ارائه مدل مناسب تعداد درطبقات قطری توده های طبیعی ونا همسال راش شمال ایران )جنگلهای سنگده و :شصت کالته(

بررسی های انجام شده به منظور دستیابی به مدل مناسب برای پراکنش تعداد در طبقات قطری توده های طبیعی راش شمال در دو منطقه سنگده و شصت کالته

.انجام پذیرفت

منطقه رویشی خزری شامل جنگلهای انبوه دامنه های شمالی رشته کوههای البرز است که از آستارا در غرب تا گلی داغ در شرق ان گسترش دارد. توده های راش

در ارتفاعات میانبند و باالبند جنگلهای مذکور از آستارا تا دره زیارت گرگان ادامهمیابد. این توده ها جایگاه ویژه ای در نوار جنگلی شمال کشور دارند، چرا که راش

درصد تعداد23/63یکی از گونه های با ارزش ومهم صنعتی است که به تنهایی درصد حجم جنگلهای شمال ایران را تشکیل می دهد.29/96و

این موضوع دال بر اهمیت بررسی ومطالعه هر چه بیشتر در توده های جنگلی راش.دارد

نظر به اینکه توده های طبیعی راش در شمال ایران بیشتر به صورت دانه زاد ناهمسال اند، وروشجنگلشناسی مورد قبول سازمان جنگلها و مراتع کشور نیز

هدایت توده های مذکور به روش تک گزینی است، بررسی پراکنش تعداد بر حسب طبقات قطری و ارزیابی توزیع های احتمالی -آماری در براورد و پراکنش

مذکور، می تواند به عنوان الگوی درهدایت توده های راش به روش دانه زاد ناهمسال مورد استفاده قرار می گیرد.

در هر یک از مناطق، چهار قطعه نمونه یک هکتاری به صورت نمونه برداری انتخابی در عرصه جنگل، مورداندازه گیری قرار گرفت.

ارائه مدل مناسب برای پراکنش تعداد در طبقات قطری :

برای ارائه مدلی که بهترین برازش را درپراکنش تعداد درطبقات قطری ایجاد می کند، در مرحله اول مدل رگرسیونی به کار گرفته شد،

درمرحله بعد دو توزیع آماری-احتمالی بتا و وایبول برای پراکنش تعداد درطبقات قطری ودرنهایت مدل نمایی مایرومدل توانی برای پراکنش مذکوربررسی شد.

( مدل های موردنظر پراکنش تعداد درطبقات قطری نشان می دهند، همانطور که ازاین 1،2،3،4نمودارهای )نمودارها پیداست،

به نظر می آید در دومنطقه سنگده و شصت کالته رابطه رگرسیونی محاسبه شده ومدل توانی برازش خوبی درپراکنش نقاط ایجاد می کنند.

منحنی محاسبه شده برای مدل های نمایی مایر و توانی برای توده های راش

در سری شصت کالته

منحنی محاسبه شده برای مدل رگرسیونی، توزیع بتا و توزیع وایبول

برای توده های راش در سری شصت کالته

بهترین روش برای مدیریت جنگل در هر منطقه که مبتنی بر توسعه پایدار نیز می باشد پیروی از طبیعت همانمنطقه است. تحقیق و بررسی باعث می شود تا عوامل موثر و مطلوب موجود در رویشگاههای مختلف را

شناخته واز آن برای هدایت توده های مورد بررسی بهره جست. گونه راش یکی از گونه های باارزش جنگلهای تجاری ایران را تشکیل می دهد. بهترین روش برای مدیریت این توده طبیعی روش دانه زاد ناهمسال است. مطالعات انجام شده بر روی این نوع جنگلها در سایر کشورها حاکی

از ان است تنها برای این نوع جنگلها ترسیم منحنی تعادل امکان پذیر می باشد.

:تعریف منحنی تعادل اگر حجم توده همواره ثابت باقی بماند تعادل بوجود می آید. جابجایی درختان تابعی از رشد است بنابراین برای

رسیدن به حالت تعادل در توده ها می بایست درختان طبقه قطری پایین که به طبقه قطری باالتر حرکت کرده اند با

درختانی که به طبقه قطری باالتر رفته اند به عالوه درختانی که برداشت شده اند مساوی باشد.

: مناطق مورد بررسی جنگلهای طبیعی راش که در منطقه نکا ظالمرود مورد بررسی قرار گرفته است.

: روش بررسیسانتی متردر ارتفاع برابر 7.5 پس از شناسایی محدوده مورد مطالعه درهرقطعه کلیه درختان باقطربیش از

سانتی متری برداشت شدند و درختان مورد نشانه گذاری یا قطع شده تحت عنوان 1سینه به صورت طبقه درختان برداشت شده ثبت گردید .

