การหลบ การฝน และการตาย

หมวดปรชญา/วทยาศาสตรกระบวนทศนใหม การหลบ การฝน และการตาย สำรวจจตไปกบองคทะไลลามะ Sleeping, Dreaming, and Dying: An Exploration of Consciousness with The Dalai Lama His Holiness the Dalai Lama: Author Francisco Varela: Editor Copyright © Mind and Life, 1997 Sleeping, Dreaming and Dying: An Exploration of Consciousness was originally published in English in 1997. This Translation is published by arrangement with Wisdom Plublications 199 Elm Street, Somerville MA 02144 USA through Tuttle-Mori Agency Co., Ltd. Thai edition copyright © Suan Ngeun Mee Ma Co., Ltd., 2013 All rights reserved ลขสทธฉบบภาษาไทย © สำนกพมพสวนเงนมมา ๒๕๕๖ ฟรานซสโก เจ. วาเรลา บรรณาธการภาคภาษาองกฤษ สดใส ขนตวรพงศ แปล พจนา จนทรสนต บรรณาธการภาคภาษาไทย ออกแบบปก วรพร พรหมบตร รปเลม สชาดา เสโส พสจนอกษร เอนด ศรใส พมพครงท ๑ สงหาคม ๒๕๕๖ ISBN 978-616-7368-39-9 ขอมลทางบรรณานกรมของสำนกหอสมดแหงชาต องคทะไลลามะ. การหลบ การฝน การตาย.-- กรงเทพฯ : สวนเงนมมา, 2556. 312 หนา. 1. พทธศาสนากบวทยาศาสตร. I. สดใส ขนตวรพงศ, ผเแปล. II. ชอเรอง. 294.31175 ISBN 978-616-7368-39-9

ทปรกษาฝายตางประเทศ ฮนส แวนวลเลยนสวารด บรรณาธการบรหาร วลลภา แวนวลเลยนสวารด กองบรรณาธการ วรนช ชเรองสข ฝายสอสารประชาสมพนธ พชญนนท พมสวสด ฝายขาย ชาญธภา คงถาวร, สมภพ บญชม สำนกงาน บรษทสวนเงนมมา จำกด ๗๗, ๗๙ ถนนเฟองนคร แขวงวดราชบพธ เขตพระนคร กรงเทพฯ ๑๐๒๐๐ โทรศพท ๐ ๒๖๒๒ ๒๔๙๕-๖, ๐ ๒๖๒๒ ๐๙๕๕, ๐ ๒๖๒๒ ๐๙๖๖ โทรสาร ๐ ๒๖๒๒ ๓๒๒๘ อเมล publishers@suan-spirit.com เวบไซต www.suan-spirit.com เฟซบก www.facebook.com/suan2001 โรงพมพ หจก. ภาพพมพ โทรศพท ๐ ๒๔๓๓ ๐๐๒๖-๗ จดจำหนายโดย สายสงศกษต บรษทเคลดไทย จำกด โทรศพท ๐ ๒๒๒๕ ๙๕๓๖-๔๐ ราคา ๓๓๐ บาท

การหลบ การฝน และการตาย ส ำ ร ว จ จ ต ไ ป ก บ อ ง ค ท ะ ไ ล ล า ม ะ

Sleeping, Dreaming, and Dying

An Exploration of Consciousness with The Dalai Lama

คำนำโดย องคทะไลลามะทสบส เลาเรองและบรรณาธการโดย ฟรานซสโก เจ. วาเรลา (ปรชญาดษฎบณฑต)

ดวยคณปการของ

เจโรม เอนเกล (แพทยศาสตรบณฑต, ปรชญาดษฎบณฑต) เจน กกเกนบาค (ปรชญาดษฎบณฑต) โจอน ฮาลแฟกซ (ปรชญาดษฎบญฑต)

จอยส แมคดกลล (ดษฎบณฑตดานการศกษา) และ ชารลส เทเลอร (ปรชญาดษฎบณฑต)

บ. อลน วอลเลซ และ ตบเตน จนปะ แปลภาคภาษาองกฤษ สดใส ขนตวรพงศ แปลภาคภาษาไทย

พจนา จนทรสนต บรรณาธการ

โครงการหนงสอวชาการจตตปญญาศกษา ลำดบท ๑๙

คณะกรรมการบรษทสวนเงนมมา ๑. นายสลกษณ ศวรกษ ประธานกตตมศกด ๒. นายปรดา เตยสวรรณ ประธานกรรมการ ๓. นายประวทย เยยมแสนสข ประธานกรรมการ ๔. นายสจจา รตนโฉมศร กรรมการ ๕. นายอนนต วรยะพนจ กรรมการ ๖. นายฮนส แวนวลเลยนสวารด กรรมการ ๗. นางวลลภา แวนวลเลยนสวารด กรรมการผจดการ รายนามผถอหน ๑. นายธรพล นยม ๒. นายวนย ชาตอนนต ๓. นายวศษฐ วงวญญ ๔. นายสมเกยรต อภญญาชน ๕. นายสทธชย เอยมเจรญยง ๖. นายเสถยร เศรษฐสทธ ๗. นายสมบรณ จงเปรมปรด ๘. นางอภสร จรลชวนะเพท ๙. นายมาซาก ซาโต ๑๐. นายบารม ชยรตน ๑๑. นายปรดา เรองวชาธร ๑๒. นายศโรช องสวฒนะ ๑๓. นายเลศ ตนตสกฤต ๑๔. นางสาววรรณา ประยกตวงศ ๑๕. นางสาวปารณา ประยกตวงศ ๑๖. บรษทแพรนดา โฮลดง จำกด ๑๗. นายกษดศ ออเชยวชาญกจ ๑๘. นายวลลภ พชญพงศศา ๑๙. นางดารณ เรยนศรวไล ๒๐. นางสวรรณา หลงนำสงข ๒๑. นายวระเดช สมบรณเวชชการ สำนกพมพสวนเงนมมา เปนสวนหนงของบรษท สวนเงนมมา จำกด อนเปนองคกรธรกจอยางใหม ประกอบดวยองคกรพฒนาสงคม และนกธรกจทตระหนกถงปญหาสงคม ชมชน สงแวดลอม และศกยภาพดานในของมนษย ตงขนเพอดำเนนงานทงดานธรกจและสงคมไปพรอมกนดวยคานยมอยางใหม ทมไดหวงกำไรเปนทตง และผลกำไรทมขนจะนำกลบไปสงเสรมสนบสนนองคกร พฒนาสงคมและชมชนเปนหลก

