دوره آموزشی مهارت های زندگی

١

معاونت توسعه مدیریت ومنابع انسانی

دوره آموزش غیرحضوري مهارت هاي زندگی

مرکز نوسازي و تحول اداري

1391

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

http://www.pdffactory.com


Administrator

Pencil

Administrator

Approved

٢

بسم اهللا الرحمن الرحیم

فهرست مطالب صفحه عنوان

3 ........................................................................................................................................... هدف دوره 8.................................................................................. ............مقدمه اي بر مهارت هاي زندگی -1 9...................................................................................................................... مهارت خودآگاهی - 2 10 ............................................................................................................................مهارت همدلی - 3 12............................................................................................................. مهارت روابط بین فردي - 4 14..................................................................................................................... هارت ارتباط موثر م - 5 18.................. ............................................................................................مهارت مقابله با استرس - 6 22........................................................................................................... مهارت مدیریت بر هیجان - 7 23......................................... ..............................................................................مهارت حل مسئله - 8 25.................................................................................................................... مهارت تصمیم گیري - 9

27........................................................................ .................................................مهارت تفکر خالق - 10 29...................................................................................................................... مهارت تفکر نقادانه - 11

33 .....................................................................................................................................................منابع




٣

هدف دورهبررسی توانایی وانشناسان با ر امکانات و شرایط مختلف زندگی، تامینبه پاي رشد علمی در تهیه و پا

کنار رفاه ظـاهري و ، درافته اند که به انسان کمک می کنداي با ارزشی دست ییافته ه به هاي انسان

. زندگی کندرا حل کرده و در آرامش رشد امکانات زندگی، بتواند درگیري هاي ذهنی خود مهـارت .ت، مهارت هـاي زنـدگی اسـ مورد توجه قرار گرفته است که وانشناسیر کی از موضوعاتی

ستند که به ما کمک می کنند در موقعیت هاي مختلف، عاقالنه و صـحیح ی هیها هاي زندگی تواناییمفیـدي به طوري که آرامش داشته باشیم، لذت ببریم و درعـین حـال بـا دیگـران ارتبـاط .کنیم رفتار

پـیش آمـده را حـل نمـائیم و بدون توسل به خشونت و یا خودخـوري بتـوانیم مسـایل ؛برقرار کنیم .باشیم احساس شادمانی داشته ،ر زندگیضمن کسب موفقیت دسرانجام

ارتقـایی بهداشـت روان اسـت کـه توسـط سـازمان - مهارت هاي زندگی جزو طرح هاي پیشگیرانهـ در سایه تامین چنین اهدافی .جهانی مطرح شده است افـزایش اجتمـاعی افـراد -ی، توانایی هاي روان

نقش هاي اجتماعی خود را پذیرفتـه و و باعث می شود که آنان مسئولیت هاي مربوط بهپیدا می کند همچنـین موجـب . الش ها ومشکالت زندگی رو به رو شوندبدون صدمه زدن به خود و دیگران با چ

.المی در سراسر زندگی داشته باشندانتخاب ها و رفتارهاي س می شودیـان اي کمک به شرکت کنندگان دوره و تحقق موضـوعات ب نیز بر مهارت هاي زندگیدوره آموزش

همکاران در جهـت ، کمک به از آموزش این مهارت هادرواقع، هدف اصلی . شده، طراحی شده استن هر چه بهتر مسایل و مشـکالت ، کنترل هیجانات و استرس ها و حل کردشناخت هر چه بهتر خود

...انشاءا .امید است براي شرکت کنندگان دوره قابل استفاده و بهره برداري باشد .است سازي و تحول اداريمرکزنو




٤

راهنماي مطالعه و یادگیري

به دیگـر .همکارعزیر، دراین دوره آموزشی غیرحضوري، استاد مستقیما بر آموزش و یادگیري شما حضور و نظارتی نداردن ازهمـی .این خود شما هستید که براي آموزش و یادگیري تالش خواهید نمود .باشید سخن، شما خود معلم خویش می

.رو، به منظور آشنایی بیشتر با اهداف و محتواي آموزشی دوره این راهنما را با دقت مطالعه کنید

محتواي آموزشی دوره :باشد و مشتمل بر سه درس به شرح زیر است این کتاب در برگیرنده محتواي آموزشی دوره می

مقدمه اي بر مهارت هاي زندگی -1 مهارت خودآگاهی -2 همدلی مهارت -3 مهارت روابط بین فردي -4 مهارت ارتباط موثر -5 مهارت مقابله با استرس -6 مهارت مدیریت بر هیجان -7 مهارت حل مسئله -8 مهارت تصمیم گیري -9

مهارت تفکر خالق -10 مهارت تفکر نقادانه -11

هاي آموزشی هدفها، نمایانگر انتظـاراتی اسـت کـه این هدف .گردیده استآن درس بیان ) رفتاري(هاي آموزشی در ابتداي هر درس، هدف

هـا را بـه توصیه می شود قبل ازمطالعه هر درس، ابتدا این هدف .پس از مطالعه هر درس باید به آن ها دست پیدا کنید رود؟ دقت بخوانید تا آگاه شوید پس از مطالعه درس چه انتظاري از شما می

خود ارزیابی

هـاي ها براي ارزیابی آموختـه این سئوال .تعدادي سئوال مطرح شده است "خود ارزیابی"ت عنواندرپایان هردرس، تحبراین باور، مطالب آموزشی را هنگـامی بطورکامـل .اند هاي رفتاري استخراج شده شما است که از مطالب مرتبط با هدف

ت براي شرکت در آزمون پایان دوره، آمـادگی دراین صور .آموخته اید که بتوانید همه سئواالت را به درستی پاسخ دهید .خواهید داشت

.هایتـان را ارزیـابی کنیـد شود؛ پس از مطالعه هر درس با پاسخ دادن به سؤاالت خود ارزیابی، میزان آموختـه توصیه می .هاي آموزشی خود را نیز شناسایی خواهید نمود ازاین راه، مشکالت و کمبود




٥

:شیآزمون پایان دوره آموزدرپایان دوره، از فراگیران آزمون به عمل خواهد آمد و چنانچـه هـر فراگیـر از نمـره قبـولی برخـوردار شـود، بـراي وي

.گواهینامه پایان دوره اعطاء خواهد شد

:توصیه هایی براي کسب موفقیتریزي مناسب، کتاب دقت و برنامهـ در فاصله زمانی بین ثبت نام در دوره آموزشی تا هنگام برگزاري آزمون پایان دوره با

.آموزشی دوره را به دقت مطالعه کنیدکوشـش کنیـد بـا .بر سر راه شما آشکار خواهد شـد ...ها و ـ در جریان مطالعه، احتماالً برخی ابهامات، مشکالت، سئوال

.شویدمطالعه بیشتر ، نسبت به رفع آن اشکاالت و یافتن پاسخ براي سئواالت، براین مشکالت فائق براي کسب موفقیت، مطالبی را که در حیطـه .هاي هر درس قرار دارند کلیه سؤاالت آزمون پایان دوره در حیطه هدف -

.هاي رفتاري قرار دارند، دقیق تر و عمیق تر یاد بگیرید هدف .شود هاي پایان درس ها انتخاب می هاي آزمون پایان دوره نیز از بین سئوال بخش مهمی از سئوال -

موفق باشید




٦

:هدف هاي آموزشی دوره :پس از مطالعه این کتاب، ازشما انتظار می رود بتوانید همکار محترم شرکت کننده در دوره؛

.مهارت هاي زندگی را توصیف نمایید .1 .فواید و کاربردهاي مهارت هاي زندگی را بیان نمایید .2 .را بیان کنیدجهانی مشخص نموده است ن بهداشتده مهارت زندگی که سازما .3 .مهارت خودآگاهی را توصیف کنید. 4 .اجزاء مهارت خودآگاهی را تبیین نمایید. 5 .بیان کنید نهج البالغه دیدگاهاز را خودآگاهی و تصمیم گیري. 6 .مهارت همدلی را توصیف کنید. 7 .زمینه هاي بروز رفتار همدالنه را توضیح دهید. 8 .راه کارهاي تقویت همدلی را بیان نمایید. 9

.مهارت روابط بین فردي را توصیف کنید. 10 .عوامل تاثیر گذار در روابط بین فردي را بیان کنید. 11 .فواید ابراز وجود سالم را توضیح دهید. 12 .کارکردهاي روابط بین فردي را تبیین نمایید. 13 .ا بیان نماییدراه هاي تقویت روابط بین فردي ر. 14 .مهارت ارتباط موثر را توصیف نمایید. 15 .را تبیین کنید برقراري ارتباط موثر مهارت هفت گام اساسی براي یادگیري. 16 .تفاوت همدلی و هم دردي را بیان نمایید. 17 .مهارت مقابله با استرس را توصیف نمایید. 18 .راههاي مقابله با استرس را تبیین کنید. 19 .را با یکدیگر مقایسه نمایید مقابله هاي مسئله مدار سالم و ناسالم .20 .را بیان کنید هاي افراد مقاوم در برابر استرس ویژگی. 21 . را تبیین نمایید ساده براي کاهش نشانه هاي استرس تکنیکدو . 22 .هیجان را توصیف کنید. 23 .دراه هاي افزایش مدیریت بر هیجانات را توضیح دهی. 24 .مهارت حل مسئله را تبیین نمایید. 25 .روش حل مساله را تبیین نمایید و مراحل آن را نام ببرید. 26




