زبان های دانستنیفارسی شناسی

آموزگاران برایاو�ل www.akhlaghenik.blogfa.comکالس

پیک » «آموزشی لطفی. م

فهرست:عنوان صف

حهعنوان صفح

ه

فارسی الفبای حروففارسی زبان صداهای

- - ها ) صامت ها consonant)همخوان – ) (- واکه ها vowelمصو�ت

ها خصوصی�اتصامتیا پذیر براساسامتداد بندی تقسیم

بودن امتدادناپذیرها ) ( صامت ها توصیفآواییهمخوان

ها ) ( واکه ها توصیفآواییمصوتفارسی الفبای های ویژگی

ها مصوت نامگذاریها نامگذاریصامت

مرکب های مصوتپایانی های مصوت

3445689

131417192021

فارسی زبان در آن ساختار و هجافارسی زبان در هجا انواع

ها مصوت التقایچیست؟ تشدید

در ترتیبی« کلمه تشدید   »اعداد دوم) )   سوم  و

معدوله واوملفوظ ) ( ه ه « /«h/یاصامت

همزه مورد در نکاتیپایانی صامتهای مورد در نکته چند

کوگ) (/ ی » /yصامت « ی/« /«iومصوت

درجمله تکواژها جای

2223273032363942454752

www.akhlaghenik.blogfa.comآموزشی» « پیک

فارسی الفبای حروف

دارای - 1 فارسی باشد 33زبان می نشانه یا حرف : 

ر- – – – – – – – – – – – ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب اغ – – – – – – – – – – ع ظ ط ض ص ش س ژ ز

– – – – – – – – - ء – ی ه و ن م ل گ ک ق ف

فارسی زبان صداهایدارای فارسی تعداد ) ( 29زبان این از که است واج و 23صدا می 6صامت مصوت

باشد:

-) ( - همخوان ها consonantصامت

- ) (- واکه ها vowelمصوAت

آن ) ( صوت مخرج یا واجگاه در وبلند کوتاه های مصوت اصلی تفاوتهاست .

-Gو ) Aب مرک مصوAت دو دارای فارسی -Jی ( ) owزبان می ( eyو نیزباشد.

ها صامت جدول خصوصی�ات شرح به بندی تقسیم دراست : زیر

کندوستون می بیان را ها واج آوایی خصوصیت افقی ردیف ) در ) ها آن ادای محل ،یعنی واجگاه صوت معموالمخرج عمودی ) تا ) ها لب دهان پیشین قسمت از ترتیب به که گفتار های اندام

. اند ) ( شده ردیف حنجره دهان پسین قسمت

واک .بی هستند( – حرکت بی آواها تار ها آن ادای هنگام که است هایی واج خصوصیت. واکدار را(- لرزه این آیند می در لرزه به آواها تار ها آن ادای هنگام که است هایی واج خصوصیت

. کرد حس گلو روی بر دست با توان میAه واکدار ( غ\ن حال عین شوندودر می تلفAظ بینی راه از که است هایی واج خصوصیت خیشومی یا

. هستند هم.صفیری رسد(- می گوش به صفیر مانند آوایی ها آن ادای هنگام که است هایی صامت خصوصیتGفGشی است(- .ت شبیه تنگ سوراخی از فشار با آب صداهای به پاشیده یا

مرکب های ج– : ) (- صامت ش ، ت از چ اند شده تشکیل پیوسته هم به واج دو از درحقیقت

(، د (ژاز

نرمکامی • و قسمت( - کامی ها آن واجگاه که است هایی صامت خصوصیت. قراردارد » « نرمکام نام به دهان پسین

تکریری • یا زبان(- لرزان سر آن ادای هنگام که است هایی صامت خصوصیت. آید می در حرکت به پیاپی های جنبش با کام وپرده

پرده(- کناری• به زبان ی رویه آن ادای هنگام که است هایی صامت خصوصیت. یابد می جریان زبان های کناره از ونفس جسبد می کام ی

یانفسی • صدای(- دمشی و شود ادامی هوا فشار با که است واجی خصوصیت. آید می آن از نفس

مصوت • ( نیم بسیار(- ) دراینجا مصوت ادای به آن ادای که گویند می را صامتی. است نزدیک

( چاکنای • ( - و(- چاکنا گلو های عضله شدن بسته یا شدن تنگ براثر راکه همزه » « ( یکی ع با درفارسی آن تلفظ و شود می حاصل آن از فشار به هوا گذشتن

است (.

یا پذیر امتداد اساس بر بندی تقسیمبودن امتدادناپذیر

•. هستند پذیر امتداد ها مصوت ی همه• ( ، ض ص، ش، س، ژ، ز، ، ر ، ذ ، ،خ ،ح ث های صامت

) پذیرهستند امتداد ی ، ه ، و ، ن ، م ل، ، ف ، .ظ،گ ) ( • ،ک ،ق غ ،ء، ،ع د ،چ، ،ج ،ت پ ب، های صامت

امتدادناپذیرهستند.

فارسی • الفبای حروف بین ، ) 8از ط ، ض ص، ، ،ح ث حرفاین ( با که هایی وکلمه هستند عربی زبان به مربوط ق ، ع ، ظ

فارسی حداقل یا باشند می عربی شوند می نوشته حروفنیستند .

وجود ) ( 4برعکس • عربی زبان در گ ژ، ، چ ، پ حرفندارد.

ها ) ( صامت ها همخوان آوایی توصیف

در • که است گفتار دستگاه از محلی یا نقطه همخوان یا صامت تولید محل یا واجگاه. » « . گویند می مخرج را نقطه این درآواشناسی شود می تولید نظر مورد صدای آن

• ) ( انفجاری( – های صامت همخوان : الفپ ) • ، ب بدین . (: b / pصداهای شود می ایجاد لب دو محل در بست

سد را هوا عبور راه چسبیده یکدیگر به محکم وپایین باال لب که ترتیب . راه از هوا عبور راه آن اثر وبر شود می کشیده باال به نرمکام یند نما می

در . زبان شود می هافشرده لب پشت هوادر شود می مسدود نیز بینی . هاتمام لب شدن باز مجرد به گیرد می قرار بعدی آوای تولید موقعیت

. جهد می بیرون فشار با یکبار به آمده بند هواید ) • ، ت ایجاد: ( t / dصداهای باال های ودندان زبان نوک محل در بست

زبان . های کناره چسبد می باال های دندان پشت به زبان نوک شود میراه طریق وبدین شود می وصل کناری های دندان روی کام طرف دو بههوا عبور وراه رود می باال به نرمکام گردد می مسدود دهان از هوا عبور

. در فشرده صورت به دهانی مانع پشت هوادر گردد می مسدود بینی از. جهد می بیرون انسداد شدن باز محض وبه آمده

گ ) ، ک می: ( k / gصداهای ایجاد نرمکام مرکز در بستنرمکام. مرکز به چسبیدن با شده کشیده باال به زبان عقب شود . به زبان عقبی ی کناره دو گردد می دهان ازراه هوا خروج مانع

. است آزاد زبان جلویی گرددقسمت می متصل آسیا های دنداناست . مسدود بینی وراه شود می کشیده باال به نرمکام

ق ) وبه: ( qصدای شده کشیده باال به زبان عقب تولید برای . رفع از بعد بالفاصله بندد می هوارا عبور چسبدوراه می نرمکام

. آید می بیرون فشار با هوا انسدادء ) ? ( ، ع هم: صدای به محکم آواها تار وهمزه عین تولید برای

