استعدادها شکوفایی و توانمندسازی مفهوممحور جامعه های پروژه در

- پرتو آموختگان دانش 92آبان 21باشگاه

, / سنستا: زاده نقی ناهید تسهیلگرnaghizadeh@gmail.com

توانمندسازی مفهوم

آنها نمودن بالفعل و ها قابلیت و ها پتانسیل شناخت گذاشته نمایش به را خود های توانایی بتوانند محلی مجامع مردم در و

باشند داشته حضور ها ظرفیت رساندن بالفعل به بالقوه از سازی آگاه رشد بتواند جامعه خارجی عوامل کمک بدون و و کرده خودش

کند مشکالتش حل را کنند تالش تغییر برای و بشناسند را خود نیاز محلی جامعه دارن که هایی توانایی شناختن بهتر برای افراد به از دکمک استفاده و

آن گرفتن ماهی ماهی، دادن جای دهیم یاد را به باشند داشته گیری تصمیم قدرت

توانمندسازی (مفهوم ادامه)

اینکه یعنی تا توانمندسازی شود فراهم مردم فضاییتشخیص را مسائلشان و نیازها بتوانند محلی و بومی

آنها دهند بتوانند سپس را و و کنند بررسی و تحلیلمحلی و بومی راهکارهای ارائه به هدفمند طور به

.بپردازند ) ها ) گروه همه جامعه یک در تحلیل افزایشقدرت

جامعه آن اعضای که شود می به موجب نسبتحساس را مسائل آنها بررسی شوند، و بحث مورد

به دهند قرار راجع جمعی آن و طور به بخصوصکنند گیری .تصمیم

توانمندسازی های نمونه

زدند را اول حرف مردان همیشه که روستایی در ، دردر ریشسفیدان از یکی پروژه آخر سالهای

را خانمها نظر تا ساکت آقایون گفت جلسه‌ای.بشنویم

روستایی شرکت که در گروهی کار هیچ در ها خانمپایانی سالهای در کردند، چینی پروژه نمی سیب در

گرفتند می دستمزد حتی و کرده .شرکت رویکرد محلی مثبت تغییر مقامات و ها گروه ، دولتی

عشایری جامعه و پروژه مجری یک اجرای نتیجه در

جانبه چند فرایند یک توانمندسازیاست

که داشت نظر در نسخه باید یک توانمندسازیبلکه نیست بر ، زمان فرآیندی و است فرآیند .یک

ت و صبر فرآیند حبنابراین این در تسهیلگر زیاد ملاست مهم .بسیار

پرو تمام در آن ژمعموال در اجتماعی هدف که هایی هنقشموثری میتواند توانمندسازی هست مستتر

باشد ا داشته مثال ، است صادق هم دیگر ابعاد لبتهمحیطی سیاس ،اقتصادی ،زیست حتی یا یتمعیشتی

توانمندسازی های روش

را خاصخودش های تکنیک یا روش توانمندسازیمیگیریم . یاد را ها تکنیک زود یا دیر ما همه و دارد

کار به چگونگی توانمندسازی های حساسیت از یکیاست توانمندسازی روشهای .گرفتن

کار به صحیح و درست توانمندسازی روشهای وقتیحالت شود، گرفته از هدف گروه یا جامعه تدریج بهدرمیا ید.انفعال

صورت امر این ظرافت با جامعه یک در باید آنقدر . که زمان هر آنهاست زندگی از بخشی انگار که گیرد

دارن فرصت یا آنها نشست و شود برقرار ارتباط د. شود انجام کارگاه

- موفق الگوی موجود یک وضعیت

ای گسیخته لجام بسیار صنعتی توسعه عسلویه دلیل در بهو قطر با مسابقه و گاز و نفت به معرفی استخراج منطقه آن

اقتصادی »عنوان حدود «کشور انرژیقطب پیش 12از سال. است شده شروع

چون ایم کرده پیدا ورود منطقه این به ما پیش سال چند ازافراد هجوم و گاز و نفت صنعت اثرات از ناشی پیامدهای

