ڕۆژنامهی سهربهستیی ژماره ٠
DESCRIPTION
ڕۆژنامهی سهربهستیی ، خاوهنی بڵاوکردنهوه و ئیمتیاز دیاری پهروانهTRANSCRIPT
ضرتبغبذیبثراثخێربتیکبکعبرفثبجبییبکردخۆغحبڵیخۆیبندیذارپێػبذا،کۆثکضرتبثا،کرپێػکظکردیکرتپێبضیکنالیغبذیپبرتینیجراڵنضرپبرتکیبکبرچبالکییبئبراضتیکبکعبرف
خنکثبثتێکیکرتپختنضرکردضتبثگػتیڕۆژاڵتیکردضتب30پبغبنالیثڕێسکبکعبرفثۆيبیثتبیجتئبراضتیۆێرایپبرتینیجراڵکرا،غبذیبثراثچذیپرضیبرپێػیبرکۆثکیبگروکرد،نالی درنکۆثگرگیێاردپبرتذاگنێکثبثتیگرگپێذیدارثچبرضیگنیکرد
ۆیرایپبرتینیجراڵیکردضتبندرێژیدیذارکدابپیبیدۆضتبیتیخۆیبثۆپبرتیضرثضتیی. الیغرۆڤکراڕایبگیبذکزۆرگرگپێذییکببثرداوثێتزیبترچبالکتذتۆڵیثکی .کردضتبۆیکرد
یبکرابکبتپێػیبریچذیپرۆژکبریبثظخرایثرد ضتنالیکبکعبرفثبجبیزۆرضپبضیئڵیطتییخۆیبثۆئپرۆژاکخسيتثيبفیيرۆفدکب تدڕثڕی،پبرتینیجراڵیئيریکبئایعثپڕیخۆغحبڵییئبيبد
نیککبتژيێریغبذیپبرتینیجراڵیئيریکبکبکعبرفثبجبیثپڕیڕێستبغێیدیبریکرایخۆیثڕێکرد.غبیبیثبضککبکعبرفثبجبینضفریثۆئيریکبچذیدیذاریدیپهيبتیگرگیدثێت
.بذیڕاگیبذیپبرتیضرثضتییکردضتب
http://www.psk2006.org
پارتی و سو ربو ستیی پارتی نێوان دیداری.چوو بو ڕێوه واشنگتۆن لو ئو مریکا لیبراڵی
.داده مو زرێنرێکردضتبضرثضتییپبرتیتێکۆغبیخثبتضبڵددای
ضرثضتییپبرتیپبرت،ن کردضتبخڵکیکردیپێػازیکردضتبڕۆژاڵتیالایثۆالاڕێکخراێکیثڕیبریذاکردضتبالایڕێکخرایدايزرێراینسیکضرچبیکی.داثزرێێ ژيبرین. کردڕاضتپػتاڵیبئوکردضتبضرثضتی
ثاڵزیبترزایبریدا(1) کی . د
یكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنــــــامهی
و گارنر جای نێوان تو لو فونی پێوه ندی دیداری عارف کوردستان سو ربو ستیی پارتی سکرتێری
.یباوه جان
خۆغحبڵیگبررجبیثڕێسکرتدابضییکنث،ئبغبیکثئيریکیکۆگریطیزایبریثپێذینثێتعبرفکبکنگڵتبیجتیدیذارێکیکنیدرثڕیجخۆی
نضفرێکیۆیثبثراکراثدیبریککبتیئثاڵوکردضتب،ڕۆژاڵتینضرنثۆیرثێت،عبرفکبکنگڵحسریدیذارکیثیتایپێػبتثۆیبکب يبیثۆاغگتۆنعبرفکبکيبیغۆییثۆکبنیفۆڕیباڵیتینتنفڕێگی
جۆراجۆریثبثتیگنێکتنفیداپێذیینث،پێذییبپێکخنک15ددرا،ضرنثۆچیئبرابتئێرائبیذیئێراثذضتیکردکبیثدارپێذییکینخاضتیایگبررجبیثڕیس نسیکذائبیذ ثێت،پێکدیذاریبئسیک
ئیطتبئيریکبیبدارکبیجڕاننیکێکگبررجبیثڕێسکثبضغبیبی ئبپریهیی21 .کردئيریکبیکۆيبریضرۆکۆێرایتیاڵتذازۆرنبثرا،ثبزػطت
پێػترربئێراق،بتيدیکبرثبریثۆئيریکبضرۆکیۆیریک2003بکبتڕايطفێهذدۆبڵسیکیدۆضتێکیث،ئرزیاییریضتراتیژیضرۆکیثغێکثرپرضی1991 ضبڵینئيریکی،جێػیئرکبیضرۆکیکثبثراجێگری
ضرثۆثثبغرکردکبیگڕایثرپرضیربث،کذاغڕیکبرثبرینکک2003 ضبڵینکبثرا،1991 ضبڵیثکیئبارناتخۆیبزێذی
کردگنیسیکیزۆردۆضتێکیثتث،ئێراقنيبیکثۆثۆظدثهیجۆرجۆێری.تبڵثبیجالليبوثبرزایيضعدکبکثڕێسانیکنرتبیجتث
رثۆثرداوکئيریکبئزيیخبکضبیتیینیکێکگبررجبیثڕێس.دکرێتپێڕاێژیئيریکیپرۆژیکیپالگۆڕاکبریی
گبررجبیێاتنفیپێذیکردضتبضرثضتییپبرتیضکرتێری
.ثبجبیعبرفعبرفثڕێسضفرکیيیبین
پبرتیگػتیضکرتێریثبجبیاڵتثۆکردضتبضرثضتیی
دیذاریکئيریکب،یکگرتکبیبداریکضبیتیچذینگڵ
نیکێکیبث،پێکئيریکیکث،گبررجبیثرێسکضبضییبرینڕاثردییڕۆژی
ن140 يبدیکرککثتبیجت
ضیبضیڕۆژبيیکی تی،ضضرثک.ش.پڕاگیبذیبذی،گػتییی2708 جۆزردای.0 ژيبر.دکبتدری .کردی
یزایی،ضکرتێریگػتیپبرتی2008یيبی8یکردیثرايجرث2708یثبيڕی18ئيڕۆضرثضتییکردضتبکبکعبرفثبجبی،نضرثبگێػتێکیڕضینالیپبرتینیجراڵی
نالیثڕێسا کرد، ئيریکبضردایبذیگػتیپبرتینیجرانیناغگتۆیپبیتختیئيریکبئبذرداڤیصثرپرضیگػتیکبرثبریێۆتییئبیطتیپێترضکبرگێریبذیگػتی
. پبرتینیجراڵناغگتۆثگريیپێػازینێکرا
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(1) الپهڕه
پبرتێکیککردضتب،ضرثضتییپبرتی.کردضتبضرثضتییپبرتیضرکردایتیئذايیڕحبیئیةکبکثریسنگڵ:ضرثضتییژبيیڕۆ وتوێژیرینبخۆضرثخۆییثیرایخبپۆلکپۆلثردزۆریرڕاگیبذ،خۆیدايزراذی پێػضبڵ٢ نضرثخۆخازتیی اڵتد
پبرتثوپێذییبثبڕیب ثثیردرێژداثيثضتیی ضرثضتییڕۆژبيیکث،ڕحبیئیةکبکتێکۆغراثرێسنیکێکگرت، تییر ک داثڕیبريبکضبیتییتییکب،بضبذی کردضتبنڕۆژاڵتیضرثخۆییثیرۆکینضرپێبضیکثيثضتییضرثخۆيبڵپڕی
ک. ڵجژارد يبڕحبیئیة کبکثڕێستێژيبذانیکوثبضێی،پێکضبیتییکتب ژيبر .خسيتیب دێری پرضیبرێک چذ خارغێی ثدايزرێت؟کردضتبضرثضتییپبرتیکئۆیثچیئبیبکثکیپێدضتنضرتبثبئیةکبک ثڕیس .1
درثجڕوپرضیبرکبتبنيڕخۆوثبڕیثیرثتاىکڕخطبذوثۆنتبئوکدکوخۆغیطتىبثیرایئێزحتکبینضپبشزۆرضرتب.دکونێثیتبيبذ
یػبیکۆيڵگبێکذانجیبازڕێکخرایپبڕتثیدیبر. ثذياڵوجبرئثکوخبڵێکچذثئبيبژداپێعنثبغپێىپرضیبرتبذایکواڵيینخۆیضتڕاتێژیتبکتیکثڕێکخراێکرجبدێۆکڕاضی،ئبزادیثکۆيڵگبیئگیبذیثۆجیبازچبریڕێگثیجیبازثبڕیثیرثی
ئيبيکث،درنێکزۆرێذێکیبڕگیػثگیکثئبکبيذانخۆیبثسیکنێکضتڕاتێژیذانچتبکتیکذانچێذێکیبڕگیػيجبنیڕێکخراائوکبتێکیعکۆيڵگبیغئضیبضیفرگیثیثرزیػبیحیسثیفرئزقزایثیبکۆيڵگبێکذاينضرغتیئبندێۆکڕاضیثییػبیئيظ.ثکبثظکبریپێکخۆیبثکپێکئضنیضبنىڕقبثتێکیکۆيڵگبدانکثێتئیب
ڕضتڕاتێژیێکیتبکتیکغیعبرثضرثخۆ،خاز،ێچبالک،تییڕێکخراێکیثیکثڵێىدتاىپرضیبرکدااڵيین. کۆيڵگبیدایتبییکضرثخۆیی،ثبضیگنکيبدژيبینغروخۆفترشثێثک،غفبف گنیدڵیقطیئبراثێێت،تێکريبفیتریضروێنویکاکئویوبڕهحمانی .ڕاگیبذخۆیثیدایکنتییغفبفێثیرێکیککردضتبضرثضتییپبڕتیثۆی.ثزڕریالزوزۆرثکبت،کردضتب
پارتی سو رکردایو تی ئو ندامی ڕه حمانی ئو یوب کاک زێبو ر لو گو ڵ :سو ربو ستییڕۆژنامو ی وتوێژی.کوردستان سو ربو ستیی
درغینضرثخۆییکردضتبضرثضتیپبرتیچیثۆ .2.داب؟خۆیضتراتیژیکی
وضریػنک تریضرتبییضرثخۆیی،کردپێئبيبژجیبذانثکینێچبئگرئێ. تێکگلريبفیاتکي،زۆرکۆيڵگبیبڕێژیکضرثخۆاڵتیدیب
تێکیکيیهیدیبیکتبيبکضزار300 ننييبگێک3 ککۆضۆڤۆیاڵتیێترییػیبضرثخۆ
کردضتبیعگنی.ڕاگیبذضێڕثطتبنخۆیضرثخۆییپێع،سیکيیهی15 نکردضتبیعڕۆژاڵتیيیهی42 جوضر
ثێت تائبزادیثضرثخۆییذانيرۆڤکبنيثێجگ. دییذاژێرنکدگ، ضت فیذڕاڵیغییثاڵتێکذانکد
.ثژیکيیێککخديختبرییب حبکىغرتیثثکيیگیيبداو،اڵتندێۆکڕاتیعثی يیػزۆرید
یجبت ئبزری،فبرشزۆریئێرا،نثۆکات،دژیبێکیغبطیثۆی.کيیتکبیترثبقیکردکاتزۆرکردگنیثۆفیذڕاڵئێرایدابتینثراثرئبزاد
گنیگیػتیچبریڕێگبتیبضرثخۆییثۆی. زحتنکئبثریعضذیگغدێۆکڕاضیئبزادیثکردضتبگغثذاضرثخۆنتیبکردضتب،ثۆگریگزۆردابتدا
تبثکردیعثۆئیترئيڕۆکضرثخۆییکات.دضتێێت . کردضتبگنیحقیثرڕادااکبریێکیثڵک،يب
ضیبضیرێکخرایحیسةچذیکردضتبرۆژالتین .3تبئبیب،یثیب کردضتبضرثضتیپبرتیکئێ
رۆژالتیتریپبرتکبییبضرثخۆکردضتبێکیخازیبریئخازیبریکردضتب ؟خاضت
خۆغیطتیثراپبڕتیکردضتب،ضرثضتییپبڕتینثێجگپبڕتێکیککردضتبیعضرثخۆییپبڕتیاتئێ
نئێجیبازیتیب.چبالکیثیبخازضرثخۆیینتیبثبڕۆژاڵتیۆیثئێکئیئاگڵ
تییجاڵێکیينچبالکیکردضتبڕۆژاڵتیگڕگروپػتیایکردضتبپبرچیپێجنکردضتبگنی
پیرۆزیثبضیکردضتبضرثخۆییپبڕتیثاڵو.دکیخۆوۆثیثنێررک.دکگرکردضتبیضرثخۆییکودضتخۆغیب ثێػککئباتکبیب،بتیدییاینێذ
کردضتبیعڕزگبریحیسثیرب.دخازوثۆئێغ،ئباتیکچبالککردضتبثبغرینخازضرثخۆییحیسثێکیکئێ.دخازوثڕێساظبثیرئثۆضرثرزییایئبات
پڕيبچڕسیکپیذیثراحیسثیپبرتردکگڵنیڵدابتغذانی د . ثجیسیکتریعنێکد
رۆژالتیتریپبرتکبیچبنکردضتبضرثضتییپبرتی .4تریپبرتکبیبنچذتبئێ،یێپبرتێکیکردضتب؟چۆگنیبنضیبضیتبپێذیبضرا؟کردضتبرۆژالت
رۆژالتیحیسثکبینتببکبریداایئیطتبکتببنکردضتبضرثضتییپبڕتیکئێ؟کردکردضتب
گڵنبضرایکردضتبڕۆژاڵتیڕێکخراکبیپبڕتکبریدایبچذگڵنیپیذیبزۆرثیب
دیڵدابتدانکردبثغیػب پیذیکدثیررثجیبازیثێثثێتيیبگڵنزیبتريب
تێکککردثیکغرتێکثث،ئبیذۆنۆژیبێکرینئێکئایعبکبری،ثبثتن.ثبض د
کۆيبریڕخبینضرضریييبيبداوچبالکڕۆژاڵتکضرغتیزۆرڕژیی،ئئۆپۆزیطییييبئیطاليیثکبکبریداایئێنئاخۆیبنائێئگر
!ثکییکتریبکبریتایيجبلپێیثکپێیطت
کبیکیپبظیچکردضتبضرثضتییپبرتیئیةکبک .5ئبیب،بتداثدایضرییب،ترکیعیراق،ئیرا،کردضتبتریپبرچکبیيفرااثرئێخثبتی
کردضتب؟رۆژالتیثۆتبییجتیبدگرێتثخۆيبضرثخۆییثثبڕيبئێپبغبثبثتن
پێبضداگیرکریتراڵتبییبخۆئێرایداگیرکریثجۆرێکیچ.کردضتبیتیببکیۆیثئێ،پێکردئبيبژوضرتریعنکپبغب
نوئذايکبثیکردضتبڕۆژاڵتینغبرزایبتئێچبالکیکرا،داگیرکردضتبینڕۆژاڵتپبرچی تبیج
کردضتبیپێػرگیثخۆيبثاڵوکردضتب،ڕۆژاڵتیثزایگر گرکردضتبیکثارێکذارند ثکێت
نڕۆغبغفبفڵێطتیئێ،ڕغيترضیدژیغۆڕغێکیيقبییقرشپػتیاییثراثریذا
.کردضتبپبرچکبیيناڵتکيبیداگیرکرای
کردتیکترتکبی،تیفرالتێکیئێرا . 6رێکخراایحیسةئنگڵچذتبئێژێردضتئایع
ئئبیب،یپێذیتبدکترتکبیێرایتیکدرغییچیبثذضتتکبیالیبیپبرت
پبظندکجیبثنثبشیب،ڵگرتضرثخۆییب ئێرا؟ئیطتبیڕێژییيبیضتکبیتبنثڵێ ڕێکخرایچذئێراذابثذ
خۆیبئحازثۆضرثخۆییداایکخازضرثخۆییپبڕتیکئێ.دکیتذئبزرثبیجبثنچطتبخازیضرثخۆییڕێکخرای3 ێڕایکردضتبضرثضتییدیکخازایضرثخۆییپبڕتئگڵنبثیريبکردضتبی
ۆیثداترکضبزداثئێرابثذضتکبیتثرێکی
ضردکردێڕغیبکئبزریکضبێکیالینگرفتێذێکڕێکخرایچاررئێ،بڕزایتییػبذایثۆکرد،
ئیترئێظ،يبیداثيبیثردانکردضتبی! کردئتۆیبکبرێکیئایع
7. یچنئیطتبتبکردضتبضرثضتیپبرتیکئێئگر؟کردثغذاریتبکردضتبییبئێرایثریکی
ی؟تزیحبتێکریثبندتایکردثغذاریتب ثذوضرداپرضیبریاڵيینثڵێ . کردپێئیػبر
پبڵدخبتخۆیپبرتێکردايزراذیضرتبین .8ثضتێتپػتیبيزثی،یبضیبضیئیذۆنژیکێکی د ثنداثرێژێتپرۆگرايێکثتاێتئیثۆتیئۆرییک ڕێگی
ضرثضتیپبرتیکئێثگیێت،ئبيبجکبیثخۆی ؟ئیذۆنژیکێکیچپێڕیکردضتب
دثضت؟تیئۆرییکثپػتیبضرثخۆییتیبثضتیچثپػتبئێئبیذۆنۆژیک
. يثضتبگنکيب جۆربکردضتبذاکۆيڵگبیبندیبرێڕایئێدثضت،پێپػتیبخڵکثبئبیذۆنۆژیئبیی
ضێکاڵرپبڕتێکیکخۆيبخڵک،ثبڕکبینڕێسگرتفنطفنضرخریکیئێتێئۆڕیعک.دکیپێبض
