ԱՎԱԽՔԻ

ՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ

ԵՔԻԱԹՆԵՐ

ԱՎԱԽՔԻ

ՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ

ԵՔԻԱԹՆԵՐ

Երևան, 2012

ԱՎԱԽՔԻ

ՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ

ԵՔԻԱԹՆԵՐ

« »ՄԻՏՔ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ

ԳԻՐՔԸ ԼՈՒՅՍ Է ԸՆԾԱՅՎԵԼ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ

ՀՀ ՍՓՅՈՒՌՔԻ

Գրքի հրատարակման նյութական ծախ-

սերը հոգացել է Էլիտ Գրուպ ՓԲԸ-ի

գլխավոր տնօրեն Արմեն Մկոյանը

« »

72

Ներկայացվող ժողովածուում առաջին անգամ փորձ է արվել հայ անվանի ազգագրագետների կողմից

մինչ օրս գրի առնված և տարբեր գրքերում հրատարակված ժողովրդական հեքիաթներն ընթեր-

ցողին ներկայացնել մեկտեղված տեսքով:

Ջավախքի

3

ԵՐԿՈւ ԽՈՍՔ ԱՅՍ ԳՐՔԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Ջավախքի հեքիաթների սույն ժողովածուի հիմքը կազմում են երկու հրատարակու-

թյուններ: Առաջինը` Հայոց Ազգագրական ընկերության Ախալքալաքի մասնաճյուղի

կողմից 1911 թ. Ալեքսանդրապոլում հրատարակած «Պառավաշունչ» գրքույկն է, որտեղ

տեղ են գտել հայ նշանավոր ազգագրագետ և բանահավաք Ե. Լալայանի կողմից գրի

առնված Ջավախքի ժողովրդական չորս հեքիաթներ: Երկրորդը` ՀՍՍՌ ԳԱ Հնագիտու-

թյան և ազգագրության ինստիտուտի կողմից հրատարակած «Հայ ժողովրդական հե-

քիաթների» IV հատորն է, որտեղից վերցրել ենք Ջավախքի ժողովրդական հեքիաթների

մնացած չորս գործերը:

Չնայած «Հայ ժողովրդական հեքիաթների» IV հատորում Ջավախքի ժողովրդական

բոլոր ութ հեքիաթների տեղ գտնելուն, մենք նպատակահարմար ենք գտել չորս հեքիաթ-

ները վերցնել հիշյալ «Պառավաշունչ» ժողովածուից, քանի որ այն հրատարակվել է հեղի-

նակի` Ե. Լալայանի կենդանության օրոք և լեզվաոճային առումով ավելի հարազատ է

Ջավախքի բարբառին: Բացի այդ, ՀԺՀ IV հատորի նշյալ չորս հեքիաթները նույնպես ար-

տատպվել են «Պառավաշնչից»:

Մնացյալ չորս հեքիաթներից, որոնք վերցված են «Հայ ժողովրդական հեքիաթների»

IV հատորից, երեքը ՀՍՍՌ ԳԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտը հրատա-

րակել է արխիվային ձեռագրերի հիման վրա: Այդ ձեռագրերը պահպանվում են Բանա-

հյուսական արխիվում (Երվանդ Լալայանի ֆոնդ, գործ 1, N 899), վերջիններիս վրա

դրված է «Ե. Լալայանի խմբարշավ» կնիքը: ՀԺՀ IV հատորի մեկ հեքիաթ էլ, որը զետեղել

ենք սույն գրքույկում, իր հերթին արտատպված է «Ազգագրական հանդեսից» (19-րդ

գիրք, էջ 158): Հեքիաթը գրի է առել Ե. Լալայանը:

Փաստորեն, սույն պատկերազարդ գրքույկում տեղ են գտել մինչ այժմ գրի առնված և

տարբեր կերպ հրատարակված Ջավախքի ժողովրդական ութ հեքիաթներ: Վերջիննե-

րիցս հինգը գրի է առել Հայոց մշակույթի հենասյուներից մեկը հանդիսացող ջավախքյան

մշակույթի երախտավոր, Ջավախքի ազգագրության և բանահյուսության մեծ նվիրյալ

Երվանդ Լալայանը, իսկ մնացյալ երեքը գրի են առնվել վերջինիս կողմից 1911-1916 թթ.

ղեկավարած խմբարշավի արդյունքում` հայ ժողովրդական բանահյուսության այլ նվիր-

յալների կողմից: «Էրզրումում մարդ չեղավ, Ստամբոլում աղա էղավ» վերնագիրը կրող

հեքիաթը չի ներառված ՀԺՀ IV հատորի «հիմնական տեքստեր» բաժնի Ջավախքի

հեքիաթների շարքում, այստեղ կա միայն յոթ հեքիաթ: Նշված հեքիաթը հատորի խմբա-

գիրը տեղադրել է նույն գրքի «1-ին հավելված» բաժնում («1-ին հավելված» բաժնում զե-

տեղված են այն հեքիաթները, որոնք բովանդակությամբ թույլ են, չունեն գեղարվեստա-

կան-պատմողական այն վարպետությունն ու արժեքը, ինչ-որ հիմնական տեքստեր բաժ-

նինը): «Կախարդ Արապը» հեքիաթը վերցրել ենք ոչ թե ՀԺՀ IV հատորի «հիմնական

տեքստեր» բաժնի Ջավախքի հեքիաթների շարքից, այլ նախընտրել ենք նույն հեքիաթն

արտատպել «2-րդ հավելվածից» (այստեղ զետեղված են հատորի հիմնական տեքստե-

րից վերցրած` յուրաքանչյուր խմբից մեկական հեքիաթ, տվյալ տեղավայրի խոսվածքի

ձևաբանական ու արտասանական առանձնահատկությունների գիտական ճշգրիտ տա-

ռադարձությամբ):

4

Գիրքը կազմելիս հավատարիմ չենք մնացել ՀՍՍՌ ԳԱ Հնագիտության և ազգագրու-

թյան ինստիտուտի «Հայ ժողովրդական հեքիաթներ» հատորյակի` հեքիաթների դասա-

վորման սկզբունքին, այն է` սկզբում դնել հրաշապատում (կախարդական), ապա իրա-

պատում (կենցաղային) հեքիաթները: Գրքում հեքիաթները դասավորել ենք` սկզբում

բնագրային հերթականությամբ դնելով «Պառավաշնչի», այնուհետև մնացյալ` ՀԺՀ IV հա-

տորյակից արտատպվող հեքիաթները: Հակառակ սրան` բոլոր հեքիաթներն արտատ-

պելիս վերջիններս չենք ենթարկել որևէ խմբագրական, սրբագրական, լեզվաոճական

կամ այլ կարգի փոփոխման: Հեքիաթներն արտատպված են «Պառավաշնչից»` այնպես,

ինչպես կան, պահպանել ենք նաև ՀԺՀ IV հատորի խմբագրական կոլեգիայի և կազ-

մողների բոլոր մշակումներն ու իրականացված խմբագրական-սրբագրական

աշխատանքները:

Վերջում ավելացնենք, որ սույն ժողովածուի յուրաքանչյուր հեքիաթի վերջում ՀԺՀ IV

հատորից արտատպել ենք տվյալ հեքիաթի անձնագիրը, որի միջոցով ընթերցողը ման-

րամասն տեղեկություններ կստանա հեքիաթի ստեղծման թվականի, վայրի, գրի առ-

նողի, հրատարակման աղբյուրի, բարբառային տեսակի և այլնի մասին: Քանի որ «Պա-

ռավաշնչում» չկան այդպիսի անձնագրեր, ապա այդ չորս հեքիաթների անձնագրերը

նույնպես վերցրել ենք ՀԺՀ IV հատորից: Անձնագրերն արտատպելիս` վեիրջիններիցս

կրճատել ենք այն մասերը, որոնք տվյալ հեքիաթի սյուժեն համեմատում են կամ նմանեց-

նում ինչպես IV, այնպես էլ նախորդ հատորներում տեղ գտած այլ շրջանների ժողովրդա-

կան հեքիաթների հետ:

Ջավախքի ժողովրդական բանահյուսության այս եզակի գանձերը, որոնք պահպանել

և մեր մշակույթի երախտավորներին է պահ տվել ջավախահայությունը, իրենց մեջ պա-

րունակում են վերջինիս նիստ ու կացի, կենցաղի, տարբեր սովորույթների ու հավատա-

լիքների բոլոր արտահայտչաձերը: Սյուժեներում ամենուր գերիշխում է արդարու-

թյունը, որն արտահայտված է թագավորի, արդար դատաստանների, դավաճաններին,

չարերին անխնա պատժելու իրողությունների տեսքով: Այսպիսի հեքիաթների առկայու-

թյունը վառ ապացույցն է այն բանի, որ արդարություն կոչված վեհ ու մարդկային զգա-

ցումն ի սկզբանե արմատացած է եղել ջավախահայության գիտակցության մեջ, զգացում,

որը ծնվելով յուր էթնիկ բնօրրանում ապրող հայ ազգի այդ հատվածի հետ` ապրում է

նրանից անբաժան:

Ի վերջո` այս հեքիաթներն անփոխարինելի շտեմարան են նրանց համար, ովքեր կու-

զենան առավել մոտիկից ծանոթանալ հայոց մայր բարբառներից մեկի` «կը» ճյուղին

պատկանող Կարնո հիասքանչ բարբառի հետ, որից քիչ է տարբերվում Ջավախքի

(Ախալցխա-Ախալքալաք-Ծալկայի) գավառաբարբառը:

պ.գ.թ. Վահե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

5

²ÜÂÆàô ²Þʲðø ¾ðÂòàÔ îÔ²Ü

ÁÉÉÇ ÏÁ ãÇ ÁÉÉǪ Ù¿ óù³õáñÙ ·ÁÉÉÇ: ²ïÇÏ Ïáõ-

Ý»Ý³Û ÏÁ Çñ»ù ïÕ³Û: îÕ³ùÝ ûñ ѳëÝÇÝ ÏÁª

óù³õáñÁ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ¿Ï¿ù Õ³Û»ûÕÝ»ñ¹ óÏ¿ù,

áõÙ ¹áõéÝ ûñ ÁÝϳõª ³Ýáñ ³ÕçÇÏÁ ³éÝ»Ýù

Ó»½Ç: ¶áõ·³Ý óÏ»Ý ÏÁ, Ù»ÝÍÇÝÁ ·ÁÛÝÇ ÏÁ Ù¿

ѳñÁëïÇÙ, ÙÇçݳÏÇÝÁª Ù¿ ÇßËÁÝÇÙ ¹áõé, ³ïáÝó

³ÕçÇÏÝ»ñÁ ϳéÝ»Ý: ä½ïÁÏÇÝÁ Ï»ñÃ³Û ÍáíÇÝ Õñ³ÕÁ Ù¿

·áñïÇÙ' ÷áñ ËñÇ ÏÁ: îÕ³Ý Ï»ñÃ³Û ï»ëÝÇ ÏÁ ·áñïÁ,

ÏÁë¿. §ÐÁÉåï ÇÙ µ³Õ¹ë ³ ³ë ¿ñ¦, í»ñóÁÝ¿ ¹Ý¿ ÏÁ

»³ÕÉáõËÇÙ' Ù¿ç µ»ñ¿ ÏÁ ÑûñÁ: гñÁ ÑáñëáïÇÏÁ íñ³Ý áõ

·áõ½¿ ûñ ïÕÇÝ ·É˳ï»É ï³Û. ÇßËÁÝÝ»ñÁ, Ù³ñÁ Ù¿ç

·ÁÛÝÇÝ, óù³õáñÇÝ Ñ»ñëÁ ·Çç»óÝ»Ý: îÕ³Ý ³Õ³ã¿ ÏÁ ÃÁª

·áñïÁ Ù¿ ûóËÙ' óÏ»Ý, ¿ñÃ³Û ÙݳÛ: î³ÝÇÝ Ù¿ ÙáõÝï³é

ûóËÙ' óÏ»Ý ÏÁ í³ñ: îÕ³Ý Ù¿Ï³É ûñÁ ·áõ·³Û ûñ ·áñïÁ

ï»ëÝÇ, ëÇñïÁ ù³ß¿ ÏÁ, ãÇ Ñ³ÙµÇñ¿, ï»ëÝÇ Ïûñ ³Ý

ÙáõÝï³é ûóËÁ ѳÛÉÇ ¿ ¹³é¿, ·áñïÝ ³ Ù¿ ùûß³Ù

ùáõãáõñ»ñ ¿: γéÝ¿ ³ÝÙ¿Ý ÇÝã, ˳éÝ¿ ÏÁ Çñ³ñ áõ ·»ÉÉ¿

¹áõë, ¹é³Ý Û»ï¨Á å³Ñ ÙïÝÇ ÏÁ, Í³Ï¿Ý Ï³ß¿: ؿٳ ï»ëÝÇ

Ï'ûñ ·áñïÁ íñ³Û¿Ý ÷áëïÁ óÏ»ó áõ ¿ñÏݳÛÇÝ Éáõë ³ÕçÇÏÙ'

¹³é³õ: ²Ýáñ ß³Ëõ¿Ý Ùáõà å³ï»ñÁ Éáõë ïáõÇÝ: ÐÁÙÁ

ç³ÝÙë³Ý ïÕ³Û, ¹áõéÁ µ³Ý³Û áõ í³½½¿ ·ñÏ¿ ³ïáñ. ³ïÇÏ

ã³ßÙÇß ·ÉÉÇ ûñ ÷³ËãÇ ¿ñÃ³Û ÷áëïÝ Ñ³·ÝÇ, ïÕ³Ý

³Ýáñ¿Ý ³é³ç ËÉ¿ ÏÁ ÷áëïÝ áõ óÁÏ¿ ÏÁ ÃݹÇñ, í³é¿ ÏÁ:

²ñÃÕ ·ÉÉÇÝ Ù³ñà áõ ÏÝÇÏ, Çñ³ñ Ñ»ï ëÇñáí ³åñÇÝ ÏÁ:

Ø¿ ûñÙ' óù³õáñÁ ï»ëÝÇ Ï'ûñ Çñ»Ý Õáݳ˳ÝÇÝ Ù¿

6

ß³õËÙ' ¿ ¹Çå¿. Ù³ñ¹ ÕñÏ¿ Ï'ûñ ÇÙ³Ý³Ý ÃÁ ³¹ ÇÝã¿Ý ¿: λñ-

óÝ, ·áõ·³Ý ÃÁª Õáݳ˳ÝÇÝ ¹¿ÙÁ Ù¿ ³ÕçÇÏÙ' ¿ ϳÛÝ¿, ³Ý-

å¿ë ³ÕçÇÏÙ' ûñª ë³Õ ³ßËñùÇÝ Ù¿çÁ ³Ý·ÁïÝáõ»ÉÇù, ÉáõëÝ

¿ñ»ë¿Ý ϳÿ ÏÁ. ³ï ß³õËÁ ³Ýáñ¿Ý ¿ ¹Çå¿: ³ù³õáñÁ

¹áõë ·»ÉÉ¿ ï»ëÝÇ ÏÁ ³¹ ³Õçϳݪ Ë»ÉùÁ ·ÉË¿Ý Ï»ñóÛ, ëÇñ-

ïÁ ËÙ¿ ÏÁª ÑÁÙÁ ÇÝã ¿Ý»ë ûñ Çñ»Ý ѳñëÝ ¿: úñÙ' ¿ñÏáõëª

³ïÇÏ³É ½³õà ãÇ ÁÉÉÇ, ÙÇïùÁ ¹Ý¿ Ï'ûñ ïÕÇÝ ·ÉáËÁ ³Õ¿ áõ

³ïáñ ÇÝùÁ ³éÝ¿: γÝã¿ ÏÁ ïÕÇÝ, ÏÁë¿. §¸áõ åÇïÇ ¿ñóë

ÁÝÍÇ ³Ýå¿ë ã³ïÁñÙ µ»ñ»ë ûñª ë³Õ ÕáßáõÝë ï³ÏÁ ѳõùÇ,

ÃÁ ãÁª ·Éá˹ Ïéé»É Ïáõï³Ù: îÕ³Ý Ñ³ëÏÁÝ³Û ÏÁ µ³ÝÁ, Ùá-

ÉáñÁ ·ÁÛÝÇ ç³ÝÁ. Ë»Õ× áõ ë¿ýÇÉ ·áõ·³Û ïáõÝ. û ë³Ñ³Ã ÏÝÇ-

ÏÁ ¹¿Ù ÏÁ í³½½¿, ÷³ÃÃáõÇ ÏÁ íǽÁ, ѳñóÁÝ¿ ÏÁ ÃÁª ÁÝãDZ ¿

ïËñ¿: ²Ý ³ µ³Ý ãÇ å³Ñ¿, ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª óù³õáñÁ ÇñÙ¿Ý ³Ý-

å¿ë ã³ïÁñÙ áõ½»ó, ûñ ë³Õ ÕáßáõÝÁ Ù¿çÁ ѳõùÇ: §²Ù³Ý,

ÏÁë¿ ÏÝÇÏÁ, ³ï ³ µ³Ý ¿¯ áõ, ùÁÝÁ ˳ÝáõÙ Ù³ñÇÏÇë Áë¿ ÃÁª

³ÕçÇϹ Ó»ñ å½ïÇ ã³ïÁñÁ áõ½»ó, ³é ï³ñ Çñ»Ý¦: ²ëÇÏ

Ï»ñÃ³Û ÍáíÇÝ ù¿³Ý³ñÁ, ϳÝã¿ ÏÁ ˳ÝáõÙ Ù³ñÇÏÇÝ: Ø¿

˳Ýáõ٠˳ÃáõÝ ÏÝÇÏÙ' ·»ÉÉ¿ ¹áõë: ²ëÇÏ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª Ó»ñ

³ÕãÇÏÁ Ó»ñ å½ïÇ ã³ïÁñÁ áõ½»ó: ȳ'õ, ÏÁë¿ ÏÝÇÏÁ, ëÁÏÇ

ÏÁ çñÇÝ ï³ÏÝ áõ Ù¿Ù ³ ·»ÉÉ¿ »ñ»ëÁ, Ù¿ Õá׳ ã³ïÁñÙ' Ïáõ-

ï³Û ÷»ëÇÝ: ö»ë³Ý ßÝáñÑ³Ï³É ·ÉÉÇ, áõñ³Ë áõñ³Ë ϳé-

Ý¿, ï³ÝÇ ÏÁ óù³õáñÇÝ, óù³õáñÁ ã³ïÁñÁ ½³ñÝ»É Ïáõ-

ï³Û, ë³Õ ÕáßáõÝÁ Ù¿çÁ Ãû÷ ·ÉÉÇ, Ï¿ëÝ ³ µ³ó ÏÁ ÙݳÛ: ³-

ù³õáñÁ ٳà ÙÝ³Û ÏÁ: Üáñ¿Ý ϳÝã¿ ÏÁ ùáíÁª ÏÁë¿ ÃÁª åïÇ

û½Ù' ¿ñóë, ϳÏÉÇ Ù»Íáõû³Ý Ù³éç³ÝÙ µ»ñ»Ù, ÃÁ ãÁª

7

·Éá˹ Ïéé»É Ïáõï³Ù:

²ëÇÏ Ï¿Ý³ Ë»Õ× áõ ë¿ýÇÉ ·áõ·³Û ÏÁ ïáõÝ. ÏÝÇÏÁ ·ÇÙ³-

ݳ۪ Ͽݳ ÙûñÁ ùáíÁ ÕñÏ¿ ÏÁ: ö»ë³Ý Ï»ñÃ³Û ÍáíÇÝ ù¿³-

ݳñÁ ϳÝã¿ ÏÁ ½áÝùÝãÇÝ ¹áõë, ³Õ³ã¿ Ï'ûñ Ù¿ ѳïÙ' ϳÏÉÇ

Ù»Íáõû³Ý Ù³é׳ÝÙ' ï³Û: ² ³ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ³ëå¿ë ·ÁÝÁª Ù¿

¹¨Ù' é³ëï ·áõ·³Û, ÇÙ ÏáÕÙ¿ë Áë¿ ³Ýáñª Ïáõï³Û ÏÁ: ²ëÇÏ

óÁóáõó³Í ׳Ù÷áí Ï»ñÃ³Û ÏÁ, Ù¿ Õá׳ ¹¨Ù' é³ëï ·áõ·³Û,

ÏÁë¿ Ë³ÝáõÙ Ù³ñÇÏÝ Áë³ó ûñ ÇÝÓÇ Ï³ÏÉÇ Ù»Íáõû³Ý Ù¿

Ù³éç³ÝÙ' ï³ë: §È³õ, ÏÁë¿ ¹¨Á, ù³É¿ ÏÝϳÝÁë ùáíÁ

ï³Ù¦: øÇãÙ' Ï»ñóÝ, ï»ëÝÇÝ Ï'ûñ Ù¿ áõñÇß ¹¨Ù' ¿ Ýëï¿, Ù¿

ÍÇÍÁ óÏ»ñÁ ¿ Ù¿ áõëÁª ٿϳÉÁ Ù¿Ï³É áõëÁ, ÷áõÃÙ' ³ ÕáõñÕáõ-

ßáõÝ óÏ»ñ ¿ µ»ñ³ÝÁ ãÃÁñ-ãÃÁñ ͳٿ ÏÁ: ²ë ¹¨Á ù³ß¿ ÏÁ

ÃáõñÝ áõ ÏÝϳÝÁ ·ÉáËÁ Ïéé¿ ÏÁ. ÏééÇÉÁ ·Çٳݳ۪ ³ñáõÝÁ

ϳÏÉÇ Ù»Íáõû³Ý Ù³éç³Ý Ïéé³Í óåÉ¿ ÏÁ:

§î¿', ÏÁë¿ ¹¨Á, ÅáÕí¿ ÇÝãù³Ý ·áõ½»ë¦: ²ëÇÏ ÍáóÝ áõ ç»-

µ»ñÁ ÉÁÉ¿ ÏÁ, ÏÁë¿. §Ð»ñÇù ¿, ³É ï»Õ ãáõÝÇÙ¦: ²¹ í³ËÃÁ

¹¨Á Íáó¿Ý ѳݿ ÏÁ »³÷ñ³ÕÙ' áõ ùë¿ ÏÁ ÏÝϳÝÁ ·ÉËáõÝ.

ÏÝÇÏÁ û ë³Ñ³Ã ë³ÕÝ³Û Ï'áõ ͳٿ ÏÁ ÓáõÃÁ: îÕ³Ý áõñ³Ë

áõñ³Ë ·áõ·³Û, ù³ÝÇÙ Ù³éç³Ý Ïáõï³Û ÏÁ óù³õáñÇÝ:

³ù³õáñÁ ¹Ñ³ ϳïÕÇ ÏÁ, ϳÝã¿, ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª Ù³ñÁ¹ ûñ Ù»-

é³õ ˳½ÝÇÝ µ³ÉÝ»ëï³ÝÁ Ñ»ïÁ ï³ñ³õ, åÇïÇ ¿ñóë, µ»-

ñ»ë, ÃÁ ãÁª ë³Õ ï»Õ¹ ³Ýϳ׹ ÃáÕÝÇÙ ÏÁ: îÕ³Ý Ï¿Ý³ Ï»ñ-

Ã³Û ÍáíÇÝ ù¿³Ý³ñÁ, ˳ÝáõÙ Ù³ñÇÏÇÝ Ï³Ýã¿ ÏÁ ¹áõë, ϳ-

ճ㿠ûñ Çñ»Ý Ù¿Ï³É ³ß˳ñùÁ ÕñÏ¿, ¿ñÃ³Û Ùûñ¿Ý ˳½ÝÇÝ

µ³ÝÉÇÝùÁ µ»ñ¿: ʳÝáõÙ Ù³ñÇÏÁ ¹áõë ѳݿ ÏÁ ϳñÙÇñ,

8

×»ñÙ³Ï, ٿٳ ë¨ ÓÇÙ, ÉáÕ³óÝ¿, ß÷¿ ÏÁ, »ï¨ ³ ѳñóÁÝ¿ ÏÁ

ÃÁª í»±ñÁ ÏñÝ³Û ³ï ïÕÇÝ ³ÝÃÇáõ ³ß˳ñùÁ ï³ÝÇ »ï µ»-

ñ¿: Ö»ñÙ³ÏÁ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª »ë ï³ÝÇÙ µ»ñ»Ù ÏÁ: îÕ³Ý ÝëïÇ

ÏÁ ÓÇáõÝ, ÓÇÝ ÏÁ뿪 ³ãù»ñ¹ Ë÷¿ áõ µ³ó. Ë÷¿ áõ µ³Ý³Û ÏÁ,

ï»ëÝÇ Ï'ûñ ·»ïÝÇÝ ï³ÏÁ Ù¿ Ùáõà ï»ÕÙ »Ý:

øÇãÙ' ³é³ç Ï»ñó۪ ï»ëÝÇ Ï'ûñ, Ù¿ ѳñëÙ' ï¿ÛÙ'ûñ µáõ-

ÏÁ çñÇ Ù¿ç Ëñáõ³Íª Ù¿³É³ÙÇß ·ÁÉÉÇ ÃÁª ͳé³õ Ù»é³Û: λñ-

Ã³Û ùáíÁ, ÏÁ뿪 ³ï ÇÝ㿱ݿ ûñ ï¿ÛÙ'ûñ µáõÏï çáõñÝ ¿ë Ëñ¿

áõ åáõïÙ' çáõñ ã»ë ÏñÝÁ ËÙ¿: ²Ý³ ÃÁª Ù¿Ù' ¹áõ ³é³ç Áë¿

á±õñ Ï»ñóë:

§Î»ñó٠ûñ Ùûñ¿ë ˳½ÝÇÝ µ³ÝÉÇÝùÁ ³éÝÇÙ ï³ÝÇÙ¦:

ȳõ, ÏÁë¿, ³Ýï»Õ ·Ý³óáÕÁ »¹ ãÇ ¹³éݳÛ, ¿³Ï³ñ »ï

¹³éó³ñª ÏÁë»Ù: ÐÁÙÁ ï»ëÝÇÙª ÏÁë»Ù Ï'ûñ Ù»Õù »ë, ³'é ÇëÇ

¿ñÏáõ ËÝÓáñÁ, ¹éÝ¿Ý ûñ Ý»ë åÇïÇ ÙïÝÇë, ¿ñÏáõ ÏáÕùÁ ³ë-

ɳÝÙ' áõ Õ³÷ɳÝÙ' »Ý ϳå³Í, Ù¿ÏÁ ïá'õ Ù¿ÏÇÝ, ٿϳÉÁ Ù¿-

ϳÉÇݪ Ý»ë ÙïÇ:

²ïÇÏ Ï'³éÝ¿ ËÝÓáñÝ»ñÁª Ï»ñóÛ: λñóÛ, ï»ëÝÇ Ï'ûñ

Ù¿ ϳßáõÙ' íñ³Û Ù³ñà áõ ÏÝÇÏ Ýëï»É Í»ÍÏáõÇÝ ÏÁ: Øûï»-

Ý³Û ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ³Ëñ DZÝã ¿ù ¿ñ¿ ûñ Í»ÍÏáõÇù ÏÁ:- ÂÁ ·ÁÝÁ

¿Ï¿ñ »ï ¿Ï³ñ, ÏÁë»Ýù ÏÁ:

²ëÇÏ ³ÉÇ ³é³ç Ï»ñóÛ, ï»ëÝÇ ÏÁ ÏÝÇÏÙ' Ù¿ Ó»éùÁ Ïñ³-

ÏÇ Ù¿ç, ûËÃÁ áõÝϳÝÇ åÕÇÝÓÁ íñ³Ý: ²ëáñ ³ ѳñóÁÝ¿ ÏÁ

ÃÁª ÇÝãDZ Ó»éùÁ Ïñ³ÏÁ ¹ñ»ñ í³é¿ ÏÁ. ³Ý ³ ³ÉÇ ³Ý ÏÁë¿ ÏÁ

ÃÁª ³Ýï»Õ ¿ñÃÁóáÕÁ »ï ãÇ ·³Û, ÃÁ »ï ¿Ï³ñª ÏÁë»Ù: øÇãÙ'

9

³ ³é³ç Ï»ñóÛ, ï»ëÝÇ Ï'ûñ Ù¿ ³É³Õ³÷áõÙ, ¿ñÏáõ ÏáõßïÁ

Ù¿ ³ëɳÝÙ' áõ Õ³÷ɳÝÙ' »Ý ϳÛÝ¿, ѳݿ ³é³çÇ Ñ³ñëÇ

ïáõ³Í Ù¿ ËÝÓáñÁ Ù¿ÏÇÝ Ïáõï³Û, ٿϳÉÁ ٿϳÉÇÝ. ³ïáÝù

»ï ù³ßáõÇÝ ÏÁ, ³ïÇÏ ¹áõéÁ µ³Ý³Û, ÙïÝÇ ÏÁ Ý»ë: ú

ëÁѳà ³ÝÙ³Ñ³Ï³Ý ÑáïÁ µáõñ¿ ÏÁ, ï»ëÝÇ ÏÁ ÙûñÁ Éáõë

Ïéé³Í, ³Ýóé³Ï³Ý ͳÕÇÏ µáÉáñÁ µáõë³Í: λñÃ³Û ÙûñÁ

Ó»éùÁ å³·Ý¿, ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ѳñÁë ˳½ÝÇÝ µ³ÝÉÇÝùÁ ·áõ½¿

ÏÁ: سñÁ ÉóáõÇ ÏÁ, ·áõɳÛ. §Ê³½ÝÇÝ µ³ÝÉÇÝùÁ Çñ»Ý ùáíÝ

¿, ÏÁë¿, ³ÝÇÏ ÙÇïùÁ ¹ñ»ñ ¿ ûñª ù»½Ç ëÁå³Ý¿: ²é ÇëÇ

»³÷ñ³ÕÁª ·ÁÝÁ, ý¿Ý¹áíÙ µ³ÉùÇ ·Éá˹ ³½³ï»ë¦:

²ëÇϳ ·áõɳÛ, Ï¿Ý¿ ÃÁ ÷³ÃÃáõÇ, ÉáõëÇÙ' å¿ë Ó»éù¿Ý ·»É-

É¿. ¹³éÝ³Û ÏÁ »ï, ·áõ·³Û ³Ý ÏÝϳÝÁ ùáíÁ, ûñ Ó»éùÁ Ïñ³-

ÏÇÝ Ù¿ç ¹ñ»ñ, í³é¿ñ ÏÁ: ²ÝÇÏ ½³ñÙ³Ý³Û ÏÁ, ÏÁë¿. ²ý-

ý³ñÁÙ ïÕ³Û, ÇÝëÁÝÇ ã»ñÃó³Í ï»ÕÁ ¹áõ ·Ý³óÇñ:

â¿, ÏÁë¿ ³ëÇÏ, ¹áõÝ ³Ý Áë¿ ÃÁª ³ë ÇÝãDZ Ó»éù¹ ÏÁ í³é»ë:

§Ø»Õùë ÇÝã å³Ñ»Ù, ÏÁë¿ ÏÝÇÏÁ, ³ÝÃÇáõ ³ß˳ñùÝ ûñ

˳å Ï¿Ý¿ÇÝù, ϳÃÇÝ Ù¿ç íÇñ³Ñ³ çáõñ ˳éÝ¿Ç ÏÁ, ÑÇÙÇ

³Ý ¿, ù³ß»Ù ÏÁ:

²ëÇÏ Ï³ÝóÝÇ, Ï»ñÃ³Û Ù¿Ï³ÉÇÝ ùáíÁ, ³ÉÇ ³Ýå¿ë ѳñó

áõ ÷áñÓ Ï¿Ý¿. ³ÝáÝù ³ ÏÁë»Ý ÏÁ ÃÁª ³ÝÃÇáõ ³ß˳ñùÁ ¿ñ-

ÏáõëÇë ³ãùÝ ³ ¹áõëÝ ¿ñ, ëÇñáõÝ Ñ³ñëÙ' ÁÉÉÇñª »ë ÏÁ ëÇñ¿Ç,

ëÇñáõÝ Ù³ñ¹Ù' ÁÉÉÇñ, ³Ý ÏÁ ëÇñ¿ñ, ÑÇÙÇ »ë ³ëáñ ÏÁ ͻͻÙ

ÃÁª Ù»ÕùÁ ùáõϹ ¿, ³Ý ³ ÇÝÓÇ ÏÁ ͻͿ, ÃÁ ùáõϹ ¿, ÃáÕ ¹áõ

áõñÇßÇ ãÁëÇñ¿Çñ, ûñ »ë ³ ãëÇñ¿Ç:

10

γÝóÝÇ Ï»ñÃ³Û ³éçÇÝÇÝ ùáíÁ. ³Ý³ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ³ñ-

ïÁõáñÇÝ ûñ çáõñ ï³Ý¿Ç ÏÁ, ͳé³õ ׳Ù÷áñÃÇÙ çáõñ

ãïáõÇ, ÑÇÙÇ »ë ͳé³õ å³å³ÏÇÙ ÏÁ:

îÕ³Ý Ï³ÝóÝÇ, ÓÇÝ ÏÁë¿. §²ãù¹ Ë÷¿ áõ µ³ó¦: Ê÷¿ Ï'áõ

µ³Ý³Û ÏÁ, ï»ëÝÇ ÏÁ Çñ»Ýó ¹é³Ý ³é³çÝ ¿. ·ÇçÝÇ, ÓÇÝ µ³ó

ÏÁ ÃáÕÝ¿, Ï»ñÃ³Û Ý»ë: λñÃ³Û Ý»ëª ÷³ÃÃáõÇ ÏÁ ÏÝϳÝÝ

·áõɳÛ, ÃÁ ѳñÁë ÇÝÓÇ ëÁå³Ý»É ·áõ½¿, µ³ÝÉÇÝùÁ Çñ»Ý

ùáíÝ ¿:

§²Ë, ÏÁë¿ ÏÝÇÏÁ, ¹áõÝ ûñ ÇÙ ÷áëïë ÃÁݹÇñ ãóÏ¿Çñ, »ë

ÑÇÙÇ ù»½Ç ³½³ï»É ¿Ç¦:

îÕ³Ý Ñ³ÝáõÇ Ï'ûñ ùÝÇ. ï»ëÝÇ Ï'ûñ Íáó¿Ý µ³ÝÙ' ÁÝϳõ,

í»ñóÁÝ¿ Ï'ûñ µ³ÝÉÇÝù: ØÇ' ë¿ ÙûñÁ ïáõ³Í »³÷ñ³ÕÁ µ³Ý-

ÉÇÝù ¿ ¹³éó¿: àõñ³ËÝ³Û ÏÁ, Ùáõÿ ÙáõóÝó Ïáõï³Û ÏÁ

ÑûñÁ:

гñÁ ï»ëÝÇ Ï'ûñ ³ë ³Ý·³Ù ³ åÁñͳõ ¿Ï³õ, ÏÁë¿.

