อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 1 จาก 32

อนุสรณ

งานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร

ชาตะ 31 ธันวาคม พ.ศ.2492 มรณะ 1 กนัยายน พ.ศ.2533

ชาตะ 31 ธันวาคม พ.ศ.2492 มรณะ 1 กันยายน พ.ศ.2533

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 2 จาก 32

สํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ

ในวโรกาสทีพ่ระบาทสมเดจ็พระเจาอยูหวัและสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ ทรง พระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร เปนกรณพีิเศษ นับเปนพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได และเปนเกยีรตอัินสูงสงแกผูวายชนมและวงศตระกูลสุดจะพรรณนา ขาพระพุทธเจาผูเปนบิดามารดา ตลอดจนญาติมิตรของนายสืบ นาคะเสถียร ขอพระราชทาน พระบรมราชวโรกาสกราบถวายบังคมแทบเบื้องพระยุคลบาท ดวยความซาบซึ้ง และสํานึกใน พระมหากรุณาธิคุณ และจะขอเทิดทูนไวเหนือเกลาเหนอืกระหมอม ตลอดไป ดวยเกลาดวยกระหมอม ขอเดชะ

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 3 จาก 32

(แบบ ก.)

หมายรับสั่งที่ ๑๔๑๓๕ สํานักพระราชวัง ๖ กันยายน ๒๕๓๓ พระบาทสมเดจ็พระเจาอยูหวั ทรงพระกรณุาโปรดเกลา ฯ ให พลเอก เปรม ติณสูลานนท องคมนตรี เปนผูแทนพระองคไปในงานตางๆ ตามวัน เวลา และสถานที่ ดังนี้ – วันศุกร ที่ ๗ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๙.๓๐ น. เปนผูแทนพระองคไปในการสวดพระอภิธรรมศพ นายสืบ นาคะเสถียร ต.ช., ต.ม. ที่ศาลา ๒ วดัพระศรีมหาธาตุวรมหาวหิาร เขตบางเขน กรุงเทพมหานคร วันเสาร ที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๔.๐๐ น. เปนผูแทนพระองคไปในการพระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร ต.ช.,ต.ม. ที่เมรุวัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวหิาร บางเขน กรุงเทพมหานคร แตงกายเครื่องแบบปกติขาว ไวทุกข.

วัน หนาที่ พนักงานพระราชพิธี . นําหมายเรียน เจาภาพศพ นายสืบ นาคะเสถียร เพื่อทราบ.

ทั้งนี้ใหจัดการตามหนาที่และกําหนดวันตามรับสั่งอยาใหขาดเหลือ ถาสงสัยก็ใหถามผูรับรับสั่ง โดยหนาที่ราชการ ........................................................................................... ผูรับรับสั่ง

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 4 จาก 32

(แบบ ข.) หมายรับสั่งที่ ๑๔๑๖๐ สํานักพระราชวัง ๖ กันยายน ๒๕๓๓ พระบาทสมเดจ็พระเจาอยูหวั ทรงพระกรณุาโปรดเกลา ฯ พระราชทานพระบรมราชานุ-เคราะหในการพระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร ต.ช.,ต.ม. เปนกรณีพิเศษ ตําแหนงนกัวิชาการ ปาไม ระดับ ๖ กองอนุรักษสัตวปา กรมปาไม สังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ณ เมรุวดัพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร บางเขน กรุงเทพมหานคร วนัเสาร ที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๔.๐๐ น. บําเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานในการออกเมรุ ณ ศาลา ๒ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวหิาร พระสงฆ ๑๐ รูปสวดพระพทุธมนต จบ มีพระธรรมเทศนากณัฑ ๑ แลวพระสงฆทั้งนั้นถวายพรพระ รับพระราชทานฉัน เวลา ๑๓.๐๐ น. พระสงฆ ๑๐ รูปบังสุกุล เชิญหีบศพเวยีนเมรุ แลวเชิญขึ้นตั้งบนจิตกาธาน เวลา ๑๔.๐๐ น. พระบาทสมเดจ็พระเจาอยูหวั ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ให พลเอก เปรม ติณสูลานนท เปนผูแทนพระองคไปในการพระราชทานเพลิง วันอาทิตยที่ ๙ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๐๗.๐๐ น. พระราชทานผาไตร และภัตตาหาร สามหาบ ในการเก็บอัฐิ.

วัน หนาที่ พนักงานพระราชพิธี . นําหมายเรียน เจาภาพศพ นายสืบ นาคะเสถียร เพื่อทราบ. เครื่องประกอบเกียรติยศที่พระราชทานมานี้ และเจาพนักงานผูมา ปฏิบัติ เจาภาพไมตองเสียคาใชจายอยางใดทั้งสิ้น.

ทั้งนี้ใหจัดการตามหนาที่และกําหนดวันตามรับสั่งอยาใหขาดเหลือ ถาสงสัยก็ใหถามผูรับรับสั่ง โดยหนาที่ราชการ ........................................................................................... ผูรับรับสั่ง

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 5 จาก 32

ที่ รล ๐๐๐๗/๘๒๗๙ สํานักราชเลขาธิการ สวนจิตรลดา กทม. ๑๐๓๐๐

๕ กันยายน ๒๕๓๓

เร่ือง ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหพลเอก เปรม ติณสลูานนท องคมนตรี เปนผูแทนพระองค ไปในการสวดพระอภธิรรมศพ และพระราชทานเพลิงศพ นายสบื นาคะเสถียร

เรียน อธิบดีกรมปาไม

ดวยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั และสมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ให พลเอก เปรม ติณสูลานนท องคมนตรี เปนผูแทนพระองคไปใน การสวดพระอภิธรรมศพ นายสืบ นาคะเสถียร นักวิชาการ ๖ หัวหนา เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง จังหวดัอุทัยธานี ในวันศกุร ที่ ๗ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๙.๓๐ น. ณ วัดพระศรีมหาธาตุ ฯ บางเขน ศาลา ๒ และในวันพระราชาทานเพลิงศพ วันเสาร ที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ เวลา ๑๔.๐๐ น. ณ เมรุ วัดพระศรีมหาธาตุ ฯ อนึ่ง ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานพระบรมราชานุเคราะห ใน การสวดพระอภิธรรมศพ นายสืบ นาคะเสถียร ในวนัที่ ๗ และวนัที่ ๘ กันยายน ๒๕๓๓ รวม ๒ วนั ทั้งนี้ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานเพลิงศพ นายสืบ นาคะเสถียร เปนกรณีพิเศษดวย จึงเรียนมาเพื่อทราบ

ขอแสดงความนับถือ (ทานผูหญิงสุประภาดา เกษมสันต) ราชเลขานุการในพระองคสมเด็จพระบรมราชินีนาถ กองราชเลขานุการในพระองค สมเด็จพระนางเจาพระบรมราชินีนาถ โทร. ๒๘๑๑๒๐๒, ๒๘๑๑๑๑๑ ตอ ๑๒, ๒๑

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 6 จาก 32

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 7 จาก 32

ชีวประวัต ิคุณสืบ นาคะเสถียร หรือนามเดิม สืบยศ เปนชาวอําเภอเมือง จังหวดัปราจีนบุรี เกิดเมื่อวันเสารที่ 31 ธันวาคม พ.ศ.2492 ที่ตําบลทางาม อําเภอเมือง จงัหวัดปราจีนบุรี บิดาชื่อ นายสลับ นาคะเสถียร เคยดํารงตําแหนงผูวาราชการจังหวัดปราจีนบุรี มารดาชื่อ นางบุญเยี่ยม นาคะเสถียร มีพี่นองทั้งหมด 3 คน โดยคณุสืบ นาคะเสถียรเปนบุตรชายคนโต นองชายและนองสาวอีก 2 คนคือ คุณกอบกจิ นาคะเสถียร และ คุณกัลยา รักษาสิริกุล คุณสืบมีบุตรสาว 1 คน ช่ือเด็กหญิงชินรัตน นาคะเสถียร ปจจุบันอายุ 13 ป ชีวิตในวัยเยาว โดยที่สายตระกูลของคุณสืบ นาคะเสถียร เปนครอบครัวชาวนา ชีวิตในชวงปฐมวัยจึงตองชวยทํางานในนาของมารดา เมื่อวางจากภาระดงักลาว ก็ออกทองเที่ยวไปกบัเพื่อนๆ โดยมีไมงามหนังสะติ๊กคูใจ ไดเขาเรียนชั้นประถมตอนตนที่โรงเรียนประจําจังหวดัปราจีนบุรี ชวงปดเทอมวางจากการเรียนก็จะออกไปชวยทางบานยกเสริมแนวคันนาเอง เพื่อไมใหมีขอพิพาทกับเพื่อนบาน ทํางานอยูกลางแจงทั้งวัน แมแดดจะรอนก็มิเคยปรปิากบน คร้ันเรียนจบชัน้ประถม 4 ตองจากครอบครัวไปเรียนอยูที่โรงเรียนเซนตหลุยส จังหวัดฉะเชิงเทรา จนกระทั้งเรยีนจบชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 ในสมัยเดก็นั้น คุณสืบมีบุคลิกประจําตวัคือ เมื่อสนใจหรอืตั้งใจจะทําอะไรแลว ก็จะมีความมุงมั่นตั้งใจทําอยางจริงจัง จนประสบความสําเร็จ และเปนผูที่มีผลการเรียนดีมาโดยตลอด 2511-2514 - เขาศึกษาในคณะวนศาสตร มหาวิทยาลยัเกษตรศาสตร มีความตั้งใจในการศึกษาอยางเต็ม ประสิทธิภาพ และเขารวมกจิกรรมนิสิต โดยเปนทีท่ราบกันดีระหวางหมูผูใกลชิดวา คุณสืบเปนผูมใีจรักศิลปะ และสูงสงในเชงิมนุษยสัมพนัธ มีระเบียบในการดําเนินชวีิตใน สมัยเรียนอยางมีแบบแผน 2516 - เมื่อจบการศกึษาระดับปริญญาตรีแลว ไดเขาทํางานทีส่วนสาธารณะของการเคหะแหงชาต ิ2417 - เขาศึกษาในระดับปริญญาโท สาขาวิชาวนวัฒนวิทยา ที่คณะวนศาสตร มหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร จนสําเร็จการศกึษา 2518 - บรรจุเขารับราชการตําแหนงพนักงานปาไมตรี กองอนุรักษสัตวปา กรมปาไม ไปปฏิบัติหนาที่ราชการ ณ เขตรักษาพันธุสัตวปาเขาเขียว-เขาชมภู จังหวัดชลบุรี ปราบปรามจับกุมผูบุกรุกทําลายปาอยางมปีระสิทธิภาพ ผูตองหาลวนไดรับการปฏิบัติ อยางสุภาพนิ่มนวล

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 8 จาก 32

2522 - ไดรับทุนจาก British Council ไปเรียนปริญญาโทที่มหาวิทยาลัยลอนดอน ประเทศอังกฤษ ในสาขาวิชาอนุรักษวิทยา 2524 - ปฏิบัติหนาทีใ่นตําแหนงหวัหนาเขตหามลาสัตวปาบางพระ มีสวนรวมในการจดัการและ ประสานงาน รวมทั้งเปนวิทยากรฝกอบรมพนักงานพิทักษปาอีกหลายรุน 2526 - กลับเขามาปฏิบัติราชการประจําฝายวิชาการ กองอนุรักษสัตวปา 2529 - ปฏิบัติในหนาที่หัวหนาโครงการอพยพสตัวปาตกคางในพื้นที่อางเกบ็น้ําเขื่อนรัชชประภา (เชี่ยวหลาน) จงัหวัดสุราษฎรธานี 2530 - ปฏิบัติงานในโครงการศึกษาผลกระทบสภาพแวดลอม เพื่อพัฒนาพืน้ที่ปาพรุโตะแดง จังหวดันราธิวาส ตอมาไดรับคําสั่งใหดํารงตําแหนงหวัหนาเขตรักษาพันธุสัตวปา คลองแสง จังหวัดสุราษฏรธานี อีกตําแหนงหนึ่ง - เปนอาจารยพิเศษประจําภาควิชาชีววิทยา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร - จัดเตรยีมเอกสารขอมูลทางดานบทความและภาพถาย ทุมเทพลังใจและกาย เพื่อคัดคาน กรณีเขื่อนน้ําโจน และการบกุรุกทําลายทรพัยากรธรรมชาติทุกรูปแบบ 2531 - กลับมาปฏิบัติราชการที่กองอนุรักษสัตวปา 2532 - เขารับตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง 2533 - จัดตั้งกองทนุเพื่อรักษาปาหวยขาแขงและทุงใหญนเรศวร - เปนวิทยากรบรรยายและรวมอภิปรายในโอกาสและสถานที่ตาง ๆ หลายแหง สวนมาก เปนหวัขอเร่ือง “อนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและปญหาที่เกี่ยวของ” “การอพยพสัตวปา ตกคางในเขื่อนเชี่ยวหลาน” เปนตน - เขียนเอกสาร โครงงาน เพื่อจัดการใหพื้นที่เขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร และ เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขงเปนพืน้ทีม่รดกโลก 1 ก.ย. 2533 - ชําระสะสางภาระรับผิดชอบและทรัพยสินสวนตวัที่คั่งคาง มอบหมายเครื่องใชและ อุปกรณในการศึกษาวจิัยดานสัตวปาใหสถานีวิจยัสัตวปาเขานางรํา เพือ่นําไปใชประโยชน ตามวัตถุประสงคดังกลาว ตั้งศาลเพื่อแสดงความคารวะที่มีตอดวงวญิญาณของเจาหนาที่ซ่ึง พลีชีพรักษาปาหวยขาแขง - เร่ิมตนตํานานแหงนักอนุรักษธรรมชาติที่แทจริง “สืบ นาคะเสถียร : นักอนุรักษไทย” ผูที่รักปาและธรรมชาติดวยกาย วาจา และใจ ผลงานดานวิชาการ - การทํารังวางไขของนกบางชนิดที่อางเก็บน้ําบางพระ จ.ชลบุรี สัมมนาสัตวปาเมืองไทย พ.ศ.2524 - รายงานการสํารวจนก บริเวณอางเก็บน้ําบางพระ จ.ชลบุรี สัมมนาสัตวปาเมืองไทย พ.ศ.2526 - การศึกษานิเวศวิทยาของสัตวปา ในบริเวณโครงการศูนยศึกษาเพื่อการพัฒนาภูพานตามพระราชดาํริ 2528

