С. Бубенин 'Красная горка

Ñòåïàí ÁÓÁÅÍÈÍ

“Íåëüçÿ íàó÷èòüñÿ ëþáèòü æèâûõ, åñëè íå óìååøü õðàíèòü ïàìÿòü î ìåðòâûõ”

Ê.Ê. Ðîêîññîâñêèé

Ïîñâÿùàåòñÿ ïàìÿòè ìèðíûõ æèòåëåé Åâïàòîðèè,ðàññòðåëÿííûõ íåìåöêèìè, ðóìûíñêèìè êàðàòåëÿìè è èõïðèñïåøíèêàìè â 1941–1944 ãîäàõ

ã. Åâïàòîðèÿ, 2006 ã.

http://evpatoriya-history.info/

ÁÁÊ 63.3(2) Á 90

Ñòåïàí Ïåòðîâè÷ ÁÓÁÅÍÈÍ

×ëåíû Ïðåçèäèóìà ãîðîäñêîãî ñîâåòà âåòåðàíîâ âîéíû, òðó-äà è âîåííîé ñëóæáû, àâòîð êíèãè âûðàæàþò ñåðäå÷íóþ áëàãî-äàðíîñòü çà îêàçàíèå ïîìîùè â èçäàíèè êíèãè “Êðàñíàÿ ãîðêà”:

Àíàòîëèþ Åãîðîâè÷ó Àðèñòîâó,Âëàäèìèðó Ãðèãîðüåâè÷ó Áóòåíêî,Îëüãå Àëåêñàíäðîâíå Äîñèí÷óê,Ãàÿðó Ýðêèíîâè÷ó Ìóõñèìîâó,Àëåêñàíäðó Ëåîíèäîâè÷ó Íåñòåðåíêî,Âëàäèìèðó Êèðèëëîâè÷ó Íàñåëåíêî,Àíàòîëèþ Íèêîëàåâè÷ó Ïåêàðíèêîâó,Þðèþ Ôåäîðîâè÷ó Ðîìàøêèíó,Åâãåíèþ Âëàäèìèðîâè÷ó Ñóïðóíþêó,Þðèþ Àíäðååâè÷ó Ñåíÿêèíó,Åâãåíèþ Äìèòðèåâè÷ó Õðàíîâñêîìó,Åôèìó Áîðèñîâè÷ó Õîäîñó,Ìàðêó Ìèõàéëîâè÷ó Øåéíêìàíó,Âëàäèìèðó Âëàäèìèðîâè÷ó ßðîø.

Âûðàæàåì äóøåâíóþ áëàãîäàðíîñòü ãîðîäñêîìó ãîëîâåÀíäðåþ Ïåòðîâè÷ó Äàíèëåíêî çà ïîñòîÿííîå ñîäåéñòâèå â ñîõðà-íåíèè ïàìÿòè î ïîãèáøèõ çàùèòíèêàõ Îòå÷åñòâà, çà ñîõðàíåíèåïàìÿòè î æåðòâàõ íåìåöêîãî ôàøèçìà!

ISBN 966-8757-09-2

Áóáåíèí Ñ.Ï.Êðàñíàÿ ãîðêà –2006 –112 ñ.ISBN 966-8757-09-2

© Ñ.Ï. Áóáåíèí, 2006


Ê ×ÈÒÀÒÅËÞÌåìîðèàë "Êðàñíàÿ ãîðêà" çàäóìûâàëñÿ êàê âåëè÷åñòâåííûé

ïàìÿòíèê ïàâøèì çàùèòíèêàì ãîðîäà è æåðòâàì íåìåöêîãî ôà-øèçìà, êàê ñèìâîë ñêîðáè è íàäåæäû, ÷òî íà ýòîé çåìëå âîéíàáîëüøå íå ïîâòîðèòñÿ.

Äà, æåñòîêèå è òÿæåëûå äíè ïåðåæèëè åâïàòîðèéöû â äíèôàøèñòñêîé îêêóïàöèè ãîðîäà – ñ îêòÿáðÿ 1941 ïî àïðåëü 1944ãîäà. 12500 ðóññêèõ, óêðàèíöåâ, åâðååâ, êàðàèìîâ, àðìÿí, òàòàð èëþäåé äðóãèõ íàöèîíàëüíîñòåé áûëè ðàññòðåëÿíû â ñåâåðî-çàïàä-íîé ÷àñòè ãîðîäà íà Êðàñíîé ãîðêå.

Ñðàçó ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ Åâïàòîðèè âîèíàìè 2-é ãâàðäåéñ-êîé àðìèè áûëà îáðàçîâàíà êîìèññèÿ ïî ðàññëåäîâàíèþ çëîäåÿ-íèé íåìåöêèõ ôàøèñòîâ â ãîðîäå. Êîìèññèÿ äîáðîñîâåñòíî ðà-áîòàëà â òå÷åíèå íåñêîëüêèõ ìåñÿöåâ. Ñ åå ïîìîùüþ áûëîóñòàíîâëåíî êîëè÷åñòâî ïîãèáøèõ è èõ èìåíà, à òàêæå ïðîèçâå-äåíî èõ çàõîðîíåíèå.

Îäíàêî êîìèññèè íå âñåõ óäàëîñü óñòàíîâèòü ïî èìåíè. Ïðè-÷èíà óêàçàíà â "Àêòå ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî ðàññëåäîâà-íèþ çëîäåÿíèé íåìåöêî-ôàøèñòñêèõ âîéñê â ã. Åâïàòîðèè". Ñýòèì àêòîì ÷èòàòåëü îçíàêîìèòñÿ íà ñòðàíèöàõ ýòîé êíèãè. Çäåñüæå ïóáëèêóåòñÿ ïîèìåííûé ñïèñîê ðàññòðåëÿííûõ åâïàòîðèéöåâ.

Âîçäàâàÿ äîëæíîå áåçâèííî ðàññòðåëÿííûì ìèðíûì ãðàæäà-íàì, ìû íå òîëüêî ïîä÷åðêèâàåì ñâîå óâàæåíèå ê íèì, íî è ïîä-òâåðæäàåì âåðíîñòü ïàòðèîòè÷åñêèì èäåàëàì, ãîòîâíîñòü ïîñòî-ÿòü çà íèõ. Ýòî êàê ìîëèòâà, êàê ïðèñÿãà: âîçâûøàåò ÷óâñòâà,î÷èùàåò äóøó, ïðîáóæäàåò ñîâåñòü.

Õî÷åòñÿ âåðèòü: ïîêà îñòàåòñÿ õîòü îäèí ÷åëîâåê, êîòîðûéñîäðîãàåòñÿ ïðè âèäå òðàíøåè, ãäå ïîêîÿòñÿ ðàññòðåëÿííûå äåòè,æåíùèíû, ñòàðèêè, ïàìÿòü íàðîäíóþ íå óáèòü.

ÊÐÎÂÀÂÛÉ ÑËÅÄÍàêàíóíå íàïàäåíèÿ íà ÑÑÑÐ, 16 èþíÿ 1941 ãîäà, íà

ñîâåùàíèè ó Ãèòëåðà ãëàâàðåé íàöèñòñêîãî ðåéõà ïðèíè-ìàåòñÿ ðåøåíèå: "Êðûì äîëæåí áûòü îñâîáîæäåí îò âñåõ÷óæàêîâ è çàñåëåí íåìöàìè... Ëó÷øå âñåãî ýòî ìîæíî äî-ñòèãíóòü ïóòåì ðàññòðåëà êàæäîãî, êòî áðîñàåò õîòÿ áûêîñîé âçãëÿä". È ýòî íå áðåä ñóìàñøåäøåãî, à âïîëíå ðå-àëüíûé ïëàí ãîñóäàðñòâåííîé ïîëèòèêè ôàøèñòñêîé Ãåð-ìàíèè, êîòîðûé èñõîäèë èç ñàìîãî ÷óäîâèùíîãî äîêó-ìåíòà â ÷åëîâå÷åñêîé èñòîðèè – ãåíåðàëüíîãî ïëàíà"Îñò" ("Âîñòîê"). Â åãî îñíîâó ëåãëè èäåè Ãèòëåðà îá óñ-òàíîâëåíèè íåìåöêîãî ðàñîâîãî ãîñïîäñòâà íàä íàðîäà-ìè "âîñòî÷íîãî ïðîñòðàíñòâà".

Ñ ïåðâûõ æå äíåé îêêóïàöèè êðûìñêîé çåìëè ãèòëå-ðîâöû ïðèñòóïèëè ê âûïîëíåíèþ ýòîãî ÷óäîâèùíîãî ïëà-íà.

31 îêòÿáðÿ 1941 ãîäà ãèòëåðîâñêèå âîéñêà îêêóïèðî-âàëè Åâïàòîðèþ. Ñ ýòîãî äíÿ íà÷àëñÿ êðîâàâûé òåððîðïðîòèâ ìèðíûõ æèòåëåé, ñ ýòîãî äíÿ ïîëèëàñü ÷åëîâå÷åñ-êàÿ êðîâü.

Êðîâàâûé ñëåä ïàëà÷åé îñòàëñÿ â ñîçíàíèè è äóøàõëþäåé, â èõ ïàìÿòè.

“Â 1940 ãîäó â Åâïàòîðèè ðàáîòàëî 36 çäðàâíèö, â òîì÷èñëå 17 äåòñêèõ. Íàñåëåíèå ñîñòàâëÿëî 47 òûñÿ÷ ÷åëî-âåê. Â àïðåëå 1944 ãîäà (îñâîáîæäåíèå ãîðîäà îò ôàøèñ-òîâ) âñå çäðàâíèöû áûëè ðàçðóøåíû. Íàñåëåíèå íàñ÷è-òûâàëî 21 òûñÿ÷ó ÷åëîâåê, â îñíîâíîì æåíùèíû,ñòàðóøêè è äåòè äî äåñÿòèëåòíåãî âîçðàñòà, îñòàëüíûåáûëè ðàññòðåëÿíû, óãíàíû â ðàáñòâî, ïîãèáëè íà ôðîíòå,— ãîâîðèòñÿ â äîíåñåíèè ïðåäñåäàòåëÿ êîìèññèè òîâà-ðèùà Åðìàêîâà â ðåñïóáëèêàíñêóþ êîìèññèþ ïî ó÷åòóóùåðáà è ðàññëåäîâàíèþ çëîäåÿíèé, íàíåñåííûõ íåìåö-êèìè çàõâàò÷èêàìè â Êðûìó". Åâïàòîðèéñêàÿ ãîðîäñêàÿêîìèññèÿ ñîîáùàåò, ÷òî ñîãëàñíî àêòó, ñîñòàâëåííîìó ïðèðàñêîïêàõ ðâîâ è ìîãèë, ãäå áûëè çàõîðîíåííûå, à òàêæåíà îñíîâàíèè ïîêàçàíèé î÷åâèäöåâ, âñåãî ðàññòðåëÿíîìèðíûõ æèòåëåé ãîðîäà Åâïàòîðèè 12150 ÷åëîâåê... óãíà-


íî â ðàáñòâî – 448 ÷åëîâåê... Âñåãî ðàçãðîìëåíî èìóùå-ñòâà íà ñóììó 334.951.055 ðóá.".

Ïðèâåäåì äðóãîé ôàêò èç àêòà Ãîñóäàðñòâåííîé êî-ìèññèè: "Ìàññîâûìè àðåñòàìè è ðàññòðåëàìè ìèðíûõñîâåòñêèõ ãðàæäàí íà÷àëñÿ äåíü 5 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà. Îñî-áåííî ïîñòðàäàë ðàéîí Ïåðåñûïè äî ïîëèêëèíèêè, óòðîì5 ÿíâàðÿ ýòîò ðàéîí áûë îöåïëåí, è âñå ìóæ÷èíû â âîç-ðàñòå îò 14 ëåò è äî ãëóáîêèõ ñòàðèêîâ áûëè âûãíàíû èçñâîèõ äîìîâ è íàïðàâëåíû âî äâîð ñåëüõîçñíàáà. Áûëîàðåñòîâàíî îêîëî 3000 ÷åëîâåê.

Ê âå÷åðó ïîä óñèëåííûì êîíâîåì èõ ïîâåëè â ðàéîíÊðàñíîé ãîðêè. Êîãäà ëþäåé ïðèâåëè íà ìåñòî êàçíè, èìáûëî ïðèêàçàíî ëå÷ü íà çåìëþ.

Çàòåì èõ ñòðîèëè ïî 20 ÷åëîâåê è ïîäâîäèëè ê ÿìàì,çàñòàâëÿëè ñòàíîâèòüñÿ íà êîëåíè, ïîñëå ÷åãî ðàçäàâàëñÿçàëï èç àâòîìàòîâ, è ëþäè ïàäàëè â ðîâ...”.

Ïðèâåäåì ïðèìåðû èç “Ñïèñêà ïîèìåííî ðàññòðåëÿí-íûõ”.

Òàê, Âàñèëèþ Êîðíèëîâè÷ó áûë 71 ãîä, êîãäà ôàøèñ-òñêàÿ ïóëÿ îáîðâàëà åãî æèçíü, ßêîâó ßðîâîìó – 72 ãîäà,Ôåäîðó Áîäàêîâó – 72 ãîäà, Êîíäðàòó Òêà÷åíêî – 71 ãîä,Íèêèòå Çàéöåâó – 10 ëåò, Òàíå Õàð÷åíêî – 3 ãîäèêà,Ëþäå Òàèðîâîé – 14 ëåò, Ýìèëþ Êîñòàíó – 7 ëåò.

Ýòè è îñòàëüíûå ñòàðèêè, æåíùèíû, äåòè áûëè áåçîðóæèÿ – ýòî òîæå çàñâèäåòåëüñòâîâàëà êîìèñññèÿ.

ÂÅÒÐÛ ÄÓÞÒ Ñ ÞÃÀ«Íà òðåòèé äåíü îêêóïàöèè ãîðîäà

íåìöàìè áûë èçäàí ïðèêàç î ðåãèñòðà-öèè åâðåéñêîãî íàñåëåíèÿ, ïîñëå ÷åãîåâðååâ îáÿçàëè íîñèòü íà ãðóäè è íà ñïè-íå çíàêè — øåñòèêîíå÷íóþ çâåçäó. ×å-ðåç íåáîëüøîé ïðîìåæóòîê âðåìåíè åâ-ðåéñêîìó íàñåëåíèþ áûëî ïðåäëîæåíîÿâèòüñÿ ñ âåùàìè â äîìà, ðàñïîëîæåí-íûå ïî äîðîãå ê âîêçàëó, ÿêîáû äëÿ ýâà-êóàöèè. 650 ÷åëîâåê — ìóæ÷èí, æåíùèí

ñ ãðóäíûìè äåòüìè, ñòàðèêîâ — â ýòèõ äîìàõ ïðîäåðæàëèâ òå÷åíèå äâóõ äíåé, ïîñëå ÷åãî íà÷àëîñü èõ ìàññîâîåèñòðåáëåíèå. Ïîëóðàçäåòûõ, èõ çàñòàâëÿëè ãðóçèòüñÿ âìàøèíó è óâîçèëè ê ïðîòèâîòàíêîâîìó ðâó...».

Èç àêòà Ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî óñòàíîâëå-íèþ çëîäåÿíèé, ñîâåðøåííûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìèâ ã. Åâïàòîðèè.

...ß ïðèøåë â ýòîò äîì íà óëèöå Âîëîäàðñêîãî, 6 íåáåðåäèòü ñòàðûå ðàíû, à ÷òîáû óâèäåòü ÷åëîâåêà, êîòî-ðûé íå ñêëîíèë ãîëîâû, íå ñëîìèëñÿ ïîä íàïîðîì òðàãè-÷åñêèõ îáñòîÿòåëüñòâ, âûñòîÿë â æåñòîêèõ èñïûòàíèÿõ èñïàñ æèçíü åùå îäíîìó ÷åëîâåêó.

Åëåíó Àëåêñàíäðîâíó Áîëîòèíó â ïåðâûõ ÷èñëàõ íî-ÿáðÿ 1941 ãîäà ðàññòðåëÿëè âìåñòå ñ äâóìÿ ïëåìÿííèêà-ìè. Â òîò äåíü ïîä äóëà àâòîìàòîâ íåìåöêèõ ñîëäàò èç810-é ïîëåâîé êîìåíäàòóðû áûëà ïîñòàâëåíà áîëüøàÿãðóïïà ëþäåé åâðåéñêîãî ïðîèñõîæäåíèÿ. Â îñíîâíîìæåíùèíû, äåòè è ñòàðèêè.

Êàê áûëî ïîòîì óñòàíîâëåíî ñïåöèàëüíîé ãîñóäàð-ñòâåííîé êîìèññèåé, â òîò äåíü ðàññòðåëÿëè 650 ÷åëîâåê,Åëåíà Áîëîòèíà îñòàëàñü â æèâûõ ÷óäîì. Âîò ÷òî îíàðàññêàçàëà;

— 31 îêòÿáðÿ 1941 ãîäà Åâïàòîðèþ îêêóïèðîâàëèíåìöû. Ñðàçó æå ïðèêàçàëè âñåì åâðåÿì ïðîéòè ðåãèñò-ðàöèþ. Ýòà “ñîðòèðîâêà", êàê îáúÿñíèëè ïîëèöàè, äåñ-êàòü, íåîáõîäèìà, ÷òîáû èçîëèðîâàòü åâðååâ îò êàðàèìîâè ðóññêèõ.

Ìîé ìóæ Ñàâåëèé Åãîðîâè÷ Áîëîòèí ñ ïåðâûõ äíåéâîéíû óøåë íà ôðîíò, áðàò ñ æåíîé ýâàêóèðîâàëèñü, àñâîèõ ìàëåíüêèõ äåòåé, Àíþ è Ñèìó, îñòàâèëè ìíå. Çàá-ðàâ ìàëûøåé, ÿ ïåðåøëà æèòü ê ðîäèòåëÿì. Ìàòü ìîÿ ïîíàöèîíàëüíîñòè ãðå÷àíêà. È ÿ ïîëàãàëà, ÷òî ìåíÿ ðåãèñò-ðèðîâàòü íå áóäóò. Íî ìåíÿ çàðåãèñòðèðîâàëè: êòî-òî äî-íåñ íåìöàì, ÷òî ìîé îòåö åâðåé. È çàáðàëè ìåíÿ ñ äåòü-ìè.

Ïðèâåëè íàñ â çäàíèå, ãäå òåïåðü ðàñïîëàãàåòñÿ 1-éêîðïóñ ñàíàòîðèÿ Ìèíèñòåðñòâà îáîðîíû Óêðàèíû. Ó


ìåíÿ ñ ñîáîé áûëè âåùè ïåðâîé íåîáõîäèìîñòè è ïåëåí-êè äëÿ Ñèìû — åé òîëüêî èñïîëíèëñÿ ãîäèê.

Äåðæàëè íàñ âçàïåðòè äâîå ñóòîê. Ïîçæå ÿ óçíàëà,÷òî ïðè ðàññòðåëàõ ôàøèñòû ïðåäóñìîòðåëè âñå– äàæåíàïðàâëåíèå âåòðà. Â òîò ðàç îíè æäàëè âåòðà ñ þãà. Âåäüìàññîâûå ðàññòðåëû ïðîèçâîäèëèñü íà Êðàñíîé ãîðêå, âñåâåðíîé ÷àñòè ãîðîäà, è êîãäà âåòåð äóë ñ þãà, â ãîðîä íåäîíîñèëèñü çâóêè âûñòðåëîâ è êðèêè ëþäåé.

Êîãäà íàñ ïðèâåçëè ìàøèíîé ê ïðîòèâîòàíêîâîìó ðâóè ïðèêàçàëè âûéòè áåç âåùåé, ÿ ïîíÿëà — áóäóò ðàññòðå-ëèâàòü. Ëþäåé ñòàëè ïîäãîíÿòü ïðèêëàäàìè ê êðàþ ðâà. ßñòàðàëàñü íå ñìîòðåòü â ÿìó, íî ÷óâñòâîâàëà, ÷òî òàì óæååñòü óáèòûå, òàê êàê èç ÿìû ïîäíèìàëñÿ ëåãêèé ïàð, ïîäíîãàìè òåìíåëè ëóæè êðîâè, âàëÿëèñü èãðóøêè, áóòûëî÷êàñ ñîñêîé è íåäîïèòûì ìîëîêîì.

Äåòåé äî òðåõ ëåò íå ðàññòðåëèâàëè. Ïîäõîäèë êàðà-òåëü â ÷åðíîì õàëàòå, áðàë ðåáåíêà çà ðó÷êó, ïîäíèìàë íàóðîâåíü ñâîèõ ïëå÷, ñìàçûâàë ïîä íîñîì è ãóáû ñèëüíî-äåéñòâóþùèì ÿäîì. Ðåáåíêà ìãíîâåííî ñâîäèëè ñóäîðî-ãè, è åãî áðîñàëè â ðîâ óæå ìåðòâûì.

Êàðàòåëü â ÷åðíîì õàëàòå åùå íå äîøåë äî ìåíÿ, êàêñòàëè ðàçäàâàòüñÿ îäèíî÷íûå âûñòðåëû. Ëþäè áûëè îõ-âà÷åíû ïàíèêîé, êòî-òî â îò÷àÿíèè ïûòàëñÿ áåæàòü, íîïóëÿ ìîìåíòàëüíî íàñòèãàëà æåðòâó. Ìîè äåòè çàïëàêà-ëè. ß ïðèæàëà Ñèìó ê ãðóäè, à Àíþ çàêðûëà ïîäîëîìþáêè. Ïîäñêî÷èë êàðàòåëü, ñõâàòèë Ñèìó çà íîæêè. Äå-âî÷êà çàïëàêàëà, âèäèìî, îò áîëè. Áàíäèò ñ áåøåíîé ñè-ëîé ðâàíóë ðåáåíêà èç ìîèõ ðóê, ñî âñåãî ðàçìàõà óäà-ðèë ãîëîâîé î êðàé pâa... Â ãëàçàõ ó ìåíÿ ïîòåìíåëî, ÿáðîñèëàñü íà êàðàòåëÿ, âöåïèëàñü åìó â ãîðëî. Ðàçäàëñÿâûñòðåë, ÿ ïî÷óâñòâîâàëà îñòðóþ áîëü è ïîòåðÿëà ñîçíà-íèå...

Ïðèøëà â ñåáÿ îò õîëîäà. Êàê âûêàðàáêàëàñü èçñòðàøíîé ÿìû — íå ïîìíþ. Ñòðàõ ïîäãîíÿë ìåíÿ áûñò-ðåå óéòè, íå òóò ìíå ïîñëûøàëñÿ äåòñêèé ïëà÷. Ìíå ïî-êàçàëîñü, ÷òî êòî-òî ïî÷òè ó ñàìûõ ìîèõ íîã øåâåëèòñÿ.Ïðèñëóøàëàñü. Ñíîâà äîíåñëîñü ñëàáîå äåòñêîå âñõëèïû-

âàíèå. ß øàãíóëà â òó ñòîðîíó, íî îñòðàÿ áîëü ïîëîñíóëàáîê, è â ãëàçàõ îïÿòü ïîòåìíåëî.

Äåòñêèé ïëà÷ âñå íàñòîé÷èâåå çâàë íà ïîìîùü, è ÿ,ïðèäÿ â ñîçíàíèå, ñîîáðàçèëà, ÷òî æèâà, íî ðàíåíà. Ñáîëüøèì òðóäîì ïîäíÿëàñü, ïðîøëà ïî òåëàì ðàññòðåëÿí-íûõ. Äåâî÷êà çàìîë÷àëà, êàê òîëüêî ÿ ïîäîøëà ê íåé. Åéáûëî ãîäèêà ïîëòîðà-äâà. Îíà äðîæàëà îò õîëîäà, ðàñïà-øîíêà íàñêâîçü ïðîìîêëà îò êðîâè.

Çàâåðíóëà ÿ äåâî÷êó â ñâîè âîëîñû — îíè áûëè óìåíÿ ãóñòûå è äëèííûå, ïîñïåøèëà äàëüøå îò ãîðîäà, íîîïîìíèëàñü: êóäà æå ÿ â òàêîì âèäå... ãäå íàéäó ñïàñå-íèå? Ðàçâåðíóëàñü è îñòîðîæíî íàïðàâèëàñü ê ãîðîäó. Ñáîëüøèì òðóäîì äîøëà ÿ äî äîìà Ìàðèè Ïåòðîâíû (êñîæàëåíèþ, ôàìèëèþ åå çàáûëà). Îíà ñíàáæàëà íàñ ìî-ëîêîì. Ïåðåñòóïèëà ïîðîã è îïÿòü ïîòåðÿëà ñîçíàíèå.

Øåñòü íåäåëü Ìàðèÿ Ïåòðîâíà, ñåìüè Áàëàáàíîâûõè Çèí÷åíêî ëå÷èëè ìåíÿ è ìîþ ïðèåìíóþ äî÷ü, ñêðûâà-ëè îò êàðàòåëåé. Íî íåìöû âñå ÷àùå è ÷àùå ñòàëè ïîÿâ-ëÿòüñÿ â íàøåì êâàðòàëå. ×òîáû íå íàêëèêàòü áåäû íàäîáðûõ ëþäåé, ïåðåøëà ÿ ñ Ëèëåé (òàê íàçâàëà ÿ äåâî÷êó)ê ñòîðîæèõå êëàäáèùà Ìàðèè Äìèòðèåâíå Ñîëîìêå. Äíåìîíà ñêðûâàëà íàñ â ñêëåïå êàêîãî-òî áûâøåãî êíÿçÿ, à íàíî÷ü çàáèðàëà ê ñåáå â ñòîðîæêó.

Íî â ñåðåäèíå ÿíâàðÿ 1942 ãîäà è íà êëàäáèùå îñòà-âàòüñÿ áûëî íåáåçîïàñíî. Òîãäà äîáðàÿ æåíùèíà ÊèðàÍàñòè÷ ïîìîãëà ñîáðàòü êîå-êàêóþ îäåæîíêó äëÿ ìåíÿ èËèëè, îòïðàâèëàñü ÿ ïî Ðàçäîëüíåíñêîé äîðîãå, âûäàâàÿñåáÿ çà ãðå÷àíêó-áåæåíêó èç Ñåâàñòîïîëÿ. Áûë ìíå â òóïîðó 31 ãîä, à ïðèíèìàëè ìåíÿ çà ñòàðóõó è ïîìîãàëè ÷åììîãëè...

— ß ìàòü, è ìåíÿ óæå îäèí ðàç ðàññòðåëèâàëè, –âçäîõíóëà â çàêëþ÷åíèå ñâîåãî ðàññêàçà Åëåíà Àëåêñàíä-ðîâíà. — Ìíå, êàê íèêîìó äðóãîìó, ëó÷øå âñåõ èçâåñò-íî, ÷òî íåò íè ëèøíåé êðîâè, íè ëèøíèõ ëþäåé, ñïåöè-àëüíî äëÿ âîéíû âûðàùåííûõ.

Äà, äëÿ íàöèçìà ïðîöåäóðà óíè÷òîæåíèÿ ëþäåé íàêðûìñêîé çåìëå áûëà íîðìîé. Îíè ñìàçûâàëè ãóáû äå-


òåé ÷åì-òî ÿäîâèòûì è âîâñå íå õâàñòàëèñü òåì, ÷òî èçîá-ðåëè íàèëó÷øèé ñïîñîá óíè÷òîæåíèÿ äåòåé. Íåò, îêàçû-âàåòñÿ, îíè ëèøü çàáîòèëèñü î íèõ: âî-ïåðâûõ, íåò íåîá-õîäèìîñòè ïóãàòü ðåáåíêà îðóæèåì; âî-âòîðûõ, íåò íèêðèêà, íè ñòîíà – ðåáåíîê ïðîñòî óìèðàåò.

Íà ñíèìêå: Å.À. Áîëîòèíà. Ôîòî Å. Îñòàïåíêî.

ÇÂÅÇÄÛ ÏÀÄÀÞÒ ÍÀ ÐÀÑÑÂÅÒÅÏîçäíî âå÷åðîì Äåíèñîâà âûçâàëè â ðàéêîì ïàðòèè.

Åãî ñåêðåòàðü Ëóêè÷åâ âñòðåòèë Äåíèñîâà ïðèâåòëèâî,êàê ñòàðîãî äðóãà.

— Ñàäèñü, Èâàí Ñòåïàíîâè÷, ÿ òåáÿ âûçâàë äëÿ äåëà.Ïðåäïðèÿòèÿ, ó÷ðåæäåíèÿ, çäðàâíèöû ìû óæå ýâàêóèðî-âàëè, à òåïåðü íàäî âûâîçèòü ñêîò è çåðíî. Ðàéêîì â ïîë-íîì ñîñòàâå óøåë íà ôðîíò, ÿ òîæå çàâòðà óòðîì óõîæó.Íà áþðî ðåøèëè îòïðàâêó îñòàâøåãîñÿ ïîðó÷èòü âàì. Êàêòîëüêî çàâåðøèòå ýòó ðàáîòó, çàáèðàéòå æåíó è âûåç-æàéòå â Êåð÷ü. Ñâÿçü áóäåòå äåðæàòü ñ Èâàíîì Èîñèôî-âè÷åì Ïàíêèíûì. Âîïðîñû åñòü?

— Íåò.— Íó, ñìîòðè, íå îïîçäàé ñ ýâàêóàöèåé! Îò ôàøèñ-

òîâ ïîùàäû òåáå íå áóäåò. Îñîáåííî îñòåðåãàéñÿ áûâ-øèõ êóëàêîâ, — ñêàçàë Ëóêè÷åâ íà ïðîùàíèå.

Ñëîâà ñåêðåòàðÿ ðàéêîìà îêàçàëèñü ïðîðî÷åñêèìè. Íåóñïåë Èâàí Ñòåïàíîâè÷ óåõàòü, õîòÿ çåðíî è ñêîò îòïðà-âèë âîâðåìÿ. Ïîíÿòíî, ÷òî íåìöû ñ íèì íå öåðåìîíè-ëèñü.

— Ãäå âàøè ñûíîâüÿ? — òàê íà÷àëñÿ äîïðîñ.— Èçâåñòíî ãäå, íà ôðîíòå, — îòâåòèë Äåíèñîâ.— Â êàêîì çâàíèè, â êàêèõ âîéñêàõ? — äîïûòûâàëñÿ

íåìåöêèé îôèöåð.— Íè÷åãî áîëüøå íå çíàþ.Îôèöåð ñòóêíóë êóëàêîì ïî ñòîëó è áûñòðî-áûñòðî

çàãîâîðèë, òàê ÷òî ïåðåâîä÷èöà åëå óñïåâàëà ïåðåâîäèòü.— Íåìåöêîìó êîìàíäîâàíèþ èçâåñòíî, ÷òî âû ðàáî-

òàëè íà çåíèòíîì ïîëèãîíå, êîòîðûé ðàñïîëàãàëñÿ â îê-ðåñòíîñòÿõ Åâïàòîðèè, — òîðîïëèâî ïåðåâîäèëà Æóêîâ-

ñêàÿ. — Îôèöåð ñïðàøèâàåò: êàêèå òèïû îðóäèé âû çíà-åòå, êàêîâû èõ òàêòèêî-òåõíè÷åñêèå äàííûå?

— ß, êàê òåáå èçâåñòíî, áûë ñíàáæåíöåì. Ìîå äåëî— êàïóñòà äà êàðòîøêà, ëóê äà ÷åñíîê... Ìû ëþäè ìèð-íûå.

— Ìèðíûå, ãîâîðèøü? — âûñêî÷èë èç òåìíîãî óãëàêîðåíàñòûé ìóæè÷îê. — À íå òû ëè îñåíüþ äâàäöàòü ïåð-âîãî ñ îòðÿäîì âîîðóæåííûõ êðàñíîàðìåéöåâ øàñòàëïî Òàðõàíêóòó è îòáèðàë õëåá ó êðåñòüÿí?

Èâàí Ñòåïàíîâè÷ âíèìàòåëüíî ïîñìîòðåë â ëèöîãîâîðèâøåãî.

— ×òî, íå óçíàåøü?— Êàê æå, óçíàë, — ñïîêîéíî çàãîâîðèë Äåíèñîâ. —

Òîãäà çà ïëóã è äâå áîðîíû òû îòâàëèë íàì äåñÿòü ïóäîâçåðíà. Äðóãèå êðåñòüÿíå íà òàêîé îáìåí íå øëè. Ñïàñè-áî, òâîé õëåáóøêî ìíîãèõ åâïàòîðèéöåâ îò ãîëîäíîéñìåðòè ñïàñ.

— Âðåøü! — ãàðêíóë ìóæèê è âûõâàòèë ïèñòîëåò èçêîáóðû. — Íå ïðîäàâàë ÿ çåðíà áîëüøåâèêàì!

— Íå ñòðåëÿòü! — âñòàë îôèöåð.— Ýòî æå ÿðûé áîëüøåâèê, — ïðîäîëæàë ðàçìàõè-

âàòü ïèñòîëåòîì êàðàòåëü.— Î ïàðòèçàíàõ è áîëüøåâèêàõ âû ó ñåáÿ â äåðåâíÿõ

ïîáåñïîêîéòåñü. À ñ ýòèì ìû ñàìè ðàçáåðåìñÿ, — ïðå-äóïðåäèë îôèöåð.

Òîëüêî òåïåðü Äåíèñîâ ðàññìîòðåë ïðèñóòñòâóþùèõ.Êðîìå íåìåöêîãî îôèöåðà è äâóõ ñîëäàò, çäåñü òîëïè-ëèñü ïî÷òè âñå èçâåñòíûå åìó ëþäè: Äåâêèí, Ëÿáóõ, Áó-ðÿê, Äàíèëåíêî, Çèí÷åíêî, Ïåðåêðåñò. Íåêîòîðûõ îí íåçíàë è âèäåë âïåðâûå. Íå çíàë îí, ÷òî óæå â ïåðâûé æåäåíü îêêóïàöèè íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ñîçäàëî îáøèð-íûé êàðàòåëüíûé àïïàðàò, êîòîðûé âîçãëàâèë Êîíñòàí-òèí Ñîëîâüåâ. Êðèòåðèé îòáîðà áûë ïðåäåëüíî ïðîñò —àíòèêîììóíèñòè÷åñêèå óáåæäåíèÿ è àíòèñåìèòèçì.

Îäíèìè èç îðãàíèçàòîðîâ è ïðÿìûìè èñïîëíèòåëÿìèìàññîâûõ óáèéñòâ ìèðíîãî íàñåëåíèÿ ãîðîäà è ñîâåòñêèõâîåííîïëåííûõ áûëè Å. À. Æóêîâñêàÿ (Áîññ) è Äåâêèí.


Äîïðîñ çàêîí÷èëñÿ. Ïîäîøåë Äåâêèí, òêíóë àâòîìà-òîì â ñïèíó:

— Äàâàé, «ëþêñ» òåáÿ æäåò.Äåíèñîâ ïîäíÿëñÿ è øàãíóë ê äâåðè. Èäòè ïðèøëîñü

íåäàëåêî. Â ïîëóïîäâàëüíîé êîìíàòå, êóäà åãî òîëêíóëÄåâêèí, áûëî òåìíî è ñûðî.

— Êàæåòñÿ, íàøåãî ïîëêó ïðèáûëî, — ñêàçàë êòî-òî.Äåíèñîâ ñíÿë ôóðàæêó, áðîñèë åå íà ïîë âîçëå ãóñòî

çàðåøå÷åííîãî îêíà è óñòàëî îïóñòèëñÿ íà ïîë. Ðÿäîìîêàçàëñÿ ïîäðîñòîê ëåò ÷åòûðíàäöàòè. Åãî ãîëîâà ìåäëåí-íî ñïîëçàëà ïî ñòåíå è íàêîíåö óïåðëàñü â ïëå÷î ÈâàíàÑòåïàíîâè÷à. È âäðóã ñìóòíî-ñìóòíî ïî÷óäèëîñü åìó äà-ëåêîå, ïîëóçàáûòîå, ïîõîæåå íà ñîí: åãî ñûíèøêà, áåñ-öâåòíûå òîð÷àùèå âîëîñåíêè è çàïàõ ïåëåíîê, ñîõíóâ-øèõ ïîä ïîòîëêîì íà øíóðêå.

Îò íåóäîáíîé ïîçû çàêîëîëî ñåðäöå. Îí íå ìîã âûï-ðÿìèòüñÿ è âìåñòå ñ òåì ãîòîâ áûë âåê òàê ñèäåòü, íåäâèãàòüñÿ è ñëûøàòü ðÿäîì ðîâíîå çäîðîâîå äûõàíèåìàëü÷èøêè. À ìûñëè óïëûâàëè â äàëåêèé âîñåìíàäöàòûéãîä, êîãäà åãî æåíó âìåñòå ñ ñûíîì ðàññòðåëÿëè áåëîãâàð-äåéöû. Îíà òàê è íå ïðèçíàëàñü, ÷òî åå ìóæ â ïàðòèçàíñ-êîì îòðÿäå Èâàíà Ïåòðè÷åíêî.

Â äåíü, êîãäà ïåðåçàõîðîíèëè äåâÿòíàäöàòü åâïàòî-ðèéñêèõ áîëüøåâèêîâ, ðàññòðåëÿííûõ áåëîãâàðäåéöàìèíà ñòàíöèè Îéñóë, îí çàìåòèë æåíùèíó â òðàóðíîì ïëàòêå,øåäøóþ çà îäíèì èç ãðîáîâ. Ñ íåé áûëî äâîå ìàëü÷è-øåê. Ýòî áûëà Ñòåôàíèäà Ãåðàñèìîâíà Áëàùóê.

...Ìàëü÷èøêè íå ñðàçó ïðåîäîëåëè íåäîâåðèå ê Äåíè-ñîâó, ïîòÿíóâøåìóñÿ äóøîé ê îñèðîòåâøåé ñåìüå. Íîëåäîê îò÷óæäåíèÿ âñå æå íà÷àë òàÿòü.

— Âîò, ïîëþáóéòåñü, Èâàí Ñòåïàíîâè÷, — îãîð÷åí-íàÿ Ñòåôàíèäà äåðæàëà â ðó÷àõ íîâåíüêîå ïàëüòî ìëàä-øåãî ñûíà, èçðÿäíî ïðîææåííîå.

— Ðàññêàæè, áðàòîê, êàê ýòî òû óìóäðèëñÿ? — ïî-ñïåøèë ïîòóøèòü ñåìåéíûé êîíôëèêò Èâàí Ñòåïàíîâè÷.

— Ïðèøëè ìû èç øêîëû, — íåóâåðåííî íà÷àë Àëåøêà.— Òóò ìàøèíà ñòîèò. Øîôåð â ìîòîðå êîïàåòñÿ... âîò... íó...

— Íå òÿíè! — ïðèêðèêíóëà ìàòü.— Íà çåìëþ íåìíîãî áåíçèíà íàëèëîñü. Âàñüêà âçÿë

ñïè÷êó è — òóäà. Çåìëÿ âñïûõíóëà. Øîôåð îòñêî÷èë,ðåáÿòà ñòðåêà÷à äàëè, à ÿ îãîíü è íàêðûë. Çàáûë, ÷òî ïàëü-òî íîâîå.

Ìàòü àõíóëà. Èâàí Ñòåïàíîâè÷ ìîë÷à ïðèòÿíóë ê ñåáåÀëåøêó è ëàñêîâî îáíÿë åãî. Ìåæäó íèìè óæå óñòàíîâè-ëàñü íàñòîÿùàÿ ìóæñêàÿ äðóæáà.

Îñåíüþ 1921 ãîäà Äåíèñîâ ïîñòóïèë ðàáîòàòü â ïðîä-îòäåë Åâïàòîðèéñêîãî ðåâêîìà, âîçãëàâèë ïðîäîâîëüñòâåí-íûé îòðÿä íà Òàðõàíêóòå. Â ýòîé è äðóãèõ ïîåçäêàõ ïîäåðåâíÿì îí ïîçíàêîìèëñÿ ñî ìíîãèìè êðåñòüÿíàìè, ïî-íÿë èõ æèçíü. Â 1925 ãîäó ñàì ïåðååõàë â äåðåâíþ Áàêàë-Áèòåíü, ãäå îðãàíèçîâàë òîâàðèùåñòâî.

Íî â 1929-ì ïî ñîâåòó âðà÷åé îí ñî âñåé ñåìüåé ïåðå-åçæàåò â Åâïàòîðèþ, ñíîâà ðàáîòàåò â çåìîòäåëå èñïîë-êîìà, à çàòåì ïåðåõîäèò â âîèíñêóþ ÷àñòü, êîòîðàÿ îá-ñëóæèâàëà çåíèòíî-àðòèëëåðèéñêèé ïîëèãîí...

Âîñïîìèíàíèÿ ïðåðâàë ãðóñòíûé ãîëîñ ìàëü÷èêà.— Çâåçäà óïàëà, — ñêàçàë îí, ïîäíèìàÿñü ñ êàìåííî-

ãî ïîëà.— Âñåãäà çâåçäû ïàäàþò íà ðàññâåòå, — îòîçâàëñÿ

Èâàí Ñòåïàíîâè÷, ïðèæèìàÿ ðóêó ê ãðóäè.Ñåðäöå îïÿòü çàêîëîëî. Ñòàðàÿñü íå ïîäàâàòü âèäó,

÷òî çàäûõàåòñÿ, îí, äåðæàñü çà ñòåíó, ìåäëåííî âñòàë.— Íå õî÷åòñÿ óìèðàòü íî÷üþ, — ïðîãîâîðèë Äåíè-

ñîâ.— Íå âñå ëè ðàâíî, â êàêîå âðåìÿ òåáÿ øëåïíóò, –

îòîçâàëñÿ ìóæ÷èíà.È òóò çà äâåðüþ ðàçäàëñÿ òÿæåëûé òîïîò.— Íåìöû! — èñïóãàííî îòïðÿíóë îò îêíà ìàëü÷èø-

êà.Ïîñëûøàëñÿ ùåë÷îê â çàìêå, ãðîìûõíóëà öåïü, è

äâåðü ðàñïàõíóëàñü.— Äåíèñîâ, âûõîäè, — îáúÿâèë ïîëèöåéñêèé.— Ïðîùàé, ïàðåíü, — îáåðíóëñÿ Èâàí Ñòåïàíîâè÷ ê

ìàëü÷èøêå. — Òû óâèäèøü èíóþ, ëó÷øóþ æèçíü!


Îí ñêàçàë ýòî ñ òàêîé óáåæäåííîñòüþ, ÷òî åìó ñòàëîñïîêîéíî è ñîâåðøåííî áåçðàçëè÷íî, ãäå è ïðè êàêèõîáñòîÿòåëüñòâàõ åãî ðàññòðåëÿþò.

Îí ïðèíÿë ñìåðòü áåç ñòîíà.Ïðîéäåò âñåãî äâà ìåñÿöà, è íà òîì æå ìåñòå, ó êðîì-

êè òîãî æå ðâà ðàññòðåëÿþò åãî æåíó Ñòåôàíèäó Ãåðàñè-ìîâíó Áëàùóê.

ÎÍÈ ÄÎËÆÍÛ ÁÛËÈÑÃÎÐÅÒÜ ÇÀÆÈÂÎ

Íåëüçÿ áûëî áåç âîëíåíèÿ ñëóøàòü ðàññêàç ÅëåíûÌèõàéëîâíû Êîíîáååâîé, ïðîæèâàþùåé íà óëèöå Æåëÿ-áîâà â ãîðîäå Åâïàòîðèè.

— Ïî íàöèîíàëüíîñòè ÿ ãðå÷àíêà, çàìóæ âûøëà çàðóññêîãî, — ðàññêàçûâàåò Åëåíà Ìèõàéëîâíà.— Â 1929ãîäó ñòàë ñîçäàâàòüñÿ ðûáêîëõîç èìåíè Êðûìñêèõ ïàðòè-çàí. Ìû âñåé ñåìüåé âñòóïèëè â êîëõîç. Ðàáîòàëè, èç íóæ-äû ïîäíèìàëèñü, ìå÷òàëè î ëó÷øåé æèçíè, è âäðóã — âîé-íà. Â ïåðâûé æå äåíü ìóæ óøåë íà ôðîíò.

Îäíàæäû — ýòî ñëó÷èëîñü 6 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà âî âòî-ðîé ïîëîâèíå äíÿ — ê íàì â êâàðòèðó â äîìå ¹ 2 ïîóëèöå Ýñêàäðîííîé âîðâàëèñü íåñêîëüêî íåìåöêèõ ñîë-äàò â ñîïðîâîæäåíèè ïåðåâîä÷èêà è ñòàðîñòû è íà÷àëèâñåõ âûòàëêèâàòü íà óëèöó.

Ïîñëå ðîäîâ ÿ áûëà î÷åíü ñëàáà. Áûñòðî äâèãàòüñÿíå ìîãëà. Âèäèìî, ýòî ðàçäðàæàëî íåìöåâ, îíè êðè÷àëèíà ñòàðîñòó, òîò íà ìåíÿ ïîäíÿëñÿ.

— Ïîòîðîïèñü, âåäüìà! — è ñî âñåé ñèëû ñõâàòèëìåíÿ çà ãðóäêè.

ß óñïåëà ñõâàòèòüñÿ çà êîñÿê è óäåðæàëà ðåáåí-êà. Ïîäñêî÷èë íåìåöêèé ñîëäàò è ñòàë íàñòîé÷èâî ìåíÿòîëêàòü â ñïèíó àâòîìàòîì. Íîãè îòåêëè è ñîâåðøåííîîíåìåëè. Íà ïîðîãå ÿ óïàëà.

— Ïîäíèìàéñÿ, — ïîäñêî÷èë ïåðåâîä÷èê è ïíóë ìåíÿâ áîê ñàïîãîì. Îí òÿæåëî ñîïåë, îäóòëîâàòîå ëèöî åãîïîáàãðîâåëî. Îí õîòåë åùå ðàç ïíóòü ìåíÿ, íî ïîäñêî÷èëíåìåöêèé ñîëäàò ñ ìåòàëëè÷åñêîé áëÿõîé íà ãðóäè, âñêè-

íóë àâòîìàò è ñîáðàëñÿ ðàçðÿäèòü åãî â ìåíÿ. Åãî îïåðå-äèëè ñîñåäêè — Ñîôüÿ Èãîëêèíà è Åâäîêèÿ Ìàêîâåé.Îíè âçÿëè äåâî÷êó è, ïîäõâàòèâ ìåíÿ ïîä ðóêè, ïîâåëè âñòðîé. Ó íàøåãî äîìà óæå òîëïèëèñü ÷åëîâåê äâåñòè æåí-ùèí ñ ðåáÿòèøêàìè.

