Διατροφή και δευτερογενής πρόληψη καρδιαγγειακών...
DESCRIPTION
Παρασκευή ΝτετοπούλουTRANSCRIPT
L/O/G/O
Δηαηξνθή θαη δεπηεξνγελήο πξόιεςε
θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
Δξ. Παξαζθεπή Νηεηνπνύινπ
Κιηληθή δηαηηνιόγνο
ΓΝΑ Κνξγηαιέλεην Μπελάθεην
Γηδάθησξ Υαξνθνπείνπ Παλεπηζηεκίνπ
Σρέζε δηαηξνθήο αζζέλεηαο
Σήκεξα
1913-1941
• Οιηζηηθή απνηίκεζε ηεο δηαηξνθήο θαη ζρέζε κε ηελ
πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή πξόιεςε αζζελεηώλ
•Αλαθάιπςε κεηάιισλ- κηθξνζπζηαηηθώλ
•Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε
αληηκεηώπηζε αζζελεηώλ π.ρ. κείσζε ηεο πξόζιεςεο λαηξίνπ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο
ππέξηαζεο
• Αλαθάιπςε βηηακηλώλ Ειιείςεηο βηηακηλώλ θαη ζύλδεζε κε αζζέλεηεο
• Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ
κε πξόιεςε αζζελεηώλ
π.ρ. ζύλδεζε πξόζιεςεο αζβεζηίνπ θαη νζηενπόξσζεο
θαηαλάισζε ειαηνιάδνπ θαη εκθάληζε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
1940-1970
1980
Σρέζε δηαηξνθήο αζζέλεηαο
Σήκεξα
1913-1941
• Οιηζηηθή απνηίκεζε ηεο δηαηξνθήο θαη ζρέζε κε ηελ
πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή πξόιεςε αζζελεηώλ
•Αλαθάιπςε κεηάιισλ- κηθξνζπζηαηηθώλ
•Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε
αληηκεηώπηζε αζζελεηώλ π.ρ. κείσζε ηεο πξόζιεςεο λαηξίνπ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο
ππέξηαζεο
• Αλαθάιπςε βηηακηλώλ Ειιείςεηο βηηακηλώλ θαη ζύλδεζε κε αζζέλεηεο
• Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ
κε πξόιεςε αζζελεηώλ
π.ρ. ζύλδεζε πξόζιεςεο αζβεζηίνπ θαη νζηενπόξσζεο
θαηαλάισζε ειαηνιάδνπ θαη εκθάληζε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
1940-1970
1980
Ι
Δηαηξνθή θαη πξσηνγελήο πξόιεςε
θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
Μειέηε ησλ 7 ρσξώλ 1960
Ancel Keys (1904- 2004)
Δεπηεξνγελήο πξόιεςε
θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
Κάπληζκα
Έιεγρνο
αξηεξηαθήο
πίεζεο
Έιεγρνο
ιηπηδίσλ
Φπζηθή
δξαζηεξηόηεηα
American Heart Association www. my.americanheart.org
Έιεγρνο
βάξνπο
Έιεγρνο
επηπέδσλ
γιπθόδεο
Φαξκαθεπηηθή
αγσγή •Αληηαηκνπεηαιηαθά /
αληηπεθηηθά
•Φάξκαθα ηνπ άμνλα
ξελίλεο-
αγγεηνηελζίλεο
αιδνζηεξόλεο
•β-blockers
•ζηαηίλεο
Αληηγξηπηθόο
εκβνιηαζκόο
Άξοναρ παπέμβαζηρ
Θεξαπεία θαη απνθαηάζηαζε αζζελώλ κεηά από έκθξαγκα κπνθαξδίνπ ή εγθεθαιηθνύ
επεηζνδίνπ γηα ηελ πξόιεςε επόκελνπ θαξδηαγγεηαθνύ ή εγθεθαιηθνύ επεηζνδίνπ
Δηαηξνθηθέο κειέηεο θαη δεπηεξνγελήο
πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο
MRC Study (n =252 άλδξεο <65 εηώλ, follow-up 3 έηε)
Οκάδα ειέγρνπ: ~110 γξ ιίπνπο /εκέξα (θακία παξέκβαζε)
Οκάδα παξέκβαζεο: 45 γξ ιίπνπο/εκέξα
Κακία δηαθνξά ζηα πνζνζηά εκθξάγκαηνο.
Sudney- diet Heart Study (n =237 άλδξεο, ~49 εηώλ, follow-up 5 έηε)
Oslo Diet Heart Study (n=412, 30-64 εηώλ, follow-up 11 έηε)
Οκάδα παξέκβαζεο: 45%CHO, 15% PROT, 39% FAT, 5% SFA, 20.7% PUFA θαη
0.2% MUFA
↓ CHOL
J.M. Woodhill, et al. Adv Exp Med Biol, 109 (1978) 317-330.
Medical Research Council, Lancet, 2 (1965) 501-504.
P Leren, Acta Med Scand suppl 466 (1966).
P. Leren, Circulation, 42 (1970) 935-942.
Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο
Αληηθαηάζηαζε βνπηύξνπ κε καξγαξίλε πινύζηα ζε PUFA.