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 9 จาก 32

- นิเวศวิทยาปาไมและสัตวปา ในเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร และเขตรักษาพันธุสัตวปา หวยขาแขง 2529 - รายงานผลการจัดเนื้อทรายที่เกาะกระดาษ 2529 - เลียงผาที่พบในประเทศไทย การกระจายถิ่นที่อยูอาศัย และพฤติกรรมบางประการ 2529 - สํารวจถิ่นทีอ่ยูอาศัยของเกงหมอ - การสํารวจเบือ้งตนเกีย่วกับสัตวปาในพรโุตะแดง จ.นราธิวาส 2530-2532 - การอพยพสัตวปาในอางเกบ็น้ํารัชชประภา สัมมนาสัตวปา 2532 - วิเคราะหความเหมาะสมจากรายงานและแผนการแกไขผลกระทบดานทรัพยากรปาไม และสัตวปา โครงการโรงไฟฟาพลังน้ําแควใหญตอนบน (Assessment on Report and Impact Assessment Plan on Forestry and Wildlife of Upper Quae Yai Project) - รายงานการประเมินผลงานชวยเหลือสัตวปาตกคางในพื้นที่อางเก็บน้ําเขื่อนรัชชประภา (เขื่อนเชีย่วหลาน) จังหวดัสุราษฎรธานี - นิเวศวิทยาปาไมและสัตวปาในเขตรักษาพันธสัตวปาทุงใหญนเรศวร จ.กาญจนบุรี และ จ.ตาก และ เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง จ.อุทัยธานี และ จ.ตาก กุมภาพนัธ 2530 โดย สืบ นาคะเสถียร, นริศ ภูมิภาคพนัธ, ศักดิ์สิทธิ์ ซ้ิมเจริญ - รายงานผลการวิจัยวางแผนขั้นรายละเอยีดสําหรับฟนฟูสภาพปาและการจัดการปาไมบริเวณพื้นที่ปา ตนน้ําคลองแสง โครงการเขื่อนเชี่ยวหลาน จ.สุราษฎรธานี 2527 - Nomination of the Thung Yai-Huay Kha Khaeng Wildlife Sanctuary to be a UNESCO World Heritage Site, May 1990 Submitted by the Wildlife Conservation Division, Royal Forest Department Prepared Seub Nakasathien and Belinda Stewart-Cox. อนิจจาสัตวปานาสงสาร ถูกลางผลาญเขนฆาใหอาสัญ ผิดดวยหรือจึงถูกลาตองจาบัลย มนุษยนั้นจะโหดรายเพียงไหนกัน ธรรมชาตินําสัตวปามาคูโลก สรางสมดุลพูนโภคใหโลกนั้น หากมนุษยยงัคิดลาลางเผาพันธุ จะรูสึกสักวันเมื่อบรรลัย

สืบ นาคะเสถียร

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 10 จาก 32

คําไวอาลัย ลูกสืบ (แดง) เสียชีวิตไปแลว คงเหลือแตความรักอาลัยทีพ่อและแมมตีอลูกเทานั้นขอใหวิญญาณลูกไปสูสุขคติ ในบั้นปลายภพดวยเทอญ พอ-แม 2 ก.ย. 33 ถึงพี่แดง ตกใจมากที่ไดรทราบวาพี่แดงเสียชีวิต ยิ่งบอกวายงิตัวตาย... ไมอยากเชือ่คนอยางพี่แดงนะหรือที่จะยิงตัวตาย... ทําไม? พี่แดงไมใชคนขีข้ลาด ทํางานยากๆ สําเร็จมานับไมถวน แมจะตองแลกดวย ความยากลําบากตรากตรํา เสี่ยงชีวิต ก็ไมทอถอย ชีวิตอุทิศใหกับหนาที่การงานและสวนรวมเสยีมากกวา เวลาที่มีใหแกตัวเอง เปนผูมีอุดมการณแนวแนและแรงกลาในการทํางาน และนีเ้องกระมังที่พาใหไปพบจดุจบจากการตัดสินใจทําลายชวีิตตนเอง... จากสาเหตุอะไรสักอยางที่บีบคั้นจิตใจอยางมาก โอหนอ! ... ชีวิตแตละชวีิตสั้นนัก เหมือนหยาดน้ําคางบนยอดหญา อยูไดไมนานก็พลันมลายหายไป เมื่อยามตองแสงอาทิตยรุงอรุณ มนุษยมกีรรมเปนเผาพันธุ มกีรรมเปนที่พึ่ง มีกรรมเปนมรดก ส่ิงที่จะตดิตัวไปเมื่อยามลาโลกนี้ไปแลวหาใช ลาภ ยศหรือเงินทองไม นอกจากกรรมดีและชั่วที่ตนสรางสมไวตลอดชวีิต ผลของกรรมดีที่พี่แดงมีมานะ พากเพียร ความตั้งใจแนวแน ความซื่อสัตยตอหนาที่การงาน จงสนองใหดวงวญิญาณของพี่แดงไปสูสุคติภพดวยเทอญ หมอ-แปน-อุม 3 ก.ย.33 ถึงพอแดง ลูกตกใจมากทีไ่ดขาววาพอเสียชีวิตจากการยิงตัวตาย ลูกเห็นพอเปนคนขยันขันแขง็เอางานเอาการ ไมทอถอย และรับผิดชอบครอบครัวเปนอยางดี ลูกไดพบพอวันที่ 29 ส.ค.33 ลูกดีใจมากที่มาเยี่ยมลูกที่ ร.ร.วันทามารีย อ.เมือง จ.นครสวรรค และไมคิดวาจะเปนครัง้สุดทายที่ไดพูดคุยกับพอ ถึงแมพอจะจากไป ลูกขอใหพอไปสูสุขคติ ลูกน้ําฝน ลูกคนเดียวของพอแดง

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 11 จาก 32

คําไวอาลัย

ไมอยากจะเชื่อ และไมนาจะเปนไปไดที่คุณสืบ นาคะเสถียร ไดจากพวกเราไปอยางกะทนัหนัเชนนี ้ พูดถึงคุณสืบ นาคะเสถียร ทุกคนในวงการอนุรักษจะตองรูจัก คุณสืบ นาคะเสถียร เปนนักอนุรักษที่มีคุณภาพ ไดรับรางวัลนักอนุรักษดีเดน เปนนักวิชาการปาไมที่ตอสูกับความไมถูกตองและมุงมั่นที่จะรักษาปาไมของธรรมชาติตลอดมา

คุณสืบ นาคะเสถียร รักปาไมและสัตวปายิ่งชีวิต ไดทําหนาที่เปนหัวหนาชุดชวยเหลือชีวิตสัตวปาใหรอดจากการจมน้ําตายที่เขื่อนรัชชประภา (เขื่อนเชี่ยวหลาน) จังหวัดสุราษฎรธานี การปฏิบัติหนาที่อยางไมเห็นแกเหนื่อยยากในครั้งนั้น ไดชวยชีวิตสัตวปานานาชนิดไวเปนจํานวนมาก นับเปนผลงานชิ้นสําคัญที่เขาภูมิใจเปนอยางยิ่ง

ไมเฉพาะแตงานภาคสนามเทานั้น คุณสืบ นาคะเสถียรยังมีผลงานทางวิชาการที่เกี่ยวของกับปาไมและสัตวปาอีกมากมาย มีบทความทางวิชาการหลายเรื่องที่แสดงใหเห็นถึงความสามารถในเชิงวิชาการของเขา เราชาววนศาสตรรูสึกภูมิใจในผลงานของคุณสืบ นาคะเสถียร ตลอดมา

เมื่อเดือนที่แลวนี้เองที่สโมสรนิสิตวนศาสตรไดเชิญคุณสืบ นาคะเสถียร ไปเปนวิทยากรบรรยายที่คณะวนศาสตร นองๆ วนศาสตรตองการไดคุณสืบ นาคะเสถียร เปนผูถายทอดประสบการณแนวความคิดและอุดมการณในการอนุรักษทรัพยากรปาไมและสัตวปา คุณสืบ นาคะเสถียรไมเคยทําใหนองๆ วนศาสตรผิดหวัง ไดไปรวมกิจกรรมทุกครั้งที่ไดรับเชิญ

การมาดวนจากไปเชนนี้ ทําใหพวกเราชาววนศาสตรรูสึก เศราสลด เสียดาย และเสียใจเปนอยางยิ่ง ไดแตขอคุณพระศรีรัตนตรัย ตลอดจนคุณงามความดี และความมีเมตตาตอสัตวที่คุณสืบ นาคะเสถียร ไดปฏิบัติตลอดมา......จงคุมครองรักษาดวงวิญญาณของคุณสืบ นาคะเสถียร ใหไดไปอยูในชาติภพที่มีความสุขและสงบตลอดไปเทอญ

นิวัติ เรืองพานิช คณบดีคณะวนศาสตร 3 กันยายน 2533

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 12 จาก 32

คําไวอาลัย ความสุขและความสําเร็จของอาจารยก็คือการสรางศิษยที่ดีพรอมดวยคุณภาพ ความเปนเลิศในเชิง

วิชาการ ความสามารถในการปฏิบัติ และความซื่อสัตยตอวิชาชีพกอประโยชนแกสังคม ศิษยเชนนี้อาจารยอาจหาไดไมงายนัก แตสืบ นาคะเสถียร เปนผูที่อาจารยไดพรอมในทุกสิ่งทุกอยางจากตัวเขา

การสูญเสียคร้ังนี้จึงถือไดวาเปนความสูญเสียอันยิ่งใหญในชวงชีวิตของอาจารย ผศ.ดร.อุทิศ กุฏอินทร หัวหนาภาควิชาชีววิทยาปาไม

คณะวนศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร

แด สืบ นักอนุรักษผูจากไป ผมรูจักสืบมานานหลายป นับตั้งแตนักอนุรักษผูนี้ไดรับการบรรจุใหเขารับราชการในกองอนุรักษ

สัตวปา กรมปาไม เมื่อป พ.ศ. 2518 สืบ เปนลูกหมอของกองอนุรักษสัตวปาโดยแท ตลอดเวลามากกวา 10 ปที่ผานมา มีเขตรักษา

พันธุสัตวปาที่มีความสําคัญหลายแหงที่สืบไดมีสวนเขาไปแกไขปญหา ไมวาจะเปนเขตรักษาพันธุสัตวปาเขาเขียว-เขาชมภู หรือเขตรักษาพันธุสัตวปาดอยผาชาง โดยใชความรูและประสบการณที่ไดจากการศึกษาในสถาบันตางๆ ไมวาจะเปนคณะวนศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ประเทศอังกฤษ และสหรัฐอเมริกา

ความที่สืบเปนคนที่จริงจังกับงาน จึงไดรับความเชื่อถือจากทุกวงการ ไมวาจะเปนในหมูนักอนุรักษดวยกันหรือในหมูนักวิชาการ เฉพาะในสวนของกรมปาไมนั้น สืบไดรับการแตงตั้งใหทําหนาที่หัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง ซ่ึงถือเปนมรดกอันสําคัญของชาวไทยและของโลก กับงานชิ้นนี้สืบเขามาปรึกษาหารือกับผมในฐานะอธิบดีกรมปาไมอยูเสมอ ซ่ึงผมไดสนับสนุนทรัพยากรในการบริหารงานใหอยางเต็มที่ไมวาจะเปนอัตรากําลังหรืองบประมาณ ผลจากการทํางานหนักทําให สืบ ไดรับการคัดเลือกใหเปนขาราชการดีเดนของกรมปาไม และไดรับรางวัลนักอนุรักษดีเดน จากชมรมสภาวะแวดลอมเมื่อตนปนี้ (2533)

ถึงแมวา สืบ จะไดจากเราไปแลวก็ตาม แตคุณความดีและความเปนนักอนุรักษอยางแทจริงของสืบ จะยังอยูในหัวใจของพวกเราตลอดไป

ผมเชื่อมั่นวาคุณความดีที่ สืบ ไดประกอบมาตลอดชีวิต จะทําใหวิญญาณของ สืบ ไปสูสุคติในสัมปรายภพอยางแนนอน