بثریثبضئوتيبیثدکیکبرنیجڕانیطتیثیرۆکیێػتبئيدیبر. کردضتبضرثضتییپبڕتییکيیکۆگری
کینیجڕانیسوئێکیيببیث پبڕتکيب،تبکتیکیدرثثذ،پێدگیئذايبکۆگردانکیدریعثاڵویجڕێتکۆگرحبڵ ضتڕاتێژیبثشئێئێطتب. د دیبر
. کردضتبڕۆژاڵتیضرثخۆییئیع
درێژیبتيێکیکردضتبرۆژالتیپبرتکبینذێک .9ئێنکدثیئثیطتیگێجبرذێ،تێپراذ
قدریثئبفرتب،يبفیییجدیێخۆیدیکراضیپبرتبداضرکردایتینثغذاریکبدرێتثالاڕێدراپێیطت
ئضبختبریئضڵیتراتبیکیثیبثک،داحیسثبئێبتکێپبرتێکیکئێ،کۆضبختبرێکیحیسثبئخۆتبێانجیبازییکچیخثبتگۆڕپبیدگریکردضتبپبڕتکبیينڕێسئێدثی؟پبرتبدا
دیڵ ثثێت،گڕيبگروپیذیيیبگڵندێخۆیدێۆکڕاضیثبثتن!ثتدژکغرتێکنيرۆڤکپێیطتفرگدێۆکڕاضیکثڵێىدتاى
پێدضتفێرگنحیسثکبیػذاێنثکرێتفێريذاڵیربنپێیطت. حیسثکیکيیکضیدگبتتبدگبت
ثگیرێتتذجیبکنتریجیب،ثیرینڕێسڕێکخراێکذایکترثۆچیثیرحريتییبڕێطپێکتيرۆڤکبربحیسثکیئضبضبيیگڵنثۆچکیئگریعثگر،
نپێیطتکضئئایخێذ
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(2) الپهڕهیكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنامهی
دا پڕێطیپئي.ڕاضتێتکبتئتبثکبتقطکۆگرثێتخۆغبرب.ثگیرێچبنپێیطت ثیفێرد ڕخنفرگثئيبکبتێک.ثیڕخگریعرثگری
ردکێتڕێکخراێکذا،نیبکۆيڵگبێکذا کۆيڵگبیئکدالینویکترالینوحريتیبيرۆڤکبپێػکت
ثبڕیبخۆثئیعتیبدضتیحبڵتدانو.پبڕێسرایبضب ثخۆ نزاڵکنتریثکنترئوک. ضردچێت
کۆکبیڕێکخرابنئێککێػبیئوئجبرکۆيڵگبدا،ثخۆدضاڵتیعغڕیبثدپبتثیغبیذیکردضتب
ثژبیعالیعکضبیبيێێتخۆ یکيیکضبید. ضرکردایتیێدچخۆیبڕێکخراکب
دیبرتیپبرتێکیکزۆرترکردضتبضرثضتیپبرتی .10يغکیهیکردیثۆچبرضرتبثربيتبئێئبیبدکێت،ثۆثربيتبیب؟یکردضتبرۆژالتینضیبضی ئیذار؟یکۆياڵیتیعيغکیالتیثردیثینکردندثێتکۆيڵگبێکضیبضیيغبکیهیدرگیریکپبڕتێکرثۆکدثێتبچبرخۆثخۆردگرێت،ێسکۆيڵگبیدائب
ثبضیضراڵيینر.ثذاتڵکۆياڵیتیکبیعکێػتێکڵکبچبریئێکاتکرد،دێۆکڕاضیبفرگی گرفت
ئبڕادکێػرێی،یخۆيبدضتثثجی،کۆياڵیتیکبیعثجێت،جيبریثیێتکڕێکخراێکرثێػک. گرفتبزاێت،ثرپرشثکۆيڵگبکیگرفتکبیينخۆی گرگد
پێدرضتتبکتیکیثدرضتذاکبتیندرضتیاڵيیکئیيک،ثکبتقڵتریکثکبت،چبرضرکێػکثێت
خڵککثێتڕێکخراانکردضتبضرثضتییپبڕتییادارو!ثکپێتایيتبی
وکبچذێککردضتبرۆژالتیثبکرین .11کییاپێتبئبیبئبزری،ترکیوػتجێداتێکردی
ڕێگچئێدثێت؟ضبزنێگرتریيغکیالتیدادابتنئيغکیالتیکردیچبرضرثۆگجبپێچبریکتب
ثرچبزۆرئبزریکبپباخازیبچبنثێػک؟بچبئوکدرێژدرضبڵیبێکیئێرایعدضاڵتذارایدکێتغڕثکئبزریکردڕۆژکبنڕۆژێککدابپالیب
خبکینزۆرثغێکیکئیگرگئیثاڵو.یکتردژینئيبػیئبزریکراتثبکرنکردضتبڕۆژاڵتی
نچئيڕۆدانچکپێیطتئێثۆی. حبغبڵگرچبرضرتێژثکێػبئوکثذیڵێکيدابتغذا
بچبنخۆیيبفکبی نڕۆژاڵتیعکردیگنیثکرێکایپێىيتێژدایدوچبریڕێگ.بگزرێتاتیکگرتکبتڕێکخرایحزریدخبڵت نیئێبچب ئخێڕێژیثێثگبثگبپێیطتثردکاليرزکبیثکرێتچبرضردابتدانگرفتظنڕێسدکالرداترداثذرێتئضنیخۆیبيێژییغێێکی!ثگریکتررێی
؟ضکالرپبرتێکیکردضتبضرثضتیپبرتیئبیب .12ثبڕیکضێکاڵرڕێکخراێکیکردضتبضرثضتییپبڕتیثڵێئبییکبیينڕێسیدێۆکڕاتیککبپڕطیپيث
کردضتبڕۆژاڵتینئڕۆئێ.دگرێتکردضتبیعگنیيیهیبئباتیدگکات،ڵکردضرثخۆییبغیعبری
ئبنثرزکردۆتتێژێکچیيثکردضتبیب،یثیبثبڕێکثیرجۆريکردضتبیظيیهیب
پبڕتیبنثبڕێکیػثیريثتێژێکیعيثۆیثێتجێگیبئێدا ضگریثکڕێکخرائودتاد
. ئبڵیکردضتبیێکيثۆئێثبغیخۆیب،ئبزادیخازی
13. کردضتب؟یکبیئیطاليیحیسثدڕاچۆئێڕێکخراێکيدێۆکڕاضیذانکرد،ثبضىپێػتریعکرثێتچبالککخۆیتیئالیالئوثێيبفییثۆی
ئبییکبیتريکئیطاليیکبیعڕێکخرا.ثکبتچبالکیپێپرخۆیبثبڕیثیرئبیییثۆیبئبیذۆنۆژیبکبیتر
، ثڕێگرثگردێۆکڕاضینڕێسئایعکغرتێکثثذفیرقییئبیییتیژیتذرب. دیککضبین
.ثذرێتپێڕێگبیبثێجۆرێکیچثفذايیتبنیسو
14. ثڕایث چتریژێرندتایکبئیطاليیپبرتئێ؟ثێدضتکردتییکبیتایتیيبفدائیطالودضاڵتیکیثۆیثێت،ئبییکبوبکبتفرقجبئبیی ث
دتاێتکضرکیکبخبڵنیکێکثێت،دضتر. دڵتندیجیبییثکبت،پێبضدێۆکڕاتکۆيڵگبێکی
ضاڵتذار،ثکئبیذۆنۆژیبێکئبیی ئبکبيکیدثۆدضاڵتئیحبزرثردێێتخغزۆردیکتبتۆڕیتێکی
نضتبنییسوکيێژدا،نزۆريب.ثبتثرکشئبیذۆنۆژیبکیچۆککۆغۆڕی ثیريیهیبچککردثبکرکۆریکثبدانئییبکردیطتثضرجیبازیکرائبزاديۆثبیمکبيپیترئیتێڕێتتبزکثبن.دثیرێت ڕۆی،درثبیب.رگرنێکڵکیبخڵکثدرائیجبز
کۆيبریئێطتبظئفغبیطتبنتبڵثبچیبنحکيتیثێتڕثۆيبثبغیثثکی،نیچبئێرائیطاليی کدئبیییڕێکخراێکیرکات.ثێتجیبحکيتنئبییپێیطت
دثێتدا،دضاڵتثگیػتثۆڵیکئبیذۆنۆژیکیخۆیبفتبثرکۆيڵگبئکثکرێتنێغکیخێرا
ثبتفذايێتبنیسو د ئگرثگیرێتنێڕێگبیخێراپێیطت!ڵاغێێتڕێکخراکپبڕنيبثپێیطت
15. تبئێ چۆئی؟یداریچکخثبتیثثبرتبچذجيبری؟خثبتیدرا
ثگیػتثۆکردخثبتیيێژدرێژاییثکردضتبگنیثرگیسکرد. کراپبغکػثبچبريیػظيبفکبی
ککرابچبردایثڵک،ثردچکثۆدضتیخۆیدڵیخۆیذانثرگریپبغکػحبڵتیندایڵگرێتچکدضتثکۆيڵکژیێکیچرگیس.ث ثڵکداڕیکرد
ئيکراکۆيڵکژیقرثبیثۆتکثکردئداییثبغتریخۆی خۆیدڵیثخۆیبیخازغڕکردکثڵگ
دثییکئيڕۆک. چکداتدضتی ڕێکخرابک،چکذاریغڕیکۆفڕيیغێثڕۆژاڵتیکبیع
تێکۆنۆژی،ئيڕۆک. گۆڕازيیعکدڵێتپێبئيخۆیزۆرئیرتجبتبتخۆیبکۆيۆیکبضیضرجويۆثبیمضتالیت،
کبتئبگبدارخۆیيبفکبینخڵکدتاێتخێراترچکنرب. ثکبتئبگبدارگنکیگرفتکبیکێػنجیبیعئێثۆی،ێسترثچکنزۆردیپهۆيبضیضیبضتی پێیطت
نوک ثۆرثگریکڵکغێثبغتریثێیبيێتۆدخثبتیثبثتن.ئبرزکبیبئباتثگنکيبگیبذیئیثۆدکوپێئبيبژیبزۆرضراکبذانيجيبری
فعبلیبئبکتیڤغێیثچجيبریخثبتیثزۆرثبڕوکجيبریکۆچیجيبریبڕزایتیخۆپیػبذاکی
ثێتکيفیکیغێیثچ دکبکبداخطتیددر غێیثاتگبذیسوغێیثخۆیبيبڵنبت
ثکغرتێکثثبغجۆرکبي.تیژیبتذ کرد!ثشثتێئۆریثشکثکرێ،
یڕژیئئێرائیطاليیکۆيبری .16 ئیرادینرێسکدڕذئبییییکيبیتیيبفیبگرێتئێراثذضتیگالی
دیکراضیئبزدیثثبڕیدکبتپبیيبڵتیکبثذضتیگالیبرزایتیگلندیتتب،ییيرۆڤيبفکبی
ثێتررثئۆرپبیکێتیئيریکبگػتیثئێرا ،د
کۆضیطتێکیکئێراداریدضاڵتضیطتیراضتیذان دێیتيپرضیبرکی! دچێترۆخبرثێذیێذیئژيبر نێرفیذراڵیکۆيبرێکیرۆخبئیطاليیکۆيبریئگرئیة،کبکدایچخازضرثخۆییحیسثێکیکئێث،جێگیرئێراذان
کبت؟ئدثێتڵێطتێکتبچیرئێرانئیطاليیکۆيبریڕژیییاداروکئییکورایثطپێردرێتيێژثزتر ضسای،عبداڵدادگبیپێیثڕێج
ئێئباتیئدیبرئجبر.رثگرتباکبیب کیئیثۆکبر،ضرثێتڕژیىڕخبیداێفیذڕاڵیخازکۆيبرێکی
زایزیبثئێراذاچێیچارنيبئێک تبد ثنگڵويبکيیدانوکئظثرنقبزاج،تیبژیب،پێکزۆریکپێػثباڵدضتیتیپێککردضتبگنیثۆثڕتیگۆڕێکیئبڵیچبثێتگجب
خۆیضرکیکیضتڕاتێژینکردضتبیعگنیثڵکبێێت،فیيثضتک ضبڵیبێکیدکێتدائێغپبڕتیدپبڕتێکیئێکئیثرنثاڵو. داديبخبتدرێژیتردر
رثفیذڕاڵیضیطتيیگریبئگرتیی،ضیبضیچضپبۆێک ئێکردضتبیع،ڕۆژاڵتیناقیعئيریث
کبینپبغکػتیب کردضتبگنیثۆخۆيبخاضتیڵێکیعيثڵکبکی، د ثبڕپێکراێسێکیککد
نتضیگیریکبذانگۆڕکبئبڵنيتبجێگبیخۆيبڵیيثیدخیمثغذارتکيبذاداڕۆژیی د . ثػکێیگنکيبقبزاجیثگۆڕکبئبڵڕتیکد
داکردضتبخبکیێنتیئبیییکيبیتیذێک .17؟ئادراێتچۆکردضتبضرثضتیپبرتیدژیکيبیتیبئيئێ،کردپێئبيبژوپێػتریعک ث
زایکردضتبخڵکی ئگر. یئێالیتبیجتییبڕێسیدڵێىدایيداثێتضرجتب گنیبڵێىکردضتبگنید
کردضتبنکدگرێتضرچبثبڕنئيخۆیکرد،ژییثیبتریعکيبیتیکبیکردنثێجگ د
خۆیبیبڕێسیيیبثۆی،ييبکیبیيبڵکردضتبثگرێتنێڕێسیبیبضبکپێیطتداڕۆژیػذانیئێالی.دثێتاظرثێػک
18. یچئیطتبکتبکردضتبضرثضتیپبرتیکئێئذايبیضرۆکچی،کگرتکگریکتب
ثردیثرێثۆضیطتێکچیئێ،یضرکردایتیتبدێ؟کبرثپبرتکتب
تێکۆغبيبگێکچذضبڵدکێیپبڕتێکیئێدیبرکۆفڕاطبیکثشئێطتبتب. یجۆراجۆريبچبالکییضرکردایتیبڵجژاردپێیثکۆفڕاطدانکگرت
. ثکبتیبضرکردایتییکیئێکۆفڕاطیعپێع. ڵجژاردضرثضتییپبڕتیکۆگرییکوثۆدکیئبيبدخۆيبئێطتبظ
بخۆییدێۆکڕاضیثثبڕيبئێضیطتيیعک.کردضتبيۆدێڕپبڕتێکیدێۆکڕاضیپڕطیپکبیپێیثری
. پێػدچی
زۆرثیک*(پژاک) ثبضراکردضتبئبزادیژیبیپبرتی .19کپ) نغبخیکککردضتبرۆژالتیکردییکبیپبرت
یب*(ک کۆيبریدژیداداریچکخثبتینئیطبتعبض،دئضکرتێریئحدیحبجیثرێسدایبدانوثاڵوئیطاليی،
ڵئێرائیطاليیکۆيبریرۆخبذیثۆئاکرایگیبذپبرت، پبرتئثرايجرکردضتبضرثضتیپبرتیضیبضتیبد
پبڕتیچدژیکرد،نێثبضىضرتبنکئێ.؟یچیدیڵچبالککردضتبنکیڕێکخراێک پێیثد
پژاکیعگڵنخۆيبئضبضبيیکبیبخۆییپڕطیپضتێکیخۆیبڕخئگردیبر.ثێتپیذیبدکیثبضینگڵیبفريیثثێتگڵیبنسیکبیتیب
.بثییتبثێکیچثبرنو کوردستان ڕۆژىو اڵتی دانیشتووانی ىو موو پارتی بو خۆی کوردستان، سو ربو ستیی پارتی
لو بێجگو .مرۆڤ مافی جاڕنامو ی بو پێێ مافو کانیان بو جێگو یاندنی بۆ ده دا ىو وڵ ده زانێت، و پرۆژه لو .ئو رمو نی و ئازه ری لو بریتین ده ژین کوردستان لو کو مینانو ش ئو م کورد گو لی
ىاوواڵتیی بو کوردستان نو تو وانو ی کو مو ئو و کوردستاندا سو ربو ستیی پارتی سیاسو تی وه ک کوردستان خاکی دانیشتووی کو مینو یو کی ىو ر مافی ده ناسرێن، کوردستانی
.ده پارێسرێت و ده کرێت لێ چاوی کوردستان ىاوواڵتییو کی
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(3) الپهڕه
20. چۆکردضتبضرثضتییپبرتیکئێ درارۆژالتییکبیکردیحیسثێدایبیئوئیػعبثیگڕێتئذیکردضتب؟ ثیبخۆظپێ،ئێضردئيطبڵیعپبریعبخۆغبیڕدادضتئنيڕخۆيببگنیحیسثکبپبرچیییکزرریثئيدرثڕی
زایکردضتبیب ایػیبدرشێذێکڕداائثاڵو.دیبضتراکتۆڕغێییکو،کئیئیعييبثۆتیبث
تایثێػتبکردضتبکۆکبیحیسثچارچێیجێگیرتێذادێۆکڕاضیب دایػبیبکئیديیعثث
یبکضبێککۆيڵک جیبیکۆيڵگبیپێثپێێتدحیسثکبیچێیچارنڵێگبخازیێثر
دراپێڕێگیبخۆیبذا نثنێبخۆغیبڕدایدضبڵضبڵیبیککبریسيبتبثێذێککثڵێىدتاىئبخریػذا
حیسثبیتیغینبغیکراثدرضتکۆکبذاحیسثبنێذێکتێکػکبئاظث،ڕضیتبیجتثڕۆژاڵتی
ث،گۆڕائبڵثپێیطتیکۆيڵگبکێبپێکگۆڕیبئبڵبنضیبضیتقییۆیثجرقکئيبثۆی
.کردضتبذاکۆکبیحیسث
