วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย...

149

Upload: farid-abdullah-hasan

Post on 30-Mar-2016

242 views

Category:

Documents


5 download

DESCRIPTION

วารสาร อัล-นูร ฉบับสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์

TRANSCRIPT

Page 1: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)
Page 2: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)
Page 3: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสาร บณฑตวทยาลย วทยาลยอสลามยะลา The Graduate Studies Journal of Yala Islamic College ประธานทปรกษา ดร.อสมาอลลตฟ จะปะกยา อธการบด วทยาลยอสลามยะลา ทปรกษา ดร.อาหมดอมาร จะปะเกย รองอธการบดฝายวชาการและกจการนกศกษา วทยาลยอสลามยะลา อ.มสลน มาหะมะ รองอธการบดฝายบรหาร วทยาลยอสลามยะลา อ.สนทร ปยะวสนต รองอธการบดฝายแผนและพฒนา วทยาลยอสลามยะลา อ.หะยเซง โตะตาหยง ผชวยอธการบดฝายทรพยและสทธประโยชน วทยาลยอสลามยะลา ดร.อบดลฮาลม ไซซง คณบดคณะอสลามศกษา วทยาลยอสลามยะลา อ.สกร หลงปเตะ คณบดคณะศลปศาสตรและสงคมศาสตร วทยาลยอสลามยะลา อ.ซอและห ตาเละ คณบดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาลยอสลามยะลา อ.อบดรรอฮมาน วอเดร ผอานวยการสถาบนภาษานานาชาต วทยาลยอสลามยะลา อ.มฮาหมดนาเซร หะบาแย ผอานวยการสานกงานอธการบด วทยาลยอสลามยะลา อ.ซาฟอ บาร ผอานวยการสถาบนอสสลาม วทยาลยอสลามยะลา เจาของ บณฑตวทยาลย วทยาลยอสลามยะลา บรรณาธการ ดร.ดลวานะ ตาเยะ คณบดบณฑตวทยาลย วทยาลยอสลามยะลา กองบรรณาธการ ผศ.ดร.รสลน อทย หวหนาภาควชาภาษาตะวนออก มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขต

ปตตาน ดร.มฮาหมดซาก เจะหะ รองคณบดฝายบรหาร คณะอสลามศกษา วทยาลยอสลามยะลา ดร.อดนน สอแม หวหนาสาขาวชาภาษาอาหรบ วทยาลยอสลามยะลา อ.เจะเหลาะห แขกพงศ รองคณบดฝายวชาการและวจย คณะอสลามศกษา วทยาลยอสลามยะลา อ.จารวจน สองเมอง รองคณบด คณะศลปศาสตรและสงคมศาสตร วทยาลยอสลามยะลา อ.อบรอเฮม หะยสาอ รองคณบด คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาลยอสลามยะลา อ.เกษตรชย และหม หวหนาสานกสงเสรมการวจยและเขยนตารา วทยาลยอสลามยะลา อ.อบดลกอน เตะมะหมด ผชวยหวหนาสาขาวชาการสอนอสลามศกษา วทยาลยอสลามยะลา

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย วทยาลยอสลามยะลา จดทาขนเพอสงเสรมให คณาจารย นกวชาการ และนกศกษาไดเผยแพรผลงานแกสาธารณชน อนจะเปนประโยชนตอการเพมพนองคความร และแนวปฏบตอยางมประสทธภาพ ทงน บณฑตวทยาลย รบการตพมพวารสารวชาการ 4 ภาษาดวยกน โดยมการกาหนดบทคดยอเปนภาษาไทยและภาษาของบทความ ทศนะและขอคดเหนใด ๆ ทปรากฏในวารสารฉบบน เปนความคดเหนสวนตวของผเขยนแตละทาน ทางกองบรรณาธการเปดเสรดานความคด และไมถอวาเปนความรบผดชอบของกองบรรณาธการ

Page 4: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

ผทรงคณวฒพจารณาประเมนบทความ ศาสตราจารย ดร.อมรอน มะลลม มลนธเพอศนยกลางอสลามแหงประเทศไทย รองศาสตราจารย ดร.จรญ มะลลม มหาวทยาลยธรรมศาสตร รองศาสตราจารย ดลมนรรจน บากา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ผชวยศาสตราจารย ดร.อสมาแอ อาล มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ผชวยศาสตราจารย ดร.วรวทย บาร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ผชวยศาสตราจารย ดร.หะสน หมดหมาน วทยาลยอสลามยะลา ผชวยศาสตราจารย ดร.อบราเฮม ณรงครกษาเขต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ผชวยศาสตราจารย ดร.วชย นภาพงศ มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ผชวยศาสตราจารย ดร.ปน จนจฬา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน Assoc. Prof. Dr. Jauhari Bin Mat. Kolej Islam Antarabangsa Sultan Ismail Petra Malaysia Asst. Prof. Dr. Al-Rih Hamd Al-Nil Al-Laisi มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน บรรณาธการจดการ 1.มาหะมะ ดาแมง 2.อบดลยลาเตะ สาและ กาหนดการเผยแพร 2 ฉบบ ตอป

การเผยแพร จดจาหนายและมอบใหหองสมดหนวยงานของรฐ สถาบนการศกษาในประเทศ และตางประเทศ

สถานทตดตอ บณฑตวทยาลย ชน 2 อาคารสานกงานอธการบด วทยาลยอสลามยะลา วทยาเขตปตตาน ตาบลเขาตม อาเภอยะรง จงหวดปตตาน 94160 โทร.0-7341-8614 ตอ 125 หรอ 121 โทรสาร 0-7341-8615

รปเลม บณฑตวทยาลย

พมพท โรงพมพชานเมอง เลขท 2 ซอย 11 ถนนเพชรเกษม ตาบลหาดใหญ อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 90110 โทร 0-7423-5163

Page 5: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

3'tsrf'ls5rn rns u-amn5n urd'e

ililnx1lt111{isrn1:

OTrilt ':St_f te -U3g

Utttta JilJ !r|1.! .)

:ltre,_rt

,f*-* o;-i1l4Jt-t 3;tFi .0llt Jit"o a)ssu yU 4;6 o-4*r;t ;a-6J-it pL-iyl -r-s-" ,fUSf g,tlr;Jf flJ, cr)t)u J"le U.,c-" cll:.;,,if d\-$;alLJ O{*t)O p-re lrtr-. dr,l ;a*tf .C./JJr J*\i Jif u,Ll t-ri: p),\.-)l.61J*t,:41 dTll lf6"o. r-rb 6_ty .f ,*lra ,;r*-f iJt+- !K4r",e, & ..l't.ffj-"lt&il>-:..pK J#l-.dr5Jr.r g 6:-^*, Ft+ ay$)t jtuf, Kr* &r4j y rLi-t/.U A".rj,tatJ C)il JV ;f y ,/ b r^1" dr-td.r;ir rS-utt l)l,*!l lr.6

.t;{ aSV:fr g ,,-(J-r rUl nl *irr dr, C l-.{? ,f\osy 0Tll qF--+ -f osrt-S J i" bgit W r-s .9i 6 6s-,y, &:or,"rr)1-.-*.<" it r-b lrt+* o[e;*rpJ cfuu; ,5tu nJtrr cal 0l-5^J .Lrf*' L,;{ u4.e; f$l lrt-a-- \;:f ,

6;*-l: ,rl: U:: ,)!P

d*l.sJ:ltY*1t

uvrffpreia

ur^r',udfinrrrfiuJf"rrXrnT afinursrrui'rtuyto,:o''nnaoru Tnerfi{mqr-Jryn.rr{'r,ldnrfiounnlfirururFpr-la ^.i "d'unr6nttnvpr"Jril rfi€J'tufrtotnrn nimrruf'ptwnorqao'ru6srflurfluur,r6i,idu-,unrr.,ng.urorddnrru

unsnrn{ruuro"lrerfi??rJ ur^r',udl:.,auo{oqlaqunrn Inrrjrirnmvri'rud3,.rul,uonqr*fru^,4 ^^^4^.^*^11-1^"___-'-, a .i u , ! d - jtu01r1fl0'i0aq?01u uonsln{u$l'Ld'"tdl6nrrrliitiLrfrsrr ufrorrc}il65r.rn,:rruurr4ofrotoqf,orunfr

flrtduo runnrrdnstvil"j16narrrflunTnurfioqjr:udug'ruouuorrrcnifirfiflqrfr fildrfinqrnnraQumur,nraunrait'r d'aqearufio'jrnrnnifirfisrufrrlurfluirrfifilrqrnr{'nnoq{vrosro::f*ovrJ?tr

ry.ru dorrrrusrimr.irlrsvlrutrX*ri:raarur4r*rifr{fir{lunn1ilffi:lu"niri.rrfln nr.r.lfdrlr4udfr'u.r$6e{u.r-irirulmnifrqnilrvnrururtitntrnortld':.lr,lfior(tonrrlld'uFaqq.:firoiviru)r,l?orflunr.rtffirjllnurafl.:

4rv 5 e Y4 a 6r ,-__ _-_ ,l+ g o[FtrLnl?oR tsqlnoanofl vt'lurrrrorilunrranSruvilrrneyolriri'.tTnnf,ungTnnuilr

Page 6: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

srsmsSmfns u*ilfrnxnmd8

..Jtr.al,

lU #, c (Jai c*l:) oJts .l.@:t* &5-)

"fuA"- & ,*r,,* ,SJ ) rr* L tq*.. c; f .2

.(a*rgr*tt"gts.rtr;.-f & -r bi rrt: caJt-4 .3

.o-lfot* g-tJ)u

";L ,-b & .4 , -.J-^d j

.r.r+ e jt ,r-L _rB, #t .5

6taSts^b , L.le lJ ti c.j l-ui aly I

:Sl-rtil: clTfl:Ju a;c i' *, tV c.t uo

"^*i .rTlt u Ji os4 J1i"

:.ri Jl q:tb a;fi eL;.,:"i17iy,-,'t(.s22 il5.6leeo ,*py)t>.< p;;J U Ifl lS

"r!" .,,t1 $.,,: i0: q..a;,

f tri' & dlll oli'rJrrr" :c,Kr,isib :-.,u- dJJt ;r,,- r.s-l> oll uJ oJLt

:ari r;f Kr" (.31t ,s;&ey;*\.{ il}r 6 1.*"ji *>

.r!i t=J *,f ,:fu'.; .*f tKc.,t^lf L.J l:t gll:: tr+ ,.)q/

":-:l Lj-:*.L rij.l ,1,

I_JJ.

,.J14 "*i, :iSi _t

eL;.ei't'Si (y

cttt isi p1

tilr 3 .ir ^-"; oJt-,t ""ryi"y

rlt3rljo.ui

utl: 3:i all:l ;)l-Yt J.L;f it 0Tltcl"t* p)L)t df, fb c.sl cllf t#s)ted*-" fy-Yl r.:K;rt / tr .g-f; a;;

,f bs"^ aJt:t 01+t Kb gi;r.: g!;,;*r JL- c j1.La 6d .p & itr+:ijYJIJ| ly' 6ot: c*f J.et ,J* c-t aJtrt

n t"1: dlJbl ,fttsr g- .rilr ai

rr'd "Fl" 4^15;r3: g!y-r 4jlrl l)-)loisl lUJl UIJL aJt>l rlQ .lL> .all-4

:Jr* ir avf d;r.J,^le c.-il$

{dll .rrlli .*,; arripi>q,f ndr-,yi.tE )

q i'frji '*':'ti'ir >

$,Hi* udity{ ;q ; r: 5.i,vi * y

'(5 - I :,iLjl)

Page 7: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

nsfl s5o'rn'ts rirufi n-cnsmlg

,9: CJ-rl ':ll*r,rl> YsJ-r-U +tt KJ:.r15 ;i: ,r--,ft Jtt ";.:- "rr ffi .r^*

r6t=r al.$ dJ*i Jrt .s* " U-lQ rji U 't:ils ."Cq; !Fri.- i; ;t "il,f -r. ,AV -r.ol.l y' dlrl .1\ ,J\t*6 * c.:.t* p)*)l Y4JF rJ_5".1; rb-9.:

.qF*L fi u-4t _lt -f,.i_r g*t Jt-"tii 6" :,-,tr,*.^ l.u$, o:_5* Oti alrat

a|fr "[-s"

.l:lu o"J] l:r^& "3;-,Q

ol.> ;lrf ciL & Oirif ,ft ,*r* 4 jla*i ,.ll: da,,r c.-il) dl.J Oo-c*

cr-S43t\ u'.a' "r*Lo

\ri"e ol> vGG; ",J

ot, ftj'4iirJe Jt.f K"; .JtKa .d,,<J,K; ,rrr -iiJq fi 6-.ptr* .Jr.f K*i

eS Jr'-S lt F .ft r Jr, JK,"9 b ,},-;* tt_yf dy .#€ -r.= *ffi;^e; .-r:tr; ;$e; t *:-t; / rr-..1b rl -f ,3 r$ 6 '*(J"

aJ l: I c- I

JA-+ q'i .i;f jrr ,:-is\ Jt)\- & ,rir"-

*;L -r,lf Ar ,,: grl-u., .;.rJ, C ,ffii\ _r\y g .ti;ur a[*c" ,c.-fta.- / Le.>

,.-St\& /l: riti.6-r C d$;Jtd,.l* il e Lr .r"r; .rirtf ,g-1t o.-"UoJ,al .)^JeJ. ot:ULrJ.if :^b-,la^<.'- a))!,) rK*f* c:t: Jt(i;tlcaAe 6b> l)L-)l a;;* alral .;ri ;f ,Jrf t^J #, $b8 r4* qsr ;5,*r> ,:r".i

:{-{L- c.;L.!l 6;;* | r: gU; & oll

<# uficr14iitib;ir ,q.r^* ,"*l:) aJQ :t:_1a4"

.@-p JrK-) ;Su;-o". & r-y Cu

(J bi r>r_\: r*t2 _2

"Vi t1'U d)

p'f'ti '-L:: ,2,

GrL" r-lr.rtoy ,It ooy, ajl:l "eljr";

(Lira*4 **f* , eJt -3a-

,I- 6dl 111

di*yl 6tL p1

C lbre g .irr ,;f"; oJl"l ".-;L*";

.GsJ€* g;U- Oq"e rE JFy,,,,*;L *rt, :g,;{i*+

"' it 6* aty

i,iyt itL <z>

a-Jbr #r "*t

oJUr ".lL*;yt")

.(C)\*)l -uf pUrt dlJ-L

,Ftl, c-..\:k -Sln-

^b cSrrJl tl I/

fll )s <2t

& ':.,S g "lr ,.,;rr; 4Jr)l "tie")

.(eqP -t;f yaQrr:

i' it')-'

-=f "(_2:,-r-r

at;.1 ! &t ouu

f ! t ):^ o\\ l', |rr 4^It ijir>r* "fi' .rf ilL-t ;(;))j) & dTlr

/t:": c;bj & ,]tf l1.r /r" ;(;jet,,*]K- .rtr fu/ & ari ..1rrt, JK* ,,tTlr

/t:> 6st>.r "fu .K;f ! ri Jrri, 1;

f* ot>13 :t'r) #;t-'J\ g** c4.r>

6l+: ;;t "13i, og1f,.,- r.1,4 (403:{,rr)

o-,r ,k.r*,ffi.r^-* iFl rif &p 4st

,{ '1';t^ d'Jt dr,a) 6Lr .u* ,,l t'u"

Page 8: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

fi s{Irsannrns u:eufr n5nildu

irlr .6'p*i: Ji5+5 _f -f l;.:.: j1-i.n

/ U * ft qr4* c.^il.: s;l o-i jgc^ib j U cat ,Jr gL *-*t t-,t.7 gy')Ltj:: ,s;.t*A I t.r ,,5-,ar cr.! rll: +s4-)J{ f f, ,i+f_, & dr"r .i n -i-: ,-rl>

.dt :-Jl Af, r,r;

:E!r ! te ,*sS _z

..*lJ JK f Ur* _* u":6'-Ll_tb

nttrt ,r--L 41 ,graS: rrtr 6q:d-r{ otj f)\- irr" 6* q',* sfrtii^#,t di-*. Off "J,.6 nsiji*j, &I t) 4Ji*" rf Cq ;f,; d't otrrr / L,

e f Ur, b'-b Jty crL: ri;4^oJUl ; crl: q^lcl;ta* ,jl-f 6 j;

C d.iU- .tt: o;L "<u*"- & K;t-".i,r otfrf .:,ut:* " tbtro #t I Lo ti{a.:,

dtt i+r. ( tryIy*i {ey:>rt)t-.3lrJ At O.J.e rftr.a=r, trt: _yti/ tc: u-r,94o c-,"1 i.tr* .JJ .( t5.SSt*- cll.: 6;ti K;U* €)# b ,_,*t

& q 'dt .r ji ) a, i ,(;.r- f e t;di.u,

aI; c;5U4*" ! +Jtrr it rf &r-,,*se bLj- a*i fY- a*sti,-rJ-2o, +t ,.! c;t .p- r,Ll r:1"3,t "El d;l.d t;r2l air]>.ll; .irt(- t*"-as rA r,Jt s.tkt Ki"g- 6sri,6p blgc> cllr rllrt-rl Y,.lt- aJ:l K+;ot-V; & U-;";.r dt: pt.ft reU

b ,t4+ YrlL bl c/ ci.t* .;* crl> ittb*:;

k4"*.i cllr qr-L ti.=l .,f 1.- l:o.r-

. i'rti . 4^lt d5i<trtr 6q- nr

.,f j -r a, i I 'r, i:J ,- a*JS ,f L*

d( fr* aJtrt gr-r ,i';t" eqr or-p

C lrK,r ani, " c JJr;* ".)3*: l,is

flrg apL g.{l sel .O't+ ;.o l', -f)t-;JLil 0l)l oLr cr1i;Jg .;5i1*-r cl.r;.0lll e t.* qV- a;--;: ffi -r.* tyaiL gtJi i-J,i .;""f ir, ,Jr+ e.-t &-o-rt

"1l.{ ;^! ,,fY ;5.r*: aJeJLf

t a,i ,'W ,nr y-.,!T tf .f1rL &o)tir g .irr r,.rql ,?-"6o);*) 4ts^"a3 je" c,t T rr,i,ot" OTlt / l:.: 6tr.r ,tt:.':-#, & "hr oL,+ Y.,rLT ,?- ";)ibu),..:1! .lb +5-y cgr;rl dl: q:Y .r/"

./ t- r.rt> Lt* ,r" ol.: s;rt-#a

Liia ,s,fr,x; a\i';i>^4 j f-1*-> .:-n-f & lJ!!l.:

:+lqt ,,r a,i / r.t> 6r-r

:E$ t'1$ - I

eV u"',V ,f -Y lit ,u u

f*l.rlf Lsd| JLUS 6.:!s.rri.ir,L

"fu a* tJ qr c-r r a iqF**i tJA +#

ll$ ollil g4.ai e Ji+^, cr+tr .-rtr'

e Oq rcal dll .*-"t", "t

;r-*-{6br-t e o'4 Ait,t " iji - ,i,t 4rt oa;,J.iopb cglr: c+l lr'W r'.1

e U ,f .:

Y2., #u- 44:tt -t,) ,o4J;.a: #,o,r.ll I i'i,lr* & _* *ta:.61^>yW eH C .-lq-,.:,Kjrt / t: .95-,r,

,ft :^u.:jl:..4(L, .rJt.:\rl ftr aw,y )Je G.rt-a.:, & ,^- & -1" ^iJ*

Page 9: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

JqsatsSmn'ls frufrn5nu.ld'u

gir: o;u(*i{t ij1 V } r#f 'tf. JK.-"L ,*le w;5*.*,

+6 ,Sl, t-t'W c"lt Yc.,!l alt*

t"lt rc,ql F)- b A)" -,cr: yr ,irr

ca,- j:4ll-ta l:,J or-, oi,t e

U c-,;r+, J;,,* b -*1s a;-,4- c.-il"r;, :"Lf cgta**i

it g, r 0 Ln +ll : l ,;.- & J"l" ,l lfdrr{tr "^tta cc-r.t qJ .1l .JUf 4jl.>.-*

ffi)'r+*;ur ro;1 eL/.:*r L::*-.irf agrtn:" -* b J\f df) { "C3;.;igJUi'i ..lt: j;W cujs a;*i- Jttu ot:

"5K, & ,^i" a,+a> d^. rf t- d"Atb,t 6rt Oll L-1-"-," c-.11 ,"^b t jj

. dl.l_c)

b',b Jry .r;f,ylF,IplI t, ti4a*t i.rl-r 0i:i.a"ri .tU- g'Li,. fU-p

"1K* ei" * f -n\'t Jy. U1^J dr,l

,.f t }-ryt ,f | 1..*! & 'rb Jty.it ot-, d! - J^br' r:t-: Jy, e "/t:*

q,* b,FYi.irt)9:> )'eW & ...1" aP! lrlilnfuii+j" it" o.iqt fy-l I r.r ilr oH

.f l+ l-1r .:t ,,t iri / tr r,";lc qrt o^V,*"t- C# c-,L.yI*

& Jt.j:4jL'**,iJI :lU-P

eJ-a-..J p:t ; r.: .";L ustii*+"fu/ & ,\ *ni s lb-p &

,.it! ,, €t>

F_F' dr{r r;rf & 'Liii" trlf ";J9:bt -f -,t & ( ,Fyi -,*v "r J r*u "

a4- op; ;)lt* olrz* o-rSl ,t'-re*

:,-rp,, I !!.ir I .ll-,-,.J1-(*"",.*l /Lo

* *"t .eiii ) ,;;,, oio,lr*,)..1 e a;:Ar- aly olfrf ,Sfr;o*, 6, iftbt A' j ,tq & utrtS r.r+ ,)S tsl>

,f' ;+ ;tr i-rK- ""r"

!J.A: ;*-"

"<4 .S' oU d! -a,ti qla" -tEt

si'{ o-"_1" Jt)\- & &, ,-i4t ,j5;*aSti.-r;c cal ot-;-ri 48 -u.3 (g o;r)

'r.K* aJl: .c11 ai; i.rLo .j 6t{6

&AL "ti ) ioor j jr-1fLb ,j"u* .nr

4 '0r{,4J sG 'fri tril "r*ts ;;"lt Or:,tt, :btyaj"a .(57 :.:7 jt1c+l 4-r" JUI J,Ll ,K* g&:*"jiui-z,;A C Kit* C* (.r:tr"* i.,st)Uiia;t; Jul :.-tr*r. 4f {SW &ycs;, ;KUu ' 4y &{ * (&r

!.1r1 .r.,if o:V-t

a;;- .J ti" d'L- c c,;l ..* !-q'dt.rji ) rti,- e ,^,lr, 44phJf+"^i_ \tV q' ,l,ril>: aJl:l Uq+i, In, .2..e ,{. $ji! Itl} e k- nt tu ;r,,j t^ t( a;;'- i -# €4, ,_r" tsJ tK*

i I ,i q J#V ,f V :r, aJ lrl rCXJ I

,)e ',{ f\rt e r s;p! 15 ,r, jtf.r^i.:.it 'S u , n;u Ur .-rl; 'Jl t", Lr - e r, / L-9,- , "

.t e

r(J ,rl"r et,r L,i; ,Jy U-* llta.- .:tfr;asl-r-a tJ;;": L",f C Ot+ J-er ,5y Of,-.J ,:;i ;;flt1b :ot-sy nr ."lr A)Ai j:J>r"e;- .(19 :-r.^= i.ts*) 4 ii $ ,rSt

,tJ" .-,$_l ,U e j#-t* lf d,-#c* ( *U > drtf Cf , o.,-; ,1r ."1t

t)"9 );u €tis* l-,1t+ ; : "+lrr*5"

Page 10: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

cqsaTSil'lfns frufrn5ntnd's

6,rt 5(srur ! elJl et" ,"rrL dtg"t*,.tL*y: .-t.r* & trrtfr! ,t rTtsl

lf .rt, ,f L I ,.rf , r.r: r

€JJL' et grl+ j ajt-:l ;r,l ;rb5

"rla It:;(-)-h-el : g (Naturullu*b1rrla; +L- altrl c.nt a,"ft?u{,1fi" O", ,SVlJ4 fU,

^; j b.li .5r, ;41l- rrr s-u

.,31J*-f ilt / to ..ttr ,r*:L ntU4ad.. dttclt" qJ-rl k,r, cjl) d{ ;t dr,-l.Ul

t*Q:" oJd dlf tl;g.-,& ,ll,n#LS)r tl$ j&d ,f t ,S"f -t Cal r:.,13**

;i'-r- 1p 4 j t-c;-: ;it.: rt>t r,if :t;r.li.rff ,;U €t) \Sltt cr-r*, c+l ol-y*Ol)l #^: .JlF ,,r! C .tir'tf ,;; "ufb *u ffs'-t+ .q;:L*" g lt t9. g-F o>-t- bsl* it _tt5 it i! 4i e>

"<;t* !F*,L'rbo JtS-d1t r31;,

d/it Kr* ,'$1 tcnr uss W c c|t3u:;51 e"t+ it '*g g.,r ury'-: !,jV f jrv- & dJ it u{ i iV& 0l.nfu J*,y*i 4*\ .os*t,.u- alrJtf ,r-}.i U-l-lS rJr,:;t ,;t> r,rteu"t* { i djJ Cr"l*i, -lS ott,

".-t*,crlr* l.r,if Ftt, ,at- a-('il ,LV *. j,fl)l l.l.;t )U g; r) ;drL*r ! rrKy'-tr*;f 4f l;a-l-*,,k 4yfL4r*:" LL; q5y.u q)f ; cal irl_,*

tJl>.r^-" 6*,

JtUi.+l. JU1 cf-,- if :tj*fq,* b sA, ;iLF,* 6.,' o^L& .,$J'e;.ii"b- ,;u, ,fJf .!r ..-r ;!U

.-rlf gg;*Str.+r, & r;u 41":* i: jt

lu-:lr r;,*l / Lc': c* ! ,r*L ,5.q''-o.t+ &y r{.*, 4lt-l LJK- rrt*; .ri

,fl .: r€lr-r t -a-r ajl:l ,Sl l3A g;X*,tj,ab ,F* *t 4r ir.r.^ JrU"(r:-M cll: ryt-f 4_t .t'qrt' a^lf g;_;>

"rb ,jty ,-'l j:.:n / l) J.aL. crl> yUr".

,:J* e<l ,|opl .lt, t.irf OU.- .lf;/ CoJ : -f -l* -f U;-+^i .i, f f rl 6 $*,,-;rVy oT;Jt / r, i-l -r ,r ) r*5.)Jar* st Jstt. dJ" { * jrJ$yi-f, J^L* & t Lr:' qrl: c,.il a4i> jL,l1r Jl1"1-f eptJ$: :l 4r.Li c-,1 +i..i>

,-.rt* ,Jtt, &.rl-,;t

g -.,r; iL ,.rl)l ;1U/ g ;,r*rdr,l Jl$t . &;ftii.#,i 3 .1rr g;-.,, ;!43\ st;i-r: cy cl.r* rttr ;S'Y; c.r-r*

otf tu,rt1& **L otrs*i Jtrt*l rJL,

l(-.}l rrt-r fKl Olrt--l t.rt- /l: l-:t cl.ui

a/!* ..ri -rt"* U Jtt," b A.;rS,qsr ry' Faep- it f b 3 ,.irt gr,.d/l / tt oss-J*' rll: o*,L tri.a;i alt:l

:Jr; ir ,Jurt 4J;r., .:;t ,liaf g,"6,

br;fu,1 St qr3,u 0f r,- O";firV.1201:,1*,tr )43;j6irQ

*" b ldl[3 dl5 : btyauc^ilr 9.1+ c*t r,"irt 6 ), U!-rqr,J ," & c rr 1i r: | -y- ,f l.:4#.

.^i,r alrr ,tfr;*r g aJrrl o-f ,S-t:.*-

,_li- Y t-,6 .p ir \? ,rt dlt{/\!

s\ f d.rJ d;o Y t*t, & oi,t .r;r.,

Page 11: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

alstns5mfns filfrn-cmflai8

qi't'\i al:'r t"vl:r(! ,JK Atr gu o:r-; .irr

io' Y I b-,r , 0P" t -t' -*" iFf q-

LZtb,rr* -.t & ,*r, aL, Jo\-*r;u+;-r g .rrti"^f €F eqi't'\'i':Sofu.or & ".lL" oiu, b orv "tSdet ;--U, 3 ol C +*:r ,"41L" 6,r'et r dl: Ki*a- -5 e drl) JJ<-.i,f ,tff crl: crl-1t-a-l €W # cll: Olrrlltgj'lfv ;.,er a;,ar+ ! alr ,fal k && 0rt-"n l$-t!. .rlr cStS; tf* o$Olrfc;l t*i.rr g;l;t>t rtt> oirt f, #f*.r^-* ,ral3 dt4 c.rK;rt /t: .6Lr cr-r*

/', r Lj-;,s lpfVir _r"-rr i.r-trl$ .r.U .t"6 a.*js tgti.yxS o*u.Q2a :1997 t20.V,.gtlt) .6!rjrLo;

"Ir ,furf ,tt., .lelf elr$yrc-il: dy;;l eU ,JU- y..11 rrb ffi.-t^*lJi-+- ,llr,if 6>Vt l.',la cll; it ,_I""

i\ },i.:;a l;ta- o_&t 415r.t ..1J*

.dt-:*Jt i', - oili b t-rt.;-

{pi* *;t>otU-r .lrr ,F:f i'f[l *t'y rrl;;ro_t,sl tji otJ<ri |u; "-L

,*u, c5,

,,t qt ,rf>\sl .,JlJ4iLi r^b JK- cit-ts,

,]K, & qf ri 6 ,f. sti, g!,:.#l-rrt .l-rj cr"lt-W $ g "J,r=:i" .r,6))-f i' .rJO gt*t.l-r; crt.r 6\roy ll d ;f u $';' o t" 6t/ elr.L" ,t, t & 11" dt+.j" C

t, ,Jr-a}:"t "y';Jt" cll5Lf ,r,Sf **l li,

.irf c--rU. o;L OLi. fl, f, *-6,tJtfu *L- ."gi)L'f;, ,,*L ,ft+*"& "-L;rL*.f

a.e +f& & -6 o:t,

LP: ql \F, jl l-,1k;lr tllr-5,i.q qg jraVolt, c ,---ol {r.1 ;,gti.: LF ; g ;xl .rlC.--: a;rr"" olj* aJbl '&" li* .deia,J\ 4)\ cy1S>..rt, it +l1t ;fu::: +b

tti\; J-;AI )^)f #.1) qJ ,;a,- p)'t-l

C'.--+ l)-t ,f t ritsr ;$ y';l> ,-r.eob

.{t gt->,q ..rl: dT/Jt J,if ,.lk-lrr ct-ijvJg

rst 6k"" -r:t+ ; ,-raL 6\- gr-t

;(,:t-*> J1Lq rll: ,r-;t';a-ti / Le:

4-+^le :-S-r /t-r ,."i; b +ry Cq-\j> aS;t qJ .l.r+ & ""b /1.) rlj.t .JrJl

55i"t* ,Ct4- d/l ,ifYf c.rgU ,,y1,J-*f g"i;i, +l^y ,,f-L gti" aa; .6rf

+l I c-;-\ sz*,,r;L *..Uf ,.1-i:;-;b; €-* -. t' r.,---JY

i(_n ;+,',t- "e u^ji,w5 y

ar-;AisTtLti 6b tf ,p.t;a-j.un fJ- :,J-:*-i, .(6-5 :cr;tbjl;

a;t K;t 6i \-# ,fS or" & *Ue-! c.al **;L:1vrr*-,i,fy t;fU,*,,l1K e (fii; & ."r. -,tt qi a.fti*,

.trl: !r ..rl: gJ-a gfr l.lbl gr,

,--rh ll .rI-* g-t cif ,.c )

€f f r, i>1,* g nr ai .;tf gi*Lj- Jtl*t ilr* crl> Lly o\j-6,Jr"; _f -Lit I V st ,tL-t f )\- &

.pci nr, ,,lL ilr+

Page 12: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

cqsdlsOmfns frufr fl 5n tnds

lrr ,rij*i. aJl>t q &:J t ) "6k*lf to: cl l: Li .r: q# L u ,.r+ l-, blf jfu -;-,-i,-rrr C )t. _J*)ptt;r*, ,r-L f-1,l* -fv-r ! r .:,t"etcLi 1," lrit 4(i-A d.,rl UJt;fpY: .rl":

."p),[-)1" r;1 ";-rJl" riu, g aJr+r .""irt

: aJt-l p)l-")l Jtl."r:} / tr -Ic, ;rLJt ,*b . I

ai)i*l ft, . 2

;i U Y ,rK;rt /r, ,ruj ,:r,

:+l\2r { plfit.,

"u' .t

,S\> g;le,at gt"Lf, dl-J,6*ii is't.,tbi

"lur yt, dJl .2

rtl > ol| {4}1j'tir irra:u o,:' '/Kli' ,;t* dJr .r

.lrf .rrk fro ,J't*L ,Jl;+:ji +-eo-,11-"- Ot'- f > f y_f_r1,,,,,,,,,,,,,,. lyt+ Ol.r

€lr-r l;L;l> J:gS !,-rrl dt> grL4 c!l>y

ljla il .rls r*t Jil *rk; t.,tq rrt:

.U,# J:- yt ;r2s> A*ixt

,"ui or1.r:i" +lt:r { ij;/j 6 y

cg4! ,J1) Cl| -6:r & J l" \6t-a ttl:l{ JAs oS,i;r-u" d-r; it r& ,r"uftf;c l;til .6k"" c-rt*- JIJ+f Otft2-* qs -<i' utf oE pL irg. fitoL".: .yr,: Jlr) irt)\.rl tgrzJ;a Uj) Ji)

etL- ,tS-'Sl 11> ci;: U;g-: O;L r"UtJFf" d.r*; ,,^-L g', r,r*+ dlt Cs,

+Ior f .r) q\-f cr"L*-f u"V 6t> u)>c-S;rg Kq4- e,\-f t.-r;J2.r & yK'Ltfu crl-,r.ri 6:+ e.-l b iry{.5,,i, e 'AhJi" a;-;* aJtrt c--t ol$

.Ifl" On^-h" dl) c.-it+., c.^il)

:,:rG ,.6:LJ ;rl 4Jl Jt1#i* / l)diF* ,i,t g,r, a --bt* & :.".J 4jl)i

'-t3 ltr.r d tas btf , (&t"F *,X-) Jr-,qJ-ll .!tr g.:La a-U.r; rrtr;t fKf 6*;:1990,15.e,* Jt) .t=p C llx{

.$22

$-L ,.J5tj,a.e.:, J.ti.* 4l;ft ^iI

I

d..,t*; E Y !lr" CJ+. "trk 61 4t^S

.n' "fu

(OlJf jA-e gp cr*;,-rt.: _r.*i>

ly.r Kl*e-" iqP rit gr|r..,,5!J" C nr

, f[f tqr Jv ,5.- l^J rl i c-.1 .il r i\lr r 9t s J. e J J -- tJ J'r

.:.:fi c.-l bL)- aL"t 5:tf uJ /t,$t)" ),(gil ):c-+l

q&ic e,^l^li*pFti" .j6i- JL;r dr-** Ar

C rr15; tf ,lu OIK gr, lYtip

/tr: dJ:r" d;! 9*t-: & *r*S, ,*.6a5i cll> l+, Cl-r#

I

+lq1 "ilr 4;l ,*i, e :^1" f lq

7S; lau iF-L & r^I" { p*i;t Ul,S)<St e4 C t-1," g*! ,S,At .6ras

& j"l" Y .r.*.* f U:ly t o-L 4rtYc.'ir' ,3, r..r-':* df cr.r; o-,L;reJlt ,*i, &.-rl ;,l) JIJ+5 Je

Page 13: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

Jqsalsmms ujrufr n3ntn6's

c+tr 1;"U;lt ,.te) or.hi llb -ltirSS.Fosr*66-t> g/o(JJet{ 11.:-j ,.71* ,fU o;^. .k-yl

.e"f+ r-rb yl ily(,-*<- &> **-<" t)V -Jfth' .k-,.:lV-dY,,}elr, & rb **!

:;rr...gr.*.1;ra. € j>U dl.rl ,-,1*51

g-l: L't-." c' sr ) ,*,* :lb.p6), J*V: g 9^U .a;Jt it .tilrfLs c3>."a & dt, st ; ,ts ,Jl ys-r-rl .;/>to; t t* -'* $ I .S- f,.l.,Ydi-*. $ yl olU- l.:,t*I sr)taj qjfy;'f ."f"i "i,t; ,.lrr.a, gl, ritfu_e, &

:ctt'i',1 JLrii*'H,"t;:-A.u*ri-r:s )+:K)i'&J .rL;';U

t *t; -$j;Lt*"l;|rirt" "S e rk^:;J:'^:Lti,

.1151 :illll,fu; * qF"l5 4Jt (.r :b > re;*:"K ;lK €s) Jyt Lrj- yg6c/K r,.:.,!I ;(aur b &l^r c--!;€s)) J"K J<.6-n,.n.( 0l> r-5rtf 1iff -;*Uv. g .-rl: t(g,., r-rlr e!; Jt""c-o^5,- er- l.rllfy -'lS ;rb)J-S J^6f* & ..ll y!'t ,f -rl-". crl: cer'L*ia*f

.qtaS 3"tS

"dtJlt-j -t. p :11,.r--J

t--. ,&y eJl:l ;,1 yy q{'r- J^lr-

,,-4 t4 Crk, f, ^K,q.,t dr.i OljS-dr-+ r,:,r-l t"ls rll> g*.a U f S rtr,

& irt+ 0b,, 'K+r gljil y. ,&y

6U uLl otvty & Cr t o4-:JbJl dtr/ dj,> cst.r-*

ri i' tli ,f Qli f -t5!t:-'3v;"r,-!r) { ir.$ *l pi G hri u"i j;

(8s

q)J*t (ts\ *'-t 4r :b>t+;.g't*" -r^* €tS y Jjt,)U, b*ye-cJl)l c-'-t a)s :cl;5t5- .aS: (&)oS -rtf r'lt-t ,$.n i y-t))l $ ))

.6k^" c-i.r." ,]lr*f Fe 59"J,

{&1G,yii *vrtA-& !f.rL "f ;ti,irrrri6 ob ,'J- l,r.ttp j olt,rl-)tJ cOt/.U-b ,5)4L, o.rJ csl & Y lJlS; n5l

l:K S lycr r,")L")t ;if I t:,i,r , f" dJl)l J^le lrr- urlr ^1' ,'tt;* ot'rr

.bt:n ,r;L il J r V f -ol .Jt Aj:&*Krt fri,: .rl5 il r:'-f l_nfr .r-r;

d5l$.*;. .ai* ".rL*iYl dlr" -'6k-,Y?ef"',rL,f ,* tl" er tl ",.r L;1t I d.e " -

'6k-,/Ybf ys*L,qf,L Jrt<- u4e..r" .n r o r;uJ qF- b ,,f ,*u, & JKF Ar ,ly

.Jt<.--- *l ,r*L o* 5{g>

( d:j .r r,t'ryi *Y$-L r CL* ,.{ -rw ir rr'.

:l-.'b K+ gj)t alul

Page 14: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

c'lsin sSuTns u-rufl n5n uraiu

u*;V Utt 6\ SrU olt-e.* cllrtJ Kr,,c

,.ll: ori> & Jiaal olt-,^- .c-Sf*.- / Le)

{ -*; } / r' u;** ti o)1t Lf s,,C €r { rfVT } r, ;ly, ;Su;-.rl;

O;L ,tt.t i te t -*r. / t: or*j r:.-t

;fj*u- ot: .{Fyi;Jt .A- u;ft>, .;iltr*v .4 iirulr ip'o*L

q 6ii*".*l /

b l:l,ied. ,-a rS, ilte ,frk, .r*"r5 ,r^-; u g-c,a*,f -y '"'r-r U dijl dtJ crJl;L"-l b ek-,g 4 1{fi ) ce r<4 ,f,Fr ,.a/t: o;L il4^ ot-S,lg SK- ow;S-:,tb-r, g _*ll -E r C *rs-.Jr15 !Jut ,uru {&;jU};,lru rit ;u'

^J st ,*i, & ,* W\ j*"1 & cSy, c*{1.r* 8Lo c-+l eJ. of"*io+Jgt 6*.: qt"1; otf (;fi j f ).;+t,olf cyt+y, l* *tr.rL"rL" it J^1"

g ol: c-i,r* iL^ c+f :^hr', &qJyl ,r+tt 6Lt-r-t a];3"* c+l c$.u

t ir .lr-,-* .,r-L ;ry^Jiul, {; *ri G ,4r1-c-, h

c9.t+ ;rtf t-rl> :O:1a;l " (g5 :olfYl).6k- c-..(,""r- dlF /e ;(-r,

6ia-St.r{ & i' r^r" d:;l)lAf ,J, oJy', ..1r..; ..:-t alt:t ,l!,^ CJ:l

- 1 , t\5JJrd

;uAe ,y ,-;&trL;" -j; y.(2ss:;/Jr; q ;d. r;,, {t

,ir-; .dri ir, ,a**-o b ,os 6i -*

- ' -t- :Ju;nr

,' etq'iliagi G hLlAAy.17,c-rt,) { tri,';- i:;<f

e l-,K; 4t*-" 4; :b>-,-au

d-l+y .-rt> c!r ;s;-i.65 qjJ: c',\ ,^,6D

e? Js tJ Ji..^L cl -trl .:"fu I oj;. rr l;.61-1 61Lo

gr*r* c-L 't#*J -r f, -:

Jt jJ 4jr-.* .irr qlrr ,fVrf , e ,"br-rl: l-6*yl lt; -fr-r C Oq.F L:,t* l;{J*"aL- ;tUrf, J<tt* r<4 ,F)t UJ

rul ,i9)u il ",J-nJl 6'r-ot+" ;lp 6rtrb* Jt-- ,St+_r+; ir .rur; ,ot*

../,. ,.-, :'{#l

li ^;:'+4t; tt2ra G,:"+ r;gb.(65 :uifxj { tIlt 6*i." *:S'eu;,2

15)lrr-,,r -!-r" !) :b>te;^

L;r ,9P\: (d1.r dl-: 1)'[Jl 4o o"r'

"lVtf o"lf +L; C ,"/tf tqc #r,al; o" if cr I : ,r, tf c9 -,

: i+, ,l l-t,if

o,(*>t),tat ,C)rio d.a* Jr*Li"

. '€g €* €i 1P'rJ -tr.frn ..., 4 nt .ui t a. |fSi e(itipiy, {;E;iluFyi

rJt"t .rt,r _;rf LJ ,ss:i y"."

& -,rtr l;;**-l; ,>t- 5{ti1y d-Jt ;r-

,*;:Jr "r-€,1 .ydjt lt J! #Li quf .1rpr 3r.1 ,rftr6Ft .r.-* Ks- .;r-r *i ,;;b ,S;t)) 7JJr

.g"t'-Il ,rLll lYt L.-.;i C o*)\

10

Page 15: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

srsmslnfns u-ilfr n5nsm:8

(4r-lJ^ Sl*lU. & -t"b altrt _1.rj

,ttil_U dr) i.a,

Alf rs€t)-c cJ&rI"lrl s-u;.,*<-t-t i*.Ut dJt-lt ,1t ,t-rur alt:t ,,-,o\t 6:i.c (U,Jt J; gUl/ 6t l:'l-c"

UtV Jt- 1*h.nr a;l crri-roL o,l_y. jcl.y'= alt>t Ol'-J: tllf .14-l: crl: !::.yLl-6f ,-rt.:;(;J- oyt+,: ,-rt: g",:Lafl,l-7 .rUJt, .tUl {-*5 Jir>.tf urrlrLJl: aJy,l .ql Sr S 14.r,*" cll.r ,f k-(

€$ os.,tt Jy, &r* ir a^*-

,f 6st" b,fLlf -r) ft-p614;il, e!1, , J*) ri; dlJ*,L

.,)'l**i$ .,f*, dtJ^t-

&"* C dr.r "hr ,:u;.1;,:d:*t F y ..rl: cllft g,t;f

*i i* q b Jhli !t'u ! ):c-Jaiy 4 **# G"*; -^At U

.(42

dll c+t .rTltl :'0t ya.;-

LtV +l1l ,j;1.:: r;-il: e.ui & (otS6l ,g5* rJl: o-,11 Y0U q1> t;lr-");{cdL*i.*a .-l & ,f i S:> ;l-1r;,

'€P; ':-t f\l! ;ai i1p w1i cs >

'aiS u,,S jl.i;i;Li "itt

A'#'(64:'!*:Jr; 4!*ilA

c/ tf oJl: g cr l.r :ts > ,.e;'q.r^* u,olj y r,t.rf dTlt 6srr"ft *r 6 ,ft* -ftt qw'fu.

qy+t" ON &l r.tl.: :!:ya.i,.;r -f" (S SS ) € tt c.rei .:l *-)Ati q,r ) ,F-u+t i' & ..lr ,K**u

.(ori''+,:;rJ. tstr, ?1i'or! i U Y

i3 jtc-i('*i oi Jt|:^;ii q ,rtlroe :.:a(15 4 6i -lbl t:4

1!-r."* Cl;) 4fjst:f :b:3**.l1,"-rl L+ #)tai".-r1! ,..* trr" alaltf

ft-* o)r(fu; y4^"lt dycr* Lo l -/.- .., | ,t s! &; ,*l to

,5fV "u"t

€6 ogls,.15..,oi ta*tf..rtr+ ,rfi- ,atr, C+ & .,'.,l! ;3,

11998) it no, ,6 at e6 -t.r!1 J yi el." | ) t",a;', J. & (OSZ :4 .C

.r!I;;tf (uJ) qJtit 6sry' & ,)ilt,,f Y tt 6 (,j-Ul ;,r*J t-21 6r.r;c-+l lotri+K-i, .rlr cc4l ,f l"J;l, J'+or, & *, tJrrr ,fUyr^r,i5 411 di^*;) e 4d YJI;I r.rl: Sl*"n .rflJt;l if .41LA-e c9-rr> Ol.ti crL-r .:},tl, lJ l.l cr l> " & " €J ) cF* L ;r*, lo-f

otl ,"-L ,nb €r 4JUl Jr'i .lr ..riJf

JftU sgt t-rL: 4 ja_;i,,. f* gt b tr6;yb ,f t c."-l 3",>tJ J.fY- & ,,rrL6L.-",.t l.o.f , & OtUf al-g1 I rrt:*l! f)'t* & e

,T qFe,J, i .rir .;-!fJut al_ea I J I ,.f .a* >r. aV ,r; L.*"rei7i,Jb *Fyi.trt ) :..rr,;oG#tik,#i*

"fr,i'l,t.(5-r:;JJrl (&i

ll

Page 16: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

Jlstrrs5rt'lms fruturlntnd'u

lr"-"-;5;.5*-t olrYl 'rty ltr, { 'Fi}

,5,r.AeQ{ } -*tr ,trQ ;^! of!- "*;1---i 6.11s t6 fg r"E & Jt*" tJ)y,dt & Jt"." JK- q'€* oys\ ,)tJ_r Sl v c-* .,f U )r" U L;r, Cff Y,

:16t; ,-tg3ll" tSr";, t>'W OJ! q;t)

,* ,rs ^*t)

!W)eUL ul rdJl )). (( -.,U|_t ,"th;* J,

"l,r qJrr *-f " e qi';t b fF-L,

,5tla* is.sl JK tl;rt Jt jJ 4jt-i-dr"r U> itlt5t it is-r+t_,tal:'tr cOL:p €s, tg\t& 4t+ eJ3t g,,aU-,

yl dtn r;l: d.i trt{ *"{V aJlt oiJLa:U-r yl J^t-* crl: f V 4st jJto.re- j V"r- d.r; cik. Jt} .J Sf6 s* i-l; di )etu e-y _-rLs 6LJ

'Jtl & Ltt- 6l <!-:8, t*ts p;ot*ra;."- 5Ka "Ir .rup, .J^r-* .,f!(* o* ,{,1h,gu } lrr qr-t J-i:0 : j.a;' .(7 z :.: lj- !' , { ,l;;all:l c-l ,rrL ki ^*rU e-SGt*5l&.t* .JraL* ciL- rrl-: / U; c^iucs:t-+., YdryG; F* aS a$ f)\-ytits\ qttnu "rri- ;> !fu J'.al* LJJ\rtrK; / t.: 1 g)t-.)r ) g;;a:i" & ftf.rt^lc ,;t / tc a;:t-'-r, q/a" Al!.tit .

"-€ -f

rtr & q'A4tti{ V ^-"; SS.-

p-fUr dll)l dJ.f ;;l--i 6rt"a $ q-p).JJe'^t- t-tkt.* & tr"t*" Ole ,.,c'l.(- oJll

.:i l.r 0 t/ tC<- "q" b , , ,,t bU"f tlf Yv* .fl O^-1o, ,.a.: $J*

c;U- dlr ,el.r, cX*.*J*-t &.y & .jl

b Lr:\ g'L, o, r.llr ora.sri a5il-*.:n

. oLsjr.l

r;A ',o,ti q uttis )q 3)fit) &;r'"F) Ji 6 qtu

'(44 :,i*Jl)

,r* s t i *, tf it t: :b > ,,a;*qF b.rTll ( -r^3 lFaly ; ,".l-uf,r-L ,;f ,fen ,K-zt 6t;-, c;tLrt;,rl"r cJ..!r,. 6 6S:i, nb & .jlt Jtl

.cS"S$ JAy gu

$Sasbffi!\.a, / t:r K;f e *ns f \* "i1i"\;i> t,i,r ou; 4Jril e t.r ,f Li* pr<Jr

{ (# ,*i-pie& i.f 4"t'(14 :tlr-)l)

,J\ t y,; v t.5 aJ L{ :b > ,e";,f-,rb *i <ss-ut -f il il6 f ,-," (.Jkif ) ,t+, j:Loj Li# g;rl-*r, r ;l

.(osfY-'(.'t *&JilK; .,lt^ &jrr> 6!l crl.;Jt / r.l:

f rr: JK t3.: r+lt{ #{f}i } o--y,JKc6lJt ;r- l\e Lj:- tg..,!t ,g(!-, r",l

e: :* I l:.: +J l) I K5 & ,J tt J<-^:*-; jA\ e:s* | l:: J!,f 11: .rtr-)l(F e,ut4;er., #.n-" ur { Fi}l.oL . -o cJ:i' i, ,irr f c.,LI , -.-e ,i ,lv \:> J L- \ r- u)J

OlFLii slr r.rlrbl ;{rt-*.: A?,J\ /e"rJJ ,-ifu r6_1-l c-rl; Li:: j1-r+

/ l:

t2

Page 17: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

msins5mrns filfrn3nud-u

-e^Ie all:t l)-)l .,-t J3, .0L,p i1l+g .:f-rL, il nt y>y aJl:t ,,^Ie "ll:

.priir, L ,rto.a., 4Kirl dr*

,& ,_;*,,; f n** 4t ;5" ,ej oyt- 6"s> o>6> & ,rTll / l),

f t, purt 6f f),- e e lJ cau-,JIJ+ J't.(-6*f o-r:l tr'W ,Jc .:^it.s.

ri,1-ir i_lr.. O'ts-c.l rljigt !:.rt{ fA } oay 11: l;1,:il-: l:ly ,r-;L c-.1!

( Fi ) ary crr: U', ( lji> "+; -rU6-,pi: r.rl> t-:: j;J+ blf c6rsir

),t^n)lJ +-Jtrt f>\*)l fteu rfid). j^)t

/t: *tr FrJJ.f gi.,^ KiJr

f l: pUll; c;)-Yt rlt; rllft .L*rf,; -r.j ol: ,lf+r^i ql>V &)t-ze l(.b)

tKi; ..rtr 0t&5 ,,Lt aJt:t JAe o\f.6-6'i: rll.r i*i^r: ;$",5

tr",:, c-f d^t<- l;"o1.: -r" (JiS-.-6 y;i-r e,r1-r*a t-rta oft- l)\-)l

.,1' ,o, rb rf rt r, re,."ut olr Jl 6:tlll drr,l .iJlJ

4*es 4I ,*t ri'.* LU .Jr n' ,rf.r,&:

g)\-3 rl.d-e tL;pt qt St dt--,,-JUl .+: .\ .r^lr, r' ,-L-Jl &

F"r.t cptl

,c,fJi .rlltelriJt jI dtJl .rL-c J$tlt tnf drlt

.o;*..ilt djt F tt ,["t-t

d./ ;$! ,LJll - tst; ;Jtr *str',irJttaJ;f tft; $i Jtrt$ aJy': - eU!

Jl'; n; r,*.- al t qJ:t ,f V n.l g ei I

/ l:: -t*r" 4JJt JS*KJ, .-,.f1 & --rt g;"LL

:6"i tft;t w'ri ai&3s r7u-r>

,110 :d-'l1lly A re:tireiA&qtf t; Jai) d!-,,, .rt> t'A)r,,2;.

,.J1, ,i.t- _l_r^r q/K .Jrtt :c'6 1rrrJLd lar- & \ L, st ouF) q/krll, .rft"j cr.r+ U..tf oJr;S loirt g;r,

.irj J+f #K

-J-f -rs

JrJ & [a-q albl oT;lt ,;t-uJ I l:r y1c

!a-7 .6,;^-i: 1r)\- rllr Ur, !K4 J;J.^lrta*.rSUf, g ^lt ,5r, JLo all.:l c"at

,Fs-,it b r: q9\, ---<. it',brU!l f W g.cj.e*r',,1 lrB ritk gfi. yt ffi-t^* t* ,,1J-/t,

& ri" ,*"tu 3l:l c"*l +tr- ,01_rSi

<s3> }*aV C .+J * et 6)l.b-at:oJ;*rf JU-l df-'-- nf c5;: ,el-- pLl!

;S;;tr, & e}-Yt ;fl"ir, / t.: ,^t" a;;-.,*<,tt p*Ul ur.t ffi ue g d:f

6g uct-:* & i' f r' t ly-)tt_,t" of t,.-ir!e r,if * e *&lrL<,p l,.rl, rr!-l 4:t .-* C

j;r+"lt a,r, ,& rll> it ,5r, _1b aJl-:l ;

"iluir & f )-)r g,Kl a;;> ajy,r

l.,Lr -f')\- & aJl dl-r rrlll r,if

t3

Page 18: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

r4s{ns-3u'tn'lsfilfi n-ynma:8 t4

.prlrlt 0Trllt j*ir .tggl:-a>-j*: a;,-aA 6,t"-.L* a-,b

t\> :;\)t .L 4u r\t .,.:t-cJt,r.c

.e t .;Jt 1l: :6)^..t9.p>\*Jt

.JofLc.l ; J4-4 .lf J.e tl c6;b.Jl

:6.b) .qs1lr.Jt gre .1,993

.$ ;r4t ttt.r2jl)\ FiJl lt/)l -p ,J. ,.t^-* tAj\)l..g*t ,"*alt .a:lt:Jt ;.*hjl

tl> : ctlsx .oi)UJIJ CUll o;lt.",11 .)tll ,t -!

