـردن بـه هه له و پێش ، که ره به نگاوێکه خۆ، هه به بوون و متمانه تێکۆشـان لـه ی کـه وه ر ئـه بـه بژێرن ، له ڵـده کی جیـاواز هه رهایه نگه ه ژنان سـه که دایه لێره.حاشایان لێ کرا وه کانیانه ره گهن هاورێ و هاوسه

بـوو ، هـا بێت ، ئاوه کانی هـه ره نگه واوی سـه تـه ، کـه پێویست بـووه ڕی ژنانه کانی ، هزر و باوه خواسته وه له ردا ، دابڕانی ئه نگه ک سه یه گشتی وکوردسـتان بـه اڵتی ناوین به رجی رۆژهه ل و مه ڵ هه گه ندێک له هه وه ره و نووسینی سه و پێش نا ئه ره نگاوی به تێکۆشانی ژنان هه که

ش هێشـتاکه ت که بهی کولتووری و ئاینی تای ر چاو گرتنی پێکهاته به له اڵتی ناوین به رۆژهه وتی تێکۆشانی ژنان له ، ره تی جیاوازه تایبهتێـدا ی کـه تیـه اڵیه کۆمه و پێکهاتـه موو ئـه هـه یان وت بـه” نه” کوردستان دا ژنان بپێوێت ، له کی تر پێویسته ، ڕێگایه ریدا زاڵه سه به

قـوواڵیی کولتـوور و لـه کـه -خۆ ربه سـهتێکی ی حکوومه کوردستان پێکهاته ژنان له ی که وه دان به رنجه سه به وتنه" نه" م جێیان گرتبوو، ئه کـان کـه جیاوازه سیاسـیه پارته جێگرتن له ، ژنان به کانیتر بووه ڵگه کۆمه ندێک جیاوازتر له ؛ هه بووه نه -بێت وه ی خۆیه قینه مێژووی راسته

وخۆ شـێوازیکی ناڕاسـته باتیان بـه ڵگا و خـه کانی کۆمـه یـهبی و بـاو و دین زهـه مه ریت و پێکهاتـه بۆ نه" نه" تدا بوو، وتیان کاتێکی تایبه لهاڵم ، بـه وه لێکی سیاسـی بـوون و توانـایی خۆیـان دۆزیـه گـه ره به جێگـرتن لـه ژنـانی کـورد بـه ، کـه دایـه مه ش له ستپێکرد، هێمـای هاوبـه ده

مان کاتـدا کـه هـه لـه! گیران؟ رچاو نـه بـه نراو وله ، دانیـان پێـا نـهخسـاندبوو باتی ژنـان ڕه بۆاریان بـۆ خـه که وه وانه ن ئه الیه هاوکات لهیشـتنی ، تێگه وه راوێزه پـه تی ژن خرایـه ، ژنیه ، ژن نه وه راوێزه په هێواشی خرانه لمێنن ، به دا ، تا بوون و تواناکانیان بسه وڵیان ده هه

کانی دوواتـردا، یه ده باتی ژنان له مای خه بنه ، بووه شداریکردنه م به ند ئه رچه ، هه نده گازه یی و گله ڕایه رگه نیا وه تی ته ژنیه له قینه ڕاسته تدا، سیاسه شداری کردنیان له بۆ به وه ڕانده یی خۆیان گه ، ژنان ناکارامه یه دوواوه دابڕانێکیتری به وه دیسانه شداری کردنه م به ئه ئیستاکه

ک ، یــه ر بازنه ی هــه وه ره ده پێنــاو ژن بوونــدا لــه بات لــه خــه". نــه" ت یان سیاســه مجاره ریدا، ئــه ســه شــوێن چاره ڕان بــه گــهشــێوازێکیتر، بــهی ڵ خـود گه ، له بوون و شوناسی ژنانه که کاتێک گۆنجاوه مه ال بنرێن ، ئه کان وه و سنووره وه کانی بکرێنه بازنه ، پێویسته یان ڕاسته مه ئه

، کـه نییـه –نـاوی ژنـی کـوردت بـه –تـو هێشـتا شوناسـێک کـدا کـه یه پێگه دانی پێدابنرێت ، له وه کانه و دیوی بازنه ، له قینه راسته


بنیت ، و الوه هرکوت ، و هۆکارێکن بۆ سه ی که و الوازیانه ئه بێت چی بکرێت ؟ پێویسته ده واته که! کانی کان و هۆکاره ڕی بۆ ئازاره تێدا بگه . وه ڕێنیته گه تی بۆ من ده کان ژنیه ره نگه م سه رجه ، پاراستنی سه وه بات ببووژێنرێته کان بۆ خه ره نگه سه

هتاو ره سـه م لـه کانـدا ببینـین ، زۆر یـان کـه جیاوازه( قـاڕه) زوینـه پاره تێکۆشـانی ژنـان لـه کان لـه شـه هاوبه توانین خاڵه دا ده لێره

مڕۆ پێویسته ، ئه ئارادا بووه لێک له شێوازی تیکۆشاندا دابڕانگه ، چونکوو له کان جیاوازه وتنه رکه ست هێنانی سه ده اڵم به ؛ به کێک بووه یهکردنـی ئاستی پێناسـه نه هن ، تا بگ تێکۆشانی خۆیان بده به کاندا درێژه تی ، کولتووری و سیاسیه اڵیه کۆمه ره نگه سه ، له ژنانی ئێمه که

.کانیتری ژنان بۆ داخوازیه م دابڕانیکه رده رێک هه نگه جێهێشتنی سه ، به تی خۆیان ، زۆر ئاشکرایه ژنیه

ن ، اڵتی نـاوی ڕۆژهـه ڵ ژنێـک لـه گـه ئورووپـا و ئامریکـا لـه نێوان ژیانی ژنێک له له یه رچاو هه کی به بینین جیاوازیه ده مڕۆ ئێمه ئه ، وه تـه وان پێشـتر بیریـان لێکردووه ئه که یه ره و هزه ڵقواڵوی ئه هه مه کات ، ئه پشتیوانی لێده که یه کی هه م یاسایه ریکه ژنی ئورووپایی هه

کان ره نگه ســه ردان لــه تبهســ ین ، ده ش وابکــه بێــت ئێمــه وابوو ده ، کــه نگیان پێکهێنــاوه ماهــه کانیان هه و چاالکیــه وه نێــوان بزووتنــه وان لــه ئـهات ، تێکۆشـانی کانـدا پیشـانی بـد جیاوازه یدانـه مه توانێت له تی ده ی ژنیه قینه ری ڕاسته وهه جه که کانی ئێمه ژنانه خواسته له ردانه ستبه ده

وتن ڕێگـای رکه کـانی سـه جیاوازه ره نگه ی سـهستهێنان ده سیاسی بێت ، تا به –کولتووری –تی اڵیه تێکۆشانێکی کۆمه ، که ژنی کورد پێویستهنـداڵێک ک م ژن وه ، کـه کـه رێگایه مـه ، ئه مکین نییـهری مـو رابـه بـۆ به –نیا تـه –وڵـدان ، هه مـه ین، جیـاواز له بار بکه تی له باری ژنیه ناله کـان، پێـداگری لـه جیاوازه ره نگه سـه کانی ، بـوونی ژنـان لـه ایـهی تووان لووتکـه یشتن به ستڕاگه ده بێت له ، و ڕێگر دهت ناعه قه نێته یه گه دهی و پێـداگری ڕ شه چێته بۆ خۆشی جارجار ده ر ژنێک ، که هه له رزێکه تی وه ، ژنیه وه سڕێته ڕی خۆیدا ده بیر و باوه و له ی ڕاستی ئه ره وهه جهود مـامکی خـ ژێر ده جـوانی نابینێـت و لـه به وه ویش ئه ، ئه و بووه دژی ئه موو شتێک له هه کدا که یه گه ڵه کۆمه ، چونکوو لهکات بوونی ده نه له

ــته ــارێته دا ده قینه ڕاس ــه وه یش ــاردنه ، ئ ــداگری و ش ــه یه وه م پێ ــه ل ــۆی و که الی ــ ن خ ــده وه انیتر ئهس ــژه ن ــت ی ده درێ ــهبێ ــه ده ، ک ــه بێت ریتیکی نی خـۆی کـه بـۆ منداڵه زمـانێ کـه و ، بـه ئـاراوه ته دا دابڕان و نائارامی هێناوه گه ڵه کۆمه له که ڕه و باوه هی ئ وه ، ئیستا بۆ سڕینهتی اڵیه کۆمه . وه من بوون بڕازرێنێته شوناسێکی ڕاست له به ن که وه موو شیاوی ئه ، هه ست وئاشتیه ی هه رچاوه سه ک که، یان دڵێخوێنێت ده الیه الیه

ره نگه سـه ، بۆ گرنگی تێکۆشانی ژنان له کان هۆکارێکی زۆر روونه دژی دیکتاتوره اڵتی ناوین له ڕۆژهه ی ژنان له ڕاشکاوانه تێکۆشانی ا بـهخۆد ربه کی سه یه وه بزووتنه ، لهدوور بن به یه م پێوانه ابێت لهش ن ری ئێمه وه ره ، و ژنانی نیشتمانپهکان تی و سیاسی و کولتوریه اڵیه کۆمه .ست بهێنن ده کانیان به ژنانه داخوازیه پێویسته گه ڵه کۆمه کانیتر له وه ڵ ژنان و بزووتنه گه نگی له ماهه هه

8977ی مارسی 8: وتی ڕێکه/ ڵوێست ههڕی ماڵپه: رچاوه سه


انبات و خۆڕاگریی ژن ی خه وه ره ندی و بیرهێنه ی مارس رۆژی هاوپێوه 8

کوێستان فتووحی

ی رانـه روه رجی نادادپه لومـه بـۆ گـۆڕینی هه ی ژنـانی جیهانـه باتی مافخوازانـه ی خـه وه ره یی ژنان، بیرهێنـه وه ته ی مارس رۆژی نێونه8 ــی و کۆمه ــابووری، سیاس ــه ئ ــه8. تی اڵی ــارس رۆژێک ــه ی م ــه ک ــان ب ــه ده ژن اڵت و س، ئـازادیی ڵگـه ی ئـازادیی کۆمه نن پێوانـه یـه گه هکانیان راد سیستمی سیاسیی واڵته

کانمان کـه تا خواسـته نن هـه یـه گه ی راده ڵگـه سیستمی پیاوساالری کۆمه به. ژنانهــازادی و یه ــوونی ئ ــه دی، ده تــه یه ، نه کســانییه دابــین ب بات و تێکۆشــان خــه ســت ل

.ڵناگرین هه

ــه ئه ــز لــه مســاڵیش ل ــۆ بات و خــه کاتێکــدا رێ ــانی جیهــان ب خــۆراگریی ژنپـڕ ری قانوونه ی واڵتاندا سێبه زۆربه له. دی هاتۆته کسانیی ژن و پیاو نه ی واڵتانی دنیادا یه زۆربه تائێستاش له گیرێ، که دهکانیان مافهی وه وسـانه شسـاغی و چه ئیمکانـاتی له تن بـهیشـ گه سترانه واری، ده خوێنـده ژاری، نه هـه. کـا قورسـایی ده وه ر ژنانـه سـه کان به اڵواردنـه هه له

. تی، ژیانی میلیۆنان ژنی تاریک و تاڵ کردوه جینسییه

سـتی ک شۆرشـی دژی دیکتـاتۆری ده یـه ڕاسـت زنجیره اڵتی ناوه واڵتانی رۆژهه له. یه تی هه کی تایبه وایه مساڵ حاڵ و هه ی مارسی ئه8 موو دنیـا شـاهیدی هـه .ر خۆیـان رامـاڵن سـه ری دیکتـاتۆری له وێ سـێبه یانـه تی خرۆشـاون و ده داڵـه هوناعم دژی سـته ڵک لـه پێ کـردوه و خـه

واڵتـانی وان لـه شنی ئه چه اڵتدارانی له سه دڵی ده یان خسته رزه رووخاند و لهچۆن کۆشکی دیکتاتۆرانیان ڕینی توونێ و میسر بوو که راپه . دیکه

ریی مـرۆڤ وه ختـه ئـازادی و به ڕیـان بـه ی باوه وانـه موو ئه ست دیکتاتۆر و زاڵم بـۆ هـه ده ر واڵت و مرۆڤێک له هه واڵی ئازاد بوونی هه

وی ئارامیـان لـێ ک کابووسـێک وان و خـه ،وه وااڵنه هه م جۆره ر دیکتاتۆر و زاڵمێکیش ،ئه و بێگومان بۆ هه جێێ دڵخۆشی و شانازییه یه، هه . دا تێک ده

ــیش وه ــه من ــه ک زۆرب ــووم ب ــوادار ب ــازادیخواز دڵخــۆش و هی ــاوانی ئ ــان و پی ــه ی ژن ــاریی ئ ــادی و رزگ ــه و خه ش ــه ڵکان ــانی ئ و و رووخ

ریـزی لـه ئـاوا ئازایانـه کـه م واڵتانـه ژنـانی ئـه یـه وه ویش ئه ئـه. دا چـێ و ئـازارم ده ناخمـدا دێـت و وده اڵم پرسـیارێک لـه بـه. دیکتاتۆرانه نفووز و م واڵتانه کان له بییه توندئاژۆ زهه مه تی که تایبه ردێ؟ به سه نووسیان چی به ن، چاره رای کۆشکی دیکتاتۆراندا بوون و هه رووخێنه ژنـانی کـه وه چننـه نه مـه رهه و به رئـه هه و واڵتانـه بیێـی ژنـانی ئـه . وه قـازانجی خۆیـان بقۆزنـه کان به له وێ هه یانه یه و ده رییان هه کاریگه

ڵکی زموونی خـه ئـه و واڵتانـه ڵکی ئـه خـه یـه وه ، ئه وه کاتـه م ده م کـه کـه رانییه نیگه لـه اڵم شـتێکی کـه ؟ بـه وه چنیانـه 7811شۆڕشی ئێران له


ن تێک بـده حکوومـه نـگ بـه ێک، دهبێ هـیت ناسـین هیوای ئازادی و به به نابن که یه ڵه و هه و تووشی ئه رچاوه به دا له11ساڵی ئێرانیان له بێتـه اڵم دواترده بـه وه قۆزێتـه قـازنجی خـۆی ده ڵک بـه سـتی ئـایینیی خـه دا هه...ری و روه ی دادپـه شـه ژێر بانگه ناوی ئیسالم و له به که . ژێر پێ خاته کانیان ده واو ئینسانییه ره مکار و مافه ڕۆ و سته ره اڵتێکی سه سه ده

اڵتێکی سـه ده ر جـۆره هـه نـا بـه تی بـۆ ژنـان کـه تایبـه و بـه و واڵتانـه ڵکی ئـه بـێ بـۆ خـه وه تـوانێ وشـیار کردنـه زموونی ئێران ده ئه

و پێوانـه کانیان بـه ریی مافـه رابـه ئـازادی و به یشتوون که تێگه وه ژنان له تی تایبه و واڵتانه به ڵکی ئاگا و وشیاری ئه خه. بی بیێن زهه مه وه بیر بکاته وانه پێچه ر ژنێک به گه ئه. دی نایه رگیز وه بییدا هه زهه تێکی مه ی حکوومه ژێر سایه کانی مافی مرۆڤ، له جیهانییه ستاندارده

.ڵ پیاواندا بکا گه له کسان مافی یه بێ چاوپۆشی له ده وه دڵنیاییه به وه ئه

نئێرا رجی ژنان له لومه هه لـه. ، واڵتـی ئێرانـه ژین تی و ئابووری دا ده اڵیه باری سیاسی، کۆمه رجێکی ناله لومه هه ژنانیان له ی که و واڵتانه کیك له مڕۆ یه ئه

رووی رووبـه ڤانـهکی نامرۆ یه شـێوه کـرێ و بـه کانیان پێشـێ ده وام مافـه رده کی سیسـتماتیک و بـه یه شـێوه ژنان بـه رێژیمی کۆماری ئیسالمیدا ــدوتیژی و ســووکایه ــه م و ناعه تی و ســته تون ــه تی ده داڵ ــه. وه بن ــانی ژن ت ــازادیخوازان و چاالک ــه ئ ــاوانی هه نیا ب ــۆ وه ت ــدان ب ــاتنی وڵ دیه

. پێ هس ردا ده سه یان به وا و نامرۆڤانه وه وحوکمی ناڕه کانه زی زیندانه فه قه خرێنه ر، ده روه کی ئازاد و دادپه دنیایه

ڵ گــه کانی له ره ربــه ســتان و به باتیكی دوور و درێــژی مــافخوازی و راوه هــۆی خــه ژنــانی ئێــران بــه یــه وه مووی گرنگتــر ئه هــه اڵم لــه بــه ــه ســکه اڵتدار، ده ســه رســتانی ده په کۆنه ــاوه ریه ســه نرخیان وه وتی ب ــه ک ن ــوه و یاســا و کولتــووری پیاوســاالر ن ــه یان توانی ــهوا ئ وتــی ره ن ل . ن دوا بخه وپێشچوون ره به

ریـزی پیـاوان جیـا ریزیـان لـه... و شـوێنی کـار و خوێندنگـه کان، لـه گشـتییه شـوێنه کان، لـه قامه شـه وام ژنان له رده به ساڵه 88

ریکی ی فـێاڵوی خـه دان شـێوه سـه ی، بـه کـه زامهی نی کۆماری ئیسالمی بـۆ قـایم کردنـی بناغـه ساڵه 88. کرێ تییان پێده و سووکایه وه کرێته دهدا رسـت و ناحاڵییـه په کۆنه م رێژیمـه ڵ ئـه گه ژێر بار و له ته چوونه اڵم ژنانی ئێران نه به تییه، ندی جینسییه دروستکردنی دیوار و کۆت و به

رمانی لـه نافـه بـه کـه وه و رێژیمـه یشـتنی ئـه اڵت گه سه ده ینێی به سبه ر له هه م ملمالنێیه ت ئه ڵبه ، هه وه رووبوونه ملمالنێ ورووبه وتوونه که بینـین ژنـان بـه مڕۆ ده ئـه. یـه ی هه درێـژه کی ئاگایانـه یه شـێوه ، ئێسـتاش بـه سـتی پـێ کـرد ده وه ینییه ملیی خومه ستووری حیجابی زۆره دژی ده

نـاوی بـه ک کـه یـه وه وتنی بزووتنه ڕێکه وه پێشتر لهزۆر دیاره. کاندان ئێتترازییه ته که ره ی حه وه ریزی پێشه له وه باته زموونێکی زۆری خه ئهشــێکی و ئێســتاش، به ئــارا دا بــووه راو لــه تیی هــه اڵیــه کی کۆمه یــه وه ک بزووتنه ی ژنــان وه وه ، بزووتنــه ر کــردوه وز نــاوی ده ی ســه وه بزووتنــه

ته که ره و خۆپێشاندان و حه رچاوی ژنان له خشی به نه هیت جۆر ناکرێ حاشا له به. ئازادیخوازیی ئێرانی وه بزووتنه له کییه ره سه

کانـدا نیشـانەی ئەوەیە كە ئێتترازییه ته که ره ی ژنان لە حه حزووری بەرچاو و ئازایانه. گۆڕێدان دژی رێژیم له له دا بکرێ که ئێتترازییانهئەمـڕۆ . پێـی نەگەیشـتوە_ ی ژن وپیـاو وه جیاکردنـه_ زەبر و زەنگ دەیەوێ بیچەسـپێنێ ساڵە به88می ئەو ئامانجەینیزامی كۆماری ئیسال

دەبینین بەبێ سەرنجدان بەو دیوارانەی ئەو نیزامە بۆی دیاری كردوون، ژنان و پیاوان دەست لە نێو دەستی یەك، بۆ نەمانی دیكتاتۆرییەت


اڵواردن كە ی هــه ئەو دیــواره. رز دروشــمی مــردن بــۆ دیكتــاتۆرییەت دەڵێــنەوە نگی بــه ده لە شــەقامەكان بــهاســی و وەدیهــاتنی ئــازادی و دیموكرــاری ئیســالمی ویســتوویەتی بیكــاتە كولتــوورێكی جێگرتــوو لە كــۆمەڵگەدا، رووخــاوه ــڕۆ زۆربەی چــین و توێژەكــانی . نیزامــی كۆم ئەگەر ئەم

ــان لە ر ــوونی ژن ــران شــانازی بە ب ــزی خۆپیشــاندانەكاندا دەكەن، ئهكــۆمەڵگەی ئێ ــه که ر خــوێنی ژنێــک ده گــه ی باتی مبولی خــه نمــاد و ســه نزموونێکی زۆری ئـه ژنان بـه. نیی دەیان ساڵەی ژنان لە دژی نایەكسانی لە مەیدانە جۆراوجۆرەكاندایه ده ئازادیخوازی، بەرهەمی خەباتی مه

کانی ژنــان لــه رێک بــۆ دابینبــوونی مافــه به ســته ده بێتــه ده شــدارییه وبه بێگومــان ئه. شــدارن بهدا تانــه که ره و حه لــه وه باتی مافخوازییــه خــه تـه که ره حه لـه وه کی روونـه یـه رنامه به ی ژنانـدا به باتی مافخوازانـه ی خـه درێـژه کرێ له چاالکانی ژن ده ڕوانییش له چاوه. ئێرانی داهاتوو دا