. بود - آمده وجود به منطقه در مسائل دیگر کنار در غیربومیمیخواستیم چ ما طور ون محلی به و بومی جوامع با متمرکز

دیگر سوی از و و سو یک از منطقه آن روستاهای به کنیم کارشدیم مذاکره و صحبت وارد اندرکاران دست .با

- موفق الگوی موجود یک وضعیت

احساس این ها قدرتی را محلی و توان هیچ که داشتندرنج در اما اند نشسته گنج روی خودشان قول به و ندارند

.هستند منطقه آن در همه ها غیربومی و اند شده رانده حاشیه به

و شغل هستند دارای آلودگی درآمد متحمل ها بومی ولیو و سختی و صنعتی فقر توسعه از ناشی مسائل دیگر

شد منطقه در . سریع اند ه ایجاد داشتیم آنجا در ما که اجتماعی وظیفه

بود کلیدی ذینفع گروههای میان . هسموییو بومی جوامع و گاز و نفت صنایع بخصوص

اندرکاران دست سایر و محلی

- موفق الگوی ارتباط یک ایجاد

سه طی در کردیم سعی فراوان چالشهای وجود بامشارکتی – مشورتی کارگاههای برگزاری با با سال

باشیم داشته نشست حوصله و صبر با گروهها تمامخودشان زبان از را کدام هر چالشهای و مسائل و

روش طوری و که بشنویم بگیریم بکار را هاو تحلیل را مسائلشان و ها چالش بتوانند خودشان

. محلی و بومی جوامع باگروه یعنی دهند ارائه راهکارحد– در دولتی سازمانهای و گاز و نفت صنایع صنایع

.امکان با ذینفع گروههای از یکی که بزرگی بسیار تفاوت یک

ذینفع گروه آن خود نظر از داشت گروهها دیگربود مهم بسیار

- موفق الگوی پذیر یک آسیب گروههای

چه و بود روبرو بزرگی چالش با گروهی چه میزنید حدس؟چالشی

ممکن منافعشان اینکه دلیل به صنعتی؟ های پروژه و صنایعباشد؟ خطر در بود

نظر در را مردم های اولویت باید اینکه و وگاز نفت صنایعبگیرد

.کار آنها صنایع وبا بودن انداخته خطر به رو مردم سالمتبود شده ایجاد ها اون در احساس این شما

ها ونفتی صنایعاز ج تر ضعیف شاید کنند می فکر که محلی امعه

دیگ های گرفت رگروه نادیده و شوند باشند

- موفق الگوی مشکالت یک و چالشها شناسایی

توسط را ها چالش داشتیم برخاست و نشست گروهها تمام با مااحساس بتوانند که صمیمی و دوستانه بسیار فضایی در خودشان

کنند بیان را ها چالش و کنند مرحله . ، آرامش این یعنی درآوردیممد گروه با را موجود چالشهای بتوانیم که است توانمندسازی اول

بیاوریم در جامعه در .نظر از زیادی کار اینکه هستند مواجه بزرگی چالش با هم مردم

شوند ادستش می گرفته نادیده عموما و آید نمی بر ن - سازمان دارای گروهها تمام شده عنوان های چالش دفتر ،در

... بودند منسجم صورت به و بزرگترین اما. دستک از یکینیست آنها بین الزم انسجام که بود این جامعه بتوانند چالشهای تا

گروه دیگر با که کنند توانمند حدی تا را هدفمند خود صورت به هابشوند گفتگو و صحبت وارد

- موفق الگوی مشکالت یک و چالشها شناسایی

بودن آسیب در طرفی از روستا طرفی دمردم از اماگنج این از بردن سود داشت را پتانسیل از ند.هم

گنج این از استفاده خواست طرف بود یکطرف ازاش چگونگی .ندستنمیدانرا دیگه

دارند قرار منطقه آن در آلودگی معرض در همه البتهبومی غیر کارکنان حتی ندارد وجود استثنایی .و