. 2OAZ .r.eV rt i,,+rJl + cg.r*Jl

1Xf.1"-.4:r qr,JrrJt pFt -o-+.&Frs FjJ fY.Jl ,l: :;t-Jt .uttdl

.r JF-JI .t1c !{dl J)t- ,&pl).Frtt Jdr .1990.r{-.to)F. .)-f(tt .r-.-.ejl

.4+Jl ,-i<Jl

.$rt,j!t *i; e^* .!1 + -rti 4hlr

.0Tlr t'<'l e.t+r .1,ss7

.*ll .r'u<Jt i':o)A:ax:.At Ct:..!t # & d^*Jr yi t,$-W .tee3 .€"ty$l

.",ltt / tc ;r: tab\)t d.-"

gtA

at

;,

Page 19: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

אאאא

א אא

אא אאאאא

אאאאא٢אאאאאא

אאאאאא٢אאאאאאא

אאאא אאאאאאאא

אאאאאא٢אאאאאא

אא

אא บทคดยอ

อลามาอ (นกปราชญอสลาม)ปตตาน ไดมสวนสาคญในการพฒนาอารยธรรมอสลามทปตตาน และในโลกมลาย บรรดาอลามาอ เหลานนไดวางรากฐานอารยธรรมอสลามในปตตาน โดยใหความสาคญดานการดะวะฮ(เผยแผ)ศาสนา การศกษาและการเขยนหนงสอและเรยบเรยงตาราทางวชาการอสลาม ดวยความอตสาหะ และการทมเทในการเผยแพรของพวกเขาไดสงผลใหปตตานกลายเปนประเทศทไดรบการขนานนามวา ปตตานดารสสาลาม ความเพยรพยายามในการสรางปอเนาะ และโรงเรยนเพอเปนพนฐานของการศกษาอสลาม ไดทาใหปตตานกลายเปนขมทรพยทางปญญาและเปนแหลงวชาการทมชอเสยงในโลกมลาย ความมงมนและทมเทในงานเขยนหนงสอและเรยบเรยงตาราทางวชาการอสลามถอเปนสวนสาคญของการยกระดบปตตานใหเปนประเทศทมอารยธรรมจนกลายเปนคลงแหงวชาการในภมภาคน บทบาทและผลงานของอลามะอ ปตตานไมไดจากดอยในปตตานเทานน แตยงไดขยายครอบคลมในโลกมลายทงหมดน ดงทไดประจกษจากบทบาทและผลงานของพวกเขาในการสรางรากฐานและพฒนาอารยธรรมอสลามในหมเกาะและคาบสมทรมลาย จากรากฐานของอารยธรรมอสลามทไดสรางโดยบรรดาอลามะอ ปตตานไดสงผลใหอารยธรรมอสลามขยายและเปนปกแผนในปตตานและโลกมลายทงหมด

บทความทางวชาการ

Page 20: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א אא א א

א א א א

א א א א א

א

א א א א

א א א

א אא

א אא א א

אאאאאא

א אא

٢אאאא א א

אאאאאאא

٢ אא

אאאאאא

א אאאא

אאאאא

א א א א

א א א אאאא א א א

א

אא אאא

א א א א א א א א א א

אאאא א א

א א אא א

אאאא

א

א א א א א

א א ٢א אא

אא

Page 21: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א א א א א

א א א א א

א א א א

אאאאא א٢

א א אאא

אא אא אאא א א א

De Fredia אא1613

More over the faith of the maumeth (Islam) was accepted in Patani and Pam on the eastern coast of Ujontana and in certain islands of Aromatik Archipelago, specially in the part of Bantam in Jawa Major, Later it was accepted and encouraged by permicuri at Malacca in the year 1411.( Mill 1930 : 49)

א ٢אא אא

אאא٢گ א ٢א

א א אאא א

א א אאאאאא

א

א א خشي א

אאא٢

1150 אخشيאא

א א א א1982:521

א

א א

אאאא א א

خشيאخشي

א א א א א

אא א אאאאא

א خيشא א א אא

אאאא א

אא א

אא Teew 1970: 150&Wyattאאא אא٢א

1457 א אא

Page 22: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א אא א

א٢אאא

א א א א א א א א

א אאא א א א א

א אאאא

אאא ٢אאא א

א א א

א א אאא

א

א א א א אא

א א א א

אאאאא א

א א א א אא א

א

אא

א אאאאא

א

אאאא א

אא א

א2002:12 א

א א א

אאא

א אאא אאאخشيאאאخشي

אא א א אא خشيא

א אא خشي א א ختاري1770

א13 א א

א

Page 23: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א א א א

א א خشيא א אאخشي א٢

א א אא א א

אא א א אא

אאא א א א א

א א א

אאאא

א٢ אא20

אאאאא א

א א א

אא

א אאگא

אאאא א א אא א

אאאא

א אא

א א אאא

א אאאא:

1 خشيאא18471769א א

40 א

א א א אאא אא א

אאאאאא٢

2 خشي 18981829 א خشي א

אא א אא

א:אאאא א א אא

אאאא٢ 3 خشي א א א1908

1856אאא

א ٢

א א 10 אאאא

Page 24: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א א אאאא

4 خشيאא19131820 א א

א א א٢אא

א א א א

א א אאאאא

5 خشيא א א א19151844 א خشي

א א א אאא

א אא אאאאאא

6א א19481863 א

אא אאאאא

אאאא٢7א

7 א א1915 א א

אאאאאאאאא

א א א א א א א

א

8א1956אאאאא

א א

אאא א א

٢ א א ٢ א א

אאאאא

אאאא

א א א א א

א א א א :

אאאאگ א א

א א א א א

אאא א א א

אאאאאאא

א

א א א א א

א א א א٢ א אא

Page 25: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א א א א אא א

٢

א א خشي

אאא

٢א א ٢אא

אאא1911

א א א

אא

א א א

אא א ٢

אאא אאא

א א ٢ 2002 : 275

1948 א א אא א א

א אאא

گא

א

אא אאאאאאخشي א א

א א א א

א א אא א

1896

אאאאאאאאא

خشي א 1889خشيא

א א

אאאא1864

אאא

אאאא خشيא א א

Page 26: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א٢ אאאא

א ٢ אא א

א٢ א א

אאא א א א א

א א א א אא

א ٢אאאא

א א א אא

א א

א خشي

א א א

א א א

אخشي א א א

אא א ٢א

א א א ٢ خشي אخشي

אא خشيא א א

א خشي א

אאא א

אאخشي א א3א

א א אIIאאIII

2002:253 א

א אאא

א

א אא א א א אא

אאאאא

א א

אאא

Page 27: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א

א א א אא

אא א א

אאא א א א

א א א א א א א א

אאא1998אא1

2001 א אאא

א א א אא

22א

2002 א : אאא

אא א אאא

א אא א א 35א

א6א :א אאא א א

אאאאא

א אא א

א

אאא 20022003

אאאאאאאא א

אא

א א אאא

א א

אאא٢٢ אא א

א א א אא

אאאאאא

אא אא אא

אא

א א א א א א א

אאאא

אאא א

אא

Page 28: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

א א א א א אא

א א

א א אאאאא

אא

א 1977 : א א

: א א

א1994א:אא

א 2002 :

2002אא1902

2002:

א 1975 א :א

1982 א א :אא

א א 1990

אא א :אא

א 1939

א1993אא:א:

אא1970 א:

Page 29: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

25glstFrsS&ms f2fr nSnsrii"s

AUrun{1un1t?og

,Et-f '6 A.it*9., rJtr p&iJl J3t gS1 trt*",-9;, flY-t J"l" .,1-l,rs

g9X 3iX r4J .)

;)l-l ct1-u dl> or[a.-;r\*, Cf*

Jt:*rtcr1'u dl; tt'6 g;iVr r-rl.: gllo.ll -L+l -*, e{ .r*a.*J U,y-,- l,tp* d,/l ,a*tffX;V lr,if J<,J,);,t ;n*tf /b rtt/";; t,.>,"1 1;-O.l;k;j: g),l.*f ylco.teli .1)1.*l ,Jc 6r-13 oft+ lt, ;f!":* ol.: ;t,.l ,;S;;a"u, 16 rtf rll: 4;rta'ioLt)'' c*il.r.:". ,3-rsl ,f\f , d4rlaj*, ,Jl) difti-Jit ,f Jt' eJtrl Ul.r J**.rti{r $d:lrr, & Ul: LJUI rra*15 \};}&J\,Jt*- .,ft, .;,t ;1*tf J<4, Cti;n5tf J*ii')l ,f ,lJ'jt ;et ,;A-f,^"r l;Q* A\t^ it .;4t+Jt,f dl,t-*ir 6.Jr,;,;;: c5i.L €Vl +b gt-hJl *t at' rptiri c*ilr: ;,r*K J,,"t- .rfrr, d c,{ & o"Vy. ,-Sltsr U*4* J'rL- (r;rt "u,G-t & ,L^le 'f i 7.,r.rf+,O** & 'tJc orfr; 6lt1-* * ,cS"S .trl:*9;: p)-r ,^b tly.u ct;> f-r;f */1r

.l1b;-e;: 1)\-l ,.ry.rr AU\ 6fqJ / l) .-rt; ;(4k _;r=ft crt: otr,_:;r(AJ

(a.Pbi -Ctr;*-1i;

uvrri'prtiot{adfinBrrfiflcrfu6'tilav{fitarrtnd'sulio dnvlrXofl unyrnurmtunrrr{qMGuunsf,uuJao..'n.,

6anru'lutnnrun'rq d'l#unrri{€jtfiniufirfiQileyffir(Qurfr nroLnf,q nmdnr*r11nonsu:rypyrvrflo,:

rianTr'{murfiu{truitrnrarrns{zuunarru6an1}r nreQ{111{?6nrafin:grron61?F}nonqunlrr?1r??rr

nrrffqrnmrfiolfiLmqtflrururaaotnmt{e nrriuraTyf{orya"Hi6nrrlmerou8rqrunrflu?oLmtLrErrfirnarruurrfludrd'rglerafinimqrJrvarninrri{fln1ilfirirr/uprt{ n.rrid'€ryu,jr ilryn1r$an irndar,raior d'nv'hgofi rflurinrlmtcffirirvnr-rntnidrrSquayil's.rn,rrurflufirJrr{nr{to,:rio,frtnrt rlryn rafie{o{ flurAflulotttndaufrrfirLvrrrrvrdT d'rylunrnf,mlurfiurjitrnr16anru"lutanrunrg :]rsnrdarllnnrd'qlrfor d'nv'lr5ofl rflur.TnrJertrffifin.lriluedcaqnln ror.rf fufior"larrinvfinrrrunrvfioSoiutunmfimurd.ln loqj nnoor rnnr

.Yt+ l)t-t df 2004 oj,ru otlLa:J, "$;<a++ J.pr- t$r) uSL, aJ:r ;r ,tsirrr

Page 30: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

nsins5mms liilfrn5nmd's

c5! dt!!I"c( .;u}. 1b;;r 1)-l rrj.utio €yt i-,,1* ._*t rI +lrt 6"U,, &i- "dF-.f

.,i-*V t-- r! rLJttu

-iKit: -"-+ ,.+-r." & ^lr,-' .r:ft b,.;

r* dJU d1;-,- l-r;f ,r"V:* q-#.;u). ;t;i.;.r g)il.-l

;gK eir,"i#.Jl

lJl+* ;-+l .-rtor.t-" & q-I" ;**t5 / t:*--6J." O)-J)l IitfJ^5) dt:l ;.r^r,r-ll grr ,fVy crl-r ;;lr! oS;U o_9fo--

1)L-l ;_Jt d1lj uly tsi{ *t'b.,Jldl.rl ;l ;r;*tf Wr# l;ta.* .lrlr,,";r

:OPJ\ At-f -tdlr+ oJtar e ."f6-t

.+LL;JI .t*l 6+.L-Fl g*J ,fV:* rr*t(--2csjJi aty "if +!r" L+ i b gt)^J1

.l;L*9i: fy-l J^1"-r,-+l 3-; ;;t/ Ca ,r*Kl-3l)f*l J Ie tr1.rr ,,Ll dj,,f-f / f: 3$;Jl

.l.lh''"'j>

sx4t5 6Jrryo,r-;f 6-yi, o"U*j..*t urfia /t:or---et! tJ, €r*r g ;S++tj .-roU

cll*J .Ul, Jr;-fi oJ-e6 cAUr.i :;U;t

.Ul: ,***JUl

rltjJyo,u!

(t-rh rajr Ar n*rtorldi:*i1 caa;^j1co.r^-+ ci.rJt O!

rL*iji ))r-i Cf i! j:--r ,qJl q-,.")gJ J-b, >t, "irt o.ra*;,. ,tJLri .>l+S4ll ! oi r.6JiJ ral g;.rLo 1t.; .Ir ..p"a, ,,l-t---".= .ri .ra;,i-; ,d dIy'Y o.r.'-j 3t y1

fJ'{ t-i (l.nf t^J**; ffi d,uy o"t*

crrp)\f q/, # *W e-freI--* ,r"11 c.-.1 -Lf f)* .rtJe l;Ugt L;ll :yl: 3l--- f * *** t_r*,:)-"/;iJlf, ,r,.1, trl: Lr( dKf-c-"

qg)L-'-;e A---tt.tJt*,j t".i> Jts.: gY*rL:f ,<i.-"t* ,,1+! ,tf; 5-,Jt'"6l-e -x)t, .,"t4 / t:.r C-!i; ,.-rLr5if

.r.J,i; e el^l.c l;L; lrl:'l .e."s,-rnt4 /l"):,i,t ,*---" r-r-+ :-gl-r 3*t caJU ,rf! &l;F;1 r+,_.,r .1rHt .u.o 6*r c6U;Jl

;.r -r..+-i .rl: tr" (J) e* d @ *t.hJt

J--ttr"! dt -I4-3 ei- .+l.h.iJl ;rj .r*a

ul.: r.rai tL-t er3 d @ gUaill gr11^:

@ d blt r--* "/ +4ur ,fi g

r .]taotyley

Ci- ,rl iti^*f I l) (LrJ.iiL.fl4

.'ft - ,A)" O+J*i g:t*" ,JlJ^iJt .r.e-t

a"Jl rif or,rb ciJ *rr't cn*rf cp!

& I ,rb .-x){. rfrLl, ;lJtf: p)L"l

f'-[, YLJK;I,-t"*i 4it.l (Jljl .tud/jrL-.*; / t.r git; dl: p}-l ,& L+

26

Page 31: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

yrsa'rs5trtfl'ls tirufr or-rrund's

*l ef etf :*. c;irU ,fb_p r05tc

+t!;Jl .rs-l -."r, ,fVy" ity-rf .gthatl

J Ie ,l3ri cl;- l-r,if ;J:, L+ l',J,Fl C.,l ;itS t,5'o5,tt: cl;L;,;: E).-lp)l-l ir;.r d|t U-,.r-L*-t /l) +l}ziJl

:erS.2t" 0'lr5 / l: crUTi- rl.1L;-1;-:

iJtltijr 'tFl G3 4t-5:*.4-Jql e^Jr-* J,! JUf ,-rt> gL;

Ui rq+ .r,al rrty g ,f )\ a,y,Jt /Ult)5 .G3:1990 c$.e -la.* dl1) +l'L-,ijlJ--r-l Ci- Cfo.: JUI) ALa :-t.1 o*t*tt,ir-rj r*3 J -t.*i 6ll. .ek- +t'bJl.Jt.|*i 5 L---r,r- | t- t-r; ,f-o"Y, *tljjlL*^f, 11856 $rrl 10 .iLvJ, ^1272

,u--.";!t 44J'-", ,Jt};Jl J,Fl Cr") .J++

oll c6 2-> 4 ,178 :r.")[l ".,n--L-Jl-l

c).JF-r-s Ol))lJ* |2:lgg2 t 1;.e s^4

.(28 : l99l

g*, lUt +t'h.iJl .t"+l g# l.r,if a,,t

f it u6 g..u .d{{tJl ;; r^3 dl;jb4* dll ..,1 ,)t!Jl JJ-) J^-+ OlJ -l,it

iu .glhJl \-r'y J U) J41 U. r.J JU OlJ !4l d\t ,siLa, irtl lglr s<i*-JIJ eUr, J+l tr, ,rt .(34 :.q*l) .6k".n=LIJl {p ,Jl: U. LW J^.* c*q e,,?

crtl a-11 .(;;oUJ ,jp 6V c3l,1;

LL-a crll -:y---*,i eyl> dll -irrhlJt .r-p

.(35-34 :.4*l) .,lLiJ t-a-lr Jrl

Ulr J9ir1i6 oJett

t,;-:l ,**15 .r<"r/ .,*')t llt"oJ----eli lSt g-*S-t J_ff t.rt";L"o.r---cG qtr- .;:KU-g; un-6 cpt;r.c

olLr* Vb* g;;l-7-, Ot;1t O{Vf > *l.Ji.-* irL^r p. otyf t':h.- *5rl-F*L-(.;3 r;.-:l ..rl;-4 fr.l .o*f, *J-t) .1eL3 y ?- .*ry ;.,fut*'\'_f i rl;1;:-;.: fY*l dr.aL^f jt o1l.x*

,;rr{;- ol> y)\, dy,$ cl-1l;*j-r el^Jc

.Jt r..-* c;t--;i c+-L4 ,f -r g:f

.,nV, e .r-.*tt Y,-!oL- Jl, Cf,;f-t-i\l 1*-_i ,StS f.:Lf rc4l ;il-.j(,ot-*)).f! ;d:f* ) e)ti,JUa,iJl

&,.n,b ol-r ;4;Lo-r^i o-vli u*1r"',. tlf{cr*+-* j:Lr; Li"J l:L+- Of:fY,

.- -t<-'UY. -

$) l*JUt oJet!

r;--l U*-K c.-)1.:,. .Jt*- C|,Ul.: jl evj* j:Lo; ely: Ul: L.*lUl

.jJl"-!l-'.f dlJt*i; ,t)t',reJrtJ9, in

ij, ...i*46*-) l;ta'* ;4lrg ttrir;laKt----t* ft ,Sq j !F-L<i' d/t rrt?

.-"*^tf S ' lrt+-" J Jd*f r.rl: rL-.lUl

;1415 kv,llr ,rt-L,ijl -L+l ,*j ,c,\i, .'n--l{ LrLtY \-- 7 a

l)\-l /t d-lS ul,- t.t6 3cVr

27

Page 32: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

casansomrns utufl olSntnd's

,fu5t, #l /r o-e*: ;;t$ ."dfi{):4..../*LjJl 6u9 !r4 ,ft b_r-.p- 4sl.ljl: ill; l-,1 -.',"" .!6,Lt c4ti-rt cc-jLi

J;e ,9t.t JJ.+ ii "1.5tu

i"a.' JL.f) dJ &$f! lt ei{> !-6; s-,f fv:rg

)t j)S ."s'tt "-J.*

4 j"t"S c^it.u,

Glt g).e.:4Jr c^il> +l}Jl "r,e.t g:-:'>t{1tS

i,t^""" ptJz,iJt .u+l 611 6tl-F.+t)" afrLr Cijtf, * rL^Ip 6:tFSrrr)S ,;, Juf, 6:* * 6ttFif) )r.-,r .-*l 5;lf ,lt5..st.: i.r+ol: qSJc*.. :S ort ,p, J-6t, ,/ tl,g rrLdl.t*c * o;-*,c./ lrl.rr- tjgr(2)c;l> ar-r{ f o\rK ,f, ,Xu 4'>LJ l ,qL-r C--{ -i*bljl.i-c r;r; 3:-,

28

gl.LJl .r-+t g1 6,tr).{ a-\,

qel> i+ ji )Ac 6:r-)S)

1tr .rl1;;; *;Ir^e. ot,

d,{j J^t' OlJ ,-ll, .:[ai; ;*bljl'r*c' ,rll

Ay- O\S

1ri.^ct.:'ts ,ft U:6)J;l dlj

(;f aJ;, ,-f i ,;U;St .r.e,t &.i .:{U)

.C$ (L.ui *t oalS ,r;ui

,.rLJl.r.c gl,

16tr i-u*91I

I

a;iLe rllS- I

L.cl:fu-r

(J."L"l r.rt_9 g,i('J gUy

u^ dlJ-3

*i stii r+:a't -+

"r--5)& .rr-l: & 6:t i:? 6V UrtC'-: JIF-} l:l U.$* ,.$-: ,.13,u

&--:s i.jt{ .-dr r3r.f dlr ;.frf,'.frcrl; ,.-)L S .Al3^- j."f A c6;lr+)j."rtl tlrl OiUl- .f *+t* lJt+- #*i/C- i# qt&J- .t' oft tt ,J'bJ" /,*-t, t-rt, rd;oLi 12 s2*-c1 IJ;f .ic!ot: +-3) u.,t--4 UU fll fW i fe*

&il3$i jlcJe d15 ;(i1a*l*J:l ex+r:1J.+l C"- JYJr Ui

lL5 \y stf -,, r*r5 q!,r2r* :.+.1

L*, -+t 1>l-cJl -ur clll gJ cel;l:.ry j!<1979 $j-tlii r:31.r cOa ,f*rLel) .gl,cd;ol.; c^i-,\ y -e1 elf .1ZS 4a7 .rp.

o-t--*y br-rl cty a+l 06.i" 4lJ 1,J./

.-r*jo" .JJJ J-! re<r) l)lJ .r"La" .Kof

Page 33: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

c{sff rfilrRm u-rufr n5n I'16'u

U.: JKL, c aJu dl9 i*l-.. -2 . ^1s57 dJ^u ;ftt O & 'i \i1j .-t{ (era

.:l;(!: ,(6 itgg2 t 1& J^3 dt1) r.-.),L

t:5 & dtf .r-r"rt ,t:6.r A"e P \s\t-r.;1; o:;*" p. ol1 ;ri:.6t y:tt c;t ndst$,rt> 1r[+f .:^,

I-<'.l"1 ?+1 dl9 i-*.t.- -t : alt*l eJry

bV-) Z+ J*i Jt+-r crrl-u, l.ts, UtJ--i3 OIJ -3 ci--*r, OIJ - 2 t( ^1421

.)y r'e A\1_a t{V

*Utr & d,&ts_,J

atl._- f-t-, +b ,-r.a; Jtts*,l---"wt *.11t ;.(,g, & ,uF ;,irL5:447 .J--4 c1979 $ jt6i I l>; :-eb r,r+

"1325 i*Ill.r 1 -rfl-, / t- ,j allt r(38

d,[5 o": ;Ut -r& .1 l90S tV A IK^f t-1tr, O,r^t ;,ljL- .y 6t^;*

.o-(, ,;)t " blsspSt;K-r5r otr

i,t-r,tt, pthiJl .r.a-t g,.r, f*yi,t3.ti iul;, tJri5 O;JJ

lJk-ri) p)l*,t j+lc

O.4* 'ftf !Sl*.rL".i- ta--91 6'ti^

J^le O1ri c,itjt l"r,i.f ,fVy 4-S {U.4ltL; rulc lJ[i (drrt ]]. .Jlrlt.: g)Lt

alt - qJlrl .r-+l g* .&i".-rtr, Fir a.tt

5{p_;:t:} ._+Uf p *dc 7trcgt.L,Jl >11-r g*3 !f-+:l; U.tt-f g:t-*;"s.[--^le .f+ U"-{ rr{

'5- gr,

"-Lt,

ilu; lt, oo;r{ '$*

gr'.rtr^t"

29

OlFYi Ly:^e 6arJ .r.+l g*.r-,Je r-)& g*ir" .,*tt .ur$Il c-*5

.oL> ,LJ-p ;r.", oLtfiS ,^1c ol: *s\Sdt^f ;*1+ toL": r.l;oU ly-: g)\- .llrl +L*

,!*-+ *Str* c,llt^J! ;t, .o(f

--)A *l Ci, tl{ Q9:1977) j"F\+o

g*-rltu." 6*-; .r.i;r a-(r-t O.S\; It.l,,-l.jr €i .n|t,J J^' LJF c+L ,"rtpt

c-**f irti.lit ,-{*:-n:*L c+l ,*;tr-*){1 F^< d,J{# cll> ,t)*Ji crn.ult

j-lr .J a(, ,ro^*":.JJ"IJ .,r"j!l g.t.*.l

;---t, 5i*- lKl Fu" ./t" j(-{kr,.,F; & ,LJ' Ltp 6V Jts'

,a-^S €3 j eJr'f -r.,+-r ;;a,! c_r^;!t C.b, d*>uJ (* O3:i1

6:^ -* .dK Jt*,* trt+- $fl JLA

l.-,i ,j,, k\ b {S 7:,t\ ,ft"s,*eg;rtli o-l: <):...r"a.) FX i!tr'KldlJ) dL--)r.+ll, ol> .<^f Jt ^f Jr!

.(19 i1992 cy.a ,t^4

F,t:"f 0rr d,a3d;:1990)

.Jtf l;: ,y,V A:6; aI;.r,+l g:* r(53

--..r ly'S ol-l O.e, ,-e:6 -t.:I fl,,r .JK

isi\ \1t ,Ast-S 9I .J-IL^"I rrl3 et-.'

€*bts.-3+ ,J""Lr! dt1 el> -l : Jjtrl;ol-; ..i--! + ,+: $: ,$U ,+U,

Page 34: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

fi sinsSoTns liilfl n5n s1d's

C- ,ur- 'Jy *.stS i+ 1t,(45-44:2001) r.rt .r---. ;* qjtl Ft*,,lL;-,, ctl: t.r-,if CU; ,*.ttS -f -yo1*iit-rta Ct$ ;i> c-frp ;;rrr,cll: \ ri^y-t' ,yS ogg j{UJgJ" jh,;,-11 l3--c" .3u)L rr";rr: cjb; & Y.,*!

ci 0t*.-11 ! ol^" oK / t: ;Kg-:rllrJ .(pl89S/--at312) "dljll g!di.rijr rlt ;5r-,1:; fu Uvjf o;t,rt,6J\-4 ,Lo-9: ,rhl lU b,, ,ftg- or,

(\:gl- dlt ;(qtrr, & CY rr! Ol.r

U,iJ" ',L-5 / lr OftJt-+*: g rlur;."oL;yt a?!F 4tr'r r"rE o)i.+rJt

..irt-s ,*, ilti ir -,tjt )("vr - La t_:

".nfL-rJt1 1t-a;1t 4-4.rl" c+Jr,,r ,-t,

-;K;t, oJ-:* ..*t -rkf .lptalol-:1307)

;r(;tr": 61 \lf 5W.s&-y..K Cf'*1" 6W ,f I curl;a-ii J ir tf+t Jg&y dt-;; ti j"a: r-lt.r ei.i ,Vi

{V ti:st ,gtS-; el)e oi!; co.,1La..+

c-i-r.* 5r* aJf-.4Jta;o rrttL itl:

.Y;,,! rll: 6y Clr 4l**L er6L->1 4J dlt )^Jt .r.*1 g+crl.: rrlq-*Ie Lty 6t- ;;;> .:KLi,

,f' * *i g GV-r orf ot jp*2l c.rlr q-p,rV /', tf 30 dFLpt -:"alt, .;5s!: e o,*- 1a). .rt4 I r.: rrfr,OlJKin Lu;) ,a;.:t #Jt JL+ a)slu

tfVr* 6"Sl^*r" t(21 :1997 lnl9.r(ir-Lr e, \f lg3 dt+i. rFi Cd

t-S y e t ,F; :yt.: c*" "lg .\ f -t,

,"*rLr-ll 4$e" dl, (;.r*i,cy "g*ill ,.tll"LIlj'ol: "s;)L!Jl ip" c"g;Jqlt f.Lr"

.-f-."Wt i/ 'I^-e 3- .;l-: 1+;;; "lplJt

i/Jr-Jt e-Lbr!' f y.,ft JSt srst,d.l; .uFl Cr, d, .1di; "a1rar.Jl Cf*:";jtft 6J-{J" yS-y e J-*Lrf

"g}"all dlli:r3 CYIJI dtys" r(;.q&;

cs;: *Jt .1c-t) "Ulhrilt c531rill" .rt-:

{-JJr +fta'& fl" i+ ,;i* ;rnol"t ,rft-U o ,rl dl.rl J,i-l t*.i YJSJ{

Lt t-^I" Pt O(.ia*.1.: eJ* rg;$.cSgs:* >11.: EtJ 4;t 4fbr

Ct*- &S; gt'h.;Jt .r.+t g**(_-L-* of$ *ft4* & ot1ti,s" ?r*,,tL-S;;r! ;r, .6ra--i rlt> tlr .tt;J*f

6k-* ;f t-. c--t ;(I^et-, & Yf:1

4l---S cesta: Ol.r +i! rJ*-_1,, J Ie q,l*'L-jU J^ft trgll,r co;lc.- fb ,;-9ft*-..,--5Y Y;! rrl: (:rc-f) +f dVtx!* qf .-/t4 / l:> ;(!nrt-, i t f t.ol2-.2l,jrl.- 3)L. ./14 ll: r.ll; ol;c 30

i.u-* l', ;l-s; C- J* rfy rrui:.(--Al3l3) ",tit,dt 6",r-l" t-,1:{ d*,-1i

E}-iJt rJl.r.;e" -rL-5 rn;i i+ / tr

r (gt902/*--11319) "g},a-J t AtJi:tJ

-,hf ol: "ili.r6:}l blS g,,.u,lt ia.,4"

,alS ci3.a, L+ ll) ."futL,ijt .s3bnlt"

/l)."eoelelt 6Ty" ..ll.: "J.1a.1 yb""gL.o!t # Jio{n

,' ,-,kf c"114 uu L4"t--, ) "Jtriltj otrllt 4rqf" c(--,o136gy

."4;G,i!l alt-rlt" ol.r (i-n t.?.

30

Page 35: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

msffi s5orms rinrfr nonsral8

ll: dlr l -r---,+-l y ,t"Vy.o{,tt-- J,if fy-t ,.lc o(;;u t*-rt

,fbSr" c*tl"i ;u)" zE)\:* Otr1tri Jd)*L-K}J f t:.t-5rrs *.1! rrt* crt;".

H ,"--r ;ii-t- 6; ,*Jo r<rL";,!-+ t.+t-5 rir-t"-t 6Vs +b .r-+.1

;p\LS Y.rtf .&.r ,st, ,:r.r. ,$-.,SVt bS-r 6 p:.-t 3./ j"l,f v15 .gll:> .rtr1*t & f rJr ,SL\*I t, ;olj trta.- sl-tl y 4r-r d ;1 :IY.-r**+/ cp)I.*l lr-1.: 5<,:S r--t;54-q.Li, ,Lo or* OoluS; ,oG,6J-^b 6F uJL .gl-11 c-rl: dYj-iq r---e,rt4 tiU t..*Sl-p,4t,j co;l---

.;x), ,"t4 ,-rl>

G\y*S o;.;t-i.i oft, 6)tt-tl; ,"t.>. .lL: cr.t s-l J1,c g-rL+ -::1"

ll, dtK- ,A 6;et'h; roub .fVy,/ t---c, 1)t-*l #, rr4r ;(;UJr'rl.-jf C-\:Stt ,(g3t.*) -y.r* j\-y"f,-{y.;rl)- afrl.1, .*6 y)u atr!:"fqkf ril> 1)\-l ,"1" ,JK.ie ,.:^i1: OLo

.- il.r ./-#K- ctLJ r;l et r" OtKo"

F-re.(g:b) -r,Y, o*Ji t';I;rf:-, .r+t+ +l eL"lF IJU Ae:S Yr-rtf

C,.-Jy "ft_;-$t" 13, -rr)" "rb / r-r

a*Jy ..rLfif Y+t:f ,31.:l ;-ir .esvg;)L--*- ^J LrJ d,Jj lrl-+-" ,$)GoytS\ i12l €l) rj{ rf )_sf ..tt> ,K-;Jt5o)-1-.- "J crl rtlf ejt:t ;l .;r*)Ur,+r: c,rL-{ Oo, Crn-t ,r^ar: cllll;-+l cslL-* .:Jy f t.:: ;*J9o ta-yt

3l

crr* ,rf t,-rl: O-_r$ ./t4 11) Jrl.r U.,15

..,C. / l: a*-t" G ;e! \f -trn

6st urt.3J 4slA ., \u s*Sf.*-uJt JL* ,/rr; L-J, ,)L-f,,t ,s-ey-t(21 :1997 lttl:[" cr.ll;Kioa hy c.r.1;:l

A:\*" ( + e1, ,r.+l 3*r ,,:'L{ r;L*Jt $*1fi cqtr

"/U / l: q4y

g;: ;(--t" (dJi t'J-* .,,f4-p d;ej^l-

d:t-?..:" -tl: a(, rL^lc .f^fr, f+ gJ,

-;: .31.;c t'; ;tt; oWyt a:s\qrfL* Jf, -rri, o!l,r= c!J+ cc^:l q-*,*tV} uLrdt // at Jru;Jt 1i ,,-+.r91

llJ-i.f ,fY ;*t* ot: .-+;9t / At cjl"t-{J

.Jc\'

*----c dl,r Ocb o)t-f(Al#i*a k; cr*,;rl +Jl Jt-+ ./ lr)

.-;,1-J* .:il-rr. l' <21 :lgg7 lnli.9

#t.LJt ,:tit-r--e.qJt "r.e ,rrK;t; t.lort

rr,L--4 ZO SI*)i. c,,il: .r.+l Ci- l,4.Jl-r--+-P ol: ,.r"L--at*l 6* ,-s,

,$Jt; .A."1 J.i) .roJt a.-o crlyi;L.*fta

,;-+), c"1tr u,V q,i*1tt* U\ tf iflr- rc.rtil (q1J (ps1\ ,f t ,O*:lt" -a;!l

a.i:.l-" bf -y f t: .r-r(;l trl>

/ t: ;*:r---r > 'Jr;* .(,.^ ;u o:gr*-;Li ,;i; q6 -f,

(qf cj*), o.LA

d\) 6)-.J r,pL* cllLz- c4;J4r 69Lirl

'.uo

;3a1r' b Jlf :- r.14 ,Jlrl L*2ll;!.-l* y)et qfl og1*3

",15k- qJ;i

.tr-+...,5t* tr.+-ful

Page 36: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

0rsif ls5mR'ls ulilfr orlnsralu 32

Hl. f,r jtf isr '-y ;r{v$s* }+)1" d.L-4 6-(.:L-.-.-. .:^il> ab 6-p

dl.: "i" il-..- Ct** ,r"-;i, a{{d./ :;Kb.;-ar,--il"$ ,f jh dflst o--o;4l."uyt' irr a^y ;{ur*:*

,"6" i3r- Ct-- o1l.l; 13: tJ+,r 11">

13: ;;*4r1 "r.p" iJf a.y Stlf*

tiy-a."J" j1; 6V ,;f, qr*r,:.:r"dt, o-p +Jt.rt ';;;bLi+o

(iF!.tL<Jl 0b*{ ,ef * 6t; ,c-<J)

.(t6:qS-jv

,L--il 3* r.tl: g"-t' +tl', ,t^Ie A*l.r[---c" co21L-Lir, ]-51 er-*-rLn ,Jt.hJl

d-ppt" dlJ6*li fl" Jif.^5 J .>p)i)

'611-* Ay st\* Ult-j o)ts-t

*\y 6tlu1 c-.!lr rrr* .rr- *J g;rb+"

*l ht-,tt -u.-t 3*. ;el Jt- /t, .itUy-

tJ 0L^ /tr Yb.-*; cllr"

TL-i b LrSt ti:- dt-:t

cgl ct-;){. gt^t ,.t-i.l:aiJ JEJ"4l,,bb $ .nJLl.1L<*iii i5t qrla" ;lly,""lrr.tt' dl> "-;qri" $:)r..rl: r,t .lLY; **.rirJr--t) tt'F.t. (* ;}.>.*C) ."5*t .rnt+

jtr.:1992 t1i----c J---c-3 dl;

.(5e

dtsL{ ;rK,:L*: ,rt-l 4t Ay y.+15 eL-41e lrLib aJl:l +tlJijl -r*'l g:-r

cll> cll_ftii ,n*3- qSrt-'..1" ,Sl> ;$-crn1, F{y. L,"L*4 5KsrrrtS U ,f .fu gi- .rU tl* Ct3 ,-obr/ ,*itr srU-Ol: d-t_iri ;pl.i.i sr":r:**ll; ol,*)I.*i

t*J-, jDV 6_/r:-.;a5.tii i:ii t;!:

JIL-- 3b .rfr- t;r,,"V Ljtl,jr "Jl:6r'i'U 41> €:* 4Jb e,le 4:>.;\;t

rc4l 6515 +iL .-x)u a{ rt * ct, .f,

::). .rl4 6 .Oto A"r -x). .rt4ajtrl ;r,l ,r-ASl; rrlli, urlr 3^f; o,a€J;

./U ./iit U,f"j crt: ;t.*-4rii J"rt,rrl: crL-j dlJlr-ilri o'_<;, ey*t

.c,"tr JtJS*i Jr6 j

o,*-'r. f * * 5r +t$l r+l 6-iS----.t-i-1r d g f>U j17 tt;,\tt: lr . , rr "tt ll ,ztt tt,"J" crlr "g" ."5" ,"Lt' a*t, q.--9

..'!r-, Q-f.-t a)-f tc;.if ''-]"'*+p*G,,j .(63 .J..Jt) .ciyr trrf! J f,

&-+ 't-"Ie it? 's\t o*b * Ct,,t *"+t g** l:i* .l:^U tO !: JKU,1-->l l.1tsl Of-o+Y,.1*1, *"-t, r;Spy:F<t:. 11809 cr.pLi Jt-rt Ot.: 1808 o,oti

;i, dt* a-Jr rlg72 clgrU -ri U,

o--rel;.i: "*L-" i:f a'y 5tU$J*," E" i 3r------ "iU*

a--ii: q-[iy 11.:

Page 37: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

sqsmsomms fnmorSn tna-s

(t*f J *s gthat -r*-l g:-/l; 6tbjl :91:,l^ctr"1 i/ J.4-4 d ;.,r,ir19; .rl.*.*. a,llj: pl,L;l1 J*f &'**,?-tl 0"4"r .(16 :1992a t yr-^e J^i.tJtKi !T r,ub ^)j 7f r; g:-r_S.a-;UhJt J*f lu g;-r, ,jt J-t',-,t,-ft--t' g!Y c*rtr" A4J^.f U\ J*-fft*-*f cil-u, ..ltr .,fi a1;; ur>

*Ql 6;be" c9;: dl.: a,rJl a*bll .gr.:

^{-;l r*r}r. ilru ,>r* a cq}L\

6+r* L*r / r, ,;*! g (.,-G.arF{), i..,L--:f 1l-;ylr, .-rL-;f q'fili

.(15 :1991 ( i*.t^e rlll).cr_1b

,t^le drSlJLf Yff ;,.+- ,rft.rot* g;:t-'*;, 6:* ,A trtS.i; ;I qgr>

Prof. Dr. ) $S-r:s* !*- tr+15Lt9* (Christian Snouck Hurgronje.

c5"2-+)t,i.( J"L-+. 4iJ g l.u! ",Jtr+-,fly-;St lL-r fL-i- ;l> i.r,'-r p).-t

,3LLJI .ta.l 6*. ,f" -f t e.l;f .rUilt-r_"e

8lL--ia rrl:;La *"l rf :tj^i* 6t 4(,:

6*-* il d4+:. dl) J,,;-.JL d,:;,l

irt-Sr g.r,5r rrl: l1b c;)\. Y.*,i;5

.lrt-fr tF-I 4t kit Ctrt^lp qJ:t

d*tL- lr_4 o:-__.,. 6y-r;e :)*.t;):" & ;*1 ill

"tu_& J.fl Jt,5-'t9-2> 013> gt*; cit\.t2, * .,*l JU Ot-:

cj-r+ -r.e-t 3* ,"at, d_yU .l-uL ai;,-fr

Oily" j-t, .Jl- rcal r-lllllLi ;-f, LSf -** ttrn J^tJ J-! 6f A\u,f* Jh)

f l.:: I;"oL-.lf f-,b-" J^t & ,o*et:"iU.

"-( ,r"-t .r+l grr .f>\-l ,JlJt-*l

#-Ftoi ftr gtLllr "r.a.r &;, oirrtl1l.l;uji p)l-rl cl1.tS ./t*l

..,tf gKQsJ L'ra dJ_ru :1u;

f .+tf J*.r* e-rl.: ,_1;a;" t6*-11

L--T vot--^lo "J;t L-,tfr & JLKit,ir.- glj-il1 "r.+t gr. +J1t g!y-t cl;Ki;c-+1 f;i.* .p l87l / ---12gg s""6lL-A lrL--Ci L*T rL"l,o ,frS y.:Lf

J frL"j) cytr ;Kis ,J,# I t.: .;;*7.r.6_k- .fU ,Jt crl; r(194 :1991 cJ,*l

ola(*-i .(3 : Al4 t2 qw dr-- ,t)l,l.^L *L d-L- ,J o*-; .,rl o ,'15 -LFl **jt_J._a)-J_C_;_

,,f f f /,& l;K; oly i\r{t_FJ 4b &-rq,c' J.:.a d,A-!, tl{l

J"! Jl6.^i ",Jt},lJl -r"a.r 3:- dt,*<*i / trr*L>L--^, Ll** 4:l S.t +b .rl ori5

lU-* cal a,L'-,e .)"e,A) lrl-,, :J 4J*

*(;J/ _tt; e .e$r ;Ur _fu U",r,a-tt -ra.y crtf ,{d/, oip,tt; ,tr*

7:; e*,+lhill t'+l gr. -^-tL*!l .Jill.-rl"_.:f rF++.- ,;+tl o,tJ.t *ql 6;b*,_J) JL*: _-+l lr)\- C #Jb ;ll)\"

.(24 :.r*:l) .6k" J"8 Ai

^* €; ..rtt; 11884 cr9n$ .ri

r-'L--r Ll* *fL* #t!;jl .nt g*- AJ"i-+ Jlr .:l: c*Jl 5{;4; -r;S

Y.rbf r- 4["-".*" e'4.J" -)\)^bF;;].61* L-"f o:*Ut ,,Fy cU: g1t->

.(24 ilgg2 c,t*nlyl fil; .gthilt 1r1,

JJ

Page 38: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

msansSm n'ts famnSn s'ld's

eL-y Jlrl .Jt=p dJ, .a"Lt

.71-5 ,r<-.*-*---. &dl) ..a- ;-".h. l-t y},

. "a<.

U o-* &W j ,r" ,r-v:vrrJt-t.s oJ*; Ot^:e O* Je-, r;i: ;*f*

:'l-y r.(27 :t973 c59 .rf*

*tfY o+" 'p! Yglg-*l'^f"

& .-,*:.4/ Yill 3l>l ;i:Y4JLr ,t -f y

"ft.1r+&:or") .ctta) rjfurt ot.:

l.+I;f 5:* c^-il>j c+l

c-r:)\" ",,"t4 /

l.r p)-l ptfl

t -l .qp cll: t**ry-Ul

*J:l ;5|;KiLr pb-;t;

i--(,, ott; ;<a;c*il:j uL- & (1884)

+l1t i*r C ;$ $*,*€icr-ttY;J.+l

'"+tJu

L-t-+{ / t-: .r---,r.t g*-:; l+*JlaI ..rl-.: .ifiKt Jt--- "b Jt j<iLif+r ,ttjt F,rLc"! .l )Jt) tyt 6"A, d;l-;-f, :- t(Jt rrtt a,..t .: ,rJ, dV

.(15 :1991 c s-& J^3 OlJ .sr.5 ca;14

;,1 o;i.f +t$t .r.*t 3; 015+"t

F6, 4y. A .obt gl-*.r.. .;Kit,tr- J+- Jjt 3lt--;6--+ l_.,r1LF^ | 59;4.,p) yll, t.+ti (c-j$)€-lb (>1*4) #t Jt - .Jl*t r..rl> aK"

,t---o,!t a--;J-" ,-,,L5 1t>r ,*1, a:JJl

34

#i' jf1--c;,u,.I; qsL"

cllr cg*.-*a---::i I q:",,.-ii,L--f .fl,*lt aJl:l 6L,f+y oj'tl o\*^{ j* *fK J;e *t (q;J-*4

of---...*r; ;_-+"3,"f -tt :&...l,Kt-- oS;."5;-_+ "d(* Jl:_1-rdr-r) ,>1Li- erK;*1.

dl1) .;-,-t lJ6ri.(77-78 i1992 t,1e,e

-r--.+t 1l.:l ;*r Jl- / r:

dr--+tf tr*)t' +t't-,Jl"dft.Jt, Jtijlt &r.t>"

:rl o*U" (183 :1958)

J! *-att L_.e ojt:t .)t.r"

lL-,6 ,-..-Lp JU if ,;et 6*u- +L 1e..ar.-l5 i,<-..2..d!. EUtL-r-"U 4- Lr; ;u)t,L*r1 a5(., ! .lt.r \ "a\\e(fu --al:oo i; ri;:.1307 rlgl-; l.ri .irt"J:r, .-rt, clgU ;al calL-t' i c :l ;(,r -r.i_,>'{:+' <SF> f***t-.;*! ,."r1> t-p a..,b, r*;/-

;ru\r> ;.e.: tJ -t-ai r_lt>

& dFr"-, 59+St'" u"trz/t--

vU jt, A*;, J.^tgrl--A eKfu c.1l .rtf

Page 39: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

nsdrsSmn.ls frufrnlnura?

.r^i dt;) .";.itLi.!t J*f " (f q,t,ir** C., :yl: gl o<k, o;t-a.- t s--*JAc

"{; a.ale o1$ ,lYtrf crl: glL;Jl

14- :;'.la ra-:.! Jt.f rol--i5 c-S*-;

.( l5

dJ-+5- c"- g! C*,;l, rrl) .r.+l 6**

",q<f / l) 4* ,;Li. ol-r oy.sr, 4r

*j\Jrt elrr",e*! lJtjil .e)\-l 1151 _r*"

c*" gl*i ? yey lr\>r* 5dr,ri*tLIr i-r-i-) 6e bl) C.- lt--r dk"fqi-(." rglr.ll .l.'"-*.) J*li, US b CWdlr rrdt-lf tglb) o2e*i ,f s*St €\-y",rllrjraf> 6_r--etJ ,)V u^*."r" lKe;Ylt*rJ €-+ o\) C{ .t*J-^f,t!: JL-;

I+t .ira,r) Ft Of"-.;L ,*rs,

Jll a-Jt"e d:J--" *>6 s / ,"ra,-t1Jt,

a"*b. $ _x), .:bf 6-q** & -L,:1988 r:11.: r,ra ,f..eLc"l) ."4<, ,-tl> ,,a.

.(e7

,"1-- aJl>l l.-,Lf LW k-ll.-al-ir! *it ..L+t i; I(U * i-J$ i.s v L- e - t L- L-4-i+t{ $- rr-+ 45 t6 ,..-1t ol.:

*L--.lc "til;+

li qJlS t,A"-)<*jvYL-rf b b ,_r-1, ,*iL ctb ill-;* ,1y'"."

c-!l: !"*.*;;"ul ul> !-^Jl- r,4tt ! ntJ-"

-iK--{ .fU _,,r.*, etl: 6:i6: ,J3t'j{t.e"'>U ;:t)t;{ o:**

35

opr CSf q#Jf :t1-r5

t.f-; c(ra tjiu) OJFi, b\jr6, ,;,-e *J$U. ^t ei^.." *t},ijl .r.+l gr"dy:-q.l;:1*61" +U # Fr-:, il) Jd-iJl-"i eL- .e-",1 jy> ,.r1>1u! d1t

:"r*i*l; ."!l Jr* * clJ.6-1, t;ti 6t* Jf.(14

Of-.te 4-ii Af-.P -t+l 6*.t ';J.r o""X-! o-ft

'#\p O1.: gl+(;

ajg 6,r,.s:* A ,oyn; t(;, 1t.:

,>ljg o3,11 l-*;a^f: AalK.J**.d"r: rl t-*;*Kf A g;JV;.dt1Lh,i,,,-rb;Ki; cr,cJf cgU',tf ,Vt 5S*;t

.c-r,

/ (4(^5 ,Jl.^f .r+t gJ eL-

J--r/ .*)-j*'." AG- lY4r, jt)J:,-*,c^-+l c.*i; l$ & t*3.^f: g)t-! l;1.:r-

& '* Ltp 4Jl)l/ .Jl o:o, olJr.oy: ,r*"jlr* -JtLL /l.:: ,r(ix; YL*a-,1

\Lr 3U 3*; ,f : p L* f, al; ,-LJ""L"l J -ta3 ,il3 ei<iJ EU rets.f.*t.LJl :yl: g*.1 trt:_ry .rt .gr:t,olap r:"-j.i i; O*.t * ;;l fL-*_fi! 'rKl t*.T # p \ (tst je.yr ,.)[-r+J ,5.:t -r. J,l ;;l$t "a(,": c-*j1y 9416 j UrG./ ^lt- CY '-f fdJl) ;),- Gx*" a.>t- ;.E5 JILJI "Ln-l

rpLat- .(eti+"f c-* fJ+ g1 l;1.:-.Jrr*-aF:r r b O*-IS j:L niy ;

"Srtt*- c-rlr oyc$ ltb ;5r1:t5-i*

+J,t .K-U"l: ;, .J.o "f .0.-p: \'- 5l"r v L.uJ J J ?-t-

.tir: ;.rLi ,f f -y c-sl.u" Ul lf rr. \*t'ij,r"5 ;r\ J*f .l.,L*r L..I rrtJ.cJ--+l ,Jlr-J*^; ."rIA\J I t.l> ,,iK; ,;"e

Page 40: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

ils.nsorrrns linmnSnmri''8

u*Jl d.-f r),lf o$&:" tf -f r..st'+**; d*qttKaalu '*-,lJ .c"$l----*11 rrl: c4l dl:f $inrt* O-tt-- "r--ilJb ;iri*- ro$.byy.

F)tt .i*q." ,.ll: _2--U ;.i>Y,_L-;l drtl ;5r.*>Ur ot:

*{! .t -: J<* oft .5'6:, Lr r& c.fr;-*L_rr gb r.ll: 4*V ,Atif,;al--r.:-il: Llf+c-r"U t* LrL* e)*cgtLJt "ra-t g*i) .";o^t-t

.(147 :1377

i:-.1 r;,1 OlJ,-, ;b)JsA b O*

CV t+ ,.1t.; $4, > qly* crl-: c-;

b Uts-n l.ltil: .;,1 Lr( c-f crt-r*;

tJ<- 6il .-..-tj" dJt-t J,fLai q* jS,*" d,jJL* f-,t+- \"j<i)*J. JFt*;-o: ;r,(t-t ;,;,J^5 ,Jl> "a-t- tlb ;1-r.;

PJ1* cll: r--+)'t1 '>5 At;-, A*yo,L.5.1*; JL ,ft * ydil eft*i,.arrirt.L-J r#L Jt ,ts-**9r' .l-,*t oJ)--t,J*-.f &;fU*;}"i(L(- LF * crl: a-t*- rb -x^s*o\3r--, ,fr:*:-.:r- Jt*i* * -S

.fr'l

."-S; 4ijt^je qr.r l.r,i.f otttfst{6; Lt:tl-t' ..rv:*,t-fu *-* ,:Pi,-+l Q*gl .ar.-t.Jt*- 1f*;.1. .5U."irr i=-f Jt^f ,,=1, .rf *fL f*Lr*t arrl da)\-*l& k-r' ,;$-.: otg

"r<.ia'-*- d & alrt lrbl .3T4r,. +J;l

;-i .r---.+r Ct-,- 4jU! t*J*t €jt 6gL.l:* Cr.- (nett JF! url ar{j r^.*tlir ,-jr--;r: Ct-r- ; f.^l;! 6l-'- rgtLi

q51-50 :1990 t ,se .u* JIJ) .Yir{!

11 -r,L-^b g;rt*,r JYyL" 4l4l

/l:.rl> a.1),L*! "roti* /', -r+trft *lJ o.,,u l),L*! ,U: 5Kj:-tr*r;tr**! .a".ll ?:,^i u-i:Lo ; -rlfirJK,:i /.

outL r;f o)tWJ. Uu & itst ft"sr4j A ,;$.,r& *J-ll .^;W" f j,f -rYS re5t- 4JL:e .rtt; €tJpott; eL^ dil-uir, A t:tf eUL.A,

:*)U tg;i i;t 6lljtr4 C et4- 4iL"ie

r-{f ..rt.l yKiJa €-p #tF r(*r,tc..**.* qFfU- 6:* A .a*t-a.ri o*+

/ l.: _pr)A, 4jU) eLIe ut eJ+Jy ,F,SA a'eJ..i,f ,t--Sf O(KU ra-rr

cajliJl" t:f -y.l b.: c-it;j & Jt^Jt{-

rJr, rtt, Q111. 6 j+ all:l cal "ULhiJl

if y I r>r sK,*r & -}' .';.lt €p:*1fity o'o* ar\ l;tit all:t c-^1t

-t-ir.: d d-f ){.(r, ,)tr"

.r--i-2r oly* ri,*J-

36

J<"r'-, *p Li f*&-i 1-r:, o-fYc-*J L , ',*L"-"

ctl.: gl;

Gnra

Page 41: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

srs.nsSurms u-rufr nSnu.la:8

.#t h;" .r*Ull: cox2i Uf o{\*c,rt-* J,#y +! & drSt-6* )tt"dl.1,,.L-jri /1.: ta;19L3; ,"it (Kt ilfayli og /', 5r-* ,;r ,O"t^ftf\r,-fr S.t'il-r J*rLs e dltlfr

."/t - ..yu:.-e; d!) C.t-e (j,UL)

f 1-u;.,, *t €-r drS{

cr-i:+- 5 r b gEi' ,trJr gUo.iJt -r,e't

it-* 011)*: o\sttJ. & Y+r d',eJi Jt/l ,,ls.-n dil* .;l t.,,t*"j:.1,+l d/ ;i* j:-.t^g 4J1r1 3rr* lU -tl +lrf,fvsr" _r*L .raos olau l.r! cf*^Y, &4st ,SGSt crb ;!L*f at ity" ilL,cJl-f e-y ,it.+t'h,iJt "r+t 3*" iS:fi.:{l c/! t* ot, ";S t{V.r^-* Ut*.*UJl r+l e.,jr "lrb" !Ffl*" j<t;*t-,L.5 q'ft.U (s*t ,f rt dK oy.ll> i5: cl;oL; 22 i:* .Jilf CW

J-<i. +tLjJl "r.+l grr bs-,f ;(**,ry .91906 ,-r'1r"r, . "1325 r-r;*U l.ri l*i":

"<+J" OJ-,J\ rr ctjf ,jt**f ,lr.5

Liil lrif l.(:!*, i crr,.4;i -1" ofLlra'-e- rgr-1Lo 141* r;+L ,rJt Cq .iLi,

.(1992 Oy 26

Ft+, rer-+ dK'y a-*-lts

;4*Lj,i YOL-. /', ,*r b L"f rJ*b4*Jt+l J*- &Ju & :I .rb d.2,u rg)t--t

i-: "ut" d63l -rt* ,:f-n+)u i/i*toff t-. t: f1"t .5v ..nou, r1l i'fur.t*L-G: alt, ctrl, r.rl: idf e6t eq^

37

.J"-9ri, dtJ." 0iqr"9 ,/rt':.$5

"f\-,t 4,lJ &r^$" tt'LJl -*l ai"

ley--{i *fl.,- ,.jS ,f\F c.,i4.L.