ไพโรจน สุวรรณกร อธิบดีกรมปาไม

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 13 จาก 32

คําไวอาลัย เมื่อวันที่ 1 กันยายน 2533 เวลาประมาณ 22.00 น. ผมไดทราบขาวทางโทรศัพทจากเจาหนาที่

เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขงวา คุณสืบ นาคะเสถียร ไดเสียชีวิตที่บานพัก ในสํานักงานเขตรักษาพันธุปาหวยขาแหง จังหวัดอุทัยธานี ผมตกใจมากเกือบจะควบคุมสติไวไมได นับวาเปนการสูญเสียอยางยิ่งของกรมปาไมและวงการอนุรักษ คุณสืบมีอุดมการณที่จะรักษาปาและพิทักษสัตวปามิใหถูกทําลาย เวลาเกือบ 1 ปที่ไดไปรับผิดชอบเขตรักษาพันธุปาหวย มีผลงานทางดานปราบปรามมากมาย เปนที่ยอมรับในหนวยงานของเรา งานทางดานวิชาการ คุณสืบมีเจตจํานงอยางแนวแนที่จะนําหลักวิชามาใชในการจัดการกับสัตวปาที่หวยขาแขง ซ่ึงจะมีจํานวนมากขึ้นในอนาคต เพราะสภาพพื้นที่เหมาะสมอันกวางขวางเปนที่อยูอาศัยของสัตวปา คุณสืบไดรวมกับผูเชี่ยวชาญตางประเทศสํารวจปาหวยขาแขงและปาทุงใหญนเรศวรเพื่อเสนอเปนมรดกโลก

ความตายเปนของแนนอนที่มนุษยของทุกคนหลีกเลี่ยงไมได แตการจากไปของคุณสืบอยางกะทันหันในวัยที่เหมาะสมในการทํางาน ที่ยังมีความกาวหนาตอไปอีกไกลในอนาคต ไดทําความเศราสลดใจใหแกบิดา มารดา ญาติพี่นอง ผูบังคับบัญชา เพื่อนรวมงานและผูใตบังคับบัญชา เปนอยางยิ่ง

ขอใหคุณงามความดี ความซื่อสัตย จงเปนอานิสงสสงเสริมเปนพลวปจจัยอํานวยใหดวงวิญญาณของ คุณสืบ นาคะเสถียร ประสบความเกษมสุขในสัมปรายภพทุกประการ

ประพัตร แสงสกุล ผูอํานวยการกองอนุรักษสัตวปา

แด........คุณสบื นาคะเสถียร ประเทศไทยตองสูญเสียทรัพยากรบุคคลที่ดีไปพรอมกับการจากไปของคุณสืบ นาคะเสถียร คุณ

สืบเปนคนไทยที่มีคุณคา เปนผูที่ปฏิบัติหนาที่โดยไมเคยเห็นแกผลประโยชนสวนตัวใดใด คุณสืบคือแบบอยางของขาราชการที่สมบูรณไปดวยจิตสํานึก ความรับผิดชอบ และความซื่อสัตยตอหนาที่ และอาจเปนดวยเหตุผลทั้งสามประการนี้ก็ได ที่ทําใหชีวิตของคุณสืบตองสิ้นสุดลงในเวลาอันสั้น

นักอนุรักษจํานวนมากรูสึกสะเทือนในกับสิ่งที่เกิดขึ้นกับคุณสืบ เราสูญเสียเพื่อนที่ดี ที่เปนทั้งนักอนุรักษช้ันแนวหนา และผูที่เราเคยฝากความหวังไววาจะตอสูเคียงขางกันไปอีกจนกวากระแสแหงการทําลายธรรมชาติของเราจะลดความรุนแรง แตบัดนี้เปนตนไป คุณสืบคือครูผูซ่ึงเปนแรงดลใจและเปนที่ยึดเหนี่ยวของพวกเรานักอนุรักษในวันนี้ และของรุนนองในอนาคต

คุณสืบจะเปนสัญลักษณของความรักอันบริสุทธิ์ที่มนุษยมีใหแกธรรมชาติ และของขาราชการที่ซ่ือตรงตอหนาที่เหนือส่ิงอื่นใด

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 14 จาก 32

คุณสืบอาจสละชีวิตไป เพราะคิดวาตัวเองเปนน้ํานอยที่กําลังจะแพไฟ แตผลจากการสละชีวิตของคุณสืบนี้ จะทําใหน้ํานั้นมีทั้งพลังและปริมาณที่เพิ่มมากขึ้นจนดับไฟได และนั่นคือผลบุญที่คุณสืบจะไดรับ

คุณสืบจะเปนเพื่อนของเรา เปนจิตสํานึก และเปนแบบอยางที่เราจะระลึกถึงดวยความรักและอาลัยตลอดไป

ขอใหคุณสืบจงไปสูสุคติ พวกเราจะสานงานที่เราเริ่มไวดวยกันตอใหเสร็จสิ้น ขอใหคุณสืบชวยเปนกําลังใจแกพวกเราดวย

มูลนิธิคุมครองสัตวปาและพรรณพืชแหงประเทศไทย ในพระบรมราชินูปถัมภ 3 กันยายน 2533

พี่สืบของลูกนองทุกคน “ พี่สืบ” เปนชื่อที่พวกเราเรียกขานหัวหนาเขตฯ ของเราไดสนิทปาก มากกวาที่จะเรียกวา

“หัวหนา” อาจเปนเพราะความสนิทสนม ความหวงใย และความเอื้ออาทรอันจริงใจที่พี่มีใหตอลูกนองของพี่ทุกคน

พี่สืบเปนคนที่จริงจังกับงานมาก ทั้งในสวนที่เปนความรับผิดชอบโดยตรง และงานอนุรักษปาไมและสัตวปาที่มีหนวยงานอื่นขอความชวยเหลือมา พวกเราเคยเห็นพี่ทํางานทนไดตลอดทั้งวันทั้งคืนตอสูฟนฝาอุปสรรคนานัปการ แตพี่ก็ไมเคยบนถึงความลําบากหรือความเหนื่อยลา พวกเราพูดกันอยูเสมอวา “พี่สืบ” ทํางานหนักมากเหลือเกิน

หากรูวาวันนี้จะมาถึง พวกเราจะยอมทํางานหนักเพิ่มมากขึ้น เพื่อใหพี่ไดมีเวลาพักเหนื่อยบางเพื่อเหลือเวลาอยูกับพวกเรานานๆ เปนหลัก เปนขวัญและกําลังใจในการปองกันทรัพยากรปาไมและสัตวปาที่พี่สืบและพวกเรารัก แตตอนนี้พี่คงเหนื่อยมาก พี่คงตองการพักผอน พวกเราขอใหพี่ไดหลับอยางสบาย หลับอยูในทามกลางปาไมและสัตวปาที่พี่รัก ถึงแมวันนี้จะมีเพียงความทรงจํากับความอางวางเหมือนถูกทอดทิ้งใหแกปญหาอันสําคัญยิ่งโดยลําพังก็ตาม พวกเราขอสัญญาตอพี่วาจะทําทุกอยางอันเปนปณิธานของพี่ ที่พี่ไดเคยสอนและหวังไวอยางสุดความสามารถ เพื่อวาพี่จะไดพักผอนอยางสบายชั่วนิรันดร...

เขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง 3 กันยายน 2533

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 15 จาก 32

แดคุณสืบ นาคะเสถียร ดวยความรูสึกสญูเสียอยางใหญหลวง

ผมไดทราบขาวการถึงแกกรรมของคุณสืบ นาคะเสถียร หัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง เมื่อเชาวันอาทิตยที่ 2 กันยายน 2533 อยางมิไดคาดฝนมากอนเลย เนื่องจากคุณสืบยังเปนคนที่มีวัยไมถึงการณอันควรจากไปเชนนี้หนึ่ง กับความรูสึกประทับใจที่ไดเคยมีการแสดงผลงานในดานการอนุรักษปาซึ่งหลายตอหลายคนผูบริสุทธิ์ใจ มีความรูสึกวา คุณสืบไดกระทํามาแลวจากจิตสํานึกที่แทจริง และมีความมั่นคงอยูบนพื้นฐานของเหตุและผล

แมในชวงหลังๆ ผมไมไดมีโอกาสสัมผัสกับคุณสืบ นาคะเสถียร เปนการสวนตัวมานานพอสมควร แตการสัมผัสกันเปนการสวนตัวก็หาใชเปนเพียงสื่อวิถีทางเดียวเทานั้นที่จะสามารถถึงกันได เนื่องการกระแสคุณความดีนั้นเปนสิ่งกระจายไดเองเปนธรรมชาติ ผมจึงมีโอกาสไดรับทราบผลงานซึ่งสืบเนื่องมาจากความตั้งใจจริงของอุดมการณของคุณสืบอยางตอเนื่อง จากปากตอปาก และจากสื่ออ่ืนๆ รวมทั้งจากกระแสงานซึ่งเรามีโอกาสรวมกัน แมจะอยูกันคนละทิศทางก็ตาม

เมื่อไมนานมานี้ ผมยังมีงานที่ทําใหเกิดการระลึกถึงคุณสืบ นาคะเสถียร และหวังไววา เราคงจะไดมีโอกาสรวมงานนี้กันใกลชิด นั่นคือ ไดมีการปรารภคิดจะจัดตั้งกองทุนเพื่อใหการสนับสนุนงานอนุรักษธรรมชาติที่อยูบนพื้นฐานอิสระ และสรางแนวทางที่จะใหการสนับสนุนและกลุมบุคคลซึ่งมีอุดมการณ รวมทั้งมีโครงการที่จะกระทํา โดยไมเลือกวาบุคคลนั้นจะเปนใคร อยูที่ไหน และสําคัญอยางไร

ในอดีตที่ผานมา เราก็มีองคกรอาสาสมัครอิสระที่มีกิจกรรมสัมพันธเกี่ยวของกับงานอนุรักษปาและสิ่งแวดลอมหลายแหง แตในดานการเงินก็มีการอาศัยองคกรตางประเทศ แมจะมิไดเปนสิ่งพึงปรารถนาแตความจําเปนก็ทําใหตองกระทําเชนนั้น เรามิไดรังเกียจองคกรตางประเทศ แตหากสามารถพึ่งพาฐานของตัวเราเองไดมากขึ้น ทุกคนคงสบายใจมากขึ้นในการที่จะคิดวางแผนและทํางานอยางจริงจัง

ดังนั้น เมื่อผมไดรับฟงแนวคิดดังกลาวแลว จึงรูสึกวา เปนสวนสําคัญสวนหนึ่งของความหวังที่พึงไดเห็นในอนาคตอันไมไกลนี้ ตนเองคงไมขอกลาว ความคิดดังกลาวจะเปนไปไดเร็วหรือชาเพียงใด แตอยางนอยเมื่อมีการเริ่มตนคิดมันคงไมเหลือบากวาแรง และเปนสิ่งจุดไฟความคิดดวงใหมขึ้นอีกดวงหนึ่ง

ผมทราบวานิสัยคุณสืบ นาคะเสถียร เปนคนจริงจังกับงานในอุดมการณมากๆ และเปนที่สนิทใจของบรรดาผูรวมอุดมการณทั้งหลายอยางปราศจากการรูสึกเคลือบแคลงใจทั้งสิ้น คุณสืบจึงเปนบุคคลสําคัญผูหนึ่งในความหวัง และในดวงใจของบรรดานักพัฒนาอิสระทั้งหลายอยางสําคัญ และบนฐานการศึกษาที่เรียนจากชีวิตจริง มิใชเรียนจากตําราที่เปนสิ่งพิมพ และมิใชปริญญาบัตรซึ่งเปนแผนกระดาษ ผมเชื่อวาคุณสืบเปนนักปาไมที่ตนเองและอีกหลายคนควรภูมิใจในความเปนผูรูจริง

การเสียชีวิตของคุณสืบ นาคะเสถียร จึงควรแกการถือวาเปนการสูญเสียอันใหญหลวงในดวงใจและความรูสึกของบุคคลผูมีรากฐานบริสุทธิ์ และเปนการสูญเสียอันใหญหลวงของชีวิตชาวบานซึ่งเปนคน

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 16 จาก 32

ไทยสวนใหญซ่ึงรอความหวังในการที่แตละคนจะไดรับโอกาสรวมกันพัฒนาบานเมืองใหมุงสูคุณภาพที่แทจริงดวย

ผมหวังวา เราแตละคนที่ยังคงอยู และมีความมุงมั่นรวมอุดมการณเดียวกันกับคุณสืบ นาคะเสถียร คงจะรวมจิตใจอธิษฐานใหดวงวิญญาณของคุณสืบ นาคะเสถียร จงไปสูสุคติในสัมปรายภพ และหวังวาเราซึ่งคงยังอยูตอไป และอาจจําตองจากไปอีกไมวาในขณะใด คงไมประมาทในขณะดําเนินชีวิต โดยที่ใชทุกชวงของกาลเวลาที่ยังมีอยูใหเปนประโยชนในการสืบทอดเจตนารมณที่คุณสืบ นาคะเสถียรไดมีอยูแลว ใหดําเนินตอไปอยางแนวแนมั่นคง เพื่อเปนพลังเสริมฐานใหดวงวิญญาณนี้จงบรรลุผลแหงสุขสมหมายยิ่งๆ ขึ้นไปเทอญ.