٧

.را نام ببرید اصلی در تصمیم گیرياحل مر. 27 .را بیان کنید تفکر خالق ویژگی هاي افراد داراي. 28 .راه هاي پرورش تفکر خالق در خود و دیگران را توضیح دهید.29 .ر نقادانه را توصیف نماییدتفک. 30 .اصول تفکر نقادانه را تبیین نمایید. 31 .را توضیح دهید دهستن ویژگی هاي افرادي که داراي تفکر نقادانه. 32 .را تبیین کنید کارهاي پرورش تفکر نقادانه راه. 33




٨

مقدمه اي بر مهارت هاي زندگی - 1

مهارت هاي زندگی چیست؟ که زمینه سازگاري و رفتار مفیـد را بـراي فـرد هستندهارت هاي زندگی، مجموعه اي از توانایی ها م

ها و نقش اجتماعی خود را بپذیرد و این توانایی ها فرد را قادر می سازد تا مسئولیت .کنند می فراهمشـکل مـؤثري رو مشکالت روزانه به با خواست ها و انتظارات و ،دیگران بدون لطمه زدن به خود و

:عبارتند از ،جهانی مشخص نموده است ده مهارت زندگی که سازمان بهداشت .به رو شود

خودآگاهی مهارت -1

همدلی مهارت -2

مهارت روابط بین فردي -3

مهارت ارتباط موثر -4

با استرس مهارت مقابله -5

مهارت مدیریت بر هیجان -6

مهارت حل مسئله -7

گیري یممهارت تصم -8

مهارت تفکر خالق -9

نقادانه مهارت تفکر -10

زندگیهاي هاي مهارت فواید و کاربرد :به این شرح است زندگیهاي هاي مهارت فواید و کاربردمهمترین

، همکاران، فامیـل و انواده، همسر، فرزندان، دوستانانتظارات متفاوت خود، خ نحوه کنار آمدن با -1

جامعه ، تکنولوژي و محیط زندگیبا امکانات لذت بخش هرابط برقراري -2

دفع فشارهاي روانی از طرف محیط -3

نیازهاي معیشتی سازگاري با مسائل اقتصادي و -4

مدیریت خانواده و تربیت فرزندان تقویت -5

نفس تقویت اعتماد به -6




٩

تقویت مهارت هاي ارتباطی -7

یبهداشت روان تامین سالمت جسمی و -8 زندگی تامین آرامش و لذت -9

شادابی ، خوشبختی وخودشکوفایی، بالندگی -10 ***

مهارت خودآگاهی - 2 .»، تحف العقول)ع(امام رضا « .ارزنده ترین خرد ورزي، خود آگاهی است

پرسیده اید که من کیستم ؟ به نظر دیگران ، من چگونه فردي هستم ؟ ا به حال از خودآیا ت

خود آگاهی به این معناست که چگونـه بـه .این سواالت داشتن خود آگاهی است دادن بهالزمه پاسخ نوع خودآگاهی پـیش بینـی کننـده . یممی کنچه احساسی پیدا ،این نگاهو براساس می کنیمخود نگاه

:جزء است پنجخود آگاهی شامل . احساس رضایت و یا نارضایتی ما از خودمان و زندگی است ها و صفات خودمان گیشناخت ویژ .1

، استعدادها و پیشرفت هایمانها شناخت توانائی .2

تصویر واقع بینانه از خودمان .3

شناخت افکار، باورها و ارزش هایمان .4

مندي از خودم و زندگی خودم مندي و نارضایت احساس رضایت .5

خودآگاهی و تصمیم گیري از نگاه نهج البالغه

هـاي زنـدگی را بـه مخاطبـان خـود ترین مهـارت نهج البالغه، بهترین و کاملدر کتاب ) ع(امام علیاز نظر ایشان ندانستن ارزش خویش و نداشتن مهـارت خودآگـاهی، زمینـه نـابودي .آموزش می دهد

آینده خود را تضمین کـرد می توان شخص را فراهم می کند و با اتخاذ تصمیمات مناسب و خالقانه، .ش به دور بودو از هر اشتباه و لغز

.»شناخت خویشتن، سودمندترین دانش ها است«: خودآگاهی می فرماید درباره) ع(امام صادقکسـی کـه «: درباره ضرورت خودآگاهی و خودشناسی چنین می فرماید 149در حکمت ) ع(امام علی

ـ . »جان خود را باخت ،نشناخت را ارزش خود ابودي ایشان، عدم آگاهی و شناخت از خویشتن را با ن: ، به همین ضرورت اشـاره مـی کنـد اندر فراز دیگري از سخنانش) ع(امام .است شخص برابر دانسته




١٠

دانا کسی است که ارزش خود را بشناسد و در نادانی انسان همین بس کـه ارزش و قـدر خـویش را « .»نداند

بنـابراین .تنگی داردارتبـاط تنگـا ،نداشتن خودآگاهی با نابودي و جهالت) ع(براین اساس در نظر امام .ضرورتی اجتناب ناپذیر است) ع(کسب این مهارت در زندگی از دیدگاه امام

ورد مسـایل زنـدگی نحـو مـوثرتري در مـ کنـد تـا بـه به فرد کمک می توانایی تصمیم گیري درست، و جوانـب متفـاوت شخاص بتوانند در مورد اعمال خود،فعاالنه تصمیم بگیرند،اگر ا.گیري کند تصمیمکنند، مسلما در سطوح باالتر سالمت روانـی قـرار ها را بررسی، و پیامد هر انتخاب را ارزیابی انتخاب

تصمیم گیري هاي غیرمنطقی و نادرست باعـث اضـطراب و افسـردگی مـی شـود و « .خواهند گرفترا بـه یـژه اي تصمیم گیري عاقالنه آینده اي روشن را پیش روي فرد می گذارد و اطمینان و آرامش و

.»زندگی فرد می بخشدباعث شناخت صحیح از اشتباه خواهد بود و قاعـدتا چنـین آن هاپذیرفتن آراي دیگران و مشاوره با

.چیزي کمک شایانی به اتخاذ تصمیم درست و تصمیم گیري صحیح خواهد کرد***

همدلیمهارت -3نگام سختی و نامالیمات، پاکی دل و خیرخواهی نسبت به و همدلی در ه انصاف، همراهی: سه خصلت دوستی را جلب می کند

» 248، مسند االمام الجواد، ص)ع ( امام جواد « .دیگران

همدلی تعریفــدلی ــیهم ــه ، یعن ــی ب ــخ ده ــل پاس ــاطف تمای ــت ع ــا حال ــران ب ــاطفی دیگ ــت ع ــابهحال .ی مش

درك کند و به آن ها ،اردشرایط قرار ند یعنی این که فرد بتواند مسایل دیگران را حتی زمانی که درآنبه دیگران توجه کرده و آن ها را دوست داشته باشیم و این مهارت موجب می شود تا .داحترام بگذار

دیگران قرار بگیریم و با ایجـاد روابـط اجتمـاعی بهتـر بـه هـم خود نیز مورد توجه و دوست داشتن .مشوی تر نزدیک

زمینه هاي بروز رفتار همدالنه

در اجتماع به دنیا می آیند و با هم چون انسان ها .نوع خصوصیت ذاتی انسان هاستهمدلی یک ند و نسبت به یکدیگر نگران ا ارزش حیاتی قائل براي هم دیگر .زندگی می کنند و بزرگ می شوند

.ددهن می شوند و رفتار همدالنه از خود نشان می




١١

، قادر خواهد بود و تفسیر موقعیت ها خود و دیگران شناخت و درك احساسات فرد با آموزش - .دهمدالنه را از خود نشان ده رفتار

.مخود را با دیگران در میان بگذاری ، احساساتشکلهنگام بروز م -

داراي حد و اندازه است، افراط در آن امکان سوء استفاده متوجه باشیم که همدلی از سوي دوستان - .دآور را فراهم می

.مکنی را به خاطر رفتارهاي همدالنه شان تشویقاطرافیان خود -

ما را جدي نمی گیرند، در برابر افرادي که موجب دلسردي ما می شوند و یا احساسات همدالنه - .ممقاومت کنی

هاي تقویت همدلی راه

.دخود را به راحتی بیان کنن دیگران فرصت دهیم تا احساسات هب -1

. منمایی بهتر می توانیم احساسات دیگران را درك ،گاهی داشته باشیمبه احساسات خودمان آ اگر -2 .متظاهر به همدلی نکنیم و به احساسات دیگران لطمه نزنی -3

.مدر زمان همدلی به حاالت چهره و حرکات طرف مقابل توجه کنی -4

.مهستی درك احساسات طرف مقابل به او بفهمانیم که برایش احترام قائل با -5

.ممقابل را بهتر درك کنی تجارب گذشته به ما کمک می کند تا احساسات طرف -6 .مخود را با دیگران در میان بگذاری هنگام بروز مشکل، احساسات -7 .دآور افـراط در آن سـوء اسـتفاده را فـراهم مـی ،داردانـدازه اي حد و همدلی از سوي دوستان -8

ما را جدي نمی گیرند، مقاومت شوند و یا احساساتدر برابر افرادي که موجب دلسردي ما می -9 .مکنی