. ن اری بکهشد کاندا به نییه ده مه

نی دژی دیکتــاتۆری و ده باتی مــه زموونی دوور و درێــژی خــه دا و ئــه تانــه که ره و حه ژنــان لــه ی شــداریی ئازایانــه بوون و به ئامــاده ئێرانـی یاوسـاالری لـهوتنی دیـواری پ رزین و درزتێکـه مزگێنیی لـه ئێستاوه ر له ، هه وه ن ژنانه الیه له نرخه مووه و هه پیاوساالری و دانی ئه

. یه ئێراندا هه ئێستا له ی که یه وه و بزووتنه خشی به به هێز و توانا ده وه کرده داتێ و به داهاتووماندا ده

ریی سـهرا ی سه وه ڵ دروشم و هـاواری بزووتنـه گه ڵ له ی ژنانی ئێران، تێکه کسانیخوازانه یامی یه ی په ڵه ی مارسدا، زایه8 مسال،له ئه و رکاری ئـه سـه سـاڵ دوای هاتنـه 88ئێستا . گوێ دێته میشه هه گوڕتر له ڕۆیی کۆماری ئیسالمی، به ره دیکتاتۆری و سه هاونیشتمانان دژ به

ویســتن و ویش ڕێگــای نــه ر، ئــه بــه ڵکی واڵت، ژنــان گرتیانــه ر چــین و تــوێژێکی خــه پــێش هــه ڕۆن کــه دا ده و رێگایــه مووان بــه ، هــه رێژیمــه .بی و پیاوساالری کۆماری ئیسالمی زهه ی دیکتاتۆریی مه وه تکردنه ره

8977ی مارسی 8: وتی ڕێکه/ کوردستان و کوردڕی ماڵپه: رچاوه سه


نگاندنی ژنی کوردی دیاسپۆڕا و ژنی کوردی دانیشتووی واڵت ڵسه هه

ی مارس 8ڕۆژی ندی له فکه ره شه ش کردنی گواڵڵه نووسین وپێشکه

ــه خــه ــورد ب ــی ک ــیم که باتی ژن ــه دائ ــر ته وتۆت ــه ژێ ــی و ل ــی، سیاســی و حیزب ــارزاتی میلل ــه ئســیری موب ــه راورد له ب کانی ڵ ئامانجــه گرزدا ئاسـتێکی بـه ڵ پیـاوان هیچکـات لـه گـه کسانی له و گرفتی مافی یه تی، کێشه وایه ته نه . بووه نه

ــه ــانی بنــه هۆکاره کێک لــه ی ــه ڕه ک ــه وه ئه و گرفتــه تی ئ ــازمان و ڕێکخــراوی کــه ی ســۆ وه ربه ســه ــه خۆ ب ــافی ژن ل ــانی م ــه دســت هێن ــتان وجــوودی ن ــه بووه، کوردس ــه ب نیا ڵکوو تدائیم ی بـه وه ر ئـه بـه له. بـووه سـتۆوه ئه شـیان به رکه و ئه تی ئـه رپرسایه کانی سیاسی به هێزهکانی تێک بــۆ ڕێفۆرمــه ، فرســه وانــدا جێیگرتــووه وپڕۆگڕامــی ئه پێڕه ر لــهســائیلی گرینگتــ مه

. پڕاندووه دبێ قۆناخی شیتاری تێنه دا کر و بواره ر کارێکیشیان له گه ئه. وه ته ماوه کردنی مافی ژنان نه تی و دابین اڵیه کۆمه

تی ڕۆڵــی ســوننه خشــێکی نــوێ جیــا لــه ی ژنــانیش بتــوانن نه بـۆوه وهڵک بــو کــه تێکی بــه فرســه سیاســیانه حزابــه و ئه بــوونی ئــه دیـاره یی و پاراسـتنی نیشـتماندا گیانبـاز وه تـه کانی نه ئامانجه یشتن به ڕێگای گه له جالیان بووه ژنانیش مه. ستۆ بگرن ڵگادا وه کۆمه پێشوویان لهڵگادا و رزگـاری کۆمـه ژنـی کـورد بـۆ پێکهێنـانی ئـاڵوگۆڕ لـه واتـه. ی پێکـردووهسـت ژیـانی دیاسـپۆڕاش ده که دابووه یه نووخته بن و ڕاست لهو تووشـی وه وتـه واڵتـی خـۆی دوور که وان لـه ڵ ئـه گـه کـانی سیاسـی بـوو و هـاوڕێ له رێکخراوه ڵ بـه بات کـرد و تێکـه خه ستی به نیشتمان ده

و ران بـووه نـده ی هه وازه ڕه حزابی سیاسـی پـه ڵ ئـه گـه له کـه یـه و ژنه ی دیاسـپۆڕا ئـهکرێ بیێین ژنی کـورد ده. یی بوو ران و ژیانی ئاواره نده ههکار واڵتـی دایکیـان بـه کانی دوور لـه جووله ت به باره م جار سه که ی دیاسپۆڕا بۆ یه واژه. ر به واڵتی دایک ڕیگای روشدی خۆی گرتۆته دوور له

.ن ده انا دهک م یه ی تاراوگه ڵ وشه گه هێندرا و له

و ک، بـۆچی موقایسـه واتایه به. م بکه نێوان ژنی کورد و ژنی دیاسپۆڕا یاکوو تاراوگه نگاندنێکی کورت له ڵسه خوازم هه دا ده من لێره .سانێک نگاندنی چ که ڵسه نگاندنێک و هه ڵسه نگاندن، چ هه ڵسه هه

ی لـه زمونێکی فـره و ئـه رانـدوه ی گوزه که نیشـتمانه ژنی کورد سـااڵنێکی زۆری دوور لـه که یه وه ئه نگاندنه ڵسه و هه لیلی ئه هۆکار و ده .بێ ری هه خشی ڕێبه توانێ نه ده که ڕه و باوه ر ئه سه هاتۆته و پێیه ، به ست هێناوه ده وه تاراوگه

ــه ــی تاراوگ ــه هه ژن ــاوخۆی واڵت نه ت ڵب ــانی ن ــۆ ژن ــار ب ــه تێگه و ناســراوه جاروب ــت ده و باســه قســه یشــتنی ل ــن و کانی تووشــی گرف بخ رســه فه بــه وه باری فکریــه ن و لــه کتر تێناگــه یــه اڵم لــه ن بــه کــه ده ک زبــان قســه یــه ردووکیان بــه ی هــه وه ک ئــه وه. دا شــی روو ده وانه پێچه نگاندنی بارودۆخی ڵسه ئامانجی هه لێکن که تگه پێناو چیدا بابه و له و بۆچی وماوه قه و رووداوه کوێ ئه مانێک و له ی و چ زه که. دوورن لێک

ک واتایه به . یناسن سیی سووتاو ده ناوی نه به که یه یه چه و وه نگاندن، ئه ڵسه ر هه به وێته بکه راره قه ی که یه چه س و وه و نه ئه. حازری منه

شێکیشیان ن و به که بات ده سووتێن و خه داخیی واڵتدا ده شێکیان له بێ و به ساڵێک ده 89-19 وه نیه مه باری ته له سیی ئینقالب که مان نه هه


. ن که هاوار ده وه ره ده له

ڵگای نـاو کۆمـه وتۆتـه ڕیـی که کـه موهاجیرێکـه ژنی دیاسـپۆڕا ژنـه. ین بکه باسێک ژنی کوردی دیاسپۆڕا پێناسه کورته ن به ئیزن بده نگی جیـاواز بـۆ رهـه ن فه یـا گروپـی خـاوه سـته دوو ده دا کـه کاڵچرێیشن، کاتێـک رووده ئه. ست پێکردووه کاڵچرێیشنی ده ی ئه بێگانه و پڕۆسه

ڕ تێپـهسـیی سـێ قۆنـاخی ئه یه و پڕۆسـه تی ئـه گوتوویـه وه و بـاره بێـری لـه 7889سـاڵی . وه بنـه کتر ده رووی یـه کی دوور و درێـژ رووبـه یه ماوهی لــه رحه مه. ژی ی تێیـدا ده ڵگا نوێیــه و کۆمـه ئـه خوێ واتــه نگی خانـه رهـه ڵ فه گــه ماسـی ژنــی موهـاجیر له ته بێتـه م ده کــه قۆنـاخی یه. کـات ده

رگرتنـی ی وه ڵ ڕاده گـه ندی له پێوه ت له ڵبژاردنی سیاسه م قۆناخیش، هه سێهه. خوێه نگی خانه رهه ڵ فه گه نگی دایک له رهه ی فه م کێشه دووهه . یه خوێ نگی خانه رهه فه

ــاره ــی فه ی وه راده دی ــه رگیران ــه ره ــه نگی خان ــ به خوێ ب ــار و عامی ــتراوه دوو هۆک ــه. وه ته س ــه ی ــه ته کیان سیاس ــه و کۆمه کانی ئ و ڵگایو پـرس و ئـه کـه یـه ڕه و باوه ر ئـه سـه له 8998سـاڵی Berryکارناس بێری . نگی دایکه رهه فه ندی ژنی موهاجیر به ی پایبه میش ڕاده دووهه .کۆتایی دێت ته و چوار حاڵه نجامدا به ئه له گرفته

Assimilationئاسیمیالسیۆن

Separation سێپاراسیۆن

Marginalization مارگینالیزاسیۆن

Integrationئینتێگراسیۆن

نگی رهـه ی فه واوی گیـرۆده تـه دا و بـه سـت ده ده نگی دایـک له رهه فه فاداری خۆی به بیێین ژن وه تاک یاکوو که یه وه م ئه که تی یه حاڵه . کات ده نوێه نگه رهه و فه ڵ ئه گه نگ له کرێ بیێین خۆی هاوئاهه بێ، ده خوێ ده خانه

بێ، ی نـه نگی تـازه رهـه شـێکی فه واو یـاکوو به رگرتنی ته ستی وهدا توانایی و خوا ندییه و پێوه له که سه که نگه مدا ڕه تی دووهه حاڵه له

مان سێپاراسـیۆن و بژێرێ و هـه ڵـده نگی نـوێ هه رهـه فه و ڕیگـای دووری لـه وه کاتـه نگی دایک ده رهه فه دا موهاجیر زیادتر بیر له زعه و وه له . ئاراوه جیایی دێته

ڵگای کانی کۆمـه پۆزێتیڤـه دات نووختـه ول ده ، حـه بـێ ردوو دینـان ده هـه کـوردی خۆمـان لـه به خسه و شه ئه که یه وه م ئه تی سێهه حاڵه سـت ده رگرتبـێ و هـی دایکیشـی له خوێی وه نگی خانه رهه فه نجامدا نه ئه له. وه چێته بیر ده دا له و نێوه نگی خۆی له رهه الم فه رگرێ، به نوێ وه

. وه باری پێناسه له یه یا ژنه و تاکه م ونبوونی ئهکرێ بیێ ش ده وه ئه. داوه

ڵگای نگی دایک و کۆمه رهه کانی پۆزێتیڤی فه نێوان خاڵه خ بااڵن و توازون له مان ئینتێگراسیۆن، شه هه بێته ت ده باشترین حاڵه . خوڵقێنێ نگێکی نوێ ده رهه فه شوو و تازهڵگای پێ ر دوو کۆمه کانی پۆزێتیفی هه اڵوی خاڵه تێکه گرێ و له خوێ ڕاده خانه

وتوو بووبێ، واته رکه ڵێین ئینتێگراسیۆن سه ی پێی ده وه رگرتنی ئه وه تی له توانیویه که یه سه و که ئه وتووی تاراوگه رکه ژنی سه


کانی مان کاتــدا خاڵــه هــه ییبێ و لــه خوێ تێگــه انــهکانی پــۆزێتیفی واڵتــی خ ئوســوله و لــه وه ڵگای نوێــدا دۆزیبێتــه ناو کۆمــه کی لــه جێگایــهنــدامێکی چــاالکی ک ئه م وه هــه نــه و دوو الیه اڵوی ئــه تێکــه کاریان بێنــێ و لــه جێی خۆیــدا بــه نگی دایکیشــی پاراســتبێ و لــه رهــه پــۆزێتیفی فه

.ی دایک بێت فاداری جامیته میش عوزوێکی وه ڵگای نوێ بێت و هه کۆمه . واو گۆڕیوه ی ته و پرسه ئه گۆڕێ که کاڵچرالیسم هاتۆته ک موڵتی دا باسی نوێتر وه ڵگای سوئێدی کۆمه له کهوڕۆ ت ئه ڵبه هه

ی وه حـوکمی ئـه ن؟ ئایـا بـه م هه تی چواره کانی حاڵه ندییه تمه ن تایبه ژین، خاوه ی واڵت ده وه ره ده له واوی ژنانی دیاسپۆڕا که ئایا ته خشێ؟ به ژن ده ری به خشی رێبه ژیاندا، نه تاراوگه کات؟ ئایا له موو شتێک ده زمینی هه ژین، خۆی ته ده وه ره ده له

و موویان بـۆ پاراسـتنی مـافی ئـه ر هـه نگ و یاسـاکان هـه رهـه ژی، فه کـدا ده ڵگایه کۆمه لـه که یه تییه سایه و که ژنی کوردی دیاسپۆڕا ئه

دا یـــه و جامیته ی لـــه کـــه ڵه مه اڵوی بنه میزانـــی تێکـــه ی بـــه ڵگاکـــه نگی کۆمه رهـــه فه یشـــتنی ژن بـــه ســـت پێڕاگه ی ده ت ڕاده ڵبـــه هه. جێـــدان له . یه ریان هه کارتێکه وه و باره ر له لێک فاکته و گه وه ته ستراوه به

. جێمان هێشـت کوردسـتان بـه ر لـه بـه مه سـاڵ له 88 کـه یه و ژنه مان ئه ، ئایا هه و چی کردوه خۆی واڵت چی، ئه اڵم ژنی کوردی ناوه به

تی بنه حیمایه نه ژی که کدا ده ڵگایه کۆمه و له ؟ ئه کوێیه له و ژنه ئهکـا و دهکانی پیاو سـاالر ته واوی سوننه ڵ ته گه کانی له ره ربه نیا به ته به بۆیه. ی ڵگاکه نگ و کۆمه رهه پشتیوانی فه و نه یه ی هه ماڵه

. ت و بێ ئیتتنان فاوه مافی ژنان بێ ته ت به باره کی زۆر سه یه کان تا ڕاده ش یاسا ئیسالمییه وه رباری ئه سه

و ئـه. جێمـان هێشـت ئێمـه کـه مان کاتـه هـه پێشـتر بـوو واتـه که یه و کاته ر ئه و هه مان بۆ ئه ، ئایا زه کوێیه کات و له چ ده و ژنه ئه الم لـه ، بـه واد بوونه ئێراندا بێسه له ساڵه 81تا 71سێی ژنانی ک له دا یه7889ساڵی پێی ئاماری بانکی جیهانی له ؟ به کردوهخۆی چی

دی سـه له 19 ری ژنـانی ئێرانـی لـه ماوه واوی جـه بـۆ تـه و ئامـاره ئه. وار گوزاریش کراون خوێنده هومی ژنانی نه ک ده یه متر له دا که899ساڵی بچنـه سانێکی توانیویانـه ی که دا، راده8997 مانگی جوالی پێی راپۆرتی گۆڤاری ژنان له به. 8999دی ساڵی سه له 89 یشتۆته گه 7889ساڵی

واریـدی د سـااڵنهواڵتـی سـوئێ لـه وتۆ ژن لێره دێکی ئه رسه ئایا ده یه وه دا ئه ، پرسیاری من لێره دیان ژن بوونه سه له 19دانیشگاکانی ئێران بن؟ زانستگاکان ده

یـه و ڕێژه ئـه 8999سـاڵی حاڵێکـدا لـه ، لـه د بـووه سـه لـه 89دا 7881سـاڵی کار لـه پێی ئاماری بانکی جیهانی ژنانی مژوڵ به به

دا 7881سـاڵی لـه 1،1کانـدا ماڵه بنه لـه ت یاکوو میزانی تیتدادی منـااڵن متییه ی نفووس و جه وه رز بوونه ی به ڕێژه. د سه له 81 یشتۆته گه و پێش چوون نێن؟ ره به ک بۆ یه ڵگه به وانه دا، ئایا ئه899ساڵی مناڵ له 8 یشتۆته ی خۆی گه نۆره ش به وه ، ئه بووه

واری ی خوێنــده ڕاده. بووه نــه رهه بــه دا بێ وتــه و ڕه اڵم ژنــی کــورد لــه بـه حرومی ئێرانــه کانی مــه ناوچــه کێک لــه نـد کوردســتان یــه رچه هه

هێشـتا و ئامـاره ئـه دیـاره. بینیـوه خۆوه جیاوازی بـه ماڵه تی بنه کۆنترۆڵی نفووس و ساڵمه ت به باره ر و میزانی زانستی سه سه ویش چۆته ئهیاسـاکانی کـه وه کایـه کـدا هاتوونـه ڵگایه کۆمه لـه گۆڕهئـاڵو و ئـه. یشـتووه نجام گه ئـه به که ی ئاڵوگۆڕێکه اڵم نیشانه به خش نییه ت به زایه ره

.رچاو ناگرن به کسانی بۆ ژن له مافێکی یه شنه هیت چه که زراون مای ئایدیۆلۆژی دامه ر بنه سه و له یه وه ی ماڵه وه ره ده دژی کارکردنی ژن له


ینی ئیقتیســادی رگی خومــه دوای مــه. کــردن کــرد شــه گه دیفــاعی رووی لــهییو و ن ئــابووری مــه دا ئێرانــی خــاوه7888کانی کۆتاییــه لــه و لـه. دا و بـازاڕه تێکی موناسی بـۆ حـزووری ژنـان لـه هۆی زیاد بوونی کار و فرسه و بووه وه کانی جیهانی کرده ئازادی ئێران درگای بۆ بازاڕه

پێـداگرن و لـه تر کی شایسـته سـت هێنـانی جێگایـه ده ر وه سـه ن و له نیان بـاس بکـهکا ی ماڵ، داخوازیـه وه ره ده دا، ژنان توانیان بێنه یه پڕۆسهبن و هـاوار بـۆ نگ نـه دی بتـوانن بێـده ده وا نـه ژن ڕه کی بـه هیت جێگایـه کدا که ڵگایه کۆمه و له وه کانیدا قاڵ بنه ره ربه بات و به یدانی خه مه

.ن مافی خۆیان بکه

می رهـه اڵم به بێ، بـه رز نه ئاستێکی به ی دیاسپۆڕادا له ڵ حقووقی ئێمه گه نگاندن له ڵسه هه له نگه و ڕه یانه یمڕۆ ههی ئ مافه و بڕه ئه پێی گۆڕێـدان و بـه نی جۆراوجـۆری فیکـری له دا الیـه و ژنانـه ناو ئـه له. ڵگا دابینی کردبن ک یاساکانی کۆمه ، نه ناڵ و تێکۆشانی خۆیان بووه ڕه .خت و زۆری جیاواز ر زه به ونه که کانیان ده ماڵه یشتوویی بنه ێگهی ت پله

و نــوێنێ، بــه پێشــوو خۆده وژم پتــر لــه ســتێنێ، تــه ده ره ڕۆژ پــه کان ڕۆژ بــه ره ســڕکه مــاده بــوون بــه ، گیــرۆده وامــه رده خۆســووتاندن به باتگێڕیان بـۆ ن و بیـری خـه کـه ی کـار ده وانـه ئه. م نـین ڵگادا کـه کۆمـه ی لـهکانی سیاس ئاڵوگۆڕه ی ژنانی خوازیاری ئاگاداری له ش ڕێژه حاڵه

ینی تێکۆشـانی دا بـه نێـوه و نگاندێک لـه ڵسـه ر هه گـه ئه. لێکن بێ بیـێم گـه گۆڕێ ده دا هاتۆته وه کرده میدانی به کانیان له ست هێنانی مافه ده وه و بۆچی؟ تره ج وه رخۆدانی کامیان به بات و به ین، داخوا خه ی واڵت بکه وه وهڵ ژنانی نا گه له ئابووری ژنانی کوردی تاراوگه

مکین بکـات، نـابێ چێـژ لـه مست بـێ و تـه له گوێ ، ناچار کراوه ر بردنی مناڵی نییه به مافی له ژی که کدا ده ڵگایه کۆمه و له ئه ڕاسته

واو نی تـه خـاوه خۆمـان بـه ژنانی تاراوگه و؟ یاکوو ئێمه فامی ئه هۆکاری نه ته بوونه زانه حهنا و دیارده اڵم ئایا ئه رێ، به ش به ژیانی هاوبهکانی خواسـته خ دوور لـه رسـه زاران فه هه رباس به به لێک بێنینه تگه مانا بابه زۆر جار ئێمه نگه ڕه زانین که وان ده باتی سیاسی ئه یاری خه عهدوایدا خۆی واڵت به ی ژنی ناوه و ستراتێژیه ڵ ئه گه نێین له ر داده سه باتی سیاسی له ناوی خه ی ئێمه و تێکۆشانه ێوان ئهن له نگه ڕه. وان بێ ئه، چییـه یشـتن چـاره بـۆ لێـک تێگه کـه یـه وه ئێسـتا پرسـیار ئه. بێ و نـه خواسـتی ئـه نگـه یخوازین ڕه ده ی ئێمه وه بێ و ئه ڕێ، جیاوازی هه گه ده