Οκάδα ειέγρνπ: ~13,5% SFA , 9,5% PUFA
Οκάδα παξέκβαζεο:~10% SFA, 15% PUFA
Οη ζάλαηνη ήηαλ πεξηζζόηεξνη ζηελ νκάδα παξέκβαζεο!
The Lipid- Heart Disease Hypothesis
London Hospitals Study (n =80 άλδξεο ~55 εηώλ,
follow-up 2 έηε αληί γηα 3 πνπ πξνβιεπόηαλ αξρηθά)
Οκάδα ειέγρνπ: (θακία παξέκβαζε)
Οκάδα παξέκβαζεο I: 80 g ειαηνιάδνπ θαη πεξηνξηζκόο δσηθνύ ιίπνπο
Οκάδα παξέκβαζεο II: 80 g θαιακπνθέιαηνπ θαη πεξηνξηζκόο δσηθνύ ιίπνπο
↑ ζπκβάκαηα ζηηο νκάδεο παξέκβαζεο
Medical Research Council (n =393 άλδξεο, <60 εηώλ, follow-up 2-7 έηε)
MRC, Lancet, 2 (1968) 693-699.
G.A. Rose et al. Br Med J, 1 (1965) 1531-1533.
Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο
Οκάδα παξέκβαζεο: ρακειό θνξεζκέλν ιίπνο, 80 g ζνγηέιαην
↓ CHOL, θακία δηαθνξά ζηα ζπκβάκαηα θαη ηε ζλεζηκόηεηα
The Lipid- Heart Disease Hypothesis
Η απνηπρία ησλ κειεηώλ απηώλ πηζαλώο
νθείιεηαη ζην όηη ζηόρεπζαλ ΜΟΝΟ ζην ιίπνο
Εηζαγσγή θπηηθώλ
ηξνθίκσλ
Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο
The Lipid- Heart Disease Hypothesis
Ornish D et al. Lancet. 1990;2:129-133.
Lifestyle Heart Trial (LHT)
↑ TG
Schuler G, et al Circulation. 1992;86:1-11.
Watts G et al., Lancet 1992;339:563-569.
Haskell WL, et al.Circulation. 1994;89:975-990.
Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο
Δηαηξνθηθέο κειέηεο θαη δεπηεξνγελήο
πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο
Serge Renaud,1980 ζπλεξγάηεο ηεο Lyon Study
ζρνιηάδνληαο ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο ησλ επηά ρσξώλ:
“Cretans must be doing- or eating- something right”
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Νοέμβπιορ 2010 Μεζογειακή δίαιηα:
Πολιηιζηική κληπονομιά Ιηαλίαρ, Ιζπανίαρ, Ελλάδαρ, Μαπόκος
α- tocopherol, σ-3,
Platelet fatty acids
Tuttle et al.
n= 101
3.8 years
Heart Institute of Spokane
Diet Intervention and
Evaluation (THIS) Trial
Low fat vs Mediterranean
diet
HDL, TG, Homocysteine,
plasma omega -3
30 ±8 27 ± 8
8.6 ± 3.0 7.9 ± 3.2
230± 169 192 ± 121
52 ± 10 53 ± 12
28 ↓
No sig
101
Am J Cardiol 2008;101:1523 BMJ 1992;304:1015 Lancet 2002; 360: 1455
Lancet 1994;11:343 intermediate results
JACC 1996;28¨:5 final results
Circulation 1999;99;779
NA NA
90% men 90% men 90% men
Πξνζαξκνζκέλν από Carlson et al. J Cardiopulm Rehab 2003;23:322-333
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Munoz et al.
n= 515
3 years
Mediterranean diet, healthy
lifestyle
NA
IntJ Cardiol 2007; 118:312–320
NA
No sig
No sig
No sig
74,5 % men
Lyon Study
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Τξόθηκα (g/d) Οκάδα ειέγρνπ Οκάδα παξέκβαζεο p
Φσκί 140±58 171±86 0.004
Άιια δεκεηξηαθά 70±116 97±132 0.11
Λαραληθά 340±203 427±222 0.004
Φξνύηα 214±201 271±218 0.05
Πιήξεο γάια 17±83 3±37 0.09
Άπαρν γάια 147±202 118±178 0.30
Βνύηπξν, θξέκα 12±13 3±7 0.0001
Μαξγαξίλε 8±10 17±15*
(εμπλουτισμένη με α-λινολενικό)
0.0001
Έιαηα 16±13 19±12 0.05
Φάξηα 33±70 48±782 0.12
15% SFA
48% ειατθό νμύ (MUFA)
16% ALA
5% trans
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Lyon Study
Μεζνγεηαθή δίαηηα
•Δηζαγσγή αζζελώλ 6 κήλεο κεηά ην έκθξαγκα
•Γελ ήηαλ δηπιή-ηπθιή κειέηε (νη γηαηξνί ήμεξαλ
ηηο νκάδεο)
•Η κειέηε ζηακάηεζε λσξίηεξα ιόγσ ησλ
ζεηηθώλ ηεο απνηειεζκάησλ πηζαλή
ππεξεθηίκεζε ηεο επεξγεηηθήο επίδξαζεο ηεο
δίαηηαο
Survival curves for combined cardiac death, nonfatal infarction,
unstable angina, heart failure, stroke and thromboembolism.