×òî-òî êðèêíóë îôèöåð, åãî êîìàíäó ïîâòîðèë ïåðå-âîä÷èê, è êîëîííà äâèíóëàñü ïî Ñèìôåðîïîëüñêîé äîðî-ãå. Ïî áîêàì ÷åðåç êàæäûå äåñÿòü ìåòðîâ øàãàëè íåìöû ñàâòîìàòàìè. Ñ áîëüøèì òðóäîì ÿ ïåðåñòàâëÿëà îïóõøèåíîãè, ðÿäîì øëè ìîè äåòè. Æåíÿ – òðåõ è Âëàäèê –äâóõëåò. Îíè äåðæàëèñü çà ïîäîë þáêè, îò ýòîãî áûëî èäòèåùå òðóäíåå. Íî ìåíÿ ïîääåðæèâàëà Ñîôüÿ Èãîëêèíà.

Â òîì ìåñòå, ãäå ðàñïîëàãàëàñü íåôòåáàçà, ñòîÿë áîëü-øîé äîì. Â íåãî íàñ è çàãíàëè. Â äîìå áûëî õîëîäíî èñûðî. Âìåñòî ñòåêîë íà îêíàõ ðåøåòêè. Æåíùèíû ïî-ìîãëè ìíå ëå÷ü íà åäèíñòâåííóþ æåëåçíóþ êîéêó, ðÿäîìïðèìîñòèëèñü äåòè. Ïîæàëóé, ýòî «óáåæèùå» è ñïàñëîæèçíü ìíå è ãðóäíîìó ðåáåíêó, ïîòîìó ÷òî ëþäè ñòîÿëèäðóã âîçëå äðóãà íàñòîëüêî ïëîòíî, ÷òî òðóäíî áûëî äû-øàòü.

Òðè äíÿ è äâå íî÷è áåç âîäû, åäû è òóàëåòà. Ìíîãèåáûëè äîâåäåíû äî íåðâíîãî ïðèïàäêà, òåðÿëè ñîçíàíèå,çàäûõàëèñü îò íåâûíîñèìî òÿæåëîãî âîçäóõà, õîòÿ, êàçà-ëîñü, âåòåð ñêâîçèë. Êîãäà íàñòóïèëà âòîðàÿ íî÷ü, ñåðäöåó ìåíÿ ñòàëî îñòàíàâëèâàòüñÿ. Íîãè óæå íå øåâåëèëèñü,ðóêè îäåðåâåíåëè. Õîòåëîñü çàñíóòü, ãëàçà çàêðûâàëèñüñàìè, íî êàê òîëüêî îíè çàêðûâàëèñü, ìíå ìåðåùèëèñüîòåö è áðàò — èõ çàáðàëè óòðîì òîãî æå äíÿ.

Ìîåé ñåñòðå óäàëîñü ïðîáèòüñÿ ê âûõîäó, îíà ïîïðî-ñèëà êðóæêó âîäû äëÿ ìåíÿ. Íåìåö âûñëóøàë ïåðåâîä÷è-êà, êðèâî óñìåõíóëñÿ è òàê óäàðèë åå àâòîìàòîì, ÷òî ñåñ-òðà ïîòåðÿëà ñîçíàíèå. Áîëüøå íèêòî íå ïûòàëñÿ ÷òî-ëèáîïðîñèòü. Ïîçæå óçíàëè, ÷òî íàñ îæèäàë ñòðàøíûé è áåñ-÷åëîâå÷íûé ôèíàë — ñîææåíèå çàæèâî. Õâîðîñòîì áûëèîáëîæåíû âñå ñòåíû, ñòîÿëî íåñêîëüêî êàíèñòð ñ êåðîñè-íîì. Ïî÷åìó ñâîþ óãðîçó ôàøèñòû íå ïðèâåëè â èñïîë-íåíèå? Íå çíàþ. Ìîæåò áûòü, óñòàëè: âåäü áîëåå òðåõ


òûñÿ÷ ìóæ÷èí è ìàëü÷èøåê èìè áûëè ðàññòðåëÿíû íàêà-íóíå.

Íà èñõîäå òðåòüåãî äíÿ íàñ âûïóñòèëè. Íî äîìà æäà-ëî ñòðàøíîå èçâåñòèå — ðàññòðåëÿíû îòåö è áðàò...

Åëåíà Ìèõàéëîâíà íå ìîãëà äàëüøå ðàññêàçûâàòü, îíàãîðüêî çàïëàêàëà. Ïîòîì ñêâîçü ñëåçû ïðîãîâîðèëà:

— Êòî èõ ïîñëàë â íàøó ñòðàíó? Çà ÷òî îíè èñêîðå-æèëè ìîþ æèçíü? Áóäü ïðîêëÿòû Ãèòëåð è âñÿ åãî ôàøè-ñòñêàÿ ñâîðà! Çà âñå íåñ÷àñòüÿ, êàêèå îíè ïðèíåñëè ëþ-äÿì!..

«ÐÀÑÑÒÐÅËßÒÜÏÎÑËÅ ÇÀÕÎÄÀ ÑÎËÍÖÀ...»

Ìû ìåäëåííî ïîäõîäèëè êìåìîðèàëó íà Êðàñíîé ãîðêå.Êîãäà äî ðâà (òåïåðü oáíåñåí ãðà-íèòîì) îñòàâàëîñü íåñêîëüêî øà-ãîâ, Ãðèãîðèé Øóëüãà óïàë íàêîëåíè íà çåìëþ è ñêëîíèë ãîëî-âó, ïî ãëóáîêèì ìîðùèíàì åãîëèöà êàòèëèñü ñëåçû. ß îñòàíî-âèëñÿ êàê âêîïàííûé, çàòàèâ äû-õàíèå, íå øåâåëèëñÿ. Áîÿëñÿ ïðî-èçíåñòè ñëîâî, è ëèøüïî-îñåííåìó ïîðûâèñòûé âåòåðäîíîñèë äî ìåíÿ âçâîëíîâàííûéøåïîò è òÿæåëûå âçäîõè âåòåðà-íà.

Âîéíà çàñòàëà Ãðèãîðèÿ Ìè-õàéëîâè÷à â ðîäíîé Åâïàòîðèè.Îí è òîãäà, äî âîéíû, ðàáîòàë íàâîäîêà÷êå â ïîäñîáíîì õîçÿéñòâå. Íå ñòàë æäàòü, êîãäàïðèíåñóò ïîâåñòêó î ïðèçûâå íà ôðîíò, ïîøåë â âîåíêî-ìàò ñàì. Òàì Øóëüãå ñêàçàëè: «Èäèòå äîìîé è æäèòå. Âû-çîâåì». Âåðíóëñÿ Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷ íà ñâîþ âîäî-êà÷êó. À âñêîðå â ãîðîä ïðèøëè íåìöû.

5 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà â ïîìîùü ôàøèñòñêîìó 22-ìó ðàç-

âåäáàòàëüîíó è ïîëåâîé êîìåíäàòóðå ïðèáûë 105-é ïå-õîòíûé ïîëê äëÿ óíè÷òîæåíèÿ ìîðñêîãî äåñàíòà. Ñðàçóæå íà÷àëèñü ïîâàëüíûå àðåñòû ìóæñêîãî íàñåëåíèÿ ãî-ðîäà.

— Ðàíî óòðîì 6 ÿíâàðÿ, ïîä âèäîì áîðüáû ñ ïàðòèçà-íàìè, íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ïðèêàçàëî àðåñòîâûâàòüâñåõ ïîäîçðåâàåìûõ, — ðàññêàçûâàåò Ãðèãîðèé Ìèõàé-ëîâè÷, — â òîì ÷èñëå àðåñòîâàëè ìåíÿ, Äìèòðèÿ Êîëåñ-íèêîâà, Ñòåïàíåíêî ñ ñûíîì. Ïðèâåëè â êîìåíäàòóðó.Óñòàâøèé è ðàçúÿðåííûé îôèöåð ìåëüêîì âçãëÿíóë íàíàñ, æåñòîì ïîêàçàë â ñòîðîíó ïîäâàëà. Óòðîì ñëåäóþùå-ãî äíÿ ïîãíàëè íàñ â ðàéîí Ïåðåñûïè. Âî äâîðå ñåëüõîç-ñíàáà ñîáðàëè íåñêîëüêî òûñÿ÷ ÷åëîâåê. Â îñíîâíîì ñòà-ðèêîâ è ìàëü÷èøåê.

Øåë ìåëêèé ñíåã, äóë õîëîäíûé âåòåð. Ïîä îòêðû-òûì íåáîì ëþäè ïðîìîêëè, ïðîäðîãëè. Ñûí Èâàíà Ñòåïà-íåíêî áûë â ëåãêîì ïàëüòèøêå. Îí î÷åíü çàìåðç. ß ñêè-íóë ñâèòåð è îòäàë åìó.

— Íàäåâàé, ïàðåíü. Òåáå åùå æèòü äà æèòü. À ÿ óæêàê-íèáóäü ïåðåáüþñü.

— Ñïàñèáî, — ïîâåñåëåë ìëàäøèé, è åãî ãëàçà áëàãî-äàðíî áëåñíóëè íà íåìûòîì ïîõóäåâøåì ëèöå.

Íå äîãàäûâàëñÿ ÿ, ÷òî ÷åðåç íåñêîëüêî ÷àñîâ óæ íè-êîãäà íå ïîòðåáóåòñÿ åìó ýòîò ñâèòåð.

Êóäà íàñ ïîâåäóò? Ýòîò âîïðîñ çàäàâàë ñåáå êàæäûé,êòî â òå äâà äíÿ ìåñèë ãðÿçü è ìåðç â ýòîì çàãîíå. Îäíèãîâîðèëè, ÷òî ïîøëþò ïîä Êåð÷ü èëè Ïåðåêîï íà îáîðî-íèòåëüíûå ðàáîòû, äðóãèå óòâåðæäàëè, ÷òî îòïðàâÿò âÃåðìàíèþ. È íå çíàëè ìû òîãäà, ÷òî âñòóïèë â ñèëó ïðè-êàç êîìàíäóþùåãî 17-é àðìèåé Ýðâèíà Åíåêêå î ìàññî-âûõ ðàññòðåëàõ.

Íå çíàëè åâïàòîðèéöû è î äèðåêòèâå ôàøèñòñêîãîïðàâèòåëüñòâà, îáÿçûâàâøåé íåìåöêèõ ñîëäàò ïðîÿâ-ëÿòü «...ïîëíóþ áåçæàëîñòíîñòü ê ãðàæäàíñêîìó íàñå-ëåíèþ, óíè÷òîæàòü âñåõ ïàðòèçàí è òåõ ñîâåòñêèõ ëþ-äåé, êîòîðûå áóäóò îêàçûâàòü õîòü ìàëåéøååñîïðîòèâëåíèå èëè îêàæóòñÿ çàïîäîçðåííûìè â ñî÷óâ-


ñòâèè ïàðòèçàíàì. Âñå ïîäîçðåâàåìûå äîëæíû áûòü ðàñ-ñòðåëÿíû áåç ñóäà».

Â ïîëäåíü âòîðîãî äíÿ ê âîðîòàì áàçû ïîäêàòèë íàìîòîöèêëå îôèöåð ïîëåâîé æàíäàðìåðèè. Îí êîðîòêîïðèêàçàë: «Ïîñëå çàõîäà ñîëíöà ðàññòðåëÿòü».

Êòî-òî ýòó ôðàçó óñëûøàë, è ñòðàøíàÿ âåñòü ìîìåí-òàëüíî ðàçíåñëàñü ñðåäè îáðå÷åííûõ. Íî íå âåðèëîñü, ÷òîòàêîå æåñòîêîå ðàñïîðÿæåíèå ìîãóò ïîçâîëèòü ëþäè âíàø öèâèëèçîâàííûé âåê.

...Êîëîííà äâèãàëàñü ìåäëåííî, îâ÷àðêè íà äëèííûõïîâîäêàõ íàáðàñûâàëèñü íà èäóùèõ ñ êðàþ. Îò ÷üåãî-òîïèíêà ñîáàêà âçâûëà, ðàçäàëñÿ ïèñòîëåòíûé âûñòðåë.Êîãäà âûøëè çà ãîðîä, îäèíî÷íûå âûñòðåëû ñòàëè ðàçäà-âàòüñÿ ÷àùå, óáèòûå îñòàâàëèñü íà äîðîãå. Çà êîëîííîéñòåëèëñÿ êðîâàâûé ñëåä. Ëþäè ìåäëåííî áðåëè ê ñâîåéáðàòñêîé ìîãèëå. Ñâîþ ñêîðóþ ñìåðòü îò÷åòëèâî îñîç-íàë êàæäûé, êîãäà ïåðåøëè ïåðåêðåñòîê äîðîãè, âåäóùåéíà Ñèìôåðîïîëü.

— Íàâåðíîå, îíè íàñ ïîïóãàþò è îòïóñòÿò? — æà-ëîáíûì ãîëîñîì ñïðîñèë ìàëü÷èøêà, ñûí Èâàíà Ñòåïà-íåíêî. Îí áûë î÷åíü áëåäåí, ãóáû ïîñèíåëè, â ãëàçàõ ñòî-ÿë òàêîé ñòðàõ, ÷òî ÿ íå âûäåðæàë, îòâåðíóëñÿ è ïîñïåøèëåãî óñïîêîèòü:

— Âîçìîæíî, âîçìîæíî. Âåäü îíè òîæå ëþäè.Íà Êðàñíîé ãîðêå, íà ñêëîíå, êîòîðûé óõîäèò â ñòî-

ðîíó ïîñåëêà Çàîçåðíîãî, íàì ïðèêàçàëè ëå÷ü íà çåìëþ.Çàòåì ãðóïïàìè ïî äâàäöàòü ÷åëîâåê ïîäâîäèëè êî ðâó èñòàâèëè íà êîëåíè ëèöîì ê ÿìå. Ðàçäàâàëàñü àâòîìàòíàÿî÷åðåäü, è ëþäè ïàäàëè âíèç. Òàê ïîâòîðÿëîñü ìíîãî ðàç,ïîêà î÷åðåäü íå äîøëà äî ìåíÿ.

Íà êðàþ ñâîåé ìîãèëû âäîõíóë ïîëíîé ãðóäüþ ìî-ðîçíûé âîçäóõ, ïîñìîòðåë íà ëîõìàòûå îáëàêà, íèçêî ïîë-çóùèå íàä çåìëåé... ×òî-òî ãàðêíóë îôèöåð, óäàðèëà àâ-òîìàòíàÿ î÷åðåäü. Òðåñê àâòîìàòîâ çàãëóøèë äó-øåðàçäèðàþùèå ñòîíû è âîïëè. ß ïîâåðíóë ãîëîâó ê Íè-êîëàþ Êîðæó, õîòåë áûëî ñêàçàòü «Ïðîùàé, äðóã», êàêïî÷óâñòâîâàë òîë÷îê â ïëå÷î, ïîòåðÿë ðàâíîâåñèå è ñêà-

òèëñÿ â ðîâ, ãäå óæå ëåæàëà íå îäíà ñîòíÿ ðàññòðåëÿí-íûõ. Ñëåäîì ïîâàëèëèñü, ñìåðòåëüíî ñðàæåííûå Êîðæ,Ñòåïàíåíêî è åãî ñûí.

Ëåæó íè æèâîé íè ìåðòâûé. Ñëûøó, ñòðåêî÷óò àâ-òîìàòû. Íà ìåíÿ ïàäàþò íîâûå æåðòâû. Òåëà óáèòûõ âñåñèëüíåå äàâÿò íà ìåíÿ, ñòàíîâèòñÿ òðóäíåå è òðóäíååäûøàòü. ×óâñòâóþ, ÷òî óæå âåñü ìîêðûé îò êðîâè, à îíàâñå ëüåòñÿ è ëüåòñÿ, ãäå-òî âíèçó æóð÷èò òîíêèì ðó÷åé-êîì. Íî æèâ! Â äóøå êèïåëà ñìåñü ðàäîñòè, îò÷àÿíèÿ,çëîñòè. Çëîñòü áðàëà âåðõ è, êàê áåíçèí, âñïûõèâàëà,ñëèçûâàÿ ìûñëè îá îïàñíîñòè. Ðàñòàëêèâàþ åùå íå îñ-òûâøèå òåëà, ìåäëåííî êàðàáêàþñü ââåðõ. Ïðèñëóøàë-ñÿ, ñòðåëüáû íå ñëûøíî, ðàçãîâîðîâ òîæå. Íàêîíåö âûá-ðàëñÿ.

Íî÷ü òåìíàÿ-òåìíàÿ, â äâóõ øàãàõ íè÷åãî íå âèäíî.Òîëüêî ñîáðàëñÿ áåæàòü ñ ýòîãî ñòðàøíîãî ìåñòà, ñàì íåçíàÿ åùå êóäà, êàê ïîñëûøàëñÿ ñòîí: «Ïîìîãèòå!».

Ïîäõîæó. Âèæó, Äìèòðèé Êîëåñíèêîâ ïðèäåðæèâàåòëåâóþ ðóêó. Ðàíåí. Ïîìîã åìó âûáðàòüñÿ èç ðâà. Ïîòîììû ñ íèì âûòàùèëè åùå íåñêîëüêî ÷åëîâåê. Èìåí èõ ÿíå ñïðàøèâàë, íå äî çíàêîìñòâà áûëî. Âûæàâ êðîâü èçðóáàøêè è øòàíîâ, ÿ îòïðàâèëñÿ â ñîñåäíåå ñåëî Êóð-ìàí-Àäæè, ãäå æèëà ñåñòðà ìîåé æåíû. Îòñèæèâàëñÿ âñàðàå äî âåñíû. Îäíàæäû â äîì ïðèøåë ñòàðîñòà:

— Çíàþ, ÷òî ó òåáÿ æèâåò òâîé ðîäñòâåííèê. Ïóñòüóõîäèò, ÿ äîêëàäûâàòü íå ñòàíó, íî è îí íàñ ïóñòü íå ïîä-âîäèò.

Ïîñëå ýòîãî íà÷àëèñü äíè ìîåãî ñêèòàíèÿ âîêðóã Åâ-ïàòîðèè. Äóìàë, íàáðåäó ãäå-íèáóäü íà ïàðòèçàí. Íàäåÿë-ñÿ, íî íå íàøåë. È òåïåðü, ìíîãî ëåò ñïóñòÿ, ñåðäöå ñæè-ìàåòñÿ îò óæàñîâ ãèòëåðîâñêîãî «íîâîãî ïîðÿäêà».

Ðàññòðåëû è âèñåëèöû ïîêðûëè Êðûì! Íå çíàë Ãðè-ãîðèé Ìèõàéëîâè÷, ÷òî â òîò âå÷åð, êîãäà îí âûêàðàáêè-âàëñÿ èç ìîãèëû, Æóêîâñêàÿ óñòðîèëà ïèð íà íàáåðåæ-íîé. Ïåðåä ñîáðàâøèìèñÿ âûñòóïèë êîìåíäàíò. Îíîáúÿâèë, ÷òî çà îáåçâðåæèâàíèå âàæíûõ áîëüøåâèñòñ-êèõ êîìàíäèðîâ è óíè÷òîæåíèå ñîâåòñêèõ ïàðòèçàí íå-


ìåöêîå êîìàíäîâàíèå íàãðàäèëî Áîññ-Æóêîâñêóþ è äðó-ãèõ ïîñîáíèêîâ.

Â ñâîåé áëàãîäàðñòâåííîé ðå÷è îíà ñêàçàëà: “Ïîëó-÷àÿ ýòó âûñîêóþ íàãðàäó, ÿ îáÿçóþñü áîðîòüñÿ ñ ïàðòèçà-íàìè, êîììóíèñòàìè è åâðåÿìè äî ïîñëåäíåé êàïëè êðî-âè. Áëàãîäàðþ íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå è Àäîëüôà Ãèòëåðàçà âûñîêóþ íàãðàäó”.

"ÊÀÊ ÐÀÑÑÒÐÅËßËÈ ÌÎÅÃÎ ÎÒÖÀ..."Èíîé ðàç ïîðàæàåøüñÿ: ñêîëüêî â îäíîé ÷åëîâå÷åñ-

êîé ñóäüáå áûâàåò íàêðó÷åíî, âïîðó èñòîðèþ ñòðàíû ïîíåé èçó÷àòü. Âîò, êàçàëîñü áû, ñàìûé îáûêíîâåííûé ÷å-ëîâåê–Íèêîëàé Ñàâåëüåâè÷ Ãàðáóçîâ, 69-òè ëåò îò ðîäó,

ñêðîìíûé ðàáî÷èé àâèàìàñòåð-ñêèõ, òåïåðü ïåíñèîíåð, à âãëÿ-äèñü â åãî æèçíü–÷åãî òîëüêîíå óâèäèøü.

Ðîäîñëîâíàÿ Íèêîëàÿ Ñàâå-ëüåâè÷à óõîäèò êîðíÿìè â Çà-ïîðîæñêóþ Ñå÷ü. Â êîíöå 16-ãîâåêà ðàçäèðàåìàÿ âíóòðåííèìèïðîòèâîðå÷èÿìè Ïîëüøà ñäàëàñâîè ïîçèöèè â ÏðàâîáåðåæíîéÓêðàèíå Àâñòðî-Âåíãðèè, à íàËåâîáåðåæüå è þãå óêðåïèëàñüÐîññèÿ. Ïî âûñî÷àéøåìó óêàçóÅêàòåðèíû îáîçû áûâøèõ çàïî-ðîæöåâ ïîòÿíóëèñü íà Óðàë, àíåêîòîðàÿ ÷àñòü êàçàêîâ ïîäà-ëàñü â Êðûì è ñåëèëàñü â ñòåï-

íûõ áàëêàõ. Òàê îêàçàëñÿ ïðàäåä Íèêîëàÿ â Êðûìó.Â 1853 ãîäó åãî äåä Èâàí Ãàðáóçîâ, òîãäà ïàðåíåê, ïðè-

íèìàåò ó÷àñòèå â îáîðîíå Ñåâàñòîïîëÿ, ãäå è çíàêîìèòñÿñ ìåäñåñòðîé Åôðîñèíüåé. Îäíàæäû Èâàíà è Åôðîñèíüþðàíèëî êàðòå÷üþ. Ïðàâäà, Èâàíà ëåãêî çàäåëî, à âîò Åô-ðîñèíüÿ îñòàëàñü áåç íîãè. Êàçàê íå áðîñèë êàçà÷êó, ïî-æåíèëèñü. Áûëî ó íèõ ìíîãî äåòåé.

Ïåðâàÿ ìèðîâàÿ, à çàòåì ãðàæäàíñêàÿ ÷óòü íå ñêîñè-ëè Ãàðáóçîâûõ ïîä ñàìûé êîðåøîê. Èç âñåõ Ãàðáóçîâûõîñòàëñÿ â æèâûõ ñàìûé ìëàäøèé –Ñàâåëèé, õîòÿ è áûëâåñü èçðàíåí. Îí íå ïîçâîëèë çàñîõíóòü äðåâó Ãàðáóçî-âûõ. Ðîäèëèñü äâà ñûíà –Èâàí è Íèêîëàé, äà äî÷êà Ìà-ðèÿ.

Ñàâåëèé Èâàíîâè÷ ñëàâèëñÿ íà âñþ Åâïàòîðèþ êóç-íå÷íûì ìàñòåðñòâîì: ÷òî ëîøàäü ïîäêîâàòü, ÷òî âåÿëêóèëè ñåÿëêó îòðåìîíòèðîâàòü, âñå îí ìîã. Ãîðîä ïîñòîÿí-íî ðîñ, ïîÿâëÿëèñü íîâûå ñàíàòîðèè, äîìà îòäûõà, æèçíüóëó÷øàëàñü, äåòè õîäèëè â øêîëó, ëþäè ñòðîèëè ïëàíûíà áóäóùåå.

Íî íà÷àëàñü âîéíà. Âîò êàêóþ çàðóáêó îíà îñòàâèëàâ ïàìÿòè Íèêîëàÿ Ñàâåëüåâè÷à.

– Ñàìîå ñòðàøíîå, êàê ðàññòðåëÿëè ìîåãî îòöà, –âñïîìèíàåò Íèêîëàé. – Ñ ïåðâîãî äíÿ îêêóïàöèè Åâïà-òîðèè íåìöû íà÷àëè ñîðòèðîâàòü ãîðîæàí ïî íàöèîíàëü-íîñòÿì, à çàòåì ñòàëè ïëàíîìåðíî ðàññòðåëèâàòü. Ïåðâîéáûëà óíè÷òîæåíà áîëüøàÿ ãðóïïà åâðååâ, ïîòîì êàðàè-ìîâ, à òàì è äî îñòàëüíûõ äîáðàëèñü. Â ÿíâàðå 1942 ãîäàäîøëà î÷åðåäü äî íàøåé ñåìüè. 6 ÿíâàðÿ óòðîì çàáðàëèìîåãî îòöà, ìåíÿ è äâîþðîäíîãî áðàòà Àëåêñàíäðà. Áûëîìíå òîãäà 13 ëåò, à Àëåêñàíäðó–14. Îòåö áûë òÿæåëî áî-ëåí, ïîýòîìó íà ôðîíò åãî íå âçÿëè. Â òå äíè – 6 è 7ÿíâàðÿ –âñå ìóæñêîå íàñåëåíèå îò 13 äî 70 ëåò ñîáðàëèçà ïðîâîëî÷íîé èçãîðîäüþ. Íàñ áûëî áîëåå äâóõ òûñÿ÷÷åëîâåê.

Ñóäüáà îêàçàëàñü êî ìíå áëàãîñêëîííîé. Êîãäà ÿ, ïðè-æàâøèñü ê îòöó, ãîòîâ áûë ðàçðûäàòüñÿ, ìåíÿ ïîçâàëàæåíùèíà-òàòàðêà. Îíà íàñòóïèëà íîãîé íà íèæíèé ðÿäêîëþ÷åé ïðîâîëîêè, îáõâàòèëà þáêîé âåðõíèé ðÿä, ÿ áû-ñòðî ïðîëåç. Æåíùèíà ñïðÿòàëà ìåíÿ â ñâîåé øèðîêîéþáêå, è íàäçèðàòåëü íè÷åãî íå çàìåòèë... Âñåõ îñòàâøèõ-ñÿ çà èçãîðîäüþ ðàññòðåëÿëè çà ãîðîäîì â òàíêîâîì ðâó.

Íà ñëåäóþùèé äåíü, ïðåîäîëåâàÿ ñòðàõ, ìû ñ ìàòå-ðüþ îòïðàâèëèñü íà ìåñòî ðàññòðåëà. Ïåðâûì ÿ óâèäåëòðóï ñîñåäà Èâàíà Äåìèäîâè÷à ×óìà÷åíêî. Ïîòîì íàì


ïîïàëñÿ ïîëóøóáîê îòöà, à ñàì îí ñèäåë, ïðèñëîíèâøèñüê ñòåíå ðâà, ïðèêðûâ ãîëîâó ëàäîíüþ, âèäèìî, òàê ïû-òàëñÿ çàùèòèòüñÿ îò ôàøèñòñêîé ïóëè. Ðÿäîì ëåæàëÀëåêñàíäð, ó êîòîðîãî òîæå áûëà äûðêà â ãîëîâå. Íàäáðàòñêîé ìîãèëîé ïîäíèìàëñÿ áóðûé ïàð, òðóïû øåâå-ëèëèñü îò òîãî, ÷òî îñåäàëè ïîä ñîáñòâåííîé òÿæåñòüþ.Æåíùèíû, èõ áûëî ìíîãî, ïëàêàëè ìîë÷à, ÷òîáû íåìöûíå óñëûøàëè...

ÄÅÐÅÂÜß ÍÅ ÃÎÂÎÐßÒ, ÍÎ ÏÎÌÍßÒÊîãäà ãèòëåðîâöû âîðâàëèñü â ãîðîä, Ñîâåòñêîé âëà-

ñòè íå èñïîëíèëîñü åùå è 24-õ ëåò. Íî öåëîå ïîêîëåíèåðîäèëîñü è âñòàëî íà íîãè çà ñîâåòñêîå âðåìÿ. Ýòî áûëèëþäè óæå ñ íîâîé ïñèõîëîãèåé, ñ íîâûìè, ÷åòêî îïðåäå-ëèâøèìèñÿ ïîíÿòèÿìè î äîáðå è çëå.

Äîáðîòà è ãóìàííîñòü — ñóòü õàðàêòåðà ñîâåòñêîãî÷åëîâåêà.

ßêîâ Áîëåê ðîäèëñÿ â Åâïàòîðèè â 1920 ãîäó â ñåìüåðàáî÷åãî. Ó÷èëñÿ â øêîëå. Ïîòîì ñòàë ìàñòåðîì â ïàðèê-ìàõåðñêîé, ÷òî è ïîíûíå íàõîäèòñÿ íà óëèöå Ðåâîëþöèè.Ïîëþáèë äåâóøêó, ðàáîòàâøóþ òàì æå, — Òàìàðó Ïàí-÷èøèíó.

Ñûãðàëè ñâàäüáó, ñòàëè æäàòü ðåáåíêà. Íî íà÷àëàñüâîéíà.

— ßêîâ ñðàçó æå ïîïàë â êîìàíäó, êîòîðàÿ çàíèìà-ëàñü ýâàêóàöèåé ó÷ðåæäåíèé, ñêëàäîâ, — ðàññêàçûâàåòÒàìàðà Ìèõàéëîâíà Ïàí÷èøèíà. — Âå÷åðàìè îí óõîäèëíà ïàòðóëèðîâàíèå ïî ãîðîäó. Ìû öåëûìè äíÿìè íå âè-äåëèñü. È âîò Åâïàòîðèþ îêêóïèðîâàëè íåìöû, ßêîâàíèãäå íå áûëî. Óæå ïîñëå ðîäîâ ÿ óçíàëà, ÷òî ìóæ è åùåíåñêîëüêî ÷åëîâåê íå óñïåëè âûåõàòü èç ãîðîäà è ñêðû-âàþòñÿ â ïîäâàëå äîìà Èñààêà Êóøóëÿ.

ßêîâó ñîîáùèëè, ÷òî ó íàñ ðîäèëñÿ ñûí, è îí íå âû-òåðïåë, ïðèøåë íî÷üþ äîìîé. Íî íåäîáðûé ÷åëîâåê âûñ-ëåäèë åãî è äîëîæèë â ïîëèöèþ.

Óòðîì íàãðÿíóëè íåìöû, à ñ íèìè ïðåäàòåëè Äåâêèíè Áóðÿê. ßêîâ óñïåë óéòè íåçàìå÷åííûì. Íå íàéäÿ ìóæà,

íåìöû çàáðàëè ìåíÿ è ìîþ ìëàäøóþ ñåñòðó Òàôèëèþ,êîòîðîé òîãäà áûëî äåñÿòü ëåò.

Ïðèâåëè íàñ â ïîëèöåéñêèé ó÷àñòîê è çàïåðëè â îò-äåëüíîé êîìíàòå. Ïðîøëî óæå âîñåìü ÷àñîâ, à íàñ íå âû-ïóñêàëè. ß ïåðåæèâàëà çà ðåáåíêà. Îí îñòàëñÿ îäèí, ãî-ëîäíûé, â õîëîäíîé êîìíàòå.

Âäðóã ñ øóìîì ðàñïàõíóëàñü äâåðü, è â ó÷àñòîê âëå-òåë ßêîâ. Ìû óñëûøàëè åãî ãîëîñ:

— ß — ßêîâ Áîëåê. ß íå çíàþ òåõ æåíùèí, êîòîðûõâû çàáðàëè óòðîì!

Íàñ ââåëè â äåæóðíóþ êîìíàòó. ßêîâ ìåëüêîì âçãëÿ-íóë íà ìåíÿ è ñíîâà ãðîìêî ñêàçàë:

— ß íå çíàþ ýòó æåíùèíó!Îí ïîâòîðèë ýòî íåñêîëüêî ðàç, ïîêà åìó ñâÿçûâàëè

ðóêè.ß ïîíÿëà, ÷òî ßêîâ äîáðîâîëüíî îòäàåò ñåáÿ â ðóêè

ïàëà÷åé, ÷òîáû ñïàñòè æèçíü ìíå è ðåáåíêó. Íàñ âûïóñ-òèëè. Òðè äíÿ è òðè íî÷è êàðàòåëè äåðæàëè â ïîäâàëåìîåãî ìóæà. Âïîñëåäñòâèè ïî ðàíàì íà ðóêàõ, ëèöå, ãîëî-âå, íîãàõ ìîæíî áûëî oïðåäåëèòü, êàê ïðîøëè äëÿ íåãîýòè òðè äíÿ...

– Ñêàæè ìíå, Áîëåê, òû åâðåé? — âûïÿ÷èâàÿ õîëå-íûé ïîäáîðîäîê, ñïðîñèë Äåâêèí.

— ß êàðàèì.— ß òàê è ïîëàãàë. — Äåâêèí âûòàùèë èç-çà ãîëåíè-

ùà ñàïîãà ïëåòü, èãðàÿ åþ, âïëîòíóþ ïðèáëèçèëñÿ ê ßêî-âó.

— Êàðàèìû ëþáÿò ôàðøèðîâàííóþ ðûáó, íå òàê ëè,Áîëåê?

— Î÷åíü âêóñíîå áëþäî, — îòâåòèë ßêîâ.— ß ïðåäïî÷èòàþ íåìåöêóþ êóõíþ, — îñêàëèëñÿ

Äåâêèí.— Õîëóé âñåãäà åñò ñ õîçÿéñêîãî ñòîëà, — ãðîìêî

ñêàçàë Áîëåê.Õîëåíîå ëèöî Äåâêèíà ïîêðàñíåëî. Îí âûòåð î ïîëû

áóøëàòà ðàçîì âñïîòåâøèå ëàäîíè, ðàçìàõíóëñÿ, è ïëåòü,ïðîñâèñòåâ íàä óõîì, áîëüíî âïèëàñü â ïëå÷î ßêîâà.


— Ñêàæè ìíå, ëþáèòåëü ôàðøèðîâàííîé ðûáû, ñ êåìèç ìåñòíûõ ðóêîâîäèòåëåé òû ñâÿçàí?

— Òåñíóþ ñâÿçü ïîääåðæèâàþ ñ ñîâåòñêèìè ëþäüìè!— êðèêíóë ßêîâ.

— Òû çíàåøü, êàê íåìöû îòíîñÿòñÿ ê áîëüøåâèêàìè åâðåÿì? — áàãðîâåÿ, ñïðîñèä Äåâêèí.

— ß çíàþ, êàê ñîâåòñêèé íàðîä îòíîñèòñÿ ê ïðåäàòå-ëÿì.

Äåâêèí îñòåðâåíåëî ñòàë ñòåãàòü óçíèêà ïëåòêîé. Óñ-òàâ, ïðîõðèïåë:

— Ïîøåë âîí!ßêîâ óâåëè â ïîäâàë. Îí â èçíåìîæåíèè ñâàëèëñÿ íà

ïîë. Ñûðîñòü ïðîáèâàëàñü äàæå ÷åðåç ôóôàéêó. ßêîâ çà-êðûë ëèöî ðóêàìè. Ñêîëüêî æå âñå ýòî áóäåò ïðîäîëæàòü-ñÿ?

Â ïðåäðàññâåòíûõ ñóìåðêàõ ó âõîäà ïîñëûøàëñÿ ãî-ëîñ Äåâêèíà:

— Ïîäíèìàéñÿ, ñêîòèíà!– ïëåòêà ñíîâà ñî ñâèñòîìîïóñòèëàñü íà ãîëîâó Áîëåêà.

Äîëãî áåñèëñÿ êàðàòåëü, îñêîðáëÿÿ, ãðîçèëñÿ ïîâåñèòüæåíó è ðåáåíêà, à ïîòîì ïðèêàçàë ñòàòü íà êîëåíè.

— À òåïåðü ñïëÿøè “Áàðûíþ”, — åõèäíè÷àë îí.— Ìàññîâèê-çàòåéíèê! — çëî ñïëþíóë ßêîâ, âñòà-

âàÿ. È âíîâü — çâåðñêèå ïîáîè.Ïîñëåäíþþ íî÷ü ßêîâ íå ñîìêíóë ãëàç. Îí íàïðÿ-

æåííî æäàë ðàññâåòà, æäàë, êîãäà â äâåðÿõ ïîÿâÿòñÿ êà-ðàòåëè è íà÷íóò íîâûå îñêîðáëåíèÿ, íîâûå íàäðóãàòåëü-ñòâà íàä åãî ÷åëîâå÷åñêèì äîñòîèíñòâîì..

Óòðîì âîøëè òðîå — äâà íåìöà è Äåâêèí, êîòîðûéçà÷åì-òî ïðèíåñ ñ ñîáîþ ïóñòûå áóòûëêè..

— Âñòàâàé, — Äåâêèí ïíóë íîãîé ßêîâà è òóò æåñòàë ðàçáèâàòü áóòûëêè î öåìåíòíûé ïîë. Îñêîëêè áðûç-ãàìè ðàçëåòàëèñü â ñòîðîíû.

Äâîå ïîäõâàòèëè ïîä ðóêè è ïîñòàâèëè Áîëåêà ãîëû-ìè íîãàìè íà áèòîå ñòåêëî. Ñòðàøíàÿ áîëü ïðîíçèëà ñòóï-íè. Îí âöåïèëñÿ â âîðîòíèêè êàðàòåëåé è ïîâèñ. Òîãäàîíè âûâîëîêëè åãî íà óëèöó è áðîñèëè íà ïîâîçêó. Òàì

óæå ëåæàë ñâÿçàííûì êàêîé-òî ìóæ÷èíà (èçâåñòíîëèøü åãî èìÿ — Èâàí).

— 27 íîÿáðà 1941 ãîäà ÿ ïîøëà ðåãèñòðèðîâàòü ñûíà,— ïðîäîëæàåò ðàññêàç Òàìàðà Ìèõàéëîâíà. — Äåíü áûëõîëîäíûé, ìîðîñèë ìåëêèé äîæäèê. Âäðóã íà óëèöå ïî-ÿâèëèñü íåìöû ñ ñîáàêàìè. Îíè ñãîíÿëè âñåõ ê ñàäèêó,ãäå ñåé÷àñ ìàãàçèí «Ñþðïðèç». Êîãäà ÿ ïîäîøëà ïîáëè-æå, òî óâèäåëà íà äåðåâüÿõ äâå âåðåâêè. ß ïðîòèñíóëàñüâïåðåä. Èç-çà ïîâîðîòà ïîÿâèëàñü ïîâîçêà, íà êîòîðîéñèäåëè äâà ÷åëîâåêà. Â îäíîì ÿ ñðàçó óçíàëà ßêîâà, íîåùå íå ñîîáðàçèëà, ÷òî åãî ïðèâåçëè íà êàçíü.

Êîãäà òåëåãà îñòàíîâèëàñü, ôàøèñò òîëêíóë ßêîâààâòîìàòîì, îí ðàçâåðíóëñÿ è óäàðèë íåìöà â ëèöî. Òóòæå ðàçäàëñÿ ãëóõîé âûñòðåë. ßêîâ óïàë. Äâà íåìöà ïîä-ñêî÷èëè ê íåìó, ïðèïîäíÿëè è íàáðîñèëè ïåòëþ íà øåþ.Ðÿäîì ïîâåñèëè Èâàíà.

Íà äðóãîé äåíü ó íàñ äîìà ïîÿâèëñÿ ïîëèöàé è ñêà-çàë, ÷òîáû ìû óøëè èç ãîðîäà. Èíà÷å áóäåì ðàññòðåëÿíû.

Âå÷åðîì ñòàðåíüêàÿ íàøà ìàìà, ÿ ñ ñûíîì Âîëîäåé èñåñòðåíêîé Òàôèëèåé óøëè èç ãîðîäà. Ìû õîäèëè ïî äå-ðåâíÿì, ïðîñèëè ìèëîñòûíþ, à âåñíîé è ëåòîì íàíèìà-ëèñü íà ðàáîòó ê íîâîÿâëåííûì êóëàêàì.

Òà çèìà ñîðîê âòîðîãî ãîäà ñòîÿëà ñóðîâàÿ, êàê ñàìàâîéíà.

Âåðíóëèñü ìû â ñâîþ êâàðòèðó 14 àïðåëÿ 1944 ãîäà,ïîñëå òîãî êàê ñîâåòñêèå âîéñêà îñâîáîäèëè íàø ãîðîä.

— Â÷åðà ÿ ïðîõîäèëà ìèìî ñàäèêà, — âñòóïàåò â ðàç-ãîâîð Òàôèëèÿ Ìèõàéëîâíà Ïàí÷èøèíà. — Îñòàíîâèëàñüó òîãî äåðåâà. Ïûøíî ðàñïóñòèëàñü åãî êðîíà. ß ïîäóìàëà:ñòîèò äåðåâî, íå ãîâîðèò, íî ïîìíèò òó òðàãåäèþ.

ËÅÒÈÒÅ, ÃÎËÓÁÈ, ËÅÒÈÒÅ...Â äîìå ¹ 32 ïî óëèöå 8-ãî Ìàðòà â ãîðîäå Åâïàòîðèè

ìåíÿ âñòðåòèëè ïðèâåòëèâî. Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ Ìèäèêàðèïðèãëàñèë â êîìíàòó, ïðåäëîæèë ñòóë, à ñàì îñòàëñÿ ñòî-ÿòü. Ïîÿñíèë, ïðåäóïðåæäàÿ ìîé âîïðîñ:

— Ìíå òàê ëåã÷å..


Òðè ÷àñà äëèëàñü íàøà áåñåäà, è âñå ýòî âðåìÿ, îïåð-øèñü ðóêàìè î ñòîë, Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ ñòîÿë. Òîëüêî âêîíöå áåñåäû ÿ ïîíÿë, ÷òî îí íå â ñîñòîÿíèè ñèäåòü: èëèñòîèò, èëè ëåæèò. Ïîæèçíåííûå ôèçè÷åñêèå ñòðàäàíèÿ

— âîò ïîñëåäñòâèÿ ôàøèñòñêèõèçäåâàòåëüñòâ, êîòîðûå åìó ïðè-øëîñü èñïûòàòü.

Òðóäíî îñòàâàòüñÿ áåññòðà-ñòíûì, íå ïîääàòüñÿ ýìîöèÿì,êîãäà íà òåáÿ ñêîðáíî ãëÿäÿòïîòóõøèå ãëàçà, êîãäà âèäèøüñòðàäàíèÿ ÷åëîâåêà è áåññèëåíîáëåã÷èòü åãî áîëü.

— Â òî íîÿáðüñêîå óòðî 1941ãîäà ÿ âûøåë èç äîìà, ÷òîáû ðàç-äîáûòü êîðì äëÿ ãîëóáåé, — ðàñ-ñêàçûâàåò Ïàâåë Ôåäîðîâè÷. —Ñ äåòñòâà ëþáëþ ýòèõ ïòèö èâñåãäà äåðæàë èõ äâà-òðè äåñÿò-

êà, íî êîãäà ïðèøëè íåìöû,îíè ðàñêëåèëè ïðèêàç, êîòî-ðûé êàòåãîðè÷åñêè çàïðåùàë äåðæàòü ñîáàê è ãîëóáåé, àèìåþùèõñÿ ïðåäëàãàëîñü óíè÷òîæèòü. Ñðîê — îäèí äåíü.Ñîáàê ìû íå äåðæàëè. Ãîëóáåé ÿ ðàçîãíàë, ãîëóáÿòíþ ðàç-ðóøèë. Íî ñåìü ãîëóáåé âñå-òàêè îñòàâèë è ñêðûâàÿ èõ âãëóáîêîì ÿùèêå, èç êîòîðîãî îíè âûëåòåòü íå ìîãëè.

Âîçâðàùàëñÿ ÿ ðàññòðîåííûé, òàê êàê êîðìà íå äîñ-òàë: íåìöû ïîáûâàëè âî âñåõ äâîðàõ è âûñêðåáëè çåðíîäî ãðàììà. Íå óñïåë ÿ ïåðåñòóïèòü ïîðîã äîìà, êàê ïîäî-øëà ñòàðøàÿ ñåñòðà Çèíà è ñ òðåâîãîé ñêàçàëà:

— Ïàøêà, ïðèõîäèëè íåìöû, âèäåëè òâîèõ ãîëóáåé,ïîòðåáîâàëè, ÷òîáû ceãîäíÿ æå ñàì ïðèíåñ â êîìåíäàòóðó.

ß äàæå íå ïðåäïîëàãàë, ÷åì ýòî ìíå ãðîçèò. Â êîìåí-äàòóðå çà ñòîëîì äåæóðíîãî ñèäåë ñàì êîìåíäàíò ëåéòå-íàíò Êàðë Ìåðêåëü. Îí ñðàçó æå ñïðîñèë:

— Êòî îí?— Õîçÿèí ãîëóáåé, êîòîpûõ ñåãîäíÿ îáíàðóæèë ïàò-

ðóëü, — îòâåòèë ïåðåâîä÷èê.

— Òû ÷èòàë ïðèêàç êîìåíäàíòà? — ñïðîñèë îôèöåð.— Íåò, — ñîâðàë ÿ.Ëåéòåíàíò ïîäíÿëñÿ èç-çà ñòîëà, ïîäîøåë êî ìíå,

âûòàùèë ãîëóáÿ èç ìîåé ñóìêè:— Ðâè ãîëîâó.— ß íèêîãäà íå ðâàë ãîëîâû ãîëóáÿì, — îòâåòèë ÿ. Êîìåíäàíò ðàçìàõíóëñÿ è ëåâîé ðóêîé óäàðèë ìåíÿ

â ñêóëó. ß îòëåòåë ê ñòåíå è óïàë.— Ïîäíèìàéñÿ, ñâîëî÷ü! — ïåðåâåë ïåðåâîä÷èê êðè-

êè îôèöåðà.ß åäâà âñòàë íà íîãè. Â ãîëîâå ãóäåëî, ïåðåä ãëàçàìè

ïëàâàëè ðàäóæíûå êðóãè, ðåçêàÿ áîëü â ïîçâîíî÷íèêå íåäàâàëà âûïðÿìèòüñÿ.

— Ðâè ãîëîâû! — çàîðàë îôèöåð.— Íå óìåþ, — óïðÿìî ïîâòîðèë ÿ.Åùå íå óñïåë ïåðåâîä÷èê ïåðåâåñòè ìîè ñëîâà, êàê

íåìåö, ïðèíÿâ áîêñåðñêóþ ñòîéêó, íàíåñ óäàð òàêîé ñèëû,÷òî ÿ íà êàêîå-òî ìãíîâåíèå ïðèëèï ê ñòåíêå, à çàòåìïîòåðÿë ñîçíàíèå.

Î÷íóëñÿ îò òîãî, ÷òî ïåðåâîä÷èê ïëåñíóë ìíå â ëèöîâîäû. Êîìåíäàíò ñòîÿë, øèðîêî ðàññòàâèâ íîãè, ãîòîâûéñíîâà íàíåñòè óäàð. Â êîìíàòó âîøåë íåìåö â áåëîìõàëàòe. Ýòî áûë ïîâàð.