ودا ڵگای ئـه کۆمه لیان له مه ، ئایا بایخی عه کارسازه و بۆ ئه کانی ئێمه زرێ، چۆن بزانین دروشمه مه چۆن داده نه و دوو الیه ندی نێوان ئه پێوه . وه بنووسرێنه و دووباره ی ئه که مای فکری جامیته ر بنه سه تر له بێ جارێکی یاکوو ده یه هه

8977ی مارسی 79 :وتی ڕێکه/ نگ گیارهڕی ماڵپه: رچاوه سه


هەشتی مارس وەک سیمبولێک بۆ داخوازیەکانی ژنان

کوێستان عومەرزادە

ـــانی لە ـــنە رۆژێکـــی جیه ـــان دەب ـــیللەتە ی ـــۆ ئەو م ـــنە ســـیمبوڵ ب ـــژووی هەن کە دەب ـــدێک رۆژی مێ ـــدا هێن ـــژووی هەر میللەتێک لە مێو پرۆگرامەکانی خۆیان،هەروەها بـۆ بەرزراگرتنـی ئەوو پێناویادکردنەوە و تازەکردەنەوەی پالن

ـــادی دەکەنەوە ـــایبەت ی ـــمێکی ت ـــی . رۆژانە بە جەژن و رێ و رەس ـــتی مارســـیش ڕۆژێک ڕۆژی هەشسیمبولیکە بۆ ژنانی جیهان بەگشتی، ڕۆژێکە بۆ لـێ وردبـوونەوە و خوێنـدنەوەیەکی درووسـت و

لێکراو ئـازادیخواز لەو رۆژەدا بەپاڵنـی باشـترو زانستیانە لە خەباتی ژنان تا بتوانن ژنانی زوڵمهەشتی مـارس، . بیر و بۆچوونێکی سەردەمیانەتر زیاتر لە مافەکانیان هۆشیار و نزیک ببنەوە

واتــا ئــاوردانەوە لە مێــژو پــڕ لە فیــداکاری و ئــازایەتی ژنــان لە گۆشــەیەکی دوونیــادا کە بــۆ ک یادی بەرز راگرن لە پێنـاو بە دەسـتهێنانی مەشخەڵ بۆ هەموو ژنانی جیهان، تا وەک سیمبوڵێ

ئایندەیەکی گەشتر هەمیشە چاورێی ئەو کەسانە دەکات کە لە پێناو بە دەستهێنانی مافەکانیان لە هـیت تەنـگ و چەڵەمەیەک . مافەکانیانــان بیســەڵمێنین ــوونی خۆی ــوانن ب ــان دەدەن تــا بت ــاتی خۆی ــرەو بە خەب ــازادی و بە دەســتهێن. ناســیمێنەوە و ب ــانی هەر کەس و ئ انی مافەک

.نەتەوەیەک بەندە بە هوشیار بوونەوەیان و هەوڵدانی بێ وچانیان

ژنان دەبێت لە هەشـتی مارسـدا پەیمـان نـوێ کەنەوەو و بـوونی خۆیـان لە نـاو خێـزان و کـۆمەڵگە بسـەڵمێنن و تاکەکـانی کـۆمەڵگە پیاوانیش دەبێت لەو پێنـاودا پشـتگیری ژنـان بـکەن، چـونکە گەشـەکردنی هوشیار کەنەوە کە ژنیش وەک پیاو مافی ژیانی هەیە، هەروەها

لێرەدا دەتوانم بیێم کە پیاو و ژن تەواوکەری یەکن ناکرێ هیت کام یەکتر لە . هەر کۆمەڵگەیەک بەندە بە تێگەیشتنی ژن و پیاو لەیەکترن دەبێت لە بەرابەر کەسایەتی و ناسنامەی ژن هەڵوێسـتێکی پیاوا. پێناو بەرژەوەندی خۆیان یەکتر بچەوسێنەوە و مافی یەکتر زەوت کەن

ژیرانە بگرن تا مافەکانیان بە دەست بێـنن و هوشـیارانەش مـامەڵە لە گەڵ ئەو دیـاردانە بـکەن کە دەبـنە هـۆی چەوسـاندنەوەی ژنـان لە . کۆمەڵگەدا

، لە کوڵتوری کوردەواریدا تاکو ئێسـتا (هەشتی مارس ) ە بە راشکاوی دەتوانم ئاماژە بەوە بکەم کە رێز گرتن و بایخدان بەو رۆژ

حەقی تەواوی خۆی پێنەدراوە، لە راستیدا، هەشـتی مـارس بە واتـای ئەوە نـیە کە تەنهـا جەژن بگیرێـت، بەڵکـو یـادکردنەوەی هەشـتی نــاو کــۆمەڵگە دوڵە مەنــد بکرێــت ، مــارس دەبێــت بە کــۆر و کۆبــونەوە ســمینار ســەبارەت بە مافەکــانی ژنــان و هوشــیارکردنەوە تاکەکــانی

لەیادمان بێ ئەوە غەدرێکی مێژووییە کە سیستەمێکی داهێنا بە ناوی پیاو ساڵالری بە درێژای مێژوو پیاوی کـردۆتە بـااڵ دەسـت و ژنـیش شێیگیرانەتر لە رابردوو کردۆتە پاشکۆ و پەراوێز لە کۆمەڵگە و بڕیارداندا، کەواتە ئەرکی سەرەکی لە سەر شانی ژنان خۆیانە کە دەبێت

رووبەرووی ئەو سیستەمە ببنەوە تاکو بتوانن مافە زەوتکراوەکانی خۆیان بە دەست بێننەوە، پیاوانیش دەبێت لەوە تێبگەن کە ئەو مافانە وەها، دەبێت هەر. بگێرنەوە تاکو بە هەوڵی یەکتر کۆمەڵگە یەکی تەندروست وبێ کێشە بێنە دی کە هەر دوو مافەکانیان پارێزراو بیت

لەو رۆژەدا ژنان جارێکی دیکە لە داڵقەی رامانەوە سەیری میژووی مرۆڤایەتی بکەنەوە لەبەرابەر ئەو ستەمانەی کە بەسەریان هاتووە،


ــۆ بەرەوپێشــەوە چــوونی ــن ب ــان ب ــازە و خۆی ــرو هەڵوێســتی ت ــاریە خــاوەن بی ــۆژی و زانی ــەردەمی ئێســتادا کە ســەردەمی تێکنۆل ــت لە س دەبێلە هەشتی مارسدا، خەباتی ژنان دەبێت پەرەی پێبدرێت و رێـزی لێنەرێـت و رێـگە .ەیەکی یەکسان کە چیتر ژنان پەراوێز نەخرێن کۆمەڵگ

لەبەرابەر توندو تیژیەکانی دژ بە ژنان بگیرێت، رۆژی هەشتی مارس پێمان دەڵێت تا چیتر ژنان وەک پاشکۆ و لەدەرەوەی بازنەی سیاسـی با لە هەشتی مارسی ئەم سـاڵەدا، ئـێمە ژنـانی تـاراوگە نشـین ببیـنە بە هانـدەر بـۆ هەمـوو ئەو ریکخـراو پیـاو و و دەسەاڵت نەمێنەوە،

ژنــانەی کە کــاردەکەن بــۆ ئــازادی ژن و کەمپینێــک رێــک بخەیــن کە بتــوانین ســتەم و تونــدو تیــژو و ســوکایەتی بە کەســایەتی ژن کەم و اڵ، جیاواز لەسااڵنی رابردوو مێتۆدی بیرکـردنەوە و پرۆگراممـان بگـۆرین و هەنگاوەکانمـان دەبا هەشتی مارسی ئەمس. ریشەکێش بکەینەوە

قایمتر و جددیتر بهاوێژین لە پێنـاو دەسـتەبەرکردنی مافەکانمـان لە سـەردەمێکدا کە تێکنۆلۆژیـا و دەزگاکـانی راگەیانـدن دەوری سـەرەکی بەو هیــوایەی لە ئاینــدێکی نزیکــدا ژن و پیــاو بــگەنە ئەو ئاســتە . راتیزەکردنیدەگیــرێن لە هۆشــیارکردنەوەی تاکەکــانی کــۆمەڵگە ودیمــوک

.هوشیاریە کە رێز لە مافەکانی یەکتر بنێن و خێزان و کۆمەڵگەیەکی تازە بنیات بنێن

8977ی مارسی 8 :وتی ڕێکه/ کوردستان و کوردڕی ماڵپه: رچاوه سه


و ئازادی ژنان تی باتی چینایه خه

تـونی . " ه"تـونی كلێـف"ی نووسـراوه" تی وئـازادی ژنـان باتی چینایـه خـه" كی كتێبـی رگێـڕدراوی پێشـه وه وه یخوێننـه ی ده وه ئـه:)تێبینی خنـه رابـردوودا، و رهسـاڵی 19 و ئامریكـا لـه ڕانسه ، ئاڵمان، ئینگلیستان، فه واڵتانی رووسیه باتی ژنان له خه دا باس له م كتێبه له" كلێف .(گرێت كان ده كاریه واشه چه بۆچوونه شێك له و به" ی فێمینیستی وه بزووتنه" له

بێستون: رگێڕانی وه

ماركسـیزم و : وه ی ژنـان بكۆڵنـه وه بزووتنـه تا لـه وڵ دابـوون هـه هـه ی جۆراوجـۆر لـه وه د سـاڵی رابـردوودا دوو بزووتنـه ی سـه مـاوه له كســـانی و بـــارودۆخی ژێـــر بڕ كردنـــی نایه ردووكیان خاشـــه داخـــوازیی هـــه. زمفیمینیـــ

كسـانی رجێكی یه ل و مه قامگیر كردنی هه مڕۆیی و سه ڵگای ئه كۆمه یی ژنان له سته دهی دوو شـێوه ر ژنـان بـه می سـه ، سته یه وه م دوو بزووتنه اڵم ئه به. ژنان و پیاوان بووه

ــه واو جیــاواز لــه تــه ــۆ ئــه ئــهكتر ی ــه بینن و ئیســتراتێژی جیاوازیــان ب م رزگــار بوون .كن یه واوی دژبه ته به ر، كه به گرتۆته

تبوونی نێـوان ژن و پیـاو لـه جیهاتدا، به كی له ره بوونی سه فیمینیزم دوو فاقه

ی رهاتی پێكهاتـه سـه زانـێ، مێـژوو، به ڵی ژنـان دهاڵت و كـۆنتڕۆ سـه ی ده ر درێـژه سه ر ژنان، پێداگری پیاوان له سه م له بینێ و هۆكاری سته ده لـه م پێكهاتانـه نیا رێگـای ژێروژووركردنـی ئـه تـه. وه ژێر ركێفی خۆیانـه كێشنه ژنان ده وه وانه رێگای ئه پیاوان له كه گۆڕه ی نه زنانه پیاومه . تی بێ، دایه اڵیه ر چینێكی كۆمه هه پیاوان له دژی كگرتوویی له تی بن، یه اڵیه ر چینێكی كۆمه هه له وه ن ژنانه الیه

كه زاران ساڵه هه. كان زه گه تی نێوان ره ك دژایه و نه تیه ڵگا، ئانتاگونیسمی چینایه كۆمه تی له ڕه ری بنه سه اڵم بۆ ماركسیزم، چاره به ر لــه ده كان بــه وســاوه ران و چه وســێنه تی نێــوان چه باتی چینایــه خــه. هاوكاریــان كــردووه وه ژنــان و پیــاوانی كرێكــار پێكــه ك لــه تیــه مایه كهی وه وسـاندنه رینتری چه ی بـه و پێكهاتـه رگـه نێـو جه نیا لـه رژنان تـه می سه سته. كان بووه مێژۆییه ری ئاڵ و گۆڕه یان، هێزی پاڵنه كه زه گه ره

.بێ یشتن ده تیدا، بۆ لێتێگه چینایه

نـد سـاڵی رابـردوودا چه ند لـه رچه ئارادابێ، هه دا له م دوو بۆ چوونه نێوان ئه ك له ودایه هیت سات و سه كه وه بێته ده روون مجۆره به می رده سـه لـه. ن دا دروسـت بكـه نـده هه م دوو ره نێـوان ئـه جۆرێـك پردێـك لـه به كه وڵیان داوه هه" كان سوسیالیسته فێمینیسته" ك له یه ژماره

كی كجاره كان رزگاری یه و رابێرت ئوون، سوسیالیسته سێن سیمۆن، فوریه واته ١١ی ده تای سه ره یاڵی سه ی سوسیالیزمی خه وره ندانی گه یرمهب

مـارك . م سـته لهر شێوازێكیتر زی و هه گه می ره تی و سته می چینایه نێو بردنی سته له واته. ئامانجی خۆیان داناوه تیان به زی مرۆڤایه گه رهسوسـیالیزم و تـوانێ ده كـه تیـه باتی چینایه نیا خـه تـه كـه وه نـه مكی مـاددی مێـژوو، توانیـان روونـی بكه ی چـه وه رین كردنـه بـه و ئێنگی به


و ره وان بـه ن، ئـه كـه ی ده بـه جره هریانی كـاردا ت جـه لـه وه كـه یه كرێكـارانی پیـاو و ژن بـه ك كـه یه وه وساندنه چه. وه وێته رزگاری ژنانی لێبكهژێـرووژوور وه سـاندنه م و چه سـته كـه كگرتوویـه تی كرێكـاری یه باتی چینایه خه. داری رێنوێنی بكات رمایه دژی سه له نه الیه مه رێكخستنی هه

. كات ده

مێژوودا له وه ی ژنانه نوێنگه له یه وه م بزووتنه یشتنی ئه تێگه: م كه یه

یان م پشـت گـوێ خسـتنه اڵم ئـه پشـت گـوێ خـراون، بـه وه ی مێژۆییـه روانگـه له" ژنان" كات كه یی ده دروستی گله ی ژنان به وه بزووتنه نیا مێژوو تهچونكه روانین بۆ . دا نابینن ڵگای ئێمه كۆمه ی مێژوویی له رده روه ی نووسین و په شێوه تی به رۆكی چینایه ڵ ناوه گه ند له یوه په له

نـدانی رمه كان، هونه كان، كارخانـه ن بانكـه كان، خـاوه كان، پاپـه رزه بـه یایه زیـره كان، وه ك پاشاكان، ژنێڕاڵـه اڵتدارانی وه سه ی ده وه بۆ كرده مجۆره بـه. موویان پیـاون انـدارك هـهند پاشـا، ئیمپراتـۆر و ژ چه له ش بێجگه وانه می ئه رجه سه .ڕوانێ كان ده سووفه یله ندان و فه ،بیرمه وره گه

وابوو كـه. مێژوویـان پـێ بـڕاوه لـه وه ك شانازی ئاوڕدانـه تیه سایه ند كه نیا چه اڵم ته به. وه ته رهاتی پیاوان نووسراوه سه ك به روه مێژووش هه بـوون، لـه نووسـه م چاره تووشی ئه وه كرده م پیاوانیش به رجه سه یكه وه رنجدان به بێ سه ، به وه ته مێژوو جیاكراونه ژنان له كه یه خنه م ره ئهــه ڕه بنه ــدا ب ــه ت ــای ق ــولی نوخبه مان ــی ئوس ــه گه بووڵ كردن ــه ی مێــژووی فه رایان ــه. رمی ــته ت ــه نیا ماركسیس ــه كانن ن ــڕاوی دژب م بیــره یاری لێب

ها روه وهـه وسـاوه چینـی چه كـه یه مجۆره و به" تی باتی چینایه خه له ریتیهڵگا ب مێژووی كۆمه" كه یاندووه ئاشكرا رایانگه به ن كه وتووه جێكه . ی باسی مێژوون جێگه_ ژنان و پیاوان_ سته چینی ژێرده

ی چینـه وه ری كـرده ژێـر كاریگـه نیا لـه تـه رێكی پاسـیڤی مێـژوو كـه وه ك بوونه ڵك وه ری خه ماوه ت مێژوونووسانی بورژوازی، جه ڵبه هه

" قوربانیـانی" ك كارتێكراوانی مێـژوو واتـه ی ژنان، ژنان وه وه بزووتنه كه یه یشتنه م بۆچوون و تێگه پێی ئه به. ناسێنن كانن، ده اڵتداره سه دهدا ژنـان م بۆچوونـه لـه. پاندووه ر ژنـانی داسـه سـه ڵگا و یـان تـاك به كۆمـه ی وه ئه ن كه كه ده وه كان باس له فێمینیسته. بینێ می پیاوان ده سته

" قوربـانی بـوونی"مكی ری چـه ترین پـارێزه وره گـه. ن خـه رده كانی پیاوانـدا خۆیـان ده ئاسـت گوشـاره لـه وه دژكـرده پاسیڤ و یـان النـی زۆر لـهتی لێكی تایبـه گـه و نمونه ئیـراده بـێ میشـه ژنـان هه وه وه ی ئـه روانگـه لـه. بووه" سیمین دۆبوار"ند ساڵی رابردوودا مێژووی چه ی ژن له پێگه وه وشــتێكی پیاوانــه ســت هێنــانی ره ده وه تی خۆیــان بــه زنایــه مه من، كــه كــه لیزابێتی یه شــنی ژانــدارك و ئــه چه ی مێــژوو لــه وره ك ژنــانی گــه وه . ست هێناوه ده به

ردا ســه درێژایــی مێــژوو ئــاڵ و گۆڕیــان به وان بــه ئــه كــه یــه وه ژنــان ئه" قوربــانی بــوونی" ندیــدار بــه یوه كانی په روانگــه كێكیتر لــه یــه

ی وه ن بزووتنـه الیـه لـه ی كـه خانـه و بایه ئـه. تا شـتێكیتر بـوون، هـه نـدی ژنانـه تمه ی تایبه وه نگدانـه ره میشـه چێ بۆ هه ئه وه و له هاتووه نهپیـاوان . گـرێ رار ده قـه" ن بـه ی ده ڕێوه پیاوان بـه" ی كه وه ئه مكاران واته خی سته بایهركێی رانبه به كرێ، بێگومان له پارێزگاری لێده وه ژنانه ، وه وانه ی ئه روانگه له. تین اڵیه كێتی كۆمه تی، هاوپشتی و یه ی خوشكایه اڵتن و ژنانیش نوێنگه سه زنی و ده ، پیاو مه"هیرارشی"ی نوێنگه رپێچی ســه. ناســرێن ده مــۆدێلی پیاوانــه لێك بــه و رێكخراوگــه" كی پیاوانــه یــه پێكهاته"ك روه كان هــه اریــهكرێك كێتیــه كان و یه سیاســیه حیزبــه

.ن كه پاداشت ده" وه ك پیاوانه وه"تی سیفه نێو خۆیاندا به مای فێمینیستی له كارانی بنه


ــه ــه ب ــه كی ئه یه پێناس ــه وتۆی ــه ده ك ــین بزووتن ــه وه بین ــان ه ــه ی ژن ــه ر ئ ــا ده خ و ئیســتانداردانه و بای ــه وێن ــات ك ــه ك ــاوانی زۆرب ی پین ده نجامی ده ئـه سـانه و كه ژنـان ئـه ر به رانبه به وه ترین كرده دووژمنكارانه. وڵیان بۆ داوه قامگیر كردنیدا هه سه مێژوودا له ست له ره په كۆنهی شـێوازی جۆراوجـۆری ك بـۆ پاكانـه ك بیانوویـه یی وه میشـه ژیـانی هه: سـتن به وان ده ی ئهگۆڕ یی و نه میشه رۆكی هه ناوه وام پشت به رده به كه

ك ك یـه م ژنـان وه رجه تـدا سـه ڕه بنه له كه م بۆچوونه ئه. گیرا رده ڵكی لێوه ژنان كه ر به رانبه تی و یاسایی به اڵیه ستی كۆمه ربه نگ و به ئاستهكێك یـه بـۆ وێنـه. ك ببینـێ ك یه پیاوانیش وه وه كرده به كات كه لكێش ده په و شوێنه و ئه ره ی ژنان به وه ووتنهبز ن له كات،زۆرالیه ده پێناسه

دا و كتێبــه لــه رچاو بگــرن كــه بــه له" كیــت ملیــت"ی نووســراوه" زی گــه تی ره سیاســه" ی رزگــاری ژنــان واتــه وه كانی بزووتنــه گرینگتــرین كتێبــه لــه. كـات ر ژنـان ده می سه سته باس له وه خۆبایی بوونه له و به وه تی پێكردنه ستێكی سووكایه هه ق به زنانێكی دڵڕه ك پیاومه ن وهم پیاوا رجه سه

ڵـه ی، هه كـه نگ هـاتووی ئێسـتا ده تـه ركـراون و وه ر كـار ده سـه له ی كـه و كرێكارانـه رابردوو و یان ئـه تی پیاوان له یری كۆیله سه كاتێك كه . ی كه ست پێده باشتر هه م ئیدیتایه بوونی ئه

رچاوه كان، سـه نگیـه رهه تی و فه اڵیـه روونـی بـۆ ژنـان، هێمـای كۆمه گۆڕ و ده یشتنی نـه تێگه ی ژنان به له سه تی بۆ مه تێڕوانینی سوننه

سروشـتی خـودی گرتوو لـه رچاوه ڵكو سه به. ن كه وت ده ڵ و كه ژین، هه تێیدا ده ی كه ڵگایه و كۆمه نێو ئه له نازانێ، كه و هێزانه گرتوو له. بووڵ كرابـێ ی ژنانـدا قـه وه نێو بزووتنـه رباڵو له كی به یه شێوه اڵم به به ڵه كی هه یه شێوه به نگه ره م بۆچوونه كات و ئه ده ی پێناسه وه ژنانه