انسداد رفع از اندوبعد کرده مسدود را هوا عبور وراه اند چسبیده. شود می تولید صدا

• ) ( سایشی ( – های صامت همخوان :بز ) س، ی: ( s /zصداهای تیغه دوصوت این تولید برای

ی دیواره به زبان های وکناره شود می بلند باال طرف به زبانشود می مسدود بینی وراه چسبد می باال کناری های دندان

. شود می خارج زبان وسط از باسایش وهوا

ش ) - ، ژ مقابل: ( š/žصداهای رودودر می باال به زبان جلوی دوصوت این تولید برایمسدود بینی وراه چسند می باال به زبان های وکناره گیرد می قرار کام باالوجلوی ی لثه

. شود می خارج زبان وسط از باسایش وهوا شود میو ) - ، ف می: ( f/ vصداهای قرار پایین لب باالروی های دندان دوصوت این تولید برای

. شود می خارج پایین ولب ها دندان الی از وهواباسایش شود می مسدود بینی وراه گیرندخ ) - می: ( xصدای قرار کوچک زبان مجاورت ودر رفته باال زبان عقب خ تولید برای

. آید می بیرون سایشی با وهوا است شده مسدود بینی راه حال این در گیرده ) - ، ح شوندودر: ( hصدای می نزدیک یکدیگر به صوتی تارهای صوت این تولید برای

می در شکاف یک صورت به چاکنای که ای گونه به گیرند قرارمی هم از اندکی ی فاصله. آید می بیرون سایشی با وهوا است شده مسدود بینی راه حال این در آید

سایشی ( – – :• انفجاری های همخوان جچ- ) • ، ج باال: ) ĵ / čصداهای ی لثه به زبان ی وتیغه نوک دوصوت این تولید برای

وقسمت زبان ی تیغه شود می مسدود دهان طریق هوااز عبور ووراه چسبد میگیرد می قرار کام سخت وابتدای لثه انتهایی بخش برابر در زبان جلو ابتدایی

می مسدود بینی وراه چسبد می باال به زبان اطراف آورد می وجود به تنگی وگذرگاههوا . ی وبقیه ناگهانی صورت به هوا از آیدومقداری می پایین زبان نوک ابتدا بعد شود

شود . می خارج سایش با

) ( ) ( غلتان ( لرزشی صامت همخوان : در ) عین: ( rصدای ودر شود می وجدا چسبد می مکرر طور به باال لثه به زبان نوک

. شود می خارج متوالی های زنش این پی هوادر است مسدود بینی راه که حال

خیشومی) ( ( ه های صامت :همخوانم ) • راه: . ( mصدای شوند می بسته ها لب صدا این تولید برای

. شود می خارج بینی راه از وهوا ماند می باز بینین ) • می: ( nصدای باال ی لثه به ن زبا نوک صدا این تولید برای

. شود می خارج بینی راه از وهوا ماند می باز بینی راه و چسبد

روان( • های همخوان : ول ) • می: ( lصدای باال ی لثه به ن زبا نوک صدا این تولید برای

ماند. می باز زبان طرف ودو شود می بسته بینی راه چسبد. شود می خارج زبان طرف دو وهوااز

ی ) • تنگی: ( yصدای یا گرفتگی نوع هیچ صدا این تولید هنگامندارد وجود دهان ،در سازد همراه سایش با هوارا عبور که مجرا

. باشد می مصوت شبیه حیث این واز

ها ) ( واکه ها مصوت آوایی توصیف

ای ) • ودر: ( Iصوت رود می باال سختکام طرف به زبان جلوی صداقسمت این تولید هنگامقرار . پایین های دندان پشت ودر است آزاد زبان نوک گیرد می قرار آن به نسبت ای فاصله

وپایین باال های دندان ی فاصله حال این در گیرد میلیمتراست.3تا2می• ( ] ا ایست: ( eصوت فاصله برابر دو صوت این تولید هنگام وسختکام زبان جلوی ی فاصله

تولید ) برای حدود ( Iکه وپایین باال های دندان ی فاصله است زبان 1الزم نوک است سانتیمتربسته بینی از هوا وراه باالاست موقعیت در نرمکام گیرد می قرار باال های دندان پشت درمی کشیده عقب به اندکی ها آن ی وگوشه آیند درمی گسترده نیم شکل به ها لب است

شود.• ( ^ ا ایست: ( aصوت فاصله برابر دو صوت این تولید هنگام وسختکام زبان جلوی ی فاصله

تولید ) برای شده( eکه کشیده عقب به کمی آن ونوک اندک زبان برجستگی باشد می الزمحدود وپایین باال های دندان ی فاصله بازاستبه 2است هاگسترده لب شکل است سانتیمتر

. است شده کشیده پایین به اندکی پایین لب ولی پوشاند می را ها دندان باال لب که معنی ایناو ) • ودر: ( uصوت رود می باال نرمکام طرف به زبان پسین بخش صوت این تولید هنگام

های دندان ی فاصله نماید عبور آزادی به بتواند هوا گیردتاجریان می قرار آن از ای فاصلهحدود وپایین .2باال آیند درمی گرد صورت وبه شده کشیده جلو هابه لب است میلیمتر

• ( _ ا از: ( oصوت ای فاصله ودر رود باالمی نرمکام طرف به زبان عقب صوت این تولید برایحدود وپایین باال های دندان ی فاصله گیرد می قرار آمده 5آن جلو ها لب شکل است میلیمتر

است . وگردآ ) • بخش ( : âصوت پاید می پدید جزئی آمدگی بر یک زبان پسین بخش صدا این تولید در

باشد می پایین های دندان داخلی بردیواره مماس آن های وکناره است آزاد زبان پیشینحدود وپایین باال های دندان ی بیضی 2فاصله شکل به آمده جلو هااندکی لب است سانتیمتر

. آیند می در ای گونه

فارسی الفبای های ویژگی

صدا،دارای • با آن وارتباط شکل نظر از فارسی الفبایاست : زیر مشخAصات

صدادارند- . 1• یک فقط کدام هر که حروفیواحد) ( صدای درمقابل واحد عالمت

(، ل ، گ ، ک ، ف ش، ، ژ ، ،ر د ، خ ، چ ، ج ، پ ، بن ( ، م

صدای- 2• ها آن از شکل چند که حروفیصدا ) ( یک مقابل در عالمت چند دارند یکسانی

ط) ( ، ص ) (-ت س، ، ه ) (-ث ، ، ) -ح ض ، ز ، ذء ) (-ظ ( ، ق ) (-ع ، غ

قرار- 3 صدا چند مقابل در ها آن از یک هر دوم ی عکسدسته بر که حروفیاست .) ( . . زیر حروف شامل که صدا چند مقابل در عالمت یک گیرند می

ی ) ، ه ، ( ول : مثا برای

و » « • : حرفو : ) » « (• صامت صدای ورزش ، گاو درکلماتاو : ) » « (• مصوت صدای گردو ، دود درکلمات• ) » « ( : _- مصوت صدای خود خوش، درکلمات و : ) » - • مرکب مصوت صدای جو ، نو درکلمات

) »نداردو : ) • صدایی خواهش خویش، درکلمات

شود .( نمی خوانده

ه » « : حرف) » « ( : Jه صامت صدای کوه ، ماه درکلمات) « ( : J ا مصوت صدای میوه ، خانه درکلمات

