وانتظارات اهداف

جامعه • بهداشتي مهم هاي شاخص بتواند دانشجودهد شرح را

بتواندميزان • وباروري دانشجو داده مواليد شرح رانمايد ومحاسبه

انواع • بتواند ومير دانشجو مرگ براي ميزان رانمايد محاسبه هدف جمعيت

بتواند • ابتال دانشجو واصطالحات ميزان توضيح رادهد شرح را ابتال ميزان بيان در مهم

مفهوم • بتواند وبقا دانشجو زندگي به را اميدبدهد شرح

بتواند • كشندگي دانشجو داده ميزان شرح رانمايد ومحاسبه

بتواند • شده دانشجو ارائه حل مسئله بدرستي رانمايد

در نشانگر مورد در مهم در نکات نشانگر مورد در مهم نکاتسالمتسالمت

اندازه گیری سطح سالمتی یک جامعه مشکل است و لذا اندازه گیری سطح سالمتی یک جامعه مشکل است و لذا •یک نشانگر خاص را نمی توان برای این منظور در نظر یک نشانگر خاص را نمی توان برای این منظور در نظر

گرفت.گرفت.همانطور که سالمت شامل ابعاد گوناگون است، همانطور که سالمت شامل ابعاد گوناگون است، •

نشانگرهای گوناگونی نیز برای اندازه گیری سطح سالمت نشانگرهای گوناگونی نیز برای اندازه گیری سطح سالمت الزم است.الزم است.

تعداد اندکی از نشانگرها واجد تمام ویژگیهای الزم برای تعداد اندکی از نشانگرها واجد تمام ویژگیهای الزم برای •یک نشانگر هستند.یک نشانگر هستند.

لذا برای بررسی سطح سالمت یک جامعه باید چندین لذا برای بررسی سطح سالمت یک جامعه باید چندین •نشانگر را در نظر گرفت و در مجموع تصمیم گیری نمود.نشانگر را در نظر گرفت و در مجموع تصمیم گیری نمود.

((11انواع نشانگر سالمت:)انواع نشانگر سالمت:)•((mortalitymortalityنشانگرهای مرگ و میر )نشانگرهای مرگ و میر )–((morbiditymorbidityنشانگرهای ابتال )نشانگرهای ابتال )–((disabilitydisabilityنشانگرهای ناتوانی )نشانگرهای ناتوانی )–((nutritionnutritionنشانگرهای تغذیه )نشانگرهای تغذیه )–((quality of lifequality of life)) نشانگرهای کیفیت زندگینشانگرهای کیفیت زندگی–

كنفرانس اصلي موضوعات

•: شد خواهد ارائه كه موضوعاتيابتالوحمله • ميزانمير • و مرگ ميزانمواليد • ميزانبقا • ميزانکشندگی • ميزانزندگي • به اميد ميزان

6

(4اندازه گیریهای مرگ و میر)

میزان خام مرگ•میزانهای اختصاصی مرگ• Case Fatalityمیزان کشندگی بیماری )•

Rate) Proportional Mortalityميزان مرگ نسبتي )•

Rate):(Survival Rate )میزان بقا•

شوند كل بيماراني كه تشخيص داده يا درمان مي

سال زنده می مانند5بعد از كل بيماراني كه 100

میزان 5بقاء

ساله

فرایندهای موثر بر تغییر فرایندهای موثر بر تغییر ((55جمعیت)جمعیت)

((CBRCBRمیزان موالید خام )میزان موالید خام )•( ( GFRGFRمیزان باروری عمومی )میزان باروری عمومی )•((ASFRASFRمیزان باروری اختصاصی سنی )میزان باروری اختصاصی سنی )•((TFRTFRمیزان باروری کلی )میزان باروری کلی )•نسبت جنسینسبت جنسی•درصد مرده زاییدرصد مرده زایی•

(:(:Crude Birth Rate=CBRCrude Birth Rate=CBRمیزان موالید خام )میزان موالید خام )•)تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر جمعیت )تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر جمعیت

10001000منطقه در وسط سال( ضربدر منطقه در وسط سال( ضربدر

CBR = x1000تعداد مواليد زنده متولد شده در يكسال معين

جمعيت ميانه همان سال

( خام مواليد ميزان درباره (3نكاتي

در • منطقه يك در كه كند مي معلوم شاخص اينهر ازاي به به 1000سال زنده بچه چند جمعيت

آيد مي دنيااين • كاهش در خانواده تنظيم هاي برنامه

دارد فراواني تاثير شاخص•: تحصيالت؛ ميزان اين در ديگر موثر عوامل

اقتصادي سني وضعيت اگر افراد زیر اگر افراد زیر :؛ساختار پایین خواهد پایین خواهد CBRCBR سال یا سالمند زیاد باشند سال یا سالمند زیاد باشند 1515بودبود

((22باروری)باروری)

قابلیت تولید مثل یا توانایی بالقوه برای باروری قابلیت تولید مثل یا توانایی بالقوه برای باروری •((fecundityfecundity))

عمل حقیقی تولید مثل یا توانایی بالفعل برای عمل حقیقی تولید مثل یا توانایی بالفعل برای •((fertilityfertility))باروری باروری

تعداد موارد باروری بستگی دارد به:تعداد موارد باروری بستگی دارد به:•سن ازدواجسن ازدواجسطح تحصیالتسطح تحصیالت سطح اجتماعی اقتصادی سطح اجتماعی اقتصادی((socioeconomic socioeconomic

statusstatus))تنوع و دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداریتنوع و دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری

(:(:Gross Fertility Rate=GFRGross Fertility Rate=GFR))میزان باروری عمومی میزان باروری عمومی •

)تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر تعداد زنان )تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر تعداد زنان 10001000ساله در وسط سال( ضربدر ساله در وسط سال( ضربدر 4949 تا تا 1515

6161در ایران: در ایران: GFRGFR بیان می کند که از هر هزار زن در سن بیان می کند که از هر هزار زن در سن

باروری چند فرزند زنده متولد می شودباروری چند فرزند زنده متولد می شود

میزان باروری عمومی نکاحیمیزان باروری عمومی نکاحی• ((Marital General Fertility Rate=MGFRMarital General Fertility Rate=MGFR))::