كی یـه یانیه ك به ڵ ژن وه گـه ندی ژن له یوه كردنی په ئاشكرا به "radical lesbians" ی رزگاری ژنان واته وه وترین باڵی بزووتنه توندڕه . ڵ پیاوانه گه ندیان له یوه زیانی په ژنان به تی له ی سوننه كردنی پێناسه واشه یكات چه ئه نیا كارێك كه سیاسی ته

لـه ڵ گروپـی پیـاوان بێجگـه گه ك گروپی ژنان له ستنێكی رێك و پێك وه ت ریزبههی كه وه ینه دا روونی بكه م كتێبه تا له ین هه ده وڵ ده هه

بـێ مانـا مان راده هـه ی بـه"پیـاوان"مكی ت، چـه عیـه دار، خان و ره و كۆیله ندی نێوان كۆیله هه ره. ئارادا نیه بێ، له نه وه نی بیولوژیكیه الیه . بێ مانا كردووه" ژنانی"مكی ی ژن، چه دار و كۆیله كانی نێوان ژنی كۆیله نده هه ره كه كردووه

ی ئاوێتـه" ر ژنـان می سـه سـته"و " ژنـان"ی واژه سـته ده رگـرتن لـه ڵك وه كـه به ریدا زاڵه سه به هۆی بۆچوونێك كه ی ژنان به وه بزووتنه .بن یی و دژی مێژوویی ده وێكی گوماناوی، بێ متمانه رێڕه

وینـداری منـاڵ و بـۆ ئه ملـی لـه ی زۆره وه زی و جیاكردنـه گـه ی ره وه وسانه یی، چه سته مانای توندوتیژیی جه م به ، سته هبۆ ژنانی كۆیل كان زییـه گه ره زووه ركوتی ئـاره تی و یاسـایی و سـه اڵیـه ی كۆمه وه سك كردنـه رته مانای به ئورووپایی به ری ر و خۆش نشینی كۆچبه روه ش په له

رجی ل و مـه هـه مناڵداری له ها ترس له روه داری و هه رمایه ی سه ییانه زه ی بێبه وه وساندنه یی چه بۆ ژنانی چینی كرێكار، شۆڕشی پیشه. بووه اڵم ژیانی ار بهد رمایه بۆ ژنی سه(. ییدا می كۆرپه رده سه ر له رینی منااڵن هه شێكی به مردنی به. )كات ده دا پێناسه ڵگایه م كۆمه دژواری كار له

رجی مێژوویــی ل و مــه رهاویشــتنی هـه اڵواردن و ده مانــای هـه ســتنێكدا بـه ریزبه م ژنـان لــه رجه وێنــا كردنـی ســه. رانـه روه ش په و لــه زاڵمانـه . انی كرێكارهی پیاوان و ژن وه وساندنه كردن و چه كۆیله به ت له روه ن سه گرتنی رۆڵی ژنانی خاوه رچاو نه به تی و له تایبه

بواری م و له زی ژێرسته گه تی ره مایه كان، كه ك بارودۆخی كۆیله بارودۆخی ژنان وه كه وتووه ی ژناندا زۆر جێكه وه نێو بزووتنه له


ژنـان تـاقمێكی . مـه هزۆر ك شـانه م به شـی نێـوان ئـه اڵم خـاڵی هاوبه بـه. ببیـنن ك روانگـه یـه ڵك بـه ركوت كـراوی خـه گروپـی سـه وه ئابووریهڵ گـه تـدا له ڕه بنه دا لـه ماڵه بنه ڵ پیاوان له گه ندی ژنان له یوه په. ن وساوه ر ژنان چه گه ڵگان، ئه رینی كۆمه شێكی به وان به ئه. نین جیاكراوه

روونناسـی، زی و ده گـه دژواری ئـابووری، رهندی قـوڵ و یوه په. ش پێست و سپی پێست جیاوازه دار، یان نێوان ره رمایه ندی كرێكار و سه یوه پهسۆزی نێوان ژنان و . گیرێن كان راده ی سپی پێسته ناوچه جیاواز له كان به ش پێسته ره. دا كردووه ماڵه بنه هاوكاری كردن له ژنانی ناچار به

سـتانی سـپی ره زپه گه ره كان لـه ش پێسـته ره. شـكێنێ كدهتێ رانـه رمانبه نـدی زاڵ و فه یوه ویستی نێـوان دایـك و كـوڕ په كانیان و خۆشه ره هاوسه . وه ویستی پیاوانه ر خۆشه به ونه كه كسانیشدا ده رجی نایه ل و مه هه ت له نانه اڵم ژنان ته ن، به پێست توڕه

رۆكی نـاوه. نگێندرێ ڵبسه جیا هه وان به هناكرێ بارودۆخی ئ مجۆره ژمێردرێن و به ژین ده تێیدا ده ك كه ڵگایه كۆمه شێك له به ژنان به

نگرانی ی الیــه زۆربــه. یــه وه تیه ی چینایه وه وســاندنه چه ر ژنــان بــه می ســه مكی ســته یونــدی چــه تی په ی چۆنیــه وه لێكدانــه م كتێبــه كی ئــه ره ســه. ن كـه ده مه و سته ئاكامی ئه باس له" زنی پیاو مه"می رهه هك ب ن، وه كه ر ژنان ده یی سه نووكه می هه سته باس له ی ژنان كاتێك كه وه بزووتنه

داری رمایه تی، یـان سـه ی چینایـه ڵگـه كۆمه جیـا لـه بـه ن كـه كـه ی مێـژوو وێنـا ده وه ره ده ك هۆكارێك له یی و زاڵبوون وه سته ژێرده مجۆره و به .خات رده بوونی خۆی ده

كی مایـه ك بنه ی فرێـدرێك ئێنگـێل وه"ت وڵـه تی و ده نـدارێتی تایبـه ، خاوه ماڵـه ی بنه رچاوه سـه" بـه ئاماژه"دا م بۆچوونه ئاست ئه له

كان بوو، كـه چینه به ڵگه ش بوونی كۆمه تی و دابه ندارێتی تایبه ڵدانی خاوه رهه سه كه وه دێنێته ڵگه به مجۆره ئێنگێل به. ین كه تێۆۆریك ده، تیــه اڵیه مێكی كۆمه رهــه كانی ژیــان، به تاییه ره ســه می پێویســتیه رهــه داریدا، به رمایه ی ســه ڵگــه كۆمه لــه. وه وتــه ی لێكهنــدی ژنــان كــۆت و به

ێتـهی ماڵـدا د چوارچێـوه وام لـه رده بـه كـه تیـه كی تایبه یـه وه كرده_ كردنی مناڵ رده روه په واته_ و ی ئه وه نكردنه ئێستاش نۆژه بینین كه ده بات بۆ رزگاری ژنان ناتوانێ لـه خه مجۆره به. گرێ ده رچاوه سه وه نده هه م دوو ره ركێ و ناكۆكی نێوان ئه رانبه به ر ژنان له می سه سته. ئاراوهاڵواردنیان و هــه بــهر ژنــان می ســه ســته. وه وێتــه بات بــۆ رزگــاری لێناكه خۆیــدا خــه م خــۆی له بــوونی ســته. داری جیــابێ رمایه بات دژی ســه خــهژنـانی كرێكـار هێـزی كه م شوێنه نیا له ته. وه وێته كه وانی لێده تی ئه گشتی، الوازی و كۆیله دا به ماڵه ی بنه چوارچێوه ركردنیان له سه ستبه ده مێك كــه دژی ســته بات لــه هێــزی خــه و توانــا و وه وســاندنه دژی چه بات لــه خۆیــان پێبــدا بــۆ خــه بــه تــوانێ متمانــه بێ ده كگرتوویان هــه یــه م لێكـراو، لـه ی سـته كانی دیكـه نـه ك الیه كرێكـارانی ژن وه كـه یـه وه ئه كه له سـه كیتری مه الیـه. ن كـه یـدای ده ك ژن په وه پاوه ریان داسه سه بهــه یرانی كۆمه می قــه رده ســه ــه اڵی ــه تی ل ــواردا شۆڕشــگێڕانی خۆڕســكی ئ ــواره زۆر ب ــه م ب ــهپ ل ــاوان ب ــاترن ی ــه خــه. توان دژی باتی كرێكــاران لنێـو نگاوی ژنانی چینی كرێكـار بـۆ هاتنـه م هه كه یه مجۆره به. مێك سته ر جۆره دژی هه له وانه ی ئه وتوانه ركه باتی سه ، كلیلی خه وه وسانه چه بـه م كاره اڵم ئه به. مهێنانه رهه تی به اڵیه پانی كۆمه نێو گۆڕه نانه ی ماڵ وپێ گۆشه ر له ده پێناو رزگار بوونیان، هاتنه بات له پانی خه گۆڕه

وه كی زۆره كاریه ورده به" ئینگلیستان بارودۆخی چینی كرێكار له"كتێبی ئێنگی له". نیه وه رێگای كارو پیشه رزگار بوون له"مانای وه خۆیـه به و نامرۆڤانـه كان ئاسـتێكی دڕندانـه كارخانـه ر كـار لـه ش كردنـی ژنـان بـۆ سـهلكێ په چۆن ژیانی چینی كرێكار به كه وه كاته شیدهی روانگـه اڵم لـه ، بـه یه وه وسـانه نیا چه تـه وه وساندنه ، چه وه داریه رمایه ڵناسان، ئابووری زانان و مێژوونووسانی سه ی كۆمه روانگه له. گرێ ده

ی كـه رییه حشـیگه و تونـدوتیژی و وه ئـه. كانه ربازبوونی رزگاری مرۆڤه كۆی ده تی و سه باتی چینایه ی خه ره وه ته وه وسانه چه وه كانه ماركسیسته ، كـه وه وێتـه كه ندی چینی كرێكـاری لێده وه رژه به تی له اڵیه پێناو ئاڵ و گۆڕی كۆمه شی ژنان و پیاوانی له باتی هاوبه كا، خه ئینگی باسی ده

ك كـارتێكراوانی مێـژوو و ر ژنـانی چینـی كرێكـار وه سـه له دا پێـداگری ئێمـه م كتێبـه لـه. وه ینه شـیبكه وه دا ئـه م كتێبـه یـن لـه ده ڵ دهو هه ئێمه


نـد نم چهبۆ من زۆر دژوار بـوو بتـوا كه رینه ند و به مه وڵه جۆرێك ده باتی ژنانی كرێكار به مێژووی خه. ئاراوه دێته م مێژووه دروستكردنی ئهمێژووی ژنـانیش تیدا كه مێژووی مرۆڤایه له. ڵبژێرم هه باته م خه ی ئه پوخته نیا ئاكامدا ناچار بووم ته له. دا بگونجێنم م گۆڤاره شێك له به . چوار شۆڕشدا كردووه رۆڵی ژنان له م به ئاماژه ر بۆیه ن و هه یه م پوخته كان ئه گرێ، شۆڕشه خۆ ده له

زی گـه خالقیاتی ره ئـه ی رزگـاری ژنـان و جۆرێـك لـه مجار بیرۆكـه كـه بـۆ یه كه ستم پێكردووه ده وه ی ئینگلیستانه71ی ده ۆڕشی سهش به

.كات ی ژنانی كرێكار ئاشكرا ده باتی لێبڕاوانه ، خه78١١ی ده سه و كۆمۆنی پاری له 78ی ده سه له ڕانسه شۆڕشی فه. نوێ پشكوتن

كانی رزگـاری م سـاته كـه یه بـوو كـه دواوه به وه كرێ بیێین له راستیدا ده له ین كه كه ده 7871مێژووی شۆڕشی به تایی دا ئاماژهكۆ له نـوێی تای ره سـه. ستووری كـاری مێـژووه ده خرێته زی ژنان ده گه واوی ئابووری، سیاسی و ره كسانی ته یه لێك كه م هه كه یه. كا ست پێده ژنان ده

تی نـوێ وڵـه ده. بـووه د سـاڵه ندسـه كسـانی چه كی نایه كجاره ئامانجیان ژێـروژوور كردنـی یـه كا كه ست پێده یی ده ماڵه سیاسی، ئابووری و بنهنـدێكی یوه پهوان ئیـزدواج ی ئـه گـوێره بـه سـند كـرد كـه كانی په نیـه ده مه اڵق و مافـه سـمی ناسـی، یاسـای تـه ره نگـدانی بـۆ ژنـان بـه مافی ده . وه شانده ڵوه هه" شروعی شروع و نامه مه"نێوان مناڵی بوو و جیاوازی له داخوازانه

ئاڵمـان، شۆڕشـی ش لـه وه داری و گرینگتـر لـه رمایه وتووی سـه واڵتانی پێشـكه گرتن له ره ناكامی شۆڕش بۆ په رنجدان به سه اڵم به به

ژێـر وتـه موو شـتێك كه هـه. قامگیر بـوو شـۆڕش سـه می ئیسـتالین، دژه رده سـه كی خـۆی الیـدا و لـه ره وتـی سـه ره لـه وتووی رووسیه ریك كه تهرژیـم، . وه م بكاتـه ئازاری ژنانی كرێكـار كـه دیانتوانی له ی كه شانه و به دا به رنجی نه رژیم رێك سه ر بۆیه هه. ت نته مایی سه ریی بنه كاریگه

ك پـاوانخوازان بـۆ ر وه یان هـه ماڵـه ی بنه ستانی رژیم پێكهاتـه ده كاربه. تی بوو اڵیه ندی توندی كۆمه مانای توێژبه یندا بهمی ئیستال رده سه له . زانی قازاناڵ ده ڵگا به كۆمه

ــژووی هه ــه مێ ــار ل ــانی كرێك ــتنی ژن ــدانی رێكخس ــراوه وڵ ــتیه رێكخ ــه كانی وه سوسیالیس ــتی بزووتن ــژووی گش ــی وه ك مێ ــار، ی چین كرێك

ت نانـه ، ته یـه ی هه بات درێـژه ش خه وه ڕای ئه ره سه. كان زێنه دڵته ی دژوار و شكسته ربرده سه. كانه وراز و نشێوه رهاتی دوور و درێژی هه سه به . ست پێ بكات ده تاوه ره سه موو شتێك له رار بێ هه ر قه گه ئه

م ركی ئـه ئـه. سـتۆی بگـرێ ئه بێ حیزبی شۆڕشگێڕی كرێكـاران لـه كی ده ره رۆڵی سه -پیاوانرزگاری ژنان و –دا رانه باتی رزگاریده خه له ر سه وڵ بدات به ڕی زاڵی بورژوایی هه دژی بیروباوه بات له خه بگرێ و به وه سته ده تی به باتی چینایه تی خه رایه رێبه كه یه وه ئه حیزبه ی ئاڵ و گۆڕی شۆڕشگێڕانه نجام له ره زاڵ بێت و سه -ها نێوان ژنان و پیاوان روه هه–كانی چینی كرێكار جۆراوجۆره شه كانی به ند و كۆسپه كه

ری ماوه زرانـدنی حیزبـی جـه دامه نـده تا چه هه خات كه ری ده ده ییانه زه كی بێ به یه شێوه مێژوو به. تی بكات رایه رێبه م چینه تیدا ئه اڵیه كۆمهوتنی ژنــانی ركه ســه ندیــدار بــه یوه كانی په وڵــه ر هه ســه له كــه یــه و گیروگرفتانه و ئــه ت پــڕوكێن و دژوار بــووه ركێكــی تاقــه سوسیالیســتی ئــه

ی وه نێو بزووتنـه كانی رێكخستنی ژنانی كرێكار له وتن و شكسته ركه بۆ سه رخان كراوه ته م كتێبه ش له پێناڵ به. نێ ری داده كاریگه وه كرێكاره وه م بزووتنـــه ی ئـــه شـــه گه. و ئینگلیســـتان ڕانســـه ، فه واڵتـــانی ئامریكـــا، ئاڵمـــان، رووســـیه لـــه 7889و 7819كانی وسیالیســـتیی ســـاڵهس

نــدی یوه په. وه ڕێتــه گه ڵده هه م واڵتانــه ی ئــابووری لــه شــه م جیــاوازی بــۆ جیــاوازی گه كــه یه. بووه هــه وه ، جیــاوازی زۆریــان پێكــه جۆراوجۆرانــه


ن الیـه لـه ی كـه ڕانـه م بیروباوه ها ئـه روه و هـه ئـارا دابـووه كان لـه جۆراوجۆره واڵته له تی كه اڵیه ژیانی ئابووری و كۆمه بارودۆخی ژنان لهی شـه انی سوسیالیسـت گهی ژنـ وه یـی بزووتنـه ی سیاسی و رێكخراوه دا نوێنگه م بیرۆكانه درا و له ی پێده ره په م واڵتانه له وه ژنانی سوسیالیسته

م و ئـه بووه هـه وه كـه یه واڵتـانی جۆراوجـۆر جیـاوازی زۆریـان به ی ژنـانی كرێكـار لـه وه بزووتنه ر بۆیه هه. ستیار و ناسك بوو كرد، زۆر هه ده . كاندا زۆر زیاتره واڵته ئابووری له ی شه جیاوازی گه ها له روه كان و هه جۆراوجۆره واڵته جیاوازی نێوان چینی كرێكار له ش له جیاوازیانه

ــه ــاڵه ب ــاش س ــه ، مه7889كانی اڵم پ ــه له س ــان ب ــاری ژن ــه ی رزگ ــه ه ــناكی ق ــژاوی ترس ــه ڵكردنی گێ ــم، وره یرانی گ ــابووری، نازیس ی ئی وه بزووتنـه دواتر بوو كه ده یا نیوسهن ته. بیركرا و له ڕاوێزه په وته را كه ی سۆسیال دێمۆكراسیی راستگه ڵدانی دووباره رهه ئیستالینیسم و سه

له. وه ڵدایه ری هه نوێ سه رله سه 19ی یه تای ده ره و سه 19ی یه كۆتایی ده داری جیهانی له رمایه یرانی قوڵی سه كانی قه ساڵه نوێی ژنان لهی تی و شـێوه اڵیـه ی كۆمه پێكهاتـه. ئامریكـا و بریتانیـا لـه ی رزگـاری ژنـان وه ر بزووتنـه سـه گێـڕین به دا چاوێك ده كه كانی كۆتایی كتێبه شه به

كتر یـه ژنـان و پیـاوان لـه وێك كـه مڕه ڵـه قه تـه رنجیان داوه سـه وانـه م بزووتنه چـۆن ئـه ین كـه ده نیشان ده. نگێنین سه ڵده وان هه كاركردی ئهسـت ده ژنـان بـۆ وه باتێكی گرینـگ كـه خـه به داوه رنجیان نه و سه -ێوماڵست بۆ كاری ن قده ست درێژی جینسی، لێدانی ژنان، و حه ده-نامۆن،

كانی ئاسـایش، زینـه ی هه وه مكردنـه ڵ كه گـه تی له سـت دێـنن بـۆ وێنـه مـانگرتن، دژایـه ده تر به وره وتنی گـه ركه هێنانی پشتیوانی پیـاوان، سـهك كـات و نـه زنی وێنـا ده قوربانیانی زاڵ بـوونی پیاومـه ش، ژنان به مه رده م سه ئهكانی وه بزووتنه . كێتی كرێكاری ك و یه ك یه ستی وه قده حهكانی كان و شـوێنه كێتیـه شـنی یه چه لـه –هێزترن ژنان بـه ی كه و شوێنانه له وه جێگای وردبوونه به. باتگێڕی چینی كرێكار ندامی خه ك ئه وه

ری بــه ره به و لــه وه ڕاوێزه پــه وتۆتـه كانی ژنــان كه وه بزووتنــه ر بۆیـه هــه. تێیــدا الوازتــرن كـه ی نــه و الیه ئــه تـه رنجیان داوه زۆرتــر ســه -كـار . یه ری هه ریندا كاریگه ئاستێكی به ش له نووكه یان هه كه ڕه بیرو باوه ند كه ر چه ، هه شان دابووه ڵوه لێكترازان و هه

م هـه. م و رزگـاری ژنـان داوه مكی سته چه تی خۆی له اڵیه ندی كۆمه تمه تی و تایبه مۆری چۆنیهبورژوازی نوێ، دا ورده وانه م بزووتنه له

نـاڵێنن ده وه خۆنامۆ بوونـه م لـه ست ئـه ده و ژنان زیاتر به –كێشن ئازار ده وه خۆنامۆ بوونه ست جۆرێك له ده به م چینه م پیاوانی ئه ژنان و هه ونـده ئه ناونجیـه م چینـه شۆڕشـی ئـه -بـن اڵواردن ده كرێ و تووشـی هـه كاندا زوڵمیـان لێـده ی پیشـه وه و نـزم بوونـه رز بـه وام له رده به چونكه

قاو داری لـه رمایه كانی نیزامـی سـه ڕاشـۆییه كسانی و شه وان نایه ئه. كات ی ده پێناسه" بورژوایی سوسیالیزمی ورده"ك مارك وه گرینگ بوو كه تـوانێ كۆتـایی بـه ده چینێكـه چینی كرێكار تاكـه ، كه ڵ چینی كرێكاریان نیه گه بوون له رستن و توانای ئاوێته روا تاك په هه اڵم ن، به ده ده . بێنێ كسانیانه م نایه ی ئه رچاوه سه