دستور دادن، قضاوت کردن، نصیحت کردن و سرزنش کردن احساس همدلی را از بین می برد، -10

.ماکیداً ازآن ها پرهیز کنی

بهتر است به ارتباط عاطفی آن هـا بیشـتر ؛خانواده را تضعیف نکنیم که همدلی اعضايبراي این -11 .مکنی توجه

.مدیگران تقویت کنی براي پیشگیري از شرارت ها و آسیب ها، حس همدلی را در -12 .کندطرف مقابل احساس آرامش بیشتري احساسات خود را شمرده بیان کنیم تا ،هنگام همدلی -13

.مکنی روحیه همدلی اعضاي خانواده را تقویت رقراري روابط صمیمانه در خانواده،ب با -14




١٢

،تقصـیر خـودت اسـت : براي مثـال .و سرزنش نکنیم مدلی دیگران، آن ها را مقصر ندانیمدر ه -15 ... داري و تهمیشه از این نوع مشکال

نگوییم واي بیچاره تو که چه :براي مثال .همدلی براي طرف مقابل دلسوزي یا ترحم نکنیم در -16

... ته باشیو یا فکر نمی کردم چنین مشکل بزرگی داش ...قدر مصیبت کشیدي اگر ، این که مشکلی نیست اي بابا: براي مثال. ک و بی ارزش نپنداریممشکالت دیگران را کوچ -17

... جاي من بودي چه می کردي ؟

***

روابط بین فرديمهارت - 4 بین فردي مهارت روابط

به آن . شته باشیمتوانایی روابط بین فردي به ما کمک می کند با دیگران همکاري و مشارکت بهتري دادوستی هاي مطلوب را حفـظ کنـیم و در . مرزهاي روابط با دیگران را تشخیص دهیم. ها اعتماد کنیم

یکی از نشانه هاي سالمت روانی، وجود روابط . شروع و خاتمه ارتباطات به طور موثرتري رفتار کنیم . سالم بین فردي است

بـا دیگـران در سیله آن اطالعات و احساسات خود را فرآیندي است که به و ،بین فردي مهارت روابط .ممیان می گذاری

تقویت رابطه گرم و صمیمی ما با دیگران بـه ویـژه اعضـاي خـانوده مـی شـود و نایی موجبااین تو .اجتماعی ما را بیش از پیش فراهم نموده و به قطع روابط ناسالم ما منجر خواهد شد سالمت روانی و

و آموزد براي درك موقعیت دیگران چگونه به سخنان آنان فعاالنه گـوش دهـیم مهارت به ما می ایند هاي خـو آگاه نماییم تا ضمن به دست آوردن خواستهد دیگران را از احساس و نیازهاي خوچگونه

.یدطرف مقابل نیز احساس رضایت نما

بین فردي عوامل تأثیرگذار در روابط

:به این شرح است بین فردي طعوامل تأثیرگذار در رواب مهمترین گوش دادن فعال -1

کالمی و غیرکالمی گوینده توجه به پیام هاي کمک می کندفرد به مهارتی است که ،گوش دادن فعال .نماید تا درك معانی و فهم احساسات دقیق تر حاصل شود




١٣

اهمیت دادن -2

.ل توجه نشان دهیممقاب نیازها، و خواسته هاي فرد ،یعنی بتوانیم به احساسات

سؤال کردن -3

.پرسیدن عالوه بر شفاف سازي پیام، موجب برانگیختن تفکر افراد می گردد

احترام گذاشتن - 4

رعایت ،یکی از نشانه هاي احترام گذاشتن. یعنی پذیرفتن و گرامی داشتن بی قید و شرط دیگران .ریممی گی قواعد و مقررات موقعیتی است که در آن قرار

ابراز وجود - 5

که در دیگران نحوين افکار، احساسات، اعتقادات و حقوق خویش است، به اشامل بی ،ابراز وجود ابراز وجود بیش از دیگران با بدیهی است افراد خجالتی و کمرو در. دایجاد مقاومت و ناراحتی ننمای

.دمشکل مواجه هستن

نه گفتن .6

که از کسانی .در مقابل درخواست نابجاي دیگران از کلمه نه استفاده کنداست که فرد بتواند مهارتیاز ارتباط خود قدرت نه گفتن عاجز باشند همواره در روابط بین فردي خود با مشکل مواجه شده و

.داحساس امنیت و خرسندي نمی کنن

گروهیکار .7

شتر بین اعضاي گروه یاهنگی بهمدلی و هم ،ویژگی هاي کار گروهی تقویت همکاري، همفکري از .باشد می

فردي توصیه هایی براي تقویت روابط بینمثل یک .برقراري ارتباط نماییم و سعی کنیم در ارتباط، شروع کننده خوبی باشیم محیط را آماده -1

.پرسی گرم و فشردن دست فرد مقابل احوال سالم و

.یت افراد توجه کنیم و متناسب با آن رفتار نماییمشخص در برقراري ارتباط به شرایط، موقعیت و -2خوردگان، بیماران و یا در جشن عروسی، مجلس عزا با کودکان، سال مثالً نحوه برقراري ارتباط ما

.دیکدیگر باش می بایست متفاوت از




١٤

.مارتباط، از پراکنده گویی، پرگویی و مقدمه چینی زیاد پرهیز نمایی براي تقویت -3

با افرادي را جستجو کنیم که و حضور در مکان هاي جدید ابتدا به دنبال آشنایان باشیم امهنگ -4 .دوان ارتباط برقرار کرتراحت تر می انآن ،گوش دادن: مانند .کرد به خوبی استفاده روش هاي غیرکالمیمی توان از در ارتباط بین فردي -5

...اشاره و ایما و، اه استفاده از ژست ها وچهره، نگاه کردنخوشحالم با شما هم صحبت : مانند .تحسین مناسب استفاده کنیم براي ادامه یک ارتباط خوب از -6

... آفرین من هم با نظر شما موافقم و، خیلی خوب گفتید ،شدم، هنوز بچه هستی ،تو اصالً نمی فهمی :مانند .توهین دیگران خودداري کنیم از تحقیر و سرزنش و -7

... رت حرف بزنه وبزرگت بگو

اگر این کار را نمی :مانند .گوینده اکیداً پرهیز کنیم مورد رفتار قضاوت در هنگام صحبت از -8به جاي استفاده از این عبارت می توانیم ...خودت بوده و ر تقصی ،خب، کردي، این طور نمی شد

.مسئله را یک بار دیگر مرور کنیم است بهتر :بگوییم

الگوي مناسبی براي دیگر اعضاي خانواده م با برقراري ارتباط خوب و مؤثر در خانواده،سعی کنی -9 .مباشی

، ورزشی، فرهنگی، افرادي که در برقراري و ایجاد ارتباط ضعیف هستند به کارهاي گروهی -10 .مراهنمایی کنی ...اجتماعی و

***

ارتباط موثرمهارت - 5»)ص ( حضرت رسول اکرم « .تی با مردم استاساس عقل پس از ایمان به خدا دوس

. ارتباط برقرار می کنیم) گفتگو(کردن ، با صحبت و گوشبا دیگران همه ما براي ارتباط برقرار کردن

مهارت به ما می آموزد براي درك موقعیت دیگران چگونه به سخنان آنان فعاالنه گوش کسب این آگاه نماییم تا ضمن به دست آوردن خواسته، ي خودو چگونه دیگران را از احساس و نیازها دهیم

.هاي خود طرف مقابل نیز احساس رضایت نماید

می خواهیم شیوه صحیح ارتباط کالمی و غیرکالمی را با دیگران، رابطه موثر در مهارت برقراري ابراز کرده نظرها، عقاید، خواسته ها، نیازها و هیجان هاي خود را به طور صحیح بیاموزیم تا بتوانیم

اجتماعی منشا ضعف در مهارت هاي .به هنگام نیاز از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم و




١٥

بزهکاري ،خشونت ،، کم سوادي، فقدان موفقیت تحصیلیترك تحصیل از جملهبسیاري از آسیب ها، .و اعتیاد است

با دیگران برقراري ارتباط موثربراي عاملهفت :نکته زیر رعایت شودهفت باید با دیگران ارتباط موثربرقراري براي

گوش دادن - 1

گوش .دچار مشکل می شود وي ارتباط ،نتواند فن گوش دادن را به درستی بکار ببندد اگر شنوندهفقط شنیدن کالمی که طرف مقابل به زبان می آورد نیست، بلکه شامل برخی موارد به شرح زیر ،دادن :است

ت؟گوینده کیس - دیدگاه او نسبت به مسئله مطرح شده چیست؟ - چه مسائلی او را نگران می کند، احساساتش چگونه است و چه انتظاري از ما دارد؟ -

می تواند هماهنگی الزم بین ارتباط کالمی و غیرکالمی خوبیه ب ،عالوه به اینها یک شنونده موفقدنی گوینده توجه کند و خود نیز به هنگام گوش ها و حاالت ب برقرار نماید، قادر است به کلیه ژست

او هیچ .ها و حاالت بدنی مناسب جهت تایید و اعالم درك طرف مقابل استفاده کند دادن از ژستگاه با خمیازه کشیدن و یا با نگاه کردن به سرعت و به اطراف، نگاه خود را از گوینده نمی گیرد و