21. دداتڕێگکردضتبژئۆپهۆتیکینيرجیئێثبریثاتبیکیثیبکردضتب،ضرثخۆییدڵتیکردیدرضتثۆونییڕێگرکردضتبژئۆپهۆتیکینيرجیتر درضتثرد
کردضتب؟ضرثخۆییدڵتیکردیضرثضتییپبڕتیکثۆخۆيبئێکثڵێىئضرتبدان
دڵتیثیدرضتثردوننيپرێکیچکردضتبثارێکذاينایپێببثییکردضتبذاضرثخۆیضرثخۆییثبگغیدڵڕاکێترشکێػثێثدتاییکردضتب نئبزادڕێفڕاذۆيێکیئێطتبکرئگر.ضرثذدگدڕضد80 نزیبترغکثێثکرێت،کردضتبڕۆژاڵتی ث
،ضرثخۆیی د پطبنيبفیضرثخۆییترالێکیندضتیثخۆیچبرضیثیێتکتێکربتی دکێنگڵچۆکثکبتدیبریثۆخۆیخۆیثگرێتخۆیخۆغیطت،ایبضرگیریزیاجيبفیکئي.ثژیت
خطت،یکثۆزۆريهیڵیکژیب،پێکثۆپێیطتنوکات. ڵذغێتزیبدرگضربگرێتئچکثکردضتبئبثریػثبرین. یکێػيبثبر خۆغیدیکضرثخۆیاڵتیزۆرثۆضیکۆضۆڤۆنجبردیب
یثبرین. دڵيذتر ڕاد اری ڕۆژاڵتیکخێذريذئدیتئبکبدێیکێڕدکتۆرزاراثکردضتب
ضیبضیحیسثبیتیفرگیثبرینیتذینوکڕیێککوئگریع،یکڕیبکوکدیپهۆيبضیػ
دکرێت،چبرضرئيیعثجێت،دڵتتکداترثێتثبرثخۆیئيظیالیػیکۆيڵگبێکیکردضتبربثبضیئێرتب. کردضتبکۆيڵگبیثیێثزیذيببی
نيڕثاڵوث،بخۆییئبيبدییبخۆیی رکیثیئبيبد دخۆظپێیبزردژيبکثڵێىدتاىدراضێکبب،ککردضتبیدڵتێکیخۆیبکردضتبیگریدڵتێکیکیئيثاڵو.داثزرێتکردضتبثبغریرێیپبڵندیک
دژیناڵتچذڕاگیبذضرثخۆییککۆضۆڤۆظ،ئبضبییثبیخۆیضرثخۆییثۆاڵتێکيکرتیثێطتب دا
ضرثخۆییئبضبیثبتاێتثبداثێثکردضتبیعکتیئئیرادیئئبکبيذانثاڵورثگرێت،یجبت ڕۆژاڵتیيیهی15 ضرجونيیهییع10 ئگر. ددێت،ضرثخۆییبئێثڵێکردضتبی ێسێکیچئدائثراجرنبتاێت تبتڕاگرێت،خۆێئیراد
بڕاضتڕۆژاڵتینيئیثۆجیبیع،زنێسکبیدێتئبغتیبئبضبیصئبرايعضقبيگیریضتبثیهیتێت
ئو !ثێتضرثخۆیاڵتێکیکردضتبیعيگربێتپێکغتئدیبرژێئۆپۆنیتیکیثبرینپرضیبرکتبذااڵيین
ثکردبیثبڕاضتڕۆژاڵتینتێککڕاضتیکزاێتئيدیبظيیثیبعبو زۆرڕاثردغذاند
الینتئوڕگزیکژاذیجێۆضبیذثۆڵ ،کراداثظيێژدانجبر2 کردضتب. دراکرایداگیر
چبڵذراپیبیپێیثزایییی1514 اثێتپێىضبڵینجبرێک داجبرکراداثظعضبیکبضفیکبئێرایثیینثاڵتذا5 ثیین24.07.1923 ڕێکتیننيثرضبڵ85کرابداثظئودایگنئو. داثغکرانۆزاثڕیبریپێی
نثێجگرگیس،ئێطتبتبثگبتئبزادیثکداڵیداینگنێکيبداوکات. گیػتئبزادیثثبغر،نثغێککپییطتدکبت،ضرثخۆییئبزادیيبفیدااییبچ
ثیتضرداثگۆڕیئبڵبچئژێئۆپۆنیتیکیػثبرینئرزیعضردڵتیثێتیگرتری دڵتیکپێیطت
ثیبچکیژێئۆپۆنیتیکیگۆڕییالزيیئيثێتخۆیثچکۆنتریاڵتیچارخۆیبکردضتبضرثخۆیدڵتی
ڕۆژائێخۆغجختب!دثێترداالدکرثکردضتب،کردضتبگنیقبزاجیثگۆڕکبئبڵڕتیکغبیذیکردضتبثۆدڵتدايزراذیثرجیبپێػدڕۆ !ڵذێێتگب
ئیثۆضپبشگنێکئیةکبک .22 اڵيیثئبيبدپرضیبرکبب ثۆدکوحزيبدیکوپرضیبریي،ثذ
.تتبداثۆثفريخۆتبرفتئوثۆدکونێضپبضتبيیع ثخػیيتبثکد
بنکثڵێىپێیطتدکونێثیتبيبذجبرێکیتریعکرتثاریثکبتثبشغتێکيبتاێتيرۆڤتێژێکذاثکوثبضیبککردثێتثیرنغتیػىذێکدغێترب
کوئگرحبڵثرثثێت،نضریزێىحزریکبتدانوکیادارو.دکوالێکيننێجردداایدثیرێتکڕی
ثۆکڵکىثزایبریڕکردذێکتایجێتىتێژثو !ثضرکت.کردثێتثبشخۆغیطتئێی
ن9.5.2008 ثثرايجر2708 ثبيڕیی19 ییڕۆژیتبیجتضییبرێکیاغگتۆ،نکردیئیطتیۆتیالی ثثکردضتبرێیضرداثڕاکبیبچ140 يبدی
کضبیتیجراڵچذیثغذاریثزاطتیغێیکی.چثڕێکردیئيریکیڕۆژاڵتبضی
نثریسایکرنثثریتیکردضتبیثغذارثایکبککردضتبپرنيبیجێگریکرککیکيبلدکتۆریردكبیبچكبرثبری زیریئیحطبحيددکتۆر
اڵتنرێىحکيتیۆێریتبڵثبیقثبدثرێس رێىبضرایکضبیتیچذربئيریکبیکگرتکبی
ضرۆکیکریىجدیدکتۆرثڕیساکئيریکبنکردی .اغگتۆنکردئیطیتۆی
ۆیدۆکۆيێتیزاطتیثبثتیگنێکگرگداکۆثنثیکردضتبیۆییکۆيێژیضنبذیضرن
ثغذارکردضتبیبیئيریکیکردبضبیالینکرککپبرتیگػتییضکرتێریثبجبیعبرفثرێسکرا،پێػکظ
يیاکفريیثکۆفراطئثۆکردضتبضرثضتییضرثضتیپبرتیضکرتێریکۆفراطدانکراث،ثبگێػتئيریکیکضبیتیچذینگڵثبغیئبغبیکیکردضتب
غبریئبیذیثبضیکرتیعثکرد،پیذاکرددۆضتیدانئريییککردثئبيبژیکرد،ثۆئريییی ئبیذ
ثێتثڕڕزۆرکێػیکینگڵ کضبنثغێک،دضردایککردداایبکرددیبریعبرفکبکثۆکبتێیبفتری ئريینضرثبشزیبترئیثۆثکبتکبریبدپبرتینثێجگکۆفراطدانکثبضغبیبی .ثکرێت
ثغذاریبئیرایعکردضتبیدیۆکراتیحیسثیضرثضتی، . ث
بذیڕاگیبذیپبرتیضرثضتییکردضتب،
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(4) الپهڕه
ڕه یبێرنی باڵو خانو ی لو لو ئو مریکا کۆنگرێسی لو سیمینارێک واشنگتۆن
بو ڕێوه 140ماده ی سو ر.چوو
زایییی١٠/٦/٢٠٠٨ غيضێڕۆژیئێاریی٦ كبتژيێردێكڕاتیحیسثیۆرێژیكۆيیتینضرثبگێػتی
ككردضتبضرثضتیپبرتیپبرتیبڤذێكیكردضتب،كۆيیتیثرپرضی(ڕێجار )قبدرئحدزادثڕێسانپێكبتجۆرێژیكۆيیتیئذايیپژيبێكبكپطكۆرێژیدێكڕاتیحیسثیۆرێژیكيیتیضردایپطك،
نالیۆرێژكرداڵتیپێتختیئۆضهۆینكردضتبیبكۆيیتیپیذیكبیثرپرضیقبدریخضرثڕێسكبكنێپێػازیبثگريیكردضتب،دێكڕاتیحیسثیۆرێژی
.كرايیا،فذیثخێرێبیپبظدایػتكدا،نضرتبی
كۆگریگرتیپیرۆزثبییكردضتبضثضتیپبرتیڤذیثۆثئباتضركتیبیایبثراكردنحیسثیچاردیب.خاضتخثبتیكردضتبڕۆژاڵتیتبیجتینثبردۆخیثبشپبغب.داكراكردضتبداگیركراینثغگنكيبخازیڕزگبری
سیكنێكنزیبترثبشثبضكدادیكینترێكیكردضتبڕۆژاڵتیێسكبیكردیثثبكبریضرثضتیپبرتیۆرێژیكۆيیتیڤذكیكرانپێبدا
ییكردضتب .درثڕیبكبریكثۆرچغخۆیئبيذ
ثدايزراذیخۆیبخۆغحبڵییالردكپێذیدانخاضتیایبدرثڕیكيیتیدئێاپیذی
.ێسترثكرێزیبترثئپیذیبڕزايذییجێیخبیبذژيێرێكیكبتسیكیضرداكۆرێژیكۆيیتیداترڤذكی.الثردكخۆغحبڵی
.ڕێخراثڕێسثكردضتبضرثضتیپبرتی
ئبيبدکردیبغىيحيدی
كۆبونو وه ی نێوان كۆمیتو ی نۆروێژی پارتی سو بو ستی .كوردستان وحیسبی دێموكڕاتی كوردستان
وێنویکاکئویوبڕهحمانی
عارف کاک کوردستان سو ربو ستیی پارتی گشتیی سکرتێری لو گو ڵ ڕۆژىو اڵت 4 ماڵپو ڕی وتۆێژی. نهکردووهئێمهلهگهڵبهرهیانباسیحیسبهکان:باوهجانیعارف .باوه جانی
ئێرا،کردضتبیدێکراتیحیسثیبدثرکیکبیکێػجرگینپێع،نضبڵدنپترتێکۆغریکۆيڵێکالینکردضتبرۆژاڵتیثۆضرثخۆییدرغیثکردضتبضرثضتیپبرتی
يڕنپرضیبرکۆيڵێکثاڵيذاثۆ.ثدێکراتحیسثیئذايیثغێکیبکدايزراضیبضیئێطتبنکردضتبضرثضتییپبرتیثربيکبیپرۆژپێذیکبئبضتیدايزراچۆیتی
ثبجبیعبرفرثریپرضیبريبکۆيڵێکدابتدا، ئودايزرایضرتبینرککردضرثضتییپبرتیضرۆکیبیثکضبیتی،دیبرترییکوکضیکرێکخرا تێکۆغبیکردضتب
دادرێژخۆیضیبضی .پێذ
ثضرجذا:پرضیبر ثۆخۆغتنایککردضتبضرثضتییپبرتیدايزرێراینثغێککثچذتبکردضتبضرثضتییپبرتیدايزرایث،دێکراتحیسثیئذايیپبرتکدايزراینثر
ضیبضیکبیيبيڵجۆریگػتیضیبضتیئبیبث؟دێکراتحیسثیبخۆییکبیکێػثريیضرثخۆییدرغیثکردضتبضرثضتییپبرتیدايزرایضرنتئطیریحیسثئرێجرای
؟ثکردضتبیرۆژاڵتیحذکبریسکبینپێػترکردضتبضرثضتییپبرتیدايزرێریئذايبینثغێکراضتیکی: اڵو
پێػترکدیکظکضبیضرثضتیذاپبرتیدايزرێرایئذايبینێرب،ثتێکۆغبیباڵتبخۆین ضرثضتیپبرتیدايزرێرایزۆریثغی،ثکردضتبیدیکیپبرتکبیئذايیاتبیث،ثضیبضییڕێکخراێکییچثپێذیبپێػترڕۆغجیر،ضرثخۆخازکضبیدژیحیسثێکیچنجیبثیبئیػعبةکردضتبضرثضتییپبرتیثیدرضتثهێیدکرێتدیک
ێب،ثروبئيێذیکضیبضیکبالیێرکبثریبکۆکیثڵک،ث ثکردضتربدضرکیبذریکردضتبڕۆژاڵتینضرثخۆخازیثیرۆکیکردیئبداثۆيێژییخاضتی
.ثضرثضتیپبرتیدايزراذیکبيیبگڵنپێذیتبئێرا،کردضتبیدێکراتیحیسثیبثبڵکبینێکجیبثیداین:رضیبر
حذک؟یبحذکب،یسیکترنێتبپێذیکبئبضتیضیبضیثبرینکبيیبیبپتترثۆدۆضتکردیپیذاپێبنبيبێرگیسکردضتب،ضرثضتییپبرتیضیبضتیکئێ
چۆخۆیبکدگریالیێکينڕێسئێ،دیکالیێکیدژیثالیێکثۆضگثیپبرتکيبحذکب،ثیداثظیبکۆينثیداثظقیراینچدک،پێبض
ڵبحذک،کئایعدبضیحذکبکحذکبئێثبڵ2 ثضثبرت دانیاداری،بتئێپێػازیثحذکزیبترثاڵوثی،سیکالیردنگڵ
پبرتیدايزرێرایثڵێیدکرێ .ثێتگروپێذییکببحذکبگڵندابتدائذايببنجگرافیبییجۆراجۆرییچذتبثکێکردضتبضرثضتییگیپبرتکتبذاضرکردایتی ؟یر
نثیرۆکیئو2003 ضبڵینر: اڵو نێکذادایث،گاڵڵخۆيالیاوکبرکردیزۆرثداداچێکی تبيبینزیبتر،بثیریکۆکردیثۆثرد
ریبخۆننێبتبثیرێکیچذتایى،2005 ضبڵیکۆتبیی ثبغریاڵتدحسریئیترێتیکۆثیچذیپبظ،کۆکيگرگپرۆژئثۆکردضتب
ریبخۆبثیراینگڵ اڵت،د نایرچذکثبڕئضربتیچیبثێتثاڵوکردثێ،ئبيبدخۆيبتاێػتب ثێکڕیبکوثاردانذێ
ڕاگیی،کردضتبخڵکیثپبرتیدايزراذیيژدیداثڕیبريبثخی،دایدیک ئپبرتیدايزراذیڕاگیبذراێکذانکردیی2705 ڕێجذایی28 ات17.2.2006 نث
زۆرنگڵکبردانضرتبی.ڕاگیبذجیبکردضتبخڵکیثکردضتببضرثضتیییپال زگبیپڕپبگذ ثۆ،ثیڕثڕکردیعالیییذێکيخبثئیتالعبتد
تبیجتکردضتبضرثضتییپبرتیگایبکدکردینضرئیبپڕپبگذیپخۆغییثثاڵو،یینگڵذادیکیبچیکییچخڵکیکريبغببچیثئذايبی،کردضتبییپبرتێکیکضنبذیدايزراذییڕۆژییکونرکش
ئیالو،يریا،جاڕۆ،،ضکريبغب،بچکبیخڵکینبتجپێکدايزرێری کنکردضتبضرثضتییپبرتییکيیکۆفراطینرب.ضردغتيبثبد،
رنۆییضرکردایتیئذايبیثضترا،20،1.2008 کڵجژێردرا،اڵتبخۆیدرینکئایاتکردضتبضرثضتییپبرتیۆیضرکردایتیئذايبیبی د
نضبیتکيبنزۆریػیبثغێکیێیبکرا،ئبغکرادژیکردضتبڕۆژاڵتییجیینێبضێذرا،ضبیتکب(کشپضرکردایتی) ثغی بچکبیخڵکیدثبجبی،ضالضیجاڕۆ،کريبغب،.ضردغت،ثۆکب،يبثبد،يکریبئیالو،
نڕضتببچکبینیذێکنبثیریػبربيریا،،ثب،ضرايب،یثبغتریئيظ،ی .ضرثضتیپبرتیثیکردضتبیثۆثڵگکردضتبضرثضتییپبرتیگػتییثرپرضی: دڵێىقطکبیػى،کردیراضتپػتثۆيبثبدیات،يحيدقبزیپێػاغبرکیثیدایکنکردضتبثبغرین
ذاپێذییکبیثرپرضی،ضردغتخڵکیئيریکبکۆيیتیثرپرضی،خۆڕاگر فیهخڵکیۆریژکۆيیتی ثرپرضی،ثبیخڵکیئرپبگػتیثرپرضی،ثبیخڵکی
.کريبغبخڵکیضیذکۆيیتیثرپرضی،ضردغتثکردضتبضرثضتییپبرتی کردضتبیثتییزیبتردابتدانکردثی ثێت کردضتبغبرکبیضرتبضرینڕۆژاخۆغییثغببزی،يبیید
.دکرێتڕیسکببثپێذی
ڵێىراغکبا کردضتبضرثضتییپبرتیئیثۆثژێراژێرڵیپالزۆرکدکردضتبضرثضتییپبرتیئتب،پچڵکرايیبخۆغجختبثاڵوپێگرێت،
کردضتبڕۆژاڵتیضیبضیپبرتێکیکداجیبیێذیزۆرنکردضتبن. بضراتبئێطتبتبکئێ:پرضیبر کێدچێثڕێچۆپبرتکتبکبرثبری،گرتکۆگر
؟ڵجژاردضرۆکثتۆیپێکێبینبيبێئیۆیکغی،ثضتکۆگريبئیطتبتبئێڕاضت: اڵو