ی » « • : حرفای : ) » • مصوت صدای قوری ، سیب درکلمات

) »ی : ) » « (• صامت صدای سایه ، یک درکلمات

ها مصوت :نامگذاریاو ( : ) ( • ، ا_ ، ،آ ا^ شکلی دو های مصوت الف• ) ( » « » « : » دوم- » یا غیراو�ل ^- او�ل ا^ است شکل دو دارای ا^

- در : انار ل مثا

• ) ( » « » « : » دوم » یا غیراو�ل ا او�ل آ است شکل دو دارای آبار : – ب آ ل مثا

•) ( » « » « : » دوم- » یا غیراو�ل _- او�ل ا_ است شکل دو دارای ا_ب_ز : – ا_تاق ل مثا

غیراو�ل- » « : » « » « • و او�ل او است شکل دو دارای اودوم) ( یا

جارو : – او ل مثا

ای ( : ) (. ، ا[ شکلی چهار های مصوت ب

: هستند شکل سه دارای کلی بندی تقسیم دریک. آخر ،وسط، اول

صدای- » « . به اینکه حسب بر آخر شکل است شکل سه دارای J اباشد می دوشکل به ،خود شود می جدانوشته یا چسبد می قبل

» « ) ( آخر : » « » « ه دوم،وسط یا غیراوAل J- اوAل J ا بنابراینآخرتنها » « ه چسبان

کوزه : ، خانه ، دJل ، Jمام ا ل مثا

« » ی- » « : » « » وسط ی اوAل ای است شکل چهار دارای ایآخرتنها« » « ای آخر

ای : خانه ، بازی ، سیب ، ایران ل مثا

ها - صامت :نامگذاریها الف- ( • شکلی از : ) یک عبارتند و که ، ظ ، ط ، ژ ، ز ، ر ، ذ ، جای( د هر که

شود . می نوشته شکل همین به بیاید کلمه

ها ب- ( • شکلی . دو » « » آخرکلمه » در اگر شوند می نامگذاری آخر غیر و آخر به » می » « » نوشته غیرآخر بیایند،شکل کلمه باوسط رواگردراوAل آخر بیایندشکل

است : زیر حرف بیست شامل شوندکه – – – – – – – - – - ص) – ص ش ش س س خ خ ح ح چ چ جج ث ڎ ت ڌ پ ، پ ،ب ب

) – – – – - - - ی – – ي ن ن م م ل ل گ گ ک ك ق ق ف ف ضض

ها ج- ( • شکلی حرف ) چهار سه شامل ه که ، غ ، شکل( ) ع سه اصل در استاسم چسبد نمی یا چسبد می قبل صدای به اینکه حسب بر آخر شکل دارند،دو

» « » « » « » « . آخرتنها و چسبان آخر و وسط و غیرآخر به بنابراین اند شده گذاری: شوند می نامگذاری

مرکب های مصوتقائل • هم دیگر مصوت دو فارسی زبان در قان محق� از بسیاری

هستند :مثل ) ( : owالف ( - • و / / row šanروشن- 1_-

//gowharگوهر- 2

3/ ) ( امر- فعل /rowرو

4/ ) امر- ) فعل /dowدو

//jowجو- 5

/ /mowمو- 6

مثل ) ( : eyب ( – • ی /meyمی- /1[-

/veyوی- /2

sheydâشیدا – //3

مرکب : » • مصوت صورت « owنکته به ترکیب در ، کلمه پایان در/v: /مثل آید می در

/jovinجوین - /1•/xosrovânخسروان- /2 •

پایانی های مصوت•. روند کار تکواژبه پایان در توانند می ها مصوت همه• /a/ ) ( ) ( / نه تکواژ دو در فقط رسمی تلفظ در -^na ( /عطف واو و

/va – – . ها / » « ( لهجه از بعضی در اکنون و قدیم در اما رود می کار به وبه / امروزه که ها واژه اغلب رفته / eدرپایان می کار به مختومند

نامه . : / مانند /xânaخانه / - /nâmaاست• /e : ) ( / مانند است آمده می واژه پایان در ندرت به قدیم فارسی در -]

: ، خانه است فراوان آن کاربرد امروزی فارسی در ولی سه ، چه ، که..... و شیشه ، شده ، پرده ، میوه

• /o : ) ( / رود می کار به تکواژ چهار این در فقط -_ /toتو /• /do( /2دو )• /čoچو / •• / » عطف » واو /oورادیو : : /• مانند دخیل های واژه آخر تابلو / / râdioنکته نیز/ tâbloو

. oمصوت / فارسی/ گفتارامروز زبان در که نماند ناگفته باشد می « s .owو oمعموال شود می تلفظ یکسان واژه یان پا در

• /u / » - « / به تبدیل جمع ان پیشاز بویژه ترکیب در می / oگاهی ( : دراین . هندوان ، بازوان ، زانوان ، ابروان ، گیسوان ، آهوان مانند شود

،پساز / میانجی / / oموارد صامت .vیک گردد / می پدیدار نیز

فارسی زبان در آن ساختار و هجا

می ) ( • بخشهم آن به آموزشکودکان در اکنون که سیالب هجامصو�ت . شود می تشکیل صامت تاسه مصو�ت یک ترکیب از گوییم

حکم در وصامت است هجا محور یا هسته یا مرکز ی منزله بهاست . آن ی دامنه یا حاشیه

• s ال او� که است سبب بدین هجاست مرکز مصو�ت گوییم می که این . را ها مصو�ت اگر زیرا دارد مصو�ت وجود به بستگی هجا موجودیتمی . که درصورتی ماند نمی باقی هجایی دیگر کنیم حذف هجا از

لطمه آنکه بدون ، کرد حذف را صامت دو یا یک هجا یک از توان » « . های صامت برف هجای در اگر مثال برای آید وارد هجا به ای

» ودر) ( » است باقی خود جای بر ب^ هجای ؛ حذفشود ف ، رولی ) – – ( . شود می دیده بله برادر بند مثل هایی کلمه

مستقل » « صامت سه ماند می آنچه حذفشود ^- اگرمصو�تمصو�ت . که این برای دوم دلیل هجا یک نه است یکدیگر وجدااز

هجا . مرکز را صامت اگر زیرا است اقتصاد اصل ، هجاباشد مرکزبرف . ی کلمه همان مثل داریم هجا ها صامت تعداد به دهیم قرار

به هجایی سه را آن باید باشد هجا مرکز آن های اگرصامت کهتعداد . این بر بنا است اقتصاد اصل مغایر این و آوریم حساب

یا . کلمه هر در است آن های مصو�ت تعداد به کلمه یک هجاهای : . مثل است هجا نیز قدر همان است مصو�ت هرقدر عبارت

هجا ) ( ) ( ) ( سه برادر هجا دو کتاب هجا یک کارهجا ) ( چهار کتابخانه

فارسی زبان در هجا انواعدارد :• وجود زیر شکل به هجا نوع سه فارسی زبان در• با- + : 1• ، سی ، که ، ما مثل مصو�ت صامت• بود- + + : 2• ، ل د ، کار مثل صامت مصو�ت صامت• •3 : + + + -، کارد ، گفت مثل صامت صامت مصو�ت صامت

برف • باال • فرمول سه طبق هجایی چند وچه هجایی یک چه ها کلمه تمام

شود . می ساخته

سه • تا یک از مصو�ت دو بین های صامت هجایی چند های کلمه دراست : متغی�ر صامت

•. دارد- ) ( ) ( قرار ن صامت یک ، مصو�ت دو بین دانا ی کلمه در• ) ( ) قرار- ) ت ، خ صامت ،دو مصو�ت دو بین دختر ی کلمه در