ی چینی كرێكاری ماڵه بنه ی مێژووی كه و پێشینه ماڵه ها بنه روه ڵگای ئێستادا و هه كۆمه رژنان له می سه سته كۆتاییدا ئاوڕێك له له

بوو، تـوانی نـه" شـن هاوچه" نـده وه داری ئه رمایه ی سـه شـه تای گه ره می سـه رده سـه له ی چینـی كرێكـار كـه ماڵـه بۆچی بنه. وه ینه ده شك پێدا، ده وتنه ركه بـێ چ نرخێـك بـۆ سـه باتیان كـرد و ژنـان ده هخـ ماڵـه بنه رگری لـه پێنـاو بـه ؟ چۆن و بـۆچی ژنـان و پیـاوانی كرێكـار لـه وه بمێنێته

ر دووكیـان؟ و یـان هـه مكارانه یان سـته یه رۆڵی پشتیوانی هه ماڵه بنه مڕۆكانه ن؟ ئه داری بده رمایه توندوتیژی سه كانی خۆیان له دیاریكراوه روون لــه كانی ده وین و جوانیــه كی هــێمن بــۆ ئــه تگایــه ڵوه وانێ خهتــ ده ماڵــه ؟ ئایــا بنه خۆنامۆ بــوونی ژنــان چیــه ك كــانوونی لــه و وه رۆڵــی ئــه

كانی ماڵـه بنه كـام شـێوه بـێ؟ بـه ری ده كاریگـه ماڵه ر بنه سه ؟ چین، چۆن له كراوه واشه كان چه ندی تاكه یوه م په رجه سه كدا بێ كه ڵگایه كۆمه بن؟ از دهراست، جیاو كانی چینی نێوه ماڵه ڵ بنه گه چینی كرێكار له


م ی گشـتی سـته شـێوه بـه. كـات ك ژن ده وان وه ر ئـه می سه ی ژنانی كرێكار و سته وه وساندنه ندی نێوان چه یوه په شی كۆتایی باس له به و وه وسـانه دژی چه هتی لـ باتی چینایـه نـدی نێـوان خـه یوه بـێ؟ په ر ژنـان ده سـه كی له ریـه ، چ كاریگه ماڵـه بنه ت له تایبه ڵگادا و به كۆمه لهپێوسـتن باتـه م دوو خه تی كردنـی ئـه رایـه بـۆ رێبه ی كـه و رێكخراوانـه ؟ ئـه ر ژنـان چیـه می سـه دژی سته بات له ك و خه الیه داری له رمایه سه

ی مێــژوودا روون رگــه نێــو جه لــهم و رزگــاری ، ســته وه وســانه نــدی چه یوه مكی ماركسیســتیی په ی چــه پێگــه یــن كــه ده وڵ ده هــه ن؟ ئێمــه كامانــهبـێ رزگـاری ست بێـت و سوسـیالیزمیش بـه ده وتنی سوسیالیزم وه ركه بێ سه رزگاری ژنان ناتوانێ به ین كه و بڕوایه ر ئه سه له ئێمه. وه ینه بكه

. ر نیه ژنان مسۆگه

8978ی مارسی 8: وتی ڕێکه/ اڵت تایمز رۆژههڕی ماڵپه: رچاوه سه


ـارسم ٨ رووداوە گرنگەكان لەمێژووی خەباتی ژنان و دەركەوتنی

شــیالن یاســین

(وواڵتان بۆ كردنی پەلكێش و مارس هەشتی مێژووی بۆ شیكارییە خویندنەوەیەكی) ــدێكی ــت فەرەنســی بیرمەن ــن: دەڵێ ــابینم شارســتانیەت م ــێ ن ــافرەت بەب ــان. ئ ــێ كە ئەوەی ی ــافرەت ندەیی ــارگەی ئ و شارســتانیەت ك

ــانی لە.رۆشــنبیرییە ــۆن یۆن ــی بە هەڵســا( لیسســتراتا)ك ــافرەت سێكســی قەدەغەكردن ــاو لەگەڵ ئ پی ئاشـتیخوازی لە جۆرێـك خۆیـدا لە خۆی ئەوەش كە. شەڕ راگرتنی پێناو لە مانگرتنێك وەكو ئەمەش مێــژووی مــارس هەشــتی ڕۆكــیچی دەبینــین بخشــێنینەوە مێــژوودا بە چاوێــك ئەگەر.دەســەلمێنێت ژنــان

گەشـە و دادپەروەری و یەكسـانی و ئاشـتی و هێنـانەدی لەپێناوی. نیشاندەدات ئافرەتمان تێكۆشانی رووی لە ئەگەر.كــۆمەڵگەدا پێكهێنــانی لە ئافرەتــان بەشــداریكردنی بــۆ ئەمەش. بــرەودان و ســەندن

ــژووییەوە ــان لە مێ ــاتی ســەرهەڵدانی و وواڵت ــان خەب ــۆڕین دنیپێلكێشــكر و ئافرەت ــین بن كەوا دەبینــانی كە هەیە رووداو كۆمەڵێــك ــك هەر ئافرەت ــان دەوڵەتێ ــۆ خەباتی ــردووە ب ــۆ و ك ــوانین ئەوە ب دەت

تـا( ویەكسـانی سەربەسـتی) پێنـاو لە رێپێوانیـان پـاری لە فەڕەنسـی شۆڕشـی لەمـاوەی فەڕەنسی ئافرەتانی ئەوەتا. بووە شۆڕشێك بیێینــكی بەردەم ــای كۆش ــام فرس ــرۆكەی بەمەش .دا ئەنج ــانكردنی بی ــك تەرخ ــۆ رۆژێ ــان ب ــان لە ئافرەت ــرا، جیه ــونكە دان ــانی چ ــازی جیه پیشەس

.بوو دروست جیاوازی رادیكاڵی ئایدۆلۆجیای بوو زۆر خەڵك بوو بەرفراوان ئەو. نـۆزدەهەم 78 سـەدەی بـۆ دەگەڕێـتەوە رۆژە ئەو بنەوانـی و بناڵ ئەمریكاش یەكگرتووەكانی ویالیەتە لە:یەكگرتووەكان ویالیەتە گەشــەیان و ســەریانهەڵدا( منــداڵەكانمان بــۆ نــان)دروشــمی بە مــرۆڤ چەوســاندنەوەی دژی لە جەماوەرییەكــان و كرێكــاری بــزوتنەوە دەمەی .سەند بـۆ ئامانجی ئەو بزوتنەوانەش تەنها باشكردنی بژێوی ژیانی كرێكاران نەبوو بەڵكو گۆرینی رەوشی ئافرەتان و پیـاوانی ئەم چیـنە

هێزێكی سیاسی و هەوڵدان بۆ دانپێدانان بە مافی دەنگدانیان مەبەسـتی سـەرەكی ئەوان بـوو، یەكەم خۆنیشـاندانی ئـافرەتە كرێكارەكـانیش لە شاری نیویۆرك سازكرا، كە بەسەدان ئافرەتی كرێكار لە كارگەی چنین ئەو شارە رژانە سەر شـەقامەكان بـۆ نـاڕەزایی ( 7811)لە ساڵی

پچڕان كاریان دەكرد، لەگەڵ ئەوەی هێزەكانی پـۆلی دژی بارودۆخی ژیان و كاركردنی رۆژانەیان كە ماوەی دوانزە كاتژمێر بێدەربڕین لە بە شــێوەیەكی دڕنــدانە بەرپەرچــی خۆنیشــاندەرانیان دایەوە كەچــی ئەو رادەربــرینەی ئافرەتــان رۆڵێكــی كــاریگەری بینــی لە خســتنە رووی

و ئافرەتە كرێكارەكان بە تایبەتی ئەوە بوو دوای دوو ساڵ یەكەم سەندیكای تایبەت بەبەرگری كردن لە كێشەكانی ئافرەتان بە گشتینزیكەی 7898دوای پەنجا ساڵ لە سازكردنی ئەو خۆپیشاندانانە و لە بەهاری ساڵی . مافەكانی ئافرەتانی كرێكاری كارگەی چنین دامەزرا

یۆرك لە خۆپیشاندانێكی بەرفراواندا داوای كەمكردنەوەی كاتەكانی كاركردنی رۆژانە و پازدە هەزار ئافرەتی كرێكار لە شاری نیو


هەر لەو ساڵەشدا نـزیكەی سـەد . بەرزكردنەوەی ئاستی بژێوی رۆژانە و كارپێنەكردنی مندااڵن و پێدانی مافی دەنگدان بە ئافرەتیان دەكردیانــدەكرد ســوتێنران ، بەهــۆی كەمتەرخەمــی خــاوەن كــارگەوە ئەو كارەســاتە و بیســت و نــۆ ئــافرەتی كرێكــار لە شــیكاگۆ لە كــارگەیەك كار

.رووداوێكی مێژوویی بووە ویژدانی هەموو مرۆڤێكی دیموكراتی خوازی لە جیهاندا هەژاند

لە كە ئافرەتــان ژێردەســتی و چەوســاندنەوە بــۆ بــوو نمــوونە و ئافرەتــان هەڵبڕینــی دەنــگ بــۆ مێــژوویەك مێــژووییە كارەســاتە ئەم 7898ە ســاڵی ل. بــوو( گــوڵ و نــان) خۆپیشــاندانەش ئەو ســەرەكی دروشــمی ، بێبەشــدەكران پێكــردن پــرس و رادەربــرین و مــاف ســادەترین

نزیكەی سی هەزار كرێكاری ئافرەت لە كارگەی چنین مان گرتنی گشتییان لە كاركردن راگەیانـد كە بـۆ مـاوەی سـێزدە هەفـتە بەردەوام بـوو ئەوەش بە گەورەتـرین مـانگرتنی ئافرەتـانی ئەو . ردنی كرێی رۆژانە و باشتر كردنی بـارودۆخی ژیـانی رۆژانەیـان دەكـردتیایدا داوای زیادكئەمەریكا رووداوێكی تری خەمنـاكی بەخـۆیەوە بینـی، لەشـاری نیویـۆرك بەهـۆی رووداوێكـی ئـاگر كەوتـنەوەی 7877لە . سەردەمە دادەنرێت

هۆكاری ئەو هەمـوو . ئافرەتی كرێكار كە زۆر بەیان كۆچبەری ئیتاڵی و جوولەكە بوون سووتان 749 زیاتر لە7877ی مارس 81خەمناك لە قوربانییەش نەبوونی كەرەستەی تایبەت بەكارەكانی فریاگوزاری و ئاگر كـوژێنەوە بـوو، لەكـاتی ناشـتنی تەرمـی قوربانییەكانیشـدا زیـاتر

ووە هۆی دروستبوونی گۆرانكـاری گەورە لە یاسـاكانی كـاركردنی تـایبەت بە ئافرەتـانی لە سەد هەزار هاوواڵتی بەشدارییانكرد، كەئەوەش بئەو رووداوە كــاریگەری زۆری لەســەر باشــتر كردنــی رەوشــی كــاركردن و رێســاكانی كــاركردن لە ویــالیەتە یەكگرتووەكــانی ئەمەریكــا .كرێكــارمـارس ئاهەنـگ و بـۆنە 81ویـالیەتە یەكگرتووەكـانی ئەمەریكـا لە بەمەش حیزبی ئیشتیراكی ئەمەریكی بریاریدا لەسـەر تاسـەری . هەبوو

.درێژەی كێشا 7878ئەمە تا ساڵی . سازبكات

مـارس 78حیزبی ئیشتراكی نێودەوڵەتی لە كۆبنهاگنی پایتەختی دانیمارك بڕیاریدا رۆژی 7879لە :خەباتی ئافرەتان لە دانیمارك ت خۆی سەرپەرشتی دەكرد و دەسـتی تـێكەاڵوی بە دەسـتهێنانی مافەكـانی ئافرەتـان دەكـرد و تەرخان بكات بۆ رۆژی ئافرەت، ئەمەش حكومە

ــافرەت ســێ نێویانــدا لە كە بەشــداربوون كــۆنگرەیە لەو جیــاواز واڵتــی 71. بڕیاریــدا لە كــۆنگرە یــارمەتی پێشكەشــی ئافرەتــان بكــات ئ .نەدیوە بەخۆیەوە ئاوای تری كۆنگرەیەكی ومێژو ئێستا تاكو و بوون فینلەندی پەرلەمانی ئەندامی پاڵێوراوی

ئەو 7888 سـاڵی بـۆ دەگەڕێـتەوە ئەوروپـاش ئافرەتـانی بزافـی ریشـەی و رەگ:ئافرەتـان بۆ رۆژێك دیاریكردنی و ئەوروپا وواڵتانی دەركـرد،( یەكسـانی) بەنـاوی ئافرەتەكـانی كرێكـارە بە تـایبەت گۆڤـارێكی دیمـوكراتی سۆسیالیسـتی حیزبـی نەمسـا و ئەڵمانیـا لە كاتەی

هاوبەشـی خـاڵی سـازكرا جیهـان جیاجیـای شـوێنی چەنـدین لە خۆپیشـاندان كۆبـوونەوەو كـۆڕو چەندین پاشان دەریدەكرد،( تسیتكین كالرا) 7879 سـاڵی لە كە كۆبنهـاگن كـۆنگرەی بڕیارەكـانی دەرئەنجـامی لە. ئافرەتـان مافەكانی بەدیهێنانی لەسەر بوو پێداگرتن ئەوانەش هەموو

لەیەك پتـر نەمسـا و سویسـرا و دانیمـارك و ئەڵمانیـا لە دواتر ساڵێك واتا 7877لە ساڵی . ی مارس ئاهەنگ گێڕدرا78بۆ یەكەمجار لە و دەكـرد ئافرەتیـان كـاركردنی مـافی داوای و جیاوازەكـان چیـنە و پـلە لە كـاركردن بـۆ هەڵبـڕی دەنگیان و شەقام سەر رژانە ئافرەت ملیۆن

.خایاند هەفتەی یەك ئەورێپێوانە.لەكاركردن دەویست ییانجیاكار نەمانی رابردوو سەدەی لەسەرەتای یەكەمجار بۆ ئافرەتان جیهانی رۆژی یادی سەرهەڵدانی بیرۆكەی:رووسی ئافرەتی تێكۆشانی مێژووی بەرز بەڕێژەیەكــی دانیشــتووانی ارەیژمــ زیــادبوونی و جــۆری گەشــەندنێكی و بەرفراوانبــوون پیشەســازی جیهــانی دەمەی ئەو. كــایەوە هــاتە

لە ئـافرەت ئـازادكردنی لەمەسـەلەی سـۆڤێتی ئیشـتراكی نیزامـی. سـەریهەڵدا جیاجیـا رادیكاڵی ئایدۆلۆژیای بیرو هاوكات و بینی بەخۆیەوە


ئۆكتـۆبەر شۆڕشـی شـیپا كە كۆلۆنتـای ئەلیكسـاندرا دەستی بااڵ بەهۆی هەبوو رۆڵی كۆمەاڵیەتی و یاسایی و سیاسی بەندێكی و كۆت هەموو بـاخچەیەكی چەنـد و سـۆڤیەتی كـۆمەڵگەی لە ئـافرەت پـایەی بەرزكـردنەوەی لە هەبـوو بـااڵی رۆڵـی كە دەستنیشانكرا، وەزیرە یەكەم وەكو

7871 شــوباتی مــانگی لە. ئافرەتــان بــۆ تەرخــانكرد تــایبەتی نــۆرینگەی لەوەش جــگە بــوو تــازە تەواو كــات ئەو بــۆ كە كــردەوە ســاوایانی واڵتە ئەو ئەوسـای حكـومەتی چەوتـی سیاسـەتی و جەنـگ دژی لە خۆنیشـاندانیان و شەقامەكان سەر رژانە رووسی ئافرەتی هەزار دانبەسە

لەوپەڕی خەڵكـیش ژیانی بژێوی و ئابووری بواری. دیكەدانەبوو كەسی بەرژەوەندی لە سەرمایەداران و سەرداران لە جگە جەنگ كە. سازكرد لە ئەوەش دەكـرا، مافەكانیـان پێشێلی بەهۆیەوە و بكەن كرێكاری كاری ماڵ دەرەوەی لە بوو كرد ئافرەتان لە وای ئەوەش كە دابوو خراپی

بەشــێوەیەكی كە كــرد ئافرەتــان لە وای ئەوەش هەر نەبــوو، دەنگــدانیان و رادەربــڕین مــافی شــێوەیەك هــیت بە ئافرەتــان كە بــوو كاتێكــدا ئـاپۆراو بەرپەرچـی نەیـانتوانی پـۆلی هێزەكـانی بەرامبەریشـدا لە ، خایانـد رۆژی چـوار و بـكەن خۆپیشاندانانە لەو بەشداری بەرفراوان رووداوانەش ئەو. لـێكەوتەوە دووەمـی نیقـۆالی قەیسەر رژێمی روخاندنی ئاكامی كۆتاییدا لە كە بدەنەوە خۆنیشاندەر ئافرەتانی حەشاماتی

بەجیـاوازی دووبەرەكـی هەبـوونی و جیـاوازی بەبـێ كیشـوەرەكان هەمـوو لە ئافرەتـان ئیتـر لەمەوە.ناونرا شوبات بەشۆڕشی خۆیدا كاتی لە الفیتە و یادەدا لەم دەگێڕن بۆنە و ئاهەنگ و كۆبوونەوە جیاوازەوە، رامیاری و جیاواز ئابووری و نەریت و داب كلتوورو و رۆشنبیری و زمان

. بەرهەمـدەهێنن یادەش بەم تایبەت دیكۆمێنتاری فیلمی تەنانەت و سازدەكەن تتایبە كۆبوونەوەی كۆڕو. بەرزدەكەنەوە جۆراوجۆر دروشمی و تایبەت جیهانی ساڵی بەسەر دووساڵ تێپەڕبوونی دوای داو 7811 لەساڵی كە باسدەكات بۆ ئەوەمان مێژوو گرنگەكان رووداوە لەبارەی هەر گێـڕان ئاهەنـگ بە. بـكەن تـایبەت رۆژێـك كە. جیهـانكرد واڵتانی لە داوای بڕیارێكدا لە یەكگرتووەكان نەتەوە گشتی كۆمەڵەی.ئافرەت بە ئافرەتـان جیهـانی بەرۆژی بـوو فەرمـی بەشـێوەیەكی مـارس ی8 ساتەوە لەو هەربۆیە. جیهانی ئاشتی و ئافرەتان مافەكانی هێنانی بەدی بۆ

نێـوان یەكسـانی بەدیهێنـانی لەپێنـاو جۆراوجـۆر یچاالك پێشكەشكردنی بۆ دەقۆزنەوە بۆنەیە ئەو جیهان ئافرەتانی. دونیادا لەسەرانسەری خولیاكـانی و حەز جێگەیانـدنی بە بەردەم لە رێگـر بـوونەتە كە بەربەستانەی و تەگەرە و كۆس ئەو هەڵسەنگاندنی و ئافرەتان و پیاوان ئێسـتاش تـاكو ئافرەتـان.كانیـانگرفتە گیـرو كێشـەو چارەسـەركردنی مـایەی دەبـنە كە شـوێنانەی رێو و پێشنیاز ئەو رووی خستنە و ئافرەت كە گوتـانەی و بەڵـێن ئەو ئێسـتاش تـاكو. دەكـرێ لەگەڵ مامەڵەیـان كـۆیلە وەكـو شوێندا زۆر لە هێشتا پێنەدراوە خۆی مافی پێویست وەكو

نـزم چـاوێكی ەب كـۆمەڵە نیـوەی كە توێژیـك یەك و بیسـت سەدەی لە كە مرۆڤایەتی بۆ شەرمەزارییە جێگای كردارنین بە و زارەكین دەكرێن خـۆی گرنگـی و بـوون ئافرەت. بكرێت ئافرەت تەماشای پیاوان هەوەسەكانی و سێكسییەكان غەریزە تێركردنی لەپێناو تەنها و بكرێت سەیر

رەگەزی دەبێـت بەڵكـو چارەسەرناكرێت ئافرەت بە بەتەنها ئافرەت كێشەی. ببات بەسەر ژیان پیاوان داخوازییەكانی لەپێناو و لەدەستبدات وەكـو كەچی هەن ئافرەتان بە تایبەت سەنتەری رێكخراوو چەندین ئێستا تاكو. بێت چارەی رێگا دۆزینەوەی و بدات بۆ هەوڵی بەرامبەریش

ژیـان ئەوانەوە مێشكی لەژێر كە زوڵملێكراوانەش ئافرەتە ئەو تەنانەت ، بگۆردرێت پیاوان لە هەندێك بۆگەنی عەقیی نەتوانراوە پێویست بەشــێكیان مــاڵەوە لە كەچــی دەكەن ئــافرەت ئــازادی و دیمــوكراتی بانگەشــەی دەرەوە كەلە پیاوانەشــی ئەو. بكــات زگارییــانر دەگــوزەرێنن كە داوادەكەن ئەوروپـا پەرلەمـانی لە ژنـان نـوێنەری چەندین ئێستا. دەدات ژنەكەشی لە تەنانەت دەكات پێشێلی خۆی و ناكات جێبەجێی

ئایدز نەخۆشی توشی زۆر ژنانێكی خواروو ئەفریقیای لە. البچێت رۆژنامەكان و گۆڤار یەكەمی یالپەرەكان لەسەر كیژۆڵە وێنەی رزگاریـان نەخۆشـییەكەیان لە ئەوە بـن جـووت كچـان لەگەڵ ئەگەر هەیە ئایـدزیان پیـاوانەی ئەو كە دەگەڕێـتەوە ئەوە بـۆ هۆیەكەشی دەبن