:نتایج پراکنش تعداد درطبقات قطری توزیع فراوانی پایه ها روند پراکنش درختان در طبقات قطری دریک توده رانشان داده وبرای پایداری وبقای

جنگل به منظور پیش بینی برش ها واعمال شیوه های جنگل شناسی متناسب با ساختار توده ای ضروری است.

:درصد فراوانی تعداد در طبقات قطری منحنی شماره سه: این منحنی نشان می دهد که در منطقه داراب کال تا طبقه قطری مورد نظر از اولین

طبقه قطری چند درصد درختان را در خود جای داده است.

:توزیع تعداد و سطح مقطع در طبقات قطری برای مشخص نمودن وضعیت توده های سری چهار تیرانکلی میانشه درختان در چهار طبقه قطری کم

(،35قطر)کمتر از ( تقسیم بندی شده است. تعداد 70(، خیلی قطور )بیش از 70 تا 55(، قطور )55 تا 35 میان قطر)

درختان در طبقات کم قطر بیشتر بوده ولی از نظر حجم و سطح مقطع در طبقات خیلی قطور سهم بیشتری را به خود

اختصاص داده است. :بررسی روند ارتباط رویش قطری سالیانه در طبقات قطری مختلف

( و بررسی روند ارتباط آن با طبقات مختلف 4در ترسیم منحنی تعادل، تعین رویش قطری سالیانه )جدولقطری یک مولفه

(. براساس نتایج این مطالعه، رویش قطری ساالنه در طبقات قطری 5کمی بسیار خوب است ) شکل تا1/6مختلف بین

میلیمتر محاسبه گردید. این موضوع نشان می دهد 2/7 میلیمتر نوسان نموده که به طور متوسط معادل 4/5که کدام طبقات

میلیمتر در سال( به منظور 2.7قطری بیشترین رویش را داشته و نگهداری پایه ها تا رویش متوسط ساالنه )استفاده از حداکثر

رویش در حداقل زمان در منطقه ظالمرود را مشخص می نماید. با وجود نوسان های رویش قطری، طبقات 85 و 80قطری

سانتی متر رویشی معادل رویش متوسط را دارد.

(:Close to Natural Forestجنگلداری نزدیک به طبیعت )

اعمال مدیریت جنگلداری سنتی و کالسیک با قدمت بالغ بر پنج قرن در اروپا شروع شده است. به منظور کاهش اثر تخریبی ناشی از اجرای جنگلداری کالسیک

بر رویکرد تحول و تکامل جنگلداری مدرن و نیز به منظور پاسخگویی به طرفداران محیط زیست، جنگلبانان به دنبال راه حل های اصولی برامدند که در این راستا

جنگلداری نزدیک به طبیعت به همین روش پیشنهاد شده است.

:اصول جنگلداری نزدیک به طبیعت

: شناخت ظرفیت های اکوسیستم های جنگلی: اساس وپایه کلی در جنگل خاک است لذا باید نسبت به حفظ اصل اول و حاصلخیزی خاک در صورت نیاز در تقویت آن اقدام نمود. استقرار تجدید حیات در حد نیاز مورد توجه قرار گیرد به

طوری که از نظر اکولوژیکی روند تعادل انرژی به حداکثر برسد.

: متناسب بودن گونه ها وساختار توده ها با رویشگاه هر رویشگاه ظرفیت خاصی برای تنوع گونه ای وکمیت اصل دوم وکیفیت آن جنگل دارد،بطوریکه در رویشگاهی گونه راش از رشد باالیی برخوردار است ولی رویشگاه دیگر ممکن

است برای بلوط ویا توسکا بیشتر متناسب باشد.

: پایداری تمام اکوسیستم های طبیعی دارای خصوصیاتی از قبیل خود ترمیمی، تنوع زیستی و پیچیدگی می اصل سوم باشند که برای مدیریت ودخالت در

جنگل باید به این موارد توجه نمود وآنهارا به حداکثر رساند تا پایداری اکوسیستم تضمین گردد.

: داشت وبرداشت پایه ای از جنگل این اصل در حقیقت هسته ی مرکزی جنگلداری نزدیک به طبیعت اصل چهارم است.بطوریکه برداشت ویا باقی گذاشتن

هر درختی بسته به وضعیت وموقعیت آن در بین مجموعه ی اطراف آن مورد توجه قرار می گیرد .

:دائمی بودن مسیرهای خروج چوب، طبق این اصل مسیرهای چوبکشی باید دائمی وثابت باشد.این امر اصل پنجم باعث کاهش خسارت وارده به درختان سرپا وتمرکز تخریب در حداقل سطح می گردد.

continous cover forestery)جنگلداری با تاج پوشش دائمی)

هکتار تجاوز نماید،نوع برش آن قطع یکسره 0.25در روش جنگلداری با تاج پوشش دائمی،چنانکه سطح برش از محسوب

می گرددوجنگل احداثی در این سطوح همسال خواهد بود.