§äïÇ ¿ñÃ³ë ³Ýå¿ë Ù¿ Ù¿ÛÙáõÝÙ' µ»ñ»ë, ûñ ÇÝùÁ ÁÉÉÇ Ù¿

ÃǽÙ', ÙÇñáõùÁ ûËÃÁ Ãǽ¦:

λñÃ³Û ³ÉÇ ÍáíÇÝ ù¿³Ý³ñÁ, ˳ÝáõÙ Ù³ñÇÏÇÝ Ï³Õ³-

ã¿, ϳéÝ¿ Ù¿ Ù¿ÛÙáõÝÙ', ·áõ·³Û: ¶áõ·³Û ûñ óù³õáñÁ Õáßáõ-

ÝÁ ÏÁ ˳ÕóÝ¿, ï³ÝÇ ÏÁ Ïáõï³Û:

³ù³õáñÁ ÏÁë¿. §î¿¯, Ù¿Ù' Ãá'Õ Ë³Õ³Û, ï»ëÝÇÙ

ßÝáñÑùÁ¦:

Ø¿ÛÙáõÝÝ ûñ ë³Õ ½ûñùÇÝ ³é³çÁ ãǯ ˳ճÛ, »ï¨ ·áõ-

·³Û óù³õáñÇ ³é³ç ϳÛÝÇ Ï'áõ ÏÁë¿. §Â³ù³õáñÝ ³å-

11

é³ëï ϿݳÛ, ѳñÝ ûñ ûñ¹áõÝ ³ß˳ïÇ ëÁå³Ý¿, ³Ýáñ

ǯÝã å³ïÇÅ åÇïÇ ïñáõǦ:

³ù³õáñÁ ϳñÙÁñÇ ÏÁ, ÑÁÙÁ DZÝã åÇïÇ ¿Ý¿, ë³Õ Õá-

ßáõÝÁ Çñ»Ý ϳ߿:

§ÆÝã ûñ ·áõ½»ë¦, ÏÁë¿:

§Âá'Õ ù³ñ ÏééǦ, ÏÁë¿ Ù¿ÛÙáõÝÁ:

ú' ë³Ñ³Ã ó·³õáñÁ ù³ñ ÏééÇ ÏÁ:

ÔáßáõÝÝ ûñ ³ï Ññ³ßùÁ ï»ëÝÇ ÏÁ, ×áõ³Û ÏÁ ÃÁª ïÕÇÝ

óù³õáñ ·áõ½»Ýù: ²ñÃÕ ³ï ïÕ³Ý ÏÝϳÝÁ ϳéÝ¿, ó-

ù³õáñ ÝëïÇ ÏÁ:

²ÝáÝù ѳë³Ý Çñ»Ýó Ùáõñ³½ÇÝ, ¹áõù ³ ѳëÝÇù Ó»ñ Ùáõ-

ñ³½ÇÝ:

îå³·ñíáõÙ ¿ ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ §ä³é³í³ßáõÝ㦠(²É»ùë³Ý¹ñ³åáÉ, 1911) ·ñùáõÛÏÇó (¿ç 5-11): лùdzÃÇ ·ñ³éÙ³Ý Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ Í³ÝáÃáõÃÛáõÝ ãϳ: лùdzÃÁ ·ñÇ ¿ ³é»É ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÁ:

12

¾ðÎàô ²Êä²ð

ÁÉÉÇ ãÇ ÁÉÉÇ ¿ñÏáõ ³Ëå³ñ ·ÁÉÉÇ. Ù¿ÏÁ ½³Ý-

ÏÇÝ, ٿϳÉÁ ýáõ˳ñ³: üáõ˳ñÇÝ ³ÉáõñÁ

å³ñåÇ ÏÁ, Ï»ñÃ³Û ½³ÝÏÇÝ ³Ëåûñ¿Ý Ù¿

Ù³ÕÙ ³Éáõñ ·áõ½¿ ÏÁ, ÃÁ, ³Ëå³ñ, Ù¿ Ù³ÕÙ

³Éáõñ ïá'õ, Õáõñå¿Ã ¿ñó٠µ»ñ»Ù, Ïáõï³Ù

ÏÁ: ²Ëå³ñÁ ÏÁë¿ ÏÁ, ÃÁ ¹áõÝ ï³Ï¹ ÷³Ëáõó»ñ åñÍ»ñ »ë,

¿ï¨ á±õñïÇó åÇïÇ ï³ë: üáõ˳ñ³ ³Ëå³ñÁ ïáõÝ

Ï»ñóÛ, ÏÁë¿ ÏÝϳÝÁ, ÿ ³ÕçÇ, »'É, ³õÉ¿ ³Ùµ³ñÇÝ

ù»û߳ݻñÁ áõ Ù¿Ï ¿ñÏáõ ѳóÙ ¿ñ³', »ë ý¿Éë ÷áË»É »Ù,

Õáõñå³Ã åÇïÇ ¿ñóÙ, ÷³ñ³Û í³ëïÏ»Ù: ÎÝÇÏÁ ϳõÉ¿

³ÙµÁñÇÝ ù»û߳ݻñÝ áõ Ù¿ ѳóÙ Ï»÷¿, Ù³ñÃÁ ϳéÝ¿ ³ï

ѳóÝ áõ ·ÁÛÝÇ ×³Ù÷³Û: λñó¯Û, Ï»ñÃ³Û Ñ³ëÝÇ ÏÁ Ù¿ßÇÙ,

·»ÉÉ¿ Ù¿ ͳéÇÙ: øÇãÙ Ï»Ý³Û ÏÁ, ϳ߿ ûñ Ù¿ ³éçÙ, ·³ÉÁÙª áõ

ٿٳ Ù¿ ÙáõÏÙ: ¶áõù³Ý ÏÁ ³ï ͳéÇÝ ï³Ï: ²ïáÝù ùÇãÙ

ѳݷãÇÝ ÏÁ ûñ³ª µ³ÝÁ »³ñ³Ýáõû³Ý ½³ñÝ»Ý ÏÁ, ³éçÝ áõ

·³ÉÁ ÏÁë»Ý ÙÏÇÝ ÃÁª Ñ¿ã DZã áõÝÇë, ÙáõÏ ³Ëå³ñ: ØáõÏÝ ³

ÏÁë¿ ÃÁª ÏáïáíÙ' Ù¿Ù ûëÏÇ áõÝÇÙ ³ë ͳéÇÝ ï³ÏÁ: ¶³ÉÇÝ

ÏÁë»Ý ÃÁª ¹áõ DZÝã áõÝÇë, ·³ÉÝ ³ ÏÁë¿ ÃÁ, ³Ýï»Õ Ù¿

ëÇõñÇõÙ ûã˳ñ áõÝÇÙ, ³ÝáÝó Ù¿çÁ, Ù¿ Õûã٠ϳÛ, ÑÁÙÁª

³Ýå¿ë Ù¿ ÕûãÙ ¿, ûñ, ÇÝã ÑÇõ³Ý¹ ³ ûñ ÁÉÉÇ, ³Ýáñ ù»³ÉɳÝ

áõï¿, Ù¿Ï¿ Ù¿Ï ·»ÉÉ¿, ɳõÝ³Û ÏÁ: ²éçÇÝ ÏÁë»Ý. ¸áõ ÇÝã

áõÝÇë. ³Ý ³ ÃÁª »ë ³Ý ùéãÇÝ Ù¿ç í³ÃóáõÝ ·ÇõÏÇõÙ ûëÏÇ

áõÝÇÙ: ²ëáÝù µÇÃïáõÝ Ù»ñ Ù³ñÃÁ ͳéÇÝ íñ³Û ÏÇٳݳÛ:

º÷ ûñ ³ïáÝù Ï»ñóÝ, ÙáõÏÁ ѳݿ ÏÁ Çñ³Ý ûëÏ»ëï³ÝùÁ

³ñ¿·ÁÏÇÝ ³ÏÁ ãáñóÁÝ»Éáõ: ²ï í³ËÃÁ Ù³ñÃÁ í³ñ ÏÇçÝÇ

13

ͳé¿Ý, ½³ñÝ¿ ÙÏÇÝ ûÃùÁ Ïáéé¿ ÏÁ áõ ûëÏ»ëï³ÝùÁ ϳéÝ¿

Ï»ñÃ³Û ïáõÝ: ²ïáñ ¿ùëÇ ûñÁ Ï»ñÃ³Û ëÇõñÇÇÝ ÙÇã¿Ý ÕûãÁ

·áÕݳÛ, Ïáõ·³Û ÏÁ ïáõÝ: ê³å³Ëï³ÝÁ ϳÝã¿ ÏÁ

óÉɳÉÇÝ áõ óÝå¿Ñ Ï¿Ý¿, ÃÁ ùÁÝÁ ã³ñëáõÝ, ×áõ³Û áõ Áë¿

ÃÁª í»í ÑÇõ³Ý¹ áõÝÇ ÃáÕ µ»ñ¿, »ë ɳõóÁݻ٠ÏÁ: ²ï í³ËÃÁ

óù³õáñÇÝ ³ÕçÇÏÁ ß³ï ÑÇõ³Ý¹ ·ÁÉÉÇ: º÷ ûñ óù³õáñÁ

·ÇٳݳÛ, ϳÝã¿ ³ï Ù³ñÃáõÝ Çñ»Ý ùáíÁ áõ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª

Ã'¿Ï¿ñ ³ÕçÇÏë ɳõóáõóÇñ, DZÝã ûñ áõ½»ë, Ïáõï³Ù ÏÁ, ÃÁ ãÁ

ɳõóáõóÇñª ·ÉáËÁï Ïéé»Ù ÏÁ:

سñÃÁ, ÏÁë¿ ÏÁ, ÃÁ ɳõóݻ٠ÏÁ: ¾ùëÇ ûñÁ ³ï Ù³ñÃÁÝ ¿,

ûËÃÁ åÕÇÝÓ çáõñ ÏÁ ï³ùóÁÝ¿ áõ ³Ýù³Ý ÏÁ »éóÁÝ¿, ûñ

ûËÃÁ åÕÇÝÓ çáõñÁ Ù¿ åÕÇÝÓÙ ¹³éÝ³Û ÏÁ: ºï¨ ³ï Ù³ñÃÁ

÷»ñ»É Ïáõï³Û óù³õáñÇ ³ÕçϳÝÁ, ÉáÕ³óÝ¿ ÏÁ ³ï çñáí,

å³éÏ»óÝ¿ ÏÁ, ÷»ñ¿ ³ï ÕûãÇÝ ·ÉáËÁ Ïáõï»óÝ¿: ¾ñÏáõ ûñ

¿ï¨ ³ï Ù³ñÃÁ Ï»ñÃ³Û ÏÁ óù³õáñÇÝ ÕûݳÕ, ûñ ï»ëÝÇ

ÃÁ ÑÇõ³Ý¹Á ÇÝãÕ ¿: ³ù³õáñÁ ï»ëÝ»ÉáõÝ å¿ë Ññ³ÙÙ¿

Ññ³ÙÙ¿áí Ý»ë ï³ÝÇ, Ýëï»óÝ¿ ÏÁ, Ù¿ ɳõÙ å³ïÇõ Ïáõï³Û,

»ï¨ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁ, ï¿ Ùáõñ³ï áõ½¿, Ùáõñ³ï ï³Ù: ²ë Ù³ñÃÁ

ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁ ÇÙ Ùáõñ³ïë ùáõ ë³Õáõûݹ ¿. »÷ ûñ óù³õáñÁ

ß³ï ½ûé¿ ÏÁ, ³ñÃÕ ³ï Ù³ñÃÁ ÏÁë¿ ÃÁª ÇÝÍÇ å¿ïù ¿ í³Ã-

óáõÝ ¹³õ³, í³ÃóáõÝ ÷»ï³ï, í³ÃóáõÝ Ù³ñÃ: ³ù³õáñÁ

ÏÁë¿ ÃÁ ³ï Ñ¿¯ã, Õ³Ûïáí µ³Ý áõ½¿, Ù³É, ¹ûíɳÃ, ÷³ñ³

áõ½¿: سñÃÁ çáõÕ³å Ïáõï³Û ÃÁª óù³õáñÝ ³åé³ëï Ï»-

ݳÛ, áõñÇß µ³Ý ã»Ù áõ½¿: ³ù³õáñÁ Ññ³Ù³Û¿ ÏÁ ÃÁ ã¿, Ó»-

é³ó µÇÃïáõÝ áõ½³Íݳ Ïáõï³Ý ÏÁ áõ ³ï Ù³ñÃÁ Ï»ñóÛ

14

ùéãÇÝ ÙÇçÇ ûëÏÇÝ µ»ñ»Éáõ: λñÃ³Ý ÃÁ ãÁª Ù³ñÃÁ ÏÁë¿ ÃÁª

í»ñóáõó¿ù ³ï ùáõéãÁ, ùáõéãÁ í»ñóÝ»Ý ÏÁ áõ ï»ëÝÇÝ ÏÁ

í³ÃóáõÝ µ»é ûëÏÇ, µ³éÝ³Ý ÏÁ ¹³õ³Ý»ñáõÝ áõ ÷»ñ»Ý ÏÁ

³ï Ù³ñÃáõÝ ïáõÝÁ:

¾ùëÇ ûñÁ ³ï Ù³ñÃÁ ÕûݳËÉÁË Ï¿Ý¿: سñÃÇÏÁ ÏÁë»Ý,

³ë Ù³ñÃÁ ïáõÝÁ ѳó ãáõÝÇ áõï»Éáõ, Ù»½Ç DZÝãÕ ÏÁ ϳÝã¿:

пñÝ¿Çë³ µÇÃïáõÝÝ ³ Ï»ñÃ³Ý ÏÁ: ²ëáñ ³Ëå³ñÁ ÿݿ½ÇÏ

ãÇ ¿Ý¿ ýáõ˳ñ³ ³ËåûñÁ ïáõÝÁ ¿ñÃÁÉáõ, ÇÝã¨Çó¿, ·áõ·³Ý

½ûéáí-ß³éáí ï³ÝÇÝ ÏÁ: Ü»ë ÙïÝÇ ÏÁ ÃÁ ãÁ, ï»ëÝÇ ÏÁ

ÙÇÝïñÝ»ñÁ, ï³Ý ë³ñùÝ áõ ϳñ·Á, ½³ñÙ³Ý³Û ÏÁ, ϳÝã¿

ÏÁ ³ËåûñÁ Ù¿ Õñ³Õ, Ëáëïáí³Ý»óÁÝ¿ ÏÁ ÃÁª ³ëù³Ý ¹û-

íɳÃÁ ÇÝãÕ Ó»éù µ»ñ»ó. ³Ý ³ ãÇ å³Ñ¿, µÇõÃïáõÝ å³ïÙ¿

ÏÁ: ²ëÇÏ ûñ ·ÇٳݳÛ, ÇÝùÝ ³ ÙÇïùÁ ÃÝ¿ Ï'ûñ Õáõñå³Ã ¿ñ-

óÛ: º÷ ûñ ïáõÝ Ï»ñóÝ, ³ë ½³ÝÏÇÝ ³Ëå³ñÝ ¿ ÏÁë¿

ÏÝϳÝÁ ÃÁª ѳó ¿÷¿, »ë ³ Õáõñå³Ã åÇïÇ ¿ñóÙ, ÇÙ ýáõ-

˳ñ³ ³Ëå³ñë ùݳó, Ù³ÉÇ ÷³ñÇ ï¿ñ ¿Õ³õ, »ë ã»±Ù ÁÉÉÇ:

¾ùëÇ ûñÁ Ï»ñó ÏÁ ³Ý ٻ߳Ý, áõ ·»ÉÉ¿ ³Ý ͳéÁ, áñÇÝ

íñ³Û ýáõ˳ñ³ ³Ëå³ñÁ ¿É»ñ ¿ñ: ²ï í³ËÃÁ ·áõù³Ý ³é-

çÁ, ·³ÉÁ áõ ÙáõÏÁ: ²éçÁ áõ ·³ÉÁ ѳñóÝ»Ý ÏÁ ÙÏÇÝ ÃÁ, DZÝãÇ

»ë ÃÃáõ¿, ³Ý³ ÃÁ ¹áõù ûñ ·Ý³óÇù Ù¿ Ù³ñÃ٠ͳé¿Ý Çç³õ,

ûëÏ»ëï³Ýë ï³ñ³õ: ¶³ÉÇÝ ÏÁë»Ý ¹áõÝ ÇÝãÇ »ë ÃÃáõ¿,

·³ÉÝ ³ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁ, ÇÙ ëÇõñÇõÇë ÙÇç¿Ý Õûãë ·áÕó»ñ »Ý: ²é-

çÇÝ ÏÁë»Ý, ¹áõÝ ÇÝãÇ »ë ÙéáõÃï ϳ˿. ³Ý³ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ÇÙ

í³ÃóáõÝ ÏÇõÏÇõÙ ûëÏÇë »Ý ï³ñ»É: ؿٳ ÙáõÏÁ í»ñ ϳ߿

ï»ëÝÇ Ï'ûñ ͳéÇÝ íñ³Û Ù³ñÃ٠ϳÛ, ÇÙ³óÝ¿ ÏÁ ³éçÇÝ áõ

15

·³ÉÇÝ: ²éçÁ ÙéÙéÃ³É¿Ý ·»ÉÉ¿ ͳéÁ áõ í³ñ ·Éáñ¿ ÏÁ Ù³ñ-

ÃáõÝ. »ï¨ í³ñ ·ÇçÝÇ, Çñ»ùÁ ³Ëå³ñ ¹³éݳÝ, ½³ÝÏÇÝ

Ù³ñÃáõÝ Ïáõï»Ý ÏÁ: üáõ˳ñ³ ³Ëå³ñÁ ·ÇÙ³Ý³Û ûñ

Çñ»Ý ½³ÝÏÇÝ ³ËåûñÁ ç³Ý³í³ñÝ»ñÁ Ï»ñ»É »Ý, ß³ï

ïñáñõÇ ÏÁ, ÉÁÉ¿ Ù¿ ÏûïÙ ûëÏÇ, ï³ÝÇ ÏÁ ³Ýáñ ÏÝϳÝÁ. ¿'Ñ,

ÏÁë¿, ǯÝã ¿Ý»Ýù, ³Ý ³ ³Ýáñ ׳ÏïÇÝ ·ÇñÝ ¿ñ. »ë Çñ»Ý ýáõ-

˳ñ³ í³ËÃÁë ³Õ³ã»óÇ, å³Õ³ï»óÇ, ûñ Ù¿ ùÇãÙ ÇÝÍÇ

Ó»éù µéÝ¿ñ, ã»ñ³õ, ³Ý ã»ñ³õ, ÑÁÙÁ »ë ϻݳ ã»Ù Ùï»Ñ³Ý

¿Ý¿ ù»½Ç, ³é ³ë ûëÏ»ëï³ÝÁ áõ ³ëáí »ûɳ ùÁÝÁ:

îå³·ñíáõÙ ¿ ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ §ä³é³í³ßáõÝ㦠(²É»ùë³Ý¹ñ³åáÉ, 1911) ·ñùáõÛÏÇó (¿ç 12-15): ¶ñÇ ¿ ³é»É ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÁ: ¶ñ³éÙ³Ý Ù³ëÇÝ Ù³Ýñ³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÝ»ñ ãÇ Ñ³Õáñ¹áõÙ:

16

úÊʲ¯Ú

ÁÉÉÇ ãÇ ÁÉÉÇ Ù¿ ïÕ³Ù ·ÁÉÉÇ. ³ë ïÕ³Ý ÏåÝÇ ÏÁ

ÑûñÁ »³Ë³Ý, ÃÁª áõ½»ë ãáõ½»ë óù³õáñÇÝ

³ÕçÇÏÁ ÇÝÍÇ Ñ³Ù³ñ åÇïÇ áõ½»ë:

§úÕá¯õÉ, ÏÁë¿ Ñ³ñÁ, Ë»Éùï ·ÉáËï ÅáÕáõ¿,

»ûñÕÝÇï ·»ûñ³ ûïõÇï ¿ñÏÝóáõ, ¹á¯õ í¿¯í,

óù³õá¯ñÁ í¿¯í: ³ù³õáñÁ Ñ¿ã ù»½Ç ³ÕçÇ±Ï Ïáõï³Û.

·ÉáË ·³Éáõ µ³±Ý ¿¦: гñÁ ï»ëÝÇ Ï'ûñ ïÕ³Ý Óáõà ¿ ¿Õ¿

ç³ÝÇÝ Ï忪 ÑáùÇÝ Ë³É³ë ¿Ý¿Éáõ ˳ûñ, ·»ÉÉ¿ Ï»ñóÛ

ËݳٳËûëáõÃ³Ý ù³ñÇÝ ÏÁ ÝÁëïÇ: ³ù³õáñÁ ËÝï³Û

ÏÁ íñ³Ý áõ ·ÉË¿Ý ¹¿³ý ¿Ý»Éáõ ѳٳñ ÏÁë¿ ÃÁª ¿Ï¿ñ ïÕ³ï

ë¨ áõ ×»ñÙ³ÏÁ µ»ñ»ó, Ïáõï³Ù ÏÁ:

гñÁ ÷áñ-÷áßÙ³Ý ùáõù³Û ïáõÝ: øáõù³Û ïáõݪ ïÕÇÝ

ÏÁë¿ ÃÁª ù»½Ç ãÁëDZ ѳÉÇï Ï»óÇ. ïdz ó÷Çï ¹ñ»ó, Áë³ó

ÃÁª ¿Ï¿ñ ë¨ áõ ×»ñÙ³ÏÁ µ»ñ¿, Ïáõï³Ù ÏÁ:

- ȳ'õ, ÏÁë¿ ïÕ³Ý, ù³É¿ ÇÝÍÇ Ù¿ ï»ÕÙ Ýûù³ñ ïáõ, ³ß-

˳ïÇÙ ë¨ áõ ×»ñÙ³ÏÁ ÷»ñ»Ù:

²ïáÝù ¿ñÏáõëÁ ·»ÉÉ»Ý Ï»ñóÝ, ß³ïÝ áõ ùÇãÁ ²ëïáõ³Í

·Çï¿, Ï»ñÃ³Ý Ù¿ å³Õ ³ËåñÇÙ é³ëï ùáõù³Ý: ìñ³Û

·ÁÛÝÇÝ Ù¿ ÏáõßïÙ çáõñ ËÙ»Ý ÏÁ áõ ûË˳¯Û Ï¿Ý»Ý: úË˳¯Û

Ï¿Ý»Ý ÃÁ ãÁª ³ËåÁñÇÝ ³Ï¿Ý Ù¿ ¿Ëïdzñ ѳɨáñÙ ¹áõë

ùáõù³Û ÏÁ áõ ÏÁë¿ ÃÁ ÇÝãDZ ϳÝã»óÇù: ²ëáÝù ½³ñٳݳÝ

ÏÁ áõ ÏÁë»Ý ÃÁª í¿±í ù»½Ç ϳÝã»ó: ÂÁª ¹áõù úË˳¯Û

ãÁëDZù. ÇÙ ³ÝáõÝë úËË³Û ¿:

- г', ÏÁë¿ Ñ³ñÁ, ãÇï¿ÇÝù ûñ ùáõ ³Ýáõݹ úËË³Û ¿:

- ¾, ³ï ïÕ³ï á±õñ ÏÁ ï³ÝÇë, ѳñóÝ¿ ÏÁ úË˳ÛÁ:

17

ÂÁª ï³ÝÇÙ Ï'ûñ Ù¿ÏÇÙ ùáí Ýûù³ñ ï³Ù:

- ÆÝÍ¿Ý É³õÇÝ ùáíÁ ã»ë ÏñÝ³Û ï³Û, ÷¿ ÇÙ ùáíë ïáõ,

ÏÁë¿ úË˳ÛÁ:

гñÁ ñ³½Ç ·ÁÉÉÇ, ѳËÁ Ïéé»Ý ÏÁ. ïÕ³Ý Ïáõï³Û ³ïáñ,

ÇÝùÁ ·»ÉÉ¿ Ï»ñóÛ: úË˳ÛÁ ³ï Ù³ÝãáõÝ Ï³éÝ¿, ³ËåÁñÇÝ

³Ï¿Ý Ï»ñÃ³Û Ý»ë Çñ³Ý ûï³Ý. ÇÝùÁ ÝëïÇ ÏÁ áõ ³ïáñ ÏÁë¿

ÃÁª ³é ÇÝÇ Ã³ñù¿Ý ³ë ÃáõËÃÁ, ³Ý ѳٳÛÇÉÁ ÷¿:

سÝãÁ ÷»ñ¿ ÏÁ. úË˳ÛÁ µ³ÝÓñ Ó¿Ýáí ϳñÃ³Û ÏÁ áõ Ï»-

Ý³Û Ïáõï³Û ïÕÇÝ, ûñ ï»ÕÁ ÃÝ¿: ²ëáñ µ³ÝÁ ë³Éà ³ï ·ÉÉÇ:

úË˳ÛÝ ûñ Çñ»Ý ÃËûñÁ ϳñÃ³Û ÏÁ, ³ë ïÕ³Ý ³ÝÏ×Ý»ñÁ

ϳ˿ª ɳõ ³ÝÏ³× Ï¿Ý¿ áõ µÇÃïáõÝ ëáñíÇ ÏÁ: ²ï úË˳ÛÁ

Ù¿ ÁéÝïÇÏ ³ÕçÇÏÙ ÏáõݻݳÛ. ³ïáñ ëÇñïÁ ÏåãÇ ÏÁ ³ë

ïÕÇÝ. ·áÕïáõó Ëñ³ï Ïáõï³Û ÃÁª ѳñÁë ûñ ù»½Ç ѳñóÝ¿

ÃÁ µ³ÝÙ ëáñí³ñ, ãÁÉÉÇ ÃÁ Áë¿ë ëáñí³Û, ³Ý ë³ÛÃÇÝ ·ÉáËï

½³ñÝ¿ ÏÁ. Ñ¿ã ÙÇ Ãõ³óÝ¿ ÃÁ µ³Ý ·Çï»ë:

îÕÇÝ í³ï³Ý ÃÁÙÙÇ ÏÁ. ѳñÁ ùáõù³Û ûñ ï³ÝÇ. áõë-

ï³Ý ïÕÇÝ Ñ³ñóÝ¿ ÏÁ ÃÁª ûÕáõÉ, Ñ¿ã ÇÝã ëáñí³ñ:

îÕ³Ý ³ ÃÁª ÇÝã ëáñí»óáõóÇñ, ûñ DZÝã ëáñí¿Ç:

- ²ïå¿ë ¿ ûñ³, »É ùÁÝÁ, ÏÁë¿ úË˳ÛÝ áõ ïÕÇÝ ×³Ù÷¿

ÏÁ: гñÁ ϳéÝ¿ ïÕÇÝ Ï»ñóÛ:

λñóÛ, ׳Ù÷³Ý ïÕ³Ý ùÇãÙ »ï ÏÁ ÙÝ³Û áõ Ù¿ Ññ»Õ¿Ý

ÓÇÙ ¹³éݳÛ, ùáõù³Û ÑûñÝ ³é³çÁ ýéýé³ÏÁ: гñÁ §úí³Ï,

úí³Ï¦, Ó¿Ý¿ ÏÁ. ³ñÇ' Ññ»Õ¿Ý ÓÇÙ ¿ »Ï¿, µéÝ»Ýù: úí³ÏÁ ÓÇ

¿ ¹³é¿ª á±õñïÇó åÇïÇ ·³Û: ÒÇÝ ÃéãÇ Ï»ñóÛ, ³ÉÇ ïÕ³Û

¹³éÝ³Û ùáõù³ÏÁ ÑûñÁ ùáíÁ: гñÁ íñ³Ý ݻջݳÏÁ ÃÁª

18

í¿±ñ ç³ÝɳÙÝ ¿Çñ ãùáõ¿, Ññ»Õ¿Ý ÓÇÙ ¿ñ ¿Ï¿, ùáíë ÁÉÉ¿Çñ,

µéÝ¿ÇÝù:

- ¾, ÇÝã ¿Ý»Ù, Ù³ïë ýáï ã¿Ç ¿ñ¿, ÏÁë¿ ïÕ³Ý:

øÇãÙ³ Ï»ñóÝ. ïÕ³Ý ÑûñÁ ÏÁë¿ ÃÁª ùÇã٠ϳٳó ùÁÝÁ

»ë ³Ñ³Ý ¿Ï³Û: îÕ³Ý Ï»Ý³Û »ï ÏÁ ÙݳÛ, Ù¿ ϳñÙÇñ ÏáíÁÙ

ÏÁ ¹³éݳÛ, Ï»ñÃ³Û ÑûñÁ ùáí, ïé×ÇÏ ï³É¿Ý ³ëÃÇÝ ³ÝÃÇÝ

í³½½¿ ÏÁ: гñÁ ã³å³É³ÙÇß ·ÉÉÇ ûñ µéÝ¿ª ãÇ ÏÁñÝÁ. ïÕÇÝ

Ó¿Ý¿ ÏÁ, ïÕ³Û ãϳÛ: ÎáíÁ Ó»éù¿ ·»ÉÉ¿: îÕ³Ý ùáõù³Û, ѳñÁ

íñ³Ý ×áõ³Û, µáé³Û ÏÁ ÃÁª á±õÁ ãùáõ³ñ, ÏáíÙ' ¿Ï³õ,

µéÝ¿ÇÝù, ÓÙ»éë µáÉ µáÉ ÏÿÇÝù, áõï¿ÇÝù: îÕ³Ý Ó¿Ý ãÇ Ñ³-

Ý¿: øÇãÙ' ³ ϳÝóÝǪ ëÇñáõÝ ûã˳ñÙ ¹³éÝ³Û ÏÁ, ѳñÁ Ï¿-

Ý³Û ã³å³É³ÙÇß ·ÉÉÇ ûñ µéÝ¿ª ãÇ ÏÁñÝÁ. µÇñï³Ý ûã˳ñÁ

ïÕ³Ù ¹³éÝ³Û ÏÁ, ϳ߿ª úí³ÏÝ ¿, ½³ñÙ³Ý³Û ÙݳÏÁ:

îÕ³Ý ³é³ç ùáõù³Û, ÏÁë¿. §²÷³¯ñ, ³Ý Ññ»Õ¿Ý ÓÇÝ áõ Ïáí-

ݳª ûñ ¿Ï³Ý, »ë ¿Ç. ÁßïÁ ³ïå¿ë ÑÇõÝñÝ»ñ ¿Ù ëáñí¿. Ï»ñ-

óÝù ù³Õ³ùª »ë Ï»Ý³Û ÓÇ, Ïáí, ûã˳ñ ·ÉÉÇÙ' ¹áõ ï³ñ ͳ-

Ë¿, ÑÁÙÁ ãÁÉÉÇ ÃÁ ·»³ÙÁ, ÏñϳÉÁ »³ ϳåÁ Ñ»ïÁ ﳯë.