نخۆئیطتبظ،ثضتیکيبکۆفراطی20.1.2008 نثاڵوثکی،پنکۆگردایثضتیثۆئبيبدکری دايزرێریئذايبیالینضرتبني .یکوکۆگر
کراو،دیبریکردضتبضرثضتییپبرتیکبتیضکرتێریککردضتبضرثضتییپبرتیتبکردضتبضرثضتییپبرتیضکرتێریکيدگتێکڕایثیکيیعکۆفراطین
کبرکبیکردیداثظغێییکوکۆفراطی،کرايدیبرییکوکۆگریثضتیکۆفراطییبضبکبیدثضرێتیکوکۆگریتبات،کرددیبریکردضتبیپبرتیرێگبخۆییکيیکۆگریثرکردضتبضرثضتییپبرتی.دکرێتپیڕییکوثۆثربيیکتبیچئبیب.چبالکرۆژئبادااڵتبینتیبئێئێطتبظتبدثڕێ
ثککردیثۆێکردضتبرۆژاڵتیضرکبینیسیکجگرا ؟یکردضتبثبغرینثبرگب
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(5) الپهڕه
یثرئێراضت: اڵو ئێطتبظتبدثڕیرێگیکوکۆگرئظڵیثاڵوثرچب،چبالکیکببرۆژئبادااڵتبین
ی د ثثێ،ثبرگبيبثککردضتبثبغریند خۆغیینچضبڵدا2 ئويبینئذايببژيبریکثهێىدتاىرنچبخۆ ثزیبدثرڕۆژاظکردزیبدیزۆردریئیندڕا، ،ثگرگبچبالکیکبرزۆراڵتد
ئرپب،ئيریکبیکێتینگڵدیذارکببثرچبيبیچذینثغذاریبئرپبیدیکیاڵتیزۆر،کدا،
ثبظئبضتێکیتبتایيبێۆتیی،گرگیکۆفراطینثگیی،غۆێبثکردضتبڕۆژاڵتینضرزایبریبخۆیثۆئێ،کردکبرزۆريباڵتیعبخۆیثپێذی
درینخڵکیکۆکردیڕێکخطتضرقبڵیزیبتراڵتثخۆيبثۆئێکردضتب،ڕۆژاڵتیثۆضرثخۆییثربيی
ۆکبرییذێکۆی نثرثاڵيبچبالکیثڕیبریتبیجتییغبرکبیزۆرثیندتایئێظدب،دااڵتبخۆی
تابیئ،ثاڵکیضرادیضیکردضتبڕۆژاڵتیبخۆیندڵطۆزيبتێکۆغرکضیزۆردثیی،داخۆيبن
چییبکردتزۆريبفزێکیخۆغییث،یاڵتضرقبڵیضرثضتیپبرتیاڵت،بخۆیڕۆغجیرایخۆێذکبر
دزگبیکیێبیدضتث ث،ڕاگیبذێسیث تبداخئێثيڵتیبکردضتبثبغریندضاڵتذارالییئیطتب،ثکیکضیگییبيقرکردضتبثبغرینکدا
ئێثکرێت،کبرئبیبضبییثبکرێتدرێتڕێگبظکاو ثثبغرندثیيقڕضیگکردیڵینثرد
نئگرالیێکرکییيببثئظیبضبیی،غێیکیکردضتبیحیسثێکیئئیترثثکیضهێبینێرنێضبڵچذکئایبزاى،داثڕاکردضتبنییثی،درنێیئێێبدضتثيزیبضرکتێکیچيبظئێکردڕزگبرکردضتبیبڕۆژاڵتیخبکێکیثطتچ
نثتێکپێذییجۆرئ.کردضتبثگیثێتتایرینثێیپێکیبخۆنگڵکردضتبثبغری زۆراڵتدثۆکبرپرۆژیثیػییئۆردگبژیبیيخبث،ئبضبترککردڕۆژاڵتحیسثکبیزۆرثینایکردضتبڕۆژاڵتی
ئظثج،نێکذاثڕاثنتقیراتغیداخثبئۆيیذیداگیرکرانێیضرخطتتغبدیثسی
ریخطتتخيجبریػی ،کردضتبخڵکید
ثبغریندارێگیبپبرتییکێتیکتت:پرضیبرداییبريتیتیبثرگرتئوئبیبدايزرێ،ثککردضتب
کردیداثیدارایی ثبرگبثک کێػیکییبدگرێت؟دایئبرانضیبضیی
داایتیبئێ،کردئبثریبیبريتیداایئێ: اڵوایپێێبکشزۆرثبغر،نکرديقڕيبکردیيڵتی
ثێت،يقڕيبکردضتبثبغرینبيبێخۆيبثۆئێضرثضتییپبرتیثیکبرثدضتپێعيبگچذئێثاڵو
کردضتبثبغریدضاڵتذاراینگڵيضنيبئکردضتب،ايی،ئیطتبظتبکردثبش حکيتینداايبئێثردثێ،ضیگيبیػتبکيبذاثبغرینکردرێىیذێکنثرگایبکئیداتئێیبثکاڵيێکتیب
ئبتاجبڕێککردضتبثبغریثتبیجتیۆکبری،پێيڵتيب ئێدیبرچبڕای،رئێظئاثذ
بچکدانکدکیبنثبريرجلئيدرکیاڵتبیکێػیچذیۆیثئایع،ی دراضێ
درگیر، دیکالییثڕێگبچۆکثیپێذین درااتث،نێپێػترالیبئکئیاڵيکیث،نێثبرگبیبثکرێىحکيتیئیپێعراپریپێع
خۆوثۆي. ثيۆڵتیبئپێػتردیکاتبێکیث،ثضیبضیعالییکشیذیكککتثرگۆیىجبرزۆر
نێڕێگیکشثێت،ئرپبندثێتحیسةچۆکتیبنداايکردضتب،ثێبتاثۆخۆتبئێگرت
ثکبکبریبیتابیبنئگرکدکوالیبکشثبدثیيينێزۆریبثکڕازیثۆثبغريبدضاڵتی
یئخۆڕانایثبغتردب،پێػثێ ک،پڕپبگذ
کردضتبرۆژاڵتیدیکیکردیکبیپبرتگڵنپێذیتبپێذیتبئێطتبتبکبيیبگڵنیسیکزۆرکبيیبن؟چۆ
ثۆ؟،ث
خۆیذاڕاگیبذراییکيینکردضتبضرثضتییپبرتی: اڵوپێذیب،کردالیێکينگڵسیکبیتیثبگێػی
. ییکێػيبالیێکیچنگڵثبغزۆريیبنگڵدیڵئێ ثثبظزۆرپێذیبالیکبينگڵددریدخازێ،ئگنکيبثرژذیچثێت،ێس
ثییيخبثثاڵو،کردثێسارتاخڵکیحیسثکبداثڕای ددیػبضبردیئێگبایثثرايجرالییذێک دسیکدايزراتبزحیسثێکیکئێنگڵئگرایپێیبثێتکوئرزغیبنثج کبکثیرنئیذی،دیبدث،خۆغحبڵالیکبسیکبیتیثکردضتبخڵکی
تثبییبکبرینکردضتبڕۆژاڵتیپبراضتیثۆئبضبکبرینقۆبخدانوضیبضیثرزینتدثێت،الیکبذاێا
پێعضبڵچذککردایئبکبيکغی،ییکرداثرژذیکردیدرضتضرنتارائیطتبتبئێغدايزراذین
.ثکرێککردضتبڕۆژاڵتیثۆثریک
بیبێکثڵیحیسثبیبحیسةئبیدکرێ:پرضیبر ؟دائجبویسیکجثۆکبرێکتبچئێ؟ثجیسیکنێتب
نسیکبیتیبداایدڵخۆغکرتییئرکێکیکئێپێىنێجکی،يبدییببکبریداایئیک،کردالیب
ئرثاڵوبگۆردرێت،يضنکنیچێبیببثاینثسیکداایخۆیبثۆئادثێتڕۆژێککدڵێىضذیگغڕاضتگۆییضداقتئێچثک،ئێ
او گرگپرۆژیکبرزۆرثدثیی،خۆيبنثردثکبت،تیذاثغذاریدثێتخۆظپێیالیێکيکضرقبڵی
بکی،قبڵضرالکییکێػیثخۆيبئێ
ریسکبیب،ثیپچڕپچڕنێکذاثڕانگڵبکبت:پرضیبردیکرات،حیسثیردیثۆکردضتبرۆژاڵتیحیسثکبیدايزراینێکیسیکجدرغیظئبزادیپبرتیکۆيڵکب
ئالیندرغئوچذتب،کردۆتثرزثریبگڵنپرضیئالیکبو؟کراثۆکبریکردثحیسثب
؟گۆڕێێبتئێ
ثبشئینگڵيضنیبئحیسثبنکبویچئیطتبتبیبثکردایقبعتیبخۆیبذاێۆنئاثڕیب،کرد ثر
ثاڵو،یبثکثبگبکییکێػئێثۆ،ثێبیپێک ثثۆکردضتبیثریخکبیڕیسکبیبثیپچرپچر
نایکبورچدخبت،دادیکضبڵیچذی ئبيبد ییثێت،ثغذارتیذاجیبثیالییکثێتثریکذاێچن
.حبڵیىنێیيکثێتایادارو
چبرائێداحیسثکینيرجینحیسثێکر:پرضیبربثچێتثڕخێجۆرکبنجۆرێکثبذیدضاڵتی
ثۆئبيبدکبریکچئێطتبدانيرجینئێ.خۆیکۆيڵگبکیزا؟پێیطتثئتۆدۆخێکینکڵکرگرت د
تکبیکردضتبخڵکیيثگرئێرک: اڵوایپێبئێثڕخێت،رێژیئخازئباتثذضتدیکی
ڕۆژاڵتیئبیذینضريترضیذارگرگيضنیزۆرکضرثضتییپبرتیکئێ،کراثۆکبرییکردضتبپێػیبریپرۆژیکیکضرقبڵیثکردضتب ثکیئبيبدڕۆژاڵتیبدارکبیکضبیتییالیکبيثۆثیێری
نکردضتبڕۆژاڵتیپرنيبیدايزراذیثۆکردضتب،ثۆيبگێکچذيبیثۆکبتییبضبیکیثتایئیثۆيفب،
کردضتبڕۆژاڵتیپبراضتی ئگریثۆاتثکرێت،ئبيبدکردئێیپێیطتثێتکبتێکرکرێژیئڕخبی
ییب ثۆثێتکبتيبگێکچذئیثۆثێت،ئبيبدالینیبضبیککردیدیبریضریضرتبڵجژاردێکی
کیبضبییئککوالی،خڵکڵجژێردرایۆێرایک1992 ضبڵیتبثکردضتبثبغرینکردضتبیثری
ثبغریيبيبذیغێیکیثتاراضریضرتبڵجژاردیئوالیکشیذێکڕگثپبرێسریت،پێکردضتبیخیبڵیپرۆژیکیثیبثێتثبظغتێکیپێئێیبپێػیبری
ڵێالیحیسةزۆریبثسا، ئێثێتحیسةفاڵئگردیچئبیبکثکخۆیبنپرضیبرێکئیثێبثی،ثغذارضتاڵتیيبیپبظنکتکردنثیریب چداگیرکبریید
دا؟ڕکردضتبڕۆژاڵتین يترضیذاريضنیزۆردڕخبیک،نێبکثیریرالیکبک ثڕێیکدزگبکبداوئيانیثڕییدزیخڵک،ئبثریزعیزۆرثیکژی،ڕغدچێت،ثڕێپێخڵکیبکبری
کۆيبریضبڵیچذیضیبضتیيبیپبظکيعتبدکبدزگبیئبییتذڕیالییدزکردیئگرئێرا،ئیطاليی
.دیکظئگریزۆرداگیرکر،اڵتبیيخبثراتی
ثضرضیتریۆیکرثبذیدضاڵتیئگرثۆثربيیکتبچئێيب،کردضتبذارۆژاڵتی
زا؟ثبظثپێػبتدۆخینثبغترکڵکرگرتی د
پبرتێکیکخۆيبکردضتبضرثضتییپبرتیکئێ: اڵوثۆثیپبرتێکدثێتکئیۆکبرکغی،بضبذضتراڵثۆثربيیدثێاتکردضتب،تۆێژێکیچیي ئیذارڕازیالیکيثتاێکثێتثربيیککردضتبکردیکخۆوثۆيثێت،تبیجتیئبیذنۆژیبیکیثۆتیبکثکبت،ئیذارکبیثۆدیکراتنیجراڵضیطتيیکایپێىعبرف
کردضتبثغکبیگػتکردضتبڕۆژاڵتینکردضتبيێکی ثبظغێثئێکۆيڵگبیاقعیتی،چگجبضیطت
بثیرادضتثرخطتتپێػیبرغىئدکرێت،ئیذارپػتکثسایئگرکردضتب،ضرثضتییپبرتیندۆضتبب
یسرئئدکرێتنێگیری ث یکيبکۆگریبدغرۆڤکرد،ثۆثبشثردیخی
ژارچییضضیبنیطتیسریغۆێثکردگنیيێژضبڵنیڵثبکرد،یچثیچیثاڵوڵذیت،کرێکبردا ثذ
ڵيذکردضتبێکیپرۆژیثر تبکيبفیپبراضتیئبزاددئیذارکبیثۆثربيڵجژاردیثۆ.ثێیگبکۆيڵ
یئێرایکردضتب کضرثضتیپبرتیکئێپێػیبریثبڕيبئێبکبتکرد،ثبضى ثۆضیطتيێکرکث
گیخڵکدثێتثکرێتدیبریکردضتبڕۆژاڵتی ،ثۆد ثذپرۆژثساێدضاڵتذارثخۆیضیبضیالیێکیکئیک. ثکبتزاڵخۆیفکری
پێتایدثیی؟چۆکردضتبیثریدابتیپرضیبر،داکنێکیسیکجضرديیدێکۆتبییئێطتبزعیئو
کردضتبرۆژاڵتیبیبپێذکب،دضتیکگرتتبتدکب؟بخۆتریغڕێکیچبرای
ثاڵپبرتکبنێکترازایثنتاڵیڕۆژاکئیکثێت ئوئگر،ثرثیدرضتثۆبکبتدڵخۆغبئيدثێگۆيبثبیکردضتبڕۆژاڵتیخبکیێۆننێکذاثڕاقیرايێژئزيکبیچ،نێذکتخراثیزۆرثراکژیغڕیضڵێێتپێب ضتیثدضاڵتکبتێکرکد ثحیسثکبد
ثبغرینئیطتبدیبر،داتیکتریباڵيیچکزرثیثحکيتیدضاڵتیرێىحکيتیدضاڵتیۆیثکردضتبالیکيثراثچکیکيثک،کبرئبتائيریکبکوداادڵیى دابتنثب،ثکزعنثیرێککدضیبضیحیسثیکثیثکغببزیکردضتبڕۆژاڵتیخڵکی
ب،یخڵکیبدڵطۆزی ائود ڕاثردیئیطتبیبکرد ،دکبتثبیخکوضبڵغیبچذ
ستیی پبرتی رث خۆی کردستبى، س ه پبرتی ث اڵتی دایطتای زاێت، کردستبى ڕۆژ ڵ د دا یبذی ثۆ د جێگ کبیبى ث پێێ هبف ی ث هبفی جبڕبه .هرۆڤ ثێجگ لی ل م کرد گ ش ئ هیب ک ژیي کردستبى ل ثریتیي د ری ل ی ئبز ره .ئ ل تی پرۆژ ستیی پبرتی سیبس رث کردستبذا س ئ ه ک
ی ا ت کردستبى بسرێي، کردستبی باڵتیی ث ر هبفی د کی ی هی ک کردستبى خبکی دایطتی ک کی کرێت لێ چبی کردستبى باڵتیی د پبرێسرێت .د
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(6) الپهڕه
کار و چاالکی پارتی سه ربه ستیی کوردستان پارتی سو رۆکی نێوان دیداری
پارێزه ری بو ڕێز و سو ربو ستی.ڕیده ر ڕ جۆی ئو مریکی ناوداری
گاڵیی24 غي4 ڕۆژیئيریکب،اڵتیکگرتکبینعبرفکبکثڕێسچبپێکتکبیدیذاردرێژینکردیی2708 ضردایپێػترکرایدیبریکبتیضرنعبرفکبکثڕێس،2008 يبیی14 ثثرايجر
کبکنپێػازیثڕێسیبالینگريیثزۆرکتالیذۆژۆغبثڕێسثچبیکردئيریکیکۆگریطیکرا،عبرف
نتبیجتییالثێکیضرپرضتی. یئيریکیکۆگریطیێۆتیینێکۆڵییضیبضیڕاێژکبریبثرايضهزۆرگػتییثثاڵوث،تبیجتداخراکۆثکنثغێککدۆضتبیدادیذارنکۆگریص،
کرا،ثبشئێرانکردئبیذیثدارپێذیگرگیثبثتیثۆئڕێکخرایکبرثبریێاپێذیککرائپێػیبریژۆغبثرێسالینکۆثکئبخریثغین
اوکردضتبضرثضتییپبرتینگڵکۆگرێص .ثێتثرد دیکيبگیچذثۆککتکردضتبضرثضتییپبرتیضبیتیدضتثردزایبرییبئپێیث دثبر
. دکرێتاغگتۆثبگێػتیعبرفکبکثریس. کردضتبضرثضتییپبرتیڕاگیبذیبذی
ضرۆکیدیپهيبتییکبیجبالکییدرێژین ضرثضتییپبرتیی24 غي4 ڕۆژینثبجبی،عبرفکبکثڕێسکردضتب،،2008 يبیی14 ثثرايجرکردیی2708 ثبيڕیڕیذریڕجۆیئيریکیبداریپبرێسریثڕێسالیضردای
The). بثبگیثتێهینبثراککرد، Ritz –Carlton)Washington D C.کردعبرفکبکنپێػازیاغگتۆ .