:اصول جنگلداری با تاج پوشش دائمی: مدیریت اکوسیستم های جنگل نه مدیریت فقط درختان در این روش،توده های جنگلی بعنوان اصل اول

چارچوبی برای اکوسیستم های جنگلی محسوب می شوند، که درختان بطوردوره ای از آن توده برداشت می شوند.

: استفاده از فرایندهای طبیعی بعنوان اساس مدیریت توده های جنگلی دراین روش جنگلداری،تصور اصل دومبر این است که استقاده از فرایند طبیعی،

همانند تجدید حیات طبیعی در مدیریت توده های جنگلی ،پایدار تر از تجدید حیات مصنوعی وتوده های همگن وخالص است.

: اقدام با توجه به محدودیت های رویشگاه در صورتیکه ترکیب گونه های جنگلی متناسب با شرایط اصل سومرویشگاه باشد،فرایند های طبیعی هم مطلوب خواهد بود.به همین جهت از کشت گونه های پر نیاز دررویشگاه

فقیر باید پرهیز نمود.

: ایجاد ساختار متنوع درتوده های آمیخته اصوال جنگلکاریهای که از توده های خالص وهمسال است اصل چهارمتشکیل میشوند ،دارای ساختار منظم یک آشکوبه واز نظر تنوع درختی محدود می باشد.هر چند توده های مسن

عمدتا از تنوع ساختاری بیشتری برخوردارند.در این توده ها زاد آوری طبیعی بیش تر فراهم است .

رسی ساختار و روند تحولی توده های طبیعی در راشستان های شمال ایران )مطالعه موردی: خیرود کنار- بر نوشهر(

به طور کلی جنگلهای طبیعی به عنوان نمونه کاملی از یک جامعه زیستی بوده که دارای توانایی خود تنظیمی وخود تولیدی باالیی بوده ومی تواند الگو کامل برای روشهای جنگل شناسی باشد.

برای بهره برداری اصولی از جنگلها با درنظر گرفتن نقش حفاظتی آن، الزم است مطالعاتی در آن ها صورت گیرد که شناسایی خصوصیات سیمای توده جنگلهای طبیعی مهم ترین آنهاست.یکی از ویژگی های سیمای

توده جنگلی می تواند ارتفاع درختان آن باشد.

-منحنی 2-منحنی ارتفاع و 1مطالعه سیمای توده جنگلی بر حسب ارتفاع به دوطریق قابل توجیه است:پراکنش تعداد درختان در طبقات ارتفاعی.

ساختار عمودی توده های طبیعی ناهمسال شاخص مناسبی برای مشخص نمودن وضعیت رویشگاه مورد نظر میباشد.

توزیع تعداد درختان درطبقات ارتفاعی در توده ناهمسال به صورت کم شونده بوده و در توده جنگلی همسال معموال شبیه

توزیع نرمال است.

(به طور کلی بیش تر شبیه منحنی نرمال 3: پراکنش تعداد در طبقات ارتفاعی برای گونه راش )شکلنتایجودارای چولگی

متر(فراوانی گونه راش سیر 35 به سمت چپ بوده یعنی با افزایش طبقات ارتفاعی )تا طبقه ارتفاعی صعودی را طی می

کند ودر مورد سایر گونه ها نمودار پراکنش به صورت کوهان دار می باشد وچنین وضعیتی می تواند در دوحالت تشریح

گردد:حالت اول اینکه چون جنگل کامال دست خورده نبوده ،امکان قضاوت دقیق وجود ندارد درصورتی که دخالت انسان

-25نشان میدهد که راش درسنین جوانی )درطبقات 3 و آثار وجود دام درعرصه نباشد،شکل متری(ازکاهش شایان15

توجهی برخوردار بوده که این وضع می تواند به علت رقابت باشد.حالت دوم اینکه این احتمال وجود دارد که درگذشته

برداشت هایی به صورت سنتی وبه مقدار چشم گیری انجام گرفته،به نوعی که عرصه باز وازمقدار راش درسطح کاسته

شده وبه دنبال آن یک انقطاع در ادامه تجدید نسل مطلوب توده صورت گرفته است وبعد از چندین سال دوباره در حال

بازگشت به حالت مطلوب وپویایی اولیه خود میباشد.

