:در ایه شمار

1 .......................... زدذ ث تىبرایجب ب ثب ب ییتع زاوش یذ اجبس

4 ..................................... افغبستب در ف یث ی ثشري ی م ثطز، حمق

11 .................... است ضىست ث حى یفسط خك مبث یاسزائ شیفبض

11 ............................. است فعت وست یثزا «یب ج» افغبستب، ج

32 ................................................. بست ط یراست لزب عجذاخبك ذیض

32 .................................................................... شیست ضعز زد ش،یرستبخ عجذاال

22 .......................................................ت؟یجب ذاح بی مبت ضبعز ،یبدر پزت

را تخبر در یا سی ییجذ زیذ ضبزدا، اعتزاضبت 41 .................... !سبخت فزار ث ججر

43 .............. رفت استجذاد ج ث یمیس سالح ثب و یزذ :بیوب احذ

44 ... زدد یدوزاس رفب یبد تاذ ی زس یی 11 ثب یىبیاز

11 ................. ضذذ ییىبیاز اضغبزا ثجبردب یلزثب ودن چبر ثبس

15 ......................... تخبر رستبق یسا در لبتال دسدا سزدست ل، زیپ

11 ...... ذیثطبس را یوزس فبسذ دت «مببت» اس یىی طبذ، احذ داوتز

11 ......... !یادار فسبد در جب ا مب :یوزس یپضب دت زید دستبرد

و یجا 12 ثبسبذب ثب یجست حشة ذارید 51 ..................... ضذذ زثبرایت زایا فر یرص تسط

51 ............. است زفت را جا د فسبد استبد ثب ثخ فسبد ثب جبرس سیرئ

23 ................................................. !هیاپ تیو در ذیجذ رضت اسب، لبچبق

22 ....................................................... غزة ىبیاز ثب یاسال بیبدزایث غبس

41 ......................................... ثذخطب زیپب در زد پزطمت یسذ ثز یب

42 ................................. وذ ی لبچبق آىطر ث را داز بیی زایا وزا

44 ....................................... افغب سیپ در یداز یی 111 سزلت جبریا

1

ی راوس تعیی ا تا ا جایتىارااجاز ذ

ث ردذ

سػ ث ډاببت ىى اٵٲبوشبن ٽ ز دچي بن ا ث كبٽمبن ث ډىي څميوىي ٽ سىٶ مڂابو آي ډچز ٵٺ ډب ډبى، ثب بى ي اڅز سمبڇ ډبچ ا ىاډه ډ

ى ٽش ين ثبو، دىشان سٮچاڈ ي ا ث ىوجبڃ ىاى. كبډي ٽ ٥ ډلٶڄ ايڅه بڅڂسث ٽبثڄ ي ػبى ډٳ ث اٵب ا، ٽ ى هن ٽش يځبن ډ٪چڇ ثياز ػمٮشا ب، ا و٪ب ب ي بٵ ب ى آن ووپي ااز، ثا وابڇ وبدابٻ اي ډامب ٽاى،

65000كډش ث هن ډىڇ اٵب ي سمم ٽ سه ي ث آاي. ي ٽبثچ ث كبة ډااه ايڅه ثب وز ٽ ٥ ىبڃ ځش اډبٽه ډب ثب وبڇ ب ٭ىب دچي ي شمپب ډچص

.ځىوي ډ

ػاوبن ډب ٽ هڈ ٽب ثثز څىبٻ ىيان ډبډيا ثبو ي ٽب ى بڅب ا ث ىڃ ىاوي ي ٹشڄ ي ٽشب ي يكڂب ثبوي ثبو ي ىڂ سى٪مب آىډپ ا 70

2

اوي، اىجب ى ثاث كبسڈ ثو ىيڅز كبډ ٹبسالن، پر ا ثڈ ىواي ي ٵاډ وپىثب ا٭شا يي ى ثاث آن اشبىوي. آوبن ا دبڅمبن وىبن ا ثشىي ي ٹت اټ ډاب از ثب اه ٮب ٽ سلڄ سلز وبڇ ټ ػىبشپب ا وىڀ ډذىياوي، ا ٵشه ث اىٳ

ػاوبن ډب ډياوىي ٽ سلز څف ډىيدڂبن كبډ ػبڅز ي ىامه .ي اويى اثب ي٭چڈ ث سلڄ دىاهشه هىيز ٽ سىب ث ٽبڇ ډىٶيابن ځاااز وا ػاوابن

.ٵىا اٵٲبوشبن آاىدببن وڄ ػان ثيا ي وٶر ث ډلالن، وبويىي اه كٽز اډيياٽىىي

ي كبډبن ػىبز ى اٵٲبوشبن اٲبڃ ي از ي ث ٹثبوبن ا ٽ ٽا ډب ا ػبوبن وز ى اوش٪ب ډلبٽم ٭بډالن ثثبى ي٥ه اوي، اډي ي ٹر ٹچت ثوي ي ث مه ىڅاڄ

.ډىڇ ا ا٭شا ي هاز ػاوبن بن كمبز ٽىويىشن ب ثهبش سؼبة اٽظ ٽ ب وبن ىاى ٽ ػٹ ٭ياڅز ٥چج ٭مډب ا د

از، سٮؼت آي وجى ٽ اه ډٺبيډز ډلالن هڈ ډٺبډبر ٵبي ثو ىشڂب اب اډىش ا ٽ ډمچ ا اٵاى ډشڈ ث ػاڈ ػىڂ شىي، ثاوڂوز ي آوبن ا ثير ابن

.ي وڂان بهز

آي وو وىڀ ي سلچچڂان ٽا ٽ ثب اٽز ي اىا ٭ٸ آوٮي يىٶپان ٭ٺڈ، ث ٽىىاي ي آاش ثاب وؼبر ډىڇ ي ي٥ه ا ا دز ډب ډ٦ج٭ابر ياثاش سؼا ډا

آىډپبن ا ڂبو ا ثين ٵز ا ثلان ډياوىي، ا اه هاز ډلالن و سىب دشجبو وپىوي، ثچپ ث پر هٶز ثب سه ىاىوي ي ب ى څؼه ٹڇ ثب اٵشبىوي ٽ ثا وؼا

.بڃ ي دي ٵپ بن ا ځ ځ آن ډشب٭ي ثىثىڅ، اوٶٮاډب ډىڇ ث ػبن ي ډب ٽ ٥ ث ا ى ىى ػبوڂايا هبواز ي كبٽماز

ٽىبډبن هچٺ ي دؿم بن ا ٵاډ وپى اواي، ػا ىاىهاا ي ٹبثبن سى٪م ي ڈؿ ا١ وواىي ي ډلبٽم هبىبن ډچ، ػا ثڂبوڂبن ي ثثبى ىىيځبن ي٥ه ث

ي ى ٭مڄ ث اه كٺٺز آځب بٵش اوي ٽ ډبڅل ي ډلبٵ٪ ٽب ى ثاث هووااان ي ؿذبيڅڂان ػ سيي يكز ي ٹشڄ ي اڅز اىبن اؾ وشؼا ډظجشا ى دا ووااي

.ىازا ىڂ سز ا ٮب ىيٱه آاى ثابن ي آاى اػشمب٭ابر ىيڅاز

څ ا ثبڇ اٵشبى ٽ هاز ثكٸ ډلالن ثيٵب٫ ا ثب سه، سلٺ ي ١اة ي اشڈ دبيكبو ٽة ٽىوي. يب وي اډىش ٽ ى ثاث ډع كمالر هبىبوا آىډپابن ٥بڅج ي ځچجيى وبسان اوي اډب ى ثاث ؿىيي ػان ډٮش ٹډبن ومب ومى ثب س ي

.ٵشيويالٷ ث ػبن آوبن ا

3

ډىڇ ثبي ىاوي اه وبڇ ځاب يٽ ي ثب يي ٵډبن ا ثاب ىياډا ووااي ٽى، مه ٽ ثب٣ ډشؼبيه ي دبىياوبن ىاهچ بن ثب ه آاىوابوا ډچاز ثاڈ وز ىڂ وبڇ يوبن اىبن و ػبڂب ياٹٮ هى ا ى ىٴ ب ؼب٫ ب ي ى ب هبه

بٵز. آوڂب ډچز ى ثىي ډب بي آن هاي ثى ٽ ىشبن ػالىان ڈ هچاٸ ىڂ هاي ي دؿڈ ى ٽىب ىشبن ٵبز ب ډج ي ي٥ه ٵيبن سپىٽار ى ټ وؼ ثا

اڅمچا اذى يڅـټ ٭ياڅز ډىډ ثش ي ثب جان هبه بن ث ډلبٽڈ ډچ ي ثاه .هاىي ي

افغاوستان، محصالن عصیص ي شسافتمىدى سبن آاىوا اٵٲبوشبن ي ػبن اٽظا ه اب هاى ػا، ااشه ي ډىډ ثچ ىشبن ډډ ي ثب س٥ئ اب ډلالوا ثىابڇ ااه ي آن، ا امز ي ا

ا ث اولاٳ ي څؼه ٽبوي ي از. ؿىبوـ طمار ػىڀ ډٺبيډز ١ي يا ډىډ .بىه ث ډىڇ ثى ي ث ٽؼا ٽبوي يډچز ډب ثچ ډش ا ه

ڈ اٽىن ى اه كٽز ؿىي ٽؿټ ثب هاز ثٿ، اځا اب هاى ا كٶ٨ وپىي ٺىب ىشبن دچي وٶ هاي ٽى ي اه يٳ ااٵشمىياو سابوا آڅاى ثا

ن ا ثيوبڇ ي ا ٽظبٵز وٶبٷ ٹډ، مش، ثبو، ډج ي سى٪م بهش ا٭شا١بر اوبو سبډ اچ ث ٽؼا هاىي ٽبوي. مب ثبي ځ ب سٮت ا ا ٶٳ سبن ثىاي؛ ب ي س٫٢ ث ىثب شمڂان ا ث هى ا ويي؛ كبڃ ٽ ډشلياو ى ثاث ىمه ٹاي ٭چڈ ٽى اي ٵت ي٭ي ب ؿة ىمه ا ووي. ث ډياٷ هبه هبٴ از، مب ثب ومب سىٶ ډٺي سبن ى ثاث ػىبز ي ػىبشب ، سمبډ هوواان كبٽڈ ا ډشك ي

.اي څان بهشثيىچ ا٭الڇ ډياى ٽ ث ؾ سڅڅ ى ٽىب امب «كة مجشڂ اٵٲبوشبن»

هاي اشبى. ډب ا سمبډ وبىب، وز ب ډچ ي ډىډ ي اكااة ډشٹا اممبو چجڈ سب ثب كمبز ي دشجبو م ػبوج هى ا اه هاز ٭اياڅز ٥چجبوا سابن ىٵاب٫ ٥ ډ

ومبىي ي وڂاوي ىمه، كٸ ي آاى ا ى و٦ٶ هبډ ومى ٹٺ ابى ثا څات .آى

حسب ثستی افغاستا

( ـ کابل٢١١٢اکتبس ٢٢) ١٣٣١ايل عقسب

4

كة ىيځب ف سري ی تیی ت حمق تشر، م

در افغاستا

ىڈ ىبډج ډبىٳ از ثب ي ػبو اپ ى اٵٲبواشبن ػا وابڇ كٺٷ ث، ډٺڅ

ا ثا ؿ ا آن يػى وياى، وبډ ٽ ٭يٽىىي ي سٮياى ڈ آواا يچ آن سؼبر ډ

يد ثاا ػىباز ي هبواز ي ٵابى ي .ؿذبيڅڂ هى بهش اوي

ٹجڄ ا اډي اډپب ي وبس ثاب بى بڃسلز اه وبڇ ٽ ثب ابٹ٤ ډيوشه اىهبو

بهشه ىيڅز ٹين ي٦ب ٥بڅجبن ثا ډاىڇ ي يوي ي ٥ ؿىي ٶشا اٵٲبوشبن كٺٷ ث ي ىډٽا ااو ىاوي، ث ٽ ډب كمچ

واب ىاڅا ا ثا ػات ىيڅز ٥بڅجبن ا ثؿيوي. اډب ا مبن ايڅه يب ٽ اډپاب ډچيا ٽى ډٮچڇ ثى ٽ ٹا از ثب ءاشٶبى ا ډٺڅ اب « ابشالٳ مبڃ»آىډپبن

جب ىډٽا ي كٺٷ ث پجب ىځ ي٥ه ي ډىڇ ډب ث ځىاياة ٽاشب، ػبڅاز ي سك ځي ب مؼى ٥بڅجبن دسبة ٽىي. ا مىي، ٥ سمبډ اه بڅب ىىوبٻ،

ډىڇ ځا اب ډب ى ٽىب ٽشب ي شڈ آىډپبن ٥بڅج ي ػبى، ٹشڄ ٭ابڇ ي يكا .ٽىىي ويب اٲبڅڂ ا و سؼث ٽى ي ډ

ډى ٽ ا اشٺالڃ ي آاى ډليڇ ثباي، ىاى ىن كبٽمابو ا كٺاٷ ثا، ى ا ث وز. ثو ٽ وڂوجوز ډب ٭ياڅز ي ىډٽا كٳ ب ٭اډٶجبو

ؿىڂبڃ اثٹيس ٹا ىاى ٽ ؿىي ٽب ىڂ ا ث ثبو كٺٷ ث ډى سؼبي ي ىي، اډب هى پ ا كبډبن ٭مي ػىبشپبان ي اشمڂان وا سىاب ى يځ ٹا ډ

اى ٽا كٺاٷ ثا ا ډه ډب ثچپ ى سمبڇ ػبن ثى ي ث ډظبث ٱڅ ىبهش ډا .ثچٮي ډثر ځشى

بم ي ىڇ سبن كبٽمز ىااش ٽ ٽ ى آن ىز وبوي سه ډػىار ثا ا ثبىي ي ثب وبډالمبر ي هبوز ب ڄ آٱش ثبي، ؿ٦ا ډمپاه ااز ٽا

:اكشاڇ ث كٺٷ ث ي ډوب كٺٷ وبن ا ى آن اٯ ٽى

5

، اٵٲبوشبن ث ډظبث ٵباي ساه «ٶبٵز ػبو»ى سب سه ى ثىي بډبن - .ٽ ػبن طجز ځىي از

اٵٲبوشبن ٥ بى بڃ ځش دبد وىڀ ثځشه سڅيٽىىاي ډااى ډواي - .ػبن ا ث ما ىاش از

ى ډٿ ي ډ ٽىٽبن ي وبن اٵٲبوشبن ث ٭ىان ه٦وابٽشه ٽا ثاا - .ى ا٥ٶبڃ ي ډبىان ىبهش ډ

بن اٵٲبوشبن سب ى ثب ٵبػٮ كٺٷ ث ډاػ اوي ي ي ٵبى هاٽبن و -ي ډبىان ډٮڇ ډب ا ځ اٵٲبوشبن ثچىي از ٽ ٹثابو ايوڇ ډىاوا،

.ځىوي ػىبز ي دچش ػىڂب ان ي ٥بڅجبن ي ڈ ي ياع ب ډىل٤ كبٽڈ ډ

ب، ثٮ٢ ان دڅ ي اىي ثپاهش٦بٳ ي سؼبي ػى ٹډىياوب ػبى، ا -ث ىهشان ػان وبىاسه هبواى ب آوـىبن ياٵين ي يكشىبٻ ااز ٽا

.بثىي ب ٽؿټ آن ى بو ب ػمٮ اوٮپب ډ ٵٺ٤ ومو

پىي ي ثىب و٪ ٽم وبىاسه ب ػبډٮ ا ډ ٵٺ ي ٵالٽز ي ثپب ث -ٵي وٶ ٽ ه٤ ٵٺ ث ثى ي ډان ثپب ث آډب، ث ا شبى

ٵي از. اه ى كبڅز ٽ ټ اٹچز ډلييى ث يب ډچان 60ثب س ا .ىاڅ ىز بٵش اوي

كډش ويب اډپب ي وبس ٭چ ډاىڇ ډاب ٥ا ٹشڄ ي ٽشب يكبو ي ث -وبوي ي اه ػابن مـىابن بى بڃ ځش ىب ا م٥ه ډب ا ث ډبسڈ

.اىاډ ىاى

كمچ ث ٱو٪بډبن س٤ ثبويب ډىيد ي آىډپ ٥بڅج، ځچجيى ي ٱ -سيز ب ډىي دبٽشبن ثاليٹٶ اىاډ ىاى ي ډىڇ ثڂىب ٹثبوابن ثمات

.ثبىي ځا ب، اوشلب ب ي ىڂ هبوز ب اىبن ډ

ىيڅشب ډىٶ دبٽشبن ي اان ثاليٹٶ سى ب وبىا ډب ا ډياهچ ب يكبو - .اٵاىي ډش٢ بهش ث وغ ببن ډ

ػىڂب ان ى وٺب٣ ډوشچٴ ٽ كبٽمز ب ډلچ ابوا ىاواي ي ثايين -ىاوي. اٽظ دز ب يا ډدبثىي ث ؾ ٹبون ي اڅ ث ډىڇ ٩چڈ ي سٮي

.ماٵٲبوشبن آوـىبن ثب ډپية ٵبى ي ثىبىځا آٱاش ااز ٽا شڈ ٭يڅ -

ډىڇ ى ثب ډىب٥ٸ اٵٲبوشبن كب١وي ث ػبالن ٥بڅج ىي ب ابوا ػاز .كڄ ي ٵڄ د ٽىىي، اډب وغ ډ٢ب٭ٴ ٵشه ث اه ډلبٽڈ ځىيي ا وذوي

6

ااىبى ٽ ي ذى ٽبو ث ىيڅش ب دز ډمشه - ډاى ى ثامب ٹير ا اشٶبى ثب اٵاى اه. ىي ډ ځا بن ثىن آىډپ ي ثىن ػىبشپب

. ىىي ډ اىاډ شمڂ ث ڈ ى بن ډٺبڇ ي

ػ ډٮبٵز ا ٹبون ثا ټ ډز هبىبن ډچ ي شمپبان ثب٭ض ځىي ٽا -بن ثب هاب٥ ډىڇ ٭بڇ ډب يٳ ػىببر ثش ثبويب آىډپ ٹا ځوي ي ػبو

سٺچت ي يځا ى اوشوبثابر ډاو . آاڇ ث دش ي ٹبير ىز وىي٭مال ثب٭ض ي ٽ دچيسه ٭ىب ىمه اوبوز ي كٺٷ ث ث دبڅمابن ا بثىي. ى اوشوبثبر بز ػم ث ا ټ يوڈ ډچن ا س٤ ٽ ي

.ث هب٥ اه هبوز ډلبٽم وي٭جياهلل سٺچت ځىي، اډب ٭مال پشه ڈ وجى سٮچڈ ي سث بڅڈ ى ٽا ي آٱاش ثاىن اشڈ آډا ثا ځىاي -

ثىبىځا ي ػبڅز ٭مال وڄ اوي وڄ ٽىٽابن ي ػاوابن ډاب ا ثا ٭ىبا ه٦وبٻ ثا آىي ٽ ډجيڃ ډ ا بى. ىيڅز ٽ ي كبډابن هابػبن ځچجيى ذىوي سب ا اي ى ډٮاڇ ي٥اه ډٮبٳ ٽ ا ىثز ث آىډپ

.ػبڅز دڂبن سبټ اوي سثز ومبىي

ٽىي ي ٽمن ث ا٦الف ډشٺڄ كٺٷ ث اٵٲبوشبن ٽ ا دڃ ډچز سٲ ډ -ي٩ٶ ىاز ي ىاى سب ډشىي ب ومى، ٭ابډالن ػىبابر ا ىا اها ا

ا ى ىز ػالىان ډجيڃ اي ي ثبـ ىبب ي ث دىؼ ٹبون ثذبى، هى ثٽؿپشه ٽب ث هب٥ ا٭بى كٺٷ ث وىمى از. وشبغ سلٺٺبر اه وبى

.و ثىبث اثيي ػىبشپبان ػىڂ ډوٶ وڂياش ي ازؿذبيڃ ي ٱبر ٽمټ ب ػبو ي ډىبث٬ ٥جٮا اٵٲبواشبن آوـىابن يا٬ ي -

ډب ومو آوا ث بى واياى ي ىاه ډابن ثاب سه ځ از ٽ سبن ي٥ه ٵا .ډٺبډبر ىيڅش ى اه هبوز ي اڅز ىهڄ اوي

ډبٵب ډه، ډچوب ػت ډه ا ٱت ٽى ٽا ى ا ااه ډبٵاب وا - .ٽبو ٹا ىاوي ٽ دز ب ډڈ ىيڅش ا ى اٲبڃ ىاوي

ي اان ډى ىڂ……ٵٲبوشبن، ىز ث ىز ڈ ىاى ٹابون ډٮبٵاز ابوا ا ٥اٸ ػىبشپبان ػىڂ ا

اىبن ما ثب ډش .دبڅمبو ډمچ ا ياوڂان ي ډىٶيبن ى اه ٹبوو بهشىيٽىىي ٽ ځب ثٮي ا بڅب ػىڀ ڇ ااز ٽا يىٶپان ډىثڂ بن ٥ سجچ ډاه ټ اشي ڃ هبىبو ي ځڃ وىي .بډه ځىىډشمبن ثوي وي سب چق ى ٽ س

7

از. ـپ، ػ ٹثبوبن كٸ وياى ٽ ٭بډالن ٹشڄ، ياوا ي ثثابى ٽا ا ٭ٶا .ومبي

سبن ب ډچڄ ثپار طبثز بهش از سب ډبوپا ثاب ځاش ثهاى ػاي ي ى. ثىب ساب ىڂابډ ځز ر وڂى، ځ ډمپه وز آىي يه ا س٢مه وم ث

ٽ ډسپجه ٹشڄ ٭بډب ي اشجياى ډى ثبهاز ػي ي ډلبٽما ٹاا وڂواي، ډمپاه وز اٵٲبوشبن ا ځي ػىبز ي سك ب بثي. اډي آوـ ث وبٹ٢ابن كٺاٷ ثا

ىي ٽ ٽمبٽبن ث آىډپ ي ايثب ب الو بن اىاډ ىىي، مبوب ػبز ي وي ډٵىڀ كبٽڈ ډٮبٵز ى ٽ از. يٹش ٹبون ى ثاث يځبن ٭مچ وڂاىى، يػى

٭مال اه ډىڇ ٭بڇ ي ډ٪چڇ اوي ٽ ٹثبو ډ ځاىى وي ي ث ثبويب ٹبسڄ ډى ډب ډا .ٽ ثيين ؾ ا ا ثىي ي ويان ي ډلبٽم ىز ث ٱبسڂ ي ٹبث سى ب وىي

٥ دي ٭اياڅز ى اوي ٽ ثٮي ا ټ ىي ػىڀ ي سوبڈ،اڅجش ٽب ڈ ثاوشٺبڅ ث ٭ٶ ػىبشپباو دىاهش از ٽ ا ٭مچپى وىڂه ه دمبن ي ى ډل٢ا ډچز ٭ها ومى اوي. اډب ومو ډىػٽىىي اٵٲبوشبن ى ؾ ٽ ډظبڃ وياى ٽا

ډبو يوي، ثٮي ث ډىڇ يا ىاش اوي ٥ٶ ډاي ػىبشپباو ا ٹجڃ ډيڅز آوـ ث .اى٭ب ٹډبو ىاوي ي كب ڈ وز ډچز ث مه هبىبن ډچ ذى ي از

»، «اثپ»ىيڅز دبڅ ي اډپب ٥ ؿىي بڃ ځش سلز وبڇ ب ، «ٹبڇ ډىډاثا هان ډچاز ي ... ٭مال ث ٭ىب ا ٽ ىز ابن « ٽز ب ه اډىش»

آٱش از مز ثويوي ي ث آوبن اػب ىاىوي ٽ ثب سٶىڀ ي ځچ ايثببن بن ډٺبثاڄ دىب ډب ث يكڂ ي دچش اىاډ ىىي ي ٽ ڈ وز ٽ ػچا يډايا ي ډىڇ ث

.ثيډٮب ب اىبن ا ثڂى ٽ ى آن ٽ .ى كٺٷ ث ثب ىډٽا ي ٭ياڅز دوي هى ي سپمڄ ډ

٭ياڅز يػى وياش ثبي، ډمپه وز ا ىډٽا ي كٺٷ ث كٵ ث ډبن آيى. ى ډه ډب ثو ٥ بى بڃ اه ٭ياڅز ث ثيسه پڄ ډمپه ا داب اي ااز.

دايوي، ان آىډپ هچٺ، دؿم، ػبى ي ٥بڅج ٽ ثبي دز ډچ ب ويان ډاآٱ ٽي ډشلياو سلز څا اثبثبن هبػ بن ث ډچاز كپمياا ميڂ ا ى

ٽىىي ؿن اډپب ي ٱة مىب ا ثشه ؿثيز ب ثاا داجى باز اب ډ .ىاوىي اشٮمب بن ى اٵٲبوشبن ډ

8

ىيڅز ٽ ي كبډبن ػبو ٽ ى ثاث هوب وش ٽ ي ٽ اوي ا ډبڅل اوىي ي اه آىډپبن كٵ ا ثب ثبع ى ي وا ب ثب ه ثبو وه ډ ثب ٥بڅجبن

ٽىىي. ث ماه اجت ايڅاه ٹثبوابن ااه ډ٢لټ ث ځى ب هم ډچز سلمڄ ډسلٽبر ډپٻ ي ١يډچ، ډىڇ ډ٪چڇ ډب هاىي ثى. اىبن ثب ٹثبو ٽىن ٭ياڅز ي ثوين كٸ ډچاز

ىي، ى ؿىه هاىي ث چق ث ډكبڅش اي وبډمپه از چق دبيا دبى ځىى ي ث ٵا اځا ااه سال ب ډىشغ ث چق اڈ ځاىى، اىـىه اچل اييا اپىىي ي وبٹ هاي ثى ا ثبڈ ٽبو ډاابڇ اډاا ا ى ىااز هاىااي ىاز ٽ ث چق، اوبوز، كٺاٷ ث ي ٭اياڅز ـڂوا ا٭شٺابى

يٹز هاش ثبىي ثاب وياوي ي ثا ين ث اډبڃ دز بن ثا

اوي. طبواب ډچ سٶىڀ ډشڄ ډ٥بڅجبن ټ وي ٽبډال اسؼب٭ ي ١ي اب ډيو اوي ي وؼ بن ثيز اشوجبار هابػ ااز،

ثبي، ثىاب اىايي يڅ ى ډٺبثڄ كٺٷ ث ټ ډٺڅ ډين، ډشٮچٸ ث ٭ سٹ ي سٮبڅ ډ .ى وٺ٦ ډٺبثڄ ڈ ٹا ىاوي

ااال ثا ػىبشپبان اٵٲبوشبن ٽ وجز وبځشى ثب ىي كؼ ي ثثاز ىاواي، اب يا اوبو ا٭شٺبى وياش ي وياوي. اځ اډي اىؼب ي آوؼب ٹبسالن ډچز ٽچمبر

ٶج ي ٽىىاي، ٭مايسب ثا هاب٥ ٭ااډ ش ي ٵش ا ٹچٺچا ٽاى اٵابى ٵيا ډاسب يٹش ډىڇ ډب هاى ثا هاب٥ اكاب .ز و اىپ ا ث آن ٹبڄ ثبىي هىومب

ا كٺٷ ا ىز ٵش ه ډشلي ووي ي ؼب٭بو ى ٽىب ڈ ډجب وپىىي، ؾ ػابوىز ا يځ وپي ي كٸ بوا ث آوبن وواي ىاى. ځٶش ډا ااز ٽا كاٸ

ٽب ٽ ډىډ ث كٺٷ اوبو ي ٭ياڅز اػشمب٭ ىز .ز شىىاىو وز، ځٵ

9

بٵش ي ث هجوش ي اوي، سبن ىهبن ډجباس ا ثب ٹثبو ب ٵايان ا هى ثا .ػب ځاش اوي

ځبڇ ايڃ ثا ين ث كٺٷ ث، ٽت اشٺالڃ ي آاى اٵٲبواشبن ااز. ثباي ٽ س ثوز سه ي ايڅه ٹثبوبن ى ػىبز ثى اوي، ثا آن ډىڇ ي هبشب وبن ډب،

آځب ىز بثىي ٽ ث ػب هى ي ب ٵٲبن ي وبڅ ا شڈ ي شمڂان، ثا ځشه وؼ ب اشجياى آځببو ډشلي وي ي ثب ډجب ي ساال هاشڂ وبدا، ا ا ثاا

ىي. وشه ث اه اډي ٽ ٭ياڅز ي كٺٷ ث سا٤ ثي ي ٮبىر ډىڇ ٵٺډب ثڂبي سم ث وز ٽ ػ ي ٭مٺش ي كبٽمبن ډىي ډا٭بر ځىى، هىٵج

كاة مجاشڂ .سىڂش ين كچٺ ابر ث ځىن ډچز اډٲبو ى ٹجبڃ وواي ىااز پالر ىډٽاسټ ي اٵٲبوشبن ډشٮي از ٽ ثا آځب ى ي سپڄ ډىڇ ى ټ س

ډىډ، آوبن ا ى ډجب ٭چ اشجياى، ااشٮمب ي ػبڅاز ثىابىځا ي ثاا ااشٺالڃ، اه ڂبو ا ين ث ٭اياڅز ي كٺاٷ ثا .٭ياڅز اػشمب٭ ي ىډٽا ثغ ومبي

.از

11

كة ىيځب

فاشیس اسرائی مات خك فسطی حى ت شىست است

ىٶ وش اابڄ پجب ىڂ ڈ ډثب ثب دٵش ساه ثمات ي ځچڅا ثا

دىب ٱ، ٵبڇ ٭بو ا ډٺبثڄ بٽىبن ثهچٸ شمپ ٵچ٦ه ثا وماب ځااش از، اډب ػبن ث ا٦الف آاى، ډچڄ ډشلي ي سمبډ وبى ب ػبو كٺٷ ث ى ثاثا اه وڄ ٽ پر وٴ ثا څات ى

اوي ي ٵٺ٤ هم ين ؿىي اابچ س٤ اٽز ب سيز ب كماب ا ثػاش بوي. سبي ٽىٽبن ي وبن څز ي داب اي ٵچا٦ى ى كابڅ ى ػابن ډوابث ډوي ٽ اډپب ي سٮياى ا ٽب ٱث ا اه ډع ػىبز ي ٹشاڄ ٭ابڇ كمباز ډ

.ىاوي بوا ا٭الڇ ډايٳ ٭مچابر ااابڄ »چ اابڄ ثب ثمډ ثبيوپىو ا٭الڇ وماى: ي ىاه

ثځىاوين ٱ ث ٹين ي٦ از. ى آن ر از ٽ ډب ثا ؿاڄ ابڃ آاى ٽشب ي ياو اابڄ ى ٱ ياو سب (.2012واډج 17)يوبډ أس،« هاڈ ثى.

سب كبڃ يب سه ٭ميسب وبن ي ٽىٽبن ا ٹثابو ؿڄ ډچن ىاڅ ى ډشٺڈ ىاى ٽ .ومى ي آن ا ث ټ يكشپي يان ډجيڃ ٽى از

ى ډه ٵچ٦ىبن، ډىڇ ډجب ااه ٽا 1948ا ا٭الن ىيڅز اابڄ ى بڃ ث ا ز بڃ از ٽ ثمت ي ځچڅ ډٺبثڄ اابڄ ډچق ث الف اسم ډٺبيډاز

ثاب ډاٵٺاز ٽاب 1917ٽىىي. ث ىوجبڃ ػىڀ ايڃ ػبوى، ىيڅز ثشبوب ى ابڃ ډا بى ٽى ٽ ث يچ ثبڅٶ، ي هبػ يٹز اه ٽ، ٹڃ ىاى اي ٱثى، ثبو

آٱاب ااٲبڃ اډه « ثبو ثبڅٶ»ٽ ي٥ه ٹډى ثا ىبن ى ٵچ٦ه اؼبى ٽىي. ىبن ځز ٽ ػىڀ ب ياوڂ ي ٽشب ي٬ ا سبكابڃ ثا ب ٵچ٦ىبن ثيز

ىوجبڃ ىاش از. ىيڅز اٲبڅڂ اابڄ ثاب كمباز ثاي ٹايسب ٱثا ثوا اوڂچشبن ي اډپب ٥ ؿىيه ى ځش ډٺبيډاز ي ٹبډاب ثكاٸ ډاىڇ ٵچا٦ه ا

11

ا، شال، ىبه ي ٱ يكبو ٽة ومى ي ٹشڄ ٭بڇ ب ثمب ډىؼمچ ى ج .ا ى سبوـ دوىڂ طجز ومى از

، ډ ىابن ي ىٵاب٫ ااابڄ ايٳ واب ساڄ آيا ا اؼابى 1952ى بڃ ٭ىان ومى ثى ٽ سب اډي اه يب ث يچ ډىبهڈ ثڂه، االبٷ « اډذاس اابڄ»

ىبډه وشبوب، اى ثباٻ ي ىڂا ٵباز اثه، من د، آڄ بين، ځچيډب، ثب وز ىوجبڃ ي از اډب ډٺبيډز ؼب٭بو ډىڇ ٵچ٦ه ثب ىڀ ي ؿاة ااه

.آي ٦بو آوبن ا ث ب ډجيڃ ٽى ازډىڇ ٵچ٦ه ثا اشٺالڃ ٽ بن آوـىبن كمب ي ٹډبوبو ډجب وماى اواي

دا ي ػاان ي . ػىج ب آاىجو ى ب ٽب ځىي اويٽ ډىج٬ اڅبڇ ثمبٽىٻ ٵچ٦ه ٥ ػىج ډٮيٳ ث اوشٶب١ ثب ىڀ ي ٱڅټ ډٺبثڄ ډبه ٭٪ڈ ػىڂا

.ڈ وش ډي ډبو٬ ٭مچ ين هاثب اابڄ ځىيوي

ز ي ا ث ثب ثمجبىډبن ٱ اان ٵچ٦ى ډٮڇ ا ٽ 2008اابڄ ى بڃ ى كبڅ ٭مچابر و٪ابډ ا ى « شن ب اث»ډويث ډجيڃ ومى. اىټ ثبڈ سلز وبڇ

دىب ٱ آٱب ومى از ٽ ٹا از ىهاز ىيڅز هىځىان ٵچ٦ه ثاث اچبن ثا بډبن ډچڄ ثا ث مز ىبهش يو ډىلض ٭٢ وب٩، ث يى ى ډؼم٬ ٭مډ

ااابڄ »ى ث ي سمڈ ځ ٹا ځى؛ ؿ ٽ اځ ډشلٺٸ ځاىى، ياب ډ .وز ب ا وٺ ث آة هاي بهز« ثٿ

ىيڅز اابڄ ټ يوڈ ډچن وٶ وا ٱ ا بڃ از ٽ ا ډه، اا ي ايڅا ثل ډى ډلب اٹشبى ٹا ىاى از ي كش ث ٽش ب كبي ٽمټ اب

ځىوي كمچ ومى ي ٽ ا ػبوت بډبوب ي وبى ب ه ث ډىڇ ځى ٱ ابڃ ډث ٽشه ههابن دىاهش از. اه ىكبڅز ٽ اابڄ ثب ځش اٻ اب

ا ا ير ثواي ٱٹبوو ى ډه ٵچ٦ىبن ى ٽاو ثبهش يى اىن اٲبڅڂهاي ډىڇ ٵچا٦ه ا ياىا ثا ساچڈ ي ثب اه ډع هوز ي ٵبڇ ډاز. اابڄ

.ياځا سمبډ ډه ببن بى، هاش ٽ ين ث آن ډلبڃ از

ىوىاي، اٽظ ىيڅشب ٭ث ډى٦ٺ ٽ م ثب ٭اډٶج ىاى ا كٺٷ ٵچ٦ىبن ډب اډپب ډجيڃ ي اوي ٽا ى ثاثا ىڂ بڅبز ٽ آوـىبن ث ؿثيز ب ي اي

ػب اابڄ وب٩ان ډڂه ثبٹ ډبوي ي اه ډچز ډ٪چڇ ا ٹثبو اياٳ « څٽبز» .ب ي اٹشبى بن ومى اوي

سك ڈ ډىٶ اابڄ آوـىبن ٱاوبو ي سپابن ىىاي ااز ٽا ػمٮا ا «پاشه اپر »بو ثاوڂوشا ااز. ثبان اه ٽ ا و ث ياٽى هامڂى

12

(Breaking The Silence, BTS) بډبو از ډشپڄ ا ثبان بثٸ اابچ ٽ ثب ىايناىم ػىببر ي شمڂ ب ډٺبثڄ ٵچ٦ىبن اپر ا پاش ي ثا اٵاب ډ٪ابڅم

.ځىوي دىاهش اوي ٽ س٤ اس اابڄ ا٭مبڃ ډن ي ډى ؿميي ب بن ا ثثز ااابڄ ا ى ابز ث ا ٶشي ثب

بن ډىش بهش ي ٭چ ىيڅز بن ىز ث ا٭شا ى اوي. آوبن ث يكاش ٽا ٭چا ډىڇ ٵچ٦ه ػبن ىاى ډٮش اوي ي ىيڅز ٵبي ي هووا ااابڄ ا ډلپاڇ وماى

ىي. پ ا ثبان ى ابىس ثٮاي ا هاىي ٽ سلز وبڇ آوبن اه ػىببر اىاډ بث ومډب ياٹٮب دز ٵ٦ر ثىڈ. ٵٺ٤ ثٮي اب ثاى »ځي: ف ٽشب ٽ اوؼبڇ ىاى از ډ

ٽ ي٫ ث ٵپ ٽىن ى ثب اه ؿ ب ومىڇ ي ډشػ يڇ ٽ ډب سمابڇ اكبابر ي «.اڈ ډير اوبو هى ا ا ىز ىاىاڅمچچ ى دبڅمبن ڈ ااڄ ي آاو ثهآثابڇ ثٿ ٽ ډبو

ثى ثب ىين هوز، ػىبز ي ووڀ اابڄ ا آن ي ځىاوي، وڇ ا وبڇ ػياي .وبډي ي ث ډىشٺي آن ډجيڃ ي ا ى ډؼچا ډ ډبه، بڅز ااابچ ٥ا ډٺبڅا

٭چ دبٽب ٹډ ش Hintergrund آڅمبو ػبابر » :واي مبسټ ٵچ٦ى اب ډا ثش اياٳ اابڄ اىب شىي:

ډٺبيډز ٹب٬٥ ى ثاث پڄ ځ ي اؼبى ځو ٽ ٵچ٦ى، ؿ ٽؿټ -1 ي ؿ ثٿ .