دارد.ج- ) ( ) ( • ، گ ، ن صامت سه ، مصو�ت دو بین جنگجو ی کلمه در

دارد . قرار

سه تا یک از مصوAت دو بین های صامت هجایی چند های کلمه دراست : Aر متغی صامت

. دارد- ) ( ) ( قرار ن صامت یک ، مصوAت دو بین دانا ی کلمه در ) ( ) قرار- ) ت ، خ صامت ،دو مصوAت دو بین دختر ی کلمه در

دارد.ج- ) ( ) ( ، گ ، ن صامت سه ، مصوAت دو بین جنگجو ی کلمه در

دارد . قرار

وپی • متوالی طور به توانند می که هایی صامت شمارحد ؛ قراربگیرند هجا دو مرز یا هجا یک در درپی

است . صامت اکثرسهتوالی • عبارتی به یا ها صامت آمدن هم سر پشت

بنابراین » « . نامیم می خوشه را ها صامت فوری » « ) ( » جنگجو » ی کلمه ودر ت ، خ د\ختر ی درکلمه

هستند) ( ها صامت ی خوشه ج ، گ ، .ن

می چشم زیربه موارد هجا یک ساختار در:خورد

کلمه ( . • در پس است صامت u لزوما هجا هر اوAل صدای الف « ... همزه : اوAل صدای و اسم ، Gتاق ا ، Gبر ا ، این ، آن مانند هایی

به« ) ( . ضمن در است شده داده نشان ا صورت وبه استوجود کلمه اوAل در همزه فارسی زبان در که باشیم داشته یاد

ی. دارد پایه خصوص به ابتدایی مقطع های کالس در که اینمی تدریس مصوAت عنوان به ها کلمه این اوAل صدای اوAل

است آموزان دانش برای یادگیری سهولت خاطر به ؛ امAا. شود ) و ) ( ) صدا چهار ابر ی وکلمه صدا سه از آن ی کلمه اصل در

است ) ( . شده تشکیل صدا سه از هم این ی کلمهدر ( . • دیگر عبارت به است مصوAت G لزوما صدا هر دوم صدای ب

دو از بیشتر یا صامت دو با که نداریم هجایی فارسی زبانبه . : » ابتدا اند گفته قدیم از دلیل همین به شود آغاز صامت

یا .« انگلیسی دیگرمثل های زبان در است محال ساکنمی آغاز صامت سه با حتی که هست هجاهایی فرانسه

مثل. : ) ( structureشود یا/ ساختار(strengths . ) / و مصوAت بک اخیر ی واژه همین در نیروها

. دارد وجود صامت هشت

فارسی( . • در که معنی این به است صامت G لزوما هجا هر سوم صدای جالتقای دیگر عبارت به آیند نمی هم درکنار پی در پی مصوAت دو هیجگاه

. ، بگیرد قرار مصوAت دو هجا دو بین مرز در اگر حال است ممنوع ها مصوAتیک » به نیاز جایگاه این میانجی در می « صامت صامت این که شود می پیدا

( . ) ( ، آهوان ، نیامد مثل هایی کلمه در این بنابر باشد گ ، و ، ی توانددارند ( . قرار فوق میانجی های صامت ترتیب به ستارگان

• نیست ( • صامت ازدو بیشتر هیچگاه هجا پایانی های صامت فارسی زبان در د

استثنایی . موارد زمینه این در شود ختم صامت به که نداریم ای کلمه یعنیبیگانه . های زبان از بلکه نیستند فارسی هیچکدام نیز ها آن که دارد وجود

مثل : هستند عاریتی و اند شده وارد• Aleksandr /الکساندرEidz / / ایدLustr / /

لوستر/• Fulks / فولکسTambr/ تمبر/ /

موارد . است مشکل کمی ها زبان فارسی ما برای ها کلمه این صحیح تلفAظشعری ضرورت دلیل به هم آن که است شده ه دید فارسی در هم استثنایی

سه . » « دارای پنهانست ی کلمه مولوی شعر بیت این در G مثال است بودهاست . پایانی صامت

لب » « در پنهانست دهان یک نی همچو گویا داریم دهان دووی های

ها مصوت التقایهرگاه • ، بیایند واژه پایان اگردر خاصAه ، مصوت به مختوم هجاهای یعنی ، باز هجاهای

یا ) هجا دو مرز در گیرند قرار باشد آغازی مصوت دارای که دیگری هجای بر مقدمکه ( آید می پدید خاصی شرایط ها زبان اکثر ،در همنشینی محور ،روی واژه دو میان

. می » « پیدا زاید صامت یک جایگاه این در u مثال گویند می ها مصوت التقای آن به . این » « هجایی،وبنابر هیچ چون فارسی در اما نامند می میانجی راصامت آن شودکه

منتفی ها مصوت التقای بحث u ظاهرا شود نمی شروع مصوت با ای واژه هیچاین پس ، دارد وجود حذفی قابل ی همزه تکواژ دو مرزمیان در چون ،منتهی است

. است شده مطرح نیز فارسی در خاص مورد درای بحثمیانجی • های ،صامت شود حذف آغازی همزه ،اگر تکواژ دو مرز /y/در / gوگاهی/ /vو/

. hو/ /dو / رود/ می کار به آن جای ،به کالم دستوری بافت اقتضای به• های ) • مصوت از پس تکواژ دو مرز )a-e-â-u-iدر جز( به مصوتی هر o )uیعنی معموال

میانجی ) :yصامت شود ( می پدیدارna-y-âmadنیامد •من • ی xâne-y-e-manخانهtanhâ-y-iتنهایی •یار • abru-y-e yârابرویmâhi-y-ânماهیان •

میانجی / های صامت مصوت/ /gاما از پس خاصه به/ eنیز: رود می کارsetâre-g-ânستارگان xofte-g-ânخفتگان zende-g-iزندگی xâne-g-iخانگی

ازمصوت /• میانجی/ /oپس صامت u می/ vمعموال کار بهرود:

âho-v-ânآهوان ?•giso-v-ânگیسوان •xosro-v-ânخسروان •

کار گرایشبه نیز مورد این در امروز گفتار زبان در امابه( yبرد ) مختوم تکواژاول اگر حتی ، : owهست باشد((

ها آن دوی hardo-y-e ?ânhâهردیواری tâblo-y-e divâriتابلوی

توهستی ) ( to-y-iتوییخانه jelo-y-e xâneجلوی

میانجی • صامت /v/این ( » یعنی/ » عطف واو از ) oپیش پس/( مگر گردد می پدیدار نیزمصوت / /(.iاز

mâ-v-o šomâماوشما •jâ-v-o makânجاومکان •وکاشانه • xâne-v-o kâšâneخانهپیداست :• نیز حافظ شعر از بیت این در ما کشتی و دربیا چنانچهانداز • وشاب شیخ چان در ولوله و خروش انداز شراب شط در ما بیاوکشتیمیان • در مسئله این ،اما بود تکواژ دو میان در مصوت التقای به مربوط شد گفته آنچه

عربی : خاصه دخیل کلمات در u مثال شود، مطرح تواند می نیز تکواژرسایل < < < • رسائل جایز جائز فایده فائده• » « » می » تلفظ تیاتر پیش تاچندی رانیز تئاتر فرنگی واژه که است سبب همین به

کردند.