مند ه ب این موضوع را به گوینده منتقل نماید که عالقدائما درصدد است تا با تماس چشمی مناس .هاي او گوش دهد است به حرف

صریح و صادق بودن - 2

اگر نتوانیم منظور .ي داردصراحت و صادق بودن فرایندي است که در ارتباطات انسانی نقش موثرتوسل می شود و از طرف مقابل به اشتباه می افتد و به حدس و گمان م کنیم،خود را با صراحت بیان

.واقعیت دور می گردد همدلی و همدردي - 3

ها و مشکالتمان ها، ترس ما نیاز داریم که دیگران درك درستی از ما داشته باشند و در زمینه نگرانی .با ما همدلی و همدردي کنند




١٦

م خود را براي همدلی باید بتوانی .ي ذهنی طرف مقابلهاتالشی است براي درك و فهم نیاز ،همدردي .ها نگاه و احساس کنیم جاي دیگران بگذاریم و از دریچه چشم آن

.در همدلی شما می توانید سخن طرف مقابل را تکرار کنید تا بداند که شما منظور او را دریافته ایدبه هیچ وجه نمی توانم او ،ام اعصاب من را خرد کرده است هم اتاقی: دوستتان به شما می گوید: مثالکه از دست او خیلی مثل این :همدالنه می توانید به او بگوییدتحمل کنم، با استفاده از طرز رفتار را

عصبانی هستی، این طور نیست؟ حفظ آرامش و احترام به طرف مقابل - 4

برمی آییم و گاه فکر می کنیم یا باید آن هاما اغلب در ارتباطات خود با دیگران درصدد ارزیابی .یمکنتحمیل آن هارا به نرا رد کنیم و یا نظرات و احساسات خودما آن هاساسات نظرات و اح

ر ارتباط داوم نمی یابد و هر دو طرف درگیر غالبا تدد، ارتباطاتی که بر پایه این روش شکل می گیر .را دچار مشکل می سازد

ر می کنیم تا به حل مسائل و دلیل با یکدیگر ارتباط برقرا به اینهمانطور که قبال نیز اشاره شد، ما .و رفع نیازهاي اجتماعی دست یابیم طالعاتمشکالت، رفع تضادها و تعارضات، رد و بدل کردن ا

کنند و یا حداقل به افکار خواهیم دیگران با نظرات ما موافقت باید به خاطر داشته باشیم همه ما میکامال نعقاید و نظرات ما براي خودما ا، زیررا تایید کنند آن هاو احساسات ما احترام بگذارند و

احترام نمی گذاریم، آن هااهمیت ندارند، اگر در ارتباط با دیگران این تصور پیش آید که به نظرات .ارتباط روند مناسب و هدفمند خود را طی نمی نماید

مخالفت نمودن به شیوه مناسب - 5

.روش خلع سالح است ،با نظرات و عقاید دیگران ها براي مخالفت کردن ترین شیوه یکی از مناسبدر این روش، فرد در سخنان طرف مقابل حقیقتی را پیدا می کند و سپس در مقام موافقت و تایید آن

با این شیوه در واقع شما .تاثیر آرام بخش عجیبی می گذارد ،این روش بر طرف مقابل .حرف می زندابل نیز احساس پیروزي می کند و با آمادگی بیشتري به پیروز از بحث خارج می شوید و طرف مق

.هاي شما گوش می دهد حرفما است، شمابله حق با: پاسخ شما! را قبول ندارم شماهاي اصال حرف: شما می گوید ارهمک: مثال

.هاي دیگران را نپذیریم صد حرف در همیشه نباید دربست و به صورت صد




١٧

خودشناسی و افزایش آگاهی - 6هاي ما با و یا به نتیجه رسیدن بحث آن هاناسایی دنیاي ذهنی دیگران، همدلی و همدردي کردن با ش

هاي خود جهت شناسایی شناسی و تالشی براي افزایش اطالعات و آگاهیددیگران نیازمند خو .دیگران و محیط زندگی است

، آن هاو پذیرش صادقانه آرزوها و نیازهاي خود ها، امیال، آگاهی از نقاط قوت و ضعف، ترس .را بپذیریم آن هاتر ببینیم و خصوصیات دیگران را واقع بینانه ها و کمک می کند ویژگی

شناسایی افکار تحریف شده - 7

آیا تاکنون براي شما پیش آمده است که سایه یک شیء مثل یک تکه چوب باریک و بلند یا ریسمانی مئنا همه ما در طول زندگی بارها تجربیاتی از این دست را روي دیوار به شکل مار ببینید؟ مط

.شود گفته می »خطاي حسی«، به این قبیل تجربیات .ایم داشتهها در ارتباطات انسانی تحریفاین .گویندمی »تحریف شناختی یا خطاي شناختی«این خطاها را

در .گام برداشت آن هاصحیح را شناخت و در جهت ت آن هاکنند، لذا باید مشکالت فراوانی ایجاد می ؛هاي شناختی همراه با مثال اشاره می کنیم ترین تحریف اینجا به برخی از مهم

بینید و سالم می کنید، اما او جواب سالم شما را نمی دهد می محل کاررا در رانیکی از همکا: مثال .و بی تفاوت از کنار شما می گذرد

هاي زیر این طاي شناختی است، امکان دارد به یکی از شیوهذهنی که دچار تحریف و خ: جادر این :رفتار را تعبیر و تفسیر نماید

.)پیش داوري(واه و مغرور شده استقدر خودخه او چ - .)شخصی سازي(ام تما من کاري کردهح - .)تعمیم مبالغه آمیز(همیشه دیگران را نادیده می گیرد - .)تیجه گیري و یا تصمیم گیري شتابزدهن(ام را باید با او قطع کنم رابطه -

هاي مذکور به نوعی منجر به قطع یا مخدوش شدن ارتباط طور که می بینید، هر کدام از شیوه همانشود، در حالی که شاید مسئله اساسی، عدم توان ما در پردازش اطالعات صحیح و ما با دیگران می

.ن مسئله شده استوجود آمدن ایه مبتنی بر واقعیت باشد که باعث ب***




١٨

مقابله با استرسمهارت - 6تغیرات وسیع و پیچیده اي مواجه ایم و هر تغییري با فشارهاي روحی و ، همواره بادر دنیاي امروز

ما زندگی و عملکرد میزان استرس اگر بیش از حد و طوالنی باشد، بر .تهمراه اس ) استرس( روانی .دآور ي و زیادي را براي ما به وجود خواهدتأثیر منفی گذاشته و مشکالت جدهاي مقابله براي رویارویی با هاي زندگی خود را بشناسید و از راه بسیار مهم است که بتوانید استرس

.استفاده کنید آن هاهر یک از

راه هاي مقابله با استرس نـی در برخـی مواقـع مـی یع .، رفتاري و بعضی درون روانی اسـت با استرس اي مقابلهه بعضی از راه

یگاه .برنامه ریزي و مشورت انجام دهیم مانندتوانیم براي حذف، کاهش یا مدارا با استرس کارهایی مانند دعا و نیـایش، نـذر و نیـاز، درد دل .هاي ذهنی یا درون روانی است فعالیت ،هاي مقابله نیز راه

.کردن و تخلیه احساسات

:یمقابله هاي هیجان -الف به انسان کمـک مـی یمقابله هاي هیجان .رو شدن با هر استرس، به میزانی از آشفتگی می انجامدرویا

مثال وقتی فردي از شـهر .برطرف کند ،کند تا هیجانی را که در اثر مواجهه با استرس ایجاد شده استهـاي مقابلـه .رود، تا مدتی ممکن است غمگین باشـد و خانواده خود جدا شده و به شهر دیگري می

.کند تا براین غم و غصه چیره شود به چنین شخصی کمک می یهیجانبه این نوع .کند باورها و اعتقادات به ویژه اعمال مذهبی در برخورد با استرس به فرد بسیار کمک می

نیـاز کـردن، توکـل، توسـل و نمـاز و ماننـد دعـا و راز .شـود فته میگمقابله ها، مقابله هاي مذهبی .خواندن

:مقابله هاي مسئله مدار -ب

کند تا براي مقابله با استرسی که درآن قـرار گرفتـه، راه حـل مقابله هاي مسئله مدار به فرد کمک مییا کاهش ازبین رفتهدراین نوع مقابله، هدف آن است که فعالیتی انجام شود تا استرس .هایی بیاندیشد

.یا با آن مدارا شودویابد




١٩

یمثال اعتیاد یـک مقابلـه هیجـان .شوند دسته سالم و ناسالم تقسیم می باال به دو هریک از مقابله هايدزدي و بزهکـاري یـک مقابلـه مسـئله مـدار .سالم اسـت یدل کردن یک مقابله هیجان ناسالم و درد

.ناسالم، ولی مشورت کردن یک مقابله مسئله مدار سالم استبه این ترتیب کـه در .ترکیب با یکدیگر استفاده شوندو مسئله مدار در یبهتر است مقابله هاي هیجان

د و سپس با استفاده از مقابلـه هـاي باستفاده شود تا فرد آرامش خود را بیا یابتدا از مقابله هاي هیجان .صورت گیرد آن هامسئله مدار، راه هایی براي حذف یا کاهش

:ر سالم و ناسالم ارائه شده انداز مقابله هاي مسئله مدار و هیجان مدا تعدادي در جداول زیر