ثب اب ٵچا٦ى. ؿاا ٽا ااه ه٦ا «اٵا ػمٮز»ډٺبثچ ثب ه٦ -2 ىاى.اابچ ب ا ى اٹچز ٹا هاي

ااابڄ »ٮى اىپ م ډاىڇ ٵچا٦ه ى «.ټ ٽ»د ثىن ا كڄ -3 ډشلڄ وي. ا كچ ٽ ى آن سمبډ اثشپب ٭مڄ ب ڈ ى ىز واشب «ثٿ

.ثبي ي ٱاابڄ ٽ ى اډاع ثلان اٹشبى ػبن ډب ٱ٥ ي ځىي ي ثاب ډاپالر

هاي ثب ا اوياهشه ػىڀ، اٵپاب ٭بډا ا ا ډابڄ ااچ از، ډ ػي ىيو ډاػ ىاهچ ډىلٳ بى. طبوب اوشوبثابر يى ى آوپا ى ا از ي كاة سىايي

ثب اه كمالر ډٺبثڄ ٵچ٦ىبن سال ىاى ډاٹٮش ا ډابن ثىبىځاابن اى « څپى» .ډشلپڈ س بى

اڅ سؼار ي ٽمټ و٪بډ ى اهشب ىيڅز اابڄ ٹا اډپب ب و يبډچن ى ډ يى. اډپاب ثاا ااياٳ دچاي ىي ي ډبو٬ اچ ى ثاث چق ى ډى٦ٺ ث مب ډا

ػبوج ٹا ا اابڄ ا مـن ڀ دبجبو ى هبي ډبو ډى كمبز م ػبوپب

13

و ى ىٵب٫ ا اابڄ اشٶبى ومى ي سب ىي. اه ٽ ا كٸ يس ى بډبن ډچڄ ډكبڃ كييى ؿڄ ٹ٦ٮىبډ ډلپډز اابڄ ى ا اډىز ا يس ٽاى ااز. ىيڅاز اډپب ٽ ثبو سمبډ ٽب ي ويب ډسؼ٬، ٹبسڄ ي ٱبسڂ ى ػبن ااز، ا ساب

كٸ ىٵاب٫ ا »ان سه كمالر ي ٽشب وبن ي ٽىٽبن ٵچ٦ى س٤ اابڄ سلز ٭ى .، كمبز ومى از«هى

اډب ثمب بډبوب ډياٵ٬ ٭ياڅز ى اډپب ٭چ اه ډع ٽشب ثهباش اواي ي ا آي اډپب ٥ س٪بار ١اي ااابچ، ثا ػمچ ديٵ وڇ ؿبډپ، اويمىي وبڇ

:ا ځٶز ػىببر ػىڂ آوپ ا٭شا ومى. اي ى وىاو

الب اسطائی زض ثبضش طي سرطیت غع، اسشفبز اظ سالحش سصی» طجبض سض زض یسا خ فی طزال ثال دبیالب زض زفالبؿ، طلال

الب ب و اسطائی ب اسز. آ سبظ فسغی ب سب سحش ثطا دبن زضس، ث ایال قالب اسالز ب اضغب سف زفبؿ اظ ذز سبو سطظی

ط اضغبط ؾب ثبیس اظ ذز زض ثطاثط طز و ثال اطالغحش ثالط آالب و سایس اظ ذز زفالبؿ ویالس، لشال وال ثال ظض دیطظ ضس، زفبؿ وس. ضب ایس. ای زفبؿ اظ ذز یسز. ط ز زسالز سطظی زیط ضا اضغب وطز

«.زاضیس آ ضا ثبیس، اب زفبؿ اظ ذز یسزٿ اډذبڅش ى ٽىب ٵبز ب ااابچ ااشبى اواي ي ثا اځ ٹيسب ث

ٹبثبن اه ڈ ؿن ډىبهڈ ثڂه، البٷ اثه ي من د ػب چق وثاڄ ا ا٭٦اب ٽىىي، اډب اٵپب ٭بډ ػبن ي ثو آاىوابن ي وابى اب چليياز سمابډ ډ

٫ ومى ي څٮه ي وٶه وظاب اىډياان ٽب ػبن ا ىا٭ ثكٸ ډىڇ ٵچ٦ه ىٵبٽىىي. ڈ اابڄ ى ا ػبن مبوىي اڈ سئٽاساټ ااان ڈ وش ډ

.ډىلض وىڀ ثز ىبهش ي وٶر مڂبو ا ٽمب ٽى از واي اي اډب آوـ ٥ ؿىي ى ځش ډجب ډىڇ ٵچ٦ه ا ا ٭ٺت هىؼا ډا

٥بو ثىبىځا االډ ى ٶٳ ٵچ٦ىبن از ٽ مبوىي سؼث سچان ياٵين ٱياٵٲبوشبن، ػىج آاىوابو آوپ ا آڅى ومى ا ث آن ٽبش ااز. مبوڂوا ٽ اډپب ي ٱة ى ٽ ډب ځي ب ثىبىځا ي اڅٺب٭ي ا كمباز وماى داي

ثا س٢ٮٴ ابډبن آاىاجو « ډبى»بڄ ثو ىاىوي، بډبن ب ا٥ال٭بس ااي 1970اڅمچمه ث وبڇ كمب ا ى ى ٵچ٦ه ځي سبټ اوي ثب اٵپب ډىل٤ اهان

1980ايابڄ ى ډى كمبز ٹا ىاى ٽ اډي اه ځي سيش ي ػىبشپب ث ډابوٮځي ب ثىبىځا ثب ياث٤ دايا ي ى ا آاى ٵچ٦ه ډجيڃ ي از. كمب ي ىڂ

14

دىبن بن ثب ڈ آىډوا ػم االډ اان، بڅبز ٽ ډجب ډچز ٵچ٦ه ا ا وىي ي ثب ٽشب ٽ ډىڇ ٭بڇ اابڄ، ثا وبثى ٽبډڄ هچٸ ٵچ٦ه ثا ٭ٺت هىؼ ډ

.ىىي ىز ڈ اابڄ ثبو ډىبت ث ىز ډ ومبىي سلؼ ي ثىبىځا ىز ثب ٹشڄ ي ٱبسڂ ب اه ڈ اابڄ ٽبى ٽ ثىبىځا ډج ؿ االډ، ؿ ى، ؿ ډل، ؿ ىيي كٺٺز ا طبثز ډ

اشمڂ، ي ؿ .... م ى ټ ؿ ډشٻ ىاوي ي آن ٭جبر ااز ا ػىباز، .ووڀ، هيډز ث اډذبڅڇ ي سبټ اوي

ډب ى ػبن بڅب ڀ ػىڂ ب سى٪م ى ٽبثڄ بي ثىڈ ٽ ثبن اڅايه ثبو ثا ٭ٺ ث ؿٽ كش ثب ىيڅز هووا اابڄ ډىبجبر ډوٶ ثٹاا وماى

ى ٽ ثىبىځابن ځاش ثى. ىي ډ« ډبى»ډيان ا ثڂاڇ ا ى اهشب ػا .بوي دبثىي وشىي ي ى آهه سلچڄ ډىبٵ٬ ډشٻ ىاش ثبڈ ډ ډج ث ؾ اڅ

ا ډجب آاىوابو ويب ډشٹ ي آځب ٵچا٦ه « كة مجشڂ اٵٲبوشبن»ىي آوپ اشبى از. ډب ثه ثبيڈ سب يٹش وياب ىٵب٫ ومى ى ٽىب هچٸ شڈ

جب ٭چ اشٮمب، ث ١اي ثىابىځا ډاج ااه آاىوا ي اشٺالڃ ٥چت ى ٽىب ډثمب ياځ ٽ ػبن ا ث ٽبډ ٵي ثى ډشلي ووي، ٽاب ثامب ثا ىاڇ شڈ، هوز ي ياوڂ ب اه يي ٭الع ډجشال هاىي ي. ثيين ٱچجا ثا ااه

اػشمب٭ ى وٺ٦ ػبن ثمب، آي ين ث اشٺالڃ، آاى، ىډٽا ي ٭ياڅز .ثب هبٻ ي هن پبن هاي ثى

ب زطب ضا ذبش و اط سب ضق

ب ضا اظ جب ثعزای سب ثس

اط فضب سطظی ضا ثب زضب ثیبالی

زضزبی ضا فطصاض

ا ضا ث سسا ثىث سى

ذس اظ زط وزوب ثیط

ثطافطاظ اط عاض زیاض

بی ضا ث دسش ث زبضید ثىط زط

ا زض اسب

و سبظش

خ سب دبیب م٬ اڅٺبڈ

15

ج افغاستا،

ترای وسة فعت است« ج ای»

نستانذخایر بسرگ مواد معدنی و گاز طبیعی افغا«: این جنگ ارزش راه اندازی را دارد»

ډشػڈ: اكم |وىي: ديٵ ډڄ ىيٵپ

2012اٽشث 6ځچثڄ ؽ، :ډىج٬

بى بڃ دا وياب اب ر ډشلي ي وبس ث اٵٲبواشبن

اٵٲبوشبن ث كاض .كمچ ومىويٽىىاي سياڇ ٽ كمباز

ډٮٵ ځىي. ى اڈ ػىاڀ اٵٲبوشبن وابڇ ػىاڀ سالٵا

بواا ى ياٽااى ثاا كمچاا ػ .ى بىڈ ذشبډج ػب ى ډ

16ثا ووشه ثب اه ډٺبڅ ى ث و ي ي ااب 2010ػن ٽ ؿا اب ر ډشلي ي وبس بى بڃ د ث اٵٲبوشبن « ى ڄ اچ اٹشبى»ٽىي ث ډ

.سبػڈ ٽىوي ػىا »ثمجبىډبن ي سبػڈ ث اٵٲبوشبن ث ٭ىان ، ػىڂا ٭چا ٥بڅجابن ي «ڀ ٭بى وا

ي ثٹا ىډٽا ث اپڄ ٱثا، ى « سيڇ االډ»اڅٺب٭ي، ػىڂ ى ػز ډل ثا واير « ٭چ سيڇػىڀ ػبو »ىډى اثٮبى اٹشبى .او٪ب ػبوبن وبن ىاى ي

ز ډاجڈ د ا ابىڈ اذشبډج ى هايډ « ٽبا ډجب ٭چ سيڇ» .يكٳ ى ػىڀ ى اٵٲبوشبن ثوا .وڂياشه اياٳ ياٹٮ ػىڀ اب ر ډشلي ي وبس ٹا ځٵز

ى كبڅ «. ػىڀ ډبڅ»ا ثوبډ دډىٶٮز از: ػىڂ ثا اشال ي سباع اٹشبى، ٮى ډ ثب اسلبى اي ابثٸ، ٽ اٵٲبوشبن ډٽ اشاسټ آب ډبو ىبهش ي ي ڈ

ب هب ٭مي وٶز ي ځب ٹا ىاى، ډىبث٬ ياٵ ډاى ثبي ي ى ډ څڅ اان ډؿه ي

16

ا ؿڈ ډىڇ ٭بڇ اډپب دىابن 2010ووى ځب اه ٽ سب ػن ډٮيو ي هب ىز .وڂياش ي از

ډٽ اي ػڅاپ »ډ٦بثٸ ځا ډشٻ دىشبځن )يار ىٵب٫ اډپب(، وواى ي ى ٽ اٵٲبوشبن ىاا هاب ىاز ، ځٶش ډ«.ا.اي»ي « ياب ر ډشل

ثبي ٽ ث ٥ ام سوماه ډاى ډٮيو ث ا ټ سچن ىاڅ ډ« ٹجال وبىبهش»ي از. )اب ر ډشلي طير ي٬ ډاى ډٮيو ى اٵٲبوشبن ا ىبب ومى، وابٻ

.(و ډاػٮ ٽىي 2010ػن 14ا ، ث ځ2010ػن 14سبم، ٽبډىيان ٭بڅسج اب ر ډشلي ث اه ثبيوي هب ډٮيو اٵٲبوشبن ٽ بډڄ آاه،

ځىى ي ى ځش وبډٮچڇ ثى، آوٺي ډ، ٽجبڅز، ٥ال ي ٵچار ډڈ ىٮش ډبوىي څشڇ ډ ا ث ډٽ اشواع بى ي ثا ىٮز ػيي اډي ثبا از ٽ اوؼبڇ اه ٽ

ب ىاهچا يار ىٵاب٫ اډپاب ث ٥ ډظبڃ، پ ا بىىاز .ٽىي ډٮبىن ىوب سجيڄ ډسجيڄ ى، ٵچ ٽ ى سڅي « ٭ثشبن ٮى څشڇ»ساوي ث ىاى اٵٲبوشبن ډ ا٩ب ډ .يى سبح ي ډثبڄ ث ٽب ډ ب څخ ث٦

ډٮيو اٵٲبوشبن س٤ ځي ٽؿاټ ٽبډىايان يار هب ياٵ ي ثبا ډاىب اډپب ٽٴ ي. ٽبډىيان م اډپب ځٶشىي ٽ اه ډئچ ثا ىٵب٫ ي ػڅػز

.ىيڅز اٵٲبوشبن ي ػم كبډي ٽ ا٭الڇ ىاش يى كبڅ ٽ بڅبن بى ا ىث هاي ځٵز سب ىٮز اشواع ډٮين ي ٽىاي

آوٺي دشبوڄ ٹ ىاى ٽ ٽبډىيان ي يب ىٮز ډٽ ث اه ثبيوي ساب كشاب يڅب ىڂه ا ػچت هاي ٽاى ثا ا٥ ٽا ځا د ا ىډىي ډٮبىن، ډبوي ٽاب ا واڄ ػىاڀ ثا

.ىز آيى اىؼب وي ٹ وٶش »ي ى ١مه ػىاڃ ىاي « از،

بواي اؾ. دش، ا ٵډ ډٽ اډپاب، ٭االي وماى...

ثچ، اځب بى يػى ىاى »يڅ وي ابى اڈ ډػاى

ى اه ٽ ٽمشا ي اٵٲبوشبن وجز ث اٹشبى ػىڀ ا هب اها ٽٴ «.ازى ٽ ثش ث سڅي ٽٽىب ي ٹبؿبٷ ډااى ډواي ي ى ١امه ٽماټ ا ػچ ىاى ډډچابى 12ي ٽب ىڂ ىٮش اشا از. ٭بي او ب و ٵٺ٤ ث اب ر ډشلي

1٩٦0زاالس وال زض زال و فسشرصصی اسحبز ضض شذبیط ثعضي البظ ضا ب وطف زس ثطا رسشی ثبض ضجى

افبض طزیس سب بظ ث اظثىسشب فطا الطزز. زض آ ظالالب اسحالالبز ضالالض سالالبال زالالی ییبضز شط ىقت البظ افغبسالشب ضا زضیبفالز

.وطز

17

اه ث شن ٵٺاار »ځي: ػچڄ ػماو، ډبي يار ډٮبىن اٵٲبوشبن ډ .ي ىاڅ ډ ()وبٻ سبم، مبن ډٺبڅ« اٹشبى اٵٲبوشبن سجيڄ هاي ي

« ثشبن ٮى څشڇ٭»، اٵٲبوشبن «وبٻ سبم»ثىبث يوبډ ساواي. اي ډااب ډوشچاٴ ثاا ډثباڄ ي څشڇ پ ا ډاى ايڅ ثبا از ٽ ى سڅي ث٦»ى كابڃ كب١ا اچ، « ى. سبح ي ػى ٽچي ى ډسب ثٹ آىي اشٶبى ډ څخ

ثباىي. ثڅا ي ډ ٽىىيځبن اچ څشڇ ى ثبا ػبو آشاڅب، ؿه ي اػىشبه ا س .چ ا ػمچ ٽب ثب ثشه هب ىبهش ي څشڇ شىي

ٽبډىيان ااه .ب ا ى ٱة اٵٲبوشبن اوؼبڇ ىاى از يار ىٵب٫ اډپب ي»ىي هب ځىي ٽ ي اثشيا بن ى پ ا ډىب٥ٸ ي ز ٱو وبن ډ يار ډ، مـىابن ثا 2010ػان 14وبٻ سبم، (« ثاث ثب هب ثڅ ا اىؼب څشڇ ى

.(څشڇ ى ىاوىبډ يپذيب ډاػٮ ٽىي

در افغاوستان « قبال واشىاخت»ماد معذوی هث ثا ډٲ ابهشه « هب ٹجال وبىبهش»ټ سچن ىاڅ « سومه»

:ډبوي سب كي يار ىٵب٫ اډپب ثش ث ډجبڅٲ ډ اٵپب ٭بډ از. ٭يى ټ سچو

ب هى وڂب اوياهشڈ ي ديڈ ٽ ا ډٮبىڃ ىاڅ اډي ؿىي ډب ث ىاوش» 15)ى ىي سبم، څىين، « ى. ي ٽ ٭يى ټ سچن هجب ډ ى. ث و٪ ډ ډ

)2010ػن

)ى بىىااز يار « پ اب ر ډشليډٽ ي ػڅ»٭الي ث اه، وشبغ ى 2007ىٵب٫ اډپب وٺڄ ي از( ىډى طير ډاى ډٮيو اٵٲبوشبن بڃ ٹجاڄ ى

اډپب ٵب ځىي. اځ ؿ ى آن ډبن ډبڄ هب -ب سؼبر اٵٲبوشبن ٽىٶاو اسبٷ .ډٮيو اٵٲبوشبن هجب وجى

2007ٽ ځب ثا ووشه ثب ثٮي ا وا ځاا سبي ىيڅشمىان اب ر ډشليډشػ طير ډٮبىن اٵٲبوشبن ايوي، ثاش ثا « ډٽ ي ػڅپ اب ر ډشلي»

ډى٪ ىځڈ بهشه از. طير ډٮبىن اٵٲبوشبن ي ډىبث٬ او )ث مڃ ځب ٥جٮا( ( 1988-1979اسلبى ي )-نځبن ي ىيڅز اډپب د ا ػىڀ اٵٲبوشب د ثا سؼبر .آپب ثى

ډػىز هاب 1980ي آٱب 1970ب ػڅپ اسلبى ي ى ى يٽىاي ٽا ابډڄ ب ى ب از( ا سظجز ډ ثٿ ډٮيوبر )ٽ ا ػمچ ثځشه

ز، آه، ىڀ ىاا ٽيډڇ، اوڇ، ثيع، ثبڈ، ة، ػاز، ٵچااز، ثبٽاب

18

ى. )اٵٲبوشبن، ډي ب و ډٮيوبر، ډؼچ ډٮايوبر، ػان سبوشچڇ، ډى، ٥ال ي وٺ ډىاى ا ياٹٮ اه ډٮبىن ث ډاست ثش ا ټ سچن ب ا٩ب ډ (. اه ي1984

ي « ډٽ ي ػڅاپ ااب ر ډشلاي »از ٽ ى ډ٦بڅٮبر يار ىٵب٫ اډپب، .سومه ي از« ي.ا.ا»

ااه ا » :سيٸ ومى ٽ اه وپش ا ځش ډٮچڇ ااز 2002ٽډچه ى ځا ى ىا ثبي ډبوىي ډ ى ډٮين ٭ىټ، ىڀ آه وز ٽ اٵٲبوشبن هب ىڂٶز ا ىاا ډ

آ.آ.ا « )»ځټ، اواڇ، اىڀ ىاا ؿىايه ٵچا، وٶاز ي ځاب. ى ډٮين كبػ (2002ػى 6 ،«ويش

ؾ هبػ 1950ـڂب اٵٲبوشبن ډشٮم ٽ وجى از، د ا ى ب ب ىييٽ ما ثب ىاډى ى اىؼب كٶب وشاوش از. اٱچت ډاى ډٮيو ى ٽ

ٽ بك بى اٵٲبوشبن ا ىث ځٵش از، ډػى از. ى ؿڄ بڃ اه اٽظ ٽٶبر ځٵش، ٽ اٱچت بن ثب ډط اوي. ثب اه ٽٶبر دىابن وڂيااش اي ر

.ب ثډال ي اوي يڅ كب ثٮ٢ ياٹٮزاب ځاوجاب ياٹٮز اه از ٽ اٵٲبوشبن ىاا ٵچار آى ي ٱآى ي ىڀ

ا ث هى از ي اځ اشواع وي ٹبى هاي ثى ٽ ٭اي ثش وجز ث ډاى ډويى ډٮين ډ ٭ىټ ى ي ز ػىث څځ ثځشه ډٮين ٹب اهشب ىي. ځٶش ډ

ٽچډش ىي ا ٽبثڄ( ثا اشواع ثب اان 40آب ي ايدب از. ډٹٮز اه ډٮين )ځټ ى ثبډبن ٽ ثشه ٽٶاز ا ىاااز ي سمبڇ هاي ي. ډٮين ىڀ آه كبػ

سه سومه ي از. ډٮين ٱبڃ ىڀ و ى وىټ اه ډٮين ٽاٴ اي ډچن 500 .از

ٽما ى. اځ ؿ ٭اي اٵٲبوشبن ث كض ٽ ساوز وٶز ي ځب مى ډډشوه اسلبى ي هب ثٿ ځب ا ٽاٴ ومىواي ي 1960ىاوىي ٽ ى ى ډ

ځب ث اثپشبن ٵاڈ ځاىى. ى آن ډابن ب ا٭مب ځىي سب ثا ووشه ثب جپ څڅ ٽاى. ى ٭اه اسلبى ي ب و ىيوڈ ډچبى ډش ډپٮت ځب اٵٲبوشبن ا ىبٵز ډا

ډبن، هب ثٿ ٥ال، ٵچاي، ثاز ي ىڀ ډډ ثب وٺ ي وڂبب ٽمبة ا دايا .ومى

ٮب ثابا ااز. ابٹر، ب ىڀ هبا ث ى ٷ ٽبثڄ ياٹ ى كبڅ ٽ ډيانى ي سب يب ٽچا ثيع، ػى، ٽىز، بيوبش ٽ ى ؾ ډٮين ىڂ ديا وم

ب ٵچار ٽمبة ډبوىي ثچڇ، سڇ، څشڇ ي سابوشچڇ ډش اىاډ ىاى. مـىبن اه و ا ى هى ىاوي ٽ ىاا ا اشاسټ اوي ؿن ا اه ٵچار ى اب سڅاي اٶى

19

ا اويا ػىڀ ى اٵٲبوشبن ا ا ىاى. ... )ايڅڂاب ثاا، .ى ا اشٶبى ډ سا٤ سػم ي، ث اڄ ډشه اڅمبسب، ٽبايان، ،« ػى ٽ –اٵٲبوشبن » اي

)10 داځاٳ ،2002 ادڄ 26 ،.ث.ث هج

ډىبث٬ ا اٵٲبواشبن ثا ػبوابن وابن ىاى ى كبڅ ٽ ټ س ػىڂى ي ثيين ى اډب ياٹٮز ؿ ىڂ از: اٵٲبوشبن ٽ طيسمىاي ااز ٽا ى ډابن ډ

.ب ػڅپ سيٸ ځىي ثى كبٽمز اسلبى ي ٥ ي

ػچ ىاىن هب ډٮيو ىيٯ ډلا٠ ااز. ىي وڂيااشه ٹ٢ا « ٹجال وبىبهش»ىن اٵٲبوشبن ووڀ هث از سب ىڅڄ اچ ػىاڀ دىابن وڂيااش طير ىڂٶز ډٮب

ځي اها د ثى ٽ اٵٲبوشبن ا ػمچ ٽب ثب اٹشابى ى. يار ىٵب٫ اډپب ډثٿ ډٮيوبر از ٽ ثب ػم ىډٽاسټ ٽبوڂ ب اب بثٸ سلز اىا ډثسا

ټ اسلبى ػمب اي ثاا مڂابن ډٮچاڇ ب ػدڅس ٹبثڄ ډٺب از. ځا 1400ىډى ثاش ا ... :از. ى ػبن ػىڀ ى اه ډٮچډبر ثب ػبر يه ثى

ه ډيايڇ سؼبس سٽ ىاى ي از. اذ اسلابى اي 70ب ي ب ډٮين وبوپب ا ى و٪ ځٵز ډچن ىاڅ اډ 650ثا ٽٴ ي دٵز ډىبث٬ ډٮيوبر اٵٲبوشبن

هبو ثب ٩ٵز سڅي واڈ ډچان ساه ي ث سٶ ي دىبى ىي دي ا ىاى ٽ بډڄ ډساوز پاوڈ وٶز ى ټ بڃ ي مـىبن ډؼشم٬ سٶ ٵچار ثا ډٮين ٭ىټ ٽ ډ

وټ ډچن سه ډ ى بڃ سڅي ٽىي. د ا هيع ويب ي ا اٵٲبوشبن سلچڄ ثبٵاي ٭باي ډبٽاز 2ساوي ىي سڅيار ډٮين ٭ىټ ث سىب هى ډ ػبو وبن ډ

ب و ػبن ا ث ىز ځى. اه ٽ هب ٭٪ڈ ٱبڃ ىڀ ا و ىاى ٽا پا ا ب ىييٽ ى ٱة ٽبثڄ ااز ي ا ػمچا ځټ ى چچ ٽ آوب ډٮين آه كبػ

ووى ىاڅ، سلچڄ: او ىز .ىاى ي از. )ػبن .ٽثشه ډٮبىن ىوب سو )2008اٽشث 24اٵٲبوشبن، .د.آ. او،

گاز طبیعی افغاوستان

ث ج اډپب ي ااٲبڃ اٵٲبواشبن ثاچ 2001اٵٲبوشبن دڄ هپ از. كمچ

ڄ آن ٽىشايڃ ثا ځاىى ٽا ىڅا ډىشٺيه بز هبػ اب ر ډشلي ؿىه سلچڄ ډ .ٽىي ځځب اٵٲبوشبن از ٽ ثل ٽبذه ا ثب ثل ٭ة يڄ ډ

ب ځب ي وٶز ا ٥ٸ اٵٲبوشبن ى و٪ ځٵش ي از ؿىيه دي اكياص څڅسٽمىشبن، اٵٲبواشبن، ) «سبد –س.ا.د.آ »ب ډچبى ىاڅ څڅ 8ٽ بډڄ دي

ځىى ي ځب ٥جٮ سٽمىشبن ا ا ٥ٸ ٽچډش ډ 1900ن( ثب ٥ڃ دبٽشبن ي ىييشب

21

ى. )ډاػٮا بى ډ« سه ځځب كبس»ىي. ا اه ٽ ث كض اٵٲبوشبن اوشٺبڃ ډوجى ي سمبډ ىډى ٽىشايڃ ثا » هة ي كشم «اٵٲبوشبن ـڂب ػىڀ»ى ث

(. اٵا سلٽبر و٪بډ ا وابڇ ػىاڀ 2009 اٽشث 1، ى ډبوىڀ ٽبڃ، «وٶز از.ىاى. د ا ي ي اان، سٽمىشبن ډه « سبد»دبٻ اسجب٣ ډشٺڈ ثب دي -اٵٲبن

ثيىا، ااه پا ا 1991ه ثٿ ځب ٥جٮ ا ىاى. ا ٺ٣ اسلبى ي ى ن ٽىشيڃ اشاسټ ىااش ب ساوذس سٽمىشب ب ياىڂشه از سب ث ا ثوبډ .ثبي

ب ى و٪ ځٵش ي ااه ااز ٽا ا ٽ ٽمش ى ډٹٮز ػدڅسټ څڅ وپشاٵٲبوشبن و سىب ى ٽىب ٽب ٱى ا وٶز ي ځب ٥جٮ ډبوىي سٽمىشبن ٹاا ىاى

ااز. ى ووى ځب ٥جٮ، ٱبڃ ي وٶاز ثچپ اه ٽ هى و ىاا هب ىزسچن ٵز ډپٮت سومه 5اسلبى ي ځب ٥جٮ اٵٲبوشبن ا ث ٥ ىٹٸ 1970ى

سچن ٵز ډپٮت ځٶش ي 2ٽم ثش ا «هاػ ځځىٻ»ى ثى. هب اثشيا ، ډؼچا «ياىهاي وٶ هى ا ث اٵٲبوشبن وڂا اسلبى ي ډ»از. )ػ٫ ى ث

(.1988ډ 2 ځب ي وٶز،سيٸ ومى ٽا هاب ځاب (EIA) اىا ډٮچډبر او اب ر ډشلي 2008ى

ٹم ٽ مبڃ اٵٲبوشبن ى اىاډ ػىة آب ډبو » :از« ٹبثڄ سػ»٥جٮ اٵٲبوشبن بك ثب ثبي ځب آډ ىب ډٹٮز ىاى، ث ٥ اكشمبڅ ي ډمپه سظجز ځىي از

، ػابن ا.ٽ. «.د.آ« )»سچن ٵز ډپٮت ځب ا ىااز. 5وشبن سٺجب ٽ اٵٲب (2008اٽشث 24ووى اٵٲبوشبن، ىاڅ، سلچڄ او ىز

، يٳ ياىڂشه ىاشه ػب دب ػدڅسټ 1979ي ى -ا آٱب ػىڀ اٵٲبن .ى آب ډٽ ثى از

تجارت الل طالیی ماد مخذر

ڀ اډپب سلز ٭ىان كمبز ا ډؼبيه )ث امڃ اڅٺب٭اي(، مـىابن ػىا ثا ي سؼبر الڃ ٥ال اٵن ثى ٽ ا دڃ ډٶابى آن سا٤ ااشوجبار يچ

.ي ب ٭چ اسلبى ي اشٶبى ډ اب ر ډشلي ثا سٺز 1

مبز .آ.ا ي٫ ي سجيڄ ي ثب ك-سؼبر ډاى ډوي ى آٱب ػىڀ اٵٲبن

ثى. 1980ث سؼبر دډىٶٮز ؿىيډچبى ي. اه ىڀ ثىبى ػىڀ اډپب ى ى اډي سلز اٲبڃ و٪بډ اب ر ډشلي ي وبس ډٶبى وٺي سؼبر ډااى ډواي ا ثبااب

21

پاب ٭چا ػىاڀ اډ »ي. )ػ٫ اى ثا -ډچبى ىاڅ ډ 200ٱث ب و ث ثش ا ي مـىبن ػ٫ ٽىاي ثا «2005سيڇ، ډڄ ىيٵپ، ځچثڄ ؽ، ډوشاڃ،

يه ث لز مب هة ااز: وياب ااٲبڅڂ ا »وش ډڄ ىيٵپ، )2007ادڄ 29، ځچثڄ ؽ، «ٽىىي سؼبر ډاى ډوي اٵٲبوشبن كمبز ډ

ب سی اقتصاد غازت

»ٽىىاي ٽا ډپب ث ٥ ډشٻ اه وپش ا سٺز ډډ٦ج٭بر ا « ٽاٴ اها

ثا ي اٹشبى ػىڂى ي مـىبن ډل ٵٺا ى ااه « ا كڄ»طير ډٮيوبر اٵٲبوشبن ٽاا اااز. كمچاا

اډپب ي وابس ي 2001اااٲبڃ، ډكچاا ثٮااي ثا سمچټ اه ډىابث٬ س٤ ٽشب ٱث

ػىاڀ .ا ډب وماى ػىاااڀ »ن، اٵٲبواااشبثااا ډىٶٮااز « ډاابڅ .از

سلاااز ااااٲبڃ ي سب د ا اشٺا چق اډپب ي ډشليه، طير ډٮبىن اٵٲبوشبن ثبي دىبن وڂياش ډ

ب ؿىيډچش اشواع ډٮين، ث ٲمب ثى اوي. ډ٦ابثٸ ى ٽ س٤ ډش ا ٽز٭چا سياڇ ثا جا ػىڀ»، 2001د ا كمچ ى اٽشث « ايڅڂب ثا»وش

اډپب ث بز ډشٮماس سجيڄ هاي ي سب ى ٽ ثب طير اٵبو وٶا ىااش ()ثا« ثبي.

ثو ا ثوبډ اب ر ډشلي ي وبس اه از سب اوؼبڇ طير هاب ځاب ٥جٮا ٮى ي، ااان اٵٲبوشبن ا سٳ ومبي ي مـىبن ا دٵز ډىبٵ٬ ٽب ٹت

.ي ؿه ى ډى ډىبث٬ او اه ٽ ػچځ ومبىي

22

:یادداشت

ډٽا اٹشابى ابىاس اٵٲبواشبن ا « الڃ ٥ال اٵان »ى كبڃ كب١ سؼبر ثب كمبز .آ.ا 1979ي ى -بى. سؼبر يه ٽ ى آٱب ػىڀ اٵٲبن ډ

ډچابى 200سؼبر ډاى ډوي ا ثباب ٱث ثش ا ځٵز ي ب و ډٶبى وٺي .آي ىاڅ ث ىز ډ

ؿىي اٵا بٵشا ااز. ى 35ثيى سڅي ډاى ډوي ى اٵٲبوشبن 2001ا كمچ سڅاي 2001سه ٽا ى 200سه ي ى ډٺب ث ٽمش ا 6900سڅي سبٻ ث 2009ىيډچبى ا سڅي ډاى ډوي اٵٲبوشبن ى ثاين ٽا ثا ي. ى اه ډى ٭بي ؿ ډ

ثىبث ځا ډچڄ ډشلي ث ٥ ب و ى ډٺب ث ٭بي ث .آي سب ى ىاهڄ ٽ ىز ډ 3سب 2ډچبى ىاڅ از، 200ىز آډي ا ٵي ػبو ډاى ډوي اٵٲبوشبن ٽ اٵين ث

»ځىى. )ػ٫ ى ث -ډچبى آن ث اٹشبى ىاهچ ثډ ، ػىاڀ «ډڄ ىيٵاپ )2005اډپب ٭چ سيڇ، ځچثڄ ؽ، ډوشاڃ،

23

اٶلبر سبن ډب

شیذ عثذاخاك لرا راستی ط است

٭جااياڅوبڅٸ ٵوااي ډاا ىاى ااا پاا ا بڃ ٹجاڄ ا 79ٹډبوبن ياٹٮ ٽ ډبز ٽ

ث ٹچت ب وبى ب ٱيا، اډي ثب وبوين ځچڅػبو ا ٵيا ٽى اډب ډىڇ ا ا ډ٪ابڅڈ پا ا

اي ى ابڃ .دچيسه ببن ٽ وؼبر ثوي( ى ټ هبواى يىٶپ ي ٵٺا 1916) 1295

ؿڈ ث ػبن ځى. دي هبڅٸ، ٵى سٮچڈ بٵش ي آاىوا ثى ي ث ثبوب اوڂچا، آڅمابو ي

ج ىااز ؿان اٶب ثا ي سچ٤ ووج هبن ؿه ث ايدب ىاز. اه ما ٱالڇ

ا ٶب ثا ډا ىاى ډىا ي ثاى ساب اوياآډبوب ا ثبيس ابى. اي ٵاى دا ي

ب ثى ي ٭الٹ هب ث ػبوب ډشٹ ي ىډٽاسټ ىاز. ث مه ٭چز ى ي .ومى ٮ بى ډي مز ى ٭جياڅوبڅٸ و

هبواى هبڅٸ ث و٢ز اډبو ٭الٹ ډٶ٣ ىاز ا اډبن اهلل هبن، اب ي٥ىيياز اٵٲبوشبن ٥ ٵډبو ثب ٽى ي ٱالډ ا ا ىي ډىڇ شڈ ىي ىي ٽى ٽ ااه اډا

ىي ا ثى، ډ ثب٭ض ډلجثز ي ثه ٥جٺبر شمپ ځىي. هبڅٸ ٽ ا ډچز وغٵٺ ي شڈ ا ثب سمبڇ يػى سؼث ومى ثى ي ډب ډبڃ ا ٽى ٭مٸ ى ثاثا ٭ابډالن سچن .ي ډچش ثى س

ومى ي دوي ثاب اي ثب ٽبٽب هياىاى ى هبو ٱالڇ ػالو هبن ؿه هيډز ډمٮ ىاى ٽ ثب ؿ ب ػىج ډي٥ آىب ځىى ي ثب ػ اه هبواى ډجب ث اي ډى ډ

اي ٽا ى ډپشات وؼابر .ا ډجبه ىڅ ١ي اشجياى ى ټ بډبن ډوٶ ياثش ځىىٽى، ا ډٮچمه اٵشمىي ي ډشٹ ا ؿن ډلمي ٭٪ڈ هبن ي ډلمي اة هبن سلڄ ډ

.ومى ډٮبين ډپشت آځب ب ٽت ډثا ا اڅٺچت ثى ٽ ث ډؼى ٽات ٹاير ٹايڇ وبىب ټ اوبن ٶبٻ ي ٹ

ها ا ٹچا٬ ډي٥ ش ي هوه ي ډپي اډ ٭جياڅكمه وبى ي اٽظز يىٶپان شڈ

24

اهلل هبن ا ثب اب كااو ب ثػش ٽ ي يٵبىا ث اډبن ي ٹم٬ ٽى. وزسلز وبڇ ٹه ي ٵبو، يٱه ىاٯ، ياپز ثين، ؿبوا ٽىن ي ٱ پىؼ ٽاى ثا

.آيوز ډؿث ىا

وج هبن ؿه ا ما ثب ؼي سه ا ا٭٢اب اه ب بى، ډىذز وبډيا ٱالڇػالو هبن ؿه و بډڄ آوبن ثى. ٭جياڅوبڅٸ ٽ ثا ا ث ٹشڄ بوي ٽ ٱالڇ هبواى

آبڇ وبىب ا ث ٵبډڄ ؿه سمبڄ هب ىاز، اه ٹشڄ ٭بڇ، سىٶ ٭چ ڈ هن .ي بهز د ى ٹچج ٮچ ا

ٽىوي ٽ ٵب ي اهشىبٷ وبىب سمابډ ٭جياڅوبڅٸ ي باو ى ا٦ ډجب ډاش يسابي سىڂشا ي ا ب ا ثا دپب ثش ثى. ٭ ثا ٭ىب آځب ي اشڈ

شه وؼا ي ي شڈ ي اشظمب ث كي ي ثى ٽ اي ي ٵٺب ا ث پ هوجبس ډ .ومى شڈ سٱت ډ

بڃ ٭م ىاز، سمڈ ځٵش ثى ث ٹمش ي ثب 18٭جياڅوبڅٸ ىكبڅپ ٽمش ا ځشه ا ػبن ٭، وبى ب ٱيا ا ا ا ثىاى. اي اثشيا سال ومى ثى ٽا ى

16اىپ ث سبن ػه ىجچ مبن بڃ ٹي ا ٭مچ ٽىي، اډب ډٹ٬ ثا ثاث وي. سب (، ى ؿمه ٹ ىڅڂب ػب ٽ پبڃ دش ٱالڇ وج هابن 1933واډج 8) 1312٭ٺة

اوٮابڇ س٬ ډلٶڄ ثى، ي ٽش ا يكبو ثپڄ سٶىڀؿه ٹىياٯ ي ډچ ثااب ډىٶ ثب ٱي سمبڇ ث اه ٵپ ٽ ثب ٹشڄ ي سي ىڂا .ځىي سپڄ ډٮبٳ ٥چج

ډجب ى ډٺبثچ ومبوي، ى ثاث ٶٳ ډشٮچمه ٹيڇ ډى، سب اىپ وىاټ ٭جاياڅوبڅٸ ي، ىه اطىب اي ا ي بو ٵٺ ډلمى هابن ٽا ى اٴ ايڃ ااشبى ثاى، ثاب

ا ث ر ثٷ آب ځچڅ چټ ٽى ٽ ث ٹچت ي ډٲا وبىهابن اابثز سٶىڂـػىبز ا وٺ ث ډه بهز. م ث ى ځ ثىواي، ومى اه مجڃ ٹبير ي

ا ا ثب ير سمابڇ ثا ػاي ځچڅ ؿبډ ى ډچ سٶىڂـ ځ ډبوي ثى اډب اي سٶىڂـػبن ب ٽثي ي ثيين اىپ سال ثا ٵا ومبي، ثب هوى ث ػاب ااشبى ي وم

.ٽى ٹبٸ ػبن ٽىين ب هبه ا و٪بآهه ىٹجڄ ا اىپ وبىهبن ث ثبڅ ىان سبن ٵشبى ى، ٵٺ٤ ډب د ا آن ػان ا ػبن ځش ىڂ ث وبڇ ي ٽمبڃ هبن ٽ ى آڅمبن ډلڄ ثى ي ا وڂو ىيڅز

ىز ث ډب ثى ي ىا ٽي، ډىډ ب اډبن اهلل ي ىز اويا ب اوڂچب وغ ډا ٽ ي ډوشب اٵٲبوشبن ى ثڅه ثى ث ٹشاڄ ( ى ثٿ وبى )دي ىاييى هبن٭ ثا

اى ٽ ى څ اډبو ډٮچڈ ثى، بوي. ث سٮٺت آن ػان ؼب٭ ث وبڇ ډلمي ٭٪ڈ ډى

25

ث ٹي ٽشه ي ډوشب ثشبوب ى ٽبثڄ ياى ٶبر اوڂچ ي اډب ؿن ث ي ىز .ٽبډىيان ٶبر ا ٽز وبٵز سه ا

ىاه ډاى « اٵٲبواشبن ى ډا سابن »ډ ٱالڇ ډلمي ٱجب ى اط امىي :وي ډ

زالالز حالالس فؾالالی ذالالب ضا افالالسا الالز ثرالالبعط سالالذش زطالال »ضضفىطا، ذاخال السایز اخ ذالب حجال ضا یالع ثال زاض ثیبیرالز سالب

س. سالی زض وبثال لىالز ضضبیز وب سفبضر ایس ضا لبط بیال ؾب زض زطز سطض افعز. سب ای طح الب ذالی زض ثطاثالط زطال

سالیس »عذطسشب افغب سشطز ثز. اظ آد خالا ثطذبسالز فالز وب ذب حس فؾی ذب ضیس ز بض ضا ثطیسس، او ثز اسز

ك ذب ثز. ایسز وال ز الب ثقالس . ای فشبض فجسارب«سب ذز بض ضا ثىطضطثز ضسیسسطی ضضفىطا ثط فطق سبج سرز زز فالطز آالس ایال

«.زسشب رطة خجبض ضا ث طظ زضآضز٭جياڅوبڅٸ ثب ٽشه وبى ب، ى ياٹ٬، ػبن يب سه ا وياوبن ب ا وؼابر ىاى.