De Lorgeril et al. JACC 1996;28¨:5 final results
↓ επειζοδίων 76%
Lyon Study
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Singh I
Δηζαγσγή αζζελώλ 24-48 ώξεο
κεηά ην έκθξαγκα
Οκάδα control step I δίαηηα
ύζηαζε γηα θπζηθή
δξαζηεξηόηεηα θαη ζηηο δύν
νκάδεο
Singh II
Indo-mediterranean study
Indo mediterranean Study: 2/3 αζζελώλ ήηαλ ρνξηνθάγνη
Δηεξνγέλεηα θξηηεξίσλ εηζαγσγήο ζηε κειέηε (νξηζκέλνη είραλ κόλν
παξάγνληεο θηλδύλνπ).
1/3 ησλ αζζελώλ έκθξαγκα πξηλ 4 εβδ
250–300 g θξνύηα, 125–150 g ιαραληθώλ, 25–50 g μεξώλ θαξπώλ,
400-500 g νιηθήο άιεζεο δεκ,/θά
Φπζηθή δξαζηεξηόηεηα: Πεξπάηεκα 3-4 km
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Lancet. 2005 Jul 30-Aug 5;366(9483):354-6.
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Όηαλ δεηήζεθαλ ηα πξσηνγελή ζηνηρεία, νη εξεπλεηέο δήισζαλ όηη…
ηα «έθαγαλ» ηεξκίηεο.
NS
n= 101
Σσνδσαζμένα αποηελέζμαηα και
από ηις δύο παρεμβάζεις
THIS-Study
Δηζαγσγή αζζελώλ ζηηο πξώηεο 6 εβδ κεηά ην έκθξαγκα
all-cause and cardiac deaths, MI, hospital admissions for heart failure, unstable angina pectoris, or stroke
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Tuttle et al. Am J Cardiol 2008;101:1523
Intervention (purple line)
Control (green line)
low-fat diet (red line)
Mediterranean-style diet (blue line)
↓ θνηζιμόηηηας καηά 28%
• Οη κειέηεο έγηλαλ θπξίσο ζε
άλδξεο
• Πνηθηιία ζην ρξόλν έλαξμεο ηεο
παξέκβαζεο (π.ρ. 6 κήλεο, ηελ
1ε εβδ, ζηηο 6 εβδ)
• Πόζν κεζνγεηαθή ήηαλ ε δίαηηα;
– Γίαηηα πινύζηα ζε α-ιηλνιεληθό
– Οιηθό ιίπνο 26-30%
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Am J Clin Nutr 2010;92:47–54.
Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο
κεζνγεηαθήο δίαηηαο
Καιή πνηόηεηα ιίπνπο : MUFA, σ-3, SFA, trans
Υςειό πεξηερόκελν ζε θπηηθέο ίλεο θαη ηξόθηκα
νιηθήο άιεζεο (↓ γιπθαηκηθόο δείθηεο, θνξηίν)
Μηθξνζπζηαηηθά , αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο
(Ε,C), θπηνρεκηθέο νπζίεο
Φακειό πεξηερόκελν ζε λάηξην, πςειό ζε θάιην
4 Αλαζηνιείο ηεο ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ
(π.ρ. ζθόξδν, ςάξηα, ειαηόιαδν, ρόξηα) 4
Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο
κεζνγεηαθήο δίαηηαο
Καιή πνηόηεηα ιίπνπο : MUFA, σ-3, SFA, trans
Υςειό πεξηερόκελν ζε θπηηθέο ίλεο θαη ηξόθηκα
νιηθήο άιεζεο (↓ γιπθαηκηθόο δείθηεο, θνξηίν)
Μηθξνζπζηαηηθά , αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο
(Ε,C), θπηνρεκηθέο νπζίεο
Φακειό πεξηερόκελν ζε λάηξην, πςειό ζε θάιην
4 Αλαζηνιείο ηεο ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ
(π.ρ. ζθόξδν, ςάξηα, ειαηόιαδν, ρόξηα) 4
•Ιζρπξόο δηακεζνιαβεηήο ηεο
θιεγκνλήο πνπ εκπιέθεηαη ζηελ
αζεξνζθιήξσζε θαη ζηε
ζπζζώξεπζε ησλ αηκνπεηαιίσλ
•Η βηνζύλζεζε, ν θαηαβνιηζκόο
θαη ε δξάζε ηνπ επεξεάδνληαη
από ηε δηαηξνθή
O
(CH2)15-17CH3OH3C
O
O
P-O
OO
+N
CH3
CH3
CH3
1
2
3
Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο
κεζνγεηαθήο δίαηηαο
ζειήλην
Tsoupras AB et al. Mediators Inflamm 2007;2007:27683 Sugatani J et al. Int Arch Allergy Immunol 2004;134:17-28. Cao YZ et al. Antioxid Redox Signal 2001;3:1147-52.