จากสำนกพมพ I 5

จากสำนกพมพ

วงสนทนาวสาสะจตและชวต (Mind and Life Dialogue) ระหวางผนำจตวญญาณ

องคทะไลลามะ กบนกวทยาศาสตรชนนำในชวงกวาหนงทศวรรษมาน ไดม

บทบาทอยางสำคญตอการนำไปสกระบวนการความรเรอง “ศาสตรใหม” (New

Science) ทเชอมโยงการเรยนรอนจะนำไปสการเขาใจโลกภายนอกและโลก

ภายใน การบรณาการโลกทงสองสวนอยางเปนองครวมเกดจากความรความ

เขาใจถงสมพนธภาพและความเชอมโยง ซงนกวทยาศาสตรและนกคดกระแส

ทางเลอกบางทานเรยกวา โยงใยทซอนเรน หรอ ขายใยแหงชวต โดยทงสองคำน

เปนชอหนงสอทเขยนโดยฟรตจอฟ คาปรา โยงใยทซอนเรน นนสำนกพมพ

สวนเงนมมาไดจดพมพเผยแพรมาตงแตป ๒๕๔๗ คาปรานบเปนนกวทยา-

ศาสตรสาขาฟสกสคนสำคญทมบทบาทในการเผยแพรแนวคดเรองกระบวน-

ทศนใหม บนพนฐานทวา นอกเหนอจากความรความเขาใจดานกายภาพทไม

ไดอยอยางแยกสวนกน หากสรรพสงลวนมความเชอมโยงสมพนธกนทงสน

ดจเดยวกบทพระพทธเจาไดกลาวไวเชนกน

วงสนทนาวสาสะ หรอ dialogue ทจดขนครงท ๔ ในป ๒๕๓๕ นมหวเรอง

วา “การหลบ การฝน และการตาย” ซงเปนวงสนทนาทไดรบการกลาวขวญวา

ดทสด โดยมสาระครอบคลมตงแต ประสาทวทยา จตเวชศกษา จตวทยา

จตวเคราะห และจตบำบด เปนตน โดยผสมผสานกบมตจตวญญาณดานพทธ-

ศาสนา เกดกระบวนการสบคนในมตใหมทจะเขาใจการทำงานของจตทเรยกวา

“ศาสตรดานจต” (mind science) และ “ศาสตรดานจตวญญาณ” (Spiritual

6 I การหลบ การฝน และการตาย

Science) อนเปนเนอหาของหนงสอเลมน ซงเกยวกบการเขาใจจต (mind)

อารมณ (emotion) กระแสสำนก (stream of conciousness) จตสำนก (concious-

ness) และความตระหนกร (awareness) ทงในยามตน ยามหลบ ยามฝน และ

แมแตภาวะใกลตาย หรอแมแตตวความตายเองวามภาวะอยางไร ทงในคต

ความเชอทางตะวนตกและตะวนออก ความเขาใจสภาวะและการทำงานของจต

นนมคำอธบายอยในพทธศาสนาอยางละเอยด อาท ลำดบขนตางๆ ของจต จต

ในสภาวะตางๆ ขณะเดยวกนกมชดคำอธบายในสาขาความรทถกพฒนาขนใน

โลกตะวนตก โดยเฉพาะจากสำนกฟรอยด (Freudian)

วงสนทนาครงท ๔ นสบเนองจากวงสนทนากอนหนานน ทสำรวจศกษาถง

ปฏสมพนธระหวางการปฏบตสมาธภาวนาทมตอสมอง จวบจนกระทงปจจบนน

ไดเกดงานศกษาวจยมากมายทศกษาความสมพนธระหวางสมองและจต สมอง

และการทำงานในสภาวะตางๆ ทงสภาวะหลบ สภาวะฝน รวมทงการทำงานของ

สมองในสภาวะสความตาย ความหลากหลายลมลกของวงสนทนาวสาสะในชวง

หนงสปดาหทจดขนครงน นบวาครอบคลมเนอหาทางปรชญาในเรอง “ตวตน”

(self) อยางลกซง รวมทงในทางจตวเคราะหแบบฟรอยด ผสมผสานกบคำ

อธบายในพทธศาสนาแบบธเบตทองคทะไลลามะไดชใหเหนเกยวกบเรองการ

หลบ การฝนและการตาย หนงสอเลมนจงนบวาเปน หนงสอแหงชวต เปนจด

เรมตนทไมจบสนในเรองการวจยแบบ “บคคลแรก” (first parson) หรอ “ฉน” เพอ

ทจะเขาใจวาเราคอใคร และความลลบแหงการดำรงอยของเรา ดวยเหตผลน

สำนกพมพสวนเงนมมาจงเหนประโยชนในการจดพมพเผยแพรความรทไดจาก

วงสนทนาจตและชวต โดยหนงสอทกเลมจากวงสนทนาวสาสะนนบเปนหนาตาง

สการวจยเชงปฏบตการ ทมตวเราทกคนเปนผวจยและรวมในกระบวนการตง

คำถามวาชวตคออะไร เราเกดมาเพออะไร และกระบวนการแสวงหาคำตอบตอ

คำถามเหลาน

วงสนทนาแลกเปลยนระหวางองคทะไลลามะกบนกวทยาสตรในสาขา

ตางๆ น ตอมาไดกอรปเปนสถาบนจตและชวต (Mind and Life Institute) ซง

จากสำนกพมพ I 7

ปจจบนมศาสตราจารย ดร.อาเธอร ซายองคเปนประธาน และทานไดตอบรบคำ

เชญมาแสดงปาฐกถาใหกบ School for Wellbeing Studies and Research โดย

รวมกบสำนกพมพสวนเงนมมา รวมทงองคกรตางๆ ไดแก ศนยจตตปญญา

ศกษา มหาวทยาลยมหดล ศนยอนเดยศกษา แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

เปนตน งานปาฐกถาทจดขนเมอตนปนไดกลายมาเปนพนฐานใหเกดการ

ทำงานดานเครอขายจตวญญาณเพอสงคม (Socially Engaged Spirituality

Network) ทสำนกพมพสวนเงนมมารวมกบ School for Wellbeing Studies and

Research รวมทงภาคตางๆ โดยมสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพ (สสส.) ใหการสนบสนน โครงการฯ มชอเรยกสนๆ วา “จตวญญาณใหม”

(New Spirit) ดวยมงหวงทจะรวมกบคนหนมสาวแสวงหาการเรยนรและศกษา

วจยดานจตวญญาณรวมสมยในฐานะตว “ฉน” เปนการวจยเชงปฏบตการทไม

อาจแยกตวผเรยน ผวจย ออกจากการศกษาไดเลย การคนหาจตวญญาณรวม

สมยรวมทงจตวญญาณเพอสงคมของคนรนใหม อาจคอความทาทายตอการอย

รอดของสงคมและโลกใบนกเปนได

สำนกพมพใครขอขอบคณผแปล อาจารยสดใส ขนตวรพงศ และบรรณา-

ธการแปล คณพจนา จนทรสต ทชวยใหภาษาในตนฉบบแปลออกมาสละสลวย

ดวยความอตสาหะวรยะยง ทายสดหากสำคญยงคอบรรณาธการตนฉบบภาษา

องกฤษ ดร.ฟรานซสโก เจ. วาเรลา

8 I การหลบ การฝน และการตาย

คำขอบคณจากสำนกพมพ (ฉบบภาษาองกฤษ)