ٽى، ډمپه اي ي سمابډ هبن ا سي وموي ٽ اځ ٭جياڅوبڅٸ وبى ٱالڇ ډلمي ٱجب ډ .يوي ځبب وياو ثىوي، ٽش ډ ىڂ يىٶپاو ٽ ى ا ډس ي ىڂ ىهم

٭جياڅوبڅٸ و ا ي هډز و ي اكببر ػاو ثچپ ثاب آځاب ٭ماٸ ا ى، ثاب ډبز ڈ كبٽڈ ي ثب ٹجڃ سمبډ ٭اٹت آن، ٽ ثوث آواا ډلباج وماى ثا

.بډز سمبڇ ٹبسڄ اان اوبن ٴ ي ډچ ا ا٭ياڇ اوٺالث ومىا ٩بب ث سوز اب واز اډاب بڅ 19ثب ثؿي ين ثب٣ وبىهبن، د

ٽب ثى ي ىي ډپي بڈ هبو ا ثىبى ځاز ٽا بڈ هبن، ٽبٽب هووا اي م .ٹثبوبن آن ثىوي ٭جياڅوبڅٸ، ىيشبن ي وىپبو ايڅه

( ٽبثڄ ثب ث كمبڇ هن ډجايڃ ځاز ي 1933ىبډج 18) 1312ٹ 26ث سبن ډٺبيډشڂب ىموڀ ٽ هن ثٿ ٹډبوبن ١ي اشجياى ي اسؼب٫ ث آن وٺ ثاش ثاى،

ا ډلماى اىجب ثب هن ثڂىببن ثمب ش ىاى ي. ٭جياڅوبڅٸ ما ثب ماىٶ ډ ىاى، ٽبٽب هياىاى، ډبډب ٹثبوٮچ، ٱاالڇ ثابو، ډا٦ٶ ي څ٦اٴ هبن، دي

ػاوبن هبويان ؿه، ٭چ اٽج ٱىيډ ٽبٽب ډلمى هبن، ډلمى ٽبځ ډ٦جٮ اوا، ډشٮچمه ٽياڇ ډ ډؼي، ډلمي ډبن، ي ٭، ډلمي االٸ ي ډاا ډلماي، ٱاالڇ

سه ا ا٭٢اب 21پشت اډبو، ډلمي ٭٪ڈ ډٮچڈ، ي ڃ ډٮچڈ ذر، ډلمي اة ډٮبين ډهبواى ي وىپبن هبڅٸ ثمڃ ىي سه ا دان هى ٽبٽاب ثا وابڇ اب ٭جاياهلل ي

26

٭جياڅكمه ثٮي ا پىؼ ب ٥بٹز ٵب ا٭ياڇ يوي. كش كٶ٪ ها و بڅ اي و ى .بـبڅب ب ا ډبن ٵز

كبو ث ػبن ٭جياڅوبڅٸ اٵشبى سمابڇ ثاين ااه ػاان ػالىان شڈ ب ثر يثچىيمز ا ىي ثىوي. ؿمبن اي ا ا كيٹ ثين ومىوي، اوڂز ىش ا ٽ ډب ا ٵى ثى ٹ٬٦ ٽىوي ي ا٭٢ب ثيو ا ٹ٦ٮ ٹ٦ٮ ٽىوي، اډب اي ي ىيشبو ساب آهاه

ىٹبٸ ػبوجباو ډٺبيډز ا ث سچڈ ي ها س ا ػ٬ ىاىوي. اډب ىيڅز ىډبوي، ىي ػٮچاو ومى ٽ ډمچا ا اسبډابر ي « االف»ا وبڇ اٹاوبډ ٭جياڅوبڅٸ ى ػي ىيڅش

.ىيٯ ب بهيا ثى

، ػبن كمب ډٺبيډاز ااه ػاوابن «اٵٲبوشبن ى ډ سبن»ٱجب ى ػچي ىيڇ :ٽىي ي ا ؿىه وٺڄ ډ

ا آمسض ضىد وطزس و ضابیص ضالبضیس ذالزش اظ فجساربك ض»لطوز ثبس، قصا ا سب آذط ظس الیر فالطز اظ ضفمالب ذالز ضا افطالب ىطز فز و ال ثال سالبئ فالع وطالش بزضضالب ضا الز وطالش. لشیى ضفمب ا ضا ظیط ضالىد لالطاض زازالس، ثالبظ یالب یالب آالب اظ

یىفط حس اسحك ذب فز ال .ز اىبض زسقطف وطز ضفمب ذاظ اط مط غـ اسش اط الطا ثالب فجالساربك اخال ویالس سالب ضا ثال سفصی ثیب ذا ز. ضالب حالز ذالب فجالساربك ضا ض زبضدالبئ ثراسز یى فجساربك ضسیس، ضفیالك دالطلص ثدبالت فجالساربك

:فز ضسیس یدب ثطب سبذب دطش سط طیسز ثا ضفیك بخا! زطا ث ضفمبیز افشالبز ىالطز فالع ذالز ضا »

وطز لبال اظ ای لىز یىفط ظس دب ز ؟ اط ایغض فجالساربك ذالب «.یجز. سر آذطی ذالز ضا ثال سال فالش ذالسالبفؼ

«.ب ثز. اظ س فف یراضاسز یی ضفیك، الشیبط ثید»خاة زاز وڀ ا هب ئز سلٺٸ دي، ا اىبن سمبڇ ػاومىاوا ډبي ؿىه لى

«.ىبهشىي ډىڇ ا ى آبى وٶ ډلٺ ه ډييوي، ي بډز ي ډىاوڂ ا ومثب سبٴ ٵايان ٽ اډي ا ػىبشپبان ػبو ډظڄ ډٮى، ثبو، ډاا ي ىڂاان

اب ي ى، ى بڅڂى ي ٹجببن ډچوب ىاڅ ث ډٳ ډاي ي ػابى مب سؼچڄ ډوي يڅ ا ٹډبوبن ياٹٮ ي ډىډا ډاب ډبر سٮچم ث وبډب ٽظٴ بن ډچص ډ

ٽ ى ثاث يكز ي اشجياى ثيين ؾ ؿمياش ويځ بوا ٹثبن ٽىوي، ؾ وابډ .ى ثى وم

27

ي ٭جياڅوبڅٸ ؿىي ا ډبن ډچز ډ٪چڇ ا ډب ثهبش ثى، اډب ا آن آځب ي يػيان ب ثهىا ثى ٽ ثيي ا ډثىي ب ٹاډ ي ډچشا ي ثابو ثاب ډاىڇ

ثوز سمبډ ډچشب ي٥ه ډب ىآډى ي ث هب٥ ثي بن ػاو ا ٹثبن ومباي. سيوز ب ا ٽ يي ٹډڂا سمبڇ يػاى ابن ا ٵاا اډب اډي ټ سٮياى

ځٵش ثب وت سبي ٭جياڅوبڅٸ ى ٽىب ؿ ب دچاي ي هوواا ؿان ٭جاياڅٮچ ډا، ٶ٬ ىاو ي ىڂ وٽان ڈ ٶبٻ آهىي اان، ث ابى ي هاب٥ ٹډابن

واي ساب ٭جاياڅوبڅٸ ثاٿ ا ى ا٦ق ي ىاوي ي سال ډ اشه ي٥ه ډب سه يا ډ .وٽٽبن اسؼب٫ ي ػبڅز سىڃ ىىي

ي ٭جياڅوبڅٸ ؿىي ث بىر ي اډب ثب وظب هن وؼج وابڃ ٭اياڅشوا ي آاىځ ا ى ٽ ډب وي ثوي ي ثب كٽز كمب ي اوٺالث وبډ ا ډىلض پا ا

.ومىٹډبوبن اشه ډچز ډب ى سبن طجز

آذطی سصیط فجساربك ضیس )فط ا اظ زخ( ثب یبضا زضثسش

28

مڇ: وىي

عثذاال رستاخیس، رد شعر ستیس

ثبیس ثب فطك آضظ

ثب زسز ب ذز

.زض لت ط دطض اسب ثذب ز

ويان ىموڀ -1350اي 26

ؿىي ډاا٫ ٽساب يڅ ىڅىه ا ب٭ آاى ي شڈ پى از ٽا ى ثاثاا ااڈ ااب ډااشجي ثجبٽبو ساب آهاه ډاٸ كااابر ډجاااب وماااى. ياااىٶپ ااااٵشمىي ي ډىډ ٽا دا ا ابڅب واايان، ااپىؼ ي سااال هاااشڂ وبدااا ى ا آډبوااب يا اواابو

.و ػه ځٵشىياوؼبڇ ىهمبن هچٸ ي دؿڈ سثباو ا ثوباه ؿ ىهبن ي ډبويځب سبن ډٮب ػىج ىډٽاسټ ٽا ډاب ٭جيا څا شبه ډجب، ج ي ب٭ ساوبز ٽ ثب سبٴ آو٦پ بش اه وز ثاٿ

.ثى، سب كبڃ ډٮٵ وي از٣ وبكا ى ػا ؿو ٹىيب )ډلچ ٹ٦ج ؿبٷ( ٵٮال ډثا 1324٭جيا څ ى بڃ

ىيڇ ار ؿڈ ث ػبن ځى. دي ٭جياڅكڈ ػڂن و٪بډ اس ب ثى ي ويځ ډش٦ ىاز. ي څ ٭جياڅكمه ػبډ ار ا ثب ىػ ٭بڅ ث دبابن ابوي ي ياى

.ٵبٽڅش اىثبر ي ٭چڇ ث دىشن ٽبثڄ يو٪بڇ ب اشجياى ى ډى٦ٺ سان ايع ه ب ډىډب ي ويڃ ى ؿڄ ا ډ

ي ػبن ډلة ٽى. ىيڅز ډشجي ي ٽثڂ ٩بب و ډشبط ا ػ كبٽڈ ػبو ي

29

ثيا ػىج يىٶپ، ثا اىاډ كبس سه ث ټ چچ آاى ب ٩ب ىاى ٽ .ډى وٶ ٽين ي سلٻ ػىج ػان يىٶپ ا سب كي ډب٭ي بهز

ٽٶبش ىيڅز ى اثٮبى ځوبځن م ا ث ش آيى ثى ي ا ػاز ثٵٺ ډچز ي دببن ډىڇ واجز ثا ثىي ب د ىآډي ثى ثا سجب وٶر ث ىڂ ىډٽا وڈ

كپبڇ ي ٵ٢ب ثش اٵٲبوشبن. ډيان ٭مڄ ډى آډب ثا ځيب ډوشچٴ با ا باڄ ثاه ياىٶپان ياٹٮا ي ي٥اه ىياز ي ډب ومى. ىه يٹز ثى ٽا ها٤ ٵ

يىٶپان ىيٱه ي وٽډى اؼبى ٽى. هچٸ ي دؿڈ ي و٪ب آوبن ٽ ي٥ىٶيا ا اڅمچچا د ٽىوي ث ىشج ب ي ىشڂب كبٽڈ ٵشىي، ثىبىځابن ث آٱ اهان ثه

ځا ساه . اډب آوبوپ ث ډٮبډچي ثٮيا دبٽشبن دىب ثىوي ي ث ب آوبن ث ػبن ډچز اٵشبىويوياىوي ي ث ٽٴ ى ا ډىبٵ٬ ډىڇ بىٹبو ډيوي، سچڈ ويوي ي مبوىاي اشبه ي

ث اان ب ثبيٹب ډٿ داٵشوب ا ث دش ي څز سػق ىاى، وابن ى ځ ي ثا .هى ثؼب ډبويويهب٥ ب ي ٹچت ډىڇ ػبيياو ځشىي ي سب اډي ا ي م ا

:ىاٽش ٭بٳ دډبن آن يځب ي شبه ٹډبن ا ؿىه وٺڄ ډپىي

زض حعالال زاطالالب )دشالال( ایدالالب آدالالب، الال ضظ یشیالال »ثطعاض یطس، ثیژ مبث وشبثرب طوع یب ز وبض فبوش لمق

ال ضسالشبذیع ثالز، الشصبز. یى اظ سرطا ب دطضض دط ضس، فجساالخا ضطسشب سجشب ثس ثبال ثب زطالب بفالص ثطسال سالیب. ایال آلالب طب لصس سرطا زاضز، دیص اظ ذغبثال ایالطاز ضالقبضب، یاله لغقال ؾ اشمبز یراس، ثب حال وثالس السبسالبس . فجساالال ضسالشبذیع زض

حطط ثالز. عالع سالد عیص ؾ ب بضس زطیط زاضز، وبض «.ذاس غبت ا ثب اضبؿ الا

٭جيا څ شبه ىڂبډ ٽ ډلڄ ثى ث پا ا ؿا اب ىهابن ػىاج ابډبن »ا ا ى ؿٽابر ىډٽاسټ وه اٵٲبوشبن ډجيڃ ي ي ٵٮبڅز ب ډجباس

.يوٸ ثوي «ٮچ ػبيي»ثب و «ػاوبن ډشٹسٶبيس ى ثاث شڈ ي پر ى ډٺبثڄ ػىباز ا ثب يك ٭بڅ اوبو، ثشبه

مى ي ثيه جت سچڈ ي ي وي ي اوي ب يا ا ٽا هبوز وبثويو ډويا بجو هچٺب ا ٯ اشجياى ثى ثاب و٪اڈ، وظا ي ځابڇ اب ااشا ى ډلاالر

ثبٽبوا ٵابى ى. اا ا٭شٺابى ىااز ٽا ي وياوب ثٽبځ، دىشن ب ي ػبى ب .يىٶپ ثبي ډشٮي ث ػبډٮ ي ډىډ ثبي ي ث ځ اډه دىب وجى

31

ډىڇ ث اثشپاب ااه ػز ي بډبن ثوين ډجبار كٺؼبو« ډلٶڄ ار»س٥ئا اب ىيڅز اب ي وٶا ي ٹډبن ٵاو ثىبى وبى ي ٽ ډبز شمڂاو

ځ ىيڅز ا ثډال بهز. مه ډلٶڄ ٥ ابڅب ٥چت ي ثچ هبىبو يىٶپان سچڈٹل٦ ي سىڀ ىش ثب ثغ سى ب ىيڅز ا ػجا ياىا بهز سب ځىيڇ اوجبش ي ا ثا

ٽ ثب وابڇ هىډىياوا « ډلٶڄ ار»ډىب٥ٸ آت ىي ثبوي. يٮز ي ډلجثز ډىډ وبځشى هى ى ى هب٥ ب اسبن ٽ ثب اټ ي آ ما از، شبه ځ .وي از

اشجياى ب ثب ىڂ ايع ځٵاز ي ډاع اٽة ها اب 1347ى بڃ ډىډڂا ير بٵز. ىز ى ايڃ ډ )ي ػابو ٽابځ( ماه ابڃ اشبه ي

ن اه ډ٪ب ځشى ىاشىي ىاشڂ باو ٽ وٺ ٽچي ى ثغ ٽبځان ي ډلالاشبه .بڃ كج سٮاه وماى 13سب 6ي ث ويان ٵشىي. ىيڅز ډشجي ثا ٽياڇ ا

ىڅ ٽ ى ډلڄ ثى ما ثب مٺ٦باو بڅب ػاو ي دٽب ابن ا ى ٹٶا ، ى ويان وا شبه .ب ى ابر ذ ٽىوي يڅ ى آوؼب ث ثچٯ ب يوي

شبه ومى ي سچڈ وي. اي مـن يىٶپان ډشىى ي ثىڃ ث ډلبٵڄ ډبن س اىثا ا ا ثب ډچش ا ٥ٸ ٮ، ىاشبن، وبډ ب ي ىمى ب اوٺالث اىاډ ىڃ وجبهز ي اث٦ ى اار ىڂبډپ ا٭شا١بر ٭ياڅشوابو ي ١ي ىيڅش ىيثب 1348ىاى. ؿىبوـ ى بڃ

پڄ ځٵز ي شبه ى ويان ثى ثب يىن ٮ ث مه ډىبجز م ا ؿىه اىا :ٽى

ایه ایه ثبظ اسضطجحب

ای زی ضض

ذك سبضید آفطیص

ضبی عاج سیع ثیص امحث سز

آیس ث دیص ذیع سز سفب

یعزایس اظ ضخ ا طز لطب

یاثبظ یدضس ط

ثبظ یدجس طیا

ثبظ یدضس طیا

ٮ »شبه ب٭ ثى ي ث بڅز ٮ ٽبډال آځب. اي ث اه ځٶش اكمي بډچ ٽا٭شٺبى «ى. چټ ډ /ب / ٽ ث اوؼبڇ ٽب ز / وؼبر از ي آاى. / ي ځچڅ / بب

31

ٽى. اٮب ي ډ« چټ»ا ث اسؼب٫ ي اشجياى ان ىاز ي ٮ ا مـن كثيوي ٽ سؼچ ا آځب ي اشٮياى اب ىاى. ى ا ه ي بڅ دوش س ث و٪ ډ

مشب ى ثاث ب٥ ااشوان ا ي الثز، ٩اٵز ي ٽثىيځ ث ا اٮب ثؼب ډبويشابثبر وي، ث مه جت ى ا٭شا١بر ي ا٭ په ىمىبن آاى ي ٮبىر ي٥ه ثٷ ډ

اوايا ػابى اب ي آن ډبن اٮب ث ثبن مڂبن ػب ثى ي مڂبڇ ثب اذمببن ٥ىهځ ا ٽ ث بىځ كډاز اٮ ا ثا ځز. اي ب٭ان ٭ٺڈ ي ډىڇ ٽ ي ثن ډ

ٽىوي، ث ا ؿڄ بڃ ٹجڄ ا اډي، دب هٽبن يځب ي ٭ٸ ب ډجشڃ اله ډ :ڃ ىاز ث ىش سو ىاى ي ه٦بة ث آوبن يىب 23ىڂبډپ

!دیغجطا ضقط»

سبو زض ؽز ضجب طیسش؟

یب زض دب دطز٠ دساض ب دذ

«ثطآسشب فطك زیس زذش؟

شبه د ا ب ا ويان ث اىاډ سلڄ دىاهز ي پ ا ومبىيځبن اسلبى ه څبو ثاليٹٶ ث ٲڄ ډٺي ډٮچم شبٵز ي بڅب ٽاب ي ډلالن ٽبثڄ ي. ثٮي ا ا

ا ا ڈ ى مه ٹبڅت ډىبت سي، سى٪ڈ ومى. چل ى ثاثا ٵٮبڅز ډجباس٭ياڅشب، ثهى بوي، وز ډشان، آځب، ى سي، ثابن اا ي آځاب ث

بهز ثا ماه وبى، ډشجب ډ ٽ ځبڇ ډى بڅڈ، وي بى شبه ا ى ٽؼب ٭چڄ ىمىبن سٹ اٵٲبوشبن ٽ ا ډلجثز ياٵين ډىډ اه ٵوي ي ډه اوز

.ى ا ثىوي ي ثب ٽى س ى يى ځٵشه ػبو ث آډيوي

، ٭جيا څ شبه مبوىي ايب ډجاب ١اي 1357ط 7اوؼبڇ ثب ٽىسب وىڂه ىي ىز سه ډى٦ٺ اٵٲبوشبن )ٱ( سجٮي ي يڅ ډىٶيبن هچٺ ي دؿم ىيڅز ث

ا ى ثاثا اىاډا كبٽماز ډواٳ ابن ٽ ٭ىب آځب ي ډجب ؿان اي ا ډابوٮډياوشىي، ث ٱ وبي اي ا ىشڂ ي يڅـټ دؾ ث وايان ػىما دچـها ډىشٺاڄ

ا ب ؿىيه ډب ا سلمڄ ومى اډب سچڈ واي، ساب ومىوي. شبه پىؼ ي از ي آاه ىىډىبن ډىٶ، شبه ٹډبن ا ث دڅڂن 1358اىپ ى پ ا ي ب هاو

.آي ذىوي ډٿ(1)

اظ ایدب اظ ز سبضیه ای ظسا زضزایع

ضىسش ای سىر سد

32

سب ثبض زط ذا

و طي ب دط ل یسز

.س اسز اسز طاو 1347 ډان 16

٭جيا څ شبه سب دب ػبن ػبوبو ډي ي ثب وٶر ٭مٸ ث ىامىبن اوابوز ا ٭ياڅشوا ي ډىډڂا ا ثب وظب ػبو ث ىځب سبن يځب كټ ٽاى. اي ٹډابن

ي ثان وابڇ ي ياٹٮ ي اشه ډچز از و ػىبشپبان ي٥ه ٵي ٽ اډي ى ا ىوي. ثاب وبن وىڂه بن ٽبڃ از ي ث ي سبوڀ ي سح ډشؼبيان ث ډىڇ سلمڄ ډ

ب ي اٮب اه ډى ٮ ي ش سب اٽىان ثا ؿابح سبٴ ٵايان ثبي ځٶز؛ اځؿ وشڈ وي اوي اډب سبن آاىوا اٵٲبوشبن ثيين ټ وٺ ثاوي ي اوٺالث شبه ا

ثبهشڂابن ا آاى ډلٶا٧ ى ٭ ٮ ډٺبيډز ي ڈ ډجباس ا ى ٽىب ب ػابن هاي ىاز. ي ډب ډشٮيڈ سب ا ا ٽ مبوب ا ب اوبن ىثىي ا ب٥ اشجياى ي

.ي وڂاڈ اشٮمب از ث

:یادداشت

ى ا اوبن اا سىاب ا ٭ٺة مه بڃ څز بىر ىيا 3ي 2ثىبث اي ى ٽبثڄ ا ٽ ى اط پىؼ ي ا٭ياڇ ب لا س٤ ىيڅز ډىيان ي ػابن ثبهشا

ډ سمبڇ ى دز ىيا ب يار ىاهچ ى ثاث ؿمبن ډىش٪ ثبډبويځبن ثىوي ثب ث ي ثب ا ډبسميا بن وت ٽىوي ي اډي م ا ى ڈ ٽٵشىي. ث ځمبن اٱچت شبه

ٹډبوبن ػبوجبهش ٽ اډي ػبڂب بن ىډبن ډىڇ ډب هبڅ هبڅ ااز وا ى ػابن .مه ٹشڄ ٭بڇ يكبو ث ػبيىاوڂ دش اوي

33

مڇ: وىي

پرت ادری، شاعر مات یا ذاح جایت؟ ډبىاډپاا ډچشاا

اشٺالڃ ي آاى واياى، ډى سابػڈ ځوابځن

ٽاا ياٹاا٬ ااي، 49 ػبا يب وا

ت ي ي ٥ف س٥ئا ، وي ا ا ډ ي سجب

يااي ثىاابىځا ي ٥ااابڅج ى آن ثاااياى

70ٽىااي، ثاا ا ډااٵااي ډااىډ واابن هىن وياوي، سىاب ى

2000 ب٥ ڈ هو اان ٽاىي ي سمبډاز دىبؼ اوش٪ب ٥ىبة ىا ا ډاا ى ډٮ ؼڇ سيز ب ا.ا.ا دبٽشبن ٹاځٵش از ي سمبڇ ډىڇ ا١

وڂوجوز ٽ سلز ٵبػٮ د ٵبػٮ ث ډجوي، ى پـىه اي١اب٫ اپر ي ىاز ٱ١ ى ثاث ٵؼاب٬ ي ا ٵاي ثب سبٴ ث .سچڈ ثچىي ٽىن اوشب ٵجبهشڂ ازډ ب ي ػبز ٽ ث ٵىڀ ث ا٦الف ثىن ث ىاډبن ڈ ب ډىي ي ٵبي

هبز ي٥ى ډجيڃ ي از ي اډپب ي ٱة ڈ ثاب ي يىٶپان ث« ب٭ان ډٺبيډز» .ځ ا ى ٽ ٫ ډيىي سمبڇ سان ډ ډچټ ثٲس ي هىظ

هاوڈ ٽ ٥ ډلٶڄ ډب٭ ى ث سبځ ى بز م ىٵش بز ػم ډثوب٥ هيډبر ببن واهلل دس وبى، اشبى ډلمي »ز ػم، آٹب ٽ اٿ ب

يٸ دڅ، هبوڈ آٶ بىاة ي آٹب ډلمي ډبن ٽچمبو ى ٭ اىث، ثا ټ (1)«.بن ي ا اٵٲبو ي سٺي وبډ ب اٵشوب ايا ومى

ب ډشؼابيان ٽما ثا ا اٹا ډپىي ي ى ا ػم ٽ هى ث ډىيا ثب ا بڅ11 ٱبر ي ٽشب اوبوب ثيٵب٫ ثش از ي ى ىيان اٹشيا دي

سطذ ضوبثبص اظ زیس ای طح آیب دطس بزض

ا السب ضط یىس؟مبث یه خبیشسبالض غبضسط شض

34

ين ډچبىب ىاڅ ى ٭ اٹشبى ي ب سجب ث ثب آيى، كبڃ اٽز اډان هابه . ازځش ا ومى ث چ ثو ث ب٭ان ي ٵىڂبن هبىڇ اسؼب٫ آٱب ومى

ډبا ثځاى ط ا ثب ػم٬ سپىٽار ب ث 8ي 7 ػم ٽ ٽٽبن ىشهان وڂه اٵٲبوشبن وم ػبن ي يان ٽچ ث ٽچ ٽى سب ؿ ثش ٵث ځىواي

ثواي ي ثا اى آىډپابن ډاياڃ ډبوي ٽ ي ٹبسالن ډچز ا ډ ډبوىي ډ ث كبسڈ ثػىبشپبان اٽچڄ ځڄ ډڂاى. اډب اىټ ث و٪ا ډاي ٽا اماز آيى ي ث ځ ډ

ي ى ثايڃ « وبن ث وم يځب ډووي»ىز ٽين ث ٵىڂبو ا و ډشػ ي ٽ ساوىي ى بن ا ى هيډز ٶيډبڅ ٽىن ػىببر، ٵبى، ي٥ىٶي ي ىاڅ ث آبو ډ

.يهبوشب ىشڂب كبٽم ث ٽب ځو

وه ډه ډشػ آن ث ا٦الف ب٭او از ٽ ڈ ث ىڄ ىيڅز اب دابڅ ا ٹىي ي اڈ ٳ ا اٮ ڈ هبىز هچٸ ي دؿڈ ځٵش سب كبٽمز ډىي ٵٮچ ډ

ډٺبيډز ي ډىډب ډوىي. كبڃ آوپ ثه ٮ ي ب٭ان ډىډوا ي ب٭ان ١اي ډاىڇ يٸ دڅ، آٶ ابىاة ي ډابن ٽچمابو ٽا ثا ىب هن ػبن ىاى. ثب آٹب

ثـبځ ٭بىر ٽى اوي ي ٮ ا يچ وبن ي وا ډياوىي ي اى٭ب بى ا كي اڈ وياواي ػ اثا سبٴ ٭ؼبڅشب ؿ ثا ځٶشه وياڇ. كٳ ډه ٭ميسب ډشػ آٹب دسا وابى

ا ث ډز ډپثي ي ثب اٽز ي هاي ثى ٽ ډه ي ډبن« ٮډٺبيډز»ب٭ى ؿبٻ :اىا ب س٫ آي ي وياو هى ا سبع اىثبر ٽ ډياوي. ثىيب ا ٮ اي

ثصاض »

ثصاض

زمب یبء ضظبض

سطز سسی ذز ضا

ثب ظثب ثیب سىطاض وس،

سب

زض وبخ ثس فطزس اسبل زاض

«اظء آ ضش اسزو دطز زض

آ»

ظا

«ز

)66ىبن هن آڅى آاى، )

35

ا ا ځاڈ ٽاى ثباي اه ډىٻ ثب اه اى٭ب ثچىي ثب ى ٮ ډظڄ اىپا آىاا ٽبم ثچىي ٵىي ي ا ىڂان ا ىڅٺټ، سچڈ ٥چت ي وٽ ثڂبو ه٦بة ډپىي ي و

آاى ډٮٵ ډپىي ي ٵپ ډپىي ثب اىڂو كاٵ ٽ ٭مبڃ وىڂى ا ٽ م ٱالڇ ٱالڇ ثى از ي ا ثٽز اٲبڅڂان ث ٽ ػبډٮ ډيو ي اوؼمه ٹچڈ سپا ى ااز

ىاټ ډشاوي ٵاډ ٽىي. اي ؿىي ٹجڄ ث دڂب ػالى ٭٦ب ډلمي ياڅ ثچن هڈ ٽى، اا ٳ ٮ ا ث دب ب ؼب٫ طبڅض ډثكبو وز. ى ثيڃ يا اٵٲبو ي سٺيوبډ

دببو ار وٶر ث ٽبم ثچىي ٵىي ا ثڂا ٽ ځ ځمىبڇ ثيهبو ثب اه ىځ .ا وظبر هاي ٽى

ڈ اٽىن هيايوي ا ذبڂاڇ ٽ سب »وي اه ب٭ د ډي٭ب ى ػب ىڂ ډاي (2) «ىاو ا ى ى ا ىز ي ٹچڈ ډه ى دب ؾ هٽ ي ځب وٶشبى از

س ٽؼب ي وب هي ٽؼب و ا و٪ ډبو ثچپ ا و٪ مز ي اشبىځ ى ثاث اچ٦بن. اځ ى ى ثب ىز س ث دب هٽبن وش وي از، ؿاا آٹاب ٽا ااه ما

ث كٸ س ي مٺ٦باوز ااو ډياى ډڂ ى ىين اٿ ا اه ٹماب ډٶاز هاثبر ا ي ٥جٸ ډٮمڃ آٹب ػم ثب اه دڃ ىڃ ټ ډچاټ هاان ٽڈ از ي ډڂ وم

ىاډاه ب ټ ٥بڅت ػىبز د ىڂ ا ثيز ځى ي... آه آٹب ٽ ثٿ يډپاب ٽاڈ ٩ٵاز ا ثاب اي اا از اه ٽ ا ىاى ٽ ډظڄ سا آى « ب»ډبو ډي ٽ اى٭ببز ا كٳ ب ډٶز وىبډي ٽ اه يا ي سٺي وبډ !!هى ډ

ا ث ي هوذ ٽ ډى ي ٵشه ث اٿ ي او ىن ى ثاث اټ با ػما .ډىي ا كٺبر ي ىين مش سچٺ ډپىى څاز اٵشوابار )!(«آاى»ٽ اه اىي ثبيٽىو وز، اډب ياٹٮز ىاى

ا و اٵيى از. سىب ټ اوبن اهش « اه سٺيوبډ آاى ا و دبڇ ډؼبي»اىث ي ثڂبو ثب ډىڇ ي آاى ډشاوي سٺيوبډ ا ػبوت ټ و اهاو ډشٮچٸ ث اټ ثبواي

آوا ډىلض سابع اٵشواب، ثا ٽبوبډا اىثا دچي ػىبشپب ي وٽثڂبو ا ثذى ي ثٮي« آاى»ثٶاي. اش ؿ ا ى ٽب از، ػمٮز االډ ى ٥ڃ كبر وىڂى

ي سٹ ي ٭ىب دي ا ث ځچڅ ثش ي ثبو ډبو هاى ثا ٽاشه ډٮچما ثا وابڇ كة ىمه ٭چڈ ا٭شاٳ ومى، اډب مه« ثـ ب ػمٮز»ي ىڂان س٤ « ياهز»

آيى؟ ي ىاو ث ځىن دس وبى سٺيوبډ ډ

آٹب ب٭، ى سبن ثى اوي اشٮياىب ب ٽا ى ثاثا ډشاب٫، ي ػاب مـن ٽ اشبىوي ي ى ٴ ډىڇ هى ٹا ځٵشىي. وب هي ډبو ډب ين ٵٺا٤ ي

آوبو وبا هاي ډبوا .ڈ يا ثبثيٵٺ٤ ى٭ٸ ث ډىڇ ي وٶر ث ىمه ډشاوي سؼ

36

ثياوىي ٽا «ىا»ساوىي ثبىي ٽ ٮ ا اثا ٭ٸ ثب ي ىځ و ثچپ ث ډىڅ ډآي ٽىىي. اي يااٴ، څٽاب، هاي ځچاه، ٭جيا څا ىهمبن ا ث آن كچٸ

دشاٵ، ډ١ا شبه، ډاى ٭ٺ، ديه ا٭شبډ، ٭جاياڅكمه څاىه، ابويي اپ، وب٩ڈ كپمز، وا ٹجبو، ىاييى ډي ي ثمب ىڂ ػبوجبهشڂابن ا اٮبىر ي

ي هٶز ا وذٵشىي ب٭ان ااشه ډٺبيډاز (3)آاى ٽ ى ثاث اشجياى اشبى ډىوي .اوي و مب ي ا٥اٵبن سبن

وان ډليڇ سه ٥جٺبر ي ٭ياڅش ډٲ اش ٽىي، ٵٺ ي ث ىڂبډ ٽ ػىبز ثياى ډا آاه ي »ثچپ ثباي « شبه ٽچمبر»بى، ٮ وجبي سىب اٹب اػشمب٭ ا دببن ډ

ا آيا ىي ٽ ډىؼ ث آځب سب ؼب٭بو ثشى ي ىى ػبوپب ډچز ا ثڂو« د ى ثبيځي بىٷ ـ ډى ي ثغ مڂبو ى ثاث ىمىبن هن آبڇ ځىى. يڅ وبى ثب آو

:وز

غب سرز سط اظ آ اسز »

.و زض ضطاة ل ضز

حب سبز ضظبض

آبی ضا ل یىس

«و اظ ا یر ثز اس

اځٱمبز ثب اة ٹبثڄ كڄ وز د ثب ډجچٲ ٽ آٹب ٽا داپ وماى

هان »ث مب ثوي، وٶيڇ ا ٽبډال ٹبثڄ كڄ هاي ثى ػ ون!! اش ډجچٲ ا ٽ !!ثى ب ا اډ٢ب ىي ٵي ډبى ي٥ه« م ٭يبن ىايى

ار سبن ا ىي ډچز دىبن ومبوي از، د ومياوڈ ٽياڇ ٹډبو ي آه م« ايڃ»ا ث م ډب ډپ اډب ډىڇ ډب ٹ٢بير هى ا ٽى اوي. مه ٽ ا ويان ثآډاي ي اب

« كڄ»ويان ث بىځ بي ى ىين ځاان اڈ ي ثى ي اځ و ثب ډش ا ډاب٥ډىي ي ؿ٦ ٭٢ز ا ډٽ اوؼمه وىيځبن ىيڅز دبڅ ا ثاب اٵشواب

ى اٽاز اب « يوايين »ٹجڃ ٽى ي ث اه ڈ اٽشٶب وپى ثب ٽين وا ډجشاڃ ى ىيان كپډز ٹشڄ ي ثثابى ي ىيڅز وؼت مڂبڇ ي؟ ي ثٮي كش« ځالشىش»

ؿذبيڃ ػبى ب ٽ ا آمبن ي ډه ث ډىڇ ډ٪چڇ ډب ځچڅ ي ػىبز ي يكز ډجبي، »ى هيډز ٹبسالن ډچز ٹا ځٵش ثا ياو ب ي ٶشبى ا ي ٽبثڄ ثوبډا « اىثا

ار ثش ث ٮځوبهش ي ا اى سچن ىيڅش دو ٽى. د اه ؿىبڅ ب . ٳ ي سوڄ دٻ ډمبوي سبؿ ى ه سبډڄ

37

ٮ سىب ثب ثب اػشمب٭ ا ؿن اٵٲبوشبن، ى ٽ ثثبى ي سباع ٵش ا ي ډىډاآاز ٽا ډلة ى ي ث ىى ػبډٮ ثوى، يو مـ ىڅٺټ ث «ويځ»ډشاوي

.ثوي ا ځڇ ي ٵىڀ اثشاڃ ا ٱىب ډ سىب ىثب هبىبن ي ډلبٵڄ ىٵيبنكٳ ىن ا ىهشبن ٭ه ػىباز »ث ځٶش ثسڅز ثز، ى ؿىه ا٤ هوجب

:«از

:ٽىڈ ياٹٮب ٽ ى ىي س ي سب ويځ ډ

ذغطس اطظ فمظ لطفب المب ث

زس، ط ثط اثط ساضش، اظ ث السبس ذجط

.ظ ذجط بن ضا طیس اسز آى ذسز،

ای ز ظب ایسز و

لطف ظز اظ زضذشب فی خبیز اسز

!لش اظ ای سجب زیع فش ثبضی

وس و آضا ث ضا ذز ضز بىبض اسز

ظیطا زسشب و زض سب سشس

.زیط ث ا زسشط ساضس

ثبي آىڇ ثى ي ىى ٽاي ي ىى ا »ى ٽ ومب غ آٵيځب ٮ و اا ډىبهز. آىڇ ث ىى ډظڄ آىڇ ث ػبن از. اوبن، ثا هىن ي وين ي ك ىن ي ث ؿبدچ ب ڇ آي اٵشبىن وز. ډػىپ ام اوبن از اشٮياى ىاى ٽ ثا

يڅ ثب سبٴ ى اٵٲبوشبن اٲبڃ « .څر ب ٭بڅ ىز ثبوياى ا ٽا ي ډاب سااىځىؼبواي « ډٺبيډاز »ي « ډاين »ځىى ى ٮ ي ثبن اب٭ان ډىؼ ث وبثى ډچز ډ

ومى ؿن ى ٹبډ اىبن و ىى از ي و سٮي وجز ث اػشمب٫ ډػى، ؿ ي سٮي اڅٮبى ١ٮٴ ي ډشڅڃ ىاواي ى ٮ. ث مه ر اه ٭بڅ ػىبثبن وز ب ٵٷ

ي، ػبډٮ ډب ثب سمبڇ ٵٺ ؿىاه څپا اب ػ ټ ىش يىٶپومب ب ډډب ٽ وىڀ ا يڅ ا ىبن بن آس ڈ ثذى، وم ي ااه ىاش دى. اځ ٽالڇ ين ما .ي ثى، وبډ و ا اىبن ثى وم ب٭ٽبن ا ٥ٸ بو ب ډبٵب وم

ٽـپڃ ثٿ ځيا آيوش ث ځىن اٵٲبواشبن ا ؿمبن ثش اه ىش ب٭ان، وم اىى يڅا طاير ثابى آيى ثىي ي ځ بن يا اوٶؼبار ي اوشلبار ا وما

ػىڂب ان هاة آاڇ اىبن ا و ث وبر ډجب ثچپ ا اي كبىر ثڈ ډپثاي ثا ځاب كبٽمابن ډپىىاي ي ا مه جت اوي ي سوڄ ا ٵيا پڈ، ډٺبڇ ي ين ثا ى

38

ځوي. كش ث ځش هى، اځ يځب ډجب ي اوي ب آاىوابو ٵىڂب ډ .ٵشىي ٹيڇ ى ثبىي، وٶر ډ« ثٽؿ ب ډىڇ»