*-4J .trlr' ",1,) o\t_y.V-t $ ,*+ rL^lc

J*r,r 8 i+," ut\ o3u3q t'L ek-;:tJl .r.^r J J*"1*"1 Car **l* tglb3 ,$r>

fU ;f, JUt, qJ yl cgt,l-;l| &* ,y

csl: rLLc L.rF ojrrr ,I .*f .1".e rr"u

cr;,oL: lr; aa) & g', Lr" -;r 6 t\_lS

,*L-s" .g1965 c-rgl-; tJ! JKL!. .p1882

,:l: ol-ft* o1L-l: "f.c

["tr ,i(r., ,.-1ir--+j "l^4 dlJ et.- Ol;|.:y* ,--r!;(;4:-r-e-l g*" 3-?r_*- 51+ t>11: J-Lrfi ol:

,f-." tri.-; +lr"l g!r" l.r,if g;:b .+r'hJl

C;.:L:r;., ql.r.,rlr ;1r cjy-!^ 1e,._t'

'))# &/L'bLr:-FLi. ./514 &^L Jj" "["

rri;

'-+ ,rJL 6tF St aJtrt -4ft trto-

.r-d, l.r-t ;',-.UJli .dJ,AU 30 1ye1a-;b oL[c rlK €:, c/t-,,-[pl .,tt92o-t--+l F WJe; g:

"fKi,- 6xt*

J:-+:" J*c lr't ,C! rdrc! rrr:6,;-u+

cr.*i)\o et-^b Lfi* 4JL* g;.:t-e,i"

4.;U eL .*Ie l;r,! rll: b:rf "(*Kt"ullj C'r ,,jJj{ & ,:tS I '.>V- a;1L*

,aL-l. .-u-ft & Y",*! ,tl: ,3!3.f c.*L-{t*f orVrr 6^- .f s 4ir & a<.)

Lr*:e li U, J*., .tKi,4- -u.,s*ts tW SG; J-e l)fi c1965.l,.otj

& flst s-,f ot, ,ilo / Le 6:La*. -.qr".

J-4:'d,t r, *fk* .6,r-) ,rl: llt+:t

Page 42: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

yrsfis5mms filfroFnyrals

(e>r+z---;) os.st Js*f, *b ! yU;_L-* ,ra" tr(;:*;, .j,;o;,: crl> 6*l;:4lt & .,+)u ,/\p dt,$t cJ;p-t rrb

6er.-o og2l ,2;rat dlr rt.{).: c-1i-r

,-J.r- o/r t-J elt: g:.-l+" ll, e*tf j4+V gt!ti.: .lt> ylr l;Lr;.g;)

1),\.-r

cll: cL*Ie Lt-r-, aW +t}jjl .isl 6rij>t-"; el-,-: J.-..-r"i., & e}-f ly*r-tb ,r_K!u f t;*ar--,1 .J-Jy, t*t ..*a,L*--f{ ..-.iru dr<<i.L or'tt or55 4*s\,t.ost-t & L-f1 efl"_ tj) l)Lrf J{y,;91'tos" b *rr, & k-rr >rK- grr"gl5 t *1.:5 .-t'l-rl*f .9 +i ll ,.rr J a-J ,l

.irr 6fr-+, ;-21 ia--ir-Olq, j"*S.N!C)L* .:,ty JL;j o;t ..*

rtrkrK +tL,alt .rs.t g*a rr+;See-r

i':. ci3-stl;(^-,,p.t ! rrr* a!i^--!l qfLli"i J,-- q.,;,11 crl; E)L-t

C- rO-* lraf ;ilrb .-:t, ,.(:tru"lrLi rrl: Olrle IJU trit VVsl-t crtit-{1.

o1.r 6..-9^r ,r(; ;ra"U, Yr:*J9r ar;r,f t;t €tt- UoV Vt+ l)-t eif,

:4J1,-l ,SlJljl ,rf*.,i, J,o g t.*JI o-f i ,ft-rS o;b-- O*rU -l;,...-.,l;S\t (lr-le y-)t rLIc

*l}Jl l*l g+ ,flfS o-;t"--

ft Jfur*Jui fJ-,(,rf / r"rr

f i/L-i:F,.lt: ;fVyk*-rl I tr JL:" dlt ;,("or1;,ar

.]--+l lU,s o1;t-iu> t#*rj1$l cll: t*;J.(125 :1988 r:jl: rOa,[*t-c"l) .120

t:--{ -*r g+ r4r Jh' 4#-..l-L+/, €lt c**' 6 -r. b CY ",l!U*r G., /', o*,j ol: oy-c.: Ll> cd;:l.*

.,*l ,F ot\-f "Ltr qrtl.- u.il)l.c ,flr*Srs-S1. ,--ir" 3 Y4,* qJyl Jf ,r:lt

",'+f gl*-r" r4r, .j1.r.r ,,"tr e*_t Ct

C+, i.*! r-r,t ,r,r, arfa+)L. Jy

"t*---J-,1, ,ra(., ,:i, .;,,1 l-1t*,ji: cJi

t*-;f unEJ. &.,,' grty e.t^lc torfr;

1,t^-+" L-<,aJ / l: rll,4*i J.Js Ji'--{ };f-*l; ,-i-J dr,l l-JLr;i) gyti *lyq-lF iA qi rll: clLf ,.s1,1 c;ss

., ," +' $ li;5 ? t*, y -^y c. -l ;:+ ;;L*fv r r L/. ' LJ. -g;- t-. r-

oitar.,Jl dr>t.f J-pL* l$J) jJ,*i**5 ,rfl*-,,1: .j: "l-f; e *b €t.tl ;-ib><<i; ,_9 j-: p)t-l i.,11 $JK, ".S;t* dU"

dl) eL+le ,rsi F-t) f e\, as

lLil lr-jt ;,'*.r.,jtt,& st.s* a4rt*rt |tf dL .lrL:-r;": g:,.11 cll-: p)l-ld:L--hr C +t!rl' -r,+r 3- dtrt Clct C,i-i-rl tJ .;.*' t1*15 O*sl u#"f i itr srL" ;,r;, ;5:(ll, sv.,tFSI r-rl: g)\-l Ji{ u"V); &t{ & ,l^Ie

& 't^le 7:r -*.nt& et ,j6 ,stJ*Ie 01.ti aly .ti{ ,SV1- q-S ,t\-* Yl-rrf LS,Jt' eqt r,trU,-t:,')t-l.lb p;,L- 'Llo d/Ki.rt tqf crKl^el-.>

38

Page 43: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

ytsinsStln ls drufrn3nurfs

r:.,1;'-.r: re1i1l O<i^J j, j,p & Ydii,l

,rta 6;;-t :4J1,-t eilr jit Yd"t l-r-i ;"*r-!rf

,rta t-r;J;ol- -x)\, .rt4 glll clri* .tt>

Lr" /t, elt, ,rAc g:Vr 6,jua\ cttpt Io *syz: )Ae &i /s cr.og ,Jc,gt-.1r*Ji o.L*t rJl: ro_;b.. - tL-,,.1 )\!L* or-- Yd,d*l .o9r: rJl: ,fl_f-S;a*t-.f r-:l*r: ,/ Of-r" ;al ;S;-ry:& ol1"f od:t$ oft.1 / t.r:. a*l trt4-crl: ,-rlr+)\3 J"^r" {:^rl, tsl 3r't l" "*t*crl: OJ f,lF *J1t 3r'tl" .rtr*W

,;V-t- L1J:r o\r.JJi!.( te-,;l lb iil.ir.41 1l:,g aa9l ot.: 1)\-t l.Uf

€ii Yl 4Jl! of r+.:,i ij.r^4 rcur sLl-"*.e.lJl .,,yi !r;;t-\,

dI ,rlo, r!* r.r:": * S' J-r-,.g:.-,1*"1

,&r:,*\o1;&i .t99tf ---tutt2 .(V J^* ,\

lrr* /lr i9lLd1 .:31: g*; Vlfar{; a*Lc;)u 6-$*;f .y.\,

dL-' Jf*-is c^J1; ,r^t".-,,_rd )l_f, 3)-"t c-;o .ci"it. t1377 .(O-) +t.L.iJli/j rai d/ -rr.l

a--*t :gt h; .{JthiJt cS.gbilt

't)4t *lbitL^Js

"!,t75' o7*)s.1992 .f^:, JFI

.22-13 : J-r'* co,t-,lii . dt].;oll S:-f *y .1979 ..:jl.r eoa J-oL"l

39

c il.: ;1-l oy.u u"Ll dJF-LJ

;irt*---*, c-il: rtl.: 4;r.*){.i.r

iF-lF di-61 o,f -fr iFrL-.c;t) .rtl .rr> 6J r,t,

.*i ai, r|f J*y., t+*:r -2

C .JU* eL-k, YtJt ol> gthJt

dfU--*> ol> ;L*"-r c-lfyl y!

& -- ""rrt-, Ct* oVu*g;>.JUj +Llc \s)9 6vy

ol: ;(a* ,r\r--..a k*-ll -3

,i*." l.:kf .jrrL^-, ;4--{+Ud rL.le c.rl: glL;l1 **i e,ir--{ & t.rirf g,b;l; rir*!;ry*L-i} cf d-L-..,3 ;(,rL------*rYcrr*;9.i) il Y.L?**d tl Jl-sJ-)

,f n*t dl) c-#i) cJlr fle, * O-* o1> +*ly Oo, Yfr); +-1 o;"1-5 k-rt .-l-ll+

\ o ;Ki J* J. trt-+* Ot_9'!,;-"\ '*-.;" JKr+, &,t\l €Li**J ot.; Jt, o-*-l OS-t .r+o;La*

"pt, Ct* JK+ ot^

-*)sl u) jl j<.,1r-, Y+l--c"

.rrv ,jslS

i

dp)la .fl" C4*K eptrk-r..+t ;*; lr&t i j-:Lo; ;4*r5l*- J

Jl: Y-*i-t .g! q.-t O,;", g*l gtL;Jf

jyr ".p 4--t jS ob +Jy & Yt-+

l_,t tl .#a+t+ ctb;;.-*t5 ,>19> o3":j

Page 44: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

yrsrf ls5mrns tirufl n5n mdc

Gi 6L-i-1 lby +6 ,-r:-trJt-t

.22-2e :6)_* .o.ptii .3l.b.!

,nitr .qrun; olta-, .2000 .dU d^- J.,f>b C*,t :rrLe)l ,l: .1_1s)\-

.J>J ;jjJu,..1977 ."*.> elo Cf j{ jriJ[f 4

.iju-tS' sL-*Le Jtr45j o;t*r-r

.e'"J/ dLl it-,i :S:W-f

Cl .SJ., .1990 . .lf-u" ,r.- l^4 jl;J.J.l &J ,/tc t3: r.i:.r-o Uk

.*f c4P:/tc .t*r .iJUiJl

,4f .lsst .itr-e F.p t^-* s\)olrrl i rgLJo,ill JFI Cr- dljr.

!ej5eL*J"e cl;* itl> -1,-,5-yU

Jt-t r,OUf -1f-r t---r-ilt}.i crt.:

-Jr* 3o tj1\;f ci*rJ rp>t-l

',rf st to

&il;'oYrJl .tgsz .it.Le $.? r^.* d\)

r,rl.r ;)l-,t ,5; .._+t grliJr *art;e al} ,gS Ssji -*X, r+r

:l .qt trtKil q+T o-f1,r rrtr gL+lp

a;l;- :JrJ ltf .16 .19-20

.aJU",

&-s .atggz it,r,g F^c .t^e b\)J-31 &-J-cpL-,Jlf JbjXl

.+o,l)'r a;t;r. :rpl ytf .pU.ijt

o-,21*- .199t .Jul.r.c. .;t*^r J^4 dlj

+l'L"lJl ir+ cr .:1t: g:,r &,,#i i r.1r ;J$ .lTUf Jt)

ca-:J JtS Jt*if c31; ,1^1"

tl*tZ :rr*;I !l;5 c,.)L"t c-*g

/ L--e LJL5 rLJc.-grhijl -*1.38-25 :-rs"St .o3i*lii .;u1"

*t"b vo.gf,y . tlga .r;t.r ,!,+ J*"Fl:st?--+f .(t) "l-"j" Lfr.n,6-:tg ""1 i:te rtl: p)Lt gt.ft

"-.1*.i'rit J{>{.,

:11: g*- .1992 .J*etr"l gatrrl fnt"fVt* ol': jl*i-+t i^Jt

: y&-* .Ur3,{ dtjir .lrl;*;:.61-54 :tfl dl) 4l-35

.:-ptc 1J15: ty .t992.a/L Jdl e ti

26 .p^1i'.-.l L+, .JlJl JKi-hr".dj>

*l-tJl .r.a-l .1997 .oar;:t #Jt JL+,--Kfu Lrl .,-r[ur:J .rt-r6.r"a

,12 :1i:{ 1l-19L:J, Olr gj.t i ,2001 .dt.J, aJ.".r-

Ji*--5,V-n+t :rrrr+ .gUir

.l**11"

J;-S--it, r4pr(Jt 0U*{ (eL- ,_& gt,,{ ql{ f c-rs"t}.rc.r ++Ut .-r,

,>4t.) & a+l;l ;,-i'-;e.r*3ZCn*--l otl+--, .1989 .&=*.raLA i-rl;a: :.J/l )ljt .6BSM)

.:lU-; .'ltr

ul9*zi *nE; .1991 .s-t a etdrl:3. obr",

"r. -, .CFlf gFt

,tt'U ,:'-r)" clss*j4V.oi;Lf rtt: ;,tf;t;J aL

,t-",!t dj-t' .1991 .>r^* Otj)t+n

4A

.rg)

Page 45: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

احلركات اإلعرابية يف اختالفات اتهدين أثر

عدنان حممدزين سومي. د حماضر بقسم اللغة العربية

ملخصيهدف هذا البحث إىل معاجلة بعض املسائل الفقهية اليت اختلف فيها الفقهاء بسبب اختالف

عربية، وبيان مفهوم ويتم عرضه من خالل التطرق إىل بيان عالقة الشريعة باللغة ال. مواقع اإلعرابويلخص . االختالف وأسبابه مركزا يف األخري على بعض املسائل الفقهية املختلف فيها فحسب

هذا البحث إىل أن الفقهاء ليسوا على كلمة واحدة الختالفهم يف فهم النصوص الظنية، وأن للغة .ط االجتهاد اإلملام هباالعربية بأدواهتا ومفرداهتا وتراكيبها دورا كبريا يف ذلك، فكان من شرو

)امللخص ترمجة(บทคดยอ

การวจยนมงศกษาเยยวยาถงปญหาบางอยางเกยงกบกฎหมายอสลาม ซงนกกฎหมายอสลามมทศนะทขดแยงแตกตางกนสบเนองมาจากความแตกตางกนของการเอยรอบหรอการเปลยนสระตวสดทายคาตามหลกไวยากรณภาษาอาหรบ โดยมงนาเสนอเรองดงกลาวสการอธบายความสมพนธระหวางนตศาสตรอสลามกบภาษาอหรบ ความหมายและสาเหตของความขดแยงและไดเนนถงประเดนปญหาขดแยงทางกฎหมายอสลามบางประการในตอนทาย การวจยนมขอสรปวานกนตศาสตรอสลามมทศนะทไมตรงกนเนองจาก ความเขาใจทแตกตางกนในการอธบายตวบททมความคลมเครอ และภาษาอาหรบอนประกอบไปดวยคาประเภทตางๆ วล และประโยคทมบทบาทอยางมากในเรองดงกลาว ดงนนเงอนไขสาคญประการหนงของการวเคราะหวนฉย(อลอจญตฮาด) คอ การมความรอยางลกซงแลวกวางขวางทางดานภาษาอาหรบ

:املقدمةختالف ا يف ا كبري ا ر و د بية لعر ا للغة ا لعبت من لفقهية ا م حكا أل ا ط استنبا يف ء لفقها الفقهية ا لة ملسأ ا يف فنجد ، لظنية ا لنصوص االواحدة آراء خمتلفة يقول هبا الفقهاء اجملتهدون، غري أن اختالفهم مل يفض إىل خالف ونزاع

ت فيه بل لكلمة، ا األمة يف وتفريق على وسعة ر ختيا ال ا ل يق ، جما طر يف مهم ما أ فسحة و

العمل، يأخذون من هذه األحكام واملسائل ما هتم حيا تتطلبه ما مع يتفق و حلهم مصا حيقق

لذا، يتناول هذا . ويرفع عنهم الضيق واحلرج لفقهاء للغة العربية يف اختالف ا البحث دور ا

بية ملتمثل يف احلركات اإلعرا دون اجملتهدين اخر آ على ي أ ر جيح من ، تر ء مع شي

بية لعر ا للغة با يعة لشر ا قة عال على كيز لتر ا .وأسباب االختالف بني الفقهاء

บทความทางวชาการ

Page 46: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

:عالقة الشريعة باللغة العربية تأثري الفقه وأصوله يف اإلعراب: األوىل

لقد سبق علم أصول الفقه علم النحو، إذ يرجع أول ظهور علم أصول الفقه إىل عهد

لفقهية الصحابة، فقد عرفوا طرق االستنتاج اواملناهج اليت كانوا يتبعوهنا الستنباط األحكام

لفقهية يتسع يف ، ا أخذ الستنباط ا ا هذ إن مث عصر التابعني لكثرة احلوادث، ولعكوف طائفة

وبرزت هذه املناهج . من التابعني على الفتوى بشكل أوضح يف عصر األئمة اجملتهدين، إىل أن

لشافعي ووجد أمامه تلك الثروة جاء اإلمام ا لفقهية الكبرية اليت خلفها صحابة رسول اهللا ا

فلم ، منهم من سبقه و بعني لتا ا بر كا أ ويستطع أمام هذه الثروة الضخمة إال أن يقوم عليها، تكزت ر ا ليت ا عد ا لقو ا تلك ين و بتد

.فكانت هذه القواعد هي أصول الفقهاحلقيقية ته كانت نشأ فقد لنحو ا ما أ

يف عهد أيب األسود الدؤيل على الرأي املشهور، هـ، يف حني أن رابع اخللفاء 69املتوىف سنة

لب طا يب أ بن علي هو و ين اشد لر كان انه بانتهاء عصر 40مقتله سنة ينا أ هـ، مث رأ

قد لفقه ا أصول علم كان لراشدين ا ء خللفا الفترة ا تلك يف لنحو ا علم نشأ قد و عرف،

ل ( ا د ألسو ا يب أ اضعا ) دؤيل عصر متو بسيطا لتعمق ا ون د لنحو ا من معينة با ا بو أ ول يتناوالتفرع يف البحث واالحتجاج القوي والقياس لبارع إال يف لتعليل ا لثاقب وا لنظر ا لدقيق وا ا

ون قر من ه تال ما و هلجري ا بع ا لر ا ن لقر ا ).37 – 27: 1969الطنطاوي، (

لفقه يف ا ل أصو منهج ثر أ يتضح و :مهااإلعراب يف ناحتني

ألوىل ليت : ا ا بية ا إلعر ا ملصطلحات امن ة ذ خو مأ نت كا مجلتها يف ها جند

:اصطالحات األصوليني،وهي كثرية، منها

-:النسخ لقد أخذ النحاة هذا املصطلح من

الفقهي : األصوليني ملا رأوه من تطابق املعنينيرفع حكم : والنحوي، فهو عند األصوليني

ما روي : شرعي بدليل شرعي متأخر، ومثالهواملسلمني كانوا يف أول أن رسول اهللا

األمر يتوجهون يف صالهتم إىل بيت املقدس مث : أمروا بالتوجه إىل املسجد احلرام، قال تعاىل

قد نرى تقلب وجهك يف السماء فلنولينك ﴿قبلة ترضاها، فول وجهك شطر املسجد ﴾ احلرام، وحيثما كنتم فولوا وجوهكم شطره

)442 :ت.د بدران،( )144: البقرة سورة(ورأى النحاة أن املبتدأ واخلرب

كان وأخواهتا وإن "مرفوعان، وأن دخول عليهما تغري من هذا " وأخواهتا وظن وأخواهتا

وأطلقوا "النواسخ"احلكم، فأطلقوا عليها كلمة اصطالح النسخ على هذا العمل ملا فيه من رفع

.حكم وإبدال آخر به -:التعليق

Page 47: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

أخذ النحاة هذا املصطلح أيضا من قة عندهم هي املرأة اليت فقد الفقهاء، فاملرأة املعل

زوجها أو اليت طلقها زوجها، ومل تستوف بعد عدة النكاح، فال هي متزوجة وال تستطيع أن

،العريب( )ةتتزوج يف الوقت نفسه، فهي معلقولن تستطيعوا ﴿:قال تعاىل )431: 1.جت،.د

ا بني النساء ولو حرصتم، فال متيلوا أن تعدلو .)129 :النساء(﴾ كل امليل فتذروها كاملعلقة

وهذا املعىن أخذه النحاة يف باب أفعال ى أ ،القلوب، فكما أن الزوج يكون موجودا

أن زوجته ال تتمتع حبقوق الزوجية، كذلك العامل يكون موجودا ولكنه ال يؤثر يف

: هذا الباب هو يف" التعليق"إذ إن املعمول،إبطال عمل ظن وأخواهتا يف اللفظ دون

عتراض ماله صدر الكالم بينها وبني التقدير، ال، الصبان( "عملت لزيد فاضل "معموليها حنو

النصب، " زيد فاضل " فحق )26: 2. جت،.دولكن العامل ملغي يف اللفظ عامل يف احملل، فهو عامل ال عامل، فسمي معلقا أخذا من

أة املعلقة اليت ال هي مزوجة وال مطلقة، املرلقد أجاد أهل هذه : وهلذا قال ابن اخلشاب

. الصناعة يف وضع هذا اللقب هلذا املعىن )32: 2.ج ت،.، دالصبان(

-:التعدية

والتعدية عند النحاة هي تأثري الفعل يف املفعول به، أو أن جتعل الفعل الالزم متعديا

بزيادة ألف املفاعلة، بتضعيفه أو باهلمزة أو الزم ومتعد، : نقسمت األفعال إىل نوعنياومنه

مأخوذ من الفقهاء " التعدية"وهذا املصطلح واألصوليني، فهو عندهم إثبات حكم مثل

، 1996 التهانوي،( .حكم األصل يف الفرع )476: 1ج

-:االبتداء وقد أخذ النحاة هذا املصطلح أيضا

هطلحاهتم ومقابلمن الفقهاء، فهو من مص )81: 1.، ج1996 التهانوي،( .عندهم الوقف

-:الكناية

والكناية عند حناة الكوفة مبعىنألنه يكىن به عن متكلم أو خماطب أو " الضمري"

غائب، أخذه الكوفيون من األصوليني والفقهاء، فهي عندهم مقابل للصريح، فقد

لفظ انكشف املراد منه يف : قالوا يف الصريحسه، أي بالنظر إىل كونه لفظا مستعمال، نف

.يف نفسه والكناية لفظ استتر املراد منه )1384: 2.، ج1996 التهانوي،(

-:الظاهروالظاهر هواالسم الذي ليس بضمري، وهو اصطالح أخذه النحاة من األصوليني، فهو عندهم لفظ ظهر املراد منه بنفس الصيغة، أي

صلي أو العريف دون املراد املختص بالوضع األ: 2، 1996 التهانوي،( .املراد املختص باملتكلم

1144(

Page 48: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

-:الشرط وهو اصطالح معروف يف النحو،

اسم شرط أو حرف :ونقول يف اإلعراب: شرط، وهو يف اصطالح الفقهاء واألصوليني

اخلارج عن الشيء املوقوف عليه ذلك الشيء، غري املؤثر يف وجوده، كالطهارة بالنسبة للصالة، فالطهارة خارجة عن الصالة، ولكنها متوقفة على الطهارة، فالشرط ما يتوقف عليه

التهانوي،. (وال يكون داخال فيه أو مؤثرا فيه )1014 - 1013: 1.، ج1996

يف مسائل القياس يف اإلعراب أو: الثانية

العلل، هو ذاته القياس يف أصول الفقه

لنحويني ا عند لقياس ا عن وتعريف خيرج ال تعريف األصوليني له يف املعىن، وإن اختلف يف

إحلاق أمر : ( اللفظ، حيث عرفه األصوليون بأنه مر بأ عي لشر ا حكمه على ص منصو غري علة يف كهما ا الشتر حكمه على ص منصو

وعرفه ) 603: 1. ، ج 1986الزحيلي، ( احلكم أو ) تقدير الفرع حبكم األصل : ( النحويون بأنه

أ على فرع لفرع محل ا حلاق إ و أ ، بعلة صل باألصل جبامع، أو اعتبار الشيء بالشيء جبامع

كما جند أن أركان ). 93 : 1957ابن األنباري ( عند كليهما لقياس وعلم ( ا لفقه ا أصول علم

لعلة واحلكم، : هي ) النحو األصل والفرع واويضرب ابن األنباري مثاال على ذلك فيعلل

ا على الفاعل، إلعراب نائب الفاعل بالرفع قياسما ألصل هو الفاعل، والفرع هو ما مل يسم (

فاعله، والعلة اجلامعة هي اإلسناد، واحلكم هو الرفع، واألصل يف الرفع أن يكون لألصل الذي هو الفاعل، وإمنا أجري على الفرع الذي هو

هي ليت ا معة جلا ا لعلة با له ع فا يسم مل ما اإلسناد، وعلى هذا النحو تركيب قياس كل

).93: 1957. ابن األنباري(من أقيسة النحو،

تأثري النحو يف الفقه وأصوله

لقد أثر النحو يف أصول الفقه تأثريا كبريا على لفقه يف أصول لنحو الذي أثرت فيه أصول ا االنحو، إذ إن علم أصول الفقه إمنا هو أدلة علم لسنة، وا لكتاب ا هي منا إ لفقه ا دلة وأ لفقه، ا

ان عربيان، لذا جيب على اجملتهد وهذان املصدر معرفة اللغة العربية حنوها وصرفها، يقول فخر

اعلم أن معرفة اللغة : ( الدين الرازي يف احملصول ية، ألن معرفة لتصريف فرض كفا وا لنحو واومعرفة باإلمجاع، واجبة لشرعية ا األحكام األحكام بدون معرفة أدلتها مستحيل، فالبد

دلة راجعة إىل الكتاب من معرفة أدلتها، واأل وحنوهم لعرب ا بلغة ن ردا وا ومها ، لسنة ا وعلى لعلم باألحكام ، توقف ا ذا وصرفهم، فإاألدلة، على الواجب املطلق، وهو يف مقدور املكلف، فهو واجب، فإذا، معرفة اللغة والنحو

.)60: 1996 ،السيوطي( والتصريف واجبة تلك مدى عن خمشري لز ا وحتدث

لعالقة اليت لعريب ا ا لنحو لفقه با ا تربط أصول ويرون الكالم يف معظم أبواب أصول : ( فقال

ب ا عر إل ا علم على مبنيا ئلها مسا و لفقه ) الزخمشري ( هبذا ) 18: 1993 ، ا منا خصوه وإ

االسم ألن اإلعراب أجلى ظاهرة فيه، وأبرز وأدق مسألة من مسائله، فكأن النحو وضع من

ولذلك ) 39: 1986السعدي، ( أجل اإلعراب

Page 49: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

أصول كتب متأل ية للغو ا حث ملبا ا ن أ نرى . الفقه

:االختالف يف املسائل الفقهية وأسبابه

-:مفهوم االختالفافتعال من افتعل : االختالف لغة هو

ويعين عدم االتفاق على الشيء، يفتعل افتعاال، أن : االختالف واملخالفة : " يقول الفريوز آبادي

ا طريق غري يقا طر واحد كل أو يأخذ آلخر فعله، واخلالف أعم من الضد، ألن كل ضدين

الفريوز ( " خمتلفان، وليس كل خمتلفني ضدين . )562: 2.ج ت،.آبادي، د

االختالف يف اصطالح الفقهاء وأما أن يذهب كل عامل إىل خالف ما ذهب ": هو، الفيومي( ."ليه اآلخر، وهو ضد االتـفاقإ .)179: 1. جت،.د

-:بني خالف واختلف

قد جند يف بعض العبارات أن كلميت وقد تستعمل كل منهما " خالف واختلف"

مكان اآلخر، ومع ذلك فإننا جند أيضا بالتأمل أن هناك فرقا جوهريا بينهما، إذ إن استعمال

يكون يف حالة العصيان الواقع عن " خالف": ه قوله تعاىلمنقصد، كمن خيالف األوامر، و

: النور(﴾ لفون عن أمرهفليحذر الذين يخا﴿ .خيتلفون يف أمره : ومل يقل تعاىل) 63

فيكون يف " اختلف"وأما استعمال حالة املغايرة يف الفهم الواقع من تفاوت

وما ﴿: وجهات النظر، وعليه قوله تعاىلـزلنـا عليـك الكتـاب إال لتبيـن هلـم أن

مل يقل )64: النحل(﴾ ختلفوا فيهاالـذي .)12، ص 1991، سامل(فيه خالفوا: تعاىل

ن االسالم أقد يتخلف شخص فيقول والقول هبذا، .. ال يعرف االختالف مطلقا

على إطالقه، خطأ كبري، إذ إن ذلك خيالف طبيعة الدين وطبيعة اللغة وطبيعة البشر وطبيعة

. )47-41 :1991، القرضاوي(الكون واحلياة نعم، قد يكون االختالف ممنوعا، وال

جمال لالجتهاد، ولكن يف املسائل األساسية سواء كانت اعتـقادية أم عملية، واليت يكون االختالف فيها مفضيا إىل اخلالف والرتاع وتفريق الكلمة، وتأيت أدلتها قطعية، وأما ما وراء ذلك من أحكام فليس االختالف فيها ضررا أو مفسدة، بل هو توسعة على األمة يف

وفسحة أمامهم يف طريق العمل، جمال االختيار يأخذون من هذه األحكام ما حيقق مصاحلهم

تطلبه حياهتم ويرفع عنهم الضيق تويتفق مع ما واحلرج، وكان هذا االختالف نفسه مصدر ثروة تشريعية عظيمة وتراث فقهي رائع،

عب حاجات الناس يف ظالل شريعة يستو .)7: 2.ج, ت.د ،مرعي(سالم اخلالدة اإل

كان الصحابة والتابعون خيتلفون قد و يف كثري من األمور االجتهادية وكذلك األئمة اجملتهدون من بعدهم، وهم مجيعا على اهلدي ما دام االختالف مل ينجم عن هوى أو شهوة أو رغبة يف الشقاق، فقد كان الواحد منهم يبذل جهده وما يف وسعه وال هدف له إال

. إصابة احلق وإرضاء اهللا تعاىلومن ذلك ما رواه البخاري عن ابن

ال يصلني : "قال يوم األحزاب أن النيب عمر، فأدرك بعضهم "أحد العصر إال يف بين قريظة

Page 50: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

ال نصلي حىت نأتيها، : يف الطريق، فقال بعضهمأي ديار بين قريظة، وقال بعضهم بل نصلي، مل

فلم يعنف واحدا يرد منا ذلك، فذكر للنيب فقد أخذ ، )258: 1، 1985 ،يماينال( .منهم

بعض الصحابة بظاهر النص، ولذلك مل يصلوا حىت يصلوا بين قريظة، يف حني فهم بعضهم

مل يرد ذلك، وإمنا أراد أن اآلخر، أنه يأمرهم باملبالغة يف اإلسراع، ولذلك اعتربوا أن أداءهم الصالة قبل الوصول إىل بين قريظة ال

لصالة يف بين قريظة ما دامت با ينايف أمره .الصالة لن تؤخرهم عن الوصول

يف عهده ـ ومل يكن االختالف كثريا عهد التابعني واألئمة فيما بعد، يف ، كماـ

مرجع اجلميع باتفاق، فإذا إذ إن رسول اهللا يف أمر من األمور ردوه اختلف الصحابة

فبني هلم وجه احلق فيه، وأوضح - -إليه .سبيل اهلداية هلم

بدأت االختالفات - -وبعد وفاته تكثر وتتسع شيئا فشيئا، فكان أول خالف بني

، فقد أصر حول حقيقة وفاته الصحابة مل على أن رسول اهللا عمر بن اخلطاب

ميت، واعترب القول بوفاته إرجافا من املنافقني وقرأ على توعدهم عليه، حىت جاء أبو بكر

وما محمد إال رسول قد ﴿: س قوله تعاىلالناخلت من قبله الرسل أفإن مات أو قتل انقلبتم على أعقابكم، ومن ينقلب على عقبيه فلن

آل (﴾ اهللا الشاكرين ييضر اهللا شيئا، وسيجزإنك ميت وإهنم ﴿: وقوله تعاىل) 144: عمرانفسقط السيف من يد ) 30: الزمر(﴾ ميتون

ـر إىل األرض واستيقـن فـراق عمر وخوانقطاع الوحي، وقال عن رسـول اهللا

كأين، واهللا، مل : "اآليات اليت تالها أبو بكر؛ 125: 2.، ج1400ابن حزم، ( "أكن قرأهتا قط

وغري ذلك كثري، )244: 5.، ج1932ابن كثري، كاختالفهم حول املكان الذي ينبغي أن يدفن

يمن تكون ، وكاختالفهم ففيه رسول اهللا : 5.، ج1932ابن كثري ( اخلالفة من بعده

وكاختالفهم يف )335: 4.ج،ابن هشام ؛245 ).285: 5.، ج1932ابن كثري، ( تركته

وملا جاء عصر التابعني كانت االختالفات بدأت تتسع أكثر من املاضي لكثرة احلوادث ولعكوف طائفة من التابعني على

ثر يف عصر الفتوى، وبدأت تتسع أكثر فأكاألئمة اجملتهدين، إذ إهنم واجهوا حياة متجددة وأحداثا متعددة، فكان ال بد هلذه احلياة من منهج يسايرها، وهلذه األحداث من أحكام تضبطها، سواء مشلتها نصوص موجودة أم مل

كما ). 53 :1991سامل، عطية حممد، ( تشملها حدث لألئمة األربعة ، فقد واجهوا جتدد احلياةعلى نطاق أوسع، فكان ال بد من االجتهاد

، وهو طاق أوسع، إذ مل يكن هلم مرجعى نعل كما كان يف عهد الصحابة الرسول

فكان ال بد من استفراغ اجلهد الستنباط األحكام وتأصيل األصول وتفريع الفروع،

، فعكفوا على كتاب اهللا وسنة رسوله ة فأخذوا من النصوص منطوقها، ومن األدل

قاموا األشباه والنظائر، وقعدوا أمفاهيمها، والقواعد، وأصلوا األصول، وفرعوا الفروع وأحلق املسكوت باملنطوق، ودونت دواوين

.)53 :سامل( الفقه مبا سد حاجة األمة وزيادةتهاد جاال نه حيث يوجدأواملعروف

يقع االختالف ضرورة، اختالف وجهات

Page 51: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

د من املنصوص أو يف النظر، سواء يف فهم املراختالفات حكم ماال نص فيه، ولذلك جند اال

الفقهية يف عصر األئمة األربعة كثرية جدا، ليست فقط بني مالك وأيب حنيفة أو بني مالك والشافعي أو بني أيب حنيفة وأمحد بن حنبل أو

بل لقد سجلت اختالفات أئمة املذهب .. جتهادية الواحد فيما بينهم يف بعض املسائل اال

كاالختالف يف قدر ما جيزئ من مسح الرأس حممدبن ،كمال الدين( بني حممد وأيب حنيفة

واالختالف، )16 :1.، جت. د ،عبدالواحد يف وصـف املاء املستعمـل بيـن زفـر

كمال ( وحممـد، وأيب حنيفـة وأيب يوسف،، )1/65 ،)ت. د( ،حممدبن عبدالواحد ،الدين

ل بني أيب حنيفة ، واالختالف يف زكاة اخليحممدبن ،كمال الدين( وأيب يوسف وحممد

).137: 2.ج،ت. د ،عبدالواحدهذا هو خري منوذج يصور لنا أدب

االختالف الذي كانوا يتمتعون به فكان ختالف تضاد، ااختالفهم اختالف تنوع ال ومن بعدهم فقد كان يف الصحابة والتابعني قرؤها، ومنهم من يقرأ البسملة، ومنهم من ال ي

من جيهر هبا ومنهم من يسر، وكان منهم من يقنت يف الفجر، ومنهم من ال يقنت فيها، ومنهم من يتوضأ من الرعاف والقيء واحلجامة، ومنهم من ال يتوضأ من ذلك، ومنهم من يرى يف مس املرأة نقضا للوضوء، ومنهم من اليرى ذلك ، ومنهم من يتوضأ من

ما مسته النار مسا مباشرا، أكل حلم اإلبل أو .ومنهم من ال يرى يف ذلك بأسا

كل ذلك مل مينع من أن يصلي بعضهم خلف بعض، كما كان أبو حنيفة وأصحابه،

والشافعي وأئمة آخرون يصلون خلف أئمة املدينة من املالكية وغريهم ولومل يلتزموا بقراءة

ا مامإ البسملة ال سرا وال جهرا، وصلى الرشيدوقد احتجم فصلى اإلمام أبو يوسف خلفه ومل يعد الصالة مع أن احلجامة عنده تنقض

. )16 :1991العلواين، ( الوضوءمام من األئمة اجملتهدين ال وقد كان اإل

يلزم تالميذه برأيه وال يأمرهم بالتعصب له، رفض أن يكون فقد روي أن اإلمام مالك

نده من الذي مجع فيه ما صح ع -ه أموطمع القرآن الكرمي - حديث رسول اهللا

دستورا لألمة اإلسالمية، حني عرض عليه املنصور أن يعلق املوطأ يف الكعبة وحيمل عليه

ال :الناس حسما ملادة اخلالف، فرد قائالتفعل، فإن الصحابة تفرقوا يف اآلفاق ورووا أحاديث غري أحاديث أهل احلجاز اليت

لناس بذلك، فاتركهم على مااعتمدهتا وأخذ ا : ت. د ،حممد عليالسايس، ( هم عليه

فكان للمجتهد أجران إن أصاب، .)98،99 .وأجر واحد إن أخطأ

ولعل التعصب، والذي يؤدي إىل السبب هو خالف األمة وصراعها وانشقاقها،

الوحيد الذي حذر من أجله بعض العلماء، االختالف بكل أنواعه وأكدوا وقوع من خوفا

: على وجوب اجتـنابه، يقول ابن مسعود ،الرازي ؛22 :1972 ،بن قتيبةا) (اخلالف شر(

رمحه - وقال السبكي). 480: 1. ج، 1980إن الرمحة تـقتضي عدم " .. - اهللا

ولكن اختلفوا .. ﴿: االختالف، قال تعاىل :البقرة(﴾ .. فمنهم من آمن ومنهم من كفر

253( .

Page 52: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

قبل ذلك رسول منه هذا، وقد حذر " ال ختتلفوا فتختلف قلوبكم" :فقال اهللا

/ 122حديث .27كتاب الصالة باب .مسلم( .)1556حديث .68باب .ابن خزمية؛ 432

أنه قال، وروى عن ابن مسعود مسعت رجال قرأ آية مسعت من النيب

اهللا ، فأخذت بيده فأتيت به رسول خالفها: أظنه قال قال شعبة" كالكما حمسن: "فقال

إن من كان قبلكم اختلفوا ال ختتلفوا ف" ،1كتاب احلصومات باب ، البخاري( "فهلكوا . )2410 : رقم

:أسباب اختالف الفقهاء

ومن األسباب اليت أدت إىل اختالف الفقهاء :يف استنباط األحكام الفقهية ما يأيت

:رآنيةاختالف القرآءات الق

من األسباب اليت أدت إىل وقوع االختالفات بني الفقهاء أنه ورد عن رسول اهللا

قراءات متواترة مما أدى إىل اختالف احلكم :املستنبط من كل قراءة، ومن أمثلة ذلك

اختالف الفقهاء يف حكم القدمني من الوضوء ن قوله أ: هل الغسل أم املسح؟ وسبب ذلك

قرئت مرة }وأرجلكم{ تعاىل يف آية الوضوءبالنصب وعلى هذا، فهي معطوفة على

فيكون فرضها الغسل، وهبذا قال }وجوهكم{اجلمهور، ووردت أيضا باجلر، وعلى هذا

فيكون }رؤوسكم{تكون معطوفة على وهبذا قال طائفة من الفقهاء، ،فرضها املسح

ياأيها الذين ﴿ : قال تعاىل يف آية الوضوءحيث

م إىل الصالة فاغسلوا وجوهكم آمنوا إذا قمتوأيديكم إىل املرافق وامسحوا برؤوسكم

قرأ )6: املائدة(﴾ ..الكعبني وأرجلكم إىل }وأرجلكم{ والكسائي وابن عامر نافع

ومحزة وأبو عمر بالنصب، وقرأ ابن كثريعبد اهللا بن ،أبو زرعة(باجلر }وأرجلكم{

سي، ؛ القي223، 221 :1984 ،حممد بن زجنلة )1:406.، ج1981أبو حممد مكي بن أيب طالب

فكان اختـالف القـراءة سببا يف اختالف وما 162 :1986السعدي، ( الفقهــاء

.)بعدها

:اختالفهم يف العلم بالسنة

من املعروف أن السنة مل تكن مدونة ألهنم قد هنوا عن ذلك يف عصر الصحابة

رمي، خشية أن خيتلط بعض ذلك بالقرآن الكفضال عن سعة حفظهم وسيالن أذهاهنم، يقول

:" ال تكتبوا عين، ومن كتب عين غريالقرآن فليمحه، وحدثوا عين وال حرج، ومن

-متعمدا : أظنه قال :قال مهام -كذب علي .كتاب الزهد. مسلم" (فليتبوأ مقعده من النار

.)3004: رقم ،16باب ي ويذكر التاريخ أن أول تدوين رمس

يف عصر اخلليفة عمر بن مت للحديث النبوي وكان قد -رضي اهللا عنهما -عبد العزيز

يف وجه أمره هذا، إىل أهل اآلفاق وعمالهأبو بكر بن : األمصار وأوهلم عامله على املدينة

انظر ما ( :حممد بن عمرو بن حزم، وفيه يقول، أو سنة ماضيه كان من حديث رسول اهللا

رة فاكتبه، فإين قد خفت دروس أو حديث عم . )329 - 328 :1981، اخلطيب( العلم وذهابه

Page 53: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

ولذلك كله،مل تكن حظوظ الفقهاء متساوية بالنسبة إىل السنة، وحىت بعد التدوين

مل يكن كل الفقهاء على علم بكل األحاديث، األمر الذي سبب اختالفهم يف بعض املسائل

لزاوية الفقهية، وقد بدأ االختالف من هذه امث استمر إىل العهود اليت منذ عهد الصحابة

.تلتهم - أن أبا هريرة : فمن أمثلة ذلك

ذهب إىل أن من أصبح جنبا فال صوم له، حىت خبالف ما ذهب إليه أخربه بعض أزواجه

.)24 – 23 :1978الدهلوي، ( فرجع

:اختالفهم يف فهم النص وتفسريه

ديث قد يرد النص من القرآن أو احليف ذلك فيختلف الفقهاء يف حتديد املعىن املراد

إذا كان اللفظ حمتمال ألكثر من معىن، ويرجع : ذلك إىل أمورتردد اللفظ بني معنيني فأكثر، وهو -أ

،1988، سيبويه( ما يسمى باالشتراك اللفظي" كلفظ )287: 1.،جت.، دالسيوطي ؛1/24

: حيث يطلق يف اللغة على معنيني" القرء أحدمها على احليض، وثانيهما على الطهر، وعلى ذلك اختلف الفقهاء يف عدة املطلقة غري احلامل إذا كانت من ذوات األقــراء تبعـا الختالفهـم يف املـراد مـن القـروء يف

واملطلقات يتربصن ﴿: قـولـه تعـالــىهل يراد ،)228البقرة، (﴾ بأنفسهن ثالثة قروءيض؟ ألهنم متـفقون على أن به الطهر أم احل

املراد واحد منهما فقط، وإمنا اخلالف بينهم يف

وما 303 :1986السعدي، ( .يقني أحد املعنيني .)بعدها

أن يكون اللفظ له معىن حقيقي -بيف اللغة، وله معىن آخر يف عرف الشرع، بأن يكون الشرع قد نقل اللفظ من معناه اللغوي

" النكاح"ة، كلفظ واستعمله يف حقيقة شرعيفإنه يف أصل اللغة يطلق على الوطء، ولكن الشرع استعمله يف العقد والوطء فصار لفظ

عند اإلطالق حيتمل معنيني، أحدمها )النكاح(لغوي، وهو الوطء وآخر شرعي، وهو العقد،

ستعمل كلفظ مشترك بني اوالصحيح أنه املعنيني يف الشرع، ومن استعماالت اللفظ

حىت تنكح زوجا ... ﴿: وطء قوله تعاىلمبعىن الوعلى هذا اختلف ،)230 :البقرة(﴾ غريه

الفقهاء يف أنه إذا ورد مطلقا يف لسان الشرع من غري قرينة تدل على املعىن املراد منه، هل يراد به املعىن اللغوي نظرا ألنه األصل أو يراد به املعىن الشرعي نظرا الستعمال الشارع؟

)وما بعدها 321 :1986السعدي، (إن االشتراك قد يكون يف -ج

إمنا جزاء الذين ﴿: احلروف، كما يف قوله تعاىلحياربون اهللا ورسوله ويسعون يف األرض فسادا أن يقتلوا أو يصلبوا أو تـقطع أيديهم وأرجلهم من خالف، أو ينفوا من األرض، ب ذلك هلم خزي يف الدنيا وهلم يف اآلخرة عذا

فاختلف الفقهاء يف معىن ،)33 :املائدة(﴾ عظيممشتركة بني " أو"الواردة يف النص، ألن " أو"

منها قد تكون للتخيري وقد تكون معان كثرية، . للتفصيل

Page 54: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

أثر احلركات اإلعرابية يف اختالفات :اتهدين

-:مفهوم اإلعراب

-:اإلعراب لغة: أوالرب أع: اإلبانة، يقال: اإلعراب لغة

الرجل عما يف نفسه، إذا أبان عنه، ويف البكر تستأمر، وإذهنا صماهتا، واأليم : "احلديث

كتاب احليل؛ . البخاري" (تعرب عن نفسها )50 :1996ابن هشام، ) (كتاب النكاح. مسلم

-:اإلعراب اصطالحا: ثانيا أثر ظاهر أو : "وأما اصطالحا فهور االسم املتمكن مقدر جيلبه العامل يف آخ

وقد). 50 :1996ابن هشام، " (والفعل املضارعوهي من أهم خصائص –شغلت هذه الظاهرة

مساحة واسعة يف الدرس النحوي، - العربية حبيث ال تكاد ختلو كل مجلة عربية إال وقد قرر هلا اإلعراب مصريها، من رفع أو نصب أو جر أو جزم فتختلف معانيها الختالف هذه

.كات اإلعرابيةاحلر

املسائل الفقهية اليت خيتلف فيها اتهدون -:بسبب احلركات اإلعرابية

يقتصر الباحث يف هذا املقام على ذكر مسألتني فقهيتني فقط، خيتلف فيهما الفقهاء بسبب التغريات اليت تطرأ على أواخر الكلمات . املعربة باحلركات من ضمة وفتحة وكسرة

: واملسألتان مها صدقة أم ال؟ تركة الرسول : أوال

معاشر -إنا " قال الرسول "ال نورث ما تركنا صدقة - األنبياء

باب .كتاب فضائل أصحاب النيب .البخاري( .كتاب اجلهاد والسري .مسلم؛ 3712: رقم. 12

.)1757: رقم .15باب ) صدقة(ورد احلديث برفع لفظة

تني ونصبها، فاختلف الفقهاء بناء على ها :فكانوا يف ذلك مذهبني احلركتني اإلعرابيتني،

يرى أصحاب هذا : املذهب األول يورث، املذهب أن ما تركه الرسول

يستحقون يف ذلك، وإىل هذا، -فأقرباؤه القضاة، سلمان، ( ذهب الشيعة اإلمامية

الشوكاين، ( وبعض الرافضة )298: 2.،ج1983 .)77: 6.جت،.د

ى رواية النصب واستدلوا يف ذلك عل، حيث أهنا منصوبة على "ما تركناه صدقة"..

احلال، فيكون حكمهم على ما تركه الرسول م ألقربائه، إال على وجهمرياثا يقس

الصدقة، فإنه ال يكون مرياثا، وقد بنيت هذه ألن ) ما(احلال هيئة ذلك املفعول الذي هو

ل احلال قيد لعاملها، أي ال نورث ما تركناه حا: كونه على وجه الصدقة، فيكون املعىن حينئذ

من أموال على وجه أن ما تركه الرسول القضاة، (الصدقة ال يورث، ويورث ما بقي

). 298: 2.، ج1983سلمان، قد يكون من مجلة وعليه فإن احلديث

:يتواحدة، وميكن إعراهبا على النحو اآل )الذي(سم موصول مبعىن ا" : ما" -

" نورث"مفعول به للفعل يف حمل نصبال نورث ما "ومجلة ،حال منصوبة": صدقة"

Page 55: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

. القضاة، سلمان( "إن"خرب ": تركنا صدقة ). 298: 2.، ج1983

يرى أصحابه أن ما : املذهب الثاينمن أموال صدقة ال تورث، تركه الرسول

وإىل هذا ، ذهب الفقهاء من أهل السنة ؛ 298: 2.، ج1983القضاة، سلمان، ( والنحاة

. )77: 6.جت،.الشوكاين، دواستدلوا يف ذلك على رواية الرفع، حيث أهنا مرفوعة خربا ملا املوصولية، فيكون

من أموال حكمهم على ما تركه الرسول ، )298: 2.، ج1983القضاة، سلمان، (صدقة

:يكون هذا احلديث من مجلتنيف .ال نورث-األنبياء معاشر-إنا :األوىلما تركنا صدقة، وهذه اجلملة :الثانية

" ما"ومبا أن مستـقلة متاما عن اجلملة األوىل،: اسم موصول يفيد العموم، فإن املعىن حينئذ

كله صدقه، وهبذا إن ما تركه الرسول بأن التركة اليت ليست على : يبطل قول من قال .وجه الصدقة تورث

حكم أكل اجلنني من احليوان: ثانياذكاة اجلنني ذكاة ( قال الرسول

أبو داود، كتاب الذبائح، باب ما جاء يف ) (أمه؛ الدارمي، كتاب 2828 رقمذكاة اجلنني،

)األضاحي، باب يف ذكاة اجلنني ذكاة أمهالثانية ) ذكاة(ورد احلديث برفع لفظة

ونصبها، األمر الذي جعل الفقهاء اجملتهدون خيتلفون يف استنباط احلكم من هذا احلديث،

:بيان ذلك كاآليتو

يرى مجهور الفقهاء من املالكية والشافعية واحلنابلة وأيب يوسف وحممد من احلنفية أن اجلنني الذي خرج من بطن أمه ميتا جيوز أكله، ألن ذكاة أمه تشمل ذكاته، وبه قال سعيد بن املسيب والنخعي وإسحاق وابن

إال أن املالكية اشترطوا يف هذه املنذر والثوري، ملسألة أن يكون اجلنني قد كمل خلقه ونبت ا

شعره، ملا روي عن ابن عمر ومجاعة من قال عبد اهللا - رضوان اهللا عليهم - الصحابة

كان أصحاب رسول اهللا : (بن كعب بن مالك إذا أشعر اجلنني فذكاته ذكاة أمه: يقولون( : 3.ج الزحيلي، ؛324: 1.جت،.، دإبن رشد(

.)8/145: 8.، جالشوكاين ؛669 ؛668أما غري املالكية فلم يشترطوا يف ذلك، سواء كمل خلقه أم مل يكمل، وسواء نبت

عن أيب شعره أم مل ينبت، ملا روي ابن املباركذكاة اجلنني ذكاة : (ليلى قال رسول اهللا : 1.ت،ج.بن رشد، دا( )أمه أشعر أم مل يشعر

:8.الشوكاين، ج ؛669 ؛: 3.الزحيلي، ج ؛324145(.