ÇÙ³óÇ ûñª ³Ï¿³ñ ãïáõÇñª »ë Ï¿Ý³Û ùáõù³Ù ïáõÝ. ÑÁÙÁ ûñ

ïáõÇñª ³É åñͳÛ, ÇÝÍÇ ³½³ïáõÙ ãÇÉÉÇ:

λñÃ³Ý ïáõÝ, ïÕ³Ý Ññ»Õ¿Ý ÓÇÙ' ·ÉÉÇ, ѳñÁ ·»³Ù¿Ý

ù³ß¿ ï³ÝÇ ÏÁ Ù»Ûï³ÝÁ ͳ˻Éáõ: г½³ñ áõ Ù¿Ï

ÙÇõßï³ñÇ Ã³÷ÇÝ ÏÁ, ë³Ñ³Ãõ³ÝÙ Ù¿ç ÓÇÝ É³õ ·Ýáí ͳ-

ËáõÇÏÁ: гñÁ ·»³ÙÁ ϳéÝ¿ ùáõù³Û ïáõÝ:

ÆñÇÏáõÝ ·ÉÉÇ, ãÇÉÉÇ, ٿٳ ³ß¿ë ïÕ³Ý åáõåá¯õëï Ý¿ë

Ùï³õ: Ø¿Ï³É ûñÁ ϳñÙÇñ ÏáíÙ' ¿Õ³õ, ѳñÁ Ï¿Ý³Û ï³ñ³õ

19

ɳõ ·Ýáí ͳ˻ó, ÏñϳÉÝ ³é³õ, ¿Ï³õ ïáõÝ: îÕ³Ý ÇñÇÏáõ-

³ÝÁ Ï»Ý³Û »ï ¹³éÓ³õ ¿Ï³õ ïáõÝ:

Ø¿Ï³É ûñÁ ïÕ³Ý Ù¿ ëÇñáõÝ ûËã³ñÙ ¹³éÓ³õ, ѳñÁ ϳåÁ

óÏ»ó ×ÇïÁ, ï³ñ³õ Ù¿Ûï³ÝÁ: Þ¿ÝÉÇÏÁ ¿Ï³õ Ãá÷ ¿Õ³õ ûãËñÇÝ

·ÉËáõÝ, å³½³ñ ¿ñ³õ, ·ÇÝ ïáõ»ó, ³Ý ¿ñª åÇïÇ Ï³å¿ÇÝ

Ïéé¿Çݪ Ù¿ ×»ñÙ³Ï ÙÇñáõù ÷Çñ ¿ËïdzñÙ' ¿Ï³õª Ù¿ÏÇÝ ï³ë

·ÇÝ ïõ»ó, ³é³õ ûã˳ñÁ: سñÃÁ ·áõ½¿ñ ûñ ϳåÁ ù³Ý￪

ѳɨáñÁ ãÁ ÃáÕ»ó: §â¿, Áë³ó Ù³ñÃÁ, ϳåÁ ã»Ù ͳ˿¦:

- ²Ñ³Ý ù»½Ç ³ëù³Ý ³ ³õ»ÉÇ, Áë³ó ѳɨáñÁ, ϳåݳ ïáõ:

Þ¿ÝÉÇÏÁ íñ³Û ó÷³õª ÃÁ ³ï ϳåݳ DZÝã ¿, ûñ ¹áÕ³ë

ÏÁ íñ³Ý, ¿¯ñÏáõ ß³Ñáõ µ³Ý, ³ßËñùÇÝ ÷³ñ³Ý Ïáõï³Û,

ïáõ ¿ñóÛ: سñÃÁ Ù¿ ³Ýù³Ù ˳÷áõÇ, ÷³ñ³Ý»ñÁ ϳéÝ¿ª

ûã˳ñÁ ϳåÁ Ñ»ïÁ Ïáõï³Û, Ï»ñóÛ: ²ï ѳɨáñÁ ϳéÝ¿

ûã˳ñÁ, Ï»ñÃ³Û ³ËåñÇÝ ³Ï¿Ý Ý»ë ÙïÝÇ ÏÁ. ¹áõ ÙÇ'ë¿

³ïÇÏ úË˳ÛÝ ¿ ¿Õ¿: §ºë ù»½Ç Ù³ñÇý³Ã ëáñí»óáõóÇ, ûñ

¿ñÃ³ë ³ß˳ñù ù³Ý¹¿¯ë, ÏÁë¿ úË˳ÛÁ. ³ÕãÇ' ÿ½ ë³ÃÁñÁ

µ»ñ, ûñ ³ëáñ ·ÉáËÁ ½³ñݻ٦: ²ÕçÇÏÁ ï»ëÝÇ Ï'ûñ Çñ»Ý

ëÇñ³Í ïÕ³Ý ¿, í³½½¿ ë³ÃÁñÁ ϳéÝ¿ å³ïÇÝ Í³ÏÁ ÏáË¿

ÏÁ, ·ÁÛÝÇ ³ëÃÇÝ ³ÝÃÇÝ, ë³ùÇÃÁ Ù³Ý ùáõù³Û: ¾åå¿Ç ûÁ ßá-

Éáñ Ïáõï³Ûª ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ãϳÛ, ãÇï»Ù á±õñ ¿ë ¹ñ¿:

§øáé³ó³±ñ ³ëûñ, ÏÁë¿ÏÁ ѳɨáñÁ, ³ñÇ, ³ñÇ ûã˳ñÁ

¹áõÝ µéÝ¿ª »ë ·ïÝÇÙ. ÏëÏáõÍ µéÝ¿ ãÁ ÷³ËãÇ:

²ÕçÇÏÁ µéÝ¿ ÏÁ ûãËñÇÝ Ï³å¿Ý, ѳñÁ Ï»ñÃ³Û ë³ÃÁñÁ

÷Ýïéï»Éáõ: øÇãÙ' ûñ Ñ»é»Ý³ÏÁª ³ÕçÇÏÁ ë³ùÇ ÃÁ ûã˳ñÁ

ë³ÝÁ åÇïÇ Ï³å¿. ϳåÁ ×ÇïÁ ÷³Ãÿ Ï'áõ µ³ó ÏÁ ÃáÕÝ¿.

20

îå³·ñíáõÙ ¿ ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ §ä³é³í³ßáõÝ㦠(²É»ùë³Ý¹ñ³åáÉ, 1911) ·ñùáõÛÏÇó (¿ç 16-21): ¶ñÇ ¿ ³é»É ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÁ: ¶ñ³éÙ³Ý Ù³ëÇÝ ³é³ÝÓÇÝ Í³ÝáÃáõÃÛáõÝ Ï³Ù ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝ ãÇ ï³ÉÇë:

ÑÁÙÁ ³ï ë³Ñ³ÃÇÝ ûã˳ñÁ ¹áË ÏÁ ¹³éÝ³Û áõ ÃéãÇÏÁ:

úË˳ÛÝ ûñ ï»ëÝÇÏÁ ÃÁ ïÕ³Ý ¹áË ¿Õ³õ ÷³Ë³õ, ÇÝùݳ

ã³É³Õ³Ý ¹³éÝ³Û ·ÁÛÝÇ ¿ïÇÃÇÝ: ¶ÁÛÝÇ ¿ïÇÃÇÝ, ³Ý Ï»ñ-

ó۪ ³ë ¿ïÇÃÇ¿Ý. Ù³½ ÙÝ³Û Ï'ûñ ѳëÝÇ, ¹áËÁ ó· ¹³é-

Ý³Û ·ÁÛÝÇ Ã³ù³õáñÇÝ ·ÉËáõÝ. ã³É³Õ³Ýݳ óù³õáñ ÏÁ

¹³éݳÛ, ·ÇãÝÇ Ã³ù³õáñÇÝ ³é³çÁ, ÏÁë¿. §¾ñÏÇÝùÝ ¿Ç ¿É¿,

ó·ë ÁÝϳõ ·ÉáËï, ïáõ¦: ³ù³õáñÁ í»ñóÝ¿ Ï'ûñ ï³Ûª

ó·Á í³ñ¹ ¹³éÝ³Û ÏÁ. úË˳ÛÝ ³ ³ßÁÕ ¹³éݳÛ, ë³½Á

ÏÁ ã³É¿ áõ í³ñ¹Á ·áõ½¿: ³ù³õáñÁ ϻݿ ÃÁª í³ñ¹Á ï³Û

³ßÁÕÇÝ, í³ñ¹Á áõÃÁ ѳï Ïáñ»Ï ÏÁ ¹³éݳÛ, ó÷Ç ÏÁ

í³ñ. ³ßÁÕݳ Ëáñá½ ·ÁÉÉǪ ³ï Ïáñ»ÏÝ»ñÁ Ïáõï¿: ÆÝãÕ

·ÁÉÉÇ Ù¿ Ïáñ»ÏÙ' óù³õáñÇÝ ÷»ß»ñáõÝ Ù¿çÁ ÙÝ³Û ÏÁ, Ëá-

ñá½Ý ûñ ûËïÁ Ïáñ»ÏÁ Ïáõ￪ ³ë Ù¿ Ïáñ»ÏÁ ³Õáõ¿ë ·ÁÉÉÇ

Ëáñá½ÇÝ Ë»Ëï¿ ÏÁ:

³ù³õáñÁ Ù³ï åéϳÝó ÏÁ ÙݳÛ: Êáñá½ÇÝ ûñ Ë»Ëï¿

ÏÁ, µÇñï³Ý ïÕ³Ù ¹³éÝ³Û Ï³ÛÝÇ ÏÁ óù³õáñÇÝ ³é³çÁ:

³ù³õáñÁ ϳ߿ª ׳Ýã¿ ÏÁ ûñª Çñ»Ý ³ÕçÇÏÁ áõ½áÕÝ ¿ñ,

ÏÁë¿. §Ôáñà ûñ ë¨ áõ ×»ñÙ³ÏÁ ÷»ñÇñ. ³ÕçÇÏë ù»½Ç ѳ-

É³É ¿, ïáõÇ ûñ ïáõǦ: ²ñÃÕ ûËïÁ ½ûñ, ûËïÁ ·Çß»ñ

ѳñëÝÇù Ï¿Ý»Ý, ³éûù ÷³éûù åë³Ï»Ý ÏÁ: ²ÝáÝù ѳë³Ý

Çñ»Ýó Ùáõñ³ïÇÝ, ¹áõù³ ѳëÝÇù Ó»ñ Ùáõñ³ïÇÝ:

21

äÆôÈäÆôÈÆÜ Ð¾øƲÂÀ

³Û ¿Õ¿ª ãÏ³Û ¿Õ¿ª Ù¿ óù³õáñÙ Ï³Û ¿Õ¿: ²ï ó-

ù³õáñÁ Ù¿ ųÙÙ' ßÇÝ¿ ÏÁ ¿Õ¿: ÞÇÝ¿ åñÍÝÇÏÁ

ûñ³ª ³ñ³ñ³Í ³ß˳ñÑù Ïáõ·³Û ³ï ųÙÇÝ

Ù³ÛÇÉ ÏÁ ÙݳÛ: Ø¿ ûñÙ³ª Ù¿ ¿ËïdzñÙ' Ïáõ·³Û

ϳ߿, ϳ߿, í»ñçÝ ³É óù³õáñÇÝ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª

ųÙï ɳõ ¿, ÑÁÙÁ Ù¿ µ³ÝÙ' å³Ï³ë ¿. Ã'³Ï»³ñ Ù¿

åÇõÉåÇõÉÙ' µ»ñ»ë ųÙÇï Ù¿çÁ å³Ñ»ëª ųÙǹ ³É ų٠ãÇ

ѳëÝÇ: ³ù³õáñÁ ³ï ûñ ÏÇٳݳÛ, ϳÝã¿ ÏÁ Çñ»Ý Çñ»ù

ïÕáóÁ, áõ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁ, Ó»½Ý»Ý í»ñÝ ûñ Ù¿ åÇõÉåÇõÉÁÙ ÷»ñ¿

ÇÝÓÇ, »ë ³Ýáñ Ïáõï³Ù óËïë áõ ³ë Ù³ïÝÇë:

¶áõ½¿ù, ·Ý³ó¿ù, åïÁïáõ¿ù, µ³ÉùÇÙ ·ïÝÇù: Æñ»ù

Ù³ÝãÝ ³É å³ïñ³ëïáõÃ»Ý ï»ëÝÇÝ, ·»ÉÉ»Ý Ï»ñÃ³Ý ÏÁ:

λñó¯Ý, Ï»ñó¯Ý, ËÇõÉ³ë³ Çñ»ùÇ µ³ÅÝáõáÕ Ù¿ ׳Ù÷³Ù

Áé³ëï Ïáõ·³Û: ²ëáÝù ³ëï»Õ Ïáõï»Ý, ËÙ»Ý ÏÁ, »ïùݳ

ù³ñÇÙ' ï³Ï Ù¿Ï-Ù¿Ï Ýß³Ý ¹Ý»Ý ÏÁ áõ Çñ³ñáõ Ëûëù Ïáõ-

ï³Ý, ûñ »ï ¹³éݳÉÝ»ñáõÝ ³Ýå³ï×³é ·³Ý ³ï ï»ÕÁ,

Ýß³ÝÝ»ñÁ ï»ëÝÇÝ áõ Ã'³Ï»³ñ Ù¿ÏÇÝ Ýß³ÝÁ ÷³ëáï»É ¿

(ųݷáï»É), ³Ýáñ ÇÙïÁïÇÝ Ñ³ëÝÇÝ:

²ëáÝù ·»ÉÉ»Ý ³ÝÙ»ùÁ Ù¿ ׳Ù÷³Ù µéÝ»Ý Ï»ñóÝ:

ä½ïÇ Ù³ÝãÁ Ï»ñó¯Û, Ï»ñó¯Û, ß³ï áõ ùÇãÝ ²ëïáõ³Í ·Ç-

ï¿, Ï»ñÃ³Û Ñ³ëÝÇ ÏÁ Ù¿ ù³Õ³ùÙ: λñÃ³Û ³ï ï»Õ³ó ó-

ù³õáñÇÝ ÕáݳÕ: ³ù³õáñÁ ³ï Ù³ÝãáõÝ ß³ï ѳõÝÇÏÁ,

³ïáñ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁ, ³ñÇ', ÇÙ ÙÇÝáõ׳ñ ³ÕçÇÏë ³'é, ÇÝÓ¿Ý

¿ï¨ ³ óù³õáñ ¿ÕÇ:

22

²ë Ù³ÝãÁ é³½Ç ãÇ ÁÉÉÇ, áõ ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁ, ÇÝùÁ ¿Ï»É ¿ Ù¿

åÇõÉåÇõÉÙ ï³Ý»Éáõ, ¹³éÝ³Û ³Õ³ã³Ýù Ï¿Ý¿ óù³õáñÇÝ

ÃÁª ÿ ûñ ùáí¹ ùÇã٠˳Ãñ áõÝÇÙ, Ù¿ åÇõÉåÇõÉÙ ·ïÇ ÇÝÓÇ

ÑÁÙ³ñ: º÷ ûñ åÇõÉåÇõÉÁ ßÇÝ»Ý µ»ñ»Ý ÏÁ, óù³õáñÁ ÏÁë¿

³ë Ù³ÝãáõÝ ÃÁª ÙïÇ ³ë åÇõÉåÇõÉÇÝ Ù¿çÁ, è»ñÁ ß³ñÅ¿ áõ

ÃéÇ ùÝÁ ýÇÉ³Ý Ã³ù³õáñÇÝ ï³ÝÁ ÷³Ý׳ñ³Ý ϳÛÝ¿,

³ÝáÝù ù»½Ç Ý»ë ϳéÝ»Ý áõ Çñ»Ýó åÇõÉåÇõÉÇÝ ùáíÁ å³-

Ñ»Ý ÏÁ, ³Ýáñ ³éÝ»ÉÝ áõ ÷³ËãÇÉÝ ³É ùáõ µ³Ý¹ ¿:

îÕ³Ý ³ëáñ Áë³ÍÇÝ å¿ë ÙïÝÇ ÏÁ åÇõÉåÇõÉÇÝ Ù¿çÁ áõ

ÃéãÇ, Ï»ñóÛ, ϳÛÝÇ ÏÁ Ù¿Ï³É Ã³ù³õáñÇÝ ³ÕçÁÏ³Ý ÷³Ý-

׳ñ³Ý:

²ï óù³õáñÇÝ ³ÕçÇÏݳ ß³ï ÁéÝïÇÏ ·ÉÉÇ, ³Ýå¿ë

ÁéÝïÇÏ, ûñ ³ñ¨ÇÝ ÏÁë¿ ÏÁ »'É, ÃÁ ãÁ »ë Ï»ÉÉ»Ù:

²ÕçÇÏÁ åÇõÉåÇõÉÇÝ ï»ëÝÇÏÁ ÃÁ ãÁª ËݹÁÉáõÝ ãÇ ·Çï-

Ý³Û ÃÁ ÇÝã ¿Ý¿: γÝã¿ ÏÁ ÑûñÁ, åÇõÉåÇõÉÁ Ý»ë ϳéÝ»Ý, ß³ù-

ñáí ѳó Ïáõï»óÝ»Ý, Ù¿Ï³É åÇõÉåÇõÉÇÝ ùáíÁ ¹Ý»Ý ÏÁ:

¶Çß»ñ ûñ ·ÁÉÉÇ, µÇÃïáõÝ ùÝÇÝ ÏÁ, óù³õáñÇÝ ³ÕçÇÏ-

ݳ Ù¿ÝÝ³Ï ³ï ûïÇÝ ûñÃ³Ý óÏ¿ ÏÁ ï»ÕÁ áõ å³éÏÇ ÏÁ: º÷-

ûñ ùáõÝÁ íñ³ ϳÝóÝÇ, ³ë Ù³ÝãÁ áõëáõÉáí ·»ÉÉ¿ ÏÁ

åÇõÉåÇõÉÇÝ Ù¿ç¿Ý áõ ùáõù³Û ³ë ³ÕçÏ³Û ÃáõßÁ ÏÁëÏáõÍÙ

å³·Ý¿ ÏÁª áõ í³½½¿ Ï»ñÃ³Û åÇõÉåÇõÉÇÝ Ù¿çÁ ÙïÝÇ ÏÁ:

²ÕçÇÏÁ í»ñ ÃéãÇ, ×áõ³Û ÏÁ, ˳ɳۻÕÝ»ñÁ Ù¿Ï³É ûï»-

ó¿Ý Ïáõ·³Ý, Ïñ³ÏÁ í³é»É Ïáõï³Û, áõ í³ËíÁË»Éáí ù»û-

ß»ëï³ÝÁ ϳ߿ ûñª Çñ»Ý å³ùÝáÕÇÝ ·ïÝÇ, ÇÝãù³Ý

23

åïïÇÏÁ, ï»ëÝÇ Ï'ûñ Ù³ñ¹ ãÇ ¿ñ¨³Û, Ýáñ¿Ý å³éÏÇ ùÝÇÏÁ:

سÝãÁ Ýáñ¿Ý ·»ÉÉ¿ áõ ³é³çáõÁÝ¿Ý ³õ»ÉÇ ÏëÏáõÍÙ å³·-

Ý¿ ÏÁª áõ ÷³ËãÇ ÙïÝÇ ÏÁ åÇõÉåÇõÉÇÝ Ù¿çÁ: ²ÕçÇÏÁ ³ë ³Ý-

·³ÙÇë ûñ ³õ³ñ³Û ï»ÕÁ Ù³Ý ·áõ·³Û ûñ ·ïÝÇ Çñ»Ý å³ù-

ÝáÕÇÝ, ³É ùáõÝÁ ãÇ ï³ÝÇ, ëáõï ùáõÝ ·ÁÉÉÇ, ÇÝã ¿ å³ùÝá-

ÕÇÝ µéÝ¿:

øÇã٠ϳÝóÝÇ, ïÕ³Ý ³ÉÇ ãÇ µ³ùɳۿ, ãáõÝùÇ Ñ³ÙÁ µ»-

ñ³ÝÝ ¿ Ùݳó¿, Ï»ÉÉ¿ åÇõÉåÇõÉÇÝ ÙÇç¿Ý, Ï»ñÃ³Û ³ÕçÁÏ³Û ùá-

íÁ, ãáùÇ Ï'ûñ å³·Ý¿, ³ÕçÇÏÁ è»ñÁ óÁ¿ ×ÇïÁ, ÷³ÃÃáõÇ

ÏÁ: ¿½Ù Ïñ³Ï Ï¿Ý¿ ûñ ï»ëÝÇ ÃÁ í»í¿ µéݳÍÁ, ϳ߿ ûñ,

ÇÝ㠳߿, Ù¿ ׿Ûñ³ÝÙ åûÛáí åáõëáí ³Õ³½³¹³Ù:

سÝãÁ ÷³ÃÃáõÇ ÏÁ ³Ýáñ áõ ÏÁë¿ ÃÁª ¹áõ ÇÙë »ë, »ë ù»-

½Ç ѳٳñ ¿Ù ¿Ï¿: ²ïáÝù ùÇãÙ ëÇñáõÇÝ ÏÁ, Ï³ß»Ý ûñ ÉáõëÁ

µ³óáõ»Éáõ íñ³Û ¿, Ëûëù Ï¿Ý»Ý ûñ ¿ÉÉ»Ý ÷³ËãÇÝ: سÝãÁ

ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ³ñÇ' ¿ñÏáõëë ³ ÇÙ åÇõÉåÇõÉÇë Ù¿çÁ ÝëïÇÝù,

ùáõ åÇõÉåÇõÉï³ ³éÝÇÝù Ó»éù»ñë áõ ÃéãÇÝù, ¿ñóÝù Ù»ñ

ïáõÝÁ:

ȳõ ·ÁÉÉÇ, ÏÁë¿ ³ÕçÇÏÁ, ÑÁÙÁª ѳñÁë ³Ýå¿ë Ù¿ ѳõùÙ

áõÝÇ ûñ, ³Ï»³ñ ³Ýáñ Áë¿ ÃÁ ýÇɳÝÁ ÷³Ë»É ¿, ùÝÁ ·ïÇñª

³ÝÇÏ Ñá·ÇÝ Ïñ³ÏÁ ÏÁ óÏ¿, áõñ ¿ áõñ 㿪 ½³ñÝ¿ ëÁå³Ý¿,

·ïÝÇ ÏÁ: ²ïáñ ã³ñ³Ý ³É ·Çï»±ë ǯÝã ¿,- ³Ý ¿ ûñª ѳñÁë Ù¿

ù³ÝÇÙ Ñ³ï »³ÕÉáõÕ áõÝÇ, Ã'³Ï»³ñ »³ÕÉáõÕÁ Ó»éù¹ áõÝ»-

ݳë, ѳõùÇÝ ·³É³Í í³ËïÁ Ó»é³ó¹ ÷é»ë, ѳõùÁ Ïáõ·³Û

»³ÕÉáõÕÇÝ íñ³Û ÏÇçÝÇ, ù»½Ç íݳë ãÇ ï³Û: ÆÝã ³É ûñ Áë»ëª

24

³Ý ë³Ñ³ÃáõÝ Ï³ï³ñ¿ ÏÁ: ¾ñ¿Ï ³ï »³ÕÉáõÕÝ»ñ¿Ý Ù¿

ѳïÙ ïáõ»ó Ç٠˳ɳۻÕÇë ûñ íɳ۪ ÁÉÉÇ ûñ ÑÁÉÁ ùáíÁ

ÁÉÉÇ, ³ñÇ ³ï ˳ɳۻÕÇÝ ³ Ñ»ïÝ»ñë ï³ÝÇÝù:

²ÕçÇÏÁ Ï»ñÃ³Û Ë³É³Û»ÕÇÝ Ï³Ýã¿, ÷áñ÷ñ¿, ÏÇٳݳÛ

Ï'ûñ »³ÕÉáõÕÁ ï³Ñ³ ùáíÝ ¿, ³ïáñ µ³ñùݳ ϻݿ ÏÁ, Çñ»-

ùáí ÝëïÇÝ ÏÁ åÇõÉåÇõÉÇÝ Ù¿çÁ, Ù¿Ï ³É åÇõÉåÇõÉÝ ³ ϳé-

Ý»Ý Çñ»Ýó ùáíÝ áõ Í¿ùÁ ãÁ Í¿ù³ó ÃéãÇÝ ÏÁ:

ê³å³Ëï³Ý óù³õáñÝ ûñ ÏÇÙ³Ý³Û ÃÁª ݳ Çñ»Ý ³Õ-

çÇÏÁ ϳÛ, ݳ åÇõÉåÇõÉÝ»ñÁ, ³Ý ëѳÃáõÝ ³ñáõÝÁ ·ÉáËÁ ÏÁ

½³ñÝ¿, ϳÝã¿ ÏÁ Çñ»Ý ³Ý Ù¿ ѳõùÁ, áõ ÏÁë¿ ÏÁ, ÿ áõñ ¿ áõñ

㿪 ÇÙ ³ÕçÇÏë åÇïÇ µéÝ»ë: ÔáõßÁ ճݳïÝ»ñÁ µ³Ý³Û Ï'áõ

ÃéãÇ ÏÁ: Âéãǯ, Ãéãǯ, ËÇõÉ³ë³ ³ÝáÝó ѳëÝÇ Ï'áõª íñ³-

Ý»ñÁ ùß¿ ÏÁ ÃÁ ãÁ, ³ÝáÝù ÿ½Ù »³ÕÉáõÕÁ µ³Ý³Ý ÏÁ: ÔáõßÇÝ

Ñ»ñëÁ ÏÇãÝÇ, ùáõù³Û »³ÕÉáõÕÇÝ íñ³Û ϳÛÝÇÏÁ. Ù³ÝãÁ ù³-

ß¿ ÏÁ Õ³Ù³Ý áõ ½³ñÝ¿ ÕáõßÇÝ ·ÉáËÁ óÏ¿ ÏÁ: ÔáõßÇÝ ·ÉáËÝ

ûñ óÁÏ¿ ÏÁ, Ýáñ¿Ý ׳Ù÷³Û ·¿ÉÉ»Ý Ñ³ëÝÇÝ ÏÁ Ýß³Ý ¹ñ³Í

ï»ÕÁ, ù³ñÁ í»ñóÁÝ»Ý, ï³ÏÁ Ï³ß»Ý ï»ëÝÇÝ Ï'ûñ ÙÇç³Ï

³Õµûñ Ýß³ÝÁ ³Ýå¿ë ÷³ëáï»É ¿, ûñ ¹áõ åñͳñ: سÝãÁ

³ÕçÁÏ³Ý ÏÁë¿ ÏÁ ÃÁª ³Õµ³ñë Ý»ÕáõÃ³Ý Ù¿ç ¿, Ïáõ·³±ë

³Ýáñ ÇÙï³ï ѳëÝÇÝù:

²ÕçÇÏÁ ñ³½Ç ·ÁÉÉÇ, ¿ñóÝù, ÏÁë¿, áõñ ûñ Ïáõ½»ë:

²ïáÝù ÝëïÇÝ ÏÁ åÇõÉåÇõÉÇÝ Ù¿çÁ, ѳñó áõ ÷áñó ¿Ý»-

Éáí Ï¿ñóÝ: οñó'Ý, Ï¿ñó'Ý ß³ï ·»Õ»ñ, ù³ÕùÝ»ñ ϳÝó-

ÝÇÝ, ٿٳ' Ù¿ ù³ÕùÇÙ Ù¿ç ÏÇÙ³Ý³Ý ûñª ³ïÇÏ áõÝ»ó³Í ãáõ-

25

Ý»ó³ÍÁ µÁéÇÏÇ ïáõ»É, ÷ã³óáõó»É¿, áõ ÑÇÙÇ ³ ¹³÷áõ¹³ñ-

ï³Ï ÙÇÝãÇ µáõÏÁ å³ñïùÇ Ù¿ç Ë»Õïáõ³Í, Ù¿ ³Õ³ÛÇÙ

×áñï ¿ ¹³ñÓ»É:

²ëïÇÝ ·ÁÛÝÇÝ, ³ÝïÇÝ ·ÁÛÝÇÝ, ËÇõÉ³ë³ ³ïáñ ·ïÝÇÝ-

ÏÁ, µÇõïÃáõÝ å³ñïù»ñÁ Ïáõï³Ý, å³ñïùÝï¿ñ»ñ¿Ý ϳ-

½³ï»Ý, áõ ϳéÝ»Ý Ñ»ïÝ»ñÁ »ï ÏÁ ¹³éݳÝ: ²ï ³Õµûñ

³ãùÁ ãÇ í»ñóÝ¿, ûñ å½ïÇ ³Õµ³ñÁ ï³ÝÇ åÇõÉåÇõÉÁ, ٿٳ

³ï ³ÕçÏ³Ý ³ãùÝ ËÙ¿ ÏÁ:

Ö³Ùµ³Ý Ù¿ ÑáñÇÙ ùáí ÝëïÇÝ ÏÁ ûñ³Ûª ³ï Ù»Í ³Õµ³ñÁ

ÏÁë¿ ÏÁ ٿϳÉÇÝ ÃÁ, ÍϳϻɻÙ, ٿ٪ ³ñÇ Ï³ËáõÇ ³ë ÑáñÁ

åáõïÁÙ çáõñ ѳݿ' ËÙ»Ýù: ä½ïÇ ³Õµ³ñÁ ³ÝÏ³× Ï¿Ý¿ áõ

Ù»Í ³Õµûñ ÷ï³Í ãáõ³Ýáí ÑáñÁ ÏÁ ϳËáõÇ: ²Õµ³ñÝ¿',

½³ñÝ¿ Ïéé¿ ÏÁ ãáõ³ÝÁ áõ ³ÕµáñÁ óÏ¿ ÏÁ ÑáñÁ: ä½ïÇ ³Õ-

µ³ñÁ ÏáõɳÛ, ϳճ㿠ûñ Çñ»Ý ѳݿª ³Õµ³ñÁ Ñ¿ã ï¿ñÁ ãÇ

ÁÉÉÇ', áõ ½áéáí ϳéÝ¿ ³ÕçÏ³Ý ÃéãÇ Ï»ñÃ³Û ïáõÝ,

åÇõÉåÇõÉÁ Ïáõï³Û ÑûñÁ: гñÁ ß³ï Ïáõñ³ËݳÛ,

åÇõÉåÇõÉÁ ϳ˿ ÏÁ ųÙÁ áõ å³ïñ³ëïáõÃ»Ý ï»ëÝÇ ÏÁ

ûñ, Çñ»Ý Ù³ÝãáõÝ åë³Ï¿ µ»ñ³Í ³ÕçϳÝÁ Ñ»ï:

²ÕçÇÏÁ ¿Ï³Í ûñ¿Ý ݳ Ïáõï¿, ݳ ÏÁ ËûëÇ, ÙéÃÁõáñ³Í

ÝëïÇ ÏÁ í³ñ: гñëÝ¿ó ûñÝ ûñ Ùûï»Ý³Û ÏÁ, ïÕÇÝ Ù³ñÁ

Ïáõ·³Û ³ÕçϳÝÁ ѳñóÝ¿ ÏÁ ÃÁª ÇÝãDZ ³ïå¿ë Ë»Õ×ó»ñ,

ÏáõñÏáõñÇ Ó³· »ë Ïïé»É: ²ÕçÇÏÁ ³É ãÇ Ñ³ÙµÇñ¿, µ³Ý³Û ÏÁ

µ»ñ³ÝÝ áõ ¿Õ³Í ã»Õ³ÍÁ å³ïÙ¿ ÏÁ áõ ·áõɳÛ:

³ù³õáñÝ ûñ ³ï ·Çٳݳ۪ ³ÕçÏ³Ý ³ëÏ»³ñ Ïáõï³Û,

26

ûñ ¿ñÃ³Û µ»ñ¿ å½ïÇ ïÕÇÝ: ²ÕçÇÏÁ ³ëÏÁñÇÝ ·ÉáËÁ ³Ý-

ó³Í Ï»ñÃ³Û ·ÁïÝÇ ÏÁ ÑáñÁ, Ý»ë ϳ߿, ï»ëÝÇÏÁª ûñ Çñ»Ý

³Ýáõß »³ñÁ Ù¿ ÏáËùÇÝ ÁÝÏ³Í Ñá·áõÝ Ñ»ï ¿: ²É ãÇ Ñ³ÙµÇñ¿

ë¿ñ áõ ë¿íï³Û¿Ý, ëñïÇÝ Ïñ³Ï¿Ý í³ñ ÏÁ ϳËáõÇ, ѳݿ ÏÁ

³Ýáñ ¹áõë, Ó»éùÁ ùë¿ ÷Ã³Í ï»Õ»ñÁ ÏÁ ë³ÕóÝ¿, ϳéÝ¿ Ïáõ-

·³Û ïáõÝ:

гñÁ ûËïÝ ûñª ûËïÁ ·Çß»ñ ѳñëÝÇù Ï¿Ý¿, ³ë ¿ñÏáõ-

ëÇÝ åë³Ï¿ ÏÁ, »ï¨ ûñóÝ׳ ïÕÇÝ Í»Í¿, ïÝ¿Ý íéÝï¿ Ï'áõª

Çñ»Ý óËïÝ ³ Ïáõï³Û å½ïÁÏÇÝ:

²ÝáÝù ѳë³Ý Çñ»Ýó Ùáõñ³½ÇÝ, ¹áõù³ ѳëÝÇù Ó»ñ

Ùáõñ³½ÇÝ:

27

Ìàìàô ²ÔæÆÎÀ

³ñ ãϳñ å³ÉÁ·×Ç ²ÑÙ»ïÁ٠ϳñ:

²Ûë Ù³ñ¹Á ³Ù»Ý ûñ Ï¿ñóñ ÓáõÏ µéÝ»Éáõ:

úñÁÙ ·Ý³ó ÓáõÏ µéÝ»Éáõ, ÃáéÇÝ Ù»çÁ Ù»Ï

ѳï ï³ßï»ÏéÝ³Ï ÇÝϳí: îáõÝ µ»ñ»ó,

¹ñ»ó Çñ»Ý ïáɳåÁ:

²Ù»Ý ûñ ï³ÝÁ ѳٳñ ÙÇë ÏÁ ·Ý»ñ, ïáõÝÁ ¹Ý»ñ, áñ ÇñÇ-

ÏáõÝ ·³ »÷» áõï»: ºï ÏÁ ¹³éݳñ ïáõÝ, ÏÁ ï»ëÝ»ñ áñ ÙÇ-

ëÁ ¿÷í³Í, ïáõÝÁ ³íÉ³Í ÅáÕíí³Í, Ù³ùñí³Í ¿ñ: ø³ÝÇÙ

ûñ ³ëå»ë ï»ëÝ»Éáí, Ù³ñ¹Á ß³ï ÏÁ ½³ñٳݳñ, ³¹áñ ѳ-

Ù³ñ ÙÇïùÁ ¹ñ»ó å³Ñ ÙïÝ»É ¨ ï»ëÝ»É, û á±í ¿ Çñ ïáõÝÁ

Ñá·³óáÕÁ: ¶Ý³ó ÷³ÃÃí»ó³í ËëÉÇÝ Ù»ç áõ å»ùÉ»ÙÇß

Áñ³í: î³ßï»ÏéݳÏÇ Ù»ç ·ïÝíáÕ Íáíáõ ÑáõñÝÇÏ Ññ»Õ»Ý

³ÕçÇÏÁ ¹áõñë »É³í ïáɳå»Ý, å³ßɳۻó ³íÉ»É, Ù³ùñ»É:

ÂáÝÇñÁ í³é»ó, Ï»ñ³ÏáõñÁ å³ïñ³ëï»ó, ùÇãÁÙ ÇÝùÁ Ï»-

ñ³í, Ù»Ï³É Ùݳó³ÍÁ ¹ñ»ó ÃÝïÇñª ÓÏÝáñë ²ÑÙ»ïÇ ÑÙ³ñ:

¶áñÍÁ åñÍÝ»É»Ý í»ñç, »µáñ ïáɳåÁ åÇïÇ ÙïÝ»ñ,

²ÑÙ»ïÁ Çñ å³ÑíÁï³Í ï»Õ»Ý ¹áõñë »É³í, Ù»Ï»Ý µéÝ»ó

áõ ѳñóáõó.- ÆÝë »±ë, û çÇÝë,- ³ÛëÇÝùÝ Ù³±ñ¹ »ë, û ë³-

ï³Ý³:

²ÕçÇÏÁ Áë³í.- ºë Ù³ñ¹ »Ù:

²ÑÙ»ïÁ »µáñ ³ÕçÇÏÁ ï»ë³í, ѳíÝ»ó³í áõ Çñ»Ý ÏÝÇÏ

³é³í:

úñÁÙ ÏÝÇÏÁ µ³ÕÝÇù ¿ñÃ³É áõ½»ó, ²ÑÙ»ïÇÝ Áë³í.- ¶Ý³

ÍáíÇÝ ù»Ý»ñÁ ϳÛÝÇ áõ ×í³. §øáõñÁ¹ ݳÉÁÝÝ»ñÁ ·áõ½»¦:

28

²ÑÙ»ïÁ ·Ý³ó, çáõËïÁÙ áëÏÇ Ý³ÉÁÝ ³é³í, µ»ñ³í ÏÝÇ-

ÏÁ ѳ·³í, ·Ý³ó µ³ÕÝÇù:

Þ³ïñí³ÝÇó çáõñ Ñ³Ý³Í í³ËïÁ, ݳÉÁÝÇÝ Ã»ùÁ ÁÝ-

ϳí çñÇ Ù»ç Ïáñëí»ó³í: Þ³ï ÷Ýïé»ó, ³Ù³ ãÁ ·ï³í, Ãá-

Õ»ó ïáõÝ ¿Ï³í:

²¹ ûñÁ ó·³íáñÇ ÓdzÝùÁ µ»ñÇÝ ß³ïÁñí³ÝÇÝ íñ³

çñ»Éáõ, ÓÇ»ñÁ çñÇÝ Ù»çÁ ݳÉÁÝÇ ÷³ÛÉÁ ï»ëÝ»ÉáõÝ å»ë

ËñïÝ»ó³Ý, çáõñ ã'ËÙ»óÇÝ: ̳é³Ý ½³ñÙ³ó³í áõ ï»ë-

³í, áñ çñÇ Ù»ç áëÏÇ Ý³ÉÁÝÁ٠ϳ: гÙÙ³ ѳݻó, ï³ñ³í

ó·³íáñÇÝ ïí»ó: ³·³íáñÁ ï»ëÝ»ÉáõÝ å»ë ½³ñÙ³-

ó³í, û á±í åÇïÇ ÁÉÉÇ ³Û¹ ÏÝÇÏÁ, áñ ¿¹å»ë áëÏÇ Ý³ÉÁÝ

áõݻݳ: ²¹áñ ѳٳñ, Ññ³Ù³Ý ѳݻó, áñ ûËïÁ ûñ»Ý

·ïÝÇÝ Ý³ÉÁÝÇÝ ï»ñÁ:

컽ÇñÝ»ñÇó Ù»ÏÁ ³é³í ݳÉÁÝÁ, ÷³Ãûó µáÕã³ÛÇÙ

Ù»ç áõ å³ßɳۻó ù³ÕùÇ ïÝ»ñÁ åïïÇÉ: ì»ó ûñ Çñ³ñ íñ³

ïÝ»ñÁ åïï»ó, ³ÙÙ³ ãÏñó³í ·ïÝ»É: úËïÝ ûñ»Ý Ñ»ïá

·Ý³ó ²ÑÙ»ïÇ ïáõÝÁ ̈ ³Õ³ã»ó ÏÝϳÝ, áñ Çñ»Ý ï»ÕÁÙ ï³

ݳٳ½ ÁÝ»Éáõ: »Ýå»Ñ Áñ³í, áñ µáÕã³Ý ãÇ µ³Ý³: ÎÝÇÏÁ

»ï¨» ¿Õ³í, û µáÕãÇ Ù»ç DZÝã ϳ: ¼³ñÙ³ó³í »µ ï»ë³í

Çñ ݳÉÁÝÁ:

컽ÇñÁ ³ÕáÃù ÁÝ»É»Ý í»ñçÁ »µáñ ·áõ½»ñ »ñóÉ, ²ÑÙ»-

ïÇ ÏÝÇÏÁ ɳíÁ٠ͻͻÉáí ¹áõñë íéݹ»óª Çñ ݳÉÁÝÁ ·áÕݳ-

ÉáõÝ Ñ³Ù³ñ: 컽ÇñÁ ³Ý×³Ë ÷³Ë³í áõ ·Ý³ó ó·³íáñ-

ÇÝ Çñ ·ÉËÇ ¿Ï³ÍÝ áõ ²ÑÙ»ïÇ ÏÝÏ³Ý ÑáõñÇ ÁÉɳÉÁ å³ïÙ»ó:

29

³·³íáñÁ »µ ÇÙ³ó³í ³¹ µ³ÝÁ, Ùï³Í»ó ²ÑÙ»ïÇÝ Ù»

Õ³Ûï³Ûáí ·ÉáõËÝ ³Õ»É ï³ áõ ÏÝÇÏÁ ³éÝ» Çñ»Ý:

²ÝÙÇç³å»ë Ññ³Ù³Ý Áñ³í, áñ ²ÑÙ»ïÁ µ»ñ»Ý Çñ»Ý ùáíÁ:

̳é³Ý»ñÁ ·Ý³óÇÝ ²ÑÙ»ïÇÝ Ï³Ýã»óÇÝ, ó·³íáñÁ

Áë³í.- ¶Ý³' ýÇÉ³Ý »ñÏñÇ Ã³·³íáñÇ ³ÕçÇÏÁ ÇÝÓÇ áõ½»:

²ÑÙ»ïÁ ѳ½Áñíáñ³í, ³é³í Çñ ßáõÝÁ áõ ·Ý³ó: Þ³ï

·Ý³ó û ùÇã, ׳ٵáõÝ ÙÇ ÷³ï ÏáïñáÕÇ é³ëï ¿Ï³í, áñ ³Ý-

ã³÷ áõÅáí ¿ñ, áñ ͳéÁ ùáù»Ý ÏÁ ѳݻñ: ´³ñ¨ ïí³í áõ

Áë³í, áñ ÇÝùÁ Ï¿ñó ó·³íáñÇÝ Ñ³Ù³ñ ³ÕçÇÏ ÏÁ µ»ñ» ÏÁ:

ö³ï ÏïñáÕÁ áõ½»ó, áñ ÇÝùÝ ³É ÁÝÏ»ñ³Ý³: ¾ñÏáõëÁ Ù»Ï

ï»Õ ÁÝÏ³Ý ×³Ùµ³ áõ ·Ý³óÇÝ: ֳݳå³ñÑÇÝ é³ëï ¿Ï³Ý

Ù» ѳï ã³ÉÕÁ×áõ:

â³ÉÕÁ×ÇÝ Áë³í.- ́ ³ñ¨ Ó»½, ³ËåñïÇùë, á±õñ Ï¿ñóù ÏÁ:

- οñóÝù ó·³íáñÇÝ Ñ³Ù³ñ ³ÕçÇÏ µ»ñ»Ýù:

- ¾¯, ÇÝÓÇ ³É Ñ»ï»ñ¹ ã»±ù ÁÝÏ»ñ³óÝÇ:

- ÆÝãDZ ã¿, ·áõ½»ë ÏÁ, ³ñÇ,- ÁëÇÝ:

ºñ»ùÁ Ù»Ïï»Õ ׳ٵ³ ÇÝϳÝ:

гݹÇå»ó³Ý ÙÇ áõñÇß Ù³ñ¹áõ, áñÁ ÇÝã³÷ ýéÝÇó ѳó

»ÉÝ»ñ, åÇÃÛáõÝÁ Ïáõï»ñ, ϻݻ ÏÁë»ñ ÏÁ. §²¯Ë Ù» ëáÙÇÝ,

í³¯Ë Ù» ëáÙÇݦ: ¾Ý ³É ѳñóáõó. - ²Ëå»ñ ç³Ý, á±õñ Ï¿ñóù:

ÀëÇÝ.- οñóÝù Ù»ñ ó·³íáñÇÝ ³ÕçÇÏ µ»ñ»Éáõ:

²Ý ³É Áë³í.- ÆÝÓÇ ³É Ñ»ï»ñ¹ ã»±ù ï³ÝÇ:

²ÑÙ»ïÝ Áë³í.- ²Ëå»ñ ç³Ý, ¹áõ ýéÝÇó »É³Í åÇÃÛáõÝ

30

ëáÙÇÝÁ Ïáõï»ë ÏÁ, ϻݻ ÏÁë»ë. §²¯Ë Ù» ëáÙÇÝ, í³¯Ë Ù»

ëáÙÇݦ, Ù»Ýù ù»½Ç ¿¹ã³÷ ѳó á±õñïÇó ·ïÝÇÝù:

üéÝ×ÇÝ Áë³í.- ºë Ó»½ÝÇó ѳó ã»Ù áõ½», Ù»ÝÝ³Ï Ã»

ÇÝÓÇ ³É Ó»½Ç ÁÝÏ»ñ ¿ñ»ù:

- Þ³ï ɳí, ûñ ³Ýå»ë ³ ³'ñÇ:

Þ³ï ·Ý³óÇÝ, ùÇã, ÙÇ ûñí³ ×³Ùµ³ Ùݳó, áñ ѳëÝ»Ý

¿Ý ó·³íáñÇÝ ïáõÝÁ: ¾¹ ·Çß»ñ ·Ý³óÇÝ Ù»Ï å³é³í ݳ-

Ý»Ç ïáõÝÁ Çç³Ý: гó Ï»ñ³Ý, ѳݷëï³ó³Ý: ä³é³íÁ

ѳñóáõó.- à±õñ Ï¿ñóù ³ËåñïÇù:

²ÑÙ»ïÝ Áë³í.- οñóÝù ÏÁ, Ó»ñ ó·³íáñÇÝ ³ÕçÇÏÁ

Ù»ñ ó·³íáñÇÝ áõ½»Éáõ:

ä³é³íÝ áñ ³ë ÇÙ³ó³í, Áë³í.- ÎëÏÇÍ ã¿± Ó»½Ç: ÆÝã-

ù³Ý Ù³ñ¹ ¿Ï»ñ ¿ Ù»ñ ó·³íáñÇ ³ÕçÇÏÁ áõ½»Éáõ,

ó·³íáñÁ ï³ñ»ñ ¿ íÇß³åÇ û¹³Ý, ³Ýï»Õ íÇß³åÁ

áõ½áÕÝ»ñáõÝ Ïïáñ Ïïáñ Áñ»ñ, Ï»ñ»ñ ¿:

- ¾¯, ³¯Û Ù»ñÇÏ, DZÝã ÁÝ»Ýù, áõ½»Ýù, ãáõ½»Ýù åÇïÇ ¿ñóÝù:

ä³é³íÁ Áë³í.- ²Ý áñ ³¹å»ë ¿, ÇÝÓÇ ³É Ñ»ï»ñ¹ ï³ñ»ù:

ê³å³Ëï³Ý Ù»Ïï»Õ ·Ý³óÇÝ Ã³·³íáñÇÝ ³ÕçÇÏÝ

áõ½»Éáõ: ³·³íáñÁ ï³ñ³í íÇß³åÇ û¹³Ý áõ íÇß³åÁ

µ³ó ÃáÕáõó áñ ³Ù»ÝùÇÝ áõï»:

²ÑÙ»ïÁ ï»ë³í áñ Çñ»Ýó å»ïù ¿ áõï», Áë³í.- λó»ù,

³é³ç ßáõÝÁ ÃáÕÝ»Ýù, ÃáÕ áõï», í»ñçÁª Ù»½Ç: ÞáõÝÁ ٻϻÝ

ѳë³í íÇß³åÇ µÏ»Ý µéÝ»ó, ˳ͻó, ˳ÍÙÁÍ»ó íÇß³åÇÝ

ë³ïÏ»óñ»ó:

31

³·³íáñÁ »µáñ ï»ë³í, áñ ïáõ½³ÕÁ ã'ÁÝϳÝ, Áë³í.-

¶Ý³ó»'ù, ¿ùí³Ý ³ñ»ù:

äÇÃÛáõÝÁ Ù»Ïï»Õ ¿Ï³Ý ïáõÝ: ä³é³íÁ, áñ ý³É×Ç ¿ñ,

Áë³í.- ²ËåñïÇù, ¿ùí³Ý Ù»½Ç ó·³íáñÁ ³ÕáõÉÇ ·³¹³

åÇïÇ áõï»óÝ»:

â³ÉÕÁ×ÇÝ Áë³í.- ²¹ ÇÙ µ³ÝÝ ¿, »µáñ ë»Õ³Ý Ýëï³Ýù,

»ë ÇÙ ã³ÉÕÇÝ ÏÁ ½³ñÝ»Ù, ¹áõù Ï»ñ³ÏáõñÇ ³Ù³ÝÝ»ñÁ

÷áË»ó»'ù:

¾ùëÇ ûñÁ ·Ý³óÇÝ ³ÕçÇÏÁ áõ½»Éáõ: ³·³íáñÁ Áë³í.-

²ñ»'ù, ÙÇ Ñ³ó áõï»Ýù, í»ñç»Ý ³ÕçÇÏÁ ³é»ù, ·Ý³ó»ù:

ºµáñ ë»Õ³Ý µ»ñÇÝ, ã³ÉÕÁ×ÇÝ Áë³í.- ³·³íáñ ³å-

ñ³Í ϻݳ, Ññ³Ù³Ý ïá'õñ, ã³ÉÕÇÙ ½³ñÝ»Ù:

³·³íáñÁ Ññ³Ù³Ý Áñ³í: ¾Ý í³ËïÁ, áñ ã³ÉÕÁ×ÇÝ ÏÁ

½³ñÝ»ñ, ó·³íáñÇ Ë»ÉùÁ ã³ÉÕÇÇÝ ·Ý³ó, Ù»Ï³É ÁÝÏ»ñ-

Ý»ñÁ Ï»ñ³ÏáõñÇ ³Ù³ÝÝ»ñÁ ÷áË»óÇÝ: â³ÉÕÇÝ ÉÁÙÝݳɻÝ

í»ñçÁ, å³ßɳۻóÇÝ áõï»ÉÁ: ³·³íáñÝ áõ ó·áõÑÇÝ ³Õá-

õÉÇ Ï»ñ³ÏáõñÝ»ñÁ Ï»ñ³Ý, ٻϳÉÝ»ñÁª ɳí Ï»ñ³ÏáõñÝ»ñÁ:

³·³íáñÁ ï»ë³í, áñ ˳µí³í, Ù»Ï»Ý Ï³Ã µ»ñ»É ïí»ó,

ËÙ»ó áõ ɳí³ó³í, Ñ»ïá ÙÇë³ýÇñÝ»ñáõÝ Áë³í.- ¾ëûñ ³É

ã¿Õ³í, ¿ùí³Ý ³ñ»ù, ³ÕçÇÏÁ Ïáõï³Ù ÏÁ:

ÆñÏáõÝ ¿Ï³Ý: γ˳ñ¹ å³é³íÁ Ýáñ»Ý ³ß»ó Çñ ý³ÉÇÝ

Áë³í.- ²ËåñïÇ'ù, ¿ùí³Ý ó·³íáñÁ 40 åÕÇÝÓ ÷ɳí åÇ-

ïÇ ¿÷»ª ¿Ï»ñ Ï»ñ³ùª ɳí, ¿Ï»ñ ãÁ Ï»ñ³ùª Ó»ñ ·ÉáõËÁ ÏÁ

Ïïñ» ÏÁ:

32

êáÙÇÝ áõïáÕÇÝ ù»ýÝ ¿Ï³í.- ²Ëå³ñ,- Áë³í,- ³¹ÏÇó

ÕáÉ³Û µ³Ý DZÝã ϳ:

¾ùëÇ ûñÁ ϻݻ ·Ý³óÇÝ Ã³·³íáñÇ ùáí: ³·³íáñÁ

Áë³í.- Ø»Ï ß»ñà áõÝÇÙ Ó»ñ ùáí, ¿Ï»ñ ϳï³ñ»ù, ³ÕçÇÏÁ

ÏÁ ï³Ù, ¿Ï»ñ ãÁ ϳï³ñ»ùª Ó»ñ ·ÉáõËÁ ÏÁ ÃéóÝ»Ù: ø³é-

ëáõÝ åÕÇÝÓ ÷É³í ¿÷»É »Ù ïí», µáÉáñÁ å»ïù ¿ áõï»ù:

üéÝ×ÇÝ »µáñ ÇÙ³ó³í, Áë³í.- λóÇñ Ù» »ë ¿ñó٠ѳÙ-

ï»ë ³Ý»Ù ·³Ù:

¶Ý³ó ³ßË³Ý»Ý åÇÃÛáõÝ Ï»ñ³í, ³ÙÝÝ»ñÝ ³É ûٻ½

ëñµ»ó, å»Ë»ñÁ áÉáñ»ó, ¿Ï³í ó·³íáñÇ Ùáï Áë³í.- Ðñ³-

ٳݹ ϳï³ñ»óÇ:

³·³íáñÁ »µ ÇÙ³ó³í, û åÇÃÛáõÝÁ Ï»ñ»ñ ¿, Áë³í.-

¶Ý³ó»ù, ¿ùí³Ý ¿Ï»ù, ³ÕçÇÏë ¿ëë³ Ïáõï³Ù ÏÁ:

λݻ ·ÉËÝ»ñÁ Ï³Ë ÃáÕÇÝ ·Ý³óÇÝ: ä³é³íÁ ý³ÉÇÝ Ý³-

Û»ó, Áë³í.- ²ËåñïÇù, ¿ùí³Ý ó·³íáñÁ Ó»½Ç åÇïÇ ï³-

ÝÇ ù³Õù»Ý ¹áõñë, Ãá÷Ç åÇïÇ Ï³å»:

ö³ï ÏïñáÕÁ áñ ÇÙ³ó³í å³éíÇ Áë³ÍÁ, Áë³í.- ¸áõù

¿ùí³Ý Ù» ѳï ãí³Ý ³é»ù, »ë ù³Õ³ùÁ ÏÁ ß³ÉÏ»Ù, ÏÁ ï³-

ݻ٠ÏÁ ë³ñÇÝ ·ÉáõËÁ ÏÁ ¹Ý»Ù:

Ø»Ï³É ûñÁ, ·Ý³óÇÝ Ã³·³íáñÇÝ ùáí, áñ ³ÕçÇÏÁ ï³:

³·³íáñÁ Áë³í.- ¾ñóÝù Ù» ùÇãÁÙ åïïÇÝù, óËùÇ

Ï»ñ³ÏáõñÁ ѳ½Áñ ÁÉÉÇ, ·áõù³Ýù Ïáõï»Ýù ÏÁ, ϳéÝ»ù ³Õ-

çÇÏÁ Ï¿ñóù ÏÁ:

ºÉ³Ý Ù»Ïï»Õ ·Ý³óÇÝ ù³Õù»Ý ¹áõñë: ºµ ï»ë³Ý, áñ ó-

33

·³íáñÁ Çñ»Ýó ëå³ÝÝ»É åÇïÇ ï³, ÷³ï ÏïñáÕÁ ¹í³ÝÁ

Ó·»ó áõ ù³Õ³ùÁ í»ñóáõó, ï³ñ³í ë³ñÇÝ Ã³÷ÇÝ ¹ñ»ó:

³·³íáñÁ ï»ë³í, áñ ׳ñ ãϳ, Áë³í.- ø³Õ³ùÁ ï»ÕÁ

¹ñ»ù, ³ÕçÇÏÁ ³é»'ù, ·Ý³ó»ù, ³Ù³ ͳé ÏïñáÕÁ ˳åáõÉ

ã¿ñ³í, Áë³í.- ÂáÕ ³ÝáÝù ³ÕçÇÏÁ ³éÝ»Ý ¿ñóÝ, »ë

ù³Õ³ùÁ Çñ ï»ÕÁ ¹Ý»Ù ÏÁ:

³·³íáñÁ ï»ë³í, áñ ³É ׳ñÁ ãϳ, ïí»ó ³ÕçÇÏÁ,

³é³Ý ·Ý³óÇÝ: ºµáñ ùÇãÁÙ Ñ»é³ó³Ý, ͳé ÏïñáÕÁ ù³-

Õ³ùÁ ï»ÕÁ ¹ñ³í áõ ѳë³í ÁÝÏ»ñÝ»ñáõÝ:

¾Ý í³ËïÁ áñ åÇïÇ µ³ÅÝí»ÇÝ Çñ³ñÙ», å³é³íÁ ²Ñ-

Ù»ïÇÝ ¹³ë¹»Ù Ù³½ ïí³í áõ Áë³í.- ºµáñ Ý»ÕÁ ·ÁÝÏÝÇë,

³¹ Ù³½»ñÁ í³é»ë ÏÁ, ù»½Ç û·Ý³Ï³Ý ß³ï ½ÇÝíáñ ·áõù³:

²ÑÙ»ï ³é³í ³¹ Ù³½Á, ¹ñ»ó ç»åÁ áõ ³ÕçÇÏÝ ³é³Í

·Ý³ó Çñ ó·³íáñÇÝ: ²ÕçÇÏÁ µ»ñ»ó ûëÉÇÙ Áñ³í ó-

·³íáñÇÝ, ³Ù³ ó·³íáñÇ ÙÇïùÁ ³ÕçÏ³Ý µ»ñ»ÉÁ ã¿ñ, ²Ñ-

Ù»ïÇ ÏÛ³Ýù ÏáñëÝóÝ»ÉÝ ¿ñ: ²¹áñ ѳٳñ Ññ³Ù³Ý Áñ³í,

áñ ²ÑÙ»ïÁ ½Ý¹³Ý Ý»ï»Ý: Ðñ³Ù³ÝÁ ϳï³ñ»óÇÝ. ²Ñ-

Ù»ïÁ ½Ý¹³ÝÇ Ù»ç ß³ï ûñ»ñ Ï»Ý³É»Ý í»ñçÁ, ûñÁÙ å³éíÇ

ïí³Í Ù³½»ñÁ ÙÇïùÁ ÁÝϳí, ³ÙÙ³ Ïñ³Ï ѳݻó áõ

Ïåóáõó, Ù»Ï ³É ï»ëÝ»ë ë³Õ ù³Õ³ùÁ Éóí³í ½ÇÝ-

íáñÝ»ñáí:

´áÉáñ ÅáÕáíáõñ¹Á ù³ßí»ó³Ý Çñ»Ýó ïÝ»ñÁ, Ù» ïÕ³

ϳñ ¹áõñë, ½áñù»ñÁ ѳñóáõóÇÝ. §à±õñ ¿ ²ÑÙ»ïÁ, ³Ýáñ ï»-

ÕÁ Ù»½Ç Á뻦, ïÕ³Ý ï³ñ³í ½Ý¹³ÝÁ óáõÛó ïí»ó:

34

¼áñù»ñÁ ½³ñÏÇÝ ½Ý¹³ÝÇ ¹éÝ»ñÁ Ïáïñï»óÇÝ, ²ÑÙ»ï-

ÇÝ ¹áõñë ѳݻóÇÝ: ²ÑÙ»ï Çñ û·Ý³Ï³Ý ½áñù»ñáí

ѳñÓ³Ïí»ó³í ³ÝÇñ³í ó·³íáñÇÝ íñ³Ý, ëå³Ý»ó

³Ýáñ áõ ÇÝùÁ ³Ýáñ ï»Õ ó·³íáñ ¿Õ³í:

î»Ñ, ïÕ³ù, ù»ý ³ñ»ù, ²ÑÙ»ïÁ ѳë³í Çñ Ùáõñ³¹ÇÝ,

¹áõù ³É ѳëÝÇù Ó»ñ Ùáõñ³¹ÇÝ:

îå³·ñíáõÙ ¿ §Ð³Û ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý Ñ»ùdzÃÝ»ñǦ IV ѳïáñÇó (ºñ¨³Ý, 1963, ¿ç 399-403): ¶ñ³éÙ³Ý Ó»é³·ÇñÁ å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ ´³Ý³ÑÛáõë³Ï³Ý ³ñËÇíáõÙ (ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ ýáݹ, ·áñÍ 1, N 899): һ鳷ñÇ íñ³ ¹ñí³Í ¿ §º. ȳɳ۳ÝÇ ËÙµ³ñß³í¦ ÏÝÇùÁ: һ鳷ñÇ ³é³çÇÝ ¿çÇ íñ³ ·ñí³Í ¿. §¾ñ½ñáõÙÇ µ³ñµ³éáí, ѳí³ù»ó ²ñï³ß»ë ´³ñë»ÕÛ³ÝÁ 1915 Ã. 8/12 - ºñ¨³Ý¦: ¶ñ³éÙ³Ý Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ áã ÙÇ ³ÛÉ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝ ãÇ Ñ³Õáñ¹áõÙ

35

ØÆêà

³ ¿Õ», ãϳ ¿Õ» Ù» ó·³íáñ٠ϳ ¿Õ»: ²¹ ó-

·³íáñÁ Ù» ûñÙ ·»ÉÉ» óåïÇñ åïÁïÇ ÏÁ:

Ø» ù³ÕùÇÙ ã³ñëáõÇÝ ÙÇç»Ý ³ÝóÝ»Éáõ

í³ËïÁª ÇÝãÁË ·ÁÉÉÇ, ÙïÝÇ ÏÁ ë³Ù³ñ×áõÙ

˳ÝáõÃ: ²ë ë³Ù³ñ×áõÝ ¿ñ³ÍÁ ó·³íáñÇÝ

ß³ï ½³ñÙ³óÝ» ÏÁ:

²¹ Ù³ñ¹Á ½ûñ ·Çß»ñ ϳß˳ïÇñ ¿Õ», ß³ï ÁéÝïÇÏ, ½³ñ-

¹³ñ³Ýùáí ë³Ù³ñÝ»ñ, ³Û³ñÝ»ñ ßÇÝ» ÏÁ ¿Õ», áõ í»ñçÁ Ýáñ»Ý

ßÇݳÍÝ»ñÁ ç³ñ¹», Ïïáñ µñïáõ× Ï¿Ý» í³ñ ó÷» ÏÁ ¿Õ»:

³·³íáñÁ ï»ëÝÇ ÏÁ ûñ ³¹ Ù³ñ¹Á Ù» ¹³ñ¹Ù áõÝÇ ûñ

³¹å»ë Ï¿Ý», ³¹áñ ß³ï ϳճ㻠Ï'ûñ Çñ»Ý ·ÉËáõÝ ¿Ï³ÍÁ-

ã¿Ï³ÍÁ Çñ»Ý å³ïÙ»:

ê³Ù³ñ×ÇÝ, ù³ÝÇ Ã³·³íáñÁ ϳճã», ³Ýù³Ý ϳÙÁñ-

ݳ, ãÇ áõ½» ûñ å³ïÙ»:

²ñÃÁÕ Ã³·³íáñÝ ûñ Óáõà ·ÁÉÉÇ ÏåãÇ ÏÁ, ë³Ù³ñ×ÇÝ

ï»ëÝÇ Ï'ûñ ׳ñ ãϳ, å³ßɳۻ ÏÁ ·ÉËáõÝ ¿Ï³ÍÁ å³ïÙ»É:

§ºë ·»Õ³óÇ »Ù, ³ÝáõÝë ØÇëá ¿, áõÝÇÙ Ù» Ù³ñÙ, ¿ñÏáõ

Ñ³ï ³ ³Ëå³ñ: Ø»Ýù å½ïÇÏ ¿ÇÝù ûñ ѳñ»ñÝÇë Ù»é³í:

î»ë³Ýù ûñª ûñ ³íáõñ ýáõ˳ñáõûÝÁ ÷³Ãû ÏÁ, ³Ù»Ý Ù»Ï

³Ëå³ñë Ù»Ï-Ù»Ï ·áñÍÇ ·Ý³óÇÝ, »ë ³ Ù»ñ ·»Õ³óáó ¹³-

í³Ý»ñÁ ³ñÍ»Ç ÏÁ:

Ø» ûñÙ ³ ϻݳ ë³å³Ëï³Ý ϳÝáõË ¹³í³Ý»ñÁ ï³-

ñ»ñ ¿Ç ã³ÛÇñÝ»ñÁ ³ñÍ»Éáõ, »ë ³ »É»ñ µ³Ýóñ ï»ÕÙ Ýëï»ñ

µáùáÝ Ïáõï»Ç: ²ß»Ù Çñ»ù Ù³ñ¹ ·áõù³Ý: ²ëáÝù ù³Éáí, ù³-

36

Éáí ÇÝÓÇ Ùáï»ó³Ý, ³Ýáõß µ³ñ¨ ïíÇÝ, ùáíë Ýëï³Ý áõ

ëÏë³Ý ÇÝÓÇ µ³Ý»ñ å³ïÙ»É: ºïùÝ ³ ÁëÇÝ, û. §úÕáõÉ,

¹áõ ³ëï»Õ ¹³í³ ³ñÍ»Éáí DZÝã åÇïÇ ÁÉÉÇë, ·áõ½»ë ù³É»

¿ñóÝù Ù»½Ç Ñ»ï, Ù»Ýù ù»½Ç Ù»Í ÷³éùÇ ÏÁ ïÇñ³óÝ»Ýù:

²¹ Ëáëù»ñÝ ûñ ÇÙ³ó³, ËݹÉáõó í»ñ í»ñ Ãé³, ·Çï»Ç

û ³ëïí³Í ¿ ÕñÏ» ³¹ Ù³ñ¹áóÁ, ûñ ÇÝÓÇ ³¹ ï³Ýç³ÝùÝ»-

ñáõÝ Ù»ç»Ý åñÍÁóÝ»ÇÝ: Êáëù ïíÇ áõ ß³ï Ù³ ßÝáñѳϳÉ

¿Õ³, ûñ ÇÝÓÇ ÑÁÙ³ñ ³¹å»ë ɳíáõÃ»Ý ·áõ½»Ý: ºï¨ ³¹áÝó

ÙÇç»Ý Ù»ÏÁ, ûñ ³Ù»Ýù»Ý Ù»ÍÝ ¿ñ, ×»ñÙ³Ï ÙÇñáõùáí

·É·É³Ý ¿Ëïdzñ, ¹³ñÓ³í ÇÝÓÇ Áë³í û.- ̧ » ûÕáõÉ, »÷ ûñ

·áõ½»ë Ù»½Ç Ñ»ï ·³É, ¹³í³Ý»ñ»¹ Ù»ÏÁ ³é ûñ ¿ñóÝù,

ûëÏÇ ³ñͳà áõ ³Ý·ÇÝ ù³ñ»ñ µ³éÝ³ë µ»ñ»ë:

úëÏáõ, ³ñÍÃÇ Ó»ÝÝ ûñ ÇÙ³ó³, Ë»ÉÁéÇ å»ë ãÁ ·Çïó³,

û ÇÝã ¿Ý»Ù: ÆÝã ûñ³ ¹³í³Ý»ñáõ Ù»ç»Ý ³Ù»Ýù»Ý ɳíÁ çá-

Ï»óÇ, Ñ»ï»ñë ³é³Ýù áõ ׳Ù÷³ ÁÝϳÝù: Þ³ï ·Ý³óÇÝù,

ùÇ㠷ݳóÇÝù, ³ëïí³Í ·Çï», ·Ý³óÇÝù ѳë³Ýù Ù» Ù»Í

ϳÝÁÝãáï ï»ÕÁÙ: ²ñï Áë»Ùª ³ñï ã¿ñ, å³Ëã³ Áë»Ùª å³Ë-

ã³ ã¿ñ, ¹ñ³ËïÁ ã»Ù ï»ë», ÑÁÙÁ ·Çï»Ù ûñ ¹ñ³ËïÁ ³¹-

ïÇó ɳí ã¿ñ ÁÉÉÇ: Ø»ç»Ý ѳ½³ñ ï»ë³Ï ³Ýáõß Í³ÕÏÝ»ñáõ

Ñáï ·áõù³ñ:

²¹ï»Õ»Ý ùÇãÁÙ ³ ³é³ç ùݳóÇÝù ãùݳóÇÝù, Ù» Ù»ÝÍ

Õáõɳ٠¿ñ¨ó³í, ³Ýù³Ý Õá׳ ¿ñ ûñ ·Çï»ë û Í»ñÁ

»ñÏÝùÇÝ ¿ñ ѳë»ñ, Ù³ñ¹ íñ³Ý ûñ ϳ߻ñ ûÑÙéÇñ ÏÁ: ¶Ý³-

óÇÝù ³¹áñ ï³ÏÁ ѳë³Ýù, Ýëï³Ýù ùÇãÁ٠ѳݷã»ó³Ýù,

»ï¨ ³¹ Ù³ñ¹áó»Ý Ù»ÏÁ ÇÝÓÇ Áë³ó û.

37

- ²Ñ³, ûÕáõÉ, ùáõ áõ½³Í ¹áíɳù ³ÛëÇ ÕáõɳÛÇÝ Ã³-

÷³Ý ¿, Ù»Ýù ¹³í³Ý ÙáñûÝù ÏÁ, ÷áñÁ ¹³ñ¹Ï»Ýù ù»½Ç

ÙïóÝ»Ýù ÏÁ ÷áñÇÝ Ù»çÁ, µ»ñ³ÝÝ ³ ÏëÏáõó ÏÁ ϳñ»Ýù:

ºï¨ »ñÏÝáõó Ù»ÝÍ Ñ³íù»ñ ·ÇçÝÇÝ, ù»½Ç ¹³íÇÝ Ñ»ï

µ³ÝÓñóÝ»Ý ÏÁ ïáñ ÕáõɳÛÇÝ Í»ñÁ, ³Ýï»Õ ¹áõë ·áõù³ë áõ

ÇÝãù³Ý ûñ ·áõ½»ë ûëÏÇ, ³ñͳÃ, ù³ñ»ñ ÅáÕí»ë í³ñ ó-

÷»ë ÏÁ, »÷ ûñ µÇïïáõÝ, ¿Õ³Í-ã¿Õ³ÍÁ í³ñ ÉÁÉ»ëª ÇçÝ»Éáõ

׳Ù÷³Ý ù»½Ç ëáíñ»óÝ»Ýù ÏÁ, ·áõù³ë, ³Ëåáñ å»ë

Ñ³É³É ÷³Û Ï¿Ý»Ýù:

Ö³ñ ãϳñ, åïÇ ³ÝÏ³ç ¿Ý»Ç: ²¹áÝù ¹³í³Ý ÙáñûóÇÝ,

÷áñÁ ¹³ñïÏ»óÇÝ, ÇÝÓÇ ³ ÙïóáõóÇÝ ÷áñÁ áõ µ»ñ³ÝÁ

ÏëÏáõÍ Ï³ñ»óÇÝ, Çñ»Ýù ³ ùݳóÇÝ ·áÕïáõÏ ï»ÕÙ å³Ñ

Ùï³Ý:

ػ٠³É ß³ï ³Ýó³í, ùÇã ³Ýó³í, »ñÏÝáõó Ù» ճûÝ

ûñáïáõÙáí ѳíù»ñÁ ó÷³Ý, í³ñ ¹ñÇÝ áõ ëÏë³Ý ¹³íÇÝ

ÙÇëÁ áõï»É ùÁóÁó»É: ²Ýù³Ý ùÁóÁó»óÇÝ ûñ ãáñ ûëÏáéÝ»ñÁ

Ùݳó: ػ٠³ ѳíù»ñ»Ý Ù»ÏÁ ÏïáõóÁ ³Ýå»ë ½³ñÏ»ó ûëÏ-

éÇÝ, ûñ ûëÏáéÁ ͳϳí áõ ѳíùÇÝ ÏïáõóÁ èÁë Ùï³í: ²É

ÏëÏÍáõë ãÏñó³ ¹ÇٳݳÉ, ×í³Éáí ûëÏéÝ»ñ»Ý ¹áõë åñͳ:

º÷ ûñ ³ãùë ãµ³óÇ áõ ¹¨Ç ùÇëåÁÃáí ѳíù»ñ ãÁ ï»ë³ª

Ë»Éùë Ïáñáõó³ÍÇ å»ë ÃÉåÇß ÁÝϳ:

øÇãÁÙ í³Ëï ³Ýó³íª Ë»Éùë ·ÉáËë ¿Ï³í, ãáñë µáÉáñë

³ß»óÇ, ï»ë³ ûñ ³É ÇÝã, ÇÝã ï»ë³Ï óÝÏ Ã³ÝÏ µ³Ý»ñ, ûë-

ÏÇ ·áõ½»ë, ³ñͳÃ, ³ÉÙ³ë, Û³ÕáõÃ, ½ÙñáõÃ: Ê»Éùë ³¹áÝó

¿Ç ïí»ª ³ß»Ù í³ñ»Ý ×í³Ý ÏÁ û.

38

- »½ ¿ñ», í³ñ ó÷» ¿Õ³Í ã¿Õ³ÍÁ, ÙÇ áõ߳ݳ, û ãÁ

ѳíù»ñÁ ϻݳ ·áõù³Ý ù»½Ç Ïáõï»Ý:

º÷ ûñ ³¹ Ëáëù»ñÁ ãÇÙ³ó³±, Ù³½»ñë ÷áõß-÷áõß ¿É³Ý,

ÑÁÙÁ ѳí³ñ, ѳí³ñ í³ñ ó÷»óÇ, ÇÝãù³Ý ûñ ÏñݳÛÇ:

²ë í³ñÇ Ù³ñ¹ÇÏÝ ÅáÕí»óÇÝ, ³ÏïáõݳÝùÁ ÉÁóÇÝ Ñ³-

åÇÏ۳ݻñÁ, Ù»Ù ³ ³ß»Ù ù³ñí³ÝÁÙ ¿Ï³í, ³ëáÝù ÇÝãûñ

ϳñ ãϳñ ¹³í³Ý»ñáõÝ µ³ñÓÇÝ, ׳Ù÷³ ÁÝϳÝ:

ºë ¿ í»ñ»Ý µ³ùɳۻ٠ÏÁ, û ÇÝÓÇ ÑÇÙÇ í³ñ ÏÁ ï³ÝÇÝ,

³ß»Ù ûñ ã¿: ²ñÃÁÕ ³ëáÝó ëÏë³ ³Õ³ã»É, å³Õ³ï»É, ÑÁÙÁ

Ñ»ã ù³ý³ñ³ï ãÇ ¿Ý», Ãá÷ óåÉ»ë ãÇ Ñ³ëÝÇ:

î»ë³ ûñ ³É ׳ñ ãϳ, ÇÝã ¿Ý»Ù, ÇÝã ã¿Ý»Ù, í»ñÃÇÝ Ï³-

߻٠׳Ù÷³ ãϳ, ÑÁÙÁ »÷ ûñ ϻݳ ãáñë µáÉáñë ó÷Ã÷³Í

³ÏÝ»ñ 㻯٠ï»ëÝÇ, ëÇñïë ùÇãÙ µ³óíÇ ÏÁ, »ë ÇÝÓÇ ·ÛáõÙ³Ý

Ïáõï³Ù:

¾¹ûñ ÇñÇÏáõÝ ³¹ï»Õ ÙݳóÇ, ³ñÃÁÕ ÷áñë í»ó-í»ó

¿ñ³í, ³ÝáÃáõûÝÁ ëËÙ»ó, ѳó áõï»É ·áõ½»Ùª ѳó ãϳ: ²É

Ñá·áõë ѳë³í: ¸³íÇÝ ÙÇëÁ Ïïñ»óÇ, ³é³Ýó Ïñ³Ï, ÑáõÙ

ÑáõÙ ÏïáñÙ Ï»ñ³: ÆÝã ¿ñÏÝóÝ»Ù, ³¹å»ë ûËïÁ ·Çß»ñ Ùݳ-

óÇ ³¹ï»Õ, ³É ßí³ñ»ñ ¿Ç, ãáõÝùÇ µ³Ý ã¿ñ Ùݳó» áõï»Éáõ,

ÏÁë»Ç û Û³ ³ëûñ, Û³ ¿ùí³Ý ³ÝáÃáõûݻë Ù»éÝÇÙ ÏÁ: ²¹-

å»ë Ùïáñ»Ç ÏÁ, Ù»Ù ³ ³ß»Ù, áõñïÇó ¿ñ áõñïÇó ã¿ñ Ù» ³Õ-

í»ëÁÙ ¹áõë åñͳí, ÇÝÓÇ ï»ë³í û 㿪 ϻݳ ¿Ï³Í ׳Ù-

÷³Ý µéÝ»ó áõ ÷³Ë³í: ºë ³ ѳí³ñ, ѳí³ñ ³Ïïáõ-

ݳÝùÝ»ñ»Ý Ë»ÛÉÁÙ ç»åë ÉÁóÇ áõ ³Õí»ëÇÝ »ïÁÃÇ»Ý ÷áñù-

ßÇ Ï¿ñóÙ: î»Û Ë»ÛÉÙ ï»Õ ³¹å»ë ·Ý³óÇ ³Õí»ëÇÝ »ïÁÃÇ-

39

»Ý, Ù»Ù ³ ³ß»Ù ³Õí»ëÁ ³ÙáõñÁÙ ×í³ó, ѳëÏó³ ûñ Éáõë

³ß˳ñÑù ¿ »É», »ë ³ Ó»éù»ñáíë ùÇãÁÙ ÑáÕÁ ÷áñ»óÇ, Éáõë

³ß˳ñÑùÇ »ñ»ë ï»ë³:

îáñ ÕáõÉÇÝ ïÏ»Ý ¹áõë »É³, ³Ýå»ë ¿Õ³ ûñ, ·Çï»Ù û Ùá-

ñ»ë Ýáñ ³ß˳ñÑù ¿Ï³: º÷ ûñ µáÉáñë ã¿Ç ³ß»ª Ë»Éùë

·ÉË»ë Ï¿ñóñ, ³ñÃÁÕ ³ÝáÃáõÃ»Ý»ë ³ãù»ñÁë åÁÉÕÁñï»ñ

ÏÁ, ãáñë µáÉáñë ϳ߻Ç, û µ³ÝÙ ·ïݻ٠áõï»Éáõ: λݳ

³ëïí³Í ÁÝÓÇ ã¿ñ Ùï»Ñ³Ý ¿ñ», ¹³íÇÝ ÙëÇ Ïïáñ-

ï³ÝùÝ»ñ»Ý Ùݳó»ñ ¿ÇÝ ·»ïÝÇÝ »ñ»ëÁ, ³¹áÝóáí ݳÇ-

ë³Ù Ïßï³ó³, å³Õ çáõñÙ ³ ËÙ»óÇ áõ ׳Ù÷³ ÁÝϳ, »ë ³

ãÇï»Ç, û áõñ Ï¿ñóÙ: Æñ»ù ½ûñ, Çñ»ù ·Çß»ñ ¿ñÃÁÉáí ѳ-

ë³ Ù» ïáõÝÁÙ, ¹áõéÁ ͻͻóÇ, ÙÇ å³é³íÙ ¹áõéÁ µ³ó»ó, ÇÝ-

ÓÇ Ý»ë ï³ñ³í: Ü»ë Ùï³ ï»ëÝÇÙ Ù» ÁéÝïÇÏ, ×»ñÙ³Ï ÙÇ-

ñáõù ¿ËïdzñÙ û×ËÇÝ ·ÉáËÁ Ýëï»ñ ãÇåáõË ù³ß» ÏÁ:

²¹áÝó Ñ»ï Ëáß µ³ß ¿ñÇÝù, Ñ³ó µ»ñÇÝ Ï»ñ³Ýù, ·Çß»ñ

¿Õ³í, ùݳóÇ ùÝ»Éáõ, áõñï»Õ ûñ ÇÝÓÇ ï»Õ ¿ÇÝ óÏ»:

²¹ ·Çß»ñÁ ѳݷÇëï ³Ýó³í: ê³å³Ëï³Ý »÷ Í»·Á µ³ó-

í³í, Ýáñ»Ý »É³Ýù í»ñ, ³ñÃÁÕ ³ÝáÝù ÇÝÓÇ Ñ³ñó áõ ÷áñÓ

¿ñÇÝ: ºë ³ ÇÝã ûñ ·ÉËáõë ³Ýó»ñ ¿ñ Ù»Ï, Ù»Ï å³ïÙ»óÇ:

²¹áÝù »÷ ûñ ÇÙ³ó³Ý ÇÙ ÕáõɳÛÇÝ Ã³÷³Ý ûËïÁ ûñ

ûËïÁ ·Çß»ñ ÙݳÉë Ù³ï åéϳó ÙݳóÇÝ, ãáõÝùÇ ÁëÇÝ Ã».

- ²¹ï»Õ ³Ýå»ë ï»Õ ¿, ûñ ѻ㠳¹³Ã ã¿ ûñ Ù³ñ¹ ë³Õ

åñÍÝÇ ³¹ ѳíù»ñáõÝ ×³ÝÏ»ñ»Ý:

ºï¨ ³ ÁëÇÝ Ã».- ²¹ ÕáõÉ³Ý ³ ûñ ϳ, ÑÇÝ Ïáõéù»ñáõÝ ·»-

ñ»½Ù³ÝÝ ¿, ÇÝãù³Ý ûñ Ïáõéù ¿ ¿Õ», ³¹ï»Õ »Ý Éó» Çñ»Ýó

40

áõÝ»ó³Í ãáõÝ»ó³ÍáíÁ, ³Ý ѳíù»ñÝ ³ ûñ Ï³Ý Ã¨³íáñ

¹¨»ñ »Ý, ûñ ³¹áñ ÙáõÕ³Ã Ï»Ý³Ý ÏÁ, ã»Ý ÃáÕÝ» ÇÝë³Ý ûÕ-

ɳÝÇ Ùáï»Ý³Éáõ:

- úÕáõÉ,- Áë³ó ³¹ Ù³ñ¹Á,- ùáõϹ Ù» Ññ³ßù µ³ÝÁÙ ¿, ûñ

³¹ïÇó ³½³ïí»ñ »ë: ¾Ñ, »÷ ûñ ¹áõ ³¹ù³Ý Õáã³Õ »ë ¿Õ»,

û ·áõ½»ë ³ñÇ Ù»½Ç ïÕ³ ¿ÕÇ, Ù»Ýù ³é³Ýó ïÕÇ »Ýù Ùݳ-

ó», ¹áõ ³ñÇ Ù»½Ùáí ÙËÇóñí», Ù»Ýù ³ª ù»½Ùáí:

²¹ ûñ»Ý »ë ³ÝáÝó ïÕ³ ¿Õ³:

²Ýó³í Ù» ù³ÝÇÙ í³Ëï, ï»ë³Ý ûñ »ë ë³Ý۳à ãÇï»Ù,

ï³ñ³Ý ÇÝÓÇ Ù» ë³ñ³×ÇÙ ùáí áõëï³ ïíÇÝ: ø³ÝÇÙ ï³ñÇ

»ï¨ ë³ÝÛ³Ãë ɳí ëáñí³:

Ø» ûñ٠ϳÝáõË ùݳó»ñ ¿Ç Ù»ñ ï³ÝÁ µ³Ëã³Ý

åïï»Éáõ: ²ß»Ù í»ñ»Ý Çñ»ù ¹áË ·ÇçÝÇÝ, ÑÁÙÁ ÇÝã ¹áË,

³ãù åÇïÇ ÁÉÉÇñª ûñ ï»ëÝ»ñ, µ»ñ³Ý åÇïÇ ÁÉÉÇñ, ûñ å³ï-

Ù»ñ, ³Ýϳç åÇïÇ ÁÉÉÇñ, ûñ Çٳݳñ, ÇÝã ûñ³, ³ëáÝù ûñ

í³ñ ÇçÝ»Éáõ ¿Õ³Ý å³Ëã³Ý, »ë å³Ñ Ùï³ Í³éÇÝ ùáùÇÝ

ï³ÏÁ:

²ëáÝó»Ý ¿ñÏáõëÁ Çç³Ý, ٻϳÉÁ ã¿ñ ÇçÝÇ, ÏÁë»ñ ûª Ù³ñ-

¹áõ Ñáï ·áõù³, ³ëï»Õ Ù³ñ¹ ϳ: ÀÝÏ»ñÝ»ñÁ ß³ï Ñ»ñëá-

ï³Ý ûª ³Ýù³Ý ûñ Ù»ÝÝ³Ï ¹áõ Ñáï ϳéÝÇë: ܳÛÇë³ Ççáõ-

óÇÝ í³ñ, »ë Ñ»éí»Ý ë»Ûñ Ï¿Ý»Ç, ÑÁÙÁ ³É Ñá·Çë µÝ»Ý »É³í,

³ß»Ù ûñ, DZÝã, ³ë ¹áË»ñÁ íñ³ÛÇ ÷»ïáõñÝ»ñÁ ѳݻóÇÝ,

Ù»Ï Ù»Ï ³ÝÝÙ³Ý, Ññ»ßï³ÏÇ å»ë ÁéÝïÇÏ ³ÕçÇÏ ¹³é³Ý,

Ùï³Ý ѳíáõ½Á ÉáÕ³ó³Ý, »ë ¿ ÑÁÙÁ ãåËÇ ×áÃáí ³¹áÝó

Ù»ÏÇÝ ÷»ïáõñÝ»ñÁ ù³ß»óÇ ÇÝÓÇ, í»ñáõóÇ å³Ñ»óÇ:

41

²ëáÝù ÉáÕ³ó³Ý åñͳÝ, »É³Ý ÷»ïáõñÝ»ñÁ ³éÝ»Éáõ,

¿ñÏáõëÁ ѳ·³Ý ùÁݳóÇÝ, Ù»ÏÁ ãåÉ³Õ Ùݳó: ²ëÃÇÝ ·ÁÛÝÇ,

³ÝÃÇÝ ·ÁÛÝÇ, ãÇ ÏñÝÁ ·ïÝÇ, »ë ³É ãÁ ¹ÇÙ³ó³, ¿ñ¨ó³ ³ã-

ùÇÝ, ÁëÇ.- ÆÙ ùáíë ¿ ÷»ïáõñÝ»ñ¹, ÑÁÙÁ ã»Ù ï³:

²ëÇÏ ÇÝÓ Ï³Õ³ã», »ë ѻ㠳Ýϳç ã»ñÇ, ·Ý³óÇ Ù»ñ

ïÝ»Ý Ù» Ó»éù٠ɳí Ù³ñ·ñÇïÝ»ñáí ϳñ³Í ѳɳíÙ µ»ñÇ,

³ëáñ ѳ·óáõóÇ, ï³ñ³ ïáõÝ:

ø³ÝÇÙ ûñ ³Ýó³í, ³ëáñ Ñ»ï åë³Ïí³: úËïÁ ½ûñ, ûË-

ïÁ ·Çß»ñ ù»ý ¿ñÇÝù, ѳñëÝÇùÁ åñͳÝù:

ø³ÝÇÙ ï³ñÇ ³Ýó³Ý, ³Ý Ù³ñ¹ÇÏÝ ûñ ÇÝÓÇ Ñá·¨áñ¹Ç

¿ÇÝ ¿ñ», ¿ñÏáõëÝ ³É Ù»é³Ý:

²ÝáÝó»Ý »ï¨ ³¹ï»Õ ÙݳÉë ¿É Ý³ýÇɳ ¿ñ, ãáõÝùÇ Ù³ñë

áõ ³ËåñïÇùë ÙÇïùë ·ÁÛÝ»Çݪ ÙáõËÁ ùÃÇë åÁÝãÁÝ»ñ»Ý

·»ÉÉ»ñ, ³É µ³ÝÇÙ ã³ß»óÇ, ïáõÝë áõ å³Ëã³ë ͳ˻óÇ,

ÍË»óÇ, ÏÝϳë Ñ»ï ׳Ù÷³ ÁÝϳ, ½ûñ, ·Çß»ñ ùݳóǪ ù³é-

ëáõÝ ûñí³Ý Ñ³ë³ Ù»ñ ·»ÕÁ:

Ê»Õ× Ù³ñë ß³ï ɳÉáõÝ, ïñáñí»ÉáõÝ ¿ñÏáõ ³ãù»ñÝ ³

ùáéó»ñ ¿ÇÝ:

Â³Ë Ùáñë ùáíÁ ·³ÉÁ ÏÝÇÏë µ»ñ»ñ ¿ñ Çñ»ù ïÕ³: ²¹áÝ-

ó»Ý Ù»ÍÁ ß³Ý É³Ïáï ¿ñ, ûñóÝ׳ݪ Ëá½Ç Ó³·ÁÙ, ³ÝÙ»Ý-

ù»Ý å½ïÇÏÁ, ûñ ³ÕçÇÏ ¿ñ, ϳïíÇ Ó³· ¿ñ:

²¹ í³Ëï»ñÁ ÏÝÇÏë ß³ï ³ãù»ë ÁÝÏ»ñ ¿ñ, ã¿Ç áõ½»ñ ûñ

íñ³Ý ³ß»Ç, ¿ñ»ëÝ ûñ ϳ߻Ç, ·Çï»ë û ·ñáÕÁÙ ¹»Ùë ·»ÉÉ»ñ:

²íáõñ Ù»ÏÁ ÏÝÇÏë ÇÝÓÇ Áë³ó.

42

- ø³, ÇÝÇ Ç٠ѳíùÇ Ã»åáõÉÝ»ñë å³Ñ»±ñ »ë Ý» ïáõ, »ë

³ÝáÝóáí Ùáñ¹ ³ãíÇùÁ ɳíóÝ»Ù:

ºë ѳí³ï³Éáí ÏÝϳÝë ËáëùÇÝ, í»ñáõóÇ ïíÇ: ²¹ ûñÝ

³Ýó³í, ¿ùëÇ ë³å³Ëï³ÝÁ ³ß»Ù ûñ ÏÝÇÏë ãϳ, ³Ýáñ ï»-

ÕÁ Ù» ¹áËÁ٠ϳÛÝ»ñ ¿ Çñ»ù Ó³· ³ Ñ»ïÁ: ²¹ÇÏ Çç³í Ùáñë

³ãù»ñáõÝ, Ãñç»ó, ûåáõÉáíÁ ëñµ»ó, Ù»Ù ³ Ùáñë ³ãíÇùÁ

µ³óí³Ý:

¸áËÁ Ó³·»ñáõÝ Ñ»ï ùݳó ϳÛݳí ÷³Ýç³ñ»Ý áõ

Áë³ó û.

- Â'³Ï³ñ ¹áõ Ù»½Ç ·áõ½»ë, ѳ·Ç ¿ñÏû ûïÁÙ³Ý, ³é

¿ñÏÁû ¹Á·³Ý³Ï, ·Éá˹ ¹Ç ¿ñÏÁû ùÛáõÉɳÑ, ׳Ù÷³ ÁÝ-

ÏÇ, åïÁïÇ, ïáñ ³ïáÝù Ù³ßÇ, »÷ ûñ ٳ߳í, Ù»½Ç ·ïÝÇë

ÏÁ: ²ë Áë»ÉÝ áõ Ó³·»ñáõ Ñ»ï ÃéÝ»ÉÁ ¿ñóÉÁ Ù»Ù ¿Õ³í:

ºë ³Ù»Ý ÇÝã ѳëÏó³, ÑÁÙ³ ³É ÇÝã åÇïÇ ¿Ý»Ç: ²¹ ûñÁ

ïáñ ÇñÇÏáõÝ Ýëï»ñ ·áõɳÛÇ ÏÁ, Ù»Ï³É ûñÁ ³É ãѳÙ-

µ»ñ»óÇ, ·Ý³óÇ Ñ³·³ ¿ñÏÁû ã³ñáõË, ³é³ ¿ñÏÁû

¹Á·³Ý³ÏÁÙ, ·ÉáËë ³ ¹ñÇ ¿ñÏÁû ùÛáõÉɳÑÁÙ áõ ׳Ù÷³

ÁÝϳ: ¶Ý³óÇ, ·Ý³óÇ ß³ï áõ ùÇãÁ ³ëïí³Í ·Çï», ѳë³

çñÇÙ ù³Ý³ñ: ²¹ï»Õ Çñ»ù ³Ëå³ñ Çñ³ñ Ñ»ï Ïéí»ÇÝ ÏÁ:

ÆÝÓÇ ûñ ï»ë³Ý, ϳÝã»óÇÝ áõ ÁëÇÝ Ã».