نزدیک ا هم به گروهها این تا بود الزم که آنچه مااز بسیاری اینکه درک و مشترک زبان داشتن شوند

دارند نیز مشترک چالشهای .آنها

- موفق الگوی حل یک راه شناسایی

نمایندگان زیاد بسیار زمان صرف و سعی با مورد این در ) صنایع 21معتمدین) مسئولین بین گفتگوهای در تدریج به روستا

اگر که شد پیدا امیدی روزنه کم کم و کردند پیدا ورود گاز و نفتداشته گفتن برای حرفی و کند توانمند را خودش بتواند هم جامعهگام یک حتی ها گیری تصمیم و ها ریزی دربرنامه میتواند باشد

برود جلو هم .کوچک و تسهیلگران کمک با را خود در موجود بالقوه پتانسیل آنقدر آنها

ثبت موسسسه حاال که کردند شکوفا تدریجی بسیار روند یک درالمنفعه عام ای پرو دارند شده در میخواهد و ژکه اجتماعی های ه

کند نقش ایفای منطقه در اقتصادی حتی و محیطی .زیست نتیجه فرایند یعنی گام ،سال 4طی این به گام وجود البته با ،

فراوان .چالشهای نشست ثمر به

- موفق الگوی ارتباط یک برقراری نحوه

به ذینفع گروههای با بود موجود که طرحی واسطه به ما ابتدا دردادیم انجام را اولیه های آشنایی جداگانه .طور

اقنا را کدام تا عهر شد وارد مذاکره و گفتگو طریق از باید که کردیمومشکالت مسائل به راجع و شود ایجاد گروهها این بین همسویی

. به موجود شود اقدام جمعی صورت گام این . ،بعداز هر از یعنی داشتیم ذینفعی گروه چند کارگاه یک

کارگاه آن در نمایندگانی بودند حگروه .اضر تسهیل با ولی میشد مطرح مشکل با حتی ابتدا در ها چالش بحث

آنها به را الزم اعتماد و امنیت بتواند که روشهایی و آنها بین گفتگومشکالت و مسائل در حتی مشترک نکات به و کنند صحبت تا بدهد

شد انجام برسند بود ماجرا شروع مذاکره. این و گفتگو طریق از هسمویی ایجاد

- موفق کلیدی الگوی نکات

به شما توجه یکی هستند جالب که نکاتی اینجا دربوده اندرکاران دست جوامع ،همه با کار برای اینکه

تمام و اید، نرفته آنها سراغ یکراست فقط محلیمیز یک دور حتی و اند شده گرفته نظر در ها گروه

اند، نشسته که است ها کارگاه ساله سه زمان مدت دیگر مساله

و صبر اهمیت به دیگر یکبار و است زیادی زماندارد تاکید توانمندسازی فرایندهای در .حوصله

شناسایی دیگر مساله ها صحیح و ایجاد چالش و. است آنها مشارکتی تحلیل برای فرصت

منطقه به ورود چگونه هنگام را معرفی خود؟میکردید

کاری هر ابتدای که ای دغدغه یک است، خوبی بسیار سوالبا و کنیم برقرار ارتباط چگونه که دارد وجود ما همه برای

عنوانی چه آیا بداند میخواهد که طرف بی نهاد مردم سازمان یک عنوان به

گروه چالش این حل با ارتباط در هستند مایل در ها موجود هایو بیاید دیگری که هستند منتظر کدام هر یا بکنند اقدامی منطقه

کند حل را .مسئله داستان و همه صحبت پای بنشینیم که بود اینطور اولیه ارتباط

دهیم گوش را شنیدن ، ها و شنیدن .فقط صورت به مختلف گروههای زبان از را موجود وضع باید اول

مطرح بخواهند که شکلی هر یا گله یا یانوشته داستان{ کنند حتیبشنویم

شکل چگونه محلی های گروهگرفت؟

به را خود جایگاه هنوز محلی معتمدان عسلویه درروستاها سطح خصوصدر به اند کرده حفظ خوبی