سال در معرض باروری سال در معرض باروری 1515--4545از آنجا که همه زنان از آنجا که همه زنان قرار ندارند لذا در این میزان جمعیت مخرج کسر به قرار ندارند لذا در این میزان جمعیت مخرج کسر به

.. ساله ازدواج کرده محدود میشود ساله ازدواج کرده محدود میشود1515--4545زنان زنان

10001000 MGFR= xMGFR= x

چرا میزان باروری عمومی نکاحی بیشتر از چرا میزان باروری عمومی نکاحی بیشتر ازمیزان باروری عمومی است؟میزان باروری عمومی است؟

تعداد موالید در طول یکسال

ازدواج کرده 45-15زنان همان سال

باروري وميزان عمومي باروري ميزان تفاوت(3نكاحي)

زنان • كليه كسر مخرج عمومي باروري ميزان درزنان يعني باروري سن ساله 15-49در

ميزان كسر مخرج در صورتيكه هستند،درزنان نكاحي دار 15-49باروري همسر ساله

هستند

میزان باروری اختصاصی سنیمیزان باروری اختصاصی سنی•

( ( Age Specific Fertility Rate=Age Specific Fertility Rate=ASFRASFR:):)

)تعداد موالید زنده یک سال در هر گروه سنی )تعداد موالید زنده یک سال در هر گروه سنی تقسیم بر تعداد زنان همان گروه سنی در تقسیم بر تعداد زنان همان گروه سنی در

10001000وسط سال( ضربدر وسط سال( ضربدر

ساله ساله55به صورت تک سال یا گروههای سنی به صورت تک سال یا گروههای سنی

نشاندهنده الگوی باروری جامعه است)باروري در نشاندهنده الگوی باروری جامعه است)باروري در كدام گروه سني بيشتر انجام شده است(كدام گروه سني بيشتر انجام شده است(

با داشتن اين ميزان آموزش تنظيم خانواده آسان با داشتن اين ميزان آموزش تنظيم خانواده آسان تر مي شودتر مي شود

(:(:Total Fertility Rate=TFRTotal Fertility Rate=TFRمیزان باروری کلی )میزان باروری کلی )•مجموع میزانهای باروری اختصاصی سنی ضربدر مجموع میزانهای باروری اختصاصی سنی ضربدر

10001000 تقسیم بر تقسیم بر55

اين ميزان عبارت است از تعداد فرزنداني كه يك زن در طول اين ميزان عبارت است از تعداد فرزنداني كه يك زن در طول باروري خودمتولد مي كندباروري خودمتولد مي كند

اين شاخص مركب از شاخص هاي باروري اختصاصي سني است اين شاخص مركب از شاخص هاي باروري اختصاصي سني است وشامل تمام سنين مي باشدوشامل تمام سنين مي باشد

و در توسعه یافته ها و در توسعه یافته ها 3.33.3 )کشورهای در حال توسعه )کشورهای در حال توسعه 22در ایران: در ایران: 1.61.6))

ابتال ) ابتال )نشانگرهاي ((MorbidityMorbidityنشانگرهاي((22وو11))

توصیف سالمتی فقط در قالب نشانگرهای توصیف سالمتی فقط در قالب نشانگرهای •مرگ ومیر گمراه کننده خواهد بود.مرگ ومیر گمراه کننده خواهد بود.

چراکه بار سنگین برخی بیماریها که مرگ چراکه بار سنگین برخی بیماریها که مرگ •زیادی نمی دهند )روانی-مزمن و ...( مشخص زیادی نمی دهند )روانی-مزمن و ...( مشخص

نخواهد شد.نخواهد شد.لذا نشانگرهای ابتال به عنوان مکمل نشانگرهای لذا نشانگرهای ابتال به عنوان مکمل نشانگرهای •

مرگ برای تعیین وضعیت سالمت یک جامعه به مرگ برای تعیین وضعیت سالمت یک جامعه به کار می روند.کار می روند.

انواع :انواع :•((Incidence RateIncidence Rateميزان بروز )ميزان بروز )–((PrevalencePrevalenceشيوع )شيوع )–میزان غیبت از کار یا مدرسه به خاطر بیماریمیزان غیبت از کار یا مدرسه به خاطر بیماری–مدت بستری در بیمارستانمدت بستری در بیمارستان–

What, who is in the denominator ? ???

• Ratio• Proportion• Rate

Frequency)گيري ابزارهاي اندازه

measures)

17

18

(Ratio()7 )نسبت

حاصل تقسیم دو عدد•جزئی از مخرج کسر نیستصورت کسر •می توان کمیت های متفاوت را با هم قیاس کرد•

= 5 / 2 = 2.5 / 1

19

مثال هایی از نسبتنسبت تخت به ازای پزشک:•

پزشک:10 تخت تقسیم بر 850– تخت به ازای هر پزشک85–

نسبت شرکت کننده به ازای هماهنگ •کننده کارگاه

2 نفر تقسیم بر 28– نفر به ازای هر هماهنگ کننده14–

نسبت جنسی•تعداد مردان /تعداد زنان–

(odds ratioنسبت شانس )•

20

(Frequency measures)گيري ابزارهاي اندازه Ratio نسبتProportion تناسب

Rate ميزان•Ratio: value obtained by dividing one quantity by another.

The ratio of male to female birth in U.S. in 1979 :

1,791,000 / 1,703,000 = 1.052

•Proportion: a ratio where the numerator is always part of denominator

The proportion of males among all birth in 1979 :

1,791,000 / 3,494,000 = 51.3%

21

(Proportion)تناسب حاصل تقسیم دو عدد•لزوماqجزئی از مخرج کسر استصورت کسر •صورت و مخرج کسر از یک جنس هستند•ارتباط جزء به کل را بیان می کند•بین صفر و یک تغییر می کند•

2--- = 0.5 = 50% 4

Most fractions in epidemiology are proportions.

22

Proportion مثال تناسب

تناسب دانشجویان مقطع علوم •

پایه:

� نفر 500 نفر از 200فرضا

4/0

درصد40

23

(Frequency measures)گيري ابزارهاي اندازه Ratio نسبت

Proportion تناسب Rate ميزان

•Ratio: value obtained by dividing one quantity by another.