ا ث كٺٺز هى ٽ بڅڂ 50ث ډىبجز « اشٮياى ثٿ»ى ٮ سلز ٭ىان ٱس ي ٵيډبا ا٭شاٳ ډپىي ي ث ػاوبن ډب ى ث مبوب ث يٷ ډبو ٹين از،

:ثىن ډيي

اسشقساز ثعض زاض

دس اظ ددب سب سدطث

ا لمیمز ذضجرش ضا وطف وطز

و ثبیس خ اظ غیطر و وطز

. ب ث طخ ضظبض ذضز

)85 ) اشٮياى ثٿ

ب٭ان ىثب ثب ب٭ان ډجب ي ثځ ؿن اكمي بډچ ي و٪ب ؿىي ډٺب سه ث اه ٵاوڂبن هاي ثى، اډب ډؼجڇ ثا آځب وڄ ػان، وٺچ ا بډچ ىاش ثبڈ سب ثب ىين آن ث ٭مٸ سچڈ ٥چجبو ي ډباو ثىن اثبر ثاب ي ډاان كٺابر ي

:يثو ا د ىي اىي

بډچ ث هب٥ ١يز ثب ڈ ډشجي يٹز واياو ثاى، داي ٥ا 1333ى بڃ اڅٮمڄ يي ابډچ ا ثىي ٽ ثب ٭پ «سث وبډ»ډالٹبس ا اي ډ٦چجي ٽ ػز ب،

:ا ډى٪ڇ دبن ډيي ډاػ ډى ي ٥ وبډ

ثالالط؟ زضالال والالب ثالال یسالال بالال سثالال والال ضاسشالالالال ظ ثالالالالطسط؟ ضا التفالطیالالال ثطالالالالب

ضطف سالطا اال زال ذالط ذالط؟ خال ا خب س یالط االب !ذغالط عطیالك ال

ثزآالالالالظ فطبیالالالال زض سالالال الالالطا والال ذالالیص ضش ظدیالالط ضا سالال دالالبر لجب زیجالال لالت سالىن ثال ثفطضالال یط خب ضالز ضا س صالبف مالب

سىب وز، اي « ٵيډب ثىن»سؼ ي اډب دس وبى ى ډيان سمچٸ، ٮ ٵي ي هي اواي. « ػڄ ه»ىاى « ٳ ا او»بان ي مپبڂبن ىى ي ٵاياو ىاى ٽ

ډشان اث٥بڅت ډ٪ٶ ي ٽب٩ڈ ٽب٩م ااه دابىيان اب ىثاب « ډب٭ان»ا اه ٹمب ث دش ب ابن اان ا وبڇ ثى ٽ ى وش ب ثٮي« ي ز ٵٺ»آىډواان ڈ

هاڈ دىاهز. اىبن ثب هبوز ث ٮ ډٺبيډز ي دز ث ډچز ثب اا ااٮب ٭ٺاڈ ي .ډب ثځشه هيډز ا ث ڈ ب ډسؼ٬ اٵٲبوشبن ي ډى٦ٺ ٽىوي ث

39

اىـىه ث ا٦الف ب٭ان يڅ ا و٪ اىث ي پڄ ٮبن سبع اىثبر ثا امب پ ډ٢من اٮب بن اسؼب٭ ي ثباز، ثا ىى ي٥اه ي ډچاز ډاب يوي، اډب ا آوؼب

ى ؿىه ا٦ ٽ ث ډچز ډب ځچڅ ي ثبير ډجابى ي ى .ومووي ي بش وٶه اويىاڇ ػىبشپبان، هبىبن ډچ ي ٵبيسه، ډىيسه ي ثىبٻ سه ىيڅز سبن ا اوي،

اوڂ ب٭ ډشٮي ي ثببڅز ثا سٮجا ىؿىه ا٤ ٱڈثبي ؿن « كث هچٸ»ثبي ٮ ىى ي اډي ډىڇ ا ثب ااشوان هاى »ي « ىز ډىي ث ػاكبر د»جب بډچ،

«.وي دوي ډي ٽالڇ آه اىپ ډب ٵويان ډى شڈ ٽ ځااٳ ډاببت وڂابوڂ ثابڇ

ز س ا ٵبز اب شچا ى ثاثا آمبن ا سو ٽى ي ػىبشپباو ؿ ىډچز ډ٪چڇ ډب ٭مڄ ٽى اوي. ا هبوز ي ث دڅڂن ذىوب ثبوي ثايوبڇ هچاٸ ي داؿڈ،

ٵٮچ، ډىڇ ډاب ي ابى ي آاى ا 52ٵبڇ ډج ػبى ي ٥بڅج سب ىډٽا ثجا ا هاب٥ار وييوي، آوـ ى اه ػبن وت ى ب آٽىاي ا ىى ډاب اي او

سپبويىي ي ىيى ي يايالز ٽ ث ؾ يػ اوٮپب بش وبٵش از. د ث ب٭ان، ډچز « آياػبن»وىيځبن ي ىډىيان ډشٮي ي آاىوا از سب ث ډيان اش ىآډي

ىىډىي ه ځىوي ي ىز سمبډ ٵىڂبن ىاځ ٮ ي ى ا ثش، ى ډل٢ ډچز .اٵبځ بن ثبىي

:پاویس ا

(1) .بز م ىٵش بز ػم

ب دس وبى ث پب اىث وب هيا (2)

« آ و زض دب ذوب طیع / ط ای لیش زض فؼ زض ضا»

ثط سی ار طسز )٣(

ظذ فیك وبض زض

اب

ا سط ایسشبز یبفشبز

و ایسشبز ثیط ای ضس سسز

هي ځچه

41

ابڅ ػبيي ا

ای اعتراضات شاردا، ذیر ثذیی یس !در تخار را جثر ت فرار ساخت

1391٭ٺاااة 16ثااا سااابن څا اث٭ظمابن »بځىان ي ااشبىان

آڅاى سوب ثب ا٭شاا هاڈ « سبڅٺبوبډڄ، ډاي ااه څا ا اڅيه و٪بڇ

اڅايه و٪ابڇ .ډؼج ثا ٵاا ابهشىي بډڄ، ب كة ااالډ ځچجايه

ٽٶبز ى ي ز سوب، ټ و ثي وب ٸ از ٽا سا٤ ٭جاياڅبة

ث اٶز ډاي وات ٩ٶ ب ډٮبٳ سوب، ٽ ايڈ ډث٣ ث كة ځچجيه از، ٶ از ٽ ٹجال ى بز سٶشا يار ځىي از. بډڄ ټ و ٽىن ي ډى

اي ثا .ډٮبٳ اوؼبڇ ي٩ٶ ډپى اډب ا آوؼب ث ٭چز وبساو ى دجى اډ ث٥ٳ ځىيډؼى ٽ ث ؿٽ ډيز څ اث٭ظمبن سپ ى ث سٲ ي سجيڄ ډٮچمبن ي ډٮچمبن

ا ػمچ اي ډٮچڈ ثيه ا .كث ب هى ا ى اه څ ػبثؼب ومى ىز ى ي ڈٹبٷ ى پ ا ٹ اب سبڅٺابن سجايڄ ٽ ټ اشبى هىبڇ ي ډلجة از ث څ دڄ

ثهى بډڄ ى ثاث ډشٮچمه ډپشت و ثب څمذىبو ي هه ثى. اي ثاب ساه ي .ومى ٻ.»، «كاډااى »سلٺ، بځىان ا ث اڅٶب٧ ٽټ ي ث ىي ا اىة ؿن ي «. ىاىځا

ا وجىوي ثهاى هاه ي كث ىاى ي ى ثاث اشبىاو ٽ ڈ ٱ ډى ه٦بة ٹا ډٱاوبو ىاز ي اٽظا اه ډٮچمبن ا ى ثاث بځىان ثب ٽچمبر ز ډى ه٦بة ٹا

.ىاى ډ

ٽاى. اي بځىان دڅيا ا ث اىا هاش ث ثبو ب ډوشچٴ ا آوبن دڃ ٥چت ډډجچ ي ىاڅهاش ثى. ا ٵاان 12ث ٥ډظبڃ ا٭جياڅٺي يڅي جلبن بځى ىٴ

اڅيه ډجچ ي ىاڅ اڅيه يڅي م يڅي ىاٽشهچڄ پا ىاڅ ٥چت ومى ثى. ا ؼب٫ىاى. ى ١امه ا ځٵش ثى. اي ى ثيڃ دڃ، بځىان ا ا وبٽبډ ي ډليڇ ين وؼبر ډ

41

ٽى ي ى ثاثا ځىاوپ دياوبن ىٽبن ىا ثىوي، اػىب ډى وب هى ا ٥چت ډب .دىاهز دڅ وم

ىاى ي ثا ػات اه ډي ٵبي، ا ډٮب ډٮچمبن و ټ ډٺيا ا وبڇ ا٭بو ىي ډماى ډى. ث٦ ډظبڃ اشبى ػالىهبن ډٮچڈ اوڂچ څ ى ثاث آډ ػىب سوب ا٭شااٳ و

ٽ ډجچ ىيا ا ډٮب اي ځشبوي ي از. اي اٽظ اه هبوز ب هى ا ثچ پ ىا اي ا ثبي ي ډيس ٹجڄ ث ػب ټ ډالڇ بثٺ ا ډالډه څ ٽ ا هبيوياو ډ

ىاى. ا ػمچ اي ثچ مه ډالڇ ٽشبة اب كب١ا ؿىايه وت ومى ثى اوؼبڇ ډث آس ٽي ي ٥ ياومى بهز ٽ ځب س٤ بځىان ډليڇ ااه ٽاب ىٴ ا

.ر ځٵش ازاه ډي ډبو ٽب ج ډشٮچمه ي اشبىن څ ا څج وماى ٽا اټ ابځى هثر )وبډ ډلٶ٧( ا ثب ٵت ي ووڀ ثٮي ا ب٭بر ى ى ىٵش هاش ي

ٹي ثيهالٹ ىاز. ډالډه ىىاي. څ ډشػ اه ٹ٢ اي ثا ىڂاان ا٥اال٫ ډابځىان ي اشبىان ثبب ث بز ډٮبٳ سوب ٭ب يوي يڅ ؿن ب ډٮبٳ وا

.ي ا كة هبه ځچجيه از، ث اه ا٭شا١بر يٹٮ ٹبڄ ومامڈ بځىان ي اشبىان بىٷ څ ث اسٶبٷ ڈ س 1391٭ٺة 16ثب ه ث سبن

ځوي ٽ هى ىز ث ٽب ي ىيا څ ا ثش، ډي وبٽب ي ٵبي ا ثٮي ا څاز ډي ٽة ډٶڄ ثاوىي. اډب بډڄ ا ٹ٢ آځب ي ٹجڄ ا اىپ بځىان ا ا ثيىي

ٽىي ي دڅ ثب ؿىيه وؼ ثا څا وشا ډابو٬ سٮٺات اي سا٤ ابځىان ٵا ډ .ځىى ډ

ثٮي ا اه ٹ٢ ياڅ سوب ثا ػچځ ا ثهى ٵپ ډبن ابځىان ي ډاي .ٽىي څ، اډ ث٥ٵ اي ا بى ډ

اٵشي ٽ ب ډٮبٳ اي ا ډىلض ډي څ اي ٵىا آن ډبن بځىان آيا ډه څ ثار ا ا بځىان ا ٭جياهلل ي ډٺ ومى از. ث سٮٺت آن سٮياى يٮ

اڅيه بډڄ ث كاض ٽىىي ٽ اځ و٪بڇ ثاٵيهش ث بز ډٮبٳ ؼڇ ثى سيي ډډي څ بن ډٺ ځىي، آوبن ى ايڅه ي ىيا څ ا ثش ډبو٬ ييى ي هاىي

.يٹبثڄ بىآيز ا ډبوپ ٵبيٷ يىٻ ځچجيى ث ٽ يار ډٮابٳ سپا

كثا اب از، اي سمبډ دز ب ډڈ يار ا ى دبشوز ي ي بر ثا اڈ ىذى ي اه يار ى ياٹ٬ ث ډٽ ػبڅز دي كة هووا ي ډىي ځچجيه ډجيڃ

.ي از ٽ اىاډ اه ي١ٮز ثا آىي ډٮبٳ ي ػاوبن ٽ ډب ه٦وبٻ از

42

وىي: اكم

و تا سالح سیمی رذی احذ وایا: ت ج استثذاد رفت

ى اٽظ ٽب ٽا ااشجياى ى آوؼب كبٽمز ىاش، واچ ا ىډىايان ډجب ي ډٮش ٩ ٽى اوي ٽ ىا بوا مـن م ث هب٥ ډىڇ ابن ثپب ځٵش ثب آن ث ػىڀ ثٮاياڅش اب ٵش اواي. سٽا ا ٽباز ٽا

ي يىٶپان ډجاب ي ډىډا ىډىيان ىاډبو دي ىاى از. ى ثمب ا

اكمي ٽباب، آيا هاان ي ساوا اا يى ٽا دآيا ٽىسجب سٽ ا ډ پـىه ىډىيان ثٿ ي ډجب ثا امب ډا

هبډ ى ثاث ػىببر ي شڈ وجز ث ډىډ ا وىڀ ىاوش سمابډ ٭ما ٽساب اډاب .ا ومى ا يٹٴ ډجب ثا ٽت كٺٷ س ي سه ب ػبډٮدثب

ٽى سٽ ثا ىواب آډاي ى هبواى 1957ى هان (Ahmet Kaya) اكمي ٽببيڅ ا٤ ب ي اػشمب٭ اه ٽ ويځ ٽبب ا م ث ډظڄ هاان وڂيااز.

ا ىاز. بڃ دا ٽى ي ويځ ٵٺاو دي ى ٵبثپ وبػ ډب سب ٽب ډا سڅي ٽبب، سٽ ٽ ى ا ٵبػٮ ػىڀ ػبو ىيڇ ثچىي وپى ثى، بي ٽىساب

.و٪بډ ثى ٽ ػم ي سمبڇ ياو ا ث ؿث ىا ٵشبىا ثبٹالډب )ا دي ٽبب ډشػ ٭الٹ د ث ډٺ ي ي ى ػه بڅڂ

سب سٽ( ا ث اي سلٶ ىاى. ٽبب ى و بڅڂ ى ػىا ي ٽبځ ثاا ايڅاه ثاب ا ومى. ابڃ ي اشغ ٵز ي سمبڇ ت مپبان دي ا ىڅجبهش يا ي ډٺ

ثٮي ٽىسب و٪بډ ىڂ ى سٽ ي ىاى ٽ ٽبځان ىڂ هاة ؿىه ػىا ب .ساوشىي ا ث ثبن آيى وم« ٽبځ»ا ىيوي ي كشب ي ا وم

ثبڈ ٽىسب و٪بډ ث يٹ٫ دز ٽ مب بى ا ډلالن دىشن 1970ى ي ٽبځان ا ياو ويان ومى. هبواى ٽبب ثا اډا ويځ ث اشبوجڃ وٺڄ ډپبن ومى.

پبٳ ى ډابن ٥جٺابر ٵاز ي مـىابن ا وٶ ٱة سٽ ي ث ي بى ي ډا

43

ٵز ي هج ٽاشب ى اػشمب٭ اه ٽ. ي١ٮز ب ٽ ي ث ىي ٹ٦ج ين ډا ډپشات ا ساٻ بٵز. ٽبب ثا ٽمټ ث هابواى ب اه ٽ ير ډ دىشن

ا و سبطځاا ٽى ي اه ثب ٽؿ ي هبثبن ا ا ىي ىڂ وڂز ٽ ث ډٺ .ساوز هبډ ثمبوي ي ث ػىڀ آن ويى ثب ىين ثٮياڅش ب ي ډ٪بڅڈ اػشمب٭ ومثى. اي

ب ٽى ي ٽىر ي ومب ٹ ٽبب پؼب ثب ىيشبو ى سب سٽ ٶ ډ ومى. ى اه ثوبډ ډلچ ا ثځا ډ هاواي ي ى ب ٽبب ثبٹالډب ا ى ثٲاڄ ځٵشا ي ډا

اب ډلاالن ب اىٶ ي اوؼماه ٽ س٤ اسلبى« اوٺالث ب ت»ب اذمبهااز ثاا كٺاٷ اثشايا ػز. ثيىچ ٽبب ډ سست ىاى ي ثى، ٽز ډ

م٥ىبو ډجب ومبي. ډوب اي ډياٵ٬ كٺٷ ٽى ب سٽ ثى ٽ ما سلاز ما كٺاٷ ابن ثا ىي كبٽمز وبوبڅز ب سٻ ث ډظبث ډچز سلز اشڈ ا

.وڂياش ي ډى ٩چڈ ي ٵب ٹا ىاوي، ٽبب اټ ىياش ا ى «ډيان سپڈ»ى ػبن اذمب ى 1977ى ايڃ ډ

اط چټ ځچڅ ډى وبىب ث اذمببن ا ىز ىاى، اځ ؿ ٽبب ډٵٸ ث ٵا ي يڅ ما ډٽا سؼما٬ « ډايان سپاڈ »ىى ډٿ ىيش ١ث مڂى ثا اي ثاى.

ډٮشا ؿاخ سا٤ 150، 1969ٵجاي 16ٽىىيځبن آاىوا سٽ ثى؛ ى س٪بٹشڄ ٭بڇ ډايان »ب « پىج هوه»ډوبڅٶبن از هم يوي ٽ ى سبن سٽ ث وبڇ

ڄ ډٮش ؿخ س٤ اٵاى ډچق از ث ٹشا 36و 1977ډ 1ډ از. ى « سپڈ .يوي

ډه ي ثځشه ٽىسب و٪بډ ى سٽ م ىاى ٽ وايځ اٽظاز 1980ى ډىڇ اه ٽ ا ىځځن ٽى. اٽظز ىيشبن ٽبب ځٵشب ي ث ػبب وبډٮچډ ثاى

اا ساه 600ى ٽ كييى يوي ي كٸ اسجب٣ ثب ثين ث آوبن ىاى وي. اډي ځٶش ډچٴ وياو ي اان سه بن ى پىؼ ػبن ىاىوي. اان سه ىڂا سلز ٭ىبيه ډوش

ډؼج ث ٵا ي ٽت دىبىيځ ا ٽب ىڂ يوي. اډب سمبڇ اه اسٺبٵبر هوه ٽبب ب ث ا ډمڈ س بهز سب ثب ى ث ػىڀ اسؼب٫ ي اشجياى ثيى. اي ا ٥ٸ آىڀ

.ثوي بان ىثىي يك ډب ي يڅ ثىبث هٶٺابن كابٽڈ ى ٽا ي ٽبب ى يى و آڅجډ ا آىڀ

ب، ؾ ٽز ډٺ كب١ا ثا ډ٢من ا٭شا١، آاىوابو ي اػشمب٭ آىڀ« ځ وپه ٭اڇ »و آڅجډ وي. ثب ه ث ٽمټ ىيشبو ايڅه آڅجډ ا ث وبڇ

ىب آوٺي ا٭شا١ ثىوي ٽ ى آن ډابن كشاب ډىش ٽى. ډ٢من ي 1985ى بڃ ي ؿ ي ث اه ٽ ٵى آن ا ثاي. ؿىاي ب ػڇ ډلة ډ ىين اه و٫ آىڀ

44

ب ا ثبا س٤ دڅ ػمٮبي ي ي ٽباب ا ي ثٮي ا و اه آڅجڇ، سمبڇ ٽبز اب ااه آڅجاڇ ىاڀ ىشڂ ٽىوي ي ى ػبن ډلبٽم ٹب١ا ى ډاى ساىٴ آ

ى آن »ب بى ا ٽبب ومى. ثو ى ډاى ااه ثىاي ٽا ايى ثاى: ديڅ اه آڅجڇ ىيثب اػاب دوا ا « ىيىز ډى از ٽ آوؼب هجوش از.

ب ر بٵز. كابڃ ٽباب ثا ثابن ب ي د ا آن ى هبثبن بٵز ٽ ووز ى ويان .ببن بن سجيڄ ي ثى ي هبواىوياوبن ب

ثاب ځاڅشه ايبڅځچ، « ب ىڃ سىڂ ثا ٱڈ»ى ػبن طجز ىيډه آڅجډ ث وبڇ ځٵشب ي ؿاب ابڃ ا ى وايان اذ 1980ىهش ٵٮبڃ ب ٽ ى ػبن ٽىسب

جڃ ډٺبيډاز ومى ثى، آىب ي ي ثب ڈ اىياع ومىوي. ٽبب ى سب سٽ ډىلض مدىاهز ي ي ډجب ر بٵش ثى ي ى ب ډوشچٴ اه ٽ ث اػا ٽىر ډ

ي يڅ ث ٭چز ډلجثش ٽ ډبن ډىڇ ىااز، د ا ٽىر ىشڂ ي ثبػ ډ .ىيڅز ٹبى وجى ثا ډير ٥ و اي ا ى ثىي وڂياى

اڅپا »ى ىش ٽبب ٹا ىاى ٽا ا « ٸ ٶ ساو»ي ځڅشه ٮ ا ث وبڇ اي ااه اٮ ا ثاا .ا ى اوش٪ب ا٭ياڇ ثى ب٭ سٽ ثى ٽ ثىبث اٵپب ب« سبډ

ډبى يى ثى. ٽبب آڅجڇ ډ ا ث اه وبڇ ډىش ٽى ٽ آىڀ اه ٮ ي ډشجبٹ ار ٽباب اٵايى ؿان ث« ساو ٶٸ»ب ا هى ٽمذ ٽى ثى. آڅجڇ آىڀ

ثبيػى ذ ين بڃ ا ٽىسب، ىڈ يب ا وياو ب سٽ ى اوش٪اب ٽيوي ي ډبىان ي ديان اه وياوبن ى ٭ٺات ىاب ب بن ا ډ كپڈ وب ىي

.ويان ثب ؿڈ ځبن ى اوش٪ب ىڅجىيان بن ثىويب ي اىب ىيڅش )ى آن ډبن ٽبب ى سچنثبيػى ډمى٫ ثىن يا ي ؿ

ب سچو ي اى ه يػى وياز(، اي ى ډبن ىيشيااو ا ا ؿىڄىيوي. ثب و آڅجڇ ب ډ ب ي ٽىر ثب ٽى ثى ي ډىڇ ؿ اي ا ا ٥ٸ يوبډ

ؿبڇ ي دىؼڈ اب ى اي ر ٽباب ٽا آڅجاڇ ا ىڂ ډ٦ج٭ابر سٽا ا ادا ومبىاي ي ى ساواشىي ؿاڈ ب سٽ ٹا ځٵش ثىوي، وم سه آڅجڇ دٵيب ى ه٤ اهجب ٹا ځٵز. يڅ ى ٭ه ډبن اي ي ث ډلپم و اك٢اب يوبډ

ساو اب ثاا »ىي آڅجڇ ىڂ اوشب ىاى. ډسه اڅجڇ اي 1989ي 1988ي. ى -ډوبڇ ىاز ٽ ثب ٵي كييى ډچن وو سب ى ډىلض دٵي سه اڅجڇ « ٽ ب

.ى سٽ ىبهش ډا سمببؿ 150ثا « دبٻ ځچبو»ثا ايڅه ثب ٵز بٵز سب ى 1990ى

ابى ا ٽىر ثيي يڅ ى ػبن اػا ٽىر دڅ ثب ٵاب اا سٮاياى

45

اج ٽا -م-ىيشيا ٽبب ا هم ومى ي پجب ىڂ ٽبب ثا دين ىشمبڃ ىثبىي ي س٤ پ ا ثىىيځبن ى ػبن ٽىر ث اي ىاى ب ومبىه هچٸ ٽى ډ وڀ

.ي ثى، ث ډلپم ٵاهاوي ين ٽىساب وا ى ٽىب ى ډٺ، ٽبب ث ٽماټ ٽابځان، ډلاالن ي ٹثبواب

ثا ٽز ى سؼچڄ ا ي ايڃ ډ ث ٽثب ٵز ي ثب ىډىايان ي 1993شبٵز. ى ډب اشاٻ ومى ٽ دڃ ث ىز آډي ىيڅشمىان آن ٽ ىيا ومى. ى ىي ا ٽىر

ا ثځا اه ٽىر ٵاز. ى ١امه اي ى ب ثا ٽمټ ثا ٽىٽابن ٽثاب ډا . ٽمټ ث ٽىٽبن ثىب ي ٽبځان ىومبٻ و ٽز ػزب ثا ٽىرډبىاو ٽ ىڅجىيان بن ثا سلٺٸ س٤ ىيڅز ثى ي ثىوي يڅ ىڂ 1995ى

څا »ځ ا آوبن هج وجى، ثا ػشؼ ځميځبن بن يب اىج ى ډٺبثاڄ اٵاى ىب سٽ ډبوىي واب٩ڈ ثبي ي سه ډپشت ى سٽ ډ )ٽ ٹيم« ځالس ا

يوي ي هاابن ي١ابكز واز اڅشلالن آن شىي(، ػم٬ ډ كپمز ا ػمچ ٵبٯر بٵز ي ىيڅز ي٫ ث اٽة ااه «ډبىان ىج»آوبن ثىوي. اه ػىج ث وبڇ ب ځش ػىج ومى. ٽبب ٽ ى ساو ٳ ى ا و ا ىى ي وغ ډبىان واياوبن كا

»ثى، ى ٽىب اه ػىج اشبى ي ثا ىٵب٫ ا آن آىڂ ا ث وبڇ « ډا دايا ٽاه ډابىى ااه آىاڀ ٽا اٮ .يى ي آڅجډ ا و ى مبن بڃ ث اه وبڇ ډىش ٽى :اي س٤ ٵبى وچٵ ث ٵب ثځىان ي، ؿىه ډ

طا دیسا و

زیطت زض ضیبب زیسز

ثطایز س ضسز

ثبظ زسشز زض زسشب ثز

زطبز طیب

!بیز ضا دبن وطز، بزض اضه

.ب ث ظی افشبز ضیط

ب زض زض ذ زسز

ثیب وبض، وبض بزض

زض ز عطف ز دیس

ثس ب زض زسز زسز

طا دیسا و طا دیسا و بزض

زیطت زض ضیبب زیسز

46

بزض ز ثطایز س ضس

اضى و اظ زطبیز سطاظیط ضس، ثز

ار افشبز ثط سی

ث، آیب خبز سذز بزض

ب ث ظی افشبز ضیط

ب ذی ضس، زسز

ثیب وبض، وبض بزض

زض ز عطف ز دیس

ثس ب زض زسز زسز

طا دیسا و طا دیسا و بزض

ا ثٿ سٽ مپاب ٽاى. ٭االي ثا ٽبب ى سمبڇ بڅب آياهاو ثب ٮببڃ ايٱچ، ثځبو مـن آسال اچبن ي ايبن ٽسب ػمچ ٮاب ثىوي ٽ ٽبب ا

ٽى. ٽمذب ىڅىه ٽبب ثب آطب اه ب٭ان ډىډ سٽ، ث ٮب آوب اشٶبى ډب اي مـن س ى ډجاب ٽبب ٽبب وٶ سب ثوي ثى ٽ ثب٭ض ځىي آىڂ

.٭چ ىيڅز ٽثڂ ي ډسؼ٬ سٽ وٺ اىا ومبىيا س٤ ا ډىڇ ثا ډه ثب كبڄ ومى. « هاوىي بڃ»ػب 1998ٽبب ى

، ډلٶڄ ايا ػا ثب ك٢ا ډاسه ىډىايان سٽا 1999ٵجي 10ى ت :ث ي اشغ ٵز ي ؿىه ثبن ىاز ثځا ي. ٽبب ثا ىبٵز ػب

الب ، سب وبضسا ضسب«بزضا ضج»، «ثیبز لمق ثطط»ثب سذب اظ »ا آ ث ظثالب طز سطوی، ثبیس ثی و لطاض اسز سب زض آج ثقس

وطز ثرا ثطایص یسی یع ثسبظ. الب ضالدبف زاال وال اسالب آ ضا طط والس، ال االط ایال والبض ضا ىالس، ثالطا خز زاضس سب ای

«.طز سطوی ز خاة ذاس زازى ٽ ٽ ىيڅشب ډشجي ثبن ٽى ا ٹيٱه ومى ااشٶبى ا آن ا ػاڇ

دىياشىي، ٽبب اه آىڀ ا ډډ ومى. ك٢ب سب ٽ ٭ميسب وبوبڅز ب سٻ ډي ىىبڇ ىاىن ومىوي. ٽبب آىڂ ا سب آه هاوي ي ثب څجوىي ث ثىوي ي٫ ث ٱٱب

ؿٽ ساه ىډىايان ي ا ٵز اډب ثبڈ ثب ىىبڇ ي كشاب ثهاى ٵپا اىباب يوبڅشبن سٽ يثي ي. ثب ه ډؼج ي ى ډلب ٽبډىيان اډىش ي ٽبډ

ث ځٵشب ٵشه ث ډلپم ٭بىر ٽى ثى اىجاب سچن سب ا سٻ ځي. ٽبب ٽ

47

ب ډڈ سٽ اي ا ٵٺ٤ ثا ااشٶبى ثهى. ٵىا آن ي سمبڇ بو« هبه»ثب څٺت .ا ثبن ٽى، هبه ه٦بة ٽىوي

ب آاى، ٭پا ا ٽباب ى « كز»د ا آن ډسه يوبډ سٽ ث وبڇ ٭ٺت اشغ وٺ ٽىس ى ثڅه ٽ ى اي ثا ا ا ډه ٽىشبن سٽ ىي ډا

و بوي ٽ ثٮيب ډٮچڇ ي اه ٭پ س٤ هى اه يوبډا ىاشپب اي ثاى. ډلپم ٽبب ا اك٢ب ومى ي ى ٽىب ډاشڈ ابهشى ثا هبواز، اي ا مپاب كاة

ٽ ث ىٵب٫ ا ٭جياهلل ايػب ن ٽبځان ٽىشبن )ح.ٻ.ٻ.( و ٹا ىاى ي ډشم ومى .ج وياو اه كة دىاهش از

ا، سٽ ا پؼب ثاب ما ي ٽبب ثٮي ا طجز آىڀ ٽى ى اشى وىهش ث ډٺي دب سٻ ځٶز. ډلپم ى ٱبث اي ا ثا ى ابڃ كاج ډلپاڇ

ػيي اىاډ ىاى، سب اه ٽ ى ب ومى. ى دب ٽبب ث اػا ٽىر ي سڅي آىڀبڅڂ ٵر ٽى. ؿىي ٭چاز ډاٿ ي اپش ٹچجا 43ى ه 2000وډج 16جق

٭ىان ي اډب اىااو ډي٭ اوي ٽ ىيڅز سٽ ى مپب ثاب ىيڅاز ٵاوا ثواب٥ .دبٵب اي ث ىٵب٫ ا كٺٷ ٽىب، ٽبب ا ډمڇ ومى از

سه ثا اشاٻ ى ػىب اكمي ٽبب ث دب آډيواي ي ثاب ا 30ٵىا آن ي ما ثاب .ث هبٻ ذىوي« د »ب اي ا ى ٹجشبن هاوين ىشؼمٮ آىڀ

ا ث سٽ ډوبڅٶز ومى ي ا٩ب ىاز ٽ سٽ ٵٮال بشڂ آن ا ثبځىاوين ػىبي سىاب ډابو ٽا اټ اڈ وياى ٽ ډى ثځ ؿن اي ى هبٻ آن ىٵاه ځاىى

ىډٽاسټ ى آوؼب ٽب آي ي سٽ ث آاى ثي، ثب اوشٺابڃ ػاي ٽباب ډاٵٺاز .هاي ومى

آن ثٮي ا ډاځ 3آن ى كبس ي 19آڅجڇ ث ػب ډبوي ٽ 22ا ٽبب ى ډؼم٫ م ثا ځٶز ٽ ځ ي بډش ر ىاز ي ډ ث و ي اوي. ٽبب ثا ٻ

ځاى ي ا اه ٽب و ؾ اثب وياى ي م ٽٶاى ا ثاب هاى ى څج دسڂب ٹيڇ ډب اكمي ٽبب، ا اي ث ٭ىان ثىبوڂاا ٽىي. ثىبث ډ٢من ا٭شا١ آىڀ ػج كمڄ ډ

ځىى. جټ ډٮش ي ډٺ آاى ى سٽ بى ډ

ييب ځاش، ياي ثاا آىاڀ ثٮي ا ډځ، م ٽبب ثب اشٶبى ا، ثاز ىډىاي 2002ٽى ٽبب بهز ي ثا هبوا ى سٽا ٵاشبى اي. ى آب ي هاي اي .ىب سٽ آڅجډ ا ى شب ا اكمي ٽبب ث و بويوي

يابن ي ػبوابن ٽ اٵٲبوشبن و ىډىياو ا ػى ٽبب ىاش ثبي ٽ و ى ٽىب ډىٶ ثچپ ى ٴ ډىڇ ډ٪چڇ بن ثبشبوي؟

48

ٹچات اٵٲبواشبن ثاب ىىآي ي آاىىاي ډٺب ٽبب ثب ىډىيان ٽب ي ث ٽاى ي ىا ا مـان از. ٽبب ٽٶه ث ىز ٭چ اسؼب٫ ي ػىبشپبان ډجب ډا

بوشبن و٪ ٵبى ىب، اٶٸ ثى، اډب ىډىيان اٵٲ هىؼ ث ٹچت ىمىبن ډىډ ٵي ډډي، يكي ٹبم ي ىڂان ث ثچىيځب سجچٲبس ٵبيسه، دبڅ سه ي هبه سه

ىډىاي »ىيڅز سبن ډب ډجيڃ ي ى ثاث ىٵي بن ا ىز ب ؼب٫ طبڅض څٺت .ىيٵي ٽىىي ي ث آن ٵو ډ ي وبن ب ث ا٦الف اٵشوب ىبٵز ډ« ډچ

ى ثلاو سه، هوه سه ي ډبسما سه ث سبن ډب ٽ ډشؼبيه هابػ ي ثب بهش اوي، ي٥ه ډاب ٱياان ىاهچ ز ي ثى ٽ ي ډىڇ ډب ا ث ثب ځٵش ٵبػٮ

ڈ ث ىډىياو وب ىاى ٽ ثب يػيان ثچىي ي ٭ٸ آسه ث آاى ي ٭ياڅز، ثا ؿا . ي ر ثبويىي ي ى بوا دؿڈ ب بويثب س ا ىاڅ

آب ي هاي ي ٽ ډىڇ وڂوجوز ي ي٥ه هم ډب و ىډىيان اٵشىمي ا ػى ٽبب ا ى هى دي ىي ٽ ٵبى ا٭شا شمپي سه ي ثثبىٵش ساه

ن ي هبىبن ډچ ا آډبع ٹا ډچز ػبن ى دى ب ډٺ بن اوٮپب بٵش ډىٶيب ىاى ډشك بوي؟

آیب رسی خاذ رسیذ و افغبستب یش زذای اس جس وبیب داضت ثبضذ و در وبر یفزضب جبیب ثى در صف زد ظ ضب ثبیستبذ؟

49

ياكي ډى

تاذ یی رس ی ٠٥اریىای تا وراسی رددادی رفا د

ټ ٽىٻ كييى ز ب و بڅ ى ډى٦ٺ ىمواڀ ٽبثاڄ دز ٽبيان ډس اب و٪بډابن

ىيي ي ثب اب ىز ا هبػ ډهاااز. اااه آواابن ٽمااټ ډاا

ى ٽ چا ٽىٻ دبد يا ډچ ىاڅ ىاڅ. اډب ثب اډپاب ٽ ى ثب ډس و٪بډ ١يځچڅ

سٶىڀ ٽاىٻ وش ثى ثب ابٽى ٽ وىټ وى. ا سيي ډ

ػبڅت اه ثى ٽ د ډى ث ٽىٻ ځٶز دڇ يب وجز ث اډپاب اب هاة .اوياهشىي ثىوي كياٹڄ ا ثب ډس ث ٽىٽبن ثپز ډ

ىاوي ي ب ڈ ىاوش ى ڈ ىوجبڃ ٽمټ ا اثبان هابػ اه ٽىٻ بي ومي ڈ اډپب ب ػ ډډ ي ثبير ي ىيى ي آس ؾ ٽمپ ثا ااه از. ڈ يب

.ٽىٻ ي ډچن ب ٽىٻ ځى اٵٲبن وپىوي ي وواىي ٽىثبان اډپب ډؼ ثب دٵش سه الف ب ػبن و ثب ٽىٽبن يشىابڇ، وا

بن ا ثب ډبه ٽشب سىب ثب ٽىٽبن ٵٺ ٭اٷ، ىان، اٵٲبن ي ٱ ٽمپ وپىوي ٽ آو .ي ػىبز بن ثيثوز س ومىوي

ثى، ٶي ډچن ٽىٻ ٽا اځ يٳ ىيڅز اډپب ي اس ٽمټ بو ډىاىوي. كياٹڄ ى ټ ىا ځاش ٽاب اي هى بن ا ا ٵٺ ي ځىڂ وؼبر ډ

ان ٵٺ ى ااه اٹشبى ي وبٽبډ ىيڅز اډپب ى د سبډه اػشمب٭ ډػت ي سب ډآاششي »ډالى ثي. سب سه و٪ اىؼ 1960ٽ ث ثب سه كي هى ا ى

ث ا 2012ىي ٽ ى بڃ ا ٽبىببن اٹشبى ي اشبىان دىشن ب وبن ډ« د ډچن وٶ ث ٶٳ ٵٺا ى اډپب ا١بٵ ي اوي. ا كييى دىؼب ډچن اډپب ٽا

51

ثب ه٦ ځىڂ يثي شىي وىاټ ثا ٶاي ډچان آن ٽاىٻ ي اٽظاز ابن .بذشبن آن ٽ اوي ٽ ى ڈ ډى اشظمب يكبو ٹا ىاوي

.اه ي ب اډپب ث ا ٹجڄ ثب آاىىي سه هم ٮىا ٵٺا ىؿاب ااز ساوىاي ا آن ي و٪ب ڈ وم «ث ث »هم ٽ كش بو ب ىيٯ داٽى ډظڄ

.ؿڈ د ٽىىي

آٱاب اوشوبثابر ا سچن ٵب ث ث ؿىي ات دا ا « دبواډب»ثوبډ بز ػم ى اډپب ډشىي دو ٽى ٽ ايع ٵالٽز اډپبب ب ا ث سا ٽي. اه ځا ٽ س٤ ال آويه س ي، ي١ٮز ٵٺ ي ثپب ى اډپاب

٥ا ايڃ ومى. سبي ٽ د ا اه ى ٽمش بو ا ثب آډب ي اٹبڇ م سق ډ .وىي ىي ي ي ث بو ب ىيٱذىا اډپب م آوا ډػبن

هبومبو ټ ي وڈ ي ث« يځب»ا ٽبوبڃ ب ځىيي ٩با د يوٸ ډچان 50وات ثاىن ډچن ٽىٻ، سب ٴ ٥ و ثمبان ى اٶبهبو اب ي ثا

.ب ىىآي اه ډشىي ثىا ا لى اډپب ا ثم ل، ځډچن اډپب )اب ا ا ا 47ىه ځا ځٶش ډى ٽ ى كبڃ كب١

ابثٺ ااز ي ثا ماه اډپب پشه( ه٤ ٵٺ ٹا ىاوي ٽ ى وڈ ٹن اه ثػز ى ا اه ٽ، ډىڇ همڂه شىي؛ ؿن ټ دىؼڈ ىآډي اډپاب وات

.ىىي ى ٽ ټ ىي ػمٮز اډپب ا سپڄ ډ ډ طيسمىياوځا ب كپبز ا آن ىاى ٽ ىآډي ب و ث ا ثز ډچن اډپب ٽمش ا و ا ي دىؼي ىاڅ از ٽ ى ډٺب ثب ى اب ثچىاي وايځ ى اډپاب ٹاڈ

ب، دڄ ب ي ب ي ٽؿ وبؿز. ډچن اډپب ويځ هى ا ي ٻ بٽىىي، ى كبڅپ ث ٭چز ثلان يي ى ډىا ډاپه، ى ډىڃ اٹاڇ ي ىيشبن ذ ډ