- Ø»Ýù Çñ»ùë ³Ëå³ñ ¿ÇÝù, Ù»ñ ѳñÁ Ù»é³í, ³Ûë Çñ»ù

µ³ÝÁ ÃáÕ»ó. Ù»ÏÁ ³ÛëÇ ¿ñÏÁû ÷³÷³ÕÝ ¿ ûñ í»í ͳÍÏ»,

Ù³ñ¹ ãÇ ï»ëÝÇ ³Ýáñ, Ù»ÏÝ ³ ³ÛëÇ ¿ñÏû ã³ñáõËÝ»ñÝ »Ý,

ûñ í»í ѳ·ÝǪ ¹³Ëí³ÝÙ Ù»ç ù³ÕùÝ»ñ, Íáí»ñ ϳÝóÝÇ,

Ù»ÏÝ ³ ³ÛëÇ Ï³ñå»ïÝ ¿, ³Ýå»ë ûñ, ÇÝã ûñ ãáõ½»ëª ³ëáñ

43

ÙÇç»Ý ·»ÉÉ» ÏÁ: ÐÇÙÇ Ù»Ýù ãÇï»Ýù, û ³ëáÝù ÇÝãÁÕ µ³Å-

Ý»Ýù, ù»½Ç ³ëïí³Í ¿ñ ѳëáõó» ÑÇÙÇ ¹áõ åÇïÇ µ³ÅÝ»ë

Ù»½Ç:

²¹ µ³Ý»ñÁ ÇÙ³ó³, ³É »ë ÇÝÓÇ ÏáñáõóÇ, ³ß»óÇ ûñ ÇÝÓÇ

ß³ï ã³ñ» ÷ñÏ»Ý ÏÁ, ë³ï³ÝáõûÝÁÙ Ùï³Í»óÇ, ÁëÇ Ã».

- ºë Û³Û»Õë óåɻ٠ÏÁ, ³é³çÇÝÁ í»í ûñ µ»ñ»ª ÷³÷³ÕÁ

³Ýáñ, »ï¨ ٻϳÉÁÝ ³ ã³ñËÝ»ñÁ, í»ñçÇÝÇÝ ³ ϳñå»ïÁ:

²ëáÝù ѳíÝ³Ý ËáëùÇë: Ú³Û»Õë óåÉ»óÇ áõ ÑÁÙÁ

ÇÙáÝùë í³ñ ó÷»óǪ ³¹áÝó ùÛáõÉɳÑÁ ·ÉáËë ¹ñÇ, ã³ñË-

Ý»ñÁ ѳ·³, ϳñå»ïÝ ³ íñ»ë ³é³ áõ Ñ³Û ¹», û¹ÇÝ ÙÇç»Ý

Ãéã»Éáí ³Ýå»ë Ï¿ñóÛÇ ûñ Ãá÷ ÁÉÇñ ã¿ñ ѳëÝÇ, ѳíù

ÁÉÇñª ã¿ñ Ïñݳ ÃéãÇ:

Âé³, Ãé³, Ù»Ù ³ ¹»Ùë Ù» ïáõÝÁÙ ¿ñ¨³ó, ïáõÝÙ, ³Ý-

å»ë ïáõÝÙ, ûñ å³ï»ñÁ ûëÏ»ó» ¿ñ, íñ³Ý ³ÉÙ³ë áõ Û³ÕáõÃ:

¶Ý³óÇ ³¹áñ ¹é³Ý ³é³çÁ ϳÛݳª ã³ñËÝ»ñë ѳݻóÇ,

ϳٳó, ϳٳó Ý»ë Ùï³, ÇÝã ï»ëÝ»Ù, ÏÝÇÏë áõ Çñ»ù

ïÕ³: Üëï»ñ ѳó Ïáõï»Ý, »ë ³ ·Ý³óÇ, ³ÝáÝó ëáõýñÇÝ

Ýëï³, Ñ»ïÝ»ñÁ ѳó Ïáõï»Ç ÏÁ: ÎÝÇÏë ùßí³í Ùݳó áõ

ٳà ٳà µáÉáñÁ ϳ߻ñ: λñ³ÏáõñÁ Çñ»Ýù Ó»éù ãïí³Íª

å³ñåÇñ ÏÁ: ²É ׳ñÁ Ïïé³í, ïÕáóÁ ÕñÏ»ó ù³éëáõÝ Ñ³ï

ËÝÓáñ µ»ñ»É ïí»ó, û¹ÇÝ »ñ»ëÁ ë³÷ÙÇß ¿ñ³í, »ë ³ ѳ-

í³ñáí Ïáõï»Ç, ³Ýù³Ý ³Ýáõß ¿ñ ûñª Ñ³Ù»Ý Ñáï»Ý ã¿Ç

Ïßï³Ý³: ºï¨ å³ßɳۻóÇ ÅáÕí»É ËÝÓáñÁ, ÏÝÇÏë ѳÙñ»ó

ï»ë³í ûñ, ï³ë¿ñÏáõ ѳï å³Ïë»ñ ¿, Ù³ïÁ Ë³Í»óª ¹³ñ-

Ó³í Áë³ó û.

44

- Ðñ»ßï³Ï »ë, ¹¨ »ë, Ù³ñ¹ »ëª ¿ñ¨óÇ, ÇÝã ûñ ·áõ½»ë Ïáõ-

ï³Ù:

êÇñïë ³É ã¹ÇÙ³ó³íª ÷³÷³Õë ·ÉË»ë í³ñ ³é³ û ã¿,

ÏÝÇÏë áõ ïÕ³ùë íñ³ë ó÷³Ý áõ ɳóÇÝ: øÇã ùÇã ³¹áÝó

ëñï»ñÝ ³é³, Ýëï³Ýù ³Ýáõß ³Ýáõß ½ñó»óÇÝù:

²¹ ûñÝ ³Ýó³í, Ù»Ï³É ûñÁ ë³å³Ëï³Ý ϳÝáõË »ÉÉ»Ù

ûñ Ù»Í Ù³Ýãë Ù»é»ñ ¿: ¾Ñ ÇÝã åÇïÇ ¿Ý»Ç, ÷³éù ϳٻó³-

ÍÇÝ, »ïÁÃÇÝ ¿ñÏáõ ïÕ³ ³ áõÝ»Ç:

Ø»Ï³É ·Çß»ñÝ ³ ³Ýó³íª ë³å³Ëï³Ý ³ß»Ù ûñ ûñóÝ-

׳ Ù³Ýãë Ù»é»ñ ¿: ²¹áñ ³ ß³ï ɳóÇ, ÑÁÙÁ ÇÝã û·áõï: λ-

ݳ ³ËãÇÏÙ áõݻǪ ³ÝÇϳ Ñ»ñÇù ¿ñ:

Êáõɳë, ÇÝã ¿ñÏÝóÝ»Ù, Ù»Ï³É ûñÝ ³ ³ËãÇÏë Ù»é³í:

ìñ³ ãáñë ûñÝ ³ ³ß»Ù ÏÝÇÏë ³ Ù»é³í:

¾Ñ ³É ÇÝÓÇ ÇÝã Ùݳó ³ßËñùÇÝ ¿ñ»ëÁ: îÕ³ùë Ù»é³Ý,

ÏÝÇÏë Ù»é³í, ³É á±õ٠ѳٳñ ³åñÇÙ, Ï¿ñó٠»ë ³ ÍáíÁ

ÁÝÏÝÇÙ Ë»ÕÃÇÙ ÏÁ:

²¹ Ùïùáí ·Ý³óÇ ÍáíÇÝ ù³Ý³ñÁ, »ë ÇÝÓÇ ÍáíÁ ùó»óÇ:

ػ٠³ áõñïÇó ¿ñ áõñïÇó ã¿ñ Ù» Ù»ÝÍ ç³Ý³í³ñÙ ÇÝÓÇ µ»-

ñ³ÝÝ ³é³í, ÏáõÉ ïí»ó áõ Ùï³í ÍáíÇÝ ï³ÏÁ:

âÇï»Ù ³É ÇÝãù³Ý »Ù Ùݳó» ç³Ý³í³ñÇÝ ÷áñÁ, ³íáõ-

ñÁ Ù»ÏÁ ³ß»Ù ç³Ý³í³ñÇÝ ÷áñÇÝ ÙÇç»Ý Éáõë ¿ñ¨³ó, ÑÁÙÁ

ϳٳó-ϳٳó ëáÕ³Ù áõ Éáõë ³ß˳ñÑù ¿ÉÝ»Ù:

γٳó-ϳٳó ù³É»Éáí ¿Ï³ ³ë ³ß˳ñÑùÝ ÁÝϳ,

µÁéÝ»óÇ ³ë ˳ÝáõÃÁ áõ Ýëï»ñ ë³ñ×áõÃ»Ý Ï¿Ý»Ù ÏÁ, ɳí

45

³Û³ñÝ»ñ ßÇݻ٠ÏÁ, íñ³Ý ù³ß»Ù ÏÁ ÏÝϳÝë áõ ïÕáóë

ëÁý³ÃÝ»ñÁ: ø³ÝÇ íñ³Ý ϳ߻٠ÏÁª ëÇñïë Ïïáñ Ïïáñ

·ÁÉÉÇ, áõßùë í»ñݳ ÏÁ, Ù³ñ³Í ·ÁÛÝÇÙ í³ñ, »ï¨ Ë»Éùë

·ÉáËë ·áõù³ ϻݳ íñ³Ý ϳ߻٠ëÇñïë óÉÏÁïÇ ÏÁ,

Ñ»ñëë ·»ÉÉ», ϳéݻ٠áõñ³ùÁ Ïïáñ µñïáõç ϻݻÙ, í³ñ

ÉÁɻ٠ÏÁ áõ Ýëï»Ù ·áõɳ٦:

Ê»Õ× Ù³ñ¹Ý ûñ ³ë µ³Ý»ñÁ å³ïÙ»ñ ÏÁ ·áõɳñ áõ Ñ»-

ͻͳñ ÏÁ, »÷ ûñ ËÉëóáõó ³ãù»ñÁ ßáÉñï»ó áõ Ù³ñ³í, ÁÝ-

ϳí í³ñ:

îå³·ñíáõÙ ¿ ÐÄÐ-Ç IV ѳïáñÇó (ºñ¨³Ý, 1963, ¿ç 408-414), áõñ ïå³·ñí»É ¿ Áëï §²½·³·ñ³Ï³Ý ѳݹ»ë¦-áõÙ (19-ñ¹ ·Çñù, ¿ç 158) Ññ³ï³ñ³Ïí³Í ï»ùëïÇ: ¶ñÇ ¿ ³é»É ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÁ: ¶ñ³éÙ³Ý Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝ ãϳ:

46

βʲ𸠲ð²äÀ

‘ÁÉÉÇ ã'ÁÉÉÇ Å³Ù³Ý³Ïûí Ù» ¿ñÇ· ÏÝÇ· ·ÁÉÉÇÝ:

Æñ»Ýù ß³ï ³Õù³ï ·ÁÉÉÇÝ: úñÁÙ ÏÝÇ·Á Ï¿ñ-

ó ïÝ»ñ¿Ý ÏûñÏûï, µ'ÉÕáõñ ÏÁ Ùáõñ³: ¶áõù³

Ù³ñÃáõÝ Ï'Áë» ÏÁ.- ²¯Û Ù³'ñÃ, ùݳ' Ù» ùÇã Ù»-

ß»ó¿Ý í³é»ÉÇù µ'»ñ, Ù» ³µáõñ ¿÷»Ýù, ï³ù

ï³ù áõï»Ýù:

سñÃÁ ϳóÇÝ Ï'³éÝ» ÏÁ, Ï'¿ñó ٻ߿Ý: Þ³ï Ï'¿ñó,

ùÇã Ï'¿ñó é³ëï ·áõù³ ÏÁ Ëûßûñ ùÛáõÃáõÏÇÙ: γóÇÝÁ

½³ñÝ» ÏÁ ûñ ÙÇ ù³ÝÇ Ïïûñ ÷³ï Ïûïñ», Ù» Ù³ ï»ëÝ»ë

Ù» ³ñ³å ¹'áõë ·áõù³ áõ ѳñóÝ» ÏÁ.- ²¯Û ÑûÕ³ÍÇ'Ý, DZÝã

·á'õ½»ë:

سñÃÁ ßí³ñ³Í Ï'Áë» ÏÁ.- ²Õ³', Ë»Õ× »Ù, Ù»Õù »Ù, ¿Ï»ñ

»Ù Ù» ùÇã ÷³ï ï³Ý»Ù, ³µáõñ ¿÷»Ù:

²ñ³åÁ Ù»Õùݳ ÏÁ Ù³ñÃáõÝ íñ³, ÏÁë».- ºë ù»½Ç ³Ý-

å»ë Ù» µ³ÝÁÙ ï³Ù ûñ Ãûé»ó Ãûé áõï»ë, ãÇ' å³ñåÇ: î³'ñ

³ë ëÇÝÇÝ »÷ûñ Áë»ë. §´'³óí» ë»Õ³Ý, µ'³óí»¦, DZÝã ï»-

ë³Ï Ï»ñ³Ïáõñ áõ½»ë å³ïñ³ëï ·ÁÉÉÇ ÏÁ:

سñÃÁ áõñ³ËáõÃÛ³Ùµ ëÇÝÇÝ Ï³éÝ» ïáõÝ ·áõù³: îáõ-

ÝÁ ѳëÝ»ÉáõÝ å»ë, ë»Õ³ÝÁ µ'»ñ» ÏÁ ÏÁë».- ́ '³'óí» ë»Õ³Ý,

µ'³óí»:

²ÝÙÇç³å»ë ë»Õ³ÝÇÝ íñ³ ³Ù»Ý ï»ë³Ï Ï»ñ³Ïáõñ áõ

ËÙ»ÉÇù ѳ½Áñ ·ÁÉÉÇ ÏÁ:

Ø» í³Ëï ϳÝóÝÇ, Ù³ñà áõ ÏÝÇ· Ùï³Í»Ý ÏÁ, û. §ö³-

ß³ÛÇÝ ïáõÝ Ï³Ýã»Ýù¦: سñà ÕñÏ»Ý ÏÁ, ÷³ß³ÛÇÝ ïáõÝ ÏÁ

47

ϳÝã»Ý, ëÇÝÇÝ ¹'Ý»Ý ÏÁ, ÏÁë» Ù³ñÃÁ. §´'³óí», ë»Õ³Ýë,

µ'³óí»¦, ³Ù»Ý ï»ë³Ï Ï»ñ³ÏáõñÝ»ñ å³ïñ³ëï ·ÁÉÉÇÝ:

ö³ß³Ý ÷ûñÁ ÏáõßïÁÙ ÏÁ ÏßïóÝ»: ÞÝûñѳϳÉáõÃÛáõÝ ÏÁ

ѳÛïÝ» áõ ¹áõë Ï»ÉÝ»:

ö³ß³Ý ݳ˳ÝÓ»Éáí Ë»Õ× Ù³ñÃáõ ³¹ ëÇÝÇÇÝ íñ³,

·áõ½» Ó»éÝ¿Ý ËÉ»É: سñà ÕñÏ» ÏÁ ëÇÝÇÝ ·áõ½»: Ê»Õ× Ù³ñ-

ÃÁ ³é³Ýó ·'ÇïݳÉáõ ÷³ß³ÛÇ ÙÇïùÁ, ëÇÝÇÝ Ïáõï³ ÏÁ,

ï³ÝÇÝ: Ð'¿ùëÇ ûñÁ ÷³ß³Ý Ù» áõñÇß ëÇÝÇÙ ÕñÏ» ÏÁ ³Ýûñ

ëÇÝÇÇÝ ï»ÕÁ:

ÆñÇÏáõÝ Ñ³óÇ Ýëï³Í í³ËïÁ, Ù³ñÃÁ ÏÁë».- ´'³óí»',

ë»Õ³Ýë, µ'³óí»,- ³ÙÙ³ ß³ï ÏÁ ½³ñٳݳ ûñ Ï»ñ³Ïáõñ

µ'³Ý ѳ½ñ ãϳ, ÏÁ ѳëÏݳ ÷³ß³ÛÇ ë³ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨

µ³ÝÁÙ ãÇ Ïñݳ ¿Ý»:

γÝóÝÇ Ù» í³ËïÁÙ, ϻݳ Ï'³ÕùïݳÝ, ϻݳ ÏÝÇ·Á ¿ñ-

·³Ý ÏÁë» ÏÁ.- س'ñÃ, ùݳ' ÙÇ ùÇã ÷³ï µ'»ñ ³µáõñÙ ¿÷»Ýù

áõï»Ýù:

سñÃÁ ϳóÇÝ Ï³éÝ»' Ï¿ñó ³Ýï³éÁ, ÏÁ ѳݹÇåÇ Ï»-

ݳ ³Ý ùÛáõÃáõÏÇÝ, Ù»Ï ù³ÝÇ Ñ³ï ϳóÝáí ½³ñÝ» ÏÁ, ²ñ³-

åÁ ¹áõñë Ï»ÉÝ», Ï'Áë».- ²¯Û ³ÝÏá'õßï Ù³ñÃ, ϻݳ DZÝã

·áõ½»ë:

سñÃÁ í³ËݳÉáí Ï'Áë» ÏÁ.- ²Õ³', ëÇÝÇÝ ÷³ß³Ý Ó»é-

ù»ë ³é³í, ϻݳ ÙݳóÇÝù Ë»Õ×, ³Ýï»ñ: Ê»Õ× »Ù, Ù»Õù

»Ù, Ù» ùÇãÁÙ ÷³ï ï³ÝÇÙ:

²ñ³åÁ ϳïÕ³Í, ÏÁ í»ñóÝ» Ù³ñÃáõÝ ¿ßÁÙ Ïáõï³ ÏÁ,

48

ÏÁë».- º÷ûñ Áë»ë §ãÇáõ ½Áé¦, »ïÝ»Ý ûëÏÇ ÏÁ ó÷Ç:

سñÃÁ Ïáõñ³Ëݳ ÏÁ, Ñ»ÍÝÇ ÏÁ ÇßáõÝ íñ³, ·áõù³ ÏÁ

ïáõÝ: îáõÝÁ ѳëÝ»ÉáõÝ å»ë ÏÁë».- ãÇáõ, ½Áé,- ûëÏÇÝ»ñÁ ÏÁ

ó÷ÇÝ ÏÁ:

Ø» ûñÁÙ, Ù³ñà áõ ÏÝÇ·, Ë»Éù Ë»ÉùÇ Ïáõï³Ý, Ñ»ÍÝÇÝ ÏÁ

¿ßÁ, Ï¿ñÃ³Ý ÏÁ µ'³ÕÝÇù: гÝí»Éáõ í³ËïÁ, ѳٳÙ×ÇÇÝ

ûÝå»Ñ ÏÁÝ»Ý ÏÁ ûñ ã'ÁÉÉÇ Ã» ÇßáõÝ §ãÇá¯õ, ½Á¯é¦ Áë», í»ñ-

çÁ ûëÏÇÝ»ñÁ ÏÁ ó÷Ç: гٳÙ×ÇÝ Ó'»Ý ãÇ Ñ³Ý», »÷ûñ

³ÝûÝù Ý»ë Ï¿ñóÝ, ѳٳÙ×ÇÝ ÇßáõÝ §ãÇáõ, ½Áé¦ ÏÁë»: ¾ßÁ

ûëÏÇÝ»ñÁ ÏÁ ó÷»: гٳÙ×ÇÝ »÷ûñ ³ë µ'³ÝÁ ï»ëÝÇ ÏÁ,

Ë»ÉùÁ ÃéóÝ» ÏÁ: ʳµ³ñ ϻݻ ÏÁ, Ù» Ñ'áõñÇß ¿ß µ'»ñ»É Ïáõ-

ï³ ̈ ÙÛáõë ¿ßÁ Çñ»Ýó ïáõÝÁ ׳ٵ»É Ïáõï³ ÏÁ:

ÈûÕ³Ý³É¿Ý í»ñçÁ, ÷³ñ³ ï³Éáõ í³ËïÁ, Ù³ñÃÁ ÇßáõÝ

ÇÝãù³Ý ûñ §ãÇáõ ½Áé¦ Ï¿Ý», ¿ßÁ ûëÏÇ ãÇ Ã³÷». ¿ñÇ· ÏÝÇ·

¿ßÁ Ïáõï³Ý Çñ»Ýó ÉûճݳÉáõ ï»ÕÁ, Ï»ÉÝ»Ý ·áõù³Ý ÏÁ:

γÝóÝÇ Ù» í³ËïÁÙ, ϻݳ ϳÕùïݳÝ:

ÎÇÝÁ ÏÁë» Ù³ñÃáõÝ.- ø'ݳ' ó³Ë µ»ñ, ³µáõñ ¿÷»Ýù:

سñÃÁ Ï»ÉÝÇ Ï¿ñó ϻݳ ¿Ý ùÛáõÃáõÏÇÝ é³ëï ·áõù³,

í³ËݳÉûí ¿ñÏáõ Çñ»ù ϳóÇÝ ÏÁ ½³ñÝ», ¿Ý ²ñ³åÁ ¹áõñë

·áõù³, Ï'Áë».- ²¯Û ÑûÕ³ÍÇÝ, ¹'áõÝ Ç±Ýã ³ÝÏáõßï Ù³ñà »ë:-

ºí ùÇã Ùݳ ÏÁ ûñ Ù³ñÃáõÝ áõï»:

Ê»Õ×Á ϳճ㻠ÏÁ, å³Õ³ï» ÏÁ, ²ñ³åÇÝ Ñ»ñëÁ ·ÇãÝÇ

ÏÁ: ²ë ³Ý·³ÙÇÝ ³É Ù» Ñ³ï »ñϳÝù Ïáõï³ ÏÁ, ÏÁë».

§úëÏÇ Ï³Õ³¦:

49

سñÃÁ áõñ³Ë ¹³éݳ ÏÁ ïáõÝ: ø³ñ»ñÁ ë³ñù» ÏÁ, ϳ-

Õ³, ûëÏÇ ÏÁ ó÷Ç:

سñÃÁ ÏÁ ½»ÝÏÇÝݳ, ¹'ñÏÇóÝ»ñÁ ·'ÇٳݳÝ, ·áõù³Ý

ÏÁ ˳÷»Ý, ÏÁë»Ý.- ػ٠Ó'»ñ »ñϳÝùÁ ïí»ù, ï³ÝÇÝù

ùÇãÁÙ µ'ÉÕáõñ ³Õ³Ýù áõ µ'»ñ»Ýù:

ÎÁ ï³ÝÇÝ, ï»ÕÁ áõñÇß ¿ÝÕ»ñÇ» ù³ñ»ñ ÏÁ µ'»ñ»Ý: Ê»Õ-

×»ñÁ ß³ï ÏÁ ¹'³ñóÝ»Ý, ³É ûëÏÇ ãÇ Ã³÷Ç:

λݳ ϳÕùïÝ³Ý ÏÁ, í³ËïÁ٠ϳÝóÝÇ, ÏÝÇ·Á ϻݳ

ÏÁë».- äÇïÇ ¿ñóë ÷³ï µ'»ñ»Éáõ:

سñÃÁ ³ë ³Ý·³Ù ׳ñÁ ѳï³Í Ï»ÉÝ» Ï'¿ñó ùÛáõÃáõ-

ÏÇÝ ùûíÁ, Ù» ϳóÇÝ ÏÁ ½³ñÝ», ²ñ³åÁ ¹áõë Ï'»ÉÝ» ÏÁ,

ÏÁë».- ²¯Û ³ÝÏáõßï ÑûÕ³ÍÇÝ, ³¹ù³Ý µ³ÝÁ ù»½Ç ïíÇ

ãÏßï³ó³±ñ, ϻݻ± ¿Ï»ñ µ'³Ý ·áõ½»ë:

Ê»Õ×Á Ï'Áë».- àõÝ»ó³Í ãáõÝ»ó³Íë áõñÇßÝ»ñÁ µÇÃïáõÝ

ï³ñ³Ý, Ë»Õ× »Ù, »Ï³ ÏïáñÙ ÷³ï ï³ÝÇÙ:

²ñ³åÁ, ׳ñÁ Ïïñ³Í, Áë³í.- ²ë ³Ý·³Ù ³ ³ëÇ Ïûå³-

ÉÁ ï³ñ, »÷ûñ Áë»ë. §Îûå³É, »É áõ Ñ'ÇãǦ, ûëÏÇ ÏÁ ó÷Ç:

سñÃÁ ³ë ³Ý·³Ù ³ áõñ³Ëó³í: γéÝ¿ ÏÁ Ïûå³ÉÁ,

·áõù³ ïáõÝ: º÷ûñ ÏÁë». §Îûå³É, »É áõ Ñ'ÇãǦ, Ïûå³ÉÁ Ï»É-

Ý» áõ ÏÇãÝÇ Çñ»Ý ·ÉËáõÝ, ɳíÁ٠ͻͻ ÏÁ:

سñÃÁ, Ëñ³ïí³Í, ϳéÝ» Ïûå³ÉÁ, Ï¿ñó ÷³ß³ÛÇÝ

ïáõÝÁ áõ ÏÁë».- ö³ß³, ãÁÉÉÇ Áë»ë Ïûå³É »É áõ Ñ'ÇãÇ, ëáñ³

ûëÏÇÝ»ñÁ ó÷ÇÝ ÏÁ:

ö³ß³Ý, ϳñÍ»Éáí û ëÇÝÇÇÝ å»ë ¿, µÇñï»Ý µÇñ»

50

ÏÁë».- Îûå³É »É áõ Ñ'ÇãÇ:- Îûå³ÉÁ Ï»ÉÝ» ÏÁ, Ï'ÇãÝÇ ÏÁ ¿Ý-

ù³Ý ½³ñÝ» ÏÁ ÷³ßÇÝ ·'ÉËÇÝ, ûñ ÷³ß³Ý ÏÁë».- ²¯Û, ëÇÝÇÇ

ï»ñÝ ¿ ¿Ï», ïí»ù ÃûÕ ï³ÝÇ:

سñÃÁ Ï'³éÝ» ëÇÝÇÝ, ù»ýáí ÏÁ í³½» µ'³ÕÝ»å³ÝÇÝ

ùûí: ́ '³ÕÝ»å³ÝÇÝ Ï'Áë».- â'ÁÉÉÇ Ã» ³ëûñ Áë»ë Ïûå³'É, »É

áõ Ñ'ÇãÇ, ëáñ³ ûëÏÇÝ»ñÁ ÏÁ ó÷Ç:

гٳÙ×ÇÝ ·Çïݳ ÏÁ ÃÁ, ³¹ ³É Çßáõ å»ë ¿, ÏÁë».- Îû-

å³'É, »'É áõ Ñ'ÇãÇ,- ¿Ýù³Ý ÏÁ ½³ñÝ» ûñ ѳٳÙ×ÇÝ ÏÁë».-

Ú³Ù³¯Ý, ÇßáõÝ ï»ñÝ ¿ ¿Ï», ïí»ù ÃûÕ ï³ÝÇ ¿ßÁ:

ºñϳÝù ï³ÝûÕ ¹'ñ³óÇÇÝ ïáõÝÁ Ï¿ñó, ³ÝÏÇó ³É »ñ-

ϳÝùÁ Ï'³éÝ» ̈ áõñ³Ë áõñ³Ë ïáõÝ ·áõù³:

Îáõï»Ý ÏÁ, ËÙ»Ý ÏÁ, ù»ý Ï¿Ý»Ý ÏÁ:

ºñÏÝù»Ý Çñ»ù ËÝÓûñ Ñ'Çã³í. Ù»ÏÝ ³ëûÕÇÝ, Ù»ÏÁª Éëû-

ÕÇÝ, Ù»ÏÝ ³É µûÉûñ ³ß˳ñÑÇÝ:

îå³·ñíáõÙ ¿ §Ð³Û ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý Ñ»ùdzÃÝ»ñǦ 4-ñ¹ ѳïáñÇó (ºñ¨³Ý, 1963, ¿ç 484-486), Áëï гÏáµ ØÏñïãÛ³ÝÇ ·Çï³Ï³Ý ï³é³¹³ñÓáõÃÛ³Ý: ¶ñ³éÙ³Ý Ó»é³·ÇñÁ å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ ÐÐ ¶²² Ðݳ·ÇïáõÃÛ³Ý ¨ ³½·³·ñáõÃÛ³Ý ÇÝëïÇïáõïÇ ´³Ý³ÑÛáõë³Ï³Ý ³ñËÇíáõÙ (ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ ýáݹ, ·áñ I, N 897): һ鳷ñÇ íñ³ ¹ñí³Í ¿ §ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ ËÙµ³ñß³í¦ ÏÝÇùÁ: ¶ñí³Í ¿. §¾ñ½ñáõÙÇ µ³ñµ³éáí, ѳí³ù»ó ́ ³ñë»ÕÛ³Ý 1915 Ã. ¹»Ïï. 8, ºñ¨³Ý¦:

51

ñ½ñáõÙáõÙ ³åñáõÙ ¿ñ ÙÇ ÁÝï³ÝÇù, áñÁ µ³Õ-

ϳó³Í ¿ñ »ñ»ù ³ÝÓݳíáñáõÃÛáõÝÇó, ÑáñÇó,

ÙáñÇó ̈ ÙÇ ïÕ³ÛÇó:

àñ¹ÇÝ ÙÇ ß³ï í³ï, ß³éɳï³Ý, ³ÝÁÝ-

¹áõÝ³Ï ïÕ³ ¿ñ, ÇëÏ Ñ³ÛñÝ ¿É ÙÇ ³Ýå»ïù

˳ñ³½:

гÛñÁ Ù»éÝ»Éáõó Ñ»ïá ÃáÕÝáõÙ ¿ ÙÇÙdzÛÝ ÙÇ Ïáí, áõñÇß

áãÇÝã:

¾¯Ñ, Ë»Õ× Ù³ÛñÝ Ç±Ýã ³ÝÇ, ÇÝãá±í ϳé³í³ñíÇ, áñ¹ÇÝ

µ»¹»Éí³Ã, áã ÙÇ ·áñÍÇ, µ³ÝÇ ãÇ ÏåãÇ, Ë»Õ×Á ëïÇåí³Í

ÏÁëÏë» ÏáíÇ Ï³ÃÁ Í³Ë»É ¨ ³Û¹åÇëáí ³åñáõëï ѳÛóÛ-

Ã»É áõ ³Ù»Ý ûñ ïÕÇÝ ÏÁ Ý³Ë³ï» Ã». §¶áÝ» Ñáñ¹ ë³ÝÇ-

³ÃÁ ³ñ³, ÙÇ Ïïáñ ãáñ ѳóÇ ÷áÕ ¿É ¿ í³ëïÏ»ë¦: ́ ³Ûó áñ-

¹ÇÝ Ñ»ã, áñï»Õ Éáõë³óÝáõÙ, ¿Ýï»Õ ¿É ÙÃݳóÝáõÙ ¿ áõ Çñ³

ûñ»ñÁ ³ÝóÝáõÙ ¿ å³ñ³åáõÃÛ³Ùµ:

úñí³ Ù»ÏÝ ¿É ëñ³ ÁÝÏ»ñÝ»ñÁ µÁ½»½Ý »Ý ÙïÝáõ٠û.