The ratio of male to female birth in U.S. in 1979 :

1,791,000 / 1,703,000 = 1.052•Proportion: a ratio where the numerator is always part of denominator

The proportion of males among all birth in 1979 :

1,791,000 / 3,494,000 = 51.3%

•Rate: a change in one quantity per unit change in another

The rate of developing lung cancer during a 5 year study is :

7 / 50 persons*5 years or 7 / 250 person-years

0.028 cases of lung cancer per person-year

24

(Rate()7)میزان حاصل تقسیم دو عدد •وقوع یک پیامد در جمعیت خاص در زمان معین•زمان را نیز شامل می شود•سرعت وقوع یک پیامد را در طی زمان نشان می دهد•صورت کسر •

تعداد پیامدهایی که در طی یک دوره زمانی اتفاق افتاده )تعداد افراد –دارای پیامد(

مخرج کسر•تعداد جمعیتی که پیامد در آن اتفاق افتاده )جمعیتی که افراد دارای –

پیامد متعلق به آن هستند()جمعیت در معرض خطر(

2----- = 0.02 / year 100

Observed in 1998

25

(2و1مثال میزان)

میزان مرگ ناشی از حوادث ترافیکی در ایران• نفر26000: 82تعداد مرگ ها در سال – میلیون نفر68: 82جمعیت در سال –میزان مرگ در سال: ––26000 /68000000 = 38/100,000/year

ضرب می 10میزان ها را معموالq در توانی از •(100000، 1000، 100کنند )

26

:ها انواع ميزان :ها انواع ميزان (:Crude Rates ) هاي خام ميزان

دهند مثل ميزان خام ها را كل جمعيت تشكيل مي مخرج اين ميزان( در سالCBR )تولد ميزان خامیا (CDR )مرگ

نام دیگر: میزان غیر استاندارد

:(Specific Rates)ميزانهاي خاص

دهند مثل ها را گروههاي خاصي تشكيل مي مخرج اين ميزان( برای گروههای ASDR )ومير مرگ سنیاختصاصی میزانهای

سال(5مختلف سنی )با فاصله :هاي استاندارد ميزان

استانداردسازی شده یا تطبیق ها برحسب سن يا جنس اين ميزان.شوند داده مي

27

: در كسرهاي فوق(denominator ) انواع مخرج

:جمعيت وسط سال --

تولد و مرگ و ه دلیلجمعيت بروزانه دربه علت تغييرات مهاجرت معموال جمعيت وسط سال را انتخاب و قرار

.دهيم مي:جمعيت در معرض خطر--

ممکن اس�ت واقع�ه ای در آنه�ا رخ ده�د )ص�رف ك�ه هس�تند كس�اني نده�د( ی�ا ده�د � رخ واقع�ا اینک�ه از غ�ذای مثالنظ�ر از ک�ه کس�انی

)مخ�رج کس�ر مس�موم خ�ورده ان�د در مع�رض خط�ر مس�مومیت هس�تند میزان بروز مسمومیت(

(Person - Time :)شخص � زمان-- تركيبي قرار گیرند لذا مطالعه تحتممكن است اشخاص در زمانهاي متفاوت

)کاربرد در مطالعات گيرد قرار ميمیزان از اشخاص و زمان در مخرج کوهورت و محاسبه چگالی بروز(

(person-year) سال- شخص رایج ترین:

28

(Person - Distance )شخص � فاصله--

در مخرج كسر گاهي شخص � فاصله مثل مسافر � كيلومتر گيرد قرار مي

:زيرگروههاي جمعيت--

و ... در مخرج كسر زيرگروههايي مثل سن، جنس يا شغل. گيرد قرار مي

( حمله (2وattack rate()1میزان

یک نوع میزان بروز• جمعیت در دوره زمانی محدود در معرض •

خطر یک بیماری عفونی بیانگر وسعت اپیدمی• معموال به صورت درصد•

طی • در که ای یافته مواجهه افراد تعدادمیشوند مبتال بیماری به کمون دوره یک

تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به بیماری مبتال میشوند •

x100 میزان حمله= (secondary attack rateثانویه)

تعداد کل افراد مواجهه یافته)مستعد به بیماری(•

•Secondary Attack Rate (SAR):میزان حمله ثانویه »تعداد افرادی که پس از مواجهه با مورد اولیه یک –

بیماری و در طی زمانی معادل یک دوره کمون، مبتال می شوند«

31

SAR =تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به بیماری مبتال می شوند

تعداد کل افراد مواجهه یافته

مخرج کسر:مخرج کسر: •همه افرادی که با مورد اولیه بیماری مواجهه یافته اندهمه افرادی که با مورد اولیه بیماری مواجهه یافته اند•

تماسهای افراد»مستعد« به تماسهای افراد»مستعد« به بهبه . در مواردی فقط محدود . در مواردی فقط محدودبیماری می شود بیماری می شود

)زمانی که برای تمایز افراد مستعد از افراد ایمن، راهی وجود داشته باشد()زمانی که برای تمایز افراد مستعد از افراد ایمن، راهی وجود داشته باشد(

مورد اولیه بیماری، نه در صورت و نه در مخرج، محاسبه نمی مورد اولیه بیماری، نه در صورت و نه در مخرج، محاسبه نمی •شودشود

� نسبت 6در یک خانواده • نفری، پدر و مادر قبالبه سرخک ایمن شده اند. یکی از فرزندان،

� دچار سرخک شده است و در یک فاصله جدیدا فرزند دیگر از وی سرخک گرفته اند. 2کوتاه

میزان حمله ثانویه ؟ •

32

درصد 66/66

میزان حمله ثانویه برای این به وجود آمد تا •سرعت و میزان انتشار یک عفونت را در

خانواده، هم اتاقیها و یا در هر تجمع نزدیکی از افراد که با فرد مبتال در تماس بوده اند،

اندازه گیری کند. سایر موارد کاربرد میزان حمله ثانویه:•

تعیین مسری بودن یا نبودن یک بیماری با علت –ناشناخته )مثل بیماری هوچکین(

ارزیابی اثربخشی اقدامات انجام شده برای –کنترل بیماریها مثل قرنطینه کردن و ایمن سازی

33

میزان حمله ثانویه به بیماریهایی محدود می •شود که در آنها مورد اولیه فقط برای زمان

محدودی )چند روز( قدرت سرایت بیماری را دارد )برای مثال سرخک و آبله مرغان(.