مقابله هاي مسئله مدار سالم و ناسالممقایسه مقابله هاي مسئله مدار ناسالم مقابله هاي مسئله مدار سالم

چک بی محل کشیدن اولویت بندي کردن کار و برنامه ها

انجام کارهاي شتاب زده فکر کردن

فریب دیگران برنامه ریزي کردن

داريکالهبر تالش

وعده هاي بی اساس دادن حل مسئله

رباخواريسرقت، مشورت

*** سالم و ناسالم هیجانیمقابله هاي مقایسه

ناسالمی مقابله هاي هیجان سالمی مقابله هاي هیجان خودکشی ورزش

ابراز احساسات منفی به دیگران گردش

تخریب اموال دیگران پیاده روي

حمله به دیگران نقاشی

خود خوري ول شدن به کار و فعالیتمشغ

فرار دعا

انزوا نذر و نیاز

مصرف مواد مخدر درد دل

مصرف داروهاي روان گردان به طور موقت کنار کشیدن

***




٢٠

هاي افراد مقاوم در برابر استرس ویژگیهریـک از آن .م در برابر استرس صـورت گرفتـه اسـت تحقیقات وسیعی پیرامون شخصیت هاي مقاو

هـاي افـراد مقـاوم در برابـر اسـترس و شخصـیت هـاي قیقات توانسـته اسـت برخـی از ویژگـی تح :به شرح زیر. کندپذیر را شناسایی آسیب

افراد باور دارنـد کـه مـی تواننـد این .دارند» احساس کنترل«ترس مقاوم در برابر اس افراد :ویژگی اول .، کنترل کنندبه خود راویدادها و حوادث مربوط مسیر زندگی خود و بسیاري از ر

هـا و گونـه افـراد در برابـر فعالیـت ایـن .دارند» احساس تعهد و مسئولیت«مقاوم افراد :دوم ویژگیخود را مسئول و متعهد ) اعم از امور شغلی، تحصیلی، خانوادگی و جز آن(اقداماتی که انجام می دهند

.می دانند

بـراي آنان بـراین باورنـد کـه .دارند »چالش جوییو ی احساس مبارزه طلب«افراد مقاوم :سوم ویژگیاز همـین رو نـه تنهـا از فشـارها، .الزم اسـت ورداري از روحیه مبارزه طلبی برخ ،موفقیت در زندگی

را به منزلـه فرصـت هـایی مـی آن هاها و تعارضات ناشی از زندگی نمی هراسند، بلکه حتی چالش .راهم می سازندو تعالی آنان را ف دانند که زمینه رشد

حتی به هنگـام رو ،گونه افراد این .هستند» شاداب زیستن« داراي ویژگیافراد مقاوم :چهارم ویژگی

آنان نگرشـی شـاد و .از دست نمی دهندروحیه شادابی و بذله گویی خود را ،رو شدن با ناکامی هاه بو امروز را لـذت بخـش و شـادي آفـرین بینانه به زندگی دارند، فردا را بهتر از امروز می دانند خوش

، دیگـران آن هـا را زیـرا . روابط آنان با دیگران می شوداین ویژگی موجب گسترش .ارزیابی می کنند .می دانند» فوق العاده «و » قابل اعتماد« ،» دوست داشتنی «

نظرات و ،خواسته هاان به راحتی می توانند آن .دارندافراد مقاوم، توانایی ابراز وجود :پنجم ویژگی .تمایالت خود را ابراز نمایند و از واکنش هاي دیگران هراسی ندارند

براساس آنچه گفته شد ویژگی ها و سبک زندگی و رفتار افراد مقاوم در برابر استرس و افراد ؛پذیر را به شرح مندرج در جدول زیر می توان خالصه کرد آسیب




٢١

د آسیب پذیرویژگی هاي افراد مقاوم و افرا در مقابل استرس

افراد آسیب پذیر افراد مقاوم .می توانند خواسته هاي خود را مطرح سازند -

هـاي هاي زندگی آنان متعادل است، به فعالیـت فعالیت -متنوع می پردازند، با دوستانشان روابـط سـالم برقـرار مـی

.کنندو خـوش مشـرب از زندگی لذت می برند، می خندنـد - .ستنده

.به اندازه توان خود مسئولیت می پذیرند -

هـاي ارزشـمند و حـوادث تهدیـد کننـده را بـه هـدف - .حوادث مثبت متعادل می کنند

.به آینده امیدوارند -

.کنندخود را مطرح يتوانند نیازها نمی -

.به کارهاي مالل آور تن می دهند -

ماننـد (زنـد یعاداتی دارند که به سالمتی آن ها لطمه م - ...)وپرخوري، ورزش نکردن

روابط آن ها بـا دیگـران .پرخاشگر و انزوا طلب هستند - .است سرد

.می دانندزندگی را موقعیتی دشوار - .خود را ناتوان از کنترل حوادث می دانند -

.هستند نسبت به آینده ناامید -

***

براي کاهش نشانه هاي استرسراه هایی :راه هایی وجود دارد که دو مورد از آن ها به این شرح است کاهش نشانه هاي استرسبراي

این مسئله باعث می .راحتی نفس بکشیده هنگام استرس ممکن است نتوانید ب :تنفس شکمی - 1

دراین حالت با استفاده از .شود که میزان اکسیژن در خون کاهش یابد و عضالت شما منقبض شوندسپس با بیرون دادن .نفس خود را کامآل بیرون بدهید ،ی با فشار شکم به داخلروش تنفس شکم

7یا 6، 5ا عدد شکم ، نفس عمیق بکشید، براي این کار می توانید عمل بازدم و دم را باشمردن ت .انجام دهید

دراین روش می توان با دراز کشیدن یا نشستن راحت روي یک صندلی :تعضال ساختنآرام - 2

که تمام عضالت بدن تکیه گاه داشته باشد، بطور متناوب عضالت بدن را منقبض و منبسط ريبطودر انقباض را می توان از ماهیچه هاي پا وساق شروع کرد وکم کم به تمام نقاط بدن رسید و .کرد

.نهایت عضالت صورت و کاسه سر را نیز شل کرد***




٢٢

مدیریت بر هیجانمهارت -7 هیجان چیست؟

آن اسـتفاده پر انـرژي از اي است که در فارسی بیشتر براي احساسات و حاالت پرشور و ان کلمههیجاحساسـی و روانـی مثبـت و منفـی و عالیـم ، ولی در روانشناسی بـراي بیـان تمـام حـاالت می کنیم

.جسمانی و روانی همراه آن به کار می رودناامیـدي، نگرانـی، احسـاس ،، امیـد ق و محبـت، تنفـر خشم، تـرس، عشـ عبارتند از هیجاناتبرخی

... و حقارت، غرور، غم و اندوه، شادي، تعجب، شرم، پشیمانی، دلسوزي

مدیریت هیجانی

، نحـوه در خود و دیگـران تشـخیص داده ها را سازد تا هیجان مهارت مدیریت هیجان فرد را قادر میامروزه کسانی .هاي مختلف نشان دهد ه هیجانمناسبی ب را بر رفتار بداند و بتواند واکنش آن هاتأثیر

دانند کـه بـه آن داراي کیفیتی می ،خود و روابطشان استفاده کنند را که قادر هستند از هیجانات به نفع .دگوین می هوش هیجانی

دهیم؟ چگونه مهارت مدیریت هیجانات را افزایش

جلسـات توصیه می شود در .پیدا کنند کاملباید درباره احساسات و هیجانات خود اطالعات افراد -هـاي صـحبت ...گروهی درباره انواع هیجانات مثل شادي و غم، عشـق و تنفـر، تـرس و شـجاعت و

.مسازنده داشته باشی

گوشزد کنیم که ما آن هاهمانند مهمان خود بدانیم، ولی به را آن هاهاي خود را بپذیریم و هیجان - .درند هرکاري دوست دارند انجام دهناند هستیم و اجازه آن هامیزبان

.نگـري و کنتـرل تـنش تقویـت کنـیم، مثـل همـدلی، مثبـت در خـود مطلوب رارفتارهاي هیجانی -

بـراي احساسـات ارزش : محیط و فضایی سرشار از احساس امنیت خاطر و حمایت فراهم سـازیم - .را مورد شناسایی قرار دهیم آن هاقایل شده و

احساسات ) ...پا چلفتی، دیوانه، ترسو دست و( اري بر روي افراد با صفات گوناگون گذ جاي نامه ب - ).کنی کمی احساس ترس می درس که خشمگین هستی، به نظر می مثل این(گذاري کنیم آنان را نام

نیست، بلکه ن، تنبیه، قضاوت، سخنرانی، نصیحت و تهدید کارسازدبراي شناخت دیگران، دستوردا - .دبه آنان می تواند در این راه مؤثر باش گوش دادن




٢٣

عضالنی و یا روش تمرکز بر تنفس، در مـدیریت هیجانـات پرانـرژي هاي آرمیدگی آموزش روش - .دباش می مثل خشم و تنفر اثربخش

***

حل مسئلهمهارت -8ایـن خورد بادر بر .دشویم که بعضی ساده و بعضی پیچیده هستن مواجه می ما هر روز با مسائل زیادي