چیست؟ تشدیدسه • صوت یا آوا یک تولید در شناسی زبان دیدگاه از

: شود می دیده مشخص مرحله• آمادگی : » « • اوAل های مرحله اندام شدن آماده یعنی

صوت تولید کار اندر دست که گفتار ازدستگاه Aنی معیهستند . نظر مورد

درنگ :» « • دوم مورد مرحله گفتاری های اندام یعنییک ، صوت تولید درموقعیت گرفتن قرار از پس نظربه بستگی توقAف این مدAت که نمایند می کوتاه توقAف

. دارد صوت نوع• » «: انجام سوم عمل مرحله رسیدن پایان به یعنی

  از صدا ی سازنده های اندام آمدن وبیرون صدا تولیدخود کوتاه توقAف

: » کنید » دقAت پ صوت تولید مراحل به مثال برایوراه-  1 رفته باال کام ونرم شود می چسبیده هم به ها لب آمادگی مرحله در

کند . می مسدود را بینی2   تا-   کرده توقAف مدAتی ؛ خود حالت درهمین مزبور های اندام درنگ مرحله در

. آید در فشرده صورت به ها لب پشت در ششها هوایجهد-  3 می بیرون به شده فشرده هوای و شود می باز ها لب انجام مرحله در

. » شود » می تولید پ وصداییک ساختن وبرای شود می طی سریع صداهابسیار Aیه کل درتولید مرحله سه این

ساختن برای را خود فاصله ،بال صوت یک تولید از پس گفتاری ؛دستگاه کلمه. کند می آماده بعدی صوت

صوت • دو کلمه یک در که افتد می Aفاق ات گاهی امAاقرار ) ( ) ( هم سر پشت م ، م یا پ ، پ مثل یکسان

با . اوAل صوت آمادگی مرحله جا این در گیرند میدر . شود می ادغام هم در دوم صوت انجام مرحله

  پیونددوبه   می هم به صوت دو نگ در ی مرحله نتیجه » «   درنگ دو جمع حاصل که تر طوالنی توقAف یک « . مورد در فقط موضوع این گردد می تبدیل است

«   تولید « پدیده این به که دهد می رخ ها صامتگویند « . می هم ناقص

: » « پس گفتاری دستگاه کنید دقAت Aه تپ ی کلمه به مطلب شدن واضح برای . » « ) بینیم) می کند می آماده ،پ پ صوت دو تولید رابرای Gخود سریعا ت ازتولید ) ( فقط ها ،لب عمل در شود؛ولی گفته پ شودتاصوت بازوبسته بار دو هاباید لبمراتب به بودن بسته حالت هادر لب توقAف مدAت شودولی می وبسته باز بار یک

الزم تنهایی به ها آن از هریک برای که است مدAتی بیشترازاست.                                                                                                          

آمده               هم سر پشت مخرج هم صوت دو که کلماتی در ناقص تولید ) -   مثل . )  کلماتی ودر هستند مخرج هم و ف صوت دو است صادق نیز است . ها) ( آن تلفAظ هنگام ناقص تولید هستند طوالنی نگ در مرحله عفو یا تفویض

شو می حس خوبی  د.به

•   واقع  کلمه یک در هم سر پشت یکسان صوت دو وقتی Aتی سن زبان دستور درنشان ) ( »  « حرف آن باالی نشانه با را وآن اند نامیده تشدید را پدیده این ؛ شوند

ر . ) ( Aمکر صامت آن به که دهد می روی ها صامت مورد در فقط پدیده این دهند میشود . می گفته هم

اوAل . • در ودیگری قبلی بخش آخر در یکی گیرد می قرار بخش دو ردر Aمکر صامت .) / ( ) / نمی :    ) تلفAظ کلمه پایان در ر Aمکر صامت رم خر یا چه بچه مانند بعدی بخش ) – – (: از پس که هنگامی تر دقیق بیان به یا ترکیب در مگر خط مهم حق مانند شود

مهمAات ) – – (. زیبا Aخط مردم Aحق مانند بیاید مصوAت آن

اندک بسیار فارسی زبان در تشدید یا ر Aمکر صامت،م ) ،ل ک ر، ، ،چ پ �حروف ومعموال شماراست وانگشت

- – – - - ( . Aر( شک م Aخ\ر ه Aدر بچAه Aه تپ مثل پذیرند می تشدیدقابل (. فارسی اصیل های واژه از بسیاری در تشدید امAید؛ زند نمی کلمه ومعنای ساختار به ای ولطمه است حذف

( : مثل شوند می اشتباه هم با کلمه دو که مواردی در جزوارد ( ) ( . تشدیدرا که آنچه \ره ک ، ه Aر\ ک یا خورم ، م Aخ\راست بوده شعری ضرورت است، کرده فارسی زبان

{ : . چو جوانی Aپیری مثل شعر وزن نشدن مخدوش جهت  } بدون گاه شکر و امید های کلمه آمد بر روز و شب

. شوند می خوانده تشدید همراه وگاهی تشدیدراه از ویکی است زیاد بسیار عربی زبان در مشدAد حرف

رود  . می بشمار عربی زبان های کلمه شناخت های

)       ترتیبی ) عدد که سوم و دوم کلمه دو آیا؟ باشند می مشد�د ، هستند

و • اصلی عدد از ترتیبی عدد دانیم می که گونه همانشود » « می ساخته م \_ پسوند

)   ←    /         ←   پنجم :   / م \- پنج یا \م یک م \- یک مثل• )       مصوAت ) ، دوم صوت سه و دو ترتیبی اعداد در

» « ، مصوAت دو م \- پسوند با ترکیب هنگام و استالتقای دانیم می گیرنددرضمن می قرار هم سر پشت

صامت » یک به ونیاز نیست ممکن ، مصوAت دوجلو « مصوAت دو التقای از تا کنیم می پیدا میانجی

» « . می و کلمه دو این در میانجی صامت کنیم گیری   زیر شکل به وسوم دوم کلمه دو این بنابر باشد

: شود می ساخته           ←   د\و\م / / م و\ do vomد\  ←    / س م / se vomو\م     سJ و\

استثناء ی کلمه یک عنوان به ابتدایی اوAل کالس در دو ی کلمه » « . باید را \- مصوAت آموز دانش که دلیل این به شود می تدریسعدد » « . ساختن برای حال بنویسد و شکل وبه داده شکل تغییر

دوم       ) علمی ( do vomترتیبی دلیل که تشدید گذاشتن با چرا . ی کلمه در کنیم تر استثناء را استثناء بک ، نداریم آن برای هم

»  « » « ) ( یعنی خود دیگر شکل به چسبان آخر ھ مصوAت نیز سهسو\م ) ترتیبی وعدد داده شکل . se vomتغییر شود ( می ساخته

 «   » « » « به را ه بستن جمع هنگام پرنده ی کلمه در که همانگونه. ) گیرد« ) می قرار مصوAت دو بین میانجی صامت گ و کرده تبدیل

گان   ←                                                 پرند[ پرنده؟ ) ( • خوانند می مشد�د گاهی را سوم و دوم کلمات چرا

عدد یعنی آن از قبل ی کلمه وبه است ساده آن دلیل . ) وچون) است عربی ی کلمه او�ل گردد برمی ل او�

نیز وسوم دوم ی کلمه دو آن تبع به باشد می مشد�دمی مصطلح غلط یک که شود می گفته مشد�د

فارسی. معتبر های درفرهنگ است ذکر به الزم باشداست ظبطشده تشدید بدون دهخدا نامه لغت جمله از   تشدید دهخدا نامه لغت مقد�مه در بهمنیار وشادروان

. است دانسته غلط را ها آن بودن دار

معدوله واو• » شود» نمی خوانده ولی شود می نوشته زمان این در که است واوی معدوله واو