ثا ثا »ىب ا ډىڃ ډپو ډشٮچٸ ث ٽشب ثٿ هبڅ ا پى شىي. ډشىي ث » سبي ىڅوا ا ويځ اډپب ب وبن ډيي. ټ ٽىٻ ى ډبكج ثب«

ډ« ث داى. ځي ډبى ثٮ٢ ت ب ثا آوبن ا ثـبځ ي ځىڂ ډ ډا ٽىٻ څل٪بر هىن ځز ډ ا ثب اټ ثابن ډا ا ا ٽىاي. ااه ځا

ي١ٮز ٽىٽبن ٵٺ ى ٽز ٽ اى٭ب ىاى ثب ثمت ي ځچڅ ث ٽ اب ىڂا !آيى ٵب، ىډٽا ي كٺٷ ث ډ

يار ا٭ز اډپب ځٶش ٭ب ؿب ډچن هبواى اډپب ثب ٽمجى ډااى ٱا يثي شىي ي اٽظا ٱا ٽبٵ ثا هىن وياوي. ث اب آډاب ااا اي ا

.ډچن اډپب ثپب شىي ي ويځ ٵالٽشجب ىاوي 14 اه يار، كييى

51

«س از ب ػبن ڇ ثب ځشىوبثاث ى اډپب ا ٽ»ى ځٶز يځا ثاب (U.S Uncut) ٽبڃ ځجن، ا ډؤبن ػىج ا آوپبر

وبثاث ى اډپب، ى كٺٺز ا ثب ا ٽب ػبن اڇ ا »بو ب ځٶش از «.س از ػمچ ايځبويا ي يويا ث

اډپاب، اپبٳ ډابن اٹاب طيسمىاي ثىبث آډب ػيي ډ باز اٹشابى .بڃ ځش ىي ثاث ي از 50اډپب ي اٹب ډش٤ ػبډٮ ى

34ث اب ځا ػيي ٽىڇ ٽب سٮ بٵش ا ډابن ٽا ٭٢ا، ثب سه ډان وبثاث ىآډاي ي ٵٺا ثا اډپاب «بډبن مپب ي سٮ اٹشبى»

ثو ٽىٽبن اډپب ى ډبن ٽب داٵش ثايسه ي١اٮز اهشب ىاى ي .ډٮش ا ىاوي

»ډبپڄ ډ ٵچڈ ب دآيا اډپب ى ٵچڈ ب ډشىي ډا ؿان ، «اپي ٱ ث وبثابډبو اب اػشماب٭ ي وجاى « 9/11ٵباوبز »، «ٽذشبڅڇ، ىاشبن ٭ٸ»

ڄ ي ډياٻ ډٮشج دىاهش از ٽ آځاب ثوا ي ٭ياڅز اػشمب٭ ى اه ٽ ثب ى سبډڄ ثاوڂ اوي. سؼبس ين ث ا كي هيډبر ل ي ثب ډب ىاان ثب كبر ٵٺا

»كش ث ثٮ٢ ٵچڈ ب اډپب و ډجيڃ ي ي ا ػمچ ٵچڈ ثاب ثاب « ػبن ٽا .دىاى آي بڅى، ىوڃ ياىڂشه ث اه ٹ٢ ډ ىد وبڇ

اه ىكبڅز ٽ ثىػ و٪بډ اډپب ثاث از ثب ډؼم٫ ثىػ و٪بډ سمبڇ ػبن. سىب ثىػ م دىشبځن ي بوى بډبن ػب اډپب ث ا پا ډچابى ىاڅا از اډب اه اٹبڇ ډبٳ ػىڀ اډپب ى ٭اٷ ي اٵٲبوشبن ا ى ث وياى. آډاب ياٹٮا

ىاوي ؿن دىشابځن و٪بډ اډپب دىبن وڂياش ي ي ـپ ى ډى ومډبٳ ٽىي ٽ ډٺايا آن ثا ډاىڇ ځٶشا ىبٵز ډ ثىػ ب() «ثچټ ثؼز»ا ث وبڇ ثىػساوي ر ډٳ آوا سٺب١ب ٽىي. ى ي ٵٺ٤ ب ػم ا آن آځب ىاى ي ډ وم

ػت ډٺبډبر و٪بډ اډپب ي ىاىن ب ٽالن ثاا اه ثىػ ډوٶ ثا د ٽىن .ي هيا ٭ىب ي٥ىٶي ى ٽب ىڂ ث ډٳ ډ

ٵٺ ي وبثاث ى بڅب اه اډپب ا٭شا١بر ي ػىج ب ٭٪اڈ ډىډا ا ثا ػبى ث « ىي شڈ! 99ډب »ډٮش١بن اډپب ثب ٮب 2011ىوجبڃ ىاش از. ى بڃ

ډبو آٱب ي ٽ ځي ا ډىڇ 2011ذشبډج 17، «ب ىي 99ػىج »ب ثآډيوي. ب اػشمب٭ ي اٹشبى ثاب اٮب ى ا٭شا ث وبثاث، ٵبى ى ٦ف ٭بڅ ي وبثاث

ى ډى٦ٺ سؼب وٻ سؼم٬ ٽىوي. اډب اه ػىج ثب اييسه « اٲبڃ ياڃ اشز»ه٤ هاى ا « ىي شڈ 99ډب »ة ي. ډچن ب اډپب آځب ثب ٮب ياٽى ٽ

52

ا٭الڇ ومى سب اډي ث ډجابار ابن اىاډا ډيىاي. اډاب ا « ىي ب 1»ډجب ٭چ ا اډذبڅش ډبوىي ان ان، ٵبٽ و، ا ث آوؼبپ بو ب ي ٱڃ ب بو

بډ ي جپ سچو ى اهشب ڈ اډپب ٹا ىاوي، ثكٺابٸ و، ا د ي ىب يودى د ٽى ي ياٹٮز ب ويځ ى اډپب ا يايو ػچا ىاى، ااٲبڅڂ اب

.ٽىىي سجچ ډ« چق ي اډىز»اډپب ى ثين ا اه ٽ ا و ػىڂ ثا ٽز ثٿ ٹاا ىاواي ي ااه بو ب ى اډپب ث ٥ ٭مي ى سو

ىي اډپب ي ؿ ؿ ډ٦بڅٮ ب سمباب 99ځوي ػبډٮ ٽز سمڈ ډٽىىي ب ث ؿ ؿ ځ ىىي. مه ٽشب ثٿ اوي ٽ ىيڅز ي ډٺبډابر ډاڈ ا

.و ى اٲبڃ بن ىاوي

ځاش ثا ا ىياا اډپب سىب ى ىي ػىڀ ٭اٷ ي اٵٲبوشبن ٥ بى ابڃ ډچبى ىاڅ ډٳ ٽى از، ي اه ډىڇ ډ٪چڇ اډپب شىي ٽ ثبي ثب دىاهز سپا

آي ا ډشٺجڄ وي. يار ىٵب٫ اٵٲبوشبن ډاٳ اټ ٶشا ب ثچىي اه ى بڇما ا ثبان اډپب ى اٵٲبوشبن ا ټ ډچبى ىاڅ ا٭الڇ ٽى ي اه ثاث ااز ثاب و

.ثىػ ب و كپډز ٽاډب اه ٽز ب ثٿ اډپب ي ؿىي ډب ىا اه ٽ اوي ٽ ثشه اى

ثوي ي ثب ك وبد بن ث ٹمز هن ي ٭ٷ ډچوب اوابن ا ا اه ػىڀ ډ وٶز ي ځب ى اٵاىي. ا ٭اي اٹشبى ى اډپب ي ب ٽب، ث ډب ب بن ډ

٭اٷ ځٵش سب ٵي اچل ث ٽ ب ٭ث ي ٹبؿبٷ ډاى ډوي ى اٵٲبوشبن ى ب ى. اىبن سال ىاوي ٽا ثاب اواياهشه ثاب ىڂٶش ث ػت ټ ٵي ب اډپب ډ

ىا ث ىي ډچز ب ٵٺ ي كمشپبن اډپب، ث آن ٵبٸ ثلان ثبثٺ ڈ ډب .وىي ىي، ا مىي وؼب شڈ ي اشظمب ث ىز ي دب ٵٺا ا يي س كچٺ ډآ

وشؼ ډبٳ ى ػىڀ اٵٲبوشبن ٽ ٥ و ساه ػىاڀ ثاا اډپباز ػا ثيثوش، ياو، ٽشب ي سي ؿ ثا ډىڇ ٵٺ ٽ ډب ي اډپببن وبىا ث ىوجابڃ

ش ا ډبٳ و٪بډ، ب و ډچابى اب ىاڅا اڈ ثا ػات وياش ي وواي ىاز. ځيى ٽ ډبوىي ٽى ى ثيو كپډز ٽا ػىڂب ان ي ډ ب اچ ي ػببو ډ

وت شىي. اٵاى ډبوىي بٳ، هچچ، ٵڈ، ٭جياهلل، ٭٦بډلمي، ځڄ آٱب ، ٽا، ب ډبوىي اكبن اهلل ثبر، ډاي امب٭ڄ هبن، اكمي ١ب ډٮى ي ىاڅ هان ي ډ ٭، ډلمى ٽ، ډ ٽبډڂب، كه ٵاڈ، اى ي ٱا ثاب ٵاي ٽمابڃ وجا

ٽىىي ٽ ىز اډپب ا هيايواي ٽىىي ي م ي ى٭ب ډ اٵٲبوشبن ث اډپب، ىاڅ ىي ډ .ا بن ٽسب وپىي

53

ثى، ايڅش ا ما ثاا ډاىڇ آاډ ډڈ ث اٹشيا اډپب اځ وبػ چق ي ومى ي ثٮي ث ٵپ ډاىڇ ٭ااٷ ي اٵٲبواشبن ياىان ي هى اه ا ب ا ااو ډ

ي. ي اه ؿز ٽ يسبي سٮياى ثش ډىڇ اډپب ڈ ثا آن ي ىڂان ډاوي. اځ كبٽمبن اډپب د ثى اوي ي ٭چ ىيڅز ػىڀ اٵي بن ثهبش هابن ډلبج

ٽؿپشه سػ ث ډىڇ ٵٺ آوپ ډياشىي، سىب ثاب ثوا ا ثىػا ابڇ آي ٵاي باز 99ٽه ٽىىي، اډب ا آوؼبپ ٵٺ ساوشىي ٵٺ ي ٵالٽز ا و٪بډ ډ

ٽىي، ثا ااه ډائچ ٽاؿپشه ٽ هان ټ ٵي ب ا وڂه ي ػت بوا د ډ .ىاوي سػ ډجيڃ وم

ډىڇ اډپب ى پـىه ي١ٮز اثش ث دا اوشوبثبر ٵشىي ي م ي ثا ىيٯ ب ي ٳ ي دشبٷ ىي ٽبويي اډى ي ايثبډب ا ٥ٸ ثچىيځب سجچٲبس اډذبڅش ځا

ه هاى ثا ډچن ىاڅا ثاا ٽمذاب 600ىاىوي. سىب اه ىي ٽبويي ث ا ىي ډچبى ي ا ث طجز بوي. اډب ٵى آځب ي ثبهج ډٳ بويوي ٽ ى سبن اډپب ٽى سب

ىاوي ٽ اه ىي كة ػموا ي ىډٽار ؾ ٵٷ ا ډبز شڈ كبٽڈ اډپب ډډب ثب ڈ وياش ي ىي ا ټ ٵي ب ومبىيځ ومى كبٵ٨ ډىبٵ٬ ٽشب ٱاڃ

.ي ٱبسڂ اويدپ ډااىڇ اډپااب ا اوشواابة ايثبډب بذز ى ؿب ابڃ ځش ى ثځ آډهشىاي. اي ٽ ثب ي٭ي ب ؿة ي ثچىيثب

ث ډيان آډي ي ثاب « سٲ ي اډي»اا ااب ػيااي ٭اااډٶج اٽظز ډىڇ ا ػبىي وماى ثا

ٽ سٲ اي ٵٺ٤ سايي ٵٺا ي ثلاان ي ا ىاىن ث هى سٸ ومى، اډب ٭مال ىي ي ػىڀ ثى ي ث. ايثبډب و سىب ػىڀ ا ى اٵٲبوشبن اىاډ ىاى ثچپ څج ا ث آس ٽاي ي ا ؿبڅ ث ؿب اوياهز ي كبڃ ا ٥ٸ ٽمټ ث اڅٺب٭ي، ا و ث ډويثا ډجايڃ

ڄ ثى ٽ ډان ٽز ډىڇ ٽىي. ث مه ى ٽى ي دبد ٽب ىڂ ا سيي ډثى. ايثبډب ٽ ى آوبڃ ثاب اټ اٽظاز 2008ى اوشوبثبر اډبڃ ثب ٽمش ا بڃ

ٹب٬٥ ثوي ي ثى اډبڃ وجز ث ٹج كييى ىيډچن ا ٽمش ثيز آيى يڅا ا .ثٽز شڈ دـي اوشوبثبر اډپب ثى ٽ ثبڈ ثوي ځىي

ط فطز آب ثبذجط اظ بیالز سیسالش لالالبو اطیىالالب یساالالس والال ایالال ز لالالعة خضیرا زوطار یر فطق ب ثالب الال ساضالالش الالطز اظ یالاله فیصالالس الالب بیس ز لبفؼ البفـ ضالطوشب غال

.دیىط غبضسط اس

54

ٶبير ب اػشمب٭ ى آن ث اه كي ځشى ثبي ي ډىډ ا ٭ياڅز ٽ ٽ س ا اػشمب٭ ثهىا وجبىي، اى٭ب ىډٽا ي كٺاٷ ثا آن ثا ؿوايبر الوا

.ساوىي آوا ووا ٽىىي ډبوي ٽ ٵٺ٤ ډ٦ج٭بر ډىي ي يىٶپان هىٵيهش ډ ډ

55

تاز چار ودن

اشغارا اریىایی شذذ تثاردا لرتای

اااٲبڅڂان اډپااب ؿااب ٽىٻ ا ى ي ز څاځ ٽاشىي ي ىي ٽىٻ ا هم ٽىوي. مـىابن ثبان اډپب ى ي ز اثڄ ا ٱ و٪بډ ا ٽ و ثب ٥بڅجبن ي و اڈ .ثب كپډز اث٦ ىاشىي ثب هى ثىواي

ثٮي ا ٩ا 3و٪بډبن اډپب ب٭ز ٽا اٽشث، ٭مچبس ا ى ث 21 ي

ثٻ څځ ث ا اوياهشىي ٽ ى وشؼ ثمجبىډبن ا ؿب ٽىٻ ٽ ډيٳ ؿاوين ډا ثىوي ػبن ب هى ا ا ىز ىاىوي. ويب آبٳ و ٽش ين ٽىٽابن ا

ياى ټ هبو ي ى ي ز اثڄ ڈ ث ى ڄ وبډٮچډ ثبان اډپب .سبي ومى اوي .ي ؿب وٶ ا ثب هى ثى اوي ٽ ا وز سه آوبن ا٥ال٭ ى ىز وز

ثىن ي ٽشه اٵٲبوب ثيز ثبان اډپب كبڃ ث ټ اډ ډٮمڃ سجيڄ ځىي از. كپډز ڈ سىب ثب ډلپڇ ٽىن اه يياى ب ثش ى سال ىن ي اد

ػىببر هبػ ب از. ٽ ثب اټ سمبف وشه ي ثب بو هڈ ٽاىن ځاشه يٽىي سب ىز ا ٽشب اٵٲبوب ثىاى! ياٽى ى ثاث اډپب ا ثبىا اكشاډبو سٺب١ب ډ

.ٵب ث ډى٪ هبٻ ىن ث ؿڈ اٵٲبوب ي ثبډبويځبن ٹثبوبنبډابن ى اٵٲبواشبن ډىشا ٽاى بډبن ډچڄ ډشلي آډب ٽ ا ٽش ين ٱ و٪

ؿبى ا ٱ و٪بډ اٵٲبن ٽش ي اوي. يار 2012سب 2006وبن ډيي ٽ ا بڃ 4ىٵب٫ اٵٲبوشبن ٽش ين كييى ٽىاي ي ا ثب ا ى بى بڃ ځش سبي ډاا دڅ اٵٲابن 8سب ٽىن وىټ ث 2005ځي ا بڃ يار ىاهچ اٵٲبوشبن ڈ ډ

ٽش ي اوي. ؾ ټ ا اه وبى ب آډب سچٶبر ٱ و٪بډبن ي ثبان اٵٲبن د ا بڃ ٽىىي ىكبڅپ ىب ا اٵٲبن ٥ ث ا ىبڃ سؼابي ا ث ځو ياٹٮ اا وم 2005

ٽا، ٽمان و٪بډ اډپب ي وبس ثكمبو ثچ اىبن ث ٹشڄ ي اوي. اډب كپډز

56

ٽىي ثب ٽڈ وبن ىىاي ي كٺٷ ث، وبډب ي ڈ هى اډپب ب آډب سچٶبر ا ډ .ي كٺبٸ دى اوياوي

اه ىكبڅز ٽ ٥بڅجبن ػابو، كاة ٵباز ځچجايه ي ىڂا ځاي اب ځواي ي ما سيش و ثشه ٹثبوبن بوا ا ډبن ډىڇ ډ٪چڇ ي ثڂىب اٵٲبن ډا

.ي ث پىؼ ي ٽشب م٥ىبن ډب اىاډ ډيىي

57

ٴ اهلل ا شبٷ

پیر ل، سردست دزدا لاتالدر سای رستاق تخار

ډااشٮچڈ ااىٴ وااڈ ى څاا 1379اابڃ

ك٢ر ٭م ٵبيٷ يڅاڅ شبٷ ي ز سوب ثىڇ. ى آوډبن ډظڄ اډي ػ اوب ى ٽا

ٽڈ ثى ي ى شبٷ دڇ ٹڄ ثب ثبواي ىىاوا كبكپميا ىاز. ى ي ي٫ ډپشت ډب ٹاا ثى دڇ ٹڄ وب ثاا اٵششابف ابڃ سٮچما اٽز ٽىاي. ډاب ډىش٪ا ساٴ آي اااه بىب ػىڂب ثىڈ. اي ثب ثبى ځبىاب ٽ ؿ ب ډ٢لټ ي يكشىبٻ ىاشىي ياى

ىان ث كپڈ اىا ډپشت ډل٥ ډپشت ي. بځٴ ثش ثىوي سب وىاو اه ىاومىي ٹشاڄ ي

ا ثب داه ي سىجبن ي سٮاياى ثاب ؿذبيڅڂ ا ثىوي! يٹش دڇ ٹڄ ث ډشٮچمى ٽ ٭يدشچن ي وه ٹبٷ ك٢ ىاشىي و٪ اوياهز ثر ثاٵيهش ځٶز، اىب ٽ دشچن ث

ٵ ا ىي اوياهش ثب څجب ډچمبو ثبىي آوڂاب ډاه ثا امب سه ىاوي ٵىا اه څجب ٽب .وىاو هاڈ ٽى ي ثيىر ډاڈ اٵششبك ا پي ث سٮٸ اوياهز

ٵىا ٽ اٽظز ثب داه ي سىجبن ك٢ ث ڈ بوي ثىوي ؿىي سى اڈ ٽا ييى بن ث ىاهاڄ ډپشات ثوج ا ي ٹجڄ ى ډسپت ػڇ دشچن د ي ثىوي اا ى ٽىب سٮٴ ي سمؼي ا ػچځٵش ي. ډظڄ ي ٹجڄ ثب دڇ ٹڄ آډي ي ٥ وىاو

ٵټ ډټ ا ىي ثبويااي، ٹآوپاڈ ي ډ٢ابډه ىىا »هى ي ډؼبيى، ځٶز «.ثواوي ٽ ى ي آهر ث ىى سبن ډوى ى، ا آن سبن ث ا ىياى بڃ ډڂا

اډب ډىڇ شبٷ ي ا سوب ى ڈ ى ب سٶىڀ، ٵبى، اشجياى ي يډيا دڇ ٹڄ ي ػىڂب ان مؼى ث ثى ي ويځ ثا ډىڇ ثا ثاب ي ياا٦ ي ٵٺا اپىؼ

ىىوبٻ از. ٵٺ٤ سٶبير اډي ثب ټ ى ٹجڄ اىز ٽ اىبن ڂابن ٽچمابر څاٽ .ٽىىي ي ٱ ا و بى ځٵش اوي ي ثب آن ثب ډ «اوشوبثبر»، «ىډٽا»

58

دڇ ٹڄ ي ىڂ ٹډىياوب ٱبسڂ ي آىډپ ٽ ا ا اڅز ي ؿذبيڃ ي ٵبى ي ٹبؿبٷ ډاى ډوي ث ډچو ب ډجيڃ ي اوي، ى كډا هى ؿىيه و ا ٽ ثا ي

ى ىاوي ٽ ػان ببن ى ػىبز ثاب ث ٭ٺي هى ىآيى اوي ىاوي ي ٽياڇ ثمب اي ياڅيه سمه ٹشڄ ي آىډپ ډپىىي. اىبن كشا ثٮ٢ا اي ى اب ػاان ابوا ثاا

ثواوىي ي ثب ٽت ىاو، «ٵټ ډټ»سلالر ٭بڅ ث هبع ا ٽ ٵشبى اوي سب ػڄ ي ثاى ى س ي وبٵس ى ٽثين ډىڇ ٵٺ ي وڂياش ي ى ثب ب ٭مچ

آډواي ي ٽىب ديان بن وٺ اىا ٽىىي. اه ځٿ اىځبن ب وه اشجياى ا ډااٽظا يٹش ث ډى٦ٺ ثډڂىوي مـن بىځبن ډمچ ا سپج ي ٱي ث ډاىڇ اشڈ يا

.ىاش، آوبن ا سلٺ ي سه ډپىىيڈ، اډب پ ث وبڇ هچاڄ ١ابب ى سٽا ىاو ى ډى ىڂ دان دڇ ٹڄ بى وم

ډيٳ سلالر ٭بڅز ي ىڂ ث وبڇ ث ١بب ى ىييشبن. ي اىبن ثاب مابن ٽ دي بن ډب ا ا دين آن ډى٬ ډپى، ثب ز ب ځوبځن ٭پ « ٽبٵ»څجب ٺ٦اباو ٽا دڇ ٹڄ ي م .ځوي ي ى ٶلبر ٵجٽ بن ث م ىڂان ډپىي ډ

ډٿ هى ا ى آځب ډچز ډياوىي، سال ا ث هع ډيىي ساب ػاوابن ي ډؼما٫ اي ى ٽىب ٵبى ي ؿذبيڃ ىاا ب ډچز، كش ا ثىػ .ډچز ى ػڄ ي ثاى ثمبوىي

هب٥ ا٭مب ډؼايى ډشلي ث ډچڄ 1374ډٮبٳ ي دڃ سٮچڈ ي سث اي ى ي٥ه ډوي. ى بڃ ومى اډب دڇ ٹاڄ ى مياش ثاب ياڅا ٽمټ اٵٲبو 6200000 ډجچ شبٷ يڅاڅ څ

يٹز سوب، سمبډ اه دڃ ا ث ػت ىوي ي كش ا ډىڇ و ثب سيي ي ي ث وبڇ سٮما څ ٽبٵ دڃ ػمٮبي ٽىوي. اډي ڈ ي١ٮز سٮچڈ ي سث ى ډپبسات سلاز اىا

از ي ٭ماال ى ي سٮچاڈ يػاى ى سوب ي ؿ ثب ا اٵٲبوشبن ثلاواه ب٥ه ى ٥ڃ ػبى ٽ دڇ ٹڄ ثب كة .وياى ي ا اډپبوبر اثشيا ثا بځىان هج وز

االډ ځچجيه ياث٤ ىاز ى ميش ثب ډال وبى ډ ث وبى ػالى ي ډڅ ٭جياڅلچڈ دىاهز ي ث ډؼى ىشڂ ٵى يىجه ي آځب ٵ ثا ث سي يىٶپان سوبؿىيه ثب ډىڇ ا٭شا ٽىبن ث اي ډاػٮا ٽىواي ٽا ىاز ا .ٹشڄ اي ډجبىر ډپى

اځ ډاچمبن ثباىي ثا ػىاز »ٽشه اوبوب ډچمبن ي ٴ ثىاى اډب اي ػاة ىاى «.ډيوي ي اځ ٽبٵ ثبىي ث ىيم

، دڇ ٹڄ ث ثبوي اا 1366چ٤ ين ا و٪ب ى شبٷ ى بڅب ثٮي ب ثب ډو٪ب ي ػمٮز االډ دز ي ٥ ىځ ب هوه ثب ډبډ كه ٽ ى آوډبن ثاب كة االډ ثى ثب٭ض ٹشڄ ي ٽشب ىب سه ى ٹ ب ځځبن، ٺبي ي اىڀ ٭چا

ي ځب ثب ػمٮز ٽچ ػىجبوي ي ٥اٳ ځىي. ي ٥ بڅب ځش ځب ثب ىيشڈ

59

ډوب ى ىيان كپډز ي ٵبى ثابو، دډٺاڄ ي څٺم ا ؿثش بٵش څڅي از.ىڂ ػىڂب ان هبه ث ډٺبڇ ي دز ب ډڈ يوي ي كبٽماز ابن ثاب ډاىڇ

ي ٵبى ما ثاب ډ٪چڇ ٹش ي. كش ى ىي ٹجچ دبڅمبن دڇ ٹڄ ثب سٺچت ي يځسب يٹش اكمي اب .ىڂ ػىبشپبان ځب ومبىي ډچز ډىڇ شبٷ ى دبڅمبن ډو ثى

ياي ي ډٮى وي ثى، اي و ثب ىاىن ثبع ثا ػچت پـىه ٹډىياوبن يك سال ډ ث م هبوشب ي اوبن ٽ ببن ؿڈ ډ ب ثز. ډبوپ ډاٮى ى آهاه ابڅ

كبس ث ٶ ډ ث ٵاو ٵز ي ثب ډٺبډبر اسلبى ايدب ىايا وماى، ى ٽىاب ٵيهش ي ب ؿن ىاٽش ٭جياهلل ي ډٮى هچچ، ځځبن هووا ؿن داڇ ٹاڄ ي

.كه او ا و ى ئش بډڄ بهش ثى ډي كابٽڈ وب ډ شبٷ يڅاڅ ٽ هى ا آډ ػبى ٹڄ دڇ ؿان ثا ي ؿااٽ ما ثب ډٮبيو جلبن ٹڄ اثام ث ي سٶىڀ كبٽمز ډـالواي، ثا از شبٷ

ډ آيى ي ٽؿپشه ا٭شاا ي ي ىهشان ډىڇ ا ث ٭ٺي هى ي ٹډىياوـ ب ى ااٽاه ي ما ډوبڅٶز ا ثب ځڅ دبن ډيي. اي هى ثب آوپ ثاى از اډب يڅاڃ

ٽ ٹڄ اوي. اي ى آىڇ ډپىي ي اه ډٺبډبر ڈ ٽياڇ ڀ اڇ دڇ ا سٮه شبٷ ىيڅشىاى ي ا ىٻ سڅي ي ٹبؿبٷ يبه ڈ ياث٤ ډشلپم ثاب ډبٵاب سب ر

.ػبر سوب ٵٮبڃ اوي ا ى ٹ ډاى ډوي ىاى ي ىشڂب ب يبه بب يكشبٻ ٹشڄ ي ٹبير ثبوي دڇ ٹڄ ثمب اواي. پا ا وموا اب ىاشبن

بڅ ثى ٽ ث 7بڅ ي ٵيين 6ب ډلمي ٴ ىىآي آن اهش٦بٳ ىي ٽىٻ ث وبڇااه .س٤ سٶىڀ ثيشبن سلز ٹډبواي داڇ ٹاڄ ار ځٵاز 1384ط 4سبن

ا اياډا (ب٭ز دي ابن )وؼات اهلل شمپبان ىي ٽىٻ ډٮڇ ا ٵٺ٤ ث هب٥ ٭يڇ ا٥دڇ ٹڄ ث ٹشڄ بوي ي ثٮي اػبى بوا ى ثػ ومى ث ىب ٽٽـ اوياهشىاي. ااه ػىبز ثبيوپىو س٪بار ي٬ ي همبځه ډىڇ ث ػبن اي اشبٷ ا ثا ىوجابڃ

آوبن ا ا داڇ ىاز ي كش ومبىيځبن ډىڇ ث ٽبثڄ آډي ث ډالٹبر ٽ ٵشىي سب ا وؼبر ىي، اډب ثبيػى ي٭ي ي ي٭ي ب ٽا ساب اډاي اؾ ٹڄ ي ڂبن يك

سٲ ى اي١ب٫ وبډي ي مـىبن اه ٱياان ث وز ډىڇ كبٽمىي ي ٽ وا ثاب ثډ ؿىي ځب اىبن ا ث دز ب ډمش وت ډپىي. وؼات اهلل داي ااه ىي

ي يٹش اي سبي داو ا ث ٽ وبن ىاى ي ثب ځ ػبن ٹشڄ ٵؼ٬ ٽىٻ ډڂ »آوبن ا سٮٴ ومى، ٽ ثب هوى ثا ځٶش از، اى ثاي كبڃ ٽب وما

«!ىڂ اي ى ثبي

61

»ا ى يشب ځ ىشؼمٮ 1390ى ډان يڅااڅ اشبٷ ٽاٴ « آة از ىاز. ثٺبب اػبى ىب سه ا اه ځ ثين ٽاي ځىي ٽ ى ټ ډٲب ډٹٮ

ٹڄ ثى ځب دڇ ي. م ډىڇ شبٷ ډياوىي ٽ اه ډٲب ى ػبن ػىڂب ىاهچ پىؼي اي ډئڃ ٹشڄ ىب سه ث مب ډيى يڅ و ٽمن كٺٷ ث ىه ثب ٽؿپشه

ټ ٹ٢ ىڂ ٩چاڈ ي اشڈ داڇ ٹاڄ، ى .اڅٮمچ وبن ىاى ي و ڈ ىيڅز ٽ ٭پدان ومبثب ټ كجت اهلل ي اكمي هبن بڃ ځش ث ٽمن كٺٷ ث، بواڅ

ى ډبن كپډز ثبو، ديڇ ومب ثب، ثاىڇ »سوب ي و ٽ ٭ب ځىيوي ٽ ثايين ډػات 1372ىجچ 10ٵ٠ اهلل ي دان ٽبٽبڈ ب ډاى هبن ثټ ډاى ث سبن

س٤ ټ دډٺڄ، جلبن ٹڄ، ٹډىيان چڈ ى بك څىڂ آث يڅاڅ شبٷ ث ٥ا ثكمبو ث ٹشڄ يوي..... مـىبن ىي ىثىي كچ ومه ى اػيي اشبٷ ي ډجچا

«.دىؼي ا اٵٲبو دڃ بثٺ ي ىي ا اخ ي ٱ اډاڃ هبو ډب ا سباع ومى اويؿىي ىٵش ٽ ٹ٢ ا ث بواڅ ډلڃ ومى اډب ډظڄ اان كپڈ ىڂ ٽ

ى هبو ب ډلبٽڈ اٵٲبوشبن دي ي ٽ سب ث اډي ث ىاى اه هابواى ي ثامب ىڂ ٹثبوبن دچش ب ي هووا ب دډٺڄ ي ىڂ ػىڂب ان ػمٮش ي ىياشم

.ي ب ىيڅش بن ډىڇ سوب ا ثـب بهش اوي وم ٽ ث ي سٶىڀ ي دز

خی ثطیز پسزا پیز ل و ای در تزوی دی در ذستب صزف فزایزی

ثز ت دارذ در فیسجن ث « جبس بی وبفزی»اذ تصبیز ضبزا و « فشیه شیه»

.بیص یذارذ

61

ػبيي ا سوب ابڅ

ذ شاذ،داوتر اح دت فاسذ ورزی را تشاسیذ« ماات»یىی از

ډپظ ث وايځ ي ٵابى

اكماي ډابي، با « ىاٽش»ٽماان ډااشٺڄ اااالكبر »

اكمااي «اىا ي هايډبر ډچپاډبي ا ٹ ساز يڅااڅ يغ ي ز سوب، ٵوي يٽڄ اة پ ا يٽال ډشجي ډبن

ب هچٸ ي دؿڈ ي سؼبي يب ثا اٵٲبواشبن ٽا ٽا ى ثٮي ا ٽىس .٩بب از ثلان ب ٺ٣ ٽى، ډشىٶه ي ٥جٺابر كابٽڈ يٹاز، ثوا يٽاالن ي٥

٩بب ٽ ا هن ډىڇ ثـب ډبڃ ي ډىبڃ اوييهش ثىواي، ډىابٵ٬ ها ا ا ا الف ي دڃ ا.آ.ا، ا ى ه٦ ډييوي ٽ ثب سى٪ڈ ب ي ځي ب سب پڄ ځٵش

يوي. آوبن ٵويان ابن ا ابډڄ آ.ا.آ، اان، ٭ثشبن ي ٱ سؼ ي سمڄ ډسى٪ڈ ب ډوشچٴ ومىوي سب ثب ين ٽياڇ ث اپ ٹير ب، ث كبر څاز ثاب

.ه مـن ځش اىاډ ىىي

٪ب ي ي ى ډابن ايػڂا ثب اه وز ثى ٽ اكمي ډبي، ػمٮش ي ا وػىج ١ي ي ى اٵٲبوشبن ٥ت ا سمبڇ وبٽى ا دبٽاشبن ځىاي ي ډظاڄ ىڂا

ا ڈ ث وبډ ٭الي ٽى. اي ثٮي ا ٺ٣ اڈ « ىاٽش»جان ػبى دوي ىيٱه آډي. ث مه وؼت، آىڇ ډ٦ف ى ډبن ىش ډٮى ى ډث٥بر يغ ٵهب ثلبة ډ

ىڅڄ ثب ايع ىځ ب سى٪م ى سوب ي ٽىي ډىلض ياڅ ي از سواب ثا ي٩ٶا .ځمبش ي

ډبي ډبو ٽ يغ پ ا دبڂب ب ٭مي ا و٪ب ي ػمٮز ى مبڃ ثا آډي، ډىلض آډ ٭مډ ػجبر ٵهب ي يغ سٮه ځىي ثاى. اي او كبة ډ

ڃ ي ى ٭ه كبڃ ؿب ٻ از. يٹش دب ډىٶٮز دڅ ى ډابن دڃ دز، كى، ٽى ى .ځى ثبي ا ٭سه ىيشبو ڈ ډ

62

ثيڅڄ ډوبڅٶز ثه سڈ ٽ ي ٭جياهلل، اع ي ډاع ي «ىيىاي»ى يثٮي ا ډٿ ىايثلان اډىش ى يڅاڅ ب يغ ي ٵهب ثب ځٵز. ٹډىيان ٭جيا يڃ ثا ٥ٵايا

ىاٽش ٭جياهلل ث ٽ ثآډي ثى ي ٹډىيان ٹب هډبي ث دشاو ي ىپشا ىايى ي ىپشػىڂي ٽ دبو ي ىثي ٭مٺ ا ثا وايځ ډاىڇ ٵڈ ي ىاٽش ډبي ٭چ اي ډ

ٵهب ي يغ اؼبى ٽىوي ي ثڂىببن بى ى ػىڀ ثه بن ٽش يوي. ىاٽش ډبي ڄ اح يان، څم ډؼيى ا ثيهبن، ٽياڇ سڈ ب ي كچٺ ا سوب، ١ا اكمي ډٺج

ب سى٪ڈ ػمٮز اوي ٽ ى ٶلبر مبڃ اٵٲبوشبن ډ ب ٹبثڄ ا٭شمبى ٽ ثامب ا ٭چ سڈ ٭جياهلل، يوي ي ا آوبن ث ډظبث ىاو ب امىي ي اان ى ٽبب ب ډ

.ٽىي اشٶبى ډ

وفر ٥٢یش از مشاذ قاتل ب

آاى، ټ ثىن ا ډٹٴ ي ٹير ىڂان ډ ډډه ىڂ ٽ اي ا م ډاز. اه ځ وش ثب٭ض ي ٽ ث ٹجب هى كڈ وپى ثب ا ووڀ آوبن ا

ا ٽ ى ػجبر ٵهب ي يغ ىااز اي ثب اشٶبى ا ډٹٴ و٪بډ ي ب .وبثى ومبيثبوي ي ثٮي ا٭ياڇ ډوبڅٶى ا ټ ٹب١ ي ټ بواڃ ڈ «ٹبوو»شه كپڈ ثٮي ا ځٵ

ثب دىاهشه دڃ ث پ ا آىډپبن كٵ ا ى ډى٦ٺا ثىبڇ ډوييڇ ٭جاياهلل ٽا داشٽشبن، سىڂ ٵهب ىاز ي ڂبو ډ ٭ج ډي ٵهب ب ي يؼ ث سبڅٺبن

.بوي ثى، ي ا ث ٹشڄ ډىاشبن ٽش ين ډٮچڈ ػمڄ ثكم ي ىڂيڅ ډ٠ يا ډابي ا ثا وماب

ځاى: ډٮچڈ ػمڄ ث اډ ډبي س٤ ډوييڇ ٭جياهلل ځٵشب ي ثا ٽاشبځب ثاى ډدبي. ٹاا ى. و ډبي ي ٹمش ا ثين ډٮچڈ ػمڄ ا دب ومى ومټ ډ ډ

ب ىياڇ ډپىي ي سمبڇ ثين اي سپ سپ ي، ساب آوپا ػابن ځٶش بيان اه پىؼ ټ ډ .ثبى ډ

، بو وټ ىڂ ثا ډابي «ىيىاي»ى يثب ٽش ين ډوييڇ ٭جياهلل س٤ ىايىز ىاى. ثب وبثى اه آىډپ، اىبى ي ډياٻ ػىببس ا ٽ س٦ اي اػا ٽى ثاى

.ى وبثى ډ ان ٹات ي آهاه ډا ىډابٯ ډابي ى ثب ٽش ين ىايى ٽ اي ثٮىاٵز، ڂبو ډبو٬ ب ي و٪بډ ثبڅٺ ى ډٺبثاڄ ډث٥بر كياٹڄ سوب ي ٽىي ث مب ډ

ډٮبډچ ځ ب ا ا ثىاش ي ي ثٮي ا آن ثب ىز ثبس ډيٳ پا ساب .ى ډى٦ٺ از

63

ای از فساد اداری مشاذ شم

اڅيه ثبو، ىاٽش ډبي ټ بڅ ډٮب ډٮچماه ثبن «بز ػم»ى ډبن

ا «بز ػم»ي ډبډه ا ىىي. ډبډه ي ډٮچمه پبز ا ث ثبو ٽ ډٺ ىٵش ثبو ى آن ډبن ثا .ډٺبثڄ بز ا٥ال٭ز ي ٵىټ ي ز سوب ثى، د ٽىوي

ا ځٵش اډب ى ىش وز، اي ى ااان ػاة ځٶش ثى ٽ ىاٽش ډبي ډٮببر مب ى اډب ااه ٹ٢ا ساب ډئڅز ٶبر ا ثيي ىاى يٹز آډي ث ډئچ يځ ډ

.كبڃ ډپر ډبوي ازاكمي ډبي ى اياڄ كپډز ٽ ٶ اٵٲبوشبن ى اان ثاى. ااان ى ٽىاب

ن ىاى. ډبي سمبډ اه ثا اب ث سلچ ثا اٵٲبوشب 20ب ٽمټ ب سلچ ا ث ىيشبن ي اٹبة ثب وىپ اهشب ىاى. ا ػمچ ثز وٶا ٽا ى ؿٽبر اه ث ا اان ي ثىوي ٳ ډٮى سز ياڃ ي اټ وٶا ىڂا ى