— Ïîêàæè ýòîé ñâèíüå, êàê íàäî ðâàòü ãîëîâû! —ïðèêàçàë êîìåíäàíò.

Òîò âçÿë ãîëóáÿ, ïîäíåñ ê ìîåìó ëèöó, ðåçêèì äâèæå-íèåì îòîðâàë ãîëîâó, òóøêó áðîñèë â òàç, à ãîëîâó – êîìíå â ñóìêó.

Îôèöåð, äîâîëüíûé, ðàñõîõîòàëñÿ.— Ýòî òåáå íà ñóï.Âçÿâ â ðóêè ñëåäóþùåãî ãîëóáÿ, ïîâàð ïðèêàçàë ñëå-

äîâàòü çà íèì.Âî äâîðå îí ïîçâàë ñîáàêó.— Òåïåðü ñìîòðè, êàê áóäåò ëàêîìèòüñÿ ãîëóáÿìè

íàøà Áåðòà, — ïåðåâåë ïåðåâîä÷èê ñëîâà ïîâàðà.Íåìåö ñæàë êðûëüÿ ïòèöû, è ñ ñèëîé áðîñèë åå ñîáà-

êå. Îâ÷àðêà ïðîãëîòèëà ãîëóáÿ è ñòàëà îáëèçûâàòüñÿ.


— Ýòî îíà áëàãîäàðèò òåáÿ, — ðàññìåÿëñÿ íåìåö.Çàòåì îí åùå ÷òî-òî ãîâîðèë, ÿ íå ñëûøàë. ß ïðèïîäíÿëãîëîâó. Ïîä êîíüêîì êðûøè ñèäåë ãîëóáü, îáåñïîêîåííîêðóòèë ñâîåé áåëîé ãîëîâêîé.

— Æèâ, äðóæîê! — íåîæèäàííî âûðâàëîñü ó ìåíÿ.Ïåðåâîä÷èê ñõâàòèë êàìåíü è çàïóñòèë â ãîëóáÿ. Òîò

çàõëîïàë êðûëüÿìè è âçëåòåë âûñîêî-âûñîêî.Ïîâàð ïðîäîëæàë ðâàòü ãîëîâû ãîëóáÿì, à òóøêè áðî-

ñàë Áåðòå, êîòîðàÿ, êàçàëîñü, íå æóÿ, ïðîãëàòûâàëà èõ.Ìíå ñòàëî íåõîðîøî, ÿ çàêðûë ãëàçà ðóêàìè, ÷òîáû ñêðûòüñëåçû...

— Òåáå, ùåíîê, ïîâåçëî, — ïðåðâàë ìîè ðàçäóìüÿïåðåâîä÷èê. — Ñêàæè ñïàñèáî, ÷òî îòäåëàëñÿ íåñêîëü-êèìè óäàðàìè. Ãîñïîäèí êîìåíäàíò ìèëóåò òåáÿ â ÷åñòüóñïåøíîãî íàñòóïëåíèÿ èõ âîéñê â Ðîññèè. Èíà÷å êà÷àòü-ñÿ áû òåáå íà ñóêó êàêîãî-íèáóäü äåðåâà!

ß ïðîëåæàë â ïîñòåëè ìíîãî íåäåëü. Áëàãîäàðÿ ìîëî-äîñòè è çàáîòàì ìàìû, âåäü ìíå áûëî âñåãî âîñåìíàäöàòüëåò, ïîäíÿëñÿ. À ïîñëåäñòâèÿ ïîáîåâ, êàê âèäèòå, îñòà-ëèñü íà âñþ æèçíü.

Íà ñíèìêå: Ï. Ìèäèêàðè.Ôîòî Å. Îñòàïåíêî.

ÄÅÒÈ"Êîìèññèåé óñòàíîâëåíî, ÷òî íåìåöêèå áàí-

äèòû íå îñòàíàâëèâàëèñü íè ïåðåä êàêèìè çâåð-ñòâàìè,– óêàçûâàåòñÿ â Àêòå ãîñóäàðñòâåííîéêîìèññèè ïî óñòàíîâëåíèþ çëîäåÿíèé, ñîâåðøåí-íûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìè â ïåðèîä îêêóïà-öèè â ã. Åâïàòîðèè. – Ïî ïîêàçàíèÿì æèòåëåé,ðåáåíîê ñåìüè Áóòåíêî íàõîäèëñÿ â èíôåêöèîí-íîé áîëüíèöå, êîãäà åãî ìàòü áûëà àðåñòîâàíà.Íåìåöêèå ïàëà÷è âçÿëè ðåáåíêà èç áîëüíèöû èâìåñòå ñ ìàòåðüþ ðàññòðåëÿëè áîëüíîå, åäâàíà÷èíàþùåå ëåïåòàòü äèòÿ...”

Êàê ñâèäåòåëüñòâóþò î÷åâèäöû, ôàøèñòû ðàññòðåëÿ-ëè, îòðàâèëè â Åâïàòîðèè îêîëî ÷åòûðåõ òûñÿ÷ äåòåé äî15-ëåòíåãî âîçðàñòà.

È âñå æå ìíîãèõäåòåé óäàëîñü ñïàñòè.Â èõ ÷èñëå áûë è Åâ-ãåíèé Èîôôå.

– Ìîé îòåöóìåð íàêàíóíå âîé-íû,– ðàññêàçûâàåòÅâãåíèé Àáðàìîâè÷.– Ìàìà, Ìàðèÿ Ôå-äîðîâíà, ïî íàöèî-íàëüíîñòè ðóññêàÿ.

Êîãäà ïðèøëè âãîðîä íåìöû, îíèñðàçó íà÷àëè "ñîðòè-ðîâêó” ëþäåé, èìàòü, ÷òîáû îáåçîïà-ñèòü ìåíÿ, ïîïðîñèëàíàøåãî ñîñåäà Çàáîâ-ñêîãî âûïðàâèòü íî-âûå ìåòðèêè î ìîåì

ðîæäåíèè. Çàáîâñêèé, âëàäåâøèé íåìåöêèì ÿçûêîì, ðà-áîòàë â áàíêå. Ïîñëå òîãî, êàê îí äîñòàë ñâèäåòåëüñòâî îðîæäåíèè íà èìÿ Åâãåíèÿ Ôåäîðîâè÷à Ñìàõòèíà (ýòî äå-âè÷üÿ ôàìèëèÿ ìîåé ìàòåðè), ìàòü ðàñïóñòèëà ñëóõ î òîì,÷òî ÿ ðîæäåí ÿêîáû îò ïåðâîãî áðàêà (õîòÿ çàìóæ îíàâûõîäèëà îäèí ðàç). Îäíàêî íå âñå ïîâåðèëè ýòîìó. Îä-íàæäû ÿ è ìàòü íàõîäèëèñü âî äâîðå. Â êàëèòêó çàãëÿíóëàêàêàÿ-òî æåíùèíà ñ íåäîáðûì ïðèùóðîì ãëàç.

–Òâîåãî åùå íå çàáðàëè â ãåñòàïî?– îñâåäîìèëàñüîíà.

–Ñ êàêîé æå ñòàòè åãî çàáåðóò? – âñòðåïåíóëàñüìàòü.

–Äà âåäü èçâåñòíî, îò êîãî ó òåáÿ ñûí, – ïðîäîëæà-ëà æåíùèíà. – Äóìàåøü, ìóæåíüêà ñõîðîíèëà, òàê è êîí-öû â âîäó?

Ìàòü ñòðàøíî ðàçâîëíîâàëàñü, à âñêîðå çàáîëåëà. ßñêðûâàëñÿ òî â ïîäâàëàõ, òî íà ÷åðäàêàõ äîìîâ äàëüíèõ


ðîäñòâåííèêîâ èëè ñîñåäåé. Îäíàæäû ÿ ñèëüíî ïðîñòó-äèëñÿ, íà÷àëñÿ æàð. Ìàòü ñîâñåì ðàñòåðÿëàñü. Êóäà îíàìîãëà îáðàòèòüñÿ çà ïîìîùüþ? Âåäü ïîëèêëèíèêà è áîëü-íèöà çàêðûëèñü. À çèìà 1942 ãîäà âûäàëàñü ëþòîé.

Êàêèì-òî ÷óäîì ìàìå óäàëîñü âñå æå âûõîäèòü ìåíÿ.À äîáðûå ëþäè, êîòîðûõ áûëî â ãîðîäå ãîðàçäî áîëüøå,÷åì ïëîõèõ, ïîìîãàëè ïðÿòàòüñÿ îò îáëàâ, äåëèëèñü ïîñ-ëåäíèì.

Ìíå áåñêîíå÷íî æàëü, ÷òî ðàíî óìåð îòåö –÷åñò-íûé, òðóäîëþáèâûé ÷åëîâåê. Âñþ æèçíü ñòàðàþñü áûòüòàêèì æå. È ïîñòîÿííî ïîìíþ, ÷òî ÿ ó Ðîäèíû â íåîïëàò-íîì äîëãó. Îíà íå òîëüêî ïîñòàâèëà ìåíÿ íà íîãè, íî èäàëà âûñøåå ìåäèöèíñêîå îáðàçîâàíèå, ðàáîòó ïî äóøå.

Òî÷íî òàê æå ìîãëè áû ñêàçàòü î ñåáå Âëàäèìèð ßêîâ-ëåâè÷ Ïàí÷èøèí, ðàáîòàþùèé ñòàðøèì ìàñòåðîì íà çà-âîäå â Ëåíèíãðàäå, Àëåêñàíäð Âåíèàìèíîâè÷ Êèñêà÷è –ñòàðøèé ïðåïîäàâàòåëü Êðûìñêîãî ñåëüõîçèíñòèòóòà,Ëèëèÿ Áîëîòèíà – îíà æèâåò â Ìîñêâå, è ìíîãèå äðó-ãèå åâïàòîðèéöû, êîòîðûå â ñòðàøíûå ãîäû îêêóïàöèèáûëè îáðå÷åíû íà ñìåðòü, íî âûæèëè áëàãîäàðÿ ÷åëîâå-÷åñêîé ÷óòêîñòè, äîáðîòå, ñàìîîòâåðæåííîñòè.

ÓÁÈÒ Ó ÏÎÐÎÃÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÍÎÃÎ ÄÎÌÀ– Â ÿíâàðå 1942 ãîäà ìíå áûëî âñåãî ÷åòûðå ãîäà îò

ðîäó, – âñïîìèíàåò Íèêîëàé Áîðèñîâè÷ Ïàøà.– Íî õî-ðîøî ïîìíþ äî ñèõ ïîð òîò ãëóõîé ñòóê â îêíî ïîçäíèìâå÷åðîì (æèëè ìû òîãäà íà óëèöå Ñòåïîâîé, 25).

Îòåö, Áîðèñ Áàáàêàåâè÷, ïîäîøåë ê îêíó, çàòåì áðî-ñèëñÿ ê äâåðè, îòêðûë, â ïðîåìå ïîêàçàëñÿ ìîé äÿäÿ ïîìàòåðè Èëüÿ Äàâèäîâè÷ Ýëü. Îí ñ òðóäîì äåðæàëñÿ íàíîãàõ, èç ðàçîðâàííîãî ìîðñêîãî áóøëàòà ñ ïëå÷à ñòðóè-ëàñü êðîâü, ñòåêàëà ïðÿìî íà çåìëþ. Ñçàäè òîïòàëèñü åùå÷åòûðå ìàòðîñà. Âñå îíè áûëè ðàíåíû: êòî â ðóêó, êòî âíîãó, à îäèí – äàæå â æèâîò. Îäåæäà íà íèõ áûëà ìîê-ðàÿ, ìåñòàìè ðàçîðâàíà â êëî÷üÿ.

Îòåö áîëåë òÿæåëîé ôîðìîé òóáåðêóëåçà, ðåäêî âû-

õîäèë èç äîìà, íî çíàë î òîì, ÷òî íåìöû âåäóò àêòèâíûéïîèñê ìîðÿêîâ è ðàññòðåëèâàþò íà ìåñòå, ïîýòîìó ïðåä-ëîæèë óêðûòüñÿ íå â äîìå, à â êîëîäöå, êîòîðûé áûë ðàñ-ïîëîæåí âî âíóòðåííåì äâîðå. Â êîëîäöå â 30-òè ñàíòè-ìåòðàõ îò êðàÿ âîäû â ñòåíå íàõîäèëñÿ ïðîõîä â áîëüøóþïåùåðó, ãäå ìîæíî áûëî ïåðåæäàòü íåñêîëüêî äíåé (ýòîòêîëîäåö ñîõðàíèëñÿ äî íàøèõ äíåé).

Ðàíî óòðîì è ìîðÿêè, è äÿäÿ Èëüÿ ñïóñòèëèñü â êîëî-äåö, çàòåì â áàäüå ñïóñòèëè ìåíÿ, ÷òîáû ìîã óõàæèâàòüçà íèìè è äîñòàâëÿòü âîäó è ïèùó, êîòîðóþ ãîòîâèëà ìàòü.

Îäíàêî íå ïðîøëî è íåñêîëüêèõ ÷àñîâ, êàê êðûøêàêîëîäöà ñ ãðîõîòîì áûëî îòáðîøåíà, ðàçäàëñÿ ãîëîñ:

— Ýëü, ïîëèöèè èçâåñòíî, ÷òî òû è ÷åòâåðî ìîðÿêîâñêðûâàåòåñü çäåñü. Ñäàâàéòåñü äîáðîâîëüíî èëè çàáðîñà-åì ãðàíàòàìè!

Ïîíÿëè: ÷åé-òî íåäîáðûé ãëàç âûñëåäèë ìîðÿêîâ.Ïîìíþ, äÿäÿ íè ê êîìó íå îáðàùàÿñü ñêàçàë: "Íåìöû íàñíå ïîùàäÿò. Íî ëó÷øå óìåðåòü, ñìîòðÿ âðàãó â ãëàçà, ÷åìïî-êðûñèíîìó â íîðå. Äà è Êîëüêó æàëêî. Æèòü äà æèòüåìó. Äà è êîëîäåö èñïîãàíèì... Ëþäè-òî ïîñëå íàñ áóäóòçäåñü æèòü!"

Êîãäà ìû ïîäíÿëèñü èç êîëîäöà, äÿäþ è ìîðÿêîâ íåì-öû ñðàçó îêðóæèëè, íàñòàâèëè àâòîìàòû è âûâåëè çà âî-ðîòà, ó ñàìûõ äâåðåé ëåæàë îòåö, èçî ðòà åãî òåêëà êðîâü.Îí áûë óæå ìåðòâ.

Äÿäþ è ìîðÿêîâ íåìöû óâåëè. Ìàòü ðàññêàçàëà, êàêïîãèá îòåö. Îêàçûâàåòñÿ, êîãäà íåìåöêèé ïàòðóëü ïåð-âûé ðàç ïîäîøåë ê äîìó è çàãëÿíóë â êîëîäåö, êðîìå âîäûè ãîëóáîãî íåáà, íè÷åãî íå óâèäåëè. Íàáðîñèëèñü íà îòöà,òðåáîâàëè, ÷òîáû îí ïîêàçàë, ãäå ïðÿ÷óòñÿ ìîðÿêè. Îòåöóâåðÿë, ÷òî íèêàêèõ ìîðÿêîâ íå âèäåë, ÷òî âïåðâûå î íèõñëûøèò. Âñêîðå îòåö çàêàøëÿëñÿ, ïåðåñòàë ãîâîðèòü.

Îäèí èç íåìöåâ ñèëüíî óäàðèë îòöà â ãðóäü – óäàð,âèäèìî, áûë òàêîé áîëüøîé ñèëû, ÷òî ëåãêèå íå âûäåð-æàëè, îòåö óïàë, êðîâü õëûíóëà èçî ðòà, íî íåìåö ïðîäîë-æàë ïèíàòü áåçäûõàííîå òåëî, áèë â ãðóäü, æèâîò. Îòåöìîë÷àë. Â òîò æå äåíü ñ ïîìîùüþ äîáðûõ ëþäåé ìû ïîõî-


ðîíèëè îòöà. À êîãäà âåðíóëèñü ñ êëàäáèùà, óçíàëè, ÷òîäÿäþ è ÷åòûðåõ ìîðÿêîâ ðàññòðåëÿëè çà ãîðîäîì.

Ð.S. Àâòîð ýòèõ ñòðîê, ðàáîòàÿ ñ äîêóìåíòàìè Ãîñó-äàðñòâåííîãî àðõèâà Àâòîíîìíîé Ðåñïóáëèêè Êðûì, îá-íàðóæèë çàïèñü â äåëå ¹ 5 î òîì, ÷òî Ýëü Èëüÿ Äàâèäî-âè÷, 1897 ãîäà ðîæäåíèÿ, ðàññòðåëÿí. Ìåñòî çàõîðîíåíèÿ–Êðàñíàÿ ãîðêà.

ÁAPÆA ÓXÎÄÈÒ Â ÌÎÐÅ20 ÿíâàðÿ 1944 ãîäà Ñîâèíôîðìáþðî ñîîáùèëî:

"Êðûìñêèìè ïàðòèçàíàìè çàõâà÷åí â ïëåí åôðåéòîð 11-éðîòû 615-ãî íåìåöêîãî ïîëêà Èîçåô Âàëüäãåð. Ïëåííûéðàññêàçàë: "Ïîä ïðåäëîãîì ýâàêóàöèè ãðàæäàíñêîãî íàñå-ëåíèÿ íåìåöêèå âîåííûå âëàñòè â Êðûìó âûâîçÿò íà áàð-æàõ òûñÿ÷è ìèðíûõ æèòåëåé â îòêðûòîå ìîðå è òîïÿòèõ. Â íî÷ü íà 7 äåêàáðÿ 1943 ãîäà â Åâïàòîðèéñêîì ïîðòóñïåöèàëüíàÿ êîìàíäà ýñýñîâöåâ ïîãðóçèëà íà áàðæó áîëü-øóþ ãðóïïó ñîâåòñêèõ ãðàæäàí, íàñèëüíî ýâàêóèðîâàí-íûõ íåìöàìè ñ Êóáàíè. ×åðåç íåñêîëüêî ÷àñîâ âñå ýòèëþäè áûëè ïîòîïëåíû..."(Ñîâèíôîðìáþðî, Ì., 1944ã., ò.6.ñòð. 34).

Îòñòóïàÿ ñ áåðåãîâ Âîëãè, ñ Êàâêàçà, ôàøèñòû íà-ãðàáëåííîå äîáðî ñòàëè ñâîçèòü â ïîðòû Êðûìà. Îíè íà-äåÿëèñü çàêðåïèòü çà ñîáîé ýòîò ïîëóîñòðîâ. "Âëàäåÿ èì,ãèòëåðîâöû ìîãëè äåðæàòü ïîä ïîñòîÿííîé óãðîçîé âñå×åðíîìîðñêîå ïîáåðåæüå è îêàçûâàòü âëèÿíèå íà ïîëè-òèêó Ðóìûíèè, Áîëãàðèè è Òóðöèè, – ïèøåò À.Âàñèëåâñ-êèé â êíèãå "Äåëî âñåé æèçíè".– Êðûì ñëóæèë ôàøèñ-òàì òàêæå ïëàöäàðìîì äëÿ âòîðæåíèÿ íà òåððèòîðèþÊàâêàçà è ñòàáèëèçàöèè þæíîãî êðûëà âñåãî ôðîíòà".

Íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ïðèëîæèëî âñå ñèëû äëÿ ñî-çäàíèÿ îáîðîíèòåëüíûõ ñîîðóæåíèé â Êðûìó. Ãèòëåð ñèçóâåðñêîé æåñòîêîñòüþ ïîó÷àë:

“Íåîáõîäèìî îáåñïå÷èòü áåñïîùàäíîå, ïðîâîäèìîåáåç âñÿêîé ëîæíîé ìÿãêîñòè ïðèâëå÷åíèå ãðàæäàíñêîãîíàñåëåíèÿ äëÿ ýòîé çàäà÷è, óñêîðåííîå èñïîëüçîâàíèå èîáúåäèíåíèå åãî â ñòðîèòåëüíûå áàòàëüîíû (òàêæå æåíñ-

êèå ñòðîèòåëüíûå áàòàëüîíû)”. (Ïðåñòóïíûå öåëè – ïðå-ñòóïíûå ñðåäñòâà. Ì., Ïîëèòèçäàò,1968 ã., ñòð. 325).

Î òîì, ÷òî ïðîèçîøëî â íî÷ü íà 7 äåêàáðÿ 1943 ãîäà âÅâïàòîðèè, ðàññêàçûâàåò æèòåëü íàøåãî ãîðîäà ÀëåêñàíäðÑàââè÷ ×åïóðíîé:

– Óòðîì íà ìîòîðîðåìîíòíûé çàâîä, íà êîòîðîì ÿêàê âîåííîïëåííûé ïðèíóæäåí áûë ðàáîòàòü, ïðèøåë ýñý-ñîâåö Íèãóñ. ß õîðîøî çàïîìíèë åãî ôàìèëèþ. Îí õîäèëïî öåõó è ïëåòêîé ïîêàçûâàë, êîìó âûéòè íà çàâîäñêîéäâîð. Ïåðåâîä÷èê íàçûâàë ôàìèëèè.

×åðåç ÷àñ ÷åëîâåê 20 âûñòðîèëèñü çà âîðîòàìè. "Âàñ,êàê õîðîøèõ ñïåöèàëèñòîâ, îòïðàâëÿþò â Ãåðìàíèþ, ÷òî-áû ïîìî÷ü íàëàäèòü òàì ðàáîòó, – ëãàë íàì Íèãóñ. – Âûáóäåòå õîðîøî çàðàáàòûâàòü, à ÷åðåç ãîä âåðíåòåñü äî-ìîé".

Âñþ íàøó ãðóïïó ïðèâåëè â êîìåíäàòóðó è çàêðûëèâ ïîäâàëå. Òàì áûë ìíîãî ëþäåé, â îñíîâíîì ìóæ÷èíû èïîäðîñòêè.

Î òîì, ÷òî ìåíÿ óâîçÿò â Ãåðìàíèþ, óçíàëà Ëèäà Áî-ãàòüêî (ïîòîì îíà ñòàëà ìîåé æåíîé). Ëèäà ïîáåæàëà âçåìåëüíóþ óïðàâó, ãäå ïåðåâîä÷èöåé ðàáîòàëà åå ïîäðóæ-êà. Íå çíàþ, êàêîå âëèÿíèå èìåëà ïåðåâîä÷èöà íà øåôàóïðàâû, òîëüêî âå÷åðîì òîãî æå äíÿ ìåíÿ è åùå òðîèõçàâîäñêèõ âûïóñòèëè.

Îñòàëüíûõ ïîä óñèëåííûì êîíâîåì ïîâåëè â ïîðò.Ðîäíûå è áëèçêèå ñòîÿëè äàëåêî îò äîðîãè è íå ïðåäïîëà-ãàëè, ÷òî â ïîñëåäíèé ðàç âèäÿò ñâîèõ îòöîâ, ìóæåé èáðàòüåâ.

Áàðæà ñ ëþäüìè, áóêñèðóåìàÿ êàòåðîì, îòîøëà îòïðèñòàíè, êîãäà ãîðîä óæå ñïàë. Íàä ìîðåì ñòåëèëñÿ ðåä-êèé òóìàí.

Ïðîøëè Êàëàìèòñêèé çàëèâ. È âäðóã ìîùíûé âçðûâïîòðÿñ èçíóòðè êîðïóñ áàðæè. Òîò÷àñ æå ÷òî-òî óõíóëîíà êîðìå, çàòåì íà íîñó, â ïðîáîèíû õëûíóëà âîäà.

Äâà åâïàòîðèéöà, ñëó÷àéíî îêàçàâøèåñÿ íà ïàëóáå,âçðûâíîé âîëíîé áûëè âûáðîøåíû â ìîðå. Îíè-òî ïî-òîì âñå è ðàññêàçàëè.


Âåñòü î ãèáåëè áàðæè ñ ëþäüìè ìîìåíòàëüíî ðàçëå-òåëàñü ïî ãîðîäó. Íåìöû âñïîëîøèëèñü, ïðîâåëè îáëàâóïî âñåìó ãîðîäó, ñõâàòèëè òåõ äâîèõ è ðàññòðåëÿëè.

ÅÅ ÎÁÚßÂÈËÈ "ÄÅÇÅÐÒÈÐÎÌ"– Â ôåâðàëå 1943 ãîäà íà

ñòàíöèè Ìåëèòîïîëü ìíå óäàëîñüñáåæàòü èç âàãîíà, â êîòîðîì âåç-ëè åâïàòîðèéöåâ íà ðàáîòó â Ãåð-ìàíèþ, – ðàññêàçûâàåò ÏîëèíàÈëüèíè÷íà Âåëè÷êî. – Ñ òðóäîìäîáðàëàñü äî Åâïàòîðèè, æèëà ÿòîãäà íà Ðûáàöêîé, 4. Íà âòîðîéèëè òðåòèé äåíü ê íàì â äîì ïðè-øåë ïîëèöàé, ïîòðåáîâàë èäòè ñíèì â ãåñòàïî.

– Äà êàê æå ÿ ïîéäó?– ïû-òàëàñü ñîïðîòèâëÿòüñÿ. – Âè-äèøü, ñêîðî ðîæàòü áóäó...

– Òû äåçåðòèð, òàê ñ÷èòàåòíåìåöêîå êîìàíäîâàíèå.

Äåëàòü íå÷åãî, îòïðàâèëàñü ÿâ ãåñòàïî, êîòîðîå ðàñïîëàãàëîñü â ïîìåùåíèè, ãäå òå-ïåðü äåòñêèé ñàíàòîðèé "Çâåçäî÷êà". Íèêòî ìåíÿ íå äîï-ðàøèâàë, à ïðîñòî çàêðûëè â êàìåðå, ãäå óæå íàõîäèëîñüíåñêîëüêî æåíùèí.

– Áîæå ìîé, åùå òàêèõ íå õâàòàëî çäåñü! – âîñ-êëèêíóëà Àííà Êóçíåöîâà, õîðîøî çíàâøàÿ ìåíÿ.

Íà ñëåäóþùåå óòðî ÿ ðîäèëà äåâî÷êó. Ñïàñèáî ÀííåÈâàíîâíå è îñòàëüíûì æåíùèíàì, êîòîðûå ïðèíÿëè óìåíÿ ðîäû, ïîìîãëè êîå-êàêèì òðåïüåì íà ïåëåíêè.

Àííà Êóçíåöîâà íåñêîëüêî ðàç âûçûâàëà íàäçèðàòå-ëÿ, ïðîñèëà ÷òîáû ìåíÿ îòïóñòèëè äîìîé, óãðþìûé ïîëè-öàé ìîë÷à âûñëóøèâàë, è äâåðü ñíîâà çàõëîïûâàëàñü. Íàäåâÿòûé èëè äåñÿòûé äåíü â êàìåðó âîøëè íåìåöêèé îôè-öåð è Æóêîâñêàÿ. Óçíèêè íàñòîðîæåííî ãëÿäåëè íà Æó-

êîâñêóþ, êîòîðàÿ ìåäëåííî øëà çà îôèöåðîì. Áûëî âèä-íî, ÷òî îíà ñ òÿæåëîãî ïîõìåëüÿ, íå â äóõå. Âäðóã îíàðåçêî îáåðíóëàñü êî ìíå:

– Ïî÷åìó äåçåðòèðîâàëà ñ òðóäîâîãî ôðîíòà?– Áåðåìåííàÿ ÿ áûëà, âîò ðåáåíîê...Æóêîâñêàÿ óäàðèëà ìåíÿ ïî ãîëîâå ÷åì-òî ìåòàëëè-

÷åñêèì, ïåðåä ãëàçàìè ïîïëûëè ðàäóæíûå êðóãè, ÿ ïîòå-ðÿëà ñîçíàíèå. Êîãäà î÷íóëàñü, Æóêîâñêàÿ äåðæàëà ðå-áåíêà íà ðóêå, äðóãîé íàñòàâèëà ïèñòîëåò: "Ñåé÷àñ ÿðàçðÿæó îáîéìó â òâîåãî óáëþäêà." Îíà ùåëêíóëà, âûñò-ðåëà íå ïîëó÷èëîñü. ß ñíîâà ïîòåðÿëà ñîçíàíèå. Ñêîëüêîýòî äëèëîñü – íå ïîìíþ. À êîãäà îòêðûëà ãëàçà, Æóêîâñ-êîé óæå íå áûëî. Äåâî÷êà ìîÿ ìèðíî ñïàëà íà ðóêàõ óÀííû Èâàíîâíû.

Âå÷åðîì òîãî æå äíÿ â êàìåðó âåðíóëàñü Æóêîâñêàÿ.Îíà âûõâàòèëà èç ìîèõ ðóê ðåáåíêà, ðàçìàõíóëàñü, íàìå-ðåâàÿñü ðàçìîçæèòü ãîëîâó ðåáåíêà î äâåðíîé êîñÿê. Íîïîäñêî÷èëà Êóçíåöîâà, îòêóäà ñèëû âçÿëèñü, âûõâàòèëàó Æóêîâñêîé ðåáåíêà è òàê äâèíóëà åå â ãðóäü, ÷òî òàçàâàëèëàñü â óãîë.

Æóêîâñêàÿ ìîëíèåíîñíî âûõâàòèëà ïèñòîëåò èç êî-áóðû, ïîäñêî÷èëà ê Àííå è óäàðèëà åå ïî ãîëîâå. Æåíùè-íà óïàëà. Æóêîâñêàÿ áèëà åå íîãàìè, ïîòîì ñòðåìãëàââûñêî÷èëà èç êîìíàòû. Àííó Èâàíîâíó â òó íî÷ü ðàñ-ñòðåëÿëè. Óòpoì ìåíÿ âûïóñòèëè èç êàìåðû. Â ãîðîäå ÿíå îñòàëàñü íè ÷àñ – óøëà ïåøêîì â Ãîðëîâêó, ãäå æèëàìîÿ ìàòü...

Ïîñëåñëîâèå. Àëëà, äî÷ü Ï.È. Âåëè÷êî, êîòîðóþ ïû-òàëàñü óáèòü Æóêîâñêàÿ, âûðîñëà, îêîí÷èëà ãåîëîãîðàç-âåäî÷íûé èíñòèòóò, ðàáîòàåò, ðàñòèò äåòåé.

Ïîëèíà Èëüèíè÷íà Âåëè÷êî – ïåíñèîíåðêà, æèâåò âã. Êàìåíñê-Øàõòèíñêèé.

Ôîòî èç ñåìåéíîãî àðõèâà, 1984 ã.


"Â ÒÎÒ ÄÅÍÜ ß ÄÎËÃÎ ÏËÀÊÀË"– Íà äðóãîé äåíü ïîñëå òîãî êàê íåìöû âîøëè â Åâ-

ïàòîðèþ, ìåíÿ, òðåõëåòíåãî ìàëü÷èêà, îòïðàâèëè ê ðîä-ñòâåííèêàì â äåðåâíþ ïîä Åâïàòîðèþ,–âñïîìèíàåò ÈãîðüÎëåãîâè÷ Ïàõîìîâ. – Íè çèìîé, íè ëåòîì ÿ íå áåãàë ïîóëèöå, èçáåãàÿ âñòðå÷ ñ ïîñòîðîííèìè ëþäüìè, à êîãäàêòî-íèáóäü èç ñåëü÷àí ïîäõîäèë ê íàøåìó äîìó, ÿ ïðÿ-òàëñÿ â ïîäïîë. Â ýòîì "ïîäïîëüå" ÿ ïðîæèë òðè ãîäà.

Îäíàæäû óòðîì ìàëü÷èêà ðàçáóäèëè çàãëÿíóâøèå âîêíî ñîëíå÷íûå ëó÷è. Íà ñòîëå ñòîÿëè âêóñíûå àðîìàò-íûå ïèðîæêè ñ ÿáëîêàìè. Â èçáå òîïòàëàñü ñîñåäêà, è áà-áóøêà åå íå áîÿëàñü.

– Ðàçâå ó íàñ ñåãîäíÿ ïðàçäíèê?– Ïðàçäíèê, ïðàçäíèê, âíó÷åê,– ïîñïåøèëà ê Èãîðü-

êó áàáóøêà, – íåìöåâ Êðàñíàÿ Àðìèÿ ïðîãíàëà. Åâïàòî-ðèþ îñâîáîäèëè. Îäåâàéñÿ, åøü, è ìû ïîéäåì â ãîðîä.

– À ìàìó òàì âñòðåòèì? Òåïåðü îíà íå íà ðàáîòå,ïðàâäà?

– Ïðàâäà, âíó÷åê, ïðàâäà...È áàáóøêà çàïëàêàëà. Ìàëü÷èê ñìîòðåë íà åå ïîñå-

äåâøèå âîëîñû, èñõóäàâøåå, ïî÷åðíåâøåå ëèöî. Îí è íåäîãàäûâàëñÿ, ÷òî îíà óæå äâà ãîäà îïëàêèâàåò åãî ìàòü,êîòîðóþ íåìöû ðàññòðåëÿëè 30 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà.

Ñêâîçü ñëåçû îíà ñêàçàëà:– Íå æäè ìàìó, Èãîðåøêà, åå ðàññòðåëÿëè ïàëà÷è.– Â òîò äåíü ÿ äîëãî ïëàêàë. Ïëàêàë è èñêàë ãëàçàìè

ìàìó â ìíîãîëþäíîé ãîðîäñêîé òîëïå, –çàêîí÷èë ðàñ-ñêàç Èãîðü Îëåãîâè÷, è ñëåçû ñòîÿëè â ãëàçàõ óæå äàëåêîíå ìîëîäîãî ìóæ÷èíû...

Ïîñëåñëîâèå. Èãîðü Îëåãîâè÷ Ïàõîìîâ îêîí÷èë òåõ-íîëîãè÷åñêèé èíñòèòóò èì. Ëåíñîâåòà, â íàñòîÿùåå âðå-ìÿ âåäóùèé èíæåíåð íàó÷íî-èññëåäîâàòåëüñêî èíñòèòó-òà, æèâåò â Ñàíêò-Ïåòåðáóðãå.

È ÂÑÅ-ÒÀÊÈ — ÔËÀÃ..."Â òðåòüåé ÿìå îáíà-

ðóæåíî áîëüøîå êîëè÷åñòâîðàññòðåëÿííûõ, è ñðåäè íèõþíîøè è äåâóøêè èç Àê-Ìå-÷åòè (íûíå ïîñåëîê ×åðíî-ìîðñêîå. –Ñ.Á .) êîòîðûåòàêæå îïîçíàíû ðîä-ñòâåííèêàìè..."

(Èç Àêòà ãîñóäàðñòâåí-íîé êîìèññèè ïî óñòàíîâëå-íèþ çëîäåÿíèé, ñîâåðøåí-íûõ íåìåöêèìè çà-õâàò÷èêàìè â ïåðèîä îêêó-ïàöèè ã.Åâïàòîðèè. Àêò îïóá-ëèêîâàí â ãàçåòå "Çíàìÿ Ïî-áåäû”, çà 31 ìàÿ 1944 ã.).

Îñåíüþ 1941 ãîäà â ïî-ñåëîê Àê-Ìå÷åòü âîøëè íå-ìåöêèå è ðóìûíñêèå âîèíñêèå ÷àñòè, â íîâîì çäàíèèøêîëû, òîëüêî ÷òî âûñòðîåííîì (òåïåðü òàì ñðåäíÿÿ øêî-ëà ¹ 1), ðàçìåñòèëèñü íåìåöêèå ñîëäàòû, à â ñòàðîì çäà-íèè ïîñòàâèëè ëîøàäåé.

Îäíàæäû ó÷åíèêè øêîëû Ñåðãåé Íàêèäåíü, Âàëåí-òèí Àãååâ è ßêîâ Koceíêîâ ñ íåáîãàòûì óëîâîì ðûáûïðîáèðàëèñü âäîëü çàáîðà, ñòàðàÿñü áûòü íåçàìå÷åííû-ìè. Íåîæèäàííî íà êàìåííîì çàáîðå îíè óâèäåëè ëèñòáóìàãè. Ñåðãåé îñòàíîâèëñÿ è ñòàë âïîëãîëîñà ÷èòàòü:“Ïðèêàç. Âñåì æèòåëÿì–ìóæ÷èíàì è æåíùèíàì ñòàðøåäåñÿòè ëåò ïåðåäâèæåíèå ïî óëèöàì, äîðîãàì ïîñåëêà èîêðåñòíûõ äåðåâåíü ïîñëå 18 ÷àñîâ çàïðåùàåòñÿ. Ëèöà,çàäåðæàííûå ïîñëå óêàçàííîãî âðåìåíè, áóäóò íåìåäëåí-íî îòïðàâëÿòüñÿ â ëàãåðÿ. Åñëè ïðè çàäåðæàíèè áóäåò îá-íàðóæåíî êàêîå-ëèáî îðóæèå èëè íîæ, òîò áóäåò ðàññòðå-ëÿí êàê ïàðòèçàí..."

Ñåðãåé ñîðâàë ñ çàáîðà ïðèêàç è ðàçîðâàë åãî íà ìåë-êèå êëî÷êè.


Íå çíàëè ðåáÿòà, ÷òî çà íèìè íàáëþäàë ñòàðîñòà ïî-ñåëêà...

Íà ñëåäóþùèé äåíü, âå÷åðîì, ê Ñåðãåþ Íàêèäåíþ ïðè-øëè Àííà Êîáûëü÷åíêî, Ìàðèÿ ×åðíÿâñêàÿ, ÂàëåíòèíÀãååâ, ßêîâ Êîñåíêîâ è åùå íåñêîëüêî ðåáÿò è äåâ÷àò.

– Íà 8 Ìàðòà íàäî íà êðûøå øêîëû ïðèêðåïèòü ôëàã,– ñêàçàë Ñåðãåé è âûòàùèë èç-ïîä ïîäîêîííèêà êðàñ-íûé ñâåðòîê.

Óâëå÷åííûå ðàçãîâîðîì, îíè íå çàìåòèëè, êàê â ïðî-åìå êàëèòêè ïîÿâèëñÿ íåìåöêèé ïàòðóëü â ñîïðîâîæäå-íèè ñòàðîñòû.

– Íå äâèãàòüñÿ ñ ìåñòà! – ïðèêàçàë ñòàðîñòà. –Êòîñäåëàåò øàã â ñòîðîíó, áóäåò óáèò.

Ðàíî óòðîì îò øêîëû îòîøåë íåìåöêèé ãðóçîâèê ñïîëíûì êóçîâîì èçáèòûõ, èçìó÷åííûõ ðåáÿò è äåâóøåê.Ñðåäè íèõ áûëè ïðåäñåäàòåëü ñåëüñêîãî ñîâåòà ñ. Ìåæ-âîäíîå Íèêîëàé Êèðèëëîâè÷ Êóäðÿ, Àííà Êîáûëü÷åíêî,Ìàðèÿ ×åðíÿâñêàÿ, Ñåðãåé Íàêèäåíü, Âàëåíòèí Àãååâ,ßêîâ Êîñåíêîâ è äðóãèå (ôàìèëèè íå óñòàíîâëåíû). Íàòðåòèé äåíü â ïîñåëîê ïðèøëî ñòðàøíîå èçâåñòèå – âñåàðåñòîâàííûå ðàññòðåëÿíû âáëèçè ã.Åâïàòîðèè.

Ïîñëåñëîâèå. Ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ ïîñåëêà 1 ñåíòÿá-ðÿ 1944 ãîäà íà÷àëñÿ íîâûé ó÷åáíûé ãîä. Â ýòîò äåíü íàäøêîëîé âíîâü çàòðåïåòàë àëûé ôëàã. Â ïîñåëêå ãîâîðèëè,÷òî ýòî òî ñàìîå ïîëîòíèùå, êîòîðîå õîòåëè âîäðóçèòüíà øêîëó ðàññòðåëÿííûå ðåáÿòà. Ôëàã íàøëè âîçëå øêî-ëû.

È âîò ÿ õîæó ïî êîðèäîðàì è êàáèíåòàì ñðåäíåé øêî-ëû ïîñåëêà ×åðíîìîðñêîå. Îáû÷íûé øêîëüíûé äåíü: òè-øèíà íà óðîêàõ è ñóåòà íà ïåðåìåíàõ. Êàê áóäòî íèêîãäàè íå áûëî òîãî êîøìàðà, êîòîðûé ïåðåæèëè øêîëüíèêèâîåííîãî âðåìåíè.

(Çàïèñàíî ñî ñëîâ Èãîðÿ Ñåðãååâè÷à Øå÷êèíà. Âîâðåìÿ îêêóïàöèè åìó áûëî äåñÿòü ëåò, à òåïåðü îí ïðåïî-äàâàòåëü ôèçèêè â ýòîé øêîëå).

ÐÎÄÈÍÓ ÍÅ ÏÐÅÄÀÂÀËÀÂåëèêàÿ Îòå÷åñòâåííàÿ âîéíà... Ýòî îãðîìíûé ïåðè-

îä æèçíè íå òîëüêî ãîñóäàðñòâà, îáùåñòâà, íî è ïðîñòîëè÷íîé æèçíè êàæäîãî, êòî, êîíå÷íî, îñòàëñÿ â æèâûõ.Ïî÷òè ïîëîâèíà æèòåëåé ãîðîäà íå âåðíóëèñü ñ âîéíû,íå âñòðåòèëè Äåíü Ïîáåäû, è ýòî òîæå íå òîëüêî óäàð ïîíàðîäó, íî è ëè÷íàÿ ïîòåðÿêàæäîãî åâïàòîðèéöà. Ãèáëèâ áîþ, ãèáëè â ïëåíó, áûëèðàññòðåëÿíû áåçîðóæíûå çàîêîëèöåé, óòîïëåíû â ìîðå.Òàê âîò è ñêëàäûâàëîñü òî,÷òî ïðèíÿòî íàçûâàòü âñåíà-ðîäíûì ãîðåì.

Â ñêîðáíîì ñïèñêå, êî-òîðûé ïîìåùåí â ýòîé êíè-ãå, íåò ôàìèëèè Âåðû Ïàâ-ëîâíû Ïàõîìîâîé, îíà óìåð-ëà ïîçæå, íî êàêîé öåíîéóíèæåíèÿ, îñêîðáëåíèÿ åéóäàëîñü âûæèòü, çíàåò òîëü-êî åå ñûí Ëåîíèä Ãðèãîðüå-âè÷ Ïàõîìîâ, êîòîðûé è ðàñ-ñêàçàë ìíå î ñóäüáå ìàòåðè.

– Îíà áûëà, ýòî ïðèçíàâàëè âñå íàøè ðîäñòâåííèêè,îäíîé èç ñàìûõ êðàñèâûõ æåíùèí ãîðîäà, ïðè ýòîì îáëà-äàëà ïî÷òè ìóæñêîé ñèëîé è îòâàãîé, – âñïîìèíàåò Ëåî-íèä Ãðèãîðüåâè÷.– Åùå â ñåëüñêîé øêîëå ñåëà Îòàð-Ìîé-íàê (íûíå c.Óþòíoe), áîëüøèíñòâî æèòåëåé êîòîðîãî áûëèíåìåöêîãî ïðîèñõîæäåíèÿ, îíà âñåðüåç óâëåêëàñü èçó÷å-íèåì íåìåöêîãî ÿçûêà. Ïîñêîëüêó åå ìàòü áûëà ðîäîì èçíåìöåâ, ïåðåñåëèâøèõñÿ â Êðûì åùå â äåâÿòíàäöàòîìâåêå, ñóìåëà îâëàäåòü ÿçûêîì òàê, ÷òî ðàçãîâàðèâàëà ëó÷-øå ìàòåðè. Îò åå ðóêîïîæàòèÿ ìîðùèëèñü ìíîãèå ìàëü-÷èøêè â øêîëå. È ïðè ýòîì â íåé áûëè òàêàÿ ìÿãêîñòü èíåæíîñòü, ÷òî ìíîãèå ðåáÿòà, êòî òàéíî, à êòî è ÿâíî,áûëè âëþáëåíû â íåå ïî-ìàëü÷èøåñêè ïûëêî è âåðíî.


Ïðåäïî÷òåíèå îíà îòäàëà îäíîêëàññíèêó ÃðèãîðèþÏàõîìîâó, ñ êîòîðûì è ñûãðàëè ñâàäüáó â 1921 ãîäó. Âñêî-ðå ðîäèëñÿ ïåðâåíåö, çàòåì –âòîðîé ñûí. Äåòè ðîñëè,õîðîøî ó÷èëèñü â øêîëå. Êàçàëîñü, òàê áóäåò ïðîäîëæàòü-ñÿ âñþ æèçíü. Îäíàêî ñóäüáà ðàñïîðÿäèëàñü ïî-èíîìó: â

1937 ãîäó â êóçíèöó, ãäå ðàáîòàëåå îòåö, ïðèåõàëè äâà ìèëèöèî-íåðà è óâåçëè åãî íåèçâåñòíîêóäà. Òîëüêî íåäåëþ ñïóñòÿ ñå-ìüÿ óçíàëà, ÷òî îòåö àðåñòîâàíè îñóæäåí êàê âðàã íàðîäà è ñî-ñëàí â â Ñèáèðü. Ìàòåðè óæå íåáûëî â æèâûõ, à åå íå àðåñòîâà-ëè ïîòîìó, ÷òî îíà áûëà çàìó-æåì çà áûâøèì áîéöîì ÊðàñíîéÃâàðäèè, ïðèíèìàâøèì àêòèâ-íîå ó÷àñòèå â ãðàæäàíñêîé âîé-íå íà ñòîðîíå Ñîâåòîâ. Íî âñêî-ðå ïî ÷üåìó-òî äîíîñó, äåñêàòü,íèêàêîé îí íå áîëüøåâèê, à ïî-ìîãàë âðàíãåëåâöàì, åãî àðåñòî-

âàëè, óâåçëè íåèçâåñòíî êóäà. Òàê ïîãèá ìîé îòåö...À æèçíü ïðîäîëæàëàñü. Âåðà Ïàâëîâíà ïåðååõàëà â

ãîðîä, ïîñåëèëàñü íà óëèöå Ïðèìîðñêîé,7. Îíà âûøëà çà-ìóæ çà ðàáî÷åãî ïî ôàìèëèè Ñòåïàíîâ. Íå ïðîøëî è ãîäà,êàê ìóæ çàâåðáîâàëàñÿ íà ñòðîéêó â Ëåíèíãðàäå, è îíàïîëó÷èëà íåñêîëüêî ïèñåì. Ìóæ õâàëèëñÿ, ÷òî çàðàáîòîêõîðîøèé, ÷òî ñêîðî áóäåò ïðèñûëàòü íåìíîãî äåíåã.