وقتی مورد اولیه برای مدت درازی عفونت را •سرایت دهد )مثل بیماری سل(، مدت مواجهه

(Duration of exposure)مهم می باشد این گونه محاسبه می SARو لذا در این موارد، –

شود:

34

SAR =تعداد افرادی که پس از تماس به بیماری مبتال می شوند

تعداد شخص-زمان مواجهه

: تعریف »افراد مستعد به SARمحدودیت دیگر •(2و1بیماری«)

این تعریف فقط در بیماریهائی مثل سرخک و •آبله مرغان که با دانستن تاریخچه فرد می توان

مستعد بودن به بیماری را فهمید، آسان است. اما در بیشتر موارد، تعریف فرد مستعد به •

بیماری به راحتی امکان پذیر نیست )مثل آنفلوآنزا(.

در چنین مواردی میزان حمله ثانویه براساس همه •افراد مواجهه یافته خانواده می باشد و کماکان

یک ابزار مفید محسوب می شود . در مواردی که بیماری، موارد تحت بالینی زیادی •

مشکل است:SARدارد، محاسبه را (SARزیرا انتشار بیماری )یا صورت کسر –

بدون بررسیهای آزمایشگاهی نمی توان اندازه گیری کرد )تعیین افراد مبتال با آزمایشگاه(

35

( ومیر )مرگ ومیر ((33مرگ((Crude Death RateCrude Death Rate يا يا CDRCDRميزان خام مرگ و مير )ميزان خام مرگ و مير )•

تعداد مرگ در يك سال به ازاء هزار نفر جمعيتتعداد مرگ در يك سال به ازاء هزار نفر جمعيت

اين شاخص كه عبارت است از“تعداد مرگ هاي ناشي اين شاخص كه عبارت است از“تعداد مرگ هاي ناشي از كليه علل در هزارنفر جمعيت در وسط سال ودر يك از كليه علل در هزارنفر جمعيت در وسط سال ودر يك

منطقه معين“وبراي تعيين رشد طبيعي جمعيت بكار منطقه معين“وبراي تعيين رشد طبيعي جمعيت بكار برده مي شودبرده مي شود

( ( Proportional Mortality RateProportional Mortality Rateميزان مرگ نسبي )ميزان مرگ نسبي )•-یا نسبت میرایی: تعداد مرگهایی که به علت یک -یا نسبت میرایی: تعداد مرگهایی که به علت یک

بیماری خاص رخ داده اندبیماری خاص رخ داده اند-اهمیت نسبی یک علت اختصاصی مرگ را در رابطه با -اهمیت نسبی یک علت اختصاصی مرگ را در رابطه با

کل مرگها در جامعه بیان می کند.کل مرگها در جامعه بیان می کند.-نسبتی از زندگیها را که می توان به وسیله ریشه کنی -نسبتی از زندگیها را که می توان به وسیله ریشه کنی

یک علت اختصاصی مرگ نجات داد برآورد می کند.یک علت اختصاصی مرگ نجات داد برآورد می کند.-آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه-آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه

� ميزان مرگ نسبتي بيماريهاي واگير: مفيد براي � ميزان مرگ نسبتي بيماريهاي واگير: مفيد براي -)مثال -)مثالتعيين وسعت مرگهاي قابل پيشگيري با واكسن(تعيين وسعت مرگهاي قابل پيشگيري با واكسن(

Proportional Proportional))ميزان مرگ نسبتي ميزان مرگ نسبتي •Mortality RateMortality Rate))

آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعهجامعه

� ميزان مرگ نسبتي بيماريهاي واگير: مفيد � ميزان مرگ نسبتي بيماريهاي واگير: مفيد )مثال )مثالبراي تعيين وسعت مرگهاي-قابل پيشگيري با براي تعيين وسعت مرگهاي-قابل پيشگيري با

واكسن(واكسن( : مناسب ترین راه براي محاسبه : مناسب ترین راه براي محاسبه DALYDALYشاخص شاخص •

بار يك بيماري در جامعهبار يك بيماري در جامعه•Life ExpectancyLife Expectancyامید به زندگی امید به زندگی

بهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است بهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است

از مرگ از مرگ WHOWHOتعريف تعريف ((22وو11مادري)مادري)

4242 تاتادوران بارداري دوران بارداري طول طول مرگ يک زن در مرگ يک زن در به به به هر علتي که به هر علتي کهزايمان،زايمان،روز پس از روز پس از

بارداري مرتبط باشد و يا در اثر بارداري بارداري مرتبط باشد و يا در اثر بارداري مربوط به آن تسريع شده مربوط به آن تسريع شده و تغييراتو تغييرات

باشدباشد

پس:پس:•

تصادف، سقوط، سوختگي و ... مرگ تصادف، سقوط، سوختگي و ... مرگ مادري نيستمادري نيست

میزان مرگ مادران گویای موارد زیر است:میزان مرگ مادران گویای موارد زیر است:•درجه کفایت مراقبتهای دوره بارداریدرجه کفایت مراقبتهای دوره بارداری– بازتابی از اوضاع اقتصادی و اجتماعی بازتابی از اوضاع اقتصادی و اجتماعی –چگونگی مراقبتهای پزشکی در قبل و هنگام زایمانچگونگی مراقبتهای پزشکی در قبل و هنگام زایمان–استفاده موثر یا ناموثر از وسایل تنظیم خانوادهاستفاده موثر یا ناموثر از وسایل تنظیم خانواده–

نشانگری حساس برای عدالت و برابری در سالمت نشانگری حساس برای عدالت و برابری در سالمت •استاست

مرگ در ابتدا و انتهای سنین باروری بیشتر است.مرگ در ابتدا و انتهای سنین باروری بیشتر است.•چون ثبت موالید به صورت کاملتر و جامعتری در چون ثبت موالید به صورت کاملتر و جامعتری در •

مقایسه با ثبت موارد مرگ جنین انجام می گیرد این مقایسه با ثبت موارد مرگ جنین انجام می گیرد این میزان تنها بر اساس تعداد موالید زنده )مخرج کسر( میزان تنها بر اساس تعداد موالید زنده )مخرج کسر(

صورت می گیردصورت می گیرد

و مرگ و نشانگرهای مرگ نشانگرهای((44((((mortalitymortalityمیر)میر)

نقطه شروع ارزیابی سطح سالمتی نقطه شروع ارزیابی سطح سالمتی •جوامع هستند.جوامع هستند.