مش ايڃ اىثبر ساوشىي ث سلڄ اىاډ ىىي ثٺ ثلي وب ٸ ثىوي ٽ م ى مبن .وبٽبڇ يوي

ػبيي وبڇ ثاىاى ډبي ٽ هبو بډبو ى ٽبثڄ ثى، يٹشا ا اش ػاى ٵبٽڅش ػڅ ي ډٮين دڅشوىټ ٽبثڄ ٵبٯ ي، با پا ا اٮجبر ىااه ى

»ا ثا يار اوپبٳ ډٺ ځىي، ٽا ٽاؿپشه اث٦ا .واياى «ډاچپاى ىڂ ي و ډبوپ ا دىشن ډا ٵبٯ اي، ثالٵباچ ثا كاض ٥باة ثاى

ب اوپبٳ ىبر ي ز سوب ډٺ ځىي ثٮي ا آن ث بز ډىابث٬ ثا يار .اوپبٳ ىبر اسٺب بٵز

دارایی ای مشد داکتر احمذ مشاذ

بٵشه ا ىااا اب اكمي ډبي ٵى ا ٥جٺ كبٽڈ ي ز سوب از ثىب آځب ياٹٮ ي بي ډمپه وجبي اډب ٵٺ٤ ثو ا ډب، ػبياى ي ډچپز ب ي ٽا ما

ځڇ. ثب سلچڄ ډبي ا اه اي، ثاا ډاىڇ، ثاا ډ ىاوىي ا ث ډٮٵ ا ډ ى ثبډٽاا ؿىيډه ثب ث طجر ډي ٽ و٪بڇ ٵٮچ ٽ ىڇ ا ىٵاب٫ ا ډاىڇ ي ىٵاب٫ ا ى

.وي، اسپب ى ي ز سوب ي ؿ ٽبو ثى ي ډبز بن ؿڂو از ډاځ ا كمبڇ ب وم ي ثبٱب ٽؿټ ٽ ډبي ى اىؼب ي آوؼب يغ ي سبڅٺبن ي ي بر ىڂ ىاى ؿڈ ثذڈ ي ث ػبياى ب ثځش و٪ اواياڈ، ثباي ا ساڄ

64

آبوب ى ي ز سوب ا ػمچ سڄ ب ډٶه ي ډٱاة ا آبوب ي٫ ٽىڈ. سڄ ځىواي. ااه سبڅٺبن از ي ډلبٵڄ ځوبځن، هب ډلبٵڄ ٭ي ى آوؼب ثځاا ډا

.ثبي سڄ ډ ا و ډبي ډسبوټ سڄ آبوب ٽ ى ػا دڄ يان سبڅٺبن ٹا ىاى ي دٵي سه سبوټ سڄ

ثبي. ىاشبن ااه سبواټ ساڄ ي ٽالجاىا ډابي ا ډث٣ اي ډى سبڅٺبن از ووىپشه ىيش بي ومو هث ثبي ٽ ډبز ااه ډاىٻ ا اىبهز. ى ډابن

اڅيه ډٮډ، ث وز اؼبى سبوټ سڄ پ ثه ډٮاډ ي ډابي، ي ز ي اٽاڇبډپ ىي ثه ٵيىي ي هاياان ثا ىڂ .ډه ا ا بكت آن ث ي سٶىڀ هيوي

ىاى ٽ اڈ ىي بن ى ػبن واشه ٹجبڅا ٽا ي ډٮډ سبٽي ډ اډ٢بء ډومبي ٽ ؿان سا ياڅا اش اځا ايا ااه ځىى، يڅ ډبي ثا اشي ڃ ډ

امز ا ثىب ١ي واز ا آي ي ثيوبڇ ډ ار اڃ ډ يځ ثب ى، ډٹٴ اى. ؿىاي ى ٹجبڅ ٽ ومبڈ ي اه ٽب ثب٭ض پز ٭ي ااٽز ډاه ي سا وما

ى. يٹش سبوټ سڄ آبواب ى ډٺابڇ ځى ي ډٮډ ڈ ا ؿٽ ي ز ثٽىب ډ ډځى، اي وى ډبي آډاي ساب ام ا ٭ااي دٵيشه سبوټ ى سبڅٺبن ٹا ډ

ىاا ٽا ى ثيز آيى. ډبي ثب وبز هڈ ؿم ي ىاي اٽز ا ثيز آډيهب سثز بٵشڂبن ډپشت اهان از، ډىپ٭ٺي ي دمبن ىه اث٦ ي ي ثبىار

.بثي ىيش ي ميش بن دببن ډ 700ډه ب آث ډبي ى وؿمه ي ب وٺب٣ سوب ثش ا ثباىي ػت ډا

ب سبڅٺبن ياٹ٬ اوي. ى ا٤ ٵٮچ ػت اه ډه ب ثاز ٽ ى ثشه ډٹٮز .وي څټ اٵٲبو هي ي ٵي ډ

ٽا ٵب ىٽبن ب ي ا ب ى سبڅٺبن ډببو ټ ډچن ي ىيي ا اٵٲبو ى. سٮياى كچ ب ى ٽبثڄ ثب س ا ى ثابة ثاى ٽا ما ى ډىاب٥ٸ ٹمشا ډ

ډٹٮز ىا ا ى اد، اټ وي. سٮياى بى آوب ا ث ٽا ىاى از. اټ كاچ .كچ ى ډى٦ٺ ثبىاڇ ثبٯ ي پ ٭ٺت ىمب آة ى ثبٯ ثب ډٹٮز ىاوي

ى سبڅٺبن ڈ ؿىيه كچ ى ثشه ډٹٮز ب ا ىاٽش ډبي اوي، ٽا ا ٶبر اان ثى ي ٵٮال ث وبډب ٽا ىاى ا ٽ ى ٻ ايڃ ىاى ي ډيس ػمچ كچ

.ي از ا ػمچ ډه ٱت ي ىيڅش ازى هبع ا اٵٲبوشبن ػبياى ب ٱډىٺڃ ي ٽ سب كبڃ اٵبء ي اوي: ټ كچ ى ىيث، ټ كچ ى سبػپشبن. بز ى ٽ ډئڅز اډىز سمبډ يان اٵٲبوشبن

اى، اډىز ډبي ڈ ث ٭ي ځٵش از. ث مه ډىبجز ډبي ډببوا ثا ا ث ٭ي ى

65

آيى. اي ٽ ث اډاا ځوابځن ځٵشاب سٮياى ي وٶ ا بز ى ا٭ب ثيز ډاز، هاٽ وبن ػا ث وز، ىاا ب ا ٹجڄ ا ډاٿ ډابن اي ىاب

ٱڈ آوپ آىڇ ٽى ىڃ، هىدىي ي هىها از اڅ سٺڈ ي سٽ ٽى از. ډبي ٭چٽىي، ى٭ه كبڃ و ډشپج ا ثهى ډ ا ثب ىو٪ىاز ډىبٵ٬ هبىبو ي ث ډئچ

ي ثيثبن از ي وز اوش٪ب ىاى ٽ ٽ دب هاى ا ثا داب اي ىا وپىاي ي ما ساوىاي ٽا اي اشٶبى ثى ډٶز ي ثن ا ډٹٴ ځ اي ثبىي. سىب آىڇ ب ثى ثچ

.آډبى ؿبدچ ي سلمڄ ٱ٢ت، ىىبڇ ب ٽټ ي دبو س ب اي ثبىي

ا ػمچ ى ب ٵىپ ٥جٸ سٽ ثب ث وٽان اي ثيڃ ي اوي ٵى ث وبڇ كٸ و٪ا از ٽ كب بي كٸ و٪ثب ثا ثڂىي. اي ث يا٦ ډبي ب ځمٻ ى پا

ځمٽبر اٵٮبوشبن سٮه ي ي اه ٥ٸ بكت ډچن ب ىاڅ ي از. اي ى ؿىي ا ا ومببن ځىى، بىآي ځىاي ډلٶڄ ى ك٢ ىڂان ثيين اىپ ٭ٷ ڇ ث دبو

از ٽ اډي اځ ٽ ٽمش ا ټ ډچن ىاڅ ا ډب ثڂي اكمٸ از. اي ٽ ؿىي .ىي ثى ي دڃ وياز، اډي ؿىيه كچ ٳ ى سبڅٺبن ىاىبڃ ٹجڄ ث وبن ت ث

ډچپبن هابى ؿان ډ٦چات ثاټ، كابػ ډچټ ي ىاا ب ٽ ډبي ي ڈآٱبځڄ، دډلمي هبٽب، دڇ ٹڄ، ٹب١ ٽج ډثبن، ث ؿب آث يٱ ثا اا٦الف

ىى، هبواز، ؿذابيڃ، ي٥اه ثب هي٭، ووڀ، ٹشڄ، سياي، س٥ئا، «ٽالن ب سوب»ٵي ي ډشڄ ين ث دش ب وڂبوڀ ثيز آيى اواي، ثايين اكاب اڇ ي

وىي سب اه ا طجر ومبىي ٽا هؼبڅز آن ا ىاى هيا وبډي، ه ا هياىاىځبن ػب ډث ىي و اىز ٽ ابن ىز ىڂان ٽ ث دڃ ي ىاا ب اٵبو ؿن آوب وم

.ىى، ي٥ه ٵي، ػب، ٹشڄ ي س٥ئ وى اوي ثچپ ابن ا هيا وياى از ىاواي ي اي ى اىبن اځؿ ث دش ديان بن آځب اواي ى ىڃ آن ا سايٸ ډا

ثىوي ي ځش ثااٵش ي ي٥ىٶيا ثا ىاوىي ٽ ديان بن سب ػب يي وم ډثى، ٽؼب ډمپه ثى ث ؿٽ ب ډڈ ي ثچىي ى ٦ق اټ وم دبو بن ا ىي ومببن

.ډمچپز ځمبش وي

ىٵب٫ ا ػابى ي ا »ٽىىي، م ډبي ي مٺ٦باو يٹش ث ډىبث وىاو ډٽىىي، يڅ ى ٭مڄ ث ٱ ا سلپڈ دب ب اٹشبى ي اػشمب٭ ا ٹچٺچ ډ« ب االډ

ساوڈ ثڂڈ ٽا ا٭٢اب اكااة اويىي. ٮى ډ ىڂ ومهى ي ٵبډڄ هى ث ؿثىبىځا االډ ثا اىبى، سلپڈ ي ىياڇ ډٹٮز اٹشبى بن ٮب اب ااالډ ا

.ىىي ډى ءاشٶبى ٹا ډ

66

ابڅ وٮڈ اكمي

دستارد دیر دت پشای ورزی: !ما ا جا در فساد اداری

ٽ ما « ٶبٵز ػبو» وبىاابڅ ٽااب ا ثاااب ډااان

ٽىاي، اډابڃ ٶبٵز سج ثىي ډاٵٲبوشبن ا ى ى ايڃ ٽاب

اٵٲبواشبن .ٵبي ػبن ػب ىاى ازى ٽىب ډبڅ ي ٽب امبڅ

ډىلض ٵبيسه 174ثب ىاشه سج .ٽ ػبن طجز ځىي

ن ا ىبڃ ثيىا، اٵٲبواشب م ى ى ثيسه ٽب ػبن ا و٪ ٶبٵز ٹا ىاش از، اډب اډبڃ ډٺبڇ ايڃ ا ٽت ومى ي اه ى كبڅز ٽ بڃ ځش كبډي ٽ ى ٽىٶاو ثاه ىيڇ ثاا ػبن ي٭ي ذى ٽ ثب ٵابى اىا ډجاب ػاي ا ى دا هااي ځٵاز ي ثاا

اډبس ا ػز ډجب ثب ٵبى ا٭االڇ وماى. اډاب وشؼا ااه ٭اډٶج څز ٥چ ا اٹياٹياډبر اه ي ٽ اځ بڃ ځش اٵٲبوشبن ى ى ؿبډه ٽا ٵباي ػابن ٹاا

!ىاز، اډبڃ ډٺبڇ ايڃ ا ا هى ٽىاٵٲبوشبن ى ٥ڃ سبو اىـىه اىا ثىبٻ ي ځىياي ويااش ااز. كشا ى

ى ىابڃ .ځ وجى ياى ٥بڅج ي ػبى، ٵبى ي ٱبر ؿىبن ٭بڇ ي مىيان ػڄ ي اشجځش ى ٽىب اىپ اٵٲبوشبن ث دبشوز ډاى ډوي ػبن ډجيڃ ي ى ٵبى و ډٺابڇ ايڃ ا ا هى ٽى ٽ سىب مه ي١ٮز ٽبٵز ٽ ث ىيٱه ي ډپباوا ثاىن اى٭باب

« آيىن ىډٽا» ثاى. ى ٵبايسه ٽا سلاز اىا ډبٵاب س٤ اډپاب داډاىډوي، ىډٽا، ٭ياڅز، كٺٷ ث ي ىڂ ډٺڅ ب اوبو ث ثب ځٵش اي ا

.ځى آن ٭چ ډىڇ ءاشٶبى ر ډ

ى اٵٲبوشبن، ٽ ب ىيڅش ث اب ىيثىي ب ي ډٮبډچ ځ اب با ثا شڂ ي څبٹز ي ب ىي هيډز ث ډىڇ ي ي٥ه ث كٵب داؽ ي وي ي ب اٵاى ىاى ډ

ډبوي. دز ب دبه س ى ٦ق بز ي ډبي ي ٶ ي ىڂ ډٺابڇ اب ډٮى ډ ث

67

ى، آن ٽ وي ي ٽبوپ ډٺ ډ دڃ آيث ٹمز ب ىڂٶز هي ي ٵي ډ دڃ ا ٥ٸ وبډي٫ ي كاڇ ا ثو و دىياش ثيين ىٱيٱ هب٥ ث ػمٮبي

آيوي دىاى ي ثب اه دڅب ثبىآيى ٽ ث ٹمز ي ډىڇ ٵٺ ډب ث ؿىڀ ډ ډ .دىاوي ى ىيث، ىچ، څىين ي ب ػب ب ث ډب ځا ي ٭ب ډ

ى كبڅپ و ايڃ ډمچپز كبډي ٽ ثب ىي ډٮبيو ا ٵبيان ىػ ټ ٽ ا، ٥ ى ا ډجب ٭چ ٵبى كٵ ث ډبن آيى؟ كبډي ٽ ي هبواى وي، ؿ٦ ډا

ىبڃ ا سچ ب هبع وه، ث ډچو ب ډجيڃ ايوي ي ثااىاو ى ا ډبٵاب اٹشبى ي ډاى ډوي ٽ ٹا ىاوي. اه هبواى سىب ى ؿذبيڃ ى ا ػت ډه ي

ىډى ٹىيب، ٱت ٵبثپ مىز ٱ، ٽبثڄ ثبوټ، اډاالٻ ىيثا ي ا٭مب ٻ آٱ ډب ځا ب ٹبيو ث ػت ىوي اډب ى ػبن طجز ىااا ډٺبډابر ابي

دبځ يٴ وبد ډؼم٫ ىاا ا ٵٺ٤ ثز اا ثىڈ ٽ ٽ ؿ٦ ثب ؿڈ .ىاڅ ٭ىان ومى

ثاى كه ٵڈ ى ا ډبٵب ډه ٹا ىااش، ا ډٮبين ٽ، ٵڈ ٹڈ ثب٥ٸ ؿذبيڃ ىاا ب ٭بډ ي ٱت ډه، ډب بڇ آي اوييهش ي دڃ ب كاڇ ا ى ىاهڄ ٽ ثب ا٭مب ثچىيډىڅب ي ٽز ب ي ى هبع ا ٽ ث ٽب اوياهش اواي.

٬ ا ى ٽبثڄ ٹج٢ ٽى ث ډچوب ىاڅا ٽڈ هچچ ثب ثاى كبػ وج ډه ب يث ٵي بويوي ي ا ؾ ث ډب ىاان اچ ٽ سجيڄ ي بكت ٱچٲچا ځايح،

.ؿىڄ سچو يٱ يوي

سىب ى ٹ٢ ٽبثڄ ثبوټ، ٹت ټ ډچبى ىاڅ ا دڃ ډچز ث ٱبر ٵاز، اډاب ا ٽالجىا سبو ڈ اوي سب كبڃ ث ىي اه آوؼبپ هبواى ٽ ي ٵڈ ى اه

ځاى ى كبڅپا ؿذبيڃ دى اوياهش ي ي اٹياڇ ػي ى ثاث ٭ابډالو ار وماځىاوىيځبن اچ اه ثبوټ كٺبٸ ډم ا ى ىز ىاشه و كبډي ٽا، كاه

ؿذابيڃ ثبواټ ٵاب ٵڈ، ډلمى ٽ، ٹي ٵ٦ر، ٭م اهچاڃ ي ىڂان ى ٵبى ياڅاپر دىاهشا ومىوي. اډب ى ب يى ٵوى ي ٵي و ا ثىي ب ي ثابن كاٸ

.هاي يى اوشوبثبر ډو بز ػم و ٽ ي ٭جياهلل ډؼم٭ب ث ا پوڈ

چات ډچن ا ا سٺچت ٽىوي، اډب ټ سه ڈ ث هب٥ اه هبوز ډچ ډلبٽم واي ي سٺ ٽب ىػ ټ ث بز ػم ي ي ځىاوىيځبن ٽمن اوشوبثبر ٽ ثباي ثاا

ىاىوي ا ٽ اسٺاب ىاى ايوي، با ٽمان اه ٽظبٵز ٽب بن دبن ډ »اوشوبثبر، ٭اهلل څىه ث بز ډىاة « ٽمن ډجب ثاب اسابء ي ٵابى اىا

68

من اوشوبثبر، ىاييى وؼٶ ثا ٽا يار ساواذر ځىي ي ب ىاا وبء ٽوت ځىي! اوشوبثبر دبڅمبو و ټ ومب ډمچ ا سٺچت ي بهز ي دبهز ثاى ٽا ىيڈ اٽظز ػىڂب ان هووا ي ثيوبډشه ٭ىب ث اه ٥ٸ ساوشىي ٽ ب ا

.ب ټ اوياٲبڃ ٽىىي ي اٽىن ثب كپډز پؼب ى هان ٱبسڂډىڇ اٵٲبوشبن ثبي ث آځب ثىي ي ثا ين ث اشٺالڃ ي آاى ډجب ٽىىي، سب ثب وبثى ډىٶيبن ي ٱياان كبٽڈ، ٽ ډب ا ځىاڃ ٵابى ي ٱابر ي ػىباز ي

ٵبى ى ى ب دبه س ىيڅز ا ياڅبن ي بر ساب ابياڅ اب، .ثثز هال بثيبٽڈ، دڅ، اىي، اډىز ډچ، ځمٻ ب، ٶبر ب، بز ب ډاشٺڄ، دبڅمابن ي ډل

ي١اٮز اه اچ ١ث ٽ ا ثيثوز ډىڇ ٪99ځ از ٽ ٵٲبن ىب ي ... آوـىبن مى از ؿن ى ؾ اىا ىيڅش ډمپه وز ثايين ٽ ثچىي آمبن ث هوي ډ ا اٶجب

، «ٶبٵز ػبو»ثىبث ځا .٦ ثشان ٽب ا ا د ثىدىاهز ب ىاشه يا، ا ٶز اٵٲبن پ ډؼج ث دىاهز ثى ٽ ډٺيا اي٤ آن 2010ى بڃ

.ثاث ډٮب ټ اٵٲبن ٭بى ثى ازي وز ٽ ث ځىي ٵبى ي ىى ب ډچن ىاڅ ثب سه ډٺبډابر ىيڅاز

بڅمبن ي ىڂ وبىب ىيڅش ث ډ٦ج٭بر ى وپىي، اډب ى ثاثا سمابډ ٽ، ا٭٢ب داه هبوز ب ډچ ىشڂب دي ي و ٽ پر ومى ساب كابڃ اټ ساه ا ډٺبډبر ڈ ث ػڇ ٵبى ډلبٽم وي از ؿن سمبډبن ٱٷ ىى ي د ٽاىن ػات

پا دا ىڂا ابهش « ثاب ٵابى ډجب»اىااس ڈ ٽ وبڇ .ب ځىي بن اويوي، هى ډىب ٵبى ثى ي ػ ډبٳ ىڂٶز ا ثىػا ډچاز اؾ ىاشأيى ډ

.وياويب ځغ ٽىىي ٵبى ا اٵب ومى اوي اډب آة ا ډ٦ج٭بر ىاهچ ي ٱث ثبب ومو

دز ىڂ آة سپبن ووى ي ٭بډالن اه ٽظبٵز ٽب ب ى ڈ ا ټ دز ډڈ ث :څڅىي. ؿىي ومو ا ٽ ثب هبٻ اوياهش ي سػ ٽىي ډ

ډچن ىاڅ و ٹبوو ى يار ډٮبٳ، 25ىى -

ډچن ىاڅ اثاڈ ٭بىڃ ي بثٸ ډٮبىن، 30 -

ي هيا ثچيوڀ ب ؿىيه ډچن ىاڅ س٤ يار هبػ ى وبٻ - ىيث،

ا ػت ډه ىيڅش س٤ هبواى ٽ ى ٹىيب، ؿذبيڃ ى -

بن،ٹز ٶشبى ډچن ىاڅ س٤ امب٭ڄ ه -

69

ډچن ىاڅ دڃ وٺي ى 20ډچن ىاڅ ي 153ٱبر سؼار ي اىي ث ا -ٶبهبو ىا ډلمي ىاييى ٽ ى آن ثڈ اهلل هبن ي ػىاڃ اكمي ١ب ٶشچ

ډ٪ىن ىػ ټ اوي، ؿٽبن ډه ب ىز ؿمشچ، ؿوٲ، ٹٱ ي ٱ س٤ بٳ، ډال٭ر، -

ثبوي ب، ډمشب ي ٱ ڈ

ىى كييى وڈ ډچن ىاڅ س٤ يٸ ؿپ ا يار كغ ي ايٹبٳ، -اهشال شي ډچن ىاڅ ٭م اهچاڃ ى ځمٻ ب ػالڃ آثبى ي -

كسبن،

اان س٤ ٭م ىاييى، ىبٵز ثػ ب ىاڅ ا -

اهشال ثز ډچن ىاڅ اډه ٵىڀ ى يار اٹشبى، -

ىى يډچن ىاڅ وبى آس ا ٽز ا آبوب، -

ځٵشه ب ٽالن س٤ ٵبيٷ يىٻ، كىٴ اسم ي ٭م اهچاڃ ا - ٽبثڄ ثبوټ،

اى ىڂ، ٵبى ٹي ٵ٦ر ى اسجب٣ ث ٹ٢ ٽبثڄ ثبوټ ي ډ -

ٵبى ؿىيه ډچن ىاڅ ي ىڂ وبثپب ب ٩ب اٱج ى ٽمش ډچ - اڅمذټ،

ډه ىى ب ٭٦بډلمي ى ثچن، -

ىى څم كٺبو ا ٶبر اٵٲبوشبن ى دب، -

.ي ثمب ډاى ىڂ ....

ٮبىن اٵٲبوشبن ا ا ٵبى ا ى ٹاىاىب هبىبو ډ ٥ ؿىي بڃ ځش ډب ډع سب ساواز ثا ثباب ي بيڈ. اه ځىغ ډى ٽ سلز اىا ټ ىيڅز ډچا ډا

هجوش ٽ ډىؼ ځىى، ى ىز هبىبن ډچ ث ټ وغ ډ٢ب٭ٴ ث ډچز ډاب ډجايڃ ي ي ا كب بم ث بم ين ب يډىيان ي ډبٵب اٹشبى ا ثا ا سابكت آن

.بيڈ 160بوز ى ډى ډٮبىن، ٹاىاى ا ډچابى ىاڅا ثاا ااشواع ټ ومو ه

بڃ آىي از ٽ ث ٽمذى ثايوبڇ 25ډچن ثڃ وٶز هبڇ ا ك ىب آډ ثا اى ډايس ځىاوىيځ ډ (ٽ ثچ دان ٽبٽب ٽ )است ددڄ ي اي« ي٥ه»

. است ددڄ ٽ ى ځش ا ىذچمبسب ٥بڅجبن ٹجڄ ييا ب بى ا ث ىوجبڃ ىازى ٶبر االڇ آثبى ثى ى ڈ ثب ٥بڅجبن اث٦ ىاى ي ى ثيڃ اوشٺبڃ اډه ډاى څشپ

دىاى. اي ٹجال ث ػڇ ٹبؿبٷ ډاى ډوي و بڃ ا ى اډپاب اډپب ي وبس ث ٥بڅجبن ثبع ډ

71

و ٽ ٹاىاى دڃ آي ثب ا ماا ثاب اټ ى ثىي ځشبوي از، اډب ثب يا٦ .ٽمذى ؿى ث ؿىڀ آيى

وبى ب اډپب ي ٱث و ى ځشىن ٵىڀ ٵابى ي ٱابسڂ ى ٽاډب وٺ ډڈ ىاوي. ثو ډم ا ٽمټ ب ػبو س٤ هى هبػ ب كٴ ي ډڄ اي

بڂاب اا ثڂااڇ ٽا ډٽا ٭ماي ي ث ب ځوبځن ا آن ث ػت ډوىي. ديى. ٹمز ا٭٪ڈ دڅاب ويب اډپب ى ٽ از، ډىج٬ ٵبى ي ىى ثمب ډ

وي، ى ٹيڇ ايڃ ى مىؼاب ثا ػات ٽ ث وبڇ دي ب ثبب اٵٲبوشبن يا ډب ٹيڇ ث ٹايڇ «ت ٽبوشٽز»وي ي ثٮي ا ٥ٸ ٹاىاى ب ي ډٺبډبر اډپب ډ

.ي وي ي ټ ٵي وبؿ آن ث اڄ ډٺي ث ډٳ ډ ىى ډ

ؿالوي. اډپب ى ٽا اٵٲبوشبن سىب ٽ وز ٽ ى آن ډبٵب كپڈ ډٽ ځبڇ ځاش، آوپ ا ث ډٽ ډبٵب ي ٵبى ډجيڃ ٽى ااز ساب ثشاواي ثا آابو

ٽ ٽ ډبٵب ي ي آىډپبن ي ٭ىب هبه ثا آن ډىډ ا ث ٱالډ ثپبوي. اكپماو ىاز، وجبي اوش٪ب ثب س ا اه ىاز. ٵبى ي ډىٶي ي شڈ وشؼ ډى٦ٺا

.ثبي كبٽمز ب ١يډچ ي ډىي ثڂبو ډٵبى ثب ي١ٮز ٽىو اٵٲبوشبن دوي وبځشى ىاى. سب ډىيان اډپاب ي ٱاة

ىاوي ي ٽ ډب سلز ٦ اډپب ٹا ىاى، وىڀ ب ٽا ا آن ٽا ثا كبٽمز٭مڄ آډي ي ثب٭ض ي ٽ ا اٵٲبوشبن ي ډىډ ټ س ثي ي څىبٻ ث ػبوابن ثا ومب ځاش ى، ىاډبن ي٥ه ډب ا ب وواىي ٽى. اه ډىڇ اٵٲبوشبن اوي ٽ ثباي ثاب

څپ ب وىڀ ا ا اٵٲبوشبن ثىاىي. ډىڇ اٵٲبوشبن ثبي ث آځب ډجب ؼب٭بو بن اه ثىي ي ثا ين ث اشٺالڃ ي آاى ډجب ٽىىي، سب ثب وبثى ډىٶيابن ي ٱاياان كبٽڈ، ٽ ډب ا ځىاڃ ٵبى ي ٱبر ي ػىبز ي ثثاز هالا بثاي. ا كبٽمابن

. ثا ثجى ي١ٮز وجبي ىازٱر ٽىو ؾ اوش٪ب ډىي ي ث

71

جای و ٣١دیذار حسب ثستی تا تازاذا

تسط رشی فر ایرا تیرتارا شذذ

وبن، ٽىٽبن ي ي 13ب ثشڂبن

ار ث ا ؿبډب اااز ٽاا ا ٥ااٸ ىيڅاااز اٵٲبواااشبن ي ډىاابث٬ اام ااڈ ٵبش ااان ساال

اابى ىاوااي ٽاا اػ يان ابوا ثياز آوي اډب ٽا ثا ىاى

.ي بن وم

ويب اډىش ڈ ىىډى آهىي اان ى سه ا كمشپبن ار ا ٽ ثا هب٥ بٵشه څٺم وبو ا اان ثىوي ى ډى٦ٺ ٥جبر ى هبٻ آوپ سثبان ٽىواي

ن ي هبوز ا سلچ اػابى ااه ي اىټ ثب ځز كييى ؿب ډب، ػم االډ ه .يى ػاوبن ډٮڇ ث هبواى ببن اثب ډ

( امب ا اٹابة ٹثبوابن ى ثاثا 2012ىابډج 9) 1391ٹا 19ث سبن س٪بٽىىايځبن .ٹوچڂ ڈ ډىٶ اان ى ار ىز ث ا٭شا همبځه ىواي

ي ثى سبثچ ٹوچڂ ا دب ٽىواي، ى ي ٽ د ا سال بى ٽ ث ىاى آوبن وىا ٹىچڂ ا ىڀ ثبان ومىوي ي سمبډ ا٭الوبر سجچٲبس اه و ػب ا ث

.ٽيويىاي ثا ث ىيا هبواى ب ډبسڈ« كة مجشڂ اٵٲبوشبن» سه ا ومبىيځبن

ډبىان ي ب ا٭٢ب هابواى ااه ايان ٹ سهڈ يڅاڅ ٽشبن ٵش ثب ديان ي سٶابيس ىيا ومىوي. آوبن ػبن ٹشڄ ٭بڇ ٭ان بن ا ف ىاىواي ي ى ١امه ا ثا .هبىبو ډٺبډبر اٵٲبوشبن ى ثاث اه ػىبز آهىي سىٶ ي هڈ بوا اثا ومىوي

ه اا ثا هان ثشڂبن ٹثبوبن ثٮي ا اىپ ىيوي ىيڅز ٵبي ٽ ٽؿپشٹا 19ځى، ث سبن ډ ى ػان اٵٲبن ٹبڄ وز ي ا ٽىب اه ػىبز ث آبو

72

( ى ثاث و ػب ڈ شچا ااان ىاز ثا س٪ابار 2012ىبډج 9) 1391 همبځه ىوي.

« بواشبن كة مجشڂ اٵٲ»ومبىي ډب ث سمبډ ثبډبويځبن ځا ا٭الڇ ومى ٽ ى ٽىب آوبن اشبى از ي ى ر ٭يڇ سػ ث هاز آوبن كب١ از ا٭شا١ابر ثش ي يٮش ا ٭چ ڈ ٶبٻ اان ي ىيڅز دبڅ ٽ ثب آوبن ډشٽب بډبن

.ىي

:ایه خاواد ا لیست قسباویان ي تصايیس آوان زا قساز ذیل ب ومایىد ما تحیل دادود

ثق اهلل يڅي كجت اهلل ا ٹ سهڈ يڅاڅ ٽشبن ار -1

ػالن يڅي ٶي ا ٹ سهڈ يڅاڅ ٽشبن ار -2

ػمٮ ځڄ يڅي امب٭ڄ ا ٹ سهڈ يڅاڅ ٽشبن ار -3

كبډي يڅي ٭جياڅالڇ ا ٹ سهڈ يڅاڅ ٽشبن ار -4

73

هڈ يڅاڅ ٽشبن ارچڈ يڅي ىڂه ا ٹ س -5

ٽڈ يڅي ياكمي ا ٹ سهڈ يڅاڅ ٽشبن ار -6

ځڄ اكمي يڅي ياكمي ا ٹ سهڈ يڅاڅ ٽشبن ار -7

آٹب يڅي ډال ډىان ا ٹ سدڄ يڅاڅ ٽشبن ار -8

واهلل يڅي كبػ اډبن ا ٹ سوز يڅاڅ ٽشبن ار -9

ٶ يڅي ػم ا يڅاڅ ځچان ار -10

ځڄ اكمي يڅي ٵ اكمي ا ٹ اكمي آثبى يڅاڅ ٱبن ار -11

وب يڅي ډهبن ا ٹ هڈ ډچټ يڅاڅ ٽشبن ار -12

ٵبيٷ يڅي ٭جياڅ٪ب ا ٹ هڈ ډچټ يڅاڅ ٽشبن ار -13

:ا ث ومبىي كة ډب ؿىه ثبن ٽى كجت اهلل دي پشه ا ٹثبوبن ياٹٮغضیالب الطا الطار سیعز فط ب و اظ سالا الب وسالشب، »

والبض اظ ضا ثسضاسالح لقال ث ذبعط غطیت 1٣٩1سج ٣ثزس ث سبضید ضس سب سبفز زبض ثیسز زلیمال الب ضظ ثالب الب زض ضسذبض ایطا

«.ذز ث عیجبر ایطا ذجط زازسسب ثزس اظ ضسیس كجت اهلل ٽ اټ ا ؿمبو ػب ي ځٶز اه ايڅه ي آهه سمب اىبن

:ځي ثى، اي ى اىاډ ډثقس اظ سر ظب و سب ب ثب آب لغـ ضس الیر الالا اظ آالب »

زضیبفز ىطزی؛ ثال سالا وسالشب طاخقال والطزی ال الش ضالا زاسشی و ای زز فبسس طالى الب سب فطیبز ب ضا ثطز. ز یبفشی

ساس دجض ضسی سشمی ذالز الب زسالز ثال والبض ضالی. ضا ل وطز دبسذضر طفشی ثربعط اذص یالع ثال ضالط الطار آالسی ددالب ضظ ى دطز زضاظ لسط ایطا زض افغبسشب شؾط ثزی. ثالبخز

ىشة ب شقسز اظ مب الیز الطار ثالبال لسالط زض زسالز وضالس. دالس اظ فالصض ظاض زاضشی اظ عطف سئی ایطاال دالبض ال

سحش ىطض ثبالذط فك ث اذص یع ضسی ذالز لجیالت اخ یطذالب .ث ایطا ضفشی اظ لش ث سذب دبسساضا ایطا طاخق وطزی ثطا ضالب

ضسب ذز فشی ثب ذط ثطذضز سی آیع آب اخال ضالسی ضس سقالساز زیالط فشس یىشقساز ضب افغبب اظ ضا دسط اضز اسبق

آیس و ودب ضس افطاز ب؟ ثب ضیس افبػ ضویه بی وس الب سب اظ فش خدب ث ذط ضسی فشی و فطظسا ب ودبسز؟ دس

74

ظیبز ث سر س سبفز ظسا ضسی. لش ب ایس اظ سذب دبسساضا ثیالط ضسی ث سفبضر افغبسشب زض سطا طاخق وطزی ثب فسبز سشطز عزضط و زض ازاضار افغبسشب لبو اسز، آب فشس و وبض اظ

.آیس زسز ب ثط فش فطظسا ب لطی ث لطی طشی و زض شید ث ثبالذط ثربعط یب

ا و دح ویشط اظ عیجبر فبط زاضز ضفشی اظ االب آ لطیال زض لطیضز االزب ذز دطسیسی. آب فشس لسز زب دیص ای سیعز سال اظ عطف سذب دبسساضا اسالیط ضالسس ثقالس اظ السس وسالب سیطثالبضا ضالب

سذس ث ب زسشض زازس سب اخسبز ضب ضا زف وی. لجیالت اخ وطزس یطذب ضا ث ظیبضر ای سیعز ضیس ثطزس لجط الب ضالب ضا ثالطا الب

زاسالشی طب زازس، ثربعط ثجر ب اظ لجط ب ضب ف طفشی ز ال اضالش ضز لشالب زسالز ز و زز ایطا اظ وطش ای سیعز س ىط

دس اظ خسشد ظیبز جب ب آالب ضا زض .وس ضب ضا زضی خبیز ضز ثبضس دیسا وطزی غئ ا ثب بزضلس و اظ طثعبر عیجبر ضی

.ضسی و فطظسا ب سسظ زز فبضیسش ایطا ث لش ضسیس اس ، ثربعط طفش خسس الب ضالیسا الب ثال زالز افغبسالشب )دبضالبضضا الیش ، ظاضر ذبضخ ا طار( طاخق وطزی ال ضالب خاة ضز زازس سخ ث ذاسز ب ىطزس. ب زاسالشی سالب ذالز والبض

ضسس. ثقسا زسز ث سؾبطار ظزی و الی ثالز ىی زز ث زاز ب سالب فقبیز لسط ایطا ضا زض طار ث لبز سقیك زضآضزیال

فبیال الالب ضالیسا فشالالس سالالب اخسالبز ایالال سالالیعز سال ضا سالالس الالب آضا «.ظی طیی، لشب زسز ث سسز وطز طظ ایطا افغبسشب ډبىان ي هاان ٹثبوبن، ١ؼ ٽىبن ىى بوا ث ومبىيځبن كة مجشڂ ثبن ا سٶبيس ومىوي ي ث ىيڅز ٽ ث هب٥ ث ډ ٽاشب ي .ٵاشبىوي څٮه ي وٶاه ډا

پىؼ ي از ي وياو ٽىن اٵٲبوب ى اان ث ډٮمڃ ي سجيڄ ي ٽ ثبب ا ٥ٳ اكاة ي بډبوب ي وابى اب ډىډا ي آاىواا ٭چا ااه ٵباڇ ٭ابن ىيڅاز

ااه اڈ ا ا٭شا ر ځٵش، يڅ ثب وٶ ٽ ب٥ثيز اكمي واى ا هبډى .آىډپ ى ىشڂب ٵبي ي هبه اٵٲبوشبن ىاى ؾ اٹياډ ى اه ډى وي از

ٽىىي ث ب ډوشچاٴ ساه ي سلٺا اٽظ اٵٲبوب ٽبځ ٽ ى اان ويځ ډث اواي ي ب، وبواب...( ث وي ي ا كٺٷ اثشيا )ٵشه ث ډپشت، سٶلڂب ب، ډٲب ډ

75

وي، اډب ٽ ي سمبډ ډٺبډبر ٵبي ي ببن ث آس ٽي ډ پڄ ١ياوبو هبوث »دبڅ اٵٲبوشبن ثب ځٵشه ثػ ب دڃ ا ڈ آىډوا كٺاٷ ډاىڇ « ي ز ٵٺا

.ٽىىي ډ٪چڇ ډب ا ډٮبډچ ډم ٽ ا پىؼ، ٽشب ي يكز شچا ډٺبثاڄ ډاىڇ هاى اثاب واى،

وب ثٿ ي آاىوا ؿن وه شى، ډؼي سٽچ، ٴ ي ي ثامب اوبشب ثش ا ٵٺ٤ ث هب٥ وشه ډٺب س اوبوب ٴ ىڂ ا ث ثىي ي ويان ثبوياى،

ا ٭چ ىيڅز سلز پىؼ يكبو ث ٹشڄ ثابوي ي ثٮاي ا ىاىن ػاي اي ثا هابواى ا ىاش ثبي، آب ډمپه ن وىڀ ب ىڂ ا ى ٽبوبډ بڅػچځ ٽىي ي ٵايا

ى ي ىيا ي ا ىاز ډىٶيابن ي ااٲبڅڂان از ٽ ث وز ډىڇ ٽ ث ثب ٹبڄ ى؟

76

څ ٭بڈ اب

رئیس ثارز تا فساد تخ تا استاد فساد د جا را رفت است

ي ػىبز دي ى ىيڅز ډبٵب

ٽاا ٽاا ثااب ىااشبن هاان آڅااى اډپب ااٲبڅڂ ٥اكا ي ىااه ي از آوـا اش، دچاش ي سجبز؛ ډٺي ي ډلشڇ از ي ا ٹبسڄ ي ن ي ٵباي؛ اب ي اډا ي كاابٽڈ ډمچپااز. ى ډبٵااب دااڂبن

آي ٭٦بډلماي ثاب ػبى، ؿ ډالڃڂان دشچن د ي ڈ ىاى ٹبثاڄ ډپاض اٽز ب ىمب ٽ ټ ډز شب

از. پ ا ډياكبن وٽٶز ٭٦ب، ب ډجب ثب اسب ي ٵبى اىا ين مبڃ از .ٽ هى ثب ٵبيان اچ ىه ػاڃ ا ځٵش از