نیکێکثثبجبیعبرفکبکدیذاریئثبضغبیبی ڵطگێذرا،ئيریکبضرداکینگرگکبیدیذارتابکبیثڕاێژکبرنیکێکڕیذرڕجۆیپبرێسرثڕێس
ریزارتی راێژکبریکزۆريبیکیک،ئيریکبیدکبریئيریکبپێػیکۆيبریضرۆککهیتۆثیثرێستبیجتیدرضتداڕێژراضیبضتنیکێککئیطتبظ،کردبڤیڕۆژاڵتیاڵتبیئيریکبێاپێذیکرای. بضراکبکنگڵدیذارینخۆیخۆغحبڵیکۆثدانبثراڕۆژاڵتیکردکبیخۆغحبڵکڕایگیبذدرثڕیعبرف
ثپێذیپێذادگرخۆیبيبفڕاکبیپێبنکردضتبزۆربثرادگر،جیبییدیکیڕێکخراکبیئيریکبکرد،عبرفکبکڕثڕیکردضتبڕۆژاڵتیضرنپرضیبری
.درثڕیعبرفکبکاڵيکبیثثرايجرخۆغحبڵیدادیذارن پبرتیپێػیبرکرایپرۆژیخبڵزۆرگرگ
دضتیثرخرایئيریکباڵتیثۆکردضتبضرثضتییضریبنکداثڵێیخۆغحبڵییپڕیثئیعبثرا،کۆثیثۆغۆێیکبتبثراڕۆژيبر،ثکۆڵێتنجیيبگیککرد،دیبریعبرفکبکنگڵدابتی .دثێتئرپبییاڵتبینیکێکپبیتختی
ژۆشا بو ڕێز و باوه جانی عارف کاک نێوان دیداری نێۆنو تو وه یی لێکۆڵینو وه ی و سیاسی ڕاوێژکاری النیدۆن
.ئو مریکی کۆنگریسی
یكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنامهی
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(7) الپهڕه
ێژا،ثغذاراییػتب،ندراڵتذاگیرکراکردضتبیبی.ئیحطبيحيددکتۆرکبککرککیکيبلدکتۆرکبکرێىحکيتیۆێرایثڕێسائيریکب،نکردتییکۆگرینثڕێسثرایبیخغکثێ،خێرثالیکتبي!کردضتبییکبالیپبرتۆێرایثڕێسایایدکی،کردتیکۆگرینئذاوثرایبیخغکگػتئبراضتیثیطتیوکۆفراطیگريیپیرۆزثبیی،کردضتبضرثضتییپبرتینبثیراىضرجوخۆوالینضرتب
پبرتکبیکردیسیکنێکثۆدازۆرتبڵێکی20 تب18 کۆفراطیێانکثکیئبراضتگريتبضپبضیکخۆیتیجێیدخازی،ئباتثثۆدضتکتبپڕضرکتکۆفراطێکیاودڵطۆزاتبڵنکیاداراوکردضتب،ڕۆژاڵتی زاىخۆغحبڵثخۆويثک،نضرکبریزیبترثثرد ثغذاریئيریکبنکردتییکۆگریکۆفراطینضێیيجبریثۆکد
کوثغذاریکردضتبیتییڕێکخراێکیکۆفراطیناتدکو، زاىیبضرثضتیپبرتیکخۆيبتایبثیریثتیسریثارینکد . دریننکردضتبیبئرکی/ ثبثتبی .اڵتد
داگیرکرا،خبکاڵتکردضتبیبیثۆیڕداائئیثۆثکرێتچدثێتثچیخراپییکبچبککدکفێريبۆێذاکۆنجیبڕداکبیيێژی 20 ئويبیناتدثییيێژنثیدرزۆر،دناڵتچذیثیدرضتیکێتیداناڵتچذیثیدرضتپێػ،ضۆڤیتییکێتیچیتێکثرنیدیاریڕخبین،پێػبتجیبیگریگۆڕاکبریچذیئبخرداضبڵی
ثیطیدثییڕۆژاکگرگدیکیڕدایزۆرئيب،دیکگۆڕاکبریچذدیئێراقئفغبطتبکبڤیڕۆژاڵتیبچیندیکتبۆرڕیژیی2 ڕخبیپێػ،یگطالڤیبی خبڵک،دتاییبتیینۆثیکجۆرجراغێیثتبراگدانکتانزۆردثیرێ،دثیییتبیجتینۆثیکردیدرضتدیپهيبتیکبریڕێگینتیبالیبئضرکتکبی
ریپێػیزیریثیکرجیصثیررییکبینئبرێککبتێکخڵککیب،اڵتثۆثێسثپػتیاێکی یتدکبضبڵینئيریکبد د نۆثیزیرکینثبشثیکرجیصنێذا،دێۆنيیػث،چبالکچذڕضیبداکاڵتێکینتبراگندکبتعرثی
.ئو مریکا واشنگتۆن لو کورد نو تو وه یی کۆنگره ی بیستو می کۆنفرانسی بۆ باوه جانی عارف وتاری
ریزارتی ثۆئيریکبنگڵبپیبێتینڕضیباڵتیجبرچذیدیهيبتییکبریڕێگیندائیبڵیڕضیبدادیجنککبيێژینئبرێکئگریب،ثکپغیبکیتندرکردیئێراقنێذای د یبکد ثدرضتپێعضبڵد
اوئیطتبظدڵتکیب پرنيببثکفزتاییبک،یجیبذانیبئیطتۆیگرگنۆثیچذیثرد پۆضتضرکتاینۆثییباڵتکیب،ثۆتبیجتکێػکبیثپێذینجیبیپػتیایکۆکردیثۆجیبیگرگکبی
ئريییکبیبعبيیقتڵجیبوئيریکبوککردایکبرێکی،جیباڵتیچذینئريییکب جیۆضبیذیثئوضرکیئجبيذریثترکیبیبثبضبێجیبی يبئیطتبتبکردئێیکثڵێێدکرێتيخبثثاڵو.ثبضێکردنر،ثێێتڵپطێرایثکیػبدێرکێػیزۆرکئۆکبریثۆتئظثێت،یکگرتيبنۆثیتایث،دگیرضێجیبجیبازیناڵتبیپۆڵپۆلثردايذراثۆکردابچبریکۆچیئیطتبظتبپێػضبڵ30 يبیرانکردژيبریضرثۆدکبضبڵینتبیجت يخبثثڵێیدکرێدیکجبرێکی ثاڵو ،ڕۆغتزۆرزیبدثێکیثرذ
ریبن یکترینگڵ کردییکبالیپبرتضبردی پیذیی يڕن پڕییکرداینضرخۆیتضیریکردضتبد ئطیتبکتبئیۆکبریثت،ئيظکرددرضتئایعێۆنضبردیداباڵتیعدر نۆثیدايزراذین
ثکی،داذرانکردی یکگرتیگیبذتکردیکێػیزۆرذراکردایتێکۆغبیثێگيبکردثێت،کبرێکییچتبراگنکردکییيببثئثاڵوزگبکبیداوێۆ یکگرتیکبری2 ثیئبيبژدتایتداضرککبریضداێۆن،ثۆکراپػتگیریداایجیبید
رکردای ێرظثۆترکیبپرنيبیثڕیبریدرکردیکبتینکئییکێکێبثێت،ثدضتیثبغیضرکتیکثکودثداایڕاپڕیکرداجیباڵتبیضرتبضریضرنککردضتبثبکریثبغریضرثۆترکیبحکيتیکردی گ دترکیب،اڵتیکردینکردجیبیببتیعدبکبکثڕێساکردضتب،ڕۆژاڵتیثێتبایڕۆژبيای2 ثۆضێذارداینحکیئێرائیطاليیکۆيبریککبتێکدو
رکردکبیتابییڵث،ثڕییاثتیبرحضپر کێػیئد ڕاگیبذیيیذیبدزگبکبیداوگػتێۆگیػت. پێذراڕاگیبذیببذیثێطرڕۆژبيایڕێکخراکبیخاڵتیچذیئیطتبتبکرا،ثۆزۆریبکبریجیبی
د،زرثبيبئثردايیعنێذایگریبزرثیزۆرکردئێیدۆژيبی جۆرێکثزیرکبزۆردژيبيبثاڵونێذکنثیریعکدککبرائ ثۆایکثجێتدثێتئيظ،ثێثۆپبضبیجیبیڕێکخراکبینثتاچۆد
یبکردضتبڕۆژاڵتینئیطتبرثبضێی،جیبثفبکبتبثڵگثدژيبفێڵیفرتثتایچۆکتبراگنکردئێییبث.داگیرکراکردضتبیيزیثغیديیکرديهۆێ13 تب11 بتیپێککئێراثذضتیکردضتبی بخۆظڕداید
ئڕیثڕڕۆژا ثێتخڵک ک،د نیكێک کراکردضتبڕۆژاڵتیکۆيڵگبیڕیثڕپڕيترضیذاراکردراتيادیثاڵکردیيضنی ثئێرائیطاليیکۆيبریثتبیجتپیبایک،اڵتذاگیرکراداتئوالاییۆنيخد
ئثرايجريثنغێکییچخۆرایثخڵکڕۆژایکبریغۆییثذیخبێۆنئبغکرا الایێۆنيترضییپڕيادکثاڵکرددا گیچذیئێرابخۆیکردیییذێکاڵيیخڵکدا،نئسریثیرغۆردیڵین،د نبڕازید
ری کێػیکیيخدراتيادیکێػیگایبکئیپبضبیبخڵک،ثیذاینقڕکردپرۆضئڕاگرتیثۆاڵتديرۆڤیيبفیثارکبینڵطڕکضبیکغتیگرتیببکرێت،ڕیػکئێراحکيتیکئێثجیبیی دکبتکرد
،دیکاڵتبیثۆکضبئثیجبضشثثبیثثثتایضرقبڵیقتڵعبوئبضییالضیۆی دضتب،کردژيبداگیرکرایاڵتیئێیکردڕۆژانیکسیکدرقبڵییکترضثاڵودکرێتجبرێکیدیکثڵێیکثغێکنئێکردیعثپێچایدژيبيبيبڕۆژازیبترنیکدادثڕێ
.غکبذیریاڵتنڵیدرضتکردینۆثییکگرتیکردیثثۆئیثتانکببڵی ازجیبزۆرپێیطتککردضتبیبید
ضاڵتذارکبیجیبی،زۆرگرگثیریكنخۆيبثکیئثبظثسایکئ ضرئێییثخۆیبثگیێۆڕێکخراد،ثاڵوثۆدثێتڕداکبیئاضداتییدیکثکرددابتیچینڕداکبیئريیبجنککبکيترث
،يگرڕداکبیثبغریکردضتبجیبیثکرێتثاڵوڕداکبرضبتئبرکبیئێێػتبثۆکردککبرضبتبضرایببچیڕۆژاڵتیکئفبلجیضبیذڵثج ،ڕداکبیڕۆژاڵتیکردضتبقبڕێقاڵتب،کیبثبراکردید
تکردضتبکضردغت،کريبغب،ثبکغتثذیکردیزارايرۆڤیئبزادیخاززۆرکبرضبتیدیکیيێژی،بکبیبکبرضبتیجیضبیذیثبثبگ،کڕداکبیرۆزا یبچکبیثبکریکردضتبڕۆژئبایکردضتبغبیتید
.قبيیػهۆدیبرثکریکثۆدرضتثیئنۆثیایکثۆئئرکپیرۆزجێیخۆیتیکحکيتیرێیکردضتببڕاضتخۆپبڵپػتیضر
رزۆدرضتثیئجۆرنۆةڕێکخراضرتبضرییکردضتبیبث،نثارکبیضیبضیيبدیپػتگیریثبغیثکگرگی .ثۆدرضتثییکگرتیکردنتبراگثذ
ێبیکبرکبرکردیئێیکردنتبراگنگڵداودزگبکبیجیبیزۆرپێیطتکدرثێتنثکبرێبیغیعبتفیثپێییطتئێیکردثغێیکیزاطتیفبکتبییدااکببثگییێۆپرنيبداو. غیتذتیژنضرداگیرکرا
ثدزگبکبیجیبیثتایثفبکتبدۆکۆيێیتیدرضتپػتیایثۆئڕدادضتثێی،یبڕداکبیپێػتريب، ثکیجیبی
یثرچبیکبریثبظضرکتیۆیکيثۆخۆودۆێیثچبیخۆوثییى،ضییبریدۆێێتبیجتثيبدی
ثڕیسایالینکرێیضربچداثڕاکبیی140ؤڵی،نکردتییکۆگریاغگتۆنکردیئیطتۆیخۆغحبڵیجێگیزۆرڕاضتیثچ،ثرێئيریکبکۆگرێطی
ڕیسایثچیکردکئایچثریس،ثغذارایکثزاطتیغێیکیثرێحکيتیالینثغذار
کردضتبیثڵگثزاطتیثغێیکیتایبئبکبدیی، ثطنێ،ثغذاراثداگیرکراجیبیتکبیکرککثی
کدیکيبغبرکبیئبیذیثۆایکثجێتدثێتئظجب یبنگڵ ثثڕڕيترضیپڕکردید نیکێک،ددانکرکککرکغبرا نزۆركێػیدچبریئبیذ
ثێتگرتر کتێذادزیداگیرکراڵتبيخبثراتیيیتد ديیذیبداگیرکرايیذیبینثێجگيخبثک،ئريییپبرێسگبی
ئريییپبرێسگبیثئیثبتینکردضتبیعالیکبیثخۆيبئثێئيظدثبثئبزرثبیجبیبثجیگرتریثسای یثڵگ یذ ثعطیحکيتییبراب،ثد
ێب،تئیىثکرککیبیخۆیذادضاڵتذارێتیدرێژین دیبکرککبیرکردیڕاگیبذیکردضتبخڵکیثاڵودێب،کبرثثۆ
خبکیێۆننکئبگبدارنثریسئێینثغێککثغێکيێژڕداکبیپێیثکردضتبڕۆژاڵتیئريییی
% 30 تب20 ێاناتئبزریترکیغبربدایػتایننگۆڕاکبرییکیچکئیطتبنردث،ئريیدایػتایفبکتبدیبکردخۆیکبریترکیبيیتی،ثبچکدا ،کرددرضتئبزریکبثۆدرضتیدضتدۆکيێتی
ثغکبیکردضتبڕۆژاڵتینکردیعئێکگرگزۆر دیکغبریچذیغبرئثۆثچیخۆيبذاثدیکظيێژیدۆکۆيێتیثڵگکۆکردیثپێییطتبدیککێػییثۆیکگرتایڵیدثێتی .ثذئیسىنێردائگر ئێیثردضتثخيدااکبرییککثذضرۆکبیتیکرد،تییکۆگریئذايبیێژا تبز
یێککۆفراطئڵجژێردرای ئیعڵذثژێردریضجیکئی کردضتبڕۆژاڵتیثرکردتییکۆگرئیطتببڕاضتڕۆژاڵتیکێػکبیچثک،چبالکزیبترڵدڵطۆزاتکبی،ئێرانڕیزیبتر یکنجۆرثۆثذککردضتب،ڕۆژاڵتیپبرتکبیێانثیکسیکزۆرنێکذاثڕاێکیئبخریذاضبڵی2 نوئبگبدارخۆتبثۆيخبث
دڵیێخطتتڕادیکتببئۆيێذییکیئظ،ڕییذارئبيبدیکردضتبضرثضتییپبرتیکئێ،خڵک
سیکیکنثۆدثیدڵطۆزکردێکیرئێپێػیبرێکیجۆرنکردیکذگیکردضتبڕۆژاڵتیپبرتکبیکردییبثرثیدرضتپێػیبریکشپکبکبتجیبذا،نکردضتبڕۆژاڵتیکبتیپرنيبییببکبریکۆگریپبرتکبیئیثۆکڕ،دخیدیکجبرێکیتبراگ
ئیذارکردیثۆکبتییبضبیکیثتاکردضتبڕۆژاڵتیکۆيبریڕخبیئگرینکبتیيبیکیثۆکردضتبڕۆژاڵتیئێرائیطاليی ڕێژیئڕخبیئگریثۆاتثک،ئبيبد
درترضبکڕدایکردزۆرنکردضتبڕۆژاڵتیثۆزيئکبتێکتبثتاێکبتیییبضبئخرێت
کردضتبکبرثبریدثێت،درضتضرتبضریڵجژاردێکی ثجبرێسرێت،خڵکژیبیئيال
دیۆکرات،ضرثخکردضتبێکیثۆخثبتثێتغکبر
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(8) الپهڕهیكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنامهی
هڕۆ دێێ، لیجڕالیسم یێ ئ سج
ضبیبر)دییوی خطبیبر ثبسێکی قس هی خ ی (د رگێڕ یة : حوبی ئ ڕ
"تێژی ژری ل جێگبی "پژص هعرفت هسس هبث دایطتي هی . ی چبێکی د کبیذا ث ق ر خطبذ
کبی ڕ قس ه هڕۆ دیی، لیجڕالیسم ل یێ ئ م سج ث ضێ ست .پێکرد د
م دا ل ثبس یجیستي ک د ێکی ث ضێ ثبسی پطتگیرا م، لیجڕالیسم ک د ک دیبر ث هببی کۆتبیی لیجڕالیسم ک
ه کب ثیر ئبیذیۆلۆژیبکبى ڕ .ثب ث ۆی پطتگیرا م ثبسی ک ر د ث ی ل ئ ر هي ک س ل ڕم ئ ثب ک
تاێت لیجڕالیسم یذاێک د کبى ثۆ ه ڕ ثب ثکبت ههبى ک ثیر تر درست ی ثک ر ث گب پیط ڵێیي .