خ: ) واج یک قدیم فارسی ،خورددر ،خویش خواب وجود/ ( x/مانند خاص تلفظی بازبان » « اصطالح ودر معدوله واو آن مکتوب صورت اعتبار به را آن که است داشته . ونرمکام » « لب واجگاه دو ار واحد آن در واج این نامند می ونرمکامی لب شناسیآید می ازگلو که آوایی نتیجه ودر شود می ادا شده گرد Jلب دو میان از حال عین ودر

خ ] / صدای/[ /xصدای آید می ها لب از که واج/ . wوآوایی این لبی خصوصیت دهد میبعضی در جز وامروز رفته میان از زمان مرور ،به بوده ومحسوس ملفوظ زمانی که

. است نماند باقی ها لهجهاگر ) • که معنی ،بدین داده روی صامت این ی دنباله درمصوت هم تغییری حال درعین

/ G-a/ ( ) / به در/ . ) ( oبوده u ظاهرا \– به G- تبدیل یعنی دوم تحول این است شده مبدلدو یکی تا فارسی اشعار همه در که صورتی به است گرفته صورت متأخر های دوره

( )... » « خGش ) ترتیب به راباید و خورشید خور ، خوش قبیل از هایی واژه پیش قرن/xaš/ خGر/ ،xar. شد/ ( می مخدوش ووزن قافیه ازنظر شعر وزن کردوگرنه تلفظ

• » آن » حذف ویا تلفظ دلیل دو به ولی نوشت را واو باید ها کلمه نوع این در این بنابرنیست : جایز

وهنوز : • بوده ومعمول رایج قدیم در که است مخصوصی تلفظ نماینده حرف این u اوAال. دارد وجود ها ازلهجه بعضی در

• ) » « » اختصاص : ) » وجه وهر آمده واو وبدون واو با وجه دو هابه کلمه این بیشتر u ثانیاباشد . می خاص معنی چند یا یک به

1جدول معانی با همراه دارند نوشتاری وجه دو که هایی کلمه مشهورترین

آید می ذیل جدول در ها آن

واو ) » « ( با اول وجه واو ) » بدون دوم وجه) »

) نوم ) خواب) اراده ) خواستن

) ذلیل،آسان ) خوار) خوردنی،دوده ) خوال) نصرت ) طاق خوازه

) خواننده ) مائده، خوانجزیره ) ( آبخوست

) خود،قریب ) خوبشماضی ) فعل خورد

ازخوردن() ( زگوی هرزه خوان باد

) افکنده ) بازپس خاب) شدن) ،بلند قیام خاستن

) تیغ،کرشمه) خار) دایی ) خال

) خمیرکرده) خازه) وکاروانسرا) خانه خان

(0آبخست انداخته آب میوه) آهن) گاو خیش

) کوچک،ریز) خ\رد) گیر) باد بادخان

2جدول » آن » از بعد میشوندوباصدای نوشته معدوله واو با که هایی کلمه

آ) / :âیعنی میشوند/( خوانده

استخوان) دراصفهان) شهری ب_رخوار

تنخواهخواجهخواجوخوارزمخواهشخواندنخوانسار

) مرغ) تخم خواگ) آشپز) خوالگیر

خوانچهخواهر

خواهشهفتخوانخوانساالرخواربارخواستن

ه ) » یا ملفوظ غیر حرکت« ه و( بیانملفوظ ) ( ه

J » «ه» • ا مصوت همان ملفوظ می « /e/غیر واژه آخر در که باشد می : درآموزش. که است صدایی همان همچنین خواننده،جامه میوه، ، خانه مانند آید

/ » «( J ا ه آن به دبستان ی « /eدوره « /J ا ه و چسبان گویند/ eآخر می تنها آخرصامت« /ه» • : hملفوظ . مانند/ شود می تلفظ ها درآخرکلمه که است

دJه \ه، ن ،گره،روباه،توجAه، ،کوه نگاه•: شود می ذکر کدام هر الخطی رسم قواعد به مربوط نکات اینکبه • که ای کلمه ه ) » درپایان یا ملفوظ غیر حرکت« ه باشد( بیان مختوم

میانجی ) ( » یای وصفت موصوف یا الیه ومضاف مضاف از اعم اضافه درحالت: «/yى / گیرد می قرار

بزرگ: • ی خانه سفید مثال ی جامه•. باشد ) ( ) ( نمی صحیح و باالی در ء همزه عالمت گذاشتن این ۀبنابر ۀ• ( » گ » میانجی صامت ها مصوت التقای جهت به ان جمع عالمت گرفتن هنگام

/g/ . است ( توضیح به الزم گیرد گیرد قرارمی نمی صورت حذفی میان دراین ) ( یا ) ( زیر حرکت J- یعنی خود دیگر شکل به شکل ازاین ه ه، مصوت بلکه

. آید می در کسرهبندJگان: ← • بنده مثالآزادJگان ← • آزادهJگان ← • تشن تشنه

• » ی ) » چسبیدن ساز ( /i/هنگام آنها اسم بین ها مصوت التقای از جلوگیری جهتگ ) / میانجی ./gصامت گیرد ( قرارمی

بندJگی: ← • بنده مثالزندJگی ← • زندهJگی ← • خان خانهشود • می خود ) ( مشاهده دیگر شکل به ه ه، مصوت بلکه گیرد نمی صورت حذفی

. آید) ( می در کسره یا زیر حرکت J- یعنی•/ « ) ( ی ملفوظ غیر ه از بعد که صورتی شکل « /iدر به ، بیاید وحدت یا نکره

. » شود» می نوشته ایای : • دسته مثالای • آزادهای • نامه• . » « » شود» نمی حذف ها جمع عالمت شدن اضافه هنگام غیرملفوظ هها: • شاخه مثالها • خانهها • ه میوه•6. » شود- » نمی حذف پسوند از پیش غیرملفوظ همند : • عالقه مثالمند • بهرهبان • دیده

ملفوظ ) ( ه » ه /«h/یاصامت• : موجAه، . مثل است ملفوظ کلمات از بسیاری درپایان ه حرف

..... و شبیه مه، ، نگاه ، سیاه• » می: » تبعیAت متصل حروف ی قاعده از کلمه درپایان ه نکته

. شود می نوشته بعد حرف به پیوسته کند،یعنی•) گره : )= یک گرهی مثالموجAهی • عذر•. شد مشکل JهAمتوج او• » فعل » ی ماده دJه ی درموردکلمه خصوص به نکته این

: . » مانند» است توجه خور در آن وترکیبات ومشتقات دادنفرماندJهی ← ← سپاه فرماندJه فرماندJه

سازماندJهی←• سازماندJهبازدJهی ← • بازدJهدJهی← • سود سودJهدJه • برباد

همزه مورد در نکاتی• . حال شوند می ابتدا صامت به ها هجا ی همه فارسی زبان در

نداریم هجایی فارسی در آیا که آید پیش سؤال این است ممکنچنین زیر های واژه آغازی واج شود؟چنانچه آغاز مصوAت با که

است:•» Jمروز» ا ، \ردک ،ا Gسب ا ، آنجا ، ایران ، اوهایی • واژه ی هاوهمه واژه این آواشناسی لحاظ از که گفت باید

» ی » همزه یک درواقع شوند می آغاز مصوت با ظاهر به کهشکل » وبه است همان آنها اوAل واج که دارند، مصوت بر مقدم