نگرفته باشیم که چگونه به روشی درسـت و منطقـی، آن هـا را پشـت سـر بگـذاریم، دیا مسائل، اگر .دشون هاي جدي می ساده هم تبدیل به استرس مشکالت

اگر مسائل .کند که مسائل زندگی خود را به شکل مطلوب حل کنیم مساله به ما کمک می توانایی حل .ودش می بمانند سالمت روانی و جسمانی ما تهدیدزندگی حل نشده باقی مهم

نیاز به اتخـاذ تصـمیم و عمـل مناسـب شوند که افراد در طول زندگی بارها با مشکالتی رو به رو میکنند که به انتخاب می هاي نادرستی را و یا راه حل دهندانجام آن را به خوبی توانند اما غالبا نمی . دارد

... و انتخاب شغل یا انتخاب همسر انتخاب رشته تحصیلی، مانند .ودش می شکست منتهی

مسـائل و مشـکالت یـاري داد، افـراد را در برخـورد بـا توان یکی از روش هایی که با آموزش آن می .تمهارت حل مساله اس

آن نه چگو ،شود شود زمانی که در زندگی با مشکل مواجه می آموخته می در مهارت حل مساله، به فرد هایی را که ممکن است به حل حل بعد راه .می شوداین روش به درستی مساله تعریف در .را حل کند

راه حلـی کـه سرانجامو گیرد هرکدام مورد ارزیابی قرار می سپس. ، انتخاب می گرددبیانجامد آن ها .می شودانتخاب بهترین است

روش حل مساله

که حـل مسـئله بی آن کنندیلی اوقات می توانند مشکالت خویش را حل به نظر می رسد انسان ها خاما از سوي دیگر خیلی اوقات نیز انسـان هـا نمـی تواننـد .آموخته باشند علمیرا به صورت مدون و

حـل . اند نیاموخته یا تمرین نکردهمسئله خود را حل کنند، چون حل مسئله را به صورت یک مهارت .است علمیله فعالیت هاي مساله نیازمند یک سلس




٢٤

تعریف حل مساله -1مرحلهبـا مواجـه شـدن فرایند تفکر منطقی است که به فرد کمک می کنـد تـا هنگـام یک روش حل مساله

.راه حل هاي متعددي را جستجو کند و سپس بهترین راه حل را انتخاب نماید ،مشکالتو یا از درون فـرد نشـات گرفتـه ) اق در ادارهاتفمثل یک (مسئله می تواند ناشی از یک مشکل بیرونی

). تعهدات شخصی یا مثل نیازها(باشد

انتخاب رویکرد صحیح نسبت به مشکالت -2مرحلهکـه مـثالً ایـن بـاور .دراین مرحله الزم است باورهاي غلط نسبت به مشکل شناسایی و اصالح گردد

.، بی لیاقتی و ناتوانی استنشانه ضعف ،مشکل. رو شده ب نباید در زندگی با مشکل رو

لهاتعریف دقیق مس -3مرحلهمشـکل چیسـت؟ .سوال ها پاسخ داده شـود این معموالً وقتی مشکلی در زندگی پیش می آید باید به

کجا شروع شد؟ چه کسی دراین مشکل نقش دارد؟ از مشکل کی شروع شد؟ مشکل

پیدا کردن راه حل -4مرحلهروش بـارش ذهنـی . دن راه حل ها، روش بـارش ذهنـی اسـت یدا کریک روش عینی و عملی براي پ

کنیم بدون هیچ نوع قضاوت، بازداري، ارزش گذاري خوب و بد و یا جلوي فکر خـود را یعنی سعی .گرفتن، راه حل هاي متعدد، متنوع و غیر قضاوتی براي مسئله ارایه بدهیم

راه حل بهترینارزیابی راه حل ها و انتخاب -5مرحله

دراین مرحله راه حل هاي ارایه شده را مورد ارزیابی قرار دهید و سـود و زیـان هـر کـدام را بررسـی راه حلی را انتخاب کنید که بیشترین سود و کمترین زیان ،مزایا و معایببررسی سپس براساس .کنید

.را داشته باشد

اجراي راه حل و بازبینی -6مرحلهـ بعد از اجراي راه حل و مفید ب ع را ودن آن به خودتـان پـاداش دهیـد و اگـر مسـئله حـل نشـد، موان .تکرار کنید در صورت لزوم می توانید مراحل حل مساله را مجدداً .شناسایی کرده و برطرف کنید




٢٥

تصمیم گیريمهارت -9برخـی دیگـر کـم و بسیار مهـم آن هاها در هر روز تصمیمات بسیاري می گیرند که بعضی از انسان

در زنـدگی ،آن تصـمیم زیـرا .تصمیم گیري در مورد برخی از مسائل کار سادهاي نیسـت .یت انداهماز این جهت و از جهات بسـیار دیگـر مهـارت تصـمیم گیـري . مدهاي بسیاري دارداآینده افراد نیز پی

:بسیار حائز اهمیت است که در اینجا به توضیح مختصري از این مهارت خواهیم پرداخت

ی در تصمیم گیري اصلاحل مر

توجه به اهداف واقـع بینانـه مهارت تصمیم گیري به ما کمک می کند تا با اطالعات و آگاهی کافی باافـراد بـراي یـک .کرده و به کار بگیـریم خود، از بین راه حل هاي مختلف بهترین راه حل را انتخاب

:باید از نکته هاي زیر را آگاه باشندتصمیم گیري مطلوب

تعیین و تشخیص مسئله: لگام اوبدانید در جریان تصمیم گیري بـه چـه چیـز مـی خواهیـد .را بشناسید روشنیباید هدف مشخص و

چـون .، خودش یک تصـمیم اسـت اري و تعیین این که چه می خواهیددرواقع هدف گذ .دست یابید .هاي متعددي داشته باشید شما می توانید انتخاب

پس اول باید بدانیـد .را حل کنید و براي مسئله اي راه حل پیدا کنید تا مشکلی دگیری شما تصمیم می .شما را به تهیه برنامه هدایت خواهد کرد ،؟ شناخت مسئلهمورد نظرتان چیستمسئله

دقیقـاً معـین .مدت زمانی می خواهیـد بـه آن برسـید مسئله بعدي در تعیین هدف آن است که در چه ،بـا اسـتفاده از امکانـات کـه تعیین مسئله بـه طـور دقیـق اسـت ،پس گام اول در تصمیم گیري .کنید

.صورت می گیرد شناخت و تجزیه وتحلیل منطقی مسئله

هاي مربوطه تشخیص راه حل :گام دومهاي مختلف و متعـددي را مـد نظـر باید راه .تشخیص راه حل هایی که شما را به هدف نزدیک کند

،مد نظر بگیرید تا اگر ازیک راه بـه هـدف نزدیـک نشـدید همیشه چند راه حل مختلف را .قراردهید .هاي دیگري را براي رسیدن به هدف در اختیار داشته باشید تان خراب نشود و راهاروحیه ارزیابی ،هاي موجود را براساس سختی یا سادگی روش هاي حل مشکل با توجه به موقعیت راه حل

.کنید




٢٦

،هاي شما و راهی که براي رسیدن به هدفتان تعیین مـی کنیـد عوامل فردي بسیاري در تصمیم گیري :اثر گذار هستند که عبارتند از

افرادي که اعتماد به نفس قوي دارند در تصمیم هاي خود منطقی تر رفتار می کنند :اعتماد به نفس - .و راه حل هاي منطقی را بر می گزینند

در تصـمیم گیـري ایـن پـا و آن پـا ،را حفظ کنیـد اگر نتوانید استقالل فکري خود :استقالل فکري - .خواهید شد» دهان بین«اهید کرد و بدتر از آن خوتا آن عواقب، هر تصمیمی که بگیرید :آمادگی براي پذیرش مسئولیت تصمیم هایی که می گیرید -

.حدودي قابل پیش بینی است .ندي بـه همـراه داشـته باشـد هر تصمیمی ممکن است عواقب ناخوشـای :عدم ترس از خطر کردن -

.فراهم کنید که ترس شما را کم کندمانع موفقیت می شود، ولی باید شرایطی ،ترس .همیشه چند فکر بهتر از یک فکر عمل مـی کنـد .روحیه مشورتی داشته باشید :مشورت با دیگران -

نتوانیـد بـه طـور در بسیاري موارد شما به دلیل هیجان زدگی ناشی از معضل پیش آمده ممکن اسـت لذا بسیاري از جنبه هاي مثبت یا منفی تصمیم خـود را نمـی توانیـد ارزیـابی .کامل منطقی رفتار کنید

.کنید یا آن که روش درستی را نمی توانید انتخاب کنید تا شما را به هدف برساند

تشخیص راه حل : گام سومولـی همـان راه حـل ،مزایایی داشته باشـد ممکن است یک راه حل براي هدفی که شما در نظر دارید

، لـذا از آن باشـد براي همان هدف که شخص دیگري می خواهد به آن برسد معایـب زیـادي داشـته .هایی که انجام می دهید نیز مدنظر داشته باشید این مسئله را در مشورت .استفاده نکنید

انتخاب بهترین راه حل : گام چهارم

رحـال بـا ه بـه .می باشـد هاي پیشنهاد شده براي رسیدن به هدف از روش انتخاب بدون تردید یکیها با توجـه بـه شـرایط رسید که یکی از روش به این نتیجه می ،هایی که می کنید و مشورت ارزیابی