حتی و زیست محیط حفظ به عالقمند جوانان آنها . کردند درگیر امر این در را تحصیالت دارای

است فعالی و عالقمند بسیار جوانان دارای عسلویهبا شدند محلی گروه گیری شکل محرکه موتور آنها و

محلی رهبران و معتمدان از شنوی حرف و راهبری

شد؟ انجام اقداماتی چه پروژه پایداری برای

. است صدد در محلی جامعه توانمند تشکل این است مهمی بسیار بحث این - گسترش حرا های جنگل بخصوص زیست محیط از حفاظت در بتواند تا .... سازمانهای- و گروهها با را هایی طرح و منطقه در رسانی اطالع آنها . سازمان آنها که اکنون است کرده تهیه نیز هایی طرح و باشد داشته مختلف

رادارند خودشان شده میتوانند ثبت چون میکنند بیشتری توانمندی احساسدهند ارائه طرح یا راهکار و بنشینند میز یک دور گروهها دیگر .با

در پایلوت طرح چند بتوانند تا است راه ادامه نیازمند هم امر این پایداریدهند نشان را خودشان توان و دهند انجام .منطقه

کارهای و اشتغال ایجاد برای پتانسیل همه آن که ای منطقه در آنوقتدر و کنند شکار را ها فرصت میتوانند است واقتصادی محیطی زیستی

نقشکنند ایفای خود سازمان .پایداری نایبند ملی پارک از حفاظت در که اند کرده تهیه طرحی آنها حاضر حال در

وارد سازمانها دیگر و صنایع و زیست محیط با و کنند نقش ایفای بتواننداند شده .گفتگو

رسمیت به را محلی گروه این نفعان ذی سایر چقدرمیشناسند؟

عنوان به اقدام این از گاز و نفت صنایع خود حاضر حال درمی یاد خوب اجرایی قصد نمونه که مناطقی دیگر در که کنند

تسهیلگری کارهای ابتدا از است صنایع اینگونه توسعهبعدی پیامدهای کردن حل که شود انجام مردم با اجتماعی

است تر سخت .بسیار . هم این بشناسد رسمیت به کسی که نیست الزم اینکه ضمن

به کشور قوانین طبق که است مردمی نهاد یا سازمان یکغیرانتفاعی صورت به است فعالیت حق دارای و رسیده . ثبت

گروه این دیگر گروهها بعبارت دیگر تعامل اما دارند رسمیتجمعی مشورتهای و گفتگو ایجاد نیازمند این و است الزم

گروه این بین اس بیشتر ت.ها

- موفق الگوی بالقوه یک های پروژه

منطقه در که عقابی پوزه های پشت الک از حفاظت. است تهدید معرض در

انداز صنعتی یراه توریسم حرا جنگلهای توسعه و گسترش زیست مسائل با ارتباط در مردم کردن فعال

…پاکمحیطی - و محیط سازی ( مختلف های زمینه در زا اشتغال های (طرح...

زیست محیط وحفظ توریسم پتانسیل بین راهکاری چه باکردی ایجاد تعادل توسعه و ؟دمنطقه

نخواهد ملی پارک منطقه در مسلما صنعتی توریسمکه - است صنایعی عظیم حجم آن از بازدید بلکه بود

آنها با آشنایی و گرفته شکل منطقه آن در مختلف گروههای که است هایی طرح اینها البته

زمان مطمئنا و اند داده آنها اجرای برای سبز چراغمیخواهد صبر و است بر

گام و در مراحل بعدی هایتوانمندسازی

توانمندسازی مفهوم از چالش پر ولی عینی نمونه یک خواستم من . هی نبود راغب جامعه خود اگر اینکه ضمن بگویم نمی چرا اتفاقی

.) ها. ) روش این موفقیت در عوامل مهمترین از یکی افتاد اهمیت بسیار سازی توانمند از بعد که دیگر مورد بحث دارد، یک

. گروه یا جامعه اگر یعنی است توانمند گروه این اختیار و قدرتولی بشود توانمند نباشد هدفی اختیار و قدرت بعداز صاحبمیشود ناامید و سرخورده بحث مدتی قابل و حساس بسیار این و

است. توانمند آنقدر گروه این که داریم اطمینان فقط ما مورد این در

حداقل با حتی بتواند گفتگو و مذاکره با حداقل که است شدهو زیستی محیط و حفاظتی کارهای در منطقه در اختیار و قدرت

نماید شروع را هایی اقدام .بهداشتی

در بعدی گامهای و مراحلتوانمندسازی

- ساختارهای در باید اختیار و قدرت این اینکه ضمندیده گروهها این برای نیز کشور سیاستی و قانونی

شکاف از یکی ما کشور در که در شود بزرگ هایخود مورد در حتی است ها فعالیت اینگونه

نهاد مردم .سازمانهای

چه اندرکاران دست انگیزه افزایش و ایجاد برایکرد؟ باید

. کرد تقویت را گروه دارند{ انگیره خودشان که راهی از باید خودتان ازجامعه بیرون از گروهی اگر حتی بپرسیم میتوانیم

تان سازمانی انسجام چطور ندهد{ منابع یا نکند حمایت را شماتقویت را هایشان داشته باید مواقع این در میکنید؟ حفظ را

سختی. کنیم بسیار کار ولی باشد آسان شاید سخن در البته.است

میکنند پیدا معنی یکدیگر با کار و تعامل در مختلف . گروههایدر گروهی هر یا زنان یا شهری یا محلی جامعه گروه یعنی

برمیدارد قدم چالشها حل در گروهها دیگر با همکاری و تعامل یافت را راههای طریقی هر به باید و نیست گشا راه انزوا

کوچک قدم یک ننشست حتی پای از

خالصه

بگوییم و کنیم مشخص را خاصی نقطه نمیتوانیم ما و است فرایند یک توانمندسازیرو فرایند یک توانمندسازی ایم، توانمندشده ما یا اند توانمندشده افراد این اینجا در

شود تعریف مرحله به مرحله ها پروژه اهداف به توجه با میتواند و است رشد .به ،اند شده توانمند میزان یک به باشند داشته صحبت اجازه زنان اگر ای پروژه یک در

توانمند درجه یک کنیم تعامل مردم با چطور که ایم گرفته یاد پروژه پایان در ما اگرایم، شده

،اند شده توانمند دیگر مرحله یک شوند اجتماعی های واردفعالیت بتوانند زنان اگر اگر و اند رفته جلوتر مرحله یک کنند مذاکره مقامات با بتوانند روستا اهالی اگر

توسعه بیشتر و بیشتر هایشان ظرفیت کنند پیدا حقوقی هویت و کنند ثبت نهادیکرده پیدا

ایم گذاشته را اسمش که داشت خواهیم رشد به رو روند یک ترتیب همین به وسازی توانمند فرایند

اختیار و قدرت کسب متضمن شده، ثبت نهاد یک به محلی جامعه تبدیل مثال این در. میکند ایجاد را فرایند پایداری زمینه که است آنها

خالصه

که نکاتی ترین برجسته از یکی ها روش مورد به درشد اشاره نیازها آن به توجه و مردم صدای شنیدن ،

محلی های ظرفیت شناسایی و ها آن های خواسته وتسهیلگری مهارت البته را است و منابع این بتواند که

زند پیوند هم .به و اندرکاران دست با ارتباط در هماهنگی اینکه ضمن

موجب بخش هر در توانمندسازی های زمینه ایجادشد خواهد توانمندسازی فرایند در تعادل .ایجاد

آخر سخن

این به را خودتان های تجربه میتوانید شما. کنید اضافه مبحث

. دارد ادامه گفتگو تاالرهای در مبحث این. دارد بازبینی به نیاز ویرایشی لحاظ به متن این

دانش باشگاه در را تجربیاتتان دانشو. بگذارید اشتراک به آموختگان