ศาสตราจารยระพี สาคริก ประธานโครงการฟนฟูชีวิตและธรรมชาติ

3 กันยายน 2533

คือ.....อาลัยผูพิทักษชีวิตสตัวปาตลอดกาล ความรูสึกสูญเสียเกิดขึ้น กับพวกเราทุกๆ คน เมื่อรับทราบขาว ชีวิตหนึ่งซึ่งเสียสละใหกับชีวิตสัตวปาทั้งชีวิตและวิญญาณนานกวายี่สิบป พี่สืบ คือผูที่นักอนุรักษธรรมชาติรูจักและนับถือในความซื่อตรงตอหนาที่ กลาหาญและทาทายที่จะตั้งคําถามกับสังคมที่มุงหมายทําลายชีวิตตนไมและสัตวปา การลงมือปฏิบัติอยางเด็ดเดี่ยว เพื่อใหไดมาซึ่งการดํารงอยูของชีวิต ที่ตองพึ่งพาอาศัยกัน....ในปาใหญ วันที่เร่ิมตนมาจนวันที่ส้ินสุด ชีวิตหนึ่งจากไป แต.... วันเวลาที่ถูกบันทึกในหนาประวัติศาสตรการอนุรักษธรรมชาติ โดยเฉพาะชีวิตสัตวปา ผานเขาไปในหนาหนังสือ จารึกในหัวใจของนักอนุรักษทุกคน ซ่ึงหมายถึง

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 17 จาก 32

บันทึกแหงอนาคต ตัวแทนแหงการรักษา ตัวแทนแหงความถูกตอง และอุดมการณแหงการพิทักษชีวิตสัตวปาและตนไมของทุก ๆ คน

คณะกรรมการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ และสภาพแวดลอม 16 สถาบัน (คอทส.)

ผมรูจักคุณสืบ นาคะเสถียรมายังไมถึงหนึ่งป แตก็มีความนับถือและผูกพันราวกับรูจักกันมาเปนเวลานาน เมื่อไดทราบขาวการจากไปของคุณสืบ ผมใจหายและเจ็บปวดรวดราวจนพูดอะไรไมออกรูสึกสับสน สูญเสีย และไมเขาใจวาทําไมสิ่งนี้จึงตองเกิดขึ้น

เพียงแคสิบกวาวันกอน คุณสืบยังแวะมาที่บานผม กินขาวดวยกัน และสนทนากันถึงกิจกรรมตางๆ ที่เราอยากจะชวยกันทํา ผมสังเกตเห็นวาคุณสืบมีอาการเหนื่อยลา แตก็ยังดูเหมือนวามีความหวังมีความมุงมั่นในการผลักดันงานอนุรักษธรรมชาติตอไป

นึกไมถึงเลยวานั่นจะเปนการพบกันครั้งสุดทายระหวางเราสองคน ผมรูวาคุณสืบตองแบกรับภาระตางๆ ไวมากมาย ตองปะทะ ขัดแยงกับผูคนเพื่อรักษามรดกของ

มนุษยชาติเอาไว ผมรูวาที่ผานมาคุณสืบเปนผูใหมากกวาผูรับ และมันอาจจะทําใหส้ินเรี่ยวแรง กระทั่งทําใหคุณสืบตองใฝหาการพักผอนที่ยาวนาน

อยางไรก็ตาม ผมอดเห็นแกตัวไมได ที่ไมตองการใหคุณสืบจากโลกนี้ไปอยางกะทันหัน ทั้งนี้เพราะการจากไปของคุณสืบทําใหผมรูสึกอางวาง ทุกวันนี้ ขณะที่ความละโมบกําลังกลายเปนคานิยมทั่วไป การดํารงอยูของคนอยางคุณสืบนับเปนกําลังใจมหาศาล ในทางตรงกันขามการสูญเสียคนอยางคุณสืบ คือความรันทดที่ยากจะแบกทาน

แตก็อีกนั่นแหละ ถึงตอนนี้ผมคงไมมีสิทธิจะเหนี่ยวร้ังคุณสืบเอาไวแลว และไมมีทางเลือกเปนอื่นนอกจากจะขอใหคณุสืบไปดี ไปสูสันติภพอันถาวรตามที่คุณสืบปรารถนา

ผมไมมีทางเลือกเปนอื่น นอกจากจะปลอบใจตัวเองวาสวรรคไดทวงคนของทานคืนไป....

ดวยความอาลัยยิ่ง เสกสรรค ประเสริฐกุล 3 กันยายน 2533

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 18 จาก 32

หนึ่งเปรี้ยง! ปนล่ันสะทานปา หนึ่งวูบไหวผวา....ทั้งปาล่ัน หนึ่งคืน...นานยาวราวกัปกัลป หนึ่งฝนฟุบแลวลับแนวไพร

หนึ่งคน ควรคาคารวะ สืบสรางสัจจะ ยิ่งใหญ หมื่นคํารํ่าหาอาลัย รวมใจสืบทอดเจตนา

จิระนันท พิตรปรีชา 3 กันยายน 2533

เพื่อน.....

ถาการตายของคุณสืบ เปนการประทวงเพราะผิดหวังตอสังคมไทย แทจริงแลวไมไดเปนอยางนั้น เพราะในโลกนี้ยังมีเพื่อนที่อยูเคียงขางคุณสืบอยู และเพื่อนรูสึกเสียใจที่ไมสามารถชวยเพื่อนได คุณสืบไมไดตายในฐานะเปนเจาหนาที่ปาไมคนหนึ่ง แตเปนการสูญเสียเพื่อนรวมงาน รวมอุดมการณในการพิทักษรักษาทรัพยากรธรรมชาติส่ิงแวดลอม การที่คุณสืบสนใจสังคมสวนรวมมากกวาสนใจตนเองเปนสิ่งที่นาชื่นชมมาก แตในขณะเดียวกันกลับกลายเปนสิ่งที่นาเสียใจ เพราะเปนเหตุใหไปสูจุดจบที่นาเศราใจ

ผมรูสึกสูญเสียและเสียดายมากที่ไมไดใหเวลาเทากับเพื่อนที่ตองการ เราผลัดเวลาไปทั้งๆ ที่อยากไปคุยดวยหลายครั้งเพราะคาดไมถึงวางานของเพื่อนจะสรางความกดดันไดถึงขนาดนี้

ขอใหเพื่อนฝูงของคุณสืบที่ไดอานขอความนี้ไดทราบวา คุณสืบไมไดโดดเดี่ยว แตมีเพื่อนเคียงขางเสมอ

ไกรศักดิ์ ชุณหะวัณ คุณสืบ ผูแทนของสัตวปา

ในสภาวะของบานเมืองและสังคมที่เต็มไปดวยการยื้อแยงฉกฉวย เอารัดเอาเปรียบ จําเปนจะตองไดคนที่เอาจริงเอาจัง มีความตั้งใจมั่นที่จะฟนฝาผองภัย เพื่อแกไขปญหาใหเกิดความถูกตองความยุติธรรม ซ่ึงนับไดวาหาไดยากแสนยาก และคุณสืบ นาคะเสถียร คือหนึ่งในจํานวนนั้น

พายุดํามืด พัดกระโชก อึงอวลดวยสรรพสําเนียงตางๆ วูบเดียวแลวก็ดับลง ในจังหวะเวลาชั่วแวบเดียวนั้นเอง คุณสืบ นาคะเสถียร ก็จากเราไป

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 19 จาก 32

ยังจําไดดี เมื่อคร้ังที่มีการประชุมคณะกรรมการพิจารณาเรื่องเขื่อนน้ําโจนครั้งสุดทาย หลังจากการประชุมอันยาวนานสิ้นสุดลง เมื่อออกมาจากหองประชุม มีคนกรากเขามากอดแนน ไดยินเสียงสั่นๆ ดวยอารมณที่อัดแนนพูดวา “อาจารย เราทําไดแลว เราทําไดแลว” หันกลับไปมองพบชายที่มีน้ําตาคลอเบาตาดวยอารมณปติ คุณสืบ นาคะเสถียร นั่นเอง คุณสืบ ตอสูดวยความรูทางวิชาการ และประสบการณอยางทุมเทมาตลอดระยะเวลาแหงการพิจารณานั้น และความสําเร็จที่เกิดขึ้นไดตองถือวาเปนผลงานของคุณสืบดวยสวนหนึ่งแนนอน

เมื่อมีการประชุม ส่ิงแวดลอม’33 ถูกขอรองใหบรรยายใหที่ประชุมเกือบพันคนถึงสัตวปาเมืองไทย คุณสืบพูดดวยความรูสึกจากหัวใจ ทุกคนที่เขารวมประชุมคงไมลืมภาพของชายคนหนึ่งที่ตั้งอกตั้งใจ ถายทอดความรักความรูสึกที่มีตอสัตวปาและอนาคตของสัตวปาเมืองไทย ภาพนั้นบัดนี้จะไมมีอีกแลว และในวันนั้นทุกคนเรียก คุณสืบ นาคะเสถียร ไดอยางเต็มปากวา ‘ผูแทนของสัตวปา’

บัดนี้ คุณสืบจากไปแลว แตเชื่อมั่นแนไดวา จากความตั้งใจ จากการทุมเท จากแววตาขณะถายทอดความรูสึกตอผูที่คุณสืบกําลังถายทอดความรูความเขาใจให จะมีผูกาวเขามาชวยสานงานตางๆ ของคุณสืบตอไป ดวยความเขมแข็งและความรูสึกอยางเดียวกันตอไปอีกอยางแนนอน อาจจะดวยจํานวนที่ทวีมากขึ้น

อยางไรก็ตาม พวกเรายังจํา คุณสืบ นาคะเสถียร และผลงานของคุณสืบไดเสมอ

ดร.สุรพล สุดารา

ชมรมสภาวะแวดลอมสยาม

สืบ เพื่อนผูไมเคยจากไป ในป 2511 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร เปดสอนนิสิต 160 คนในคณะวนศาสตร สืบยศ นาคะ

เสถียร เปนหนึ่งในจํานวนนั้นของ วน.รุน 35 ในระหวางเพื่อฝูงเราจะไดยินชื่อส้ันๆ คําเดียววา ตวย ทัง้นี้เพราะเขาเกิดมาดวยความสามารถในงานศิลปะการวาดภาพ การตูนลอเลียนที่เขาบรรจงเขียนใหเพื่อนลงในการทํางานหนังสือที่เขาเปนคณะรวมทํางานกับสาราณียกร

ตอมาหลายปเมื่อใครเรียกชื่อ ตวย จะเห็นสีหนาไมยอมรับชื่อนี้ ทําไมหรือ ก็เพราะการตูนเปนสื่อที่แสดงออกเลนๆ ไมจริงจัง แตสืบไมใชคนอยางนั้น ทําอะไรตองทําจริง ทําใหได ทําใหสําเร็จโดยไมยอทอตออุปสรรค ลักษณะทั้งหมดนี้ไปรวมลงไวในความเงียบขรึม เรียบงาย แตมียิ้มใหเพื่อนฝูงมิตรสหายทุกคน

หองเรียนเปนที่ที่สืบยศจะนั่งเงียบ ตั้งใจฟงอาจารยผูสอน จดเลคเชอรอยางละเอียดดวยตัวหนังสือที่มีลีลาของเสนเปนระเบียบ ดูงดงาม สะอาดตา ภาพประกอบสวยชัดเจน

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 20 จาก 32

ในหองสอบ ความสนใจอยูที่ขอสอบของตัวเอง ไมสนใจผูอ่ืน พึ่งตนดวยตัวของตัวเอง (หลายปตอมาหลังจากเรียนจบแลว ไดยินเขาพูดวาการทุจริตในหองสอบเปนเรื่องนาละอาย และเปนการสรางนิสัยที่จะทําใหสังคมเสียหายในอนาคต)

ในสนามฟุตบอล คายฝกนิสิตวนศาสตรอําเภองาว จังหวัดลําปาง ในตําแหนงกองหลัง แบ็คที่เขายืนรักษานั้นยากที่พวกเราจะพาลูกผานได ดวยวาจะมีขายาวๆ มารบกวน ถาหลุดไปไดเขาจะตาม...ตาม....ตาม....ปองกันใหได และถาเกิดหกลมลงดวยกัน เมื่อลุกขึ้นมาไดเขาจะรีบขอโทษเพื่อนๆ กุลีกุจอเขามาดูแล โดยไมสนใจลูกบอลนั้น

มีวันหนึ่งในวงสนทนาที่คณะวนศาสตรมีเสียงพูดวา ออ สืบหรือ ผมจําไดเขาเปนคนเงียบ ตั้งใจเรียน ขยัน ไดคะแนนดี จบโทวนวัฒนดวย อาจารยทานหนึ่งกลาวถึงคุณลักษณะที่เคยเห็นเมื่อเราเอยถึงกิจกรรมที่สืบทําใหอาจารยฟง

ในชวงเรียนปริญญาตรีที่คณะวนศาสตร คุณพอของสืบยศเปนขาราชการฝายปกครองชั้นผูใหญในจังหวัด แตเร่ืองแบบนี้จะไมไดยินการคุยวาพอฉันเปนคนโต จนเมื่อเราเห็นนามสกุล นาคะเสถียร ในหนังสือพิมพ แลวไปถามวารูจักไหม เขาบอกวาคุณพอผมเอง