§Ø»Ýù åÇïÇ ¿ñóÝù êï³ÙµáÉ, ã»±ë ·³ Çñ³ñ Ñ»ï ¿ñ-

óÝù, ³ÛÝï»Õ Ù»ñ ·áñÍÁ É³í ³Ýó ¿¦:

ê³ ¿É, Ë»ÉùÇÝ ÏÁ ½áé» ·áõù³ ïáõÝ áõ ÙáñÁ ÏÁë».- ¾¯,

Ù³ñë, ·Çï»ë DZÝã:

- ƱÝã,- ÏÁ å³ï³ë˳ݻ Ù³ÛñÁ:

- ºÉ í»ñ, ѳ½ñí», áñ Ù»Ýù Û³ñ³ÝÝ»ñáí åÇïÇ ¿ñóÝù

êï³ÙµáÉ, ³ÛÝï»Õ Ù»ñ ·áñÍÁ ß³ï ³Ýó ¿: ºÉ, ¹áõÝ ¿É ѳ½Áñ

»ÕÇñ, ÏáíÁ Ñ»ïíÇë ³éÝ»Ýù, ¿ñóÝù ÇëÇ ÙáõÝï³é ï»Õ»Ý,

¾ð¼ðàôØàôØ Ø²ð¸

â¾Ô²ì,êî²Ø´àÈàôØ ²Ô² ¾Ô²ì

52

µ³ÉùÇ ³ÛÝï»Õ Ù³ñ¹ ¹³éݳÝù, ³Ûëï»Õ, ³ÛëåÇëáõÃÛáõ-

Ýáí Ù³ñ¹ ã»Ýù ÁÉÉÇ:

سÛñÁ ÏÁë».- ƱÝã ÏÁë»ë ûÕáõÉ, DZÝã ѳ½Áñ, DZÝã µ³Ý,

ÇÝãáí åÇïÇ ¿ñóÝù, áõÝÇÝù, ãáõÝÇÝù ½³ÃÇ Ù» ÏáíÙ

áõÝÇÝù. ³Ý ³É ï³ÝÇÝù ׳ٵ³Ý ë³ïÏ»óÝ»Ýù, »ï¨ DZÝã

¿Ý»Ýù, ٳݳí³Ý¹ áñ Ñáñ¹ Û³ÃÇùÛ³ñÝ ¿, ÏáíÇÝ Ï³ß»Ù Ï³-

ñáïë ϳéÝ»Ù:

îÕ³Ý ÏÁë» áñ.- â¿', ³Û¹åÇëÇ µ³Ý»ñ ãϳ Ù»ñ ³ß˳ñ-

ÑáõÙÁ, ³ñ¹»Ý í×é»É åñÍ»É »Ýù, »'É, û ã¿ ³ÝáÝù Ï¿ñóÝ,

Ù»Ýù ÏÁ ÙݳÝù:

¾¯Ñ, Ù³ÛñÝ ¿É DZÝã ³ÝÇ, ׳ñ³Ñ³ïí³Í ·»ÉÝ», ß³ÉÁ ϳé-

Ý», ïÕ³Ý ³É ÏáíÇ ãí³ÝÁ µáõÏÁ ÏÁ óÏ», ³é³ç ÏÁ ˳éÝ»Ý

Ñá¯, Ñá¯, Ï¿ñÃ³Ý ÏÁ ѳëÝÇÝ ÁÝÏ»ñÝ»ñáõÝ, áõ ÏÁ ß³ñáõݳ-

Ï»Ý ÙdzëÇÝ ×³Ý³å³ñÑÝ»ñÁ: ÎáíÁ ϳݳÝã ËáïÁ ³ñÍ»-

Éáí Ï¿ñó, Ù³Ûñ áõ ïÕ³ ¿É µáõݵáõݳÉáí-¹áõݹáõݳÉáí

Ï¿ñÃ³Ý áõ ÏÁ ѳëÝÇÝ Ç Ù³Ûñ³ù³Õ³ùÝ êï³ÙµáÉ:

ÀÝÏ»ñÝ»ñÁ ÏÁÑ»é³Ý³Ý, ³Ûë ïÕ³Ý ¿É ÏáíÇ áõ Ùáñ Ñ»ï

ÙdzëÇÝ ÏÁ ·Ý³Ý ÙÇ ·»ïݳ÷áñ ïáõÝ ÏÁ µéÝ»Ý, ÙáñÝ áõ Ïá-

íÇÝ ÏÁ ï»Õ³íáñóÝ», ÇëÏ ÇÝùÁ Ï¿ñó, á±õñ, ÙdzÛÝ ï»ñÁ ·Ç-

ï»:

ØáõÃÁ ·ÁÝ·ÝÇ, ·áõù³ ïáõÝ:

- ¾¯, Ù³Ûñë, µ³ÝÁ٠ϳ± áõï»Éáõ:

سÛñÝ ³É ÏÁë».- ÆÝã áñ ³ëïí³Í ïí»É ¿:

Îáõï»Ý áõ ÏÁ ùÝÇÝ:

53

²Û¹å»ë ÙÇ ù³ÝÇ ûñ, ÙÇ »ñÏáõ ß³µ³Ã ϳÝóÝÇ, áñ¹ÇÝ

å»ïùÁ ãÇ ë»å», û ·áñÍ ³ß», µ³ÝÇ ³ß»:

سÛñÁ ÏÁë».- àñ¹Ç'ë, ³Ëñ ³ëå»ë µ³Ý ãÇ ÁÉÉÇ, µ»ñÇñ ³ë-

ï»Õ ÇÝÓÇ óÏÇñ, û É³í ·áñÍ Ï³, á±õñ ¿ ÑÁµÁ áãÇÝã ã»ë ³Ý»:

îÕ³Ý ÏÁë» áñ.- سñë, ùÛ³ñ³ëï³ ¿ 廯ïù, ùÛ³ñ³ëﳯ:

ØÇ ûñ ¿É ÏÁë».- سñë, µ»ñ Ç¹Ç ÏáíÁ ͳ˻'Ýù, ÷³ñÇÝ

ùÛ³ñ³ëï³ ³éÝ»Ù, ·áñÍ ³Ý»Ù, û ã¿ ³ÛëåÇëáí µ³Ý ãÇ ÁÉÉÇ:

سñÁ ÙÇ ùÇã ÏÁ Áݹ¹Çٳݳ, ÑÁÙÁ áñ¹ÇÝ µ³ÝÇ ï»Õ ãÇ

¹Ý»: ÎáíÁ ÏÁ µ»ñ», ãí³ÝÁ µáõÏÁ ÏÁ óÏ» áõ ³é³ç ÏÁ ˳éÝ»:

êÇñïÝ »É³Í Ù³ÛñÁ ׳ñ áõ ×áõñ ϳݻ, ³Ûëù³ÝÁ ÏÁë» Ã».

- úÕá'õÉ, ï³Ý»ÉáõÝ ÏÁ ï³ÝÇë, ï»ë ã˳µíÇë, ³Û¹ Ù»Û-

¹³Ý ³ÛÝåÇëÇ Ù³ñ¹ÇÏ Ï³Ý, áñ ß³ï ÏÁ ˳µ»Ý:

- ü³é³ ϳó, Ù³ñë, ³¹áñ ѳٳñ ¹³ñ¹ ÙÇ ¿Ý», ÇÝÓÇ ã»Ý

Ïñݳ ˳µ»: ²ëïí³Í ¹áõ ³é³çÝáñ¹»,- ÏÁë» áõ ׳ٵ³ ÏÁ

ÁÝÏÝÇ ¹»åÇ Ù»Û¹³ÝÁ, ÏÁ ѳëÝÇ Ë³÷³ÝÁ áõ ÏÁ ϳÛÝÇ:

¸ñ³ ¹»ÙÝ ¿É ϳ ßÇÝí³Í ÙÇ ß³ï ɳí, Ñá۳ϳå ïáõÝ:

лÝó ³Û¹ï»Õ ¿É µÝ³ÏíáõÙ »Ý ³Û¹ ˳µ»µ³Ý»ñÁ:

²Õ³Ý ÏÁ ï»ëÝÇ, áñ ÙÇ Ë³Ù Ù³ñ¹ ÙÇ É³í Ïáí Ó»éùÁ

Ï³Ý·Ý³Í ¿, ÏÁ ϳÝ㻠ͳé³Ý»ñÇó Ù»ÏÇÝ (µ³ÉÏáÝÇó óáõÛó

ï³Éáí).

- î»ëÝá±õÙ »ë, ÏáíÁ Ó»éùÁ ÙáÉáñí»É ϳÛÝ»É ¿, ·Ý³',

ßá'õï ˳µÇ'ñ, Ó»éùÇóÁ ³'é, µ»'ñ:

²Ûë ͳé³Ý ¿É ѳí³ñ, ѳí³ñ ·áõù³, ÏÁ Ùáï»Ý³ áõ

54

ÏÁë».

- ́ ³ñÇ ³ãáÕáõÙ:

- ²ëïÍáõ µ³ñÇÝ:

- ̳Ëáõ ¿, ѳ¯, DZÝã ï³Ù ÇëÇ Õ³éÕǹ: (سÝãÁ ÏÁ ½³ñ-

ٳݳ):

- ƱÝã Õ³éÕ³, DZÝã ÏÁë»ë:

- ÐÁµÁ ÇÝã, Õ³éÕǹ DZÝã ï³Ù:

- îá á±õñ ¿ Õ³éÕ³, Ç٠ͳ˳ÍÁë Ïá¯í ¿, Ïá¯í, ɳí, »Õáï

Ïáí:

- ̧ » ɳ¯í, ·ÇÝÁ Áë», DZÝã ï³Ù Õ³éÕǹ:

Ê»Õ× Ù³ÝãáõÝ Ñ»ñëÁ ·»ÉÝ», ÏÁë» Ïáñ.- ¶Ý³', »ë ͳËáõ

Õ³éÕ³ ãáõÝ»Ù:

̳é³Ý ùáé ÷áßÙ³Ý, Ï¿ñó, ÏÁë» ûñ.- ²Õ³', ãÁ Ïñó³

˳µ»É:

êñ³ µ³ñÏáõÃÛáõÝÁ ·áõù³, ÏÁ ϳÝã» ³Ù»Ý³·É˳íáñ

˳µáÕÇÝ áõ ¿ÉÇ óáõÛó ï³Éáí ÏÁë».

- ¶Ý³', ˳µÇñ, µ»ñ, ɳí Õ³íáõñÙ³óáõ ¿, ³Ý»Ýù ¨

áõï»Ýù:

ØÛáõëÁ ̈ ë Ýñ³ å»ë ÏÁ ·Ý³ ÏÁë».

- ́ ³ñÇ ³ãáÕáõÙ:

- ²ëïÍáõ µ³ñÇÝ:

- ²ë DZÝã ¿ ͳ˳͹, ë³éã³± ¿, DZÝã ï³Ù, ·ÇÝÁ DZÝã ¿:

55

îÕ³Ý ÏÁ ½³ñÑáõñÇ áõ ÏÁë» ÇÝùÝ Çñ³Ý. §²Ûë ÇÝã ï³-

ñûñÇÝ³Ï Ù³ñ¹ÇÏ ·áõù³Ý, Ù» ϳñ·áí Ùáõßï³ñÇÙ ãÇ ·³,

áñ Ñá·Çë ˳ÛÉ³é ¿Ý»Ù¦:

- Æ٠ͳ˳ÍÁë Ïá¯í ¿ Ïá¯í, ë³éã³Ý DZÝã ¿, µ³ÝÝ Ç±Ýã ¿,

Ïáõ½»ë ³éÝ»É Á뻪 Ïáíǹ ·ÇÝÁ DZÝã ¿:

¾ÉÇ Í³é³Ý ÏÁë».- îá Ë»É³é »ë, ÇÝã »ë, Ù»Ï Ý³ÛÇñ, ¹³

Ïá±í ¿, ë³éã³ ¿: ȳí, ·ÇÝÁ ³ë³ ï³Ý»Ù, ÃáÕ ·ÛáõÙ³Ýáí

Ïáí ÁÉÉÇ:

îÕ³Ý ÏÁë» áñ.- ºë ù»½Ç å»ëÝ»ñÇÝ áã Ù³É Ïáõï³Ù ̈ áã

³É ·ÇÝ Ï³ë»Ù, ѳ۹», ·Ý³ ùáõ ׳Ù÷³Ý:

ê³ ¿É ¹³ï³ñÏ Ï¿ñó ̈ ÙǨÝáõÛÝ µ³ÝÁ Ï³ë» áñ.- âϳ-

ñáÕ³ó³, åÇݹ µ³Ý ¿ ß³ï:

²Õ³ÛÇ Ñ»ñëÁ ß³ï ·»ÉÉ» áõ ÏÁë».- ́ »ñ»ù Ùáõßï³Ïë, ï»-

ë»ù »ë ÑÇÙÇ Ç±Ýãå»ë ÏÁ µ»ñ»Ù:

г·ÝÇ Ï³å» ÏÁª ·³ Ù»Û¹³Ý.

- îÕ³¯, ³Ûë ÇÝã ɳí åÉïñãÇÝ ¿, ͳËá±õ ¿:

- ²Ûá, ³Õ³:

- ¾, ·ÇÝÁ DZÝã ¿:

- ¾,- ÏÁë»,- ù»½Ç å»ë ³Õ³ÛÇÝ Ñ»ï µ³½³ñ ³Ý»ÉÁ áñÝ ¿,

¹áõ ãÇï»±ë ÇÝã ¿ áñ:

- ¶Çï»Ù, ѳٳ ¹áõ ¿É ³ë³,- ÏÁë», áõ ÏÁ ß³ñáõݳϻ,-

åÁÉïÁñãÇÝ ïáõñ ï³Ý»Ù, ·Ý³ ¹áõ ·ÇÝÁ ÇÙ³óÇñ, áí áñ ÇÝã

³ñÅ»óÝ», »ë Ýñ³ÝÇó ÑÇÝ· Õáõñáõß ¿É ³í»É ï³Ù, ïáõÝÁë ¿É

56

³Û¹ ɳí ïáõÝÝ ¿:

îÕ³Ý ÏÁ ·Ý³ ѳñó áõ ÷áñÓ Ï³Ý», ·Çٳݳ áñ ˳÷-

í³Í ¿. §É³í¦ ÏÁë» áõ Ï¿ñó ÷áÕ»ñÝ ëï³Ý³Éáõ: ̳é³-

Ý»ñáõÝ Ï³ë», áñ ·Ý³Ý ÷áÕ»ñÁ µ»ñ»Ý: 7-8 Õáõñáõß Ï³éÝ»,

ÏÁ ·Ý³ ¿Ý ¹é³ÝÁ ÙáïÁ ÏÁ ϳݷÝÇ, áñï»Õ ÏáíÇÝ Ñ³í³ñ-

ѳí³ñ ÙáñÃáõÙ »Ý: ̳é³Ý»ñÁ ϳë»Ý.- ¾É ÇÝãDZ »ë

ϳݷݻÉ, ·Ý³' ¿ÉÇ:

سÝãÁ ÏÁë».- гñë áñ Ù»é³í, ûëdzà ³ñ³í û. §ÆÝã Ï»-

Ý»ù ¿ñ»ù, ÏáíÝ áñ ÏÁ ͳ˻ù åáãÁ ãÁ ͳ˻ù¦, ÑÇÙÇ Ï³Õ³-

ã»Ù áñ åáãÁ ï³ù, Ó»½Ç áñ å»ïù ã¿:

¸ñ³Ýù ¿É Ïáõï³Ý, ³ëÇÏ Ï³éÝ» áõ Û³Éɳ ¹³Ùáõñ-

ãÁÝáóÁ, ɳ¯í, ëÁË ÙË»É Ïáõï³, Ù»çùÁ ÏÁ ϳå», Ï¿ñó

ïáõÝ, ÙáñÁ ÏÁë».

- ø³, Ù³ñë, ï»ë³ñ, ÏÁë»ë û §Ë³µíÇë ÏÁ¦, ³ÛÝå»ë Ù»

³Õ³ÛÇ٠ͳ˻óÇ, áñ ³Ûëù³ÝÁ µ»Û ïí»ó, Áë³í ûñª §ÙÛáõëÝ

³É »ï¨ Ïáõï³Ù¦, ÑÁÙÁ Ù³ñë ÇÝã ·ÁÉÉÇ ÇëÇ Ù»ñ ¹ñÏÇóÝ»-

ñ»Ý ¿í³ïÇ Ù» Õ³ÃÁÙ Ñ³É³í ¹³Ûñ³ ·ïÇ:

سñÁ ÏÁë».- úÕáõÉ Ç±Ýã åÇïÇ ¿Ý»ë, ϻݳ ÇÝã ë³ï³-

Ý³Ý ³é³ç¹ å³Ûñ³Õ ¿ µ³ó»É áõñÙÇß »ë »Ï»:

- ú¯, ã¿, ãÇ ÁÉÉÇ, ÇÉɳùÇ åÇïÇ ·ïÝÇë:

سÛñÁ Ï¿ñó Ù» Õ³ÃÁÙ ¹³Ûñ³ ÏÁ µ»ñ», Ù³ÝãÁ ÕáÉÃáõ-

ÕÁ ÏÁ ½³ñÝ», Ï¿ñó å³éÇÏٳ˻éÇ Ùáï áõ ÏÁë».

- ÆÝÓÇ Ù» ɳí, 16-17 ï³ñ»Ï³Ý ³ÕçÇÏÁÙ ßÇÝ», ³Ñ³Ý

³É ßáñ»ñë, ѳ·áõ:

57

ä³éÇÏٳ˻éÁ Ï³ë» Ã».- ØÇ áëÏÇ ¿:

- ÂáÕ ÉÇÝÇ, Ïï³Ù (ÙÇ áëÏÇÝ ¿É ³ñÅ» 8-9 é.):

ÎÁ ßÇÝ», ÏÁ ѳ·óÝ», áõÕÇÕ ÙÇ ëÇñáõÝ, ß³ï ëÇñáõÝ ³ÕçÇÏ:

ê³ ëåÇï³Ï ã³ÉÙ³Ý áïùÇó ·ÉáõË Ï³éÝ», Ï¿ñó ³ÛÝ

³Õ³ÛÇ å³ïß·³ÙµÇ ï³Ï ÏÁ ϳݷÝÇ: ̳é³Ý»ñÁ ÏÁ Ýϳ-

ï»Ý ëñ³Ý, ÏÁ·³Ý ÏÁ Ùáï»Ý³Ý áõ ÏÁ ѳñóÝ»Ý, DZÝã ¿

áõ½áõÙ: ܳ ¿É ÏÁ å³ï³ë˳ݻ û.

- Ò»ñ ³Õ³ÛÇÝ Ñ³ñóñ»ù û ³ÕçÇÏ å³ñáÝ ëÇñ»É ãDZ ϳ-

Ù»ÝáõÙ:

êñ³Ýù ÏÁ Ý³Û»Ý »ñ»ëÇÝ, Ññ»ßï³ÏÇ ÝÙ³Ý ÙÇ ëÇñáõÝ

³ÕçÇÏ, ÏÁ ·Ý³Ý ³Õ³ÛÇ Ùáï áõ ѳñó ϳé³ç³ñÏ»Ý Ã».

- ²Õ³, ÙÇ ³ÕçÇÏ å³ñáÝ ¿ »Ï»É, ³ëáõÙ ¿ û. §Ò»ñ ³Õ³Ý

³ÕçÇÏ å³ñáÝ ãDZ ëÇñáõÙ¦:

²Õ³Ý ѳñóÝáõÙ ¿.- êÇñá±õÝ ¿:

̳é³Ý»ñÁ å³ï³ë˳ÝáõÙ »Ý.

- Þ³¯ï ëÇñáõÝ ¿, Ý³Û»É ³Ý·³Ù 㿠ϳñ»ÉÇ, ëÇñáõÝáõÃÛáõ-

ÝÇó Ù³ñ¹ ϳٳã»:

²Õ³Ý ÇëÏáõÛÝ ÏÁ Ññ³Ù³Û».- Ðñ³íÇñ»ó»ù:

̳é³Ý»ñÁ ÏÁ ·Ý³Ý ¨ Ý»ñë ÏÁ µ»ñ»Ý. ëñ³Ýù Ù»Ïë Ù»-

Ïáõ ÏÁ áÕçáõÝ»Ý Ñ»ïá ³Õ³Ý Ï³ë».

- ²ÕçÇÏ å³ñáÝ, ÇÝãá±õ ÙÇ ùÇã í³Õ ã¿Ï³ñ, ³Ûëûñ Ù»Ýù

Õ³íáõñÙ³ ¿ÇÝù »÷»É ¨ ß³ï ɳíÁ, í³ÕÁ ·³ÛÇñ µá½µ³ßÁ

ÙdzëÇÝ áõï»ÇÝù: ´³Ûó áñ ¹³ ³Ýó»É ¿, ÏÁ Ññ³Ù³Û»±ù Ó»½

58

ѳٳñ Õ³íáõñÙ³ µ»ñ»É ï³Ù ÙÇ ùÇã áõï»ù:

²ÕçÇÏ å³ñáÝÝ ¿É ϳÙù Ïï³: ²Õ³Ý ÏÁ Ññ³Ù³Û» ͳé³-

Ý»ñÇÝ, áñ µ»ñ»Ý ë»Õ³Ý å³ïñ³ëï»Ý: ÆëÏ ³ÕçÇÏ å³-

ñáÝÁ Çñ ÙïùáõÙÁ Ï³ë» Ã». §¶áÝ» ã»Õ³í, ã»Õ³í, ÙÇ ³Ý-

·³Ù ¿É» ÇÙ ÏáíÇë ÙÇëÁ áõï»Ýù¦:

ê»Õ³ÝÁ å³ïñ³ëï»Éáõó ½³Ý³½³Ý áõï»É»Õ»ÝÝ»ñáí,

ͳé³Ý»ñÁ ÏÁ Ñ»é³Ý³Ý, ÇëÏ ëñ³Ýù ÏÁ ÝëïÇÝ Ïáõï»Ý, ÏÁ

ËÙ»Ý É³í, áõ½³ÍÇ å»ë, µ³í³Ï³Ý Å³Ù³Ý³Ï ¿É ϳÝóÝÇ,

³ÕçÇÏ å³ñáÝÁ ÏÁ ѳñóÝ» û.- Ò»ñ ùÝ»Éáõ ųٳݳÏÁ

»±ñµ ¿:

²Õ³Ý ¿É å³ï³ë˳ÝáõÙ ¿ û.- àõ½áõÙ »±ù ÑÇÙ³ ¿É ϳ-

ñ»ÉÇ ¿ ùÝ»É:

̳é³Ý»ñÇÝ ÏÁ Ññ³Ù³Û» ³ÝÏáÕÇÝ å³ïñ³ëï»É:

Üñ³Ýù ¿É, ÇÝã áñ ³Õ³Ý ɳí ̈ Ë³ë µ³Ý»ñ áõÝÇ ³é³ç ÏÁ µ»-

ñ»Ý, ÏÁ å³ïñ³ëï»Ý áõ Ñ»ïá ϳë»Ý û. §¾É ÇÝã ÏÁ Ññ³-

Ù³Û»ù¦: ²ÕçÇÏ å³ñáÝÁ ϳë», áñ §áãÇÝ㦠áõ ³Õ³ÛÇÝ ÏÁ

ѳñóÝÇ Ã»¦- ⿱ñ ϳñ»ÉÇ ³Ûë ·Çß»ñ ͳé³Ý»ñÇÝ ÙÇ ÏáÕÙ

Ñ»é³óÝ»É:

²Õ³Ý ÏÁ ϳÝã» ù³é³ëáõÝ Í³é³ÛÇÝ ³Ù»Ý ÙÇÝÇÝ ÙÇ ÙÇ

áëÏÇ Ïï³ ̈ ϳë».- ¶Ý³ó»ù, ³Ûë ·Çß»ñ ¹áõù ¿É ù»ý ³ñ»ù,

µ³Ûó áñ ÉáõÛëÁ ÏÁ µ³óíÇ ³ñÇù:

êñ³Ýù áëÏÇÝ»ñÁ ϳéÝ»Ý áõ ÏÝïÁÉ-ÙÝïÁÉ ë³Ý¹áõÕù-

Ý»ñÇó ÇçÝ»Éáí Ï¿ñóÝ: ̧ éÝ»ñÁ Ï÷³Ï»Ý áõ Çñ³Ýù ¿É å³é-

Ï»Éáõ ÏÁ å³ïñ³ëïíÇÝ:

59

²ÕçÇÏ å³ñáÝÁ Ï³ë» áñ.- Ø»½³ÝáõÙ ëáíáñáõÃÛáõÝ ¿, áñ

³é³ç ïÕ³Ù³ñ¹Á ÏÁ å³éÏÇ, Ñ»ïá ÏÇÝÁ:

²Õ³Ý ÏÁ å³éÏÇ, ÇëÏ ³ÕçÇÏ å³ñáÝÁ Í˳ËáïÁ ÍË»-

Éáí Ù³Ý ·áõù³ ¨ ÏÁ ѻﳽáï» ë»ÝÛ³ÏÝ»ñÁ, û ÇÝã ³ãùÇ

ÁÝÏÝáÕ µ³Ý»ñ ϳÝ: ´³Ûó ³Õ³Ý ѳٵ»ñáõÃÛáõÝÇó ¹áõñë

¿Ï³Í ³ëáõÙ ¿.

- ²ÕçÇÏ å³ñáÝ, ¹» ³ñÇ':

- ȳí, ·áõù³Ù,- ÏÁë», áõ (·Çï»ù ÇÝã, ¿Ý ÙÁË³Í åáãÁ ¿ÉÇ

Çñ Ù»çùáõÙ å³Ñ³Í áõÝÇ) ¿ÉÇ ÍË»Éáí Ù³Ý ·áõù³:

ºñÏñáñ¹ ³Ý·³Ù ³Õ³Ý ÏÁë».- ̧ » ³ñÇ':

- ȳí,- ÏÁë», áõ åáãÁ Ù»çùÇó ѳݻÉáõ óï³éáõÏ Ï³Ý»:

Ø»Ï ¿É áñ ϳë», ë³ åáãÇó µéÝ³Í óáõÛó Ïï³ ·É˳-

í»ñ¨Çó áõ ÏÁ ѳñóÝ».

- ²Õ³¯, ÇëÇÏ Ç±Ýã ¿:

²Õ³Ý ³ëáõÙ ¿.- â·Çï»Ù, åáã ¿, ÇÝã ¿:

- ²Õ³', ÇëÇÏ Ç±Ýã ¿:- ¾ÉÇ,- ³Õ³, ÇëÇÏ Ç±Ýã ¿ (í»ñçÇÝÁ ³í»-

ÉÇ µ³ñÓñ Ó³ÛÝáí):

лïá Çñ³Ý ½³ñÝ»Éáí ³Õ³ÛÇÝ. §Ô³éÕ³ ¿, û ë³éã³ ¿,

û åÉïñãÇÝ ¿, û Õ³éÕ³ ¿, û ë³éã³ ¿, û åÉïñãÇÝ ¿, û

(ÏÁë» áõ Ïáõï³ ã÷É³Õ ³Õ³ÛÇÝ) Õ³éÕ³¯ ¿, û ë³éã³ ¿, û'

åÉïñãÇÝ ¿¦, ³ÛÝù³Ý ÏÁ ½³ñÝ» áñ Ù³ñ¹Á ³ñÛáõÝÉí³,

÷ñ÷ñ³Í, áõ߳ó÷ í³Ûñ ÏÁ ÁÝÏÝÇ:

²ÕçÇÏ å³ñáÝÁ í»ñÙ³ÏÁ ùó»Éáí íñ³Ý, ÇÝãù³Ý áñ ³ã-

60

ùÇ ÁÝÏ³Í µ³Ý»ñ Ï³Ý ̈ ³ñÏÕÇÏáí áëÏÇÝ ÏÁ ѳí³ù» áõ Ï¿ñ-

ó, ßáñ»ñÁ ÏÁ ÷áË», Çñ ßáñ»ñÁ ÏÁ ѳ·ÝÇ, ¨ ¹»åÇ ïáõÝ

ÏáõÕÕ» Ûáõñ ù³ÛÉ»ñÁ ̈ ÙáñÁ ÏÁë».

- سñë, ³Ñ³ ù»½ áëÏÇ ¨ ³Ûëù³Ý ³ñͳûջÝÝ»ñÝ ¿É

ÁÝͳ, ÏáíÝ ³éÝáÕ ³Õ³Ý ïí»ó, ï»ë³±ñ ÇÝã ɳí Ù³ñ¹áõ

»Ù ͳ˻É, áñ ÇÝùÁ Çñ³Ý ËÕ×áíÁ ÏÁ í³ñÓ³ïñ» ¨ ³ë³í

áñª ³ëïí³Í ßѳï ÉÇÝÇ ¿ÉÇ Ïáõï³Ù:

êñ³Ý ÃáÕÝ»Ýù Çñ³ ïáõÝÁ, ·Ý³Ýù ³Õ³ÛÇ Ùáï:

Èáõë³µ³óÇÝ Í³é³Ý»ñÁ ·áõù³Ý: ØÇ »ñÏáõ ų٠ëå³-

ë»Éáõó ÏÁ ï»ëÝÇÝ, áñ áã Ó³ÛÝ Ï³ ¨ áã ÍåïáõÝ, Çñ³Ýù

Çñ³Ýó ϳë»Ý. §Ø»ñ ³Õ³Ý ³Ûëù³Ý »ñϳñ ùÝáÕÁ ã¿ñ, ãÁ ÉÇ-

ÝÇ ÙÇ íï³Ý· å³ï³Ñ³Í ÉÇÝǦ: ØÇ ùÇã ¿É ÏÁëå³ë»Ý, ¨ áã

ÙÇ Ó³ÛÝ:

̳é³Ý»ñÇó Ù»ÏÁ ÏÁë».- ºë ÏÁ ·Ý³Ù ̈ ÏÁ ݳۻÙ:

ºñµ Ý»ñë ÏÁ ÙïÝÇ ̈ ÏÁ ï»ëÝÇ ³Õ³ÛÇ ³ÝÏáÕÇÝÁ ·½í³Í

¨ ³ñÛáõÝÉí³, ÏÁ ѳí³ù» ÙÛáõëÝ»ñÇÝ, áñ ÇÙ³Ý³Ý µ³ÝÇ

¿áõÃÛáõÝÁ: ´áÉáñÁ ÏÁ ѳí³ùíÇÝ ÏÁ ·³Ý, í»ñÙ³ÏÁ Ñ»ï ÏÁ

ï³ÝÇÝ ¨ ǯÝã, ³Õ³Ý ÷ñ÷ñ³Í, ³ñÛáõÝÉí³ ÁÝÏ³Í ¿, ѳ-

Ù³ñÛ³ ³ÝßÝã³ó³Í: Ø»ÏÁ ó³Í Ó³ÛÝáí Ó³ÛÝ Ïï³. §²Õ³'

(ÙÇ ùÇã µ³ñÓñ) ³Õ³¯ (¿ÉÇ µ³ñÓñ), ³Õ³¯:

²Õ³Ý ¿É, ÙÇ Ñ³é³ã ³ñӳϻÉáíª §À¯-Á¯-Á¦:

- îá ïÕ»ñù, ³Õ³Ý ¹»é ϻݹ³ÝÇ ¿, çá'õñ, çá'õñ ѳëóñ»ù:

æáõñÁ ÏÁ µ»ñ»Ý ³Õ³ÛÇ »ñ»ëÇÝ ÏÁ ëñÁëÏ»Ý, ³Õ³Ý áõßùÇ

·áõù³ ̈ Ï³ë» ïÝù³Éáí.

61

- ²¯Ë, ïÕ³Ûù, ·ñáÕ áõï»ÇÝù, Ù³Ñ áõï»ÇÝù, ³Û¹ ÏáíÁ

ãáõï»ÇÝù, ·ñáÕ áõï»ÇÝù, Ù³Ñ áõï»ÇÝù, ³Û¹ ÏáíÁ

ãáõï»ÇÝù (»ñ»ù ³Ý·³Ù ÏÁ ÏÁñÏÝ»):

̳é³Ý»ñÁ µ³ÝÇ ¿áõÃÛáõÝÁ ѳëϳݳÉáí ³ëáõÙ »Ý. §Ð-

Á-ÁÙ, ³ÕçÇÏ å³ñáÝÁ ÏáíÇ ï»±ñÝ ¿ »Õ»É¦:

êñ³Ýù ¿ëï»Õ ÙݳÝ, Ù»Ýù ·Ý³Ýù ¿Ý ïÕ³ÛÇ Ùáï:

¾Ý ïÕ³Ý ¿É »ñÏñáñ¹ ûñÁ ÏÁ ·³ ³Õ³ÛÇ å³ïß·³ÙµÇ

ï³Ï ̈ ³Ï³Ýç ϳݻ, û, ³Õ³Ý Ù»é³í û ϻݹ³ÝÇ ¿ ̈ ÇÝã ¿

å³Ñ³ÝçáõÙ, ϳ٠áõ½áõÙ: ÈëáõÙ ¿, áñ ³Õ³Ý ³ëáõÙ ¿.