پیــاوی 889999 ســااڵنە ئەوەتــا. بــكەن تــوش تــریش خەڵكــانی دەیانەوێــت بوونتوشــ ئەوان چــۆن كە تــۆڵەكردنەوەیەك وەكــو یــاخود دەبێــت. ئەنجامــدەدەن تــاوانە ئەو پیــاو ملیۆنــان بە ئەوروپــاوە میترۆپۆڵەكــانی لە. دەكەن تایالنــد ســەفەری كچــان تێكەڵبــوونی بــۆ ئەڵمــانی

ئـۆكرانی، ئیتلەنـدی، ، مۆڵـداڤی رووسـی ژنـی چەنـدین .رازێنـراونەتەوە وە سـۆزانیخانە بە رۆمانیا شەقامەكانیسەرتاسەری لەالیەكیترەوە


بـۆنەیە ئەو زۆرجـار یەكگرتووەكـان نەتەوە ئێسـتا هەربۆیەشە. پێوەدەكرێت بازرگانییان ئەوروپا لە هەرزان بە سێكسی بازاری كۆیلەی وەك زیـاتر ئایـدز توشـبووانی رێژەی بەساڵ اڵس چونكە. ئایدز و ئافرەت نێوان لە سنورێك دانانی لەسەر كردنەوە جەخت بۆ سااڵنە دەقۆزنەوە

تەمەنیـان ژنـانەش ئەو. بـن ڤایرۆسـە ئەو هەڵگـری و بووبن نەخۆشیە ئەو توشی جیهان ژنانی سێی لەسەر یەك دەكرێت چاوەڕێ كە دەبێت بــۆ خــانكردووەتەر تــایبەتی ســندوقی یەكگرتووەكــان نەتەوە رێكخــراوی ئەوەش بەرەنگــاربوونەوەی بــۆ. ســاڵیدایە 84تــا 71 نێــوان لە

بەر گرتـۆتە شـێوازییان چەنـدین یونسـكۆ و جیهانی تەندروستی رێكخراوی فاوو و نێودەوڵەتی كاری رێكخراوی. توشبوو ژنانی یارمەتیدانی ڤایرۆسە ئەو هەڵگرانی چارەسەركردنی و باڵوبوونەوەی لە رێگرتن و توشبووانی یارمەتیدانی بۆ

ێتن 87ڕی کوردستان ماڵپه: رچاوه سه


ژن و قەیرانی جیهانی ئیسالم

(داریوش)بی نیاز. ب

سـەر بە گۆڕانیان ئیسالمی واڵتانی كۆمەاڵیەتییەكانی پێكهاتە كە ئەوەیە نیشانەی پیاوساالری دژی ئیسالمی واڵتانی لە ژن خەباتی سـاڵەهایە. وەربگـرن راسـتییە ئەو انموسـوڵم پیـاوانی دەبێ و دان گۆڕان حاڵی لە یا و داهاتوە

بە جەنـگە ئەم زوو یـا درەنـگ كە دەڵێن پێ ئەوەمان بەڵگەكان پێكردوەو دەستی جەنگە ئەم كە دا ئەنجــام لە مەســیحی جیهــانی پیــاوانی كە شــێوەی هەمــان بە دێ، پــێ كۆتــایی ژنــان ســوودی .بناسن فەرمی بە پیاوان و ژنان کسانی یه مافی بوون ناچار

مەسیحی جیهانی لەگەڵـی دیـكە كولتوورەكـانی و ئـایین و مەسـیحی جیهـانی كە چارەنووسـە و قەیران ئەو هەمان ئیسالم، جیهانی ئەمڕۆكەی قەیرانی بۆمــان بگــرین لەبەرچــاو مەســیحی جیهــانی مێــژووی وەرچەرخانەكــانی خــاڵە تەنیــا بمــانەوی ئەگەر. دەبــن روو بەرەو یــان بــوون ڕوو بەرەو

لە تەكنیكـیە گۆڕانكـارییە ئەو. پێكرد دەستی دا راگەیاندن بواری لە گۆڕانكارییەك بە دا كلیسا دەسەاڵتی لە قەیران ەكەمی كە دەردەكەوێ ئـامێری یەكەم داهێنـانی ئورووپـاو بۆ چاپ پیشەسازیی هاتنی بە. بوو ئیتالیا بۆ چینەوە لە چاپ پیشەسازیی نهێنی دا، راگەیاندن بیاڤی و زانسـتی فەرهەنگـی، ژیـانی نوێبـوونەوەی واتە رێنسـان سـەردەمی بەسـتێنی وردە وردە زایینی، ی71 سەدەی لە گۆتێنبرگ الیەن لە چاپ

.بوو ئامادە مەسیحی ئایینییەكانی رێنوێنییە لە دووركەوتنەوە و كۆن رۆمی و یۆنان سیاسیی كە دەگێـڕێ رۆڵە ئەو هەمـان ئیسـالم جیهانی بۆ نێتئینتێر كە بڕوایەن ئەو سەر لە كۆمەڵناسان لە زۆرێك كە ئێستا كە نییە سەیر

.گێڕاوییەتی مەسیحی جیهانی بۆ چاپ پیشەسازیی رابردوودا لە دەسـپێكی و چـاپ پیشەسـازیی بـێ بە. وەشـاند ئورووپا لە( ئایینی دەسەاڵت) كلیسا دەسەاڵتی لە فەرهەنگی زەبری یەكەم رێنسان

سـەرەتاكانی لە لۆتریـانیزم. گـۆڕێ نەدەهاتە، لۆترەوە مارتین لەالیەن ئاڵمانی بۆ یەوە التینی لە ئینجی وەرگێڕانی بیرۆكەی رێنسان ، كلیســا دەســەاڵتی پەیــكەری لە دوویەمــی زەبـری دەركــرد نــاوی( ئــایینی چاكســازیی/ ریفۆرمیسـم) پرۆتستانیســم بە دواتــر كە شــازدە سـەدەی. بە هەمان ئەندازە توندوتیژی دەسەاڵتی ئایینی كاتۆلیكەكـان زیـادی دەكـردهەرچی پرۆتستانیسم گەشەی زیاتری دەكرد (. 7188) وەشاند

لەو شــەڕە . ی لــێ كەوتەوە( 7178ـ 7148) یە بەرەو پــێش چــوو كە شــەڕە ئــایینی یەكــانی ســی ســاڵە ئەو تونــدوتیژییانە تــا ئە جێگــه لە شـەڕ الیەنەكـانی دا 7148لە ئەنجام دا لە ساڵی . ساڵ 48دابەزی و نێوەنجی تەمەن گەیشتە 7/1وێرانكەرە دا حەشیمەتی ئورووپا بۆ

.كرد قبووڵ »ئایینزاكانیان ئازادیی» دا رێككەوتنێك


مەسـیحەوە ئـایینی لەالیەن هەروا ئورووپا خەڵكی ژیانی بەاڵم شكا، دا ئورووپا لە كاتۆلیكەكان الیەنەی تاك دەسەاڵتی چەند هەر ــاری ــرا دی ــاوچە لە. دەك ــك ن ــانی دا نشــینەكان كاتولی ــایینی دامەزراوەك ــك ئ ــار كاتۆلی ــوون دەر بڕی ــاوچە لە و ب دا نشــینەكان پرۆتســتان ن

.دەكرد كۆتاییان قسەی پرۆتستان ئایینی دامەزراوەكانی . كرابــۆوە دابەش نوێــوە لە ئــایینی دەســەاڵتی تەنیــا نەهــاتبوو، دا بەســەر بەرچاویــان ئــاڵوگۆڕی كۆمەاڵیەتییەكــان پێكهــاتە هێشــتا .بدا سەرهەڵ شارۆمەندان لە نوێ نەوەیەكی و بێ پێك دەسەاڵت لە گەورە كەلێنی كە ئەوەی هۆی ببوونە یانە ئایینی جەنگە وئە بەاڵم

و زانســت گەشــەی ئــابووری، و كــۆمەاڵیەتی گۆرانكــاریی هــۆی بــووە كە كۆنەكــان پێكهــاتە بە زەبــر كــاریگەرترین و گرینگتــرین بەاڵم داهێنــانی بە( 7119) ئورووپــا لە پیشەســازی شۆڕشــی. كەوتەوە لــێ پیشەســازی شۆڕشــی دواتــر ەدەیەكســ كە بــوو ئورووپــا لە پیشەســازی

تـا) خایانـد سـەدەیەكی سـەریەك لە كە دەكرێ پێناسە دا( شەمەندەفەر) گواستنەوە پاشان و كارگەكان لە هێنانی كار بە و هەڵم ماشێنی لە نـوێیە چینە ئەو. بێ بەردەوام نەیدەتوانی دەسەاڵت كۆنەكانی ستراكتورە بێ بە سەرمایە خاوەن نوێی چینی(. 78 سەدەی نێوەڕاستەكانی

هەم و فەرهەنگـی رووی لە هەم دیـكەوە الیەكـی لە دەرەبەگەكـان و الیەك لە ئـایینی پیاوانی بە بەسترابۆوە ریشاڵ هەزاران بە دا سەرەتا ئەو بەاڵم كــرد گەشــەی ســەرمایەداری نــوێی سیســتمی دا مەســیحی نیجیهــا ئورووپــاو نێــو لە هەرچەنــد. دەســەاڵتەوە ئامرازەكــانی رووی لە

خۆیان نوێیەكان، پێوەندییە و بوون زاڵ كۆن جیهانی نۆرمەكانی و بایەخ هێشتا. بوو دەرەبەگایەتی و ئایین بە ئاوێتە تەواوی بە سیستمە جێـی و هەبـوو مێژوویـان سـاڵ هەزار دە النـیكەم كە ودایكبـو لە پێوەنـدیگەلێك نـاخی لە سـەرمایەداری. دەكرد پێناسە كۆنەكان بایەخە بە

.كردبۆوە دا یەكان كۆمەاڵیەتی تانوپۆ وردترین لە خۆیان هێـزی كەمیـی. ئـاراوە هـاتە دا كـار كـۆمەاڵیەتی رێكخسـتنی سەر بە گەورە گۆڕانی ئورووپا، لە سەرمایەداری گەشەی لەگەڵ هاوكات

دژكـردەوەی دواتـر كە بـوو سـەرمایەداری دەسـكەوتی گەورەتـرین ئەوە. بكـرێن بەرهەمهێنـان اڤیبیـ راكێشـی ژنان كە ئەوەی هۆی بە بوو كار كـاری كردنـی دابەش لە بەشـیان كـات ئەو تـا كە مرۆڤەكـانی ی دیکـه نیـوەكەی سـەرمایەداری،. كەوتەوە لـێ گەورەی سیاسـیی و كۆمەاڵیەتی .دەكا پێ دەست ره به ره به ژنان بزووتنەوەی كە كاتەوە لەو هەر. كارەوە جیهانی نێو هێنایە بوو، مدبەق و زاوزێ تەنیا دا كۆمەاڵیەتی

واڵمـی دا خۆیـان چارەنوسـی دیـاریكردنی مـافی دەسـتهێنانی بە پرۆسـەی لە توانیـان ژنـان دا، مرۆڤـایەتی مێژووی لە جار یەكەم بۆ

ئـایینی ئایینەكـان، هەمـوو و بـووە پیـاوان مێـژووی ئێسـتا، شارسـتانییەتی مێـژووی: بـدەنەوە روونـی بە كۆمەڵناسـی ــ مێژوویی پرسیارێكی .پیاوانەن

. گـرت خـۆوە بە تونـدتیژتری و وردتـری شێوازی پیاوانیش جیهانی بەرەنگاری ئورووپا، لە ژنان بزووتنەوەی گەشەی لەگەڵ هاوكات یـا و مەسـیحی ئـایینی بە بەسـتن پشـت بە دەدا یـانهەوڵ خۆیان كۆمەاڵیەتیی و مێژوویی پێگەی پاراستنی مەبەستی بە ئورووپایی پیاوانی

جـان» جـار یەكەم بـۆ كە كاتێـك. دوون پـلە و نـاتەواو الواز، جەسـتەییەوە، رووی لە ژنـان كە بسـەلمێنن زانستییانە شێوە دواداچوونی بەدژبەرانـی مـافی دەنگـدانی ژنـان لە پارلەمـانی ئینگلسـتان داوای مـافی دەنگـدانی بـۆ ژنـان كـرد، وتەكـانی 7811 ساڵی لە »می ئیستوارت

كە كـرد پەسـندی ئینگلسـتان پارلەمـانی ،7898سـاڵ دواتـر لە سـاڵی 19نزیكەی . جیاوازییەكی زۆری لەگەڵ ئیسالمیستەكانی ئێستا نەبوو .هەڵبژێردرێن نەك بدەن دەنگ دا هەڵبژاردنەكان لە دەتوانن ژنان


ئیبراهمییەكان ئایینە پێش حیجاب نێـوان) میزۆپۆتامیـا نـاوچەی لە حیجـاب ئیبراهمییەكان ئایینە پێش. ئیسالم نە و مەسیح نە یەهوودە، ئایینی نانیداهێ نە حیجاب

حاشـا بەڵـگەی بە كە زانسـتییەكان لێكـۆڵینەوە هـۆی بە ئەمـرۆكە. بـوو چەسـ پیاوان دەسەاڵتی سەمبولی وەكوو( دیجله و فوورات زێی دووــزیكەی ســتوورن، ئه پشــت هەڵنەگــرەوە ــایینە پــێش حیجــاب كە هــاوڕان ئەوە ســەر لە كۆمەڵناســان تەواوی ن ــانیش ئ ــووەو ئیبراهمییەك هەب

بە حەمـورابی یاسـای كـۆمەڵە تـایبەت بە بابلییەكـان و ئاشـوورییەكان ماوەكـانی جێ بە یاسا. هەبووە خۆی تایبەتی یاساورێسای تەنانەت .بووە چۆن دا مەسیح دایكبوونی لە پێش هەزارەكانی لە ژن و حیجاب بارودۆخی كە دەخەن دەری روونی ئـایینە پـێش كانی كۆمەڵگـه لە سـاالری بـاوك گرتنـی بـیچم چـۆنیەتیی بە سەبارەت لرنر گردا خاتوو كە لێكۆڵینەوەیەك كۆمەڵە لە

چـۆن دا ردەمانەسـە لەو ژن و حیجـاب دۆخـی كە خسـتوە دەری روون بەڵـگەی بە ،(سـاالری باوك سەرهەڵدانی)داوە ئەنجامی ئیبراهمییەكان .ن(باب ) حەمورابی یاساكانی كۆمەڵە و ئاشوورییەكان ماوەكانی جێ بە بەردنووسە لرنر، خاتوو لێكۆڵینەوەی سەرچاوەكانی. بووە

مێردەكانیشـیان ئەگەر تەنـانەت كردبـایە زەماوەنـدیان ژنـانەی ئەو. هەبـوایە حیجابیـان دەبوایە ژنان باب لە هەم ئاشوورو لە هەم

ئەوە گرینـگ بەاڵم بـووە، جیـاواز جۆراوجۆرەكـان ناوچە لە سەر داپۆشینی یا لەچكە دیاره. كردبا سەر لە لەچكەیان دەبوو( بێوەژن)انمردب پیاویــان سەرپەرشــتی كە دەگــرێتەوە ژنــانەش ئەو یاســایە ئەو هەروەهــا. هەبــێ حیجابیــان بێــوەژن یــان مێــرد خــاوەن ژنــی دەبــوایە كە بــوو

. بوون حیجاب بێ نەبوو پیاویان سەرپەرستی یا نەبوو مێردیان كە چانەیك یا ژن ئەو. هەبوو

لەگەڵ تـــا درا پـــێ حیجابیـــان مـــافی واتە بپۆشـــن، حیجـــاب درا پـــێ ئیزنیـــان دەوڵەمەنـــدەكان چیـــنە کانی ڵته ســـه ژنـــه وردە وردە دەســت چیــنە كچــانی دەبینــین، ئیســالمیش پــێش تانعەرەبســ لە حیجــابە شــێوە ئەم. ببــنەوە جیــا کان ژاره هــه چیــنە كچــانی و کان واشــه ره قه

پێــی بە. بــوون حیجــاب بــێ( بــكەن كــار دەبــوایە كە) هەژارەكــان چیــنە كچــانی بەالم دەپۆشــی حیجابیــان كان عەرەبــه هــۆزە رۆیشــتووەكانی مێـرد نەبـوونی واتای بە بیحیجا بێ. بووە پیاو بە ژن بەستراوەیی و چینایەتی سەمبولی پێشاندەری حیجاب لرنر، خاتوو لێكۆڵینەوەكانی

( دابـایە پیاو سێكسییەكانی پێویستیە دابینكردنی چوارچێوەی لە تەنیا سەرپەرشتییە ئەو ئەگەر تەنانەت) پیاو سەرپەرشتی نەبوونی یان پـێگەی سـەلمێنەری بەڵكـوو ژنـان، بۆ نەبوو ئیمتیازێك تەنبا نە حیجابی بێ راستیدا لە. كۆمەڵگه خواروەكانی چینە به سەر واتە دەهات، .بوو ژنان الوازی لەو هەر. دەهات دا ژن سەر بە پیاو هێژمۆنی واتای بە ئۆراسیا ناوچەی لە دا تایبەت مێژوویی قۆناخێكی لە حیجاب كورتی، بە لە خۆیـان پاشـان و رێكخران بوون، عەشیرەییەكان چەسپاوە یاسا لە كە هتد و( قصاص،حەد زنا،) یاساكانی كە بوو دا مێژووییە قۆناغە .دیتەوە دا ئیبراهمییەكان ئایینە

حیجــاب. بـوون حیجــاب بـێ ژنـان ئیســالم پـێش عەرەبسـتان نــاوچەی لە وابێـت پێـی كە نیــیە شـارەزا ناسـێكی ئیســالم هـیت ئەمـڕۆكە

هەلــومەرجی پێــی بە مكــا هەر دا، عەرەب جۆراوجۆرەكــانی هــۆزە نێــو لە عەرەبســتان دوڕگەی نــیمچە لە ئیســالم پــێش كە بــوو دیــاردەیەك


ئـایینێكی كە ئەوەی بـۆ: دەڵـێ پرەنسـیپە ئەم هەیە، ئیتتبـاری هەمیشـە كە هەیە نسـیپێك پره دا كۆمەڵناسـی زانستی لە. بووە باو ژیانیان .تێپەڕێ فەرهەنگی فیلتەری لە دەبێ بكا، گەشە شوێنێك لە نوێ رەفتاریكی یا و نوێ ئیدئۆلۆژییەكی نوێ، پرۆسـەی) وەرگـرن نـوێ ئیـدئۆلۆژیی یـان ئـایین بتـوانن مرۆڤەكـان تـا بگـونجێنێ شـوێنە ئەو پێشـووی فەرهەنگـی گەڵ لە خۆی واتە خـۆی جێـی چـین یـا ئێـران رووسـیە، لە دەتـوانێ كاتێـك ئیـدئۆلۆژیە ئەو هەڵـداوە، سـەری ئورووپـا لە ماركسیسـم وێنە بۆ(. كردن خۆماڵیـــتەری لە ســـەرەتا كە بكـــاتەوە ئەو نـــوێ مرۆڤـــی تـــا بگـــونجێنێ یانە كۆمەڵگـــه ئەو لەگەڵ خـــۆی و تێـــپەڕێ تـــانەواڵ ئەو فەرهەنگـــی فیل شـوێنی لە ماركسیسـم تێگەیشتنی لەگەڵ زۆری جیاوازییەكی واڵتانە لەو ماركسیسم تێگەیشتنی هۆیەوە بەم. گرن وەری بتوانن یانە كۆمەڵگه

.دەبێ سەرهەڵدانی لە ئیسـالم ئەوەی مەبەسـتی بە. نیـیە دوور بە كومەڵنـاس گشـتیەی پرەنسیپە لەو عەرەبستان دوڕگەی نیمچە لە ئیسالم نوێی ئایینی لەگەڵ خـــۆی تاكخواپەرەســـتی ئـــایینی كە لەوەی جـــگە نەبـــوو چـــارەیەكی ئیســـالم دامەزرێـــنەری. وەرگیـــرێ عەرەبســـتان دانیشـــتوانی الیەن

پشتراســت ،(بــوو كــافران پــاڕانەوەی شــوێنی كە) نموســوڵمانا پەرســتگەی وەك كەعــبە دانــانی. بگــونجێنێ نــاوچەكە جێگرتــووی فەرهەنگــیــرانەوەی ــان ك ــایەتە لە بوتەك ــات) قورئانییەكــان ئ ــی یاســا وەرگرتنــی ،(شــیطانی آی لە( حــد و قصــاص) وەك عەشــیرەیی یەكــانی جەزای. بـوون ئیسـالم ایینیئـ كردنـی خۆمـاڵی بەرچـاوی نمـوونەی ئیسـالم دامەزرێـنەری لەالیەن حیجاب قەبووڵی ئاکامدا لە داو ئیسالم شەریتەتی

و فەرهەنـگ درێـژەی ،(تـورە)مووسـا كتێبـی پێـناڵ و عەتیـق سـەردەمی ئینجیلـی. دەبینین دا عەتیق سەردەمی ئینجیلی لە پرۆسە هەمان هەر ازییەجیـاو بـروانینە ئەگەر. راهاتبوون سەری لە( میزۆپۆتامیا تا میسرەوە لە) خەڵك كە بووە دا ناوچانە لەو جێگیرەكان چەسپاوو ئایینە