به دلیل کنترل بیماریهای عفونی، به دلیل کنترل بیماریهای عفونی، •میزانهای مرگ در اکثر کشورها کاهش میزانهای مرگ در اکثر کشورها کاهش

یافته اند.یافته اند.و لذا نشانگرهای مرگ و میر، حساسیت و لذا نشانگرهای مرگ و میر، حساسیت •

خود را برای نشان دادن سطح سالمتی خود را برای نشان دادن سطح سالمتی جوامع از دست داده اند.جوامع از دست داده اند.

و مرگ و نشانگرهاي مرگ نشانگرهاي((MortalityMortalityمير)مير)

((CCrude rude DDeath eath RRateate يا يا CDRCDRميزان خام مرگ و مير)ميزان خام مرگ و مير)•تعداد مرگ در يك سال به ازاء هزار نفر جمعيتتعداد مرگ در يك سال به ازاء هزار نفر جمعيت– ساده ترین وسیله اندازه گیری میرایی است ساده ترین وسیله اندازه گیری میرایی است– براي ارزيابي فعاليتهاي بهداشتي يك جامعه در براي ارزيابي فعاليتهاي بهداشتي يك جامعه در –

طول زمانهاي متوالي مناسب استطول زمانهاي متوالي مناسب است محدودیت:محدودیت:–

عدم امکان مقایسه در يك مقطع زماني در بین جوامع عدم امکان مقایسه در يك مقطع زماني در بین جوامع •مختلف از نظر ترکیب سنی، جنسی، نژادیمختلف از نظر ترکیب سنی، جنسی، نژادی

باال یا پایین بودن آن در يك مقطع زماني نشانه باال یا پایین بودن آن در يك مقطع زماني نشانه –وضعیت بهداشتی جامعه نیستوضعیت بهداشتی جامعه نیست

2/62/6در ایران: در ایران: –

مسئله

با • شهري هزار در سال ده يك طي در جمعيت نفر. يكصد اين در گذشتند در مختلف عوامل اثر در نفر

طول بودندودر ريه سرطان دچار نفر شهرسيشدندمرگ 6سال فوت ريه سرطان علت نفربه

: با برابراست شهر اين در خام ومير10الف(•01/0ب(•1/0ج(•1د(•است : جواب• صحيح ب گزينه

IMR(5و4)

شامل دو جزء:–•NMR (Neonatal Mortality Rate)

روز اول( در هزار 28مرگهاي نوزادي)–تولد زنده

•PNMR (Natal Mortality Rate Post) روزگي تا يك 28مرگهاي پس از –

سالگي در هزار تولد زنده

و مرگ و نشانگرهاي مرگ نشانگرهاي((MortalityMortalityمير)مير)

NNeonate eonate MMortality ortality يا يا NMRNMRميزان مرگ نوزادان )ميزان مرگ نوزادان )•RRateate))

2828تعداد مرگ نوزادان زير يك ماهه )یا تعداد مرگ نوزادان زير يك ماهه )یا –در يك در يك روز( به ازاي هر هزار تولد زنده روز( به ازاي هر هزار تولد زنده

(( يكسال يكسالqq معموال معموال ) )دوره زماني خاصدوره زماني خاصهفته اول هفته اول 44توجه بيشتر به مرگ هاي توجه بيشتر به مرگ هاي –

زندگي ويافتن علل آن همراه با گسترش زندگي ويافتن علل آن همراه با گسترش مراقبت هاي دوران بارداري مي توانددر مراقبت هاي دوران بارداري مي توانددر

كمك نمايدكمك نمايد كاهش اين شاخصكاهش اين شاخص

و مرگ و نشانگرهاي مرگ نشانگرهاي((MortalityMortalityمير)مير)

ميزان مرگ مادران به علل ناشی از ميزان مرگ مادران به علل ناشی از •بارداری بارداری

((MMRMMR يا يا Maternal Mortality RateMaternal Mortality Rate))

تولد تولد 100000100000به ازاي هر به ازاي هر تعداد مرگ دوران بارداريتعداد مرگ دوران بارداريزنده در طي يک دوره مشخصزنده در طي يک دوره مشخص

ميزان ميرايي حول زايمان (Perinatal Mortality Rate=PMR)

جنيني تا هفت روز 28مرگهاي از هفته –پس از تولد به ازاي هر هزار تولد زنده

فرمول دقيقتر: – جنيني تا هفت روز پس از 28مرگهاي از هفته •

هر هزار تولد با وزن بيش از هزار گرم به ازايتولد زنده بيش از هزار گرم

به عنوان معيار IMR، PMRبا كاهش –مراقبتهاي بارداري و اطفال اهميت يافته

است–PMR بهتر از NMR نتيجه مراقبتهاي بارداري

را نشان مي دهد

نوزادان ) ميرايي (NMR()4.5ميزان

در پسرها بيشتر )در كل دنيا(–علت: آسيب پذيري بيشتر از نظر زيست شناختي•

وسيله اندازه گيري شدت تأثير عوامل درونزاد –بر نوزاد است:

، صدمات حين زايمان و ...LBWمثل •

ارتباط مستقيم با وزن تولد و سن بارداري–IMR: دشوارترين مداخله براي كاهش NMRكنترل –