لیجڕالیسهیبى جۆر د ث ر ، کرد پێبس گ ک چی ئ ه کبى یب ئبیذیۆلۆژی ک ت ثی لیجڕالیسم ی ڵک ی ذ ث هک چ چ
هجبر ی ل اڵم ، ث ک ل ی لیجڕالیسم ، تێڕای د ث قۆبخی ر ڕۆضک ر رضگری)داڕۆضک
ش (پسبرضگری ى داث ک د ر ک ب کبی قۆبخ ا لیجڕالیسهی هبڵ ت ضیبى سیبسی لیجڕالیسهی (جبهع)ک
کترێت پێ .د یذاثی ئبسبکبری لیجڕالیسم پ
ه ش ک ر ل س کۆکي ئ هیي ک ک سری جبر ی لیجڕالیسم ێک"کتێجی ل ڕ به ه "ئبسبکبری ل سیی ل
ئبسبکبری .لێکرا ثبسی الک جۆى ی پبی ڕێط لیجڕالیسه ێک ڕکرد ی ل تی ثبر چۆی دێک تب ، ئبسبکبریب ئ ح
ت کبت خسه د ثى حبڵی لێ ث ڵگبکبی .لیجڕالیسم ل کۆه جیبی کبی ل د ڕاستذا س ک (سطی قرى)ب ی تیک
ک هیبى ثى جۆر ی ی ث ڵ ضێ ژیبیبى کۆه ثرد د ر اڵم .س ث ڕیی ث سر کردی زیبد کبت تێپ ڕ جۆر ثب
کبى، جۆر کبى ث جبر ثى درست ئبیی درست ثۆ ڕێگب ئ ڕ ثی کبى ض لی ڕێگبی الک جۆى .ثى خۆش ئبژا م ح ئ
ی ئبییی کێط تیب اڵی کۆه ثیی، ئبسبکبریذا ل د ث هببی کبى، ک سبی هرۆڤ یری ک خۆیبى غ ثیر ث ڕ ثب
ئبییی ثۆچ کبیب جیباز زاي خۆیبى دژهی ث . گبی داتر ث ئ ئبسبکبری سری ک ێک ث ضێ ل ڵگبدا ثکرێت ثبش کۆه ڵک ک ری خ رگێڕ)ثگرێت، :
.(ضتێک فێرثی ثۆ ئبسبکبری ڕ ل م خبڵی ه ک ی جۆى ک ضی الک ضێک کردث، پێطک ث کبى ل لیل د ر ل هبی س ث
ت ئبییی ئسلی سیحیی رگیراث ه ئ کبی ل ا ئیجیل ث ڕ ثب یطتج ئبکبه گ کێک ئبسبکبری ک ی
کبی ل سڵ سیحی ئبییی ئ اڵم .ی ه رچی ث ک ر ث گب پێطتر گریي، ڵذ ثییي د لیل داتر ک د
کبى زۆرتر ثرب ر ل هبی س ت ث ت)ژیریی قڵی داذراى (ئ ک ڵقاڵی حی .ڕۆح ئیلبم
ژیری لیجڕالیسم (تجرثی عقل)تبقیکرا
دا، کبت ل اڵیسبی تر، ڕداێکی سبتب خێرای (رضذ) کبى زایبری (تجرثی علم)تبقیکرا یطذا دا ث ئ
تی .ث تێکۆلۆژی پێطک کبى زایبری تبقیکرا ر ل س هبی تب (عقل)ژیری ث ئ یطتي جێگبی گ د ی ک رد پ ل
ر کبی یبسب س جیبی سرضتی ر ڵ د دا ر د م ل ث ڕ تێکی ژیریص ک رزی حره یذا ث م کرد پ ئ
ث درست سر م بتایي ثۆ ک ل ڕ ژیری ه خالق، ل ئ ت)ڕاهیبری ب (سیبس ر ی کبى ڕاثیت ڵک هرۆڤ ک
رثگیرێت م . ث ژیری، پێی ی ث ست ر ی ک دۆزی کبى کبی یبسب ڕاستی تی سرضتی ک).هرۆڤبی اض چ
عل)کردى ذاى .(پێکێبى (ج م ثیره ث ثرب ک کبی ژیری تابیی ه ل سذا ک ک ک ڵییبذا اى، ی
ک ث ڵ دی یبسبێکی کۆه م ح ى ک ثگ ه ک ڵکبی خ جیبى ر ث ڕ ثیر ثب ذییبى ثۆچێک س ى پ ثک
م ث ی جۆر ڕ زۆرث کبى ض خبڵی .ثێت پێ کۆتبییبى ضۆڕ دا گریگ رسڕای لێر کب کبى .لیجڕال لیجڕاڵ تبدا ل ر س
کبى ثی جۆراجۆر ئبسبکبری ثبسی ث ستیبى ثیرۆک د اڵم پێکرد داتر ث یطتي خبڵێک ث گ ه ک کبیبى ڵ ثۆ
یطتي گ ڵ ث .ث کۆه
ستیی رث یبیی ڕاستیی ثۆچى س
ر گ ڕهبى ئ ثب ث ی ڕاستی ک ثباڵتر ل ڵ تب، خ ثب ڕێیي لێیبى د گ م ک ئ دا پێک یذای ل اقیعذا ه
رد ث ى ثک ثیي دڵیب ل ی ک یذاى ثر .ڕاستی ه
ڕی هیل ستاڕت جۆى ثب ای یب ک ی ت ست ر ک ثۆ ئێو ی ژیریێک .ژیری ڕاستی، دۆزی ا ک بت ر ک ڵ اڵم ث
یطت پێ فێرثى قبثیلی لێکیص .گ ڕداگ ک زاستی ل دا ى تبقیکرا د ڕد ی ئ ێک تب زاستی یبسبێکی ک هب
ه اڵهی کبی پرسیبر ئێو دات اڵم د ث ڕیی ث تێپ یي کبت گ تێذ کبی ک زایبری ا ئێو بت جبر ث ئ دثبر
ێتر هدێلێکی ی ثۆ پێص دێی ئ ی ک ر اڵهذ کبوبى .ثێت کێط زایي ئێو د ی ئ یبسبیب ثیبى ک ی
ه م ڕاستیی رد اڵم یي س تییبى ث ڵ سیکبی گ ڕاستی ل ی م ضذا ل ی گرێ کبت کبی پچک کێط ئێو
ک .د جیبی ل کبیطذا ڕاثیت تی ڵێیي هرۆڤبی د ک ه بتاێت ژیری کبوبى ثۆ ڕاستی اڵم ثذۆزێت ث
کبی ى گرێ ئبکبه ر ی ثۆ ک ئ ک ئێو ضێێک ث ێێت گ یذاوبى د دات پێ ه د ک ی ث ضێ ک کبت ل
دا سبت ڕاست زایي، ڕاستی ث د ک چبک کێط ی ثک ثاڵ پڕژ جێگبی ث ضبی لێک ث ڵ کبى، ێس
هیبى ک ل ڕێگبدا ی ر پێک ک کبى .ثێیي ث پێیبى لیجڕاڵ ای ر ک ر ل م س ئ سبس ئ پێیست ثذرێت ئیسى ک ث کبى تبک س تب ک ی ئ جێگبی کبی ک ئبهێس کرد ض ڕ
ثێت، تبقی خۆی ژیبی جرث ت .ثکبت
رگێڕ) : ئبزادی ات ش تبک کبى تب ثذرێت، ک خۆیبى تبک ژیبێکی ى درست خۆیبى دڵی ث ثک ض تي گ پێطک ل
ه ست ثارێکذا د ریص ثێي گ تبکێک گریوبى ئ ی ض ڕ ڵگبێک ثۆ یب تر تبکێکی ثۆ جبر کۆه ت ئ حکه
یبسب ک ری خۆ د گرى پێ ث (.د
دا کێط ث، لێر ی ل ضێب ر ئبزادی ک ث ست کرا، د د ث ی جێگبی ئ ی سیک لێک ک کبى ث ثذات ڕ هرۆڤ
رایێک هگ ی ثێت، پێک رایی دیبرد ی لێک اگ ت درک کبى هرۆڤ کتر ل ر ث درست ی ی ئ ی ب کێط هیی ئ
ث پێطتر ک پێک دثبر م .بت دا ل ثبسی قۆبخ سڵی کی ئ ر ه س کبى ت لیجڕاڵ د حکه ح ست حذدی ردای د تێ ئ ب ل کبذا ڕاثیت تی اڵی .ث کۆه ی ئ ت ک حکه ست ئیسی ئیختیبر کێذا ل ردای د تێ ثێت کبى ک بچبر هرۆڤ ێک ث بچبر خۆ یب کرد ث
ثکبت خۆپبراستێک ست هبفی کێطذا ل رداى د تێ تی خبڵ ثێت د سرێکی لیجڕالیسم ثێطک . رایب ردگ یب ف
ی سییب ک اڵم تبک ک ث ی ث هببی ک ڕاثیت کبی زیف ر راج ث کی ث کبى ی فی هرۆڤ ثکبت
تی حره کبى تبک س گرێت ک . ڕاثیت زیف ر راج ث کبى، ک تی داای هبفی ی کردى یبره کتر ل هبفی یب ی تی کتریي دای یبره ی کبی ل زیف لیجڕالیسم .لیجڕالیسه ر س ل ئ ی ڕ ثب ک پێیست ی د ر ث ل ڕ ک ثیر ثب
کبوبى چۆي، ثۆچ پێیست تی ک یبره کتر ث ێیي ی تب .ثگ ک لیجڕالیسم ئێر ێکی خۆ یب ئبیذۆلۆژیبێک ست ر ا ک ت
هبڵی بسێذرا فکری ک اڵم د ث دا دا ث ث ئ ئیتر ک سیبسی لیجڕالیسهی یص .کرا پێبس ئ ث ئ ک گ ڕ
کبی س ڵگبێک ک کۆه ر ل کبى س یبسبکبی ئبکبه ى پێذاگری لیجڕالیسم اڵم ثک ۆێکی یچ ث ی ی ک ف لس ف ذ لیجڕالیسم س ى پ .ثک
ذی گریگتریي ڕاڵس جۆى م ثیره ی ئ .قۆبخ ئ تبدا ل ر س کتێجێکی ڕ ثۆچێک"بی ث ه ت ل داڵ ه سی "ع
کبی لێکذا ڕ بدرست ه ی ل ب لیجڕالیسم ڕاثیت ر ت داڵ تی ڕاڵس جۆى .کرد ثبش ع ری ک راث خۆ یب ث
کسبی ی ی ا پطت ئبزادی پێیست ه ک ش ک ث رگێڕ)ثکرێي لێ چب ئیسبى یب هرۆڤ چبی دژی سری :
ستی ر زپ گ ڕ ک ثبضری ئبپبڕتبیذی ڕژیوی ئرپب ل فریقب ث ئ ر ( گ م ئ ئ کسبی ثێت ی دا ل ت حبڵ ستی یب ئبزادی رث ی ثۆ بثێت هببێکی یچ س ئ ر ک گ ئ
کسبی ثێت ی کبى بتاي هرۆڤ کبیبى ئبات دا ز ئبر ى ر ڕاڵس .ک ب ث ا ثڕای ک پێیست جۆرێک یچ ث
ک لیجڕالیسم کرێت لێ چب ئبیذۆلۆژی ر ڕی ث لێکی ثڕۆیي هبقڵ یبسبگ کبى ک هرۆڤ ر ث ثیر
ڕێک ثب ک یب ذی س ى پ .ثک
ب ڕاڵس ر ڵێت د ڕی ک فی ثب لس ئبیذیۆلۆژیکی ف ت حکه جیبازیێکی یچ لیجڕالیسم، ث ڵ ل ڕ گ ثب ه ث
کبیتر ئبیذیۆلۆژی ی ثۆی پێیست ت ک حکه ر ل راج ث کبذا ى ثێ ئبیذیۆلۆژی رگێڕ).ثێت الی سڵی : دیي جیبیی ئ ل
ت ڵ ب د ر ت جیبیی ڵ د ه ل ئبیذیۆلۆژیێک جۆر ا .(کهیسهیص ل دا پێیست لێر ئبهبژ ثکرێت ث م ک ئ
ی ثێ الی یب ئبیذیۆلۆژیکی ت اڵتذا ب ل س چب د کرێت ڕ د ث هببی ی کبی ک ڵگبش ب یبد ثێ یب خسب کۆه
ى رگێڕ).ثي الی ڵک : ث ی ئ ڵگب ب یبدا کۆه تبک کبی س ڵگبش ب ک تاي کۆه د ث ثیر ضێ ثک ک
ثۆخۆیبى زاي، درستی ث د گ یب کهیست یب ثي ئبییی ڕ اڵم دیي، ثێ ت ث ڵ تی یچ د خبڵ .(ی تیبیبذا د
هڕۆ ثۆ لیجڕالیسم ئ
ه ڕ ثب ڕ ێکبى ثۆچ ه لیجڕالیسم ل ڵگب ب ل کۆه لێک ثردى ضبیبی گ ڕێ ث تی ضێي ث ک ی ک دێک پێطتر ح تبقی لیجڕالیسهییبى ل هێژێکی کردثێت ر ثثێت لیجڕالییبى ژیبی پێک لیجڕالیسم ثۆی ل
ی ڵگبیب کۆه هێژی ک تبقی ی ت کرا .بگرێت جێ گبی بتایي ئێو کۆتبیی تبدا ل ر ڵێیي س لیجڕالیسم .
ئبییی ذ ثبگێطتی ژیری س ئبسبکبری، کردی پ ث ی هببی ێطتب ک ئێو تبکبی ل ر .لیجڕالیسهذایي س پێیست ذای ک ئبییی ثیره ب ل ئبیی م ثڕا ئ
ت ی ثبث لێکۆڵی ر ل ى س ههبى ثک ثێت د ک هی ئسلێکی یطتي ثۆ (حذاقل)ک گ فکری ئیئتیالفێکی ث
ذ لێ س یي پ تارێت .ثک د ر ل س ق ر ی زۆرث کبى اڵم ثسرێت قس ی ئبیب ث تذڕ ل پبذی زۆر ث س
کبی سڵ لیجڕالیسم ئ اڵح ث م س ئ ؟ ههکی کبر
ر ێت اد ک د رکی ک ر ئ کی ضبی س ر ههبى س ی ه ک ئ کبی چۆى ئێو ڕ پێیي خۆهبى ثب س بثێت .د
ذ پێذاگری .ثیي تبڵ گیبى س دی کردی پ کبى ح ه ک کگرتي ی ریذا ث هیي د ک ی گبێک تاێت ک لیجڕالیسم د
ک کێک ی کبی ل ڕ ثب ثی ک ی ب ل تبک کبی س ڵگبدا ک ذ ضبیبی کۆه س .ثکبت ثى پ
................................................................................
داری رهبی ی ێی جیبی س ڵگ کۆه
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(9) الپهڕه
تریي لیجرالیسم" ر ت گ رف ری ثۆ د خت ی ث ڵ زۆری "کۆه(هیل ئێستارت جبى)
تبلجلیعلن ثبقی دیبتی ی ث ڵگ هی لیجرال ێ کۆه ر ضۆڕضی ث راس یی یی ضۆڕضی ف پیط ث، ثریتبیب ل ثى ک ث
تێکی کردی داثیي ۆی هێژیی ێی ڕ جیبی ل ێی ث هی داری سیست رهبی .کبپیتبلیسم یبى س ێی دۆخی ل
گب هرۆڤ جیبی ێت پڕ ێی جیبێکی ێ د ل ض گ گر ئبڵ ک ه ل کبی ریبى ژیبى ثار ڵذاث س .