Hartisch C et al. Planta Med 1997;63:106-10. Yanoshita R, et al. Inflamm Res 1996;45:546-9. Balestrieri ML et al. J Lipid Res 2003;44:380-7.
Koussissis S, et al. Rev Fr Corp Gras 1994;41:127-132. Karantonis HC, et al. Diabetes Res Clin Pract 2006;72:33-41. Panayiotou A, et al. J Agric Food Chem 2000;48:6372-9.
Antonopoulou S, et al. J Agric Food Chem 1996;44:3047-3051.
Nomikos T et al. Cur Nutr Food Sci 2007;3: 255-76
Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο
κεζνγεηαθήο δίαηηαο
Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο
κεζνγεηαθήο δίαηηαο
Renaud S et al., Br HeartJ 1981, 46: 562-70.
Μείωςη ςυςςώρευςησ αιμοπεταλίων
φλεγμονωδών δεικτών
(CRP, IL-6, IL-7 κ.α.)
Βελτίωςη ενδοθηλιακήσ λειτουργίασ
oxLDL
ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ
(π.ρ. αλαζηνιείο παξάγνληα
ελεξγνπνίεζεο αηκνπεηαιίσλ)
Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο
κεζνγεηαθήο δίαηηαο
↓μεταγευματικήσ γλυκαιμίασ
Δηαηξνθηθέο κειέηεο θαη δεπηεξνγελήο
πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο
Ψκέγα ιηπαξά νμέα Καιακπνθέιαην
ειηέιαην
νγηέιαην
Καλόια,
θαξύδηα
5-10%
2-5%
(ALA)
Φάξηα ,
ηρζπέιαηα
Μειέηε n,
δηάξθεηα
Ηιηθία Φώξα Έλαξμε Χάξηα Θρζπέιαηα Απνηέιεζκα
DART
Burr ML, et al.
Lancet 1989
n=2.033
2 έηε
61 Μεγάιε
Βξεηαλία
Μ.Γ. 2
θνξέο/
εβδ
↓ 30% ζλεζηκόηεηαο
↓ 16 %
από ζηεθ. λόζν
DART II
Burr ML, Eur J Clin
Nutr 2003
n=3.000
9 έηε
61 Μεγάιε
Βξεηαλία
Μ.Γ. 2
θνξέο/
εβδ
↑ ζλεζηκόηεηαο θαηά
26%
GISSI
Marchioli Circulation
2002
n=11.323
3,5 έηε
59 Ιηαιία 4 κήλεο 1 g σ-3
(850–882
mg of EPA +
DHA)
↓ 20% ζλεζηκόηεηαο
↓ 30% ζλεζηκόηεηαο
από ζηεθ. λόζν
GISSI-HF
Lancet 2008 n=7.046
3,9 έηε
67 Ιηαιία ΜΓ 1 g
EPA + DHA
~ ↓ 10%
ζλεζηκόηεηαο ζύλνιν
θαη από θαξδ/θά
JELIS
Yokoyama M, et al.
Lancet 2007
n=18.645
4,6 έηε
61 Ιαπσλία ΜΓ 1,8 g EPA ↓ 20% ζλεζηκόηεηαο
Nielsen et al.
Am J Clin Nutr
2001;74:50–6.
n=300
1-2 έηε
64 Ννξβεγία άκεζα 4 g NS
Alpha-Omega Trial Kromhout D et al.
NEJM 2010;
n=4.837
10 έηε
69 Οιιαλδία 4 έηε 0,4 g EPA +
DHA
2 g ALA
NS
↓ 27% ζηηο γπλαίθεο
κε ALA
Omega Rauch et al.
Circulation, 2010
n=3.851
1 έηνο
64 Γεξκαλία άκεζα 1 g NS
n=2.033 άλδξεο
Καηαλάισζε ςαξηνύ 2 θνξέο /εβδ
(200–400 g) ή 0,5 g σ-3 ιηπαξώλ αλ
αδπλαηνύζαλ λα θαηαλαιώζνπλ ςάξη
Παξαθνινύζεζε γηα 2 έηε
↓ 30% ζλεζηκόηεηαο από ζηεθ. λόζν
4 κήλεο κεηά ηελ έλαξμε ηεο κειέηεο
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
DART (Diet and Reinfraction Trial)
Burr ML, et al. Lancet 1989;2:757-761.
Burr ML, Eur J Clin Nutr 2003; 57:193-200.
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
DART II
• N=3.000 αζζελείο κε ζηεζάγρε
2 κεξίδεο ςάξη/ εβδ ή ζπκπιήξσκα, θξνύηα -
ιαραληθά
• Παξαθνινύζεζε γηα 9έηε
• Αύμεζε ηνπ θηλδύλνπ από θαξδ/θά θαηά
26%
• Υσξίο νκάδα ειέγρνπ, ππνςία γηα ρακειή
ζπκκόξθσζε ζηελ παξέκβαζε
• n=11.323
• 300 mg βηη Δ, 1 g σ-3 (850–882 mg of
EPA + DHA)
• Μέζα ζηνπο πξώηνπο 4 κήλεο κεηά ην
έκθξαγκα
• Παξαθνινύζεζε γηα 3,5 έηε
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Marchioli R et al.Circulation 2002; 105: 1897–903.