علت: عدم تغيير آسان عوامل درونزاد با بهبود •شرايط محيطي

با پيشرفت تكنيكهاي پزشكي NMR كاهش–

نوزادان ) ميرايي (NMRميزان

–: نوزادي مرگ عمده عللزايمان، • حين صدمات نارسي، وزني، كم

هموليتيك، بيماريهاي مادرزادي، ناهنجاريگاستروانتريت، ناف، بند و جفت اختالالت

نوزادي كزاز و تشنج اسهال،توسعه كشورهاي • حال وزني، كم: در

) تغذيه ) سوء و تنفسي اسهال، عفونتپيشرفته • مادرزادي، :كشورهاي ناهنجاري

مرگ ) سندرم اكسيژن نبود يا كمبودشيرخوار (ناگهاني

مراقبت در حياتي شاخصهاي(6كودكان)

(:IMRميزان ميرايي شيرخواران )•بسيار حساس براي وضعيت سالمت و سطح –

زندگی مردم سه ويژگي:–

65بزرگترين رقم ميرايي در گروههاي سني )تا •سالگي(

علل مرگ با علل مرگ بزرگساالن متفاوت است•با اجراي برنامه هاي بهداشتي، تأثير بيشتر و •

مستقيم تر نسبت به ميزانهاي ديگر ميرايي مي گيرد

بر مؤثر IMRعوامل: عوامل بيولوژيك–

(35، باالي 20سن مادر )زیر 1.

وزن تولد2.

مرتبه زايمان )بيشترين ميرايي در زايمان اول، كمترين در 3.زايمان دوم(

فاصله بارداريها4.

چندقلويي5.

بعد خانوار6.

تعدد بارداريها7.

(Socioeconomic statusعوامل اقتصادي اجتماعي)–عوامل فرهنگي :–

آداب و رسوم1.

سواد2.

.3...

IMR(5و4)

گذشته – قرن طي جهان كل در نزولي رونددر – كاهش اصلي عامل

•: پيشرفته و كشورهاي اجتماعي اقتصادي بهبودپزشكي خدمات سپس

•: توسعه حال در سپس كشورهاي و پزشكي خدماتاجتماعي اقتصادي پيشرفت

كاهش – شدن قرن IMRدشوارتر به ورود بابيماريهاي : از پيشگيري مستلزم جديد

ناهنجاريها و مادرزادي

InfantInfant يا يا IMRIMRميزان مرگ شيرخواران )كودكان زير يك سال( )ميزان مرگ شيرخواران )كودكان زير يك سال( )•MortalityMortality RateRate))

تعداد مرگ شيرخواران زير يك سال به ازاي هر هزار تولد زنده در سالتعداد مرگ شيرخواران زير يك سال به ازاي هر هزار تولد زنده در سال–از هزار تا تولد، چند تا به يك سالگي نمي رسند؟از هزار تا تولد، چند تا به يك سالگي نمي رسند؟•

از اهمیت فوق العاده ای برخوردار استاز اهمیت فوق العاده ای برخوردار است–نشانگر سطح سالمتي نه تنها شيرخواران، بلكه كل جامعه است.نشانگر سطح سالمتي نه تنها شيرخواران، بلكه كل جامعه است.–مناسب ترين نشانگر شرايط اقتصادي اجتماعي جامعه استمناسب ترين نشانگر شرايط اقتصادي اجتماعي جامعه است–نشانگري حساس براي دسترسی، کاربرد و موثر بودن مراقبتهای نشانگري حساس براي دسترسی، کاربرد و موثر بودن مراقبتهای –

� مراقبتهاي قبل از تولد هم هست � مراقبتهاي قبل از تولد هم هستبهداشتی خصوصا ..بهداشتی خصوصاباال بودن این میزان نشاندهنده موارد ذیل است:باال بودن این میزان نشاندهنده موارد ذیل است:–

نیازهای برآورد نشده بهداشتینیازهای برآورد نشده بهداشتی•عوامل نامساعد محیطیعوامل نامساعد محیطی•شرایط نامناسب اقتصادی، تغذیه، آموزش، بهداشت محیط و شرایط نامناسب اقتصادی، تغذیه، آموزش، بهداشت محیط و •

مراقبتهای پزشکیمراقبتهای پزشکی

- مثال عنوان 8به

در • شيرخواران مرگ ميزان گوييم مي وقتيكشورما 1380سال به 1000در25در يعني است

زنده، هزارتولد هريك يكسال 25ازاي زير كودكسال طول ايم 1380در داشته ومير مرگ

8مسئله-سال • در دارد 60حدود 72كشوري جمعيت ميليون

سال گردددر مي بيني ميليون 5/1حدود73وپيشبر بالغ وهمچنين بيايند دنيا زير 45000نوزادبه كودك

. ومير مرگ ميزان بميرند سال همين طول در يكسالاعداد كدام به كشور اين در يكسال زير كودكان

( دستياري بود خواهد (72نزديك

بين(• هزارتولدزنده 35تا30الف درحدود(• زنده 60ب تولد هزاردربين( • زنده 70تا 60ج هزارتولد دربر( • بالغ زنده 140د هزارتولد دراست جواب:• صحيح الف گزينه

ميزان ميرايي حول زايمان (3()Perinatal Mortality Rate=PMR)

• ( حاصل مرگ جنيني هاي مرگ هم ميزان اينخارج از قبل يا جنين شدن خارج از قبل باروري

گرفتن نظر در بدون مادر از آن كامل كردن ) است حياتي عاليم فاقد جنين كه حاملگي دوره

را زودرس نوزادي هاي مرگ وهم ديررسميشود شامل

ميزان ميرايي حول زايمان (Perinatal Mortality Rate=PMR)

تنها نيم درصد از كل طول عمر را شامل مي شود – سال بعد از 40-30اما ميرايي آن بيش از ميرايي

تولد است–PMR درصد مرگهاي جنيني و شيرخوارگي 90 حدود

را در كشورهاي پيشرفته شامل مي شود.علل:–

دوران بارداري: افزايش فشار خون، بيماريهاي •قلبي عروقي، ديابت، سل، آنمي، ...

هنگام زايمان: صدمات، خفگي، طول كشيدن زايمان •و ...