واستدلوا يف جواز األكل براوية الرفع ، حيث أنه مرفوع خربا ) أمهةذكاذكاة اجلنني (فاملبتدأ يف عرف النحاة هو لألوىل، ) ذكاة(لـ

.فهما يف احلقيقة شيء واحد، اخلرب نفسهقال سيبويه )194، 193: 1، جت.، دالصبان(

بتدأ ال بد له من واعلم أن امل: " إىل ذلك مشريا فأما الذي.. عليه شيئا هو هو ن املبينأن يكو

عليه يرتفع يبىن عليه شيء هو هو فإن املبينعبد : بتداء، وذلك قولكبه كما ارتفع هو باال

رتفع عبد اهللا ألنه ذكر ليبىن عليه ااهللا منطلق، املنطلق، وارتفع املنطلق، ألن املبين على املبتدأ

Page 56: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

فأما : " فقوله. )127: 2.، جسيبويه("مبرتلتهأي املبتدأ الذي، " عليه شيء هو هو الذي يبىن

والضمري املنفصل األول للشيء، والثاين للذي .يلمح إىل أن اخلرب نوع املبتدأ يف املعىن

)193: 1.، جت.، دالصبان(يرى أبوحنيفة وزفر واحلسن بن زياد وابن حزم الظاهري بأن اجلنني ال جيوز أكله إال

/ 1: ت.ية اجملتهد، دبدا(إذا خرج حيا فيذكى : 6.، ج، ابن حزم145: 4.، ج؛ الشوكاين32497(

واستدلوا يف ذلك برواية النصب ، فدلت هذه الرواية )أمه ذكاةذكاة اجلنني (

على أن ذكاة اجلنني ليست ذكاة أمه وأن ذكاة األم ليست ذكاة اجلنيني، وحلل هذا اجلنني البد

حاة يف هذا، وقد قدر الن. من تذكية جديدة :هذه الرواية بتقديرات، وهي

يف " ذكاة اجلنني كذكاة أمه" -أ" ذكاة"الوجوب، فحذف الكاف، وانتصب

ابن ؛297: 2، ج1983القضاة، سلمان، ( الثانية )164: 2.، جت.، داألثري

أي " ذكاة اجلنني مثل ذكاة أمه" -ب" ذكاة"ذكاة مثل ذكاة أمه واجبة، فحذف

ق منصوب باملصدر الثانية وهي مفعول مطلوهي " مثل"مث حذف " األوىل"الذي هو ذكاة

القضاة، ( صفة، مث قدر خربا وهو واجبة .)296: 2.، ج1983سلمان، "يذكى تذكية مثل ذكاة أمه" -ج

. )164: 2، ت.، دابن األثري(ابن ( "ذكوا اجلنني ذكاة أمة" -د

.)164: 2: جت،.، داألثري

ذكاة وقد أفادت هذه التقديرات أن ،اجلنني تشبه ذكاة أمه، فهو تشبيه ال حقيقة

فال يدل على أنه يكتفي بذكاة األم، بل يدل على أن كال منهما يف حاجة إىل ذكاة، كقوله

/ 27 :النمل( )وهي تمر مر السحاب : ( تعاىل :أي كمر السحاب، وكقول أيب العالء )88

هرب النوم عن جفوين فيها ن عن جفوين اجلنان األم هرب

...أي كهرب األمن

خامتةمن خالل هذا البحث املتواضع جند أن الفقهاء اجملتهدين ليسوا على كلمة واحدة، الختالفهم يف فهم النصوص الظنية، كما جند كذلك أن للغة العربية بأدواهتا ومفرداهتا وتراكيبها نصيبا أوفر يف ذلك، فكان من شروط االجتهاد اإلملامهبا، ومع ذلك نرى أن بعضهم يصلون خلف

.بعض، واهللا أعلم

املصادر واملراجع القرآن الكرمي النهاية يف. ت.د. ، علي بن حممدابن األثري

حتقيق طاهر . واألثر غريب احلديث. الطناحي أمحد الزاوي وحممود حممد

.دار الفكر .بريوت ، مشس الدين أبو اخلري حممد بناجلزريابن

غاية النهاية يف طبقات. 1933 .حممد. براجشتراسر. ج: عين بنشره. القراء

.مكتبة اخلاجني مبصر .1988. ، أبو حممد علي بن أمحدابن حزم

Page 57: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

عبد الغفار .د: حتقيق. احمللى باآلثار دار الكتب. بريوت. سليمان البنداري

.العلمية .1991. ، أمحد بن عليالعسقالين ابن حجر

. يح البخاريشرح صح فتح الباريبن عبد العزيز بن عبد اهللا: حتقيق .دار الفكر .بريوت. الباز بداية .ت.د. القرطيب، حممد بن أمحد ابن رشد

.دارالفكر .املقتصد اتهد وهناية أحكام. ت.د. ، حممد بن عبداهللابن العريب

مراجعة األصول وختريج . القرآن حممد عبد القادر: األحاديث وتعليق

. دار الفكر. ريوتب. عطا تأويل. 1972. ، عبداهللا بن مسلمابن قتيبة

: تصحيح وضبط .خمتلف احلديث .دار اجليل. حممد زهري النجار

مساعيلإابن كثري، عماد الدين أبو الفداء البداية والنهاية يف . 1932. الفرشي .مطبعة السعادة: بغداد. التاريخ

.، عبداهللا بن يوسف مجال الدينابن هشامشذور الذهب يف معرفة . 1996

أميل . د: تقدمي. كالم العرب . دار الكتب العلمية. بريوت .يعقوب

.، عبداهللا بن يوسف مجال الدينابن هشامعن كتب مغين اللبيب. 1991

.املكتبة العصرية .بريوت. األعاريب سنن. ت.د. ، سليمان بن األشعثأبو داود

: قمراجعة وضبط وتعلي. أيب داوددار . احلميد حممد حمي الدين عبد

.إحياء السنة النبوية .أبو زرعة، عبد الرمحن بن حممد بن زجنلة

حتقيق . حجة القراءات. 1984. بريوت .سعيد األفغاين: وتعليق

.4ط. مؤسسة الرسالة أصول الفقه. ت.د. بدران. د، أبو العينني

مؤسسة . اإلسكندرية. اإلسالمي .شباب اجلامعة

.2410. مساعيلإي، أبو عبداهللا حممد بن البخارعامل : بريوت. اجلامع الصحيح

.الكتب أحكام. 1994. ، أمحد بن علياجلصاص

. دارالكتب العلمية: بريوت. القرآن السنة قبل .1981. حممد عجاج. اخلطيب، د

.5ط. دار الفكر. بريوت. التدوين .الدارمي، أبو حممد عبداهللا بن عبدالرمحن

دار: بريوت. ح املنانفت. ت.د .اإلسالمية شائربال

اإلنصاف يف بيان. 1978. الدهلوي، ويل اهللا: مراجعة وتعليق. أسباب اخلالفدار . بريوت. غدة عبد الفتاح أبو

.2ط. النفائس الفائق. ، جاراهللا حممود بن عمرلزخمشريا

حتقيق على .1979. يف غريب احلديث حممد البجاوي وحممد أبو الفضل

.3دار الفكر ط .راهيمبإ .1995. ، جاراهللا حممود بن عمرلزخمشريا

غوامض الكشاف عن حقائق زيل وعيون األقاويل يف وجوهـالتن

. بريوت .التأويل تاريخ الفقه. ت.د. السايس، حممد عليمكتبة ومطبعة . القاهرة. اإلسالمي

.وأوالده ححممد علي صبي أثر. 1986. السعدي، عبدالقادر عبد الرمحن

Page 58: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

วารสารวชาการ บณฑตวทยาลย

الداللة النحوية واللغوية يف استنباط . آيات القرآن التشريعية األحكام من

.مطبعة اخللود. بغداد .1988. ، أبو بشر عمرو بن عثمانسيبويه

حتقيق وشرح عبدالسالم . كتابال. مكتبة اخلاجني .القاهرة. حممد هارون

.3ط جالل الدين عبد الرمحن بن أيب، السيوطي

علم أصول اح يفاالقتر. 1988. بكر: تقدمي وضبط وشرح وتعليق. النحوحممد . احلمصي؛ د أمحد سليم. د

. جرس برس. أمحد قاسم .1990. ، حممد بن إدريس)اإلمام( الشافعي

الشيخ : وحتقيق تقدمي. أحكام القرآندار . بريوت. عبد الغين عبد اخلالق

. العلوم إحياء نيل األوطار من. ت.د. ، حممد عليالشوكاين

شرح ،األخيار ننأحاديث س .منتـقى األخبار

الصبان حاشية. ت.د. ، حممد بن عليالصباناألمشوين على ألفية ابن على شرح

.مالك ومعه شرح شواهد العيينمكتبة ومطبعة دار إحياء . القاهرة

.الكتب العربية نشأة النحو. 1969. علي الطنطاوي، حممد

عبد : تعليق. وتاريخ أشهر النحاة

عبد الرمحن وحممد. لعزيز الشناويا .الكردي

أدب. 1991. طه جابر الفياض. العلواين، دالدار . الرياض. االختالف يف اإلسالم

.4ط. اإلسالمي العاملية للكتاب .ت.د. ، حممد بن يعقوبالفريوزآبادي

لطائف بصائر ذوي التمييز يفاألستاذ حممد : حتقيق. الكتاب العزيز

.املكتبة العلمية. تبريو. النجار علي الصحوة. 1991. يوسف. القرضاوي، د

اإلسالمية بني االختالف املشروع مؤسسة . بريوت .والتفرق املذموم

. الرسالة .كتب إعراباحلديث. 1982. سلمان، القضاة

).اهرسالة الدكتور( .ت.د. كمال الدين، حممد بن عبدالواحد

دار إحياء : بريوت. شرح فتح القدير .ث العريبالترا االجتهاد يف. ت.د. حسن أمحد. مرعي، د

إدارة . الرياض. الشريعة اإلسالميةجامعة اإلمام حممد بن الثقافة والنشر،

.سعود .شرييقال مسلم، أبو احلسني مسلم بن احلجاج

دار : بريوت. صحيح مسلم .1995 . بن حزما

Page 59: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

55

�����������: � ก��������������������ก���������� ���ก������� ���

!�.�#$�����!%�ก� ��'��� ������(������ �)���*�*�����$+

��,�!���

��������� ���ก�����������������ก������������� ���!"����#���$�%!�&�����'��ก(������)�&� �ก(�����!��� +"���ก������#�$#�ก�"���� ��!��,��ก������-�(��#���$�%!�&�� ��ก$�ก������������&".��ก�����/0.���#���$�%!�&��+"��!�!�������������ก(���������� ���ก�1����#���$�%!�&�� �ก�)��ก�� ���!"����#���$�%!�&��2�ก(�����!��� ������&".��ก����.���� ���!"���������� �����������"� ���"$�3�������3�!��� /�ก����ก��4��'�ก(������)�&�����'��#���$�%!�&����5������6�6���)��5�4����������������ก�� 2��1��)ก(�����!�������'��#���$�%!�&��&�'��$��5��������� &". �'��5�!�%!��"���4��$.� ��'��&�ก7��� �#���$�%!�&��"��ก�'��$�0ก26.+"���� �����4��$.�&�'�'�$��5���"���� �89���!�!��::��!�����3�!���

Abstract

The main objective of this article is to compare and contrast on the concept of

sovereignty between general law and Islamic law. It begins with the definition of

sovereignty and its theoretical development. The article also mentions de jure

sovereignty of both laws. Moreover, the article highlights the characteristics of

sovereignty. With regard to the concept of Sovereignty in Islamic law, the article

stresses the concept of Khilafat, roles of the Holy Prophet as well as the status of

Islamic state. The outcomes of the study reveal that general law regards that

sovereignty is belongs to all citizens of particular country. In contrast, Islamic law

holds that sovereignty is not belonged to human being but it is exclusively

belonged to God. However, vicegerent of God including the Holy Prophet and

legislature of Islamic state will play the role in dealing with such sovereignty.

�����������ก�

Page 60: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

56

�����

�#���$�%!�&����5��#���$#���:�!)����ก�����������ก���� �4��ก���������5����)������#���$ ������� �'ก��&".�� ก����ก��&�. ก��26. �ก��$�"��������� ก��'��<�������������#���$ 2����ก(������3%����0:$������'��#���$���ก�������ก���ก������5����)��#���: ���5�$�"��!)��.����ก��$�"����������ก(�ก1= ก���ก��������� ������.�2$�ก�)��ก���-�(� ��!%��>!���!�'�".���#���$�%!�&����) �ก�'� ��#� 2�.ก��ก# ���"ก(�ก1= 2�ก���ก������� �'������4����'��ก����ก&�".�� ���� �. �'ก������'�����ก���ก����2" ��5��/"7 $ก�� �1�%!�&�� ��� ���6�%!�&�� ก7"0&".$�ก�-�(� ��!%��>!���!2����)���#���$�%!�&����) ����4��$��5����ก#���"ก(�ก1= ก���ก������� �'������ '�/��'�ก � � $� " � � �� � � � � � ก � � � � ก � � � �� � � � ������4��% ���'����� ก��'��< ���ก������� �#���$�%!�&��$����5��?:����!)��.�����?:���������� ��5�ก(�ก1= �������.����ก(�ก1= �������� ��5���)���������.����ก��$�"����ก���ก������������ ��5�$�" �'� �ก��������3����������� ��5����ก#���"�0������3 �0� ������������3 ��)�������6!ก��3@� �#���$��.���)����� 3@� $# ����@�2��� 3@� ���@�4�����6�6� �#���$��.���)������ ก��'��< ���"7����'�����.�������)����$�ก������.�2$���)���#���$�%!�&������ก�)��ก���$.�����#���$�%!�&�� /0.26.�#���$�%!�&�� �!%�26.�#���$�%!�&�� ก�� �'� �ก�#���$�%!�&�� ���"$�ก��$�"��� ก�������ก�� �'� �ก����ก��26.�#���$�%!�&������!��(�!�1� ��������,2530:210-211)

������C������$��$��ก����������������'���#���$�%!�&����� ���!"���ก(������)�&� �ก(�����!���

,�������)�������������

�#��'� �#���$� ������������������)$�>!���!ก����'��2"��'�����)� "����)ก�'����2��.���.��'��#���$��5�!)�#���:2����ก������� "����)ก�'��ก��2������3���� �'� �ก���� ���ก������������������� (���!�� ก�!�3��,2521:1-4) '���#���$�%!�&������#���$0��"2�ก���ก��������� �����#���$��) "�������5��$.�����������)���� ���)�0��"������5��$.������� �.� ก7&�'�.����0'2��� � �� ���: 6 � � � � /0. 2 " �# � � � $��� �� � �' � � �5 ���� ��ก����'�����)������3������5�����)����"�'�"!� "�������5���3�����������ก��6 (�!�1� ��������,2530:212) ����ก�'����ก������)�ก7���������5��#���$0��"&�'���#���$��)�2"2���3��������"���������0�ก�'� (�@4 +���ก!�� ,2512: 15) �#���$�%!�&�� (Sovereignty) ����4!)�$����กก��2������������) 16 ��)��� �'�"!��������กก�� �#���$0��"�(Supremacy) ��ก'�� (�!�1� ��������,2530:212-213)

��ก�! 6 �ก���� 3���� 2��? $$���� � �� �ก ������� -� #!� 2������������ ��������!.!)�!� "�������.������2"����ก��'������2" ���������2"���#���$0��" �.� ก7&�'���#���$2"��)$&�$#�ก�"�#���$"��ก�'��&".��ก�'�&� �ก��.���5��������� ���/0.���#���$0��"��� ก(������)�&�&".������ก&�.�'�!�%!2����ก(����$�ก!"����ก7�'����)�/0.���#���$0��"��5�/0. 2�.!�%!"��ก�'�� "���������)�/0.���#���$0��"�ก��!ก!�%!"��ก�'�� ก7&�'��$����ก�.��!�%!"��ก�'��&".��ก�'�&� !)�2"��)/0.���#���$0��"ก��#���&�����'����������)��%��� �&�'��/0.2"�������"�.��ก��ก��#������#��)�"��ก�'�� 4-�!ก������/0.���#���$0��"$��5������"3�� �'�����6��%��� &�'��/0.2"������>!�%&". (����� �0�����1,2538:131)

��)ก�'��&�������"2��.���.�������5� ���!"����#���$0��"������������ก�!6�ก���?$$����

Page 61: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

57

��'��&�ก7��� ���!""��ก�'����5�&�2�����-�(���'����� E�)�&�'��$�ก!"����&".2�����>!���!����2"��)&�'���#���$2�ก��������26. "�������.�40"���2���!�������3���� �.�ก�����#���$0��"����!�!���� �'&�'���#���$0��"�����3���� $&�'��/�2�����>!���! ".����������#���$0��"�����3���� �������/0.���#���$������26.�#���$0��"�������

����/��ก��)���0������!1����1�)�������������

'��".���!��,��ก������-�(��'�".���#���$�%!�&������ �����$��� "�.�!�1� �������� &".�#�"��&�."���'�&����

1) �-�(��'�".���������#���$0��"���4�/0.��5��$.� (The Supremacy of God)

2) �-�(��'�".���������#���$0��"���4�������� (The Supremacy of the Pope)

3) �-�(��'�".���������#���$0��"���ก����!� (The Supremacy of King)

4) �-�(��'�".���������#���$�%!�&����5������3 (Theory of Sovereignty)

5) �-�(��'�".���#���$�%!�&����5������6�6� (Sovereignty belongs to the People)

6) �-�(��'�".���#���$�%!�&����5����6��! (Sovereignty belongs to the Nation)

(�!�1� ��������,2530:213-223)

�0������!1��,����������� -� #!)��2��3-1��4���1�

���6:���%�89��ก(����%���6��!&".�.���-�(��'�".���������#���$0��"���4�/0.�5��$.�(The Supremacy of God) +"��.���'� ���"���4!)���������'����0'2�.�#���:6����4�/0.��5��$.������.�$����ก���@������2��'ก7����#���$�%!�&����5����4�/0.��5��$.���)���� �0������!1��,����������� -� #!)��2�� ������

2��1��)��ก��ก�'���.���-�(��'�".���������#���$0��"���4�/0.��5��$.�ก7&".��ก�������ก 3���-�(��'�".���������#���$0��"���4�������� (Supremacy of the Pope) ������0'���"��".��������'������'�$�.��3�� �'��#���$���89�����$�ก������89����1�$�ก�+"��"7"��" +"��.���'�4�/0.��5��$.������5���!��%!��4 $��&�'��$���.�� �������ก������� &".��ก�� 2���ก���� �2���ก�����) $��&".����ก2�.4����� ����4���E0 (Jesus Christ) ��&�'�������� �� �4�)��'�$�ก����&������ $&".�>!���!����$�����1 �!������&". �'���4�����&".����ก��ก��#���:��� �����:�G���� (Saint Peter) 2�.��5�/0.�ก����"0 ���!���!ก6���������2�+�ก���'�$�ก4���� E�)�2���)�"��ก��:�G���� &".����#���$2�.4����������� �'�<�����@��������'�&���'��&�'��"�� "������4��������$����5�/0.���#���$0��"���89�����$�ก� �0������!1��,����������� -� #!)��ก�����( ������� �'�������ก�����5��.��� �-�(��'�".���������#���$0��"���4��������ก7��)�������!���� �4�����89����1�$�ก� �7� ก�'�������ก$��������������5��!�&�'���� ก'#���ก4����������ก�'�&� �-�(�2��'��)�!��2��1������� �-�(��'�".���������#���$0��"���ก����!� (The Supremacy of King) ���ก��26.�#��'��#���$�%!�&�� (Sovereignty) ���#��'��#���$0��" (Supremacy) ��5����� � �ก+"�����'�ก����!� ��5���(3�%!�?�� (Sovereign) ����/0.���#���$0��"2���3 �'���3 ��5�/0.26.�#���$�%!�&��E�)���5������3 �4����5���� �������3��)����

�0������!1��,������������������4�)�����*�*� �-�(��'�".���������#���$�%!�&����5������6�6� (Sovereignty belongs to the People) ��7��'��#���$�%!�&����5������6�6� ��6�6���ก

Page 62: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

58

��26.�#���$�%!�&�����2�ก!$ก���������+"���� ������$$�"ก���ก������5� ����6�%!�&��+"��.�� ���2�.��6�6�����ก/0. ��I�����#�ก�� ���� �-�(��'�".���#���$�%!�&����5������6�6�����ก!"$�ก�.���������+E 2�������6�)��::���6��� (Social Contract) E�)���+E��7��'������ก!"$�ก�����!����4�.��2$ก���������� ก����)����� ��ก���!�����������5���������ก'�2�.�ก!"�::���6�������

�0������!1��,������������������4�)��*�� �-�(� �' �". ���# ���$�%!� &�� ��5 ����6��! (Sovereignty belongs to the Nation) ���������'��#���$�%!�&��&�'26'�����6�6� �'��5����6��! �*��� ��5�!)���)���!������ 6��!�ก!"$�กก�����ก�����4��������ก�� E�)��.� �ก��5��� �'��� �.�$&�'����� �'�.����ก����ก�� �.��'����5� �*��� E�) � ��5���ก!) ���ก��'�� �-�(���� ��7��'��$�����1 ���6��!$ "���ก&".ก7 �'+"�6��! +"�/'��/0. �����6��! �/0. ����)&".�������ก+"���6�6����� ���)�&".�������ก �.�&�'26'/0. ��������(���)����ก �'��5�/0. �����6��! $����5��!�&�'�0ก/0ก��"+"��::�2"< ก����6�6�/0.����ก ����!���)$�#� ��6��!&".��7���)

3-15*1�����������5�ก���������� +"���)�&� �.��$.�����#���$�%!�&��ก��/0.26.�#���$�%!�&����5�������"���ก�� �'2�����ก�1��$.������$&�'&".��5�/0.26.ก7&". �����)����'�ก����!� ��5��$.�����#���$�%!�&�� ก����!� ก7��5�/0.26.�#���$�%!�&������ �'����)����)�����'��#���$�%!�&����5����6��!���������6�6� �#���$�%!�&��ก7ก�����5������$#������ก $�&�'��$��ก�� "�������5��$.�����%!�&��+"����2���ก���)�� $���.����/0. ������/0.26.�#���$�%!�&�� ��+"�&".�������������������!����$�ก/0.��5��$.�����#���$�%!�&�� �����3%����0: �'���6��1�$�ก�

&�� 4.�. 2540 ����� 3 �������'��#���$�%!�&����5�������6�6��&�� �'4� �'� �ก��ก��5��#���$�!�!��::��! �#���$��!��� ��#���$����ก�� �.� ��3%����0:ก������2�.�#���$�!�!��::��!��5������3@� �#���$��!�����5�����1��3����� �#���$����ก����5�������1 �.���� "�2�.��7��'��#���$�%!�&���.����/0.26.�'����ก$�ก�$.�����#���$��) �.$�!�

��ก�6�)������������� �#���$�%!�&���.������ก�1"���'�&����

1. �����"7"��" (Absoluteness) 2. ��������������)�&� (Comprehensiveness)

3. ��������(Permanence)

4.����&�'��$�0ก �'� �ก&". (Indivisibility)

,����!.!)�! (Absoluteness)

�#���$�%!�&����5��#���$0��"2� /'�"!� ������5��#���$��)�"7"��" ���!�0�1 2�������+"�&�'���#���$2" ����ก���!�%!N�����ก6���2"�����.��

,���,���,�#������ (Comprehensiveness)

�#���$�%!�&���'�����������!)�2�:'&4�����)���1���������3 �#���$������ �'��#���$�%!�&����0'�������ก!)���ก��'��2���3&�'�'���5����������"!� "�������� ก�2"<ก7���

,���7��� (Permanence)

�#���$�%!�&���'����0'�0'ก����3���&�+"�&�'0:���ก�����#���$�%!�&����5���� ��ก���.����)������3 �4��C�����.�0:!���#���$�%!�&��ก7��'�ก���'�0:!��������5���3

1 /012//3456789:/;<=;>;?0ก/ABC D.E. 2540 3;F/; 3

G0660FHI9; ����������� ��������������� ������ก���� �� !���������"�#�!��������$������%&'� ()���%����* +,�-�, ���.�.�//��+�0���%����� /�*$�

Page 63: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

59

,��������7-ก������ก!1 (Indivisibility)

�#���$�%!�&����5��#���$������%��� $��&�'��$��7�&". �'��)�����'�����0'2���3ก7�4��/����ก��26.�#���$�%!�&�� �#���$�%!�&������ก�1������)�����"���ก��&�'��$�0ก �'� �ก&". ��'��&�ก7��� �.���)�'������������C4�ก�� �'� �ก�4�)���5��$.�������'��ก��2������"���ก��2���3�"���ก����'����� �'����� �'� �ก�4�)���+�6� 2�ก��26.���� �'� �ก�����.���)��� �'���� ก�&". "����)����กก���'� Separation of power or separation of function�

�0���ก��������ก������

����ก!��� (Montesquieu) &".�������������1ก�����'����)���� �������6(����ก������ (LNEsprit des lois)� 2�����) 6 ������"��) 11 ����ก!���&".�%!����'�2���ก��3$���#���$��0' 3 ��'�� ��� 1) �#���$�!�!��::��! ก�'������#���$2�ก�����ก(������)���� 2) �#���$��!��� 3) �#���$����ก�� (�!�1� ��������,2530: 226-227)

������'�����2�ก�� �ก�#���$ ก7�4�)�$��.����� �2�.���ก��ก�� ก'���(� �4����ก��ก��ก.��ก'��ก�� �.� ก7$�#�&�0'�/"7$ก��&".+"��'�� �'�.� �กก��ก7���$4����ก��������)���'�ก���0ก26.�#���$��'��&�'��5�%����.����

�-����ก��5*1�����������

ก��26.�#���$�%!�&������0' 5 �0� ��".��ก��&". ก'1) ก�1���� ก��"�����5�/0.26.�#���$�%!�&��

2) ก�1�89���!�!��::��! �89����!���26.�#���$+"���� ก��"���ก��

3) ก�1�89����!��� �89������ก��26.�#���$+"���� ก��"���ก��

4) ก�1� �'� �ก��� ก�E�)��#���.���)�'��< ��ก$�กก����'���"7"��"�����ก����"7"��"

5) ก�1� �'� �ก��� ก�E�)��#���.���)�'��< ��ก$�กก�� �'2�.�ก�)���.��ก��&".��ก����

ก�6���,(ก��!�����4�3-15*1�����������

2�ก�1���)��� ก��"�����5�/0.26.�#���$�������#���$ ����#���$�!�!��::��! �#���$��!��� ��#���$����ก�� ����ก�'����ก������)�ก7����������#���$�����0'".��ก�� +"��!&".��ก�� �กก��26.�#���$

ก�6�9:�������;;�����9:��������5*1������<!���,(ก��!���ก��

ก�1���)��ก��26.�#���$�!�!��::��! ��#���$��!����'��ก��26.+"�������"���ก��������� ก��"���ก�� ����ก�'����ก������)�ก7���/0.��::��!ก(����ก��/0.������26.ก(������5�������"���ก��������� ก��"���ก��

ก�6�9:�����������9:��#��ก��5*1������<!���,(ก��!���ก��

2�ก�1���)89����!��� �89������ก��26.�#���$+"���� ก��"���ก��&". ก'ก�1���)/0.������26.ก(����ก��/0.��"!������"� ��5�������"���ก��������� ก��"���ก��

ก�6�������ก��,(ก�% �������1�������= ��ก��กก��������!.!)�!��>��ก>���!.!)�!

ก�1�$�"2�.��ก�� �'� �ก��� ก�E�)��#���.���)�!�!��::��! ��!��� �����ก����ก$�กก���ก����"7"��" ����2�.��ก��)�"��'���)$�#�&". ������������กก���'���5�ก�� �'� �ก�#���$�ก����"7"��" �0� ��ก�� �'� �ก�#���$��ก�1���$$�"2�.����ก89������ก��".��ก7&". +"�������89���!�!��::��! ��!��� ����ก�� �ก��ก$�กก�� &�'��89��2"���#���$��กก�'�ก�� �'��89���'�� �กก���#���.���)�������� �'2�.��ก������#���$2����ก�1� �6'�ก�� �'������$.���.���)�"��0����89����!����.��&".���������7�6�������3@� ����ก�1������.�89����!���26.!�%!������ �ก(�������89���!�!��::��! ��5��.�

Page 64: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

60

ก�6�������ก��,(ก�% �������1�������= ��ก��กก�� ��5�1�ก����)1��ก��!1��ก) ?� ก�1� �'� �ก��� ก�E�)��#���.���)�'��< ��ก$�กก�� �' 2�. �ก�) ���.��ก��&".��ก���� ��5��0� ��ก�� �'� �ก�#���$��)$�"2�.89���!�!��::��! ��!��� �����ก����ก�����$��E�)�ก�� �ก�� 89���!�!��::��!��ก$�ก����.���)��::��!ก(���� �.�������#���$��.���)2�ก��������ก����!�����6ก�� /'�"!����89����!���".��ก��ก��0.��������@!����&�'&�.���2$ '��89����!�����ก$�ก����.���)��!�������� �.�������#���$��.���)��กก(����2�ก�1�C�ก�C!���'�"'�� ����#���$���@��!�!��::��! $��7�&".�'���������� ก�&". ก'��� ก��!�!��::��! ���� ก���!���������ก�����+�.���'��ก��

���,�!)���� ����ก����ก�������������

2�ก�1��#���$�%!�&���0ก���2�. ก'����� �.�&�'�'�$��5�������������ก��'������ก7$�����"7��#�����'������ �����26.�#���$����!)�2�:'"��ก�'��&".�4���&� ���)��$�ก�������� ������.�$#�ก�"��ก��� (Jacques Martin, 1955: 50-53) ��ก$�ก���ก��26.�#���$�%!�&���������� $�ก!"/�����������������!%��� �����/!"4��"2�ก����!�����'�����ก���)��&�'&".

�#���$�%!�&����) ��5��������� ����$���.��ก4�'��+"�%���6��! ���)��$�ก����� E�)�&�'��!�%!2��#���$�%!�&����'�� �.$�!� ���)���+�ก�26.�#���$"��ก�'�� �.�ก7$26.��'������!%��� "����)���-ก�����&".��::��!�'�

tΒ uρ óΟ ©9 Ν à6 øts† !$yϑ Î/ tΑ u“Ρ r& ª! $#

y7 Í× ‾≈ s9 'ρé' sù ãΝ èδ šχθà) Å¡≈ x� ø9 $#

,������ : ������������ ��������� ����� ����� ������������������ � �� ��� ���! ����"#� ����$�� ( 5 : 45 )

".������"��ก�'�����-ก�����&".�%!�����'��6�"�$��'������QR���/0.����#���$0��"2���ก".�� ���)��$�ก4���� ��5�/0.�.�� ���5�/0.�ก����$�ก������'�� �.$�!� "������4���� ��'�������)���#���$�������ก��4!)���)�0ก�.�� ���������'��#��)����4���� ������5�ก(���� 4���� ��!�%!��"2�ก����ก�#��)���ก���)����)�ก�)���.��ก��ก!$ก���������� ���5���.���)�������� ��ก����)$�.���6�)�S?� ��>!���!�����'�����'����"+"�&�'�����)��&� ��6�6�&�'��!�%!89�8T��#��)����4���� ����� $&".���!�%!��������!�������4��$.� ก(����$�ก!"��������������� ���4���� ����ก�'����ก������)�ก7���4��$.���5�/0.���#���$�"7"��"$�&�'��$+�. �.��#��)����4����

���-ก�����&".ก�'������.���7$$�!�����#���$0��"�'���5����4��$.���'����� �4��4���� ����#���$2���ก".�� "�����ก>2����QR"���'�&����

βÎ) y7 −/ u‘ ×Α$èsù $yϑ Ïj9 ߉ƒÍ� ム∩⊇⊃∠∪

,������ : ���%��&������'(��)���%�� ��*����ก���,�-����.�)�������&����"/��������"/ (11:107)

Ÿω ã≅ t↔ ó¡ç„ $−Η xå ã≅yèø� tƒ öΝ èδuρ šχθè= t↔ ó¡ç„ ∩⊄⊂∪

,������ : &����"/%�� ���0�ก��(������� ���� & ����"/����1( � �� &�ก�)�� ����ก���%�0�ก��(��� (21:23)

��ก$�ก������-ก��������&".��::��!��ก�'�!)���)�0ก�.��&�'��!�%!��ก�#��)������!)��0ก�.����)�< �4��!�%!"��ก�'����5����4��$.�2�3��/0.����.����'�����

العالمني رب الله تبارك واألمر الخلق له أال

Page 65: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

61

,������ : &2����� ��0�ก����������ก%ก��� !������ !���*���$)��&����"/�� �� !� ��(��3�$4� ����������*�&���%���� ���ก�-�ก (7:54)

���QR�.���.� "�2�.��7��'�&�'��/0.2"$������0'�#���$��������QRE�)���0'2�3��/0.����.��$�ก����

�����$+��4�3-1�������������<!� ����

�!���&".��::��!�'��#���$�%!�&����5���������QR �'�4���/0.�"���2�3����)4���� ��5�/0.����.��$�ก���� 4���� $����!�%!��"�������4!) ��������� ���ก�����&".ก�'��������)�����2�����<���QR"���'�&����

u� tΒ r& āωr& (#ÿρ߉ ç7 ÷ès? HωÎ) çν$§ƒÎ) 4 y7 Ï9 sŒ ßÏe$!$# ãΝ Íh‹s) ø9 $#

,������ : &����"/���������&�ก� ���"��&�(������� ��� ��ก%�ก&����"/�� �� !�� ��"#�5�������������$�� (12:40)

وال ربكم من إليكم أنزل ما اتبعوا

ما قليال ياء أول دونه من تتبعوا

تذكرون

,������ : &�ก�%��%��1( ���������0�ก����������ก &�ก�%��%�ก&���%��)��&�ก�%���0� ����� ��1( ���(�������"3�"�����6 �#��%�ก&����"/� ������%�ก&�ก�%���� �� !����%��,��2ก (7:3)

/0. 2"��)����������>!�%&�'������ก�����#���$0��"��������QR �.�����'����/0.������5�/0.�>! �%����%���'��6�"�$� "����)���-ก�����&".��::��!�ก�)��ก�����)������'�

tΒ uρ óΟ ©9 Ο ä3øts† !$yϑ Î/ tΑ u“Ρ r& ª! $#

y7 Í× ‾≈ s9 'ρé' sù ãΝ èδ tβρã� Ï�≈ s3ø9 $# ∩⊆⊆∪

,������ : ������������ ��������� ����� ����� ������������������ � �� ��� ���! ����"# �����$�� (5:44)

���QR�.���.� "�2�.��7��'�ก��������2��#���$�%!�&�����4�/0.��5��$.�����$��5������"!����������5����!�����ก����(/0.�>!�%����%�)

2����)��!�������'�4��$.���5�/0.�#���$0��"�4���/0.�"��� �.� ���"7��#���������ก7���2��$��5�/0.26.�#���$"��ก�'��2�3����5���� �����4���� ���)��$�ก4���� ��0'�������4!)���ก��'�� $��&�'��$26.�#���$0��"&".+"���� $��$# � ��5��.������ � ���#���.���) ��4���� �ก�)��ก�����)����� ���$#���5��.���#�������.�2$�ก�)��ก�����������'����"� �3�������3�!���

�����)���� !�

��"���5�/0.E�)�&".���ก���!"�'� �����#��)�$�ก4��$.� ��5�����/����)���)�!����)�2�.���!���ก���6�)�S?���"�+"�&�'�����)��&� $�ก����<���QR������-ก����� $���ก����7�&".�'����"���"���)&".���ก�� �'�����+"�4��$.���ก��$40"�'� ���ก����� ���ก� ������ !�"#����$ %���

(��66�����R, 26:108,126,144,163,179) ��ก$�ก������-ก��������&".ก#���"���กก��������)�����"���'�&����

!$tΒ uρ $uΖ ù= y™ö‘ r& ÏΒ @Αθß™§‘

āωÎ) tí$sÜ ã‹ Ï9 Âχ øŒ Î* Î/ «! $#

,������ : ���������� ���7��"������ก%�ก�&#������)����� (ก����#��89� (4:64)

Page 66: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

62

Β ÆìÏÜ ãƒ tΑθß™§�9 $# ô‰ s)sù tí$sÛr& ©! $#

,������ : �������#��89���7�� �� ����)�ก.��#��89�� ���������(4:80)

���-ก������>!�%��)$������������5����!����/0.2" ����2"��)���&�'�������#���$�����"�"����)�����QR�������'�

Ÿξsù y7 În/ u‘ uρ Ÿω šχθãΨ ÏΒ ÷σ ム4 ®Lxm

x8θßϑ Åj3ysム$yϑŠ Ïù u� yfx© óΟ ßγsΨ ÷� t/ §Ν èO Ÿω (#ρ߉ Ågs† þ’ Îû öΝ Îη Å¡à�Ρ r& % [ u� xm $£ϑ ÏiΒ

|M øŠ ŸÒs% (#θßϑ Ïk= |¡ç„uρ $VϑŠ Ï= ó¡n@ ∩∉∈∪

,������ : �� �� �� !���ก )��)���(������&���%��)���%��� �&�ก�)���� �� !�%�� �� 5� �$�%�ก� �&�ก�)�%���� �%��� ������� ����) �����ก ����� ��&�ก�)� ����&�ก�)�� &("��" (�%��6��%��%)��&�ก�)�%�ก�������%������ ����� ���&�ก�)���%,��������� (4:65)

��ก$�ก��������QR�����������ก�'�

$tΒ uρ tβ% x. 9ÏΒ ÷σ ßϑ Ï9 Ÿωuρ >πuΖ ÏΒ ÷σ ãΒ # sŒ Î)

|Ós% ª! $# ÿ… ã&è!θß™u‘ uρ # �� øΒ r& βr& tβθä3tƒ

ãΝ ßγs9 äοu� z� σ ù: $# ôÏΒ öΝ Ïδ Í� øΒ r& 3 tΒ uρ ÄÈ÷ètƒ

©! $# … ã&s!θß™u‘ uρ ô‰ s) sù ¨≅ |Ê Wξ≈ n= |Ê $YΖ� Î7 –Β

∩⊂∉∪

,������ :� ( �"���ก ���5� �$����������5� �$��:��#��� ����������7� �)��&����"/ ��� ก, ����ก%ก�������� �,��� (&�ก�)�� ������#�ก����#���)��&�ก�)� ������ ��� ��#��89�� ����������7�

�)��&����"/���� �� ����)����������� ��� ��%�� (33:36)

���QR�.���.� "�2�. ��7��'�+"�!�%!�����#���$�%!�&����5���������QR �'�4���/0.�"��� '����"���5���� �� �ก���ก�������4���� 2�ก��26.�#���$�%!�&��"��ก�'��

@���)����@�� ���

����$�ก��)&".ก�'���������������"�&� �.� ก7�������ก���"7����)���)���ก�'��������2����5�/0.���#���$0��"2�ก����!����.������� E�)��#����ก7�����5�4��$.���0' '����� ก����ก���������)��.�&���!���ก!$ก�������3�����!26'��5�/0.���#���$0��"����+"��!�!��� �+"�4-�!��� ���)��$�ก�#���$������ ก�"��ก�'���0ก$#�ก�"+"��#���$0��"��)&�'��2�����������)�� ������� ��ก E�&". 3�������� ก����ก��������0ก���-ก�����ก#���"+"�26.�#� �"��8��� ��������4�)� "�2�.��7��'���� ก�"��ก�'���!&".���#���$0��"��0'2������������� �'��5���� �����/0.���#���$0��"����+"��!�!��� �4-�!��� ก�'����� ��5���� �����4� �$. ���� � ��� (Maududi,1990:218)

�#� �������� �!26'��5�!�%!���ก����!� ����������� �'���-ก���������'��������������� ����������QR�!26'!�%!��������2"��������)� �6���6��!2"�6���6��!���)� ���� ก��'�2"ก��'����)� �'��5�!�%!�����ก����)�������#���$0��"���4��$.���)��0'�����4�ก��� �������26.ก(�������4���� ��)�����/'���'�������Q�����" "����)�����QR�������'�

y‰ tã uρ ª! $# tÏ% ©!$# (#θãΖ tΒ# u óΟ ä3Ζ ÏΒ

(#θè= Ïϑ tã uρ ÏM≈ ysÏ=≈ ¢Á9 $# óΟ ßγΖ x� Ï= ø⇐ tG ó¡uŠs9

’ Îû ÇÚö‘ F{ $#

,������ : � ��������� ::�ก ((�������5� �$����� &�ก�%�� ���(����������ก���,�"����� !�����

Page 67: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

63

� � �� ���&����"/%�������&�ก�)���*�� �����#(� ������ ��� (�-�, 24:55)

�#���������������,�!������������������ก������� ������ก���������� $�กก����ก���.���.�4��'� ���!"�ก�)��ก���#���$�%!�&��2�ก(�����!���$ �ก�'��$�ก ���!"���ก(������)�&�+"�!���6!� ก(�����!�������'��#���$0��"��5����4��$.� �'�4���/0.�"���'������0�������6�6���)��.�&���!���ก!$ก�������3 $��5� �'��� ����������������4���� 2�ก��26.�#���$0��""��ก�'�� 2��1��)�����6�%!�&����������ก���������3%����0: �'���6��1�$�ก�&�� 4.�. 2540 ����'���6�6���5�/0.�� �# � � � $ 0 � � " "� � ��� � ก � � $� " ��� � � ก � �����)�� ��������3�����5�&������������ ���/0.26.!�%!����ก�������������6�6�

���6��#ก��

����� �0�����1. 2538. ก�������@�����-;, ก�����4I: #���ก4!�4 ����!������ ����#� ��. ���!�� ก�!�3��. 2521. ก��������*�

��>? � �1 �B�,�0���2>? � @ ���� � ก�������@�����-;, ก�����4I: �$�!:�!��ก��4!�4 .

�!�1� ��������. 2530. ก�������@�����-;.

4!�4 �������) 3, ก�����4I: #���ก4!�4 ���1ก��.

�@4 +���ก!�� . 2512. ก�������@����-;. �#���6�����!::���� (@�� 1),ก�����4I:�.�.4..

Jacqes Martin. 1955. Man and the State. Chicago. Abul ANla Maududi. 1990. The Islamic Law and

Constitution,Lahore:Islamic

Publications Limited.

Page 68: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)
Page 69: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 63

������������� �������������

������������������ ��.������� ��� ��!ก#��$� ������%�&�'� ������!����� �(ก#� )�������!���$�� ����� ������$�%*���+

�� !���

��������� ������������ (Epistemology) �� ����������� � ��!"������ก���ก!$���������%�&��������� �"%� '�ก���ก���ก!$�())!����*�+��ก�&������� $% �ก�&,% ������� -���"�.�,/0� $��.� ������� �������&! ก/%��)0,.ก.%� ก!�.���*��!ก� ��!"�� �"%� ก/1%��.12/����� �%��.12/�� ������ ����������,��)�� ,.%ก/1%���0)!ก�3���ก/!$�"�� �%���0�$ก���3�� ������ ����������,��)�� �%�� ��/��ก4���*� -�$��ก���ก!$����������.%� 5�)�ก�*��!ก��!"��ก/1%� ��� 6

Abstract

This effort aims to study the theory of knowledge which covers sources of

knowledge and its classification. The study showed that religiously all kinds of

sources of knowledge and its classification is accepted if they are not contradicted

with the teaching of Islam

�,#-+ �� ����� .� �� ��$��&�!�ก

/���� (Tales 624-548 B.C.)

-��/�5�%5&�.!7 ก��ก�83�� ������������ ������!'�0�%���1�35�%���������)0������ ����������,��)�� ��1�3)0$��/19�� �������,.ก.%� ก!� �:��0��1�3)0�!$��� 05�ก4)0��7� �%ก!$�������0��ก!$-���"�.�,/0����.� ก��� .�� -��/��"�� �%���1�3)0��������� �� � �1ก6 ��� ($1���, 2536)

����.� ก����0� (Heraclitus 535-475 B.C.)

�@ �3,��ก/��.1����!'�0�%���กA��,% ������� �%����.12/5�%+"%��0����!�2!� �.12/+��!'�0� ����!7����� �.12/����ก���ก!$:�0�)�� 9�� �����1�/!ก��0��� ���:�0�)����0�����($1���, 2 5 36 :136 ) � @ �3 , ��ก/� �.1 � 5&� , �& ��

�����!�:!�-3�0�%� �.12/ก����"���. �%� ��1�3 �:��0������!'�0�%���1�3)0��"���.�����$���35&��!7���1�3)0.� ���.12/�����$���3

���1����� (Aristotle 384: 322 B.C.)

���C.�.�/ ���!'�0�ก���ก!$�������������% � �������)0.� �������� ��ก/ (Universal) ,/0�����ก.�-���&� 5�%+"%�������� �D:�0,/0�ก�&��7�C&$! � �� ก��5&���9�� �������.���!'�0� ����!7� �'!,���� �� ����'��.�3,/0�!.�1���� �4������*��!� )0 �'!ก��+��%����� )�. %� �&��5�%�:� : ,.%.� �'!�� ��4))�� .��-���"�.�,/0.��,���� �! ��&��

2��3+� �� (Francis Bacon 1561-1626)

�$� ���!$��1�ก/1%���0)!ก�3��� ������!'�0�%���0�$ก���3�� ��0����!�2!���%��!7����������

������������ก��

Page 70: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 66

�*�+��ก�&������� ,/0�����!� �ก�%���������1ก %� �ก�&)�ก��0�$ก���3 ,/0��1�3)0�!$���5&�C&2%����0�$ก���3��%��!7�

��� ���ก������ (Rene Descateo : 1596-

1650)

�&�ก��3.� ���!'�0�%����������)�ก�.12/ ,/0�����.12/�����)�ก�"�.�(��� (Innate Idea) .���!'�0� ��� 05�ก4.�������1�3������+"��"�.�(������,)%�"!&+�ก���!$������ �/%��!7�ก4�� ����)�� ,�� �������+��!'�0� �&�ก��3.��� �%$�:�7�A��� ก�)ก���,/0������� )�.C&5&� ��)�ก�!�"�.��� (intuition) ,/0��-� �1��� (Deduction) (Ali,1994:45)

�)� �� (John Locke : 1632-1704)

) 3� /4 � ������!'�0�ก���ก!$�������������%� �������)0.� �ก�&/! ��0�$ก���3,/0�������)0�ก�&��7�C& �'!ก���!�2!� ���� ��1�35&��!�2!�ก4)0�����������ก,/0���������ก)0�*�+���1�3�!7���& ,/0������&��7�� ,/% ก*����&,% ������� �ก���')�กก���!�2!���1�3ก4)05�%��& �:��0)�.C&-���"�.�)0���E�: �%�D6 (Passive) ($1���, 2536)

� ���� ���� (Immanuel Kant: 1724-

1804) ������� / �����3 �������2�������0����0� �������&����!&,� �0�%� ก/1%�)�.���,/0�!.�1��� ก/1%�)�.���5&�+������*��!�.% )�.�:��0ก/1%���7�� �%�)�.�� ,/% � ������� +���0���ก/1%��!.�1������!'�0�%���������!7��ก�&��7�)�ก��0����!�2!�� ��1�3 �����3�� �%��!7 )�.,/0��0����!�2!/� ��1�3�� ,/% ก*����&,% ������� C&��������!7�)0�ก�&��7�C& �'!��-�ก��2��2����0�%� ��0�$ก���3,/0�.12/ �����35&���� �%���������!7��� �%� ��0�E� ��

(1) Priori �� �����������������-��� ���0)�ก��/��0�$ก���3 ,.%�������*��!�ก�%���0�$ก���3

(2) Posteriori ���� ����������5&���)�ก��0�$ก���3 (Ali, 1994)

�,#-+ �� �����!�&���� �� �'� !�$� �� ���

��/������'�������+������*��!�ก!$����������� %� ��ก ��/��5�%�:� ,.%)0� �+���1�3�������!ก.% ������� ,.% ��/��! ���ก�� +��1ก��,�� �������� 5�%�%����)0 �%���+& )0 �%+�������!$�!��� �%+�E��0'�ก� ����ก4.�� �:��0��������!7�����:�7�A��� ก��:!F����1�3 ����ก1�,)� �����)����� �!F�-���,/0 ��-��� ��������������*��!�+��1ก�!7�. �� ก���� �%� ��1�3 ���������%��!7����)0�*�+���1�3���)!ก.!�� ���)!ก)!ก���/ ,/0���)!ก2�� E�$�/2���� ���� �0@,�ก�����ก��0���/ ��! �1@!��!& (� �����!�.�) ��,&%�%��) �!7����� �0@����ก���ก!$������� (96 :1-5) �:��0:�0 �3 !// @�� ����%���1�3��������������%��!7����������)0,ก,0�0�%� ����&�,/0����"!��5&�

��/��5&�.�0�!ก�� ������� ,/05�%�*��� �%���������!7�)0������������� C/ก�� �� -���,/05�%�*��� �%���������!7�)0��)�ก2��+& �:��0������� +� ��/���!7� �������������� $� ���ก�� &! ��� !/ก��&� 5&�ก/%���% �������� +� ��/��)0�� $�/1���������!7 �� -���,/0�� C/ก C&5�%�*��� �%���������!7�)05&���)�ก��0�$ก���3 �!�"�.���� �� �.12/ ,.%.� ��� �� �5��%���������!7 �&�!7�)0.� 5�%�!&,� ก!$�0����:�0 �3 !// @�� ��0����� +� ��/������������5�%�!&,� ก!$�0@� ��������!7�% �)0�� �%������������� ��/�� &���.12/&! ก/%�� ��/�� )� ������ ก��,�� ��������)�ก2�����5�%�%�����/%��!7�)0����+��ก4.��&! �0@

Page 71: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 67

!$tΒ uρ $uΖ ù= y™ö‘ r& ∅ÏΒ y7 Î= ö6s% āωÎ) Zω% y Í‘

û ÇrθœΡ öΝ Íκ ö� s9 Î) 4(# þθè= t↔ ó¡sù Ÿ≅ ÷δ r& Ì� ø. Ïe%!$# βÎ)

óΟ çGΨ ä. Ÿω tβθçΗ s>÷ès? ∩⊆⊂∪

�� ��� : ���������� �������ก ���������� ��ก��ก������������������� ��ก !�ก�"� #��#$���������%&����������'������ �&� ��ก����!�ก����� ��� (16: 43)

�*�5����.� ���2�������� �*�. $� �*������75&����กI+� �0@3

ôΒ r& uθèδ ìM ÏΖ≈ s% u !$tΡ# u È≅ ø‹ ©9 $# # Y‰ É`$y™

$Vϑ Í←!$s% uρ â‘ x‹ øts† nοt� Åz Fψ $# (#θã_ö� tƒuρ sπuΗ ÷qu‘

ϵÎn/ u‘ 3 ö≅ è% ö≅ yδ “ ÈθtG ó¡o„ tÏ% ©!$#

tβθçΗ s>ôètƒ tÏ% ©!$# uρ Ÿω tβθßϑ n= ôètƒ 3 $yϑ ‾Ρ Î)

ã� ©. x‹ tG tƒ (#θä9 'ρé& É=≈ t7 ø9 F{ $# ∩∪

�� ��� �������"��������(#ก������'�)�'*� ���(�!"������+,� �������*������-�����"���#���ก��. �-�ก��'����� / �����#�'�����..�"��!������"���"� (�����*��ก#%������.#$�(�'�. ��#��� /ก���#$���*�?) �����ก�0�&�%���������ก#%���� ����#$��������ก#�� �* � �# � ��� � �� � % � � � ��� �������12�1�#$������ ���)��3ก�� (39 : 9)

��������!7�������� ����*��!������1�3)0.� ,�� �,/02�����)0.� �%�� &����������.��� 5�%�%�����/%��!7�)0 �%+�E��0+&ก4.�� �� )0 �%+�E��0� ���� &! �0@

* $tΒ uρ šχ% x. tβθãΖ ÏΒ ÷σ ßϑ ø9 $# (#ρã� Ï�Ψ uŠ Ï9

Zπ©ù!$Ÿ2 4 Ÿωöθn= sù t� x� tΡ ÏΒ Èe≅ ä. 7πs% ö� Ïù

öΝ åκ ÷] ÏiΒ ×πx� Í←!$sÛ (#θßγ¤) x� tG uŠ Ïj9 ’ Îû ǃÏe$!$#

(#ρâ‘ É‹Ψ ãŠ Ï9 uρ óΟ ßγtΒ öθs% # sŒ Î) (# þθãèy_u‘ öΝ Íκ ö� s9 Î)

óΟ ßγ‾= yès9 šχρâ‘ x‹ øts† ∩⊇⊄⊄∪

�� ��� : %���0�#�4����#$������ %#�'���������ก (��� ���(����%) !����ก#��#$��� #��#$�5��� ��3�� ����. ��ก�+ �� ����ก!�ก�"��#$��� ��ก� (���(���) �!*�� (!�ก������*�) ���03ก6�����"������0��������!*��!�ก��$�����$����ก !�ก!���"���"� (�����ก������(���) ��*��!�ก�"�ก�#%���#�!�ก.� �!*��!�ก�"�����# � ��.� (��%�%#22#.�"���#��� ) (9 : 122)

�*�5� ��/��)� +������*��!�ก!$������� ��/��+������*��!�ก!$������� �:��0���������%��!7����)0�*�+���1�3$��/1�� �����*���4)5&� 5�%�%�)0���������*���4)+�C/ก��7�� C/ก��� &! �)�0� '��&��%�

�� ��� : �'�ก7.����������'8 ('����)���7���ก��ก��"��) -�ก (��$) �"����9�%#.��#����'������� � � � ' � ก7 . � � ��� .� � � ก � � ('����)���7���) -�ก���� �"����9�%#.��#����'������ ����'�ก7.�����.���ก���#$�������ก#� �"����9�%#.����'������

���� )�กก��5&���9�� ������� �� ������� �����0����A�� �%��'��&��1@!��!&2��9�� ��������!ก� !// @,/0����,$$ %� ,% ��1�"�.�)� � +�:�0 �3 !// @�� �:���:���������+�ก!$�%�� &! �0@

Page 72: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 68

’ n?≈ yètG sù ª! $# à7 Î= yϑ ø9 $# ‘,ysø9 $# 3 Ÿωuρ

ö≅ yf÷ès? Èβ# u ö� à) ø9 $$Î/ ÏΒ Èβr&≅ ö6s% # |Óø) ãƒ

š�ø‹ s9 Î) … çµã‹ ômuρ ( ≅ è% uρ Éb> §‘

$Vϑ ù= Ïã’ ÎΤ ÷Š Η ∩⊇⊇⊆∪

�� ��� : #��#$� �#��� /'*�!������������ ����� !���������)�����#�������� ��������� ���%�� ���ก��� ���#�ก+���� ก ������� ��8"��!����'8���%�� ���������������. �!����'8�&�� � -����'8�(�%��-���!���!��'�������ก "��!�����&� (20: 114)

���� ���� �%���$���9�ก!$�%���$�� ���ก4���� �ก���� ������ ���,�& �� �����*��!�� ก��,�� �������� �*�5��$���9�)� ��0� �3���)0,�� ��������)�ก�$�� ����!7 6 ����%��� ก4����'��&� ��� ��7 � ก� &��7 � �:��0�% ��.�0�!ก�� �����*��!�� �������

ก��,�� ��������������� �����0����A�� �*��!$��/��1�3 ,/0�� ����������� ��/��1�3C&�D:�0 %� �� 2����������1�/�� :�ก����/%��!7�)0.� '�ก�����������ก���ก!$'����� .� �:��0'������ ����,% ก��&*� ����"���. �ก���ก!$���� ��7:�0 �3 !// @.�!��%�

* $tΒ uρ šχ% x. tβθãΖ ÏΒ ÷σ ßϑ ø9 $# (#ρã� Ï�Ψ uŠ Ï9

Zπ©ù!$Ÿ2 4 Ÿωöθn= sù t� x� tΡ ÏΒ Èe≅ ä. 7πs% ö� Ïù

öΝ åκ ÷] ÏiΒ ×#θßγ¤) x� tG uŠ Ïj9πx� Í←!$sÛ( ’ Îû ǃÏe$!$#

(#ρâ‘ É‹Ψ ãŠ Ï9 uρ óΟ ßγtΒ öθs% # sŒ Î) (# þθãèy_u‘ öΝ Íκ ö� s9 Î)

óΟ ßγ‾= yès9 šχρâ‘ x‹ øts† ∩⊇⊄⊄∪

�� ��� : ���%���0�#�4����#$������ %#�'#%'���������ก (��� ���(����%) !����ก#��#$��� #��#$�5��� ��3�� ����. ��ก�+ �� ����ก!�ก�"��#$�����ก�

(���(���) �!*�� (!�ก������*�) ���03ก6�����"������0���� ����!*��!�ก��$�����$����ก !�ก!���"���"� (�����ก����(���) ��*��!�ก�"�ก�#%���#�!�ก.� �!*��!�ก�"�����# � ��.� (��%�%#22#.�"���#��� ) (9 : 122)

ก��,�� ��������&������$���1�-�K+ ) 5�% � :� ,.% ) 0�* � + � 2�� ��� , � � � 5&�ก/�����2����� ,.%! �� ����2/$1��*��!$2�����,�� � &! ����%��'��&� (� �����!�.�,/0����)*�����) ��,&%�%��) ก/%�������%�

���������ก��!*��������'������ # � �#$ � � " � ��� �#$ � ��� � ���� � �"���#��� ��ก���#���"��ก�#% (�#�%���"���"�)