GISSI
↓ 45% ↓ 20%
1 g n-3PUFA
Lancet 2008; 372: 1223–30
30
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Μειέηε GISSI- HF (Heart Failure)
n=7046 αζζελείο κε θαξδηαθή αλεπάξθεηα, δόζε: 1 g/d
GISSI- HF
↓ 10%
• 18.645 ππεξρνιεζηεξνιαηκηθνύο αζζελείο (70%
γπλαίθεο)
• 4,6 έηε παξαθνινύζεζεο
• 1.800 mg/d EPA
• ↓ κε ζαλαηεθόξσλ επεηζνδίσλ θαηά 19%
• Αλάιπζε ππννκάδαο κε γλσζηή ζηεθ. Νόζν ↓HDL, ↑
TG ή κε δηαηαξαγκέλε αλνρή ζηε γιπθόδε.
• Απνθιείζηεθαλ άηνκα κε έκθξαγκα ηνπο
πξνεγνύκελνπο 6 κήλεο
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
JELIS Japan Eicosapentaenoic acid (EPA) Lipid Intervention Study
Yokoyama M, et al. Lancet 2007; 369: 1090–98
• N=300 αζζελείο κεηά από έκθξαγκα
• 4 g σ-3 ή θαιακπνθέιαην
• Παξαθνινύζεζε 12-24 κήλεο
• ↓ TG αιιά θακία δηαθνξά ζηα
πνζνζηά εκθξαγκάησλ
Nilsen DW et al., Am J Clin Nutr 2001;74:50–6.
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
• n= 4.837 αζζελείο 4 έηε κεηά από
έκθξαγκα
• 78% άλδξεο, κέζε ειηθία 69 εηώλ
• 3,3 έηε παξαθνινύζεζεο
– 400 mg EPA + DHA (460 mg EPA 380
mg DHA per day
– 2 g ALA
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026
Alpha Omega Trial
Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026
Alpha Omega Trial
Φακειή
δόζε
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
NS
δηαθνξά κέρξη ηνπο 30 κήλεο
πνπ εμαθαλίζηεθε ζηε
ζπλέρεηα
Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026 Alpha Omega Trial
•85% ησλ αζζελώλ ιάκβαλαλ
ζηαηίλεο (vs 5% ζηε GISSI)
Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026
Alpha Omega Trial
• σ-3: 1 g/d (460 mg ΔPA +380 mg DHA)
• n=3.851 (74 % άλδξεο)
• Έλαξμε 3-14 εκέξεο κεηά ην έκθξαγκα
• Παξαθνινύζεζε γηα 1 έηνο
• Οιηθή ζλεζηκόηεηα 3,7%
• Γελ βξέζεθε δηαθνξά
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Omega Study
Rauch et al. Circulation. 2010 Nov 23;122(21):2152-9.
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Omega Study
Rauch et al. Circulation. 2010 Nov 23;122(21):2152-9.
Λήςε ζηαηηλώλ, αύμεζε ηεο θαηαλάισζεο ςαξηνύ θαηά ηε δηάξθεηα
ηεο κειέηεο, ρακειή ζλεζηκόηεηα
Μειέηε n,
δηάξθεηα
Ηιηθία Φώξα Έλαξμε Χάξηα Θρζπέιαηα Απνηέιεζκα
DART
Burr ML, et al.
Lancet 1989
n=2.033
2 έηε
61 Μεγάιε
Βξεηαλία
4 κήλεο 2
θνξέο/
εβδ
↓ 30% ζλεζηκόηεηαο
↓ 16 %
από ζηεθ. λόζν
DART II
Burr ML, Eur J Clin
Nutr 2003
n=3.000
9 έηε
61 Μεγάιε
Βξεηαλία
Μ.Γ. 2
θνξέο/
εβδ
↑ ζλεζηκόηεηαο θαηά
26%
GISSI
Marchioli Circulation
2002
n=11.323
3,5 έηε
59 Ιηαιία 4 κήλεο 1 g σ-3
(850–882
mg of EPA +
DHA)
↓ 20% ζλεζηκόηεηαο
↓ 30% ζλεζηκόηεηαο
από ζηεθ. λόζν
GISSI-HF
Lancet 2008 n=7.046
3,9 έηε
67 Ιηαιία ΜΓ 1 g
EPA + DHA
~ ↓ 10%
ζλεζηκόηεηαο ζύλνιν
θαη από θαξδ/θά
JELIS
Yokoyama M, et al.
Lancet 2007
n=18.645
4,6 έηε
61 Ιαπσλία ΜΓ 1,8 g EPA ↓ 20% ζλεζηκόηεηαο
Nielsen et al.
Am J Clin Nutr
2001;74:50–6.
n=300
1-2 έηε
64 Ννξβεγία άκεζα 4 g NS
Alpha-Omega Trial Kromhout D et al.