ی گۆڕاى ی د ی زاییی، ی 17س ض یی گ ئبثری پیط هێبی ضێازی ثریتبیب ل ر هی کۆی ث فیداڵی سیست
گۆڕای تضی ر ب کرد، ڕادیکبڵ گ ر گۆڕای ر گ کبی ل تی سیبسیی ئبثری، ثار اڵی بت پێک کۆه ک
ڵگبکبی دێوۆگرافی سیوبی ای دیبی کۆه ت .گۆڕی ث ئبزاد کێجڕکیی ئبزاد ثبزاڕی ی ێ بت ێی ژیبی ضێ
ڵک، تی جۆراجۆری تێژی چیي خ اڵی ریبى کۆه ڵذا س . ڵگ تی کۆه چیبی کبى چی کرای ێی پێذاى ضکڵ ل ث تی ئبثری دابتی اڵی ر سیبسی کۆه خطی د
ر گ ت رضبیبى ک داری .س رهبی س داثیکردی ث ت ڵ م ێی ضێازی د ر ثردی ێبى بردى ێبى، ث
ک کباڵ ضته کجبر حبستێکی ل رفرااى ی داثیکردی ث اڵتی تای ... گهرکبت ئبسي، ێڵی س کۆی د
هی ال فیداڵی سیست اڵتی ثێت س ی د کالی خۆی ی ر س ه ث .ثکێطێت دا دیب
رزاى سرضتی سبهبی ێ یساهی تباڵجردی ث کبی اڵت ی کبر دیک ێب ث ش د ا پێچ کباڵ ث ک کبی ضته ه ر کێجرکێ ثێ گهرکبت دای ثێ ث برد هبى ثۆ د اڵتبی تباڵکرا گراى ڕخی ث
ضیبی پێطک کرد ی .د ڵگ جیبی کۆه کرا پۆالزیر یبى دیب هجبر ئ کبى ێ ل ش کۆلۆیبلیست داث .کرای
ت جبر ی ثبزرگبی ت اڵتبی زۆرث جیبیبى ی ل ریب ڕێگ د ر ف ذ ه کرد کۆترۆڵ ض ر ێ دیبی .د س چیی د ث
جیباز،
دار کرێکبر ، رهبی ش س کڕیکبرای جتیبراى .کرا داث سبزی پیط ل ض کبى، ث ک جۆراجۆر زیذ تێژێکی ل
ڵگ ثی کۆه لوبذث، خۆیبى اڵم س چب ث خێڵی ل ر چیی هلیی هێ ر ى ث خب رهبی اڵتذار س س د یبى م ڕێژ هتر م ث، ک ی ی ئبهرازی خب ر گ
هێبى ر ثى ث کبی ل یبى هێژ دایی قۆبخ زۆرث ۆی ثى بچبر ی ث تبڵجی کێجڕکێ تذتیژث
ژیبى دۆخی کبی ث ست کرێکبر چیی ڕیس ی .ثي پ ل ت ئبکبهی جبر ی ئبزاد ثبزرگبی ت کباڵ گۆڕی
ک، ڵێک ضته کۆه زرا ی تێژی داه تی دیک اڵی کۆه ک بتي پێک ی ثبک هیي هڵک سیگ .ز
رایی ردگ :ف
کبی یست ثبسی هرۆڤ ث داخازی ذێکی ث ب ر گ ی ل ڵگ اڵتبی کۆه یبى دیب، تب چ پێ سبڵی د
تی رف گۆڕاى ژیبى دۆخی ثبضترکردی گۆڕاى د ر ث س ڵ یبسبی ثۆ بت، پێک کۆه کرای و خ د ق
ی ج ضک سوی ، زیذایبى ئ ڕ ... ثیرڕا هبفی بسیی ث ک هرۆڤ یر لۆجیک احیذێکی کرا س تاێت ک د
تي تر گۆڕای پێطک ر پێیستی هرۆڤ .ثخڵقێێت گ ث ث ئبزادی ی ض ت گ کبى ثبضترکردی هسج دۆخ ث
ڵێک ئبزادی ثی داثیي ثێ یبسبی کۆه هرۆڤ هرۆڤب ث ههکیي ه خۆی ثۆ هرۆڤ . ش ل ثبضتر ک
کبی ریی ث گ ر ت ی س تي ئبهبجی ڕێگ پێطک یطتي گ ختی ث بسیت خۆضج .د ڕاست ڵگ کۆه ل
ذاهبى تبکی اڵم بتج، پێک ئ ش ژیبی ث ری بث خت ث ثۆ ڵگ ت .دێب پێک کۆه ڵ ر د هج م ل ئ ض ر گ هپ ل
ت .ث ڵ اڵم ، ث پێیست د ث ث هی زۆر د ک ست ث د ردای رک تێ ڵک ژیبی ئ ت .ثکبت خ ڵ ث د د پێب ل یطتی ذاهبی تبکی گ ڵ ئ کۆه کبیبى ئبات ث ئبهبج
ث ، ثای ری د ر تبک هبفی پبرێس هج ستذرێژی ل د کی ر د رکی ، ثای ب ت ئ ڵ د کردی داثیي کرتی ث ت هی ذاهبی ئبسبیطی ئ تبکی ئ ڵگ کۆه ث ث د ست ردای د تی تێ ت .ثکبت ئبثری سیبس ڵ ث د د
تب ی ئ ی جێگ کرا ک د ثای د ست ل ردای د تێ رای ژیبى ڵک گۆز م کبر .ثپبرێسێت خۆی خ ر ێبی ث
ی ی ثبخ ض ختی ئبسبیص ئبثری گ خۆضج ی ڵگ م کبر کردی داثیي ، کۆه ر کباڵ ێبی ث ک ث ضته د ک ث ی ثێت ضێ ک ت ل خسه ڵک ث خ دا ڵگ .ثێت کۆه:ئبثری لیجرالیسهی
ی ض سبزی، گ ئبسي، ێڵی پیط کردی داثیي ثبى ڕێگ فبثریک ئ ڕی ث یطت خۆی پ ی هرۆڤیص زاستی .گ ض گ
کرد هی ئبکبهذا ل فیداڵی یساهی کۆی سیست اڵتی س گ د هیر خبى ث ای ث ت ضبی ڵ اڵم ، ث
تی ئبثری ئبزادی اڵتذاری س رکبتبلیسم د ه ێاى ل کبی د ث زاییی، ی 1500-1700س ی ۆی ث ض گ تباڵجردی دزیي کۆلۆیبلیسم رێڕ سرضتی کبسای ث
اڵتبی زیی ست یگت هرکبتبلیسم .ژێرد د کباڵ بردی ک ک هتری ێبی ضته کباڵ ک ثێت زێڕ زیبدثی ۆی د ی زی ت دابتی ڕاد ڵ پێذاى د ر پ کۆلۆیبلیسم ث
ب ر ذی س ر اڵتی)هۆۆپۆل پ س ک د ی ی(الی ت ڵ ر د س اڵت ئبثری ث ست . رداى د تێ تی ل سیبس م ضێازی ئبثری ر تای ێبى ث یذ ری اڵهذ
کبی ڵ پێذایستیی ترسی ثێت، کۆه ڵگیرسبی ه تی ضۆڕضی اڵی ه تێکذای کۆه ست کبى د ت ک ثبضی ست ث کرا، کبی چیي پێذ ڵ ێ تێژ کۆه ضذاری خازیبری اڵت ث س د .ثى ل
:ثبزاڕ هکبیسهی
ی پێیستی ث هرۆڤ ژیبی ڕۆژا د هرۆڤ داای ۆی ث ث م ، ثکرای داثیي ثبزاڕ کباڵ ر ش کباڵ ێبی ث پێطک
تگزاری کردی ث خسه ری د اڵهذ ئ ثێت پێذایستیی ک ڵک ر .ث کڕیبری خ گ ی ئ کباڵ خازیبرای ڕێژ ر، ثچێت س ی م ڕاد ر کرد زیبدی ێبیص ث م .د ر کڕیي ێبى ث
کباڵ فرۆضی ث ض ۆی د پێیستی .گ رهبی ێسی س کبر چێت ر د م کڕیی ثۆ کێجڕکێ س ر رزاتر کباڵی ث
تاێت ثبضتر کێجڕکێ زیبدثی .ثکبت دیبری کباڵ ڕخی د ثێت تی ۆی د ستک رزاتر ثبضتر، کباڵی د .گجبتر
داراى رهبی ثێ س د ئ ک م ضته ر ثێي ث ی ک زۆری ڵک ثێت پێی پێیستیبى خ .د ه ئ ر دیوکراتیک ث ی ل ئ ڵک دا خ تی ه رف ڵجژاردی د درێت پێ م .د ل ڕێگ
ی ا ی ل ض اڵم ثێت، پێک ئبثری گ ث کێط ی ئ ڵگ ری ئبسبیص ڕی چۆى کۆه خت ث خۆی ث ثیێت، ستێک کبتێک د م د ر ثێت دێێت ث ری د اڵهذ
کبی ی پێذایستیی ڵکیص زۆری ثێت خ رکی .د ت ئ ڵ د یب دای ت ر ستتێ کبی د ت ثار جبر ، یی ثبزرگبی ت
ڵک رکی ث ت ئ ڵ د ڵک ئبسبیطی پبراستی :ل ثریتیی خ اى پبرێسگبری ر ل هج الهبر ل ستذرێژی پ ێسی د ثێگب تی ێبی پێک رف ڵک ثۆ خێذى د .خ قبزاجی ڕاست ث
دار چیی رهبی س ت ک یی ڵ ست د ردای د ثاری تێ اڵم ثکبت، ئبثری ث ثبش لێر هێک ل کرێت، سیست یب د ت
ذی قبزاج پێب ل رژ ی ث داراى زۆری سوبی تبجراى د ثێت، ثبزرگببى ڵک ذی قبزاج ث رژ ی ث ڵک زۆری خ ترسی .ثپبرێسێت ه ر گ ئ ث داراى ک سوبی د ل ت ڵ یطتي ثۆ د گ اڵت ث س ک پبراستی د ی ی الی
کبی قبزاج ذی رژ ڵک خۆیبى ث رثگرى ک .کردیبى
کبى ست قذ :کبرح
ر کالسیک لیجرالیسهی س ل ئ ڕ ث ثب ست ک قذ ح ثێت کبریص ک د رکی م ئ ر ثردی ێبى ێبى؛ ث
ک کباڵ یر ضته کڕێت کبر ێسی .ثکرێت س د فرۆضرێت کرێت د ثکرێت داستبى د ر ل ڕخ دابی س
ل کبی رج راای .ه ی ف رزاجی کبر ڕێژ ث کبر ێسی د زیی ۆی ث کبى داث ڕخ ش ث ا پێچ
ث ڵوبسیي ۆی د ری س کبى، چ اڵم ڕخ ر ث گ ئ ڵک ژیبی دۆخی تی پط ثکرێت ثبضتر خ رف ثۆ زیبتر د
ثۆ ثێت، پێک کرێکبراى یطتی ثۆ ێ ثبضتر پێڕاگ ژیبی ث خسی، ک ض ی زیبدکردی خێساى ێبی پێک ڕێژ
کبت هباڵى، کرێت ئ رد د تی د ڵک ژیبی کبر هسیج خ م ک م .ثکرێت ئ ث جر ت ۆی ث ئ کبى ک لیجرال ث
ت بع ى ق ثگ ثێ ک کبى د ست قذ هیساى ح جۆرێک ث ثکرێي هی الی تابیی کرێکبراى ک ثژێی کردی داثیي ک ثێت ژیبیبى . کبی ل زرای دایی قۆبخ داه ڕێکخرا
کبیبى سوی کرێکبریی ڕ داراى ڕێکخرای بسرا ث رهبی س ی تبتۆکردی ثۆ کرێکبراى کبى ڕاد ست قذ داستبیبى ح
کرد .د تی حبستی رپرسبی ت ث ڵ :د
ش کبتێک زۆرک کی ل ی ڵگ ى پبرێسرا کۆه یبسب هبف خب تێک ک ى، خسه ک ڕای د ی پبداش چب قبثیل چبک هت
ى، ک اڵم د ث کالسیک، لیجرالیسهی ل ڵگ کۆه هرۆڤ تبکی ل پێک کبى تبکی بت هرۆڤ ه حبست ل ئبکبرێکذا
رپرسي .ث کی ل ی ڵگ ه دیوکراتیک سسیبل کۆه کێک کی ضته ی ی ئیججبری ثیو ثۆ ، تی ێ یبره
کرێت د سبێک ث ک ذ ک ر .دابتي ثێ یبزه سێک گ ک تێکی ثکرێت پێ خسه ئ ضی ل سبی ث ک پێی دیک
اڵت کرێت، خ اڵم د دیبریکردی کالسیک لیجرالیسهی الی ث تی یبسب کبى حبستی چۆیی تیی ثڵ قبثیلی یبره ، یی ق دیبر سێک یی ک کرێت، داثیي ثۆ خۆی ژیبی ثژێی ک چی ر لێ س ڵێ دێت؟ ث اى ث ڵێي ئ یب د کرێت ت د تی ل یبره
خص ڵک خۆث رثگیرێت ک سی بثێت ک رکی دیک ئ ڵکبی خ دیک ێت رضبی ثک .س
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(10) الپهڕهیكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنامهی
:سیبسی لیجرالیسهی
ئبزادی یستی خاست تبکبی ل ر ی س د ی 18س زاییی، ی ێ بت کردی داثیي ثۆ سیبسی کێط
اڵتێکی س دیوکراتیکتر د اڵهذا کیبی ث پێیستیی ی کی ڕۆژا ی ڵگ ی کۆه د ت ه اڵم ، پێطک ڵێک ث کۆه
کرا، ڕێگری ثۆ د رچب سیبسی ئبزادی هبفی ێ ث ل گیرا، د ه ش گذاى هبفی ک ڵجژاردیبى د ث .
یب گذایبى هبفی پیباى ت ث، د ی سب ک ئ ى ک خب هبڵیبتیبى ثبج یبى ثى هڵک ت ث ڵ خطی د ث .د
یگت کالسیک لیجرالیسهی ژبى د ی جێگ دیبریکراییبى پێگ ڵ، ێ ل کۆه ت ث تبیج ار ، یی ئبثری ثاری ل خێذ
زاي ثاری خۆ ئبثری ل رث ب .یي س ر یگت د ک گذاى هبفی دای د ژبى ث ثێت ی ضل ۆی د ث
اڵتی تذتۆڵی س ر پیباى د س لیجرالیسم سسیبل .خێساى ث ث ی ئبلتربتیڤی ث هکرد اڵتی ک س ضب د
اگزارکردی ی رد اڵت رد س د ستگبی ل تی د ڵ ثۆ د زرا کبى داه یی د رثڕیي ثیرڕا ئبزادی ئبییي، ئبزادی .ه د
گذای هبفی دای ر چبدێری گطتی د س دۆخی ث کبى ث زیذا کی ث ی تی کێط اڵی یبى دای کۆه سبڵ د
ثى ضێک ث ث ستری یبسبی ل ضێکی د زۆر ث ل اڵتبی سوی هبفی .ڕۆژئبا ڕ لێبتیی تابیی بسیی ث
ڵک هی ژیبى خڵقبذی ثۆ خ ر سوی ێ ث ڕ ث اڵم بسراى، ث ک کسبی ثبسی کرا ی د سوی . ڕ ث هی الی هبفی بسیی ست ک قذ تبیی هبفی ح ر س
ڵک ذاى خ ث ضبرۆه کی ث ی تی ثست اڵی کۆه ری هب ج ر ئێستبش ک اه رد ضکرای .ث داث اڵت س ی)د زیکرد رک اڵت به س سوی (د ڕ ث
لیی هبفی بسیی کی پرسیپی گ ر سیبسی یساهی س اڵم دێێت، پێک سیبسی لیجرالیسهی ث کردستبى ل
اڵتبی اڵت ڕۆژ هب رێک یچ ل ث تی .یی خ پبضبی یتای د درێژ اڵم ثذات، خۆی هبی ث خطێکی پبضب ث
اڵت ل س گێڕا سیبسی د د هێکی کردی داثیي . سیست سیبسی ڵی ک گ گێڕای ڵجژاردی ثێت، تبک یستی د
کی ی زرا لیی داه گ کبی ک ذاهبی یست کۆی ئ ث ڵ کی کردی داثیي ثکبت، تبتێ کۆه ستگبی خۆی د رث س زایی یبى، ئبزادی ێ، یبسبی کردی داثیي گۆڕیي ثۆ ق ث کذابى ئبزادی بکبت ئبییي؛ ری س ی ل کۆکرد
رهبی ثى س ڵذاى سیبسی لیجسالیسهی درضوی ث ثۆ م کردی داثیي اڵم ، یستب ئ ث ی ل ێوي ڕێگ
ی ئبضتیخازا تکرد .تذتیژی ڕ
:لیجرالیسم
کی لیجرالیسم کسبی احیذ هببی ، یی ی خێذ ی کرێت لێ جۆراجۆری لێکذا د ی ل گۆڕای ژیبیذا هب
ر زۆری س "ئبزادی"لیجرالیسم التیی هببی .بت ث خۆیی" رث کی درضوی ئبزادی .ی"س ر پێک لیجرالیسهی س
هی لیجرالیسم .ێب ر م هێژ؛ گۆڕای ث ش ل هێژیی ر زۆری گۆڕای س هرۆڤ .بت ث کبی ئبزادیی سرضت ئبزادی .دێێت پێک لیجرالیسم ژێرخبی هرۆڤ ثێت ۆی د
ضی هی خڵقبذی داێبى هرۆڤ گ ر اڵم ێ، ث ث ر تی گ رف ی د ض درێت، پێ گ ثبضتر دۆخێکی بتاێت خۆی ث ثۆ ڵگ تي .ثخڵقێێت کۆه پێطک ئبکبهی ل
ری ئبسبیص خت هرۆڤ ثۆ ئبزادی کبتێک دێت، پێک هرۆڤ ث کرێت، داثیي ش ڵگ رگیس کۆه ری خت ث خۆی ث
اڵم ثێت، سردار بثێت ئبزادی .بثیێت ژیبی بثێت ث ڵکبی ش خ ش هبفی .ثکبت پێطێل دیک ر ڕخ ل
هی سیست کێک ، بت لیجرالیسه ی کبى ل ڕخ ی ئ یی کبرژیبى دۆخی ک سترا کێکی دێێت، پێک هرۆڤ ثۆ ث ی
دیک کبى ل بدای ڕخ زاف ث گ هرۆڤ تبکی ث گرتی رچب ث ل ڵگ کۆی پێذایستی کۆه ژیبی ث
ضی ڵک بث خ .لیجرالیسه ل
:لیجرالیسم سسیبل
کبی ڵ کێط کرای ێکۆه ر س چبر کێط کبى تیی اڵی کۆه ثى کالسیک لیجرالیسهی الیبى ل ۆی ث
ڵذای ر ی 1860سباڵی دای ل لیجرالیسم سسیبل س ستی.زاییی کگرتیی تی ی اڵی ڵ بپطتی کۆه گ ل
رکبتبلیسم تذتیژی یساهی قرثبیبی ه ه ل اڵتبی تی ستی ئبثری پێطک ت پێکرد، د تبیج کبی ث ر رث ث
ڵ گ کبی ل ت ی ڵ ێ ه پبرێسگبری کۆه هبفی ل ی سب ک ستی ثي تضی ئ ثى د ضێک کرێکبراى .د ث
ڵ ل هی ثى کۆه ستی ث بچبر سیبسیی سیست تی رپرسبی ث کبیبى یست حبست ل داخازیی خۆی ل
ێکی .ثذات یطبى ی یگبتیڤی الی ڵگ لیجرالیسهی کۆه کالسیک ثی ۆی ث ڵ ستی ئب داراى د رهبی پێک س
ی تراست، کبرتێل بتی رهبی ثچکی س تاذ تبڵی د کسبی ر بی سێج خست ر د کبی س ت سک ی د دیک
ڵ لیجرالیسم سسیبل .کۆه ثای ر د هج ی ل کۆکرد ی رهبی م س ل ض چ ستبی اڵم ، ث ث ث ئبهرازی د
م ثۆ سیبسی ئ کبیی ر رث کبر ث لیجرالیسهی .ثێذرێت ث ڵ سیبسی گ کیبى ئبثری لیجرالیسهی ل ی گرت ، د
تی ت ئبثری سیبس ڵ د ر ث کبی س ت ثار جبر ت کرا قجڵ ثبزرگبی رجێک ث ه ک ثێت ۆی
ی سککرد رت ی ث رهبی خسی، س م یبی ض ی رهبی تی س ڵ م د ی رهبی خسی س ثیبى ض
کرێت پێطێل کی ث لیجرالیسم سسیبل . ی م ڕێگ سێ ل کبى ێاى حساثی سسیبلیست پبرێسی ئ .کالسیک ث
بسیبلیسم لیجرالیسم سسیبل کی ث ی ردی دیبرد زاێت ف د ی ک خۆ ژیبێکی خب رث ش .یی س ت ک تبکی
احیذێکی هرۆڤ لۆجیک ڵ ک دات کسبى هبفی ثۆ د .ی احیذێکی" کگرتیی ی لتر، ، زهبى ک ک ژیبى، ضێ
زرا تی داه ضیبى سیبس ی بث پێیستی هرۆڤ . ضیبى ثڕا بث ستی ث کگرتیی یی ی ت رزش ئ
بی ضی ث تی بث هرۆڤبی ه ل ی دا دیب . ک ر م کرا ثبش ئ یبى پرۆس تب چ پێ سبڵی د خۆی
هێک .خست جێ رد ث س ژاری ک ستی گذ ت ڵکیبى خ ضبرد ت ، د ب ثی ت کرێکبر چیی
کبیبى کرا، ئیکبر هبف اڵم د ی ث ض رچبی گ کرێکبر چیی ث ثذیل ثی ت تی، ێسێکی ث اڵی کرا کۆه د چی دیک
کبیبى یست ر داخازی ث گیرێت چب ل ترسی بکبت . ه تی ضۆڕضی اڵی ستبى، کرێکبر چیی کۆه ثذ ڵگ کۆه پێیستی ث چبکسبزی ڕێفۆرم ث کسبی، . ثي بی ستی، داری د ێکی ی الی ی دیک ض یی گ پیط ل اڵتبی چی ث دیب ئیوکبی دیک ضبرد
ث حبضبلێکردی کبى سسیبل . م لیجرال ى ل الی کبى پبرێس م ث ى ل ی الی ر کبى ث سسیبلیست
ت ک ر د ، ڕخ ث اڵتبی ل ئرپبیی پبرێس ێاى ل ث کبى سسیبل راریبى دیوکرات گرت ق .د
:(لیجرتبریبیسم)یلیجرالیسم
ک زاییی، ی 70سباڵی ل ی ری ثست ڵذا س ک خۆی یلیجرالیسم ث کرد پێبس کبى .د یلیجرالیست ک ل الی
ری خۆیبى د درێژ زای، کالسیک لیجرالیسهی ڕێجبزی ث اڵم د ث ى زۆر ل ت جیبازی الی تبیج ث خۆیبى ث ڕای . ر س ئ خۆیبى ک گری ث زای، کالسیک لیجرالیسهی الی اڵم د ث
ثڕایبى ث لیجرالیسم ئبیذیلۆژی سبزگبرکردی ێکرد ڵ گ م دۆخی ل رد ث س رزضی د . کی ئ ر س ک
لتری ڕۆژئبا ک زارێت گریگ ث ڵجژاردی :د ی ژیبى ضێ رجی ه کردی پێطێل ث سبی هبفی ک دیک
ثی خ د ست ق رداى د تێ خسی ژیبی ل ڵکبی ض خ ی ، دیک کبى ثبخ ب .دێب پێک یلیجرالیسهیی ر ث د
خت ر ج س ل ثکرێت ئ ردی ئبزادی ک رزضی ف ئ قی ی هتڵ ت ، ب تاێت هرۆڤ ت ثێت ثۆی د ژیبی ل
خسی خۆی ض ی ث ڵک یگبتیڤیص ضێ رثگرێت، ک ثۆ ضی ێ ی ثفرۆضێت، خۆی ل ر هبدد کبر ثێۆضک ثێێت، ث ش یبى رثڕیي ثیرڕا هبفی .ثکبت ثریذار خۆی ڕحی ل د ل
کیی یلیجرالیسم ر ، س
اڵم سبسر ثکرێت ڕێگری بثێت ث ت ثێت، گۆڕێذا ل ب ت رثڕیی ستی د ستب ر زپ گ ی ضێازی یبى ، ڕ دیک
تی کرای پێطێل سبی کبى ک سوی هرۆڤ ڕ بسرێت، ث د اڵم ه ث ش ثۆی ک ی ر ل هج ڕی زۆرهلی ثیرثب
پب گبری داس ر ثۆ .ثکبت ث ثۆی فرۆضێک کتێت ێ ی ل رگرتی کتێجێک ێت ک بی .ثپبرێسێت خۆی ثبزاڕ، ێ ثێت تی خسی هبلکی ض یچ بثێت پیرۆز ک ث ی پێطێل ضێ
ثکرێت، ه ى .سرضتیی هبفێکی ئ ئیوتیبزی خب ڕۆژبه ی ه ئیججبرێکیبى یچ چبپ ڕ ل ه یبى ، ثاڵکرد
ی کرد ر کتێت تبر ثاڵ س ثۆیبى ، یی ل ی ثۆخۆیبى ى دیبری ثک ، ثاڵ چی ک ثاڵ یبى ثک ک .