Ðàäîñòè â äóøå æåíùèíû äîáàâèëîñü, êîãäà ñòàðøèéñûí îáúÿâèë î ñâîåé æåíèòüáå íà äåâóøêå, êîòîðóþ ÂåðàÏàâëîâíà õîðîøî çíàëà è èíîãäà äàæå øåïòàëà ìîëèòâó,÷òîáû îíà ñòàëà åå íåâåñòêîé.

–Áóêâàëüíî ÷åðåç ìåñÿö ïîñëå òîãî êàê ñîñòîÿëàñüñâàäüáà ìîåãî áðàòà ñ Öèëåé Íåéìàí, áðàòà ïðèçâàëè âàðìèþ, ýòî áûë íîÿáðü 1940 ãîäà,– ïðîäîëæàåò ðàññêàçËåîíèä Ãðèãîðüåâè÷. – À âñêîðå ãðÿíóëà âîéíà.

Â îêòÿáðå 1941 ãîäà â ãîðîä âîøëè íåìåöêèå âîéñêà.

Áóêâàëüíî ñ ïåðâîãî äíÿ ïðèñòóïèëè ê "ñîðòèðîâêå" ëþ-äåé ïî ðàñîâîé è íàöèîíàëüíîé ïðèíàäëåæíîñòè, íà âðà-ãîâ è ëîÿëüíûõ ê Ãåðìàíèè. Áûëè ñîñòàâëåíû ñïèñêè òåõ,êòî áûë ðåïðåññèðîâàí ñîâåòñêîé âëàñòüþ, è òåõ, êòî åéäîáðîñîâåñòíî ñëóæèë. Íàøà ñåìüÿ îêàçàëàñü â ñïèñêàõðåïðåññèðîâàííûõ ñîâåòñêîé âëàñòüþ, à çíà÷èò, äîëæíàáûòü ëîÿëüíîé ê ãåðìàíñêîìó êîìàíäîâàíèþ...

Íå çíàëè òîãäà åâïàòîðèéöû è íå äîãàäûâàëèñü, ÷òîýòè ñïèñêè Åëåíà Àëåêñàíäðîâíà Áîññ-Æóêîâñêàÿ íà÷àëàñîñòàâëÿòü åùå çà äâà ãîäà äî íà÷àëà âîéíû, ïîýòîìó ÂåðàÏàâëîâíà óæå íà âòîðîé äåíü áûëà ïðèâåäåíà â êîìåíäà-òóðó. Çäåñü íà åå ñòðîéíóþ ôèãóðó, êðàñèâîå ëèöî ïîëî-æèë ãëàç çàìåñòèòåëü êîìåíäàíòà Âèëëè Øâåéãîôå, êî-òîðûé ñ ïåðâûõ æå ìèíóò ñòàë íåîáû÷íî âåæëèâ,ïðåäëîæèë äîëæíîñòü ïåðåâîä÷èêà. Ïðîâîæàÿ èç êîìåí-äàòóðû, îí ïîïûòàëñÿ ïîëîæèòü ðóêó íà òàëèþ Âåðû Ïàâ-ëîâíû, íî òà òàê ñæàëà åãî ðóêó, ÷òî íà ëèöå âûñòóïèëõîëîäíûé ïîò, è âñå æå ïî åãî íàñòîÿíèþ îíà îñòàëàñüïåðåâîä÷èöåé ïðè êîìåíäàòóðå.

Îäíàæäû äåêàáðüñêèì óòðîì ñîðîê ïåðâîãî ãîäà êî-ìåíäàíò è ãåñòàïî ïðîâåëè áîëüøóþ îáëàâó â ãîðîäå, àðå-ñòîâàííûì îêàçàëñÿ è åå ñûí Ëåîíèä, êîòîðîãî âìåñòå ñäðóãèìè ïðèâåëè ê ñòåíàì àïòåêè (òåïåðü ýòî àïòåêà ¹ 45íà óë. Ðåâîëþöèè). Âåðà Ïàâëîâíà áðîñèëàñü íà âûðó÷êóñûíó. Íà ýòîò ðàç åé óäàëîñü åãî ñïàñòè, íî òðè íåäåëèñïóñòÿ áûëà àðåñòîâàíà æåíà ñòàðøåãî ñûíà – Öèëÿ. ÂåðàÏàâëîâíà íå ðàç õîäèëà â ãåñòàïî, ïðîñèëà, óìîëÿëà, íîâðàã áûë íåóìîëèì. Öèëþ ðàññòðåëÿëè.

Ñ ýòîãî äíÿ îòíîøåíèå ê ïåðåâîä÷èöå â êîìåíäàòóðåðåçêî èçìåíèëîñü, äà è îíà ñòàëà âñå áîëüøå çàìå÷àòü,êàê íåìöû îòêðîâåííî ãîâîðÿò î ðàññòðåëàõ â ãîðîäå êîì-ìóíèñòîâ è ïàðòèçàí, õîòÿ îíà çíàëà, ÷òî ðàññòðåëèâàëèòîëüêî ìèðíûõ ãðàæäàí è äåñàíòíèêîâ, êîòîðûå îêàçà-ëèñü áåç îðóæèÿ, è ðàíåíûå.

–Îäíàæäû ìàìà ïðèçíàëàñü: "ß íèêîãäà íå áûëà êðî-âîæàäíîé, íî òåïåðü ïîíåâîëå ñòàíîâèøüñÿ æåñòîêèì ïîîòíîøåíèþ êî âñåé ýòîé ñâîëî÷è, – âñïîìèíàåò Ëåîíèä


Ãðèãîðüåâè÷. – Ñêîëüêî êðîâè èç-çà ïðîêëÿòîé ìàíèèâåëè÷èÿ êàêîãî-òî èäèîòà. ß óæå íå ðàç ïîáûâàëà â ãåñòà-ïî, ãäå âèäåëà ïûòêè æåíùèí, êîòîðûå íå âûäåðæèâàëèèçäåâàòåëüñòâ, óìèðàëè. Â ýòîé âîéíå ïîãèáëè âñå ìîèðîäñòâåííèêè. Îñòàëñÿ òû îäèí ó ìåíÿ...”

Îíà ïåðåõîäèò ê ðåøèòåëüíûì äåéñòâèÿì ïðîòèâíåìåöêîãî ïîðÿäêà. Îäíàæäû ê íåé îáðàòèëàñü øêîëüíàÿïîäðóãà ñ ïðîñüáîé ïîìî÷ü åå ïðèÿòåëþ ñäåëàòü ïðîïóñêäëÿ âûåçäà èç ãîðîäà. Èñïîëüçîâàâ ñâîé àâòîðèòåò è äî-âåðèå çàìåñòèòåëÿ êîìåíäàíòà, Båpa Ïàâëîâíà âûïîëíè-ëà ïðîñüáó. Ïîñëå ýòîãî åé óäàëîñü äîñòàòü òàêèõ ïðîïóñ-êîâ íà äâàäöàòü–òðèäöàòü ÷åëîâåê, íî îäíàæäû íàïðîïóñêíîì ïóíêòå ñòàðîñòà Ñîëîâüåâ óçíàë â î÷åðåäíîìãðàæäàíèíå áûâøåãî ãîðîäñêîãî àêòèâèñòà. Ïðîïóñê îêà-çàëñÿ ïîääåëüíûì. Âåðó Ïàâëîâíó âûçâàëè â ãåñòàïî, ãäåäîëãî äîïðàøèâàëè, è òîëüêî ïðè âìåøàòåëüñòâå ÂèëëèØâåéãîôå ïðèçíàëè, ÷òî îíà ïðîñòî îøèáëàñü. Îäíàêîèç êîìåíäàòóðû åå óáðàëè, ïðåäëîæèâ ðàáîòó óáîðùèöûâ îôèöåðñêîì îáùåæèòèè.

Âñêîðå â ãåñòàïî è êîìåíäàòóðå ñòàëè çàìå÷àòü, ÷òîâñå èõ ïëàíû áóäóùèõ îïåðàöèé èëè îáëàâû ñòàíîâÿòñÿèçâåñòíû â ãîðîäå. Ïðÿìûõ óëèê ïðîòèâ Âåðû Ïàâëîâíûó ãåñòàïî íå áûëî, íî ïîòðåáîâàëè óáðàòü åå èç îáùåæè-òèÿ è êàê ïåðåâîä÷èêà îòïðàâèòü ê õîçÿèíó çàâîäà æåëå-çîáåòîííûõ êîíñòðóêöèé. Îäíàêî õîçÿèí âñêîðå åå óâî-ëèë, ïîñ÷èòàâ, ÷òî îíà çàòåâàåò ñìóòó ñðåäè ðàáî÷èõ.

13 àïðåëÿ 1944 ãîäà ãîðîä áûë îñâîáîæäåí ÷àñòÿìè2-é ãâàðäåéñêîé àðìèè. Âñêîðå êîìåíäàòóðà è îñîáûé îò-äåë íà÷àëè ïîèñê òåõ, êòî ðàáîòàë íà ïðåäïðèÿòèÿõ â ïå-ðèîä îêêóïàöèè.

Âåðå Ïàâëîâíå äîâåëîñü ñíîâà ïåðåæèòü ìíîãî òðå-âîæíûõ äíåé è íî÷åé, áåñïîêîÿñü çà ñâîþ ñóäüáó, çà ñóäüáóñûíà. Îíà äîêàçûâàëà ìíîãî÷èñëåííûìè ôàêòàìè ñâîåéäîáðîñîâåñòíîé ðàáîòû, íî íå íà âðàãà, à ðàäè ñïàñåíèÿñâîåãî ñûíà, ðàäè ñîõðàíåíèÿ æèçíåé ãîðîæàí. È òîëü-êî ïîñëå òîãî, êàê ìíîãî÷èñëåííûå ïîäîçðåâàåìûå, ïî-áûâàâøèå â îðãàíàõ ãîñáåçîïàñíîñòè, äîêàçàëè, ÷òî îíè

îñòàëèñü æèâû òîëüêî áëàãîäàðÿ ðàáîòå Âåðû Ïàâëîâíû,ñ íåå ñíÿëè ÿðëûê âðàãà íàðîäà.

Î åå ñûíå Ëåîíèäå Ãðèãîðüåâè÷å Ïàõîìîâå, åãî áåñ-ïðèìåðíîé ðàáîòå â ãîäû îêêóïàöèè ÿ óìîë÷àë, ïîòîìó÷òî î íåì î÷åíü õîðîøî ðàññêàçàë Àëåêñàíäð Ñòîìà âíåñêîëüêèõ ñòàòüÿõ "Öåíà ðåàëüíîãî âðåìåíè", îïóáëè-êîâàííûõ â "Åâïàòîðèéñêîé çäðàâíèöå”.


ÏÎÈÌÅÍÍÛÉ ÑÏÈÑÎÊìèðíûõ ãðàæäàí, ðàññòðåëÿííûõ

íåìåöêèìè êàðàòåëÿì â ïåðèîä îêêóïàöèèãîðîäà Åâïàòîðèè 1941 – 1944 ãã.

"Äîíåñåíèå â ðåñïóáëèêàíñêóþ êîìèññèþ ïî ó÷åòóóùåðáà è ðàññëåäîâàíèþ çëîäåÿíèé, íàíåñåííûõ íåìåö-êî-ôàøèñòñêèìè çàõâàò÷èêàìè â Êðûìó.

Ãîðîäñêàÿ êîìèññèÿ ñîîáùàåò, ÷òî ñîãëàñíî àêòó,ñîñòàâëåííîìó ïðè ðàñêîïêàõ ðâîâ è ìîãèë, ãäå áûëèçàõîðîíåíû ðàññòðåëÿííûå, à òàêæå íà îñíîâàíèè ïî-êàçàíèé î÷åâèäöåâ, âñåãî ðàññòðåëÿíî íåìåöêî-ôàøèñ-òñêèìè çàõâàò÷èêàìè ìèðíûõ ãðàæäàí ã.Åâïàòîðèè12150 ÷åëîâåê.

Çàðåãèñòðèðîâàíî æåðòâ è â ñïèñêå ïðåäñòàâëå-íî 1063. Ýòî îáúÿñíÿåòñÿ ñëåäóþùèì:

1. Ïóòåì ìàññîâûõ ðàññòðåëîâ óíè÷òîæàëîñü âñåíàñåëåíèå åâðååâ, êðûì÷àêîâ è óíè÷òîæàëè ðîäñòâåí-íèêîâ, à çíàêîìûõ, áëèçêèõ, êîòîðûå ìîãëè áû ñîîá-ùèòü äàííûå î íèõ, íå îñòàëîñü.

2. Ñïèñîê óãíàííûõ â ðàáñòâî òàêæå íå ïîëíûé,òàê êàê â ÷èñëå óãíàííûõ èìåþòñÿ ãðàæäàíå, ðîäñòâåí-íèêè êîòîðûõ òàêæå áûëè ðàññòðåëÿíû.

Èç äîíåñåíèÿ Åâïàòîðèéñêîé êîìèññèè.Ïðåäñåäàòåëü êîìèññèè - ÅðìàêîâÏðåäñåäàòåëü ãîðèñïîëêîìà - ÊîðíåðÑåêðåòàðü - Êîñòèêîâà”.(Ãîñ. àðõèâ. P-1289, Îï-I, Ä-5, ã. Ñèìôåðîïîëü).

1. Êðûìè ßêîâ Ìîèñååâè÷ - 1893 ã.ðîæäåíèÿ2. Êîâàëü Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ - 1899 ã.ð.3. Ãíåíîé Âëàäèìèð Ìàêñèìîâè÷ - 1926 ã.ð.4. Òàòàðîâ Ãðèãîðèé Ôåñåðîâè÷ - 1991 ã.ð.5. Ëûõîâ Ãðèãîðèé Àðòåìîâè÷ - 1888 ã.ð.6. Ñêðèïêà Êèðèëë Ìàêñèìîâè÷ - 1898 ã.ð.7. Ñêðèïêà Âëàäèìèð Êèðèëëîâè÷ - 1898 ã.ð.8. Ñêðèïêà Âàñèëèé Êèðèëëîâè÷ - 1925 ã.ð.9. Êðèêñèí Áîðèñ Íèêîëàåâè÷ - 1924 ã.ð.10. Àðàáàäæè Èñààê Èëüè÷ - 1886 ã.ð.

11. Àðàáàäæè Åâãåíèé Ìàðêîâè÷ - 1886 ã.ð.12. Õîäæàø Ñàìóèë Ìîèñååâè÷ - 1880 ã.ð.13. Õîäæàø Ìàðèÿ Ñîëîìîíîâíà - 1872 ã.ð.14. Õîäæàø Ëèäèÿ Ýëüíåò - 1896 ã.ð.15. Àðàáàäæè Ðàõèëü Ìàðêîâíà - 1872 ã.ð.16. Àðàáàäæè Áîðèñ ßêîâëåâè÷ - 1892 ã.ð.17. Àðàáàäæè-Áåçðîäíàÿ Ìàðèÿ Äìèòðèåâíà - 1907 ã.ð.18. Àðàáàäæè-Ìèêêåé Àëåêñàíäðà ßêîâëåâíà - 1898 ã.ð.19. Ìèêêåé Èëüÿ Þôóäîâè÷ - 1898 ã.ð.20. Êëèìîâ Àëåêñàíäð Ëàâðåíòüåâè÷ - 1895 ã.ð.21. Çàéöåâ Íèêèôîð Ãðèãîðüåâè÷ - 1907 ã.ð.22. Êîðøóíîâ Âàñèëèé Àëåêñååâè÷ -1915 ã.ð.23. Ñòîëÿðîâ Èâàí Äåìüÿíîâè÷ - 1910 ã.ð.24. Ñòàðîäóá Ãðèãîðèé Ôåäîðîâè÷ - 1911 ã.ð.25. Ìèõàéëåíêî Íèêîëàé Äàíèëîâè÷ - 1910 ã.ð.26. Çóåâ Àíäðåé Èëüè÷ - 1910 ã.ð.27. Ðåøåòíÿê Ïàíòåëåé Ìèõàéëîâè÷ - 1901 ã.ð.28. Ãðèùåíêî Äìèòðèé Èâàíîâè÷ - 1877 ã.ð.29. Ñàìîöêèé Ìàêàð Èëüè÷ - 1885 ã.ð.30. Æóðáà Äìèòðèé Òèìîôååâè÷ - 1903 ã.ð.31. Ïîðîäüêî Åâñòàôèé Âàñèëüåâè÷ - 1912 ã.ð.32. Ðîìàí÷åíêî Àíäðåé Ìèõàéëîâè÷ - 1885 ã.ð.33. Êàðäîí Èëüÿ Èñààêîâè÷ - 1885 ã.ð.34. Êàðäîí Ðîçà Èëüèíè÷íà - 1920 ã.ð.35. Õàð÷åíêî Ñåðãåé Àëåêñååâè÷ - 1918 ã.ð.36. Õàð÷åíêî Òàìàðà Ñåðãååâíà - 1939 ã.ð.37. Õàð÷åíêî Àëåêñàíäð Ñåðãååâè÷ - 1942 ã.ð.38. ×åâóðèäè Ñàâåëèé Ïåòðîâè÷ - 1900 ã.ð.39. ×åíãàëèäè Àíàñòàñèÿ Ãåîðãèåâíà - 1893 ã.ð.40. Õîäæàí Ìîèñåé Èñàêîâè÷ - 1893 ã.ð.41. Ìèñåöêèé Èâàí Ëþäâèãîâè÷ - 1890 ã.ð.42. Åðåìèçèí Èâàí Ðîìàíîâè÷ - 1905 ã.ð.43. Íåïåéïèâî Ãðèãîðèé Åâäîêèìîâè÷ - 1903 ã.ð.44. Ôàáðèöêèé Èâàí Ìèðîíîâè÷ - 1914 ã.ð.45. Ìàéâðîäñêèé Èâàí Òèìîôååâè÷ - 1898 ã.ð.46. Õîõà Ãåîðãèé Ãðèãîðüåâè÷ - 1910 ã.ð.47. Õîõà Âëàäèìèð Ãåîðãèåâè÷ - 1929 ã.ð.


48. Ñèíÿâñêèé Àëåêñàíäð Àëåêñååâè÷ - 1924 ã.ð.49. ×óáàêîâ Ðîìàí Äìèòðèåâè÷ - 1907 ã.ð.50. Øâåäîâ Àêèì Ïåòðîâè÷ - 1906 ã.ð.51. Ñàåíêî Ïðîêîôèé Íèêèôîðîâè÷ - 1910 ã.ð.52. Æèæà Èâàí Àðõèïîâè÷53. Ãîðîá÷åíêî Èîñèô Ïàâëîâè÷54. Ãîðîá÷åíêî Ôåäîð Èâàíîâè÷55. Ðîìàíåíêî Íèêîëàé Ìàòâååâè÷56. Êóñêîâ Âàñèëèé Ãåîðãèåâè÷57. Ðîìàí÷åíêî Ãàâðèë Ôåäîðîâè÷58. Ðîìàí÷åíêî Ìàðèÿ Íèêèòè÷íà59. Òðåòüÿêîâ Èâàí Ïëàòîíîâè÷60. Òðåòüÿêîâ Áîðèñ Èâàíîâè÷61. Ñëþñàðåíêî Ëþäìèëà Àíäðååâíà62. Øìàãëèé Ëàâðåíòèé Àëåêñååâè÷63. Ïóëèí Ìàòâåé Àíäðååâè÷64. Ãðóøåöêèé Ìàòâåé Ãàâðèëîâè÷65. ×åíåëåâ Ïåòð Ñåðãååâè÷66. Òàðàí Èëüÿ Ïàâëîâè÷67. Òàðàí Äìèòðèé Èëüè÷68. Ìîë÷àíåíêî Íèêîëàé Ïåòðîâè÷69. Òêà÷åíêî Ãåîðãèé Èëüè÷70. Áåäåðêèí Ìèõàèë Èâàíîâè÷71. Áîõóðåâ Âàñèëèé Èâàíîâè÷72. Ñîêîëîâñêèé Èâàí Ãðèãîðüåâè÷73. Ñîêîëîâñêèé Ãðèãîðèé Èñàêîâè÷74. Äîëàæèëêèí Òèõîí Èâàíîâè÷75. Ïåòðóõíîâ Ôåäîð Ñòåïàíîâè÷76. Êèðïè÷åâ Ãàâðèë Êóçüìè÷ ê/ç èì. Ìîëîòîâà77. Ïàñàøêî Àëåêñåé Ñòåïàíîâè÷78. Êîëîñîâ Êóçüìà Ïåòðîâè÷79. ×óäåñåíêî Òèìîôåé Àíàòîëüåâè÷80. Êîíäàêîâ Âëàäèìèð Èâàíîâè÷81. Ïîäãîðíûé Íèêîëàé Åôèìîâè÷82. Øàðàåâ Âëàäèìèð Ôèëèïïîâè÷83. Øàðàåâ Ñåðãåé Âëàäèìèðîâè÷84. Çàéöåâ Ôåäîð Âàñèëüåâè÷

85. Êóøóëü Ñàìóèë ßêîâëåâè÷86. Ïîòàïîâ Ãðèãîðèé Êóçüìè÷87. Âëàñîâ Ãðèãîðèé Àíäðååâè÷ ç/ñ “Ìàéñêèé”88. Ðàññîëîâ Àëåêñàíäð Êóïðèÿíîâè÷89. Ñèíàíè ßêîâ Þôóäîâè÷90. Êîíîíåíêî Òàðàñ Ñåðãååâè÷91. Êîíîíåíêî Ñåðãåé Òàðàñîâè÷92. Ïèðîãîâ Àëåêñàíäð Åãîðîâè÷93. Ãàâðèëîâ Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷94. Ìîñêàëåíêî Èîñèô Ìàêàðîâè÷95. Ðóäåíüêèé Ìèõàèë Êóçüìè÷96. Ðóäåíüêèé Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷97. Ðóäåíüêèé Êîíñòàíòèí Ìèõàéëîâè÷98. Äâîðåöêèé Àëåêñåé Ñòåïàíîâè÷99. ßêîâåíêî Àíäðåé Âàñèëüåâè÷100. Ôóðñåíêî Ìàêñèì Ôåäîðîâè÷101. Øåáÿêèíà-Êóëëî Îëüãà Âàñèëüåâíà102. Êóëëî Àäîëüô Ìèõàéëîâè÷103. Ìàòêîâñêèé Ãðèãîðèé Âëàäèìèðîâè÷104. Îñèïîâ Èâàí Âëàñîâè÷105. Êëîìáàçàðîâà Âåðà Âàñèëüåâíà106. Êóëåø Íèêîëàé Èâàíîâè÷107. Êóëåøîâà Àêóëèíà Ôåäîðîâíà108. Êóëåøîâà Îëüãà Òèìîôååâíà109. Ìàðàõîâñêèé Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷110. Ñåíü÷åíêî Àëåêñàíäð Ìàòâååâè÷ 1922 ã.ð.111. Ñåíü÷åíêî Âàñèëèé Ìàòâååâè÷ 1925 ã.ð.112. Ñóëüñêèé Ãðèãîðèé Ìàòâååâè÷113. Ñëåïöîâ Ìàòâåé ßêîâëåâè÷114. Ñåìåíîâ Âëàäèìèð Ïåòðîâè÷115. Ñëîìèí Èâàí Âëàäèìèðîâè÷116. Áåëîóñîâ Àëåêñåé Àêñåíîâè÷117. Ðîëèêîâ Âëàäèìèð Èâàíîâè÷118. Òåð-Àëåêñàíîâ Ãðèãîðèé Èâàíîâè÷119. Ëîãâèíîâ Ãðèãîðèé Ìàðòûíîâè÷120. Ñîñíîâ Âàñèëèé Àíäðååâè÷121. Îãíåâ Àëåêñàíäð Ïàíòåëååâè÷

1901 ã.ð.1897 ã.ð.1904 ã.ð.1925 ã.ð.1913 ã.ð.1920 ã.ð.1889 ã.ð.1904 ã.ð.1909 ã.ð.1902 ã.ð.


122. Êîðîòêîâ Âëàäèìèð Ãåîðãèåâè÷123. Òàðàñåíêî Ãàâðèë Ìàêñèìîâè÷124. Òàðøèí Ôîêà Ïàâëîâè÷125. Êàðÿ÷óí Àëåêñàíäð Ñåðãååâè÷126. Ïîëîìàð÷óê Ëåîíèä Êàðïîâè÷127. Êîñòðóëåâ Èëüÿ ßêîâëåâè÷128. Îñòàïåíêî Àäàì Ñåìåíîâè÷129. Êîíñòàíòèíîâ Âàñèëèé Âàñèëüåâè÷130. Êîíîíåíêî Àíòîí Èâàíîâè÷131. Êîëåñíèêîâ Àôàíàñèé Ãðèãîðüåâè÷

132. Àáäóë Àçèç133. Ãåîðãèàäè Äìèòðèé Àëåêñååâè÷134. Íîâèêîâ Êîíñòàíòèí Ëàâðåíòüåâè÷135. Êèðþõèí Ìèõàèë Äìèòðèåâè÷136. Òèòîâ Âëàäèìèð Íèêîëàåâè÷

137. Àäàìîâè÷ Àëåêñåé Äìèòðèåâè÷138. Ñåíüêèí Ìèõàèë ßêîâëåâè÷139. Áóçèí Ãàâðèèë Àíèêååâè÷140. Ýêìèê÷è Èëüÿ Ãðèãîðüåâè÷141. Ýêìèê÷è Ôåäîð Ãðèãîðüåâè÷142. Ðåæè÷åíêî Ñïèðèäîí Ñòåïàíîâè÷143. Ãîðÿ÷óê Ïåòð Âàñèëüåâè÷144. Ãîðÿ÷óê Ïåòð Ïåòðîâè÷145. Âîë÷åíêî ßêîâ Àôàíàñüåâè÷146. Îãäàíåö Ãîðäåé Ñåìåíîâè÷147. Îãäàíåö Àëåêñàíäð Ãîðäååâè÷148. Îõðèìåíêî Èâàí Àíäðååâè÷149. Çàõàð÷åíêî Ïàíòåëåé Àíäðååâè÷150. ×åðíûøîâ Åôðåì Ïåòðîâè÷151. ×óáàðü Âàñèëèé Íèêîëàåâè÷152. Âäîâè÷åíêî Ëóêà Àôàíàñüåâè÷153. Êîìèññàðîâ Àëåêñåé Ôåäîðîâè÷154. Ãðèöåíêî Âèòàëèé Àëåêñååâè÷155. Áàøòàíèê ßêîâ Èãíàòüåâè÷156. Òèòîâ Íèêîëàé Èîñèôîâè÷

1924 ã.ð.1901 ã.ð.1871 ã.ð.1898 ã.ð.1910 ã.ð.1915 ã.ð.1909 ã.ð.1904 ã.ð.1912 ã.ð.1919 ã.ð.

ä.Êîìçàòîâà1927 ã.ð.1880 ã.ð.1923 ã.ð.1894 ã.ð.1924 ã.ð.

ê-ç èì.Êèðîâà1895 ã.ð.1878 ã.ð.1894 ã.ð.1907 ã.ð.1909 ã.ð.1903 ã.ð.1888 ã.ð.1904 ã.ð.1882 ã.ð.1895 ã.ð.1924 ã.ð.1917 ã.ð.1895 ã.ð.1880 ã.ð.1918 ã.ð.1899 ã.ð.1896 ã.ð.1923 ã.ð.1904 ã.ð.1892 ã.ð.

157. Îðëóä Ïåòð ßêîâëåâè÷158. Ñàìîõâàëîâ Âàñèëèé Ãðèãîðüåâè÷159. Êðîõèí Äìèòðèé Àëåêñååâè÷160. Ìàòêîâñêèé Ãðèãîðèé Âëàäèìèðîâè÷161. Àíòîíåíêî Èâàí Äìèòðèåâè÷162. Øåëóäüêî Ãðèãîðèé Èâàíîâè÷163. Ïðîêîïîâè÷ Èâàí Èâàíîâè÷164. Ïëàøèõèí Ìèõàèë Ìèòðîôàíîâè÷165. Äæóãàí Èâàí Ïåòðîâè÷166. Ìóñêîïàëî Íèêîëàé Êîíñòàíòèíîâè÷167. Êàðïóñü Ìèõàèë Ïåòðîâè÷168. Êàðïóñü Êîíñòàíòèí Ìèõàéëîâè÷169. Êàðïóñü Ïåòð Ìèõàéëîâè÷170. Ñåìåíîâ Èâàí Èâàíîâè÷171. Øåâëèêèí Èâàí Êîíñòàíòèíîâè÷172. Òóðáàêîâ Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷173. Òóïèöà Ñåìåí Âàñèëüåâè÷174. Òóïèöà Ïàâåë Ñåìåíîâè÷175. Êîôìàí Ãåðàñèì Ñåìåíîâè÷176. Ìîñêàëåíêî Âàñèëèé Ãåîðãèåâè÷177. Áàëàêèí Ìèõàèë Àíäðååâè÷178. Áûêîâ Âàñèëèé Àëåêñàíäðîâè÷179. Óäîâåíêî Ëþáîâü Èâàíîâíà180. Ëûñåíêî Ëàâðåíòèé Åôèìîâè÷181. Ìîòîðíûé Ãðèãîðèé Åôèìîâè÷182. Æèâîäåð Èâàí Âàñèëüåâè÷183. Êîëîäà Èâàí Ôåäîðîâè÷

184. Õîëîäîâ Ìèõàèë Ôåäîðîâè÷185. Âåðåùàöêèé Ïàâåë Èâàíîâè÷186. Âåðåùàöêèé Ãðèãîðèé Ïàâëîâè÷187. Âàñèëèøèí Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷188. Äæóãàí Êîíñòàíòèí Ãàâðèëîâè÷189. Àäàì÷èê Ìèõàèë Èîñèôîâè÷190. Ãåëèëîâè÷ Ðàèñà Ñåìåíîâíà191. Ãåëèëîâè÷ Ãåëåë Ñåìåíîâíà192. Ñåèò ßãúÿ-Ñåèò ßêóá

1891 ã.ð. 1875 ã.ð.

1902 ã.ð.1886 ã.ð.1907 ã.ð.1907 ã.ð.1906 ã.ð.1897 ã.ð.1898 ã.ð.1929 ã.ð.1900 ã.ð.1925 ã.ð.1926 ã.ð.1876 ã.ð.1883 ã.ð.1895 ã.ð.1896 ã.ð.1921 ã.ð.1892 ã.ð.1926 ã.ð.1914 ã.ð.1917 ã.ð.1919 ã.ð.1898 ã.ð.1885 ã.ð.1913 ã.ð.1914 ã.ð. ä.Óêîð1907 ã.ð.1881 ã.ð.1925 ã.ð.1894 ã.ð.1887 ã.ð.1907 ã.ð.1906 ã.ð.1895 ã.ð.1896 ã.ð.


193. Òàòàðåíêîâ Èëüÿ Íèêîëàåâè÷194. Àðõèïîâà Àëåêñàíäðà Åìåëüÿíîâíà195. Àðõèïîâ Àôàíàñèé Ìàðêîâè÷196. Ãèäóëÿíîâ Íèêîëàé Ïàâëîâè÷197. Ãèäóëÿíîâ Èâàí Ïàâëîâè÷198. Êàòþøèí Àðòåì Äìèòðèåâè÷199. Êîëåñíèê Ôèëàò Ôåäîðîâè÷200. Áåëîóñîâ Åôèì Òèõîíîâè÷201. Ïîäîïðèãîðà Ïîëèêàðï ßêîâëåâè÷202. Çàãîìóëî Èëüÿ Ôåäîðîâè÷203. Øåíäðèê Ìàêàð Àìâðîñîâè÷204. Êîñòåíêî Àäàì Àäàìîâè÷205. Äàâûäîâ Íèêîëàé Ïåòðîâè÷206. Ñìèðíîâ Âëàäèìèð Ìàêàðîâè÷207. Çàïîðîæåö ßêîâ Äìèòðèåâè÷208. Çàìÿòèí Àëåêñàíäð209. Àíäðåé÷óê Ìèõàèë Ïðîêîôüåâè÷210. ×åðêàñîâ Äìèòðèé Íèêîëàåâè÷211. Êîâàëåâ Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷212. Ãîðîáåö Èâàí Àäàìîâè÷213. Íåìèðîâñêèé Ãîðäåé Ëóêè÷214. Êîâòóíåíêî Ïàâåë Èâàíîâè÷215. ×åãîòîïîíüÿí Âàðò Èâàíîâè÷216. Àíòîíüÿíö Êèðîí Ìèíîâè÷217. Ñîëîâåé Ñåðãåé Âàñèëüåâè÷218. Åøóòèí Èâàí Ñåðãååâè÷219. Âîðîæêî Íèêîëàé Èâàíîâè÷220. Èçóíîâ Ïåòð Âëàäèìèðîâè÷

221. Áàéäóêîâ Ñåìåí Ãðèãîðüåâè÷222. Êðèâîðó÷êî Äîðîôåé Àôàíàñüåâè÷223. Ïîãîðåëûé Âàñèëèé Èâàíîâè÷224. ×óáàðü Íèêîëàé Ñòåïàíîâè÷

225. ×óáàðü Âàñèëèé Íèêîëàåâè÷

226. Êîïåéêà Åâãåíèé Ôåäîðîâè÷

1908 ã.ð.1917 ã.ð.1900 ã.ð.1904 ã.ð.1902 ã.ð.1901 ã.ð.1888 ã.ð.1882 ã.ð.1869 ã.ð.1890 ã.ð.1882 ã.ð.1906 ã.ð.1908 ã.ð.1928 ã.ð.1912 ã.ð.1891 ã.ð.1887 ã.ð.1894 ã.ð.1914 ã.ð.1906 ã.ð.1884 ã.ð.1909 ã.ð.1889 ã.ð.1880 ã.ð.1923 ã.ð1874 ã.ð.1922 ã.ð.1909 ã.ð.ã. Ñàêè1896 ã.ð.1890 ã.ð1924 ã.ð.1897 ã.ð.

ê-ç “Êèðîâñêèé”1919 ã.ð.

ê-ç “Êèðîâñêèé”1896 ã.ð.

227. Åâñþêîâ Ôåäîð Ïåòðîâè÷228. Áîëäàðåâ Èîñèô Èâàíîâè÷229. Çóðîâ Ôåäîð Ìèõàéëîâè÷230. Êàùååâ Ïåòð Âàñèëüåâè÷

231. Ïàâëèê Ñïèðèäîí ßêîâëåâè÷232. Ñêîêîâ Èâàí Íèêîëàåâè÷233. Çàïîðîæåö Èâàí Ïðîêîïüåâè÷234. Äóäíèê Íèêèôîð Àôàíàñüåâè÷235. Ðûêóí Ñåìåí Ãðèãîðüåâè÷236. Êîòåëåíåö Ïåòð Äìèòðèåâè÷237. Áåëîóñ Ëåîíòèé Ôåäîðîâè÷238. Èëüíèöêèé Àôàíàñèé Ãðèãîðüåâè÷

239. Èëüíèöêàÿ Ìàðôà Ïàâëîâíà

240. ×óá Àëåêñàíäð Áîðèñîâè÷241. Øàðïèëî Àðòåì Êîíñòàíòèíîâè÷

242. Øàðïèëî Âëàäèìèð Àðòåìîâè÷243. Ìåäâåäåâ Ìèõàèë ßêîâëåâè÷244. Ìîë÷àíîâ Òðîôèì Ñåìåíîâè÷245. Ãðèäèí Àëåêñåé ßêîâëåâè÷246. Íîñîâ Àíäðåé Àíäðååâè÷247. Êðàñèêîâ Àíàòîëèé Èîñèôîâè÷248. Þðèí Ôåäîð Âëàäèìèðîâè÷

249. Ñàôîíîâ Íèêèòà Íèêèòîâè÷250. Àìè÷åâ Íèêîëàé Ôîòèåâè÷251. Ïàâëåíêî Âàñèëèé Èâàíîâè÷252. Ëåâè÷ Èîñèô Íàóìîâè÷253. Áîæêî Ìèõàèë Ëóêüÿíîâè÷254. Áîæêî Èâàí Ìèõàéëîâè÷255. Ìèðêóëîâ Àëåêñåé Ãðèãîðüåâè÷256. Ãðèùåíêî Èîñèô Åìåëüÿíîâè÷257. Äàâèäåíêî Àðñåí Äìèòðèåâè÷

1912 ã.ð.1900 ã.ð.1901 ã.ð.1906 ã.ð.ä. Îòàðû1892 ã.ð.1917 ã.ð.1885 ã.ð.1887 ã.ð.1894 ã.ð.1883 ã.ð.1874 ã.ð.1898 ã.ð.ä.Êàðû1909 ã.ð.ä.Êàðû1923 ã.ð.1892 ã.ð.

1924 ã.ð.1910 ã.ð.1903 ã.ð.1925 ã.ð.1905 ã.ð.1919 ã.ð.1896 ã.ð.

ä.Ôðàéäîðô1892 ã.ð.1896 ã.ð.1903 ã.ð.1888 ã.ð.1898 ã.ð.1925 ã.ð.1885 ã.ð.1902 ã.ð.1878 ã.ð.

ä.Ôðàéäîðô

ä. Âëàäèìèðîâêà


258. Ìîâ÷àí Ñåìåí Íåñòåðîâè÷

259. Êóðâàòîâ Ôåäîð Ìèõàéëîâè÷260. Ñîêîëîâ Èâàí Äìèòðèåâè÷261. Ñòîéêî Òèìîôåé Õðèñòîôîðîâè÷262. Ñòîéêî Åëåíà Òèìîôååâíà263. Ñàçîíîâ ßêîâ Ãðèãîðüåâè÷264. Ìèíàé Íèêîëàé Ìèõàéëîâè÷

265. Áîðùåâñêèé Èâàí Ëàâðåíòüåâè÷266. Äðîíîâ Ôåäîð Àëåêñååâè÷267. Êîíîâàëîâ Ãðèãîðèé Åôèìîâè÷268. Ãîðäèåíêî Èâàí Àíèñèìîâè÷269. Ìèòðîíèí Ïàâåë Ïàâëîâè÷270. Ñàçîíòîíîâè÷ Èâàí Àäàìîâè÷271. Ãåëåëîâè÷ Ñîëîìîí ßêîâëåâè÷272. ×åáîòàðåâ Àëåêñàíäð Ôåäîðîâè÷273. ×åáîòàðåâ Ôåäîð Äìèòðèåâè÷274. Íèêèôîðîâ Ìèõàèë Àíòîíîâè÷275. Õîëÿâêà Àíäðåé Àíäðååâè÷276. Îáîëåíöåâ Ïàâåë ßêîâëåâè÷

277. Îñòàïåíêî Èâàí Íèêèôîðîâè÷278. Êèÿí Àëåêñåé Äìèòðèåâè÷279. Êèÿí Ìàêñèì Äìèòðèåâè÷280. Áèáêî Ïåòð Åôèìîâè÷281. Îáùèé Àíäðåé Èâàíîâè÷282. Îáùèé Èâàí Àíäðååâè÷283. Îáùèé Àðêàäèé Àíäðååâè÷284. Ñèðîòåíêî Íèêèôîð Àðêàäüåâè÷285. Âàñèëüåâ Àëåêñåé Ïåòðîâè÷286. Òóìàíîãóë Ìåãàðäè÷ Îç.287. ×àõàëüÿí Àðóä Îâàíåñîâè÷288. ßðîøåíêî Ãðèãîðèé Àêèìîâè÷289. Êóìûø Àáðàì Èîñèôîâè÷290. Ìàëþíåö ßêîâ Òåðåíòüåâè÷291. Ìàëþíåö Àíäðåé Òåðåíòüåâè÷

1878 ã.ð.Àê-Ìå÷åòü

1900 ã.ð.1908 ã.ð.1884 ã.ð.1921 ã.ð.1907 ã.ð.1894 ã.ð.

ä.Ôðàéäîðô1907 ã.ð.1875 ã.ð.1912 ã.ð.1874 ã.ð.1890 ã.ð.1883 ã.ð.1919 ã.ð.1897 ã.ð.1892 ã.ð.1909 ã.ð.1900 ã.ð.1897 ã.ð.

ä.Óíãóò1877 ã.ð.1893 ã.ð.1888 ã.ð.1886 ã.ð.1881 ã.ð.1923 ã.ð.1925 ã.ð.1903 ã.ð.1897 ã.ð.1890 ã.ð.1882 ã.ð.1902 ã.ð.1892 ã.ð.1897 ã.ð.1917 ã.ð.

292. Êîíîâàëåíêî Âàñèëèé Íèêîëàåâè÷293. Ìóçû÷åíêî Äåìüÿí Èãíàòüåâè÷294. Ìóçû÷åíêî Ëþáîâü Èãíàòüåâíà295. Äîðìîðîñ Êóçüìà Åìåëüÿíîâè÷296. Ñêà÷êî Ìå÷èñëàâ Ëþäâèãîâè÷297. Ïîëåùóê Êèðèëë Èâàíîâè÷298. Òàèðîâà Ëþäìèëà Èáðàãèìîâíà299. Ï÷èìàøêî Ãàëèíà Ìèíàåâíà300. Âîëêîâ Ãðèãîðèé Åðåìååâè÷

301. ßãìåíåâ Ôåäîð302. Óâàðîâà Ìàðèÿ Ïåòðîâíà303. Õîìåíêî Ïåëàãåÿ Âàñèëüåâíà304. Áåçðîäüêî Ôåîäîñ Íèêîëàåâè÷305. Èñàêîâ Ïàâåë Þðüåâè÷306. Ïåëèõ Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷307. Õàð÷óê Ãðèãîðèé Ñòåïàíîâè÷308. Ìèõàëü÷óêîâ Ïåòð Ìàðêîâè÷309. Ìàññ Âèêòîð Êîíñòàíòèíîâè÷310. Ìàññ Êîíñòàíòèí Ïàíòåëååâè÷311. Ñîëîäóõà Ëåîíèä Ôåäîðîâè÷312. ×åðàõîâ Ñåìåí Õàðëàìîâè÷313. Äèêêî Êëàâäèÿ Àíòîíîâíà314. Êóëüòý Þðóäà Èëüèíè÷íà315. Êóëüòý Âèêòîð Ìàðêîâè÷316. Áåáåø Ñîëîìîí Ìàðêîâè÷317. Ãàìàë Àíàòîëèé Ëàçàðåâè÷318. Ïîëóÿí÷èê Ïàâåë Òðîôèìîâè÷319. Êóëèê Ãàâðèèë Ãðèãîðüåâè÷320. Çàõàðèàäè Äìèòðèé Ìèõàéëîâè÷321. Ñïàîðîïóëî Êîíñòàíòèí Ýëåôüåâè÷322. Ñïàîðîïóëî Ýëåô Êîíñòàíòèíîâè÷323. Ñåìåîôîðèäè Ñòàâð Ïàâëîâè÷324. Ñóðàìèôèäè Àíàñòàñ Èâàíîâè÷325. Ñàðàíäàðèäè Àðèñò Ãåîðãèåâè÷326. Ëîëàõàíîâ Ñåðãåé Àðòåìîâè÷327. Áàáà÷åíêî Íèêîëàé Êèðèëëîâè÷

1924 ã.ð.1901 ã.ð.1903 ã.ð.1901 ã.ð.1911 ã.ð.1908 ã.ð.1927 ã.ð.1899 ã.ð.1886 ã.ð.Ôðàéäîðô1862 ã.ð.1894 ã.ð.1910 ã.ð.1910 ã.ð.1922 ã.ð.1895 ã.ð.1889 ã.ð.1904 ã.p.1903 ã.ð.1873 ã.ð.1915 ã.ð.1898 ã.ð.1925 ã.ð.1900 ã.ð.1917 ã.ð.1922 ã.ð.1922 ã.ð.1874 ã.ð.1876 ã.ð.1924 ã.ð.1892 ã.ð.1923 ã.ð.1907 ã.ð.1917 ã.ð.1905 ã.ð.1910 ã.ð.1912 ã.ð.


328. Ëåâè Ôåäîð Ñàâåëüåâè÷329. Ëåâè Øàáàäàé Âåíèàìèíîâè÷330. Âîéò÷àê Ñòåïàí Ôåäîðîâè÷331. ×åðíåíêî Ïåòð Çàõàðîâè÷332. ×åðíåíêî Ãàâðèèë Ïåòðîâè÷333. Êîòîâ Èâàí Íèêîëàåâè÷334. Êîòîâ Íèêîëàé Èâàíîâè÷335. Ãàâðèêîâà Äàðüÿ Ãàâðèëîâíà336. Áîðèñåíêî Íèêèôîð Ñïèðèäîíîâè÷337. Êîñòàí Àííà Àíäðååâíà338. Êîñòàí Æopæ Ýìàíóèëîâè÷339. Øíàéäåðìàí Ðîçà Èçðàèëåâíà340. Êîñòàí Ýìèëü Ïàâëîâè÷341. Êîñòàí Âàëåíòèí Ïàâëîâè÷342. Êîñòàí Ñâåòëàíà Ïàâëîâíà343. Ëàáîâêèí Ìàêñèì Òèõîíîâè÷344. Æîãà Åôèì Ñòåïàíîâè÷345. Ëîçèíñêèé Áðîíèñëàâ Íèêîëàåâè÷346. Ñàëüíèêîâ Àíòîí Íèêèòîâè÷347. Áàëàêàé Àáðàì Ìîèñååâè÷348. Áàëàêàé Äàâèä Àáðàìîâè÷349. Íèêîëàåâà Ñîôüÿ Èâàíîâíà350. Îãäàíåö Õðèñòèíà Èâàíîâíà351. Ôàëàëååâ Ôåäîð Íåñòåðîâè÷352. Âüþíåíêî Ìèõàèë Àëåêñååâè÷353. Ãëûáèí Âàñèëèé Èâàíîâè÷354. Ñèíèöèí Íèêîëàé Àôàíàñüåâè÷355. Ñèíèöèí Àíàòîëèé Íèêîëàåâè÷356. Çèñü Ìèðîí Ãîðäååâè÷357. Ìóõà Ïåòð Ìèõàéëîâè÷358. Ìàêîâåé Ïàâåë Êèðèëëîâè÷359. ×åêîâ Åâäîêèì Ôèëèïïîâè÷360. Åâñèêîâ Èâàí Òèìîôååâè÷361. Áåçåêîâè÷ Àíàòîëèé Ðîìóàëüäîâè÷362. Áåçåêîâè÷ Èîñèô Ðîìóàëüäîâè÷363. Ìàéäàíþê Êîíñòàíòèí Âëàäèìèðîâè÷364. Åâñòèãíååâ Àëåêñåé Çàõàðîâè÷

1924 ã.ð.1883 ã.ð.1899 ã.ð.1887 ã.ð.1898 ã.ð.1882 ã. ð.1921 ã.ð.1904 ã.ð.1883 ã.ð.1896 ã.ð.1926 ã.ð.1914 ã.ð.1935 ã.ð.1937 ã.ð.1939 ã.ð.1891 ã.ð.1889 ã.ð.1926 ã.ð.1912 ã.ð.1882 ã.ð.1908 ã.ð.1917 ã.ð.1912 ã.ð.1877 ã.ð.1882 ã.ð.1898 ã.ð,1911 ã.ð.1929 ã.ð.1898 ã.ð.1904 ã.ð.1913 ã.ð.1882 ã.ð.1884 ã.ð.1901 ã.ð.1912 ã.ð.1926 ã.ð.1888 ã.ð.