بهترین روشی را که با شـرایط شـما .هاي خاص شما بهترین راه است ، و سایر موقعیتزمانی، مکانی .، انتخاب کنیدبیشترین فایده به نظر می رسد ب وداراي کمترین عی




٢٧

اجرا : گام پنجمدسـت بـه کـار شـوید و .شکل شما سرجاي خودش باقی می مانـد م تا زمانی که اقدام نکنید هدف و

.نقایص کار بیشتر مشخص خواهند شد ،نترسید و هر چه در عمل بیشتر پیش برویددر اجـراي .توجه بـه شـرایط روز تصـمیم بگیریـد بتوانید باآنگاه باید انعطاف پذیري داشته باشید تا

می توانید به بعضی دوستان یا همکاران خـود ، ، بسته به این که چه تصمیمی گرفته باشیدتصمیم خودخودتـان را ولی چون تصـمیم کلـی ،بگذارید آن هاهایی را به عهده یت تفویض اختیار کنید یا مسئول

سعی کنید نظارت مستقیم و مستمر بر مـوارد تفـویض ،بر عهده دارید گرفته اید و مسئولیت اصلی را .شده نیز داشته باشید

***

تفکر خالقمهارت -10 »)ع(امام رضا«. بندگی خدا به زیادي عبادت نیست بلکه به بسیاري تفکردرامرآفرینش است

تفکر خالق ویژگی هاي افراد داراي

گیـري از خص از تلفیق مهارت هـاي حـل مسـئله و تصـمیم مهارتی است که ش، مهارت تفکر خالق. دپیـدا مـی کنـ افکار یا روابط نو برخوردار شده و قدرت کشف و انتخـاب راه حـل هـاي جدیـد را

:ویژگی هاي افراد داراي تفکر خالق به این شرح است

هاي نو و تازه جست و جو می کنند که از طریق آن بتوانند فکر خود را به سوي ایده راه هایی را -1

.دهدایت نماین

.دبه همه جوانب یک موضوع و مسئله توجه دارن -2

.دمسئله تمرکز حواس بیشتري را از خود نشان می دهن در حل یک -3

.درا بیشتر از دیگران از خود نشان می دهن) نو دست نخورده و(فکرهایی بکر -4

.دید دیگران اهمیت چندانی نداشته باشممکن است از د به راه حل هایی می اندیشند که -5

.دمختلف، نتایج جدیدي را می گیرن از ربط ایده ها و تجربیات -6

.ده با عقاید مختلف استقبال می کننهکنند و از مواج افکار و عقاید خود را به راحتی مطرح می -7ه دلخواه تـالش مـی راه هاي مختلف را بررسی و تا رسیدن به نتیج براي حل مسایل و مشکالت -8

.دکنن




٢٨

.دمحدود به نظرات دیگران نمی نمایند، حصار هر آن چه بود و هست را می شکنن خود را -9

.دهمواره کنجکاو بوده و در جست و جوي اطالعات جدید و نو هستن -10

، عینیـت مـی ودارند، تـا حـدي کـه بـه تفکـرات خـود سازي ذهنی باالیی برخ از قدرت تصویر -11 .دبخشن

.دمثبت نگر و پرانرژي هستن -12

.ندمختلف را دار معموالً براي هر سؤالی آمادگی ارائه پاسخ هاي -13

.ددیده می شو سؤال وجواب هاي غیر عادي و عجیب و غریب در آن ها بیشتر -14

د و دیگران پرورش دهیم؟وچگونه تفکر خالق را در خ

.مدهی ي مختلف گسترشاطالعات و تجارب خود را در موقعیت ها -1

.دباش از دیگران سؤال هایی را بپرسیم که پاسخ هاي متعدد داشته -2

همکـاري خودشـان اگر سؤال هاي غیرمعمولی از سوي دیگران مطرح می شود، سعی کنیم تا بـا -3 .مپاسخ هاي جدید و نو را کشف کنی

. مرا سرمشق زندگی قرار دهـی ...ابی و خالق مثل ابوعلی سینا، دکتر حس رفتارها و الگوهاي افراد -4 حملـه ذهنـی بـه یـک (م به خوبی اسـتفاده نمـایی » بارش فکري«ویژه تفکر خالق مانند از فنون -5

).موضوع را بارش فکري می گویند

تصویر سازي کمک می کنـد تـا اطالعـات در تصورات ذهنی خود و دیگران را تقویت کنیم، زیرا -6اگر فرزندمان داستانی از دایناسورها را می خوانـد، از ذخیره شوند، براي مثالحافظه بلند مدت بیشتر

جنگل قرار دارد، به صداي آنان گوش دهد، بزرگی جثه اش را در نظر او بخواهیم تصور کند که میان ... آنان را بشنود و بگیرد، صداي پاي

از طرح هاي خالق ذهن ) مدل(نمونه از به جاي استفاده ...در نوشتن داستان یا کشیدن نقاشی و -7 .مخود استفاده کنی

.مهمترین نکات آن را یادداشت نماییم ،خوانیم، می بینیم و می شنویم آن چه را که می -8

اجـازه دهـیم ) افکار خود را روي کاغذ بیاوریم(جدیدي که به ذهن ما می رسد، بنویسیم هر فکر -9 .میریآنان را جدي بگ سؤالی را از ما بپرسند و سؤاالت هر

، نقاشی و داستان نویسی موجب شکوفایی اشیاء یا گل، مجسمه سازي بازي هاي فکري، ساخت -11 .دگرد ذهن و خالقیت می

.تخـالق مـوثر اسـ طرح سؤال هاي باز و تکمیل جمالت و داستان هاي ناتمام در رشد تفکـر -12 بگذاریم و اجازه دهیم که تا حـد ممکـن احترام) نبه ویژه کودکان و نوجوانا( به عقاید دیگران -13




٢٩

.ندده کارهایشان را با ذوق و سلیقه خود انجام

.ددر جامعه فراهم شو ابتکار و تخیل را باور داشته باشیم تا زمینه بروز فعالیت هاي خالق -14سـؤال هـاي را بـه آنهـا اي باشد که سعی کنیم پاسخ هاي ما در مقابل سؤاالت دیگران به گونه -15

.میدتري هدایت کنیجد

.در خانواده و مدرسه و محل کار به دیگران بدهیم فرصت ابتکار و نوآوري را -16

ي تفریحی و فرهنگی جهت ن هاامسافرت، بازدید از موزه ها، رفتن به مک از موقعیت هاي مانند -17 .ماستفاده کنی آموزش تفکر خالق

مـل را از خـود و آن عوا ز عوامل شکوفایی تفکر خالق اسـت، احساس امنیت، شادي و آرامش ا -18 .مدیگران دریغ نکنی

اما ضروري اسـت ،جدي، بخشی از عوامل رشد خالقیت است ، مهارت و تالشهوش، استعداد -19 .داشته باشیم به ایجاد انگیزه نیز توجه ویژه اي

صـر بـه فـرد فرد موجودي منح م که هرباور داشته باشی .توانایی دیگران حتی کودکان را بپذیریم -20 .رداست و مثل و مانند ندا

خالقانه اي را از دیگـران مشـاهده کـردیم ، بـا تشـویق، خوشـحالی و وقتی کار و فکر جدید و -21 .مکنی ابراز ،شادي

***

تفکر نقادانهمهارت -11ه از آن به بررسی افکار و با استفاد هدفمند و سازمان یافته است که شخص ،یک فرآیند شناختی فعال

پردازد و با ارزیابی و تفسیر ماهرانه خـود بـه درك عقاید خود و دیگران و یا موقعیت هاي خاص می .دیاب و فهم روشن تر و بهتري دست می

اصول تفکر نقادانه

براي فهمیدن دقیق تر مطلـب یـا مسـئله پرسیدن سؤاالت مناسب از خود و دیگران :پرسشگري -1 .هح شدمطر .مطلب یا مسئله مطرح شده درباره جمع آوري اطالعات از منابع مختلف :اطالعات -2




٣٠

مطـرح شـده و بررسی و ارزیابی اطالعات جمع آوري شده دربـاره مطلـب یـا مسـئله :یارزیاب -3 .اارزش گذاري آن ه

ـ درنظر گرفتن و انتخاب بهترین و صحیح ترین مفهوم یا راه حل :ينتیجه گیر -4 راي مطلـب یـا ب .همسئله مطرح شد

:د هستن ویژگی هاي افرادي که داراي تفکر نقادانه .ددارن پرسشگري روحیه -1

.دخود نقد پذیرن -2

.تاس داوري و قضاوت آن ها به دور از تعصب و لجبازي -3

.دمی کنن ، نه می پذیرند و نه ردهر چیزي را به سادگی و بدون تفکر -4

ـ بـه دسـت مـی ،مختلف اطالعات مناسب و دقیقـی دربـاره موضـوع مـورد نقـد از منابع -5 .دآورن