. شود « می داده نشان اشدن • تنگ ،براثر چاکنای صامت شناسی زبان اصطالح به همزه

) ( فشارازمیان هوابه وگذشتن چاکنا گلو های عضله شدن بسته یا ( . واژه نه اصیل های واژه در صامت این شود می حاصل آن

) آغاز وتنهادر آید نمی واژه پایان و میان در فارسی دخیل های . رود می کار به واژه

به • نیز فارسی زبان در معمول خارجی های کلمه درآغاز همزه : . » « ، ایده اوره، Jستاندارد، ا Gندکس، ا مانند شود می نوشته ا شکل

... و آلرژی•. هستند مستثنی قاعده این از آن وترکیبهای ئیدروژن ی کلمه

اشکال به فارسی زبان در معمول عربی های کلمه درمیان همزه ( از قبل صدای به باتوجه قواعدی طبق البته شود می نوشته زیر

آن(:

•... : » و » ،هیأت ،تألیف مأنوس رأفت، رأس، مانند أ شکل به•... : » و » مرآت قرآن منشآت، ، مآخذ مانند آ شکل به•... : » و » Aث سؤال،رؤیت،مؤمن،مؤن مانند ؤ شکل به•... : » و » رئیس،قرائت،ارائه توطئه، مانند ئ شکل به• : » « ماشاءالله ، الله انشاء مانند ء شکل بهشکل • همین به میانی ی همزه نیز خارجی دخیل کلمات در

.... : ناپلئون،تئاترو الئوس،نئون، مانند شود می نوشتهمی • نوشته زیر اشکال به عربی کلمات آخر در پایانی همزه

شود:•... : » « و خأل أ،منشأ، مبد مانند أ شکل به• : » « تأللؤ لؤلؤ، مانند ؤ شکل به•... : و » « انشاء امالء، جزء، وضوء شیء، مانند ء شکل به

ی همزه u غالبآ که است بوده این بر رسم قدیم از فارسی زبان در : . » « مانند کنند حذف ا مصوت از پس را،خاصه پایانی

) ( ) ( ) ( ) ( ) ء ) وضو ء ابتدا ء امضا ء اجرا ء استثنا

• : شود نمی uحذف معموال مورد دو در پایانی ی همزه• : مانند صامت از پس یکیجزء • ء شیدیگر • ی واژه با ها واژه این خلط موجب آن حذف که هایی واژه در ودیگر

: مانند. شودء • جز ، ء ما ) (،سو ، جز ، سو با تقابل در ء ما• » « » « می بدل ی به اضافه هنگام ا مصوت از پس پایانی همزه

... : مدیرو. امضای فارسی، امالی کار، ابتدای مانند شود• » « » نوشته » ئ صورت به وحدت یا نسبت ی به چسبیدن هنگام پایانی همزه

: . ،سوئی جزئی،شیئی مانند شود میهیچ • به کلمه وپایان میان در فارسی درزبان همزه شود می uیادآوری مجددا

) » « ( نیست علت بی هم آن که زائو ی کلمه در مگر رود نمی کار به عنوانشود؛درحقیقت می تلفظ همزه فارسی های کلمه ظاهردرمیان به وآنچه

/ / yی» : . »، آئین آیین مانند باشد می غلط همزه شکل به آن ونوشتن است ... / عربی/ ی uکلمه مثال است چنین نیز آن عکس و بوئیدن بوییدن ، پائیز پاییز

. ) نویسند» « ) می رییس غلط به هاوتلویزیون uروزنامه رااخیرا رئیس

• 

و ) ک پایانی های صامت مورد در نکته چندگ (

• » این» روند،با کار به توانند دومی هر ها مصوت پساز وگ ک ) ( ) ( ) بسیار ) گ های نمونه است گ از بیشتر ک کاربرد که تفاوت

: . مانند هستند اندکدیگر • ی کلمه صدها و نوک ، نیک ، خوک ، پاک خاک، یک، ، کودکدیگ • ، ریگ ، سگ ، رگ•: . مانند روند می کار به اندازه یک به sظاهرا دو هر ها پسازصامت،اشک • ک[لک ، کبکسنگ • ، جنگ ، بزرگ ، برگ• ) جز : ) صامتی هیچ پساز گ فارسی اصیل های واژه در نکته

. است) ( نشده دیده ن ، ر• ) ( ) بسیار ) آن رودوکاربرد می کار به گ همیشه ن صامت پساز

: مانند . است زیاد• ، تفنگ تنگ، ، جنگ ، سنگ ، دانگ ، نگ ج_ ، نگ خ[ زنگ، رنگ،

...... و قشنگگیرند؛ : ) ( • می قرار تقابل در بانگ و بانک تنها بافت این در نکته

پایانی صامت تلفظ sوثانیا است دخیل اوال، نخست ی کلمه ولی. ) دارد ) گ گرایشبه گفتار زبان در آن

( ) ( ) چند ) هر رود می کار به ک همیشه ش صامت از پس .) » آشکاراست »[ گ کاربرد به گرایش گفتار زبان در که

مانند:... و کشک ، پزشک خ\شک، ، رGشک ، Gشک ا

میان ودر تکواژنیست پایان به منحصر مورد این البته ) ( ) ش ) ) از پس ک همیشه یعنی صورت همین تکواژهم،به

: . مانند رود می کار به.... و ،کشکول آشکار ، لشکر

) ( ) ( واژه : که رود می کار به گ ، ش از پس صورتی در نکته ) ( ) جداگانه ) تکواژ دو به متعلق گ و ش یعنی ؛ باشد مرکب

: مانند. باشند ) + ( ) + گام- ) پیش پیشگام گل خوش خوشگل

) + ( ) + گوار ) خوش خوشگوار گاه دانش دانشگاه

ی » /y/صامت « ی/« /«iومصوت•» « ی نگارش به مربوط قواعد•« ی( مصوت نگارش ازنظر شکل/« i/الف چهار دارای

: شود: می نوشته زیر های شکل وبه است• » « » « » آخرتنها» « » ای آخر ی وسط ی اوAل ایای : • خانه ، بازی ، سیب ، ایران ل مثا•/ « ) ی( صامت نگارش ازنظر الف شکل/« yب دو دارای

: شود: می نوشته زیر های شکل وبه است• » آخر» « » ی آخر غیر ڍ• : چای ، یاس ل مثا

ابتداصامت ای واژه در شکل این که /y/درصورتی مصوت/ / iوبعد. شوند می وتلفظ نوشته شکل هردو ، بگیرد قرار

/ تعیین: /ta?yinمثال تغییر/ ،taqyir/ آیین/ ،âyin /،/pâyinپایین/ /pâyiz،پاییز/ آییم/ /mi â yim،می گوییم/ mi gu،می

yim.... /ومصوت / صدای ابتدا ای واژه در که صدای/ iدرصورتی وبعد

ترتیب/ yصامت / به وهردو شود می نوشته شکل ،یک شود شنیده. شوند می تلفظ

/ سیاه: /siyâhمثال میان/ ،miyân/ پیاز/ ،piyâz ،/xiyâbânخیابان/ و/ ... ziyâd،زیاد/

متفاوت مردم های گویش در ها کلمه گونه این تلفظ البتهشود . :) می تلفظ شکل چهار به سیاه ی کلمه مثال برای siاست

âh - sy âh - si yâh -se yâh )ضورت نگاری واج نظر رابه 2و1ازهای . صورت که دید باید فقط گذاشت کنار باید کلی کدام 4و3طور

« . زبان یا معیار زبان ،بایدمطابق است مسلم آنچه تراست مرجحآماری« نظر کشوراز درمرکزسیاسی که زبانی یعنی رسمی