%#��3ก-�.����6�

�� %�&����4$�����+56���!� �� ���

����)�� ��1�3��"�.�ก*����&���.�*�.� �%�� �&!�9�� �� ������1�3��,�ก�!7���-�.1ก*����&��)�ก&�� &! �0@

ô‰ s) s9 uρ $oΨ ø) n= yz z≈ |¡Σ M} $# ÏΒ 7's#≈ n= ß™ ÏiΒ

&ÏÛ ∩⊇⊄∪

�� ��� : "��*��#�������� ����%#�����+6�8����ก4�.+����������ก�� (23 : 12)

,���%�� �&!�)0��-�.1ก*����&���.�*�.� ,.%$��&��/� �ก0@5&��!$ก��$!�"�+��� �����0.% �%�� �&!� &! ���กI+� !/ก1� ���%�

øŒ Î) uρ $oΨ ù= è% Ïπs3Í× ‾≈ n= uΚ ù= Ï9 (#ρ߉ àfó™$# tΠyŠ Kψ

(# ÿρ߉ yf|¡sù HωÎ) }§Š Î= ö/ Î) 4’ n1 r& u� y9 õ3tFó™$# uρ

tβ% x. uρ zÏΒ šÍ� Ï�≈ s3ø9 $# ∩⊂⊆∪

Page 73: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 69

�� ��� : ������)��3ก&3� "1��������ก� ���ก ������ก� /� � !�ก�������+�� �ก ��#��&� ����!�ก�"��+��ก#�#��#$�!�ก��� ��#$�ก7ก��ก��%�ก�����. ��%��� (2 : 34)

�:��0�.1+&$��&��/� �ก0@.� ก��ก��$.% �%�� �&!��!7 6 ����%�� �&!���-�.1ก*����&���.�*�.� ��� +�$��&��.12/&! ก/%���� ������� �:��0/! )�ก���:�0 �3 !// @�� ���� �&!�,/0�� ��L���������� � 5�+��%� � �%�� :�0 �3 !// @ก4�� � ��� "�� � ��� .%� 6 +�,ก%�%��&! ���กI+� �0@M

zΝ ‾= tæuρ tΠyŠ# u u !$oÿôœF{ $# $yγ‾= ä. §Ν èO öΝ åκ yÎ z÷ tä

’ n?tã ÏΑ$s) sùπs3Í× ‾≈ n= yϑ ø9 $# t ’ ÎΤθä↔ Î6/Ρ r& Ï !$yϑ ó™r' Î/

Ï Iωàσ ‾≈ yδ βÎ) öΝ çFΖ ä. tÏ% ω≈ |¹ ∩⊂⊇∪

�� ��� : ���!����'8��������#�������%����*���#$��� ("�����!�����#$�����) ��#���ก�#$��������������� ��#$��ก ��� ������ก� ���.�#�� � !�ก����������"���&� &3�%����*��"��������� ���$ ��ก!�ก������������#����� (2 : 31)

/! )�ก:�0 �3 !// @�� � �"�� � ��� .%� 6 +�ก!$�%�� �&!�,/�� !// @ก4�� ���ก$��&��/� �ก0@ ,/0�� ����%���� ��7�� 05� $��&���/� �ก0@. $5�%5&� �:��0����������:�ก.����!7�)*�ก!& +��� .� ก!����� ��� ���$��&��/� �ก0@. $5�%5&��%�� �&!�ก/!$. $5&� )�ก�!7�:�0 �3 !// @)� �� $!�"�+�$��&��/� �ก0@91N�& (ก��ก��$) .% �&!� ,/0$��&��/� �ก0@ก45&��I�$!.�.�� ก���� �$/�9&! ���กI+� �0@

�� ��� : �����*������.�#��ก ��������ก� � � !�ก����������'����. ���#��&� !�#�!�ก��� ��#$�ก7����'���� (-�+61��

(�!) �ก������%��; (�!����������) �"�"#"*��������.� ����"����������3����ก�+ �����1�'+1 �.12/���$��&��/� �ก0@ก��9�N�&.% �%��

�&!��!7�5�%+"%�:��0-�.1ก*����&� �%��,.%�����:��0����������:�0 �3�� � �+�ก!$�%���*��%� ( كلها ء امسا ) ���:�0 �3�� � �+�,ก%�%�� �&!��!7� �!ก ����-�$�ก�1 ��,/0�!ก��&�1�/�����!'�0���.%� ก!�&! ��7

�!�&�+5)(5� ( كلها امساء ) ���� "�� � ��� .%� 6 �����1�3�1���� �"%� ��1�3 �!.�3 C/ก E���� ����.�� �!'�0��7����� �$�1 !$$�9 ,/0�ก�0.0&0@ (Tabari,1987:229)

�!�&�+5�� ( كلها امساء ) ���� "�� � �/� �ก0@�!7 �& �!'�0��7�����!'�0� !/-� $� (Tabari,1987:229)

�!�&�+5�� ���� "�� �!7 �&� /�ก/�� �&!� �!'�0��7�����!'�0� �$�1 �!& @.'.660

�!�&�+5�+5 9�� �����!'�0� !/-�I�0$0�� �%�����!'�0�%� ( كلها امساء ) ���� "�� � /�ก/�� �&!�,/0"�� � �/� �ก0@3 5�%+"%"�� � �!�/�� ��� !/-�I�0$0�����!'�0�"%���7�:��0+� �0@3&! ก/%�� !// @.�!� �%��*� )عرضهم ( �%���*������7!� (هم)��:������+"�,����1�0/,3�/� �ก0@��กก�%�)0,���!.�3��� � (Tabari, 1987) %� 5�ก4.���!ก ����-�$� !/ ก1� ��$� ก/1%�ก/%���%��*����:������,����� /�6 "��&9�� ����� ��1�3&��$� ��!7 ก4)0+"��*��%� ( هم) &! ���กI+� �0@

ª! $# uρ t,n= y{ ¨≅ ä. 7π−/ !# yŠ ÏiΒ & !$Β ( Ν åκ ÷] Ïϑ sù

Β Å ôϑ tƒ 4ϵÏΖ ôÜ t/’ n?tã Ν åκ ÷] ÏΒ uρ Β

Å ôϑ tƒ 4’ n?tã ÈΝ åκ ÷] ÏΒ uρ ÷,s# ô_Í‘ Β

Page 74: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 70

Å ôϑ tƒ #’ n?tã 8ìt/ ö‘ r& 4 ß,è= øƒs† ª! $# $tΒ â !$t±o„

4¨βÎ) ©! $# 4’ n?tã Èe≅ à2 & ó x« Ö�ƒÏ‰ s% ∩⊆∈∪

�� ��� : ����#��� ���%#����#.�8�+ก.#�����ก�$)� ;3��%�������ก!�ก�#������#.�8�����*$���%�����"���#� (�� � ��) ���%����������#.�8������%�"����"��� ���%����������#.�8��� ���%����"� �#��� 8���%#��ก��������!����'8��������'8 ������� �#��� 8�#$�������+(�!���*��+ก���� (24 : 45)

��������!7�5�%�:� ,.%)0ก�0&!$� �%�� �&!� ,.%�������)0ก�0&!$��1�3�1ก�� &! ���:�0 �3 !// @.�!��%�

$pκ š‰r' ‾≈ tƒ tÏ% ©!$# (# þθãΖ tΒ# u # sŒ Î) Ÿ≅Š Ï% öΝ ä3s9

(#θßs¡¡x� s? †Îû ħÎ=≈ yfyϑ ø9 $#

(#θßs|¡øù$$sù Ëx |¡ø� tƒ ª! $# öΝ ä3s9 (# sŒ Î) uρ Ÿ≅Š Ï%

(#ρâ“ à±Σ $# (#ρâ“ à±Σ $$sù Æìsùö� tƒ ª! $# tÏ% ©!$#

(#θãΖ tΒ# u öΝ ä3Ζ ÏΒ tÏ% ©!$# uρ (#θè?ρé& zΟ ù= Ïèø9 $#

;M≈ y_u‘ yŠ 4ª! $# uρ $yϑ Î/ tβθè= yϑ ÷ès? ×�� Î7 yz

∩⊇⊇∪

�� ��� : -��%������0�#�4���<� ��*����������ก� ���ก !�ก����� � �����ก������������+��+� !�ก����ก7�����ก�������"��!����#��� /�����������ก����"����ก !�ก���� (���#�ก����� /) �����*���������ก� ��� ����+ก"3$��*���ก��� �+��+��#$� !�ก����ก7���+ก"3$��*� �� ����#��� ����ก� ��%������0�#�4���ก!�ก�������%������ � �# % ' � � � ��� � � � � > � �# � � ����#��� /�����%����������������

!�ก����ก���)�(58 : 11)

� ก)�ก�������)0ก�0&!$� ��1�3,/�� ������� ��%��!7����)0�*�+���1�3 �ก� ก/!�.% 2�� E�$�/ ,/0����2����$� &��&ก� �%��'��&� (� �����!�.�) ��,&%���) ���,��)�� !/ก1� ��,/05&�ก/%���� ��� �/%���7�%�

š∅ÏΒ uρ Ĩ$Ζ9 $# Å_U!# uρ¤$!$# uρ

ÉΟ≈ yè÷Ρ F{ $# uρ ì# Î= tFøƒ èΧ … çµçΡ≡uθø9 r& š�Ï9≡x‹ x.

$yϑ ‾Ρ Î) y øƒs† ©! $# ôÏΒ Íν ÏŠ$t6Ïã (# àσ ‾≈ yϑ n= ãèø9 $# 3 āχ Î) ©! $# ͕ tã î‘θà� xî ∩⊄∇∪

�� ��� : �������� ��+6�8 ����#.�8 ����0+�#.�8 ก7�����ก�������� �����ก#� ��������������ก��ก�#�. ��#��� ��%���% � �"��! � �� � '8 '* � % � � � �+ � � � � � (%���������) ��������#��� / �#$������������)���� �������(#����� (35 : 28)

,/0�)�0� �%��'��&� (� �����!�.�) ��,&%�%��)

�� ��� : %����+����� (������) '*� ��� �*%����ก"��%���0���

(������-���%�+ ��2� )

��1�3�1ก����"�.�ก*����&���.�*�.� 5�%�%�)0��-�.1ก*����&��)�ก&��&! �"%� �%�� �&!��� �ก�&)�ก������3��� �ก!$:�ก����1ก�� �ก��1�35��9�� ����������% �)0����2�����.�*�.� +��� ก/!$ก!��ก������������ ���)0����2������� �% �$�1 �!9 �&ก/%���%� $1��/9�� 5&��!$��������!7��� �% �� ก�%�2�������'�!�-�,.%5�%5&��!$�������(Abdullah,1982)

ก� ��� "� �� . �% � ��1 � 3 ก � � ,�& :�.�ก���.%� 6 � ��1�3/���5&��!$ ��-�:/)�ก������� ��-���� ��1�3,.%/01�,.%/0��!

Page 75: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 71

/�����7� �%ก!$�������� :�ก����/%��!7� ,/0��������!7�5�%�:� ,.%)0�������*��!�.% $��&��1�/�� ,.%��������!7�)0�������*��!�.% ��1�3�1ก�2%�:!�-3 �1ก"�"�.�'����

���ก��.�&%�&�7�$� �� ��������

�*�+�E��� ��!$������� ��������!7���/��*�&��ก!� �"%� �*��%� 91 �0 )شعور (�1��P0@ (معرفة ) ,/0 �5*�0(����7� 7!��*�%., )علم ( �/��+"�+�/!ก��0���.%� ก!�

'���� 30 �%���&��ก'!:�3�) ��)�กشعور ( ��90 �9 )شعر�0 (��0� ���� ��������� .�0�!ก �! �ก.Q (Cowan,1976) �%���*��%�"1 �7!� )شعور ( ������ ������� ����.�0�!ก ���������ก �����*���กQ ,���%�91 ��)0���� ������� ,.%�*���75�%���������)0,�& �� �������� !// @5&� �:��09� ���� ����������5&���C&2%����0����!�2!� (Encyclopedia of Islam,1927 :469)

'���� &��2&�����&��ก'!�:3��� )معرفة( )�ก�*��%� 0���0P0 ( عرف) ���� ��� .�0�!ก �1� � � � Q (Cowan,1976:605) �* � �% � � 0 �� P 0 @M ���� ������� ����.�0�!ก ������&Q(Cowan,1976:607)+� Encyclopedia of Islam (1927:469) 5&� -�$��*��0 M��P0@M�%����� ���������� 5&���C&2%����0�$ก���3,/0ก��+��%����

'���� �� �%���&��ก'!:�3�) ��)�กعلم 8 ( �9 )علم 0/��0 (� ���� ��� ��������� �1����Q(Cowan,1976:635) +��! �� /�9�� !/ ��!$ ( العرب لسان ) (Lisanal Arab,1955:52,416-417) 5&�+�������� �*���7�%�

1. � / � � �� � �* � ��� � � �� �1 � /! ก ��0� !// @2���� � $���

2. �/� �����*����.� ก!�����ก!$�*��%� !/- (اجلهل) /@!�

3. �/� ���� ���

4. �/� ���� ����� ���� /!ก��0

C��9�� � (Rosenthal, 1992:51-67) 5&�+�������� �*� - �/�. �%����� ก�0$�� ก��������� ก�0$��ก��9�� ก��5&���,/0,�� � (�������) �����"�� �!'�0 :�.�ก�������ก����� ก!$ก��ก�0�*�,/02/� ก��!� ��� ����.��

)�ก������� �*�.%� 6 ��� .�� $� �����!'�0�%��*� -�0 ��P0@. ,/0 - �/�. ������+"�,��ก!�5&� ,.%����)�� �*��!7 � ��7������,.ก.%� ก!� �*��%� �0 ��P0@ 9�� ����ก'!:�3�&����)�ก�*��%� 0���0P0 ( عرف) �*0(���7���กI+� !/ก1� ��+����� �*�ก�����������())1$!�ก�/ ,/0 &�.ก�/ ,.%�*��%� �0 ��P0@,/0�*��%� ���P)05�%���กI+�ก1� �� !$&1// @ (Abdullah,1982:84) ก/%���% � �* ��%� �/�����กI+� !/ก1 � �� ��กก�%��*��%� 0���0P0 C&�*� �/�����กI+�ก1� �� 750 ��!7 +���0����*��%� 0���0P0���กI+�ก1� ���:� 27 ��!7 ,/0�*� 0���0P0������กI+� !/ ก1� ���!7�5�%5&��������ก���:!�ก!$�������� !// @ ,.%�*���7ก/!$�ก����� ก!$�������� �/� �ก0@,/0�������� ��1�3 ����,.ก.%� �0�%� �*��%� �/�,/0�0 ��P0@�� �*��%��0 ��P0@�����������,�$ �:��0�*���7���� �������� ��1�3 5�%���������)0�*�5�+"��:�� ,�& �� �������� !// @ ,.%�*��%� �/��!7������������ก��� ,/0�� $�/1� ���������)0,�& �� �������� �/� �ก0@,/0 !// @&! ���กI+� �0@

�� ��� : !�ก�"����.�%� � ���%!�.��� �!����'8 ���� ��'������ (���*����� ��#$����) �ก�����������!����'8�������������������� ��#$� �������!����'8�����%������� ��ก�#$���������2�1�#ก (2 : 2)

�%��+�ก������)0,�& �� �������� ��1�3 ������������)0+"��!7 �*��%� �/�,/0�0 ��P0@

Page 76: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 72

�*���������������.� ����ก!$�*��%� �/� �0 ��P0@ ,/091 �� �� �%��*� )جهل ( /@!� �%��*��!@/����!ก)0���� 2�����5�%��������� �� ���� ��0"�"�.�ก% �ก��ก*����&�%��'��&��1@*��!& (� �����!�.�) ��,&%�%��) �:��0:�ก�����"���. �%C&���')�ก'��&�,/05�%���!�E��3"�7�*� ,.%����)�� �*��%��!@/�� ��@�/�0@3�!7� ��)�ก��ก'!:�3�&���9 (جهل ) 0/0@�%��0� ���� C %��/�, 5�%��� 5���.12/ ��0:�.� %� C %��/� (Cowan, 1976) +� ��/���*��%� �!@/�� ��@�/�0@3�!7������������ก��� �:��0�*���7����

1. ���')�ก�������

2. �������"�� ���2�&

3. �I�$!.�+���� ���2�& (Wan Daud, 1994:132)

)�ก��������� .�� 1�!� $�� @�"�� 9�� "���1"��กก1� " ��������%� �$�@�ก�� ($�&�,% �������&����� ) ,.%�1�/��ก/!$���ก����%� $��!@/ ($�&�,% ���� ��"�) �ก�*��%��!@/�!7����� ���')�ก�������,�%� � 1�!� �$�1@�"��)05�%5&��!$ก����������%� $� �!@/ �:��0�������2�������������� ,.%&�������"�� ,/0ก��ก�0�*����2�&���)� ��ก�������&! ก/%��

� ก)�ก�*��%��!@/ ! �� �ก/��*���������������.� ก!�����ก!$������� 9�� �*�.%� 6 �/%��!7�5&��!$ก��ก/%��5��+� !/ ก1� �� �"%� "1$ � (شك) กกM!" (سبهة) @0@$M 9 (ريب ) )ظن ��3 ( (ظلمات ) .��1/1� (باطل ) /���$ (نسيان ) ����9����.��

�0��&� )شبهة(

"1$@0@ ���� �/���/� ก!� &�,/����� �ก!�,.%����)�� .% � ก!� +���� ��7 ���� �����/���/� 9�� ���5�%���������)0,ก,0��� �/%��!7�5&� .!� %� �"%� ���1�/������� ,.% ก����� �2���I���-,/0���2���!7�ก4 �%�%��ก/� 2���I���- ���� ����4�,/�����5�%���������)0. $5&��%���+&

�����1�/�� �:��0ก��,.% ก�� ����/���/� ก!$2���I���- �/���/� ก!���7���� "1$@0@ �*��%� "1$@0@��7)0�� $�/1�:�.�ก���� ��1�35�%�%�)0����ก��,.% ก� ก��ก�0�*� ก����& �ก����"1$ @0@+����� � '������� �!7�ก4)0�������.� ��� &! �)�0� �%��'��&� (� �����!�.�) ��,&%�%��) �%�

�� ��� : �'�ก7.�� (����9�%#.�) '����'�3�ก#%��ก�+ �� #��#$��"� (����� ) ��%���!�ก�#$� (������-��+����)

'���� "1$@0@5&����กI+�ก1� ��/� �0@&��ก!� �"%�

* uθèδ uρ ü“ Ï% ©!$# r' t±Σ r& ;M≈ ¨Ψ y_

;M≈ x©ρá� ÷èΒ u� ö� xî uρ ;M≈ x©ρâ÷ ÷ê tΒ

Ÿ≅ ÷‚Ζ9 $# uρ tíö‘ ¨“9 $# uρ $� Î= tFøƒ èΧ

… ã&é# à2é& šχθçG ÷ƒ“9 $# uρ šχ$Β ”�9 $# uρ

$\κ È:≈ t±tFãΒ u� ö� xî uρ 7µÎ7≈ t±tFãΒ 4 (#θè= à2 ÏΒ

ÿÍν Ì� yϑ rO !# sŒ Î) t� yϑ øOr& (#θè?# u uρ … 絤) ym uΘ öθtƒ

Íν ÏŠ$|Áym ( Ÿωuρ (# þθèùÎ� ô£ è@ 4 … çµ‾Ρ Î) Ÿω �= Ït ä†

šÏùÎ� ô£ ßϑ ø9 $# ∩⊇⊆⊇∪

�� ��� : ���!����'8�#$�'*���������������"3$� ;3������#$������#$����&�ก���������"3$� ���� &�ก���������"3$� ���.���������#����!*� -������"���#�. ��? ก#� ������.� � �� ��# %�� ��� �#$ � ��� �# ก61�'����'�3�ก#� (��ก �������) ���� '����'�3�ก#� (��ก ��"���#�) ��%��-('��ก��"���#��&���*����ก�� ������ ��� ���#��������4����#���� ���#��� �ก���ก7%

Page 77: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 73

�ก�����#� ������� �@+A��@B���#$����� (6 : 141)

,/0

öΝ ÎγÏ9 öθs% uρ $‾Ρ Î) $uΖ ù= tG s% yx‹ Å¡pR ùQ $# |¤Š Ïã t ø⌠ $#

zΝ tƒó� tΒ tΑθß™u‘ «! $# $tΒ uρ çνθè= tFs%

νθç7 n= |¹$tΒ uρç Å3≈ s9 uρ tµÎm7 ä© öΝ çλm; 4 ¨βÎ) uρ

tÏ% ©!$# (#θà� n= tG ÷z $# ϵ‹ Ïù ’ Å∀ s9 7e7 x© çµ÷Ζ ÏiΒ 4$tΒ

Μçλm; ϵÎ/ ôÏΒ AΟ ù= Ïæ āωÎ) tí$t7 Ïo? $# Çd©à9 $# 4 $tΒ uρ çνθè= tFs% $KΖŠÉ) tƒ ∩⊇∈∠∪

�� ��� : ���ก�����!�ก�"�ก� ��� � �������!�ก����C � �#�-��;��8 ��;� %+.�"���#��#� � �;��"���#��� / ���!�ก�"����C ���;�������.�3��"�%���ก���"�� �. � ��"� (���.��) &�ก�)����ก��������*�� (�%���;�) ����������%���������"#������.#��"�*�#$��� ���� ����� ��'������#��ก����ก#%�"�!�ก�"�����'������� ? . ��"�� ��ก��ก'����.��'����3ก'��� ��#$� ���!�ก�"����C ��"����'����� �� (��;�) (4: 157)

"1$@0@��7)0���� 1��������)0�*�+���1�35�%$��/19�� ������� �:��091$@0@)0�*�+���1�3�!7��ก�&�����/1����� +�����������.��� �%

�!กก8 (شك)

�!กก8 ���� ����� �!9�� ��������.� ก!�����ก!$�*��%� 0ก�� ( يقني) 9�� ���� �!��+) (Edrus,1993:29) �*��%� "!กกM��7ก45&��!$ก��ก/%��5��+� !/ก1� �� &! �"%�

(#θä9$s% ßx Î=≈ |Á≈ tƒ ô‰ s% |MΨ ä. $uΖŠÏù # vθã_ö� tΒ

Ÿ≅ ö6s% !# x‹≈ yδ ( !$uΖ9 yγ÷Ψ s? r& βr& y‰ ç7 ÷è‾Ρ

‰ ç7 ÷ètƒ$tΒ ß $tΡ äτ !$t/# u $uΖ ‾Ρ Î) uρ ’ Å∀ s9 7e7 x© $£ϑ ÏiΒ

!$tΡθãã ô‰ s? ϵø‹ s9 Î) 5=ƒÍ÷ ß∆ ∩∉⊄∪

�� ��� : !�ก�"�ก� ��� � -�� 0���� 8��<� ! �� ���� ���'�����'�����#������ !�ก�����ก �� %#��$ � �����������������'��!��%�� 8��� ����%��!%+�+6"������'��!��%�� 8��� ก���#$���*�?����������!�ก����#����#� (�#กก/) ���������#ก���������� ������ก����!�ก��� (����#��) �� �����#$� (�#$�'*�ก��0�#�4����#��� ��'8����) (11 : 62)

����� �! ("!กกM) ���� �ก 1�������� ����*�+���1�35�%������$��/19�� ������� ,/0����)�� ���� ��1�3���������+���0���.�������� �! ("!กกM) .% ����������.��� "!กกM�/%��!7����������)0�*�/�����������.��� �%5&�

� )ريب��8 (

!/ � &�195&�����5��+��! �� � ��� Islamic Epistemology (������� ��/��) �%�� $M�!7���5&����� ����� �! ��5&����� ����5�%,�%� � ,/0��5&����� �����/1����� ,.%�*���7�����*��D:�0,/0��/!ก��0�D:�0�����2/�� /$.% ������� � $M��7)0�ก�&��7����� ��1�3�ก�&����� �!�/1����� ,/0��&�����!��+) !/� &�19+��! �� �&��ก!�5&�+�������� �*���7�%� fantasy 9�� ���:�)������ �����PR S(� !/ก�1 ��5&�ก/%���� �*���7�%�

!$oΨ −/ u‘ y7 ¨Ρ Î) ßìÏΒ$y_ Ĩ$Ψ9 $# 5Θ öθuŠ Ï9 āω |= ÷ƒu‘ ϵ‹ Ïù 4 āχ Î) ©! $# Ÿω ß# Î= ÷‚ãƒ

yŠ$yèŠ Ïϑ ø9 $# ∩∪

Page 78: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 74

�� ��� : -����'8�(�%��"�����! �������!����'8��������+6�8�����# ���3� � ;3� � � �� "� �'����'�� (���%/) ���#$���� (�#$�'*��#���'�� � � � ;3� � .� � � �+ %# .� "3$ � � � � ��� ���) ��������#��� 8�#$���� ������#22� (3: 9)

,/0 �0@

öθs9 uρ çµ≈ uΖ ù= yèy_ $Z6 n= tΒ çµ≈ oΨ ù= yèyf©9 Wξã_u‘

$uΖ ó¡t6n= s9 uρ Ο ÎγøŠn= tæ $Β šχθÝ¡Î6ù= tƒ ∩∪

�� ��� : !����'8�#ก�����%���!�ก�����#$������� �#���.����� -�� ��"��'����'�� (���%/) � ? ���#$����....(6 : 9)

3 )ظن( �

9 ��3 ���� ก���&� ก���&����� �ก/!ก��0��� ����*�+���1�35�%������$��/1 9�� ������� C&�!�"�.������� ��1�3��&���������1�3ก4)0������&� "���1"��ก�!กก0@�&��%��*�9 ��3����%��'��&�(� �����!�.�) ��,&%�%��) 5&��*����!7�5�%�����!)-��� �0/�& $�� �1U����0@ก4�&��%� !/ก�1 ������%��'��&� (� �����!�.�) ��,&%�%��) %���!7�5�%+"%:�0&*��!�� !// @ ,.%������� ����1@!��!& 1.����7���� ก���&����5�%��/!กA���/%���7�ก�&��7��:��0��1�35�%���������+����� �!7� 6 �*��%�9 ��35&����กI+� !/ก�1 ���%�

# sŒ Î) uρ Ÿ≅‹ Ï% ¨βÎ) y‰ ôã uρ «! $# A,ym

èπtã$¡¡9 $# uρ Ÿω |= ÷ƒu‘ $pκ� Ïù Λ äù= è% $Β

“ Í‘ ô‰ tΡ $tΒ èπtã$¡¡9 $# βÎ) ÷Ýà ‾Ρ āωÎ) $xΖ sß

$tΒ uρ ßøtwΥ šÏΨ É) ø‹ oK ó¡ßϑ Î/ ∩⊂⊄∪

�� ��� :�����*�����ก��ก� ��� � ��������#22�"���#��� /�#$�����'������� ������������#$�� ��

"�����#�� ? ����*����#$� !�ก����ก7��ก� ��� �: ����� ������ก� ����'*�ก�������-�ก���� �'�'������ก��ก&*� ���� ��*� � �'�'�"3$� (;���8) ������������������*���#������*�����$ (45 : 32)

(نسيان) ����

���� ���� ����/ /�� ����/ /��)0��2/�� /$.% ������� ( �/�) ���� ��1�3�����/ /�� �������ก4)0������/� ��5�)�ก.!���� .!� %� ����4�5&�"!&ก4�� ��1�3�ก�&�����')�ก������� .% ��������������,/0$��/19�� �������$� %� /! )�ก�!7����� :�ก��������,ก%/ :�ก���ก4�����/ /�� ��������������)0�/� ��5�)�ก.!�� ��/0�� )�+�����1&$� ��ก4ก/!$��%�E�:��� ����ก���,�ก�ก�& !/ก�1 ��5&�ก/%���� �*�������%�

ôtΒ uρ ÞΟ n= øß r& £ϑ ÏΒ t� Ïj. èŒ ÏM≈ tƒ$t↔ Î/ ϵÎn/ u‘

uÚt� ôã r' sù $pκ ÷] tã z ŤtΡ uρ $tΒ ôM tΒ £‰ s%

çν# y‰ tƒ 4$‾Ρ Î) $oΨ ù= yèy_ 4’ n?tã öΝ ÎγÎ/θè= è% ºπΖ Å2r&

βr& çνθßγs) ø� tƒ þ’ Îûuρ öΝ Íκ ÍΞ# sŒ# u # \� ø% uρ ( βÎ) uρ

óΟ ßγãã ô‰ s? ’ n< Î) 3“ y‰ ßγø9 $# n= sù (# ÿρ߉ tFöκ u‰ # ¸Œ Î)

# Y‰ t/ r& ∩∈∠∪

�� ��� : ����'��� ������5��5������ก� �%+''����&�ก�)�%���-��ก���� ���'8�(�%��"���"����.*���. �����"�ก�#%�#���#���� (�� ��� ���) . �-��ก���#$� ? ����"���*���������"���9�%#.�����*�"��!�ก�"������������ ������������)�H��I%��#���"��!�ก�"� ��ก�����!�ก�"����"�����#� �������"��!�ก�"��#$����ก ���&����������ก����!�ก�"���� ���������

Page 79: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 75

&�ก.��� !�ก�"���ก7� ��� �����������&�ก.����#$���� (18 : 57)

�ก �0@��

ô‰ s) s9 uρ !$tΡ ô‰ Îγtã #’ n< Î) tΠyŠ# u ÏΒ ã≅ ö6s%

z ŤoΨ sù öΝ s9 uρ ô‰ ÅgwΥ … çµs9 $YΒ ÷“ tã ∩⊇⊇∈∪

�� ��� : "��*��#� ���������������#22��ก ��#��. ก ������ (����*����ก����ก#%ก�������"���ก��.����.����3��������'8) �. �"��*� (�#22��#$�) ������� !%'����#���������.#��"� (20:115)

%�&�7�$� �� ��������

�� ���.���ก�%9��%�&�7� : :

1. ����������5&�)�กก����0��� (Perennial Knowledge) 5&�,ก% �0� ���������0�E���7��������������,��)�� ,/0��������������������E�:����� ����1& �������+& 6 ����!&,� ก!$���������0�E���7)0�� �%�C�U0,/0������4) 2�����)05&��!$���������0�E���7�� $��&����0��/,/0 !�$�� M ($��&��$�)

2. ����������5&�)�กก��,�� � (Acquired Knowledge) �"%� ����������5&���)�ก��0����!�2!� ����������5&�)�ก��0�$ก���3 ����������5&�)�กก���&/ ���������0�E���7���.� ,�� � &! �!7���1�3)0�����������0�E���7.%� ก!� ,/0��7� �%ก!$/��())! �"%� �����:��:��� �����E�:�� �.��(��� ����.��

���.1������.� ,�� ���������:��0��1�3�ก�&�����')�ก������� �� �))0��$�� ,.%ก4�� ��ก :�0 �3 !// @.�!��%�

ª! $# uρ Ν ä3y_t� ÷z r& .ÏiΒ ÈβθäÜ ç/ öΝ ä3ÏF≈ yγΒ é&

Ÿω šχθßϑ n= ÷ès? $\↔ ø‹ x©

Ÿ≅ yèy_uρ ãΝ ä3s9 yìôϑ ¡¡9 $# t�≈ |Áö/ F{ $# uρ

nοy‰ Ï↔ øùF{ $# uρ � öΝ ä3ª= yès9 šχρã� ä3ô±s? ∩∠∇∪

�� ��� : ����#��� ���%#������!�ก����'����ก��ก��������"��!�ก���� -�!�ก����� �����������....���!����'8����)����!�ก�������������7�������#��� (�)���#%�3ก���'�) �!*��!�ก�������"�%'+1 (16: 78)

/! )�ก�!7���1�3)0������������,/05&���9�� �������.%� 6 ,.%���� ��1�3�����,ก%"��/ �����������������ก4)0������/� �� ,/0��1�3ก4)0ก/!$��%�E�:&! �"%����ก9�� ,�$)05�%���������+&6 �/ :�0 �3 !// @.�!��ก���ก!$���� ��7�%�

tΒ uρ çν ö� Ïdϑ yèœΡ çµó¡Åe6 uΖ çΡ ’ Îû È,ù= sƒ ø: $# ( Ÿξsùr&

tβθè= É) ÷ètƒ ∩∉∇∪

�� ��� : �����������������"����+�*���� ���ก7���)�����"�������#�ก�#%��ก)���� (-����� ������������������*��'�#$������7ก ? ) ����5�!�ก�"��3�� �� �J22�.��� (36 : 68)

��������� � ก��0 �E���� �% � 0�%� ก����0���,/0,�� ��������&! ก/%��5&�,ก% �/@�� �!ก��!"��$� �%�����!'�0�%� ���������0�E���7��������������5&�)�กก����0��� ,.%$� �%�����!'�0�%����������0�E���7.� +"������:��:��� ����ก���*�.!�� +�+ก/�"�&ก!$:�0 �3

ก���'�.ก��������!�&$�%����� 0���

!�ก��+ ( دي الكن ) 5&�)*�,�ก'��.�3.%� 6 ����� ��0�E� �� '��.�3,% �����,/0'��.�3,% ก���I�$!.� '��.�3,% �������0ก $&����"�����'��.�3 ���.'��.�3 E���!"�� Q �%��

Page 80: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 76

'��.�3,% ก���I�$!.���0ก $&����"� !�/�ก ()��'���3) ก��$����$��� ก��$������� Q (Langgulung,1986:14)

��0 3+� ( سينا ابن ) 5&�)*�,�ก'��.�3����� ��0�E��� '��.�3����������!�&�3 (���!�.�'��.�3) ,/0'��.�3"!������ ���!�.�'��.�3)0,ก����� "��&�� '��.�3���������R��� ,/0'��.�3������������ �� �*��!$��"�.��ก'��.�3 '��.�3���������R���)0,$% ก����� ��0�E��� '��.�3,% ����� ,/0'��.�3,% ก���I�$!.� '��.�3,% �������0ก $&����"���� �ก���ก!$-���"�.� ��"����.'��.�3 ��"� E���!"�� ��"���� �% � &� � )! ก � � � / ' � �. �3 , % ก � ��I� $! .���0ก $&����"� !�/�� ()��'��.�3) ��"�ก��$����$��� ��"�ก��$������� ��"�"0�� 0@ ����.�� (Langgulung,1986:15)

!� ���'�ก,�*(�&5 )الغزاىل 3��+ (&�;.�3.%� 6 ก��������0$$ �0$$���5&��!$�������ก��� ��� �� ก��)*�,�ก'��.�3 ก����� ��0�E� 5&�,ก%'��.�3�������"!� �0@,/0 !ก/�0@

�������!�+�&�%�&ก�����

1. '��.�3���������กA�� 5&�,ก% ��"��.�@�& ��"�"����0�!.�� �%��'��&� (� �����!�.�) ��,&%�%��) ����.��

2. '��.�3�����������5&�,ก% ��"� !�/�ก ��"��'��A'��.�3 ����.�� ������!ก�+�&�%�&ก�����

1. ���.'��.�3 5&�,ก% �/����. �/�����. &���'��.�3 &�.��

2. .��ก'��.�3 3. PV��ก�3 �� ����'��.�3$���1�-�K

4. E���!"�� 5&�,ก%��!"������%�&������� �� � �% � � �1 � 3 , / 0 � �! "� � ��� �% � &� � �����!�:!�-3�0�%� :�0�)��ก!$)!ก���/ (Ibrahem, 1993)

��0 �� ( خلدون ابن ) 5&�)*�,�ก'��.�3����� ��0�E� �� �!ก/�0@ ,/0 !ก/�0@ 1. �!ก/�0@��0ก $&����"� !/ก�1 �� !/@0&�� '���$!��!.� �.�@�& .��'��1P ����.��

2. !ก/�0@��0ก $&��

1. ��"���"ก���'��.�3

2. �ก�.�'��.�3

3. E���!"��

4. '��.�3����%�&��)*���� �"%� �/����. �/�����. &�.��

5. '��.�3����%�&��.!� !ก�� ����.��

ก����0"1��ก���ก!$ก��'�ก�� ��/��� C/ก�1�/�����)!&��7���!7 ,�ก������ �)&&0@ ��0��'9� 1&� ���$�+��X �.'.1977 5&�)*�,�ก'��.�3����� ��0�E�&! .% 5���7

1. ���!�.�'��.�3�� '��.�3���5&��!$)�กก����0��� (�����3) '��.�3��0�E���7����'��.�3���5�%��ก����/���,�/ ,/0�� �%$�:�7�A��� �0����5&����กI+� !/ก�1 ��,/0 !/91��0@ C&��E��� ��!$����ก1�,)/!ก���)0����+)'��.�3��0�E���7 '��.�3&! ก/%����0ก $&����"�.%� 6 &! .% 5���7

1. !/ก�1 ��

1.1 ก�� 0@ (ก�� %�� !/ก�1 ��)

!P9 (ก���% )*� !/ก�1 ��)

.!P9�� (ก�� ����-�$� !/ก1� ��)

1.2 91��0@ (,$$D$!$� �%��'��&� (� �����!�.�) ��,&%�%��)

1.3 9����0@ !/-�0$0�� �� !/-�'�0�$0@ ( !."����0�!.�� �%��'��&�(� ���� �!�.�) ��,&%�%��) ,/0�'�0�$0@)

1.4 �.�@�& (� กE�:) 1.5 �'�/ !/ PVก ,/0'���$!��!.�

1.6 E��� !/ก�1 ��

Page 81: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 77

2 . ��"������ 2.1 E���!"�� ��/�� 2.2 '��������$���$ 2.3 �!F�-��� ��/��

2. '��.�3���5&�)�กก��,�� � '��.�3��0�E���75&���)�กก��,�� �� ��1�3 ��1�3)0$��/19�� '��.�3&! ก/%��5&���ก�� �:� +&ก4��7� �%ก!$�����E�:�� �.��(��� �����:��:��� ����.�� '��.�3��0�E���7��0ก $&��'��.�3,% )��.��ก�� '��.�3,% �.��(��� '��.�3$���1�-�K '��.�3��01ก.3 ,/0'��.�3,% ก���I�$!.�

2.1 '��.�3,% )��.��ก�� 5&�,ก% ��"�'�/�,/0 ก,$$ E���.%� 6 �����&�

2.2 '��.�3,% �.��(��� 5&�,ก% ��"��! ��'�ก�� ��!"�� ก��'�ก�� �'��A'��.�3 �!A'��.�3 ��0�!.�'��.�3 �!F�-��� ��/�� ����.��

2.3 '��.�3$���1�-�K 5&�,ก% ���.'��.�3 ���.� PV��ก�3 ���� ����.��

2.4'��.�3��01ก.3 5&�,ก% ��'�ก���'��.�3 ��"ก���'��.�3 �ก�.�'��.�3 ����.��

2 . 5 ' � � . �3 , % ก � � � I� $! .� 5 &� , ก% :���"'��.�3 $���� $�����!ก�3'��.�3 ����.��

��/+ก��6�� �3(5� �� ���� ! 7+�� !�ก0�� +� !/ก1� ����C ก��/�C ก�����5&��"��"����1�3��%ก��,�� ��������P�.��0@ ���� �/(1981: 66-71) 5&�ก/%���%�+� !/ก1� ��)0���*�����"��"��,/0"�7�*���1�3"�.�5�� �%�) ��กกالعلم ( %�900 ,% +�,.%/0�*�)0+"��*�������,.ก.%� ก!� ��7� �%ก!$�0&!$� ��������!7�6 .!� %� ��� /%� ��7)0������-���� ���)05&���9�� �������

(القراءة ) .1!/ก�� 0@ ���� ก�� %�� ก�� %��������-���� ����*��!�+�ก��5&���9�� ������� C ก��,�ก���:�0 �3 !// @�� ��0���/ ��ก4�ก���ก!$ก�� %�� &! ���กI+� !/ก1� ���%�

ù&u� ø% $# ÉΟ ó™$$Î/ y7 În/ u‘ “ Ï% ©!$# t,n= yz

'���� � : ��� �����!�����"������(�%������������� (96 : 1)

2. ) النظر( !/-�09 � ���� � �! �ก. :�)���� $� ��!7 !/-�09 � ���� ก��� �� ก��&�&� �.� ,/0$� ��!7 !/-�09 � ���������%�� &� ,.% !/-�09 � ����ก���ก!$�������C&.� �� !/-�09 �������� ก������ 5.�%.� ,/0:���):�)������ ����)�� � ��� ����� �%�!7 /�&! ���:�0 �3.�!��%�

Í� ÝàΨu‹ ù= sù ß≈ |¡Ρ M} $# §Ν ÏΒ t,Ï= äz

'���� � : #��#$���+6�8��.� .����;�� ��"�&�ก%#��ก�����ก���

( 86: 5)

,/0 �กC ก�����:�0 �3.�!��%�

óΟ s9 uρr& (#ρã� ÝàΖ tƒ ’ Îû ÏNθä3n= tΒ ÏN≡uθ≈ yϑ ¡¡9 $#

ÇÚö‘ F{ $# uρ $tΒ uρ t,n= y{ ª! $# ÏΒ & ó x« ÷βr&uρ

# |¤tã βr& tβθä3tƒ ω s% z> u� tIø% $# öΝ ßγè= y_r& ( Äd“ r' Î7 sù ¤]ƒÏ‰ tn … çνy‰ ÷èt/ tβθãΖ ÏΒ ÷σ ãƒ

'���� � : ���!�ก�"�� ��������)�����#$������� �%����#$�@O������ �����������������3������#��� ����%#��ก�"3$��ก��*��� ���� � �� � � � � � �� � � � � � ก)��������� �'���.��"��!�ก�"��#$���ก�������� ����ก7&���')���� ����!�ก�"���0�#�4�ก#���#� ��ก�#� ก+���� ( 7 : 185)

) السوءال ( .3 !/-�1 �/ ���� ก����� ก�����)0������-���� ���)05��*�/�����5�%��� &!

Page 82: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 78

���กI+�0&���� ��C&��$��2��9�� �����'�0�$0@� �%���%� -+���0���:�ก���ก*�/! �&���� ���กI��"������ )�ก:�ก�����กก� ���!�,.ก .% ��"�2���!7�5&�S(���Xก ,/05&�����:�� �� ����%� -D!�)05&��!$ก��ก����+�.0!��1� (,��ก�� �$�7*�) �� 5�% :�ก���. $�%� -:�ก���5�%:$�� ก�����*��!$�%�� +���0����%��! ��������7*�5&�. /! )�ก�!7�2��"�&! ก/%��5&� �$�7*�����$ ,/0�1&���ก4���"���. ���� :�ก���ก/!$5�:$�%��'��&�� !// @ ,/05&��/%����� ������5&��ก�&��7� �%��'��&� (� ����)*�����,/0�����!�.�) ��,&%�%��) 5&�ก/%���%� -:�ก���5&�U%�2��"����!7�4.�*�5�:�ก���5�%����ก:�ก���5�%��� �:��0��*��!$2�����5�%����� ก����� ,��)�� �!��:� : ���)0�*�ก��.0!��1� �*��!$2������L��� ���������:!�,2/,/0���$� 6 $�����,2/ (���:!�,/��) &���� �����Xก )�ก�!7��% /�� $����� ��� 6 � .!���� ($!���กC& $� &���& ,/0 �$�1 ���0@)

)�ก0&��&! ก/%�������0)!ก�3"!&�%���� �������$�*��!$2�����5�%���,/0�!$���� ก����� 5�%+"%��$�� ����)0+��*�P(.�� ก����!��� ����)*������ ก�����+�����ก���3�"%���7� &�/� ก!$�*��!� +�C ก�� !/ก1� ���%�

(# ûθè= t↔ ó¡sù Ÿ≅ ÷δ r& Í� ø. Ïe%!$# βÎ) óΟ çGΨ ä. Ÿω tβθçΗ s>÷ès?

'���� � : ���������� �������ก ���������� ��ก��ก�����������������������ก !�ก�"� #��#$� !�ก������&��%��������� ��ก!�ก����� ��� ( 16 : 43 )

) التبصر ( .4 !/-.0$!''1� ���� ก��� �4� ก��� �4��� ������������� � �� �.��(��� 9�� !/ ก1� ��5&��"��"��,/0"�7�*� ��% !/-.0$!''1�&! �*�&*��!�� :�0 �3�%�

þ’ Îûuρ ö/ä3Å¡à�Ρ r& 4 Ÿξsùr& tβρã� ÅÇ ö7 è?

'���� � : �����.#�"��!�ก������� !�ก����� ��7��ก��*� :2

öΝ s9 uρr& (# ÷ρu� tƒ $‾Ρ r& ä−θÝ¡nΣ u !$yϑ ø9 $# ’ n< Î)

ÇÚö‘ F{ $# Η ã� àfø9 $# ßlÍ� ÷‚ãΨ sù ϵÎ/

% Yæö‘ y— ã≅ à2ù' s? çµ÷Ζ ÏΒ öΝ ßγßϑ≈ yè÷Ρ r&

öΝ åκ ߦ à�Ρ r&uρ ( Ÿξsùr& tβρã� ÅÇ ö7 ãƒ

'���� � : !�ก�"�� ��7��ก��*�� ���������$)������� �� ���������������������#� (�$)�) �������!*�����ก�����ก���!*���0+�#.�8"��!�ก�"����.#�"��!�ก�"��ก���#�����!�ก�"��#�� ��7���ก��*� ( 32 /27)

لتدبر ( .5 ) ا !/-.0&!$$1� ���� ก��:�)����+��%���� C&�D:�0 %� �� ก��+��%���� !/ก1� ��9�� �����0�,/% ������ �!)-������,��)�� !// @.�!��ก���ก!$���� ��7�%�

Ÿξsùr& tβρã� −/ y‰ tFtƒ tβ# u ö� à) ø9 $# 4 öθs9 uρ tβ% x. ôÏΒ

Ï� ö� xî‰Ζ Ïã Î «! $# (µŠ Ïù#ρ߉ y uθs9 Ï

# [�� ÏW Ÿ2$Z�≈ n= ÏF÷z $#

'���� � : '#�(��8 (�#�ก+����) ������������������ก ����;3����'����)����2 �!*��!�ก�"����!����!����1�����.. �� ?"���#�ก+��������!*�����������.��J22�����'� '��2 ( 4: 82)

,/0C ก�����:�0 �3�� .�!�

Ÿξsùr& tβρã� −/ y‰ tG tƒ šχ# u ö� à) ø9 $# ôΘ r& 4’ n?tã

A>θè= è% !$yγä9$x� ø% r&

'���� � : !�ก�"����!����1��'� '��2�#�ก+�����ก��*�? �.

Page 83: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 79

� �%��#���"��!�ก�"���ก+2�������ก�#����� (47: 24)

لتفكر ( .6 ) ا !/-.0P(กก1� ���� ��&+��%���� �0�� � :�)���� ก����&:�)����)0�/ $�/1�+��1ก6��� C&�D:�0 %� �� �!�/��� !// @ &! ���:�0.�!��%�

uθèδ uρ “ Ï% ©!$# £‰ tΒ uÚö‘ F{ $# Ÿ≅ yèy_uρ $pκ� Ïù

z Å› uρu‘ # X�≈ pκ ÷Ξr&uρ ( ÏΒ uρ Èe≅ ä. ÏN u� yϑ ¨V9 $#

Ÿ$pκ� Ïù≅ yèy_ È ÷y ÷ρy— È ÷uΖ øO$# ( Å øóãƒ

Ÿ≅ øŠ ©9 $# u‘$pκ ¨]9 $# 4 ¨βÎ) ’ Îû y7 Ï9 sŒ ;M≈ tƒUψ

5Θ öθs) Ïj9 tβρã� ©3x� tG tƒ

'���� � : ���!����'8'*��������� �� ��� ������#$�����)�����#���(��"��#��'� ����)��$)���ก���� �����ก!*����+ก������������) � � � � '� � � � � �� ก � � � '* �'��%'�+�ก����#� ���������ก���#$ ��� ���� �� �����#22�1�)���#%��� ������'� '��2 ( 13: 3)

)التذكر( .7 !/-.0�!กก1� ���� ก���*�/�ก,��&,��ก,�$��� !/ก1� ��5&����ก�� "�7�*���% !/-.0�!กก1�&! �*�&*��!�� :�0 �3�%�

þ’ ÏA ÷σ è? $yγn= à2é& ¨≅ ä. ¤Ïm ÈβøŒ Î* Î/ $yγÎn/ u‘ 3 ÛUÎ� ôØ o„uρ ª! $# tΑ$sW øΒ F{ $# Ĩ$Ψ= Ï9

óΟ ßγ‾= yès9 šχρã� ā2x‹ tG tƒ

'���� � : ��"���#�����ก���+กก������ -���+�#.�"��!������"���#� ����#��� ����ก�+����18�ก �����+6�8�!*��!�ก�"�����)��3ก ( 14: 25)

8. ) االعتبار ( !/ � M.�$�� ���� ก��:�)���� ก��.!7 �� �! �ก.1 �.� ��.�

!/ก1� ��5&����ก�� ,/0"�7�*���% !/ � M.�$�� &! �*�&*��!�� :�0 �3�%�

Ü= Ïk= s) ムª! $# Ÿ≅ ø‹ ©9 $# u‘$yγΨ9 $# uρ 4 ¨βÎ) ’ Îû

y7 Ï9 sŒ Zοu� ö9 Ïès9 ’ Í< 'ρT[{ Í�≈ |Áö/ F{ $#

'���� � : �#��� ������ก���'*����ก����#���+������ก�#%�ก�#%�� ����������#ก61��� ��#$� �� ����#�����"���.*���.��ก �����������.�!����1� ( 24: 44 )

9. ) التفقه( !/-.0P(กก1@M ���� ก������+) .0P(กก1@M�!7 � ����2/��)�ก( .!Pก� � ) ก����& +��%���� �:��0ก����&+��%����)0�*�+���1�3����+) &! ��� !// @.�!��%�

uθèδ uρ ü“ Ï% ©!$# Ν ä. r' t±Ρ r& ÏiΒ <§ø� ‾Ρ

;οy‰ Ïn uρ @� s) tG ó¡ßϑ sù ×íyŠ öθtFó¡ãΒ uρ 3 ô‰ s%

$uΖ ù= ¢Ásù ÏM≈ tƒFψ $# 5Θ öθs) Ï9 šχθßγs) ø� tƒ

'���� � : ���!����'8'*� ������������!�ก�����ก�"3$���ก����.��3��-���������!#ก �����������H�ก �� ���������ก���-��ก���#$������������)���#%ก�+ �������"���� ( 6: 98)

���ก��.)�� �� ��������

��� � �0/�/�� (2534 : 18 ) 5&�ก/%��+��! �� ��!"�� ��/���%� � ก)�ก��������+) !�����,/% ������*��!�� �������,/�� ก�1 ��! 5&�ก/%���� .��. ��� 6 �ก 3 %� �� !/-�!ก/ ( ( النقل!/ !ก/ ( العقل ) ,/0 !/ก!"P( الكشف ) +��*�� �� ก�1 �����)0:$�%�5&���ก��,�0�*�+���$� �� -�$��� ��4))�� $� %� C&+"��.12/ +�$� �� -�$�C&+"���$-�������:�0�:�� ,/0$� ��ก4+�+"�������! �!ก��"�ก��$� �%��5&�ก/%���%� Z +�������&&���'����� �1�/���!7�

Page 84: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 80

������&����������!ก� ��0���ก!� �% %� "!&�)��� �����3 ( �!ก/) �.12/ ( !ก/) ,/0����/�7/!$����2 (ก!"P) �!7 �����7 �%+���� �� � '��&��1@!��!&(� ����)*�����,/0�����!�.�) ��,&�%��) ,/0�� �%+��*�� �� �%��.!7 ,.%�%����7�"���.5�

!/-�!ก/ ( النقل ) �� �����3 +� ��/������� !/ก�1 �� 0&��,/0��0�!.�'��.�39�� ก)0����5�+�&���.��.*��!$ ,.%.��.*��!$��7ก45�%+"%�%�)0��5&���7� �%ก!$�� ��4))�� ���5�% �)/0�/����)�� +���0�!.�'��.�3 5&� �% ��0&���!7�ก4 ������ ��4))�� ,/0ก�1 ���!7�ก4�� ก����V&�2)�ก:�02�������)�� !�������������� ������!� 2��������%����,ก%ก��5���%� +)

!/ !ก/ ( العقل ) �� �.12/ ก4�� ก����&,$$+��%����&����-���7���)05&������ ����)�� +�% 6 C& �'!����)�� ���5&����� ������ �%,/�� �� � �!�ก4�� �� ,% �.12/ 9�� ��)$/ ����� ��1�C&��-�+"�/!กA��

!/ก!"P ( الكشف ) �� ������!�� ��-����)0���5&�C&.� �� +��!����!�+&C&5�%.� ����������+)�� ก����.12/�!��� ��0�$ก���39�� 5�%.� �'!�.12/�� �.��(��� �!ก��"�ก��2����� 5&�ก/%���� ก!"P�%� Z�����!�"�.���9�� ก/����������*���ก.� 9�� ���������)0+��%������ ���� ����!7�,/0�� ก5�5&�C&5�%)*�ก!&[

0�!� /! ก�/ ( 1991) 5&�,�& �!'�0�%���1�3���)05&���9�� �������C&2%��,/% �����&! .% 5���7

1. ��0����!�2!� (sensory organ) 2. �.��(��� Intellect) 3. �(������ (Intuition)

4. �����3 (Revelation) �*��!$�����3��7:�0 �3 !// @)0�� ��0���+��D:�0,ก%$��&� !�$�� ,/0���0��/� :�0 �3��%��!7�

)�ก�!'�0&! ก/% �� ���)0��0)!ก�3 �% �,/% ������ ��������!7���/�ก/� ,.%/0,/% �����ก4)0���0&!$���.%� ก!� +� ��/���0�(�����3))0�� ���������� ������������ ���1& ,/0 �%��� �.��(���� ��1�3 :�0 �3 !// @)0�� � $+��*��!$'�����.� :�0 �3��%��!7� &���.2/&! ก/%�� ��/��)� ��!$�1ก,/% �����,/0��0�E�� ������� ,.%,/% �����,/0 �3�������&! ก/%��.� 5�%�!&ก!$/!กก��� '����

�����0ก� 7�#��)�!�

العرب لسان. ت . د. مجال الدين جممد،منظور ابن

.داراملعارف : القاهرة 15/خ

.م1978 /1407. جعفر حممد بن جريرابو ،الطربي

: القاهرة . القرآن تفسري يف البيان جامع

.داراحلديث Abdullah, Abdul Rahman. 1982.

Education Theory: a Quranic Qutlook. Makkah : Umm al Qura University

Ali, Mumtaz. 1994. Islam and Western philosophy of Knowledge.Selangor : Pelanduk Pubishing House.1978.Conference Book on the

FirstWorld Conference on Muslim Education. King Abdul Aziz University

Cawan, J.m. 1976. Arabic - English Dictionary 3 th ed. New York: Spoken Language Service Inc .