การวิ่งมาราธอน 15 กม. เปนประเพณีที่นักศึกษาคณะวนศาสตรชั้นปที่ 1-3 ทุกคนตองวิ่งซึ่งก็ปรากฎวา สืบเปนหนึ่งในกลุม 20 คนแรกๆ ที่สามารถวิ่งเขาเสนชัยไดกอน หรือแมแตในสระน้ําเขียวขจี สืบก็เปนตัวแทนในนามนักกีฬามหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ในการแขงขันวายน้ําระยะทาง 1,500 เมตร เคยถามเขาวาการฝกวายน้ําระยะแบบนี้ ตองฝกวายวันหนึ่งไกลไหม เสียงเรียบๆ ธรรมดาๆ ตอบวาประมาณหลายพันเมตรตอวัน โปโลน้ํา เปนกีฬาของนักวายน้ําที่แข็งแกรงทรหด ในนามของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตรมีช่ือ สืบยศ นาคะเสถียร หรือบางครั้งที่สนามยิงปนลมของมหาวิทยาลัยเราเห็นเขาตั้งสมาธิเปาซอมอยูบอยๆ

งานรับราชการครั้งแรกที่เขตรักษาพันธุสัตวปาเขาเขียว-เขาชมภู เมืองชลฯ ที่มากดวยอิทธิพล 1-2 ป ในหนาที่ผูชวย สืบออกปราบปรามจับกุมผูบุกรุกปา มีผลงานใหพนักงานสอบสวนไดสอบปากคําเปนรอยคน สําหรับผูตองหาจะไมเคยไดยินคําผรุสวาท หรือถูกรักแกดวยการกระทําใดๆ การสอบขอเขียนภาษาอังกฤษของกองการเจาหนาที่กรมปาไม เพื่อคัดเลือกบุคคลไปศึกษาตอไมเกินความสามารถของ “สืบ” เขาไดไปเรียนการอนุรักษที่ประเทศอังกฤษ

หลังสําเร็จการเรียนที่ประเทศอังกฤษ ในหนาที่หัวหนาเขตหามลาสัตวปาอางเก็บน้ําบางพระ เมืองชลฯ ในยามค่ําเมื่อเห็นรถมาสองสัตวลากระตาย สืบจะออกติดตามจับกุมจนได โดยไมหวั่นวาจะมีการยิงสวน ที่อางเก็บน้ําบางพระนี้ เขาไดอํานวยความสะดวกดานตางๆ จนการฝกอบรมพนักงานพิทักษปาสําเร็จไปหลายรุน ซ่ึงในชวงนี้เอง ไดยินคําพูดวาอยากทํางานวิจัย รูสึกเสียดายความรูที่ไดเรียนมา และไมนานนัก เราก็ไดพบสืบนั่งทํางานที่กองอนุรักษสัตวปา กรุงเทพฯ

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 21 จาก 32

เมื่ออยูในสํานักงาน กองอนุรักษสัตวปา กอน 08.00 น. สืบจะนั่งทํางาน...ทํางาน...ทํางาน เร่ือยไปจนถึง 12.00 น. ทุกครั้งจึงออกไปกินขาว กลับมานั่งโตะเมื่อกินขาวเสร็จ ทํางานตอไปอีกจนถึง 16.30 – 17.00 น. จึงออกจากที่ทํางาน เพื่อนๆ ในสํานักงานจะเห็นเขาประพฤติปฏิบัติอยางสม่ําเสมอ

ชวงนี้จึงเปนจังหวะเวลาที่งานวิจัย งานอนุรักษมีปรากฎใหเห็นอยูเสมอจนเพื่อนพูดวา ทําไดอยางไร เอาเวลาเอาเรี่ยวเอาแรงมาจากไหน

งานในปาหรือในภาคสนามที่สืบไปทุกหนทุกแหง จะมีอุปกรณบันทึกภาพ เชน กลองถายรูป หรือกลองวีดีโอ และทุกครั้งที่เห็นความงามของธรรมชาติ สรรพสิ่งทางวิชาการ งานดานปาไมสัตวปา การบุกรุกทําลายปาทุกรูปแบบ สืบจะไมละเวนที่จะบันทึกเก็บไว แลวนํามาจัดหมวดหมู เขียนรายละเอียดเก็บไว เมื่อมีผูตองการนําไปเผยแพร ไมวานักขาวหรือใครมาขอ สืบจะไมปฏิเสธ เขาจะยกแฟมภาพมาใหเลือก หรือเมื่อจะออกไปบรรยาย อภิปราย เขาจะมาพินิจพิจารณาคัดเลือกภาพใหไดเนื้อหาอรรถรสไปประกอบเสมอ

งานวิจัยและภาพถายที่มีคุณภาพเรื่องการอพยพของสัตวปากวา 300 ชนิดในอางเก็บน้ําเขื่อนเชี่ยวหลานของเขาไดรับการตีแผใหคนทั่วไปรูวา สัตวปาสวนมากตาย แมจะไดรับการชวยเหลืออพยพหนีน้ําทวมได แตไมมีประโยชนคุมคา เพราะสัตวปาเกือบทั้งหมดไมสามารถมีชีวิตรอดอยูได

ชวงวิกฤตการณเขื่อนน้ําโจน สืบใชเวลาทั้งวันและเกือบสองยามทุกวัน คิด ทํา คนควา แลกเปลี่ยนความคิดเห็น เขียนบทความ โดยไมรับทํางานอื่นเลย เขาใชใจ ใชเวลาของเขาทั้งหมดอุทิศใหปาทุงใหญนเรศวร

หวยขาแขงจะถูกเพิกถอนบางสวนไปเปนปาสัมปทาน สืบเรงจัดนิทรรศการ ประชุม จัดขบวนตอตานรอบเมืองอุทัย จนไดชัยชนะ

เดือนธันวาคม 2532 วันแรกที่สืบรับงานในหนาที่หัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง หัวหนาคนเดิมไดพาไปดูบริเวณปาประดูที่ถูกโคนกวา 200 ตนเพื่อแปรรูปในปา แลวขนสงดวยแรงคนใสรถลอเข็น เมื่อถึงบริเวณปานั้น สืบไมพูดอะไร เดินกาวยาวๆ ออกมาดูไมทอนนั้นทอนนี้ตามทางดานในปา โดยไมสนใจวาใครจะตามทันหรือไม ไมกลัวหลงปา ไมกลัวการดักลอบทําราย แลวเดินยอนมาคุย ส่ังการกับผูใตบังคับบัญชา ใหวิทยุรายงานการเฝาไมเปนระยะ พรุงนี้ใหเอาเสบียงมาเพิ่ม จัดคนสับเปลี่ยนใหเหมาะสม

วันที่สองของการปฏิบัติงาน มีประชาชนเขามาเที่ยวชมธรรมชาติพักแรมที่เขตฯ 3 ชุด ทําใหบานพักเต็มทุกหลัง แลวชุดที่ 4 ก็มาอีกโดยไมรูลวงหนา สืบขับรถเอง พาคนกลุมนี้ขึ้นไปพักแรมที่สถานีสัตวปาเขานางรํา แลวคนสไลดสัตวปาลงมาถึงเขตฯ ไปถามแขกกลุมหนึ่งวาอยากดูธรรมชาติปาไมสัตวปาในหวยขาแขงจากสไลดหรือไม ตกลง สืบฉายและบรรยายจบ สนทนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นตอเกือบถึงสองยาม ไมเคยทอถอยตองานอันหนักหนาสาหัสเพื่อการอนุรักษธรรมชาติ ไมวาจะประชุม สัมมนา อภิปราย บันทึกภาพสัตวปา

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 22 จาก 32

วันที่ 31 ส.ค. 33 ซ้ือศาล เขียนขอความ แบงอุปกรณเครื่องมือ เครื่องใชของสวนตัวใหหนวยตางๆ ส่ังใหคืนของที่ยืมมาไปยังเจาของ และสุดทายที่จะสรางสรรคใหแผนดินนี้คือ แผนที่แสดงตําแหนงรานคาสัตวปาผิดกฎหมายในจังหวัดอุทัยธานี ใหกองอนุรักษสัตวปา

สืบ เพื่อนไดประดิษฐตํานานการอนุรักษธรรมชาติใหผองเพื่อนรวมสมัย คนรุนตอไปไดจดไดจําคุณงามความดี ความถูกตอง สืบทอดความจริงใจตอหนาที่การงาน ตอเพื่อนมนุษย และตอธรรมชาติ

คุณคาและความดีงามที่คงอยู จะไมหายไปไหนไดอีก

วนศาสตรรุนที่ 35

คําอําลา แด

เพื่อนผูกลับคนืสูธรรมชาต ิเชาตรูของวันเสารที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2533 เราไดสูญเสียทรัพยากรบุคคลทางดานอนุรักษของ

เมืองไทยไปอยางนาเสียดาย ในฐานะที่คุณสืบ นาคะเสถียร เคยรวมกิจกรรมเปนกรรมการฝายวิชาการของชมรมนักนิยมธรรมชาติ จนกระทั่งไดยายไปรับตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง จังหวัดอุทัยธานี ก็ยังทําหนาที่ใหคําปรึกษาทางดานวิชาการและสงบทความลงในขาวสาร “นักนิยมธรรมชาติ” อยางสม่ําเสมอตลอดมา เนื่องจากเปนผูที่อยูใกลชิดและซึมซับกับธรรมชาติมากกวาใครๆ คุณสืบมีช่ือเสียงโดดเดนในฐานะนักเขียน นักอภิปรายทางดานการอนุรักษธรรมชาติและสิ่งแวดลอมจนไดรับโลและรางวัลประกาศเกียรติคุณ “นักอนุรักษดีเดน” จากองคกรทั้งภายในและนานาประเทศในชวงที่คุณสืบปฏิบัติงานตามโครงการอพยพสัตวปาที่เขื่อนเชี่ยวหลาน จังหวัดสุราษฎรธานี ไดประสบกับปญหาการลักลอบตัดไมทําลายปา การลาสัตวและปญหาอื่นๆ จนไดสัมผัสถึงความเจ็บปวด ชีวิตเลือดเนื้อ เสียงเพรียกจากการพลัดพรากของสรรพสัตว ที่รอคอยความชวยเหลือขณะติดคางอยูโดดเดี่ยวตามเกาะ – แกงที่ถูกน้ําทวมหลังจากการสรางเขื่อน และไดดูดซับสิ่งเหลานั้นเขาไวอยางเต็มหัวใจ จึงสามารถถายทอดขอคิดอารมณและจินตนาการลงในบทความ สารคดี และการอภิปรายในวาระตางๆ จนเปนที่ยอมรับของแวดวงอนุรักษ ในทัศนะนักอนุรักษดวยกัน พวกเราทราบวาเพื่อนไดตั้งความหวังที่จะหยุดยั้งการทําลายทรัพยากรของชาติ และฟนฟูสภาพแวดลอมที่เสื่อมโทรมใหกลับเปนเฉกเชนสภาวะในอดีต แตขณะที่แสงเรืองรองแหงความหวังของงานอนุรักษเร่ิมฉายแสงขึ้นจากขอบฟา เพื่อนก็มาดวนจากไปเสียกอนที่จะไดช่ืนชม

เพื่อนรัก แมเราจะรูวาการแตกดับเปนสัจธรรม แตก็อดที่จะเศราสลดเสียมิไดตามวิสัยของปุถุชน โดยเฉพาะการจากที่เปนนิรันดร และกอนที่เพื่อนจะทิ้งรางกายกลับคืนสูธรรมชาติ ยังตั้งสติบรรจงเขียน

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 23 จาก 32

หนังสือฝากความหวังในการแกปญหาแตละดานไวกับบุคคลตางๆ โดยมีเพื่อนในชมรม 2 – 3 คนไดรับบันทึกนั้นแลว ซ่ึงหากจะมองภาพรวมในพินัยกรรมฉบับสุดทายแลวลวนเปนเรื่องที่พวกเราเคยรวมกลุมเสวนากันถึงรากเหงาแหงปญหาการอนุรักษและวิธีแกไขตามแนวทาง “ปาประสานเมือง” ในระยะสุดทายกอนที่เพื่อนจะจากไป ดวยลายมือที่แสดงความมั่นคงในบันทึกสุดทาย ยิ่งทําใหเรามั่นใจวา เพื่อนยอมทอดรางลงเพื่อใหดวงวิญญาณแผซานไปทั่วขุนเขา ปาไม สายธาร และบรรดาสัตวเพื่อนรวมชีวิตที่ยึดโยงธรรมชาติเปนระบบธรรมชาติ เพื่อเปนสะพานเชื่อมตอระหวางโลกปจจุบันกับอนาคตใหพวกเราไดกาวเดินไปตามแนวทางอนุรักษที่ตั้งใจไว และเปนการปลุกกระแสอนุรักษที่ยังซบเซาอยูใหลุกโชติชวงขึ้นประดุจดังพยัคฆไดทิ้งรองรอยเปนการสั่งลา พวกเราบรรดานักนิยมธรรมชาติขอรวมกันตั้งจิตเพื่อแปรพลังอันบริสุทธิ์ของเพื่อนรักไดแผไปยังหัวใจของนักอนุรักษทุกทาน จงไดโปรดชวยกันประสานรอยรัดสายใยแหงธรรมชาติใหเปนหนึ่งเดียว เพื่อเปาหมายคือความคงอยูของมรดกทางธรรมชาติบนผืนมาตุภูมิแหงนี้