NEJM 2010;
n=4.837
10 έηε
69 Οιιαλδία 4 έηε 0,4 g EPA +
DHA
2 g ALA
NS
↓ 27% ζηηο γπλαίθεο
κε ALA
Omega Rauch Circulation.
2010
n=3.851
1 έηνο
64 Γεξκαλία άκεζα 1 g NS
Μειέηε n,
δηάξθεηα
Ηιηθία Φώξα Έλαξμε Χάξηα Θρζπέιαηα Απνηέιεζκα
DART
Burr ML, et al.
Lancet 1989
n=2.033
2 έηε
61 Μεγάιε
Βξεηαλία
4 κήλεο 2
θνξέο/
εβδ
↓ 30% ζλεζηκόηεηαο
↓ 16 %
από ζηεθ. λόζν
DART II
Burr ML, Eur J Clin
Nutr 2003
n=3.000
9 έηε
61 Μεγάιε
Βξεηαλία
Μ.Γ. 2
θνξέο/
εβδ
↑ ζλεζηκόηεηαο θαηά
26%
GISSI
Marchioli Circulation
2002
n=11.323
3,5 έηε
59 Ιηαιία 4 κήλεο 1 g σ-3
(850–882
mg of EPA +
DHA)
↓ 20% ζλεζηκόηεηαο
↓ 30% ζλεζηκόηεηαο
από ζηεθ. λόζν
GISSI-HF
Lancet 2008 n=7.046
3,9 έηε
67 Ιηαιία ΜΓ 1 g
EPA + DHA
~ ↓ 10%
ζλεζηκόηεηαο ζύλνιν
θαη από θαξδ/θά
JELIS
Yokoyama M, et al.
Lancet 2007
n=18.645
4,6 έηε
61 Ιαπσλία ΜΓ 1,8 g EPA ↓ 20% ζλεζηκόηεηαο
Nielsen et al.
Am J Clin Nutr
2001;74:50–6.
n=300
1-2 έηε
64 Ννξβεγία άκεζα 4 g NS
Alpha-Omega Trial Kromhout D et al.
NEJM 2010;
n=4.837
10 έηε
69 Οιιαλδία 4 έηε 0,4 g EPA +
DHA
2 g ALA
NS
↓ 27% ζηηο γπλαίθεο
κε ALA
Omega Rauch Circulation.
2010
n=3.851
1 έηνο
64 Γεξκαλία άκεζα 1 g NS
Λήςε ζηαηηλώλ
Μηθξό δείγκα
Μηθξή ζπκκόξθσζε (;)
23% ζηαηίλεο
100% ζηαηίλεο ρακειή δόζε, έκθξαγκα > 6 κήλεο
• Μεραληζκνί
δξάζεο
Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα
Lee et al. Q J Med 2003; 96:465–480
?
Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από
ςάξηα ή ζπκπιεξώκαηα;
Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από
ςάξηα; • σ-3 ιηπαξά νμέα
•Πξσηεΐλεο
•Υακειά ζε θνξεζκέλα ιηπαξά
•Αξγηλίλε, γινπηακίλε, ηαπξίλε
•ειήλην , θαξδηαγγεηαθέο επηδξάζεηο
• πεξηεθηηθόηεηα ζε βαξέα κέηαιια
(θάηη πνπ δελ απνθιείεηαη θαη γηα ηα
ζπκπιεξώκαηα), δηνμίλεο
•ύζηαζε ηνπ FDA γηα απνθπγή
θαηαλάισζεο ιηπαξώλ ςαξηώλ από
εγθύνπο (2001)
Mozaffarian D et al. JAMA 2006, 296:1885–1899
Υπάξρεη θίλδπλνο από ηνλ πδξάξγπξν θαη ηηο δηνμίλεο ησλ ςαξηώλ ;
Σν ππνινγηδόκελν όθεινο πξνο ηνλ θίλδπλν θαξθηλνγέλεζεο ππνινγίδεηαη ζε 400:1
Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από ςάξηα;
Κάδκην Μόιπβδνο Υδξάξγπξνο
Όξηα Σνινκόο: max 0,05 mg/Kg
Ξηθίαο: max 0,3 mg/Kg max 0,3 mg/Kg
Σνινκόο: max 0,5 mg/Kg
Ξηθίαο: max 1 mg/Kg)
Γείγκαηα νινκνύ από
Φηόξδ Ννξβεγίαο
αγνξαζκέλα από
Καηάζηεκα Βηνινγηθώλ
<0,02 <0,2 0,029
Γείγκαηα νινκνύ
θαπληζηνύ Διιεληθήο
Πξνειεύζεσο
<0,02 <0,2 0,054
Γείγκαηα νινκνύ
Ννξβεγίαο
Τδαηνθαιιηέξγεηαο
<0,02 <0,2 0,026
Γείγκαηα νινκνύ
Κνλζέξβα <0,02 <0,2 0,029
Γείγκαηα νινκνύ
θαπληζηνύ θνηίαο <0,02 <0,2 0,02
Γείγκαηα Ξηθία
Μεζνγείνπ <0,02 <0,2 0,49
Πεγή: Διιεληθό Ιλζηηηνύην Γηαηξνθήο (www.eid.gr) Μέηξεζε κε θαζκαηνθσηόκεηξα αηνκηθήο απνξξόθεζεο
Breslow Am J Clin Nutr 2006; 83(suppl):1477S– 82S
Υπάξρνπλ παξελέξγεηεο από ηα ζπκπιεξώκαηα σ-3;
Οη αλεπηζύκεηεο ελέξγεηεο είλαη δνζνεμαξηώκελεο. ε δόζεηο ηεο ηάμεο
ησλ 3 g παξαηεξνύληαη γαζηξεληεξηθά ελνριήκαηα, γεύζε ςαξηνύ,
αύμεζε LDL, αύμεζε γιπθόδεο.
Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από
ζπκπιεξώκαηα;
Η πην πξόζθαηε κειέηε κε ζύγρξνλε επίδξαζε ησλ ζηαηηλώλ δελ
έδεημε απνηέιεζκα κε δόζε ησλ 500-1000 mg. Πηζαλώο λα
απαηηνύληαη κεγαιύηεξεο δόζεηο.
Υπάξρεη θίλδπλνο αηκνξξαγίαο;
ε δόζεηο κέρξη 4 g δελ απμάλνπλ ηνλ θίλδπλν αηκνξξαγίαο Eritsland J et al. Blood Coagul Fibrinolysis 1995; 6: 17–22
Watson PD, et alAm J Cardiol 2009; 104: 1052–54
Σπκπεξάζκαηα
Ελδείμεηο από παιαηόηεξεο κειέηεο γηα
επεξγεηηθή δξάζε, πνπ δελ επηβεβαηώζεθαλ
ζηηο πην πξόζθαηεο.
Φαίλεηαη λα έρεη επεξγεηηθή δξάζε αιιά δελ
έρεη νξηζηεί ζσζηά ηηο δηάθνξεο κειέηεο
Δίαηηα ρακειή ζε θνξεζκέλα θαη πςειή
ζε πνιπαθόξεζηα ιηπαξά θαη δηαηηεηηθέο ίλεο
Ψκέγα -3 ιηπαξά νμέα
Μεζνγεηαθή δίαηηα
Δίαηηα ρακειή ζε θνξεζκέλν ιίπνο
Καηεπζύλζεηο γηα κειινληηθή
έξεπλα
Μειέηεο κε κία πην «γλήζηα» εθδνρή ηεο
κεζνγεηαθήο δίαηηαο
Μειέηεο πνπ λα πεξηιακβάλνπλ κεγαιύηεξν
πνζνζηό γπλαηθώλ
Γηεξεύλεζε ηεο δξάζεο ηνπ α-ιηλνιεληθνύ, EPA θαη
DHA μερσξηζηά
Δηεξεύλεζε ηεο επίδξαζεο ηεο δίαηηαο πνπ αθνινπζνύλ
ήδε νη ζπκκεηέρνληεο (background effect)
«Θεραπεύοσμε αζθενείς και ότι αζθένειες»
Ιπποκράηης
Σεκεία πνπ πξέπεη λα
αμηνινγεζνύλ θαηά ηε
ζπκβνπιεπηηθή αζζελώλ
Επίζεκεο ζπζηάζεηο
• ΑΗΑ recommendations (2011)
• NICE (2007)
• πζηάζεηο άιισλ νξγαληζκώλ:
– British Dietetic Association
recommendations (2006)
– National Collaborating Centre for
Primary Care and Royal College of
General Practitioners (2006)
ΑΗΑ Recommendations
2011 epub 3 Nov
DASH
TLC
Smith Jr SC, et al. Circulation 2006;113:2363e72.