IIm. 1972. Encyclopaedia of Islam . vol. 2 London

Walzer , R. 1962. Greek into Arabic .

Page 85: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 81

London : Bruno Carrier .

7�#� ����� Edrus, Syed Muhahad Dawlah. 1993.

Epistimology Islam. Teori Iimu dalam al Quran. DBP . trans. Amoang : Dewan Bahasa danPustaka

Lunggulung, Hasan. 1991. Asas-Asas Pendidikan Islam. Kuala Lulpur : Pustaka Press,

Lunggulong, Hasan. 1986. Pengenalan Tamadun Islam Dalam Pendidikan. Kuala Lampur: Dewan Bahasa dan Pustaka,

Rosenthal, Franz. 1992. Keungulan Ilmu DBP. Trans. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka

Wan Daud, Muhammad Nor. 1994. Konsep Iimu dalam Islam. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.

7�#�6�� $1��� ,�%�,ก��.2536 %�!�����:<��� ก��:C

.� �.8���.�7 �@���3 ��� � �0/�/��. 2539. %�!������� . :��:3��!7

��� 2. ก�1 ��:Q : �*��!ก:��:3 ��/���� 0���&��

�ก���6 ��+=� =� Ibrahim Narongraksakhet (1993). Ibn

Khadun : Some Basic of Learning. Presented at M.Ed. Postgraduated student's meeting, Department of Education, International Islamic University, Malaysia

7� ��ก

������

�!ก/�0@ (�����) !ก/�0@ (�����) - !/ก�1ก �� - ��"ก���'��.�3 - @�&�� - �ก�.�'��.�3 - '���$!��!.� - E���!"�� - �.�@�& - '��.�3����%�&��)*���� - .0�'��1P �"%� �/����. , �/�����.

Q - &���'��.�3 - '��.�3����%�&�� !ก��

������+5 1 ก��)*�,�ก'��.�3.���!'�0� �$�1 � /&��

Page 86: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� ������� 83

������

9!� �0@ (����) !ก/�0@ (�����) 1. '��.�3�������:�7�A�� 1. ���.'��.�3 - �.�@�& - �/����. - 9����0@ - �/�����. Q - &���'��.�3

- &�.�� 2. '��.�3����������� 2. .��ก'��.�3 - !�/�ก 3.PV��ก�3 �� ����'��.�3

������+5 2 ก��)*�,�ก'��.�3.���!'�0� !/- �U�0��/�

������

'��.�3,% ����� '��.�3,% ก���I�$!.� - ����'��.�3$���1�-�K - !�/�ก ()��'��.�3) - ���.'��.�3 - ก��$����$��� - E���!"�� - ก��$������� Q Q

������+5 3 ก��)*�,�ก'��.�3.���!'�0� !/ ก��&�

������

���!�&�/@�ก�0@ "!������ ��R��� ��������� �� �*��!$.��ก'��.�3

����� �I�$!.� - ��"�����ก���ก!$-���"�.� - !�/�ก ()��'��.�3) - ���.'��.�3 - ก��$����$��� - E���!"�� - ก��$������� - ��"�����%�&��)!ก���/ - "0�� 0@ Q Q

�������� 4 ก��)*�,�ก'��.�3.���!'�0� �$�1 9���

Page 87: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

83

������ก�������� � ก�� ������ �� �������

��������� ��ก���� ����������� �����!������"��#$

%&�������'ก(� !�)��������������

�)%�*�+�

����������� �ก��������ก������������������������������ ก�!��ก�� ������ �����)",���)-� #�$�%&�� '(!$%)�*$�+��,� ����&)�*$�-$�������ก�������������#�$�ก�������!� %.���กก����������������� ������$��������$�� ��!����*-$�����/#� �����ก 0�!��&*���&��ก���� �)-$���������/�%&�� 1'�)$������!���������/ก&�����)�)0�&)23��!���� �)���%���4���-$�����/%����+���!��5*+������+5ก-��� ��-��!� %$����ก���� �)-$�%.���กก���������������! �(!$��� ������ �����)",���)-� #��������/ �7�-�'&����!,)�.�8�%5�ก���*�'�ก������������� ������� �9���-����*�ก���� �)-$���������/%���#�����!$�������� ������ �����)",���)-� �7� '����4,,��%.�����ก���$�������������$�� �7�����������!��,�ก'�) ,*� �($���������� ������ $�&$�%&��,��%$��&*$�ก����������$�� ��!����*-$�����/ �&)��&�ก�:)'(�;�������)ก���&*���&��ก��������ก�������������$������!� $��� �*$� �7�������� �7�$�����!�$�� ����ก���ก�������&)�ก��%��� �5ก'������/�ก�� �&)��<;����4��/,)$$กก�������-����*���8�* ���ก��������������$�%&�� �7� %�($����!�ก�����#�$�������($����#=>=4�-$�%.���กก������������� �&) �7�����#=>=4���! �7��5�����#��&ก�������� �7�,���

Abstract This article is aimed to study the philosophy of natural law through the concept of

“accurate naturalists” in Islam. This is to demonstrate prominent and inferior of the

philosophy of natural law. In another dimension, natural law school has positive

view relating to accurate naturalist as Muslim scholars, particularly, Muslim

scholars of Mu’tazilah school. This school believe that intelligence of human being

is aware of rightness, wrongness, goodness and evil. This believe is in line with

view of natural law school who held that “accurate naturalist” in human being will

lead to the discovery of natural law. However, such view is contradicted with

majority views of Muslim scholars who consider “accurate naturalist” as merely

factor for naturally recognizing the provisions of God which is called “al-Islam”.

Consequently, it can be said that Islamic law is agree with accurate naturalist of

human being. Moreover, it has some characteristic similar to the philosophy of

natural law such as permanence, attached to all human being and state cannot

promulgate law which contradict with such characteristic even though they have

different crucial contents.

Page 88: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

84

�)� � -� ��*��* ���. � �� � ������� �∗∗∗∗ $�,�. � #�* ก� ������5*%�ก#� ���'� �� %5�%���&)0��0*$� �(!$���ก�*���*���.���� �ก������ ��!��.�#�*�5*%�ก��ก-�� �7������ ��!�$�, �7� '��)$����'&-$����+*$��.�ก$��ก���� �)�����!����$�������&)ก������������ � ��� ��ก8�*������ �)��� %��#�������$�������#����-$�ก���%���������5*�&)ก��8�����$� '(!$#�*8�*��0�!��.��$� ก�!��ก���4���'(�;��-$������#�&�ก�:)-$�ก��#�*��,��:��:$������ ���& ������ก9$�, �7� '��� �(!$��ก�������� �(!$����!� '��)��� �7�%�!���!��$�5�#��ก�� �ก���� �ก ���'���/ �&)ก�����ก9 ��� ����ก�� �7� �(!$�#ก&*�����! ก�!��-*$�ก��ก���.� ������������/ ������ก�����,�� �7�������ก���.� ������������/��!%����+ -*�#,8�*,�กก�� �ก���)��ก���.� ������������)����($�)��ก���������������� ∗ ������ ���� : ����������������� ��������� �� ก�� �!��

����"���#�������� $%����&���"'()�*%+���������ก��ก

����,�-�#�.�.ก/���� 0����1 2����� �����3���

��� .�"4 ���ก&-�#�&������ 0�5���1 ������ ��+ %"����

�����3�2��� ������&�3� ����.6'6� ����7��% ก��2��

���� ��+���2&&���-�#���ก/# �!� Philosophy (A(��

��+����������% ��!���) ��� �6, ���������&ก�"����+

��������"%'�������ก A(�������� ��+*��� ��+�$����

�!��� 0 �ก�����"%���2.%�-3�"�5�����.3�.6%.�+,%.�+

�(��1 ��กก����� ��� �!���'�� 0�5���1 �!� 0�����3�2���1

������� ��+ %"� .���,�-�#��� �&������ 0C5�.�C�DE1

,"� (فلسفة)����%)� %"�2�� ���������2�������ก-�#�ก��ก

*&��F��� 0Philosophia1 ,�ก��2������"�ก��ก��ก*&��F

���-�#��� �& �"$%���ก��&���"����, ��2���"+�,��&

����,�.�� ��+�-�#��� �&2�� �+���$�กH������� �&

�3��ก������ก�������)A 1احلكمة�2���-�+,�������� 0(���� �

ก&-�#���ก/#��� 0Wisdom1 (�5���) -�#�ก��ก ���

0Sophia1 2���5��6&��ก '�+��� �&&������,�������

احلكماء �������,��0Philosophy1 2 ��������2 1احلكمة0

,����� ��+����ก����

������������($�ก��%��$����8� ,��������%5�%�$����8� %.���ก������ก������&��%.���ก#��)�� ��ก 8�*'������. � %�$ �(! $ ��� �ก&� � � ��� 1'�)$������! �%. ���กก������������� (Natural Law School) 0�!� �7�%.���ก������ก�������! ก���ก��&)��$����'&������������������#�$���ก � & � � � � , � �4 , , �� � � � � 1 ' � ) �(! $ ก� ���ก@�ก��:/�*�� �($��)%!.��)%��8�*���� �7����� ������ก�������������,)+5ก�.���#�* �7� ���&#�ก����$%5*ก��$.���,��! 8�� �7����� %�$ #�ก�����$�%&��ก9����ก;������������&����)ก����� 1'�)��! ก�!��ก�� ������ �����)",���)-� -$�����/ ($�&AB< ��)23) 0�!�+($ �7���ก;��%.����-$�ก�����$�%&�� ,�����%�#,��� �������ก�������������� ก�� ���������$�� ��!����*� #�$�%&���� �($��&�������������&)&�ก�:) 1'�)��!%$��&*$���($ �&(!$�&.�$����8�

Page 89: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

85

%!�%� *���%! ������ก�������� � ก������������� �7�ก�������! ก��-���������������-$�%.���ก������ก������������� ��������� �����!���(!$ %���#�$���ก�&�&������ $��� '&�� (Plato : 427-327 B.C.) $��%�� ��& (Aristotle : 384-322 B.C.) �&)0� 0�� (Cicero :106 B.C.) %. � �� ก ก � � � � � � � � � � � �� 8 �* $ �� � � ���������-$�ก�������������8�*����������@�����! �(!$�����������-$�����/�� �����& �%��������������� �&)��*� $���%5������� $�ก�����&�ก�:)+����&$�ก�& ��� ���

' & � � ( Plato) $ �� � � � �� � �ก � � � � ��������� �7����������($ ����� $��8������� �&�!����&�0�!�#�* �7�������;����$ก������*�� �($� (Positive Law) ก�����#� L ��!���-���*$�%$��&*$�ก�� 0���1 ����ก��������������� ��1)���ก98��$�, ���ก8�*��� �7�ก����� (%�� �($8�� 2543 : 85)

$��%�� ��& (Aristotle) ก&���+��ก���������������� ����+�� 0ก� ก:N/��!ก.����������ก���<�����-$�����/��!��$�5������������ 8��8�* ก��,�กก��,.���,�#,-$��5*#� ก�������������,����&�ก�:) ��($�ก���ก���ก���� ��� ก� ก:N/��!8��#�*����/�.�$��������$�5*$(!�...1 (%�� �($8�� 2543 : 85)

0� 0�� (Cicero) ก&������ก������������� �($ 0 ���&��!+5ก�*$� ก&�ก&(�%$��&*$�ก���������� ���0���8�#��ก%�!��ก$���� %�!.� %�$ ������� �7�ก�������!ก�$#�* ก����*���!��!,)�*$��.�����.�%�!�...ก�������,)8�� �7�$�������!���!ก������&) �7�$�ก$�������!���! $ ��%/ 8�� �7�$�������!�#�-:)���&) �7�$�ก$�������!�#� �&���$�� ��� �7�ก�������)ก�� ������! �7�������� 8�� �&�!����&� �&)�5ก'��������ก���ก�����กP����&$�ก�&1 (%�� �($8�� 2543 : 87)

!�!�.��ก�����ก�������� � ก�������������8�*ก.� ���-��#���ก��ก����:%�����!'�)���ก������/��($�5*��$���;���$.���, �9�-�� ������ ���#�%������,��$*��$.���,����ก�������������-�� '(!$�����!,),.�ก��$.���,-$�'�)���ก������/�&)��Q)ก�������!����/ก.����-�� �� $��%. ���ก%��$�� (Stoic)∗ 8�* ��� -���������� �(!$�ก��������������� -*�8�#�ก����� ก�)��!�������ก�������������8�*���ก�����+($ �7��&�ก ก:N/#�ก��ก.����ก�������������-$��������! ���ก��� (Jus Gentium) 0�!� �7�ก�������!#�*���%������)�������������ก�������������

#����(�-$�� � �� ( �������! 5 -12 ) %��Q�������ก�����8�*�.�ก��'�R�� �&�!����&�������ก�������������#�*%$��&*$�ก���&�ก�.�%$�#����%� �%�� ����.��������-$�=>�� %��$�����%��%��ก������ �(!$��� �%�����%�/#� �(!$�������ก.� ��� (Original Sin) -$����������&)�.�������� �(!$-$�=>�����%�/�������! 0 ���&1 #�;��) �7�ก�����%5�%�-$�,�ก���& ... ��� 09��/ $$ก%��� (St. Augustine) %�$���ก�������!8��+5ก�*$�����&�ก �%�� �7�ก�������!#�*������8��8�* (��������� 1���P5�� 2543 : 85)

#���ก&�� ( �������! 12-16) 0��/ ����% $8����% (St. Thomas Aguinas) 8�*�.�������� �(!$� ���&���ก��$�#�*��%+��)%5�%��$�ก���� �&��,�ก��!ก��������������ก$�5�P��#�*���� �(!$��! �*� �����8�����+($ ���&-$�����/���&���*$��S 0��/ ����% 8�* �(!$��������������������-$� ∗ .���ก.*��"� (Stoic School) ก����'()�,���������#��� 3 ก�����".�ก�� *%+�� A*� (Zano : 350-260 B.c.) ���i3�ก���)� .!&.�������"%2������ !��'����".*� �")�,� �!��� �6i�'����6#+���� ���.��� �(��'��������" A(�� ������������"%�����i���� �!�����j(�+6��k"��"'���)� ���.�&�",�l��� �.,��m �.�. 1789 (��� *p#F����� �"�"���� (2543) ��� 130).

Page 90: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

86

$��%�� ��&ก���������-$����% ���� ���8�*�ก��$� ���&��� �7�%�!�%.�����&) �7�%��)%.����$�������!�-$�'�) ,*� ���#�-:) ����ก��ก9�$����-*$,.�ก��-$� ���&����/�&)������+($ ,�,.����/-$�'�) ,*� �(!$� '��)%P�'����8��%��5�:/-$�����/ �.�#�*������ก���������������! �*�����%.����-$� ���&0�!��������%���ก��ก �($ �������� '&�� $��%�� ��& %��$�� �&)%��������+����$���$��%5�%���ก&���&)%���$���$8�,�+��%���#���$����8��-��%��

#���%���#��� ��� 1'�)#����� �������! 16 +�� 18 +($ �7����%���-$�ก������������� (Great Ages of Natural Law) ��* �7�����!���������� �%�,�ก� %(!$�+$� ���������� �(!$�ก�������������ก&�� ,������ �($� '������ �7��������-$�ก�������������=> ��$�:�,�ก���! �*���������-$�����/����� ���&��($��%���4��� ���&#���������-$�����/��! $� �7���ก;��-$�ก������������� �������ก�����%.���� L $��� 25�ก �ก� 0��% (Hugo Grotius : 1583-1645) �$� �%ก� $$�/ (Montesquieu : 1632-1694) ,$�/� &9$� (John Locke : 1632-1704) ����%0� (Thomasius : 1655-1728) �&)�%�0 (Jean Jaeques Rousseau : 1712-1778) ก&���ก�����������ก�������������#����� ��$����'&$����%.������$�)��ก�����%���#���-$������)����ก ����.�#�*ก�����%���#��� �7�ก�������!�� ���&�&)�.����+���������� (%�� �($8�� 2543 : 100)

���� �(!$��+�������&�� �������! 18 ���� �(!$+($ �����#�������ก������������� ��!� %(!$�+$�&��*��%� ��ก�)�%�������������������&)����ก*����*��������� �%��/ ��)ก$�ก������%��%�0��0*$�-$�ก������������� $���!8��%����+��-*$���8�*#��&�� �(!$� $��� &�ก�:)���� �7�%�ก& ����������� ��($����%��'���/�)�����ก�������������ก��ก������*�� �($� ก&�� �7�,�$�$�#�*+5ก�,���$���������ก�)��!����5*%��#�����ก�$�%������&ก������! 2 ��� �������

%.���กก�������������8����� �(!$+($ &(!$�&$� 8�*�5&����,��� %���&#�*%.���กก������<�;������ (Legal Positivism) 0�!� �7��<��4ก�/��$%.���กก�������������ก�$��� -*��-9�-�� #�-:)��!ก�������������+5ก�&�ก8%#�* �7� �(!$� �&������กก�����!,) �7� �(!$�ก�������!��*,���-$���; (,��� �Q�:�����/ 2543 : 122)

�&��,�ก��� ������ก�������������8�* ��!�ATU����-��#���$�ก���� �(!$ก��#�*$.���,-$���<;����4��/ �7�8�#�&�ก�:)-���������� ��� 1'�) �(!$2�� &�$�/#�*$.���,��;#�ก��%��������������+($����$��*��ก������*�� �($� �.�#�*��ก�������%����&��%�����ก&�����������+($ก�������������$�ก���� '(!$$*�� �7��&�ก#�ก������,1������+5ก���-$�ก��ก�)�.�-$���;#������!ก������*�� �($�8��%����+���� �&($��($ �7���!'�!�8�*

$����8�ก9��� #��4,,���ก���������������%+��) '���$�����-$�ก�������!,)�������-�� ������ ก�����������($���ก�����,�����#�*%$��&*$�ก���&�กก��-$�ก������������� ก�������!-����($��*�ก��ก�������������+($���8����������ก��������%��5�:/ ���ก98��+��ก�� �7���Q)��($8�������������#����ก����� %�� &�� ('��% �� �������/ 2543 : 85)

ก�������� ���!+���/*% �ก��%!���0����� ก�������������#���������&)����#=>=4�-$�%.���ก���ก���������������� �7�ก�������!��&�ก�:) �7�ก� ก:N/��!�8� �($ �7�,���#��ก%+����!�&)�*$� �7�������� ����+�� �7�,����&$�8� ก���������������$�#�*8�* %�$8���� �&�&� � �'*�%��� 8���� ก���ก &�ก�ก* 8-��( $ �&�!����&��&)#�*8�*�ก������ '��) ���)%��ก�ก���.���#�*�ก%+����! ���8��,.�ก������*$�#�*#���;#���($#��*$���!#�

Page 91: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

87

���������� �����+5ก��,��:/��� �7�$�������!8��$�,ก.���� �7�ก�������! �7�,���8�* '��)-����*�ก�������� �����)���� �%��/��!�(�������ก �� � � � 8�� # �� %�! � ��! � � � ��! � � �� � &(! $ � 8� � �&�!����&�$�5� %�$ �&)�����*$�ก��-$�����/ก9 ��� ����ก�� �&�!����&�8������%��� ก��#�*ก � � � � � � � � � � � �� � $ ก , � ก , ) 8 �� �. � +� ���)���� �%��/�&*����8���.����+�������*$�ก��-$���)����$�ก�*�� ��กก������������,��%�����ก�������������,�� �7�%�!���!8��#���������,��� �7���� '����������-$���ก�����/ ������ (��� �%�$��� 2542 : 143)

#�-:)��!�������8�*�� ���)�/�&)%����� ก�������������8�*%.�������������������#�%$�&�ก�:) �($ #�������� �7��@���ก�������!%���%��$��������ก����� ���,������� �&)#�����@��� ก�!��ก��%����0�!�%���%��%���������� � <� � � � % � ก & �� � �* � � %� � �� � � � � � � - $ �%���)������ �. . 1948 8�* -���-��P��#�*$����'&-$�������ก��������������&)��*#�����<����� �&��������)�������) � ��($ �&�&ก���%��-*$'�'���&�� L ������$*��$���&�กก�������!�8� (General Principle of Law) ��($ก�������������#�$�ก������!� (,��� �Q�:�����/ 2543 : 147-149)

ก�)���ก9��� ก���������ก��������$� ������������ก���������������$� L '�R��8�%5�ก���������ก��������$.� P$#,-$��5*���������($��<;����4��/ $� �� ��� �(!$�,�กก���������ก�������� ��*#��)�)��ก L ,)$*�������$��������ก������������� ��� �(!$���8����� �����#�ก���������ก������.�#�*�5*�������ก������������ก��������$.� P$#,-$��� ������� ก�!��ก��ก�������������,�� %(!$�+$�&� 8��%����+���&+��%�!���!#=>=4�$�� �7�$�����%5 �%�8�* ก�������������,� ��� ��� �7�������� �����������!����8ก&���� �7�,��� �&)

�&($��%����!,)�������#�* �7��5�����%5��&ก�������� �7�,���

������ก�������� � ก�� ����� �����/(�� %.���กก������������������� �(!$'(�;������$ก,�กก� ก:N/������)'@����!��$�5��&*� ����/����%����%�!���! ���ก�������������� ����ก;���@��� (Das Ideele Naturrecht) ��!�����������-$�����/�� �����& �5*,�ก����$���!��� ����������/,��%����+��! ,)�*����&�ก ก:N/��! �� �ก��� �7�ก�������������8�* �@������$��������&ก�� �7��&ก���� ���& ���&�ก ก:N/-$����#��ก%��'%�!� 8��������$�����/ ��($������ �������)����! �7���������-$���� $� %��������/ก9 ��� ����ก�����&�ก ก:N/�&)�)�������������0�! �����/%����+���!��5*8�*�*���4��� ก�������!��*,���-$�%����,�� �7��)��-$� ���&��!����/%����+���!��5*�&)'�R��8�*�*�� ���& ��� ����ก��

������ก�������������,��������%��'���/#ก&*���ก����������-$�����/ (human nature) ����� ��*���������#�ก�������������,)+5ก��&������ก����ก��8�#����&)��%���ก9��� ���#��������ก������������� �7� �(!$�ก�����$�������! �9�-�������� �������������� �7����$.���,������!�������.��$� ��� �%�� ��($8��ก9 �7���� ���&���� �����!� �7� '���ก��$�����#�ก����$%5* '(!$ก���.���$�5�-$�ก�������������0�!���ก����ก��8����&�ก�:)-$�ก�� �&�!����&����%���� ��;ก�, �&)ก�� �($� �&$�,��������#�ก���%��������,����������������%��� ������ ����#���!$������&)����#=>=4�#�%�!���!����/������ �7�%�!�+5ก�*$������������.���$�5� ������ก�������������ก9�����%��'���/ก����������#��������/$����8�� %(!$��&��

Page 92: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

88

������ ������/(�� (���234����#$) ������� $�&��������/ (2534 : 190) ก&������ ��������-$�����/��($$�&AB< ��)23 #�$�%&�� �����! � 8� ����+�� %P�'������*� $���8�%5�%�!�$��������&)%�*��%���/�����������$�� ��!����*#��������/ ��($$�ก������!��($������*� $���%5�ก���*$���� �%��$�%&��

�������!� �(!$�&�$�ก)23�����&8�*�(!��ก*����&)�ก*�%��#�*�ก���������2����� � &($ก�(!����� �(!$������� � &($ก�(!��� �����& ,��ก&���

%!�!+� : �!�ก������������0��� ��� � ��#$ 67- ) � � �"8 � � )+ � � �7+����� �����)",���)-...� (�%&�� : �)�����! 3751)

������ ��������$�� ��!����*-$�����/��$�#=>���&) &($ก%���/%�!���!�����#�*�ก��� $� %�$

$�%&�� �7� �%�������������� �.�%$�$�%&���($��+������-$�����/����������� ����������$�&ก�$��

%!�!+� ������ ��+������#$:',������%�)����-���/(���'8���-��7+������� ���8��(����7 30 : 30) �.��� � ������ � � #���! �� ��ก�����/

$�%&��8�*$��+������8�*�&������*��ก�� ���%���#���$�������������#�$��)23���������+�� �$�&$�%&��� ($�< <�)�)���/ : 10/182 �&)$�&ก�<X���/ : 14/24-28)

$��� 0��� ( �� ا� � : 97-98) 8�*ก&����.�,.���ก��� ��������$�� ��!����*-$�����/����*$���� ,�กก����$��.��*����������@�����! �&�8�& ,������!��� �($� ��($ก����ก�.�-$��5*�&����...�&)�5*��$.���,#�ก��,.���ก���$)8��($��������$�� ��!����*��($8�� �($��������/�5*���P5�������&)�4���$��&�ก0�� ������ '��)������� �9�-$����� �&���������!�8��&�'*�,�ก%�!���$��.��&)����8ก&�������'&��

$��� $�&$)��� ( ا�� � ا� : 152) ก&������ �����/�ก��ก.� �������'(�;������������!�*$���� �%��$�%&�� ��������ก�&�$�#�* �7�8������������ ����/ก9,)������5ก'��ก�����������($$�%&����� �&),)8���&�ก��ก8�%5�%�! �$(!� �����!����/+5ก������8�%5�%�!�$(!�$����#����������-$������ '��)����*���ก����&)ก��&$ก &����

������ ��������$�� ��!����*-$�����/#�$�%&�� �($%P�'��!$�&&$23 � ��������&#�*����/��%���4���$�����%���Y ��� ,�กก����*��*�� ��$��.� ��($ ,($���*������ -&�����,������) ':� �7�����������!'�)$��/���%�*��8�*#��������/������ ��� ������ก<#����P��/$�&ก�$��

%!�!+� ������ ��+������#$:',������%�)����-���/(���'8����7+������� ���8�� (����7 30 : 30) ��)ก$�ก��$�ก$��)23���!� %!�!+� ���+�)- ���=*-�� � �ก�*�/(������>��)", �*����, � �����ก��8����=*-�- ���ก����7+�>��)", ก , ���,��+����*�67- ก , � ��ก��ก���*�67- ��� )��������ก����,�*"��)�8���� ?*�� �����!ก�����=*-������!����+��=+")",��8��/*� (�� "� 95: 4-6)

$��� $��5� ( عاشور ابن : 183) ก&������ ��>��)",�*����,�� �������#�$��)23-*���*��������+��%P�'��!����������������&)%���4�����#�� '���%P�'��!��������%���)����ก�� '��)�4����($��&����!��-$����� �������!+5ก�*$��&)�������������&�� %��� ��>��)", ก , ���,�� #�$��)23 -* � ��* � ����+� �%P�'�����ก�!. � $� � �(!$���,�กก�������!� �������!�&�����&)ก����)'@����!���#�� '���%P�'����ก����!������������ ������ �&)����������!���������4����� $���!$�&&$23 ���%�*��8�*#��������/ '(!$#�*����/%����+%�*��%���/,���&��&ก#�;��)�5*���

Page 93: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

89

-$�$�&&$23 ( ��)&�A)�*&&$23) #���*��(�������� �7�����������! ���)ก��ก��,���) �����&ก��#�*������%�� �����*$��&)�$�'*�,�ก��ก@�����������

������ ���� �)", ���)- � ����/(�� ก�� ก�������� $�%&�� �7����ก������&)ก� ก:N/ก���.� ����������!��)�����,�ก'�)�5* �7� ,*� ���$�5�����ก;����!%$���)%��ก����������$�� ��!����*��!$�&&$23 � ���%�*��8�*#��������/$����&�����&)ก&�ก&(�$������!� ����������$�&ก�$��

%!�!+� �*����8� ��-���6���-������-��7+�����)", �)",���)- �����0������ ��+������#$:',������%�) � � � �- � � �/ ( �� �'8 � � � �7+ � ������ ���8�� (����7 30 : 30) ��������2����� � 8�*ก&���+���&�ก�<�����

%����)ก��#�$�%&��0�!�%$��&*$�ก��ก���<�����-$����������� � �&�� �&) �� �ก%�! ��� ��� � ���������� ��($ ���+�������������� ������ก<#��)��������������������$�$��)23

% ! � !+ � ��� � � � � ก � � � � ก����� �����)",���)-����/(�� %E� ก��ก����!* ก����"8���%�� ก������2F� ก���7*�8 ���-��7ก ก�� �*��G� ก���-���-���� +�� H ก��I������ก��- ก��?ก������ ก����-�8 �) �%!�����*)!�� ���ก���-!���ก� (/��� : �*"()", 384) �������������ก�����$�%&�� �7��������

��!�� ���& %$����ก��%���4��� �&)8��-����*�ก������������! ��!����*-$�����/ $�&ก�$��0�!� �7������5�%5�%�-$�ก�����$�%&��8�*$�����+�� ���&-$�ก�������������$�%&��8�*�ก�*�� �������*��ก����)ก$���ก������� L (�$��)&��) �*����$����� (���ก)���) �*��$����ก����&)ก��

&���� (�������) �&$�,��*�� �%�ก�, ($������) 0�!���,�������� '(!$ก�� ���'P�ก����$$�&&$23 � ���$�&ก�$��ก98�*�,ก�,� ���&�&)�����4���-$�ก����)ก$� �%�ก�,8�*#��&��$��)23 ��� ก��&)���� '(!$#�*�)&�ก+��$�&&$23 �

%!�!+� ������* ���=!-:',�ก�����*��E,�� ��'กI'��-�� (20 : 14) �&)�Z$�ก��,�ก������!��*�$��,�� %!�!+� ������* ���ก�����* ������)-����ก�����*��8��������8�ก��) ���ก���%!���,!� (������ก��7 29 : 45) ก��+($ �&$� '(!$%�*������$����&)����

�.� ก�� %!�!+� �ก��IE��"��*��8�=*-I7กก � � * � ก+ � ! ก � �- � � �- ! ��+��*"�!ก��)", =*-I7กก ��*�ก+���*�67-ก+���-��!ก��-����-! ��E,�!+��!ก��-���=*-� ��ก�� � (2: 183) ก��,���0)ก�� '(!$ก��-�� ก&�,��#,�&)

���'�/%�� %!�!+� �(/#��*)������+!��',���ก)�������� �����!ก�����0�)�� ��E,�) ��-�!ก�������/)��L ����-���)������!ก���*-!��+!�)",��0�)����8�� (9 : 103) %��������/�*$�ก��������������&)

���� %�$P�� 0�!� �7������*$�ก������������� ���$���)ก����,��+5กก.���� �7���ก;��%.����-$������������$�%&��...������ก<#�$�&ก�$��

%!�!+� “ 67-���)��)�8��������0�67-)",* ���=!-:',�%!��/ ���� ����0�������E,� �����#$ ����-�!+�����0���� ����ก+ �!����!ก��-�����E�67-����ก�*�ก�-�)�8�����E��� ��ก�-��*กG �” (�����:��$ 4 : 135)

Page 94: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

90

�����������-$�����/%���#���8���$���กP��)�������ก����� �������+������&����$���$���� ���������$�%&��,��+5ก�������-��$����%$��&*$�����.����+������%)��ก�&)������$ก���<����� ������ก�#�$�&ก�$��

%!�!+� “ �����#$)�������%��-"%!���*!ก�ก+�!ก��-����=+)���-"%!���ก� ���ก�ก+�!ก��-�” (2 : 185) ����&)$��0�!������������ �7���!����+��

-$�%��������/ +5ก��� �7��:%�����-$��5*�� �&) �7���)����/�ก����%�������&)%���� ����&)$��,��8�*+5ก������� �7�%��&�ก�/��!%.����-$�$�%&���&)��ก;��-$����� ����� ��������2������ � ก&���8�*

%!�!+� “ �)-����%!��������0��+!��',����ก�����)��” (/��� : �*"(���)", 23) �&)����%)$��ก9 ��� ����ก�� �7���!

�*$�ก��-$�����/ ����%)$��,�� �7�����������!�#�$�%&�������������,�ก������� �

%!�!+� �...�)-����%!�����*��0��+!��',����ก�����)���� (/��� : �*"(���)", 223)

�$ก,�ก��� ���������$�%&������&��&*���� ���&��!%$��&*$�ก����������$�� ��!����*-$�����/ '��)�������/�&)���������$�%&������ก9��,�ก'�)�5* �7� ,*� ����ก�� ����%$��&*$�ก&�ก&(��)��������%$�,����� ก��-�����������)%��/-$�'�)$��/ ��#�� '��)%� ��,�ก����,.� �7�#� ������ก �%��/ ��($� ����� �)-$�ก&�����)�)0�&)23 (�&*���&��ก���������-$�%.���กก�������������) ��!������ �9���� 0ก��ก�)�.�#�%�!���! �7���)����/�&)%�*��%���/��� �7������ ��($$�&&$231 �($ �7�����,.� �7���!$�&&$23 � ,)�*$�������� -� � #�*�� ����%$��&*$�ก� �%�! � ��! �7 ���)����/0�!���$�5��&*�#��������� �7��� �)��!+5ก

����*��,�ก��������/$�%&��%���#���������ก&���$2����/ ������5[� �$2����/ ก&������

�ก��ก��) �)�8��!���������#$ ���� =+!+���*-��ก����?��ก������� ��E � ��*- ��ก���E, � �*�+�=+� � -��67ก���ก����ก�+�� /6�� (����/��$ #.�. 1404 : 77) $��� ��%�3 (2. . 1404 : 77) ก&������ �ก����- � /6�( ��$�"�)��ก������� �/ก+ +�� H ��8���0���ก��������:� ��(����"�) ��*��-�ก���������������#$���%!��'������)����������%�� $ �� � � 8 � ก9 � � � � � � � �� � � � &� � � ��!

��ก�����/ก&���$2����/��� %���� ����+�� ���&��! �7��5& ���.�8�%5�����,.� �7������� ������” ($�����%�3 2. . 1404 : 99) ก&����($ �(!$�������������$�&&$23���$�5����&�ก���� ���&#�ก���������ก9��$��.� ���8�����&�ก���� ���&)�&��� ��#������������������)%��/-$� $�&&$23 � ��ก �7�ก��������$�&&$23 � #�*�*$�������� ������ 0�!� �7�8�8��8�* ���+*���ก �7� ���&#�&�ก�:)��!%$��&*$�ก���4���-$�����/8������� ��($$�&&$23 �&)8�����+����)����/$��#���!,)ก&��%5�'�)$��/ �������$� �7��� �)��!8��+5ก����*��0�!���������/������ �9�%$��&*$�ก��

$����&&$2/ $�����%$5[� 9$����)��$)23 ( مسعود بن اهللا عبيد : 238) ก&������

�...�+����0���E,��)",+��=ก�%!�������ก � ����% �ก�+�!)",!+�ก���� ������ ������������ก��ก�+�� /6� �����ก���+�����)7 �7+!��/(��กG"� /6�%E���E,��"8� ��/(��� � ก����*��>����� +��H (/�$��:� ) ������*�����)7 กG ��E,��E�����ก+67-�4� ��� *����8�ก���4������ก�+�� /6�

Page 95: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

91

�'�����',�ก���4���� +����*�����)7 � �*�� ���� ,��ก&���8�*��� ��������$�� ��!��

��*ก��ก�����$�%&����� �7�$�����!�$�� ����ก�� ��*�������,)�5 �7���&)$���������� �($��%���&�ก���%$�������%$��&*$��*$�ก�� ��!��� �7�$���� ����ก�� �(!$�,�ก $�%&�������������$�%�!���! �7��ก����%�������������#�* �7�%������!�-$��&�กก��$�%&�� ��� ก��$���.� ก���.�����%)$��%�!�%ก��ก�%���ก ����&)$�� �&)$(!� L ก�:���! �7���&)$�������%$��&*$��*$�ก�� ��� �(!$� �%�ก�, �&) �(!$�$P������(�$3��0��)���� L 0�!�$�5� ��($��%��-$�����/ ��*,)��������������ก98��-����*�ก������������! ��!����*-$�����/ '��)����/������������!$�$��$�&) �(!$+��,� L ���!��*$��$��*$��$����$.���,��! ��($ก����� %�$ ��� 1'�)$������!�#�P��)���-�� ,9��>�� ��($#ก&*%��&����#, ��������$�� ��!����*ก��ก�����$�%&��,���%��%��ก&�ก&(� �7�$�����!�$�� ����ก�� ��������/%���#���,��$������.������������$�� ��!����*�������+�� �$�&$�%&��� ���8�*ก&����&*�

������ก�������� � ก�� ����� �����)",���)- �������

��ก'�,��:��������������!�8���!��� ���������$�� ��!����*� ����+�� %P�'������*� $���-$�����/8�%5�%�!���!������&)%�*��%���/�&*� ,) �9�8�*�����������$�� ��!����*#��������/����� �)-$���ก�����/�%&������������#ก&* ����ก���� �)-$�%.���กก������������� ก&����($ ����ก9���� �)�����$����/#� �����ก ����$�����������/������������!���&)���%���Y���ก.� ��� (��#����������ก.� ���) ��� 1'�)$������!�������� �9�-$��� ก�����/� %&� �ก&� ��� � )�)0� &)23 ��! ������ �9���� %���4���-$�����/%����+���!��5*+��&�ก�:)-$��������&)������!�8�* �4���,��%����+��-�����%��%�!����� L 8�*���%�!�#���%�!�#�8����

∗ #�P��)��!8�����������������$�&&$23 ����/ก9+5ก��� � � # �* ก � ) �. �� � � � �� �� � � � �� �� � � &)%���4���-$�����/ $� (Q$&�� $)���� 1997 : 132-147) $��� ����������� �7������� �&)ก��$���� �7�������!� �7��*� ������ ������������&*���&��ก��$������กก��ก���������������!����+�� �� /6����I7ก -��� 0�!� ก��,�กก���*�'�-$�����/ �����!�ก� 0��% (Hugo Grotius : 1583-1645) ก&������

�ก�������� �%E���������� /6����I7ก -��...���� /6����I7ก -���"8���)",�+���ก!+�ก��ก��) ��*I7ก�E�6�* �7��+��E� , �)��...(��� ��E8�=)� 2543 : 106) �� � ก &� � � � � �� � �7 � ก � � '� , � � : �

������ �����)",���)-� �������������!�8� �����ก8�*'�,��:������������ 1'�)�����������! � 0�! � �7 �� �� �� ��� �� �� �� � �9 � -$ ���ก�����/�%&��%���#���#�ก��$��+������$�&ก�$��$��)23��! 30 05 ��)23$���5���� ��������$�� ��!����* ����+�� �$�&$�%&��� ���ก&�����-*���*���� +*�'�,��:� '������ �����%��8�*#�����������������$�� ��!����*#�������������ก����$����%�� ���ก��������ก������������� '��)$�%&�� �7������������!��,�ก'�) ,*� ก�����$�%&��+5ก��)�����,�ก'�)$��/��8�*+5ก�*�'���������� �������#� ��*�������� �%��5� (-$����%������)%����'�ก -�) ก9 �7� '����5*��)ก� �.�%$���!��)�����,�ก$�&&&$23 ������

∗ ������) ����������j3ก�%������ก�ก�����.���, ����������� H���� �ก#F�'������%� �!�������$��$%��+3������ก��ก�����2��'()��+3�ก&&���"2 ������D (%3 ����z �"&�6 �&%6���DE, املعتزلة وأصوهلا اخلمسة وموقف أهل السنة منها

��� 163-167 ก�6��"+�z : ���6%. 2��p��"& �"&�6 ������ (188-182 ��2 169-161 ��� فرق معاصرة ����

Page 96: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

92

���� ��ก8�*'� ���)�/���&) $���&�ก&�8�ก������,)'������&*���&��ก��#��������� ��� 1'�)&�ก�:)%.����-$�ก�������������,)�*$�8�� �7� ,�,.���-$����&���!����&#� �*$� �7�������� �7�$�����!�$�� ����ก���ก�������&)�ก��%��� �5ก'������/�ก�� �&)��<;����4��/,)$$กก�������-��ก��ก�������������0�!�+($ �7�ก�������!��*,���8��8�* �&�����($�������#�$�����-$�%.���กก���������������!�5* -��� �9�����������&*���&��$������กก���&�กก��'(�;��-$�ก�����$�%&�� ��*,)�����&) $�����!��ก����ก��ก9��� '��)�������������ก�����$�%&�� �7��������������$�&&$23 � ��#�� ,�,.���-$����&���!����&#� �7������������!#�*��������!�8�8��,.�ก�� �&��&)%+����! ���)%.������ก���ก%��� � & ) �� � &� ก ก � � '( � ; � � ��! % � �5 � :/ 8 �� �� ก � � �&�!����&�%(�8� �&*��ก��&�ก�:)-$�ก�����#�$�����-$�%.���กก�������������

ก�����$�%&�� ,�� �7� %�($�ก�����#����������($����#=>=4�-$�%.���กก������������� �&) �7�����#=>=4���! �7��5�����#��&ก�������� �7�,��� 8��#�� �7���� '���$�������($ �7����� '*$=4� '��)ก�����$�%&���������������! �7��5������&)%����+�.����<�����8�*$������*,��� ��� ,�ก-*$�ก'��$���!������ก�������������+5ก��'�ก�/��,��:/�&$��� ���ก�����$�%&����&�ก�:) �7�������� 1'�)%�����! �7��&�ก'(�;��%.���������/�ก��%��� ������ ก&����($ �7������*$�ก��,.� �7�%.�����%��������/�ก������ ��($�ก����*,)$�5�#���%�����($%+����!��!����ก��ก9��� ��� ����������� ���� %�$P�� %��P�' ก����ก��#�%���� ก��%��% ก���ก�$�-$����'�/���ก �&)$(!� L #�-:)��!$�ก%������!�-$�ก�����$�%&�� �7�-*$�� ���)�/����,1�� ($�,\3��2��) -$���ก�����/ �7�%�����!�.����+������ �&�!����&�-$�%���� %����+���� �&�!��#�* ���)%�8�*���ก�& �&� '�*$�ก�����ก�����

$�%&������.����+����)����/%--$�����/ $�&&$23 � ���%8�*

%!�!+� O�������=*-�+���-����E,��E,��* ��ก��ก��E,� ��0�%!�� ��ก+��!?�ก)�8�!�P (21 : 107) ก�����#�$�����-$�%.���กก�����

��������,����&�ก�:)�&*��ก��ก�����$�%&��$������ก ��*#����� �7�,��������� ���-$�%.���ก��,)8���5* 1ก ����5*��$�ก,.������ก��!8���5* �����!ก�����$�%&���($��������$�� ��!����*-$�����/ $� $�&&$23 � ���%�.�8�*#��&���$�ก�� $���

%!�!+� O . . .��,�%E����������)",�� �� � +�+!��ก����/(��=+�7-�(30 : 30) $�ก�$�ก�����!� %!�!+� O...ก�� �*����=*-��0���)������%���ก��ก�����#$ �����%�)����-��-�!ก)+������*�#$��,��*��ก��ก�����%��)+���8� ��,�%E������)",�)",������ +�+!���+����/(��=+�7-� (12 : 40)

��/� ������ก�������������%)�*$�#�* �9�+��

�:���-$� ]�4���^ �&) ] ���&^ -$�����/#�ก���*����&�ก$�����%5�%�%.�����ก�������!����/�������-�� ,� �7���!�$����#�ก��#�* �7�������;����������ก�����)�����ก�������! �7�����ก��ก�������!8�� �7����� �����*ก�)��������-*$�ก'��$���!+5ก��,��:/�&$������ ก������������� �7� '���ก�����$����� �������&� ��($ �&)8��$�,+($ �7���ก;��-$�ก�������! �7�,���8�*

ก�� �ก��������ก������������������������������ ก�!��ก����������$�� ��!����*#�$�%&��-$��������� �7�$�ก�������!���!8�*%)�*$�,� ����&)�*$�-$�������ก�������������

Page 97: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

93

�&$�,�'(�;��������������($�� �)�����$ ������ �����)",���)-� -$�������ก�������������ก������������$�%&�� ���%.���กก������������� �(!$��� ���������$�� ��!����*� #��������/ �7�-�'&� ���! ,)�. � 8�%5� ก���*�'�ก������������� #�-:)��!��ก�����/�%&���(���������������$�� ��!����*#��������/��� �7� '����4,,��%5�ก���$��*$��$�,.�����$���������$�� �7�����������!��,�ก'�) ,*� ������ ����/��,.��*$��%����ก� ก:N/��($�����������#�#��������� '��)�4���-$�����/��-$� -�,.�ก�� ��*��ก���%����ก9,)8��������*�'� ��ก��*���ก���*�'�%�!���!�*�'����ก9,)��#�������*$�ก����!��*,��� %$�'��ก����S-$�������ก���������������!���8��%����+�.� %�$���������#�$�������$� �7� ��(!$�'�%5,�/8�*$������ ก������&)�������������!����/#=>��,���*$����$�5������ก;��-$�ก�������!��)�����,�ก'�) ,*��5*������������!%� �&)����������:��!�#�������5*�������:����&�� $�&&$23 ���%���

óΟ Ï% r' sù y7 yγô_uρ ÈÏe$# Ï9 $Z�‹ ÏΖ ym 4 |N t� ôÜ Ïù

«! $# ÉL©9 $# t� sÜ sù } $Ζ9 $# $pκ ö� n= tæ 4 Ÿω

Ÿ≅ƒÏ‰ ö7 s? È,ù= y⇐ Ï9 «! $# 4 š�Ï9≡sŒ ÚÏe$!$#

ÞΟ ÍhŠs) ø9 $# �∅Å3≈ s9 uρ u� sYò2r& Ĩ$Ζ9 $# Ÿω

tβθßϑ n= ôètƒ ∩⊂⊃∪ %!�!+� �*����8� ��-���6���-������-��7+�����)", �)",���)- �����0������ ��+������#$:',������%�) � � � �- � � �/ ( �� �'8 � ���7+ � ������ ���8� =+"ก�����",����ก����- � � ����� ���#$ ��, �%E ����������)",�� �� � +�+!��ก����/(��=+�7-� (30 : 30)

!����#$���$�� (�����#$)������7-��,�)

���&��/ก�

���P��/$�&ก�$�� $�&ก���� ,��� �Q�:�����/, (2543) �� ������� ก�� �' :

��������&������.����. ��������� 1���- 5��, (2514) ���&R���8��E8��+� �� ������� �$���! 1 ���%������ �%��/. '��% �� �+����/, ������ก�������� �

(�)%!�) ���%��$��ก�� �S��! 3 1�����! 27 ������ '. . 2523.

%�� �($8��, (2543) �� ���������E8�� -� '��'/ ������! 5 ก�� �' : ���\5��. ��� �%�$���, (2542) %!��7-��E8�� -��ก",�!ก�� ก���)�,!=� '��'/������! 14 ก�� �'`

: ��)ก��'��ก. Q$&�� $��� فرق معاصرة (1997) ,����($ �&�$ '��'/������! 3 (�.�.�.) : ���3$�&&)���)23. �%&��, $��� $�&2�,��, $�&ก������/, $�&���0��5���/

� : (.�.�.�) صحيح مسلم (1992) ��$�& ก��$�&$�&���)23.

�2����� <$2�� $��� الشريعة مقاصد $��5�, (2004) ��3ก�ก(� اإلسالمية�� ���2����� �)��� $��� $�& ���)23, (�.�.�.) (�.�.'.)

$�< ��)�)���/, $�5�)23A4� �2������ $��� �)��� $����)0�� (2. . 1405) عن البيان جامع

�ก القرآن آي تأويل� ��� : ���$�&ABก�3 $�&ก��X���/, $�5$���&&$23 �2����� $���$)�3��� $�

��$����ก�3 $���A4��3 م ألحكا اجلامع القرآن���24-28 ��� 14 .

$�&�������, $�&� �2����� $�%%����� $���)��A(1991) التعريفات كتاب �)�3ก�ก���$���& ��$�� $�&�)A)�� ก��8��� : ���$�� ��) ���.

�"&�6 A���, � 0� $��� $���&&$23 $���� 0� (.'.�.�) (.�.�.�) النجاة (1938)

$��� ��%�3, $�5�2����� $�&� $���$)�3��� $���%) $�� (2. .1404) األحكام أصول يف اإلحكام ก��8��� : ���3$�&�)���.

Page 98: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

94

$��� $�&$)0�� ����9$ก $����2����� $�&�)0)���/, احلديث غريب يف النهاية (�.�.�.) : ���*&ก��$�&$�&���)23.

$���� $��� $��� وأصوهلا املعتزلة (.�.�.�) ,$23&&�ก منها السنة أهل وموقف اخلمسة������

: $�����/.

Page 99: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

95

��������ก�ก��� ����ก�� 5 �����ก����ก������ก�������������������ก����� �����!�"�� #��$������%��&�����

Needs of Development of Five Capabilities Conserning Instructional Media of Teachers in Islamic Private Schools in Southern Border Provinces.

#�'��#�( �������� .�. (������"��%"�������ก� )ก��) ��#��(�����!��ก�����!�"�� )ก��

�*� !"+ ���(%"������ ���( �!���"���!�"����"� E-mail: [email protected]

������,�

�����������ก� �������������������� ���� � ����ก���������������� �� 5 � ��� ����!��"���#�ก�$��ก �����#���ก� ��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� #������*ก'� �+!����$���(����ก� % &��� ก'(ก� ����)$�ก� ������� ���� � ����ก���������������� ���!�,�����#���ก� ��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ���+-� 5 ���� �)� 1) ����ก� �)�ก����)$�ก� ��� 2) ����ก� /��# � �0)��)$�ก� ��� 3) ����ก� # ���ก� ���� �ก� ����)$�ก� ��� 4) ����ก� ����)$�ก� ��� !�( 5) ����ก� + (����)$�ก� ���

/�ก� �*ก'�%��,� ก�1,�# ���,��������#���ก� ��ก� % &�������)$�ก� ��� � ��� ����ก� /��# � �0)��)$�ก� ��� ���+-� ����( 30.93 ����ก� ����)$�ก� ��� ���+-� ����( 20.31 ����ก� �)�ก����)$�ก� ��� ���+-� ����( 17.73 ����ก� # ���ก� ���� �ก� ����)$�ก� ��� ���+-� ����( 16.81 ����ก� + (����)$�ก� ��� ���+-� ����( 14.22 ����� �+!����ก� % &�� �)� ก� �� � ���+-� ����( 73.49 �1�ก� ��� ���+-� ����( 11.65 ก� � ���� ���+-� ����( 7.83 ก� �*ก'������������#��� ���+-� ����( 7.03 !�(��,�������$#���ก� ��� �/�������ก� � �ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� �)���,����� ��ก� ��$ �/����� ���+-� ����( 31.87 � � ���#��� �ก � ���+-� ����( 31.77 ��,������ก����$ก�$������ ���+-� ����( 21.28 �2�� ��1���*ก'� ���+-� ����(14.66 !�(�)$�3 ���+-� ����( 0.41 /���กก� + �����������!#ก#,���������#���ก� ��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ������ �� %��,� ������!#ก#,��ก ����� �� ���$��%� !�(���������� � ���#,��ก �

������� 4 : �)$�ก� ���, � � ����ก����������������, �������*ก'�, ก� % &��� ก'(

�����ก�����

Page 100: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

96

Abstract

This article’s emphasized on the presentation the opinions of Islamic private school

teachers in five southern border provinces concerning needs of capability

development in instructional media, and also study on the appropriate ways to

develop skills of the teachers in using instructional media. The needs of capability

development in instructional media are divided into 5 areas: 1) selection of the

instructional media, 2) produce and purchasing the instructional Media using, 3)

Preparation the instructional media for application, 4) application the instruction

media, and 5). assessment instructional media.

The result of the study showed that the teachers have the needs to be

developed in the area of the instructional media as follows: produce and

purchasing the instruction media 20.31 percents, application the instruction media

20.31 percents, selection the instruction media 17.73 percents, preparing the

instruction media 16.81 percents, assessment the instruction media 14.22 percents.

The ways for the development are training 73.94 percents, learning packages 11.65

percents, seminar 7.83 percents, self-study 7.03 percents. And institutions needed

to be responsible in organizing the teachers, capability development in the

instructional media are official organizations 31.87 percents, responsible schools

31.77 percents, related private organizations 21.28 percents, tertiary education

institutions 14.66 percents, and others 0.41 percents.

Results in comparison of the differences between the needs of capability

development in instructional media in general showed that the differences based on

the sex of the teachers and the size of the schools.

