خسارت مشترک

تهیه کنندگان:سیما ترک

فاطمه سلیمی

: استادجناب آقای دکتر فیضی

قبل از آنکه حقوق دریایی و بیمه دریایی به وجود آیدملل و اقوام مختلفی که در سواحل دریای مدیترانه

زندگی می کردند با اصل خسارات عمومی آشنا بودند و آنرا در روابط بازرگانی بحری خود رعابت می کردند.

تاریخچه

کدام کاال به دریا ریخته شود؟

مبنای حقوقی خسارت مشترک

عده ای منشاء و مبداء آن را حقوقطبیعی

عده ای دیگر آن را انتفاع بدونعلت

عده ای دیگر آن را حقوق اهالی بندر ذکر کرده اند

در راستای رفع اختالف بین قوانین مختلف دریایی و یکنواخت کردن آنها در موضوعات راجع به خسارت

مشترک دریایی کنفرانس های زیر برگذارگردید:1864کنفرانس یورک در سال

کنفرانس آنتورپ )بلژیک( در سال 1877

این مقررات که به نام یورک آنتورپ نامیده می شود اصالح و به تصویب رسید

مقررات مذکور بعدا در سالهایدرکنفرانس لیورپول 1890 در کنفرانس استکهلم 1924

در 1997 و 1974 در کنفرانس آمستردام و در 1950 هامبورگ

.مورد تجدیدنظر واقع شد

شکل مقررات یورک آنتورپ

ابتدا با قاعده تفسیر شروع( می G تاA قاعده ) از حرف 7سپس به ذکر

22 تا 1سپس درتکمیل قواعد حروفی قواعد دیگری از شماره پردازدبیان می کند

اصل مقررات حروفی است و

در موارد خاص مقررات عددی حاکم خواهد بود

قاعده که خسارت Aتعریفی از آنتورپ یورک مقررات از: داشته مشترک

می تحقق هنگامی فقط و منحصرا مشترک خسارت موضوعمنظور به معقوال و عامدا العاده فوق مخارج یا تفدیه که یابدیک در که مخاطراتی از اموال حفظ و کشتی سالمت حفظ

. باشد شده انجام آید می پیش مشترک دریایی سفر

تعریف خسارت مشترک

فوق مخارج از است عبارت دریایی مشترک خسارتسالمت حفظ برای ارادی طور به که خساراتی و العاده

. است آمده وجود به آن بار و مسافر و کشتی

قانون دریایی ایران از خسارت 185تعریف ماده مشترک

باربری دریاییاشتراک منافعواقعی بودن خطرفوق العاده و غیرعادی بودن هزینه واردهعمدی بودن پرداخت هزینه ها یا تفدیهتناسب تفدیه یا پرداخت فوق العاده با خطرزیان مستقیما از عمل یا منطقا ناشی از عمل تفدیه

شرایط تحقق:

اصل مربوط به خسارت مشترک فقط در حمل و نقل بار از طریق دریا تحقق می یابد

قابل تعمیم به حمل از طریق خشکی و هوایی نیست

باربری دریایی:

اول: خطر واحد متوجه کلیه منافع موجود در سفر دریایی شده باشد.

دوم: منافع مذکور در معرض خطر واحد قرار بگیرند

سوم: منافع صاحب کشتی و کاال و ذینفع در وصول کرایه حل ایجاب کند که فرمانده اقدامات فوق العاده ای را به

منظور رفع خطر و یا ایمنی مشترک بعمل آورد

اشتراک منافع

کشتی مالک که نیست الزم وجه هیچ به مشترک درخسارات. باشند مختلف فرد دو کاال مالک با

. باشد نیز کاال مالک خود کشتی مالک است ممکن

نکته مهم

تصور و وهم زائیده و بوده واقعی باید خطر وجودنباشد

واقعی بودن خطر

فوق العاده و غیرعادی بودن هزینه وارده

تفدیه و یا هزینه های عادی که در جریان سفر دریایی و به منظور احتراز از خطر ممکن است از طرف مالک کشتی پرداخت شود جزء خسارات مشترک محسوب نخواهد شد

قاعده که تعریفی :Aطبق دارد آنتورپ یورک مقررات از

می تحقق زمانی فقط و منحصرا مشترک خسارت وقوعطور به و عمدا را العاده فوق مخارج یا تفدیه که یابد

... شود انجام و کشتی نجات منظور به معقول

عمدی بودن پرداخت هزینه ها یا تفدیه

قاعده :Cطبق آنتورپ یورک مقررات از

نتیجه مستقیما که مخارجی و خسارات از قسمت آن فقطخسارات حساب به توان می است مشترک خسارات

. نمود منظور مشترک

زیان مستقیما یا منطقا ناشی از عمل تفدیه

از موضوع این تشخیص برای انگلستان حقوقی نظام در قاعده

شود می Remotness of damage.استفاده

کدام خسارت و ضرر و زیان مستقیما از عمل مربوط به خسارات مشترک دریایی ناشی گردیده و کدام زیان نتیجه

غیر مستقیم خسارت مشترک دریایی است؟

تفدیههزینه های فوق العاده

طبقه بندی خسارات مشترک دریایی

مالک کاالمالک کشتی ذینفع در وصول کرایه حمل)متصدی

حمل(

تفدیه

- انداختن کاال به دریا1

- خسارت وارد به کاال ناشی از اطفاء حریق2

تفدیه از طرق مالک کاال

طبق ماده یک از مقررات یورک آنتورپ در صورت عدمرعایت عرف تجاری برای حمل کاال خسارات وارده از

طرق خسارات مشترک جبران نخواهد شد.

انداختن کاال به دریا

نه تنها خسارات وارد به صاحب کاال قابل جبراناست بلکه زیانهای مستقیمی که در نتیجه

انداختن کاال به دریا ممکن است وارد شود نیز جزو خسارات مشترک محسوب می گردد

vاختنvخسارات دیگر ناشی از به آب اندکاال

خساراتی که در نتیجه تفدیه وارد شده قابل جبران است ولو آنکه خسارات ناشی از ، از بین رفتن خود کاال

به موجب ماده یک قابل جبران نباشد

نکته

چنانچه کشتی طعمه حریق شده و در جریان بکار بردن آب به منظور خاموش کردن آتش

خساراتی به کاال وارد شود ، خسارات مذکور جزءv خسارات مشترک محسوب می

گردد

خسارات وارد به کاال از طریق اتفاء حریق

عمدی- 1 نشستگی گل به

کشتی- 2 دیگهای و االت ماشین به وارد خسارات

در- 3 سوخت منظور به کشتی ذخائر و مواد از قسمتی سوزاندناضطراری مواقع

تفدیه از طریق مالک کشتی

( یا مالک از اعم است حمل کرایه دریافت محق که کسیمستاجرکشتی(

یا و کشتی یا کاال صاحبان از را خود خسارت تواند میخسارت حساب از اند شده ذینفع تفدیه این در که هردو

. دارند دریافت دریایی مشترک

تفدیه از طرف ذینفع در کرایه حمل

االجاره مال شامل و باشد می پرداخت قابل دریایی بارنامه موجب به. نیست کشتی

چه وجوهی را می توان به عنوان کرایه حمل تلقی نمود؟

الف( مربوط به تخلیه کاال به منظور سبک سازی کشتی

ب( هزینه هایی که در بندر پناه یا نظایر آن به وسیله مالک کشتی پرداخت می گردد.

هزینه های فوق العاده

یورک آنتورپ8مقرات ماده

هزینه هvای مربوط به تخلیه کاال به منظور سبک سازی

- هزینه ورود به بندر 1-هزینه های مربوط به تخلیه کاال2-هزینه های بارگیری مجدد کاال3- هزینه های مربوط به انبار کردن کاال4- هزینه های تعمیر کششتی5- حقوق کارکنان کشتی و هزینه هایی که در بندر پناه برای آنها 6

پرداخت می گردد.- هزینه خروج از بندر- عوارض بندری7

هزینه هایی که در بندر پناه یا نظایر آن به وسیله مالک کشتی پرداخت می شود

مبنای احتساب زیان1.

تقسیم زیان وارده2.

مبالغ دیگری که می توان جزء خسارات مشترک منظور 3.نمود

مبنا و طرز احتساب زیان و شرکت در پرداخت

قاعده :G طبق - آنتورپ یورک مقررات

مقصد بندر در رفته بین از یا یافته نجات کشتی یا کاال ارزش

. مبنای احتساب زیان1

بر 1. سفر ادامه در مشترک، خسارت مشمول حوادث از یافته نجات vکاالی اگرسvانحه اثر بر که کاال آن مالک ببیند، خسارت یا برود بین از ای سانحه اثرمشترک پرداخت در نیست ملزم اصvوال دیده، خسارت یا رفته بین از دوم

. نماید شرکتو 2. شود کشتی نجات به موفق بدوا العاده فوق هزینه پرداخت با کشتی مالک

به رجوع حق مالک شود، غرق کشتی سپس و بوده مشترک خسارات جزءزیرا ندارد را مشترک خسارات جبران برای یافته نجات ابتدائا که کاال صاحب

. است شده غرق و ندارد ارزشی دیگر کاالیش

خسارت مبنای تعیین آثار

های هزینه مانده، باقی آنچه شده، تفدیه آنچه ارزیابیو ... کامل های مهارت و است مشکل بسیار و العاده فوق

خسارت ارزیابان توسط که دارد نیاز وسیع اطالعات.Average Adjustorمشترک) شود( می تعیین

ارزیابی طرز

: مؤثرند مشترک خسارات تعیین در کvه مختلفی عواملقیمت - خسارت، تعیین مبنای باشند، احتساب قابل مشترک خسارات

کشتی از کاال تخلیه روز آخرین در بازارخسارت، - تعیین مبنای باشد، احتساب غیرقابل مشترک خسارت

فاکتور حسب بر کاال قیمتتعیین - مبنای شود، می فروخته ای دوره که کاالیی به خسارت

. بود خواهد بعvد دوره قیمت خسارت،

خسارات تعیین در مؤثر عواملمشترک

نخواهد عمل مالک پناه، بندر در مشترک خسارات و هزینهبود؛

. برود بین از آن از بعد است ممکن چراکه. است مالک سفر خاتمه و پایان قاعده، بر بنا پس

نکته

او نماینده یا کشتی مالک اطالع بدون که کاالیی بر وارد خساراتشده توصیف غلط به عمدا حمل موقع در آنکه یا و شده بارگیری

. شد نخواهد محسوب مشترک خسارات جزء باشد مشترک خسارات پرداخت در یابد، نجات خطر از کاالیی چنین اگر اما

. بود خواهد سهیم

کاال اشتباه توصیفات موارد در

17اموال مشمول ماده

ارزش خالص واقعی

در حقوق داخلی ایران

تقسیم زیان وارده در خسارات مشترک

در باید و بوده کشتی مالک اموال جزء یدکی لوازم و سوخت ذخایر کشتی،. نماید شرکت مشترک خسارت پرداخت

. است کشتی مالک اموال جزء کشتی از دفاع برای مهمات و اسلحه بارنامه اینکه علت به مسافران، همراه و مسافران شخصی لوازم و اثاث

. همراه مسافر خود اگر اما نیستند کاال مصادیق از نشده، صادر برایشان. شود می محسوب اموال جزء لوازم آن نباشد، وسایلش

چیز نا دلیل به کشتی ملوانان و افسران فرمانده، شخصی لوازم و اثاث. شود نمی منظور مشترک خسارات حساب در عمال بودنشان،

نمی مشترک خسارات در وارد کشتی کارکنان و افسران فرمانده، دستمزدرسیدن سالم به موکول افراد این حقوق دریافت االصول علی چراکه شوند،

. باشد نمی مقصد به کشتی به مکلف کرایه، وصول در نفع ذی و است اموال مصادیق از حمل کرایه

. است مشترک خسارات پرداخت در شرکت

ماده مشمول -17اموال آنتورپ یورک

ماده اخیر بخش :17در - آمده چنین آنتورپ یورک قواعدبر گیرد می تعvلق مشترک خسارت جبران برای مال هر به که سهمی

. بود خواهد سفر پایان در مال آن واقعی خالص ارزش مبنای

: که هایی هزینه منهای بازار در ناخالص ارزش واقعی خالص ارزشمثل شود متحمل باید فروش جهت کاال کردن آماده برای مالک قاعدتاحق و مجدد بندی بسته و جابجایی و نقل و حمل بندی، بسته بازکردن

و ... . داللی

واقعی خالص ارزش

نحوه تقسیم خسارات مشترک دریایی( :۱۸۷ماده( -موارد خسارات مشترک دریایی و ترتیب تعیین و تسهیم

نسبی خسارات و طرز محاسبه آن به موجب قراردادهای خاص و در صورت نبودن قرارداد طبق آیین نامه ای خواهد بود که براساس مقررات و عرف بین المللی

تنظیم و تصویب خواهد شد.

نحوه تقسیم خسارات در حقوق داخلی ایران

کارمزد یا هزینه تهیه و اعتبار برای پرداخت خساراتحق بیمه متعلق به بیمه کردن وجوه دریافتی بهره متعلق به زیان هایی که جزء خسارات مشترک منظور می

گردد

مبالغ دیگری که می توان جزء خسارات مشترک منظور نمود

ارزیابان و دستورالعمل جامع بین المللی

تأمین وثیقه الزم برای پرداخت خسارت

نحوه رسیدگی به خسارات مشترک و تأمین وجوه نقدی

)مقصد کشتی بنادر مختلف) در کشورهای مختلف

محموله باید در چند بندر در کشورهای مختلف تخلیه شود

در صورت عدم وجود توافق طرفینی: تابع قواعد یورک-

آنتورپ خواهد بود؛بدین معنا که آخرین مقصد کشتی مالک خواهد بود.

قانون حاکم

ساده تر شدن) حذف موارد پیچیده مثل قاعده کهنه

برای نو در موارد جایگزینی قطعات نو در کشتی(

)حذف موارد ابهام)حذف عبارات مبهم

تعیین تکلیف در موارد اختالف نظر)هزینه مربوط به

حرکت دادن کشتی به بندر پناه جزء خسارات مشترک

محسوب شد(

تجدید نظر در مقررات یورک آنتورپ

( حقوق دریایی، جلد 1353امید، هوشنگ ،)مدرسه عالی بیمه ایران2 ، ،)1375ایوامی، هاردی، حقوق دریایی، ترجمه منصور پورنوری، موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی) ماجد(خسارت مشترک دریایی، فصلنامه حقوق دانشگاه تهران، دوره 1385ابوعطا، محمد )پاییز 3، شماره 38

1387(حقوق دریایی، چاپ دوم، انتشارات سمت1387نجفی اسفاد، مرتضی ) ،)ماهنامه اقتصادی اتاق بازرگانی، شماره 1346تاجبخش، محمدباقر، جنرال اوریج)خسارات مشترک ،

155 1343قانون دریایی ایران مصوب 1997مقررات یورک- آنتورپ

منابع