(، RDSپس از زايمان: نارسي، سندرم زجر تنفسي )•ناهنجاريها

جنيني ميرايي ميزان(FMR = Fetal Mortality Rate)

(stillbirthمرده زايي يا)•تعداد مرگ جنين با وزن بيش از •

بارداري به 28گرم پس از هفته 1000ازاي هر هزار تولد زنده و جنين هاي مرده اي كه هنگام تولد بيش از هزار

گرم وزن داشته اند

نوزادي از پس ميرايي ميزان(PNMR)

در دخترها بيشتر )در برخي كشورهاي در حال –توسعه(

علت: عدم توجه به تغذيه و مراقبت بهداشتي دختربچه ها•

تحت تأثير عوامل برونزاد )محيطي و اجتماعي(–مثل اسهال و عفونتهاي تنفسي، سوءتغذيه•

ساير علل در مرگ بعد از نوزادي:–ديگر بيماريهاي واگير )سرخك و ...(•ناهنجاريهاي مادرزادي•حوادث و سوانح •

علت اصلي در كشورهاي پيشرفته: ناهنجاريهاي –مادرزادي

ميزان مرگ كودكان يك تا چهار سالهميزان مرگ كودكان يك تا چهار ساله•تعداد مرگ در کودکان یک تا چهار ساله نسبت به تعداد مرگ در کودکان یک تا چهار ساله نسبت به –

هزار کودک در این سنین در یک سالهزار کودک در این سنین در یک سالدر محاسبه آن، تعداد مرگ شیرخواران حذف می در محاسبه آن، تعداد مرگ شیرخواران حذف می –

شودشودنشاندهنده وضعیت خدمات بهداشت مادر و كودك، نشاندهنده وضعیت خدمات بهداشت مادر و كودك، –

تغذيه مناسب، پوشش ايمن سازي و عوامل محيط تغذيه مناسب، پوشش ايمن سازي و عوامل محيط زیست و سایر عوامل خارجیزیست و سایر عوامل خارجی

كودكان ميرايي )4تا 1ميزان ( 4ساله (Child Death Rate = CDR)

ساله در يكسال 4 تا 1تعداد مرگ كودكان – ساله4 تا 1تقسیم بر كل كودكان

خالص تر براي نشان دادن وضع اجتماعي يك –كشور:

انعكاس عوامل زيست محيطي نامناسب •)حوادث و سوانح، سوءتغذيه، عفونت و ...(

متأثر از عوامل اقتصادي و فرهنگي و ...•

بيشترين ميرايي در سال دوم زندگي–

UU5 5 Mortality Mortality سال ) سال )55ميزان مرگ كودكان زير ميزان مرگ كودكان زير •RateRate))

محاسبه به دو طریق:محاسبه به دو طریق:–مخرج کسر، موالید زنده یک سال باشدمخرج کسر، موالید زنده یک سال باشد• سال باشد سال باشد55مخرج کسر، کودکان زیر مخرج کسر، کودکان زیر •

باال بودن آن نشانه موارد ذیل است:باال بودن آن نشانه موارد ذیل است:–میزان باالی تولدمیزان باالی تولد•میزان باالی مرگ کودکانمیزان باالی مرگ کودکان•کم بودن امید به زندگیکم بودن امید به زندگی•

كاهش به خاطر بهبود بهداشت، تغذيه، مسكن ، –واكسن و ...

و مرگ و نشانگرهاي مرگ نشانگرهاي((MortalityMortalityمير)مير)

ومير • مرگ سنی اختصاصي ومير ميزانهاي مرگ سنی اختصاصي ميزانهاي•((ASDR=Age Specific Death RateASDR=Age Specific Death Rate))

اولویت • و بهداشتی مشکالت بررسی برای اولویت سودمند و بهداشتی مشکالت بررسی برای سودمندبهداشتی برنامه ریزیهای در بهداشتی بندی برنامه ریزیهای در بندی

هرچه میزان مرگ و میر اختصاصی سنی کمتر باشد هرچه میزان مرگ و میر اختصاصی سنی کمتر باشد..امید زندگی بیشتر خواهد بودامید زندگی بیشتر خواهد بود به بررسی علل به بررسی علل ASDRASDRچگونه می توان با استفاده از چگونه می توان با استفاده از

CDRCDRپرداخت؟ پرداخت؟

Cause Specific Cause Specificمیزان اختصاصی-علتی مرگ )میزان اختصاصی-علتی مرگ )•Death RateDeath Rate))

تعداد مرگ ناشی از یک علت خاص طی یک تعداد مرگ ناشی از یک علت خاص طی یک –سال در یک ناحیه جغرافیایی خاص در سال در یک ناحیه جغرافیایی خاص در

نفر نفر10001000گویای خطرمرگ از شرایط خاص می باشد.گویای خطرمرگ از شرایط خاص می باشد.–کمک به بیان فرضیه هایی در زمینه علل کمک به بیان فرضیه هایی در زمینه علل –

بیماری می کندبیماری می کند

و مرگ و نشانگرهاي مرگ نشانگرهاي((MortalityMortality()()55مير)مير)

( در بدو ( در بدو Life ExpectancyLife Expectancyاميد به زندگي )اميد به زندگي )•تولد:تولد:

متوسط تعداد سالهايي است كه در صورت ادامه متوسط تعداد سالهايي است كه در صورت ادامه ميزانهاي مرگ اختصاصي سني فعلي )روند ميزانهاي مرگ اختصاصي سني فعلي )روند

فعلی مرگ ومیر جامعه(، كودكان به دنيا آمده فعلی مرگ ومیر جامعه(، كودكان به دنيا آمده عمر خواهند كردعمر خواهند كرد

است. است.IMRIMRبه شدت تحت تأثیر به شدت تحت تأثیر

محاسبه جداگانه براي هر دو جنسمحاسبه جداگانه براي هر دو جنس

بهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي استبهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است

( زندگي به اميد درباره (3نكاتي

عمر • مفهوم با مترادف زندگي به اميد مفهوماست متوسط

كشورهاي • براي مهم بهداشتي شاخص اينيافته است 80تا85توسعه شده برآورد سال

مردان • از بيشتر زنان در معموال زندگي به اميدباشد مي

((Case Fatality RateCase Fatality Rate()()33ميزان كشندگي )ميزان كشندگي )•

تعداد افراد تلف شده، در بين تمامي افراد مبتال به تعداد افراد تلف شده، در بين تمامي افراد مبتال به شدشدباباآن بيماري در يك مدت مشخص مي آن بيماري در يك مدت مشخص مي