م اهلل ػبيي )دىؼ( ب ډجب ثب ٵبى اىا ى مبڃ ٽ ا ډا اب ( 1391ډاان 22« )هجځاا داياٻ »ا ثب از ى ډبكج« و٪ب ا»ثبوي ثيوبڇ

داډن ٵبى ى ي ز ثچن كٺبٺ ا ثبن ومى از اډب ثب ؿڈ دابځ هبا، ااشبى :ٽىڈ ا ا كٵب ا ٭ىب وٺڄ ډ دب .ىي اچ ٵبى ي ػىبز ا دبٻ ي ډى ػچ ډ

ى يٱىيڅشى هچى بى ىآن ٱت ي از. ثچن ي شى از ٽ ډىب ىيڅش»ي٤ وڈ؛ ٱت ډىب ټ اىا ىيڅشىٱت ډه ا ى ثچن ث ٽشڂ سٺڈ ډشا ى يډىي، يٱت ډىاب ٱىيڅشاى اىا ىيڅشى ىڂ، ٱت ډىب ىيڅشى س٤ اٵا

.س٤ ډىڇػبن ىاى ي ؿىه ا ىاىاډ ٱت ډىب، ا٭مب ٽب ٱٹبووى و

.بهشمبوب ى ي ز ثچن و ا٭مب ي از

ٻ آن ٹبووى ثى ي 8ٻ ا٭مب ي، ٽ سىب 60ا ى ي ز ثچن وىټ ث

.ٻ، ٱٹبووى ډجبىي 52ډشجبٹى

77

300ا ى وبك ڈ ډاٴ اٽظبكبر دبٽب ىٮشى ٱت ي ي ث ا .ى ىآن ا٭مب ځىي ازډىڃ ب

.ا ىاىؼب ا ټ ډبډ ٭بى سب ډٺبډبر ثچىيسج، م ى ٵبى آٱش اوي

ا ى ډجب ثب ٵبى اىا ى ي ز ثچن، ٭٦بډلمي و ياڅى اه ي ز، ي ا مپب ش ډىمبي. ي اٵيى ٽ ثيين ډٺبڇ ي ز ثچن، ٽياڇ اىا ىڂ وز ٽ ى ٵبى آٱ

.وجبي

ا ډظبڅب ثػش ٵبى ى ځمٻ از ډظال ى ٽمثىي يڅاڅى ثچن، ى ډبا

جٱبن، ٱٵ بى ث وبڇ بياڅى اؼبى ي ي ا يب٤، ث ځو ٱٹبووى دڃ -ډا «.اه ډىمبىي

، ثاب ثى ٽب ي ا ٽب ػډ وم م اهلل هبن! اځ س ثب ٭٦ب ډلمي ٵبي ڈىاى. اوابو ثاب ٭ٺاڄ اچڈ ا سا اه ؿڈ دبځ الو، ٵبي اچ ا ثابز وم

ډذي ٽ سب يٹش ٽالن ټ ي ز آٱش ث ٵبى وجبي، ؿ٦ ډمپه از ٽ سبدب ا ډمچ ا ٵبى ي ځىي هبوز ثبىي ي اكي ث هب٥ ٵبى ي ؿذبيڃ وياو ي اىاار دبى

.وىډلبٽم

سمبډ ثچوبن ىى ىي ي ٭ىب ٭ب ا ځىي ثىبىځا ثواث ډياوىاي ٽا ما اىاار ډا ى ؿىڂبڃ ٭٦ب ٹا ىاوي ي ى ؾ ٹ٢ ىى ي ؿذبيڃ ش ډىڇ ډب وز ٽ ىشبن وبدبٻ اي ي وىپبو وبديا ثبي. اي ټ بىب سمبڇ ٭ب ثچن از. وبى امب

دىب از ٽ اه ىيڅز وبثپب ثب ډٮب ي ث ي دڂى ډبډه ډليڇ ٽڈٵٺ٤ ى ػشؼدبڅ ٹبسڄ دي ي ىى ىيشياشى آوب ا ډؼج ث اشبوين وماى ااز يڅا ـڂب ب ىىان ي ٱبسڂان ا ث ډىڇ ډٮٵ وپى ي هاشب ډلبٽم ػي ي ٭چى

.ځىى بن وم

ا اډب اٹاڄ ثا ٭ىاان اټ آڅى ث سٶپ ػمٮش ثٿ ي ډياوڈ ٽ س ثباوبن ٮ ا كٺبٸ سچن سي ي ؿٽبن ٭٦ب ؿڈ د وپه ي اٳ ي ٭ساز ا ى ثاث اه اشبى ٵبيان ث څالڇ وڂا. اډب س ٽؼب ي اكب ػبوپب اه ما ىى ي اڅاڈ

ي ووز سٺ ٹجاڄ ا واشه ثا ٽا ډچز ډبسميا ډب ٽؼب. س ٽ ش ٽ ىډجب ٭چ ٵبى ث آشبن ٭٦ب ؼي ى ي كبڃ ثب ؿڈ د ا ٵبى ځشى اي ثاا

.ٽى اىا ىه ډ

78

ا وواي ىاز، اډب ثا آځب ډىډا ثب آوپ به هاوين د ځ س ٵبيبى ٭٦ب ي كچٺ ډبٵب ډابكڅ ٽا ٽ ىي ا ثچن ٹا ىاوي، ډز ومو هيا ا ٵ

:ٽىڈ ډ ا ٻ هبڅي ثه يڅي ٽ ى ػا بك ثٽ ډا ډٹٮز ىاى، ث ځٶشا 1

ٻ ٹبوو ثمب ډيى. اه ډى٦ٺ ا ػمچ بكبر اج ي ٭چاٴ ؿا 8مب ا ػمچ ٱج ٽى ي ٵٮاال ډىڇ ي ثو ا آن ډث٣ ىيڅز ثى ٽ ٭٦ب ثب اشٶبى ا ي سٶىڀ

ا ډ سه ٻ بز. ا بى وجڈ ثځشه ځ ىشؼمٮ و ى ډٽ دابٻ .سٶل اه ٻ ډٹٮز ىاز ٽ ٭٦ب ٭ميا مبوىي ب ځ ب سوج ومى

ا ٭٦ب ىمب ىيا ثچن ا ٽ ا ػبياى ب ىيڅز ثى ثٮي ا ىاي٥چج بهشڂ ث 2 كبػ ٴ ىـبٽ ذى. ٵٮال ثٮاي ا ا٭ماب ابهشمبن ؿىايه ټ ٽب ي ثب

، ډٽ ٭مي ٵي اىي از ٽ س٤ ب لز ٭بډ ىاٽش ډي ث٬، ٥جٺٽ ا ؿٽ ب ٭٦بز، سمبډ ٽز ب ي ومبىايځ اب ىيا ثا ي ا ډبٽاز

آب )وبڇ ػياي اىمب ىيا ثچان اى ثين اوي ي، ياىا يوي ٽ ث ډبٽز .ٹجچ( اوشٺبڃ ومبىي

ا سڄ ٭ي ډ ٹچٮ ى ػا مبڅ ٶبهبو ډچپ ډا ډٹٮاز ىااز ي 3ٵٮال ثىبڇ ډٽ سؼبس و از. اثشيا اه بك ا ٱٶب دچان ىيشم بكت ي ثى ي

.ٵٮال ډچپز و ٭٦بز

٭مي ٵي څجب از ي ډشڄ ث ډٽ سؼبس و ا كمبن ډبٽز ٽ ډٽ 4 .ثبي ا ػمچ ډه ب ٱج ٭٦بز ډ

ا سٮم ډمبوا ډا ياٹ٬ ى ٱة ، ػا ډا سڄ ٽ اٽز سؼابس 5هبڅي و ي ٽچىټ ډٮبڅؼ ػاك، ػچي، څ ي جب هبڅي وا ى آن ٹاا ىاى ى

.يى ثلبة ډډ ډه ؿٽبن ٭٦ب ا ثبا ثبهش ى ػىة ي١ ى ٻ ٭مډ بىبن ډٹٮز ىاى ي يٽ 6

ث ډچپز و ٭٦ب ى آډي از. اي ؿن اٽظ ا ب ي ادبسمبن ب ا٥اٳ ي١ا ي ىاهڄ ا سبكت ومى كب ث ٱبر ډه ىز اوياهش ٽ ثابا ثابهش وموا

.ثب آن از

آٹب ػبيي ٽم هى ا كمز ىي ي ا ىٵشٻ ٽبسبن ثين ي ډىا ا ى ىيا ثچن، ډىيي ي ډبز سمبب ٽىاي ي ٽما «ډٺبڇ ي ز ثچن»ب ىڂ

ىيس ا ػبى ٹډبن ياو ي ػىبز ډٮى ىين ومبي ٽ ډٺبڇ ي ز سبن ٹا ااز

79

ىڂ سمابڇ «ياڅ بكت»ځي ٽ ثؼ ا ٽىي ثب ڈ ډى آن و ډبٽز ا٭مب اىاار ى ٵبى ٱٷ اوي؟

ا ٻ ثىي كسبن ٽ ڈ كي ثب اثپشبن ااز ي ثاشه ٽاب اب 7وي ث پ ا ډىابث٬ ډٵ ؿى، سٽ، ي ي اثپشبو سبػان اه ثىي ياى ډ

كسبن ٹب١ وؼات ا ډاىيان ديدابٹ ٭بياس ٭٦ب ډجيڃ ځش از. بكبٽڈ ثچن از ٽ س٤ ي سب كبڃ ث اه مز ثبٹ ډبوي از. ثا ٵابى ي ىى ا ځمٻ كسبن سب ػب ثب ځٵز ٽ كش مه اىا ډجب ثب اسب ي ٵبى اىا ٹاڈ

.دڃ اهشال ي ا ث ا ډچبى اٵٲبو ا٭الن ٽى ډٺبثڄ بياڅ ډا ٩با ثىبڇ اياهلل ٶ يٽڄ دبڅمابن ا ثچىي ډىڃ ى ٥جٺ8

ٽىي ي ا ى ن ي ټ ٹبثڄ ا٭شمابى ي ثامب از. ٶ ثش دڃ ٭٦ب ا ٽب ډ .يى ډ

ا بهشمبن ثٿ ى كبڃ ا٭مب ؿبا سٶلبر ٽ ٹجال ثىبڇ ا ٭ؼت هبن 9ي ي ا٭بة ث ٹمډز ٭٦ب ىآډي ي ٵٮال و٪ ث يٮز سٮما ابي ا ډ ثى ثب سي

.ػمچ ثځشه بهشمبن ى ي ز ثچن ډلة ځىىا سٵىي ىڂ ٭٦ب ثا شبوين ثش ى ث اػاب ځاٵشه ابكبر سؼابس ي 10

ي ټ ين ثيين ډب ثب ٽز ب ي اډبٽه اٹشبى ى آي از. ډظال بك ډىيبڃ ي بك 16ډا ي ډبٽز سؼبس ىبٵ ٽ ډلڄ ٵي ډاى سٮمار از ث ډير

.بڃ ث اػب ځٵش از 50 ډى ىيا ثچن ا ث ډير ڈ ؿىبن ى سمبڇ دي ب بهشمبو ثمڃ دي ب ٻ ب س٤ اوؼا

ٵاي 50ثا ٵاي ثچىاي ٮىا ب ىاهچ ي هبػ ثيين آوپ ډب ځا ومبي ټ از. ډظال ى ثع ٱ٢ىٶ ياٹ٬ ى ٻ ٹډبوياو اډى ٽ و٪ ث وٺ ثبي

ي يڅ ثوب٥ م ٽ ٱ٢ىٶ ث ٭٦ب ٹبڄ ي از بياڅ ډا ا سوت سوت ډ وؼىا اى سا٤ ثااى ا آن ډمبوٮز ٽى. اٽظ ػبياى ب ٽ ث اػب ځٵش ډا

چ٦بن ٽ بكت ٽز بهشمبو و ز، ٵيا ډلمي ىاو ثاى ىڂ، كبػ ثبٹ ها، څىڀ ي ډلمي، اياهلل ٶ، كبػ ډبڄ، اشبى يٽڄ ب ٻ هبڅي ثه يڅي، و ډٺڈ بياڃ ډا، ىاٽش ډي ث٬ ب الز ٭بډا ثچان، كابػ

ٹجڄ پش ٽى ي... ٽ اٵاى كبث ي ى جپ ډبٵاب ثاب ٴ ىـبٽ ٽ ؿىي .ځى ثبىي؛ ر ډ ٽب ب د ىآډي ډ

ػمٮش ٭چڈ ب ي الٸ ڂ يٽاال -ا ثٮي ا ٭٦ب ىي ٱبسڂ ىڂ ػبى11دبڅمبن ػىڂب و ث ػبن ي ډبڃ ډىڇ وڂوجوز ٶ ده ٽىوي. ايڅ اٽ ثىابڇ

81

ومى ي ىيډ ډه ي ادبسمبن ب بى ى ډٽ ي كډ ىاى. اىايي ا آاى ثىب .اوي «ډٺبڇ ي ز ثچن»ٹډبويان ب ىيان ثـڂ ي آىډپ ب

ا ٱت ډه ى ډا ؿ ى بكبر ج، دبٽب ىٮش ي ډه ب ا٭شا 12ډلٺٸ ي ىيشڈ ر ځٵشا ىيڅش ي ٱ ىيڅش ثش س٤ ډبٵب ٭٦ب ي ى ىػ ىيڇ

از.٭٦ب م ٹډبوياوبن څـټ ي ؿځ ا ث ػبن ي ډه ډىڇ ځٿ يا ب ٽى ي كش ػب هبڅ ى ىز ب ډا ثبٹ وڂاش اوي )ؿ ي ث وبك ڈ ىاهاڄ ا(

.م ا ثه هى ډظڄ ډبمچټ دي ه سٺڈ ومىويوث ى هاىي بٵز ٽ ا ىيا كسابن ساب ىاهاڄ ډبٵاوپ ا ٽبثڄ ډأىي ث

ډظال مز ٽا . ىىان ٭٦ب، ډلٺٸ ي ىيشڈ ى ى اه ىز د يٮز و ځيويب مبڃ ىيا ا الٸ ڂ يٽڄ دبڅمبن بكت ي، ٽم داش ا آواا يٽاڄ

ىبس اكمي ب ډ٢ابن ٱ٢ىٶ ٻ سب ومى ي ث سٮٺت آن يٽڄ ٭جب ىاڅ ي ىي ومبىي ډبٵب ډلٺٸ ٻ ب ثوى بهشىي ي ى اه ٩ب يكير ډٮبين ي از ا كٽش ب ن آٴ ډلى ډىب٥ٺ ا ث هى اهشب ىاى ي... ثا ابى ډابن ثباي

.يكيس ي ىيشم ثيز ٭٦ب ډلمي از -ج اه ډبٵب ػمٮشډاا سا٤ ابياڅ -ىي ثچن ډ با اجٱبن ا دبسټ ٽ ى ٽمث13

اؼبى ي ؾ ػىج ٹبوو ي كٺٹ وياى، ٵٺ٤ اهب اػجبز ٽ ث ىش ٭٦ب س٤ اڅشؼاب ا ا ثىاي ى ي ا يچ وٺچ ٽ ډابڃ ىا ه٦ب ٽب ي ا ٭مچ ډ

.ځوي ډ «ډلڃ ي ش»اٵٲبو ا 20ومبي كياٹڄ ډجچ آٹى ياى ډا ډا اوين ٶبهبو لز ٭بډ ثچن ي ذ هيا ىي اا ډٺبثاڄ آن ٽا 14

اٽظز ىاٽشان ى آويي ډٮبى هبو ىاشىي ي ډپڄ اٽظا ډ٢ابوپ ا ډىاب٥ٸ ىي ي از ډٺبڇ ي»ومى، ى ػمچ هبوز ب وبثوىو آډيوي ا ثوث كڄ ډ يڅاڅ ب ډ

«ډ واب »ي «اڅٶاالف »كبة ثبي ٽى ٽ ىڅڄ آوا يوٸ ىي ٶبهبو و ٭٦اب «ثچن .بى ډ

اه ډظبڃ ب ٵايان ډػى ااز ي واب ؿىاياو ثا سلٺاٸ ٭ماٸ ي ډاپبٵبو اٽبىډټ وياى ٽ بز ٭بڅ ډجب ٭چ اسب ي ٵبى اىا هى ا بى ثا آن ځاغ

بى. ىبٵز ى ا، هبوا ي ى ٭٦ب ١ير ث ثه اڈ واياى ىا ځاډبووبو، سبوټ سڄ ي سؼبسوبو، ٻ ي هبو ىاى ي اډپبن وياى ٽ ىه ا ويځ ٽىي اډب ؿذبيڃ ٭بن اي ا وجىي ث٣ آوپ اكمٸ ي ٽ ډبىاى وجبي. اوابن

ټ هبواى ٵٺ ثى ي ث ځٶش هى ٭م اڈ دي ٽ ٭٦بډلمي ٽ ا بڅڈ ٵٺ٤ ډ ځش، اىم ډب ٹبيو ا ا ٽؼب ثيز آيى؟ « اهلل ػبى ٵ جڄ»ى

81

آٹب ػبيي اځ اويٻ يػيان ډياش ي هى ٱٷ ٵبى ي بهز ي دبهز ثب ډبٵب ى اوي ٽ ډىابء سمبډ اىاار ثچن ى ٵبى آڅ» :وش ثى، ػمچ ا اى٦ ډ كبٽڈ وم

«.ي ډىج٬ آن ډٺبڇ ي ز ثچن ي و ٭٦ب ډلمي از

فتز سیبسی عطب و تعیز ضخصی خدش ست تبی تصبی چپب جبیت د

.ضذایجب زفت ی

82

!لاچاق اسا، رشت جذیذ در ویت اپیه

ث 2002ټ ځا سب ٵب ي ا ٽمش اڅمذټ اٵٲبوشبن كبٽز ٽ ا بڃ ي ىيثاب ثا سه وبڇ يپب ث ثين ا اٵٲبوشبن ٵشبى اي 200اه ث ا

ى وما ا ٽ ثب و ځش اوي. ځٶش ډاه اٵاى ى ثيڃ دىاهز دڃ ثا ډاي ن اڅمذټ ي ډشجبٹ ثب يا٦ ي دوي ب كث .ي ب ث هبع ا ٽ ٵشبى ي اوي

ى اه ځا ٽ ى ثه ا ابو ب اٵٲبوشبن ډىش ي آډي از ٽ ااه

وبڇ يپبان ډاچپ ي اب اڈ اٵاى ډثبن ث ٽ ب آشاڅب، ايدب ي ب اڈ اډپب ٵا ٽى اوي. ث ثىبى اه ځا

ىاڅ اډپب ډٵٸ ث ٵا ا اٵٲبواشبن 12000سب 5000پ ا اه اٵاى ى ثيڃ دىاهز .ي اوي

ډبډز اوا ػڂايڅټ ا ػىباز ى مب بى ا اه اٵاى ى ډبن ځٶش ډٽبان ػىڂ اٵٲبوشبن، ٭٢ ػمٮز االډ ي ياڅ ٵٮچ ٹىيي ٽ بز ٽمش اڅمذټ ا ث ٭ي ىاز ي ٩ب اٱج ب ٵٮچ اه ٽمش ٽ ا بان ي ڈ كث ب ػڂيڅټ

ٵٲابن ا ٵابى اه ى كبڅز ٽ ٵٲابن ياپبان ا .ډجبي، ا اٵٲبوشبن ثين ي اوياوشب ى اه ٽمش ثچىي از ي ثب آوپ ى اط كمبر و سٮياى ا ػاوابن ډاب، ى ث

ثٮ٢ ش ب ي اٵٲبوشبن ىه ى ٦ق ػبن ىاش، اډب اځ ٽمشا اڅمذاټ ثيز ٭ىب دبٻ ي ي٥ىييز ٹا ځى، اٵٲبوشبن بو ثځ ثا ٽت اٵشوبار

.ش ي ا ىاز ثش ى

ث اب ځاب سٮياى ا يپبان اٵٲبوشبن، ٩ب اٱجا ا٭٢اب هابواى ي وىپبو ا ى دز ب ډڈ ٽمش اڅمذټ وت ومى از ي ډچوب ىاڅا ا ثىػا ىيڅش ي ٽمټ ب ػبو ا كٴ ي ډڄ ومى از. اي ثب ىياى سه ا ٽب ػاډ

ا ىاى اډب ىي «سي ي اشٶبى ا الكز ي٩ٶ»بواڅ سلز ٭ىان ى څ٩اب اٱجا ي .ډظڄ يب ىي ىڂ ٵبى اىـىه ػىبشپبان ٽ ا ثب ومپىي

او ػڂيڅټ ثوب٥ ىاشه اث٦ سىڂبسىڀ ثب ډبٵب كبٽڈ ى ىشڂب دي ٽ ځ . ډسپت ي اوي ډؼبار ويويثوب٥ ٵبى ي ؿذبيڅ ٽ

83

مغازله بنیادگرایان اسالمی با امریکا و غرب

ثب ٦بو: ؿڂو اب ر ډشلاي ثىاي ا »اثر ىٶ وىي ٽشبة امىي ، سلٺٺبر ٵاياو ى ثب ياث٤ ديا ي دىبن اډپب، .آ.ا «دب االڇ ثىبىځا ځىاڅمچمه ومى ي ثب اىبى ي اي ثمب ثډال ابهش اهاني ٱة ثب ػىج ثىبىځا

از ٽ ؿ٦ اوڂچشبن ي اډپب ػىج دبن االډاش ا ٽا ا آن ػبڅاز داڂبن اهاو، ٥بڅج، ػبى، اڅٺب٭ي ي ٱ ىآيىوي، ى ډٺبثچ ثب ػىج ب ډشٹ ث ډظبث

ز ومى ي سب اډي ا ااه وياب اسؼاب٭ ي ب ث ډيان ٽي كمب ىز ديى١يډچ و سىب ى اٵٲبوشبن ثچپ ى ب ٽب االډ مـن اڂبن اب اى

.ثى ډث ٹچڈ ىٶا ى وا « ػىڀ ى، ػىڂبي ډٺي»ډٺبڅ ڄ ٽ سلز ٭ىان

ب ا ډىي اٮي ( اوشب بٵش از، ث ځ2006)ػى ي ٵجي « ډبى ػو»اڅمچمه، ث .آ.ا. سمٽ ىاى ډ٢بن، پ ا ٽىځبن ي ثىبوڂاان اچ اهان .آيڈ از ٽ ډب ثب اويٻ سچو سػم آوا ى ڄ ډ

ٮي ډ٢بن )وٶ ىيڇ ا از( ى ٽبم ٶي ثب ب ػم ايوبي

84

جىگ سرد، جىگاير مقذس

ډشػڈ: م |ر ىٶ وىي: اث

2006ي ٵجي ډبى ػو، ػى

، ىٵش بز ػم اډپب ډلچ ثى ثا سجابىڃ و٪ا ډابن با 1953هان

ػم آوبي ي ػىڂبي ػاو ا هبيډبو. ى س ب ي ٶي ٽ آن يياى ا ى، ثب څجب هبٽش ثا ساه ي ي ډبڅ ثب ډب ٵش ى 62ٽىي، آوبي ثبځ ډ

ٹبډز اشبى، آوغ ب همي ي ډز ب ځ هى اوي ډبوىي اىپ ثا ػاب اب ى ٽىي. ى مز ؿخ اي ؿ شو وڀ ټ ډ ىي ډ ٹيسمىي ٵب ياى ډ

ٽبٱا ى ٽ څجب سبټ ث سه ىاش ي ي ډ ا ډى٪ڈ ي ساي از ثب ثشبڃ ىاى، اډب ى٭ه كبڃ ث ا ى ابڃ 27٭ٺت هى ډشػ ب ػم از. اي ٵٺ٤

سؼث ث ٭مٸ ى ىوب د ي ي هوز آڅى االڇ، ا ډ سب ٭مبن ي ٽاؿا ا دز وبى از. اي ا ىه ٶ ٵشبىځبن ي ديڂان ي ډاال اب ي ٵٮاب ن ا

مه، اىن، سٽ ي ٭ثشبن ٮى ٽ ثٮ٢ بڃ ي ٭جاب ثا ساه ىاواي ي ىي، ، .ٽىىي ثٮ٢ ٽس ي دشچن دي اوي، اي ا ما ډ

اكاة ثىبىځا اٵٲبوشبن ي ثو كة االډ ځچجيه ي ػمٮز االډ ثبو ٹمز ٭مي ٵشىي ي ٭مي سه ىز ديى ب .آ.ا. ٥ ػىڀ ى ث مب ډ

آيىوي. اىبن ياثا٤ ٭مٺا ثاب ا.آ.ا. ي آ.ا.آ. ٽمپب اډپب ا ثيز ډٽىوي. اه اكاة ١يډچ ي هبه ساب اډاي اش ىاشىي ي ډ٦بثٸ اياډ آوبن ٵٮبڅز ډ

.ببن ثب اشوجبار هبػ ا كٶ٨ ومى اويى، پا ا ډٺبډابر ٽچاي ي ډالٹبر ٽىىي آوي ثب ب ػم ٮي ډ٢بن ث

اڅماچمه ابى ايبڅٿ بډبن ډوٶ ي ډى ثىبىځابن االډ ٽا ثىابڇ اهاان ځىى. ؿىبوـ اي ى ٽىب ب ػم ث ٭ىان ټ ډمبن ٹبثڄ اكشاڇ ي ډبوىي با ډ

.ټ ٽ اشبى ثى و ث ٭ىان ټ بشميا سلز اډثا ٽز ى ٽىٶاو داډن ٵىڀ االډ ى دىشان ث٦ م، ډ٢بن

دوشن ث اب ر ډشلي آډي ثى، ٽىٶاو ٽ ا ػبوات ٽشبثوبوا ٽابوڂ سماڄ ث اب اىبى ډىش ي ىه اث٦ا، وشؼا ااه ٽىٶااو ثبىاي سٮاياى ا .ي ډ

ىاڅ، 25000ډبٳ آوبن ثبڅ ثى ث وز ب ثػش هبيډبو ا اب ر ډشلي ثى.

85

اٵين ث آن ډبٳ ساوذس و ثا اشاٻ ٽىىيځبن ى و٪ ځٵش ي ثى ٽا ا ا ا يار هبػا ااز ځىي، اه اىا ٮج اڅمچچ سى٪ڈ ډ ػبوت اىا ا٥ال٭بر ثه

ا١بٵ و ا ٥ٳ ه٣٦ ٽ ى وبى ب اشوجباس اب ر ډشلي وٶ ىاى. ٽمټ ب ؛ ٽىڇ وٶش اډپاب ى ٭ثاشبن اٮى ار «آډپ»ا اب ر ډشلي ي

ځٵز. ډبوىي ب ٽز ٽىىيځبن، ډ٢بن، ث ٭ىان ټ ايبڅٿ ډشٮت ي وا ثا ډ .ځىي، ىه ٽىٶاو ٽز ىاز ٭ىان ټ ډلٺٸ ٽ سمبڇ ډبٵ دىاهز ډ

ثچ اىا ا٥ال٭بر ثاه ىي ٽ اها اىي ډلډبوا »سلاز وابڇ (IIA) اڅمچچابى: يٳ ياٹٮ اه ثاى ٵب ي، سمبڇ اياٳ اه دي ا يا١ق ډ «ا٥ال٭بر اډىش

اٵاى ي وز ب ٽ ى پڄ ى اٵپب ډچمبوبن ى ٭ا اب ځوابځن ا » سبڈ ى ثوا اب با وٺا ىاواي ػمچ ډٮبٳ، بى، ٹبون ي ٵچٶ ي ثٮ٢اب ا

عاب سای.آی.ای.،، )اس راست ث چپ: یت ثیزد )سئ سی.آی.ای در اسال آثابد،، ریاابرد واز یجستز )رئیس رثزت اوی )سفیز ازیىب در اسال آثبد،، جزا حیذ )رئیس آی.اس.آی.،، ییب

.سی.آی.ای.،، رثبی، جذی

ثاب مبابت ثاذ پبیا سای.آی.ای. 1422تصیز ثبال و یه اللابت خفای جاذی رثابی را در ضت یت ثیزد زفت ضذ. یات «دض اصی»دذ اس وتبثی تحت عا آی.اس.آی. طب ی

ش سای.آی.ای. در آسایب ثاد وا در اساال آثابد سئ تازی زوا 1424ای 1421طی سببی .دلعیت داضت. ا رسبیذ وىبی ازیىب ث ثیبدزایب افغب را تظی ی

احشاة ثیبدزای افغبستب ثخصظ حشة اسالی جاذی جعیات اساالی رثابی عاذ تازی دست پزرد بی سی.آی.ای. طی ج سزد ث ضبر ی لسات عاذ وىابی ازیىاب را رفتاذ

آردذ. ایب راثط عیمی ثب سی.آی.ای. آی.اس.آی. داضتذ طبثك اااز آاب فعبیات ثذست ی .وزدذ. ای احشاة ضذی خبی تب ازس رضت بیطب ثب استخجبرات خبرجی را حفظ د اذی

86

ځىآيى وي. ى ډبن ب اياٳ ٽ دز اه ثوبډ ٹا ىاز، پ اه ثى سب ثا ى ٭اه «ػبن يىڂ االډ اوڂ ي مز ي ثب اسپب ث اه اٵاى ىاى اى.

ٽىي. ٷ ىبابن ډبن، اب ر ډشلي ى ػشؼ آن ثى سب ا هى ا ث هبيډبو ثباډپب ي ووجڂبن ىڂ ډيٳ سجبىڃ و٪ داډن اه ثلض ثىوي ٽ ؿڂو ا ااالڇ

.ب ثا ث٤ ي ځش وٶ اډپب ى ډى٦ٺ اشٶبى ٽىثا بډبن ډوٶ ثب ابه اج و٪بډ ٽ ډئڃ ساي اب ي هاوز ب بى از، ٭ؼت ثى ٽ ا آن ثا

ډبن دي ثا سؼيي كابر كض باالڇ وبڇ ثى ى. يڅ اه ىاي ٽابډال ثب بز اب ر ډشلي ډ٦بثٺاز ىااز ؿىبوـ آوپ ى ډوبڅٴ ثاب ٽماوڇ ٹا ىاز ا اي ثا ٭ىاان اټ ډشلاي

اي. ا ډبوپا ډاه ثاب ثبڅٺ بى ډډٺبډبر ب ي يار هبػا ٽا ثاه

اسلاابى ػىااڀ ػاابو ىيڇ ي ٵيدبااي ى هبيډبو هيډز ٽى اواي،

ٽىىي ٽ ى آن ډبن االڇ ڂبو ډابو٬ ى اڇ، آوبن م ث ټ ثبن سپا ډ ډبكج ىاشډٺبثڄ ځش ٹير ي ي ايڅ ډبٽڇ ى ډبن سى ب ثى. سچپابر اچ

ډب االڇ ا ثلض ټ يو ثاٿ ى ډٺبثاڄ ٽماو »ځي ډ اټ «اىبهشڈ. ڇ ډاى اىن هيډز ٽى ي ثب ٮي ډ٢ابن 1950ىذچډبر اډپب ٽ ى بڃ ب ٹجڄ ا

ډاب اي ا ثا ٭ىاان اټ واي ډبوا ي ي ډظجاز »ځي. ډالٹبر ب ىاش از ډثب ه اى اډه اچش، ىڂ ىذچډبر ٽى ٽب اډپب ٽ ى بڃ ب «ىبهشڈ. ډىايا اب »ځي، ډٺبډبر اډپب ى ٹاب ډلڄ ٽب ٭ثشبن ٮى ثى ډ 40اڅجىب ىاشىي، ٽپ ډاٵٸ باز اڅمچمه، كه ثب مپبان ډ٢بن ي ج اهان «ډى٪ڈ

.ب اډپب ى ډى ثىاڅماچمه ثا ؿب ى د ا ډالٹبر ډ٢بن ى ىٵشا باز ػما، اهاان

ى ٽ ثا وڄ ب كبډ ي سماڄ ٽىىاي ځاي اب ااالډڂا ا سجيڄ ډبډبويى ي ډ٢بن و ٽ هى ډئڃ ٭ثشبن ٮى سب ي ا ػىا سب ث مب ډ

ثه آاي. اڅمچچ آن ثى، اىټ ٵى ډط ي ا و٪ دىاان االڇ با ثا كابة ډا

ییب ویس ، ضئیس س .آ .ا ث بذش وطضب آسالیب ثجبر س ذبعط ث

طوع سصی طفز از سجیغالبس ثال آدب فطسشبز ضز. س .آ .ا . ث ذبعط سطیح اسح زض اظثىسشب، لطآىطی ضا ثسی یه اظثه آالب طالی سطخال ز ددعاض خس اظ آ زالبح الز اظ عطیالالالالالك آ .ا .آ . طالالالالالب ثیالالبزطا افغالالب آالالب ضا زض اظثىسالالشب

.درص وطز، «ج اضجبح»وتبة

استی و

87

بن، ٽبوپ ى ثػى آيىن ٥بڅجبن ى اٵٲبوشبن وٺ ىااش ي االډڂابن سىيي دبٽشاڅماچمه ثاا ث اى ث كمبز ا اڅٺب٭ي دىاهش اوي ا ډيڃ اهاان 1990و ا بڃ

پڄ ى بډبن هى اشٶبى ومىوي. ڈ آهىي اان و ا ث٦ه ټ ډؼم٬ ډوٶ ثىبڇ آز 1950اڅمچمه ثى، ج آن ا ى بڃ ب اهان ٵيابن االڇ ثهبش ي ډشبط ا

اهلل يف اهلل همى ث ٭ي ىاز. كمب، بډبن سيش ٵچ٦ى و ى وواز ثا اڅمچمه ٭ اوياڇ ٽى. ثىبىځابن ډ ا ػبى ااالډ ي ٭ىان به م اهان

بىار ب ػم ډ ا ساي او 1981ځي ب ڈ دمبن بن ٽ ا٭٢ب آن ى ى داي 1970ث بډبن اڅٺب٭ي ابډ دشىي و ى بڃ ب 1990ٽىوي ي ى بڃ

مـىبن ثٮ٢ ا جان اٵٲبن ٽ ج ػابى ١اي .اڅمچمه ڈ ثا ىاشىي اهانه ىن ى پڄ ى ي ا ٽ ثچ .آ.ا ا اويا ي، ث ٭ي ىاشىي ي ث ث

ٽ د ىآډي ثا اڅٺب٭ي ثى ٽماټ ٽىواي، وا ا ا٭٢اب «اٵٲبو ٭ث»جپ .اڅمچمه ثىوي اهان

ػب اٱاٷ وز اځ ځٶش ى ډ٢بن ديٽالن ٵپ ابډ ثه ىن ااز. يڅا ث ثځا اڅمچمه ي ڈ دمبوبن ىڂ االډڂا بن ٹبى وجىوي بډبو ډ٢بن، اهان

اڅٺب٭ي ثػى آيوي، ډڂ آوپ ى ػبن ػىڀ ى آوبن ث ٭ىان ډشليه اب ر ډشلي ثىوي، ډ٢بن وا، ؿىبوـا ى مى ي ي ا ٽمټ ب ديا ي دىبن ياىڂشه ى وم

اىبى ٽ ځىي از، ث ٭ىان ټ ٵى ډط ثا .آ.ا سو ي اشوياڇ اي .ثى

ډابچ امبڃ 40ا ٽ ى جه اڅپڇ از، ىپي 1926ي ډ٢بن ډشڅي بڃ ٮاڅجىب اسجب٣ ثٹا وماى ي ثا بڅ ثى ٽ ثب كه 14ٹب ى ٽىب يى وڄ ٹا ىاى. اي

اڅجىاب ػىج اي دز؛ بڃ ثٮي، د ا ٵاٱز ا دىشن ٹب، ډى و كهٶش وبډ ډث٣ ث «اڅبة»ثى. پبڃ ثٮي، ډ٢بن ثلض ياشب ي ٵى ٹبثڄ ا٭شمبى اي

اڅمچمه اوشوبة ي ي ى اه ډبن و ثب ىهش ثىب ٭ي ٽى، اه ډٹٮز هاث اهان .ثا اي ى ج بډبن ثػى آيى

مچچ اڅ ډ٢بن ث ٭ىان ٶكه اڅجىب ى ځى ثى ي ثا اؼبى جپ ا ياث٤ ثه، اي ث ىااڅالڇ سلز ٽىشيڃ ثشبوب ٶ ٽى، ػب ٽ اثا اب 1945ٽى. ى ٽب ډ

.سٵبو ػىڀ ډبن ٭ة ب ي ىبن ى كبڃ پڄ ځ ثى، ډ٢بن ث پڄ ټ ډجچ ب ىآډي، ډبوىي اچم ځبوش ػىج 1950ى بڃ ب

ى سب ى ٽىڂ ػبو ډچمبوبن ى ٽاؿا اي ث دبٽشبن ٶ ٽ 1951ي 1949االډ. ى ډاياى اسجب٣ ڈ ث ػبن ا ى ا االډ ب ػىج ٽ ٵى ووشه .ٽز ٽىي

88

ايڅاه دبٽاشبن، . ي اوشوبة بډبن آن ىثٽڄ ٭ىان ث ب سال وشؼ ى ٽ ػب االډ اڃ دب ث ٽ ٽ ٽا ػاة ثاا اؼبى ي، ى كبڃ سجيڄ اين ثا ډ

ي. ىيڅز دبٽشبن ايبڅٿ ب ثىبىځا ثى ي سٺجب هبو ىيڇ ٮي ډ٢بن ډلة ډا ا ى اى ډچ آن ٽ ث اي اهشب ىاى ي مـىبن ووز ي، څبٹز و ثوبډ

.٭چ هبن دڂٶشب ث ٽشبة ب ډ٢بن وز

ى دبٽاااشبن، ډ٢ااابن ا ڂا ػاوابن وىټ ثب ټ ااالډ

ثىبڇ اثاڅٮال ډاىيى ٽاب ډپاى، ٽاااپ ااابډبن ډااابث ثااا

اڅمچمه ا سب ٽاى ٽا اهان اى. اي ػمب٭ز االډ وبډي ډا

ػاواابن سىاايي ډااچمبن ا ثااا ٽز ى ػىڀ ٵچا٦ه ااشوياڇ

ومى، څاا ډ٢ابن ثا ډاىيى ډا ٽمټ ٽى سب جپ ي٬ ي ٹ

ت ي اكباابس ا ډلااالن ډشٮااډچمبن ا سپڄ ىي سب ى ډٺبثچا

IJT ثب ػىج ؿخ دبٽشبن ا آوبن اشٶبى ثٮمڄ آي. اه كٽز ٽ وبڇ ډوش اىي آن

از ا ػه ب ٵبش ډڅى اڅڂ ثىا ي ثى. اه ځي ٵٮبڅز ب سٺجب ٫ ٽى. ؿىبوـ ي يڅا ١اب ډچق هى ا ا ډل٤ دىشن ى ډٺبثڄ ډلالن ؿخ ي

اه ٽمپ اب ا دسابة »وي؛ و پ ا اٵاى بكجى٪ ى ډى اه كٽز ډث ماه سسات «سوڈ ي٫ ي ي ث سست ا ا ثا ثهى ب سىي ثٮي ثب ومى،

سلاز جا ىپشابس 1977ځي ث آډ وچ ا سىييان دىاهز ٽ ثٮي ب ى شٮت، ػىاڃ ١باڅلٸ ٹير ا ى دبٽشبن ثيز ځٵشىي، آوبن ثا كمباز ا ػابى ډ .ڂب ثا اڅٺب٭ي ثػى آيىويٲبوشبن دىاهش ي دىباٵ

ىبهشىي، ٽا ٽا اڅمچمه وب ا ث ٭ىان ټ ؿ ډىٶ ي پ ډ اهانثىاش ٽ آوابن ا ثا څىاين ي -ثب االڇ يىا٫ ځٶش ي ٭الٹمىي مپب ثب ٽموڇ از

اڅمچمه ءٹي ٭چ جا ، پ ا ا٭٢ب اهان1954ياىڂشه وىټ ډبهز. ى ا ا ٭چا ااه ابډبن ي ىاز ډ اوؼبڇ ىاى ي ث اه سست وب اٹياډبر ػاي

اض ځٵز، ؿىبوـ سٮياى بى ا جان آن ا ىشڂ ي وياو بهز. ډ٢بن ٽا ثل

الس ضب سقز بب زطالسعاض زاالط اظ

والطز وال اظ عطیالك س .آ .ا . زضیبفالز ال

ضس. طوع س .آ .ا . زض اسح آثبز اخطا

ط ضط یىال اظ سالبثم والبض سالطی ثالب

سدطث سطی بضا سیب زض اض افغبسالشب

سقز زض سب ثالز سالئیز اشمالب ثب

.د ضا زاضز

، استی و «ج اضجبح»وتبة

89

ي، آوډبن ى ييا ډايٳ سجچٲابر ١اي ډئڃ اډ هبػ اهان مى ډ .وب ثى. وب اي ا ا سبثٮز ډ ډليڇ بهز، اډب سجٮي اي ى وذبي

پجب ىڂ اه ػىڀ ى ثى ٽ ډ٢بن ي ػىج اي ا ډن وڂياز. اه ډبن بان االڇ ثىبىځا اه ثب دب ث اډه واب اب ډٹٮز ٽب اي آڅمبن ثى، پ ا

ځاى. ډبوپ ي ډ ياث٤ ىذچډبسټ هى ا ثب آڅمبن اٹ ثٹاا وماى، ډآڅمبن ٱث ډى ا ثا ٽب ډوبڅٶه ىي ٽ ډب٭ي بهز، ٽا ثا ااه سسات

ن ث ٽمټ م آڅمابن ٱثا ا ډ٢ب .ځىي اڅمچمه و بډڄ آن ځي ب ډ اهانكپڈ ا٭ياډ ٽ ى ډ ثا بى ي ثى ٵا ىاى ي؛ اي ؿىي ابڃ ثٮاي ثا ػىاا

، ډٽ االډ ػىا ا دب ځاا 1961اڅمچچ. آوؼب ى ٵز، ډٽ بز ي س٥ئ ثه .ي اڅمچمه ى ايدب مى ډ ٽى، وبى ٽ بڃ ب دبڂب ٭مي اهان

ي 1950ډ٢بن ث ٭ىان ډشلي ياىڂشه ثا ډجب ٭چا وبا، ډابن ابڃ اب ا ځى ډم ٽ اب ر ډشلي ى ثاث ځاش ثى ى ثى. ااب ر ډشلاي ثاب 1960

اشبىن ى ډٺبثڄ وبوبڅڇ ٭ث و٫ وب، ثځشه اشجب ا ثٮي ا ػىڀ ػابو ىيڇ ي: اډپب ٽي سب ثب چ٦ىز اسؼب٭ ٭ثشبن ٮى م ى. ى هبيډبو ډسپت ا ا ، ياىڂشه ٭ثشبن ٮى ا سٸ ٽى سب ث اؼبى جپ1950ىز ى بڃ ب

وبى ب ي بډبن ب ىز اش االډ ثذىاى، ؿىبوـ ى ٵىا ي اه بډبن ب ا ٽ ډ٢بن آوا دبا ځاا وماى ا ډٽ االډاڅٺب٭ي ا ثش آن ثين ٽى.