ขอกรรมดีที่เพื่อนรักไดประกอบขึ้นทั้งโดยรูปธรรมและนามธรรมดวยความบริสุทธิ์ใจเปนที่ตั้งมาโดยตลอดจวบจนวาระสุดทายที่ธาตุขันธเร่ิมแตกดับ ไดเปนเครื่องนําเพื่อนรักไปสูความสุขในสัมปรายภพดวยเทอญ

บุญเลิศ อังศิริจินดา ประธานชมรมนักนิยมธรรมชาติ

คําไวอาลัย

ขาวการจากไปของพี่สืบ นาคะเสถียร เปนสิ่งสะเทือนใจมาก ความรักและเคารพในการปฏิบัติหนาที่ของพี่สืบ เปนบทเรียนที่คนรุนตอไปควรไดรับรู

สืบทอดเจตนา แววตาของเจาลุกโชน เสียงตะโกนของเจากองไพร บัดนี้เจานอนทอดกาย จากปาไปดวยดวงใจกังวล วาจาของเจาจริงจัง มีพลังเหนือความเปนคน นักสูของประชาชน จะมีก่ีคนทําไดดังเจา สืบ นาคะเสถียร เปนบทเรียนของกรมปาไม หัวหนารักษาพงไพร จังหวัดอุทัย ณ หวยขาแขง สองมือเจาเคยฟนฝา อีกสองขาเจาเคยทองไป ลัดเลาะสุมทุมพุมไม ตระเวนไพรใหความคุมครอง ดูแลสารทุกขสารสัตว ในปารกชัฎ ลําหวย ลําคลอง ขาแขงเหมือนดังขานอง สองขาเจาย่ํานําความรมเย็น สืบ นาคะเสถียร เปนบทเรียนขาราชการไทย

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 24 จาก 32

ถือประโยชนของชาติเปนใหญ ถึงตัวตองตายไมเสียดายชีวา เชาวันที่ 1 กันยายน ในราวปาเสียงปนกึกกอง ญาติมิตรลวนน้ําตานอง จากขาวรายกลางปาอุทัย วิญญาณเจาจงรับรู คนที่ยังอยูยังยืนหยัดตอไป สืบ...เอยหลับใหสบาย เจาจากโลกไปนี้ไมสูญเปลา สืบ...เอย...เจาจากไป...ไมสูญเปลา ยืนยง โอภากุล 21.00 น.

2 ก.ย. 33 “ขอไวอาลัยแด สืบ นาคะเสถียร นักตอสูดานอนุรักษธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ที่นับแตนีเ้ปนตนไป ผลงานทั้งชีวิตของเขาไดกลายเปนอนุสาวรียอยูในความทรงจําของนักอนุรักษรุนใหมตลอดไป”

อนุสาร อ.ส.ท.

คารวะ อาลัย สืบ นาคะเสถียร ไมกี่วนัหลังจาก ‘สารคดี’ ปดตนฉบับ เพือ่นคนหนึ่งในแวดวงนกัอนรัุกษธรรมชาติก็ไดโทรศัพทมาแจงขาวรายใหทราบวา... คุณสืบ นาคะเสถียร หัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขงและที่ปรึกษาของ ‘สารคดี’ ไดเสียชีวิตแลวทีห่วยขาแขง ทุกคนที่ไดเคยทํางานใกลชิดกับพี่สืบ หรือผูที่เคยติดตามการทํางานของพี่สืบ คงมีความรูสึกเหมือนกนัคือ ทุกคนรับไมไดกับความจริงที่ปรากฏออกมาวา พี่สืบ จากพวกเราไปแลวจริง ๆ เมื่อครูนี้ ผูอานสารคดีทานหนึ่งโทรศัพทมารองไหกับสารคดี เมื่อไดทราบขาวรานทางหนาหนังสือพิมพ คุณสืบ นาคะเสถียร คือผูอยูแถวหนาสุดในขบวนการอนุรักษธรรมชาติของเมืองไทย เขาเปนคนแรก ๆ ที่เขาใจปญหาการอนุรักษธรรมชาติอยางชัดเจน และลงมือปฏิบัติอยางจริง ๆจังๆ แนวความคิดดานการอนุรักษธรรมชาติที่ตื่นตัวข้ึนมาเมือ่ไมนานมานีใ้นบานเรา สวนหนึ่งก็เปนเพราะพี่สืบไดเขาไปผลักดันอยางใกลชิด

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 25 จาก 32

เราจําไดวากรณีเขื่อนน้ําโจน พี่สืบโดดเขาไปอยางเต็มตัว ไมใหมีการสรางเขื่อนเพื่อทําลายปาทุงใหญฯ จนสําเร็จ ช่ือ สืบ นาคะเสถียร เปนที่รูจักของคนทั่วไป ในฐานะหวัหนาโครงการอพยพสตัวปาเขื่อนเชีย่วหลาน เปนโครงการแรกในเมืองไทยทีไ่มมีใครกลาเขาไปรับผิดชอบ แตพี่สืบก็อาสาเขาไปทําเพือ่ชวยชีวิตสัตวปาใหไดมากที่สุดกอนจะจมน้ําและอดอาหารตาย เรายังจําไดดีเมือ่คร้ังนั่งเรือไปชวยอพยพสตัวที่อางเก็บน้าํ พี่สืบทํางานอยางไมเหน็แกความเหนด็เหนื่อย ออกเรือไปเก็บสัตวทุกวัน คาง ชะนี กวาง เสือ นก กวาง เลียงผา ไปจนถึงงูจงอาง ซ่ึงพี่สืบจับดวยมือของเขาเอง โดยไมเห็นแกอันตรายที่อยูเบื้องหนา “หากเราชาไปเพียงวันเดียว ก็จะมสัีตวตายอีกมาก” พี่สืบมักกลาวเชนนี้ เมื่อเราถามวาทําไมทํางานเปนบาเปนหลังขนาดนี ้ สัตวปาหลายพันตัวเปนหนีชี้วิตบุรุษผูนี ้ ตลอดเวลาเกือบยี่สิบปที่พี่สืบรับราชการในกรมปาไม ทุกคนรูดีวาพีสื่บหวงแหนสตัวปา ตนไม ลําธาร มากกวาหวงแหนชวีติตัวเองเสียอีก เขาทํางานหนกัยิ่งขึ้นไปอกี เมื่อมาดํารงตําแหนงหัวหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง ภารกิจที่ตองปกปองปาที่อุดมสมบูรณที่สุดของเมอืงไทยและของโลกนับลาน ๆ ไร ใหพนเงื้อมมือของผูมีอิทธิพลที่จองจะทําลายปา และแมกระทั่งพยายามผลักดันใหทางองคการสหประชาชาตปิระกาศใหเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญ-หวยขาแขง เปนมรดกทางธรรมชาติของโลก เขาทํางานหนกัเพื่อใหหวยขาแขงเปนแบบอยางของเขตรักษาพันธุสัตวปาที่มีการจัดการและการวางแผนทีด่ี ตลอดจนการจดัหาสวัสดิการมาใหลูกนองหนวยพิทักษปาที่มีรายไดไมมากนัก ภารกิจที่ตองรับผิดชอบอยางใหญหลวง บางครั้งมันเกินกวาที่มนษุยคนเล็ก ๆ อยางเขาจะแบกรับไดหมด คร้ังลาสุดที่ ‘สารคดี’ ไดพบเขา เขาไดพดูสั้น ๆ วา “พี่จะทนไมไหวแลว” รางกายที่ผายผอมอยางผิดปกติ และใบหนาที่เครงเครียดขึน้เรื่อย ๆ ทําใหเพื่อนฝูงที่ใกลชิดบอกใหเขาพักผอนบาง แตขาราชการที่มีคามากที่สุดคนนี้กลับเรงทํางานอยางหามรุงหามค่ํา เพื่อแกปญหานานัปการที่ถ่ังโถมมาราวกับไมจบสิ้น ขณะที่คนในวยัเดยีวกับเขาจํานวนมาก กําลังเรงสรางเนื้อสรางตัวเพื่อความสุขของครอบครัว แตพี่สืบกลับเรงทํางานเพื่อปกปองธรรมชาติ โดยไมเห็นแกสวนตวัแมนอยนิด ปญหายอมมีทางออกของมันเสมอ แตกับเขาแลว ปญหาที่รุมเราเขามาดูจะไมมีทางออก รุงเชาวันเสารที่ 1 กันยายน 2533 แบบอยางของขาราชการเมืองไทย ลูกที่ดีของแผนดินสยามก็จบชีวติตัวเองดวยวยัส่ีสิบปเศษที่หวยขาแขง สัตวปาเมืองไทยพากนัสะอืน้ไหราวกําพราพอที่คอยปกปองชีวิตของพวกเขา

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 26 จาก 32

หลับใหสนิทเถิดพี่สืบ พี่ยังอยูในดวงใจของพวกเราทุกคนตราบนรัินดร วันชัย ตันตวิทิยาพิทักษ นิตยสาร ‘สารคดี’ เมื่อไดยนิขาวการตายของสืบ หลายคนไมอยากจะเชือ่ โดยเฉพาะกลุมอนุรักษรูสึกอาลัยตอการสูญเสียบุคคลที่เปนที่รักยิ่ง ใครที่รูจักสืบจะรักและนับถือเขา ไดเรียนรูอะไร ๆ จากเขา เขาเปนคนเขมแข็งและใหกําลังใจแกผูรวมงานเสมอมา ความที่เขาเปนคนมีน้ําใสใจจริง ทําใหใคร ๆ ก็รักเขา คนหนุมสาวจะเรยีกเขาวาพี่ และเมื่อเขาพูดเร่ืองสถานการณปาไมเมืองไทย ทุกคนจะฟงอยางตั้งอกตั้งใจ

“วันนี้ผมขอพดูในนามของสัตวปา เพราะพวกเขาพดูเพื่อตัวเองไมได” เขาบอกกับคนฟงกวาหนึ่งพันคนในการประชุมสิ่งแวดลอม ’33 เมือ่เดือนมกราคมที่ผานมา ในวันนัน้เขาฉายสไลดภาพลูกลิงถูกขังอยูในกรง ภาพตัวสมเสร็จถูกตัดกบี และภาพอื่น ๆ อีก พรอมกับพูดบรรยายดวยความรูสึกที่ออกมาจากใจ เขาเปนวิทยากรผูเดียวในการประชุมครั้งนั้นที่ทุกคนชื่นชอบ

เมื่อไดรับตําแหนงเปนหัวหนาเขตรักษาพนัธุสัตวปาหวยขาแขงซึ่งมีพืน้ที่ติดกับเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร ใคร ๆ กพ็ากันดใีจ และสบายใจที่เขตรักษาพันธุสัตวปาแหงนีม้ีผูดูแลที่ไวเนือ้เชื่อใจไดอยางยิ่ง แตสําหรับสืบ งานในหนาที่นี้ทาํใหเขาตองรับผิดชอบดูแลพืน้ที่ไมใหถูกบกุรุก ทําใหงานศึกษาดานสัตวปาซึ่งเปนงานที่เขารกัตองลดนอยลง

ความฝนสุดทายของเขาเกีย่วกับปาไมคือ จัดตั้งกองทนุเพื่อใชในงานอนุรักษ รวมทัง้เปนสวัสดิการแกผูรวมงานในเขตรักษาพนัธุฯ ซ่ึงจะตองเสี่ยงชีวิตแตไดรับคาตอบแทนเพยีงเล็กนอย ตองอยูหางจากครอบครัวโดยไมมีหลักประกันในความปลอดภัยหรือส่ิงที่จะไดรับกลับมา

ฉันเคยถามสืบวา ทําไมเขาถงึทํางานอยางนี้ตอไป ทําไมเราตองสูตอไป เขาบอกฉนัวา “เพราะนัน่เปนสิ่งที่ถูกตอง ซ่ึงเราจะเพิกเฉยไมได”

แอน ดนยัา อัชเซอร คนมีอุดมคติทีต่อสูนั้น มีมิตรมากมาย แตคนที่ลงมือทําจนใกลหยิบดวงดาว และใฝหาหนทางเพือ่

ไปสูเปาหมายอยางเด็ดเดีย่ว แมเหนื่อยยากก็ไมยอทอนัน้หายากเหลือเกนิ

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 27 จาก 32

เมื่อผมเขาไปถึงหวยขาแขงและเราพบกันในยามนัน้ หวัใจของคุณสืบและลมหายใจจากวิญญาณคนรักปา ทําใหผมเรียนรูวา คุณสืบจะทําอะไรก็ไดเพื่อไปหาเปาหมายที่ตั้งไวในชีวิตซึ่งอุทิศใหกับผูซ่ึงจะเดินหนทางเดยีวกัน

ขุนเขาที่สูงลิบจะซับซอนอยางไร ก็ไมอาจขัดขวางความปรารถนาของผูมีอุคมคติอยางคุณสืบได ไมมีใครจะสามารถสกัดกั้นอารมณ ความรูสึกที่มีตอความสูญเสียคร้ังยิ่งใหญ เมื่อรูวาคุณสืบจากไปทั้ง ๆ ที่มีมวลมิตร มีกําลังใจ และมีอนาคตที่จะบรรลุเปาหมายอยูแคเอื้อม

แตคุณสืบไดไปถึงเปาหมายในชีวิตแลว เมื่อโลกนี้ไมใชหนทางในการไขวควาเพื่อทําใหหวยขาแขงดํารงอยูไดตอไป