.تێدەگەین فەرهەنگییە فیلتەرە لەو ئەفریقا، و ئاسیا لە ئیسالمی واڵتانی وردەكانی دوازدە شـیتەی) كەوتەوە لـێ ئیسـالمی لە دیـاریكراو شێوازێكی دا ئەنجام لە ئێرانییەكان فەرهەنگی فیلتەری لە ئیسالم كردنی تێپەر بەو. بكەیـن ریشـەیی دابرانێكـی یـان »شـۆڕش»لە باس ناتوانین ئیتر بكەین، ێژووم لە چاو پرنسیپەوە ئەو گۆشەنیگای لە ئەگەر( ئیمامی زۆر هاوبەشـی خـاڵی یا و نییە هاوبەشی خاڵی( شۆرش دوای) هەنووكە گەڵ لە( شۆڕش پێش) رابردوو كە بكەین ئیدعا بتوانین كە واتایەـــڕوانین، گۆشـــەنیگایەوە لەو گەر!. هەیە كەمـــی ـــان ب ـــژووی. فریوكـــارانەیە و درۆزن چەمكێكـــی ،»شـــۆڕش» چەمكـــی كە دەردەكەوێ بۆم مێ

روسـیە سۆسیالیسـتی شۆڕشـی واتە. هەیە بـوونی دا داهاتوو لە ئێستاش و دا ئێستا لە رابردوو. نگاو هه به نگاو هه و هێدی زۆر گۆڕانكاریی كردنـی بـایەخ كەم بـێ بە دیاره شایەتییە،پا دەسەاڵتی درێژەی شێوەیەك بە ئێران ئیسالمیی شۆڕشی و بووە تێزاریسم درێژەی شێوەیەك بە

.بواردا هێندێك لە گەورە و چكۆڵە ئاڵوگۆڕی : دایـه کـوێ لـه ئیسـالمی ی بیرۆکه خوڵقێنی یران قه ی پووچکه گرێ که ئاشکرایه و روون موسوڵمانێک یره غه و موسوڵمان ر هه بۆ مڕۆ ئه

.ژن هۆیـه م بـه. کـا ده ت منیـه ئه بـه سـت هه ئیسـالمی ی پیاوانه ی ڵگه کۆمه کرێن ده کۆنتڕۆڵ کان یهئیسالمی ڵگه کۆمه له ژنان ی کاته و ئه تا

موسـوڵمان پیـاوانی بـۆ حیجاب ی وه ئه ر به له. بپارێزرێ ژنان ی»حیجاب» که یه وه ئه کان ئیسالمییه ڵگه کۆمه اڵتدارانی سه ده وڵی هه موو هه واتـه پیاوسـاالری دانـی درێژه و پاراسـتن واتـای بـه خۆیـدا ی کـه مێژووییه نـده هه ره له ڵکوو به ژناندا ر سه هب نییه پاندن خۆسه هێمای نیا ته

واتـه. دا ژن زی گـه ره ر سـه به پیـاوه زی گـه ره سـتی بااڵده ی نیشـانه موسـوڵمان پیـاوی بـۆ ژن ی»حیجاب». پیاوانه مێژوویی ی پێگه پاراستنی


و جیهـانی رجی لومـه هه فشاری هۆی به ئیسالم جیهانی. چن رده ده وه پیاوانه ن الیه له دا ت تایبه بیاڤی له چ دا گشتی ڤیبیا له چ کان بڕیاره لـه زۆرێـک لـه. حیجـاب پاراسـتنی رجی مـه بـه اڵم بـه بکـا شـدار به دا تی اڵیـه کۆمه و سیاسـی ئـابووری، کاروباری له ژنان یه ئاماده نێوخۆیی نێـوان لـه وتۆ ئـه کی جیاوازییـه دیکـه ربڕینێکـی ده بـه. هتـد...و میسـر یـت، کوه ئێـران، مـالزی، نـدونزی، ئه: بینین ده وه ئه سالمیئی واڵتانی کان ئیسالمییه وته ره وترین توندڕه ــده ئه و بان تاڵــه ک وه ــڕاڵ» و لقاعی ــه ره تــرین»لیب ــه ک وه کان ئیســالمییه وت ــه و ردوغان ئ ــه دا می خات ــه له. نیی ــه ر ب ــۆ حیجــاب ی وه ئ ب

البردنــی بـه کـه نییــه واتایـه و بـه وه ئــه دیـاره. دا ی کـه مێژووییه نـده هه ره لــه پیاوسـاالری دانـی درێژه بــۆ شـه هاوبه کی مایـه بنه موویان، هـه سـتێنه به و ئه اڵم به! رگیز هه. پیاو و ژن کسانی یه یماف به ک یه ڵگه کۆمه بێته ده موسوڵمان پیاوساالری ی ڵگه کۆمه ر کسه یه ملی، زۆره حیجابی

ژێـر نـه بخه پیاوسـاالری کـانی نادیاره دیـارو نـه الیه سـاناتر کی یه شـێوه بـه مایه بنه و ئه ر سه له بتوانن ژنان که بن ده ئاماده تییانه اڵیه کۆمه موو هـه وێـڕای ئێسـتا تـا تاوه ره سه له ئیسالمی تی حکوومه رانی رێبه. بووه جابحی پاراستنی ئیسالمی کۆماری کانی وڵه هه موو هه. وه پرسیاره که کان ئیسالمییه ڵگه کۆمه گرانی خنه ره له رۆزێک بۆچوونی ی وانه پێچه به. حیجاب پاراستنی: بوون هاوڕا پرسه و ئه ر سه له کانیان ناکۆکییه

زی گـه ره دوو نێـوان مێژوویی قووڵی باتێکی خه ی وه نگدانه ره حیجاب ن، که ده حیجاب له چاو یینیئا یا ئیسالمی نگی، رهه فه مبولێکی سه ک وه دا کان اڵتییــه رۆژهه ئیســالمییه ڵگــه کۆمه لــه خۆیــان نووســی چاره دیــاریکردنی بــۆ ژنــان باتی خــه واتــه. ئیســالمیدا ی ڵگــه کۆمه لــه ژنــه پیــاوو

نـوێ کی یـه وه خوێندنه ئیسـالم جیهانی که ی کاته و ئه تا. دا حیجاب پرسی له ئایینی ریفۆرمی و ملی زۆره ابیحیج البردنی به وه ته ستراوه به پێـداگره هێشـتا ئیسـالم جیهـانی کـه نێ یـه گه ده واتایـه و ئـه بـێ، ئیسـالم پرسـی گرینگترین ژن حیجابی که ی کاته و ئه تا کا، نه حیجاب بۆ .بناسێ رمی فه به پیاوان و ژنان مافی کسانی یه نییه ئاماده داو ژن ر سه به پیاو مێژوویی هێژمۆنی ر سه له

( کانـه ئیبڕاهیمییه ئایینـه لـه کـه) دا سـیحی مه جیهـانی یـا ئورووپـا لـه حیجـاب بـۆچی کـه گـۆڕێ بێتـه پرسیاره و ئه نگبێ ره ئێستا

جیهـانی ڵێ، بـه ؟ بووه هـه ژنـان دژی رکوتی سـه وخۆی راسـته ئـامرازێکی سیحی مه جیهانی دا ت ڕه بنه له ئایا ژنان؟ رکوتی سه مبولی سه بۆته نه بکـا شـه گه شـوێنێک لـه نـوێ کی ئیدئۆلۆژییـه یا ئایین که ی وه ئه بۆ کرا ئاماژه وه ره سه له ک روه هه. بووه هه ژنی دژه دیاری ئامرازی سیحی مه مبولی سه حیجاب، ڕاست نێوه اڵتی رۆژهه ی وانه پێچه به ئوروپا له. بگونجێنێ که ڵگه کۆمه قامگیربووی سه ترپێش نگی رهه فه ڵ گه له خۆی بێ ده

زۆر ربێژی بـه ت تایبـه به سێحربازی باکووردا، و ڕاست نێوه ئورووپای گشتی به و ن ژێرمه کانی هۆزه نێو له. بوو نه ژندا ر سه به پیاو هێژمۆنی لـه ت سـیحییه مه ندنی سـه ره په ڵ گـه له هاوکـات. بـوو جێگیـر کانـدا ئورووپاییه هـۆزه نێـو لـه نگـه رهه فه و ئه بوو هه سزای داهاتوو، له خراپ

جێگیرکردنی ستی به مه به ئورووپا له ت سیحییه مه ،(کۆچی می چواره ی ده سه) وه رۆمه ئیمپڕاتوری ن الیه له ئایینه و ئه رگرتنی وه ئورووپاو

ژنـی کوشـتنی»: بـوو ڵگر پاسـاوهه وه تییـه اڵیه کۆمه بـاری لـه و بووه هـه پێشـتر کـه ئامرازێـک به بوو ژنان، ی وه خستنه ریک ته و پیاوساالری و ره بـه وه تییهری نه نی الیه له کانی ئورووپاییه هۆزه ژنی دژه نگی رهه فه کۆن، می رده سه ئینجیلی به ستن به پشت به ت سیحییه مه. »باز سێحر» خـروج»کتێبـی و لـه» .نابێ پێشگوویی یا سێحربازی بکـرێ»: دا هاتوه81ی ، ئایه78شی به ،»الویان» کتێبی له. برد ئایینی نی الیهنـدێک و هه یـه و دوو ئایه سـتن بـه پشـت به ت بـه سـیحییه مه» .ژنـی سـێحرباز بـدرێ جالی ژیان به نابێ مه»: دا هاتوه71ی ، ئایه88شی به

م رهـه کانی مێژوویـی بـۆ ژنـان به شترین قۆناغه ره کێک له یه یه م شێوه بوو و به هه وه پێشتره له ی دا که نگه رهه و فه ، پاساوی ئه ی دیکه ئایه( hexen hammer) »کان سـێحربازه ژنه کوچی چه» ناوی به یی ڕه الپه 7999کتێبێکی 7481ساڵی له ی که یه و جێگه تا ئه. هێنا


کێک یـه کتێبه و ئه.رباس به خستبوه درێژی به سیحربازی ژنانی ئیتدامی و زیندانی ، نجه شکه دانپیانان، ، وه لێکۆڵینه کانی شێوازه که رچوو ده سـێحربازی تـاوانی بـه ژنان دا تڕاس نێوه کانی ده سه له. بوو سێحرباز ژنانی دژی له( عقاید تفتیش) وانی ره لێکۆڵه کانی گرینگه رچاوه سه له بـۆ سێحربازی. دابوو سیحی مه ئورووپای له ژنان دژی پیاوان رکوتی سه ئامرازی باوترین و ترین وره گه سێحربازبوون، تی تۆمه. سووتێنران ده

) کـوژی ژن. ژنان رکوتی سه بۆ نگی رهه فه_ تیی اڵیه کۆمه کی یه زراوه دامه به ببوو( دا ئیسالم له حیجاب ک وه) دا سیحی مه ئورووپای له ژنان شـێوازی لـه ژنـان تی دژایـه ڕی وپـه ئه. چـوو ده ڕێوه بـه وه کانـه کاتۆلیکه ن الیـه لـه م هـه و کان پرۆتسـتانه ن الیـه له م هه( کوژی سێحرباز ژنی

بـاو ژنان دژی منداڵیش و مێرد دانی دی شایه ت نانه ته که بوو دا زایینی ی71 ی ده سه کانی کۆتاییه و ڕاست نێوه له سێحربازدا ژنانی کوشتنی .بوو

نهێنـی نـدی هه ره م هـه ئاشـکراو نـدی هه ره م هه که رباڵوه به نگێکی رهه فه مهێنی رهه به خۆی تیی، اڵیه کۆمه کی یه زراوه دامه ک وه حیجاب

رکێکی ئـه ئیسـالمیدا واڵتـانی لـه حیجاب ئێستا. یه هه دا سیحی مه واڵتانی له سێحربازی ژنانی کوشتنی کارکردی مان هه وه کرده به و یه هه تیی دژایـه بـۆ ئامرازێـک بۆتـه وه دیکـه کی الیـه لـه و ئیسـالمییه واڵتـانی لـه پیاوساالری ی درێژه وه که الیه له: گرتوه خۆوه به ی نه الیه دوو یـه وه هۆیه م بـه. رۆژئاوا دژی ئیسالمی پیاوانی رکوتی سه ئامرازی م هه و رکوتن سه تی بابه م هه ژنان ، دیکه کی واتایه به. رۆژئاوا نگی رهه فه . ڵناگرێ هه حیجاب له ست ده ک یه شێوه هیت به ئیسالم جیهانی که

و خنـه ره واوی تـه. کـراوه خاڵـه و بـه هئامـاژ ردا، وبـه مه له سـاڵ نـد چه سـمی ره رپرسانی به و کان زانکۆییه کۆڕی له یی خامنه وتاری له

. کچانه و کوڕان ی کراوه ندی پێوه ر سه له ئێران، زانکۆکانی له یی خامنه کانی پێداگرییه ــه ئه ــه مڕۆک ــه کۆمه ل ــه ســتیاری هه ئیســالمیدا ی ڵگ ــه ت باره س ــاتره جــار زاران هــه حیجــاب پرســی ب ــا زی ــه بابه ر ســه له ت ــاو لی تگ و ب

ئایینی یره غـه و ئـایینی نـدانی بیرمه و ئیسـالمی ی ڵگـه کۆمه راسـتیدا لـه. خالقی ئـه ڵی نده گه و کان ره سڕکه مادده ڵکۆڵ، ئه ک وه رتوویگ ره په حیجــاب و ئیســالم مکی چــه مڕۆ ئــه دیکــه کی واتایــه بــه. حیجــاب: وه کردۆتــه کــورت دا خــاڵ ک یــه لــه ئیســالمیان و قوڕئــان موو هــه ئیســالمی،

دیکـه کی یـه وته بـه. موسـوڵمان پیـاوی شوناسـی بۆتـه ڵکوو بـه موسـوڵمان، ژنی شوناسی نیا ته نه حیجاب. نن یه گه ده واتا ک یه و ریبن تههاو بـۆ ازانێنـ کـه بـێ ده روونـی ده قووڵی یرانێکی قه تووشی ئایینه و ئه و وه نامێنێته ئیسالم له شتێک ، وه ینه بکه جیا ئیسالم له حیجاب ر گه ئه . رێ به کوێ بۆ نا په خۆی رمانی ده

. ئیسـالمییە واڵتـانی لە كۆمەاڵیەتییەكـان كـۆنە پێكهاتە تێكەوەپێچرانی و جیهانیبوون بە ئاکامی ئیسالمییە دەروونییە قەیرانە ئەو

بەڵكـوو نیـیە ئیسـالم تەنیـا لەكەمەسـە ئەوەی بەر لە. دایە پـێش لە درێـژی یەكی رێگـه كـردوە پـێ دەستی ئێستا كە خەباتێك هۆیەوە بەم .ئیسالمیدا واڵتانی لە كۆن پیاوساالریی هەنگاوی بە هەنگاو داڕمانی واتە. هەیە قووڵتری زۆر رەهەندێكی

پەلەو بە ، وه دیکـه لەالیەكـی( ئینتێرنێـت) راگەیاندن تەكنۆلۆژی گۆڕانكاریی و الیەك لە جیهانی سەرمایەی بەرەوژووری پەرەگرتنی

ــاویهە بە ــاتە گەورە نگ ــۆنە پێكه ــۆمەاڵیەتی ك ــان و ك ــانی لە ئابوورییەك ــالم جیه ــێكەوە دا ئیس ــێ ت ــانی و دەپێچ ــالمی واڵت بەرەوڕووی ئیس دەیـانەوێ كە ژنـانە خەبـاتی ئیسـالم، جیهـانی هەنووكەییەكـانی كێشـە كـاكیەی بەاڵم. نیـیە واڵمدانەوەیان توانای كە دەكاتەوە پرسگەلێك

پیاوانەی پێناسەی ی دەرەوه لە كۆمەاڵیەتی سەرمایەی لە بەشێك وەك خۆیان پێگەی و بكەنەوە دابەش نوێ لە ەرس كۆمەاڵیەتیەكان ئەركە


دژی ئیسـالمییەكان كۆمەڵگـه تونـدوتیژیی لە دەتـوانین دەكەیـن بـابەتەكە لە چـاو گۆشـەیەوە لەو كە هەرحـاڵ بە. بـكەن جێگیر ئێستایان، مێژوویـی پـێگەی بـڕ هەمـان بە دەیهـاوێن، چـارەنووس دیـاریكردنی مـافی و ئازادی بۆ ژنان كە ێكهەنگاو هەر ئەوەی لەبەر. تێبگەین ژنان

و موســـوڵمان پیـــاوانی(. یەكـــن گرێـــدراوی تونـــدوتیژی، و تـــرس. )دەبـــن تونـــدوتیژتر كاتـــدا هەمـــان لە و الوازتـــر موســـوڵمان پیـــاوانی ئیســالمییەكان یاســا لە بــواردا زۆر لە ئامــادەن كە خســتوە دەریــان دا داویــی ســااڵنەی لەم ئیســالمیدا واڵتــانی لە ئیســالمی دەســەاڵتدارانی

كۆمپانیاكـانی گەورەتـرین لە جیهانی، سەرمایەی یاساكانی بە بن پێبەند ن، بكه چاوپۆشی ئیسالم سزای یاساكانی لە زۆرێك لە بگوزەرێن، ئەگەر. حیجـابە یا ژن پرسی هەمان كە ناكەن سازش رگیزهە بابەت یەك لەسەر بەاڵم بن، بەشدار دا ئەڵكۆڵی خواردنەوەی بەرهەمهێنانی

كـۆمەڵگە لە پیاوسـاالری ئێسـتا كە دەگەیـن دەرەنجـامە بەو ئـایینیەوە، رووی لە تەنیا نەك مەسەلەكە بڕوانینە مێژووییەوە گۆشەنیگای لەــدی بە دا ئیســالمییەكان ــۆتە تون ــەی بەر كەوت ــان هەڕەش ــەرچاوەی. ژن ــان هێرشــەی ئەو س ــاالریپیا دژی ژن ــلەی لە وس ــۆی بە دا یەكەم پ ه

بەردەوام كـار، كـۆمەاڵیەتیی رێكخسـتنی نێـو هاتوونەتە بەرباڵو شێوەیەكی بە ژنان. كۆمەڵگایانەیە ئەو كۆمەاڵتیی پێكهاتەی لە گۆڕانكاری .دەردەكەون پیاو ەگەزیر لە باشتر بواردا زۆر لە بەڵكوو نین كەمتر پیاوان لە نەتەنیا كە وەردەگرن لێ ئەزموونی و دەبینن ئەوە

ــی لە هەم ئیســالمی خــوازی رێفــۆرم ســەرەكیی كێشــەی ــانی لە هەم و شــیتەدا ئێران ــرتن رەخــنە لە خــۆدزینەوە دا، ســوننی جیه لە گ پاســاو. پیاوســاالری فەرهەنگــی لە رەخــنەیە بەڵكــوو نیــیە ســوننەتی ئیســالمی لە رەخــنە تەنیــا حیجــاب لە رەخــنە ئەوەی بەر لە. حیجابــه

.شێوەیەیە بەو زۆری بە حیجاب بە سەبارەت پەسند خەڵك باوو انەوەیهێن هەوەسـی ئـاگری دەردەخـا، خـۆی كە ژنێـك. بنەمـاڵەدا پاراسـتنی لە كاریگەرەكـان زۆر هۆكارە لە یەكێكە دروست پۆششی و حیجاب» پێوەنـدیگەلی و ئەخالقـی فەسـادی نامووسـی، و جینـایی پەروەنـدەی هەزاران. رادەكێشـێ خـۆی الی بـۆ دڵیـان چـاوو دەكـاو بیێسەدار پیاوان

پـاكیی هەرێمـی حجیـاب،. دەنـاڵێنێ پێیـانەوە ئەمـڕۆ جیهـانی كە بەدحیجابین یان و حیجابی بێ پەتای تاڵەكانی دەرەنجامە لە ناشەرعی هەوەسـبازیی مـارۆچكەیقو نەبێـتە تـا دەبەخشـێ ژن بە كەسـایەتی و رێـز و دەگـرێ خـوێڕێتی فەسادو بە رێگه كە قایمە مەتەرێزێكی و ژن

كارەكانیـان سـەرقاڵی دا ئـارام كەشـێكی لە الوەكـانیش بـكەن، هـاتوچۆ تەواوە پۆششـی و حیجـاب بە ژنـان كە دا یەك كۆمەڵگـه لە. پیاوان ».دێنن پێك بنەماڵە و دەكەن زەماوەند گونجاودا كاتی لە و ناشەرعی ورووژانێكی چەشنە هەر لە دوور بە و دەبن

كاكیی. دەزانێ بارەوە لە شتێكی نە و خۆیەتی مێژوویی پێگەی لە ئاگای نووسەر نە ئازارانەدا، بێ رواڵەت بە رستە ئەو ناخی لە ــێگەردانە زۆر نووســەر. ە»شــەیتان» حیجــاب بــێ بە یەو»فرشــتە» هەبــێ حیجــابی كــاتەی ئەو تــا ژن كە ئەوەیە نووســەر وتەی ــوو ب هەم