365. Áàçàíæàí ßêîâ Èëüè÷366. ßëïà÷èê Þôóä Ñèìîíîâè÷367. Ïîäîïðèãîðà Ôåäîð Èâàíîâè÷368. Âàðêàëîâ Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷369. Àôàëüñêèé Ïåòð Àíäðååâè÷370. Íèêîíîâ Ôåäîð ßêîâëåâè÷371. Îïåíêî Àðõèï Ñåìåíîâè÷372. Èøóòèí ßêîâ Íèêîëàåâè÷373. Êàìîëîâ Âàñèëèé Íèêèôîðîâè÷374. Ìÿêîòà Âàñèëèé Òèõîíîâè÷375. Êóçíåöîâ Èâàí Íèêèôîðîâè÷376. Ïåòëÿê Âàñèëèé Èâàíîâè÷377. Âàñèëüåâ Àëåêñåé Ïåòðîâè÷378. Ñåðíåíêî Âñåâîëîä Äàíèëîâè÷379. Äàâêóø Àëåêñåé Âèêåíòüåâè÷380. Äåíüÿê Èâàí Ôåäîðîâè÷381. Ïîäîïðèãîðà Èâàí Èâàíîâè÷382. Ïîäîïðèãîðà Àðñåí Èâàíîâè÷383. Êíûø Ñåðãåé Ïåòðîâè÷384. Ùåðáàêîâ Âëàäèìèð Ïåòðîâè÷385. Áàñîâ Ìàòâåé Ïàðàìîíîâè÷386. Áàñîâ Ôèëèï Ïàðàìîíîâè÷387. Ñîñåäåíêî Àíàòîëèé Åëèçàðîâè÷388. Òðàõòåíáåðã Öèïà Äàâèäîâíà389. Ãðèïàê Îëüãà Íèêîëàåâíà390. Ãîðáà÷ Èâàí Ñåâàñòüÿíîâè÷391. Áîðîâèê Ìàòâåé Ìàòâååâè÷392. ×àéêà Âëàäèìèð Ïåòðîâè÷393. Äÿòëîâ Ãåîðãèé Íèêèòîâè÷394. Äÿòëîâ Ïåòð Ãåîðãèåâè÷395. Àõåíøòåéí Ãðèãîðèé Ìèðîíîâè÷396. Âåãàñèíñêèé Ëåîíèä Àíäðååâè÷397. Êíÿçåâ Âàñèëèé Äàíèëîâè÷398. Àâîêüÿí Àðòþõ Êàðëîâè÷399. Æóðàâëåâ Ïåòð Èâàíîâè÷400. Æóðàâëåâ Èâàí Èâàíîâè÷401. Ïàøà ßêîâ Èëüè÷

1889 ã.ð.1894 ã.ð.1890 ã.ð.1908 ã.ð.1896 ã.ð.1900 ã.ð.1898 ã.ð.1892 ã.ð.1909 ã.ð.1914 ã.ð.1914 ã.ð.1872 ã.ð.1897 ã.ð.1927 ã.ð.1916 ã.ð.1867 ã.ð.1904 ã.ð.1902 ã.ð.1902 ã.ð.1879 ã.ð.1905 ã.ð.1906 ã.ð.1905 ã.ð.1906 ã.ð.1940 ãð.1890 ã.ð.1906 ã.ð.1925 ã.ð.1890 ã.ð.1926 ã.ð.1909 ã.ð.1908 ã.ð.1911 ã.ð.1891 ã.ð.1897 ã.ð.1862 ã.ð.1885 ã.ð.


402. Òóðèíñêàÿ Åëèçàâåòà Êîíäðàòüåâíà403. Òîïî÷åâñêèé Íèêîëàé Ìèõàéëîâè÷404. Êèñêà÷è Âåíèàìèí Ñåìåíîâè÷405. Êèñêà÷è Ñåìåí Âåíèàìèíîâè÷406. Ðàñòîðãóåâ Àôàíàñèé Âàñèëüåâè÷407. Âåëèê Ìåôîäèé Âàñèëüåâè÷408. ×àïèñ Êàçèìèð Ïåòðîâè÷409. Êîâàëåíêî Äìèòðèé Äìèòðèåâè÷410. Ïåñîöêèé Ñåðãåé Ãðèãîðüåâè÷411. Êóðî÷êèí Ïàâåë Ôåäîðîâè÷412. Òðèàíäàôèëèäè Ïàâåë Ãåîðãèåâè÷413. Ãðèöåíêî Âàñèëèé Âàñèëüåâè÷414. Ëàâðåíîâà Åâãåíèÿ Âàëåíòèíîâíà415. Ãðèöåíêî Íàòàëüÿ Âàñèëüåâíà416. Ãðèöåíêî Àëåêñàíäðà Âàñèëüåâíà417. Ñàðàô Ñàìóèë Àâðàìîâè÷418. Ëàðèîíîâ Íèêîëàé Ïåòðîâè÷419. Ïîëàâñêèé Àíòîí Âàñèëüåâè÷420. Beðåçíîé Àíòîí Åëèñååâè÷

421. Âåðåçíîé Ïåòð Àíòîíîâè÷

422. Êîðíèëîâè÷ Âàñèëèé Ìàðêîâè÷423 Êîðíèëîâè÷ Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷424. Êèñåëåâ Êîíñòàíòèí Âàðôîëîìååâè÷425. Êîðÿêèí Âèêòîð Èâàíîâè÷426. Âàñèëüåâ Äìèòðèé Èâàíîâè÷427. Âàñèëüåâà Âåðà Ëåîíèäîâíà428. Ìåëåøêî Ãðèãîðèé Êèðèëëîâè÷429. Áåçðó÷åíêî Èâàí Ñåìåíîâè÷430. Êðèâåíêî Òèõîí ßêîâëåâè÷431. Ìàìðóäèÿí Ãàëóñò Îâàíåñîâè÷

432. Õîòèí Âàñèëèé Èâàíîâè÷433. Òêà÷åíêî Âàëåíòèí Ïàíòåëåéìîíîâè÷434. Êîñà÷åâà Àíàñòàñèÿ Àðòåìîâíà435. Çóéêîâ Ãàâðèèë Ïàâëîâè÷

1897 ã.ð.1910 ã.p.1896 ã.ð.1924 ã.ð.1896 ã.ð.1905 ã.ð.1925 ã.ð.1902 ã.ð.1903 ã.ð.1905 ã.ð.1907 ã.ð.1902 ã.ð.1895 ã.ð.1893 ã.ð.1906 ã.ð.1913 ã.ð.1923 ã.ð.1903 ã.ð.1889 ã.ð.ä. Îñòàíä1913 ã.ð.ä. Îñòàíä1871 ã.ð.1926 ã.ð.1899 ã.ð.1913 ã.ð.1879 ã.ð.1913 ãð.1886 ã.ð.1889 ã.ð.1888 ã.ð.1886 ã.ð.

1896 ã.ð.1906 ã.ð.1895 ã.ð.1893 ã.ð.

436. Ãàðêóøà Ãðèãîðèé Äàíèëîâè÷437. Ñûñåíêî Íèêîëàé Òèìîôååâè÷438. Ñàâèíî÷êèíà Òàòüÿíà Ñèäîðîâíà439. Áóíÿê Ìèõàèë Àðòåìîâè÷490. Áåëîóñîâ Ñòåôàí Àêñåíîâè÷441. Îðâà÷åâñêèé Ïåòð Àëåêñååâè÷442. Êóðóê÷è Âèêòîð Ðîäèîíîâè÷443. Áóðöåâ Èâàí Èâàíîâè÷444. Êèñëîâ Èâàí Ãàâðèëîâè÷445. Ãàíåâñêèé Ïàâåë Èëëàðèîíîâè÷446. Ñóäàêîâ Åôèì Ñàâåëüåâè÷447. Òàðàñåíêî Èëüÿ Åôèìîâè÷448. Òàðàñåíêî Ïàâåë Èëüè÷449. Ëåñêîâ Ñòåïàí Åâòóõîâè÷450. Êàäóê Ôåäîð ßêîâëåâè÷

451. Ìåëüíèêîâ Àíòîí Òèìîôååâè÷452. Òåðòûøíèêîâà Âàðâàðà Êîíñòàíòèíîâíà453. Áóãàåö Ìàêàð Àíòîíîâè÷

454. Ïîñòàøêîâ Âàñèëèé Ñòåïàíîâè÷455. Êàâåðêîâ Ãðèãîðèé Ïðîêîïüåâè÷456. Ìàëþòà Íèêèòà Èâàíîâè÷457. Þðêîâ Òèìîôåé Àôàíàñüåâè÷458. Ëîáíèíñêèé Ìèõàèë Ãðèãîðüåâè÷459. Ðåìîðåíêî Ôåäîð Àíàòîëüåâè÷460. Ëàíãèäè Ïàïàëîòè Êèðèëëîâè÷461. Øòóòèí Àëåêñåé Èâàíîâè÷462. Øòóòèí Äìèòðèé Èâàíîâè÷463. Êîïûøåâ Åãîð Ñòåïàíîâè÷464. Ýìåëüäåø Åäèä Èôóäîâè÷465. Øàëüíåâ Ôåäîð Âàñèëüåâè÷466. Áåçðîäüêî Ôåîäîñ Íèêîëàåâè÷467. Ñèðîòà Ëàðèñà Ìèõàéëîâíà468. Ñèðîòà Ñòàíèñëàâ Ìèõàéëîâè÷469. Áóäÿ÷åíêî Äìèòðèé Èâàíîâè÷470. Âàïîðû Ìèõàèë Ãåîðãèåâè÷

ä.Íîâî-Èâàíîâêà

1904 ã.ð.1905 ã.ð.1892 ã.ð.1910 ã.ð.1895 ã.ð.1895 ã.ð.1933 ã.ð.1905 ã.ð.1886 ã.ð.1916 ã.ð.1878 ã.ð.1888 ã.ð.1908 ã.ð.1893 ã.ð.1909 ã.ð.

1900 ã.ð.1916 ã.ð.1902 ã.ð.

1903 ã.ð.1924 ã.ð.1903 ã.p.1888 ã.ð.1885 ã.ð.1894 ã.ð.1924 ã.ð.1905 ã.ð.1924 ã.ð.1904 ã.ð.1878 ã.ð.1915 ã.ð.1908 ã.ð.1939 ã.ð.1941 ã.ð.1890 ã.ð.1927 ã.ð.

ê/ç èì. Ìîëîòîâà

ê/ç èì.Ìîëîòîâà


471. Âàïîðû Ãåîðãèé Ìèõàéëîâè÷472. Êóíäóñòà Ëàçàðü Ýêñèìèëèÿíîâè÷473. Øâåäåíêî Âàñèëèé Åâñòðàòîâè÷474. Êîðàáëåíêî Ôåäîð Íèêîëàåâè÷475. Øåâ÷åíêî Ïåòð Âàñèëüåâè÷476. Øåâ÷åíêî Ìàðèÿ Ãðèãîðüåâíà477. Ñåðåáðÿêîâ Èâàí478. Êóäðÿøåâ Àíäðåé Àëåêñååâè÷479. Ñàïêî Ôåäîð Ãðèãîðüåâè÷480. Ãóáàíîâ Èâàí Àíäðååâè÷481. Áóáëèê Àíòîí Ôåäîðîâè÷482. Ãðèãîðåíêî Èâàí ßêîâëåâè÷483. Äåíèñîâ Èâàí Ñòåïàíîâè÷484. Áëàùóê Ñòåôàí Ãåîðãèåâè÷485. Äûì÷åíêî Ïåòð Ôèëèïïîâè÷486. Êîâòóíåíêî Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷487. Êîâòóíåíêî Íèêîëàé Ãðèãîðüåâè÷488. Êîâòóíåíêî Àíàòîëèé Ãðèãîðüåâè÷489. Íåïèäà Ñòåïàí Åâäîêèìîâè÷490. Äüÿ÷åíêî Âëàäèìèð Èâàíîâè÷491. Äîñòîëèò Âàñèëèé Èîñèôîâè÷492. Ìàëü÷èê Ãðèãîðèé Àêñåíîâè÷493. Êîìàðåöêèé Áîðèñ Áîðèñîâè÷494. Êîìàðåöêèé Áðîíèñëàâ Áîðèñîâè÷495. Ìøåèí Èâàí Èâàíîâè÷496. Ãàðáóçîâ Èâàí Ìàòâååâè÷497. Àãàïîâà Äàðüÿ Ãàâðèëîâíà498. Áëàæêî Ìàêñèì Âàñèëüåâè÷499. Áëàæêî Âàñèëèé Ìàêñèìîâè÷500. Áëàæêî Âàäèì Ìàêñèìîâè÷501. Çþçèí Ôåäîð Èâàíîâè÷502. Òîâàðèùåâ Àíäðåé Èâàíîâè÷503. Øòèôòàðü Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷504. Øòèôòàðü Êèðèëë Âëàäèìèðîâè÷505. Òèòêîâ Ðîäèîí Ìèõàéëîâè÷506. Êîøåëåâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷507. Êîñàðåâ Àôàíàñèé Èâàíîâè÷

1888 ã.ð.1863 ã.ð.1899 ã.ð.1890 ã.ð.1925 ã.ð.1901 ã.ð.1897 ã.ð.1913 ã.ð.1891 ã.ð.1910 ã.ð.1910 ã.ð.1885 ã.ð.1896 ã.ð.1897 ã.ð.1907 ã.ð.1901 ã.ð.1929 ã.ð.1933 ã.ð.1893 ã.ð.1890 ã.ð.1889 ã ð.1917 ã.ð.1919 ã.ð.1922 ã.ð.1921 ã.ð.1884 ã.ð.1912 ã.ð.1897 ã.ð.1924 ã.ð.1926 ã.ð.1922 ã.ð.1901 ã.ð.1880 ã.ð.1917 ã.ð.1892 ã.ð.1903 ã.ð.1910 ã.ð.

508. Ìàëþòà Íèêèòà Èâàíîâè÷509. Êî÷åðãèí Ïàâåë Èëüè÷510. Áàðäàñþê Òèìîôåé Èâàíîâè÷511. Êóðî÷êèí Ïàâåë Ôåäîðîâè÷512. Êîâàëåíêî Ôåäîð Ãåðàñèìîâè÷513. Êóêóëüñêèé Âëàäèìèð Ôðàíöåâè÷514. Êóýòêîâ Ôåäîð Èâàíîâè÷515. Öûêóíîâ Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷516. Ãàóëèê Ãàâðèë Ôåäîðîâè÷

517. Î÷àí Èñàê Àáðàìîâè÷518. Î÷àí ßêîâ Àáðàìîâè÷519. ×åðíûøåâ Èâàí Ìèõàéëîâè÷520. Ëàñòèêîâ Âàñèëèé Âàñèëüåâè÷521. Öèðêóí Èâàí Ôåäîðîâè÷522. Ñïàôîïóëî Õàðèòîí Ãåîðãèåâè÷523. Êðàâ÷åíêî Ñïèðèäîí ßêîâëåâè÷524. Õàð÷óê Ñåìåí Ñòåïàíîâè÷525. Êîðçèê Ïåòð Òèìîôååâè÷526. Òóøà Ôåäîð Ãàâðèëîâè÷527. Áåëîñèíñêèé Ëåîíèä Àíäðååâè÷528. Õóäèê Èâàí Èâàíîâè÷529. Õóäèê Íèêîëàé Èâàíîâè÷530. Íîäåëü Àíàòîëèé Àáðàìîâè÷531. Íîäåëü Ìèõàèë Àíàòîëüåâè÷532. Áàòóðèí Ñåìåí Òèìîôååâè÷533. Ìèùåíêî Ôèëèïï Ïåòðîâè÷534. Ðûæîâ Íèêèòà Êàðïîâè÷535. Ðàñïîïîâ Èâàí Íèêèòîâè÷536. Õàðëàìîâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷537. Áåñïàëîâ Ïåòð Äåíèñîâè÷538. Âîéòàíèê Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷539. Mapãóáè Áîðèñ ßêîâëåâè÷540. Êàòûëü Åâãåíèé Èâàíîâè÷541. Ðîæêîâà Ëþáîâü ßêîâëåâíà542. Ãåöîâ Âëàäèìèð Íàòàíîâè÷543. Ñïèðèí Ïåòð Åôèìîâè÷

1906 ã.ð.1904 ã.ð.1897 ã.ð.1906 ã.ð.1906 ã.ð.

1891 ã.ð.1891 ã.ð.1888 ã.ð.ä.ßðãà1894 ã.ð.1884 ã.ð.1902 ã.ð.1910 ã.ð.1892 ã.ð.1904 ã.ð.1870 ã.ð.1892 ã.ð.1924 ã.ð.1895 ã.ð.1907 ã.ð.1887 ã.ð.1927 ã.ð.1838 ã.ð.1926 ã.ð.1888 ã.ð.1888 ã.ð.1893 ã.ð.1926 ã.ð.1894 ã.ð.1914 ã.ð.1925 ã.ð.1925 ã.ð.1922 ã.ð.1905 ã.ð.1926 ã.ð.1907 ã.ð.


544. Ôîñòåíêî Èâàí Íèêîëàåâè÷545. Àêñåíîâ Ïàâåë Àëåêñàíäðîâè÷546. Øïàêîâ Àíäðèàí Ïåòðîâè÷547. Áîãäàñàðîâ Àëåêñàíäð Ïåòðîâè÷548. Áîãäàñàðîâ Ïåòð Àëåêñååâè÷549. Êóëåø Èâàí Ìàêñèìîâè÷550. Ñòåáëèí Àëåêñàíäð Ôåäîðîâè÷551. Ïîëîäüÿíö Ñàâåëèé Ýìàíóèëîâè÷552. Âëàñîâ Òèìîôåé Èâàíîâè÷553. Ìàëàõàíüÿíö Ñåðãåé Àãàíåçîâè÷554. Ìàëàõàíüÿíö Âàðãåí Ñåðãååâè÷555. Ôàêòóð Ãåîðãèé Ïàíòåëååâè÷556. Ñàíüêî Ãåîðãèé Ïåòðîâè÷557. Ùåðáà÷åíêî Ãåîðãèé Èâàíîâè÷558. Ùåðáà÷åíêî Âëàäèìèð Ãåîðãèåâè÷559. Ëàïòåâ Äåíèñ Âàñèëüåâè÷560. Êâèòêî Îëüãà Åôèìîâíà561. Ìóñèí Àëåêñàíäð Èëüè÷562. Ñâèðèäîâ Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷563. Áîëîòèí Ñàóë Èñàêîâè÷564. Áàëûñíûé Åôèì Àáðàìîâè÷565. Áàëûñíàÿ Àííà Ïàâëîâíà566. Áàëûñíàÿ Ñèìà Ïàâëîâíà567. Áàëûñíûé Àáðàì Õàéìîâè÷568. Áàëûñíàÿ Ñîôüÿ Ïàâëîâíà569. Æóðàâëåâà Òàòüÿíà Îñèïîâíà570. Øïåêò Ìèññà ßêîâëåâíà571. Øïåêò Ðóâèì Âëàäèìèðîâè÷572. Øïåêò Âëàäèìèð Ðóâèìîâè÷573. Øïåêò Ñåìåí Ðóâèìîâè÷574. Ëóãîâîé Ìèõàèë Ñàâè÷575. Ïîïîâ Åâãåíèé Ìèõàéëîâè÷576. Ëóõíåâ Åâãåíèé Ìèõàéëîâè÷577. Ïàâëåíêî Àëåêñàíäð Àëåêñååâè÷578. Êóçüìèí Âàñèëèé Èâàíîâè÷579. Ðóäåíêî Àíàñòàñèÿ Ïåòðîâíà580. Ãàëóøêèí Àëåêñàíäð

1893 ã.ð.1887 ã.ð.1909 ã.ð.1888 ã.ð.1924 ã.ð.1891 ã.ð.1905 ã.ð.1917 ã.ð.1873 ã.ð.1892 ã.ð.1925 ã.ð.1926 ã.ð.1890 ã.ð.1890 ã.ð.1937 ã.ð.1889 ã.ð.1912 ã.ð.1895 ã.ð.1918 ã.ð.1905 ã.ð.1917 ã.ð.1933 ã.ð.1939 ã.ð.1895 ã.ð.1888 ã.ð.1856 ã.ð.1907 ã.ð.1905 ã.ð.1933 ã.ð.1939 ã.ð.1912 ã.ð.1920 ã.ð.1902 ã.ð.1909 ã.ð.1892 ã.ð.1924 ã.ð.1901 ã.ð.

581. Áóçèí Ôåäîð582. Øåâ÷åíêî Ïåòð583. Ðóäåíêî Íèêîëàé Òåðåíòüåâè÷584. Çàñëàâñêèé Ãðèãîðèé Ñîëîìîíîâè÷585. Òðåòüÿêîâ Ãåîðãèé ßêîâëåâè÷586. Õàöóíîâè÷ Âèêòîð Èãíàòüåâè÷587. Àáàç-Îãëû Îâàð÷èí Àâèäåñîâè÷588. Êàëþæíûé Ôåäîð Äåíèñîâè÷589. Êîâàëåíêî Ìèõàèë Âàñèëüåâè÷590. Ñìîëåíêî Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷591. Øàôðàíñêàÿ Àíàñòàñèÿ Âàñèëüåâíà592. Ãåðàñèìåíêî Åôèì Èâàíîâè÷593. Âîðîíêîâ Íèêîëàé Åâòèõîâè÷594. Ñîìîâ Áîðèñ Ìèõàéëîâè÷595. Íàêèäíåâ Åôèì Êèðèëëîâè÷596. ßñèíîâ Êîíñòàíòèí Ïàâëîâè÷597. Âîëîêèòèí Ãðèãîðèé Àíäðååâè÷598. Æèòîìèðñêèé Àíàíèé Ëüâîâè÷599. Äàâãóø Àëîèçèé Âèêåíòüåâè÷600. Ìàêîâñêèé Íèêîëàé Ãðèãîðüåâè÷

601. Ñêëÿð Âëàäèìèð Ìîèñååâè÷602. Êóðêî Àíäðåé Èîñèôîâè÷603. Îëüõîâñêàÿ Åêàòåðèíà Ìàåéðîâíà604. Òèíêîâñêàÿ Ôàíà605. Ïàâëîâ Âàëåíòèí Áîðèñîâè÷606. Ïëåòíåâ Âàñèëèé Ëàðèîíîâè÷607. Õëûñòîâ Äìèòðèé Òàðàñîâè÷608. Ãîëîâêî Èëüÿ Ïåòðîâè÷609. Àëèôàíîâ Èâàí Äìèòðèåâè÷610. ×óëêîâ Èâàí Àáðàìîâè÷611. Èëüè÷åíêî Çîÿ Ôåäîðîâíà612. Ôèëèïêî Åëåíà Àëåêñàíäðîâíà613. Èëüè÷åíêî Ëþäìèëà Ôåäîðîâíà614. Ìóõèí Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷615. Îáùèé Èâàí Èâàíîâè÷616. ×óäåñíèêîâ Ïàâåë Àíòîíîâè÷

1918 ã.ð.1918 ã.ð.1888 ã.ð.1922 ã.ð.1892 ã.ð.1924 ã.ð.1899 ã.ð.1873 ã.ð.1888 ã.ð.1910 ã.ð.1900 ã.ð.1909 ã.ð.1899 ã.ð.1903 ã.ð1887 ã.ð.1892 ã.ð.1890 ã.ð.1899 ã.ð.1916 ã.ð.1924 ã.ð.

ä. Êàðà-Òóáå1909 ã.ð.1896 ã.ð.1907 ã.ð.1934 ã.ð.1928 ã.ð.1894 ã.ð.1902 ã.ð.1909 ã.ð.1900 ã.ð.1902 ã.ð.1915 ã.ð.1937 ã.ð.1910 ã.ð.1908 ã.ð. .1902 ã.ð.1901 ã.ð.


617. Áàíäóðà Âëàäèìèð Ãàëàêòèîíîâè÷618. Ñóðãóëÿ Ìàðê Äåíèñîâè÷619. Ñóðãóëÿ Ãàëèíà Âëàäèìèðîâíà620. Ãëàä÷åíêî Òàòüÿíà Äåíèñîâíà621. Ãëàä÷åíêî Ðàèñà Âàñèëüåâíà622. Ãëàä÷åíêî Àëåêñåé Äåíèñîâè÷623. ßðîâîé ßêîâ624. Áàðàíîâñêèé Ñîëîìîí Èñàêîâè÷625. Áàðàíîâñêàÿ Íèíà Äàâèäîâíà626. Áîðîäèí Òèìîôåé Íèêîëàåâè÷627. Ïåðåïå÷àëåíêî Âàâèëà Ñåâîñòüÿíîâè÷628. Çèíîâüåâ Êèðèëë Ìàðêîâè÷629. Ìåëüíèêîâ Ìèõàèë Àêèìîâè÷630. Ðûæèêîâà Àííà Òèìîôååâíà631. Ãðóçèíîâ Êñåíîôîíò Èâàíîâè÷632. Ðåøåòíÿê Ãåîðãèé Ôåäîðîâè÷633. Ëèòâèíåíêî Ëåîíèä Åôèìîâè÷634. Ïðèëåíñêèé Êóçüìà Èãíàòüåâè÷635. Æèëíåðåíêî Íèêîëàé Äìèòðèåâè÷636. Ìåëåøêî Íèêîëàé Êèðèëëîâè÷637. Ëûñåíêî Àôàíàñèé Êèðèëëîâè÷638. Êîâåðêîâ Âàñèëèé Îñèïîâè÷639. Êðàñíîíîñåíêî Ãåîðãèé Âàñèëüåâè÷640. Ñëîáîäíèêîâ Íèêîëàé Àëåêñååâè÷641. Ïëàêñåíîâ Êóçüìà Áîðèñîâè÷642. Ëÿõîâè÷ Ïåòð Âàñèëüåâè÷643. Àëåêñååâ Àíäðåé Äìèòðèåâè÷644. Äûì÷åíêî Ìàêàð Ãîðäååâè÷645. Äûì÷åíêî Âëàäèìèð Ìàêàðîâè÷646. Øìåëåâ Ïàâåë Èâàíîâè÷647. Âëàñåíêîâ Àíäðåé Ãàâðèëîâè÷648. Êàéøóêîâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷649. Êàéøóêîâà Àíàñòàñèÿ Ïðîêîôüåâíà650. Êàéøóêîâ Ãåîðãèé Ìèõàéëîâè÷651. Ãàëèçäðà Ìàðèÿ Èâàíîâíà652. Ãàëèçäðà Àíàòîëèé Ïðîêîôüåâè÷653. Ìèíåíêîâà Ìàòðåíà

1925 ã.ð.1908 ã.ð.1939 ã.ð.1903 ã.ð.1921 ã.ð.1938 ã.ð.1870 ã.ð1875 ã.ð1876 ã.ð.1875 ã.ð.1888 ã.ð.1893 ã.ð.1895 ã.ð.1899 ã.ð.1874 ã.ð.1885 ã.ð.1902 ã.ð.1924 ã.ð.1887 ã.ð.1907 ã.ð.1851 ã.ð.1892 ã.ð.1925 ã.ð.1903 ã.ð.1905 ã.ð.1925 ã.ð.1869 ã.ð.1869 ã.ð.1927 ã.ð.1899 ã.ð.1899 ã.ð.1911 ã.ð.1924 ã.ð.1940 ã.ð.1890 ã.ð1926 ã.ð.1874 ã.ð.

654. Ïîíîìàðåíêî Ìàêñèì Èãíàòüåâè÷655. Êàðïóñü Ïåòð Åôèìîâè÷656. Êàðïóñü Ìàêñèì Ïåòðîâè÷657. Îðüåâ Ñàïåëèé Àíàñòàñîâè÷658. Øåäèê Ïåòð Äìèòðèåâè÷659. Åðìàê Ïåòð Ôîêååâè÷660. Åðäèõ Èçðàèëü Èñàêîâè÷661. Ïå÷åíêèí Ôåäîð Èâàíîâè÷662. Áåëÿí÷åâ Ïåòð Ôåäîðîâè÷663. Èâàíåíêî Åìåëüÿí Ïåòðîâè÷664. Êîâàëüñêèé Õàðëàìïèé665. Ôåñåíêî Ìèõàèë Àíäðååâè÷666. Ñåìåíîâ Èâàí Íèêîëàåâè÷667. Áàáèí Ôåäîð Èîñèïîâè÷668. Êàëàøíèêîâ Âèêòîð Ìàêàðîâè÷669. Òðèàíäîôèëèäè Ïàâåë Ãåîðãèåâè÷670. Ìîñèí Àôàíàñèé Ñòåïàíîâè÷671. Ëèìã÷èê Ãàâðèèë Ôåäîñîâè÷672. Íåéìàí Ìîëÿ Ãðèãîðüåâè÷673. Áðîâêî Ãàâðèë Íèêèôîðîâè÷674. Äûì÷åíêî Âëàäèìèð Èâàíîâè÷675. Êîðæåâñêèé Èâàí Ãðèãîðüåâè÷676. Ãðèøêîâà Âàëåíòèíà Âàñèëüåâíà677. Ãðèøêîâ Àëåêñåé Âèêòîðîâè÷678. Ãðèøêîâà Ãàëèíà Âèêòîðîâíà679. Òðåøêîâà Èðèíà Ïàíòåëååâíà680. Òðåøêîâà Àííà Âàñèëüåâíà681. Øàïîâàë Ôåäîð Ïåòðîâè÷682. Ïüÿñîð ßêîâ Èëüè÷683. Êàçà÷åíêî Êàðò Íèêèòîâè÷684. Ñåéòåíàåò Êóðò Ñåèò685. Ïàøêîâ Ìèõàèë Ñàôðîíîâè÷686. Ãàâðèëîâ Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷687. Êîðÿêèí Âèêòîð Èâàíîâè÷688. Ëîáîâ Âàñèëèé Ïàíòåëååâè÷689. Ïîïîâ Âëàäèìèð ßêîâëåâè÷690. ×åëåáè Áîðèñ Èëüè÷

1900 ã.ð.1880 ã.ð.1910 ã.ð.1904 ã.ð.1898 ã.ð.1880 ã.ð.1902 ã.ð.1884 ã.ð.1884 ã.ð.1892 ã.ð.1888 ã.ð.1899 ãð.1887 ã.ð.1926 ã.ð.1925 ã.ð.1912 ã.ð.1887 ã.ð.

1882 ã.ð.1921 ã.ð.1883 ã.ð.1918 ã.ð.1938 ã.ð.1918 ã.ð.1938 ã.ð.1941 ã.ð.1898 ã.ð.1918 ã.ð.1877 ã.ð.1882 ã.ð.1901 ã.ð.1878 ã.ð.1901 ã.ð.1908 ã.ð.1913 ã.ð.1906 ã.ð.1890 ã.ð.1878 ã.ð.


691. Ôåäüêî Äìèòðèé Ñèëîâè÷692. Ñòàíäðàòþê Àíäðåé Êîðíååâè÷693. Ìàì÷åíêî Ïàíòåëåé Çàõàðîâè÷694. Ñòàðîâîéòîâ Ôåäîð Èâàíîâè÷695. Êîáçàðü Íèêîëàé ßêîâëåâè÷696. Êîìûøàíîâ Òèìîôåé Ìèòðîôàíîâè÷697. Ïîïêîâ Àíäðåé Ôîìè÷698. Êóçíåöîâ Èâàí Ôèëèïïîâè÷699. Òåêòîíèäè Ëåîíèä Èâàíîâè÷700. Òêà÷åíêî Ïàâåë Òèìîôååâè÷701. Áàáè÷ Òåðåíòèé Ôèëèïïîâè÷702. Áàáè÷ Âëàäèìèð Òåðåíòüåâè÷703. Áàáè÷ Ëåîíèä Òåðåíòüåâè÷704. Ìåëüíèêîâ Ìèõàèë Åìåëüÿíîâè÷705. Ìåëüíèêîâ Ñåðãåé Ìèõàéëîâè÷706. Ìåëüíèêîâ Ñòåïàí Ìèõàéëîâè÷707. Ñàåíêî Ëåîíèä Êàðïîâè÷708. ßêîâåíêî Ïåòð Ïåòðîâè÷709. Ãîí÷àðåíêî Âàñèëèé Èîñèôîâè÷710. Øàìàø Èîñèô Àðîíîâè÷711. Ïðîñîëîâè÷ Ñòàíèñëàâ Ìèõàéëîâè÷712. Ëåîíîâ Âàñèëèé Èâàíîâè÷713. Îíèùåíêî Ïåòð Ìèõàéëîâè÷714. Ïîíîìàðåíêî Ìèõàèë Ãðèãîðüåâè÷715. Ïîíîìàðåíêî Íèêîëàé Ìèõàéëîâè÷716. Ïîíîìàðåíêî Àëåêñåé Ìèõàéëîâè÷717. Ôåñèê Ôåäîð Ñòåïàíîâè÷718. Ôåñèê Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷719. Êîñòåíêî Ïîðôèðèé Àíäðååâè÷720. Ëîòîø Àáðàì Ñîëîìîíîâè÷721. Áåëêà Èâàí Àíòîíîâè÷722. Äóíàåâ Èâàí Èëëàðèîíîâè÷723. Êàðïóñü Èëüÿ Ïåòðîâè÷724. Ñòàíêåâè÷ Ýäóàðä Àíòîíîâè÷725. Ñòàíêåâè÷ Íàäåæäà Íèêîëàåâíà726. Ðîìàíîâ Ëåîíèä Ìèõàéëîâè÷727. Ðîìàíîâ Ïàíòåëåé Ãðèãîðüåâè÷


728. Ëèõöèåâ Ëåîíèä Ìàðòûíîâè÷729. Ðîñòîïèé Ìèõàèë Èëüè÷730. Êîâàëåíêî Çàõàðèé Èîñèôîâè÷731. Êîíäàíáîâñêèé Íèêîëàé Íèêèôîðîâè÷732. Ãà÷åíêî Èîñèô Ïðîêîïüåâè÷733. Êðóïïà Àëåêñàíäð Òèìîôååâè÷734. Ãðèäíåâ Àðêàäèé Èâàíîâè÷735. Ãðèäíåâ Âëàäèìèð Ëüâîâè÷736. Åâåëåâ Ýìàíóèë Èñààêîâè÷737. Êóëèê Èâàí Âàñèëüåâè÷738. Ãèáîð Ìàðê Èîñèôîâè÷739. Êóðàêèí Ïðîêîôèé Ñòåïàíîâè÷740. Êóðàêèí Èâàí Ïðîêîôüåâè÷741. Ñàíèí Çàõàð Ñåìåíîâè÷742. Ñêàëüêî Àíäðåé Èâàíîâè÷743. Åâëàøêèí Íèêîëàé Ôåäîðîâè÷744. Åâëàøêèí Òðîôèì Ôåäîðîâè÷745. Ïåí÷óê Èâàí Ãðèãîðüåâè÷746. Ãëîòîâ Ñåðãåé Òèìîôååâè÷747. Òåðüÿêè Âåíèàìèí Ìîðäæååâè÷748. Òåðüÿêè Ñóëòàí Ìîðäæååâè÷749. Ôåäîðîâ Ìèõàèë Àëåêñååâè÷750. Äîëîõèé Èâàí Èâàíîâè÷751. Áûêîâ Èâàí752. Êîðîáêî Ëåîíèä Àíòîíîâè÷753. Êîðîáêî Âèêòîð Ëåîíèäîâè÷754. Ëîáàê Ñàâåëèé Àêèìîâè÷755. Ôåäîðåíêî Ñòåïàí Åìåëüÿíîâè÷756. Ñîêîë Èëüÿ Ìèõàéëîâè÷757. Ñàêèðà Ãðèãîðèé Êîíñòàíòèíîâè÷758. Ïàòåð Àðíîëüä Àâãóñòîâè÷759. Øìàëü Ôåäîð Ôåäîðîâè÷760. Êîïàëüíûé Òðîôèì Âàñèëüåâè÷761. Ãàðåíüÿí Ðåì Èñêèÿíîâè÷762. Ðîìàøåâ Ãðèãîðèé Ôåäîðîâè÷763. Âîëêîâ Àëåêñàíäð Ïàâëîâè÷764. Òèõìàíåâñêèé Âëàäèìèð Ìàòâååâè÷



765. Þð÷åíêî Ëåîíèä Ìàêñèìîâè÷766. ×åáîòàðþê Íèêîëàé Ìàòâååâè÷767. Áîëîâíèê Êèðèëë Íàðêèçîâè÷768. Ðûáàëêî Àëåêñåé Åâäîêèìîâè÷769. Ñàôîíîâ Èâàí Ãðèãîðüåâè÷770. Æóðàâëåâ Àôàíàñèé Àíàíüåâè÷771. Òîïîëüÿíö Àíàíèé Àãàïîâè÷772. Çîçóëåâñêèé Ñåðãåé Ôåäîðîâè÷773. Äåðþãèí Ðîìàí Ïåòðîâè÷774. Êðàñíîíîñåíêî Àëåêñåé Íèêîëàåâè÷775. Îðìåëè Ôåäîð Àáðàìîâè÷776. Îðìåëè Àëåêñàíäð Ôåäîðîâè÷777. Áàáåíêî Ãðèãîðèé Ôåäîðîâè÷778. Øåïåëåâ Íèêîëàé Ïåòðîâè÷779. Øåëüêî Êîíñòàíòèí Ëåîíèäîâè÷780. Øàìàø Íàóì Áîðèñîâè÷781. Ìóçû÷åíêî Äåìüÿí Èãíàòüåâè÷782 Ìóçû÷åíêî Ëþáîâü Íèêèòîâíà783. Áàáè÷ Õàðèòîí Ôåîêòèñòîâè÷784. Òàíêîâ Àëåêñåé Ñåìåíîâè÷785. Êàòè÷åíêî Ôåäîð Ñåìåíîâè÷786. Òàðêîâñêèé Âëàäèìèð Èâàíîâè÷787. Òàðêîâñêèé Ãðèãîðèé Âëàäèìèðîâè÷788. ×è÷åðîâ Àíäðåé Ìèõàéëîâè÷789. ×è÷åðîâ Ìèõàèë Àíäðååâè÷790. ×è÷åðîâ Íèêîëàé Àíäðååâè÷791. ×è÷åðîâà Ðîçàëèÿ Âîëüôîâíà792. Áàëü Çèíîâèé Èëüè÷793. Áóãàåâ Ñåðãåé Åôèìîâè÷794. Ëîçåð Ãðèãîðèé Ìîèñååâè÷795. Ãëèíîñ Êîíñòàíòèí Âàñèëüåâè÷796. Äèêîâ Ãåðàñèì Ëàçàðåâè÷797. Òèôíèíè Èâàí Ãåîðãèåâè÷798. Äåðèåíêî Ôåäîð Èâàíîâè÷799. Êðàâ÷åíêî Àëåêñàíäð Êóçüìè÷800. Áóðíèí Òàðàñ Ëåîíòüåâè÷801. Áóðíèí Âàëåíòèí Òàðàñîâè÷


802. Ãóñåâ Ãðèãîðèé Äìèòðèåâè÷803. Ãóñåâ Êîíñòàíòèí Ãðèãîðüåâè÷804. Áîðäàêîâ Ôåäîð Ñåìåíîâè÷805. Ãóñåâ Äìèòðèé Ãðèãîðüåâè÷806. Øóìèëîâ Êèðèëë Èâàíîâè÷807. Þõíåâè÷ Àáðàì Èëüè÷808. Æóãàí Íèêîëàé Àíäðååâè÷809. Ñòðèæàê Òðîôèì Èâàíîâè÷810. Ãîí÷àðîâ Ñòåïàí Èâàíîâè÷811. Àêñåâè÷ Âëàäèìèð Èãíàòüåâè÷812. ßíèõ Àâêñåíòèé Ôðàíöåâè÷813. Äåì÷åíêî Çàõàð Ñåðãååâè÷814. Óìàíñêèé Èëüÿ Ôîìè÷815. Ìàðòûíåíêî Àíòîíèíà Èâàíîâíà816. Ìàãåðà Åâãåíèé Ïåòðîâè÷817. Ñîðîêèí Ôåäîð Àíäðååâè÷818. Ñîðîêèí Ãåîðãèé Àíàñòàñîâè÷819. Ãàìîòà Âàñèëèé Êîðíååâè÷820. Íàãîðíûé Âàñèëèé Èâàíîâè÷821. Ëàí÷åíêî Èâàí Ôèëèïïîâè÷822. ßðåìèí Àíäðåé Ïàâëîâè÷823. Ëåéëà Íèêîëàé Âèêòîðîâè÷828. Êîâòóíåíêî Ïàâåë Èâàíîâè÷825. Òàðàíîâ Àëåêñåé Ïàâëîâè÷826. Êàâêà Àëåêñàíäð Ìàðêîâè÷827. Òàâîðñêèé Ãðèãîðèé Èîñèïîâè÷828. Ïëîøèõèí Èâàí Ìèòðîôàíîâè÷829. Êàëèíè÷åíêî Âàñèëèé Êîíñòàíòèíîâè÷830. Êàëèíè÷åíêî Ãåîðãèé Êîíñòàíòèíîâè÷831. Ðóäåíüêèé Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷832. Êóðêèí Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷833. Ðîäèêîâ Ïåòð Ãàâðèëîâè÷834. Ìèäèêàðè Äìèòðèé Ìèõàéëîâè÷835. Çàõàðüÿäè Êèðèëë Èâàíîâè÷836. Êîíñòàíòèíè Ãåîðãèé Ïåíàñòîâè÷837. Âîçíèêîâ Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷838. Ãðóäèíñêèé Âàñèëèé Ñèëîâè÷

1894 ã.ð.1926 ã.ð.1870 ã.ð.1927 ã.ð.1886 ã.ð.1916 ã.ð.1899 ã.ð.1898 ã.ð.1880 ã.ð.1911 ã.ð.1898 ã.ð.1901 ã.ð.1903 ã.ð.1912 ã.ð.1910 ã.ð.1897 ã.ð.1921 ã.ð.

1904 ã.ð. 1903 ã.ð.

1882 ã.ð.1887 ã.ð.1914 ã.ð.1908 ã.ð.1912 ã.ð.1908 ã.ð.1892 ã.ð.1902 ã.ð.1895 ã.ð.1912 ã.ð.1902 ã.ð.1912 ã.ð.1906 ã.ð.1909 ã.ð.1910 ã.ð.1910 ã.ð.1894 ã.ð.1890 ã.ð.


839. Àíòîíåíêî Èâàí Ñàâåëüåâè÷840. Øèòîâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷841. Áàëàÿí Àðàêåë Àðòþõîâè÷842. Ëåîíîâ Åâãåíèé Òàðàñîâè÷843. Âèøíåâñêèé Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷844. Îäàð÷åíêî Èâàí Èîñèôîâè÷845. ×åðíûé Àëåêñàíäð Èâàíîâè÷846. Ïîëîçþê Ïåòð Ðîäèîíîâè÷847. Ìîñëè÷ Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷848. Ùåðáàêîâ Ìàêñèì Ìàêñèìîâè÷849. Ùåðáàêîâà Åêàòåðèíà Ìàêñèìîâíà850. Ùåðáàêîâà Êèäà Àëåêñàíäðîâíà851. Áîðù Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷852. Ðûæèêîâ Èâàí Íèêèòîâè÷853. Ñîðîêèí Íèêîëàé Àíäðååâè÷854. Ñîðîêèí Ìèõàèë Íèêîëàåâè÷855. Ñîðîêèí Ïàâåë Íèêîëàåâè÷856. Ìàð÷åíêî Òðîôèì Ãðèãîðüåâè÷857. Áåëÿâñêèé Íåñòîð Âàñèëüåâè÷858. Ìåùåðÿêîâ Àëåêñàíäð Ãðèãîðüåâè÷859. Êðóõíåð Àäîëüô Èâàíîâè÷860. Áîòà Ñåìåí Ìîèñååâè÷861. Áîòà Ñîëîìîí Ìîèñååâè÷862. Ïîíîìàðåâ Ñòåïàí Àíäðååâè÷863. Ãàðáóçîâ Ñàâåëèé Èâàíîâè÷864. Àôàíàñèàäè Èâàí Êîíñòàíòèíîâè÷865. Àôàíàñèàäè Êèðèëë Êîíñòàíòèíîâè÷866. Ñàðèáûí ßêîâ Àðîíîâè÷867. Òþíÿêèí Âàñèëèé Àíäðååâè÷868. Äûì÷åíêî Ìàêàð Ãðèãîðüåâè÷869. Äûì÷åíêî Âëàäèìèð Ìàêàðîâè÷870. Ñàïêî ßêîâ Ãðèãîðüåâè÷871. Øåõîâöåâ Ãðèãîðèé Èâàíîâè÷

872. Êðûøíèé Íèêîëàé Óñòèíîâè÷

873. Ãîðáîíåíêî Âàñèëèé Èâàíîâè÷

1900 ã.ð.1895 ã.ð.1875 ã.ð.1912 ã.ð.1912 ã.ð.1893 ã.ð.1897 ã.ð.1900 ã.ð.1903 ã.ð.1890 ã.ð.1922 ã.ð.1892 ã.ð.1927 ã.ð.1890 ã.ð.1887 ã.ð.1912 ã.ð.1928 ã.ð.1908 ã.ð.1885 ã.ð.1912 ã.ð.1883 ã.ð.1898 ã.ð.1902 ã.ð.1901 ã.ð.1883 ã.ð.1919 ã.ð.1918 ã.ð.1904 ã.ð.1882 ã.ð.1881 ã.ð.1926 ã.ð.1917 ã.ð.1924 ã.ð.

ä.Êàëèíîâêà1905ã. ð.

ä.ßðëû-Ìàéíàê1872 ã.ð.