Γηαηξνθηθέο
ζπζηάζεηο
γηα Γ
ΑΗΑ Recommendations
2011, epub 3 Nov
↓ βάξνπο
5-10%
1 g σ-3
30-60 min άζθεζεο
5-7 εκέξεο/εβδ
NICE, 2007
www.nice.org.uk
Adult Treatment Panel (ATP) III
Θξεπηηθά ζπζηαηηθά Σπληζηώκελε πξόζιεςε
Κνξεζκέλα ιηπαξά <7% ησλ ζεξκίδσλ
Πνιπαθόξεζηα ιηπαξά Έσο 10% ησλ ζεξκίδσλ
Μνλναθόξεζηα ιηπαξά Έσο 20% ησλ ζεξκίδσλ
πλνιηθά ιηπαξά 25-35 % ησλ ζεξκίδσλ
Τδαηάλζξαθεο 50-60 % ησλ ζεξκίδσλ
Γηαηηεηηθέο ίλεο 20-30 γξ
Πξσηεΐλεο ~15 % ησλ ζεξκίδσλ
Υνιεζηεξόιε < 200 mg/εκέξα
πλνιηθέο ζεξκίδεο Δπίηεπμε θπζηνινγηθνύ βάξνπο
Φπηηθέο ζηεξόιεο /ζηαλόιεο 2 γξ
JAMA 2001; 285:2486-98 ATP4 guidelines in development (2012)
Δίαηηα DASH (Dietary Approaches to Stop
Hypertension)
Φξνύηα
Λαραληθά
Γαιαθηνθνκηθά
Ζσηθά ιηπαξά
Κόθθηλν θξέαο
γιπθά
Οιηθήο άιεζεο
πξντόληα
Χάξηα, πνπιεξηθά,
μεξνί θαξπνί
↓ SFA, CHOL, Νa ↑ K, Ca, Mg, δηαηηεηηθέο ίλεο, PROT
Αιάηη θαη λάηξην
Δίαηηα DASH
Type of food Servings for
1600 Kcal
Grains and grain products
(include at least 3 whole grain foods
each day) 6
Fruits 3-4
Vegetables 4
Low fat or non fat dairy foods 2 -3
Lean meats, fish, poultry 3-6
Nuts, seeds, and legumes 3 per week
Fats and sweets 2
Υακειή πεξηεθηηθόηεηα Να
(1500-2400 mg)
Σηόρνο:
1500-2400 mg
Μπαγθέηα Φξαηδόια Πίηα αξαβηθή/
ζνπβιάθη Ψωκί ζίθαιεο
Φξπγαληέο (2)
211 mg 184 mg
mg Να αλά 30 g USDA Database
175 mg 322 mg
20-120 mg
Εηηθέηεο ηξνθίκωλ
mg Να αλά 60 g USDA Database
Κξηηζίλη (1)
20- 90 mg
Ψωκί ηνζη
100-150 mg
Ψώκη burger
294 mg
Νηάθνο (80 g)
356 mg
Προϊόντα Περιεκτικότητα σε Νάτριο (mg)
Μπέηθηλ πάνπληεξ (1 θ.γι.) 400-550
Σάιηζα ζόγηαο (1 θ.ζ.) 800 -1000
Ζακπόλ (1 θέηα) 270
αιεύξη πνπ θνπζθώλεη κόλν ηνπ (1 θνύπα ) 1500
1 cheeseburger 600-800
Σαιάηα ηνπ Καίζαξα 838
1 παθέην nachos (100 γξ) 510
1 κεζαία κεξίδα ηεγαληηέο παηάηεο 266
Τόλνο ζε λεξό (100 γξ) 377*
Ειηέο Καιακώλ (5) 300
Κνξλ θιεηθο (30 γξ) 366
Αλαψπθηηθό ηύπνπ cola (330 mL) 13
Club soda (330 mL) 71
Πνξηνθαιάδα κε αλζξαθηθό (330 mL) 40
* Η πεξηεθηηθόηεηα Να κπνξεί λα κεηωζεί κεηά από μέπιπκα θαη παξακνλή ζην λεξό
g EPA+DHA ζηα 90g
Σόλνο θνλζέξβαο ζε λεξό 0,73
Σόλνο θξέζθνο 0,24-1,28
αξδέιεο 0,98-1,70
νισκόο Αηι, Ιρζπνηξνθείνπ 1,09-1,83
νισκόο Αηι, Διεύζεξνο 0,9-1,56
Ρέγθα Αηιαληηθνύ 1,71
Πέζηξνθα ηρζπνηξνθείνπ 0,98
Πέζηξνθα ειεύζεξε 0,84
Μπαθαιηάξνο Αηιαληηθνύ 0,24
Μπαθαιηάξνο παζηόο 0,2
Γαηόςαξν 0,2
Γιώζζα 0,42
Ελληνικά ψάρια*
g EPA+DHA στα 90g
Κνιηόο 0,47
Γόπα 0,18
Κνπηζνκνύξα 0,34
κπαξκπνύλη 0,11
κπαθαιηάξνο 0,18
Ληζξίλη 0,45
θαγθξί 1,26
ηζηπνύξα 1,92
*Δεδνκέλα από Καθάην θαη ζπλ. http://nutrition.med.uoc.gr/GreekTables/Main/main.htm
Θαλασσινά g EPA+DHA στα 90g
Σηξείδηα 0,37-1,17
Αζηαθόο 0,07-0,41
Καβνύξη 0,35
Γαξίδεο 0,027
Μύδηα- Χηέληα 0,017-0,024
Αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ δηαηξνθήο
• β- blockers: νδεγνύλ ζε κείσζε ηνπ
κεηαβνιηθνύ ξπζκνύ εξεκίαο ~10%.
• Αιιειεπίδξαζε ζηαηηλώλ θαη
απνθιεηζηώλ ηόλησλ αζβεζηίνπ κε
πνιπθαηλόιεο γθξέηπθξνπη. Mason, P. Symposium: Important drug–nutrient interactions Proc Nutr Soc (2010), 69, 1–7
Pischon T and Sharma AM, Obes Rev. (2001),2, 275-80.
• Αιιειεπίδξαζε αληηπεθηηθήο αγσγήο
κε βηηακίλε Κ
Αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ δηαηξνθήο
The American Journal of
Medicine (2010) 123, 384-392
L/O/G/O
Επραξηζηώ γηα ηελ
πξνζνρή ζαο
Serge Renaud
Σην βηβιίν ηνπ “régime santé” (1998)
“Don’t look for a pill that replaces [diet]”