ی . واژه دقیق تلفظ چون بنابراین ،پذیرفت دارد را رواج بیشترینآن مکتوب ضبط براساس توانیم نمی را آن نظیر های وواژه سیاه

وضبط ) داده قرار مردم عادی تلفظ راتابع آن نماییم،ناچار siتعیینyâh. ایم( دانسته مسلم را

: می تجانس یا همگونی آن به که داریم ای پدیده شناسی زبان در مهم نکته(: مثل . هستند نزدیک هم به که آواهایی تلفظ گاهی یعنی اثر( y-i-eگویند در

آغاز .» « رادر تأکید ب یا زینت ب کند می تغییر همنشینی محور روی مجاورت/ « : Jیا ب مانند ازافعالی بعضی التزامی یا امری » /be yâوجه Jیفت/« ب ... be yoftو و/«

صدای / بگیرید نظر /eدر با/ مجاورت اثر به/ /yدر کلمه/ iتمایل کندواین می/bi-yâ « . /J ب فارسی افعال پیشین جزء این تلفظ دانیم می چنانکه شود می تلفظ/be/ ( »/J ب است شده جزءتشکیل سه از بیا ی کلمه حقیقت در زینت/ + beاست

آ/ + /yی/ میانجی (. âصامت چنین/ آن صحیح تلفظ این بنابر آمدن فعل ی مادهJیا: ) ب )be – yâاست بیا( (.bi –yâنه

ی- ) /3 صامت که مهمی های نقش از گری/ ( yیکی ،میانجی کند می ایفا . » گویند » می میانجی صامت آن به که ها مصوت التقای از گیری جلو ،جهت است

: ها مثالGیامد← / / na-y-âmadن

/← من ی /xâne-y-e-manخانه/tanhâ-y-iتنهایی ←/

/← یار /abru-y-yârابروی/mâhi-y-ânماهیان←/

/←) توهستی) /to-y-iتویی/← دیواری /tâblo-y-divâriتابلوی

/← خانه / jelo-y-xâneجلوی

ی- )4 : i/مصوت مصدری،/( دارد دستوری حالت چند کامه پایان در پسوند شکل بهنکره،وحدت . نسبت،

مصوت ) به مختوم که بیاید ای کلمه درپایان اگر یک( a-u-iحال آن از ،قبل شد با/ ی » میانجی .yصامت آید/« می

← جویی: چاره جو چاره مثالآسیایی ← آسیا ← ماهرویی ماهرو

← طوطیی طوطی ← زیبایی زیبا

← ماهیی ماهیمصوت- )5 به مختوم که بیاید ای کلمه درپایان می( » « eاگر نوشته ای شکل به باشد،

شود.ای : میوه ای نامه مثال

6( صامت- به مختوم که بیاید ای کلمه درپایان شود( .yاگر می زیرنوشته شکل به/ نیی: ← نی /ne yiمثال ← پیی/ /pe yiپی

ی- ) /7 مختوم/( yصامت های کامه پایان در اضافه ی نشانه عنوان به که هنگامی) - ( . : eبه ) / » « ) - ی/ خانه مثال ۀ� همزه شکل به نه ، شود می نوشته ی شکل به ه ۀه

رسیده ی میوه بزرگ8 : . ) ( ) مثال- ) باشد می مقصوره الف عربی دخیل های کلمه از برخی آخر در ی

حتAی ، موسی

درجمله تکواژها جایتوانیم • نمی رو همین نیستندواز ومقارن همزمان زبان های واحد

) وناچاریم ) بیاوریم زبان بر واحد Jآن رادر زیبا تکواژ واجهای u مثال. بریم کار به یکدیگر دنبال آنهارابه که

• ) می ) که است معنی این به فارسی در زیبا اگر این بنابرآوایی واحد تکوازازچهار این که روست ازآن فقط دانیم،نه

ز،ي،ب،ا ) – عالوه( z/i/b/âمشخص،یعنی است،بلکه شده تشکیلیکدیگر دنبال به ترتیب همین به باید آوایی واحدهای برآن،این

یا. دهیم تغییر را تکواژ این واجهای جای ،اگر دیگر بیان به بیایند- ( . بیزا u مثال شود می معنی بی ازآن( bizâلفظ دیگری معنای یا

- ( بازی u آیدمثال زبان( . bâziبرمی ی همه uدرمورد ظاهرا حکم اینجای که نشده دیده حال تابه زبانی هیچ کندیعنی می هاصدق

. نباشد معتبر آن هادر واجی • تجزیه واحدهای به دوم ی تجزیه واحدهای از که هنگامی امAا

،یعنی نیست uصادق کامال حکم این که بینیم می رسیم می اوAلدستوری ساخت آنکه تغییرداد،بی توان هارامی این جای گاهی

. کند اساسی تغییر آن معنای یا بریزد هم در جمله

: درنظربگیرید زیر ی فردارادرجمله ی واژه.فرد بینم می دانشگاه در اورا امن

آن . جای توانیم می است رفته کار به ازمن پیش فردا جمله این دراز وپیش کنیم از اوراراعوض پیش از دردانشگاهیا پیش بینم یا می

به یکسان معنای با مختلف ی جمله چهار گونه وبدین دهیم قرار : آوریم دست

.فردمن بینم می اورادردانشگاه ااورا .فردمن بینم می دردانشگاه ا

اورادردانشگاه .فردامن بینم میقابل جمله اجزای همه جای تصوAرکردکه نباید همه این با

- توان) نمی فوق مثال رادر ومی راودر جای چنانکه تغییراستاساسی.( شرط تغییرجایگاه،یک برای عناصرجمله آزادی تغییرداد

. باشد شده مشخAص آنهادرجمله نقش ، اینکه وآن دارده ) Aار رابا تخته نجAار ی ساده ی جمله یک از که است سبب همین به

+ ( ). تخته نجAار یعنی آن ی سازنده تغییرعناصر با توان می برد می ) + برد+ می ه Aار با دست 24را به یکسان معنای با مختلف ی جمله

آورد.برد می ه Aار با را نجAارتختهه Aار با برد رامی نجAارتخته

برد رامی تخته ه Aار با نجAار

را تخته برد می ه Aار نجAارباه Aار با را تخته برد نجAارمی

را تخته ه Aار با برد نجAارمیبرد می ه Aار با نجAار را تختهه Aار با برد نجAارمی را تختهبرد نجAارمی ه Aار با را تختهنجAار برد می ه Aار با را تختهه Aار با ار Aبردنج رامی تختهنجAار ه Aار با برد رامی تخته

برد می را تخته ار Aنج ه Aار بارا تخته برد نجAارمی ه Aار با

برد می رانجAار تخته ه Aار بانجAار برد می را تخته ه Aار با

را تخته نجAار برد می ه Aار بانجAار را بردتخته می ه Aار با

ه Aار با را ارتخته Aنج برد میرا تخته ه Aار با ار Aنج برد می

ه Aار رانجAاربا تخته برد مینجAار ه Aار رابا تخته برد می

را تخته نجAار ه Aار با برد مینجAار را تخته ه Aار با برد می

منابع

• : یدالله دکتر مؤلف فارسی زبان آواشناسیثمره

• : مؤلف فارسی شناسی زبان مبانینجفی دکترابوالحسن

معین • محمد دکتر فرهنگشریعت : • دکتر مؤلف فارسی دستورزبان

www.akhlaghenik.blogfa.com

آموزشی» « پیک

خدانگهدارخدانگهدا

ر