ในขบวนแถวของนักตอสูเพือ่รักษาปา วิญญาณของคุณสืบอยูสูงเกินกวาที่ใครจะลบลางเจตนารมณอันเด็ดเดี่ยวของคุณสืบไดแลว

สวนที่เหลือในการตอสูอีกเล็กนอย เปนภาระหนาที่ของผมเทาที่จะสามารถทําได ชัยสิริ สมุทวณิช คุณสืบเปนคนหนึ่งในกลุมคนกลุมแรกที่ผมพบชวงที่มาถึงเมืองไทยใหม ๆ เมื่อ 4 ปกอน คร้ังนัน้

ผมไปดูโครงการอพยพสัตวที่จะถูกน้ําทวมจากเขื่อนเชีย่วหลาน ซ่ึงเปนโครงการที่เขารับผิดชอบอยู การพยายามทีจ่ะชวยเหลือสัตวทีต่ิดคางอยูบนเกาะเล็ก ๆ กลางอางเก็บน้ําเปนงานที่แทบจะเปนไปไมไดเลย ผมเห็นคณุสืบทํางานวันละ 16 ช่ัวโมง อุมชะนีขึ้นจากน้ํา ยายงูขึ้นฝงบนดิน หรือชวยกวางปาใหวายน้ําขึ้นฝงไปไดอยางปลอดภัย ผมจําไดวาตอนนั้นผมคิดวาความพยายามเหลานั้นเปนเรื่องไรประโยชน แตคุณสืบกลับรูสึกวาถาเขาสามารถชวยชีวิตสัตวเพิ่มขึ้นไดแคหนึ่งตัว ก็ถือวาเปนความพยายามที่มีคาแลว ในระหวางการชวยเหลือชีวิตสตัวเมื่อมีสัตวตวัหนึ่งตาย ผมมองใบหนาของชายรางสูงที่มบีุคลิกเปนคนขรึมผูนี้ เห็นสีหนาของเขาราวกับจะตายไปพรอมกับสัตวตวันั้น แลวเขาก็ทํางานหนักขึ้นเพื่อจะชวยชีวิตสัตวตวัตอไป

ตลอดเวลาที่ทาํงานที่นี่มา 4 ป ผมรูจักคุณสืบดีขึ้น ผมรูสึกวาผมโชคดีที่ไดเปนหนึ่งในบรรดาเพื่อนสนิทของเขาซึ่งมีอยูไมกี่คน ความกระตือรือรนของเขาที่จะรักษาสัตวปา และชวยอนุรักษปาธรรมชาติเปนแหลงสุดทายของประเทศไทยทําใหเราใกลชิดกัน ทําใหผมเชื่อมั่นวาเขาเปนวีรบุรุษโดยแท โชคไมดีเลยทีว่ีรบุรุษมักเปนผูที่ทํางานหนกั แบกภาระโลกนี้แตเพยีงลําพัง และคุณสืบเองก็ไมอยูในขอยกเวน เขาไมเคยปฏิเสธภาระของเขาทีม่ีตอสัตวปาและความปลอดภัยรวมทั้งสวสัดิการของคนที่ทํางานกับเขา ภาระเหลานี้มักจะทวมตัวเขาอยูเสมอ ในการพดูคุยกับเขาครัง้สุดทายผมพยายามจะบอกวาบางครั้งเราตองถอยหางจากสิ่งที่เรารักออกมาบาง

“ผมเปนไดอยางที่เปนเทานัน้แหละ อแลน” เขาตอบผมอยางนั้น

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 28 จาก 32

“ผมรูวาผมทําอะไรไมไดมาก แตผมก็จะพยายาม” แลวเขาก็เดินจากผมตลอดไป เพื่อนรัก ผมรําลึกถึงคุณเสมอ การดําเนนิชีวตินั้นยากลําบากนัก แตบอยคร้ังที่คุณไดผอนคลายภาระของผม ตอนนี้คุณคงอยูสุขสงบแลวสินะ.... ดร.อแลน ริบิโนวิทซ

พี่สืบกับความตั้งใจมุงมั่นท่ีจะปฏิบัตงิานตาง ๆ จนสําเร็จบรรลุสูจุดมุงหมาย เมื่อเอยนามถึง “สืบ นาคะเสถียร” นักวิชาการปาไม จากกองอนุรักษสัตวปา กรมปาไม หลาย ๆ หนวยงาน องคกร ชมรมอนุรักษธรรมชาติ และบุคคลที่เกี่ยวของกับงานดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ มักจะคุนเคยและพบเห็นการบรรยาย หรือไปรวมอภิปรายถึงสภาพปญหาและความหวงใยอยางยิ่งที่มีตอทรัพยากรปาไมและทรัพยากรสัตวปาของประเทศ ซ่ึงเปนผลมาจากบทเรียน จากการทํางาน ไมวาจะเปนการเดินทางไปวิจยัสัตวปาในพื้นที่ตาง ๆ หนาที่การอพยพสัตวปาในบริเวณอางเก็บน้ําเขื่อนเชี่ยวหลาน การคัดคานเรื่องการสรางเขื่อนน้ําโจน และการดํารงตําแหนงหวัหนาเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง ฯลฯ ใครก็ตามที่ไดรูจักและทํางานรวมกับพี่สืบ ทุกคนจะตองไดพบเห็นความทุมเท การเสียสละ และการตั้งใจจริงที่จะดําเนินใหงานที่ทําสําเร็จลุลวงไปดวยดแีละมีคุณภาพ เราจะไดพบเห็นบทความและขอเขียนตาง ๆ ที่ทยอยสรางสรรคขึ้นมาอยูตลอดเวลา แตมีอยูนอยคนที่ทราบถึงความมุงมั่นดังกลาว ในที่นี้ใครขอหยิบยกภาพแหงการปฏิบัติในอดีตมากลาวไว ณ ที่นี้ การออกไปศึกษาวิจัยภาคสนาม พวกเราไดมีโอกาสพบและทํางานรวมกับพี่สืบครั้งแรกเมื่อตนป 2528 บนยอดดอยมอนจอง ในเขตรักษาพันธสัตวปาอมกอย จ.เชียงใหม สภาพบนยอดดอยสูง 1,800-1,929 เมตร อากาศรอนจัดและมีกระแสลมแรงมากในเวลากลางวนั คร้ันถึงเวลาเย็น อากาศเย็นจัด แหลงน้ํามีจํากัดจนไมมีใครคิดจะอาบน้ํา พี่สืบออกเดินทางไปนั่งเฝาดูกวางผาแตเชาตรู จดบันทึกดูพฤติกรรมตาง ๆ อยูสลับกับการใชกลองถายวีดีโอและกลองถายภาพ เพื่อจับภาพเหตุการณทีน่าสนใจไวเปนหลักฐาน ใบหนาถูกแสงแดดเผาจนเกรียม ผิวหนังบริเวณสันจมกู โหนกแกมและขอบหลูอกออกเปนแผน กวางผาตัวหนึ่งยืนนิง่อยูบนโขดหนิใหญเปนเวลานาน ตัง้แตเวลาบายโมงถึงหาโมงเย็น พี่สืบใชเวลาเฝาติดตามโดยตลอดอยางไมยอทอ ถากวางผาไมเคลื่อนยายไปที่อ่ืน พี่สืบก็คงจะยังไมกลับมาที่แคมป เดือนกนัยายน 2530 เราไปรวมสํารวจสัตวปากับพี่สืบอีกครั้งที่เขตหามลาสัตวปาพรุโตะแดง จังหวดันราธิวาส ปาพรุผืนสุดทายของประเทศไทยทีก่ําลังจะหมดไป เราตองเดินปาพรุซ่ึงไมเคยเดินมา

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 29 จาก 32

กอน น้ําทวมขังถึงเอว มแีตหนามหลุมพีอยูรอบกาย เหยียบไปทางไหน ขากจ็ะทะลุลงไปใตพรุ เมื่อชํานาญมากขึน้ก็จะใชวิธีปนปายตามรากไม พลาดก็ตกหลุมหรือลมลงกลางหนามหลุมพี ฝนตกหนกั ในชวงทีก่ําลังศึกษาบางครั้งตองเขาไปนอนกลางปาพรุที่มียุงดําซึ่งเปนพาหะนําโรคเทาชาง เปนหมื่น ๆ ตัว ในชวงกลางวนั และเปนแสน ๆ ตัวในชวงกลางคืน แมจะนอนในเตน็ท แตเจาร้ินตัวเล็กกย็ังมุดเขามากัดเราไมใหหลับอยูบอย ๆ ฝนที่ตกหนักไมทําใหเราหวั่นกลัวน้ําจะทวม เพราะมันทวมอยูแลว ปกติก็ระดับเอว เวลาเดนิปากลางสายฝน หนาวทั้งหนาว กลัวทั้งกลัว พวกเราจะรวมรองเพลงมารชปาไมและชีวิตวนศาสตรสลับกันสรางขวัญและกําลังใจใหกันตลอดเวลา พี่สืบมีความรักและผูกพนักบัเขตรกัษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร เขตรักษาพนัธุสัตวปาหวยขาแขงมาก เมื่อคร้ังทํางานประจําอยูที่ฝายวชิาการ กองอนุรักษสัตวปา บอยครั้งที่พีสื่บเขาไปศึกษาและเก็บขอมูลในพื้นทีท่ั้ง 2 แหงนั้น เครื่องใชส่ิงของตาง ๆ บรรจุอยูในเปหลังใบใหญ ในระยะหลังเปลี่ยนจากกลองวีดีโอมาคลองกลองถายภาพ สมุดจดบันทึกขนาดเล็กสอดเก็บไวในกระเปาเสื้อ สามารถที่จะหยิบออกมาจดบันทึกขอมูลตาง ๆ ลงเก็บไว การเดินทางที่เราจดจําไดดีกค็ือการเดินทางจากเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวรขามมายังเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง ผานโปงนายสอ และทะลุผานมาถึงสถานีวิจัยสัตวปาเขานางรําในที่สุด ซ่ึงใชเวลาเดินทางถึง 5 วัน การเดินทางสํารวจสัตวปาบนเสนทางในระยะไกลอีกครั้ง ไดแก การเดินทางในเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร ดานจังหวดัตาก จากบริเวณหวยปลอยชาง มายังหุบแมจัน ผานบานยูไนไปยังบานมองควะ และไปพักแรงที่บึงละกะตู ไดรับการคัดลอก ถายเอกสาร และนาํมาเก็บไวเปนเอกสารอางอิง พี่สืบ และพวกเราใชสถานที่แหงหนึ่งเปนที่ทํางาน มีการแจกจายงานใหแตละฝายทําแผนที่คนควาหาขอมูลคนละหวัขอสองหวัขอ เพื่อนํามาใชในการตอสูเร่ืองเขื่อนน้ําโจน การทํางานตาง ๆ จะใชเวลาในตอนเย็นเรื่อยไปจนถึงค่ํา บทความและขอคิดเห็นที่เราไดรับจากนกัวชิาการทานตาง ๆ ไดรับการนํามาพิมพดวยเครื่องพิมพดีดสวนตัวทัง้ 2 เครื่องของพี่สืบ อาจารยสมศักดิ์ สุขวงศ อาจารยอุทิศ กฎอินทร และอาจารยทานอืน่ ๆ ในคณะวนศาสตร ชวยใหแนวคดิที่เปนประโยชน อาจารยสมศักดิ์ชวยสนบัสนุนดานการถายเอกสาร ทําใหมีเอกสารวิชาการในดานที่ช้ีแจงผลกระทบเพื่อนําเขาสูที่ประชุมคณะอนกุรรมการพิจารณาผลกระทบเรื่องการสรางเขื่อนน้ําโจน ดานปาไม สัตวปา และประมง พวกเราทํางานกันทุกเย็น ชวงที่ทํางานกนัหนกัที่สุดเปนชวงใกลวันพิจารณาตดัสินโครงการสรางเขื่อนน้ําโจน พี่สืบเขามานั่งรวบรวมขอมลู นั่งเขียน นัง่พิมพ นั่งนิ่งเงียบใชความคิดอยูบนเกาอี้มมุที่เคยนั่งประจํา สูบบหุร่ีมวนตอมวน ตั้งแตเวลาเย็นจนถึงหาทุม จึงขับรถออกไปกินขาวและกลับบานฝงธนฯ เหลือเวลาอีกไมถึง 1 อาทิตย พวกเราใจจดจอติดตามความเคลื่อนไหว ในที่สุดพี่สืบตัดสินใจนําขอมูลการอพยพสัตวปาที่เขื่อนเชี่ยวหลานมาสรุปวิเคราะหเพื่อใชเปนบทเรียนทีสํ่าคัญเกี่ยวกับการพิจารณาผลกระทบดานสัตวปาในกรณีเขื่อนน้าํโจน ดวยความมุเตรียมบทความ แผนที่สําคัญเกี่ยวกบัการพิจารณาผลกระทบดานสัตวปาในกรณีเขื่อนน้าํโจน แผนที่ประกอบการจดัวางรูปเลม บางคืนทํางานกระทั่งถึงตี 3 พี่สืบกลับบานไดพกัไมกี่ช่ัวโมงก็ตองขับรถออกจากบานเขาไปเซน็ชื่อที่กรมปาไมและกลับมาทํางานที่คางอยู