.دنسبت به مسایل دید وسیع و دقیقی دارن -6

.دمنفی مسئله توجه داشته و یکسونگر نیستن به جنبه هاي مثبت و -7

.دموضوعات مختلف را دارن قدرت تجزیه و تحلیل و استنتاج -8

.دکنن سبت به مسایل اظهار نظر میبا ذهن باز و متفکرانه ن -9

.دمعموالً قدرت تشخیص درست از نادرست را دارن -10

.دمتفکر و منطقی و شنونده اي فعال هستن گوینده اي -11

.دمی گیرند، به جزئیات نیز توجه می کنن در حین این که کل موضوع را در نظر -12

. داه حل دیگران یا خودشان همیشه درست نباشـ حرف یا ر ند که ممکن استفبه این مسئله واق -13 .ندفریب وعده هاي دیگران را نمی خوراندیشند، معموالً چون به عاقبت کار می -14

.دگروه ها و افراد نمی شون معموالً به راحتی جذب -15

راهکارهاي پرورش تفکر نقادانه

.مري داشته باشیبیشت نسبت به امور و پدیده هاي اطرافمان، حساسیت و دقت -1

تحلیل قرار دهیم و به سادگی آن ها را نپذیریم دیده ها، شنیده ها و مطالعه خود را مورد تجزیه و -2 .مو رد نکنی

.مبا سؤاالت مناسب و مرتبط اطالعات بیشتري به دست آوری درباره هر موضوعی -3

ود، یا تحمـل راه حـل دیگـران بـه تحمیل راه حل خ ،حل هاي متفاوتی دارند همسایل، معموالً را -4 .دنمی آی قطعی، منطقی به نظر عنوان یک راه حل




٣١

نشـویم و از و هیجان هاي شدید و کـاذب درباره مسایل پیش آمده، فکر کنیم و دچار احساسات -5 .ممورد بحث اکیداً بپرهیزی ، تعصب و خودرایی درباره موضوعاتقضاوت عجوالنه

.مگیري و عمل نمایی یل، فکر کرده سپس تصمیمقبل از پاسخگویی به مسا -6

.مکودکان باشی والنه فکر کردن خود و دیگران به خصوصئمشوق خوبی براي مس -7

.منشوی از عقاید و نظرات خود دفاع معقوالنه و منطقی کرده و زود تسلیم -8

.مبدهی به دیگران اجازه بحث و اظهار نظر درباره موضوعات مختلف را -9

ترتیـب داده و همـه را جلسات گفتگو درباره مسایل اجتماعی و یا روزمره در خانواده و مدرسه -10 .مبه شرکت فعاالنه در این جلسات تشویق کنی

مفیـد و مـؤثر مـی ،تفکر نقادانه در کودکان و نوجوانان مطالعه زندگینامه افـراد نقـاد براي رشد -11

.دباش

از راهنمـایی آنـان را بررسی و ارزیابی کنـیم و در صـورت نیـاز فرآیند تفکر کودکان و نوجوان -12 .مدریغ نورزی

سؤال کردن مناسب، مخاطب را در رسیدن به پاسخ به هر سؤالی به راحتی پاسخ نگوییم بلکه با -13 .مکمک نمایی

نصـیحت، قضـاوت و ، دستور دادن، سـرزنش، بحث و تبادل افکار از برچسب زدن در جلسات -14 .مکردن فکر دیگران اکیداً پرهیز نماییمسخره

امنیت و آرامش روانی و عاطفی و احترام به عقایـد و نظـرات کودکـان و نوجوانـان با برقراري -15 .مبه شرکت در بحث و بیان اظهار نظر ترغیب و تشویق نمایی آنان را

دیگـران را جویـا مناسب درباره موضوعات مختلف در خانه و مدرسه نظـرات با طرح سؤاالت -16 .منیز در بحث و گفتگو شرکت دهی شده و آن ها را

مدرسه گوش کنیم تا بتوانیم با سؤاالت مناسـب با دقت و حوصله به نظرات دیگران در خانه و -17 .مراهنمایی کنی آن ها را براي نتیجه گیري صحیح تر

نکـرده انـد، بیشـتر دركدر صورت عدم مشارکت دیگران در بحث، شـاید آن هـا موضـوع را -18

.دتوضیح دهیم تا بتوانند حضور فعال تري داشته باشن

بتـوانیم بـه مقابل سؤالی که از ما می کنند، پاسخ از قبل تعیین شده اي نداشته باشیم، تا بهتـر در -19 .منقد و بررسی تجزیه و تحلیل موضوع بپردازی




٣٢

خودارزیابی .مهارت هاي زندگی را تعریف کنید .1 .را بیان کنید فواید و کاربردهاي مهارت هاي زندگیده مورد از .2 .نام ببرید ،جهانی مشخص نموده است که سازمان بهداشت را ده مهارت زندگی. 3 .مهارت خودآگاهی چیست؟ به اختصار توضیح دهید. 4 .پنج جزء مهارت خودآگاهی کدامند؟ توضیح دهید. 5 .ه توضیح دهیدنهج البالغ دیدگاهاز را خودآگاهی و تصمیم گیري. 6 .مهارت همدلی را تعریف کنید. 7 چه عواملی موجب بروز رفتار همدالنه می شود؟. 8 .چهار مورد از راه کارهایی که موجب تقویت همدلی می شوند را توضیح دهید. 9

.مهارت روابط بین فردي را تعریف کنید. 10 .فردي را نام ببرید و دو مورد را توضیح دهید هفت عامل تاثیر گذار در روابط بین. 11 .فواید ابراز وجود سالم چیست؟ توضیح دهید. 12 .کارکردهاي روابط بین فردي کدامند؟ چند مورد را توضیح دهید. 13 .چند مورد را توضیح دهید از چه طرقی روابط بین فردي تقویت می شوند؟. 14 .توضیح دهیدمهارت ارتباط موثر چیست؟ به اختصار . 15کدامند؟ نام ببرید و هر یک را به برقراري ارتباط موثر مهارت اساسی براي یادگیري هاي گام. 16

.اختصار توضیح دهید .همدلی و هم دردي را با یکدیگر مقایسه نمایید. 17 .مهارت مقابله با استرس را تعریف کنید. 18 .راه هاي مقابله با استرس کدامند؟ توضیح دهید. 19 دارند؟با یکدیگر چه تفاوتی مقابله هاي مسئله مدار سالم و ناسالم .20 .را بیان کنید افراد مقاوم در برابر استرس ویژگیپنج . 21 .کدامند؟ به اختصار توضیح دهید ساده براي کاهش نشانه هاي استرسهاي تکنیک. 22 .هیجان چیست؟ به اختصار توضیح دهید. 23 ی توان مدیریت بر هیجانات را افزایش داد؟از چه راه هایی م. 24 .مهارت حل مسئله را تعریف کنید. 25 .مراحل روش حل مساله کدامند؟ هر یک را به اختصار توضیح دهید. 26




٣٣

.کدامند؟ به اختصار توضیح دهید اصلی در تصمیم گیرياحل مر. 27 .دهیدچیست؟ چند مورد را توضیح تفکر خالق ویژگی هاي افراد داراي. 28 . چگونه تفکر خالق را در خود و دیگران پرورش دهیم؟ چهار مورد را توضیح دهید. 29 .تفکر نقادانه را تعریف کنید. 30 چهار اصل تفکر نقادانه چیست؟. 31 ی دارند؟ ویژگی های، چه دهستن افرادي که داراي تفکر نقادانه. 32 .دهید کدامند؟ توضیح کارهاي پرورش تفکر نقادانه راه .33

منابع .1378. نشر کتابدار: تهران. شمه اي از اطالعات و ارتباطات. آذرنگ، عبدالحسین -

موسسـه بـین المللـی : ترجمه خدایار ابیلی، چاپ اول، تهران. اس، ارزشیابی طرح و برنامه هاي آموزشی براي توسعه. اچ.بوال - . 1375روش هاي آموزش بزرگساالن ،

.1367جامعه شناسی ارتباطات، انتشارات اطالعات ،چاپ اول ساروخانی، باقر، - .1370.اقتصادي _، اطالعات سیاسی »مقدمه اي بر توسعه منابع انسانی «طایفی، علی، - 1378.، پیام پست و مخابرات، شماره دوم»انقالب اطالعاتی « .عظیمی، محمد رضا -

.1378انتشارات سروش ،چاپ سوم، ). ی میان فردي ،گروهی ، جمعیارتباطات انسان(محسنیان راد، مهدي، ارتباط شناسی - .1367ساروخانی، باقر، جامعه شناسی ارتباطات، انتشارات اطالعات ،چاپ اول - ، تفسیر حجه االسالم والمسلمین غالمرضا قاسمیاننهج البالغه - .1388بیت، ، انتشارات تر»مجموعه کتاب هاي مهارت هاي زندگی«حمید، سید آتش پور، - ،انتشارات معاونت دانشجویی و فرهنگی مرکز مشاوره دانشجویی ."هفت گام اساسی در برقراري ارتباط موثر ".زهره ،استوار -

.وزارت علوم، تحقیقات و فناوري )www.irunesco.org(ایران -وب سایت کمسیون ملی یونسکو - )www.Tebyan.net( سایت تبیان -

- Advanced Design Approach for Personalized Training Interactive Tools . - http://www.adaptit.org/files/ADAPT%٢٠methodology.pdf - Carnevale. A.P, Schulz. E. " Return on investment: Accounting for training ". Training and development journal, ٤٤ (٧), ١٩٩٠


http://www.irunesco.org

http://www.Tebyan.net

http://www.adaptit.org/files/ADAPT



دوره آموزشی مهارت های زندگی

Documents