آډي، ٽ ا ٽمټ ب وبيسمىياو اٮى ثا ډشٶيه ٭مي اه ثوبډ ث كبة ډ .ثى ډ

اه ډٽ ثيى ډلچ ي ثا سمبډ االډڂا ب ا ا ػبن سب ځى ڈ آډاي ٵٮبڅز ب و ثا دوا ي وا ي ثا ٵٮبڅز ب هى ثوبډ ومبىي؛ مـىبن

اڅمچمه ثى ي ث ځٶش اىثبر االډ ىاز، يٳ آن ث٤ ي ځش وٶ ٵپ اهانبو ډ٢بن، د ٮي ډ٢بن ٽپ ا ىا دي ث ٭ىاان با ااه ډٽا ابى

»ٽىي. ډ ا ډى٪ ا اؼبى ډٽ االډ ثآيى ين آي ب ااز ٽا دايڇ ىػاب »ث ځٶش اي «اڅجىب ثذىاى، دياوي سب ثشاوي ى اىؼب ث سي اوي ب كه ډ

ٽ بځىان ا سمبڇ ٽ ب ٭ث ځى ڈ ػم٬ ي ي آډ اب ااالډ ا ٵاا ث وٺڄ ا يوبڅز ٵاو، ـبى څث ي، ٽپ وش ب داډن اث٦ «ځوي.اڅمچمه ثب سيڇ ىاى، ٮي ډ٢بن ا ػىا ث ٭ىان ثش ثا دوا ي وا اهاناڅمچمه اشٶبى ومى؛ آوبن كش ساوشىي ثبوپ ثىبڇ اڅشٺاا ثاا هاى ى اڅمچچ اهان ثه

11 سب ومبىي ٽ به ب ى ٽمذن اشبڅب ي ثببډب و ىاز. ثٮي ا كبىط

91

اڅشٺا ا ػبوت اب ر ډشلي ى څاز ثبواټ اب ٹاا ځٵاز ٽا ثا 2001ذشمج .سيز ب ٽمټ ٽى اوي

د ډڈ ىڂ ٽ ى اه ث ا ويځ ډ٢بن ثا اه ډاي: آاب اي ى ث ااشوياڇ ا.آ.ا ىآډاي ثاى؟ هابواى 1953ػبن ٶ ث اب ر ډشلي ى

ٽىىي، اډب اىبى ٽ ا آٴ ډچ ثيز آډاي ي ى ډډ٢بن اه ډ٫١ ا ى ډٺبډبر ا 1960ٽىي ٽ ى ػىا اٵب ځىي از سق ډ« څ سمذ»يوبډ

ى ػا «ٽىوي. ى ٽىب ډبڄ ىڂ ا اي ث ٭ىان ػب ثشبوب ي اډپب بى ډ» « ياڅشز يوبڃ»، 2005 ايان ى آاٴ اب آڅمابن ي ا ثٮي ا سلٺٺبر ٵا

ا يػى ىاوي ٽ آٹب ډ٢ابن ثاا ا.آ.ا ٽاب وبو ب سبو»ځا ىاى: اٵب اي، « ياڅشز يوبڃ»اىبى ا آٴ اشوجباس آڅمبن ٱث ٽ ى «ٽى. ډ

.ا ثا وبن ډيي ٽ ډ٢بن ثب ب ثب دبذر م ب اىو ٽ ثچ .آسمابڇ ډابٵ ا ػبوات اډپاب دىاهاز »س ي ثى، ٶ ٽاى ااز، ؿىبوـا

ٽى، وابى اي و ا وىټ ثب .آ.ا ى ٽمش وؼبر ا ثچڇ ٽب ډ «ځىي. ډ « اى آاى»ي « اى ايدب آاى» 1960ي 1950ٽ ى بڃ ب ا ٽا )ىي اجپ

يوي( ا اؼبى ومى. ث اب اىبى ااب ي ى يوبڃ، ى ډاب س٤ .آ.ا سب، ټ ٽبډىي .آ.ا ى ٽمش وؼبر ا ثچڇ ثب ډ٢بن ډالٹابر وماى ساب 1961ډ

«.ډشٻ سجچٲبس ا ٭چ اسلبى ي ثوي»٥ك

ډ٢بن وجاى. ى ؿىبوـ ډٮچڇ ي، ډٽ االډ سىب ثو ا آي ب ي ثوبډ باي ىز ث اؼبى جپ يٮش ا اه ى، بډبن ٹيسمىي ٽ ثٮي ب ډٽا ثاا 1962

سىييان ي ٽ دي اوشوبوبڅڇ يبث ثىوي: دمبن ػابو ډاچمبوبن. ابو ډ٢ابن بى اي اچ ثاا اؼا »ثچپ «ديڇ سىب پ ا اب ځاان اه دمبن وجى»ځي، ډ

ځٵز، دمابن ثب ٽمټ ب ٵاياو ٽ ا ػبوت ٮى ر ډ «.اه دمبن ا اي ثىٹبى ي سب ډجچٲى ث ػب ب ىڂ ٵشبى ي ث اب٭ اٵپب هى ثذىاى، آوابن مـىابن

ومى، اٵين ث ډجبڅٲ ا ثا بهز ډبػي اهشب ىاىوي ٽ ا ډيڃ يبثز اشٶبى ډي، كش ىاډى ټ ب ث اسلبى ب االډ ا مبڃ اٵٺب سب آب ډبو ډآن اه ٽم

آن ث هبع ا ډلييى ٽ ب االډ و ٽي ي. ثڂٶش ځچ ٽذڄ، االڇ ىب ډٮيٳ ٵاو، اه دمبن ډٮج ثى ثا اوشٺبڃ ٽمټ ب ډبڅ ٮى ثا سىاييان

از اٵا٥ ى دبٽشبن سب ػبى ب اٵٲبوشبن ي هى ابډبن االډ، ا االډڂابن آوبن ډشٶي ويځبن ډڈ ا سو ىاى ي ث ٭ثشبن ٮى ى٭ار »اڅمچمه. اهان ډ اي ساب ا ٽماټ اب ومىوي، ثٮي ا س ب ډج )سٽ( ډىا ٵااڈ ډا

91

ٽذاڄ ى «ډىاي اوي. سبػان ٭ة ث وبيسمىياو ا٭٢ب هبواى چ٦ىش ي ب پ اا ا جان ډج دمبن ثچ ډؼم٭»ډىي؛ « ػبى: ډاص االڇ ب»ٽشبث،

ٮى ي ب ٭چمب ا ج ٹب ىي ٽ ثب ډپبست ىثىي ډسج٤ ثىوي ي اب كثا ٽا پشجا ا ثىابىځا ػىج ىثىي، ٽا ډ «ي. ثچ ډىيى اؼبى ځىي، ج ډ

اٵا٥ االډ از ى ىي ثػى آډي، اه ػىج ىز ث اؼبى شم ا ډي اب .االډ ى دبٽشبن ى ٽ ى وشؼ ٥بڅجبن ا آن ثين آډيوي

اڅمچمه ي ډ٢بن ٹب ډى كمبز ٹا ځٵشىي، ىاز دا ا ، اهان1970ى ابىار، ٽاپ ىا اب دا پا ا ا٭٢اب ډٿ وب ي ث ٹير ين اوا

اڅمچمه ي اٽىن ب ػم ډ ثى. ټ بڃ ثٮي، ډ٢بن ى ا ټ ئاز اهاناڅمچمه ٽ ثچ ٭ثشبن ٮى سى٪ڈ ي سماڄ ځىاي ډشپڄ ا ومبىيځبن اهان

ٵٮبڅز ىيثاب ثا ثى ث ډ ٵز، يٳ اه ىيا ډاٽ ثب بىار ث ىاىن اػببڃ د ا ډمى٫ ين آن. )ثڂٶش اثر ثب، پ ا ډبډان بثٸ 17آوبن ى ډ ثى،

اڅمچمه ثب .آ.ا وش از، ٭ثاشبن ٭مچبس .آ.ا ٽ ى ډى ياث٤ اهان «.ى ڃ اه ډٮبډچ ډبن اهان ي ډ ثى»ٮى

ڈ دمبوبن ىڂ االډڂا بن ٹبى وجىواي ابډبو ثا اڅمچمه ي يڅ ډ٢بن، اهانثځ اڅٺب٭ي ثػى آيوي، ډڂ آوپ ى ػبن ػىڀ ى آوبن ث ٭ىان ډشليه اب ر

ثىواي، ډ٢ابن وا، ډشلي مى ي ي ا ٽمټ ب ديا ي دىبن ياىڂشه اى وماډط ثاا ا.آ.ا ساو ي ؿىبوـ ى اىبى ٽ ځىي از، ث ٭ىان ټ ٵى

.اشوياڇ ي ثىىه ډبن، بىار ى سال آن ثى سب ياث٤ ډ ثب اسلبى ي ا ىځځن بى، ځا

اډب بىار ٵبٹي دبا .ٹشه ٽ ػبن ٭ة ث ډل اب ر ډشلي ي ٭ثشبن ٮىٶ ٭ىب ٽچي ى ىيڅز ثآډي، ب ب ٹ ى اػا اه اډ ثى، څا ى سال س

ٽ ي ه٤ وب اشبى ثىوي. اي ثا اؼبى دبڂاب ػياي ىاز ٽماټ ثا ػبوات .اڅمچمه ىا ٽى ي اه ٵش ٥ال ثى ثا سجب ىيثب اه ځي اهان

، ػىج االډ ډ يٮب ځش ديا ٽى، آوبن وبى ب ٽچي ا 1970ى ى ځٵش ي ډاٽ االډڂا اٵا٥ ا ډثبو ومىوي، ٽ ث وث هى ساوشىي اڈ ثيز

ثا ػبى ١ي ي اٵٲبوشبن ٽ ثاچ ا.آ.ا ا اوايا 1980ثب ا ى ى ػابى »ي ثى، اٶب ومبىي. آوبن بډبن ػيي االډ ا وا دبا ځاا ٽىواي ٽا

بډبو ٽ ثٮيا ث ابډ ثه ىن دز ي ثو ا بډبن اڅٺب٭ي ي. وبڇ ىاى، «االډ

92

اه اٵا٣ ځابن ى ډٺبثڄ كبډ هى اشبىوي: بىار ى ټ ثوبډ سچاو 1981ى .ٽ و٪بډبن ى ډٺبثچ ډٵشىي، ى ډٺبثڄ ىي ٭مڇ، ثچ ټ االډڂا سي ي

ډالى ى هبيډبو ٵى ىبهش ي 70ي 60ى ب ث مبن اويا ٽ ډ٢بن ىا دىبن ثى. ډمپه ايڅه ثب اډپب ب آډي، اىؼب ى ٱة ؿ ي ثبوٶ ث كبة ډ

وبڇ اي ا ى دوي ثب ټ ٹشڄ ډډ ى ياىڂشه ىي ثبىي؛ ااه ابي ايڅاه وموا ا ، واڀ ىيا ٭چا اٽجا 1980ػا 22 ى .سيڇ االډ ى اب ر ډشلاي ثاى

٥جب٥جب ث يا ىآډي؛ ډبي ډ٦ج٭بس ٶبر اډپب ى ياىڂشه، ٽا ٽا ثٮاي ا ثىبى اان آاى ا اؼبى ٽى ي ثيى ث پ ا ؿا اب ډ٦اف 1979ٺ٣ ب ى

ډى ػان ااشبى ا آوي ډوبڅٴ ڈ االډ آز اهلل همى سجيڄ ي. ٭ٺت ىياثى ٽ څجب دش بو ث سه ىاز. اه ډى ثب ٵ ؿىي ډډ ث اپڈ ٥جب٥جاب، اي ا

.ثٺشڄ بويٹبسڄ، ٽ ٽ ااث وبډ بو ا ډمپه ا ټ ىيز وبآځب ث ٭بز ځٵشا

ا ثاڄ ثبي، اډپب ډچمبن ثى ٽ ىي ثڄ ٵچي وبڇ ىاز. سلٺٺبر ر ځٵشا وبډي، كپبز ا آن ىاى ٽ وواز اي ثا ٵچي ٽ اٽىن هى ا ىاييى الف اڅيه ډ

ثىواي: ػىا ي ثٮيا ث اان ٶ ىاش از. سلٺٸ ٽىىيځبن ث اه ياٹٮاز ٭ؼات داىز ٹجڄ اه كبىط، سمب ب سچٶو ثب ٮي ډ٢بن ا وىټ ډلڄ ٽب ثڄ ٵچي ى

ا ټ سچٶه ٭مډ ر ځٵش از. ډ٢ابن پا ا كبډابن ديدابٹ ياىڂشه، اوٺالة همى، ٽپ ثب اه ٵا ى ػىا لجز ٽى ي ډى ٵا اي ا ٶبر اان ى ا ٵاڈ ٽى، مـىبن سمب ب ثب د آز اهلل همى ى ااان ىااز ساب

ث سان ي از. ؿىبوـ آپب ي، ثاڄ ٵچاي ا٥مىبن كبڄ ٽىي ٽ ثڄ ٵچي ډنٹجڄ ا اشوياډ ثلض ځبى اډىش ى ٶبر اان ى ياىڂشه ثب ډ٢بن لجز ومى

ىاڅ ا كبډبو 5000، ثڄ ٵچي ٹجڄ ا سي ٥جب٥جب «وٽ»از. ث وٺڄ ا يوبډ .ى ىيڅز اان ثيز آيى ثى

ثب ڈ ډالٹبر ٽىوي، ډبوپ ډ٢بن 1975بن ثا ايڅه ثب ى ػن ثڄ ٵچي ي ډ٢ؿىي ډب ا ى اب ر ډشلي ذ ٽى، ٶ ٽ ثا اي ٵز ىاى سب ى ډٽ ااالډ ياىڂشه وىاو ٽىي، ډؼي ى ٭ آوبي ى هبثابن ډبؿاش ى وىپا

ٽ ډ٢بن بٽه ثى پيڂ ا ىيوي؛ ثٮاي اٻ ٽټ دبٻ. ايڅه ثب ى اسبٷ سچا آن ډ٢بن ډب ىڂ ا ى هبو ډش٤ ثڄ ٵچي ى ػبى اوييڅٴ ياىڂشه ث ثاى.

ٽى سب ػب ٽ اه اډپب ػان ٵٶش اي ي ډ٢بن ثا ى ډى ػبى ډ٭٪ ډث وا «ياىڂشه دز»ب ى ث اب اىبى ثيز آډي ٽ ثٮي .ي ث ٭جبىس دىاهز

93

ډى و، ډبډ ي ٵيا سمبڇ ٭ب ډ٢بن سجايڄ اي. »ي، ثڄ ٵچي ث ټ ډ٢بن ثا آډهش ثى، اځ ثا كمباز «ډ٢بن ج ډٮى اي ى سمبڇ ويځ ثى.

ي ا اوٺالة االډ ىز ث ا٭مبڃ هوز آډ ثوي، ى ىڂبڇ اػاا ٭ماڄ سا ثا ا ىز وميي، ثچپ اه ٭مڄ ثبىځ اوؼبڇ دٵش ي ٵاډ ډى. ثاڄ ٵچاي ثٮايا ثا

«.يا ثاڈ اه ا سچٺه ډپى ٽ ا اياډ ا٥ب٭ز ٽىڈ»ځٶز، « وٽ»

ي. پجب و ث وبثز ا ډ٢ابن ى اان ثڄ ٵچي ٵشبى ډ٢بن ډلة ډ م ا ا ػبوات ډ٢ابن ثا سمب ثٹا ٽى؛ ثٮيا اي وبډثب ډٮم اڅٺاٵ ج څج

اڅيه ثبو بوي. ثا ىي بڃ و ى ػبى اٵٲبواشبن ٭چا ب ػم اٵٲبوشبن ثبن .اٲبڃ ي ٽز ٽى

ډالى، مډبن ثب ثٺير اين همىا ى ااان ي 1990ي 1980ى بڃ ب ډا ث . ١باڅلٸ ى دبٽشبن، ػبى اٵٲبوشبن و ػبن ىازيپب آډين ىپشبس

اڅمچمه ى ډ، ، ٵچ٦ه ي ػب ب ىڂ جپ ب ٹ ډىا ا آن اهانثػى آيى، ي اه كٽز ب ى هبيډبو وشؼ كمبر هشڂ وبد ډ٢بن ثى.

اشبى ثى، اډب ٽڅز ه يځ ب بثٸ ا ثب آوپ االډڂا اٽىن ي دب هى ابڅڂ 69ى اه 1995ا ډ٢بن ثى ثى، ډٹٮز ثس ىڂا ىياڇ ويااز ي ى

ىځز. د بو ډئڅز ب ا ى ډٽ ااالډ ثايي ځٵاز، اډاب ٵواي ىڂ، ٥بٷ، اشبى دىشان ى اب ا اٵا٥از داي ا وما ، 2004 دماى. ى

دىشن وسىاڇ ا اي هاز سب ث ٭ىان ديٵ ث اويبوب ثبي، اډب اي ا آډين ث اب ر ډشلي اډپب ثبىاش ي، ىز ډبوپ اىا اډىز ىاهچ ا ىاىن ي ييى ثا اي اثاب

.ييچمه ويډىاي اڅم ى. اهان اډي، ډاص ب ثؼب ډبوي ا ډ٢بن م ػب ىي ډ

ي ثبٹمبوي، ي ډشٮي ث آن از سب ډؼم٭ ا ٽ ب االډ ا ثػى آيوي ٽ ډ٦بثٸ ٹاوه االډ ٹن ٶشڈ اىا وي. آوبن ا كمبز ي داشجبو ٵډبوياابن وٶشا ااو ي ٭ث، ثا بهز ثىب ب ويډىي اشٶبى ومى اواي. ا ډا ساب ا

)ػب ٽ هوز ب ډى سيي ى ډٺبثڄ و٪بڇ اپ ي ډچا ځاا ثاب ااي آىي( ي ع ي ډع ى ٭اٷ، ٽ ٽ ډوبڅٶه اى ډا ثىابىځا ا ثلبة ډ

ډ اڅماچمه ا ا اهاان دمبىي ي ىه ډبن ٭مي سه آن كة االډ ٭اٷ، ابه .از

ډبډ اجٸ ا.آ.ا ٽا اٽىان ى اواششر اډب ڄ ډبٻ ػوز، ٽ ى «دباىيٽ االډ»ځا و ډلبٵ٪ ٽبان اډپب ٽب ډپىي، ى ٽشبة هى ثىبڇ

94

اڅمچمه ٹير ا ى ډ ثيز ومبي؛ كش اٽىن اځ اهان ثـبح ي اب ډ 2004 ر ډشلي اډپب ى ڈ ى ٽىب بن اب»ځٵش ي ډاو٬ ى ډٺبثڄ ىډٽا اؼبى ٽىي

«.ثبٹ هاي ډبوي سب اىپ ث كمبز ا ىپشبس پ ثذىاى

اش حکمت مربی تحت حمایت امسیکا دز بغداد تـا اسـالماسایان دسـت زاسـتی دز .پاکستان، باشی شیاداو امسیکا دز مسیی با بىیادگسایی ادام دازد

95

هبنج ا ثيابڅ

ای تر زذی پرشمت رد در پایر تذخشا

ااز ا دبډ ثيهبن ډى٦ٺا څلب٧ هب ٽ ى ىيسه وٺ٦ اه ي ز ٹا ىاى ي ث ٭چز ٭ايڇ سػ ىيڅشب ث ااه ډى٦ٺا، وايځ ډىڇ آوؼب ى اه ٭ا داٵز ي سٹ ى ڈ ث ىي ٽمان ايڅا

ب ث دبډ هى ي جبز ىاى. دبډوي. اٲڄ ډىډابن ٽالن سٺڈ ډ

دبډ ثر ٭مڇ ډبڅايا ثاى، سث ٱځبي، ځٶىي، ث ي س ٵآيى ب څجىبر، دز، دڈ ي ٱ ا٭ماي ساه

.يى ډىج٬ ٭بياس ډىډبن آن ث مب ډىټ. ډجبىڅ ثاب داڃ ىه ډى٦ٺ و ا ډپشت هج از ي و ا ىاي ي ىډبن ي ٽچ

ځى. ٽبوپ ٱځابي ي ځاٶىي يػى وياش هي ي ٵي ػى ث ػى ر ډهبو ب ځچا ثا .هوي، ثبي ډٺبثچ ػى )ؿب، بثن، ٹبڅه، ومټ يٱ( ثيىي ډ

«هځاب »وير ث ؿڈ ډووي ي ډىڇ ثش ى هبو ب دم ٽا آن ا وبډىاي ډا .ٽىىي ٽ ثب ډلڄ ز كاوبر بن ثب وىټ اوي ويځ ډ

ډوي ث ٭چز ٽمجى آٽؼه، ي وٶ ى دبډب ثب ٽڈ ثى اٽظ واىان ډىىي. ي ډبىان ڈ ا ٭مي سه ٹثبوبن اوي ٽ ى ػبن امبن ويځ بوا ا ىز ډ

ډن وي 10سڅي، 100ث اب آډب ىٹٸ ى يواي. ډٮما ډبوىي ي ثٺ ا ثه ډاډبوىي ث اه ىڅڄ از ٽ ډبىان بن ى ډىب٥ٸ ىڂا ثيهابن سٮياى ا٥ٶبڃ ٽ وي ډبثىي. ا٥ٶبڅ ٽا آيوي ي ثٮي ا ځز ؿىي بڃ ث دبډ اوشٺبڃ ډ ٽىٻ بوا ث ىوب ډ

.ځوي ب ا ث ٭ي ډ وي ډظڄ ديان بن وڂيا ي ؿاوين ٱځبي ثٿ ډى ٽ دبډبن سڅيار ٵبچ بى ا ث ډبٽز ب ډلڄ هي ي ٵي ثب٭ض ډ

ځاب ډلا ر .ي ٵآيى ب كاو بن ا ث ٹمز ثب وبڃ ث ٵي ثابوىي بن ا ٥ٳ ٽز ب ؿى دي څجىبر )دى، ٹير، ډپ، ٹمبٷ، ، ؿپا(

96

ا ي ٽ ثبڈ اوشٺبڃ آن سب كي ٽ ثبا ډشٻ ؿاه ي اٵٲبواشبن ى آوؼاب هياز ٽ ث اه ىڅڄ ى اٹشبى ډىڇ ؿىايان سٲا اؼابى ډٹٮز ىاى، يٹشڂ ي ډپڄ

.ى ومځٶىي ىاوي. ٭چٵ ثبة دبډب وبز 42000وي ٽ سب ى دبډ ډبڅيااو ديا ډ

.ىاوي ډ ب ا او از ٽ كاوبر ا ؿبٷ ي ؿچ وڂٹ ثى ځى، ډىڇ دبډ ا مبن ا ب بڃ ا كپډز ٽ ډ 11ى كبڅپ ث ا

ٽىىي ٽ يب بڃ ٹجڄ ډى اشٶبى ثىوي. اوشٺبڃ ي ساواذر اٵااى ي ډااى اشٶبى ډځى. ٱځابي ي دبوى ي ا ڈ ى ث ډس٤ ٱځبي ؿىيه ي ي كش ى ػبب ى

اڅٮجسه كب ر ى دبډاب ثلابة هثشه يچ ثچي ي ساومىي ى ىسه ي ٮت .آي ي ػ آن ا ب يبڄ دٵش ساوذس اال ى آوؼب هج وز ډ

ٹٹب ثاش ثبىي ٽ ډىڇ دبډب ډشپڄ ا ٹٹب ي ډىډبن ثډ دبډب ډ .ٽىىي ى ډت ثى ي ټ اٹچز امب٭چ و ىه ػب ويځ ډ

ٽ ٽ ٭ڇ ٶ ث دبډ ا ٽىي كشمب ثٮي ا ين ث آوؼب ډمبن پ ا دابډ ى ؿن شڄ ي اشاكشڂب ى آوؼب يػى وياى. ډىڇ ډلڄ ثب ين ډمابن ٵاا ب ډ

ا دوش ى ٽبا اب ٽاالن ، سمبڇ ځز آن ا ثب ٽچ ي دبؿځٶىي ا ثق ومى ځٶىي ا ى ٽىب دوش ي آيوي. ثا ډمبو ٽ ډٮ س از ٽچ ثا ډمبن ډ

ٽىىي. ػبڅجش ا م اىپ يٹشا ٩ايٳ ډمچا ا ځاز ثا ٽس ا ځز د ډ .ٽىي ا١بٵ وم وي، ټ آن ا وى بن ىشهان آيى ډ

ث ٭چز ى بى و ا ىهز ي ډ ى دبډب هجا ااز، وا ا سٽاب ي څجاب .سان بٵز. هاٻ ډىڇ ٳ ځز كاوبر ي څجىبر از جؼبر اط ډ

ثباىي ب دبډبن و ثش ا ډاى ډلچ هى بهش ٽ ٭جبر ا څجب ب دم ډادبدببن ثش ا ؿډ ٽ س٤ هىبن س ي ي ډلپڈ ي اٶز س ي از،

.ځى ثى ي سب اوب ثچىي از، ډى اشٶبى ٹا ډى ټ بڃ ٳ ىي ډب ډى ٵز ي آډي اوبن ا دبډ ث ډٽا ياهابن ډا

ډاىڇ .ىاز ي ث. ځب ٵى ى ػبن ى ډب ث ډپڄ ل يثي ځىى، ثبي ثمدبډ ٽ ؾ ى ا كپډز ب ځش ى ډى ٭مان ي هيډبر ٭بډ وجى اواي، ى

ا ثب از، ساب ا ث٦ ٽٽىىي كپډز ٵٮچ ڈ ٽ ييا ىيٱه هيډز ځاى ث اثشيا سه وب بن ٽ اكاياص اٻ هبډا ػاز ٭جا ي ډاي ياب٤

ىيڅز، ىڂبڇ اوشوبثبر ي ب «ډٺبډبر»وي. يٽالن دبڅمبن ي ىڂ ساوذس ثبي وي اوىىي ي ا ډپالر اىابن وىي، ثب دبډبن ډ ىڂبډپ ثوب٥ سٶق ث اه ډى٦ٺ ډ

97

ىىي اډب يٹش ثډ ىوي ي ي٭ي ب ثابن ډ ډ ٽىىاي ي ځىوي م ا ٵاډا ډا .وي بٵب هى ډٱٷ ٵبى ي بهز ي دبهز ب ډ

98

ورا ایرا ییا دار را وذ ت آىشر لاچاق ی

٥ ؿىي ٶش ځش ثب ٵشه ٹمز ا ډوب ىاڅ اډپب ثب٭ض ثچىي ٵشه ٹمز ب ى اا ٽ ځىي از. ثا ااب ا٥ال٭ابر ثبواټ ډٽ ىڅڄ اچ آن ٹبؿبٷ يا٬ ا ثا ااان

پ ا ٹبؿبٹـبن ىاڅ ث اان ٭جب اثاڈ از.اى ډ ث ٭جب ىاڅ يٽڄ دبڅمبن ډشٮچاٸ ثا كچٺ ډبٵب اٹشبى ډلمي ډلٺاٸ ى ا ډاا

اان ثا ٭چاز سلاڈ اب اٹشابى ثاب .ازااز ي ډواب داڃ آن ډپالر يي ډاػ

ا ٽ ى ثاث اب هبػ ثر ثابثٺكبڃ ڈ ډىٶ آهىي ا ٥اٸ واٽان داز اٵٲابو . ا ا ىز ىاى ازا

سال ىاى ثب اوشٺبڃ ٱٹبوو ىاڅ ي ي ا اٵٲبواشبن ثا ااه ډاپالر ٵابٸ آاي ي .ثيىر ثب ثلان اٹشبى ا ث بو ب ډىڇ ثىا ډب ثبوياى

:ان ى ډاٴټ ومو ډشىي اه هبوز وٽان ا

ډچن ىاڅ ا ا اٵٲابن وبشاي 6ډجچ 1391٭ٺة 25٭جب اثاڈ اى ث ي دىؼىج ډا ث اان اوشٺبڃ ىاى از. ث ٭چز اوشٺبڃ اه دڃ ىڂٶز، سمبډ ٱٵا (AUB) ثبوټ

دبٵب ډاػٮه ب ثبوټ ا ىاىن دڃ ث ب ډشبن اثب ييوي ي يٹش ثب ا٭شا ي ثبوټ ډاػ يوي، ئز ډي آن ا٭شاٳ ومى ٽ ث ٭چز اوشٺابڃ ډٺايا ىڂٶاز داڃ س٤ ٭جب ىاڅ آوبن ثب ٹچز ىاڅ ډاػ ي اوي. ث اب ا٩بار ډئڅه ثبواټ اٵٲابن وبشي، ټ ډب ٹجڄ و د ٭جب ىاڅ ټ ډچن ي ىي اي ي دىؼاب اا ىاڅا ا ا

.بوټ ډشٽ هبع ي ث اان اوشٺبڃ ىاى ثىثا ا هبوز ډىيان ڈ ٵبز ااان ى اه كبىط ډز ومو هيا ي ځ

اٵٲبوشبن از ٽ ىيڅز ډبٵب ٽ و ث اب ياث٤ ډپٻ ثاب اڈ هوواا ډاىڇ ډ٪چاڇ ي اان، ى ډٺبثڄ آن ؿڈ ي ځ ا ثش از. يڅ ااه « ي ز ٵٺ»

.وبىا ٽ اوي ٽ ثبي ثب آوا ثذىاوي ي ثب ٹمش ؿ ثش پىؼ وي

99

یی داری در پیس افغا ٠٥٥ ایثار سرلت

ث سابن « ځبىه»يوبډ ٥ ځا ٵاب 2012واډج 13

ومى ٽ ث ٭چز ٹز ي٬ ډااى ا ٽا ى اهشاب داڅ هشځى، اوشٺبڃ ن ى چمىي ٹا ډاٵٲب

ډاى ثا داڅ آن ي از ٹ٦ا٬ ځىي از. ا ډؼم٭ ډااى

ډچن ىاڅ 600هش ٹز ي سومه ى ي از ٽ ث ځٶش ټ وىڂ وبس اه دڃ ثاث ثب ثىػا اب و ډااى

.هش سمبډ ويب اٵٲبن هاي ثى

:وي ځبىه ډ

ز ؽبط اوص مببر زض لغـ اشمب الاز سالذش اظ آغالبظ خسی»ب اجط، ضسبس ای لمیمز اسز و ایال لضالی لشال زض وطالض وال

«. یط اسز، اسشثبی ثز اسز سمت زض آ

ثبظض ذبظ اطیىب ثطا ثبظسبظ افغبسشب زس الب لجال طالساض »ا ثال اضظش یالبظز الاز سالذش زاز ثز و ظاضر زفبؿ لبزض یسالز اظ

عاض یی زاط و عال یاله سالب صضالش زض اذشیالبض اضز ال افغالب «.صاضش اسز زلیمب لسبة زس

ٵبى ځشى ي ؿذبيڃ ى ثب سه ى ب دڅ ي اىي ډچ كٺٺش ااز ٽا ى ىيڅز ډشاپڄ ډاى يكشىبٻ آن ثبب ث يچ بو ب ٱث ځا ي اوي اډب

ا ىىان ي ډىيان ػىبشپب ٭مال ؾ ډٺبډ سب ٽىن ث هب٥ اه و٫ هبوز ب ډلبٽم .وي از

ا ي١اٮز يكاشىبٻ 2011اذشبډج 3ث سابن « ياڃ اشز يوبڃ»يوبډ ٶبهبو ىا ډلمي ىاييى ى ٽبثڄ هج ىاى ٽ اٽظ همبن ػىاڀ ى ااه اٶبهبو ا

ىىي ي ؿىيه ومو ا ٭بٽ ا ٽ ى ٶبهبو سػ ػبن ډ ىيا، ځىڂ ي ث ثا ثه ٵش اوي ډٮٵ ومى ثى. اه يوبډ ث وٺڄ ا ډٺبډبر و٪بډ اډپب هج ىاى ٽ ا

111

ا ٽ ا ػبوت اډپب ث اه اٶبهبو ٽماټ اي ىب ډچن ىاڅ يبڄ ٥ج ي اىي .ي ث يچ ډٺبډبر ىى ي از هج وز

يوبډ بىي ډوب ا ىى ثز ډچن ىاڅ س٤ ػىاڃ ٶشچ ابثٸ با ل يار ىٵب٫ ډچ هج ىاى ثى. ث ځٶش يوبډ يٹش ا كاڈ يىٻ يا ىٵاب٫

ياثا٤ يٹز هاش ي ٽ ٶشچ ا ډى ډلبٽم ٹا ىي اي ا٩ب ومى ٽا ثا ىڅاڄ اڅٮبى ډاپڄ ثا ٭مٸ ب ٽ اه ػىاڃ ثب ى ب ثب كپډش ىاى، اه اډ ٵٷ

.ي و٪ ډډچن ىاڅ ى ٶبهبو ىا ډلماي ىاييى 42ى ډى ىڂ، ځا ب ا ډٶٺى

واز ٶش ب ث ه٤ ډ٦ج٭بر اٵٲبوشبن ډجيڃ ي ثى، اډب ٭مال ىيڈ ٽ ٭بډالن اه هبډچ آاىاو ډواډىي ي ىي آن ى ي. كش ثڈ اهلل ډلمي ي ىٵب٫ ٽىو ٽا ىآن ډبن څ ىش اىي ډچ ثى ي ى ٵي سؼار ٥ج ي اوشٺبڃ ى ب سه اىي ا ٶبهبو ث ثبا آاى ډ٪ىن ٹ٢ ثى، و اىپ ډلبٽم وي ٽ ث دب اه ٱبس ثا

ار ىاهچ ي ٵٮال يار ىٵب٫ اسٺب ىاى ي ي دبڅمبن ػىڂب ان ي ٵبيان و ثب دز يډوځ سمبڇ اي ا ا ټ يار چت الكز ومى ي ث يار ډمش ا ا٭شمابى

!ىاى

:ث وٺڄ ا ټ ډٺبڇ دچىيدب دىشابځن واز 2007ػى 29ث سبن « ىي سچڂاٳ»چ ثبث ٽ ث هب٥ اشٶبى دڅ اٵٲبن ىاى ي، ى ثبا ث ٵي اان ډس ي ي»

«.ي اويى مه وش ث وٺڄ ا ډٺبډبر ثچىيدب و٪بډ اډپب وش ي ثاى ٽا ثا ا

ااه جاان يچ ث ىىي، ډ اٵٲبوشبن ث ٽ ٽمپب سمبډ ا 50٪ ىىاي ٽا .وي ډ

ٵاز، اډاب ثاب ياع ؿا ياٮش وم ا ٽمټ ب ث ٲمب ډ 2007اځ ى بڃ ب ٽمپاب هابػ سىا و ٪90ٵىڀ ٵبي دي ي ډٮبٵز ٱياان ډچ، كبڃ ث ا ى ٽ دز ب ٽچي ىيڅز ثچپ ٭بيار ىاهچ ٽ ث ػت ؿىي ىى ي هبى ډ

ډظبث ثبىا سمبډ اه هبىابن ډچا ا دبڅ ي ٵبي ٽ ا ى ىز ىاوي. ي اډپب ثاه ي١ٮز ١بز ىاش ي سب يٹش آوبن ثب يٷ ىڃ ى داجى ااياٳ اډپاب ٭ماڄ

.ځاى ومبىي، ثبڈ ىز بوا ى اڅز ي ٱبسڂ ثب ډ

درد دیذه، انهموطن

؛ ذاگر خواهان افغانستان مستتل،، زااد دمتواراه هستت مردم مظلوم متا اگر زرا ی سربلنذی افغانستان زسایش

عل ه جنایتاه، خ انته هتا م خواه ذ ؛ اگرذبه دل داری را، ذم هنفر شی های اشغالگران نتوارانش نلیتی ادا ان ت

در تکث تر یتذ بپ ونذحزب همبستگی فغانسستگن به ! ذهرچه ب یتر س عتر بکوش نیریاه حزب تانپخش

2239-022-095132 :موبای،

info@hambastagi.org :ایم ،

www.hambastagi.org :سایه

facebook.com/Afghanistan.Solidarity.Party :ف سبوک

twitter.com/solidarity22 :تویتر

youtube.com/AfghanSolidarity :یوت وب

بترای پ یتبرد فعال ته «حزب همبستگی فغانسستگن »العضتتویه اعضتتا اعانتته هتتواداران هتتایش بتته حتت

ی نلذی تان ما را یتاری با امک ها .د ستذارانش اتکا دارد :ده ذ

Azizi Bank

Koti-e-Sangi Branch, Kabul, Afghanistan

Name: Sayed Mahmood

Account No: 001903204644917