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 30 จาก 32

ตนฉบับถูกนําเขาโรงพิมพ พี่สืบเทียวไปเทียวมาระหวางโรงพิมพกับที่ทํางานแหงนี้หลายครั้ง และไมมีทาทีวาจะเสร็จเลย แตในที่สุดวนัที่ 18 กันยายน 2531 พี่สืบเขาโรงพิมพแตเชาและนําหนังสือ “รายงานการประเมินผลการชวยเหลือสัตวปาตกคางในพื้นที่อางเก็บน้ําเขื่อนเชี่ยวหลาน” ไปมอบใหคณะกรรมการพิจารณาผลกระทบการสรางเขื่อนน้ําโจน ทําใหหลายฝายสิ้นขอสงสัยวาการสรางเขื่อนกอใหเกิดผลกระทบตอสัตวปาจริงหรือไม ความทรงจําตอทัศนะบางประการของพี่สบื กลุมอิทธิพลทองถ่ินทั้งในและนอกเครื่องแบบ สรางความอึดอัดใจในการปฏิบัติงานของพี่สืบอยางมาก พี่สืบมักพูดเสมอวา “คนรักษากฎหมาย แตทําผิดกฎหมายเสียเองแลว บานเมืองจะอยูไดอยางไร” การตัดไมทําลายปารอบปาหวยขาแขง มีเจาหนาที่ของรัฐ ทั้งตํารวจ กํานัน ผูใหญบาน ซ่ึงเปนผูมีอิทธิพลในระดับทองถ่ินไดเขามาหรือสนับสนุนใหมกีารกระทําผิด แมถูกจับไดคาหนังคาเขา แตผูตองหาก็ไดรับความชวยเหลือจากผูอ่ืนที่อยูเบื้องหลังอีกทีจนหลุดรอดไปได พี่สืบมักพูดวา “ผูใหญยังไมใหความสําคัญเพียงพอกับการอนุรักษปา และไมมีความจริงใจเทาที่ควร แลวอนาคตของปาเมืองไทยจะไปไหวหรือ” ปากันชนหรือปาชุมชน พี่สืบมักจะออกมาที่ระเบยีงบานพัก เหมอมองไปยังอกีฝงหนึ่งของหวยทับเสลา ไปยังหมูบานที่ตั้งอยูในปาลึกติดกับแนวเขตรักษาพันธุสัตวปาหวยขาแขง และปรารภกับผูใกลชิดวา ควรจะยายหมูบานนี้ออกไปอยูรอบแนวเขตหางออกไปในรัศมี 5 กิโลเมตร และใหปาทีห่างออกไปจากแนวเขตนีจ้นถึงหมูบานขางนอกเปน ‘ปากันชน’ หรือ ‘ปาชุมชน’ ชาวบานที่อาศยัอยูโดยรอบสามารถเขามาใชประโยชนจากปาเพื่อ เพื่อสํารวจประชากรเปดกา เราเดินทางขามภูกองก็องเขาสูเขตจงัหวดักาญจนบุรี พักคางคืนที่บริเวณที่ทําการเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวร และเดินทางสูบริเวณสบหวยดงวี่ เพื่อตรวจสอบบริเวณดานชางขามแมน้ําแควใหญ พี่สืบใชเวลาเดินปาครั้งหลังนี้นานกวา 2 สัปดาห เราไดเห็นธาตุแทของความทรหด แมวาเทาทั้งสองจะเจ็บเดินลมลุกคลุกคลาน ถูกหนามเกี่ยวตามลําตัวและหู ดูเหมอืนวาจะไมสนใจกับสิ่งเหลานี้ แคมปที่พักนอนในปาก็ใชผาพลาสติกปลูงพื้นดนิ และมุงผาพลาสติกผืนใหญเพื่อกันน้ําคาง อาหารที่เตรียมไปแมวาจะไมพอเพยีง ความลําบากตาง ๆ ที่ประสบ ดูเหมือนวาพี่สืบก็ไมเคยปริปากบนดวยคําพดูใดใดเลย งานอพยพสตัวปาท่ีเขื่อนเชีย่วหลาน พวกเราเคยไปเยี่ยมเยยีนและชวยงานพี่สืบและคณะที่แพปฏิบัติการในอางเก็บน้ําเขื่อนเชี่ยวหลาน ไมวาฝนจะตกแดดจะรอนเพยีงใด กต็องเรงรีบออกไปชวยชีวติสัตวปากอนทีร่ะดับน้ําจะทวมสูงขึ้นอีก ทํางานแขงกับเวลาโดยที่ไมเห็นแกความเหนื่อยยากของตวัเอง เพราะหากปลอยใหเวลาลุลวงไป ชีวิตสัตวทั้งหลายก็จะจมน้ําตายไปเรื่อย ๆ เร่ืองการพักอาหารกลางวันหรืออาหารเย็นเปนสิง่ที่ถูกลืม บางครั้งเมื่อกลับถึงที่พัก แตมีผูมาแจงขาววาพบสัตวปาติดอยูที่นัน่ทีน่ี่ เรือหางยาวพรอมอุปกรณการจับและชวยเหลือชีวิตสัตวจะแลนออกไปยังตาํแหนงทีไ่ดรับการบอกทันที เมื่อเสียงเคร่ืองเรือเงียบลง สายตาของพี่สืบยังคง

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 31 จาก 32

จองมองหาสัตวที่ติดคางไปเรื่อย ๆ อุปกรณที่ใชในการจับสัตวถูกควาขึ้นมาถือไวและพรอมที่จะใชงานไดทันที พี่สืบมักจะเขาถึงตัวสัตวปาอยางรวดเรว็พรอมกบัการประสานงานอยางดภีายในคณะทํางาน สัตวปาหลายชนิดทีไ่ดรับการชวยเหลือ เชน ชะนี คางดํา คางแวนถ่ินใต อีเกง และนกชนดิตาง ๆ ถาเปนสัตวที่ยังแข็งแรงเปนปกติก็จะไดรับการนําไปปลอยคืนสูธรรมชาติในพื้นทีแ่หงใหมที่ปลอดภยัทันที แตสัตวสวนใหญมักมีสภาพที่ทรุดโทรม หรือถาเจ็บปวยก็จะไดรับการปฐมพยาบาล และเลี้ยงดูในคอกขังสัตวปาช่ัวคราว เรือที่แลนกลับมายังแพชวยเหลือสัตวปา พี่สืบจะนําพืชอาหารหลายชนิดกลับมาใหสัตวที่ไดรับการชวยเหลือ เชน คางดํา คางแวนถ่ินใต และอื่น ๆ ที่มีสุขภาพทรุดโทรม แสดงอาการหงอยเหงา ไมยอมกินอาหารใด ๆ เลย พี่สืบมองดูสัตวเหลานี้ดวยความเศราและปรารภอยูเสมอวา แมจะชวยชีวิตสัตวปาไดหลายชนิด แตเปนความลมเหลวอยางสิ้นเชิง เพราะชวีิตสัตวเพียงสวนนอยเทานัน้ทีพ่อจะมีชีวิตอยูตอไปได สัตวปาสวนใหญจะอดตายเนื่องจากการขาดอาหาร หรือถูกซ้ําเติมจากพวกทําไมไลลา ซากคางถกูยิงคางอยูบนตนไม เศษขาของสมเสร็จที่พบชําแหละอยูริมฝง พี่สืบใชความพยายามอยางไมลดละจนจับกุมผูกระทําความผิดไดในที่สุด สัตวบางชนิดเมื่อนําไปปลอยในพืน้ที่แหงใหมแลว แตก็พยายามวายน้ํากลับเขามาอาศัยในพื้นทีเ่ดิมซึง่เคยอยูอาศยั และตองตายไปในที่สุด การคัดคานเรื่องการสรางเขือ่นน้ําโจน จากเหตุการณกรณีเขื่อนน้ําโจน เมื่อป พ.ศ.2530 เกดิความขัดแยงมีทัง้หนวยงานและผูที่เห็นชอบเชื่อวาจะเปนประโยชน และมีผูไมเห็นดวยกับการสรางเขื่อนดวยสาเหตุอ่ืน ๆ ตางกัน สภาพเหตุการณในชวงแรก ภาพรวมของการประชาสัมพันธของโครงการนี้เกิดขึ้นอยางตอเนื่อง และมีแนวโนมของการเปนไปไดสูงที่จะไดรับการอนุมัติจาก ค.ร.ม.เศรษฐกิจใหสราง ภาพพจนของนิสิต นักศึกษาและประชาชนที่รวมคัดคานเพื่อปกปองเขตรักษาพันธุสัตวปาทุงใหญนเรศวรถูกบิดเบอืน มีการใสรายเจาหนาที่ผูปฏิบัติงานในพื้นทีว่าเปนพวกตดัไม ทําแรเถ่ือน นําภาพจากที่อ่ืนมาออกรายการโทรทัศน รวมทั้งการตีพิมพหรือเผยแพรบทความโจมตีผูที่คัดคานตางๆ นานา มูลเหตุที่ไมถูกตองดังกลาว ทําใหพวกเราเริ่มหันหนาเขาหากัน องคกร และชมรมอนุรักษตาง ๆ ทํางานในสวนของตนเอง ทางกลุมพี่สืบรับหนาที่ในงานวิชาการ เอกสารที่เกี่ยวของกับกรณีน้าํโจน พิมพเมือ่ไร ลงพิมพในเรื่องอะไร ไมวาจะเขียนโดยผูใด ที่นั่นไดโดยไมเปนการทําลายหรอืครอบครองพื้นที่ จะไดไมเขามาทําอันตรายตอปาอนรัุกษที่อยูตอนในทั้งนี้เพราะปากับคนนั้นแยกกันไดยาก ควรจะมีชุดปฏิบัติการเคลื่อนที่เพื่อการประชาสัมพันธงานอนุรักษรอบเขตปา และประสานงานกับเจาหนาที่ฝายปกครอง เกษตร องคกรเอกชนตางๆ เพื่อการพัฒนาหมูบานรอบนอกของแนวปากันชน โดยไมควรชวยเหลือหมูบานทีอ่ยูในปากันชน เพราะจะเปนการดึงใหชาวบานขางนอกตามเขามาบุกรุกครอบครองปาตอไป พี่สืบเคยนําความคิดนี้เสนอผูบริหารระดับสูงหลายฝายมาแลวแตก็ไมไดรับการตอบสนองเทาที่ควร สถานีวิจัยสัตวปาเขานางรํา

อนุสรณงานพระราชทานเพลิงศพ สืบ นาคะเสถียร 8 กันยายน 2533 หนา 32 จาก 32

พี่สืบ ยกของรักของหวงทั้งหมด ไมวากลองถายรูป กลองวีดีโอ เครื่องฉายสไลด เทปอัดเสียง เอกสารวิชาการตางๆ ที่พี่สืบมีใหแกสถานวีิจัยสัตวปาเขานางรํา โดยหวังวาสถานวีิจยัสัตวปาเขานางรําจะทํางานไดคลองตัวขึ้น และผลงานวิจยัสัตวปาที่ไดจะนําไปทําสารคดีสัตวปาดวยฝมือของคนไทยเอง พยายามยกระดับใหไดมาตรฐานสากล พรอมทั้งนําสารคดตีางๆ นี้ไปเผยแพรเพื่อผลทางการอนุรักษสัตวปาของไทย เพื่อใหประชาชนไดเห็นผลสําเร็จของการอนุรักษสัตวปาในสวนของเขตรักษาพันธุสัตวปาหรือเขตหามลาสัตวปา กองทุนคุมครองปาทุงใหญ- หวยขาแขง ความหวังของพี่สืบที่ไดเคยปรารถไวกับผูใกลชิดคือการจัดตั้งกองทนุคุมครองปาทุงใหญ – หวยขาแขง ปาผืนตะวันตกทีใ่หญและสมบูรณที่สุดของประเทศไทย กองทนุนี้จะนาํเฉพาะดอกผลมาใชจายเพื่อเปนสวัสดิการในการทํางานของลูกจาง พนักงานและขาราชการที่ปฏิบัติงานอยูในปาทุงใหญ-หวยขาแขง รวมทั้งเอามาใชจายเปนทนุสนับสนุนการคนควาวจิัยในปาผืนตะวนัตก และถากองทุนนี้ใหญพอก็อาจจะจัดทําเพื่อการอนุรักษปาทัว่ประเทศ ความปรารถนาอันแรงกลานี้สืบเนื่องมาจากการพบเห็นผูใตบังคับบัญชาที่เสียสละความสุขสวนตวั เอาชีวิตเขาแลกเพื่อปกปองปาผืนนี้ไว ยังไมไดรับการเอาใจใส มีสวัสดิการตางๆ ตอบแทนยงัไมเพียงพอ บางครั้งอาจทําใหมีจิตใจเอนเอียงไปตามผูมีอิทธิพลในทองถ่ินที่หวังกอบโกยทรัพยากรธรรมชาติอันมีคานี้ไปได

นริศ ภูมิภาคพันธ ประทีป โรจนดิลก ธีรภัทร ประยูรสิทธิ

ขอขอบคุณผูรวมชวยพิมพบทความในครัง้นี้ คุณเปยมลาภ เหล็กเรืองฤทธิ์ คุณพวงเพชร พยนต คุณสุนิศา อภยัภกัด ี

“เพียงเพ่ือรักษาพื้นที่ปา คุณใหไดมากกวาความเห็นใจ”