( مالحظه میگردد که آشکوب میانی دارای کاهش زیادی بوده وسیمای توده 8درتصویر ساختار عمودی )شکل آشکوب رانمایش می دهد وبا وضعیت 2-3طبیعی

توده ناهمسال طبیعی که ساختار پلکانی دارد واشکوب بندی درآن مفهومی نداشته فاصله داردوتصویر افقی تاج پوشش درختان بیانگر عدم پیوستگی در تاج پوشش

درختان ووجود فضای باز در توده بوده که درنتیجه آن در بعضی از نقاط تجدید حیات تا اندازه ای استقرار یافته وچنین ساختاری در جنگل های طبیعی در شرایطی

اتفاق می افتد که درختان دراثر رقابت شدید برای نور،صرفا رویش ارتفاعی داشته ودر نتیجه آن تاج به هم فشرده ای ایجاد کرده وزیر اشکوب در مفهوم واقعی

وجود نداشته وتجدید حیات تنها باگذشت زمان وباز شدن عرصه در اثر افتادن درختان مسن حاصل می گردد.

بررسی ساختار طبیعی راشستان های خالص و آمیخته در جنگل های شمال کشور )منطقه نکاء ظالم رود (:

بدیهی است مهمترین راه برای رسیدن به یک الگوی مدیریت و شیوه ی جنگلشناسی مناسب برای هدایت هر یک از توده های جنگلی، تعیین ساختار برنامه ریزی

% حجم جنگل های 30% سطح و 17/5بر اساس وضع موجود آنها می باشد. گونه با ارزش راش حدود شمال ایران را تشکیل می دهد. با توجه به اینکه یکی از

مشخصه های مهم ساختار توده های جنگلی، نحوه پراکنش پایه ها در طبقات قطری است، با بررسی تغییر اندازه سطوح مورد مطالعه همراه با تجزیه و تحلیل

منحنی های توزیع فراوانی پایه ها در هکتار، حداقل سطح نشان دهنده ساختار توده ها ارزیابی گردید. تیپ جنگل مورد مطالعه پهن برگ خالص و آمیخته و فرم

آن دانه زاد ناهمسال، تیپ غالب، راش اسپروال و راش همراه با سایر گونه ها می باشد.

هکتار یکی در 4به منظور بررسی ساختار توده های راش دو پالت اصلی نمونه هر کدام به مساحت راشستان خالص ودیگری آمیخته انتخاب شد.هر یک از پالت

0.25 سوب پالت .16 پالت نیم هکتاری و 8 هکتاری و 1 پالت 4 هکتاری و 2 پالت 2 هکتاری به 4های % راش91یهکتاری تقسیم گردید.توده راش خالص از

% سایر گونه های پهن برگ 30% راش و 70% سایر گونه های پهن برگ و توده ی آمیخته ترکیبی از 9و تشکیل شده است.

هکتار منحنی ها از هیج شکل 0.25نتایج نشان می دهد در دو توده راشستان خالص و آمیخته در سطح خاصی پیروی نمی کند.در سطح نیم هکتار در توده های

� یک حالت همسال با 0.25خالص منحنی ها از همگنی بیشتری نسبت به سطح هکتار برخوردار بوده و کالچولگی به راست نشان می دهد. در همین سطح در

توده آمیخته با وجود گروه های همسال شکل کل منحنی ها به حالت ناهمسال نا منظم نزدیک می باشد.

در مقیاس بزرگتر در پالتهای یک هکتاری در هر دو توده خالص و آمیخته حالت ناهمسال نا منظم دیده میشود.

نتایج نشان می دهد تعداد پایه و سطح مقطع در هکتار و در نهایت حجم توده آمیخته بیشتر از توده خالص بوده است.

بررسی ها در توده های خالص و آمیخته راش طبیعی در منطقه مورد مطالعه نشان میدهد که منحنی %هکتار حالت25تعداد در طبقات قطری در سطح

% هکتار در توده خالص حالت همسال نا منظم و در توده 5 بسیار ناهمگن دارد.در حالیکه در سطح آمیخته وضعیت ناهمسال نامنظم نشان میدهد.

هر چند که در دو توده خالص و آمیخته در سطح یک هکتار حالت ناهمسال دیده میشود.ولی این ناهمسالی یا چند آشکوب بودن در توده خاتص به صورت

چند گروه همسال که به یکدیگر پیوسته بوده )چند کوهانه( ودر کل حالت ناهمسال جلوه میکند.این مو ضوع در توده امیخته به دلیل اینکه اختالط خود

نامنظم بودن و نا همسالی را در پی دارد کمتر دیده میشود.توده های راش شمال کشور پیر بوده و درصد باالیی از آن را درختان کالسه قطری قطور تشکیل

3 میدهد و درصد کمی از حجم به کالسه کم قطر اختصاص دارد.جدول

: نتیجه گیری نهایی هکتار،نمودار ساختار ناهمسالی بهتری نشان 4 هکتار به 0/25اگرچه با افزایش سطح مطالعه از

،میدهد،اما به جهت جلوگیری از صرف وقت وهزینه 5هکتاری برای راشستان خالص و سطوح 1کمترین سطحی که ساختار را بهتر نمایان میسازد سطوح

.هکتاری برای راشستان آمیخته است