874. Òþòèí Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷875. Áîíäàð Äåíèñ Ñòåïàíîâè÷876. Êîìïàíè÷åíêî Íèêîëàé Ãðèãîðüåâè÷877. Êîìïàíè÷åíêî Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷878. Êîâàëåíêî Äìèòðèé Âàñèëüåâè÷879. Êðóïêî Åâñòàôèé Ïàâëîâè÷880. Kpyïêî Âëàäèìèð Åâñòàôüåâè÷881. Êîçëîâ Àëåêñåé Èâàíîâè÷882. Ñïèðèäîíîâ Ãåîðãèé Åôèìîâè÷883. Ñïàíî Àíàòîëèé Èâàíîâè÷884. Èïàíîâ Àëåêñåé Ôåäîðîâè÷885. ×åðêàøèí ßêîâ Ôåäîðîâè÷886. Ëàâðèíåíêî Ãåîðãèé Ñòåïàíîâè÷887. Ìàêàðåâè÷ Ãåîðãèé Åìåëüÿíîâè÷888. Ñåìåíîâ Àëåêñàíäð Ôèëèïïîâè÷889. Ñåìåíîâ Íèêîëàé Àëåêñàíäðîâè÷890. ×åðêàñîâ Ñòåïàí Ìèõàéëîâè÷891. Êîòåëüìàí Ôåäîð Ñåìåíîâè÷892. Êîòåëüìàí Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷893. Çèíîâüåâ Åâäîêèì Èâàíîâè÷894. Ôåäîòîâ Àëåêñàíäð Ôèëèïïîâè÷895. Ãîäååâ Íèêîëàé Ñåìåíîâè÷896. Áåëîóñîâ Ëåîíèä Ôåäîðîâè÷897. Êóäðèí Àðòåì Ïàâëîâè÷898. Êàëüô Ñàìóèë Èîñèôîâè÷899. ßíóêüÿí Ñåðãåé Ïåòðîâè÷900. Êîëòàíþê Ñòåïàí Èâàíîâè÷901. Òóáèíñêàÿ Åëèçàâåòà Êîíñòàíòèíîâíà902. Ìàíàíà Åôèì Àáðàìîâè÷903. Êèçåëüøòåéí ßêîâ Ïåòðîâè÷904. Ðîçìàí Âèêòîðèÿ Ïåòðîâíà905. Ðîçìàí Áîðèñ Ñåìåíîâè÷906. Êèçèëüøòåéí Îëüãà Ãðèãîðüåâíà907. Òàêñàð Âåðà Ëüâîâíà908. Åðìîëåíêî Àëåêñàíäð Ïåòðîâè÷909. Ñâÿòîâñêèé Ïåòð Ñòåïàíîâè÷910. Ìóõèí Ìèõàèë Èâàíîâè÷

1857 ã.ð.1890 ã.ð.1914 ã.ð.1887 ã.ð.1891 ã.ð.1897 ã.ð.1922 ã.ð.1924 ã.ð.1903 ã.ð.1899 ã.ð.1924 ã.ð.1913 ã.ð.1924 ã.ð.1885 ã.ð.1882 ã.ð.1910 ã.ð.1904 ã.ð.1880 ã.ð.1924 ã.ð.1900ã.ð.1887 ã.ð.1890 ã.ð.1880 ã.ð.1883 ã.ð.1887 ã.ð.1897 ã.ð.1899 ã.ð.1896 ã.ð.1880 ã.ð.1904 ã.ð.1911 ã.ð.1934 ã.ð.1894 ã.ð.1894 ã.ð.1902 ã.ð.1894 ã.ð.1923 ã.ð.


911. Ìóõèí Àíòîí Èâàíîâè÷912. Áóøóåâ Àëåêñàíäð Áîðèñîâè÷913. Òèêóñ Äìèòðèé Ëåîíèäîâè÷914. Ëàâðåíòüåâ ßêîâ Àëåêñàíäðîâè÷915. Ëàâðåíòüåâ Ôèëèïï Àëåêñàíäðîâè÷916. Ëÿøêî Àíäðåé Ôèëèïïîâè÷917. Ëóöêèé Èëüÿ Àáðàìîâè÷918. ×óëüòåê Èîñèô Èñààêîâè÷919. Ìèäèêàðè Àêèì Ìèõàéëîâè÷920. Ìèäèêàðè Èâàí Ìèõàéëîâè÷921. Ëåéìà Âèêòîð Àëåêñàíäðîâè÷922. Ëåéìà Íèêîëàé Âèêòîðîâè÷923. ×åðíè Êàðë Âàñèëüåâè÷924. Êîøìàí Òèìîôåé Ïàâëîâè÷925. Òèêóñ Ëåîíòèé Ìèõàéëîâè÷926. ×åðíàêîâ Àíòîí Èâàíîâè÷927. Ïàðôåíîâà-Ñåí÷èíà Âàëåíòèíà928. Çóáàðåâ Ìèõàèë Òðîôèìîâè÷929. Çóáàðåâ Èâàí Òðîôèìîâè÷930. Øëÿõîâ Ôåäîð Äìèòðèåâè÷931. Ãîðîõîâñêèé Êîíäðàò Ìåôîäüåâè÷932. Òðóíèí Âàñèëèé Íèêèòîâè÷933. Î÷êàíü Èëüÿ Ñòåïàíîâè÷934. Õîòèí Ìèõàèë Èâàíîâè÷935. Ñòàâ÷óê Âàñèëèé Êóçüìè÷936. Òèêî Àíäðîíèê Ìèõàéëîâè÷937. Ðåâÿêèí Êîíñòàíòèí Âàñèëüåâè÷938. Ðåøò Ýäóàðä Ìàòâååâè÷939. Ðåøò Íîíà Ýäóàðäîâíà940. Ãîëóáöîâ Ìèõàèë Êîíäðàòüåâè÷941. Øïàêîâ Ãðèãîðèé Ïàâëîâè÷942. Ìàêñþí Íèíà Àáðàìîâíà943. Ìàêñþí Àííà Àáðàìîâíà944. Ñåí÷åíêî Çàõàð Ñåìåíîâè÷945. Êîëîáîâà Êñåíèÿ Àíäðååâíà946. Ïàí÷åíêî Ïåòð Âàñèëüåâè÷947. ×óïàõèí Âëàäèìèð Ñåðãååâè÷

1926 ã.ð.1902 ã.ð.1906 ã.ð1889 ã.ð.1902 ã.ð.1905 ã.ð.1899 ã.ð.1911 ã.ð.1916 ã.ð.1919 ã.ð.1890 ã.ð.1914 ã.ð.1896 ã.ð.1895 ã.p.1874 ã.ð.1904 ã.ð.1913 ã.ð.1928 ã.ð.1914 ã.ð.1890 ã.ð.1897 ã.ð.1897 ã.ð.1905 ã.ð.1907 ã.ð.1913 ã.ð.1916 ã.ð.1899 ã.ð.1891 ã.ð.1918 ã.ð.1905 ã.ð.1905 ã.ð.1912 ã.ð.1916 ã.ð.1872 ã.ð.1914 ã.ð.1895 ã.ð.1923 ã.ð.

948. Ñûòíèêîâ Ïåòð Èâàíîâè÷949. Øêàíðî Ãåîðãèé Õàðèòîíîâè÷950. Êðàñíîíîñîâ Àëåêñåé Èâàíîâè÷951. Ýëü Èëüÿ Äàâèäîâè÷952. Îðíèôîïóëî Õðèñòîôîð Ïîòàïîâè÷953. Ãàëüïåðèí Ëàçàðü Ìîèñååâè÷954. Ìàðòûíåíêî Àíòîíèíà Àíàòîëüåâíà955. Ôåäîòîâ Àëåêñàíäð Íèêîëàåâè÷956. Ëþòêåâè÷ Ãåîðãèé Ôðîëîâè÷957. Æóéëîâ Ìèõàèë Ìàêàðîâè÷958. Ìàêñþê Íèêîëàé Àáðàìîâè÷959. Ìàêñþê Àííà Àáðàìîâíà960. Áîíäàðåíêî Åôèì Ìèòðîôàíîâè÷961. Æóêîâà Íèíà Äìèòðèåâíà962. Æóêîâ Äìèòðèé Ïàâëîâè÷963. Âîðîíîâ Âàñèëèé Èâàíîâè÷964. Âàñèëüåâà Âåðà Ëåîíèäîâíà965. Þñòþêîâ Ñåìåí Ïåòðîâè÷966. ×àâêå Ìàðê Ìîèñååâè÷967. Äîëãîïèòþê Ëåîí Ìèõàéëîâè÷968. Àäàìîâ Êîíñòàíòèí Ïàâëîâè÷969. Àäàìîâà Àñÿ Ãðèãîðüåâíà970. Àäàìîâ Ãåîðãèé Êîíñòàíòèíîâè÷971. Àäàìîâà Ãàëèíà Êîíñòàíòèíîâíà972. Çåìëÿíîé Íèêîëàé Ñòåïàíîâè÷973. Ðåøåòíÿê Ïàâåë Àðòåìîâè÷974. Ãðèöåíêî Åôèì Ãðèãîðüåâè÷975. Èâàíîâ Âëàäèìèð Èâàíîâè÷976. Óêîëîâ Èâàí Ñåìåíîâè÷977. Ìèõàéëîâ Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷978. Àëåêñàíäðèêîâ Äìèòðèé Àðñåíüåâè÷979. Ïîòàê Òèðàí Èëüè÷980. Ïîòàê Ìàðèÿ Ãðèãîðüåâíà981. Êðèâåíêî Èâàí Òðîôèìîâè÷982. Ëîçåíêî Ïåòð Ïåòðîâè÷983. Òêà÷åíêî Ïåòð Àðñåíòüåâè÷984. Êóöåíêî Ìàðèÿ Íèêîëàåâíà

1894 ã.ð.1886 ã.ð1890 ã.ð.1897 ã.ð.1923 ã.ð.1897 ã.ð.1911 ã.ð.1894 ã.ð.1922 ã.ð.1912 ã.ð.1906 ã.ð.1876 ã.ð.1912 ã.ð.1907 ã.ð.1918 ã.ð.1913 ã.ð.1907 ã.ð.1910 ã.ð.1902 ã.ð.1890 ã.ð.1894 ã.ð.1922 ã.ð.1939 ã.ð.1916 ã.ð.1894 ã.ð.1894 ã.ð.1906 ã.ð.1914 ã.ð.1927 ã.ð.1913 ã.ð.1909 ã.ð.1902 ã.ð.1905 ã.ð.1898 ã.ð.1919 ã.ð.1880 ã.ð.1919 ã.ð.


985. Ñêëÿðåíêî Äìèòðèé Äìèòðèåâè÷986. Òóíÿêèí Âàñèëèé Àíäðååâè÷987. Ïàïêîâ Èâàí Ñåìåíîâè÷988. Áîíäàðåíêî Âëàäèìèð989. Åâîðñêèé Ôåäîð Èâàíîâè÷990. Ðîçåíöâàéã Àäàì Àëåêñååâè÷991. Øåíèðèê Íàäåæäà Êîíñòàíòèíîâíà992. Øåíðèê Òåðåíòèé Âèêòîðîâè÷993. Ëîáà÷ Èâàí Ñòåïàíîâè÷994. Òðîÿíîâ Ïåòð Êîíñòàíòèíîâè÷995. Èâàíåñ Òèìîôåé Ìàðêîâè÷996. Ãåðàñèìåíêî Åôèì Èâàíîâè÷997. Çóáàðåâ Èâàí Ìèõàéëîâè÷998. Òêà÷åíêî Êîíäðàò Ïåòðîâè÷999. Áîé÷åíêî Ãðèãîðèé ßêîâëåâè÷1000. Èâ÷åíêî Èâàí ßêîâëåâè÷1001. Áåëüäåíèíîâ Ñòåïàí Àëåêñååâè÷1002. Ïîíîìàðåíêî Ìèõàèë Âàñèëüåâè÷1003. Ãîí÷àðîâ Ôåäîð Ïåòðîâè÷1004. Âîõíèäóê Èëüÿ Êóçüìè÷1005. Ïîïîâè÷ Ãåîðãèé Âëàäèìèðîâè÷1006. Ãîðáà÷åâ Áîðèñ Ôèëèïïîâè÷1007. Ãîëîâ÷óê Àíäðåé Ñåðãååâè÷1008. Êóçíåöîâ Èâàí Ôèëèïïîâè÷1009. Áîðèñîâà Ìàðèÿ Èîñèôîâíà1010. Áîðèñîâ Èâàí Ìàðêîâè÷1011. Çâîíêîâ Ìèõàèë Åðåìååâè÷1012. Ñîñíà Ãðèãîðèé Íèêîëàåâè÷1013. Ìàëîâèê Èãíàò Âèêòîðîâè÷1014. ×åðåìèñèí Àíàòîëèé Ñàâåëüåâè÷1015. Ïîïëàâñêèé Âîëüô Äàâèäîâè÷1016. Ïîïëàâñêèé Äàâèä Ìîèñååâè÷1017. Ïîïëàâñêàÿ Õàñÿ Âîëüôîâíà1018. Èãíàòîâà Âàëåíòèíà Èâàíîâíà1019. Ãíåäåíêî Èâàí Êîíäðàòüåâè÷1020. Ðèïåíáåéì Ãîëè Ãðèãîðüåâíà1021. Äóðàêîâ Èâàí Ôåäîðîâè÷


1022. Øèëîâ Ëåîíèä Ëàðèîíîâè÷1023. Ìèäèêàðè Àêèì Ìèõàéëîâè÷1024. Áàáàåâ Ñåìåí Ôåäîðîâè÷1025. Àçàðüåâ Ôåäîð Òèìîôååâè÷1026. Ïîäîëüñêèé Ëàçàðü Áîðèñîâè÷1027. Ïîäîëüñêàÿ Çèíà Àáðàìîâíà1028. Ïîäîëüñêèé Áîðèñ Ëàçàðåâè÷1029. Ïîäîëüñêàÿ Ìàðèÿ Ëàçàðåâíà1030. Ïðåñåð Ðåâåêà Àáðàìîâíà1031. Ïðåñåð Íèíà Àáðàìîâíà1032. Ïðåñåð Ðèòà Ðóôèëîâíà1033. Ïðåñåð Ïîëèíà Ðóôèëîâíà1034. Õàéìîâè÷ Èñàê1035. Õàéìîâè÷ Àëåêñàíäðà Ëàçàðåâíà1036. Êîìîâ Àáðàì ßêîâëåâè÷1037. Êîâàëåâ Ïåòð Çàõàðîâè÷1038. Øóëèê ßêîâ Ãîðäååâè÷1039. Øóëèê Àíàòîëèé ßêîâëåâè÷1040. Ðîçåíáåðã Ãåîðãèé Íèêèôîðîâè÷1041. Ïîñòðèãàëîâ Åôèì1042. Ïîñòðèãàëîâ Àíàòîëèé Åôèìîâè÷1043. Íàòàðîâ Íèêîëàé1044. Ìîèñååâà Õàðèòèíà Èâàíîâíà1045. Êëåïàåâ Åôèì Íèêîëàåâè÷1046. Õîõëîâ Èâàí Ôèëèïïîâè÷1047. Õîõëîâ Íèêîëàé Ñåìåíîâè÷1048. Àáåëîâ Ìàðê Àâäååâè÷1049. Ëèííèêîâ Ãåîðãèé Ñåìåíîâè÷1050. Ëèííèêîâ Þðèé Ãåîðãèåâè÷1051. Áîáêîâ Ïàâåë Ñåìåíîâè÷1052. Íåçðîäåíêî Ôåîäîñèé Íèêîëàåâè÷1053. Ñèðîòà Ëàðèñà Ìèõàéëîâíà1054. Ñèðîòà Ñòàíèñëàâ Ìèõàéëîâè÷1055. Ïàðàôèëîâ Äìèòðèé Àôàíàñüåâè÷1056. Íåìëåâàêî Ïåòð Ëàâðåíòüåâè÷1057. Òèòàðåíêî Ìàðèÿ Ìàðêîâíà1058. Òèòàðåíêî Ìàðèÿ Ñòåïàíîâíà



1059. Ïîçóâà Âàëåíòèí Ñàâåëüåâè÷1060. Ôåäîðèíà Àííà Àëåêñàíäðîâíà1061. Çàéöåâ Íèêèòà Ãðèãîðüåâè÷1062. Çàëàõèé Íèêèòà Ñòåïàíîâè÷1063. Ñòðåëüöîâà Òàòüÿíà Ìèðîíîâíà

(Âûïèñàíî èç ä.¹5, ëë. 28, 31-38, I ÎÑ àðõèâ ã. Ñèìôåðî-ïîëÿ).

ÑÒÐÀÍÈÖÛ ÈÇ "ÄÅËÀ ¹5" Â Åâïàòîðèéñêîì ðàéîíå íåìåöêèå êàðàòåëè ðàñïðàâ-

ëÿëèñü ñ ìåñòíûìè æèòåëÿìè ñ òàêîé æå æåñòîêîñòüþ,êàê è ïîâñþäó â Êðûìó.

Â ïîäòâåðæäåíèå ñêàçàííîãî ïðèâåäó íåñêîëüêî ôàê-òîâ ìåñòíîãî çíà÷åíèÿ, çàòåðÿâøèõñÿ â âåëèêîé èñòî-ðèè Âåëèêîé Îòå÷åñòâåííîé âîéíû, íî õðàíÿùèåñÿ â îä-íîé èç ïàïîê ãîñóäàðñòâåííîãî àðõèâà ã.Ñèìôåðîïîëÿ.

Èòàê, "Äåëî ¹ 5", ñòðàíèöà 69. Èç Àêòà: "Âñåãî ðàñ-ñòðåëÿíî â Åâïàòîðèéñêîì ðàéîíå 112 ÷åëîâåê... Óãíàëè âÃåðìàíèþ – 147 ÷åëîâåê. Ïðåäñåäàòåëü ðàéîííîé êîìèñ-ñèè Âîëîøèí. Ñåêðåòàðü –Çèìèíà”.

Ñòðàíèöà 75. "Àêò ñîñòàâëåí 21 èþíÿ 1944 ã. Â äåðåâíåØèáàíè Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà ðóìûíñêèìè âîéñêàìèçàäåðæàíû 3 êðàñíîôëîòöà, áåæàâøèõ ïîñëå ðàçãðîìàäåñàíòà, 13 ÿíâàðÿ 1942 ã. Íåñìîòðÿ íà òî, ÷òî êðàñíî-ôëîòöû áûëè áåç îðóæèÿ, ðóìûíû òóò æå ñâÿçàëè èìðóêè è ðàññòðåëÿëè èç àâòîìàòîâ. 14 ìàÿ 1944 ãîäà òðóïûáûëè ïåðåçàõîðîíåíû. Àêò ñîñòàâèëè ïðåäñåäàòåëü Øè-áàíñêîãî ñåëüñîâåòà Áóðöåâ, ïðåäñåäàòåëü êîëõîçà "Ãðèí-ôåëüä" Ðîìàí÷åíêî, áðèãàäèð Áóðåëîìîâ".

Ñòðàíèöà 75. "Àêò îò 23 èþíÿ 1944 ã. Êîìèññèÿ â ñî-ñòàâå êîëõîçíèêîâ ä. Àë÷èí Áàãàéñêîãî ñåëüñêîãî ñîâåòàÅâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà Êàëèäåðà Ô.È., Âûñî÷åíÿ Ä.Ì.,Ìóçèíà Ã., Áàðûêèíà Â. ñîñòàâèëè íàñòîÿùèé àêò â òîì,÷òî 24 äåêàáðÿ 1941 ãîäà â ä.Àë÷èí áûëè ðàñòðåëÿíû íåì-öàìè 3 åâðåéñêèå ñåìüè, ñîñòîÿâøèå èç 2-õ ñòàðèêîâ â

1925 ã.ð.1917 ã.ð.1937 ã.ð.1890 ã.ð.1902 ã.ð.

âîçðàñòå 60-70 ëåò, 3-õ äåòåé îò 3 äî 11 ëåò, 3-õ âçðîñëûõæåíùèí. Âñåãî ðàññòðåëÿíî 8 ÷åëîâåê..."

Ñòðàíèöà 76. "Àêò î çâåðñòâàõ íåìåöêèõ ñîëäàò â ê/çèì.Êàëèíèíà Êàðàåâñêîãî ñ/ñ Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà. Âäåêàáðå 1941 ã. â êîëõîç ïðèåõàëè íåìöû íà àâòîìàøè-íå... Çàòåì ñîáðàëè â øêîëå âñåõ åâðååâ â êîëè÷åñòâå 7-ìèñåìåé, îáùåé ÷èñëåííîñòüþ 19 ÷åëîâåê (æåíùèíû, ñòà-ðèêè, äåòè). Ïîñëå ÷åãî âûâåëè âñåõ ê ÿìå è ðàññòðåëÿëè.Ïðåäñåäàòåëü êîìèññèè ðàéîíà Âîëîøèí. Î÷åâèäöû:Êíûø, Ïîñòíûé, Ïàñå÷íèê".

Ñòðàíèöà 77. "Àêò î çâåðñòâàõ â ä.Êîìçàòîâêà êîëõîçà"Êðàñíûé Êàâêàç" Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà.

13 ìàÿ 1942 ã. â ä.Êàìçàòîâêó ïðèåõàëà ãðóïïà íåìåö-êèõ æàíäàðìîâ.

Îíè âûâåëè çà 200 ìåòðîâ îò äåðåâíè êîëõîçíèêîâ Ðåäü-êî Ñàðó ßêîâëåâíó, 65 ëåò, Øàïîøíèêîâó Àëëó, 30 ëåò,Ìåùåðÿêîâó Ðîçó Èîñèôîâíó, 35 ëåò è åå äî÷ü, 7 ëåò èñûíà 2-õ ëåò è ðàññòðåëÿëè. Ñòàðûé êîëõîçíèê Ðåäüêî,60 ëåò, íå âûäåðæàë – ïîâåñèëñÿ".

Ñòðàíèöà 78. “Àêò î çâåðñòâàõ â êîëõîçå èì. ÁîëîòîâàÄîáðóøèíñêîãî ñåëüñîâåòà. Ñîñòàâèëè àêò: ïðåäñåäàòåëüê/çà Ñèäîðåíêî Ï.Ï., ìåäôåëüäøåð Êóçíåöîâ Ä.Ò., êîë-õîçíèöû Êàøàíîâà Ì.Å., Ëèõàíèíà.

Â äåêàáðå 1941 ã. â êîëõîç ïðèøëà ìàøèíà "÷åðíûéâîðîí"... çàòåì ïîäîøëè åùå äâå ìàøèíû è ëåãêîâàÿ.Îöåïèëè äåðåâíþ è íà÷àëè ñãîíÿòü åâðååâ. Íåêîòîðûåáåæàëè, íî èõ äîãîíÿëà ëåãêîâàÿ ìàøèíà, è ðàññòðåëèâà-ëè òóò æå. Ïîñëå ýòîãî ìàøèíû óøëè.

Â äåðåâíå îñòàëîñü íåñêîëüêî æàíäàðìîâ, êîòîðûåâûëàâëèâàëè åâðååâ è ðàññòðåëèâàëè.

21 ÷åëîâåê ñêðûëèñü â ñòåïè. Âûðûëè ÿìó, ãäå æèëèíåñêîëüêî ìåñÿöåâ. Ïî èíèöèàòèâå ñòàðîñòû áûëà ñäåëà-íà çàñàäà íà òåõ, êòî ïðèõîäèë çà õëåáîì â äîìå Áåðåçþê.Èõ çàêðûëè â äîìå... Óòðîì âûçâàëè ðóìûí, êîòîðûå èç-áèâàëè èõ, äîáèâàÿñü âûäà÷è îñòàëüíûõ. Óçíàâ, ãäå íàõî-äÿòñÿ ñåìüè, çàáðàëè âñåõ è ïîâåçëè â ä.Áîãàé, ãäå áûëèðàññòðåëÿíû. Âñåãî ïî êîëõîçó ðàññòðåëÿíî 46 ÷åëîâåê,


êðîìå òîãî, 18 ÷åëîâåê âûâåçëè â Áîãàé è òàì ðàññòðåëÿ-ëè".

Ñòðàíèöà 79. "Àêò î çëîäåéñòâå â ä.Íàéäîðô Åâïàòî-ðèéñêîãî ðàéîíà. 16 äåêàáðÿ 1941 ãîäà â ä.Íàéäîðô â 12÷àñîâ äíÿ ïðèáûëè èç Åâïàòîðèè íåìöû íà äâóõ àâòîìà-øèíàõ. Íåìöû âûãíàëè åâðåéñêèå ñåìüè èç äîìîâ, ïîñà-äèëè â ãðóçîâèêè, âûâåçëè èç äåðåâíè íà 400 ìåòðîâ èâñåõ ðàññòðåëÿëè. Âñåãî áûëî ðàññòðåëÿíî 10 ñåìåé â êî-ëè÷åñòâå 41 ÷åëîâåêà. Àêò ïîäïèñàëè: ïðåäñåäàòåëü êîëõî-çà èì.Êàãàíîâè÷à Äóäêî, ÷ëåíû êîìèññèè ×óïðèíêî Ê.Í.,Âåëèêîðîäíûé Ê.Ã.".

(Ýòî òîëüêî íåáîëüøàÿ ÷àñòü ïðèìåðîâ, êîòîðûå çàôèê-ñèðîâàíû â "Äåëå ¹ 5".)

ÑËÅÄÑÒÂÈÅ ÂÅÄÅÒ ïîäïîëêîâíèê Ãîñóäàðñòâåííîé áåçîïàñíîñòè Þäèí

Ïðîòîêîë äîïðîñà.30 èþíÿ 1944 ã. íà÷àëüíèê Åâïàòîðèéñêîãî ÍÊÂÄ ïîä-

ïîëêîâíèê Ãîñóäàðñòâåííîé áåçîïàñíîñòè Þäèí äîïðî-ñèë â êà÷åñòâå ñâèäåòåëÿ Êàí÷óêà Óëüÿíà Èâàíîâè÷à (ìå-ñòî æèòåëüñòâà – äà÷íûé ðàéîí, 5-ÿ ëèíèÿ, ä.15).

Ïîêàçàíèÿ: Ðàáîòàë íà ïðåæíåì ìåñòå (îãîðîäíèêîìíà ãîñêóðîðòå – Ñ.Á.). Ïîñëå âûñàäêè äåñàíòà ÊðàñíîéÀðìèè ÿ áûë àðåñòîâàí ñî âñåì ìóæñêèì íàñåëåíèåì èïîäâåðãñÿ ðàññòðåëó íà Êðàñíîé Ãîðêå, áûë ðàíåí è áå-æàë. Â ÿíâàðå 42-ãî ãîäà, òî÷íî ÷èñëî íå ïîìíþ, ïîñëåäåñàíòà, ÷àñîâ â äåñÿòü óòðà êî ìíå â êâàðòèðó ÿâèëèñüäâà âîåííûõ íåìöà, íà ôóðàæêå êîòîðûõ ñòîÿò áóêâû"ÑÑ" è ïðåäëîæèëè ñîáðàòüñÿ ìíå è ìîåìó 14-ëåòíåìóñûíó. Êîãäà èç êâàðòèðû íàñ âûâåëè ïîä ñòåíêó è îæè-äàëè, ïîêà âûâåäóò ìóæ÷èí èç äðóãèõ äîìîâ, ïîñëå ÷åãî,ñîáðàâ ÷åëîâåê äî 100, ïîãíàëè â ïîäâàë ãåñòàïî, êîòîðûéðàçìåùàëñÿ íà Íàáåðåæíîé óëèöå. Ïðè âõîäå â ïîäâàëñòîÿë íåìåö è êàæäîìó èç íàñ íàíîñèë óäàð øîìïîëîì. Êíàøåìó ïðèõîäó â ïîäâàëå ãåñòàïî áûëî óæå áîëüøîå êî-

ëè÷åñòâî ëþäåé, òàê, ÷òî ïîäâàë áûë íàáèò äî îòêàçà, èìîæíî áûëî òîëüêî ñòîÿòü. Â ïîäâàëå ìû ïðîáûëè äî 10÷àñîâ óòðà ñëåäóþùåãî äíÿ, à ïîòîì âñåõ ïîãíàëè íà îê-ðàèíó ãîðîäà, íà Ïåðåñûïü, â áîëüøîé äâîð, ãäå îïÿòüïðè âõîäå íåìåö íàíîñèë óäàð øîìïîëîì. Âî äâîðå áûëîî÷åíü áîëüøîå êîëè÷åñòâà ìóæ÷èí, öèôðó íàçâàòü íåìîãó. Êîãäà ìû ïðèøëè òóäà, òaì íàõîäèëèñü íåìåöêèåîôèöåðû, ñîëäàòû è ìåñòíûå ïàëà÷è Æóêîâñêàÿ è Äåâ-êèí, êîòîðûå óêàçûâàëè íà îòäåëüíûõ ëèö, è èõ çàáèðà-ëè... Â 3 ÷àñà äíÿ íàñ ïîâåëè çà ãîðîä ê ïðîòèâîòàíêîâîìóðâó. Òåõ, êòî ïî ñòàðîñòè èëè ïî áîëåçíè íå ìîã äâèãàòü-ñÿ, ðàññòðåëèâàëè íà ìåñòå.

Êîãäà ïðèøëè ê ìåñòó ðàññòðåëà, íàñ âñþ êîëîííó â4 èëè 5 ðÿäîâ ïîëîæèëè íà çåìëþ ëèöîì âíèç... Çàòåìíà÷àëè îòáèðàòü ïî 4 ÷åëîâåêà, ïîäâîäèëè ê ÿìå, çàñòàâ-ëÿëè äåëàòü òðè ðàçà ïðèñåäàíèÿ, è íà òðåòüåì ïîäúåìåñëåäîâàë âûñòðåë èç àâòîìàòà è óáèòûå ïàäàëè â ÿìó. Òà-êèì îáðàçîì óïàë è ÿ, ðàíåííûé ïîä ëîïàòêó íàâûëåò,ïîñëå ÷åãî ïîòåðÿë ñîçíàíèå. Îïîìíèëñÿ ïðèìåðíî â 2÷àñà íî÷è, âûáðàëñÿ èç-ïîä òðóïîâ è óøåë â äåðåâíþ Îòàð-Ìîéíàê. Îáìûëñÿ, ñäåëàë ïåðåâÿçêó è óøåë â ñîâõîç Òå-ðåêëû-Êîíðàò, ïðîæèë òàì 4-5 äíåé è ÿâèëñÿ â Åâïàòî-ðèþ. Íà ñëåäóþùèé äåíü ÿâèëñÿ íà ïåðåðåãèñòðàöèþ êÆóêîâñêîé, âñå ïðîøëî áëàãîïîëó÷íî.

Ñî ìíîé áûëè ðàññòðåëÿíû Êóäðÿâöåâ (ñòàðèê), ñàíà-òîðèé "Ñìåíà", è åãî ñûí... ".

Ðîñïèñü Êàí÷óêà èìååòñÿ. (Çàïèñàíî ñ ëèñòà ¹ 56"Äåëî ¹ 5", Ãîñàðõèâ, ã. Ñèìôåðîïîëü).

Ïðîòîêîë äîïðîñà 27 èþíÿ 1944 ã.Æàáèí Ïåòð Òðîôèìîâè÷. 1923 ãîäà ðîæäåíèÿ, ðóñ-

ñêèé, áåñïàðòèéíûé, Ó÷èëèùíûé ïåðåóëîê, 12. Ñëåñàðü-ýëåêòðèê ýëåêòðîñòàíöèè, Â ïåðèîä îêêóïàöèè ðàáîòàëâìåñòå ñ îòöîì ïî ïàòåíòó â àðåíäíîé æåñòÿíîé ìàñòåð-ñêîé.

Ïîêàçàíèÿ:"Â ÿíâàðå 1942 ãîäà ÿ áûë àðåñòîâàí âî äâîðå ñâîåãî


äîìà äâóìÿ íåìåöêèìè îôèöåðàìè ïî óëèöå Ïîïåðå÷-íàÿ, ä. 10. Âûâåëè íà óëèöó ïîä êîíâîåì. Äåðæàëè íàóëèöå, ïîêà íå ñîáðàëàñü áîëüøàÿ ãðóïïà ëþäåé. Çàòåìñîáðàâøèõñÿ, ãðóïïó äî 300 ÷åëîâåê, ïîãíàëè íà Ïåðå-ñûïü â áîëüøîé äâîð, ãäå íàõîäèëîñü ëþäåé äî 3000 ÷å-ëîâåê... (ìóæ÷èíû, æåíùèíû, äåòè). Íî æåíùèí è äåòåéïîòîì îñâîáîäèëè. Ïðîáûëè íà Ïåðåñûïè äî 12 ÷àñîâ 5ÿíâàðÿ. Çàòåì ïîãíàëè âî äâîð ñåëüõîçñíàáà íà óë. Ñèì-ôåðîïîëüñêóþ, ãäå ê ýòîìó âðåìåíè áûë ïîëîí äâîðëþäåé, äî 5-6 òûñÿ÷. Ïðîáûëè ìû âî äâîðå ñåëüõîçñíàáàäî îáåäà 6 ÿíâàðÿ. Ïðèáûëè ðàáîòíèêè ÑÄ, Æóêîâñêàÿè åùå êàêîé-òî òîëñòûé íåìåö, â ÷èíå íå ìåíåå ãåíåðà-ëà, êîòîðûé ÷òî-òî êðè÷àë íà ñîáðàâøèõñÿ ëþäåé. Æó-êîâñêàÿ, â ñâîþ î÷åðåäü, îòáèðàëà çíàêîìûõ åé ëþäåé èîñâîáîæäàëà. Â 12 ÷àñîâ äíÿ 6 ÿíâàðÿ âñþ ñîáðàâøóþñÿêîìàíäó ðàçäåëèëè íà òàòàð è ðóññêèõ... Îäíó èç êîìàíäïîñòðîèëè â ðÿä ïî10 ÷åëîâåê è ïîâåëè ïî óëèöå Êàðà-èìñêîé ê íîâîé ïàññàæèðñêîé ñòàíöèè... Ïî ïóòè êî-ëîííó íåñêîëüêî ðàç óêëàäûâàëè â ãðÿçü, åñëè êòî ïðè-ïîäíèìàë ãîëîâó, òî òîãî ïðèñòðåëèâàëè íà ìåñòå. Êîãäàâûøëè çà ãîðîä ïîä áóãîð, ïîëîæèëè âñåõ ëèöîì âíèç.Ïîäâîäèëè ïî 3 ÷åëîâåêà êî ðâó. Âñå êîìàíäû áûëè íàðóññêîì ÿçûêå. ß áûë â òðîéêå ñ Ãîäóíîâûì Äìèòðèåì,ïðîæèâàâøèì ïî Êàðàèìñêîé, 5, Æóðàâëåâûì Ïåòðîì,ïðîæèâàâøèì íà Ïåðåñûïè. Êîãäà ïîñòàâèëè íà êîëå-íè, ðàçäàëàñü êîìàíäà:"Ðàç, äâà, òðè!", ÿ, íå îæèäàÿ âûñ-òðåëà, ïîâàëèëñÿ â ÿìó, òî æå ñàìîå ñäåëàë Ãîäóíîâ, àÆóðàâëåâ áûë óæå ðàíåí ðàíåå, êîãäà ìû ëåæàëè ó ñå-ìàôîðà. Â ÿìå áûëî íåñêîëüêî ðàññòðåëÿííûõ. Êîãäà ìûóïàëè â ÿìó, ñäåëàëè âèä, ÷òî óáèòû, íà íàñ ïîâàëèëàñüñëåäóþùàÿ òðîéêà. Òàê ïðîëåæàëè äî 4-õ ÷àñîâ äíÿ, ïîêàíå çàêîí÷èëàñü âñÿ îïåðàöèÿ. Êîãäà ïàëà÷è è îõðàíàóøëè, øåë äîæäü. ß, Ãîäóíîâ è åùå ìû âûòàùèëè îäíîãîðàíåíîãî, âûáðàëèñü è ðàçáðåëèñü êòî êóäà, ÿ ïîøåë âä.Áàãàé, ãäå íî÷åâàë îäíó íî÷ü, è óòðîì óøåë â Ëåïåòè-õó Ôðàéäîðôñêîãî ðàéîíà, òàì ïðîæèë 2 íåäåëè, âåð-íóëñÿ ê ìàòåðè â Åâïàòîðèþ.

Ñî ìíîé ðàññòðåëÿíû Ïÿòèáðàò è åãî ñûí Ìèõàèë, ïðî-æèâàâøèå ïî óë.Öûãàí, 13-16”.

(Ïåðåïå÷àòàíî ñ ëèñòà ¹57 "Äåëà ¹ 5". Ãîñàðõèâ,ã. Ñèìôåðîïîëü.)

Ïðîòîêîë äîïðîñà 19 èþíÿ 1944 ãîäà.Äîïðîñ âåäåò ïîäïîëêîâíèê Þäèí.Íà äîïðîñå Ìîèñååâ Èâàí Äìèòðèåâè÷, 1890 ãîäà ðîæ-

äåíèÿ, áåñïàðòèéíûé; ðàáîòàåò ñòåêîëüùèêîì ñòðîéêîí-òîðû êîììóíõîçà.

"Â íî÷ü ñ 4 íà 5 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà âûñàäèëñÿ äåñàíò.Äíåì 5 ÿíâàðÿ ÿ è Êèðèëë, Ïîëèùóê âûøëè èç åãî êâàð-òèðû, ÷òîáû ïîéòè íà ìåñòî áîåâ. Íàñ âñòðåòèëè äâà íå-ìåöêèõ àâòîìàò÷èêà è ïîâåëè íà Ïåðåñûïü.

Óòðîì 7 ÿíâàðÿ ïðèåõàëà Æóêîâñêàÿ è îôèöåðû ÑÄ,çàòåì ïðèáûë ñïåöêîíâîé èç íåìöåâ, ðóññêèõ è òàòàð,îäåòû âñå áûëè â íåìåöêóþ ôîðìó. Áûë íåìåöêèé îôè-öåð, ãîâîðèâøèé ïî-ðóññêè.

Æóêîâñêàÿ îáîøëà âñåõ, âèäèìî, îïîçíàâàëà êîãî-òî,ïîòîì ïîäîøëà ê îäíîìó èç ìóæ÷èí è ñòàëà áèòü åãî ïîëèöó, çàòåì ÷òî-òî ñêàçàëà êîíâîèðó, êîòîðûé âçÿë èçáè-òîãî çà ðóêó, ïîäâåë ê ñòåíêå è òóò æå ðàññòðåëÿë. Òóò æåáûë ðàññòðåëÿí åùå îäèí ìóæ÷èíà, êîòîðûé ïûòàëñÿ ïå-ðåäàòü îäíîìó èç êîíâîèðîâ êàêèå-òî äîêóìåíòû.

Ïî ïóòè ñëåäîâàíèÿ ïàäàâøèõ ðàññòðåëèâàëè. Ïðè ïî-ïûòêå îäíîãî ê ïîáåãó êîíâîèðû íà÷àëè ñòðåëÿòü ïî êî-ëîííå. Âñåãî, ïðèìåðíî, â ïóòè áûëî ðàññòðåëÿíî äî 100÷åëîâåê..."

(Ëèñò ¹ 59-60, "Äåëî ¹5").Ïîêàçàíèå î÷åâèäöàßêîâåíêî Íàäåæäà Ôåäîðîâíà, 1900 ã. ðîæäåíèÿ, ïðî-

æèâàåò ïî Ðûëååâà, ä. 34.Ïðèìåðíî ñïóñòÿ ìåñÿö ïîñëå òîãî, êàê íåìöû âîøëè

â ãîðîä, áûë îïóáëèêîâàí ïðèêàç: âñåõ åâðååâ íà ðåãèñò-ðàöèþ. Çàòåì èì áûëî ïðèêàçàíî íàøèòü øåñòèêîíå÷-íóþ çâåçäó íà ñïèíó è ãðóäü. ×åðåç äâå íåäåëè ïîñëåäî-âàë íîâûé ïðèêàç. Âñåì åâðåÿì ñîáðàòüñÿ ñ öåííûìè


âåùàìè â çäàíèè ÊÓÊÇÀ (Êóðñû óñîâåðøåíñòâîâàíèÿ êî-ìàíäèðîâ çåíèòíîé àðòèëëåðèè) ïî óë. Âîêçàëüíîé, ÿêî-áû äëÿ îòïðàâêè. Èõ ñîáðàëîñü áîëåå 700 ÷åëîâåê (æåí-ùèíû, ñòàðèêè, äåòè). Æèëè îíè îêîëî íåäåëè, çàòåì óòðîìíà áîëüøîé ìàøèíå ñòàëè âûâîçèòü â íàïðàâëåíèè ä.Áà-ãàé è òàì ðàññòðåëèâàòü, ïðåäâàðèòåëüíî îòîáðàâ âñå öåí-íîå... Ðàññòðåë ïðîèçâîäèëñÿ â òå÷åíèå äâóõ äíåé, ïîòîìÿ ñàìà ëè÷íî õîäèëà è âèäåëà ýòè òðóïû...

Âñêîðåå ðàññòðåëÿëè åùå 90 ÷åëîâåê, ìóæ÷èí, êîòîðûåáûëè ðàññòðåëÿíû òîëüêî çà òî, ÷òî êòî-òî ïî óë. Ëàçà-ðåâñêîé âûñòðåëîì èç ðóæüÿ óáèë íåìåöêîãî ìîòîöèê-ëèñòà.

Ìîé ìóæ ßêîâåíêî áûë ðàññòðåëÿí 7 ÿíâàðÿ â 10-11÷àñîâ. Ê ìåñòó ñáîðà ïðèøëè "ÑÄ", Æóêîâñêàÿ è Äåâ-êèí, íåìåöêèé îôèöåð. Æóêîâñêàÿ ïîäàëà êîìàíäó ïîñò-ðîèòüñÿ ïî 20 ÷åëîâåê, ñ öåëüþ ïðîâåðêè äîêóìåíòîâ. Íîäîêóìåíòû îíà íå ïðîâåðÿëà, à îòáèðàëà ñâîèõ çíàêîìûõè óâîäèëà èõ.

Èç òîëïû âûøåë ñâÿùåííèê, êîòîðûé ñêàçàë: "Ïðàâèëü-íî ãîâîðèëè êðàñíûå, ÷òî íåìöû ðàññòðåëèâàþò íåâèí-íûõ ëþäåé”.

Æóêîâñêàÿ ÷òî-òî ñêàçàëà îôèöåðó. Âûøåë ñîëäàò èòóò æå ðàññòðåëÿë ñâÿùåííèêà. Ïîñëå ýòîãî Æóêîâñêàÿïðåäóïðåäèëà, ÷òî òàêàÿ ó÷àñòü æäåò êàæäîãî... Âñåõ îñ-òàâøèõñÿ âûâåëè çà âîðîòà, âïåðåäè øëè 100–150 êðàñ-íîôëîòöåâ, èõ òóò æå ðàññòðåëÿëè, ó ìîðÿ... Ðàññòðåë äëèë-ñÿ äî 9 ÷àñîâ âå÷åðà.

ß áûëà òàêæå ñâèäåòåëåì ðàññòðåëà 14 ÿíâàðÿ 1942 ãîäàíà Êðàñíîé ãîðêå. 80 æåíùèí è îêîëî 100 ìóæ÷èí, áîëü-øèíñòâî âðà÷è è ìåäïåðñîíàë, ïîòîìó ÷òî îäåòû áûëè âáåëûå õàëàòû.

Ðàññòðåëèâàëà ñàìà Æóêîâñêàÿ, êîòîðàÿ êðè÷àëà: “Áå-ëÿåâ, ïîäàâàé ïàòðîíû!”.

(Ïåðåïèñàíî ñ ëèñòîâ 61-62 “Äåëà ¹ 5”).

ÏÈÑÜÌÀ ÑÂÈÄÅÒÅËÅÉÅÂÏÀÒÎÐÈÉÑÊÎÉ ÒÐÀÃÅÄÈÈ

Ïèñüìî ÏÎËÅÆÀÅÂÎÉ Ë.Ç.Ïðîæèâàëà â ã. Ñèìôåðîïîëå ïî óë.Òóðãåíåâà, 17, êâ.

41."Ñ áîëüøèì âîëíåíèåì ÿ ïðî÷èòàëà â ãàçåòå î ïîèñêî-

âîé ãðóïïå. (Â 1993 ã. ïðè Åâïàòîðèéñêîì ãîðîäñêîì ñî-âåòå âåòåðàíîâ áûëà ñîçäàíà òàêàÿ ãðóïïà, êîòîðóþ âîç-ãëàâèëè Ã.Í. Àãàôîíîâ è È.Ê.Ïîëÿõ). Áîëü î ïîãèáøèõìîèõ çåìëÿêàõ ïðîøëà ÷åðåç âñþ ìîþ æèçíü, è ÿ ðàäàáóäó ïîìî÷ü Âàì. Ñîîáùàþ èìåíà ïîãèáøèõ, èçâåñòíûåìíå. Ìîè ñîó÷åíèêè äâóõ ñåäüìûõ êëàññîâ 6-é íåïîëíîéñðåäíåé øêîëû ã. Åâïàòîðèè: Êëàðà Ìàð÷åíêî 15-òè ëåòðàññòðåëÿíà â ïåðâûå äíè îêêóïàöèè, Ãåííàäèé Ãóñåâ, 14-15 ëåò, åãî øêîëüíûé äðóã òàêîãî æå âîçðàñòà ÊîðîòêîâÂîëîäÿ ïîãèáëè â äíè äåñàíòà â ôåâðàëå 1942 ãîäà. Ïîä-ðîáíîñòè óçíàòü íå ñìîãëà.

Ðàññòðåëÿíû çà íàöèîíàëüíóþ ïðèíàäëåæíîñòü äåòè ââîçðàñòå 14-15 ëåò: Áåéíóñîâè÷ Àñÿ, Çîÿ Ýïøòåéí, Âèê-òîð Íåìàí, Êýòÿ À÷êèíàäçå. Âñå îíè ïîãèáëè ñî ñâîèìèñåìüÿìè. Èëüÿ Ðåáè, 50 ëåò, óáèò çà íàöèîíàëüíóþ ïðè-íàäëåæíîñòü, îí êðûì÷àê. Ïðîäàâùèöà ìàãàçèíà ÒÏÎ,êîòîðûé íàõîäèëñÿ çà óãëîì óëèöû Õàëòóðèíà, ðàáîòàëàâ ãàëàíòåðåéíîì îòäåëå, çâàëè åå Ðèâîé. Ýòî áûëà î÷åíüêðàñèâàÿ ñèíåãëàçàÿ ìîëîäàÿ æåíùèíà. Îíà ñïðÿòàëàñüïîä ïðèëàâêîì ñâîåãî ïóñòîãî ìàãàçèíà, íåìöû âûòàùè-ëè åå îòòóäà ñèëîé è çàñòðåëèëè â ìàãàçèíå. Ðàññêàçûâà-ëè òå, êòî æèë îêîëî ìàãàçèíà, êàê ñòðàøíî êðè÷àëà Ðèâà,êàê ïðîñèëà î ïîùàäå, õâàòàëà èõ çà ñàïîãè, îòäàëà èìñâîè êîëüöà, ÷àñû...

Åå áèëè è òîïòàëè ñàïîãàìè, ïîâîëîêëè ê äâåðè, íî îíàóõâàòèëàñü çà äâåðü, òàì æå åå è çàñòðåëèëè, íàøó Ðèâó.Êàê âñïîìíþ î íåé, òàê è ïëà÷ó, çâåðè ïðîêëÿòûå!