Keywords: Instructional media, Islamic private school, Islamic studies,

capability development

���-� ��ก% ( ��� 44 #�ก� �*ก'�!�,���#� %1�6� ก �� 2542 ��$�,�/����ก� �������������ก� �*ก'����7�� ก� � ก � +��$ � �!+����, � � ���� ��4, ���8%�(��,����$�ก (���ก� ก� � �ก� ��� ����$�1,������������������� 2��ก� ��� ��!�(% &��#��� ��������ก� � �ก� ��� ����$�(#�������������� 4ก �/�� ���!�(�,�� �����/�� ������� 2% &��#��6 ���#�!�(#��#��� ก�"�% � �� �

��ก� � ��)����� (!�(ก��ก �#��������������ก ���������!�(����2� ����/�� ��� 0*$�#�������*�2*�����!#ก#,�� (��,���1��� 9:ก� ก'( ก (���ก� ��� ก� � �ก� /��4�2��ก� ;<!�(ก� + (�1ก#<���� �������%)$�+=��ก �!�(!ก�7�+>4�� ��ก��ก���(#���� �ก��ก �ก� ������/��/����� (���� ������#,��3 ��,��7��� ��,�����1�ก � ��� �+��ก9>��1;6 � �,�������$�����!�(�1;� ก';(� �%*�+ (���<7�����1ก���� � �

Page 101: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

97

ก��ก ����/�� ���7�� ��� ����ก+ (��ก� ;<� �� 9:กก� +?�� #�������7�� ���+-� ���+-� กก� �,��!�(ก��ก� �9@ ����,��#,��)$�� �,�� ���� ���1����/��������� 2� �� ��ก���"�%!������ �)$�ก� ���!�(�����������(��ก%)$����/�� ���ก��ก� ��� ��!�(������ �� �� ��� ����� 2�����ก� ��� �+-��,����*$����ก (���ก� ��� �� � ���/�����!�(/�� ������ ��� ��7+% ���ก � ��ก�)$�ก� ���ก� ���!�(!��,������ก� + ("�#,��3 �����#1���)$�ก� ���ก� ����)�ก�7ก���� 4%)$����� �1+=�+ (���<� �ก�,�� � ����)$����ก��ก� � �ก� ���ก� �����$���/�� ���+-����� 4 !�(�1,�������/�� ������� 2 ��� �� 7��#��#��� ก�"�%���/�� ���� � ��ก7�,���)$�ก� ���ก� �����$���(�� 7�,��!��,����� �ก� ��� �����ก �/�� ���!��� ก��,��7�,+ (��������� ���,�ก � ��ก�������� 4����)$�ก� ���ก� ���� �ก�,���������2���*ก'�#�������������� 4!�( ,�% &���)$�ก� ��� ����$��+ (���6�"�% %)$������ก� � �ก� ���ก� ��� �����#1���*����+-�#���ก� �*ก'�����#���ก� ���� � ���8%�(��,����$���� � ����ก��������������������ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� %)$����� ��2*�!�������$���(������ �ก� % &��� ก'(���� � %)$����ก� � �ก� �*ก'����� � � �� �ก������������������ �������������� กก� � �ก� �*ก'�#����$7�� (�17����% ( ��� 44 #�ก� �*ก'�!�,���#�

���.'+����(���ก� )ก�� 1.%)$��*ก'�����#���ก� ��ก� % &��

� ก'( 5 ����ก�$��ก ��)$�ก� ������� ���� � ����ก������������������ 5 � ��� ����!��"���#�

2. %)$��*ก'� �+!����$���(����ก� % &��� ก'( 5 ����ก�$��ก ��)$�ก� ������� ���� � ����ก������������������ 5 � ��� ����!��"���#�

����,��ก� )ก�� 1. ����,���������/�$� +-�ก� �*ก'��������������� �#,�����#���ก� ��ก� % &��� ก'(����ก� ����)$�ก� ��� ����1,� ���7+� �� ���� � ����ก���������������� ���1กก�1,����� ���ก�����������+ ���;��ก+ (��ก ก�1,�# ���,�� !�(�������� �+!��ก� � ��� 2. ����,���������%+

1) # �!+ #�� 7��!ก, 1.1 %� 7��!ก, ��� !�(�4�� 1.2 + (��ก� ;<ก� ��� 7��!ก, #$��ก�,� 3 +A 3-5 +A 6-10 +A !�( 11 +A�*�7+ 1.3 (� �ก� �*ก'� 7��!ก, #$��ก�,�+ �44�# � + �44�# � !�(��,�ก�,�+ �44�# � 1.4 ������%� � 7��!ก, �� !�(7�,�� 1.5 ก �1, � �� � � ��$ � � � 7 �� ! ก, ก �1, �"�'�7�� ก�1,��;�#���# < ก�1,���������# < ก�1,�� ����*ก'� �����!�(� &�6 � ก�1,��1��*ก'�!�(%��*ก'� ก�1,����+( ก�1,�ก� �������%!�(�������� ก�1,�"�'�#,��+ (�� !�(ก�1,��������*ก'� 1.6 ��$# �� � ��� 7��!ก, �(�� +>##��� � �6���� ����� !�(�#�� 1.7 �������� � ��� 7��!ก, ������4, !�(������ก 2) # �!+ #�� 7��!ก, - ����#���ก� ��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� - �+!��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� - ��,�������$�� �/�������ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ���

�!��� ���(+0!���!ก� 1. � ก'( 5 ����ก�$��ก ��)$�ก� ��� ����2*� ���� ���������� 2���� ������)$�ก�

Page 102: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

98

��� 0*$�+ (ก������ก��ก ��� ก 5 ���� �)� ����ก� �)�ก����)$�ก� ��� ����ก� /��# � �0)��)$�ก� ��� ����ก� # ���ก� ���� �ก� ����)$�ก� ��� ����ก� ����)$�ก� ��� !�(����ก� + (����)$�ก� ��� 2. � � ����2*� � ������ก� ������ � ����ก���������������� ��� ��� ����!��"���#� 0*$�7��!ก, +>##��� �(�� � �6���� �����!�(�#�� 3. �)$�ก� ��� ����2*� � ��1 �1+ก ;<!�(�������6�ก� #,��3 ��$��������+ (ก����ก� ��� 4. ������%� � ����2*� ก� 7�� �ก� �*ก'��� �������������ก� �*ก'���ก�2�� �ก� �*ก'� 5. � � ���������4, ����2*� � � ����ก������������������$��������� ก ��� # �!#, 1,000 ���*�7+ �ก������ ��� ��#��!�(����� ��������� ก �����กก�,� 500 �� 6. � � ���������ก ����2*� � � ����ก������������������$��������� ก ���7�,ก�� 1,000 �� �ก������ ��� ��#��!�(����� ��������� ก ���7�,2*� 500 ��

�!1�ก� )ก�� 1. + (��ก �)� � ���$���ก� ������ � ����ก������������������ 5 � ��� ����!��"���#� 7��!ก, +>##��� �(�� � �6���� �����!�(�#�� ��� 7�, �� � ก �ก�1, ��� �� �1&�ก� �*ก'� 2. ก�1,�# ���,�� 7����กก� �1,���,���,������� �#�� ������ �#��ก� �1,�# ���,�� �)�

�)�ก� � ����ก������������������ 5 � ��� ����!��"���#������� 35 � � ��� �����6�ก� �1,���,���,�� !�(�1,��)�ก� ���$������,��� � �����$7���)�ก�����6��1,���,���,�� ������ 505 �� 3. � )$���)���ก� ��� � �)� !�����2�� ���!�,���ก+-� 5 #�� �)� 1 ������ก�$��ก �/��#��!�����2�� 2 �"�%� $�7+��ก� ����)$�ก� ��� 3 �"�%ก� ����)$� 4 +>4��ก� ����)$�ก� ��� !�( 5 ����#���ก� �����)$�ก� ��� 4. ��6�ก� � ���� )$���)� ��� �#��� ��� 1) �*ก'��ก�� !�(������ ���$ก�$������ 2) ก���������#!�(� #21+ (���<���ก� ��� � 3) � ���!�����2�� 4) # ��������/����$����4 !�( 5) �������� !�(+ �+ 1� 5. ก� ก�� �� �������� ��� �#�� �)� 1) + (������ก �� � ��� 2) !�ก!�����2��/,��� � ��� 3) �!�����2���)� 4) # ������������� ;<���!�(���2��!�(��� �(�<������ 6. ก� ��� �(�<������ �������+ !ก �SPSS/PC ��� �(�<���ก� !�ก!������2�$ ����( �,�8��$� �,����$������# C�� �,������ t (t-test) ����� One-way ANOWA

2"ก� )ก�� 1. + (��ก ก�1,�# ���,���������� 505

�� ���!�ก#��# �!+ ��$���ก� �*ก'� �)� %� + (��ก� ;<ก� ��� (� �ก� �*ก'� ������%� � ก�1,�������$��� ����� � ��� !�(� ��� ���$# ����� � ��� 7��� �#� ����$ 1

������� 1 #-����%"����"����ก"',������,��

���%+ #-���� ���"� ��

%���� 176 34.85

%��4�� 329 65.15

Page 103: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

99

+���ก�*(ก����

#$��ก�,� 3 +A 155 30.69

3-5 +A 158 31.29

6-10 +A 99 19.60

11 +A�*�7+ 93 18.42

����ก� )ก��

#$��ก�,�+ �44�# � 55 10.89

+ �44�# � 441 87.33

���ก�,�+ �44�# � 9 1.78

ก� )ก���!�������

7�,��������% 118 23.37

��������%� � 387 76.63

ก"',��!��������

ก�1,�"�'�7�� 54 10.69 ก�1,��;�#���# < 74 14.65 ก�1,���������# < 80 15.84 ก�1,�� ����*ก'� �����!�(� &�6 �

94 18.61

ก�1,��1��*ก'�!�(%��*ก'� 31 6.14 ก�1,����+( 13 2.57 ก�1, �ก � ������� %!�(��������

28 5.54

ก�1,�"�'�#,��+ (�� 91 18.02 ก�1,��������*ก'�!�(�)$�3 40 7.92 ������������� � � ���������4, 487 96.44 � � ���������ก 18 3.56 #��$��� �(�� 104 20.59 +>##��� 188 37.23 � �6���� 71 14.06 �#�� 40 7.92

Page 104: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

100

����� 102 20.20

2. ��กก� �*ก'�%��,� � ��,����4,#���ก� �����ก� % &��� ก'(����ก� /��# ก� � �0)��)$�ก� ��� �������)� ก� ����)$�ก� ��� ก� �)�ก����)$�

ก� ��� ก� # ���ก� ���� �ก� ����)$�ก� ��� !�(����ก� + (����)$�ก� ��� #������ � � �#� ����$ 2

������� 2 ������ ����(���ก�1,�# ���,��#,�����#���ก� ����ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ���

��ก� #-���� ���"�

����ก� �)�ก����)$�ก� ��� 192 17.73

����ก� /��# � �0)��)$�ก� ��� 335 30.93

����ก� # ���ก� ���� �ก� ����)$�ก� ���

182 16.81

����ก� ����)$�ก� ��� 220 20.31

����ก� + (����)$�ก� ��� 154 14.22

�� 1090 100.00

3. ��กก� �*ก'�%��,� �+!����$� ��,����4,#���ก� ��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� �)� ก� �� � �������)� ก� ����1�ก� ��� ก�

� ����!�(ก� �*ก'������������#��� #������ � � �#� ����$ 3

������� 3 ������ ����(���/��#��!�����2��ก�$��ก � �+!����ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ���

��ก� #-���� ���"�

ก� �� � 366 73.49

� ���� 39 7.83 �1�ก� ��� 58 11.65 �*ก'������������#��� 35 7.03 �� 498 100

4. ��กก� �*ก'�%��,� ��,�������$� ��,����4,#���ก� ����,����)���ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� �)� ��,����� ��ก� ��$ �/�����

� � ���#��� �ก � ��,������ก����$ก�$������ !�(�2�� �ก� �*ก'��1���*ก'� #������ � � �#� ����$ 4

Page 105: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

101

������� 4 ������ ����(���/��#��!�����2��ก�$��ก � �+!����ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ���

$�,����� #-���� ���"�

� � ���#��� �ก � 312 31.77

��,����� ��ก� ��$ �/����� 313 31.87 �2�� �ก� �*ก'��1���*ก'� 144 14.66 ��,������ก����$ก�$������ 209 21.28 �)$�3 4 0.41 �� 982 100.00

4. /��#��!�����7����������!�(%)$�ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� � ��� - #�� �ก� ��� �� � � � � �����ก � �,�� ��ก� ����)$�ก� �����ก� � �ก� ���ก� ������� � ���ก� + (ก���)$�ก� ���!�(��� ��� �� )�! ������!ก,� ���$����)$�ก� ��� - ก� ก (#1������ �!�(� ก ��� ,��ก �� ����)$�ก� ��� - � ���!��,���ก� �������%)$�ก� /��#�)$�ก� ������� �� � - � �����ก��� )�������� �� ���ก� !�ก+��$��+ (��ก� ;<��ก� ���!�(/��#�)$�ก� ��� - � ������ก� ��6�#ก� ����)$�ก� ��� - �,�� ��ก� + (�1ก#<��$���$��������2�$���+-��)$������ก�*� - ����,�������� ,����ก� /��#�)$�#��!�� ���8%�(����������� !�(�� ������<���� �ก� �)�����)$� - C�� ���1��)$�!�(��+ (��;��� � ��� % ���� � �������,����� ��ก� ��# �����ก� ����)$����� � ��� - �����,��������ก� �*ก'���� C ,���)�ก ����� � ���% &���)$���,��+-� �+6 �

#���ก� �����ก� % &���1���ก �����)$�ก� ������ � ��� - #���ก� ���� � ���� �# ����1+ก ;<%)�C����$���+-���ก� ����)$� �,� � )$��8������� �'( +-�#�� - �����ก� � �� ��+ (��;��ก� /��#�)$�ก� ���+-� ���������� - #���ก� �����ก� % &��!�(+ �+ 1��)$�ก,�3 ��$�����,��������������,��,����+ (���6�"�% - #���ก� �����ก� + (���ก� ����)$���,���� (��

5. � ���$��%�#,��ก �������#���ก� ��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ������ ��!#ก#,��ก � !�(�)$�%��� ;�+-� ������%��,�������!#ก#,��ก �8%�(������ก� + (���ก� ����)$�

6. � ���$��+ (��ก� ;<ก� ���#,��ก � ������#���ก� ��ก� % &��� ก'(� ���� ��!�( ������7�,!#ก#,��ก �

7. � ���$�� (� �ก� �*ก'�#,��ก � ������#���ก� ��ก� % &��� ก'(��� ��7�,!#ก#,��ก � !�(�)$�%��� ;� ������%��,�������!#ก#,��ก �8%�(����ก� /��# � �0)��)$�ก� ���

8. � ���$��������%� �ก �� ���$7�,��������%� � ������#���ก� ��ก� % &��� ก'(��� ��7�,!#ก#,��ก � !�(�)$�%��� ;� ������%��,�������

Page 106: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

102

!#ก#,��ก �������ก� /��# � �0)��)$�ก� ��� !�(����ก� # ���ก� ���� �ก� ����)$�ก� ���

9. � ���$��ก�1,��������#,��ก � ������#���ก� ��ก� % &��� ก'(��� ��!�( ������7�,!#ก#,��ก �

10. � ���$+?�� #������� � �����$������#,��ก � ������#���ก� ��ก� % &��� ก'(��� ��!#ก#,��ก � !�(�)$�%��� ;�+-� ������ %��,�������!#ก#,��ก �������ก� /��# � �0)��)$�ก� ��� !�(����ก� + (����)$�ก� ���

11. � ���$����$# �� � ������ ��� ���$#,��ก � ������#���ก� ��ก� % &��� ก'(��� ��7�,!#ก#,��ก � !�(�)$�%��� ;�+-� ������ %��,�������!#ก#,��ก �������ก� ����)$�ก� ���

�&!+��2"ก� )ก��

1. ��ก/�ก� �*ก'�� ��� ��$%��,� ก�1,�# ���,��������#���ก� �����ก� % &��� ก'(����ก� /��# � �0)��)$�ก� �����ก��$�1� ������ �)� ����ก� ����)$�ก� ��� 0*$���������ก �/�ก� �*ก'�����1ก�� ���1�� (2540 :84) ��$ (�1�,� � �7�,�,��7������)$� �� � �9:ก�� �� ��� )$��ก� ��� ก� /��# !�(ก� ก�� ก'��)$� !�(����#���ก� ���� ���ก� % &��� ก'(�����)$�ก� �����$7��������7+!���� ���������ก �/�ก� �*ก'�+>4�������)$�ก� ���������6�� ก��O �P(�� � (2536 :94) ��$ (�1�,� � ��������*ก'���+>4��ก�$��ก ����� ���������� 2��ก� � �0)�� )�/��# #�����ก� ����1+ก ;<ก� ��������,�� ���8%�(��,����$��1+ก ;<+ ("� � # ��� � # "�% !�(!/,���$+ (����� �����(������$7�,�������,�� ��ก� ��� ��)� ���!�(�� ��)��,��+ (ก����$������������7�,%���%�ก �������� ก ��� 0*$��"�%!�(���#1���+>4��� �ก�,�� ���� 2���7+%��ก ;<+ ���;ก� /��#!�(ก� ����)$�ก� ���7�� ��ก����������#���(%��,� ��ก� % &��!�(ก (#1��ก� ����)$�ก� ������� ���� � ����ก������������������ (�(#���(#��� �$����� )$�����ก� /��#�)$�ก� ��� � ���

�)$����ก� �#��� �ก�,���(+-�� �#�����ก� � ���� ก'(!�(� ��(�#���$������ �#,�ก� /��#�)$�!�(ก� ����)$� !�(�(+-�ก� �,�� ��ก� ����)$�ก� ���7+% ���3 ก � � �����������ก �/�ก� �*ก'����8���� � ����%6�O (2541) ��$ (�1�,� � ����� �< ����������,� +>4����$���� 4��ก��$�1� 7��!ก, ก� /��!�(ก� ����� ������%��#� < !�(������#� � � ก � ก�$ � � ก �ก � �� � �� � � � ��� ��� � �<�)$�ก� �*ก'������ก� 9:ก�� �ก� /��#!�(ก� ����)$�ก� �*ก'�#�����+-�!��,����� �ก� !�(���!��,���$���� 2�)��)$�7�� !�(��������ก �/�ก� �*ก'����� &�� � ������<��� (2541) ��$ (�1 ���� �<������ �%�(�*ก'��1� 6��� �������������,� +>4����ก� /��#�)$�ก� ���� �+-�+>4���� (� ���ก �)�+>4����ก� ������������$��ก� ������!�(���ก� /��#�)$� �����+ (��;��ก� � �0)�� ���� ��1��ก� /��#�)$� ����/��#�)$�ก� ���ก� ���7�,%���%� ��� $���������ก��7�,�������ก� /��#�)$� !�(������� ��!�(+ (��ก� ;<��ก� /��#�)$�ก� ��� �,��+>4�� ������ �)�+>4��������ก� ���� ��1��$�����ก� /��#�)$� 7�,������/��#�)$����8%�( �,��+>4����ก� ����)$�ก� ���ก� ��� ��+>4���� (� ���ก �)� +>4��ก� ����ก�� ��,�)�ก� ����)$�ก� ���ก� ��� �)$�ก� ���7�,%���%�ก �����#���ก� ������� ��!�(+ (��ก� ;<��ก� ���� )$���)�!�(�1+ก ;< �,��+>4�� ������ �)�+>4��������ก� ���ก� 9:ก�� �ก� ��� !�(��� 1 � ก'��1+ก ;<� ) �� )$���)�+ (ก��ก� ����)$�ก� ��� �)$�ก� �����$�����,�,����ก��� 1�!�(���ก� 7�,7�� ������� ��!�(+ (��ก� ;<��ก� ��� � )$���)�!�(�1+ก ;<� ��� �

������� ����ก� ����)$�ก� ������� � �, � ���*$ � � �กก� �� ��� $ � � � ��ก � � �� �)$ � ���8%�(��,����$��)$�ก� ������������$�(#������ ����������4+-�ก� 8%�( ��ก��ก����ก (���ก� ���ก� /��#�)$�ก� ��������,��������+-�#������ ����� �� !�(� ก'(���+ (ก�

Page 107: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

103

%)$�����)$�ก� �����$/��#� ���+ (���6�"�%��ก� ���7+��� 0*$�� ���������+-���,����$���$�(#�����ก� ��� ���ก� % &��� ก'(���� � � ��� ��ก/�ก� �*ก'����)�� �7���,� � ��,����4,�����+>4�������)$�ก� ������#���+-���,���� !#,ก� !ก�7�+>4��� �ก�,�����+-��(#���7�� ����� ,���)���ก����9@��+ (ก��ก �

2. ��ก/�ก� �*ก'�������� ��2*�����#���ก� ���� �#,� �+!��ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� 0*$��,����4,#���ก� �����ก� � ��� �%)$�ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� �������)� �1�ก� ��� 0*$�/�ก� �*ก'�����������ก �ก� �*ก'�������'C� �������� (2539: 100) ��$7�����������!�(7���,� �� ��ก� � ��� �!ก,� �%)$�������� ��ก�$��ก �ก� /��#!�(ก� ����)$�ก� ��� !�(��������ก �/�ก� �*ก'����� �����< �1 �����'< (2535) ��$ (�1�,� � �� � ���+ (2��*ก'� � �ก ����� ก���ก� + (2��*ก'�� ��� �%���# ������#���ก� �����ก� � �9:ก�� �ก� ��� ก� /��#�)$�ก� ��� !�(/�ก� �*ก'����+ ���� +�1����<(2535) ��$ (�1�,� ���� �<7����������!�(%)$�ก� % &��ก� ����)$�ก� ����,� �� ��ก� �� �ก�$��ก �/��#!�(ก� ����)$�ก� ��� #������ ������ก� !�ก+��$���)$�ก� ��� (��,����,����� ���� ���<�1� ; (2533) (�1�,� � �������#���ก� ��$�(�� ��� )$����$ก�$��ก �ก� /��#�)$�ก� ��� �,� ก� /��#�+������ !�(�7��< +-�#�� !�(/�ก� �*ก'�����;�##� ���� �ก1� (2536) (�1�,� �� ��ก� �� �� )��� ����+?�� #�ก� !ก,� �"�'�7���� 3 � ��� ����!��"���#� %)$�% &��� ก'(���� ����������� ��!�(� ก'( ก� �)�ก ก� /��# !�(ก� ����)$�ก� ��� #����������ก� ���#,��3

3.����#���ก� ���� �#,���,�������$�� ���,�� ,����ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ��� �)���,����� ��ก� ��$ก�$������!�(� � ���#��� �ก � �/�������ก� % &��� ก'(�����)$�ก� ������� ���� � ����ก���������������� 0*$ � � � ก / �

ก� �*ก'���!���������2*�����#���ก� ���� ���$#���ก� ���� ���,����� ��ก� !�(� � ���#��� �ก ������������ 4#,�ก� % &��� ก'(���#� 0*$���+>��1� ������� �ก�,������ � ���� ������,��,�����ก � � �!���������7����ก+>4����$� �+ (����ก� /��#�)$�ก� ��� �,� ก� ���!�����+ (��; ก� ���!����1+ก ;<%)$�ก� /��#�)$� #�����ก� �� ���1���ก/��� ��� � � ���#��� �ก � 0*$�+ �ก?�������� �����8� � �,� /�ก� �*ก'����� &�� � ������<��� (2541) 0*$�%��,� +>4����ก� /��#�)$�ก� ���� �+-�+>4���� (� ���ก 0*$���������7��!ก,+>4����ก� ������������$��ก� ������!�(���ก� /��#�)$� �����+ (��;��ก� � �0)�� ���� ��1��ก� /��#�)$� ����/��#�)$�ก� ���ก� ���7�,%���%� ��� $���������ก��7�,�������ก� /��#�)$� !�(������� ��!�(+ (��ก� ;<��ก� /��#�)$�ก� ��� �,��+>4�� ������ �)�+>4��������ก� ���� ��1��$�����ก� /�� #�)$ � 7�, �� �� � �/�� #�)$ � ��� 8%�( ก� �*ก'����� �����< �1 �����'< (2535) ��$ (�1�,� +>4�����ก� ����)$�ก� ������� � �)� ก� ���!�����+ (��;���� ��)$����+-� ก� ���� ก'(ก� /��#�)$� !�(ก� ���/����$����4�����)$�%)$�ก� ��������,����)�!�(���+ *ก'����� �ก� /��#�)$�ก� ��� /�ก� �*ก'����6 44�� ? �14%��( (2545) (�1�,� � ���+>4��ก�$��ก �ก� ���!�����+ (��;��ก� � ���!�(0)��)$�ก� ��� � �7�,�������ก� /��#�)$�ก� ��� ���� 1" ;R<��ก� � �ก���)$�ก� ��� !�(� �7�,7�� �ก� �� �ก� ����)$�ก� ���

�����#1�� !��������� 4!�������*$�%)$�ก� % &��� ก'(���� ���ก� ����)$�ก� ��� �)� � � ����(#�����������������ก�*���ก� ���ก� �,�� ��!ก,� ���ก� /��#!�(����)$�ก� ��� #�����ก� � �������1+ก ;<%)$�ก� �����������(��ก��ก� /�� #�)$ � ก� ��� ก� � �� ��+ (��;��$%���%�#,�ก� /��#!�(� �0)��)$�ก� ��� ก� � �# ���,������ )�� �������1���%)$�ก�

Page 108: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

104

�� ���1�!�(�,����)�� ������)$�ก� ���+-�ก� 8%�("����� � ���� )����� �# �+-���,������� (� �ก�1,�� � ��� 0*$���������ก ��������������/��� ��� � � ��� ��$���7����/�ก� �*ก'����% ��� ���6� %��ก1� (2543) �� (�1�,� � � ���!�(���� กก� �*ก'��� ��������,����)�� � ��������)$�ก� ���ก� ��� �,�� ������ �����)$�ก� ���ก� ������1ก��ก����$ก (���7�� !�(/�ก� �*ก'�����;�##� ���� �ก1� (2536) ��$ (�1�,� �� ��ก� � �# �����<� �ก� �)$�ก� ���ก� ���%)$��� ���1�ก� % &���)$�������1;"�%����*�

�������%�� 1) ��,�������$ก�$�������� ��ก��ก ���$�,�� ��!�(ก (#1��ก� ����)$�ก� ������� ���� � ����ก���������������� #������,�� ��ก� ��ก�1,�� �!�(ก� � ���!ก����� �%)$�+-�!�,!����ก� ����)$�ก� ��� 2) �� ��ก� + �+ 1�ก (���ก� ���ก� � ��� !�(� �ก� ก� ����)$�ก� ������ � ��� #������ ��������,�������ก� ���� �ก� !ก,� ���� � ���� )���ก�1,�� � ��� 3) �� ��ก� % &��� ก'(���� ���� � ����ก���������������������)$�ก� �����,��#,��)$�� %)$�ก (#1��!�(�,�� ��ก� ����)$�ก� ������� ����ก��+ (���6�"�% 4) �,�� ������ ���� � ����ก�������������������ก� �*ก'�!�(��� �ก�$��ก �+ (���6�"�%����)$�ก� �����$��� %)$����ก��ก� % &���)$�ก� �����,��#,��)$�� 5) � � � � � ) ��, ���� ���)$ �ก� ��� %)$����ก��ก� !�ก+��$���)$�ก� ��� (��,��� �� ���� � ���!�( (��,��� � ��� 6) + �+ 1��"�%���� ���������������(������ �ก� ����)$�ก� ���7+��� ������ ���

�*��'ก� ���'C� ��������. 2539. �+34$�%"�ก�

%ก�+34$��ก����ก��ก�2"!�%"�ก��������ก���������������1�� )ก��� � � �� � #� � $ �� � 5 � � �! � � � � �. �������%�6<�*ก'����# ���� ;R�# ��������� ��������,.

�;�##� ���� �ก1�. 2546. �ก� )ก���&��%"�+3 4 $ � ก � � �� ��� � ก � � � � �! � �&���7��������1�� )ก����������������&���7����������ก����� �����!�"�� 3 #��$������%��&����� (��"� +3����� ��1!���)�. �����ก� ��� � "��������������ก� �*ก'� ��������� �������� ��� <.

8���� � ����%6�O. 2541. �ก� )ก���&��+34$�%"��� ���� � �ก� �ก�� � � ก� �ก � �-���!���� ���(����ก� )ก�� ��������1�� )ก�� ก"',���� 4 ���ก��ก�����4 ) ก�� #� �$ �� � ���%ก,� �. �������%�6<(�*ก'����# <���� ;R�#) ��������� ����!ก,�.

6 44�� ? �14%��(. 2545. ��&�� +34$� %"���������ก�ก��������ก����������������� ���ก���-���ก���ก�+ � . � ) ก � � #� � $ �� � " � �' � �. �������%�6< �*ก'����# <���� ;R�# ��������� �ก'# ���# <.

�1ก�� ���1��. 2540. �+34$�ก����$"�ก����!�"�� )ก��������1�� )ก��������� �'�1 �ก�� 2535 ����������ก����� �����! �"�� ���ก� )ก�� 2.� + �44���%�6<(�*ก'����# ���� ;R� # ) ����� ���� ������� ��� <.

+ ���� +�1����<. 2535. ��&����������ก�%"�+34$�ก��������ก�������2�� � � � � � � � � � � � � " �- � � # �.

Page 109: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

105

�������%�6<�*ก'����# ���� ;R�# ��������� �ก'# ���# <.

� &�� � ������<���. 2541. �+34$�ก�2"!�%"�ก��������ก���������#��(���!���"���" )ก�� #��$����'�1����. �������%�6< (�*ก'����# <���� ;R�#) ��������� ����!ก,�.

���� ���<�1� ;. 2533. ���������ก�������ก�:;ก���ก�2"!� %"�ก��������ก��������/����� ������ก��� � � � � � �� 1 � � ) ก � � � � � � �ก' � � ���$��� �. �� � � ��� %� 6< �� � � � � � � # < � � � � ; R� # ��������� �ก'# ���# <.

� �����< �1 �����'<. 2535. �ก� )ก��ก�������� ก���� �����������+�.� )ก�� ���ก���-���ก���ก�+�.� )ก��#��$����!#!���. �������%�6<ก� �*ก'����� ;R�# ��������� �� ��� ��� ��� &.

���6�� ก��O �P(�� �. 2536. �+��!�1!&��ก� �������� �! �"�� ) ก����� �+�.� )ก��#��$������%��&�����.�, �������%�6<(�*ก'����# ���� ;R�#) ��������� �������� ��� <.

Page 110: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)
Page 111: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

107

YY∧

������������ ���������ก���������������ก��������������ก�� �!��"#���ก �!��$�� �!�� #ก%��#�&����#�����

'������� ���%��(��)��'��

Relationship between affective characteristics and students’ academic achievement at Islamic privates school in the three southern border provinces of Thailand.

ก���%�� (�� !�

&�.�. (ก�������(����������ก��&+ก��), #�����,���-���"���%�ก���#�#�����&+ก�� ���&��,&����(�������&����

�� ����-���ก��� ����ก�������(�� "!���-��� ��������#���������

�������#

���������� �ก������������������� 1. �������ก ����!�!���"���#�$���%&�ก %�'(���������ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����( 2. �������ก ��3�0)),���#!��!,���'��ก�����ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(

ก&�$!�����$�,���/(��ก�������������� ��4���ก�����/���!�"�!��ก ��5,�� 6 .��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����( �5ก����ก � 2547 �6���� 720 �� 0&��������#� (�!3&.'��/(��!��������.��0ก�! ��7ก8-�,7� �����#��$��!����,"�-#�!���"� �!����,"�-#���"��#��3%0&��(�!ก��0))�6�&�ก���'���,���#!��!,���'

��ก����������,.������!/

1. 0��3���9:�!+,"�- �������$�ก������� �������$���3 ������ก������� ���!���กก��& ���!�/���!��������� ���!!������������ ก�����)��� ���!%� 0&����!��)*�'/�)!����!�!���"�,�)�ก��$�!����6���;,�����,����'�) 0.001\

2. !ก��,���#!��!,���'��ก�����ก�%�*&�!+,"�-,�ก�������!�,��#!' 8 ��� ��� 0��3���9:�!+,"�- (X1) �������$�ก������� (X2) ������ก������� (X4) ���!���กก��& (X5) ก��!������������ (X7)

ก�����)��� (X8) ���!%� (X9) 0&����!��)*�'/�) (X10) 0&��6�!�� ���!ก�����ก�%�*&�!+,"�-,�ก�������<'('����

= 0.1119X1+0.1124X2+0.0690X4+0.1207X5+0.1658X7+ 0.0845X8 - 0.0177X9 +

0.0219X10 � 0.2148

�-��-���0 : ���!�!���"� ��%&�ก %�'(��������� *&�!+,"�-,�ก������� .��������ก/� ��������&�! ��#��'/��0'�1����(

���ก �����

Page 112: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

108

YY∧

Abstract

The objectives of this research are 1. to study the relationship between affective

characteristics and students’ academic achievement at Islamic private schools in

the three southern border provinces and 2. to study the best model for predicting

the students’ academic achievement at Islamic private schools in the three southern

border provinces.

The samples of this study consisted of 720 students of Mathayomsuksa 6 at

Islamic private schools in the three southern border provinces of Thailand in the

academic year 2004. The EcStat computer program was utilized for analyzing

correlation coefficients, multiple correlation coefficients and constructing a best

fits regression model.

The results of this research were as follows :

1. The achievement motivation, study attitudes, teacher attitudes, study habit,

anxiety, self confidence, self discipline, adjustment, imotion, and responsibility

held possitive statistical significant relations at 0.001 level.

2. The best fit equation for predicting the academic achievement had 8

variables. They were achievement motivation (X1), study attitudes (X2), study

habit (X4), anxiety (X5), self discipline (X7), adjustment (X8), imotion (X9) , and

responsibility (X10). And the regression equation for academic achievement

prediction was quantitatively depicted, thus :

= 0.1119X1+ 0.1124X2 + 0.0690X4 + 0.1207X5+0.1658X7+ 0.0845X8 –

0.0177X9 + 0.0219X10 – 0.2148

Key words : Relationship, affective characteristics, academic achievement, Islamic

Privates School, the three southern border provinces

Page 113: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

109

���-�

ก����ก �!�$��=�����#(!����!!'�&,���>;;� ����� 0&���! ,������'�)���!��' �$����! 0&��+��ก��! .'���(�ก��)��ก��������3(0&� �'�ก&��/���! ��=�����#(!������������ !����!��)*�'/�),���$����� ���)���� 0&���! �����0&���ก �ก?�ก%@� ���!0&��#(��'!�������%"��!0&�����"��!��!0������,��0�$&�����)��� (6���ก���%�ก��!ก��ก����ก �0#$/���, !��. : 24-25)

��ก�'�������>���)��ก����'ก��)��ก�������ก������<!$������6�����$�ก��,������=�����#( !� ��%&� ก %� �!�ก�( � �� ' <ก& � 9: '� � ��ก��ก���ก����ก ���!���,"��&�$�ก���&��ก����� ก����=�����!�3(���!�!��� 0&�,�ก � �*3(����� ก$��#(�ก�'���!<!$�!�1�� <!$��4�"��!����))ก����ก � 0&�!�*&ก��,)�$���%1��ก����ก �.'�$����! ก����=�����)�����))ก�� � �� ���3( 0&�ก� ��� ' 0&���� �!��*&�#( !�����,"�1����4����6���4���$'$�� (6���ก���%�ก��!ก��ก����ก �0#$/���, !��. : 67)

�������ก��%1�� �*3(�������4���A�#!��6���; �ก����'ก����ก �,�ก��'�),�ก����1, '��������(�!�ก������!����%1��������#(,��)�$�ก����'ก����ก �)��&���A�#!��,��6���;#���<!$ �(���<!$)��&��6���4���$����,�����(�!�ก����$��'��=����%1��ก����ก � 0��,�#���,��/$����ก����=����%1��ก����ก ���� *&�!+,"�-,�ก������� ก!& �'������B (2520 : 32-35) ก&$���$� ก������!����%1��,�ก����ก ������������!��< '( � � ก*&� ! +, "�- � �� ก � �� � � 0 & �)&3 ! (Bloom,1976) ก&$���$� *&�!+,"�-,�ก���������4����0��#���,��)$/����%1�� ���ก����� ,6��#(��กก����ก ��#(���!���*&�!+,"�-,�ก������������

#�,����)���0ก(< �#(�ก�'1��,��������6�����$��!+,"�-*& ���ก�������$�'�,���' (���%� �6������;, 2534 : 1)

�����8� (Anastasi, 1965: 187) ก&$���$� *&� !+,"�- , �ก�� � �� ��!� �� �!�!�� �"� ก�)������ก�)'( �����>;;�0&�'( ��,�� <!$ � /$���>;;� )&3! (Bloom, 1976 : 167-169) �)�$�� �� � � �ก�)'( � ��� �>;;�,�� !� �� , "� �&�$ �*&�!+,"�-,�ก�������!� 3 ���0�� ��� 1) ���0��'(����,"����� <'(0ก$ ���!���'0&�����B�����!�3(�'�! ���ก����� 2) ���0��'(��������� <'(0ก$ ���!���0&� � ������$ � �� / � � �� �� ก� ���! �� )���!�!��� 0&�)��&�ก1�� 3) ��%1��ก���� <'(0ก$ ก��<'(��)�6�0���6� ก���#(��ก�����!�$���$�!��ก�������ก���� ก�����!0� ก��0ก(< (�*�'�&�' 0&�ก���3(*&�,(��ก&�) �&��!������� (Klausmeir, 1961 : 27-33) ก&$���$�ก����ก �$����� ���ก�����!���,"��&�$�*&�!+,"�-,�ก������� 8���'�&(�ก�).�&0!� (Coleman,1966 : 6)

�)�$� ����B�� ���ก�������4����0��6���;,��!��� , "� �&�$ �*&�! +,"�- , � ก� � � �� � � � �� (Khan,1969 : 216-221) �)�$�������ก�)'(���������,��!���,"��&�$�*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���; <'(0ก$ �������$���3 ���!�����/�ก�� ����,�ก������� ���!���กก��& 0&�0��3���9:�!+,"�-

.��������ก/���������&�!��4�.������,��!���=��ก��,��������!���(�! C ก�)ก��ก$����/�!/�!�&�! ,������������กก���#(���!6���; �ก����ก ���������&�! ����4�*&�#(�ก�'��)��ก����ก � �/�!/�!�&�! ��� .'�����!�(�����ก�$� �������� 0&����>���)����B<'(ก6�#�'�#(������!����1����4�.��������ก/���������&�! �������=��ก����ก � ����/�/�0&�

Page 114: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

110

�(����!!��� �����,� ��0!(���1��#&�����ก���� ��&�� ��0�&<� 0�$ ก7�� ���ก&�ก %�)���$�<�( ,6��#(ก����'ก�������ก����!����!0�ก�$���ก.������,���<� ����� � ����� (2544 : 44-45) ก&$���$� ���������'��!�ก����'ก�������ก����������),�'�6��� �������4�#&�ก 8��<!$!�#&�ก3��,��0�$��� <!$!����������,��0�$��� <!$!�ก����'*& <!$!�/�������� ���ก�%�,���/(��!�����#���������8����4�1� �!&��3#���1� ���#��) 0�$#&���ก,����B<'(�#(��������&����1����4�.��������ก/���������&�!0&(�,6��#(�3�0))ก����!���))0&�!�����,"�1��!�ก ��� .'���B��/$���#&��,���/�ก�� 0&�'(��ก�����

��ก1��0&��>;#�'�ก&$�� (��(� *3(�������'�$�!����!�6���4���$����,�����(���ก ����!�!���"���#�$���%&�ก %�'(���������ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����( �������ก ��$���%&�ก %�'(���')(�,��$*&�$�*&�!+,"�-,�ก������� 0&�'(���')(�,���!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����

���1�,�����"#�&+ก�� 1. � ��� � �� ก � � � � !� ! �� � "� � � # �$ �

��%&�ก %�'(���������ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(

2. �������ก ��3�0)),���#!��!,���'��ก�����ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(

�����2��"#�ก��&+ก�� 1. ��%&�ก %�'(���������!����!�!���"�

ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.������

��ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(

2. ��%&�ก %�'(����������!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(

"#� "�"#�ก��&+ก�� 1. �)� �'(�������#� ��ก ��D�����%&�ก %�'(���������,��

$*&�$�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����/���!�"�!��ก ��5,�� 6 .��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(

2. �)� �'(�����0�� 2.1 ���0������ #���������ก�%� !� 10

���0�� ��� 1) 0��3���9:�!+,"�- 2) �������$�ก������� 3) �������$���3 4) ������ก������� 5) ���!���กก��& 6) ���!�/���!��������� 7) ���!!������������ 8) ก�����)��� 9) ���!%� 10) ���!��)*�'/�)

2.2 ���0����! <'(0ก$ *&�!+,"�-,�ก�������

�����&���,3�����ก�� 1. ��%&�ก %�'(��������� #!����

��%&�ก %� ���ก�����,���ก�'��ก���!�3(�ก��ก��' ����� 0&����!%� 8����4��>����6���;,��!�*&�$��!+,"�-,�ก�������

Page 115: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

111

2. *&�!+,"�-,�ก������� #!���� ��0���ก�'�D&����! 5 1��ก����ก �0�ก ���ก�����

3. �!��#��'/��0'�1����( #!���� ��#��'�>����� ��&� 0&����"���

��!�-� ���ก��&+ก�� 1. ก�������#����

��ก�����/���!�"�!��ก ��5,�� 6 .��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����( �5ก����ก � 2547 �6���� 720 �� 8���$!0))#&�� ������ '���� ���,�� 1 ก6�#�' ��'.������ .'���"�ก���$!0))0)$/��� (Stratified Sampling) 0)$��ก��4� 3 /��� ��� 1) .������ ��'�#;$ ( ��ก����� 3,000 �� ���<�) 2 .������ ��'ก&� ( ��ก����� 1,000-3,000 ��) 3) .������ ��'�&7ก ( ��ก����� ��6�ก�$� 1,000 ��) ���,�� 2 �&��ก.������ ��'&� 2 .��������0�$&���#��' .'���"�ก���$!��$�$�� (Simple Random

Sampling) <'( 18 .������ ���,�� 3 ก���&��กก&�$!�����$� ����',(�� .'���"�ก���$!��$�$�� (Simple Random Sampling) 8��ก6�#�'ก&�$!�����$�'���� 1) .������ ��'�#;$ �/(ก&�$!�����$� 50 �� 2) .������ ��'ก&��/(ก&�$!�����$� 40 �� 3) .������ ��'�&7ก �/(ก&�$!�����$� 30 ��

2. ��45#��4#�!5'%�'�ก������� <'(0ก$0))�)��! 8��!�,��#!' 2 ��� ���

���,�� 1 (�!3&$����� ���,�� 2 ��%&�ก %�'(���������

3. ก�������(����6�� ��45#��4# ก���(�0&���=��0))�)��! !� ������'���� 1) ��ก �0����' ,+ ?� ,���ก���� (� 2) ก6�#�'����!���,��D�����4��+��ก��!,����'<'( 3) �(� (��6���!�#(���)�&�!�+��ก��!,���(�ก����' .'�'�'0�&0&����)���!���ก0))�)��!��ก��ก��������� C

4) �6�0))�)��!<�,'&��/( (Try

Out) ก�)��ก�����,��<!$�/$ก&�$!�����$� 2 ���� C &� 40 �� '���� 4.1) ����,�� 1 #��$��6�����6�0�ก .'�ก��#��$�#�!���"���#�$���0��0�$&� (�ก�)��0����!,��#!'&)��0�� (����� (Corrected

Item-total Correlation) ��'�&��ก�D��� (�,���$��!����,"�-#�!���"�,�)�ก,��!����6���;,����� �������4� (����!,����'��������'���ก��ก�)������!��,��D)�) *&,��<'(!��$���3$��#�$� 0.4122-0.9699 4.2) ����,�� 2 #��$����!�/���!��� �0))�)��! .'���"���'���!�'�&(�1���� (Internal Consistency) .'���"��!����,"�-0�&G� �����)�� (Cronbach) ���กH�$�0))�)��!,��D)�)!��$��,$�ก�) 0.8739

4. ก�� ก7�������"�#�8� �#(��ก�����*3(/$���ก7) (�!3& (��4���ก��ก �

#&�ก3�����ก�����)���)�%@�� � ���/�ก������&�!��ก �) 8����4���3,������3$��.������,�����ก7) (�!3& .'�!�ก���)�!��ก�����*3(/$�� �����,6����!� (����ก����ก�)�,������"�ก��0&��#(� (��������&�����' �0))�)��!�#(��ก��

5. ก�9ก��' ������(��"#�(���#�1��

Page 116: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

112

!�ก��ก6�#�'��6�#��ก���!��'�#7���0�$&� (����!,��#!'��ก��4� 7 ��'�) 0&��#(�$���0��'���� 1) (����!,��!�&�ก %��/���!�� ���

�(��&��ก�#7�'(����$����,���'�#( 7 ��0�� �(��&��ก�#7�'(����$�����#( 6 ��0�� �(��&��ก�#7�'(���#( 5 ��0�� �(��&��ก<!$0�$���#( 4 ��0��

�(��&��ก<!$�#7�'(���#( 3 ��0�� �(��&��ก<!$�#7�'(����$�����#( 2 ��0�� �(��&��ก<!$�#7�'(����$����,���'�#( 1 ��0�� 2) (����!,��!�&�ก %��/����" ��� �(��&��ก �#7�'(����$����,���'�#( 1 ��0�� �(��&��ก �#7�'(����$�����#( 2 ��0�� �(��&��ก �#7�'(���#( 3 ��0�� �(��&��ก <!$0�$���#( 4 ��0�� �(��&��ก <!$�#7�'(���#( 5 ��0�� �(��&��ก <!$�#7�'(����$�����#( 6 ��0�� �(��&��ก <!$�#7�'(����$����,���'�#( 7 ��0��

6. ก���� ���� "�#�8�

.'��/(.��0ก�! ��7ก8-�,7� (EcStat) !�&6�'�) ���ก���������#�'���� 1) #����!�!���"�.'���"�#��!����,"�-#�!���"�0))�������� (Pearson Product Moment

Correlation Coefficient) ��#�$����0������,��!� (�!3&��3$��!����/$� (Interval Scale) ���<�ก�)���0����! 0&��6��$��!����,"�-#�!���"�,���6���%<'(!�,'�)���6���;.'�ก��,'�)�$�,� (t-test)

2) �(�!ก���'����#��3%,���!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก����� .'�ก���6���%#��$��!����,"�-#�!���"��#��3%��#�$�������ก�%�ก�)���0���ก%@� 0&��6��$��!����,"�-#�!���"��#��3%,���6���%<'(!�,'�)���6���;

7. ก�9'�ก��(,����� ������ :�!5� ����,�� 1 �ก%@�0�&���!#!���$��D&���

,�������ก����ก0����' �����)�� (Cronbach, 1990 : 126)

��� :�!5� ���� ���

1.00-1.74 ��'�)��6�,���' 1.75-3.24 ��'�)��6� 3.25-4.74 ��'�)���ก&� 4.75-6.24 ��'�)3 6.25-7.00 ��'�)3,���'

���,��ก������� 1. ��กก����ก ���%&�ก %�'(���������

���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����( �)�$� ��ก�����!�0��3���9:�!+,"�- �������$�ก������� ก��!��������

���� 0&����!��)*�'/�)��3$����'�)30&���ก�����!��������$���3 ������ก������� ���!���กก��& ���!�/���!��������� ก�����)���0&����!%���3$����'�)���ก&�'�����,�� 2

Page 117: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

113

������!5 2 �$��D&��� ���%&�ก %�'(��������� (������ก�%�)

������ก�� Mean StDev Min Max

0��3���9:�!+,"�- 5.660 0.996 3.500 7.000

�������$�ก������� 5.323 0.955 3.500 6.920

�������$���3 4.508 0.765 3.000 5.830

������ก������� 4.267 1.284 1.830 6.580

���!���กก��& 4.215 0.466 3.290 5.210

���!�/���!��������� 4.059 1.107 2.100 6.600

ก��!������������ 4.853 0.701 3.360 6.360

ก�����)��� 4.465 0.621 3.400 5.670

���!%� 4.432 0.444 3.570 5.710

���!��)*�'/�) 5.356 0.795 4.000 6.670

0&���ก�����!�*&�!+,"�-,�ก�������.'��D&��� 3.041

!���0����6��' 1.840 0&�3�' 3.990'�����,�� 3

������!5 3 �$��D&��� �*&�!+,"�-,�ก�������

���(,���� Mean StDev Min Max

�ก�'�D&��� 3.041 0.535 1.840 3.990

2. ��กก����ก ����!�!���"���#�$���%&�ก %�'(���������ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���กH*&'����

0��3���9:�!+,"�- (X1) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !�

���6���;,�����,����'�) 0.001 .'�!��$��!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9796 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 1

Page 118: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

114

)���!5 1 ���!�!���"���#�$�0��3���9:�!+,"�-ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

3 4 5 6 7

แรงจงใจใฝสมฤทธ

เกรดเฉลย

r = 0.9796 sig = 0.0000 ***P < 0.001

�������$�ก������� (X2) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !����6���;,�����,����'�) 0.001 .'�!��$�

�!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9928 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 2

)���!5 2 ���!�!���"���#�$��������$�ก�������ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

3 4 5 6 7เจตคตตอการเรยน

เกรดเฉลย

r = 0.9928 sig = 0.0000 ***P < 0.001

�������$���3 (X3) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�

����,����'�) 0.001 .'�!��$��!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9874 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 3

Page 119: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

115

)���!5 3 ���!�!���"���#�$��������$���3ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

2.5 3.5 4.5 5.5เจตคตตอคร

เกรดเฉลย

r = 0.9874 sig = 0.0000 ***P < 0.001

������ก������� (X4) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !����6���;,�����,����'�) 0.001 .'�!��$�

�!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9878 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 4

)���!5 4 ���!�!���"���#�$�������ก�������ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

1 3 5 7นสยการเรยน

เกรดเฉลย

r = 0.9878 sig = 0.0000 ***P < 0.001

���!���กก��& (X5) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !����6���;,�����,����'�) 0.001 .'�!��$�

�!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9645 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 5

Page 120: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

116

)���!5 5 ���!�!���"���#�$����!���กก��&ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

3.2 3.7 4.2 4.7 5.2วตกกงวล

เกรดเฉลย

r = 0.9645 sig = 0.0000 ***P < 0.001

���!�/���!��������� (X6) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !����6���;,�����,����'�) 0.001 .'�!��$�

�!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9812 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 6

)���!5 6 ���!�!���"���#�$����!�/���!���������ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

1 3 5 7เชอมนในตนเอง

เกรดเฉลย

r = 0.9812 sig = 0.0000 ***P < 0.001

ก��!������������ (X7) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !����6���;,�����,����'�) 0.001 .'�!��$�

�!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9875 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 7

Page 121: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

117

)���!5 7 ���!�!���"���#�$�ก��!������������ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

3 4 5 6วนยในตนเอง

เกรดเฉลย

r = 0.9875 sig = 0.0000 ***P < 0.001

ก�����)��� (X8) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,��

��'�) 0.001 .'�!��$��!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9487 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 8

)���!5 8 ���!�!���"���#�$�ก�����)���ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

3 4 5 6การปรบตว

เกรดเฉลย

r = 0.9487 sig = 0.0000 ***P < 0.001

���!%� (X9) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,��

��'�) 0.001 .'�!��$��!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.8802 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 9

Page 122: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

118

)���!5 9 ���!�!���"���#�$����!%�ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

3 4 5 6อารมณ

เกรดเฉลย

r = 0.8802 sig = 0.0000 ***P < 0.001

���!��)*�'/�) (X10) !����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !����6���;,�����,����'�) 0.001 .'�!��$�

�!����,"�-#�!���"��,$�ก�) 0.9775 8����4�<���!!!��B�� '�1��,�� 10

)���!5 10 ���!�!���"���#�$����!��)*�'/�)ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

3.5 4.5 5.5 6.5ความรบผดชอบ

เกรดเฉลย

r = 0.9775 sig = 0.0000 ***P < 0.001

3. ��กก����ก ��3�0)),���#!��!,���'��ก�����ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����( *&���กH�$� <'(������ก�%�!� 8

��� 8�����0��,�� 8 ����!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,����'�) 0.001 ����,"�1�� �ก�����ก�%�!��$��(��&� 99.54 8����4�<���!!!��B�� '�����,�� 4

Page 123: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

119

������!5 4 ���!0������!ก�����ก�%�,���#!��!,���'

Source df SS MS F Sig

Regression 8 204.481 25.560 19195.935 0.000

Residual 711 0.947 0.001 ***

Total 719 205.428

R2 = 0.9954 SEest = 0.0365 ***P < 0.001

�!���,'�)���6���; ��!����,"�-ก���'���,�ก�$�.'���)��!�#(������ก�%����� C �,��0&(� �)�$�0��3���9:�!+,"�- (X1) �������$�ก������� (X2) ������ก������� (X4) ���!���กก��& (X5) ก��!������������ (X7) 0&�ก�����)��� (X8)

!����!�!���"�,�)�ก��$�!����6���;,�����,��

��'�) 0.001 ���!��)*�'/�) (X10) !����!�!���"�,�)�ก��$�!����6���;,�����,����'�) 0.05 0&����!%� (X9) !����!�!���"�,�&)��$�!����6���;,�����,����'�) 0.05 '�����,�� 5 0&�1��,�� 11

������!5 5 �$��!����,"�-ก���'��� �!ก�����ก�%�,���#!��!,���'

������ก�� coeff St.Er. t-ratio Sig t constant -0.2148 0.041 -5.300*** 0.000

0��3�� (X1) 0.1119 0.008 14.949*** 0.000

� ����� ก� � � �� � �(X2) 0.1124 0.014 8.240*** 0.000

����ก������� (X4) 0.0690 0.009 7.877*** 0.000

���กก��&(X5) 0.1207 0.011 10.767*** 0.000

�����������(X7) 0.1658 0.012 14.468*** 0.000

ก�����)���(X8) 0.0845 0.008 10.123*** 0.000

���!%�(X9) -0.0177 0.007 -2.381* 0.018

��)*�'/�)(X10) 0.0219 0.009 2.318* 0.021

Page 124: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

120

YY∧

������!5 11 ���!�!���"���#�$�������ก�%�,���#!��!,���'ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5

predicted

เกรดเฉลย

0&��!����6����0��,�� 8 ���!�� ���!ก�����ก�%�*&�!+,"�-,�ก�������<'('���� = 0.1119X1+0.1124X2+0.0690X4+0.1207X5+0.1658X7+ 0.0845X8 - 0.0177X9 +

0.0219X10 � 0.2148

#)�,�����ก�������

0��3���9:�!+,"�-!����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,����'�) 0.001 0&��!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!<'( ��ก*&ก�������'�ก&$��0'�#(�#7��$�0��3���9:�!+,"�-��4����*&�ก'���#()���&0�$&���!�),)�,0�ก�$�ก�� 8��!�ก�)�!��$�0��3��!�),)�,6���;�$��+��ก��!ก��������3( ��ก�����,������������3!�ก���)���!6���7���ก��������3( !��+��ก��!��4�,��������������!!���B�� ���! ��ก�����,�� �'���!���#���<!$����������ก7��<!$����A�#!�� �+��ก��!,����!1��#&�ก7����4��>;#� 0��3���9:�!+,"�-��4����!�������,����ก��,6���#������'�#(6���7�&�&$�<�'(��'� �����!���/���������$� C �3(�ก!����!� )���!������)���!6���7� !����!�����!,����,6��#(�!+,"�-*&<'(!���B��'������!ก�$������� C ��ก�����,��!�0��3���9:�!+,"�-3��������4���,��!����!