در بيشتر موارد براي همه گيريهاي خاص بيماريهاي در بيشتر موارد براي همه گيريهاي خاص بيماريهاي حادي كه تمام بيماران در دوره زماني مشخصي حادي كه تمام بيماران در دوره زماني مشخصي

تا بتوان تا بتوان تحت نظر قرار مي گيرند به كار مي رودتحت نظر قرار مي گيرند به كار مي رود..مرگ هاي ناشي از آن بيماري را محاسبه كردمرگ هاي ناشي از آن بيماري را محاسبه كرد

اشتباه اشتباه نسبی نسبی ميزان كشندگي را نبايد با ميزان مرگ ميزان كشندگي را نبايد با ميزان مرگ كردكرد

زمان از ای دوره در بیماری یک از ناشی مرگهای تعدادx100( بیماری = کشندگی (case fatality rateمیزان

زمانی دوره همان طول در بیماری آن به مبتالیان تعداد مجموع

یکسال طول در بیماری یک از ناشی مرگهای تعدادx100( تناسبی = میر و مرگ proportional mortalityمیزان

rate ) سال همان طول در دلیلی هر به مرگها تعداد مجموع

-: مثال عنوان 8به

مي WHOگزارش • بيان سارس بيماري درمورداولين ماه caseداردكه اوايل در سارس به مبتالسال كشف 2002نوامبر چين كشور در

سال. ژوالي ماه تاانتهاي در) 2003شد در يعنيدر( 10طي سارس به مبتاليان كل تعداد ماهاين 8089دنيا از ناشي مرگ كل وتعداد نفر

ترتيب 774بيماري اندبدين شده گزارش نفرداشت x1000=9/6 = ميزان كشندگيخواهيم

774

8089

8مسئله:-

در • خون سرطان ساليانه بروز ميزاناز 5/32سال، ناشي مرگ وميزان نفر ميليون در

سال در . 3/31آن ميزان است نفر ميليون دربا است برابر خون سرطان دستساري)كشندگي (68؟

درميليون2/1الف(•درصد96ب(•ميليون 8/63ج(• دردرصد03/1د(•است جواب:• صحيح ب گزينه

( كشندگي ميزان درباره (3نكاتي

حدت • با نزديكي رابطه كشندگي ميزانشديد) نوع ايجاد در زا بيماري عامل توانايي بيماري

بيماري موارد: بيماري بر شديد موارد تقسيم كلدر بيماري بيماري( 100ضرب حدت قدر داردوهر

شد خواهد بيشتر كشندگي باشدميزان بيشتربعلت • است ممكن بيماري يك كشندگي ميزان

با دومنطقه درماني وخدمات امكانات در اختالفغير بطور علت همين به باشد داشته فرق يكديگر

يك درماني وضعيت نمايده تواند مي مستقيمآيد حساب به منطقه

مثال • در: براي وباكه به مبتال بيمار صدمورد ازمي بستري شيراز دانشگاه بيمارستان

درماني قوي امكانات علت به است شوندممكن( نشود منجر مرگ به هم مورد يك ميزان حتي

صفراست تعداد( كشندگي همين ليكنامكانات بدون كوچك بيمارستان در بيماروبايي

مورد ده است مكن مرزي محروم شهر يكشود فوت به ده) منجر آن كشندگي ميزان

درصد (

بهداشتي هاي آمارشاخص WHOآخرين

جمعیت • 70 کل 270 000، ،

تولد • بدو در زندگی به 69/74امید

سال • پنج زیر مرگ 35احتمال

خام تولد سال- 28/9میزان 2009در

خام میر و مرگ سال- 2/6میزان 2009در

•References:World health statistics 2008-2009

خام • تولد سال 9/28میزان 2009در

خام میر و مرگ سال 2/6میزان 2009در

زیر • جمعیت سال 7/31سال 15درصد 2008در

جمعیت باالتر 65درصد و سال 3/7سال 2008در

کل باروری سال 0/3میزان 2008در

سالمت • ساالنه شاخص

تولد بدو در مردان زندگی به 2009 69.9امید

تولد بدو در زنان زندگی به امید 2009 74.4زن

هر در ناتال پری میر و مرگ کل 1000میزان در 2009 3.5تولد

نوزادان میر و مرگ 2008 7.2میزان

هر ) در نوزادان میر و مرگ زنده 1000میزان 2008 17.0)تولد

هر ) در میزان میر و مرگ سال پنج زنده 1000زیر 2008 21.8)تولد

هر ) در مادران میر و مرگ زنده 10000نرخ 2008 55)تولد

رفرنس مطالب :•- فصل یک، جلد اول پارک )اطالعات بهداشتی 1

و آمارهای اساسی پزشکی( تا روشهای آماری ترجمه دکتر رفایی(19تا 7)ص

- فصل دو، جلد اول پارک )اصول اپیدمیولوژی 2و روشهای بالینی( تا روشهای اپیدمیولوژی

ترجمه دکتر رفایی(79تا 50)ص

3- - حسين محمد دكتر اپيدميولوژي وروشهاي مباني - - دكتر پوش احرام دكترمحمدحسين مقدم باقياني

– بهداشتي هاي شاخص مظلومي سعيد سيد - ص- سوم فصل 58-41جامعه

•4 - اكبر- دكتر خانواده وتنظيم شناسي جمعيت- - - ص- سوم فصل جمعيتي هاي شاخص بربريان

17-25

•5 - حلم- پريوش خانواده وتنظيم شناسي جمعيت- - جمعيتي- حركات پيشه دل اسماعيل سرشت

37-19ص

•6 - محمد- دكتر خانواده وتنظيم شناسي جمعيت - - فصل جمعيتي هاي شاخص شيخي تقي

ص- 196-189چهاردهم78

ميتوانيد براي مرور مطالب به -7نشاني الكترونيك زير مراجعه

.فرمائيدwww.kaums.ac.ir دانشكده

پزشكي

گروههای آموزشی

گروه پزشکی اسالیدهای اجتماعی

آموزشیاپیدمیولوژی

بالینی

•8 - دكتر- پزشكي وآمار اپيدميولوژي آموز تند- - - ص وبيماري سالمت سنجش سالمتي پيمان

16-25

Payman Salamati