- ÆÝÓ Ñ³Ù³ñ ÆÝÏÇÉǽÇó ÙÇ Ñ»ùÇÙÁÙ µ»ñ»ù ïí»ù, ³Ûë-

ï»ÕÇÝ»ñÁ ã»Ù áõ½áõÙ:

ºí ÇÝãáõ ѳٳñ, Ýñ³ ѳٳñ áñ ³ÛÝù³Ý ˳µ»µ³ ¿, áñ

³ÙµáÕç ù³Õ³ùÁ ˳µ»Éáí í³é»É ¿, í³Ë»ÝáõÙ ¿, û ³Û¹-

ï»ÕÇ µÅÇßÏÝ»ñÁ ÏÁ Ãáõݳíáñ»Ý Çñ³Ý, áõëïÇ ÏÁ å³Ñ³-

Ýç» áñ ÆÝÏÇÉǽÇó µ»ñ»É ï³Ý:

¾ë ïÕ³Ý ÇٳݳÉáõÝ å»ë ÏÁ í³½» å³éÇÏٳ˻éÇ

Ùáï, áëÏÇÝ ÏÁ ï³ ̈ ϳë».

- ÆÝÓ ÙÇ ÇÝÏÇÉǽ ßÇÝ»:

ØÇ óÇÉÇÝïÁé ¿É ÝáñÁ µ»ñ»É Ïï³, ßáñ»ñÁ ¨ Çñ áõ½³ÍÇ

å»ë »ñÇï³ë³ñ¹, ÙÇ ù³ÝÇ åáõ½ÇñáÏÝ»ñ ¿É ϳéÝÇ, ÓíÇ

ëåÇï³ÏáõóÁ ³é³ÝÓÇÝ, ¹»ÕÝáõóÁ ³é³ÝÓÇÝ, ³Í˳çáõñ

áõ ³Û¹ ï»ë³Ï ÙÇ ù³ÝÇ µ³Ý»ñ ¹³ñë³Í ÙÇ Ï³ñ½ÇÝÇ Ù»ç,

³ÝóÝáõÙ ¿ñ ÷áÕáóÝ»ñáí áõ µÕ³íáõÙ.

- ÆÝÏÇÉǽáõ »Ù »Ï»É, ɳí, ó·³íáñ³Ï³Ý É³Û»Õ Ñ»ùÇÙ »Ù:

62

ºí »ñ»ù ãáñë ³Ý·³Ù ³ÝóÝáõÙ ¿ñ Ñ»Ýó ³ÛÝ ÷áÕáóáí, áñ-

ï»Õ ¿ñ ³Õ³ÛÇ µÝ³Ï³ñ³ÝÁ: ²Û¹ ñáå»ÇÝ ï»ëÝáõÙ ¿ ¹é³Ý

ͳé³Ý»ñÇó Ù»ÏÁ ̈ ïáõÝ ¿ í³½áõÙ, ³Õ³ÛÇÝ ³ëáõÙ.

- ²Õ³, Ù» Ñ»ùÇÙ ¿ »Ï»É ÇÝÏÇÉǽáõ, ·áõ½»ë ϳÝã»Ù:

²Õ³Ý ³ëáõÙ ¿.- γÝã», ϳÝã»:

̳é³Ý ÇëÏáõÛÝ ·áõù³ ÏÁ ϳÝã»:

ê³ ¿É ÏÁ ·³, í»ñ¨ µ³ñÓñ³Ý³Éáí ³Õ³ÛÇ ÙáïÁ ÏÁ ùÝÝ»

ó³í»ñÁ áõ ϳë».

- ²Õ³, ³Ûë ÇÝã µ³Ý ¿, ³ë»Ù Í»Í»É »Ý, ù»½ å»ë Ù³ñ¹áõÝ

á±í åÇïÇ íëï³ÑÇ Í»Í»Éáõ, µ³Ûó ùá í»ñù»ñÁ »ñ¨áõÙ »Ý,

áñ Í»Íí³Í ¿, ³ÛÝ ¿É ٻ˻ñáí, í»ñù»ñÁ Ù»ËÇ ï»Õ»ñ »Ý:

- ²Õ³Ý ÏÁ ½³ñٳݳ, û ³Ûë ÇÝã É³í µÅÇßÏ ¿, áñ ÇëÏáõÛÝ

ѳëϳó³í µ³ÝÇ ¿áõÃÛáõÝÁ ¨ ϳé³ç³ñÏ» Çñ í³ñÓ³ï-

ñáõÃÛáõÝÝ áõ ÏÁë».

- ²ÛÅ٠DZÝã ¿ ѳñϳíáñ ÇÝÓ:

ܳ ¿É ÏÁ å³ïíÇñ».- ́ ³Õ³ÝÇù:

̳é³Ý ÇëÏáõÛÝ ·ÝáõÙ ¿ ¨ å³ïíÇñáõÙ, áñ áã áùÇ Ý»ñë

ãÁ ÃáÕÝ»Ý, áñ Ûáõñ ³Õ³Ý ¿ ·³Éáõ ̈ ɳí å³ïñ³ëï»Ý:

ÎÁ ·³, ³Õ³ÛÇÝ ¿É ÏÁë» áñ.- ²ñ¹»Ý å³ïñ³ëï ¿:

²Õ³Ý ÏÁë» Í³é³Ý»ñÇÝ, áñ.- ¸áõù ¿É µáÉáñ¹ ³ñÇù

·Ý³Ýù, µáÉáñÝ ¿É áõñ³Ë³ÝáõÙ »Ý ̈ ѳí³ùíáõÙ ·Ý³Éáõ:

´³Ûó å. µÅÇßÏÁ ³ëáõÙ ¿, áñ.- ºë ³Û¹ ï»ë³Ï ѳ·Ýí³Í

Ù³ñ¹Ï³Ýó Ñ»ï ï»Õ ã»Ù ·ÝáõÙ:

63

ºí ³Õ³Ý ÏÁ Ññ³Ù³Û», áñ ÇÝã ˳ë áõ ÕáõÙ³ß ßáñ»ñ

áõÝ»Ý Ýñ³Ýù ѳ·ÝÇÝ ̈ áïÝ»ñÝ ¿É ³ñͳÃÛ³ ùáß»ñÁ:

²Ù»ÝùÇ å³ïñ³ëïí»Éáõó Ñ»ïá »ñÏáõ ͳé³Ý ÁÝÏÝáõÙ

»Ý ³Õ³ÛÇ ÕáÉÃáõÕÝ»ñÇó ¨ áõÕ¨áñíáõÙ »Ý µ³Õ³ÝÇù: ºñµ

ѳëÝáõÙ »Ý, ͳé³Ý»ñÁ ³Õ³ÛÇÝ Ñ³Ýí»óÝáõÙ áõ ï³ÝáõÙ

»Ý Ý»ñë, Çñ³Ýù ¿É ëÏëáõÙ »Ý ѳÝí»ÉÁ: ²ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï

µÅÇßÏÁ ³ëáõÙ ¿.

- ¶Çï»±ù ÇÝã, »ë ³Õ³ÛÇ ß³Ñ ï³Ù³ñÇó åÇïÇ ³ñÛáõÝ

³éÝ»Ù: ºñµ ëÏë»Ù, ݳ ÏÁ ×í×Áí³. §Ú³Ù³¯Ý ѳ뻯ù,

û·Ý»ó»¯ù¦, ãÉÇÝÇ Ã» ³Û¹ ñáå»ÇÝ Ý»ñë ÙïÝÇù, »ë ÏÁ

ßßÏÉí»Ù, ëË³É ÏÁ Ïïñ»Ù ¨ ³ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï ³Õ³ÝÇ µ³ÝÇó

ÏÁ åñÍÝÇ:

- ȳí,- ϳë»Ý, áõ ³Ù»ÝùÁ ÏÁ Ñ»é³Ý³Ý ³é³ÝÓÇÝ-

³é³ÝÓÇÝ ÉáճݳÉáõ:

лïá µÅÇßÏÝ ¿ Ý»ñë ÙïÝáõÙª ÷»ßï³Ù³ÉÇ ï³ÏÇó Ù»ç-

ùÁ ÷³Ã³Ã³Í ÏáíÇ åáãÁ, Í˳ËáïÁ ÍË»Éáí ·Ûáµ³ÏÇ

ßáõñçÁ ÏÁ åÁïÁïÇ, ÇëÏ ³Õ³Ý ѳé³ã»Éáí ³ëáõÙ ¿.

- лùÇÙ ³Õ³, í»ñù»ñë ÏëÏÍ»ó, ã»Ù ¹Çٳݳ:

ÆëÏ µÅÇßÏÁ ³ëáõÙ ¿.- ÂáÕ ùñùñÇ ¹»é í³Õ ¿, ųٳݳÏ

ϳ.- áõ åáãÁ Ù»çùÇó ùÇã-ùÇã ¹áõñë Ïѳݻ, »ñµ »ññáñ¹ ³Ý-

·³Ù ³ëáõÙ ¿, û. §â»Ù ¹Çٳݳ¦, Ñ»ùÇÙÁ ³Û¹ ñáå»ÇÝ

åáãÁ ¹áõñë ÏÁ ѳݻ áõ ·É˳í»ñ¨Á ÏÁ ϳݷÝÇ.

- ²Õ³¯, ÇëÇÏ Ç±Ýã ¿:

ºñµ ³Õ³Ý åáãÁ ÏÁ ï»ëÝÇ, Ñá·áõÝ ïáõÝÁ ÏÁ Ù³ñÇ:

64

лùÇÙÁ ¿ÉÇ ÏÁ ÏñÏÝ».- ²Õ³¯, ÇëÇÏ Ç±Ýã ¿,- ̈ »ñÏñáñ¹ ³Ý-

·³Ù ¿ÉÇ Í»Í»Éáí Ù³ñÙÝÇÝ, ÏÁ ÙñÙÝç³,- Õ³éÕ³' ¿, û ë³é-

ã³ ¿, û åÉïñãÇÝ ¿, Õ³éÕ³ ¿, û ë³éã³ ¿, û åÉïñãÇÝ ¿, û

Õ³éÕ³ ¿, û ë³éã³ ¿, û åÉïñãÇÝ ¿: ܳ ÏÁ µÕ³í»,

ϳճã», û·ÝáõÃÛáõÝ ÏÁ Ëݹñ», µ³Ûó áã ÙÇ ï»ÕÇó, ë³ Çñ³

·áñÍÁ ·Çï», ïáõñ û Ïï³ë: ºñµ ï»ë³í, û ³ñ¹»Ý áõß³-

ó÷í»É ¿, ÷ñ÷ñ³Í í³Ûñ ¿ ÁÝÏ»É, ÏÁ ÃáÕÝ» Ýñ³Ý ³ÛÝï»Õ

³ÛÝå»ë ̈ ÇÝùÁ ¹áõñë ·³Éáí, µáÉáñ ßáñ»ñÁ, ùáß»ñÁ ÏÁ ѳ-

í³ù», ¹áõéÁ ¹ñëÇó ÏÁ ÷³Ï» áõ ÏÁ ·Ý³: î³Ý»Éáí, ßáñ»ñÁ

ÏÁ ͳ˻ ùáß»ñÁ µáÉáñÁ, ÷áÕ»ñÁ ϳéÝ», ßáñ»ñÁ ÏÁ ÷áË»

áõ ïáõÝ Ï¿ñó, ÙáñÁ ³ë»Éáí.- ²Ñ³, Ù³ñë, ÏáíÁ ³éÝáÕ

³Õ³Ý ¿ÉÇ ³Ûëù³Ý ÷áÕ ïí»ó, áõ ³ë³ó áñ. §²ëïí³Í ßѳï

ÁÉÉÇ, ¿ÉÇ Ïï³Ù¦:

¸ñ³Ý ÃáÕÝ»Ýù Çñ³ ïáõÝÁ, ·³Ýù Ù»Ýù µ³Õ³ÝÇù:

̳é³Ý»ñÁ ÙÇ µáÉ ÉáճݳÉáõó Ñ»ïá ÏÁë»Ý.- ²Õ³ÛÇ Ó³Û-

ÝÁ ¿É ãÇ ·³, ³ñÇù ·Ý³Ýù ï»ëÝÇÝù ÇÝãå»ë »Õ³í:- η³Ý áñ

ÇÝã, ³Õ³Ý ¿ÉÇ ³ÛÝ ¹ñáõÃÛ³Ý Ù»ç ¿, ¹»é ³í»ÉÇ í³ï, ù³Ý û

ïáõÝÝ ¿ñ: ²ñÛáõÝÁ ÏÁ ѻճ, ÇÝùÁ ÷ñ÷ñ³Í. Ù»ÏÁ ÙÛáõëÇÝ

³ëáõÙ ¿. §ØÇ ·áõó» ³Û¹ µÅÇßÏÁ ¿ÉÇ ÏáíÇ ï»ñÁ ÉÇÝ»ñ¦: ÎÁ

Éë»Ý, ³Ï³Ýç ÏÁ ¹Ý»Ý, áñ ³Õ³Ý ÙÇ ÷áùñ ÏÁ ÑÁÍͳ, Ó³ÛÝ ÏÁ

ï³Ý ó³Í Ó³ÛÝáí. §²Õ³', ³Õ³¯ (ÙÇ ùÇã µ³ñÓñ Ó³ÛÝáí),

³Õ³¯¦, ³Õ³Ý Ó³ÛÝ ¿ ѳÝáõÙ. §À-Á-Á¯¦ ѳé³ã ³ñӳϻÉáíª

§îÕ»ñù, çáõñ ѳëóñ»ù, ³Õ³Ý ¹»é ϻݹ³ÝÇ ¿¦: ¾ÉÇ çñáí-

Ùñáí áõßùÇ ÏÁ µ»ñ»Ý, ³Õ³Ý ¿ÉÇ ïÝù³Éáí ÏÁë».

65

- ¶ñá¯Õ áõï»Ç¯Ýù, Ù³¯Ñ áõï»Ç¯Ýù, ³Û¹ ÏáíÁ ãáõï»ÇÝù:

²¯Ë, ·ñá¯Õ áõï»Ç¯Ýù, Ù³¯Ñ áõï»Ç¯Ýù, ³Û¹ ÏáíÁ ãáõï»ÇÝù:

̳é³Ý»ñÁ Ù»Ï-Ù»Ïáõ »ñ»ë »Ý ݳÛáõÙ ̈ ѳëϳÝáõÙ ¿ÉÇ

ûÛÇݵ³½áõÃÛáõÝÁ:

ì»ñç³å»ë ͳé³Ý»ñÁ ¹áõñë ·áõù³Ý, áñ ßáñ»ñÁ ѳ·-

ÝÇÝ áõ ³Õ³ÛÇÝ ïáõÝ ï³ÝÇÝ, ÏÝ³Û»Ý áñª áã ßáñ ϳ, áã

áïݳٳÝ, ³Ûë ÇÝã µ³Ý ¿. Ó³ÛÝ Ïï³Ý, ÏÁ µÕ³í»Ý, áã áù

ÉëáÕ ãϳ ¨ áã ¿É Ù³ñ¹ ¿ »ñ¨³Ý ·³ÉÇë: ì»ñç³å»ë ß³ï

Çñ³ñ³ÝóáõÙÇó ѳٳÙãÇÝ ·áõù³, ÏÁ ѳñóÝ»Ý, ݳ ¿É ÏÁ

ѳÛïÝ», áñ ÇÝùÁ »ñµ»ù ã¿ »Ï»É, ÇÝã áñ Çñ³Ýù »Ï»É »Ý Ý»ñë.

§²Ñ³ ë³ ¿ ÇÙ ³Ûëï»Õ ·³ÉÁ, Ó»ñ ·³Éáõó Ñ»ïá¦, ÇÝã

³Ý»Ýù: îáõÝ ÏáõÕ³ñÏ»Ý Ù»ÏÇÙ, áñ ßáñ»ñ µ»ñÇ, ѳ·Ý»Ý,

ïáõÝ ·Ý³Ý: Þáñ»ñÁ ÏÁ ѳ·ÝÇÝ, ³Õ³ÛÇÝ ÏÁ ѳ·óÝ»Ý ¨ ÏÁ

¹Ý»Ý ݳëÇÉÏÇ Ù»ç áõ ïáõÝ ÏÁ ï³ÝÇÝ (áñáíÑ»ï¨ ³ÛÝ Å³-

Ù³Ý³Ï Ï³éù ãϳñ): ́ ³Õ³ÝÇùÁ, ³ë»Ýù ß³ï û ùÇã û·Ý»É

¿ñ, í»ñù»ñÁ ϳÏÕ³ó»É ¿ñ áõ ¹»Õ»ñáí, ãÝãÇÝ µ³Ý»ñáí ÙÇ

ùÇã ³éáÕç³ó³í:

ØÇ ³ÙÇë áõ Ï»ë, »ñÏáõ ³ÙÇë ³ÝóÝ»Éáõó Ñ»ïá, ¿ÉÇ Ù»ñ

ïÕ³ÛÇ ÙÇïùÁ ÷áËí»ó û. §Ø»Ï ·Ý³Ù ï»ëÝÇÙ ³Õ³ë ÇÝã ¿

³ÝáõÙ, ٻ鳱í û ϻݹ³ÝÇ ¿¦: Úáõñ ßáñ»ñáí ¿ÉÇ ÏÁ ·Ý³

å³ïß·³ÙµÇ ï³Ï Ù³Ý ÏÁ ·³ ¨ ÏÁ Éë», áñ ³Õ³Ý ³ëáõÙ ¿.

§ÆÝÓ Ñ³Ù³ñ ³ãù ³Ýóáõó»ù, »ñµ ÏÁ ï»ëÝÇù ùÛ³ñí³ÝÁ,

ÇÝÓ ÇÙ³ó ïí»ù, áñ åÇïÇ ·Ý³Ù ѳ×Á, ÙÇ »ñÏáõ ï³ñÇ ³ÛÝ-

ï»Õ ÙݳÙ, û ã¿ ¿Ý ë³ï³Ý³Ý áñï»Õ áñ ¿ ÏÁ ·³ ¨ ÙÇ ûñ

66

·ÉËÇë ÙÇ íï³Ý· ÏÁ µ»ñÇ, ·Ý³Ù ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ»é³-

ݳÙ, û ³ëïí³Í ïí»ó ¿ÉÇ Ñ»ï »Ï³, ɳí, û 㿪 ÇÝã áñ ϳ-

Ù»ó»É ¿¦: ²Ûë ïÕ³Ý áñ ³Ûë µ³Ý»ñÁ ÏÇٳݳ, ÇëÏáõÛÝ ÏÁ

í³½» Ù»Û¹³ÝÁ, 2 áõÕï ÏÁ ·Ý», áõÕï³å³ÝÇ ßáñ»ñÁ, Ýñ³

³ßÏ»ñïÁ ÙÇ ûñáí ÏÁ í³ñÓ», ÏÁ ·Ý³ ÷áÕáóÇó ½³Ý·»ñ-

½É»ñ ϳéÝ», áõÕï»ñÇ í½Çó ÏÁ ϳ˻ áõõ ÷áÕáóáí

ϳÝóϻݳ áõ ÏÁ µÕ³í». §Ø»Í ùÛ³ñí³Ý áõݻ٠38 ѳïÁë

ùñ»Ñáí »Ù ïí»É »ñÏáõëÁë ¿ Ùݳó»É, áí áñ Ïáõ½» ÃáÕ ·³

ѳ×Á ÏÁ ï³Ý»Ù¦: ̳é³Ý ÏÇٳݳ, ³Ûë, ÏÁ ·Ý³ ³Õ³ÛÇÝ

ϳë», áñ.- г×Á ·Ý³óáÕ Ï³, Ù»Í ùÛ³ñí³Ý,- ³ëáõÙ ¿,-

³ëáõÙ ¿, 38 ѳïÁë ùñ»Ñáí »Ù ïí»É, Ùݳó»É ¿ »ñÏáõëÁë, áí

áñ Ïáõ½», ÃáÕ ·³, ï³ÝÇÙ:

²Õ³Ý ÏÁ Ññ³Ù³Û» ϳÝã»É, ÏÁ ѳñóÝ» û.- ÎÁ ï³±ÝÇë,

µ³Ý,- ݳ ¿É ϳë», áñ.- ÆÝãáõ ã¿, ù»½ å»ë ³Õ³ÛÇÝ ¿É Ù³ñ¹ ãÁ

ï³ÝÇ: ´³½³ñ ϳݻÝ, ÷áÕÁ ·É˳Ýó ϳéÝ» áõ ³Õ³Ý ³É

ͳé³Ý»ñáõÝ ÏÁ Ññ³Ù³Û» »ñÏáõ ëÁݹáõÏ áëÏÇ ÉóÝ»É ̈ µ³é-

Ý³É áõÕïÇ íñ³, ÇëÏ ÙÛáõë áõÕïÁ å³ïñ³ëï»É Çñ³Ý

Ýëï»Éáõ: àõÕï³å³ÝÇ ³ßÏ»ñïÁ ³Ûë ³Ù»ÝÁ ϳñ·³¹ñ»-

Éáõó Ñ»ïá ³Õ³ÛÇÝ ¿É ÏÁ Ýëï»óÝ», Ñ»ïá Ù»ÏÁ ÙÇ áõÕïÁ,

ÙÛáõëÁ Ù»ÏÁ ½ÁÝ·½ÁÝ·³Éáí ³Õ³ÛÇÝ Ñ³×Á Ïï³Ý»Ý ù³é³-

ëáõÝ Í³é³Ý»ñÝ ¿É »ï¨ÇóÁ: ºñµ ÙÇ ùÇã ÏÑ»é³Ý³Ý, ÏÁë».-

²Õ³, Ù»Õù »Ý ͳé³Ý»ñ¹, ³ñӳϻ ÃáÕ ·Ý³Ý, ÇÝãù³Ý ¿ÉÇ

åÇïÇ µ³Å³ÝíÇù, ÇÝãá±õ ½áõñ ï»ÕÁ ã³ñã³ñíÇÝ:

²Õ³Ý ÏÁë».- ²Ûá, É³í ³ëÇñ, ÃáÕ ·Ý³Ý,- ̈ Ññ³Å»ßïÇ áÕ-

çáõÛÝ ï³Éáõó Ñ»ïá ³ëáõÙ ¿.- Ø»ñ ³ñÑ»ëïÁ åÇݹ å³Ñ»-

67

ó»ù, ï³ÝÁë ɳí ݳۻó»ù: ºÏ³ª »Ï³, ã»Ï³ª ÇÝãù³Ý áñ ϳ-

ñáÕáõÃÛáõÝ áõݻ٠ѳí³ë³ñ µ³Å³Ý»ó»ù áõ ß³ñáõݳÏ

Ùݳó»ù ÇÙ ï³Ý Ù»ç áõ ÇÝÓ áÕáñÙÇ ïí»ù:

²Ûë ïÕ³Ý, ³Õ³ÛÇ Í³é³Ý»ñÇÝ ×³Ý³å³ñÑ ·ó»Éáõó Ñ»-

ïá, Çñ³ í³ñÓ³Í áõÕï³å³ÝÇ ³ßÏ»ñïÇÝ ¿É ÏÁ ׳ٵ» áõ

ѳݷÇëï ÏÁ ß³ñáõݳϻ ׳ݳå³ñÑÁ:

ØÇ ùÇ㠷ݳÉáõó Ñ»ïá ³Õ³Ý ÏÁ ѳñóÝ».- à±õñ ¿ ùá ù³-

ñ³í³ÝÁ:

ܳ ¿É óáõÛó Ïáõï³ Ñ»éíÇó û.- î»±ë, ³ÛÝï»ÕÇó »ñ¨áõÙ

¿, ÙÇ ùÇã ¿É ·Ý³Ýù ÏѳëÝ»Ýù:

¾ÉÇ ÏÁ ß³ñáõÝ³Ï»Ý ×³Ý³å³ñÑÁ, ³Õ³Ý ϳñÍ»ë ½·áõÙ

¿ Çñ ·ÉËÇ ·³ÉÇùÁ ̈ ѳñóÝáõÙ ¿.- à±õñ »Ý, ã»Ý »ñ¨áõÙ:

- ²¯Û, ¿Ý ¹áõÙ³ÝÁ áñ Ï»ñ¨³, ÇÙ ù³ñ³í³ÝÝ ¿, ÙÇ ùÇã ¿É,

ÏÁ ѳëÝ»Ýù: (ºí ·Çï»±ù, ÏáíÇ åáãÝ ¿ÉÇ Ûáõñ Ù»çùáõÙ áõÝÇ

å³Ñ³Í):

ÎÁ ·Ý³Ý ÙÇ ùÇã ¿É, ÙÇ Å³ÛéÇ ÏÁ ѳëÝÇÝ, ïÕ³Ý ãáñë ÏáÕ-

ÙÁ ÏÁ ݳۻ, áñ áã áù ãϳ, ³Ù³ÛáõÃÛáõÝ ¿ ïÇñáõÙ ³Û¹ï»Õ,

áõëïÇ Ï³Ý· ¿ ³éÝáõÙ, åáãÁ Ù»çùÇóÁ ѳÝáõÙ, ³Õ³ÛÇÝ ¹»Ù

³Ý»Éáí ¹³ñÓÛ³É ³ëáõÙ ¿.- ²Õ³¯, ÇëÇÏ Ç±Ýã ¿, Ù»Ï Ý³ÛÇñ,

³Õ³, ÇëÇÏ Ç±Ýã ¿:

´³Ûó »ñ¨³Ï³Û»ó»ù ³Õ³ÛÇ ¹ñáõÃÛáõÝÁ ¿¹ ñáå»ÇÝ, É»-

ÕÇÝ ÏÁ å³ïéíÇ, ³ñÛáõÝÁ ÏÁ ó³Ù³ùÇ, DZÝã ³ÝÇ ³Û¹ ³Ù³ÛÇ

ï»ÕáõÙ: ÎÁ ëÏë» ³Õ³ã»É, å³Õ³ï»É, µ³Ûó áõßù ¹³ñÓÝáÕÁ

á±í ¿, ÙïùáõÙÁ ïÕ³Ý ÏÁë». §¸áõù ß³ï ß³ï»ñÇÝ »ù

68

í³é»É, »ë ¿É Ó»½ åÇïÇ í³é»Ù¦ áõ ¿ÉÇ ÏÁë».- ²Õ³¯, ÇëÇÏ

DZÝã ¿,- áõ ÏÁ ëÏë» ½³ñÝ»ÉÁ. §Ô³éÕ³¯ ¿, û ë³é㳯 ¿, û

åÉïñãÇÝ ¿, Õ³éÕ³¯ ¿, û ë³é㳯 ¿, û åÉïñãÇÝ ¿, Õ³éÕ³ ¿,

û ë³éã³ ¿, û åÉïñãÇÝ ¿¦ áõ Ïáõï³ ç³ÝÇÝ. ³ÛÝù³Ý áñ Ñá-

·ÇÝ ³í³Ý¹³Í ³Õ³Ý áõÕïÇ íñ³ÛÇó í³Ûñ ÏÁ ÁÝÏÝÇ: ê³ ÏÁ

ù³ß» ÙÇ ÏáÕÙ, ÙÇ µáõéÁ ÑáÕ Ï³Í» íñ³Ý, ÇÝùÁ áëÏÇùÁ, áõÕ-

ï»ñÁ ϳéÝ» áõ Ï¿ñó ù³Õ³ùÁ: ¶Çß»ñáí ÏÁ ѳëÝÇ, Ûáõñ ßá-

ñ»ñÁ ÏÁ ѳ·ÝÇ, ½ÁÝ·½ÁÝ·³Éáí ëáõݹáõÏÝ»ñáí áëÏÇÝ

ïáõÝ ÏÁ ï³ÝÇ áõ ÙáñÁ ÏÁë».- سñë, ³ñÇ áëÏÇùÁ ïáõÝ

ï³ñ, ÏáíÇë ·ÇÝÝ ¿, ³Ûë ¿ñÏáõ áõÕïÝ ¿É Ñ»ïÁ ³Õ³Ý ÇÝÓ

ÁÝͳۻó, µ³Ûó »ë DZÝã »Ù ³ÝáõÙ áõÕïÁ, ͳ˻Ù, í³ÕÁ ÷áÕ

ϳݻÙ:

àõ ³Û¹å»ë ¿É ³ñ»ó: ØÇ ßù»Õ ïáõÝ ¿É í³ñÓ»óÇÝ, Ùáñ Ñ»ï

½áõ·í»ó³Ý áõ ëÏë»óÇÝ Ï³ñ·ÇÝ ³åñáõëïÁ:

¾ñ½ñáõÙáõÙ Ù³ñ¹ ã¿Õ³í, êï³ÙµáÉáõÙ ³Õ³ ¿Õ³í:

îå³·ñíáõÙ ¿ §Ð³Û ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý Ñ»ùdzÃÝ»ñ¦-Ç 4-ñ¹ ѳïáñÇó (ºñ¨³Ý, 1963, ¿ç 465-475): ¶ñ³éÙ³Ý Ó»é³·ÇñÁ å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ ÐÐ ¶²² Ðݳ·ÇïáõÃÛ³Ý ¨ ³½·³·ñáõÃÛ³Ý ÇÝëïÇïáõïÇ ´³Ý³ÑÛáõë³Ï³Ý ³ñËÇíáõÙ (ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ ýáݹ, ·áñÍ I, N 898): һ鳷ñÇ íñ³ ¹ñí³Í ¿ §ºñí³Ý¹ ȳɳ۳ÝÇ ËÙµ³ñß³í¦ ÏÝÇùÁ: ì»ñݳ·Çñ ãáõÝÇ: һ鳷ñÇ ³é³çÇÝ ¿çáõÙ í»ñݳ·ñÇ ÷á˳ñ»Ý ·ñí³Í ¿ §Ð»ùdzæ, ³ÛÝáõÑ»ï¨ ÝáõÛÝ ¿çáõÙ Ñ»ùdzÃÇ ÏáÕùÇÝ ·ñí³Í ¿. §¾ñ½ñáõÙÇ µ³ñµ³éáí¦: ¶ñ³éÙ³Ý Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñǪ ³ë³óáÕÇ, ·ñÇ ³éÝáÕÇ, ųٳݳÏÇ ¨ ³ÛÉÝÇ Ù³ëÇÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ ãϳÝ:

69

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

ԵՐԿՈՒ ԽՈՍՔ ԱՅՍ ԳՐՔԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆ ՄԱՍԻՆ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ԱՆԹԻՈՒ ԱՇԽԱՐՔ ԷՐԹՑՈՂ ՏՂԱՆ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

ԷՐԿՈՒ ԱԽՊԱՐ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

ՕԽԽԱ~Յ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

ՊԻՒԼՊԻՒԼԻՆ ՀԵՔԻԱԹԸ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

ԾՈՎՈՒ ԱՂՋԻԿԸ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

ՄԻՍՈ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

ԿԱԽԱՐԴ ԱՐԱՊԸ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

ԷՐԶՐՈՒՄՈՒՄ ՄԱՐԴ ՉԵՂԱՎ, ՍՏԱՄԲՈԼՈՒՄ ԱՂԱ ԷՂԱՎ . . . . . . 51

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

3

70

ISBN 978-99941-2-635-4

Տպագրությունը` օֆսեթ

Չափսը` 64x90 1/16

Թուղթը` կավճապատ

Ծավալը` 4.5 տպ. մամուլ

Տպաքանակը` 500 օրինակ

0014, Հայաստան, ք. Երևան, Ադոնց 13/7

էլ. փոստ` info@topprint.am

« »ՄԻՏՔ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ

ԱՎԱԽՔԻ

ՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ

ԵՔԻԱԹՆԵՐ