پیـاوان لە كـۆمەاڵیەتی و ئەخالقـی بەرپرسـایەتیی راحەتـی بە ئەو. ژنان بەدحیجابیی ئەستۆی ەدەخات پیاوان خراپەكاری بەرپرسیارێتیی »ناشـیرن ئەخالقـی رووداوی» بچـووكترین ئەگەر ئەوەی لەبەر. وێرانگەرن و كوشندە ژنان بۆ سەرەوە رستانەی ئەو هۆیەوە بەم. دەسرێتەوە

لە خوێنـدۆتەوە نامووسـییەكانیان قەتیە بە سەبارەت بەختیارنەژاد پەروین خاتوو بەڵگەمەندی كتێبی ئەوانەی. تاوانبارن ئەوان بدا، روو دەست هێنانەوانە بەڵگە بەو خۆیان كۆمەاڵیەتیی و مێژوویی پێگەی پاراستنی بۆ موسوڵمان پیاوانی. دەگەن سەرەوە رستانەی ئەو نێوەڕۆكی

لە گەورە بەشــێكی دژی بەڵكــوو ژنــان دژی بە تەنیــا نە ســەركوت و ندەدە دەســەاڵت پێكهاتەكــانی بە بــیچم دەكەن، ســوور ژنــان خــوێنی بە .دەدەن ئەنجام كۆمەڵگه


تـانوپۆ کردۆتـه ی خنـه ره و جێهێشـتووین به بـۆی كـۆن سـەردەمی کە پیاوسـاالرانەیه فەرهەنگێكـی بەڵكـوو نیـیە پۆششێك تەنیا حجیاب، كـورتی بە و سیاسـی هەڵسـوكەوتی سێكسـی، و كـۆمەاڵیەتی هەڵسـوكەوتی ،زمـان ئـێمەدا تـایبەتی و گشـتی ژیـانی ئاشكراكانی نا ئاشكراو .كردوە داگیر ئێمەی ژیانی رەهەندەكانی هەموو

قـووڵترە زۆر كە جەنـگە بەڵكـوو نیـیە، ئایینی جەنگێكی دا خۆی جەوهەری لە ئارایی، ی»حیجاب جەنگی» كە ئەوەیە راستییەكەی ــایین، لە ــگە ئ ــۆمەاڵیەتیی و مێژوویــی پــێگەی لەســەر جەن ــانی لە رەگەز دوو ك ــاتی. دا ئیســالمی واڵت ــانی خەب ــانی ژن دژی موســوڵمان واڵت

پیـاوانی و دان گـۆڕان حـاڵی لە یان و داهاتووە بەسەر گۆڕانیان ئیسالمی واڵتانی كۆمەاڵیەتیی ستراكتۆری كە ئەوەیە دەرخەری پیاوساالری زوو جەنگە ئەو دیارە، نیشانەكانیەوە لە كە شێوەیەی بەم كردوەو پێ دەستی گەجەن ئەو ساڵەهایە. بسەلمێنن راستیە ئەو دەبێ موسوڵمان

یەكسـانی مـافی بـوون ناچـار دا ئەنجـام لە كە مەسـیحییەت جیهـانی پیـاوانی شـێوەی هەمـان بە دێ، پـێ كۆتایی ژنان سوودی بە درەنگ یا .بكەن خۆش( ژنانە یا اوانەپی نەك) مرۆڤانە داهاتوویەكی بۆ رێگه و بناسن فەرمی بە پیاوان و ژنان

لیمی سه حمان ره: رگێڕ وه/ www.biniaz. Net: سەرچاوە

8979ی دێسامبری 1: وتی رێکه/ ڕی کوردستان کورد ماڵپه: رچاوه سه


كانمان ركه وڵ و ئه شتی مارس و هیوا و هه هه

رگوڵ بێتووشی سه

كـه بـوو رۆژێكـدا ها وه لـه و 7811 سـاڵی. ژنانـه یی وه ته نێونه جیهانیی رۆژی مارس شتی هه رۆژی ئاشكرایه مووان هه الی له ك روه هه ر سـه رژانـه نیۆیـۆرك لـه قومـاش كانی كارخانه له و پێشڕه و تكێش حمه زه و كرێكار ژنانی كــار كانی عاته ســه ی هو مكردنــه كه و كان ســته قده حه رێی ســه چوونه خوازیــاری و كان قامه شــه

بــه رۆژێـك دانـانی ی بیرۆكـه اڵم بـه. بـوون كـار باری نالـه بـارودۆخی باشـتركردنی و كـردن 7898 ساڵی فێبریواری مانگی ی88 له خۆپیشاندانێك له جار م كه یه بۆ ژن، رۆژی ناوی شـدار به ژن زار هـه دوو لـه زیـاتر دا خۆپیشـاندانه و لـه كـه كـرا اڵڵـه گه نیۆیـۆرك لـه ر هه

فێبریــواری مــانگی ی ممه كشــه یه دوایــین ســاڵێك موو هــه كــه بــوون وه ئــه خوازیــاری و بــوونــه ری رتاســه سه خۆپیشــاندانێكی ــا ل ــه ئامریك ــه ب ــه رۆژی ی بۆن ــه وه ژن ــت ڕێوه ب ــه. بچێ ــاڵی ل ــه و دا7879 س ــانی كۆنفڕانســی مین دووهــه ل ژن

مارسـی مـانگی ی78 دا كۆنفڕانسـه و لـه و كـرا تاوتوێ ژنان یی وه ته نێونه رۆژی دیاریكردنی پرسی ین،زتك كالرا تی رایه رێبه به سۆسیالیستدا كانی زراوه دامـــه لـــه كێك یـــه ویش ئـــه كـــه ژنـــان یی وه تـــه نێونه ی بیرخانـــه ده 7878 ســـاڵی. كـــرا دیـــاری ژن رۆژی مراســـیمی مین كـــه یه كـــو وه جیهـانیی رۆژی كـو وه مارسـی شتی هه مریكا، ئه كرێكاری ژنانی باتی خه له رێزگرتن ستی به مه به بوو، م دووهه سۆسیالیستی نترناسیۆناڵی ئه رێزیـان میتینـگ بردنی ڕێوه بـه و خۆپیشـاندان بـه ش، روسیه له و وروپا ئه ری رتاسه سه له شۆڕشگێڕ ژنانی دا ساڵه و له ر هه و كرد دیاری ژن شـتی هه رۆژی كـه بـوو دا كۆنفڕانسـه و له چوو، ڕێوه به مسكۆ له م سێهه نترناسیۆناڵی ئه ژنانی فڕانسیكۆن 7887 ساڵی. گرت مارس شتی هه له

رۆژی" كــو وه مارســی شــتی هه كان كگرتووه یــه وه تــه نه رێكخــراوی دا7811 ســاڵی لــه نجام ره ســه و كــرا ســند په ژن جیهــانیی رۆژی كــو وه مــارس .كرد سند په رمی فه به" ژن جیهانیی

ی زۆربـه بینـین ده مڕۆكه ئه اڵم به درابوو، گرێ وه كۆمۆنیستیه و پ چه باتی خه به زۆرتر وه زراندنیه دامه تاكانی ره سه له مارس شتی هه

و وه نـه كه ده كانیـان اوهوتكر زه مافـه دیهێنـانی وه ر سـه لـه پێـداگری و وه نـه كه ده رۆژێك ها وه یادی وه كه یه به جیهان موو هه ژنانی زۆری ره هه بـۆ كسـانی یه و ئـازادی و ژنان واكانی ره مافه دیهێنانی وه ر سه له پێداگرییه رۆژی تر كانی سیمبولیه رۆژه موو هه ك وه مارسیش شتی هه رۆژی .مێ و نێر زی گه ره ردوو هه بـێ بـه بێـت گرفـت بـێ و وتوو ركه سـه و وام رده بـه نـاتوانێ تی ڤایـهمرۆ ڵگای كۆمـه كـه ن وه ئـه تی شـایه خۆمـان پـێش كانی مه رده سه موو هه بـاوی ریتی دابونـه بێـت ڵ گه له ئێستاشی تا وه داخه به اڵم به. مێ و نێر زی گه ره ردوو هه نێوان له هاوكاریی و هاوڕابوون و كردن شداریی به و مـاف و كـار زۆری ره هـه ی زۆربـه وه تـه كراونه نه جیـا لێـك اڵت سـه ده و ئـایین كـه ی واڵتانـه و ئـه تی تایبـه بـه و پیاوسـاالری ڵگای كۆمه ناو متر كـه بـۆ ر بـه گیرێنـه ده شـوێن و رێگا ها جۆره دا ڵگایانه كۆمه جۆره و له چونكه ن خه رده ده خۆیان( پیاو) دا نێرینه ندیی وه رژه به له اڵت سه ده ژنانـدا لـه یـه هه پیاوێكـدا لـه كـه ی تواناییانـه و ئـه خێر نـه كـه پێیانوایـه س زۆركـه دایـه لێره كـه لماندن خۆسه و كار لی هه ستگیربوونی ده . زانستییه لماندنی سه ی وانه پێچه واوی ته به ش مه ئه كه متره كه


وه ئابوورییـه بـواری لـه ی وه ئـه ر بـه لـه یانكێك یـه: وه بنـه ده وه وسـاندنه چه دووچـاری دووجـار داهـات م كـه و كرێكار ژنانی من رای به م لـه وه دڵنیاییـه بـه و كـات ده ردا سـه به حـوكمی پیـاو وان ئه ی ڵگایه كۆمه و ئه كه ی وه ئه ر به له میان دووهه و نین خۆیان خۆیی ربه سه نی خاوه لـه ك یه شـێوه هـیت بـه نابێـت ژن ی ئێمـه كـه چێت نـه بیر لـه مان ییهراسـت و ئـه بـێ ده اڵم بـه. وێت كـه ده ر بـه یان وه وسـاندنه چه پشـكی شدا بوارهــین خۆمــان واكــانی ره مافــه رداری ســتبه ده كان شــێوه ــه كســانبوون یه م رده هــه و ب ــاو ڵ گــه ل ــدنی راپه لــه پی ــارێكی موو هــه ڕان و سیاســی كاروب و سیاسـی كـانی بواره لـه ژن ی ئێمـه شـداربوونی به متر كـه لـه ك یـه راده ر ههـ بـه چونكـه بێـت، كیمان ره سـه دروشمی ڵگادا كۆمه له تی اڵیه كۆمهــدا اڵیه كۆمه ــه ر هــه تی ــه راده و ب ــه ده بوونمان شــدارنه به ش ی ــه كه هۆكــاری بێت ــانی رخســتنی ده ی وه مبوون ــان تواناك ــه و پاندن ســه و ژن ری كاریگ

ر سـه نـه خه ده ری كاریگـه وخۆ راسـته چـن رده ده و ن هـه كـه ی بڕیارانـه و ئـه موو هـه چونكـه ڵگادا كۆمـه ئاسـتی ر سـه لـه بڕواكانمان ڕووی خستنه .تیش مرۆڤایه موو هه و ژن ی ئێمه داهاتووی و ژیان تی چۆنیه سـتی هه راوهكـ دروسـت پیـاودا و ژن نێـوان لـه ی ناهاوتاییـه و ئـه ئاشـكرا به زۆر كاندا زنیه پیاومه ڵگا كۆمه له بێت ڵ گه له ئێستاشی تا و ئـه راسـتیدا لـه چونكـه یـه ماڵه بنه ری كـه یـدا په نان و كییه ره سه ری مهێنه رهه به پیاو كه بیندرێت واده م رده هه: نمونه بۆ ی وه به كرێت پێده

ك وه زۆرتـر ژن بۆیـه وێت كـه رده ده زتـرالوا زۆر لـه هه م ئـه ژنـان بـۆ كـاركردن، لی هه وتنی ستكه ده بۆ خسێندراوه ره ك یه نێرینه بۆ ی پانتاییه پێـی كانیانـدا خێزانه نێـو لـه ماڵـدار ژنـانی كـه ی ركانـه ئه و ئـه گرتنـی رچاو بـه له بێ بـه مـه ئه خێزانـدا ناو له كرێت ده یر سه رێك كارهێنه به لـه سـته بااڵده پیـاو دیسـانیش اڵم بـه. یانـدنیان پێگه و نكرد وره گه و زیاتر ی چه وه ی وه نانه و ماڵ ناو كانی كاروباره موو هه ك وه ستن ڵده هه ژێـر لـه ر هـه بێـت ڵ گـه لـه ئێستاشـی تـا وه جیابوونـه مـافی نمونه بۆ خێزان ناو كانی كییه ره سه كاروباره موو هه ر سه له بڕیاردان و ركردن ده بتـوانرێ كو تاوه نییه ئامراز و مرۆڤه پیاو ك وه ژنیش كه بزاندرێ و بگیرێ ورچا به له ر رامبه به زی گه ره مافی ی وه ئه بێ به پیاوانه ستی ده

. تاكڕاییه بڕیارێكی واو ته ش مه ئه كه بكرێ پاوان مای بنــه ر ســه له ش مــه ئه زۆرجــار اڵم بــه بكرێــت كانــدا بڕیاره و كاروبــار لــه ژنــان شــداریی به لــه چاوپۆشــی گشــتی بــه نــاكرێ دا لێــره كـه ی ژنانـه و ئـه دا لێـره زۆری به چونكه نییه ژنان بارودۆخی قازانجی به ش مه ئه كه درێت ده نجام ئه تی اڵیه كۆمه ی وپایه پله و تی یهاڵ كۆمه . اڵتانه سه ده مجۆره له وه ببنه نزیك توانن ئه ڵگادا كۆمه له بووه هه خۆڕۆشنبیركردنیان و خوێندن بواری

ژنـانی و بكرێ ر سه چاره وه سییه ئه ی ریشه له ژنان ی گرفتانه و كێشه و ئه وڵبدرێ هه بێ ده یه وه ئه بییێم ستمه به مه دا رهلێ من ی وه ئه ی ئێمـه پێویسـته وایـه ر گـه ئه. ریدا شـه به ڵگای كۆمـه بونیاتنـانی له شداربوونیان به زیاتر بۆ بدرێن هان ماڵداریش و تكێش حمه زه و كرێكار

سیاسـی كـانی بواره موو هـه لـه ژنان زۆرتری پێكردنی شداری به بۆ ڕ گه ینه بخه كانمان وڵه هه وه خۆمانه ئاست له س كه ر هه لێبڕاوانه زۆر ژن لــه ژنــان ربوونیشــدا به ی ژمــاره كــه نییــه وه ئــه گرنــگ چونكــه كان، نوسســازه چاره بڕیــاره ركردنــی ده بــواری لــه تی تایبــه بــه تیــدا اڵیه كۆمه و .گشتی به ڵگا كۆمه و ژنان كانی گرفته و كێشه له یه ژنانه و ئه یشتنی تێگه و راده جۆری گرنگ ڵكو به نده چه اڵتدا سه ده

یـاترز وپێشـچوونی ره به بـۆ م رده هـه و م رده هـه بێ ئـه بـین، خۆیـدا جێـی لـه سـتاو وه اڵتی سـه ده پاڵپشـتی نـابێ هیچكاتێك ژن ی ئێمه

ڵ گه له ن كه ده تێدا كاریان رزدا به ئاستێكی له ژنان كه ی رێكخراوانه و ئه ڵكردنی تێكه بۆ بكرێت كار جیددی به زۆر پێویسته. ین وڵبده هه پانی گۆڕه بێنه ش وساوه چه و ژار هه چینی ژنانی ی وه ئه بۆ ن كه ده كار تی اڵیه كۆمه بوونی ری هاوته مای بنه ر سه له كه ی رێكخراوانه و ئه

كه ژار هه و وساوه چه چینی و كرێكار ژنانی بۆ بێ هه بوار نده وه ئه بێ ده. وه وێته بكه لێ گشتگیری تی اڵیه كۆمه گۆڕانێكی و وه كرده به كاری


ڵكو بـه بـن، رازی گشـتی به رۆژانه ژیانی كانی رپێییه سه كێشه تیدانی یارمه له بن هاوكار نیا ته نگه ره كه رێكخراوێك بوونی هه به نیا ته نه .ز گه ره ردوو هه بوونی ری هاوته ر سه له بكرێت پێداگری زیاتر بێ ده

كرێكارییــه رێكخــراوه ڵ گــه لــه ژنــان باتیی هاوخــه پێویســتیی ، وه بكرێتــه ر ســه له ختی جــه پێویســته و گرنگــه زۆر مڕۆدا ئــه لــه ی وه ئــه لـه بینـین ده وه بخشـێنینه داریدا رمایه سـه سـازی پیشه وتووی پێشـكه واڵتـانی ر سـه به نمونـه بۆ چاوێك بێنین ر گه ئه چونكه كانه خوازهكسانی یه

بنێـت یشـداژنان وای ره مـافی نـدێك هه بـه دان بـووه ناچـار نیزامـه و ئـه داری رمایه سـه اڵتی سه ده چوونی پێشوه ڵ گه له دا واڵتانه م ئه ی زۆربه لـه. اڵتیشـدا سه ده ی وه ره سـه كانی پۆسـته له شداربوون به و ماڵ ی وه ره ده له كردن كار و خوێندن نمونه بۆ خۆی اڵتی سه ده پاراستنی بۆ مه ئه دا مـێ و نێـر زی گـه ره نێـوان له هك ی جیاوازیانه و ئه زۆرن هێشتاش كه بینین ده ین بكه یر سه وه تره وردبینانه چاوێكی به ر گه ئه مانكاتدا هه كانی داخوازیـه و مـاف نێـوان لـه روو مـه بخه تایی ره سـه و كی ره سـه ك یـه راده تـا كی جیاوازیـه وێت مهه ده دا لێره من اڵم به. وه بنه ده سته رجه به

زیـاتر ژنـان ئیتـر ئێسـتا ئابووریدا كانی وتووه پێشكه واڵته له. وتوو دواكه واڵتانی ڵ گه له وه ئابوورییه رووی له وتوو پێشكه واڵتانی ژنانی ئـابووری وتووی دواكـه واڵتـانی لـه اڵم بـه بـن پیـاوان واتـه ریان رامبه به زی گه ره هاوشانی ژیاندا كانی بواره موو هه له بتوانن كه ن ده وڵده هه

وجۆره ئــه نــاو كانی قــه زه كێشــه لــه. وه ره ده بێنــه كانیان چێشــتخانه زینــدانی لــه كــه دابــن وه ئــه وڵی هــه لــه بــێ ده ژنــان وه داخــه بــه هێشــتا خۆیی ربه سـه بوونی نـه و ری هاوسـه نـد چه بوونی هـه و شوودان به زۆر به : به ئاماژه توانین ده وه بنه ده ژنان ڕوی روبه وام رده به كه ڵگایانه كۆمه

ــابووریی ــتنی و ئ ــان كوش ــه ژن ــر ل ــه ژێ ــتنی ی دهر پ ــاموس پاراس ــه دا ن ــه و ین بك ــتی ب ــه راس ــه داخــه ی جێگ ــاوان هێشــتاش ك ــانازی پی ــه ش ب هێنــانی ســت ده به پێنــاو لــه ژنــان هێشــتاش رۆژانــه كــه بیســتین ده و بینــین ده ئێمــه وه هۆیانــه و بــه ر هــه. ن كــه ده وه خۆیانــه پیاوســاالربوونی

ت زیـه ئه و ئـازار ك یه شـێوه موو هـه بـه و ییانـه زه بێبه الماری پـه ر بـه ونـه كه ده وه داخـه به وه تره سانی هك ن الیه له كانیان مافه تاییترین ره سه . ڕۆن ده ناوچوون له ی راده تا جاریش زۆر و درێن ده

و ئـه باتی خـه ی وه نگدانـه ره و نجام ئـهر ده مـارس شـتی هه كـه بچێت بیرمان له نابێ كه وه مه كه دووپات وه ئه كۆتاییدا له وێ مهه ده من ژنـانی تێكۆشـانی و مـارس شـتی هه. مووان هـه بـۆ كسـانی یه و ئـازادی هێنـانی سـت ده به بۆ بوون خۆش خۆیان ژیانی و گیان له كه بوو ژنانه مافـه هێنـانی ست ده به بۆ وڵدان هه بۆ تی خۆیه دوای كانی وه نه ری پاڵنه و ر هانده م رده هه و وه مێنێته ده مری نه به م رده هه و پێشڕه و كرێكار

و رێكخراوكــردن بــه و وه رێكخســتنه خــۆ دووبــاره بــه پێویســتیمان ژن ی ئێمــه ربۆیــه هه. ڵگادا كۆمــه لــه كان تیــه اڵیه كۆمه و سیاســی و ئــابووری جیهـان موو هـه لـه ئـازادیخواز ئینسـانێكی موو هـه و ژن بـه ق رهـه ده كـه ی بێمافیانـه و ئه دژی له مان وه نگاربوونه ره به بۆ یه هه واو ته وشیاری

.كرێت ده كسانیخواز یه پیاوانی و ژنان ی وه بزووتنه بۆ خۆڕاگری و رزی ربه سه

مارس شتی هه رۆژی بێت ڕێز به و رز به

8977ی مارسی 4: وتی ڕێکه/ کان نگه ڕی ده ماڵپه: رچاوه سه


رەحمان نەقشی: ئامادە کردنی کۆکردنەوە و

ی زایینی٥١٧٢مارچی -ی کوردی ٥١٧٢رەشەمەێ : ڕێکەوت

نامێلکەی(٨ی مارچ سیمبولێک بۆ داخوازەیەکانی ژنان)...

Documents