สำนกพมพวสดมขอขอบคณมลนธเกยร (Gere Foundation) ทมนำใจไมตร

ใหทนสนบสนนการจดพมพหนงสอเลมน เปนเวลาหลายปมาแลวทรชารด

เกยร ไดเปนกำลงสำคญในการเผยแพรคำสอนและสารจากองคทะไลลามะสชาว

โลก วาดวยความรบผดชอบสากล ความเมตตา และสนตภาพ ทงโดยการท

รชารดแสดงตนตอสาธารณะ และชวยเหลอสำนกพมพวสดมในการจดพมพ

หนงสอขององคทะไลลามะหลายเลม รชารดยนหยดสนบสนนความพยายาม

ของทาน ทมงหมายใหชาวโลกหนมาใหความสนใจตอความทกขยากของชาว

ธเบต ตอภยทคกคามแผนดนและมรดกวฒนธรรมของชาวธเบต หลงจากถก

ยดครองโดยสาธารณรฐประชาชนจน เรายกยองและชนชมการสนบสนนทงหลาย

ทเขาไดกระทำ

คำขอบคณจากบรรณาธการ

ผมขอขอบคณจากจตใจสวนลกตอบคคลหลายทาน ททำใหการประชมจตและ

ชวตครงทสเปนไปได และไดเกดหนงสอเลมน บคคลแรกและสำคญทสดคอ

องคทะไลลามะ ททรงเมตตาเปนเจาภาพ ใหความอบอนใจ และสนพระทยการ

ประชมนอยางตอเนอง ขอขอบคณเทนซน เกเช และสำนกงานสวนพระองค

ของทาน ทไดชวยเหลอเราอยางมากมาย ขอบคณอดม เองเกล ผดำเนนงาน

และเปนประธานสถาบนจตและชวตดวยความหาวหาญ ขอบคณอลน วอลเลซ

ผใหความคดและการสนบสนนอยางสำคญยง ขอบคณงาร รมโปเช กบ รนเชน

กนโดร ทใหการรบรองเรา ณ กระทอมแคชเมยร ทธรรมศาลา ดวยอธยาศย

ไมตร และสนบสนนงานนดวยความมงมน ขอขอบคณผรวมเสวนาทกคนท

กระตอรอรนกาวไปกบการผจญภย และงานจากใจของเขาเหลานปรากฏอยแลว

ในหนงสอเลมน ขอขอบคณบารรกบคอนน เฮรชลย และ บรองโก ไวส ท

เกอหนนใหปญญาหยงรไดแปรสความเปนจรง

การถอดเนอความจากการประชมและการแกเกลางานครงสดทายสำเรจ

ได กดวยนำใจใหญหลวงของโฟนเชย หวอง กบ ซารา ฮสแมนด อลน วอลเลซ

แกเกลาและเสรมความสมบรณใหแกสงทองคทะไลลามะรบสงดวยภาษาธเบต

ดวยความรบผดชอบของทม แมคนลล, จอหน ดนน และซารา แมคคลนตอค

แหงสำนกพมพวสดม หนงสอเลมนจงปรากฏดงรปแบบทเหน ความสามารถ

และมตรไมตรของเขาเหลานทำใหการจดพมพในขนตอนทายๆ เปนไปอยาง

ราบรน การเดนทางอนยาวไกล จงสรปลงไดอยางนายนด

คำขอบคณจากสำนกพมพ, คำขอบคณจากบรรณาธการ I 9

10 I การหลบ การฝน และการตาย

คำนำ องคทะไลลามะ

เราอยในยคสมยทวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดสงผลแกชวตอยางอเนกอนนต

วทยาศาสตรซงเปนผลผลตอนยงใหญทเกดจากสตปญญาของมนษย และ

เครองมอทางเทคโนโลยทนาอศจรรยคอของขวญอนยงใหญซงเกดจากพลง

สรางสรรคของมนษย ผลพวงบางอยางของวทยาศาสตรและเทคโนโลยนนนา

อศจรรยนก อยางเชน พฒนาการดานการสอสารคมนาคม และการสาธารณสข

แตผลพวงบางอยาง เชน ระบบอาวธทซบซอน กสงผลในทางทำลายอยางไมนา

เชอ

หลายคนเชอวาวทยาศาสตรและเทคโนโลยสามารถแกปญหาทกอยาง

ของมนษยได แตในชวงหลงๆ มานเราไดเปนพยานเหนวาทศนะดงกลาวได

เปลยนไปแลว เปนทปรากฏอยางชดเจนวาความเจรญกาวหนาภายนอกเพยง

อยางเดยวไมสามารถนำความสงบทางจตใจมาสมนษยได ผคนจงเรมใหความ

สนใจกบวทยาศาสตรภายในมากขน นนคอการตรวจสอบและพฒนาจต ดวย

ประสบการณของตวเราเองทำใหเราไดตระหนกถงสงใหม ทใหคณคาและความ

สำคญตอคณภาพของจตใจภายในของมนษย ดวยเหตน การอธบายเกยวกบ

เรองของจต และการทำงานของจต ทนกปราชญชาวอนเดยและชาวธเบตได

กระทำมาแตครงโบราณจงยงมคณคามากขนในยคสมยของเรา ประเพณท

เขมแขงนมความสมพนธกบการพฒนาความสงบแหงจต วทยาศาสตรและ

เทคโนโลยสมพนธกบความกาวหนาทางวตถ ดงนน การประสมประสานความร

ทงสองดานจงอาจสรางสภาพการณททำใหมนษยสามารถบรรลถงความสข

ทแทจรงได

ขาพเจาเหนวา การประชมทเราเรยกวา “จตและชวต” ซงเราไดกระทำ

อยางตอเนองมาหลายปนน เปนสงทมความสำคญอยางยง แมเมอไมนานมาน

ผคนจำนวนมากกยงคงมองวาความรภววสยของวทยาศาสตรทวไปกบความ

เขาใจเชงอตวสยของวทยาศาสตรภายในนนไมอาจเขากนได ในการประชมจต

และชวตน ผเชยวชาญจากศาสตรทงสองฝายไดมาพบปะกนเพอแลกเปลยน

ประสบการณ และทศนะนานาเกยวกบประเดนตางๆ ทมความสนใจรวมกน

ขาพเจามความยนดทไดพบวา เราตางไดสงเสรมความรความเขาใจกนอยาง

กวางขวาง แตทสำคญกวานนคอ การประชมหลายๆ ครงทไดจดมาแลวนน

ไมแตแสดงออกถงความใฝรอยางสภาพเทานน แตยงแสดงออกถงมตรภาพ

และจตใจอนอบอนเปดกวาง

หนงสอเลมนไดรายงานโอกาสทพวกเราไดพบปะกน เพอพดคยเกยวกบ

เรอง การหลบ การฝน และการตาย ซงเปนประเดนททงนกวทยาศาสตรและ

นกภาวนาตางใครครวญคำนง และเปนประสบการณสากลของมนษย เราหลบ

กนทกคน และเรากฝนกนทกคนไมวาเราจะรตวหรอไม และทแนนอนกคอเราจะ

ตายกนทกคน ทงๆ ทประเดนเหลานมผลตอเราทกคน แตกยงเปนสงทเรนลบ

และนาฉงน ขาพเจาจงมนใจวาผอานหลายๆ ทานคงจะยนดทไดมสวนรวมและ

แบงปนผลจากการเสวนาของเรา ในสวนของขาพเจาเองนน ขาพเจาขอขอบคณ

ทกทานทชวยใหการประชมจตและชวตเกดขน และดำเนนมาจนถงบดน ทงหวง

อยางยงวาทานทงหลายจะชวยใหการประชมยงคงมสบไปในอนาคต

องคทะไลลามะทสบส

๒๕ มนาคม ๑๙๙๖

คำนำ I 11

สารบาญ จากสำนกพมพ คำขอบคณจากสำนกพมพ (ฉบบภาษาองกฤษ) คำขอบคณจากบรรณาธการ คำนำโดย องคทะไลลามะ เตรยมการเดนทาง เคาเงาแหงตวตน สานเสวนาขามวฒนธรรม กบการประชมจตและชวต บทท ๑ มอะไรในตวตน ประวตแนวคดเกยวกบตวตน การสำรวจตรวจสอบตนเองกบยคสมยใหม วทยาศาสตรกบตวตน ตวตนกบแนวคดมนษยนยม ความไมมตวตนในโลกตะวนตก บทท ๒ การหลบของสมอง การหลบตามหลกประสาทวทยา แนวคดในยคแรกๆ ความรเบองตนเกยวกบการบนทกคลนไฟฟาในสมองของมนษย (ออจ) รปแบบของการหลบ ลกษณะการหลบชวงดวงตาเคลอนไหวเรว การฝน กบการหลบชวงดวงตาเคลอนไหวเรว การหลบในมมมองววฒนาการ ทำไมเราจงหลบ ความฝนตามคตธเบต การสลายกลายกลนในชวงการหลบและการตาย จะหาความสมพนธระหวางกายกบจตทละเอยดไดหรอไม

๕ ๘ ๙

๑๐

๑๗ ๒๑ ๒๔

๒๙ ๓๐ ๓๔ ๓๖ ๓๘ ๔๐

๔๓ ๔๔ ๔๕ ๔๖ ๔๙ ๕๒ ๕๕ ๕๗ ๕๙ ๖๓ ๖๘ ๗๑

ความตงใจกบความพยายามในการปฏบต การหลบ ความสขซาน และการตาย การรตวกบความไมตอเนอง บทท ๓ การฝนกบจตไรสำนก จตวเคราะหในวฒนธรรมตะวนตก ฟรอยดกบเหลาศษย เคาโครงของจต การฝนกบจตไรสำนก การหลงตน ความฝน ทางหลวงสจตไรสำนก เรองราวของมาร-โฮเซ นอกแนวของฟรอยด จตไรสำนกมอยในคำสอนของพทธศาสนาหรอไม วาดวยมรดกทซบซอนของแนวโนมทางจต ฐานของจตกบจตไรสำนก นสยวาสนากบ “ความเปน ฉน” เพมเตมเกยวกบอตลกษณ จตหยาบกบจตละเอยด การเกดตามสมมต จตวเคราะหเปนวทยาศาสตรหรอไม บทท ๔ การฝนทผฝนรวาตนกำลงฝน หลกฐานการรตวตอนฝน การรตวตอนฝนเกดขนไดมากนอยเพยงใด ลกษณะของผฝนทรวาตนกำลงฝน จะทำใหรตวตอนฝนไดอยางไร การรตวตอนฝน กบการเปนผเฝามองความฝน

๗๔ ๗๕ ๗๗

๘๑ ๘๒ ๘๓ ๘๕ ๘๖ ๙๐ ๙๑ ๙๗

๑๐๘ ๑๑๑ ๑๑๔ ๑๑๙ ๑๒๑ ๑๒๓ ๑๒๖ ๑๒๙ ๑๓๒

๑๓๕ ๑๓๗ ๑๓๙ ๑๔๐ ๑๔๒ ๑๔๓

บทท ๕ ระดบของจตกบสบนโยคะ วาดวยเรองของตวตน ตวตนกบการกระทำ แรงจงใจใหกระทำเปนเรองของจต ระดบของจต ประเภทของเหตปจจย ฐานของจต ความสบเนองของจตระดบตางๆ เจตสกกบการหลบ แสงประภสสร ตวตนละเอยด วงวฏแหงกาย สบนโยคะ บทท ๖ ความตายกบครสตศาสนา ศาสนาครสตกบความรกของพระเจา ความตายตามคตครสตศาสนา ทศนะตอความตายในโลกตะวนตก โลกาทศนะตอความตาย บทท ๗ การตายทางกายคออยางไร นยามการตายของการแพทยตะวนตก นยามการตายในพทธศาสนา บทแทรก: การสนทนาวาดวยการปลกถายอวยวะ การตายของสมอง ความสมพนธระหวางสมองกบสตสมปชญญะ การปรบเปลยนสตสมปชญญะ โรคลมชก โรคลมชกกบการแพทยธเบต สงทชบอกการตายตามคตธเบต ขนตอนการตาย

๑๔๙ ๑๕๐ ๑๕๒ ๑๕๔ ๑๕๘ ๑๕๘ ๑๖๐ ๑๖๒ ๑๖๓ ๑๖๔ ๑๖๖ ๑๖๗

๑๗๑ ๑๗๒ ๑๗๔ ๑๗๕ ๑๗๗

๑๗๙ ๑๘๑ ๑๘๔ ๑๘๕ ๑๘๘ ๑๙๑ ๑๙๓ ๒๐๐ ๒๐๔ ๒๐๗ ๒๐๘

ระดบความหยาบกบความละเอยดของจต การรวมเพศในภาวะจตหยาบกบจตละเอยด การยายจต โอกาสเพอการศกษาทดลองจตละเอยด บทท ๘ ประสบการณใกลตาย การตายในฐานะพธกรรมการเปลยนผาน สำรวจชายขอบความตาย พธกรรมการตายในแงโบราณคด การคนพบชวตหลงความตายในโลกตะวนตก พยานหลกฐานและรปแบบ ธรรมชาตของประสบการณใกลตายในรายละเอยด ความรสกกบผสสะ ประสบการณหลก ญาตมตรกบความเปนอยทมความสข มมมองทางวตถนยม การถกสงสและอาการลมชก ประสบการณใกลตายกบคำสอนในพทธศาสนา ประสบการณใกลตายกบแสงประภสสร บทสงทาย ใครครวญการเดนทางกอนลาจาก เราไดเรยนรอะไรบาง เดนทางกลบบาน ภาคผนวก วาดวยสถาบนจตและชวต หมายเหต อภธานศพท ผรวมสรางคณปการ

๒๑๐ ๒๑๗ ๒๒๐ ๒๒๑

๒๒๕ ๒๒๖ ๒๒๘ ๒๒๙ ๒๓๐ ๒๓๒ ๒๓๘ ๒๔๐ ๒๔๔ ๒๔๗

๒๔๙ ๒๕๓ ๒๕๖ ๒๖๐

๒๖๗ ๒๖๘ ๒๗๒

๒๗๓ ๒๗๔

๒๘๓ ๒๘๕ ๓๐๕

เตรยมการเดนทาง

18 I การหลบ การฝน และการตาย

มนษยในทกททกเวลาตางตองเผชญกบการเปลยนผานทสำคญของชวตสอง

ลกษณะ และในการเปลยนผานนน จตของเราคลายจะหลอมละลายเขาไปสอก

อาณาหนงซงแตกตางไปอยางสนเชง การเปลยนผานอยางแรกคอ การหลบ ซง

เปนสงทคเคยงกบมนษยตลอดมา เปนการแปรเปลยนกลบกลายซงอดมดวย

ชวตและความฝนททำใหวฒนธรรมนานาเปยมดวยมนตขลงมาตงแตกาลแรก

เรมในประวตศาสตร การเปลยนผานอยางทสองคอความตาย ซงเปนปรศนา

เรนลบสดอางวาง และเปนเหตการณสดทายของชวต ทไดกอใหเกดพธกรรม

และการดำรงชวตของปจเจกบคคล ซงมความแตกตางกนไปอยางมากมาย

ชวงการเปลยนผานทงสองนคอแดนสนธยาแหงอตตา ททำใหวทยาศาสตรของ

โลกตะวนตกรสกอดอดลำบากใจ เพราะอาณานแตกตางจากจกรวาลทางกายภาพ

หรอปจจยภาพทางสรรวทยาซงเปนสงทวทยาศาสตรคนเคย แตในทางตรงกน

ขาม สายธรรมพทธศาสนาแหงธเบตกลบคนเคยกบเรองนเปนอยางด และจรงๆ

แลวธเบตไดประมวลความรเกยวกบเรองนไวมากมายอยางนาทง

หนงสอเลมนเปนการรายงานผลการสำรวจตรวจสอบตลอดเวลาหนง

สปดาห เกยวกบอาณาอนไพศาลของกายและจตมนษยยามเมอเปลยนผานใน

ทงสองกรณ การสำรวจตรวจสอบนจดในรปแบบทเปนเอกลกษณ กลาวคอ

เปนการแลกเปลยนความรและทศนะ ระหวางทานทะไลลามะ และผรวมงาน

ของทานซงคนเคยกบสายธรรมของธเบตอกสามสคน กบตวแทนฝายวทยา-

ศาสตรและมนษยศาสตรของโลกตะวนตก การประชมครงนเปนการพบปะกน

ครงทสของการประชมจตและชวต ซงจดประชมสองปตอครง การประชมเปน

ไปในลกษณะการสานเสวนาซงวางโครงสรางอยางรดกมและเปนสวนตว ตลอด

เตรยมการเดนทาง I 19

ชวงเวลากวาหาวนตดตอกน เมอเดอนตลาคม ๑๙๙๒ ทธรรมศาลา ประเทศ

อนเดย

เชาวนจนทร ผเขารวมประชมทกคนมาพบกนทหองรบรองขององค

ทะไลลามะ เพอเตรยมการเดนทาง ทานเสดจออกตอนเกานาฬกาตรงตามปกต

ทานทรงดำเนนเขามา ยมใหทกคน แลวทรงเชญใหพวกเรานง ผรวมสนทนานง

อยวงในบนเกาอยาวนงสบาย สวนผสงเกตการณและทปรกษานงอยวงนอก

บรรยากาศผอนคลายและเปนกนเอง ไมมกลองโทรทศน ไมมแทนปาฐกถา ไมม

การกลาวสนทรพจนอยางเปนทางการ การประชมจตและชวต ซงมมนตราเปน

เอกลกษณของตนไดเรมอกครงหนงแลว

องคทะไลลามะทรงเปดการประชมดวยสมโมทนยกถา “ขอตอนรบทกๆ

ทาน ในบรรดาทานทมากนนมเพอนเกาอยดวยหลายคน บางททานอาจรสกวา

การมาทธรรมศาลานเหมอนไดกลบมาบาน ขาพเจาดใจมากทไดมการประชม

จตและชวตอกครงหนง ขาพเจาเชอวาการประชมครงกอนๆ ไดกอใหเกด

ประโยชนอยางมาก อยางนอยกตอตวขาพเจาเอง และตอผคนทสนใจประเดน

เหลาน”

จากนนทานไดตรสถงโลกในมตทกวางออกไป “หลงจากทเราประชมกน

เมอครงทแลว ไดมความเปลยนแปลงหลายอยางเกดขนบนโลกน ทสำคญทสด

อยางหนงกคอ กำแพงเบอรลนหายไป การคกคามจากการลางผลาญดวย

นวเคลยรเสมอนวาจะหมดไป แมวาปญหายงมอย แตโลกทกวนนกยงมโอกาส

ใหแกสนตภาพทแทและยงยน จรงอยการเขนฆายงมอยทโนนทน แตสถาน-

การณโดยภาพรวมกนบวาดขน ทไหนๆ ผคนกพดถงประชาธปไตยและเสรภาพ

ซงเปนเรองสำคญมาก ขาพเจาเชอวาการปรารถนาความสขเปนธรรมชาตทแท

ของมนษย ความสขเกดจากอสรภาพ และในทางตรงกนขาม เผดจการไมวาจะ

รปแบบใดยอมเปนอนตรายตอพฒนาการของชมชนมนษย ในยคกอนๆ นน

ผคนบางจำพวกกระหายอยากไดรฐบาลทมอำนาจเบดเสรจ แตทกวนนได

เปลยนไปแลว คนรนใหมอทศชวตใหแกเสรภาพและประชาธปไตย เราอาจ

20 I การหลบ การฝน และการตาย

เปลยนแปลงโลก อยางนอยกในเรองความไมเทาเทยมกนทางสงคม พลงแหง

จตใจของมนษยไดหวนกลบมามชยอกครง”

ทานตรสตอไปเกยวกบบรบทการประชมในครงน “ตอนน เราอยกนในสอง

ขอบขาย ซงพวกเราตองเขาไปเกยวของ นนคอวทยาศาสตร กบจตวญญาณ”

ทานตรสพรอมกบทรงพระสรวลอยางเบกบานพระทย ซงทำใหทกคนพลอย

หวเราะไปดวย เสยงพระสรวลซงเราจะไดยนในวนตอๆ มา ขณะทผเขารวม

ประชมตางลวงลกเขาไปหาสตปญญาของกนและกนอยางไมเคยขาดอารมณ

ขน “ดเหมอนวางานวจยทางวทยาศาสตรยงลงลกไปเรอยๆ แตคนจำนวนมาก

อยางนอยกนกวทยาศาสตรนนเอง เรมตระหนกวาปจจยทางจตวญญาณเปนสง

สำคญ ขาพเจาใชคำวา ‘จตวญญาณ’ โดยไมไดหมายถงศาสนาหรอศรทธา

หนงใดโดยเฉพาะ แตหมายถงความเมตตา ความรก และความออนโยนของ

มนษย ซงเปนสงธรรมดาๆ คนทมความเมตตานาอบอนใจนนเสมอนจะเปนคน

ออนนอมถอมตน และมความยนดไดงายกวาคนอนๆ ขาพเจาใหความสำคญ

กบคณคาทางจตวญญาณเปนอนดบแรก สวนศาสนานนเปนอนดบรองลงมา

ขาพเจาเหนวา ศาสนาทงหลายตางสรางความแขงแกรงใหแกคณสมบตพนฐาน

เหลานของมนษย ในฐานะทขาพเจาเปนผปฏบตธรรมในพทธศาสนา การเจรญ

เมตตาและการปฏบตธรรมยอมเปนสงเดยวกน แตการเจรญเมตตานนไมจำเปน

ตองอทศตนใหแกศรทธาหรอศาสนาใด เปนสงทสามารถปฏบตไดอยางเปน

อสระไมเกยวของกบการปฏบตศาสนกจ ดงนนตนธารความสขของสงคมมนษย

จงอยทจตวญญาณของมนษย และคณคาแหงจตวญญาณ ถาเราไมประสม

ประสานวทยาศาสตรกบคณคาซงเปนรากฐานของมนษยแลวไซร บางทความร

ทางวทยาศาสตรอาจกอใหเกดความเดอดรอน หรออาจถงขนหายนะ ทงๆ ท

วทยาศาสตรและเทคโนโลยมพลงทำลายอยางรายกาจ แตขาพเจากเหนวาทง

วทยาศาสตรและเทคโนโลยไดสรางความไพบลยเลศลำ แตเพราะทงสองสงน

ทำใหเราเกดความกลว เกดความทกข และความกงวล บางคนจงมองสองสงน

ไปในแงลบ

เตรยมการเดนทาง I 21

“อาจมองไดวาความรทางวทยาศาสตรกเปนแคกลไกทางสตปญญาของ

มนษย ซงจะใชไปในทางบวกหรอลบกได เพราะในแงศลธรรมแลว วทยาศาสตร

โดยตวมนเองนนไมเปนบวกไมเปนลบ จะใชความรทางวทยาศาสตรใหเปน

ประโยชนหรอใหเกดโทษกขนอยกบเจตนาของผใช ถาเจตนาถกตอง ความร

ทางวทยาศาสตรกกลายเปนสงสรางสรรค แตถาเจตนาเปนไปในทางลบ ความร

กจะกลายเปนตวทำลาย การประชมครงนจะสาธตวธทวทยาศาสตรและจต-

วญญาณสามารถกระทำรวมกนอยางแนบชด ขาพเจาคดวาพวกเราทกคน

พรอมแลวทจะสรางคณปการในดานน และเชอดวยวาการประชมครงนจะม

คณปการดวยเชนกน เราอาจมอบบางสงบางอยางใหได หรอถาไมมอะไรจะให

นนกหามอนตรายใดๆ ไม” คำพดประโยคน กอใหเกดเสยงหวเราะจากทกคน

ขนพรอมๆ กน ทานยมพรอมกบสรปวา “ดแลวๆ ดวยเหตผลดงทไดกลาวมา

และดวยความรสกอยางทเปนอยน ขาพเจาขอตอนรบทานทงหลายสบานหลงน”

เมอทานกลาวจบ ผมซงเปนผประสานงานฝายวทยาศาสตรและเปน

ประธานในการประชมจงไดกลาวตอบสมโมทนยกถาและคำกลาวตอนรบของ

ทาน ซงพดไดวาพอถงตอนนเราทกคนตางซาบซงใจทไดมาอยทน และมโอกาส

เปนสวนหนงในเหตการณพเศษครงนทไมมสงใดเสมอเหมอน

เคาเงาแหงตวตน

ผมเกรนสนๆ เกยวกบวาระการประชมของเราตลอดสปดาห โดยหลกแลวเราจะ

เนนการตรวจสอบเรองของจตในประเดนเกยวกบ การหลบ การฝน และการตาย

ซงเปนสงสำคญในชวตของมนษย แตกเปนเรองยากสำหรบชาวตะวนตกทจะ

ทำความเขาใจ เพอใหสอดคลองกบการประชมครงน เราจงตองกลาวถงประเดน

เหลานอยางกวาง ๆเทาทจะทำได โดยนกวจยในสาขานน ๆจะนำเสนอการ

ตรวจสอบอยางกวางๆ เกยวกบประเดนเหลานเทาทโลกตะวนตกไดกระทำกนมา

22 I การหลบ การฝน และการตาย

สามวนแรกเราจะเนนทการหลบ และการฝน สองวนสดทายจะเนนทการตาย

ผมจะอธบายคราวๆ ถงเหตผลทตองกำหนดเคาโครงการประชม และแนะนำ

วทยากรทเราไดเชญมา สวนรายละเอยดขอมลสวนตวของผเขารวมประชม

แตละทาน อานไดในตอนทายของหนงสอเลมน

วนแรกทพดถงประเดนการหลบและการฝนนน ไดเนนไปทประสาทวทยา

ซงศกษาการทำงานของสมองในเชงกระบวนการทางชววทยาขณะทมนษยนอน

หลบ จงจำเปนตองเสนอผลบางประการจากการศกษาทางประสาทวทยาสาขาท

มผศกษาวจยอยางมาก นนคอผลการวจยเรองการหลบ เชาวนแรกนเราจงมอบ

ใหแกผเชยวชาญดานน นนคอ มคาเอล เชส (มหาวทยาลยแคลฟอรเนย แหง

ลอสแองเจลส) ซงไดแจงมาในนาทสดทายวาเขาไมอาจมารวมประชมได แตก

โชคดทเรามผเชยวชาญดานชววทยาเกยวกบระบบประสาทอยทธรรมศาลาน

หลายคน ไดแก คลฟฟอรด ซารอน (มหาวทยาลยแคลฟอรเนย แหงซานฟราน-

ซสโก) รชารด เดวดสน (มหาวทยาลยวสคอนซน แหงเมดสน) เกรกกอร

ซมปสน (โรงเรยนแพทยอลเบรต ไอนสไตน) โรเบรต ลฟวงสโตน (มหาวทยาลย

แคลฟอรเนย แหงซานดเอโก) และตวผมเอง (ศนยวจยวทยาศาสตรแหงชาต

นครปารส) พวกเราไดรวมกนเตรยมการนำเสนอเกยวกบกลไกพนฐานของการ

หลบ โดยตกลงกนวาผมจะเปนผนำเสนอตอองคทะไลลามะ

วนทสองจะพดถงการทำงานของการฝนในเชงจตวเคราะห ซงเปนเรอง

กลางๆ ระหวางจตวทยากบการปฏบตของฝายมนษยศาสตร เรองโครงสราง

ของจตและบทบาทของความฝนนนเปนคตนยมทฝงลกอยในทศนะของชาว

ตะวนตก แมวาผอานบางทานอยากใหผเขารวมประชมเปนผเชยวชาญดาน

จตบำบดมาจากสำนกอน แตผมเหนวาคตนยมของฟรอยดนนแพรหลายและม

อทธพลมากทสด ประเดนไมไดอยทตองการจะยกยองเชดชสำนกคดตามแนว

ทางของฟรอยดทมอยในปจจบน แตทงนทงนน กเพยงเพอจะเปดประเดนการ

อภปรายวาการทำงานของความฝนไดกลายมาเปนระบบคดและวฒนธรรมของ

โลกตะวนตกไดอยางไร จอยส แมคดกลล นกจตวเคราะหผมชอเสยงโดงดงใน

เตรยมการเดนทาง I 23

ปจจบน ซงเปนทยอมรบทงในยโรปและประเทศอน ๆทพดภาษาองกฤษ ไดรบ

เลอกใหเปนผนำเสนอประเดนน

วนทสามเราจะขยบไปพดถงประเดนเกยวกบการฝนซงมความเหนขดแยง

กนมาก นนคอปรากฏการณทผฝนรตววาฝน เราเลอกประเดนน เพราะในแง

หนง โลกตะวนตกสนใจเรองนกนอยไมนอย สวนอกแงหนงนนพทธศาสนา

กศกษาเรองนกนอยางขะมกเขมน เราหวงวานาจะเกดการเชอมโยงกบพทธ-

ศาสนาฝายธเบตได เจน กกเกนบาค นกจตวทยาแหงมหาวทยาลยอลเบอรตา

ซงทำงานอยางจรงจงเกยวกบเรองนมาหลายป จะเปนผนำเสนอประเดนน

วนทสกบวนทหา เราจะพดถงประเดนเกยวกบการตาย ซงจะสรปเรองอน

ใหญหลวงนลงมาใหเหลอเพยงสองประเดนหลกๆ ในวนทสเราจะพดถงความ

เขาใจของชวแพทยศาสตรในกระบวนการของการตาย แมวาการแพทยจะม

บทบาทสำคญในชวตของคนเรา แตเมอชวตกาวเขาสประตแหงความตาย

กลายเปนวาเครองมอในการสงเกตอาการ และประสบการณทงหลายของชว-

แพทยศาสตรยคใหมกลบยำอยกบท เรารนอยมากเกยวกบภาวะการตาย หรอ

วาระสดทายของชวต เราจงขอใหเจโรม (“พท”) เอนเกล เปนผเตมเตมชองวาง

ของงานแสนยากน ในฐานะสมาชกของฝายอำนวยความสะดวกดานชวแพทย-

ศาสตรซงเปนหนวยงานใหญทมหาวทยาแคลฟอรเนย แหงลอสแองเจลส และ

เปนผเชยวชาญดานประสาทวทยาทโลกรจกเปนอยางด เขาผนดจะพรอมกวา

มออาชพทานใด ๆ ในการจะสำรวจตรวจสอบเขาไปในแดนซงไมมแผนทบอกทาง

และในวนทหาซงเปนวนสดทาย และเปนวนทสองทพดถงประเดนเกยวกบ

ความตาย นนคอมมมองของงานวจยเมอเรวๆ น ทศกษาวามนษยตอสกบความ

ตายในประสบการณทเรยกวาประสบการณใกลตายกนอยางไร ประเดนเหลาน

กเชนกน เปนเรองทวทยาศาสตรกระแสหลกมความเหนขดแยงกนมาก แตโลก

ตะวนตกกใหความสนใจอยางกวางขวาง เราหวงวาจะไดพบความสมพนธ

ระหวางงานวจยนกบประสบการณเชงปรชญาของฝายธเบต ซงใหความสำคญ

กบการทมนษยตองรจกเผชญกบความตาย เราเลอกโจอน ฮาลแฟกซ เปน

24 I การหลบ การฝน และการตาย

วทยากรนำเสนอในวนน โจอน ฮาลแฟกซเปนนกมานษยวทยาการแพทยรน

บกเบกมาตงแตทศวรรษทหกสบหรอเจดสบ และเธอไดขยายขอบขายการ

ศกษาสงเกตเขาไปในจารตประเพณของพอมดหมอผดวย

ถาจะวาไป เปลอกนอกของการประชมเปนเรองราวเกยวกบวทยาศาสตร

แตกเชนเดยวกบการประชมจตและชวตในครงกอนๆ เราเหนวาจำเปนตองให

ภาพรวมฐานคดทางปรชญาตามมมมองของชาวตะวนตกในประเดนเหลาน

ดวย ซงเปนเรองสำคญ แมหากมองอยางผวเผนอาจดนาประหลาดใจ เราตอง

แจกแจงแนวคดทฤษฎหรอประวตศาสตรความคดใหชดเจน เพอเตรยมผนดน

อนเหมาะสมตอการอภปรายสบไป ชาวธเบตซงเจนจดในศลปะแหงการคดอน

กระจางชด ยอมพรอมทจะรบสงทงหลายทเราไดเคยอภปรายกนมาในมตน เรา

ไดขอใหชารลส เทเลอร จากมหาวทยาลยแมคกลล ทำหนาทน เพราะเปนทรกน

วาเขาไดศกษาอยางซมซบเกยวกบตวตนในยคใหม และรากเหงาทางประวต-

ศาสตรของเรองน

สานเสวนาขามวฒนธรรม กบการประชมจตและชวต

กอนเราจะเรมเดนทางไปกบการสำรวจตรวจสอบของชารลส เทเลอร เกยวกบ

แนวคดเรองตวตน ขอใหเราไดหยดกนสกนดเพอพดถงภมหลงทนำมาสการ

พบปะทเปนเอกลกษณครงน ดงทผมไดพดมากอนแลว วาการประชมครงน

เปนการประชมครงทสของการประชมทำนองเดยวกนน ซงเรมมาตงแตป ๑๙๗๘

และตอมาเราไดตงชอการประชมเชนนวา การประชมจตและชวต ถอยสนทนา

อนมงคงในหนงสอเลมนแสดงใหเหนวา การประชมครงทสนไดประสบความ

สำเรจอยางอโฆษ สงทเกดขนไมใชแคความบงเอญ เพราะการประชมแลกเปลยน

ทางวฒนธรรมนนยากนกทจะดำเนนการไดอยางถกตองเหมาะสม เพราะงาย

เหลอเกนทจะตกลงไปในหลมพรางของพธการทฉาบฉวยหรอการรบรอนหาขอ

เตรยมการเดนทาง I 25

สรป เพอใหเหนวาเราพยายามทจะหลกเลยงหลมพรางนดวยอาการเยยงไร ผม

จะสรปสนๆ วาเราไดจดกระบวนการเสวนานกนอยางไร ดวยเหตทการพดคย

แลกเปลยนในการประชมจตและชวตครงกอนๆ คอเนอหาสาระสำคญของการ

เสวนาครงทสทกำลงดำเนนอยน ผมจงจะขอพดคราวๆ เกยวกบเนอหาของการ

ประชมเหลานน รายละเอยดเกยวกบทมาของการประชมจตและชวต และขอมล

เกยวกบผเขารวมประชมอาจดไดในภาคผนวก

เชนเดยวกบความพยายามทงหลายทเปนไปในทำนองน การประชมจต

และชวตเรมตนจากการคบคดกนในหมเพอนและผรวมงานเพยงไมกคน นบแต

ป ๑๙๗๘ มาแลวทผมเรมสนใจอยากสรางสะพานเชอมวฒนธรรมและเชอม

สาขาวชาการทจะชวยใหวทยาศาสตรยคใหมมงคงขน (โดยเฉพาะประสาท

วทยา ซงเปนสาขาทผมถนด) จนเมอป ๑๙๘๕ โอกาสทจะไดศกษาในสงทสนใจ

กมาถง ในปนน อดม เองเกลกบผมไดรวมกนวางแผนทจะจดการสานเสวนา

ระหวางนกวทยาศาสตรตะวนตก กบองคทะไลลามะ ซงทรงเปนทงนกทฤษฎ

และนกปฏบตพทธศาสนารวมสมยทประสบความสำเรจมากทสด เราวางแผน

และดำเนนงานกนสองปกอนทการประชมจตและชวตครงแรกจะเกดขน

เพอใหการประชมประสบความสำเรจเราไดเรยนรวา นกวทยาศาสตรท

เลอกเชญมานนไมจำเปนตองมชอเสยงโดงดง แตแนนอน เขาเหลานตองม

ความสามารถและประสบความสำเรจในสาขาทตนเชยวชาญ และเขาตองใจ

กวางดวย และถาจะใหดเขาควรมความรเกยวกบพทธศาสนาอยบาง หลงจาก

ไดสนทนากบองคทะไลลามะหลายครง เราไดปรบวาระการประชม จนชดเจนวา

เราตองการภมหลงทางวทยาศาสตรอยางไรบาง สดทายทานทรงใหเวลาแกเรา

หนงสปดาหเตมๆ ซงทำใหเหนวาทานใหความสำคญมากแคไหนกบการอภปราย

แลกเปลยนดงกลาว เดอนตลาคม ๑๙๘๗ การประชมจตและชวตครงแรกจดขน

ทธรรมศาลา เปนการปพนเกยวกบวทยาศาสตรการรคดยคใหม ซงนบไดวาเปน

จดเรมตนของความสมพนธระหวางพทธศาสนากบวทยาศาสตรยคใหมทเกด

ขนอยางเปนธรรมชาตยง เรายงคงลกษณะสำคญๆ ของการประชมเชนนนไว

26 I การหลบ การฝน และการตาย

และไดปรบปรงในการประชมครงตอๆ มา

ลกษณะหนงทสำคญมาก คอตองมนใจไดวาผเขาประชมจะมสวนรวม

อยางเตมท เราสรางรปแบบการนำเสนอททกเชาจะมการนำเสนอโดยนกวทยา-

ศาสตรตะวนตก สวนตอนบายจะอทศใหแกการแลกเปลยนความเหนเทานน

โดยวธน องคทะไลลามะจะไดทรงฟงรายงานสรปเกยวกบเรองนนๆ เพอความ

เปนธรรม เรายนกรานวาการนำเสนอ (ในตอนเชา) จะตองเปดกวางไมยดทศนะ

ใดทศนะหนงเปนหลก แตผนำเสนอจะสามารถแสดงความเหนและขอพจารณา

ของตนไดอยางอสระในตอนบาย

เรองทสำคญอนดบสองคอการแปล เราสามารถใชบรการของลามทเกงๆ

ไดหลายคน ในแตละวาระการประชมจะมลามสองคนอยดวยเสมอ ลามทงสอง

นงกระหนาบองคทะไลลามะทงซายและขวา ทงนเพอจะไดแปลทกคำพดได

อยางถกตองชดเจนตรงนนทนท ซงเปนสงสำคญอยางยงทชวยปองกนไมให

หลงเขาใจผดไปไกล ซงอาจเกดขนได ในการสานเสวนาระหวางสองวฒนธรรม

ทแตกตางกนมากๆ

ลกษณะสำคญประการทสามของการประชมนกคอ เปนการประชมสวนตว

จรงๆ ไมมผสอขาว ไมมกลองโทรทศน และแขกทเชญมามจำนวนนอย ซง

แตกตางอยางสนเชงกบการประชมในโลกตะวนตก ซงแทบเปนไปไมไดเลย ท

ทานทะไลลามะจะอยในอรยาบถผอนคลาย และเสนอความเหนไดอยางทนท

ทนใด การประชมทธรรมศาลาจงคมครองปกปอง และเปดโอกาสใหพวกเรา

ดำเนนการสำรวจตรวจสอบไดอยางอสระ

วาระในการประชมครงแรกนน เปนการแนะนำวทยาศาสตรการรคดอยาง

กวางๆ เชน วธการทางวทยาศาสตร ชววทยาระบบประสาท จตวทยาการรคด

ปญญาประดษฐ พฒนาการของสมอง และววฒนาการ๑ การประชมครงน

ประสบความสำเรจอยางสงยง ในแงททงทานทะไลลามะและพวกเรารสกวา

จตใจของเราไดมาพบกนอยางแทจรง และเกดความกาวหนาทเปนรปธรรมใน

การเชอมชองวางระหวางแนวคดของชาวตะวนตกกบพทธศาสนา องคทะไล-

เตรยมการเดนทาง I 27

ลามะทรงใหกำลงใจพวกเรา ในการจดสานเสวนาครงตอ ๆไปทกสองป นเปน

พระดำรทพวกเราถอเปนเกยรตและมความสขทไดกระทำตาม

การประชมจตและชวตครงทสองจดเมอเดอนตลาคม ๑๙๘๙ ทนวพอรต

แคลฟอรเนย เปนการประชมสองวน ซงเนนการพจารณาเกยวกบประสาทวทยา

เหตการณนนาจดจำเปนพเศษ เพราะเราไดรในเชาวนแรกนนวา ทานทรงไดรบ

การถวายรางวลโนเบล การประชมจตและชวตครงทสาม วาดวยความสมพนธ

ระหวางอารมณกบสขภาพ๒ และเชนเคย เมอการประชมสนสดลง ทานทรงเหน

ดวยทจะใหมการสานเสวนาครงตอไป และการประชมทดำเนนตอมานนกคอ

เหตการณพเศษซงไดรายงานไวในหนงสอเลมน

ดวยภมหลงดงทกลาวมาน เราจงไดมาพบกนในการประชมครงทส ดวย

ความรสกวาความพยายามของเรากำลงผลดอกออกผล และนเปนอกครงหนง

ทเราไดมาอยทธรรมศาลาหนงสปดาห การเสวนาของเราลงลกไปในอาณาของ

การหลบ การฝน และการตาย เพอนและผรวมงานทนงอยกบผมคอเจาของ

เสยงทมคณปการแกเรา ซงผอานจะไดยนเสยงนนสะทอนอยในหนงสอเลมน

และเชนเดยวกบทกครงทผานมา ตปเตน จนปะ กบ อลน วอลเลซ ทำหนาทเปน

ลามไดอยางดยง

คงจะเปนการดยง ถาเราจะเรมดวยสงทนกปรชญาเรยกวา ตวตน ตาม

แนวคดของชาวตะวนตก ผมจงขอเชญชารลส เทเลอร เขาประจำท “อาสนรอน”

บนเกาอนวมถดจากองคทะไลลามะ และเกาอตวนจะมผเขารวมประชมผลดกน

มานงในวนตอๆ ไป