Ðàññòðåëÿëè ñåìüþ Ìåäâåäåíêî: Ëþáó, Âåðó 17-18 ëåòè èõ ðîäèòåëåé. Æèëè îíè ïî óë. Øìèäòà, çà óãëîì


óë. Õàëòóðèíà. Ó íèõ â ñòåíå áûëî çàìóðîâàíî îðóæèå.Ïðèøåë ñòàðøèé ñûí Âèêòîð èç àðìèè ïîñëå ïîáåäû, íîæèòü â äîìå íå ñòàë, äîëãî äîì ñòîÿë ïóñòîé, ïîòîì ïîñå-ëèëàñü ðîäñòâåííèöà.

Ó íàñ íà Ñëîáîäêå áûëà ìàëåíüêàÿ íà÷àëüíàÿ øêîëà.Ðàñïîëàãàëàñü îíà ïî ëåâóþ ñòîðîíó îò øîññå Íåìè÷å-âûõ â ïåðåóëêå, åñëè èäòè îò óë. Øìèäòà ïî íàïðàâëå-íèþ ê ãîðîäó, ìèíóÿ áîëüøóþ äâóõýòàæíóþ øêîëó. Äè-ðåêòîðîì ýòîé ìàëåíüêîé øêîëû áûëà ñòàðåíüêàÿ, íîî÷åíü òðåáîâàòåëüíàÿ ó÷èòåëüíèöà. Ïðîñòèòå, çàáûëà ååèìÿ. Å¸ çíàëè âñå, âñå äåòè çäîðîâàëèñü ñ íåþ, äàæå åñëèíèêîãäà íå ó÷èëèñü â åå øêîëå. Ñòðîãàÿ, âûñîêîãî ðîñ-òà, õóäîùàâàÿ... â îäíî è òî æå âðåìÿ ïðèõîäèëà â ñâîþøêîëó ñ ïà÷êîé òåòðàäåé, ïðèæàòûõ ê ãðóäè. Â òîé æåøêîëå ðàáîòàëè äâà ìîëîäûõ ó÷èòåëÿ, ÿ âèäåëà ó÷èòåëÿÀëåêñåÿ. Ïîçäíåé îñåíüþ 1943 ãîäà èõ âçÿëè â ãåñòàïî èóáèëè. Ãîâîðèëè ëþäè, ÷òî îíè ïðåïîäàâàëè äåòÿì ïîñîâåòñêèì ó÷åáíèêàì è âíóøàëè äåòÿì àíòèôàøèñòñ-êèå èäåè... Ðÿäîì ñî Ñëîáîäêîé áûëà óë. Ïðîëåòíàÿ, ïîêîòîðîé ïðîõîäèëè â ãîðîä. Â íàñòîÿùåå âðåìÿ ýòî óëè-öà Ïðîñìóøêèíûõ, êàæåòñÿ, òàê. Ñàìàÿ óçêàÿ ÷àñòü óëè-öû áûëà çàíÿòà öûãàíàìè è íàçûâàëàñü “Öûãàíñêîé”.Öûãàíå áûëè îñåäëûìè, ðàáîòàëè è áûëè î÷åíü äîáðî-æåëàòåëüíû. Â âîéíó èõ áûëî íå ìåíåå ñòà ÷åëîâåê. Âêàæäîé ñåìüå áûëî ìíîãî äåòåé. Ìíîãî äîáðîãî ÿ âèäå-ëà îò íèõ è ïðåæäå âñåãî ÷åëîâå÷åñêóþ çàáîòó. Êîãäà óìîåé îäíîêëàññíèöû Ãàëè Ìîë÷àíåíêî ìàìà ïîïàëà âïîäâàë çàëîæíèêîâ, îíà ðàññêàçàëà â ïîäâàëå íåçíàêî-ìîé öûãàíêå, ÷òî äî÷ü îñòàëàñü ñîâñåì îäíà, ò.ê. îòåöÃàëè ïîãèá âî âðåìÿ äåñàíòà (âèäèìî, â ïåðèîä âûñàäêèäåñàíòà. – Ñ.Á.), öûãàíêà îáåùàëà åå âûêóïèòü, êîãäà åéïîìîãóò öûãàíå. Öûãàíêà áüëà âûêóïëåíà è ñàìà âûêó-ïèëà ìàòü Ãàëè çà äåñÿòü òûñÿ÷ ðóáëåé. Åé óñïåëè âåð-íóòü âñåãî äâå òûñÿ÷è, à ïîòîì íåîæèäàííî äëÿ âñåõíî÷üþ ÷åðåç ãîä ïîñëå íà÷àëà îêêóïàöèè âñåõ öûãàí ðàñ-ñòðåëÿëè íà Êðàñíîé ãîðêå. Òåïåðü â èõ äîìèêàõ æèâóòðóññêèå. Êîíå÷íî æå, òðóäíî óçíàòü èõ èìåíà. À íåëüçÿ

ëè ïðîñòî çàïèñàòü âñþ ïîãèáøóþ óëèöó Öûãàíñêóþ?Î÷åíü áîëüíî òåïåðü ïðîõîäèòü ïî áûâøåé Öûãàíñêîé.ß ïðîñòî íå ìîãó íåìíîæêî íå áûòü öûãàíêîé: åæåäíåâ-íî äî 16 ëåò ÿ æèëà ðÿäîì ñ íèìè. Ïåðåä ãëàçàìè íàâñåã-äà çàìåðëè ïî÷òè áåçìîëâíûå ëèöà ìíîãèõ èõ äåòåé èîäíîé ñòàðóøêè, ñ êîòîðîé áûëà â äðóæáå. Îíà âñåãäàðàäà áûëà óâèäåòü, ÷òî íåâðåäèìàÿ âîçâðàùàþñü äîìîéèç ãîðîäà, âåäü â îêêóïàöèè ìîæíî áûëî è íå âåðíóòü-ñÿ.

Íî íå âñå íà Êðàñíîé ãîðêå ïîêîÿòñÿ òîëüêî èç Åâïà-òîðèè. ß çíàþ òî÷íî, ÷òî òàì ëåæàò ÷åòûðå ïîäïîëüùèêàè íåñêîëüêî èì ïîìîãàâøèõ èç ×åðíîìîðñêîãî ðàéîíà,çàìó÷åííûõ â ãåñòàïî íàøåãî ãîðîäà. Âñåõ ïîäïîëüùèêîâáûëî 9 ÷åëîâåê. Êàçíèëè èõ 8 àïðåëÿ, çà 5 äíåé äî îñâî-áîæäåíèÿ Åâïàòîðèè. Ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ èç ðâà óâåçëèâ ðàéöåíòð òîëüêî 5 ÷åëîâåê. Îñòàëñÿ òàì âî ðâó è Íèêî-ëàé. Åãî ðîäíàÿ ñåñòðà ïðîæèâàåò â ×åðíîìîðñêîì ðàéî-íå â ñåëå Êèðîâñêîå – Âåðà Åôèìîâíà Ìèõååâà. Îíàìîãëà áû ðàññêàçàòü âàì î ñâîåì áðàòå è äðóãèõ, ïîêîÿ-ùèõñÿ íà Êðàñíîé ãîðêå. Èõ îðãàíèçàöèþ íå ïðèçíàëîáêîì ïàðòèè ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ, íî ýòî áûëà åãî îøèá-êà. Ãðóïïà ïîñòàâëÿëà ïàðòèçàíàì îðóæèå, ìóêó (ïîäðîá-íîñòè íå çíàþ). È Íèêîëàé ïðèíèìàë ó÷àñòèå â ñîææå-íèè âîêçàëà, âçðûâàë ïîåçäà. Íå ìîãëè áû Âû âêëþ÷èòü âñïèñîê ìó÷åíèêîâ ìàëü÷èêà, êîòîðûé ïîãèá ãäå-òî â Ãåðìà-íèè, êóäà åãî óãíàëè íà ðàáîòó â âîçðàñòå 15-òè ëåò. ÝòîÏåòÿ Ìèòðîôàíîâ, ïðîæèâàâøèé ïî óë. Õàëòóðèíà, 51.Ðàáîòàë îí íà ôåðìå, åãî êîðìèëè ìåðçëîé êàðòîøêîé,îäíàæäû ó íåãî âçäóëñÿ æèâîò, è áîëüíîé îí ëåæàë âñâèíàðíèêå íà ïîëó, óìåð áåç îêàçàíèÿ ìåäèöèíñêîé ïî-ìîùè. Åãî ñòàðøèé áðàò âåðíóëñÿ èç ïëåíà ñîâåðøåííîáîëüíîé, ñëåã è áîëüøå íå âñòàë. Ó íåãî áûëî òÿæåëåéøååãíîéíîå çàáîëåâàíèå ëåãêèõ.

Óâîçèëè èç ãîðîäà ïîåçäàìè ïøåíèöó, à íàðîä ìîðè-ëè ãîëîäîì. Íà ìîèõ ãëàçàõ çàñòðåëèëè ìàëü÷èêà 15-òèëåò –Êîëþ, çà òî, ÷òî îí õîòåë â ìàëåíüêóþ ñóìî÷êó âçÿòüïøåíèöû èç âàãîíà. Ýòî áûëî îñåíüþ 1942 ãîäà.


Íå ñìîãëà óòî÷íèòü èìåíà òðåõ ãåðîåâ, ïîãèáøèõ âôåâðàëå 1942 ãîäà íà óë. Øìèäòà, âî âòîðîì äîìå îò øîñ-ñå Íåìè÷åâûõ. Íà ãðóäè ó âñåõ áûëà ôàíåðêà ñ íàäïèñüþ"ïàðòèçàí", ëåæàëè îíè 10 äíåé. Ïîãèáëè ïîñëå áåñïðå-ðûâíîãî áîÿ â òå÷åíèå äâóõ ñóòîê, óíè÷òîæèëè ìíîãîôàøèñòîâ, ó íèõ áûë ïóëåìåò. Íåêîòîðîå âðåìÿ îíè åùåñòðåëÿëè èç ãîðåâøåãî äîìà (íåìöû ïîäîæãëè äîì ñî âñåõñòîðîí). Ó ñòàðøåãî èç íèõ îäíà íîãà áûëà îáãîðåâøàÿ,÷åðíàÿ. Øòàíû íà ýòîé íîãå áûëè ïîäíÿòû âûøå êîëåíà,ñëåäîâ îãíÿ íà íèõ íå áûëî. Âûøå êîëåíà ðàçáðîñàëèñüâîêðóã áèíòû ñ ëåãêèìè, íåçíà÷èòåëüíûìè ñëåäàìè îãíÿ.Êóëüòÿ áûëà áåç ñòîïû, íî íèæíÿÿ ïîâåðõíîñòü êóëüòèíå îáóãëåííàÿ, âèäíåëàñü áåëàÿ êîñòü, íî áåç êðîâè: çíà-÷èò åå îáðóáèëè ïîñëå ñìåðòè, à íîãó æãëè íàñèëüñòâåí-íî ó æèâîãî, ðàíåíóþ íîãó, çàêàòàâ ïðåäâàðèòåëüíî øòà-íû è ñíÿâ áèíòû. Ïðè äðóãèõ îáñòîÿòåëüñòâàõ âñåâûãëÿäåëî áû èíà÷å. Òàê ÿ äóìàþ.

Äî ñâèäàíèÿ, ñ óâàæåíèåìÏîëåæàåâà Ëþáîâü Çàõàðîâíà,âåòåðàí òðóäà, äåòñêèé âðà÷".

Ïèñüìî äàòèðîâàíî 14 ôåâðàëÿ 1993 ãîäà.

2-å ïèñüìî ÏÎËÅÆÀÅÂÎÉ Ë.Ç.

"Äîðîãèå òîâàðèùè! ß ïîñëàëà âàì îäíî ïèñüìî, íîíå ñìîãëà â íåì íàïèñàòü î âñåõ æåðòâàõ íàøåãî êðàÿ...Íà óãëó óë. Øìèäòà, íà ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå â îä-íîì èç äîìîâ æèëà åâðåéêà. Åå íå ðàññòðåëÿëè â äåíüðàññòðåëà âñåõ åâðååâ, ãîâîðèëè, ÷òî îñòàâèëè åé æèçíüíà âðåìÿ, ò.ê. ìóæ ó íåå áûë àðìÿíèí. Áûëà ó íèõ è êîðî-âà. Åé íå ðàçðåøèëè âûõîäèòü èç äîìà. Òàê â îæèäàíèèñìåðòè îíà æèëà åùå ãîä, à ïîòîì íî÷üþ åå óâåçëè è ðàñ-ñòðåëÿëè, ñ íåé äîáðîâîëüíî óåõàë åå ìóæ, ò.ê. åé áûëîî÷åíü ñòðàøíî... Ïîìíþ, êàê âñåõ ïîòðÿñëà âåñòü î òîì,÷òî íà îäíîé èç óëèö Ñëîáîäêè íåäàëåêî îò òîâàðíîãîâîêçàëà íî÷üþ íåìöû çàñòðåëèëè â ïîñòåëè áîëüíîãî è

î÷åíü ñòàðîãî ìóæ÷èíó, êîòîðûé óæå ìíîãî ëåò íå ïîä-íèìàëñÿ ñ ïîñòåëè. Ýòî áûëî â îäíó èç òðåõ íî÷åé ïîñëåâûñàäêè äåñàíòà, êîãäà íåìöû ïîáîÿëèñü ïðèíÿòü ïðÿ-ìîé áîé ñ äåñàíòíèêàìè è íî÷üþ ïîäíÿëè ñ ïîñòåëè âñåõæèòåëåé Ñëîáîäêè, âñþ ñòîðîíó îò óë. Íåìè÷åâûõ äî óë.Èíòåðíàöèîíàëüíîé è Ïåðåñûïè. Ðàçäåòûõ, ïëà÷óùèõæåíùèí, äåòåé è ñòàðèêîâ ïîãíàëè âïåðåäè ñåáÿ íà áîé ñäåñàíòíèêàìè

...Íåìöåâ áèëè èõ æå îðóæèåì. Îá ýòîì õîðîøî çíà-åò Áîðèñ Åâãåíüåâè÷ Áàëüêî, íûíå ïðîæèâàþùèé â ñ.Ñêâîðöîâî. Çà ó÷àñòèå â äåñàíòå åìó òåïåðü âûäàëè óäîñ-òîâåðåíèå ó÷àñòíèêà âîéíû. Åãî äîìàøíèé ò.336-288. Òîã-äà åìó áûëî âñåãî 14 ëåò... Ïîñëå òîãî, êàê îêîí÷èëñÿ áîé,÷åðåç îïðåäåëåííûå ïðîìåæóòêè âðåìåíè ìû ñëûøàëè åäè-íè÷íûå âûñòðåëû... Âî âðåìÿ äåñàíòà íà Ñëîáîäêå ïîãèá-ëî ìíîãî ìóæ÷èí, íî ÿ èõ íå çíàëà. Â ñåìüå Ñêðèïíèêóáèëè îòöà è äâóõ áðàòüåâ. ×åðåç íåñêîëüêî äíåé ïîñëåïîäàâëåíèÿ äåñàíòà â öåíòðå Ñëîáîäêè çàñòðåëèëè áåðå-ìåííóþ æåíùèíó, îíà äîëæíà áûëà ñêîðî ðîæàòü è âûø-ëà èç äîìà ïî ñâîèì äåëàì. Õîòü è ñòðàøíî òîãäà áûëîõîäèòü, íî õîðîíèëè åå î÷åíü ìíîãèå, õîäèëà è ìîÿ ìàìà.Îíà ðàññêàçûâàëà, ÷òî â ñåìüå îñòàëèñü ìóæ è òðåõëåòíèéñûí... Â îêêóïàöèè ÷àñòî óìèðàëè ñòàðèêè èç äîìà ñòàðî-ñòè, âñå îò çàáîëåâàíèÿ ñ îäèíàêîâûìè ñèìïòîìàìè: áîëèâ îáëàñòè æèâîòà, ïîâòîðíûå ðâîòû ñ êðîâüþ, ïîòåðÿ àï-ïåòèòà. Îò òàêîãî æå çàáîëåâàíèÿ óìåðëà òàì Òàòüÿíà Ãðè-ãîðüåâíà ÷åðåç äâå íåäåëè ïîñëå ïîñòóïëåíèÿ. Ïðîæèâàëàîíà ïî óë. Õàëòóðèíà. Îíà áûëà áîëüøîé ïàòðèîòêîé. Áî-ãàòàÿ â ïðîøëîì, îíà â îêêóïàöèè íè÷åãî ïëîõîãî íå ãî-âîðèëà. Åå ñûí â ðåâîëþöèþ âûåõàë â Øâåöèþ, à îíà íåçàõîòåëà óåçæàòü. "ß ðóññêàÿ, çäåñü ìîÿ Ðîäèíà", - ãîâîðè-ëà îíà. Êîãäà íàøè îòñòóïàëè, âñå ãîðåâàëè, à îíà ñïî-êîéíî çàÿâëÿëà: "À âñå ðàâíî íàøè ïîáåäÿò. Âîò âû åùåâñïîìíèòå ìåíÿ, ÷òî ÿ âàì ãîâîðèëà: íàøè ïîáåäÿò"...

Ëþáîâü Ïîëåæàåâà. ã.Ñèìôåðîïîëü, óë. Òóðãåíåâà, 17, êâ.41”

Ïèñüìî äàòèðîâàíî 20 àïðåëÿ 1993 ã.


3-å ïèñüìî ÏÎËÅÆÀÅÂÎÉ Ë.Ç.

“Óâàæàåìûå òîâàðèùè! ß ïîãîâîðèëà ïî òåëåôîíó ñÁîðèñîì Åâãåíüåâè÷åì Áàëüêî (ò.336-288), ïðîæèâàþùèìâ ñ. Ñêâîðöîâî, è ñîîáùàþ âàì åãî äàííûå. Â ïåðèîä âû-ñàäêè äåñàíòà áûë è óáèòû åãî ñîñåä Êóçüìåíêî Àíàòî-ëèé, 17-òè ëåò, ïðîæèâàâøèé ïî óë.Àê-Ìå÷åòñêàÿ, 48, Äå-ðþãèí Ìèõàèë, 17-òè ëåò, ïðîæèâàâøèé ïî óë. 25-ãîÎêòÿáðÿ, ñåìüè Åëèñååâûõ – ìàòü è ñûí Ñåìåí 17-òèëåò, ïðîæèâàâøèõ ïî óë. Àê-Ìå÷åòñêàÿ,46, ÐîçåíöâàéãÀäàì Âàñèëüåâè÷, 56 ëåò, ïðîæèâàâøèé ïî óë. Ãîãîëÿ âîäâîðå çåëåíõîçà... Ñïèðèí Ïåòð, ïðîæèâàâøèé ïî óëèöåîêîëî àïòåêè â öåíòðå ãîðîäà. Îí áûë ïëîòíèêîì. Ïîñëåòîãî, êàê åãî óâåçëè, åãî æåíà õîäèëà åæåäíåâíî êî ðâàì,êàæäûé äåíü âèäåëà íîâûå òðóïû, à ìóæà óâèäåëà òîëüêî÷åðåç äâå íåäåëè ïîñëå àðåñòà, ëåæàë îí ñâåðõó ïî÷òè òåï-ëûé. Êàê ïîòîì îíà óçíàëà, â òå÷åíèå äâóõ íåäåëü, íà÷è-íàÿ ñ äíåé äåñàíòà, îí äåëàë ãðîáû äëÿ ôàøèñòîâ, ïîãèá-øèõ âî âðåìÿ äåñàíòà, à ïîòîì åãî ðàññòðåëÿëè.

Â ïåðèîä âûñàäêè äåñàíòà ìíîãî ïîãèáëî è íåìöåâ.Òîãäà ïîÿâèëîñü èõ êëàäáèùå â íîâîì ãîðîäå, îêîëî êóð-çàëà, íà ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå, ðÿäîì ñ êðàñèâûìäîìîì ñ àæóðíûìè äåðåâÿííûìè ñòåíî÷êàìè. Ñòðàøíîòàì áûëî ïðîõîäèòü, ïîòîìó ÿ è íå ñîñ÷èòàëà èõ ìîãèëû.Àêêóðàòíûå, îíè ðàñïîëàãàëèñü òàì ðîâíûìè ðÿäàìè èáûëè ñòðàøíû òåì, ÷òî íà êàæäîì êðåñòå áûëà íàäåòàêàñêà ñî ñòðàííîé èõ ñâàñòèêîé. Õîðîøî ïîòðåïàëè ôà-øèñòîâ äåñàíòíèêè, è õîòü íåìöû ìíîãî óíè÷òîæèëèíàøèõ ìóæ÷èí, íî ó ëþäåé ïîÿâèëèñü âåðà è òåðïåíèå,ïîíÿëè, ÷òî íåìöåâ ìîæíî ïîáåäèòü.

Ìíîãèõ äåñàíòíèêîâ âçÿëè â ïëåí è ãíàëè ÷åðåç ã.Ñà-êè, ÷åòâåðî ñêðûëèñü â êàìåíîëîìíÿõ, îäèí âëèëñÿ â ïàò-ðèîòè÷åñêóþ ãðóïïó ×åðíîìîðñêîãî ðàéîíà... Êàæäûéâå÷åð ÿ ñëûøàëà, êàê ñòðåëÿë ïóëåìåò èëè àâòîìàò íà Êðàñ-íîé ãîðêå. Îñîáåííî ó÷àñòèëèñü âûñòðåëû, íà÷èíàÿ ñ ëåòà1943 ãîäà. Íî ìû âñå çíàëè ñâîäêè âîåííûõ äåéñòâèé, îáýòîì ãîâîðèëîñü â ãîðîäå, êàê è îò êîãî óçíàâàëè – íå

ìîãó ñêàçàòü. Êîãäà ãîòîâèëàñü îáëàâà íà ïîäðîñòêîâ, ìàìåñîîáùàëè, è ÿ îòñèæèâàëàñü íà ÷åðäàêå, êîãäà ïîãèáëèìîëîäîãâàðäåéöû, ïîäîøëà êî ìíå äåâî÷êà, ðàññêàçàëà èèñ÷åçëà. Ãîðîä âñå æå áîðîëñÿ... Âå÷íàÿ ïàìÿòü ïîãèáøèìâ Âåëèêóþ Îòå÷åñòâåííóþ âîéíó! Âå÷íàÿ ïàìÿòü ïàâøèììîèì çåìëÿêàì!

Ãîðîä ìîé, ÿ òâîÿ, ÿ òâîÿ,ß èç êðàéíèõ òâîèõ äîìîâ,Ãäå ïðîïèòàíà êðîâüþ çåìëÿ,Çåìëÿ áðàòüåâ ìîèõ è îòöîâ,Ãäå ìîðîçíîé ñóðîâîé çèìîéÇàìåðçàëè áîéöû íà ñíåãó,Ãäå îòìå÷åíî âñå âîéíîé,Êàæäûé êàìåíü ÿ áåðåãó...

Ïîëåæàåâà Ëþáîâü Çàõàðîâíà” (ðîñïèñü).

Ïèñüìî ÑÅÐÃÅß ËÛÁÀÑåðãåé Èâàíîâè÷ Ëûáà ïðîæèâàåò â ã. Ðèãå, óë.Âèëè-

ïà,6, êâ. 44. “Äîðîãèå òîâàðèùè, ìèëûå çåìëÿêè! Ìíå ïå-ðåñëàëè Âàøó àíêåòó äëÿ “Êíèãè ïàìÿòè”. Êðîìå âîëíå-íèÿ, âûçâàííîãî âîñïîìèíàíèÿìè, ïåðåæèë èñêðåííþþãîðäîñòü çà ëþäåé ãîðîäà, â êîòîðîì ÿ ðîäèëñÿ è âûðîñ. Â1954 ãîäó ÿ ïåðååõàë èç Åâïàòîðèè â Ðèãó. Â 1951 ãîäó âàïðåëå ÿ îïóáëèêîâàë â “Ñîâåòñêîé çäðàâíèöå” ðàññêàç“Åâïàòîðèéñêèé ðåéä”, î ïåðâîì äíå îñâîáîæäåíèè Åâ-ïàòîðèè. Îí ó ìåíÿ ñîõðàíèëñÿ. ß åãî ïåðåøëþ Âàì (åñëèáóäåò óäîáíûì, îïóáëèêîâàòü åãî â àïðåëå, â äåíü ãîäîâ-ùèíû îñâîáîæäåíèÿ Åâïàòîðèè). “Ñîâåòñêàÿ çäðàâíèöà”çàïîìíèëàñü õîðîøèì êîëëåêòèâîì ëèòêðóæêà àêòèâà ãà-çåòû. Çäåñü íà÷èíàë Ñåìåí Ìàíÿê, “àâòîðèòåòíûé Ìåðå-íüåâ”, Çàõàð Ñîðîêèí (ìû òîãäà ïîäòîëêíóëè åãî íàïè-ñàòü êíèãó “Íåò, íå îòëåòàëñÿ”). Ñðåäè íàñ áûë âåëèêî-ëåïíûé æóðíàëèñò Âîëîäÿ Íåêðàñîâ è äð. Ïðè îòñòóïëå-íèè íàøèõ âîéñê èç Åâïàòîðèè ìîé îòåö Èâàí ßêîâëå-âè÷ Ëûáà âûïîëíÿë çàäàíèå ïî óíè÷òîæåíèþ òîãî, ÷òîíå äîëæíî áûëî ïîïàñòü âðàãó. Ñ ðàáîòíèêàìè Åâïàòî-


ðèéñêîãî ïî÷òàìòà Âîðîíöîâûì è Çàâãîðîäíèì îíè óøëèíà Êåð÷ü, íî ïåðåïðàâèòüñÿ íå ñìîãëè. Îòåö äîëãî ñêðû-âàëñÿ â äåðåâíÿõ, â òîì ÷èñëå â “Ãðÿäóùåì ìèðå” ó ïî-÷òàëüîíà Áóãàåíêî. Ëåòîì, âåðíåå, âåñíîé 1942 ãîäà, îíïðîáðàëñÿ â Åâïàòîðèþ, ÷òîáû ïîâèäàòü ñåìüþ, íî áûëñõâà÷åí è çàìó÷åí â ãåñòàïî. Áûëè ðàññòðåëÿíû òàêæåÂîðîíöîâ è Çàâãîðîäíèé.

Ïîðòðåò îòöà äîëãèå ãîäû âèñåë â êëóáå ðàáîòíèêîâñâÿçè. Äîïðàøèâàë åãî ðàáîòíèê åâïàòîðèéñêîãî ÑÄÔ.Ñàëìèí, ó÷àñòâîâàâøèé â àðåñòå îòöà, ïîêàçàë â ñèì-ôåðîïîëüñêîì ãîðîòäåëå ÌÃÁ, ÷òî îòåö áûë çàìó÷åí èåãî ïî÷òè ìåðòâîãî âûâåçëè íà ÿìû. Áûë îí â êàëüñîíàõ,ïîëíûõ êðîâè. Ñàëìèí â íà÷àëå 50-õ áûë îñóæäåí íà 25ëåò.

Òàêîâû òðàãè÷åñêèå ïîäðîáíîñòè.Íèçêèé ïîêëîí Âàì çà îðãàíèçøùþ “Êíèãè ïàìÿ-

òè”. Åâïàòîðèéöû äîëæíû çíàòü èìåíà ñâîèõ ìó÷åíèêîâ-çåìëÿêîâ, òåì áîëåå òåïåðü, êîãäà ïàòðèîòèçì ïîä ìíîãè-ìè âëèÿíèÿìè âûâåòðèâàåòñÿ èç ìîëîäåæè.

Ñ óâàæåíèåì, Ñåðãåé ËÛÁÀ.P.S. Íå ïðèçâàí â àðìèþ ìîé îòåö Èâàí ßêîâëåâè÷

áûë ïî òîé ïðè÷èíå, ÷òî åùå íà Ãðàæäàíñêîé ïîòåðÿëîäèí ãëàç”.

(Ïèñüìî îòïðàâëåíî èç Ðèãè 10.03.90 ã., ó ìåíÿ îêàçàëîñü 15.05.92 ãîäà. – Ñ.Áóáåíèí).

ÏèñüìîØàòîõèíîé Âàëåíòèíû Ñåìåíîâíû

“Óâàæàåìûå Ã.Ì.Àãàôîíîâ è È.Ê Ïîëÿõ! Áîëüøîå Âàìñïàñèáî, ÷òî âû âîçãëàâèëè ãðóïïó ïîèñêà “Êðàñíàÿ ãîð-êà”!Åùå êîãäà îòêðûâàëñÿ ìåìîðèàë “Êðàñíàÿ ãîðêà”, ìû,ñòàðîæèëû ãîðîäà Åâïàòîðèè, ïåðåíåñøèå îêêóïàöèþ ãèò-ëåðîâöåâ, áûëè óäèâëåíû, ÷òî ìåìîðèàë îñòàëñÿ áåçûìÿí-íûì. Íî òåïåðü, âèäèìî, ÷òî-òî èçìåíèòñÿ

Ñ ïðèñêîðáèåì õî÷ó ñîîáùèòü, ÷òî ïîñëå äåñàíòà áûëè

ñõâà÷åíû è ðàññòðåëÿíû ìîé ðîäíîé áðàò Øàòîõèí Àëåê-ñàíäð Ñåìåíîâè÷, 1924 ãîäà ðîæäåíèÿ, è äÿäÿ, ÍåñòåðîâÈîñèô Âàñèëüåâè÷, 1888 èëè 1889 ãîäà ðîæäåíèÿ.

Â òî ñòðàøíîå âðåìÿ ìû ïðîæèâàëè ïî ïåð. Êàðàèìñ-êîìó (íûíå Ïðîìûøëåííûé), äîì 4. Õîòÿ ÿ áûëà åùå ðå-áåíêîì (ÿ 1931 ã. ðîæäåíèÿ), íî ïðåêðàñíî ïîìíþ ýòîñòðàøíîå âðåìÿ. Ïîìíþ, êàê ìû ñ áðàòîì è ìàòåðüþ îò-íîñèëè ïðîñòûíè è íàâîëî÷êè â ãîñïèòàëü, íàõîäèâøèé-ñÿ, âåðíåå, îáðàçîâàííûé íà óë. Êðàñíîàðìåéñêîé îêîëîÒóðåöêîé áàíè, è âñå äàëüíåéøèå óæàñû, êîòîðûå ïðî-èçîøëè ïîñëå ãèáåëè äåñàíòíèêîâ. Ê ñîæàëåíèþ, èìåí èôàìèëèé èõ íå ïðèøëîñü çíàòü.

Åùå ðàç ñïàñèáî âàì çà âàøó èíèöèàòèâó! Ñ óâàæåíèåì,

Øàòîõèíà Âàëåíòèíà Ñåìåíîâíà”. (Ïèñüìî äàòèðîâàíî 07.02.1992 ã.).

ÏèñüìîÒðóøèíîé Åêàòåðèíû Àëåêñàíäðîâíû

“Ìàìèíà ôàìèëèÿ Êîâàëüñêàÿ, Åëåíà Ôðàíöåâíà, 1910ãîäà ðîæäåíèÿ. Ñêîëüêî ðàç ïîðûâàëàñü íàïèñàòü, íîî÷åíü ïëàêàëà è ïëîõî ñòàíîâèëîñü ñ ñåðäöåì. Î÷åíü òÿ-æåëî âñïîìèíàòü. È êîãäà ñëûøó, êàê ëåãêî ðàññóæäàåòìîëîäåæü î ôàøèçìå, ñòàíîâèòñÿ áîëüíî.

Ìíå ïðèøëîñü ïåðåæèòü î÷åíü ìíîãîå: â 1937 ãîäóàðåñòîâàëè îòöà â èþíå, à 15 íîÿáðÿ åãî íå ñòàëî– ðàñ-ñòðåëÿëè,

Â 1953 ã. íàì ïðèñëàëè ñïðàâêó î ðåàáèëèòàöèè ïî-ñìåðòíî, ãäå ñêàçàíî, ÷òî îí óìåð â 1942 ãîäó îò âîñïàëå-íèÿ ëåãêèõ, íî ýòî íå òàê. Ìîé áðàò äîáèëñÿ ïðàâäû èïîòðåáîâàë äåëî îòöà. Îêàçàëîñú, ÷òî îáâèíÿëè åãî ÿêî-áû â øïèîíàæå. Îí âñå îòðèöàë, ïîòîìó ÷òî ýòî íå áûëîïðàâäîé, è òîãäà åãî ðàññòðåëÿëè (15 íîÿáðÿ 1937 ã.).

Ìû â òî âðåìÿ æèëè â Äîíåöêîé îáëàñòè, íà ñòàíöèèßñèíîâàòàÿ. Êîãäà îòöà çàáðàëè, íàñ âûãíàëè èç êâàðòè-


ðû, êîòîðàÿ íàõîäèëàñü âî äâîðå ýëåâàòîðà. Îòåö ðàáîòàëçàìåñòèòåëåì äèðåêòîðà ýëåâàòîðà.

Ðîäíûå ìàòåðè æèëè â Åâïàòîðèè, îíà äàëà èì òåëå-ãðàììó. Çà íàìè ïðèåõàëà åå ñåñòðà è íàñ ñ áðàòîì óâåçëàâ Åâïàòîðèþ. Ìàìà îñòàëàñü ñ ìëàäåíöåì (áðàòèêó áûëîäèí ìåñÿö), ÷òîáû óçíàòü î ñóäüáå îòöà. Íî âñòðåòèòüñÿñ îòöîì åé íå äîâåëîñü, õîòÿ ïåðåäà÷è ïðèíèìàëè ðåãó-ëÿðíî...

Â 1942 ãîäó, êîãäà ïðèøëè ôàøèñòû, âñêîðîñòè ìàìóàðåñòîâàëè è çàìó÷èëè â ãåñòàïî çà òî, ÷òî îíà ïîìîãàëàíàøèì äåñàíòíèêàì. Ýòî ÿ òîëüêî ïîòîì ïîíÿëà. ß ÷àñòîñïðàøèâàëà ìàìó: “Çà÷åì òû òàê ìíîãî õëåáà ïå÷åøü?”Îíà îòâå÷àëà:”“Äî÷åíüêà, ó íàñ õîòü êàêîé õëåá åñòü, àìíîãèå ãîëîäàþò, íóæíî äåëèòüñÿ”.

Ìû óæå æèëè â ä. Òàøêè ó áàáóøêè. Îäíàæäû ê íàìâîøëè íåìöû, ìû ñ áðàòîì â ýòî âðåìÿ áûëè ó áàáóøêè,à êîãäà âåðíóëèñú, ìàìû â äîìå óæå íå áûëî.

Íà ñëåäóþùèé äåíü ÿ ïîøëà â Åâïàòîðèþ. Êîãäà ïîä-õîäèëà ê ãîðîäó, ãäå áûë àýðîäðîì, òàì òåïåðü áûëè ðâû âøàõìàòíîì ïîðÿäêå. ß âèäåëà, îíè áûëè ïîëíîñòüþ íàáè-òû ìåðòâûìè ëþäüìè, è ïî äîðîãå ê òîâàðíîé ñòàíöèèâäîëü æåëåçíîé äîðîãè ëåæàëè ìåðòâûå ëþäè, òîëüêî âå-òåð øåâåëèë èõ âîëîñû.

Òåïåðü òàì ðàñïîëîæèëèñü ÑÌÓ-84, áàçà õîçòîâàðîâè çàâîä ”Âûìïåë”. Òåòÿ ìîÿ æèëà ïî óë. Ãðàæäàíñêîé,êîãäà ÿ ïîäîøëà ê åå äîìó, ðÿäîì ëåæàë ìåðòâûé ìàëü-÷èê. Êîãäà çàøëà ê òåòå, îíà èñïóãàííî ñïðîñèëà: “Êàê òûïðîøëà?!” ß ðàññêàçàëà î òîì, ÷òî ìàìó óâåçëè íåèçâåñò-íî êóäà, íàâåðíîå, îíà ëåæèò âî ðâàõ çà æåëåçíîé äîðî-ãîé. Òåòÿ ìíå ïîñîâåòîâàëà ñõîäèòü ê Æóêîâñêîé, îíàæèëà íà óë. Ïðîëåòàðñêàÿ. ß ïîøëà, íî åå äîìà íå çàñòàëà.Âñòðåòèëñÿ íàø ñòàðîñòà è ïîñîâåòîâàë óáèðàòüñÿ îòñþ-äà, ïîêà íå àðåñòîâàëè. “Æäè, ñàìà ïðèäåò, åñëè îòïóñ-òÿò”, – ñêàçàë ñòàðîñòà. Îí óâåç ìåíÿ äîìîé...

Êîãäà îñâîáîäèëè Åâïàòîðèþ, ÿ õîäèëà ñìîòðåòü, ãäåìàìó çàãóáèëî ãåñòàïî. Â ïîäâàëàõ íà ñòåíàõ è äâåðè áûëèêðîâüþ íàïèñàíû èìåíà òåõ, êòî òàì ïîáûâàë è ïîãèá...

Õîòåëîñü, ÷òîáû ìàìó ìîþ òîæå òîæå íå çàáûëè, âåäüîíà òîæå ðèñêîâàëà ñâîèìè äåòüìè, êàê ìîãëà ïðèáëèæà-ëà êîíåö âîéíû.

Ñ óâàæåíèåì – Åêàòåðèíà Àëåêñàíäðîâíà Òðóøèíà, ã. Åâïàòîðèÿ, ïð. Ïîáåäû, 18, êâ. 54”. (Ïèñüìî äàòèðîâàíî 23 ìàðòà 1992 ãîäà).

ÂÎÇÌÅÇÄÈÅ “Ñ ïåðâûõ æå äíåé îêêóïàöèè ãîðîäà Åâïàòîðèè

íåìåöêèå ïàëà÷è íà÷àëè îñóùåñòâëÿòü ñâîå êðîâàâîåäåëî - èñòðåáëåíèå ìèðíûõ ñîâåòñêèõ ãðàæäàí. Ãèòëå-ðîâöû òâîðèëè çâåðñêóþ ðàñïðàâó íàä ìóæ÷èíàìè, æåí-ùèíàìè, ñòàðèêàìè è äåòüìè... Îñîáî îòëè÷èëèñü: ìàé-îð Âèëåðò - êîìåíäàíò ã. Åâïàòîðèè è Åâïàòîðèéñêîãîðàéîíà, Êàðë Ìåðêåëü - âîåííûé ñîâåòíèê êîìåíäàíòàïî Åâïàòîðèéñêîìó ðàéîíó, Ãåíðèõ Êëåìåí - íà÷àëü-íèê ôåëüäæàíäàðìåðèè, Ãåîðãèé Ýðèõ - ïîìîùíèê íà-÷àëüíèêà æàíäàðìåðèè, Àâãóñò Òàóá - ïîìîùíèê íà-÷àëüíèêà æàíäàðìåðèè, Îáåð Êîíðàä - íà÷àëüíèêîõðàíû, ëåéòåíàíò Ðîëü Âàãå Àâãóñò - çàìåñòèòåëü êî-ìåíäàíòà, Ãàíñ Âîêñåíäò - øåô ýëåêòðîñòàíöèè, Ðàäëîâ- øåô áèðæè òðóäà, Øàðíêå - øåô îòäåëà àãèòàöèè,Ôååðôèëüä - øåô ÑÄ, Ýìèëü Ïóøêåøü - êîìåíäàò 10-éðóìûíñêîé ïîëèöåéñêîé äèâèçèè, Áðàòó Èîíåëü - ðó-ìûí (ãðàáåæè è áîðüáà ñ ñîâïàðòðàáîòíèêàìè), ÃåðèíãÝäèê - íåìåöêèé ïåðåâîä÷èê è ñëåäîâàòåëü ÑÄ”. (Èç Àêòàãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî óñòàíîâëåíèþ çëîäåÿíèé,ñîâåðøåííûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìè â ã. Åâïàòîðèè,ñòð. 48-50).

“Âêóïå ñ ôàøèñòñêèìè èçâåðãàìè îðóäîâàëà ñàäèñò-êà è ïüÿíèöà Åëåíà Àëåêñàíäðîâíà Áîññ-Æóêîâñêàÿ âìå-ñòå ñî ñâîèìè ïðèñïåøíèêàìè Äåâêèíûì, Îáóõîâûì,Íèêèòèíûì, Ïîïîâûì, Ïîäëåñíûì, Ìàðìåëþêîì, Äàâüÿ-ëî... Ïî Åâïàòîðèéñêîìó ðàéîíó ßêèìåíêî (Àê-Ìå÷åòü),Çèí÷åíêî (ä.Îðàç), Ïåðåêðåñò (ä.Ñóêóðêàé), Äàíèëåíêî


(ä.Êàðàåâà), Êîðîëåâ (ä.Îêýóðà), Ñîëîâüåâ”. (Èç Àêòà ãîñ-êîìèññèè. Ä. ¹ 5, ñòð.72).

Â ýòîé ñâîðå ãèòëåðîâñêèõ ïñîâ áûëî íåìàëî òåõ, êòîîòëè÷àëñÿ îñîáîé æåñòîêîñòüþ. Îäíà Åëåíà Áîññ-Æóêîâ-ñêàÿ ëè÷íî èñòðåáèëà áîëåå äâóõñîò ÷åëîâåê. Îíà ðàñ-ñòðåëèâàëà âðà÷åé, ó êîòîðûõ ëå÷èëàñü, ñîñåäåé, ëþ-äåé ñ àâòîïðåäïðèÿòèÿ, ñ êîòîðûìè êîãäà-òî ðàáîòàëà,îñîáåííî îíà õîðîøî çíàëà ïàðòèéíûõ è êîìñîìîëüñêèõðàáîòíèêîâ.

- Îäíàæäû ïðèøëà ê íàì â äîì Æóêîâñêàÿ, - ðàññêà-çûâàåò Åëåíà Ìèõàéëîâíà Êîíîáååâà, - óâèäåëà ìîåãîáðàòà Àíäðåÿ. Àíäðåé â íàøåì ðûáêîëõîçå äî âîéíû áûëñåêðåòàðåì êîìñîìîëüñêîé îðãàíèçàöèè, à â íà÷àëüíûéïåðèîä âîéíû ñîñòîÿë â îïîë÷åí÷åñêîì îòðÿäå. “Òû åùåæèâ? Ðàññòðåëÿòü!” - ïðèêàçàëà îíà. È ïàðíÿ ðàññòðåëÿ-ëè.

- Íà Êðàñíîé ãîðêå ïî÷òè âñåãäà ìîæíî áûëî âèäåòüâûñîêóþ æåíùèíó â êóáàíêå è ñ ïèñòîëåòîì, - âñïîìè-íàåò Ñîôüÿ Êñåíîôîíòîâíà ßöåíêî. - Ýòî Æóêîâñêàÿïîñëå ðàññòðåëà äîáèâàëà ðàíåíûõ.

- Îäíàæäû ìåíÿ âûçâàëè â êîìåíäàòóðó, - âñïîìèíà-åò Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ Ìèäèêàðè. - Âîçëå êîìåíäàòóðû ñòî-ÿëî ìíîãî òåëåã ñ ëîøàäüìè è òîïòàëèñü ëþäè. Êî ìíåïîäîøëà Æóêîâñêàÿ. “Âîò ïîâîçêà, áóäåøü î÷èùàòü ñêâåðîò òðóïîâ”, - ïðèêàçàëà îíà, çàòåì ïîâåëà ìåíÿ â ñêâåð(íûíå ñêâåð èì. Ëåíèíà). Çäåñü áûëî ðàññòðåëÿíî îêîëîòðåõñîò ÷åëîâåê. Ñîñåä ñëåâà îò ìåíÿ ïîïûòàëñÿ îòêàçàòüñÿîò ýòîé ðàáîòû. Æóêîâñêàÿ ìîë÷à âûõâàòèëà ïèñòîëåò èðàçðÿäèëà â ìóæ÷èíó.

Çà ïåðèîä îêêóïàöèè ãîðîäà ôàøèñòñêèå èçâåðãè óã-íàëè íà êàòîðæíûå ðàáîòû â Ãåðìàíèþ ìíîãî åâïàòî-ðèéöåâ, áîëüøîé ÷àñòüþ þíîøåé è äåâóøåê.

Ñíà÷àëà áûëà çàäóìàíà äîáðîâîëüíàÿ âåðáîâêà. Íîâñêîðå ýòà çàòåÿ ïðîâàëèëàñü, ôàøèñòû ñòàëè “äîáðîâîëü-öåâ” íàñèëüíî ñãîíÿòü íà ñáîðíûå ïóíêòû. Îñîáåííîóñåðäñòâîâàëè â ýòîì îïÿòü æå Æóêîâñêàÿ è Äåâêèí. Íåîòñòàâàëè îò íèõ è ñòàðîñòû íåêîòîðûõ ñåë.

- Îäíàæäû íàñ, 17-18-ëåòíèõ äåâ÷àò, ñîáðàëè äëÿ îò-ïðàâêè â Ãåðìàíèþ, - âñïîìèíàåò Âåðà Êàçèìèðîâíà Ðå-âÿêèíà. - Ïîäõîäèò Æóêîâñêàÿ.

- ß ñëûøàëà, ÷òî òû ëèòîâêà?- Äà, îòåö ëèòîâåö, à ìàòü ðóññêàÿ.- Áóäåøü ðàáîòàòü ó Øâàðöà â äîìå, - ïðèêàçàëà îíà.ß ïîïûòàëàñü âîçðàçèòü, íî Æóêîâñêàÿ òàê óäàðèëà

ìåíÿ, ÷òî ÿ åëå óñòîÿëà íà íîãàõ.- Îñîáåííî æåñòîêî îòíîñèëñÿ ê íàñåëåíèþ Äåâêèí,

- âñïîìèíàåò Ëèäèÿ Íèêîëàåâíà ×åïóðíûõ. - Îí çíàëâñåõ ðóêîâîäèòåëåé ñàíàòîðèåâ è ïèîíåðñêèõ ëàãåðåé,âñåõ âðà÷åé. È ìíîãèõ âûäàë íåìöàì.

- Îäíàæäû çèìíèì äîæäëèâûì óòðîì ÿ ïîïàë â îá-ëàâó è áûë äîñòàâëåí âî äâîð ñåëüõîçñíàáà, - âñïîìè-íàåò Íèêîëàé Ñàâåëüåâè÷ Ãàðáóçîâ. - Áûëî ìíå òîãäà14 ëåò.

Ëþäåé ðàçáèëè íà òðè ãðóïïû. Ïåðåä ñòðîåì õîäèëàÆóêîâñêàÿ è “ñîðòèðîâàëà” ëþäåé: êîãî ðàññòðåëÿòü, êîãîïîìèëîâàòü. Âäðóã îòêóäà-òî âûñêî÷èë âûñîêèé ìóæ÷è-íà è êðèêíóë: “Íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ðàçðåøèëî ìíåðàññòðåëÿòü 13 áîëüøåâèêîâ â îòìåñòêó çà ìîåãî îòöà.Äàéòå èõ ìíå!”

Îí ïðîøåë ïåðåä ñòðîåì, âûáðàë 13 ÷åëîâåê. Ïîçæå,êîãäà ìíå óäàëîñü ñáåæàòü, ÿ âèäåë âîçëå ìîðÿ òåõ 13 ìóæ-÷èí. Òàê äåéñòâîâàë Äåâêèí.

Ñïèñîê ñâèäåòåëüñêèõ ïîêàçàíèé ïðîòèâ ïðåäàòåëåéìîæíî ïðîäîëæàòü è ïðîäîëæàòü. Îäíàêî âñåìó ïðèõî-äèò êîíåö.

Âàë âîéíû ïîêàòèëñÿ íà çàïàä. Ïîíÿâ, ÷òî Êðûì íåóäåðæàòü, ãèòëåðîâñêîå êîìàíäîâàíèå íà÷àëî îòâîäèòüñâîè âîéñêà, îñòàâëÿÿ â êðûìñêèõ ãîðàõ, ëåñàõ è íàäîðîãàõ áîåâóþ òåõíèêó, ñêëàäû ñ áîåïðèïàñàìè è äàæåðàíåíûõ. Çàìåòàëèñü ïî îãíåííîé çåìëå è ïðåäàòåëè.Îíè áåãàëè ìåæäó íåìåöêèìè è ðóìûíñêèìè âîèíñêè-ìè ÷àñòÿìè, ïûòàÿñü âûìîëèòü “ìåñòå÷êî â ìàøèíå”.Äåâêèíó óäàëîñü ïðèñòàòü ê íåáîëüøîìó ðóìûíñêîìóïîäðàçäåëåíèþ è óéòè â Îäåññó. Òàì îí ïåðåøåë íà


ñëóæáó ê ðóìûíàì. Óçíàâ îá ýòîì, ãåñòàïî åãî ðàññòðå-ëÿëî.

Î Åëåíå Áîññ-Æóêîâñêîé àâòîð ñëûøàë äâå ëåãåíäû.Ïî îäíîé, îíà áûëà ðàññòðåëÿíà îôèöåðîì ãåñòàïî â Äæàí-êîå. Ïî äðóãîé, îíà íåìåöêîé ðàçâåäêîé áûëà ïåðåïðàâ-ëåíà â Ãåðìàíèþ è áëàãîïîëó÷íî ïðîæèâàëà â Ìþíõåíåäî 1972 ãîäà.

Çàìåòàÿ ñëåäû ðàçáîÿ, íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ìíî-ãèõ ñâîèõ “ïîìîùíèêîâ” ðàññòðåëÿëî.

Íè îäíîìó èç òåõ, êòî íå ñìîã óêðûòüñÿ “çà áóãðîì”,íå óäàëîñü èçáåæàòü ñïðàâåäëèâîãî âîçìåçäèÿ ñîâåòñêî-ãî çàêîíà. Êàæäûé ïîëó÷èë ïî çàñëóãàì. Óæå çà ïåðâûåïîñëåâîåííûå ãîäû îðãàíû ÊÃÁ âûÿâèëè áîëåå 90 ïðî-öåíòîâ òåõ, êòî ñîòðóäíè÷àë ñ íåìåöêî-ôàøèñòñêèìèîêêóïàíòàìè.

ÂÎÉÍÀ ÑÊÂÎÇÜ ÏÐÈÇÌÓ ÂÐÅÌÅÍÈ(Âìåñòî ïîñëåñëîâèÿ)

Äîðîãîé ÷èòàòåëü, çàêðûâ ïîñëåäíþþ ñòðàíèöó ýòîéêíèãè, ïðèãëàøàþ òåáÿ ïîðàçìûñëèòü î âîéíå, î åå ñòðàø-íûõ ïîñëåäñòâèÿõ, î âîçìîæíîñòè æèòü â ìèðå è ñîãëà-ñèè ñî âñåìè íàðîäàìè, êàêîé áû îíè âåðû è íàöèîíàëü-íîñòè íè áûëè.

Ïðåæäå ÷åì îïóáëèêîâàòü ýòè ñòðî÷êè, ÿ ñîâåòîâàë-ñÿ ñî ìíîãèìè ëþäüìè íàøåãî ãîðîäà: ñ çàñëóæåííûìæóðíàëèñòîì Àâòîíîìíîé Ðåñïóáëèêè Êðûì Ëüâîì Ëè-íè÷åíêî, èçâåñòíûì âðà÷îì Âèêòîðîì Àòþøêèíûì, ñ ÷å-ëîâåêîì, êîòîðûé â äåòñòâå ïåðåíåñ âñå òÿãîòû è ëèøå-íèÿ âîéíû, – Íèêîëàåì Ïàøîé, ñîãëàñåí ñ èõ ìíåíèåì,÷òî íåïðàâîìåðíî óòâåðæäàòü, ÷òî âñå íåìöû - ôàøèñòû,íå âñå, êòî ñëóæèë èì, - ïðåäàòåëè Îòå÷åñòâà. Ëþáîå îá-ùåñòî íå ìîæåò ñîñòîÿòü íà ñòî ïðîöåíòîâ èç íàöèîíàë-ñîöèàëèñòîâ èëè êîììóíèñòîâ, íè â îäíîé àðìèè ðÿäî-âîé áîåö íå ìîã çíàòü ñòðàòåãè÷åñêîãî çàìûñëàêîìàíäóþùåãî.

Äâà âåëèêèõ íàðîäà - ñîâåòñêèé è íåìåöêèé - ïåðå-

æèëè ÷óäîâèùíóþ áîéíþ, óíåñøóþ â îáùåé ñëîæíîñòèáîëåå 30 ìèëëèîíîâ ÷åëîâå÷åñêèõ æèçíåé. Ïðè÷åì íåì-öû ïîñòðàäàëè åùå è ìîðàëüíî, âäîáàâîê êî âñåìó îêà-çàâøèñü îáìàíóòûìè ñîáëàçíàìè ñâîåãî ôþðåðà, óâåðèâ-øåãî èõ â èäåå íàöèîíàëüíîãî âåëè÷èÿ, àðèéñêîãîïðåâîñõîäñòâà.

1. Âñå î âîéíå íå çíàåò íèêòî.Êòî-òî ñêàçàë, ÷òî âñå î âîéíå íå çíàåò íèêòî, òîëüêî

â öåëîì âåñü íàðîä. Íàâåðíîå, è ýòî íåâîçìîæíî, ïîòîìó÷òî ìíîãîå îò íàðîäà ñêðûâàëîñü. Ê ïðèìåðó, òîëüêî ÷å-ðåç 50 ëåò ïîñëå îêîí÷àíèÿ âîéíû ìû óçíàëè ïðàâäó îãèáåëè ìîðñêîãî äåñàíòà, íàïðàâëåííîãî ÿíâàðñêîé íî-÷üþ 1942 ãîäà â Åâïàòîðèþ.

Òàê âîò, êîãäà ïîñëå óäà÷íî çàâåðøèâøåéñÿ Êåð÷åí-ñêî-Ôåîäîñèéñêîé äåñàíòíîé îïåðàöèè áûëè îñâîáîæäå-íû Êåð÷ü, Ôåîäîñèÿ, Êàìûø-Áóðóí, äèðåêòèâîé îò 1 ÿí-âàðÿ 1942 ãîäà êîìàíäóþùèé Êàâêàçñêèì ôðîíòîìïîòðåáîâàë âûñàäèòü òàêòè÷åñêèé äåñàíò â Åâïàòîðèþ. ÂÑòàâêó áûëî íàïðàâëåíî çàâåðåíèå, ÷òî 3-4 ÿíâàðÿ óäàñò-ñÿ îñâîáîäèòü âåñü Êðûìñêèé ïîëóîñòðîâ. Íî è êîìàíäî-âàíèå, è ÷ëåí âîåííîãî ñîâåòà, îòäàâàÿ ïðèêàç, íå çíàëèäåéñòâèòåëüíîé îáñòàíîâêè íà ôðîíòå. Äåñàíò ñåðüåçíîíå ãîòîâèëè, ñîáðàëè åãî â ñïåøíîì ïîðÿäêå èç ïîïàâ-øèõñÿ ïîä ðóêó ñîëäàò è ìàòðîñîâ. Â èòîãå ñîòíè èç íèõïîãèáëè, åùå íåñêîëüêî òûñÿ÷ ìèðíûõ æèòåëåé ãîðîäàáûëè ðàññòðåëÿíû íåìöàìè. Ïðàâäà, êîìàíäóþùåãî è ÷ëå-íà Âîåííîãî ñîâåòà ïîòîì ñíÿëè ñ çàíèìàåìûõ ïîñòîâ èïîíèçèëè â çâàíèè. È òîëüêî-òî!

Ìíîãîå âàæíîå è ñåðüåçíîå î âîéíå íå ìîæåò áûòüïîíÿòî ñðàçó: äîëæíû óòèõíóòü áîëü, âçàèìíûå îáèäû,çàãëîõíóòü “ñâÿòàÿ íåíàâèñòü”. À íåíàâèñòü äåéñòâèòåëü-íî ìîæåò áûòü ñâÿòîé, ïðàâåäíîé, ýòî çíàþò ìíîãèå, êòîâèäåë ñâîèìè ãëàçàìè óæàñû ðàçâÿçàííîé ôàøèçìîì áîé-íè, è íå îáÿçàòåëüíî Õàòûíü èëè Áàáèé ßð, à õîòÿ áûïîñëåäñòâèÿ íåìåöêîé îêêóïàöèè Åâïàòîðèè, â êîòîðîéçà äâà ãîäà áûëî ðàññòðåëÿíî 12500 ñòàðèêîâ, äåòåé, æåí-ùèí.


Ñâèäåòåëè òåõ ÷åðíûõ äíåé – Ëþáîâü Ïîëåæàåâà,Åëåíà Áîëîòèíà, Àëåêñåé Áëàùóê, Åëåíà Êîíîáååâà, Ãðè-ãîðèé Øóëüãà, Íèêîëàé Ãàðáóçîâ, Òàìàðà Ïàí÷èøèíà, Ïà-âåë Ìèäèêàðè, Åâãåíèé Èîôôå, Àëåêñàíäð ×åïóðíîé, Ïî-ëèíà Âåëè÷êî è ìíîãèå äðóãèå...

Äà, ìíîãîå ñåãîäíÿ óçíàåòñÿ î âîéíå. ×åðíîå ïîçîð-íîå ïÿòíî åå –îòíîøåíèå íàøåãî ãîñóäàðñòâà ê ñîáñòâåí-íûì ãðàæäàíàì, ïîçíàâøèì ãîðå÷ü ïëåíà.

Èçäàâíà íà Ðóñè ñâÿòî ÷òèëè ïàâøèõ âîèíîâ. Â èõ÷åñòü âîçäâèãàëè ÷àñîâíè è öåðêâè, ñëóæèëè ìîëåáíû,çàæèãàëè ñâå÷è, èõ ïîìèíàëè â ìîëèòâàõ. Ïðîïàâøèõ áåçâåñòè è ïëåííûõ íå îòäåëÿëè îò âñåãî âîèíñòâà.

Â ñòàëèíñêóþ ýïîõó áûëè èçâðàùåíû è ïîïðàíû ýòèòðàäèöèè. Ïëåííûõ îáúÿâèëè âíå çàêîíà, à ïðîïàâøèõáåç âåñòè ïîñòàâèëè ïîä âå÷íîå ïîäîçðåíèå. Äà è íå òîëü-êî èõ ñàìèõ. Ñûíîâüÿ è äî÷åðè ïðîïàâøèõ íà âîéíå ñîë-äàò íåñëè êëåéìî ÷åðåç âñþ æèçíü ýòó òðàãè÷åñêóþ ïîä-ðîáíîñòü îòöîâñêîé áèîãðàôèè. Î íåé îíè îáÿçàíû áûëè,ìåæäó ïðî÷èì, ïèñàòü âî âñåõ àíêåòàõ. À êàäðîâèêè èîñîáèñòû, áûëî âðåìÿ, ïîä÷åðêèâàëè ýòî ìåñòî êðàñíûìêàðàíäàøîì.

Ó ìåíÿ õðàíèòñÿ ïèñüìî êîíòð-àäìèðàëà â îòñòàâêåÂ.Ã. Ïðîöåíêî, â êîòîðîì îí ðàññêàçûâàåò î òîì, êàê7 ìàðòà 1944 ãîäà áðèãàäà òîðïåäíûõ êàòåðîâ ïîä åãî êî-ìàíäîâàíèåì ñîâåðøèëà ïåðåõîä èç Ãåëåíäæèêà â Ñêà-äîâñê. Ó Àê-Ìå÷åòè (íûíå ×åðíîìîðñêîå) êàòåð ¹ 24 ïî-òåðÿë õîä. Êîìàíäèð êàòåðà è ðàäèñò áûëè óáèòû âïåðåñòðåëêå, îñòàëüíûå ìîðÿêè, ðàíåíûå, ïîïàëè â ïëåí èáûëè äîñòàâëåíû â Ñèìôåðîïîëü. È õîòÿ “ÑÌÅÐØÓ” áûëîäîïîäëèííî èçâåñòíî, íàïðèìåð, ÷òî ìàòðîñ Àíäðèàíîâ,êàê è äðóãèå ìîðÿêè, íè ñëîâà íå ïðîðîíèë íà äîïðîñå, àïîòîì, ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ èç ïëåíà, îòâàæíî ñðàæàëñÿñ âðàãîì, äîøåë äî Áåðëèíà, áûë íàãðàæäåí îðäåíîì Êðàñ-íîãî Çíàìåíè, íî ïîñëå äåìîáèëèçàöèè åãî àðåñòîâàëè èíà ãîä ñîñëàëè â Ñèáèðü â ëàãåðü.

Äðóãîé ïðèìåð. Òàòüÿíà Ìèõàéëîâíà Âûõîäöåâà, æè-òåëüíèöà äàëåêîãî îò ôðîíòà àëòàéñêîãî ñåëà, ïîëâåêà

æèëà ïîä ïîäîçðåíèåì. È òîëüêî â ôåâðàëå 1992 ãîäà óäà-ëîñü â àðõèâå ðàçûñêàòü ñâåäåíèÿ î òîì, ÷òî åå ìóæ ÈâàíØèøêèí îòâàæíî ñðàæàëñÿ è ïîêîèòñÿ â áåëîðóññêîéçåìëå â áðàòñêîé ìîãèëå. Ëèøü âåñíîé 1995 ãîäà åé óñòà-íîâèëè ïåíñèþ êàê æåíå ïîãèáøåãî ôðîíòîâèêà.

Ïðèâåäó ïðèìåð, ñâèäåòåëüñòâóþùèé î òðàãè÷åñêîéñóäüáå ñîëäàò è êîìàíäèðîâ 2-é óäàðíîé àðìèè, êîòîðîéêîìàíäîâàë ãåíåðàë Âëàñîâ.

Òîëüêî 47 ëåò ñïóñòÿ ïîñëå òîãî, êàê Âëàñîâ ñ ãðóïïîéîôèöåðîâ ïåðåøåë ê íåìöàì, ñòàëî èçâåñòíî î âîèíàõýòîé àðìèè, î åå ãèáåëè.

Ïðåäñåäàòåëü ñîâåòà ìóçåÿ Âîëõîâñêîãî ôðîíòà Àëåê-ñàíäð Ìîðóãà â ñòàòüå “Êîìèññàð 2-é óäàðíîé” (ãàçåòà“Êðàñíàÿ çâåçäà”, 2.12.1989 ã.) îáíàðîäîâàë ïèñüìî Èâà-íà Íèêîíîâà.

“Ñîëäàòû, - ðàññêàçûâàë Èâàí Äìèòðèåâè÷ Íèêîíîâ,îí ðîäîì èç Òþìåíè, - åëè áîëîòíóþ òðàâó, âàðèëè ëÿãó-øåê è äàæå äîæäåâûõ ÷åðâåé. Ìíîãèå óæå îïóõëè îò ãî-ëîäà, â òîì ÷èñëå è ÿ. Íåìöû êðè÷àëè: “Ðóñ, ïåðåõîäè,õëåá åñòü”. Íî íèêòî èç ìîèõ áîéöîâ íà ýòó ïðîâîêàöèþíå ïîääàëñÿ. Ïåðåøëè ê íåìöàì, êàê ìû çíàåì, âîîáùååäèíèöû âî ãëàâå ñ ãåíåðàëîì-ïðåäàòåëåì Âëàñîâûì...”

Â ýòîé æå ñòàòüå À. Ìîðóãà ïðèâîäèò åùå îäèí äîêó-ìåíò, õðàíÿùèéñÿ â ìóçåå Âîëõîâñêîãî ôðîíòà: “Áûâøèéîòâåòñòâåííûé ñåêðåòàðü àðìåéñêîé ãàçåòû “Îòâàãà” Âèê-òîð Àëåêñàíäðîâè÷ Êóçíåöîâ ïðèñóòñòâîâàë ïîñëå âûõî-äà èç îêðóæåíèÿ íà ñîâåùàíèè ïîëèòîòäåëà, ãäå ïðåäñòà-âèòåëè øåñòè äèâèçèé è ïÿòè áðèãàä (áûâøèå äèâèçèè èáðèãàäû 2-é óäàðíîé àðìèè) îò÷èòûâàëèñü î ïîòåðÿõ. Âåãî çàïèñíîé êíèæêå ñîõðàíèëèñü òàêèå äàííûå: íà 1 èþëÿ1942 ãîäà âî 2-é óäàðíîé àðìèè îñòàâàëîñü â ñòðîþ 1.033áîéöà, 100 ïîëèòðàáîòíèêîâ, 414 ÷åëîâåê ìëàäøåãî êî-ìàíäíîãî ñîñòàâà, 476 êîìàíäèðîâ ÷àñòåé è ïîäðàçäåëå-íèé. Â ïîõîäíûé ïîëåâîé ãîñïèòàëü ¹ 2185 ïîñòóïèëè772 ðàíåíûõ è 248 áîëüíûõ. Âñåãî, òàêèì îáðàçîì, ÷óòüáîëüøå òðåõ òûñÿ÷ ñîëäàò è îôèöåðîâ”. Ìû õîðîøî çíà-åì, âñêîðå âñå îíè áûëè îáúÿâëåíû ïðåäàòåëÿìè è ïîëó-


÷èëè êàæäûé ïî ñâîåìó ðàíãó - ÃÓËÀÃ è ïîæèçíåííûéÿðëûê “ïðåäàòåëü”.

À ñïðàâåäëèâî ëè?

2. Îêî çà îêî, çóá çà çóáÓ÷àñòíèêè Âåëèêîé Îòå÷åñòâåííîé âîéíû Àëåêñàíäð

Ñàââè÷ ×åïóðíîé, Àëåêñåé Áëàùóê è äðóãèå ìíîãî ÷åãîðàññêàçàëè ìíå î òîé âîéíå, â ïëàìåíè êîòîðîé ãîðåë èÿ. Ê ïðèìåðó, êàê òÿæåëî ðàíåííûé ïîä Ñåâàñòîïîëåì, îíáðåë ïî êîëåíî â ãðÿçè, ñêîëüêî ðàç ïðîñèë Áîãà: “Ãîñïî-äè, ñäåëàé òàê, ÷òîáû ìåíÿ óáèëî”. À áûëî åìó òîãäà âñå-ãî äâàäöàòü ãîäêîâ.

Íà âîéíå çâåðåëè è íåìöû, è íàøè. Óáèâàëè, ñëîâíîâîäîé ïîëèâàëè. Âðàã åñòü âðàã, è äîëã ñîëäàòà - óáèâàòüïðîòèâíèêà. Â ýòîì ñìåðòåëüíîì ïðîòèâîñòîÿíèè, íå äà-þùåì ïðàâà âûáîðà, ïåðåïëåòåíû âñå óæàñû, òðàãåäèÿ,àáñóðä êðîâîïðîëèòèÿ.

Â îäíîì èç ïèñåì êî ìíå Ãåðîé Ñîâåòñêîãî Ñîþçàïîëêîâíèê â îòñòàâêå áûâøèé ëåò÷èê-èñòðåáèòåëü Âèê-òîð Ïàâëîâè÷ Èâàíîâ, æèâøèé â Ñàíêò-Ïåòåðáóðãå, ðàñ-ñêàçàë î òàêîì ñëó÷àå.

Â îêðóæåííóþ ãðóïïèðîâêó ïîä ñòàíèöåé Ìèðîíîâ-êà íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå íàïðàâèëî òðàíñïîðòíûå ñà-ìîëåòû “Þ-52”, êîòîðûå ïåðåâîçèëè â îñíîâíîì ïîïîë-íåíèå. Îäíàæäû, âûëåòåâ íà ïàòðóëèðîâàíèå â çîíó,Èâàíîâ çàìåòèë íåñêîëüêî òðàíñïîðòíèêîâ, ïîäëåòàþùèõê ñòàíèöå è ïûòàþùèõñÿ ïðîèçâåñòè ïîñàäêó. Îí çàøåëâ õâîñò ýòîé ãðóïïå, ñáëèçèëñÿ è îòêðûë îãîíü èç ïóëå-ìåòà. Âðàæåñêèé ñàìîëåò âñïûõíóë è êàìíåì ðóõíóë íàçåìëþ. Äîáàâèâ ñêîðîñòü, íàø ëåò÷èê äîãíàë ñëåäóþùåãîè ñíàéïåðñêèì îãíåì ñðàçèë åãî, çàòåì òðåòüåãî, ÷åòâåð-òîãî... Ñàìîëåòû ãîðåëè, ïàäàëè, âçðûâàëèñü, ê ñàìûì îá-ëàêàì ïîäíèìàëèñü ÷åðíûå ñòîëáû äûìà. È ìåëüêíóëàâäðóã ìûñëü: à âåäü â êàæäîì èç ýòèõ ñàìîëåòîâ íàõîäè-ëîñü äî 40, à ìîæåò áûòü, è áîëüøå ÷åëîâå÷åñêèõ äóø.

Äðóãîé ïðèìåð. Âñïîìèíàåò æèòåëü íàøåãî ãîðîäàÌèõàèë Ëåîíòüåâè÷ Çàõàð÷åíêî: “Ó ìåíÿ äî ñèõ ïîð ïå-

ðåä ãëàçàìè ïîëüñêàÿ ñîææåííàÿ äåðåâíÿ, ãäå îñòàâàëñÿòîëüêî ïîëóðàçðóøåííûé áàðàê, â êîòîðîì óêðûëñÿ íàøðàçâåäûâàòåëüíûé îòðÿä. Âîêðóã áàðàêà - òðóïû, îíè óæåíà÷àëè ðàçëàãàòüñÿ, òðóäíî áûëî äûøàòü. È âäðóã ó ìåíÿïåðåä ãëàçàìè âûðîñ, ñëîâíî èç-ïîä çåìëè, íåìåöêèé ñîë-äàò. Ìû îáà îñòîëáåíåëè: ÿ ñìîòðþ íà íåãî, îí - íà ìåíÿ.Òàê ïðîäîëæàëîñü ìèíóòû äâå-òðè. Îí íå õîòåë óìèðàòü,ÿ òîæå. Êóðîê ìîåãî ðåâîëüâåðà áûë âçâåäåí, à ó íåãîàâòîìàò íà ïëå÷å. ß îïåðåäèë. Îí îñòàëñÿ â ïîëüñêîé çåì-ëå ó òîãî ñàðàÿ. Ìåíÿ ïðåäñòàâèëè ê ìåäàëè “Çà îòâàãó”,åìó äîñòàëñÿ ìîãèëüíûé õîëì... ×óäîâèùíîå äåëî - âîé-íà!”

3. Ïàìÿòü ìóäðóåòÊàê ñêàçàë ïîýò,” çà âðåìåíè çàâåñüþ äûìíîé” ïàìÿ-

òè ëåã÷å ïîíÿòü ñóòü èñòîðè÷åñêèõ ñîáûòèé. Íàâåðíîå,ïîñëå ïîðàæåíèÿ ðóññêèõ âîéñê â Ïîðò-Àðòóðå â 1905 ãîäóíåñêîðî óøëà îáèäà íà ÿïîíöåâ ó ìîèõ çåìëÿêîâ, ïîòå-ðÿâøèõ â òîé âîéíå òðîèõ îäíîïîë÷àí. Åùå ïÿòåðî áûëèèñêàëå÷åíû, â òîì ÷èñëå ìîé ïðàäåä Ñèäîð Øèøêèí èäàëüíèé ðîäñòâåííèê Îñèï Áåëîóñîâ. Íî âîò ñîðîê ëåòñïóñòÿ ìíå äîâåëîñü ïîáûâàòü íà êèòàéñêîé çåìëå è âè-äåòü ñîòíè ìîãèë è ïàìÿòíèêîâ ñ ðóññêèìè èìåíàìè, çíà-êàìè äîáëåñòè è ñêîðáè. Èõ âîçâîäèëè ÿïîíöû.

Âðåìåíåì ïðèïîðîøèâàåòñÿ íåêîãäà îñòðîå ÷óâñòâîâðàæäû. Íåò ó ìåíÿ ê ñîâðåìåííûì ÿïîíöàì èëè ôðàí-öóçàì íè êàïëè íåïðèÿçíè çà äåëà ìèíóâøèõ ñòîëåòèé.Äóìàþ, ÷òî êîãäà-íèáóäü è ê íåìöàì ó íàñ áóäåò òàêîå æåîòíîøåíèå.

Íåëüçÿ íå ñîãëàñèòüñÿ ñ ìíåíèåì âåòåðàíà ÍèêîëàÿÁîðèñîâè÷à Ïàøè: “Â ìîåé ïàìÿòè åùå î÷åíü ñâåæè çâåð-ñòâà, êîòîðûå òâîðèëè íåìåöêèå ôàøèñòû â íàøåì ãîðî-äå. Îíè âîðâàëèñü â íàø äîì”.

Êîíå÷íî, îíè íàïàëè íà íàñ, èõ ñþäà íèêòî íå çâàë,ìû çàùèùàëè ñåáÿ, ñòðàíó, ñâîþ æèçíü. Íàøå äåëî áûëîïðàâîå. È, ãîâîðÿ î ïðîùåíèè, êîíå÷íî æå, íå ïûòàþñüñíÿòü âèíó ñ íåìåöêèõ è ðóìûíñêèõ êàðàòåëåé, óáèéö


ìèðíûõ æèòåëåé. Èì ïðîùåíèÿ íåò è íå áóäåò.Ðå÷ü î äðóãîì. Óáåæäåí, íè÷òî òàê íå ðîíÿåò äîñòî-

èíñòâî ñëàâÿíèíà è íå ïÿòíàåò åãî ÷åñòü, êàê íåñïîñîá-íîñòü ê âåëèêîäóøèþ, ïðîùåíèþ ïîâåðæåííîãî ïðîòèâ-íèêà, òåì áîëåå, åñëè îí äåëàåò âñå, ÷òîáû èñêóïèòü âèíó.

Àíàòîëèé Èâàíîâè÷ Ñóøêîâ, ïîáûâàâøèé â Ãåðìà-íèè, ðàññêàçûâàë ìíå î òîì, êàê ïðåêðàñíî óõîæåíû òàììîãèëû ñîâåòñêèõ áîéöîâ, íà âñåõ òàáëè÷êè ñ èìåíàìè èôàìèëèÿìè, ïîâñþäó ÷èñòîòà, ïîðÿäîê, öâåòû, ãîðÿò ñâå-÷è... Ó íàñ æå çà÷àñòóþ íå íàéäåøü âîîáùå íèêàêèõ ñëå-äîâ çàõîðîíåíèé. À âåäü îíè áûëè, â òîì ÷èñëå â Åâïàòî-ðèè.

Âîò ÷òî îá ýòîì ïèøåò óæå óïîìÿíóòàÿ Ë.Ç. Ïîëå-æàåâà: “Ìíîãî â äíè âûñàäêè äåñàíòà ïîãèáëî è íåìöåâ.Òîãäà ïîÿâèëîñü èõ êëàäáèùå â íîâîì ãîðîäå íà ïðîòè-âîïîëîæíîé ñòîðîíå îêîëî êóðçàëà, ðÿäîì ñ êðàñèâûìäîìîì ñ àæóðíûìè äåðåâÿííûìè ñòåíàìè. Ìû áîÿëèñüòàì ïðîõîäèòü. Ìîãèëû ðàñïîëàãàëèñü ðÿäàìè è áûëèñòðàøíû òåì, ÷òî íà êàæäîì êðåñòå áûëà êàñêà ñî ñâàñ-òèêîé...”

Ó íàñ, ê ñîæàëåíèþ, çà ãîäû ñóùåñòâîâàíèÿ òîòàëè-òàðíîãî îáùåñòâà ñëîæèëîñü êàêîå-òî íåïîñòèæèìîå èäèêîå äëÿ íàøåãî íàðîäà îòíîøåíèå ê ýòîé ñòîðîíå æèç-íè, à èìåííî - ê îáðÿäàì ïîõîðîí, ïîìèíàíèÿ óñîïøèõ, êñâÿòîñòè îáÿçàòåëüíîãî ïîãðåáåíèÿ, ê íåïðèêîñíîâåííî-ñòè ìåñòà ïîñëåäíåãî óñïîêîåíèÿ ÷åëîâåêà, óòðà÷åíî âàæ-íåéøåå æèçíåñîçèäàþùåå ÷óâñòâî.

Êîìó-òî â ãîëîâó ïðèøëà õîðîøàÿ ìûñëü âîçäâèã-íóòü ìåìîðèàë íà Êðàñíîé ãîðêå. Íî, ê ñîæàëåíèþ, õî-ðîøåå äåëî òàê è íå äîâåëè äî êîíöà (äàæå ïîñëå òîãî,êàê ïî èíèöèàòèâå áûâøåãî íàðîäíîãî äåïóòàòà Óêðàè-íû À.Â. Ðàõàíñêîãî ìåìîðèàëó áûë ïðèñâîåí ñòàòóñ ïà-ìÿòíèêà ãîñóäàðñòâåííîãî çíà÷åíèÿ). Ìåìîðèàë îêàçàë-ñÿ áåçûìÿííûì. Íåèçâåñòíî, êòî çàõîðîíåí ó Âå÷íîãîîãíÿ, ñêîëüêèì äóøàì ñâåòèò åãî ïëàìÿ, ïàìÿòü î êîì ñî-ãðåâàåò.

Íå îòñþäà ëè èñòîêè çàáâåíèÿ òîé ñòðàøíîé âîéíû?

Âåäü çåìëÿ áåç ðîäíûõ ìîãèë — ýòî íå Ðîäèíà, à òåððèòî-ðèÿ, íà êîòîðîé ìîæíî æèòü.

Íàøå áåññìûñëåííîå áåñïàìÿòñòâî ïî îòíîøåíèþ êíàøèì ðîäíûì, îòöàì è ìàòåðÿì, äàæå íå ïðîïàâøèì áåçâåñòè, à ïîêîÿùèìñÿ â ðîäíîé çåìëå, íà ýòîì ôîíå âûã-ëÿäèò îñîáåííî êîùóíñòâåííûì.

Èç ïîæàðèùà âîéíû ìû âûøëè, âûéäåì ëè èç òóïè-êà áåñïàìÿòñòâà? Èëè ðàâíîäóøèå ïîãëîòèò íàñ, æèâó-ùèõ ñåãîäíÿ?

Ìèíóëî óæå áîëüøå äåñÿòêà ëåò, êàê óñòàíîâèëèñüäðóæåñòâåííûå îòíîøåíèÿ ìåæäó ãîðîäàìè-ïîáðàòèìà-ìè Åâïàòîðèåé è Ëþäâèãñáóðãîì, à ñ 2000 ãîäà ñóùåñòâó-åò ðàäèîïåðåäà÷à “Îò Åâïàòîðèè äî Ëþäâèãñáóðãà”.

Ìîæåò áûòü, ïîðà ïîäóìàòü äåïóòàòàì ãîðîäñêîãî ñî-âåòà î âûáîðå ìåñòà äëÿ ïåðåçàõîðîíåíèÿ íåìåöêèõ ñîë-äàò è ñîîðóæåíèÿ ñîîòâåòñòâóþùåãî ïàìÿòíèêà.

Íî åùå ðàç ïîâòîðþñü. Ãîâîðÿ î ïðîùåíèè, ïðîøóíå ïîíÿòü ìåíÿ òàê, ÷òî ÿ ïûòàþñü ñíÿòü âèíó ñ íåìåö-êèõ ñîëäàò è îôèöåðîâ, óíè÷òîæàâøèõ äåòåé, æåíùèí èñòàðèêîâ - ëþäåé áåçîðóæíûõ è íè â ÷åì íå ïîâèííûõ.Èì ïðîùåíèÿ áûòü íå ìîæåò!


Ê âîñïîìèíàíèÿì Òàìàðû Ïàí÷èøèíîé “Äåðåâüÿ íåãîâîðÿò, íî ïîìíÿò”

Â ïîäâàëå ýòîãî çäàíèÿ (íûíå áèáëèîòåêà èì. Ìàêà-ðåíêî) ßêîâà Áîëåêà ïûòàëè.

Íà äåðåâå, ÷òî ñòîèò ïåðåä çäàíèåì, â êîòîðîì íûíåðàñïîëàãàåòñÿ òóáäèñïàíñåð, ßêîâà Áîëåêà è åùå íåñêîëü-êèõ ÷åëîâåê ïîâåñèëè. (Ñóê, íà êîòîðîì áûë ïîâåøåí ßêîâ,îòïèëåí).

Ê ãëàâå “ÏÎÑËÅ ÇÀÕÎÄÀ ÑÎËÍÖÀ–ÐÀÑÑÒÐÅËßÒÜ!”

“Ïîäõîäÿ ê çäàíèþ ñ îñòðîêîíå÷íîé áàøíåé, ìû íà-äåÿëèñü, ÷òî çäåñü íàñ ïîäæèäàþò ïàðòèçàíû, è îíè íàñîñâîáîäÿò. Ìû ñìîòðåëè íà îêíà, íà äâåðè, íî âîêðóã áûëàòèøèíà, òîëüêî ñòîíû è ïëà÷, äà èçðåäêà ðàçäàâàëñÿ âûñ-òðåë... Òàê ìû ïðîøëè òî çäàíèå”.

(Èç âîñïîìèíàíèé Ã.Ì. Øóëüãè).

Çäàíèå ó òðàìâàéíîãî êîëüöà.


Èç ïèñüìà Ë.Ç. Ïîëåæàåâîé“Ìíîãî â äíè âûñàäêè äåñàíòà ïîãèáëî è íåìöåâ. Òîãäà

ïîÿâèëîñü èõ êëàäáèùå â íîâîì ãîðîäå íà ïðîòèâîïîëîæ-íîé ñòîðîíå îêîëî êóðçàëà, ðÿäîì ñ êðàñèâûì äîìîì ñàæóðíûìè äåðåâÿííûìè ñòåíàìè. Ìû áîÿëèñü òàì ïðî-õîäèòü. Ìîãèëû ðàñïîëàãàëèñü ðÿäàìè è áûëè ñòðàøíûòåì, ÷òî íà êàæäîì êðåñòå áûëà êàñêà ñî ñâàñòèêîé...”

Âèäèìî, Ëþáîâü Çàõàðîâíà ïèñàëà îá ýòîì çäàíèè èïðàâîé ñòîðîíå, ãäå ðàñïîëàãàëîñü íåìåöêîå êëàäáèùå.

ÈÇ ÂÎÑÏÎÌÈÍÀÍÈÉ Ï.Ô.ÌÈÄÈÊÀÐÈ

“Îäíàæäû ìåíÿ âûçâàëè â êîìåíäàòóðó. Âîçëå êîìåí-äàòóðû ñòîÿëî ìíîãî òåëåã ñ ëîøàäüìè è òîïòàëèñü ëþäè.Êî ìíå ïîäîøëà Åëåíà Æóêîâñêàÿ. "Âîò ïîâîçêà, áóäåøüîùèùàòü ñêâåð îò òðóïîâ", - ïðèêàçàëà îíà.^Çàòåì ïîâå-ëà ìåíÿ â ñêâåð (íûíå ñêâåð èì. Ëåíèíà). Çäåñü áûëî ðàñ-ñòðåëÿíî îêîëî òðåõñîò ÷åëîâåê. Ñîñåä ñëåâà îò ìåíÿ ïî-ïûòàëñÿ îòêàçàòüñÿ îò ýòîé ðàáîòû. Æóêîâñêàÿ ìîë÷àâûõâàòèëà ïèñòîëåò èç êîáóðû è ðàçðÿäèëà íåñêîëüêî ïàò-ðîíîâ â ìóæ÷èíó”.

Âîò êàê âûãëÿäèò òîò ñêâåð 65 ëåò ñïóñòÿ.


Íàðîäíûé äåïóòàò Óêðàèíû (òðåõ ñîçûâîâ) ÀíàòîëèéÐàõàíñêèé è ãîðîäñêîé ãîëîâà Àíäðåé Äàíèëåíêî âîçëà-ãàþò öâåòû ê ìåìîðèàëó æèòåëÿì ãîðîäà, çâåðñêè çàìó-÷åííûì â 1941–1944 ãîäàõ.

Âîò óæå 65 ëåò åâïàòîðèéöû è ðóêîâîäèòåëè ãîðîäàïðèõîäÿò â ïàìÿòíûå äàòû 5 ÿíâàðÿ, 9 Ìàÿ, 22 èþíÿ è 31îêòÿáðÿ íà Êðàñíóþ ãîðêó, ÷òîáû ïî÷òèòü ïàìÿòü çàùèò-íèêîâ Îòå÷åñòâà è ìèðíûõ æèòåëåé, ðàññòðåëÿííûõ çäåñüâ 1941–1944 ãîäàõ.


ÏÎÑËÅ ÐÀÑÑÒÐÅËÀ

“Íà ñëåäóþùèéäåíü, ïðåîäîëåâàÿñòðàõ, ìû ñ ìàòåðüþîòïðàâèëèñü ê ìåñòóðàññòðåëà. Ïåðâûì ÿóâèäåë òðóï ñîñåäàÈâàíà Äåìèäîâè÷à×óìà÷åíêî. Ïîòîìíàì ïîïàëñÿ ïîëóøó-áîê îòöà, à ñàì îí ñè-äåë, ïðèñëîíèâøèñü êñòåíå ðâà, ïðèêðûâ ãîëîâó ëàäîíüþ... Ðÿäîì ëåæàë Àëåê-ñàíäð, ó êîòîðîãî òîæå – äûðêà â ãîëîâå... Æåíùèíû, èõáûëî ìíîãî, ïëàêàëè ìîë÷à, ÷òîáû íå óñëûøàëè...”

(Èç âîñïîìèíàíèé Íèêîëàÿ Ãàðáóçîâà).

"...Íà óãëó óë.Øìèäòà, íà ïðî-òèâîïîëîæíîé ñòîðîíå, â îäíîì èçäîìîâ æèëà åâðåéêà. Åå íå ðàññòðå-ëÿëè â äåíü ðàññòðåëà âñåõ åâðååâ.Ãîâîðèëè, ÷òî îñòàâèëè åé æèçíü íàâðåìÿ, ò.ê. åå ìóæ áûë àðìÿíèí... Åéíå ðàçðåøèëè âûõîäèòü èç äîìà. Òàêâ îæèäàíèè ñìåðòè îíà æèëà åùåãîä. Îäíàæäû íî÷üþ åå óâåçëè è ðàñ-ñòðåëÿëè... Îíà î÷åíü áîÿëàñü ñìåð-

òè, åé áûëî ñòðàøíî. ×òîáû îáîäðèòü æåíó, ñ íåé äîáðî-âîëüíî íà ðàññòðåë ïîåõàë åå ìóæ..."

(Èç ïèñüìà Ë.Ç Ïîëåæàåâîé).

ÂÅÐÍÎÑÒÜ

Ê ãëàâå “È âñå-òàêè – ôëàã”...

Âî ðâó ãëóáîêîì ïîä ïëè-òàìè ïîêîèòñÿ ïðàõ ñîòåíìèðíûõ æèòåëåé Åâïàòîðèé-ñêîãî ðàéîíà. Â òîì ÷èñëå íàýòîì ìåñòå áûëè ðàññòðåëÿíûäåòè èç ïîñåëêà Àê-Ìå÷åòü(íûíå ïãò ×åðíîìîðñêîå) –Ñåðãåé Íàêèäåíü, Àííà Êî-áûëü÷åíêî, Ìàðèÿ ×åðíÿâñ-êàÿ, Âàëåíòèí Àãååâ, ßêîâ Êî-ñåíêîâ.

Õîëì íà ñåâåðî-çàïàäå îò Åâïàòîðèè

Òàê âûãëÿäèò ïðîòèâîòàíêîâûé ðîâ –300 ìåòðîâ âäëèíó, òðè ìåòðà â øèðèíó è äâà ìåòðà â ãëóáèíó,– êî-òîðûé áûë âûðûò åâïàòîðèéöàìè â àâãóñòå-ñåíòÿáðå 1941ãîäà. Â îêòÿáðå 1941 ãîäà çäåñü ñòàëè ðàññòðåëèâàòü ãîðî-æàí. Ê êîíöó èþíÿ 1944 ã. ãîñóäàðñòâåííàÿ êîìèññèÿ ïðî-èçâåëà çàõîðîíåíèå â ýòîì ðâå 12500 ÷åëîâåê.

Áëàãîäàðíûå ïîòîìêè îäåëè ýòîò ðîâ â ìðàìîð.


ÊÎËÎÄÅÖ

Áîðèñ Áàáàêàåâè÷ Ïàøàóáèò íåìåöêèì ïàòðóëåì ó ïî-ðîãà ñîáñòâåííîãî äîìà.

Ñâèäåòåëü òîãî òðà-ãè÷åñêîãî ñîáûòèÿ –Íèêîëàé Áîðèñîâè÷Ïàøà. Ñåãîäíÿ îí íà 65ëåò ñòàðøå òåõ ñîáûòèé.

Ñ ïåðâîãî äíÿ îêêóïàöèè ãîðîäà (31 îêòÿáðÿ 1941 ã.)íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå óñòàíîâèëî ðåæèì ðåïðåññèé èòåððîðà. Çà íàðóøåíèå "íîâîãî ïîðÿäêà" ãðîçèë ðàññòðåë.Çâåðñòâà äëèëèñü 29 ìåñÿöåâ. Â òðàíøåå íà Êðàñíîé ãîð-êå ðàññòðåëÿíî áîëåå 12500 ÷åëîâåê, îêîëî 5 òûñÿ÷ þíî-øåé è äåâóøåê áûëè íàñèëüíî âûâåçåíû â Ãåðìàíèþ, ñîò-íè ìóæ÷èí âûâåçåíû áàðæàìè â ìîðå è ïîòîïëåíû, ìíîãèåæèòåëè áåæàëè ïîäàëüøå îò ãîðîäà.

ÑÒÐÀØÍÎÅ ÂÐÅÌß


ÑÎÄÅÐÆÀÍÈÅ

1. Ê ×ÈÒÀÒÅËÞ ........................................................................................... 42. ÊÐÎÂÀÂÛÉ ÑËÅÄ ..................................................................................... 53. ÂÎÑÏÎÌÈÍÀÍÈß ÅÂÏÀÒÎÐÈÉÖÅÂ-ÑÂÈÄÅÒÅËÅÉ ÒÐÀÃÅÄÈÈ.............6

ÂÅÒÐÛ ÄÓÞÒ Ñ ÞÃÀ ....................................................................... 6 ÇÂÅÇÄÛ ÏÀÄÀÞÒ ÍÀ ÐÀÑÑÂÅÒÅ ................................................ 10 ÎÍÈ ÄÎËÆÍÛ ÁÛËÈ ÑÃÎÐÅÒÜ ÇÀÆÈÂÎ ............................... 14 «ÐÀÑÑÒÐÅËßÒÜ ÏÎÑËÅ ÇÀÕÎÄÀ ÑÎËÍÖÀ...» .......................... 16 "ÊÀÊ ÐÀÑÑÒÐÅËßËÈ ÌÎÅÃÎ ÎÒÖÀ..." ...................................... 20 ÄÅÐÅÂÜß ÍÅ ÃÎÂÎÐßÒ, ÍÎ ÏÎÌÍßÒ ........................................ 22 ËÅÒÈÒÅ, ÃÎËÓÁÈ, ËÅÒÈÒÅ... ........................................................ 25 ÄÅÒÈ .................................................................................................. 28 ÓÁÈÒ Ó ÏÎÐÎÃÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÍÎÃÎ ÄÎÌÀ ................................. 30 ÁAPÆA ÓXÎÄÈÒ Â ÌÎÐÅ ............................................................ 32 ÅÅ ÎÁÚßÂÈËÈ "ÄÅÇÅÐÒÈÐÎÌ" ................................................. 34 "Â ÒÎÒ ÄÅÍÜ ß ÄÎËÃÎ ÏËÀÊÀË" ............................................... 36 È ÂÑÅ-ÒÀÊÈ — ÔËÀÃ... ................................................................. 37

ÐÎÄÈÍÓ ÍÅ ÏÐÅÄÀÂÀËÀ ............................................................. 394. ÏÎÈÌÅÍÍÛÉ ÑÏÈÑÎÊ ....................................................................... 445. ÑÒÐÀÍÈÖÛ ÈÇ "ÄÅËÀ ¹5" .................................................................. 746. ÑËÅÄÑÒÂÈÅ ÂÅÄÅÒïîäïîëêîâíèê Ãîñóäàðñòâåííîé áåçîïàñíîñòè Þäèí ............................ 767. ÏÈÑÜÌÀ ÑÂÈÄÅÒÅËÅÉ ÅÂÏÀÒÎÐÈÉÑÊÎÉ ÒÐÀÃÅÄÈÈ .................. 818. ÂÎÇÌÅÇÄÈÅ .............................................................................................. 919. ÂÎÉÍÀ ÑÊÂÎÇÜ ÏÐÈÇÌÓ ÂÐÅÌÅÍÈ .................................................. 94

Степан БУБЕНИН

Ï³äïèñàíî äî äðóêó 18.10.2006 ð. Ôîðìàò 60õ84/16.Äðóê îôñåòíèé. Ïàï³ð îôñåòíèé. Óì.-äðóê. àðê. 7. Çàì. 2008. Ò. 1000.Â³ääðóêîâàíî ó ÂÀÒ “ªâïàòîð³éñüêà ì³ñüêà äðóêàðíÿ”.97412, ì. ªâïàòîð³ÿ, âóë. Íåêðàñîâà, 40.

КРАСНАЯ ГОРКА

Коректор Карцева О.О.Комп’ютерний набір та верстка Цокур Н.О.

Малюнок на титульному листі В. Серебрянської, інші – автора.


С. Бубенин 'Красная горка

Documents