یلیجرالیسم :پراکتیکذا ل
هریکب ثریتبیب ل هی ئ رد س اڵتی ل س تبچێر هبگبرێت د .کرا پراکتیک یلیجرالیسم ڕێیگبى ڕۆبڵذ ی 70سبڵی تبچێرل
ث زاییی، رۆک ث زیر س جێ ستج ی د زی گطتی، ت تبیج ی ث زی تی کبرثبری اڵی م کۆه ک .، کرد ی بکبت تیکرد تبی ریک ض ذ تی ب ڵ د
کبى گطتیی ستی خێرایی ث اڵم پێکرا، د ڵ ث گ ل کبی ر رث ی ث ر کبر پبرتی گ کبى ڕێکخرا پیطیی
ڕ ر ، ث ث م ک ێسثى م ث اڵتێکی س کجبر د ی ث زۆریبى ڕێیگبى . ث زاییی، ی 1981سبڵی ل ث
رۆک هریکب کۆهبری س هبى ئ تی سیبس ڕێ .ثرد ث کبی هبڵیبتی ت ثار جبر م ثبزرگبی ت ک اڵم ، کرد ث
یتای ڕێیگبیسم خۆضی ئبثری هریکب ر ئ س ثکبت چبر ڵوبسیي کبی یرا م ق ک تی .ثکبت ڕێیگبیسم سیبس
یب ئبکبهذا ل ت ڵکی زیبی ث اڵت خ س هذ هذابت، ک ک ت تبیج ڵکی ث ژار خ بر حبڵی هبڵ ثێ کبى ک ر گ ضبر
ا ش ئبثری .ث ت ر یب د زیبی ت ڵکی ث ژاری خ ئ اڵتب یبذ گ ذی ک تی پێ جبر ڵ ثبزرگبیبى ت گ ل
هریکب ث ئ رزداری هریکب ق ئ ی ئ اڵتب ئ ڕی ث پ یبذ خۆی .گ
:کرد لیجرالیسهی
ت ثێت تبیج د ذی هبم چیی ث ڵ، ێ ب ت کۆه تبیج ث ژاراى جتیبرای کڕی اری ک رزیبى خێذ ست ث د ث
ت .ێب ڵێستی سیبس دای سیبسی ڕیی ل ڕاپ زاییی، ی 1979 ی گۆڕکێی جێ ئێراى ل ر .بت پێک تێذا گ
ڕی کۆتبیی ی عێراق ئێراى ض هج اڵت ک س د ی فزی حساثی تبقب بتی ... کرد کالسیکی ئ
ڵێکی زۆر کۆه ڵک ل ی ثۆ خ ر اڵت د ث ۆی ث ڵذای ر ی س سیبسی جۆراجۆری ثیرۆک ا ل
گرای .لیجرالیسم ثى گۆڕاى پێطی الی گرای ث الی ست دای د ر ک تێ تی دۆخ ی ضو اى کرد ث ث
ر س کرا چبر .
کردستان، الی وگری ئاضتی س رب ستییپارتی ، ل خ باتی گ الوی ێمىای تیی جیاو
بىدي ست چ ساي بۆ ئازادی دیمۆکراسی ل وێۆبردوی زڵم زۆری چ ساو ي
پطتیاوی دي کات، بۆ دابیىکردوی مافی مرۆڤ ب گێري ی ب یاوىام ی جیاویی مافی
مرۆڤ ل گ ڵ ێسي دیمکرات کاوی جیان .تێدي کۆضێ
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(11) الپهڕهیكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنامهی
ضبڵییکێتییػتبیکردضتب33ثغذاریغبذێکیپبرتیضرثضتییکردضتبنئبگیيیضبڵگڕی٣٣یزایییثثۆی٢٠٠٨-٦-٧کردی2708جۆزردای17ڕۆژیغيڕێكتی
تختیاڵتیۆرێژ،ثئبيبدثیحیسةبیدايزراییكێتییػتیبیكردضتبنئۆضهۆیپ.ضیبضیكبیكردضتبیعێراقی،ڕێڕضێكثڕێچ الیثبگێػتیفريیكۆيیتیۆرێژییكێتییػتیبیكردضتب،غبذێكیپبرتیضرثضتیی نضر
کبکئذايب،گػتیثڕێسکبکعبرفثبجبیثبڕێیتیكردضتبثضرۆكبیتیضكرتێری( ێضبثالخی)ثرپرضیکۆيیتیۆرێژیپطککبکحيدئيیپژيب( ڕێجار)،قبدرئحدزاد
.کبککبرۆخثبجبیقبدرئحدزاد
كبككبرخثبجبی،( ێضبثالخی)ثرپرضیكۆيیتیۆرێژیپطك،كبكيحيدئيیپژيبداکرد ئذايبیكۆيیتیۆرێژیپطك .كبككیيرشئذايیپطك،ثغذاریبنضبڵیبد
ثرضكی ضرتبثخنكێكضتبثۆگیبیپبكیغیذاثربيكدضتیپێكرد،دایئتبرثرضكیپیرۆزثبییپطكنالیكبك غبیبیثبض. پیرۆزثبییحیسةالیضیبضیكبپێػكظكرا
.،ثرپرضیكۆيیتیۆرێژیپبرتیضرثضتیكردضتبخێذرای(ڕێجار) قبدرئحدزاد. داكبتیثربيكترخبكراثيیسگردێكنضرچۆیتیكبركردئركیڕذیكردی
داثیرڕایالیثغذارثكبئبڵگۆڕكرا،کبکعبرفثبجبییکێکن نۆرێژ،نويیسگردداثثبثتپێػیبریثكڵکثغذاریث نكۆتبییذاغبذیپبرتیب. کضبثنيێسگرد
.كبڕێیبی،ثڕێكرا..ثگريینالیثڕێسكبكۆگرثرپرضیكۆيیتییۆرێژیییکۆيیتیۆریژیپبرتیضرثضتییکردضتب
سو ربو ستیی پارتی شاندێکی بو شداری یو کێتی ساڵو ی 33لو ئاىو نگی کوردستان.کوردستان نیشتمانی
ک.ش.پ چاالکییو کانی درێژه ی لو
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(12) الپهڕه
زامدار ک ئێطکگري ی.،فیداکاري ،خۆض یست سۆزي ب مرۆڤ ئ تۆ
غ رق خ ودا ل خ دي ب یت ي خ ل گري جاران زۆر ل پڕ ب خطی ئارام الی ی الی ب س ح ر تا خۆت دي ک یت
دري ختی دي بیت ڕادي ژي وی ئازاري کاومان جۆضت، سۆز.ئێم ڵگری ئازار گاڵی ک سكی
ئ ژوۆی خام ک .پ ری تۆی ، پاك تۆی ي سفی ئاست ل چ ود بگترێ چیماود، دي ربڕیه ل زاریص ل رزي دێت
داێىت ب ئێڤرست ب رزیت ئ ي ودي تۆک م، ی ضتا.بىسرێ.پێتدا ژێر ل ا ،ب ضت ک م زویت ئ ي ودي شواگات،
ل پطت ئ م م سىري ي ک ل ل م دری دری دري ي ێڵی بێ گیاوی ت لیفو ي ئاازی دي وگت دێت گێم، ڕێی
،ا ست دي ک م ک جاراو س رم ل س ر سیى تدایچیرۆکی ض اوی ب رئاگرداوم بۆ دي ڵێیت ي
ا دي زاوم ک ساام تۆش ب گرگاو ض ێ خ ریکی دي ڵێیت ي گرگان دي تارێىی ب سۆزي ي ر دي ڵێ
ئ ي تاوێ ل خ دای گرگ ب س ساای مه ژیر ریای )(لري لر لۆ ؟ ساام ل خ م ک بڕۆ
ئ ی ل چیا ب رزتر، ئ ی ل ئقیاوش ب ریىتر زۆر ئ ترسم ت م ن م دای ئ ي م و دا ب دیدارت ضاد ببم ي ل
کاویای پڕ ل سۆز خۆض یستیت تیىی تیم ب قمێك ئا بڕي تێىم
دڵىیام ک زۆر جاران ل بمب خط ئ ی مرۆڤ ب خط ودي ک
ویي ض دا ب وزي ی مه راچڵ کای، دي زاوم ک زۆر جاران ،بۆ وائارامیم گریای
ب ڕت دا و ی ت در بیت گطت کات ل پ رۆضی،واخۆضی ڕازاي بێت م ڕۆژێکت ب خۆضی،
ب کام راویت ئ سپێرم
یكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنامهی
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(13) الپهڕه
تییسو ربو یاندنی پارتی سو ناوەندی ڕاگ لو ئاگاداری !ی لیبرالیسمو بیرۆک ڕو مو وە لنو کوردستا
پبرتییبذیڕاگبەذین ئبگبدارییثیرۆکڕينەکردضتبتییضرثض
!نیجرانیسوپبرتیالیگرایبثیراذايبئ!کردضتبضتییرثض
زرۆیتبيێژاکردضتبیبیکجبری،یضتییرثضخۆییرثض
ضبیک ،ئبکبدییکبراخۆێذکبراەیتۆێژیثارینغبرەزاپطپۆڕ!ضیبضیزاطتییبزەثکردضتبضتییرثضپبرتیکۆگرەیێۆثجبتنیجرانیسویثیرۆک
کۆگرەدانەیئثۆ،خۆیيیکیئبیبکثکرێت،رضنیغرۆڤثبغیث
پبرتیبثۆضیبضیتیخەکدەتای . یبڵیجژێری
ڕاێژکردیپریطیپیەکثارەدانثڕاێژێدەيبپبرتیب،ییيیػ
ضبیکەکخۆغیطتیعئێیثیرثۆچکیثکنێساغبرەزاثثیرۆکنضکباڵکبتبڕخ
یڕۆژبيضبیتثۆثێرضراەثارینکبتبثۆچاتپبرتیب،تبیثیرۆکئثیئبیبنیجرانیسو
ڵکیخثتخسيدەتاێتذەچئرگئیبثکبت؟کردضتب
ثڵێپێب، ییثبظپێتبیثیرۆکثۆيبضراەثتکبیثۆچی؟.ثێر نضراکبنرکبوئێدیبرضتییرثضپبرتیضبیتییڕێگ
ثضتی،رثضیڕۆژبيکردضتبدەضترثدخیفبفغئبغکرا
ثۆکردضتبڵکیخگػتبثیراب. خێذکبتبثۆچورثچبەڕای
وثکبتبيرثتکبیدەثی، ثۆيبثیرخارەەییالئی
[email protected],[email protected]
تییسو ربو یاندنی پارتی سو ناوەندی ڕاگ لو ئاگاداری داگیرکرایاڵتکڕایکیژاخۆێذکبرا،ڕۆغجیرا،کردضتب،ڕۆژاڵتیضرثخۆخازای
ثۆپێکيثب،کۆثجکردضتبضرثضتییپبرتیۆییخثبتیندریکردضتب،ثکی،خثبتدیؤکراتضرثخۆۆئبزادکردضتبێکی
.ئیمهیلیپێوهودیگرتهبهماڵپهڕیپارتیسهربهستییکوردستان
[email protected] , [email protected]
. واوویشاویپێوهودیگرتهبهسهرکردایهتیپارتیسهربهستییکوردستان[email protected]. Norway. 1112 Nordstrand .158 PBPSK:
:پارتی سو ربو ستیی كوردستان
بۆ تو نیا ڕێگو ی ڕزگاری و سو ربو ستیی نیشتمان، خو بات بکو بۆ سو ربو خۆیی و .ده وڵو تی کوردستان
.بژی شۆڕش بۆ سو ربو ستیی، سو ربو خۆیی یو كجاری گو لی كوردستان
سو ربو ستی مانگانو یبو ڕێوه بو ری کاری ىونو ری پرواندڵشاد
ده ستو ی نوسو ران وذ ولود ئاف م
دی مم اشم موح موکریاویتاڤگ
یوب ڕي حمان ئ اڵتی ئاماوج ڕۆژ
دزادي قادر حم (ڕێبوار)ئ
ی یالو م ئیم ستی ب رب ی س ت و وووسراوي کاوتان بۆ ڕۆژوام بۆ واردوی باب ڵ بگرن گ [email protected], [email protected]،خواري وي پێوي وذیمان ل
یكوردی2708جۆزهردانی سهربهستیڕۆژنامهی
2708جۆزهردانی0سهربهستییژماره(14) الپهڕه
ڕ و ماڵپ روي ا ل وي وي او ستی بخۆێىى رب ی س .دي تواوه ڕۆژوام
ثاڵکرایکی.ضرثضتیڕۆژبيیڕاگیبذیبذی،گػتییضیبضیثاڵیکردضتبضرثضتییپبرتی
. دکبت:ضرثضتیڕۆژبيی کثاڵثۆڕاگیبذضکۆیکیتیسریکردی
کردضتبذا،نضرثخۆخازیڕۆژبيیثڕێثریدضتیک
: ضرثضتی خۆێرئێیندااکيکڕیچغرنکدکی
دکێتثرچبتبڵیکڵئیثۆ،کئبگبداريب
دابتیژيبرینثذیکڕییکبکوڕۆژبيکيب
.ثکیچبرضرژبیننێجردداایخۆیتیجێی
نکثکی،کردضتبتێکۆغریپێذیثبثتیكییچضفرژيبری
،کرائبيبدژبکێػیثدارضردگڕێتۆکبرکغی
ثۆیک،ثغئثرپرضیزاکۆکردیتبقیضرقبڵیژيبرئوثۆثغئیتاینددیثڵێ،ثکئبيبد
ثغئدابتداژيبرکبی.ثێتچبالکژبثتبیجتیی