�������0�ก&(�,������)1���#������!��)*�'/�)��ก���H�)����� <!$/�)�ก����� ��4���,����� ��A �#!��<�(3 ก�$ ��ก��0&�/�)��� �ก�)��A�#!������ 0&���4���,��!����!�(�ก����$�0�ก&(�,�����#(*3(��������!��#���)�ก��,��� �,6� '��,���*�������"�� .กก�ก (2514 : 2) ก&$���$� 0��3����4����*&�ก'���#()���&0�$&���!�),)�,�$� C ก������ ก�&G���' (Guilford, 1959) ก&$���� &�ก %� �0��3 � � � 9: � !+,"�- �$ �� ��ก�)'( �� ���!,����,���� ���!����������! 0&����!�',���7!��,����&6�)�ก 0&�����1�%� ���ก����1�%� (2532 : 106) ก&$���$� ��,��!�0��3���9:�!+,"�-3����4���,��ก&(����� ��� ��0 7 ���!��'#��3 ��)*�'/�)������ �(�ก��,��)*&ก����'���� ���0&���'ก��%�&$�#�(� 8���'�&(���ก*&ก������� ���(&���%�� ���,����� (2540 : 85)

��ก ��)�$�0��3���9:�!+,"�-!����!�!���"�ก�)'�/���!�D�����/�/��ก����ก �0&�'�/���!�&�'#&�ก3����$�!����6���;,�����,����'�).01

Page 125: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

121

�/��� ��+,"�-����' (2544) �)�$�0��3���9:�!+,"�-!�*&ก��,),��(�!�$�*&�!+,"�-,�ก���������/��%������� 0&���� (Rai, 1980 : 117-122) �)�$���ก�����,��!�*&�!+,"�-,�ก�������3��!�0��3���9:�!+,"�-3ก�$���ก�����,��!�*&�!+,"�-,�ก���������6���$�!����6���;,����� 0�$ �'0�(ก�)��)3#�� (Niebuhr, 1995 : 22) ��ก ��)�$� 0��3���9:�!+,"�-<!$!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

�������$�ก�������!����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,�� ��'�) 0.001 0&��!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!<'( ��ก*&ก�������'�ก&$��0'�#( �#7��$� ������ ��4�0�ก6�#�',��,��H�ก�����,��!��$�)���&#����� �,���ก���� (� ก���(��������#(ก�)�'7ก����ก�������/$��<'(!�ก ����������� ��'7ก<'(!���ก���)ก��%��$� C 0&��!������ก��%��$� C <'(��)���!6���7� ������ก7��ก$� ���0&���4����!�3(�ก �)���&��กก��������3( ���)ก��%� 0&���4����ก����(��#()���&0'�+��ก��!�$����$� C <���,��,��',��,�#���8�������4�<���,���)���#�����'�(��ก7<'( '��,����38 (Cruze, 1972 : 187) ก&$���$���������4����!�3(�ก�������,������,��!��$����)ก��%�,�������<'(��)0&���������4�$��#��� �)��&�ก1�� �/��� ����,"�-��B��"�� (2534 : 88) ก&$���$���������4����!�3(�ก��ก��' �)���&��������'�����#��� 8����0'��ก�#(�#7���ก�6��3'#����+��ก��! ��0�$&���!�,�������$����'��#���!�ก�(��0�ก�$�ก�� 0&��/�� ����&)��� (2528 : 150-152) ก&$���$��������ก�'��ก���!�3(���!��' ���!�3(�ก#������!%� 0&����!�������ก��ก��,6� ��ก*&ก�������'�ก&$���'�&(�ก�)������ ����

(2540) ��ก ��)�$� �������$���/������!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ก��'� ���,������� (2541) �)�$� �������$���/�,�������!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,����'�) 0.001 /�//�� ����,� (2541) �)�$��������$�ก�������!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,����'�) .01 0&�.������ (Rogers, 1989 : 21) �)�$� �������$�ก��������!������ก�%����1��,�ก������� ���ก��ก � 0�$ �'0�(ก�)�ก ��/�� 0&�#�! (2542 : 119) ��ก ��)�$��������$�ก�������<!$!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก��ก ���,��&����&�!��ก � 0&�!3I�!!�' �3 !3 '� (2546) �)�$ � � ����� �$ �ก� � � �� ��<!$ !����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����/�����&�!��ก ��5,�� 10

������ก�������!����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,����'�) 0.001 0&��!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!<'( ��ก*&ก�������'�ก&$��0'�#(�#7��$�������ก�������,��'���4�ก��)��ก��,����,6�ก����������)*&6���7� 8����4��,����0&���"�ก��,���6�!��/(�#(�ก�'���.�/����ก����ก � /$��$���!�#(ก�������!�����,"�1����� ��� ������ก���������4�0))0*��+��ก��!,���ก�' �����กก��������3(0&�ก��9Jก9� D���������4���,�� ��&����0�&0&����)���0ก(< <'( ������ก����������ก�' ���0&�!��&� !�ก �� � �( ��+��ก��!ก��� ������� �<'( ��)���!6���7� ���!����#����!���0ก(�>;#�<'( ก��ก��,6����� C ก7��<'(��)ก��ก��,6�8�6���ก ��ก&����4�������'���<� '��,��0!''7�ก8� (Maddox,

1963 : 46) ก&$���$�������ก�����������,����0&���"�ก � ��$ � C ,�� �6 �!��/( �#( � ก� '��� .�/�� ��

Page 126: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

122

ก����ก � /$��$���!�#(ก�������!�����,"�1����� ��� 8��������ก���������4�0))0*��+��ก��!,���ก�' �����กก��������3(0&�ก��9Jก9� D���������4���,����&����0�&0&����)���0ก(< <'( )�����0&�.I&,�0!� (Brown & Holtzman, 1967) ก&$���$� ������ก������� #!���� 0))0*��+��ก��!�������ก�������,�� <'(��)ก��9Jก9���4�����6���ก&����4����� 8����4�������ก�)#���,��!�*&�$�*&�!+,"�-,�ก������� 8��������ก�������,��'�,���(� �������#�$�,�� �������!���%�$�0&���4����.�/����ก��/$���#(���)���!6���7���ก�������<'( 0&������4�������ก���������ก���/(��&�.'���(�ก��#&�ก�&��� 0&�ก��*�'��&� 8���'�&(�*&ก�������ก�)!%@������ /3����� (2540 : 87) ��ก ��)�$�������ก�������!����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,����'�) 0.05 ��& �)�� (Al-Braik,

1987) �)�$���,"�� "� ��ก�� � �� ��!���,"��&�$����!6���7���ก�������1� ��$�����,� 0&��������,�� (Warkentin, 1994 : 20) �)�$��+��ก��!ก��������!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,����� 0�$ �'0�(ก�)G�����&&� (Farrell, 1992 : 37) ��ก ��)�$��3�0))ก�������<!$!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก�������

���!���กก��&!����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,����'�) 0.001 0&��!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!<'( ��ก*&ก�������'�ก&$��0'�#(�#7��$����!���กก��&��4�1��,����!%� �)���&,��0'�����!<!$)���� �������' #����ก�'���!ก&���!���!�����(��#(�ก�'���!�3(�ก 8��)���&�!�����0'��ก��#!$�#!� ���(�8�! ���$�����' #�'#�' ก��&�� �����4��#���#(��ก�������.������

��ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(�6����!���กก��&'�ก&$��!���4�0����!,�)�ก��ก������� ����� '��������ก&$��<'(�$����!���กก��&��,�������4�0� �)��4�0��3��/��'#���,��/$������!����,"�1����ก��,6��� �������,6��#()���&!����!�3(�ก�ก�'ก��0 $ �� ���1����(���!���กก��&�����ก��%� 0&����!���กก��&�������$���4�0� �),��/$��$���!ก������� ����!���!��7�0&�����,"�1����ก��,6��� *& ����!���กก��&����� �' ��ก��������3(������0�ก C 0�$�!���*3(�����<'(��(����ก�)��,��,6�0&(�#����(�������ก�������,���3ก�(�0&(� ���!���กก��&��/$����ก��������3( '��,��/3/�� �$��.�ก3 (2516) ก&$���$����!���กก��&��4�1��,����!%� �)���&,��0'�����!<!$)���� �������' #����ก�'���!ก&�� �!���!��� ��( ��#( �ก�'���!�3(�ก #�����3$��1�� ����!%�'�ก&$�� )���&�!�����0'��ก��#!$�#!� ���(�8�! ���$�����' #�'#�' ก��&�� ��=�� ����������� (2519 : 7) ก&$���$� ���!���กก��& #!���� 1��������,��!����!%��$��<#� ����� #��'��0�0&�ก&�� )�����#���#��<'( )�����#���#��<!$<'( ��)��!����<!$<'(0&�!����!���$�����' 0&����� ����;� ��!& (2527) ก&$���$� ���!���กก��&��4����!ก&��/��'#��� 0�$���!ก&�����#���#��<!$<'( *3(,��!����!ก��&��!����!�3(�ก<!$)���� ��'!�ก *&ก�������'�ก&$�� (��(��'�&(�ก�)����� ���,��ก�) (2531 : 98-99) ��ก ��)�$����!���กก� �&!� ���!� !���"�,� )�กก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����/�������!�5,�� 6 ����#��' &���$�!����6���;,�����,����'�) .01 0&����!���กก��&�!������ก�%�*&�!+,"�- ,�ก��� ���� ���ก��� ����$�!����6���;,�����,����'�) .01 0&������ (Chapin,

1989 : 229-236) �)�$����!���กก��&!�

Page 127: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

123

���!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก������� 0�$ �'0�(ก�)��1��� &�1!)3�%���,� (2522 :

29) ��ก ��)�$����!���กก��&3��)���,������,"�1�� �ก��,6��� $��)���&,��!����!���กก��&��6�0&����ก&���/$��$���!ก��������3(0&�ก��,6��� 0&���&&� (Keeling 1974 : 15-18)

�)�$ ��� ก � �� ��,�� !� * &� !+,"�- , � ก� � � �� � ��%���������6���!���0�����!���กก��&3��,�ก����1, ��� ���!���กก��&,���<� ���!���ก��ก���) 0&����!���กก��&��ก�������

���!!� ���� � ������!��� �!� !���"�,�)�กก�)*&�!+,"�- ,�ก� � � �� ����$� !����6���;,�����,����'�) 0.001 0&��!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.� � ������ก/���������&�!<'( ��ก*&ก�������'�ก&$��0'�#(�#7��$��������������4�ก��)���)��)��!�+��ก��! �)���& 8���ก�'��กก��������3(#�����!��)����%�$�����'���#��� 8��,6��#()���&�!���)���)�+��ก��! ���<'( .'������0��3��,���!���"�ก�)��'!��� #�����4�ก����)��!�+��ก��! ������#(��4���!���!����� ��ก��ก������������������4�������ก�)#���,��,6��#()���&���)���!6���7���ก��,6���0&�ก������� '�������ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(,��!������������3ก7�����)���!6���7���ก������� '�,��ก3K' (Good, 1959) ก&$���$���������������ก��)���)��)��!�+��ก��! �)���& 8����4�ก��)���).'��/(�6����1����)���&,������ก�'��กก��������3(#�����!��)����%�$�����'���#��� 8��,6��#()���&�!���)���)�+��ก��! ���<'( 0&���&�/ 0��'� ��&�/ (English and English, 1958) ก&$���$� ��������������&�ก %�ก���6�������)��!#���)���)���� .'������0��3��,���!���"�ก�)��'!

���,��)���&�(� ���6�#��)���� #�����4�ก����)��!�+��ก��! ������#(��4���!���!����� 8�� *&ก � ��� �� �'� ก&$ � ��'�&( � ก� )�� , &� (Whitla,1969) ��ก ��)�$���ก�����,��!�*&�!+,"�-,�ก�������3��!�����ก�������,��'� <)����,� (Bryant,1972) �)�$���ก�����,��!����!�/����6����1����������!������0#$��!�กก�$� ���)���<'('�ก�$� 0&�!����!�',�!�กก�$���ก�����,��!����!�/����6����1����ก��6� ����=�� �����%�/�� (2523) �)�$���ก�����,��!�*&�!+,"�-,�ก�������3!������������3ก�$���ก�����,��!�*&�!+,"�-,�ก���������6���$�!����6���;,�����,����'�) 0.05 0&�� �� ก �� �� / / ก� & ( 2526) �) �$ � �� ก � �� � �/�� �!�"�!��ก ��5,�� 3 ,��!�*&�!+,"�-,�ก��������%�������3!�������������$�� (�!�ก

ก�����)���!����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,�����,����'�) 0.001 0&��!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!<'( ��ก*&ก�������'�ก&$��0'�#(�#7��$�ก�����)��� ��4�ก��)��ก��,��!��H�ก�����.�(��)ก�)��0�'&(�!��)��� ��4�ก�����)���� (�ก�)�>;#�,����4 ���3$ �#( � ( �ก�)1�����!�(�ก� � ��4�ก��)��ก��,�� )� ��&�����!��*$���&�����!�����' .'�ก��0�#���"�,�,������)�����!�(�ก�� ��� <!$�$�����4����!�(�ก��,�ก��#�������� 8�� )���&���(����)��� �+��ก��! ����#(� (�ก�)��0�'&(�!�$� C �#(<'( ��ก��ก���ก�����)�������4�0��3���#(�����0'�&����!�!�����ก����'ก��ก�)��0�'&(�!�#(�ก�'*&�!+,"�-��!,��������� '��������#7�<'(�$���ก�����.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(,��!�&�ก %� �ก�����)���'�ก&$�� (��(�ก7$*&�#(!�*&�!+,"�-,�ก�������

Page 128: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

124

3<�'(�� '�,���G&'�0!� (Feldman, 1989) ก&$���$�ก�����)������ก��)��ก��,��)���&�(�#�����,�,���� �*/�;#�(�ก�)���!� #�� ����!,� ก � � �/��������6���� 0&���/�� .ก����ก�& (2526 : 10) ก&$���$� ก�����)�����4�ก��)��ก��,���!0&������,��,��)���&���)1���>;#��$� C ,���ก�' ���0ก$���� ������#(�!���'6��/������3$<'(����!0&���0�'&(�!��$�!����!� *&ก�������'�ก&$���'�&(�ก�)����� ���,��ก�) (2531 : 98-99) ��ก ��)�$� ก�����)���!����!�!���"�,�)�กก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����/�������!�5,�� 6 ����#��' &���$�!����6���;,�����,����'�) .01 0&�ก�����)����!������ก�%�*&�!+,"�-,�ก�������<'(��$�!����6���;,�����,����'�) .01 0&������ (Weiss, 1996 : 2101) �)�$�ก�����)���!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก���������$�!����6���;,����� 0�$ �'0�(ก����ก � ��ก ��/�� 0&�#�! (2542) �)�$�ก�����)���<!$!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก��ก ���,��&����&�!��ก � 0&�!3I�!!�' �3!3'� (2546) �)�$�ก�����)���<!$!����!�!���"�ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����/�����&�!��ก ��5,�� 10

"�# ��#(��

1. �����ก ��������������ก�)��ก��������ก�'#�$�������� �/$� .��������'�)!�"�!��ก � �6���ก�%�ก��!ก��ก����ก � �������B��0&�6���ก��ก����ก ���ก.������

2. ���!�ก����ก �������ก�)'(������ C #������0�� ���� C ,���$����ก���� (�ก�)*&�!+,"�-,�ก������� ���ก�����.��������ก/���������&�!���!�� #�� '/��0'�1����( � /$ � ������ก�)'(����! ������ก�)'(����� Bก��

������ก�)'(�����1�� ����B�����!�3(�'�! ���!���',�ก������� ��4��(�

3. ��� ������0��*&�!+,"�-,�ก��������#(���)�&�!,�ก1��ก����ก � �������<'(,��)�$����0���')(�,��!���,"��&�$�*&�!+,"�-,�ก���������1��ก����ก ����� C ������#(<'( (��(��),��/�'���0&����)�&�!��� ���

4. ���!�ก����ก ���������ก�)��ก�������.��������ก/���������&�!����#��'�ก&( ���� �/$� �� #��' &� �3& ��,&� ������"��!��/ #�������#��'1����(���)� #���1������ C �����,� 0&���ก���,�!#���� ������6� (�!3&'�ก&$��!���ก ������)�,��)ก�� #����6�!��� �����#���!ก���#!$��ก���� #����6�!�������#��������0))�!��(� (Metta Analysis)

5. *3()��#��.��������ก/���������&�!���!��#��'/��0'�1����(0&�#�$����,���ก���� (�����6�!ก�����ก�%�,��<'(��กก������������� ��� <��/(��$ � ��4��3�"��! ���� ��#( �ก�'��� .�/�� ��ก���#(���!/$�� �#&� ���ก � �� �� �����%�0���.�)�� ��� #����6�<��/(��'(������ C 0&�,��6���;�6�<��/(��4�0��,���ก�������%����)���ก����ก �

6. #$%&'()*'+',-'./0-1ก304105*40*1(46*7804*79:,);:<3*/=<0>*?8@%=6A)0B;/,*0C.D-ก.D/;E%1,?;'0F*E%17$6C.DG<%7*-HI0=0;C*,80ก*'H':&H'J,=6A4B,-4'(78)%0:ก-'./07.#64:7KCL(MC*,ก*'-'./04$,ENO0 =6A4*7*'P0F*#6GH83%80ก*'=ก%HQR)*#64:7KCL(MC*,ก*'-'./0E1,0:ก-'./0G<%@',9J<

�������ก��

ก!& �'������B. 2520. 1���)��ก��&+ก��2, ��,�������. 72 (ก.�.-ก.�. 2520), 32-35.

Page 129: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

125

ก��'� ���,�������. 2541. 1,;�����!5�������#������������ก�� �!������&����"#���ก �!��%�/�,��1�&+ก��,<�!5 6 '���� ���,;����!2, ��,������"���ก �����!#�)�%@�� !#���,��&�� &������,��.

�ก ��/�� 0&�#�!. 2542. 1������������ ������(���#���� �4#ก #��,��ก#������������� #��,��ก#�������5�(����#�ก��������������ก�� �!��"#���ก&+ก�� �� � � � �� � #� � � � � &+ ก � � � � �� � � � �� � � � " � � � � �� � � � 2, ��,������"���ก �����!#�)�%@�� !#���,��&�� &������,��.

������ ����. 2540. 1#��,��ก#��!5������ก� � � � �� � � � �� � � � ก � � �! � � �� % �) � � � #� � ก � � " # � �� ก �! � � %�/ �,��1�&+ก��,<�!5 6 '���� �����"��2, ��,������"���ก �����!#�)�%@�� !#���,��&�� &������,��.

����1�%� ���ก����1�%�. 2532. �������� �4/#����.

ก���,�L : !#���,��&�� &������,��. ���� ����;� ��!&. 2527. 1������������ ����

�������กก� � ��(�����������,��ก��"#������� ���������2, ���;;�����"�ก����ก �!#�)�%@�� !#���,��&����������,���.�=.

/�//�� ����,�. 2541. �#��,��ก#��!5�������#������������ก�� �!��ก��������� ����,����ก���%! ���"#���ก �! ��%�/ �,��1�&+ก��,<�!5 6 '���� �����"��2, ��,������"���ก �����!#�)�%@�� !#���,��&�� &������,��.

/3/�� �$��.�ก3. 2516. 1������������ ���������ก)��(������ �������กก���� ���� %45#��5�'��� #�ก��������( ��

�� �4#��!2, ���;;�����"�ก����ก �!#�)�%@�� ��,��&����/�ก����ก �.

����� ���,��ก�). 2531. 1#��,��ก#��������������!5������ก��������������ก�� �!��"#���ก �!��%�/�,��1�&+ก��,<�!5 6 '���� �����"��2, ��,������"���ก �����!#�)�%@�� !#���,��&�� &������,��.

���%� �6������;. 2534. 1ก�� ,�!�� �!����ก���� ���� ���(,��!5�!����#���������� � �ก � � �! ��" # ��� ก �! �� � ��� �����&+ก���#���� '� "�ก��&+ก�� 11 �!5.����กก���� ���� 1�1#�� ��8�(��ก���� ���� � ������2, ��,������"��������!#�)�%@�� ��M�&ก�%�!#���,��&��.

�*�������"�� .กก�ก. 2514. 1������������ �����������กก� �ก�'�ก��(���8 � '�'=>�������"#���ก �!��%�/�����&+ก��2, �� , � � �� � � "� � �� ; ; � ! # � )� % @� � ��M�&ก�%�!#���,��&��.

!%@������ /3�����. 2540. 1#��,��ก#�'�ก�����ก��������������ก�� �!��"#���ก&+ก�������,��00���! �1������%)�3���&�!�����%2, ��,������"���ก �� � � � ! # � )� % @� � !#���,��&�� &������,��.

!3I�!!�' �3!3'�. 2546. 1������������ ����#��,��ก#��������(�� #��,��ก#��������ก��������������ก�� �!����%� ��ก&�����00���"#���ก �! ��%�/ �#�����&+ก��,<�!5 10 $�� �!���8����!� #-� )#��ก'� ��� ����������2, ��&� : ��,��&����&�!��&�.

��(&���%�� ���,�����. 2540. 1������������ ���������ก���"#���ก&+ก��ก��� � �� � � � �� � � � ก � � �! � � � � �

Page 130: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

126

&+ ก � � & � � � � � � �� � � � �� � � � " � � � � �� � � � 2, ��,������"���ก �����!#�)�%@�� !#���,��&�� &������,��.

��=�� �����������. 2519. 1������������ �����������กก���� (�����������,��ก��"#������� ���������2,

���;;�����"�ก ���� ก �!#�)�%@� � !#���,��&����������,� ��.�=.

���ก�� ��//ก�&. 2526. 1������� 7�"#���8(����ก �!�� ก!5��ก����ก���"#���ก �!��%�/�����&+ก��,<�!5 3 �!5�!������������ก�� �!������&�����8�2, ��,������"����� � � � ! # � )� % @� � �� M � & ก �%�!#���,��&��.

����� � �����. 2544. �����������2����!����ก��&+ก�� �45#�$�� �!��(��ก��&+ก�� ��� �!����ก#����� �4#�,;����! ��0%!%�/��!5 2-21 �-�����!5 32/21 ��/�(������!5 22 �ก���� � .&.2475-14 �!���� �.&.2478. ก���,�L : 6���ก�& �"�ก���%���B!���� (&�.).

��1��� &�1!)3�����,�. 2522. 1ก��&+ก�� ,�!�� �!����ก��' �(���8�'��!5�!��#ก���-����"#���ก �!��,��1�&+ก���!5�!����ก�����8�(���5-�2, ���;;�����"�ก����ก �!#�)�%@�� !#���,��&����������,���.�= �����!���.

����=�� �����%�/��. 2523. 1������������ ���������'��� #�ก������@45#����"#� �7ก.��2, ���;;�����"�ก����ก �!#�)�%@�� !#���,��&����������,���.�=.

�/�� ����&)���. 2528. �����ก�� ก7�������(���� ���� "� # �8 � �45 #ก ���� �� � .

ก���,�L : ��M�&ก�%�!#���,��&��.

6���ก���%�ก��!ก��ก����ก �0#$/���. !��.

������ก��,�� �������ก��� ������� �� ��� ' � �� % � ) �� � .�� (� �� �� � & � � � � " # � �� ก �! � � %�/ �,��1�&+ก��,<�!5 6 ,<ก��&+ก�� 2524. ก���,�L : 6���ก���ก��B!����.

�/��� ��+,"�-����'. 2544. 1�8,(������������ %���� ��"#����(,��!5�������#������������ก�� �!����%�����&����"#���ก �!��%�/�����&+ก��,<�!5 3 '���� �����8�2, ��,������"���ก �� � � � ! # � )� % @� � !#���,��&�� &������,��.

�/��� ����,"�-��B��"��. 2534. ก��������������'�ก���������������&����. ก���,�L : 1����!��.

��/�� .ก����ก�&. 2526. 1ก�������(�����#�������������1���ก��,�������-� �����ก �!�������%�/�����&+ก��,<�!5 3 '���� ���ก-�(�� �%�2, ���;;�����"�ก����ก �!#�)�%@�� !#���,��&����������,���.�=.

Al-Braik, Murabak Salom. 1987. 1Inveestigation

of the Successful Attributes of English as

a Second Langauge of Saudi Arabian

Students Studying in the United States of

America2, Dissertation Abstracts

International. 47 (May, 1987), 4005-A.

Anastasi, P. Anne. 1965. Individual Difference.

New York : John Wiley & Sons Inc.

Bloom, Benjamin S. 1976. Human

Characteristics and School Learning.

New York : Mc Grew-Hill Book Co., Inc.

Brown, William F. and Holtzman, Way H. 1967.

1Manual of Survey of High School

Page 131: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

127

Students in India2, The Journal of

Educational Research. 60 (April, 1967),

359-362.

Bryant, Peter. 1972. Perception and

Understanding in Young Children : an

Experimental Approach. London :

Methuer.

Carroll, John B. 1971. A Model of School

Learning : In Learning Theory and

Practice. New York : Thomas Y. Crowell

Co., Inc.

Chapin, Theodore J. 1989. 1The Relationship of

Trait Anxiety and Academic Performance

to Achievement Anxiety: Students at

Risk2, The Journal of College Student

Development. 30 (May, 1989), 229-236.

Coleman, James C. 1966. Abnormal Psychology

and Modern Life. 2nd ed. Illinois : Scott,

Foresman and Company. Cronbach, Lee. J. 1990. Essentials of

Psychological Testing. 5 th ed. New York : Harper Collins Publishers.

Cruze, Wendel W. 1972. Educational

Psychology. New York : The Royal Press

Company.

English, Horance B. and English, Ava Champney.

1958. A Comprehensive Dictionary of

Psychological and Psychoanalytical

Terms. London : Longman, Green and Co.

Farrell-Moskwa, Claire. 1992. 1The Relationship

between Learning Style and Academic

Achievement.�, A Multidisciplinary

Journal. 4 (August, 1992), 37.

Feldman, Robert S. 1989. Adjustment : Applying

Psychology in a Complex World. New

York : McGraw-Hill Book Co., Inc.

Gagne, Robert Mills. 1985. The Conditions of

Learning and Theory of Instruction. New

York : CBS College Publishing.

Good, Carter V. 1973. Dictionary of Education.

3rd ed. New York : McGraw-Hill Book

Co., Inc.

Guilford, Joy Pavi. 1959. Personality. New York :

McGraw-Hill Book Co., Inc.

Jakobovitz, Leon A. 1971. Foreign Language

Learning : A Psycholinguistic Analysis of

the Issues. 2nd ed., Rowley Mass :

Newbury House Publishers.

Keeling, B. and Seple, A.C. 1974. 1The

Relationship Between Types of Anxiety

and Under-Achievement in

Mathemetics2, The Journal of Educational

Research. 68 (September, 1974), 15-18.

Khan, Sar Biland. 1969. 1Affective Correlates of

Academic Achievement2, Journal of

Educational Psychology. 60 (April, 1969),

216-221.

----------. 1967. 1The Contribution of Attitudinal

Factors to the Prediction of Academic

Achievement School2, Dissertation

Abstracts International. 27 (February, 1967),

2373.

Klausmeir, H.J. 1961. Learning and Human

Abilities : Educational Psychology. New

York : Harper & Brothers.

Maddox, Henry. 1963. How to Study. London :

Cox & Wyman.

Page 132: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

128

Niebuhr, Kitty. 1995. 1The Effect of Motivation

on the Relationship of School Climate,

Family Environment, and Student

Characteristics to Academic

Achievement.2, The Annual Meeting of the

Mid-South Educational Research. 143

(November, 1995), 22.

Rai, P.W. 1980. 1Achievement Motive in Low and

Hight Achievement a Comparative

Study2, India Education Review. 15 (July,

1980), 117-122.

Rogers, Brenda H.; Pratt, Linda K. 1989. 1The

Relationship of Freshman's Intentions,

Motivations, Academic Aptitude, and

College Performance to Persistence in

College.2, The Annual Forum of the

Association for Institutional Research. 29

(April, 1989), 21.

Warkentin, Robert W. and Others. 1994. 1The

Relationship between College Students'

Study Activities, Content Knowledge

Structure, Academic Self-Efficacy and

Classroom Achievement.2, The Annual

Meeting of the American Educational

Research Association.150 (April, 1994), 20.

Weiss, Laura H.; Schwarz, J. Conrad. 1996. 1The

Relationship between Parenting Types

and Older Adolescents' Personality,

Academic Achievement,Adjustment, and

Substance Use.2, Child Development. 67

(October, 1996), 2101.

Whitla, Dean K. 1969. Research in College

Admissions : in Ralph W. Tyler.

Educational Evaluation New Rol. New

Mean : National Society for the Study of

Education.

Page 133: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

129

Public Participation in Environmental Impact Assessment (EIA) of the Thailand-Malaysia Gas Separation Plant Project

ก������������� ������ก����ก����ก��������������������ก��

�����กก �!"��-��$�$!��

Adinan Wangpittaya Lecturer at department of Science, Faculty of Science and Technology,

Yala Islamic College.

Abstract

This article aims to study the level of the public participation in the Environmental

Impact Assessment (EIA) study of the Thailand-Malaysian gas seperation plant

project; Chana district, Songkhla province. The study was found that the level of

public participation is lower than the developed countries such as United State of

America and Canada due to few limitations. Particularly, the project is a new

occurrence in Thailand that has carried out the public participation system into the

EIA study. Consequently, there were inadequate experience to encourage the public

participation and to manage the conflicts between the opponent groups and the

project owner. Therefore, the method of the solving problem is that public should

participate at the beginning stage; to select the proper area for the project and

proceed to the final stage; to take parts in the decision making process for decision

of construction. Nevertheless, the latter time, government tried to hold the public

hearing, however, is far from success. Consequently, there were many violent

situations. In particularly, on December, 20, 2003, there was confrontation and

clashed between policemen and opponents group. Furthermore, government should

clearly set the public participation process in EIA study and to clearly state that who

is the public such as, the affected people, interesting people, academic people, and

NGO to participate into the EIA study.

���0����

���������� ��ก��������� ก������������� ���������ก�����������ก������ !���"��#�� ก��#� !$กก%�&'�$-�����&$ �.)��� ). � ��� ��ก����ก��*���������ก������������� ���������ก��

�����ก����

Page 134: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

130

���������ก������ !���"��$� + ,�ก�����- ���$�ก��������� *�.��!�"� �$�� ���� �/��0�����ก��!��!����� ��- � )�ก��"�),�ก�����"��+�� 1�� ���ก�� ���� #�� ก�����2�#�� ก��!�ก� �,��������ก������������� ���������"�����2�����/�� ��ก����ก����ก������ !���"�� (�'���) �,��/"������ก��56'���*$ *�� �/"���������"������������!��'�������7)��ก���������!$" ��/��� ก�����8"����"��ก���)"��� #�� ก�� �� �����9ก��!ก"�:;/��-��������+"� ���������+� !+���� �+"������ก��/��,���� +� )�7� �������"�$�-�+������)ก����"� 7� !�"�����0���*$�$��)�������*�)��56 ��<�$/�� ก=+�� ก='������������,���=) �,��/"�ก���/+�ก��56�������!� +�� 1 #�$�>*���/+�ก��56������ 20 ��-��9������ *.�. 2546 �ก��ก������ก����/��� ��0ก��������� ��0���)� ���ก,�/����9ก��ก������������/"����)��� ก����ก����ก������ !���"�� (�'���) *�"����������8"�������"�������������"� ���� �8"� '�"�����ก����)�ก#�� ก��, �8"� ���)�� �'�, ��ก����ก��!�� � �6ก�+�� 1� '������� ��0 (NGO) �/"��"��������������ก����ก����ก������ !���"��

1. Background of the Thai land-Malaysia Gas Separation Plant

Project

In 1979, the Thai and Malaysian

Governments signed a Memorandum of

Understanding (MoU), agreeing to

explore the possibilit ies to jointly

develop the newly found 7,250 square

kilometers JDA gas reserves. In 1990,

the two governments agreed to establish

the Malaysia-Thailand Joint Authority

(MTJA) to oversee, and plan joint

activities relating to, development of the

JDA. In 1997, the Petroleum Authority

of Thailand (PTT) (The name was

changed to “PTT Public Co. Ltd.,” from

October 1, 2001) and the Malaysian

state oil company Petronas signed a

Head of Agreement (HOA), agreeing to

share the benefits accrued from the JDA

equally. PTT and Petronas subsequently

established a joint corporate venture

company, the Trans Thai-Malaysia

(Thailand) Ltd., on February 4, 2000.

The proposed Trans Thailand

Malaysia (TTM) Project consists of the

construction and operation of a gas

pipeline, with offshore and onshore

sections, and a gas separation plant

(GSP). The first part of the pipeline will

consist of a 55 kilometers long pipeline

connecting the offshore Block A-18 and

Block B-17 gas reserves in the JDA.

The second section, 277 kilometers

long, will be laid from Block A-18 to

the GSP at Songkhla Province. The

third section of the pipeline will be laid

96.5 kilometers overland from the GSP

and will connect with the Malaysian

PGU III pipeline system (Prince of

Songkla University: 2002).

The proposed two-unit GSP near

the pipe landing area covering an area

of approximately 160 acres in village of

Page 135: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

131

Taling Chan Sub-district and Sakom

Sub-district in Chana District and

Sakom Sub-district in Thepa District,

Songkhla is expected to cost US$ 260

million. It comprises two units each

with a natural gas processing capacity

of 425 mill ion cubic feet per day.

Cons t ruc t i on o f t he f i r s t un i t i s

scheduled to come on line in 2001 and

the second in 2004-2005. Products from

the GSP could be used for combustion

to generate energy or as feed materials

for petrochemical industries . The

Thai land-Malays ia GSP has been

designed to produce mainly liquid

petroleum gas and natural gas liquids,

which would be distributed in the five

southernmost provinces of Thailand and

the northern part of the Malaysian

Peninsular.

Acco rd i n g t o Mi n i s t r y o f

Science, Technology and Environment

of Thailand, (MOSTE) (At that times),

proclamation on “Types and sizes of

p ro j ec t s and ac t i v i t i es o f which

environmental impact statements must

be provided”, the Thailand-Malaysia

Gas Separation Plant Project is a large

s c a l e p r o j e c t f o r w h i c h a n

environmental impact assessment (EIA)

study must be undertaken prior to

construction. PTT, on behalf of the

Trans Thai-Malaysia (Thailand) Ltd.,

have therefore commissioned the Prince

of Songkla University to carry out these

EIA studies for the projects, starting

from December 1998, which will be

submitted to the Office of Natural

Resource and Environmental Policy and

Planning (ONEP) within MOSTE for

consideration and approval before

starting the proposed project (Prince of

Songkla University: 2000).

2. Public Participation in the EIA

Process

One of the most significant aspects of

E I A i n m a n y c o u n t r i e s i s t h e

participation of the affected public in

the envi ronmenta l impac t s tudy.

A c t u a l l y , t h e g o a l s o f p u b l i c

participation are to promote public

unders tanding and accep tance by

minimizing perceived impacts of the

project through education and open

discussion. In many countries with

democratic political traditions such as in

Canada and United States of America,

an opportunity for public involvement

in EIA has significantly led to the

successful protection of environment in

their countries.

Although it is widely accepted

in developed countries that the benefits

of stakeholder involvement in EIA

include development that delivers more

environmental and social benefits and

avoids conflict (Donnelly et al. in

Page 136: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

132

Wood, C: 2003), however there is no

t r a d i t i o n o f c o n s u l t a t i o n a n d

part ic ipat ion in many developing

countries (Lee in Wood, C: 2003). The

EIA process can be considered to

c o n s i s t o f s e v e n s t a g e s : ( 1 )

identification of issues and impacts

(scoping), (2) conduction of baseline

s t ud i e s o f t h e env i ronmen t , ( 3 )

prediction and evaluation of impacts,

(4) mitigation planning, (5) comparison

of alternatives, (6) decision making

relative to the proposed action, and (7)

study documentat ion th rough the

prepara t ion o f an env i ronmenta l

as se s smen t (EA) o r E IS . Pub l i c

participation should be associated with

all seven stages for major undertakings

(projects, plans, programs, or policies)

(Canter , Mil ler , and Fairchild , in

Canter: 1996). If public participation is

to be effective in various stages of the

EIA process, the public participation

program must be carefully planned

(Canter: 1996).

The Governing Council of the

U n i t e d N a t i o n s E n v i r o n m e n t

Programme (UNEP) adopted goals and

principle of EIA as a guide for its

member countries in 1987. The relevant

principles relat ing to inter-agency

consultation and public participation are

as follow:

“Principle 7

Before a decision is made on

an ac t i v i t y, government

agencies, members of the

public, experts in relevant

disciplines and interested

groups should be allowed

appropriate opportunity to

comment on EIA.

Principle 8

The decision on any proposed

activity subject to an EIA

should be in writing, state the

reasons therefore, and include

the provisions, i f any, to

prevent, reduce or mitigate

damage to the environment.”

UNEP recommends that there

are 3 categories of participants who

should be involved in the EIA process:

(1) those who carry out and manage the

EIA; (2) those who can ‘contribute

facts, ideas or concern’ to the EIA

‘including scientists , economists ,

e n g i n e e r s , p o l i c y m a k e r s a n d

representatives of interested or affected

groups’; and (3) the project-approving

au t ho r i t i e s . The E IA Handbook

expresses the role of the public in the

EIA process in the following terms:

“The interaction between

people and their environment

is fundamental to the concept

of impact . Some form of

Page 137: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

133

public participation in the

e n v i r o nm e n t a l i m p a c t

a s s e s smen t i s t h e mos t

reliable way of predicting the

impact of a project on people.

A responsible, interested and

p a r t i c i p a t i n g p u b l i c i s

important in environmental

management.”

Rajeswari (2000), emphasis on

the EIA process would therefore not be

complete without the involvement of all

r e l e v a n t p a r t i e s i n a r r i v i n g a t

determination of the best possible

option for a proposed activity.

Educating the public about a

project is an essential first step for all

public participation programs (ADB:

1997). A lack of an informed public

cannot make educated decisions about a

proposal action. The design of any

public participation should attempt to

identify the public concerned and take

the steps required to ensure their fullest

participation. According to Rajeswari

(2000), empahasis on the EIA process

would therefore not be complete

without the involvement of all relevant

parties in shald be arriving at

determination of the best possible

opinion for a proposed activity.

3. EIA and Public Participation in

Thailand

In Thailand, the hierarchy of laws is as

follows: (1) The Constitution, the most

recent being the 1997 Constitution; (2)

“Acts” passed by the Parliament; (3)

“Regulations” and “Notifications”

enacted by the respective Ministries.

EIA become a mandatory requirement

in Thailand effective in 1978, with an

amendment to the Environmental

Quality Act 1975. Following this, the

Ministry of Science, Technology and

Energy (former of Ministry of Science

and Technology and Ministry of

Energy) issued the Environment Quality

(Prescribed Activities) (Environmental

Impact Assessment) Order on 14 July

1 9 8 1 , wh i c h t o o k e f f e c t o n 2 7

September 1981. Only 10 types of

projects are required to submit EIA

reports prior to project approval by the

permi t t i ng agency. The Di rec to r

General of Environment subsequently

issued ‘A Handbook of Environmental

Impact Assessment Guidelines’ which

p rov i des f o r t h e p rocedu res f o r

conducting EIAs.

Nowad ays t h e p r e s c r i b e d

activities have been classified into 22

activities according to Ministry of

Science, Technology and Environment

(MOSTE) (at that times), proclamation

on “Types and sizes of projects and

activit ies of which environmental

impact statement must be provided prior

Page 138: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

134

to project approval by the permitting

agency. There a re a lso seven

articles in the Constitution of 1997

which have secured the rights of public

and local authorities to participate in the

decision making process regarding

projects that may impact their living

conditions. However, to date, there has

still been no specific law to enable these

rights. Therefore, there are no set rules

as how the public could participate and

be heard before the proposed projects

take place. Consequently, there has still

been unsolved controversy and

problems in this country between

project proponents and opponents.

A Repor t of Human Rights

Situations in Thailand during 2001 –

2003, was presented by The National

Commi t t e e o f Human R igh t s o f

Thailand 2004, which indicated that

p u b l i c p a r t i c i p a t i o n r i g h t s i n

environmental management, rights in

development and public rights was

mo re d e c r e a s i ng . Ac co r d i n g t o

Matichon Newspaper, one reporter

reported as follows:

“…during the past five to ten

years, it was obviously seen

that an infringement of rights,

a result of large government’s

projects has become one

imp o r t a n t c o n t r o v e r s y

between government and the

pub l i c . Th e r oo t o f t h e

p r o b l em i s t h a t p u b l i c

p a r t i c i p a t i o n h a s b e e n

disregarded. Government

took no account of the effect

of the project on communities

and surrounded areas. This

led to the controversy and

confrontation between the

p r o j e c t ow n e r a n d t h e

community. As a result, a

problem and conflict grew

a n d h a s p o l a r i z e d the

community on this issue. An

opportunity to compromise,

consequently is closed down.

F u r t h e r m o r e , Thai

government did not convey

in fo rmat i on op en l y and

completely. A number of

complaints related to the

above infringement of rights

directed by the community at

the project owner through

government authorities

connected. The controversy

of Gas Pipe l ine and Gas

Separation Plant Thailand-

Malaysia, and the Power

Plant at Bor Nork and Hin

Krut are obvious instances.”

Majo r p rob l ems o f p ub l i c

part icipation in EIA process were

provided by Parichart (2000) in “Good

Page 139: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

135

governance; Public participation and

process in environment”. According to

her there are eight problems of public

participation in Thailand which are as

the following:

“(1) p roblem of s teps in

public participation process

i n E I A – I n T h a i l a n d ,

cu rrent ly, pub l ic cannot

involve in all steps in EIA

s t u d y a n d t h e r e i s n o

transparently information to

convey to public including

mostly communication still

b e o n e w a y b e t w e e n

developer and public,

( 2 ) p r o b l e m o f b a s i c

p e r c e p t i o n o f p u b l i c ,

stakeholder, and involver –

There were controversies of

some doubt such as who has

rights to participate? And

w h a t i s l e v e l o f

participation?,

(3) problem of authority of

public participation – Who is

a u t h o r i t y i n p u b l i c

participation management?

C u r r e n t l y , C o n s u l t a n t

Companies and developers

are those who have to

manage public participation

by carring out the meeting in

o r d e r t o p r o v i n c e a n d

proposed site,

( 4 ) p r o b l em o f p u b l i c

participation system – The

l ack o f good sys t em fo r

public easily participate in

EIA study of interest groups

in proposed project,

(5) problem of access to

project information, and EIA

r epo r t s – T he ac ce s s t o

information and EIA reports

of the proposed project is

difficult to be provided by

developer,

(6) problem of technica l

capability in EIA and access

t o d a t a t o be se l ec t ed –

Majority of public couldnot

u n d e r s t a n d w h e n they

reviewed the EIA reports

because there were many

technical words in EIA, so

that has why public couldnot

comment it,

(7) problem of money and

time – The high costs of EIA

s t u d y w e r e o b s t a c l e i n

project proposal. Particularly

in Thailand, between 0.1% -

1.0% of all costs of project

proposal, as well as the time

over six to ten months to be

u s e d i n E I A s t u d y i n

Thailand,

(8) problem of perception

towards steps and scheme of

Page 140: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

136

public participation -The lack

of knowledge of EIA process

and publ ic par t i c ipa t ion

process such as what is the

p a t t e r n o f p u b l i c

participation.”

4. Public Hearing of the Thailand-Malaysia Gas Separation Plant

Project

According to the Office of the Prime

Minister Order on the Hearing of Public

Opinions by a Conduct of Publ ic

Hearing 1996, a public hearing is a

gathering of opinions of those who are

concerned or affected by a project

w h i c h m i g h t h a v e i m p a c t s o n

environment, culture, occupations,

safety, and ways of life or which might

cause damages to a community or

society. The purpose is to assist a

government in its decision making on

the project. Below is sequent of events

as regard to the project:

On 14 September 1999, the

cabinet passed its resolution on the joint

venture of PTT and PETRONAS to

proceed its Thailand-Malaysia Gas

Pipeline and Gas Separation Plant

Projects. It also directed Ministry of

Industry to conduct a public hearing on

the projects.

On 17 Feb rua ry 2000 , Mr.

Suwat Liptapalop, Industry Minister

appointed a Public Hearing Committee

which consists of: (1). General Charan

Kullavanich (Chairman); (2). Mr. Wit

J e e r a p a t ; ( 3 ) . M r . P a i r o t e

Indharasirisawad; (4). Mr. Amporn

Duangpan; (5). Mr. Aziz Pitakkumpon;

(6). Mr. Udom Suppakit ; (7). Mr.

Wittaya Ngantawee; (8). Mr. Manat

Sagnuandeekul; and (9). Khunying

Tongtip Ratanarat.

On 29 July 2000, the first public

h e a r i n g w a s h e l d a t H a t Y a i

Municipality Hall, Hat Yai, Songkhla.

Since the f i r s t hear ing had been

disrupted by 2,000 opponents and had

to be ended, the Cabinet then directed

the Ministry of Industry to complete the

hearing by organizing the second public

h e a r i n g o n 21 Oc t o b e r 2 0 00 a t

Gymnasium (Suwannawong Building),

Jiranakorn Stadium, Hat Yai, Songkhla.

At that time, there were many of the

local opposition and local residents tried

to shut down and obstruct the public

hearing on the proposed project at that

area in Hat Yai. Consequently, the

violence erupted and some of project

opponents were injured and arrested by

polices. The public hearing, therefore

was carried out for only 25 minutes

before it had to be closed in exigency,

but the commit tee st i l l opened for

further opinions until 15 November

2000.

Page 141: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

137

On 15 December 2000, The

Public Hearing Committee reported the

public hearing results to the Industry

Ministry.

On 12 January 2001, Mr. Suwat

Liptapanlop, Minister of Industry

appointed a panel to review the public

hearing results led by Office of the

Council of State Secretary-General, Mr.

Chaiwat Wongwattanasan, to review

legal issues and also to consider the

impacts the projects would have on the

coun t r y and t h e commun i t i es i n

different aspects such as environmental.

On 31 January 2001, the panel

handed Industry Ministry its report

saying that the public hearing results are

satisfactory and suggesting that the

results should be used to assist the

ONEP in considering the EIA report.

On 8 February 2001, Ministry of

Industry permanent secretary passed the

r epo r t t o PTT , TTM (Tha i l and )

Limited's shareholders, to proceed

accordingly.

On 22 February 2001, PTT

Board of Directors was informed of the

projects' status and passed its resolution

to pass the public hearing resul ts

together with the panel's comments and

suggestions to TTM (Thailand) Limited

to proceed accordingly.

On 28 February 2001, PTT

passed the public hearing results and the

panel's comments and suggestions to

TTM (Thailand) Limited to proceed

a c c o r d i n g l y . T h e c om p a n y i s

determined to apply those comments

and suggestions achieved by the public

hearings, which considered significant,

to the proceeding of the projects to

ensure the most benefits and the least

adverse effects to the country and the

communities.

5. December Violence

The situation was exacerbated when, on

t h e 2 0 D e c e m b e r 2 0 0 3 , t h e

communities organized a march to JB

Hotel, Hat Yai in Songkhla Province,

simply to submit a let ter to Prime

Min i s ter, T haks i n Sh i nn awa t r a ,

requesting him to review his decision

about the project. However, as they

gathered peacefully in front of the

police fencing, some were having

dinner with their children, while some

were praying to thei r God for the

success of their campaign, a group of

over a hundred policemen stormed

through the fence and brutally beat up

the gathered praying community. From

this incident, 12 NGO activists, students

and villagers are being prosecuted for

obstructing and attacking officers, a

claim that does not reflect what actually

Page 142: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

138

happened during the time of the attack.

They were sent to jail with their bail

b e i n g d e n i ed . F i f t y c ommun i t y

members were injured.

There were widespread reactions

from both National and International

Human Rights inst i tutions, which

included the National Human Rights

Commission and the United Nations. It

h a s b e e n v i ew e d t h a t t h e T h a i

government has violated human rights

through the use of all forms of violence,

both physical violence and hiding

information from the public. This

nondisclosure of information conflicts

wi t h t h e 1997 Cons t i t u t i on t ha t

promulgates the freedom of people to

participate in all forms of development

as well as promulgates the freedom of

the local communities affected by large-

scale infrastructure and development.

F r o m t h e c o m m u n i t y ’ s

pe rspec t i ve on t he inc iden t t h a t

occurred in December 2002, Mrs .

Areeya Made, one of the community

leaders against the gas pipeline and gas

separation plant project expressed that

“We can no longer trust the government

and despi te the inciden t tha t has

happened, our position remains strong

that the project cannot go on as the

government is being unfair to treat us is

this way. It is clear that the government

has absolutely no interest in addressing

the problems of the poor and its way of

resolving conflicts with the community

is to ignore the community” (Sirisook:

2003).

6. Conclusion and Recommendation

Public Participation in EIA report

review can be accounted, as a new

occurrence in Thailand and its step and

action is still limited. Nowadays, public

participation in EIA of Thailand is still

no more than a rubbe r s tamp fo r

construction projects. The Thailand-

Malaysia Gas Separation Plant Project

is the first project that implemented the

public participation process in an EIA

study. But the result is far from success

because there was controversy and

confrontation between developer and

affected (groups such as the public and

villagers) in the proposed project site,

the EIA report of this project was

regarded as unacceptable.

As regards to the study team, the

EIA study was carried out by convening

a public meeting of the affected people.

The first meeting was convened before

a handle of social survey. The study

team convened monthly meeting of

Kamnans (Headpersons of Sub-district)

and vil lage headpersons in Chana

District in order to give information of

public participation in the EIA study

and ask for cooperation. The second

Page 143: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

139

meeting was during February and

March 1999. The Study Team convened

public meeting of 5 Sub-district levels

(covering 7 Sub-districts) and a District-

level (Chana District).

The purposes of the meeting

were to (i) give information of the

project and its EIA study to the public,

(ii) get feedback from the local villagers

on the opinions, concerns, worries, and

suggestions of the project. To organize

the meetings, the study team cooperated

with Chairpersons of Sub-distr ict

Administration Organization. Every

effort was tried to encourage people to

join the meetings. However, only 30-70

villagers joined each meeting. The third

meeting was convened at the Chana

D i s t r i c t , o n J u n e 1 7 , 2 0 0 0 , t o

disseminate the result of the study to the

public. Approximately 200 participants

attended the meeting.

The study remarked that only

public meeting was employed to convey

the information of the EIA study and

get feedback from the public. Such

meeting are not effective enough for

c o n f l i c t r e s o l u t i o n a n d g i v i n g

information of the project and its EIA

study to people throughout the country

who were interesting and to more than

2,538 residents in three Sub-districts in

Chana in particular.

The study revealed that although

respondents had not been provided with

much detailed information from ONEP.

The a f f e c t ed peop l e a r ound t h e

proposed project site had some certain

degree of knowledge and perception of

public participation in the EIA study,

review and comment but they are not

enthusiastic to apply such knowledge

into action. Public participation should

be included in all steps of EIA studies.

In addition, all stakeholders should be

given the opportunities to participate in

the EIA process. They need more

encouragement from the government

and rela ted organizat ions in such

participation. So, the various forms of

information about the project need to be

given as much as possible.

Reference:

Abbas Pourgerami. 1991. Development and democracy in the the third world. USA: Westview Press.

Abu Bakar Jaafar.1978. A review of the proposed EIA procedure for Malaysia. National seminar on the environmental management and assessment,

UNEP/Department of

Environment, Petaling Jaya, 16-20 October 1978.

Baldwin, John H. 1985. Environmental planning and management.

Colorado: Westview Press

Page 144: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

140

Barett, B. F. D. & Therivel, R.. 1991.

Environmental policy and impact assessment in Japan.

New York: Routledge,

Chapman, & Hall. Barrow, C.J. 1997. Environmental impact assessment: An introduction. London: A

member of the Hodder Headline

Group.

Biswas, A.K. & Qu Geping. 1987.

Guidelines environmental impact assessment for

developing countries. In

Biswas, A.K. & Qu Geping.

Environmental impact assessment for

developing countries. Vol. 19.

p. 191-218. London:

Tycooly Publishing.

Canter, L.W. 1996. Environmental impact assessment. Ed-2. USA:

McGraw-Hill, Inc.

Chaianan Samutwanit, Bawornsak

Uwanno, Pasuk Pongpaichit,

Wanchai Wathanasab,

Greenapan, R.B., Laxminarayan,

R., Kanengnit Sribuaim,

Parichat Siwarak, Datrat

Sukkamnert, Supakit

Nantawarakan, C. Beierle,

Thomas, Apichai Panthasem,

Pnas Tasneeyanon, Anan Kanchanapan,

Suthawan Satianthai. 2000.

Good governance; Public

participation and process in environment, ISEP/GSEI,

Bangkok, 18-19 March 2000.

Chris Kwan. 1997. Public Participation in Environmental Impact Assessment. Malaysian student law. April: 46-54.

Clark, B.D. 1993. The aims and

objectives of environment

impact assessment. In PADC Environment Impact Assessment and Planning Unit (Editor). Environment Impact

Assessment: 3-11. Boston:

Martinus Nijhoff Publishers.

Creighton, J.L. 1983. The use of value; public participation in planning process. In Daneka,

G.A. , Garcia, M.W. & Priscoli,

J.D. (editor.). Public

involvment and social impact

assessment; 1-10 Boulder,

Colorado: Westview Press.

Fagence, M. 1977. Citizen participation in planning.

Oxford: Pergamon Press.

Fanning, Odom. 1975. Man and his environment: citizen action.

New York: Harper & Row.

Glasson, J., Therivel, R. & Chadwick,

A. 1994. Introduction to environmental impact assessment: Principles and

Page 145: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

141

procedures, process, practice

and prospects. Vol. 1. London:

UCL Press. Institute of Environmental Assessment.

1993. Quality Assurance in EIA – The Role of Government. Seminar Quality

Assurance in EIA, p. 1-4. Lawrence, D.V. 2003. Environmental

impact assessment: Practical solutions to recurrent problems. New Jersey: John

Wiley & Son, Inc. Mohd. Sayuti Sapeai. 1994. Public participation in environmental

impact assessment: Implementation in Malaysia eith empahasis on detailed EIA study report. Master

thesis. Universiti Kebangsaan Malaysia.

National Committee of Human Rights

of Thailand. 2004. The human rights situation in Thailand 2001 – 2003. Matichon,

1 August: 9.

Ortolano, L. & Shepherd, A. 1995.

Environmental Impact Assessment. InVanclay, Frank

& Bronstein, A.D.(Editor.).

Environmental and social

impact assessment. p. 3-30.

New York: John Wiley & Sons

Ltd. Pranee Pantumsinchai & Thongchai

Panswad 2003, Improvement of EIA process in Thailand.

Technical Report. Ministry of

Natural Resources and Environment, Thailand. Prince of Songkla University. 2002.

The Environmental Impact Assessment Study Report: The Thailand-Malaysia Gas Separation Plant Project. Songkhla: Prince of Songkla

University. Rajeswari Kanniah. 2000. Public

Participation in the Environmental Impact Assessment Process in Malaysia. The Malayan Law.

Vol. 3: cxxxiv-clx.

Roberts, R. 1995. Environmental Impact Assessment. In

Vanclay, Frank & Bronstein,

A.D.(Editor). Environmental

and social impact assessment. p.

221-246. New York: John

Wiley & Sons Ltd.

Sewell, W.R.D. & Coppock, J.J.

(Editor). 1977. Public participation in planning. London: John Wiley & Sons.

Sirisook 2003. Thai-Malay Gas Pipline Project and Community Rights Violation in Thailand. Forum News Vol.

16 No. 2 Aug-Sep. (online) http://www.apwld.org (13 July

Page 146: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

142

2004). Taweewong Sribut. 1998. EIA;

Environmental impact assessment. Bangkok: Mind

Publishing.

Vanclay, F. & Bronstein, D.A. (Editor).

1995. Environmental and Social Impact Assessment.

Chichester: John Wiley & Sons

Ltd. Wathern, Peter (Editor). 1998.

Environmental Impact Assessment; Theory and Practice. United Kingdom:

Biddles Ltd.

Word Bank. 1993. Public Involvement in Environmental Assessment:

Requirements, Opportunities,

and Issues. Environmental

Assessment Sourcebook Update.

Washington DC: Word Bank.

Wood, C. 2003a. Environmental Impact Assessment in Developing Countries: An Overview. Conference on

New Directions in Impact

Assessment for Development:

Methods and Practice.

University of Manchester. 24-25

November. Wood, C. 2003b. Environmental

Impact Assessment: A Comparative Review. Ed- 2.

England: Pearson Education

Limited.

Yusuf J. Ahmad & Sammy, G.K. 1985.

Guidelines to Environmental Impact Assessment in

Developing Countries.

London: Hodder and Stoughton.

Page 147: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)

����������ก�� ��� �������

143

Page 148: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)
Page 149: วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยอิสลามยะลา ฉบับที่ 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม)