خاويار : صادرات عنوان

جاويدي : اقاي ارجمند استاد نظر زيرمحمدرضا : و فنودي محسن كنندگان تهيه

جاوداني

: مقدمه شناسي ديرين بررسيهاي ماهيان ،براساس اجداد

درروي پيش سال ميليون يكصد از بيش خاوياريمحيط با سازش علت وبه گشتند ظاهر زمين

زندگي به امروز تا مزوزوئيك دوره از اند توانستهدرياي هاي حوزه در خاوياري ماهيان دهند ادامه خود

ازوف ، خزر سياه ، درياي ارال ، درياي ، درياچهاز بخشهايي شوروشيرين ودرابهاي بالتيك درياي

پهناورروسيه سرزمين وخاوردورمانند ، شمالشمالي امريكاي درقاره وهمچنين وچين سيبري

ميكنند نيززندگي

خاويار مزه و طعم با کشورمان مردم از بسياري که هرچندهستند، بيگانه است کشورمان نظير بي توليدات از يکي کهاروپايي، کشورهاي جمله از و دنيا نقاط از بسياري در ولي . پرارزش غذايي ماده اين شناسند مي خاويارش با را ايران

اس جهان غذاهاي ترين گرانقيمت از تيکي موارد برخي و خزر درياي سواحل ويژه شرايط دليل به

به جهان خاويار نوع مرغوبترين کشورمان توليد خاويار ديگرويژه جايگاه واردکننده کشورهاي بين در و رود مي شمار

. ويژه خواص دارابودن دليل به غذايي ماده اين دارد ايافسردگي، بيماري ازجمله بيماريها از بسياري درمان برايخوني کم عروقي، قلبي بيماريهاي سرطان، انواع از برخيبسيار خون کلسترول افزايش از جلوگيري براي همچنين و

است نافع

: خزر دردرياي موجود خاوياري ماهيان شيپ ماهي تاس روسي ماهي تاس ايراني ماهي تاس برون اوزون ماهي فيل

خزر دریای ماهیان تاس خاویار مشخصات طرز و کیفیت ماهی، گونه اساس بر خاویار

می بندی درجه آن رنگ و بودن دانه دانه ساخت، " " " وجود " فشرده و دان صورت دو به و شود،

است. زیر صورت به خاویار بندی تقسیم دارد1.   ممتاز خاویار2.یک درجه دان خاویار3.  دو درجه دان خاویار4.   فشرده خاویار

خزر دریای ماهیان تاس خاویار مشخصات می بندی درجه آن رنگ و بودن دانه دانه ساخت، طرز و کیفیت ماهی، گونه اساس بر خاویار

: . " " " است " زیر صورت به خاویار بندی تقسیم دارد وجود فشرده و دان صورت دو به و شود،1.   ممتاز خاویار نوع یک از که آنهایی یک، درجه خاویارهای بین از و نداشته عمومی جنبه چندان خاویار نوع این مناسب رنگ با همچنین و بوده هم از جدا و مقاوم درشت، های دانه واجد شده تهیه ماهی . نیز خاویار نوعی گردند می انتخاب باشند، همراه روشن ایی قهوه و روشن خاکستری طالیی، بودن مناسب صورت در و شده دیده تاسماهیان بین در بندرت است، سفید ^ کامال رنگ واجد که به که شود می ساخته ممتاز خاویار آن از " کیفیت، " " سفید" طالیی خاویار یا درباری خاویار. است موسوم2.یک درجه دان خاویار ،شود می اطالق خاویار نوع بهترین به و بوده ممتاز خاویار مشابه کیفیتی دارای خاویار نوع این . فیل و ماهی تاس خاویار بیشتر باشد می مـمـتاز خاویار از تر سست اندکی فقط منتهی گردند می تهیه هوا و آب مساعد شرایط در ویا بهار فصل در که ماهی

3.  دو درجه دان خاویار ولی باشند هم مناسب رنگی و درشت های دانه دارای است ممکن خاویار نوع این

در تاخیر زیاد بودن رسیده یا و بودن نارس جمله از تخم خود کیفیت و آوری عمل و صید

در ویژه به تخمها، و نموده نزول خاویار رقم که شود می موجب ریزی تخم مرحله به نزدیک شرایط

تخمهای تعدادی و نبوده مقاوم چندان خاویار نوع این های دانه بعالو شود، مشاهده آن در شکسته

و شل اندکی نیامده بدست ماهی یک از خاویار همه است ممکن همچنین اند، چسبیده هم به

از و باشد. باشد آمده بدست ماهی چند خاویار کردن مخلوط4.   فشرده خاویار  کمتری مرغوبیت از قیمت و تهیه طرز خاویار، نوع لحاظ از فشرده خاویار

به. که شود می ساخته تاسماهیانی تخم از ^ معموًال خاویار نوع این برخورداراست   تاخیر ، نارس مولدین صید یا ریزی تخم حال در مولدین صید جمله از مختلف دًالیل

کم خاویار های دانه استحکام ساحل، به شده صید ماهیان رساندن و ساخت درباشند نمی خاویارسازی غربال از عبور به قادر و شده

خاويار :بحران

90 خزر درياي از جهان خاويار كل درصدبا كه است حالي در اين و مي شود استحصال

محيطي زيست آلودگي هاي و بي رويه صيد ادامهسوي از كارآمد مديريتي چنانچه خزر، درياياز حفاظت براي خزر حاشيه كشورهاي تمام

از كمتر در نگيرد، صورت خاوياري ماهيان نسل. شد خواهد منقرض خزر در آنها نسل دهه يك

: اخير دهه سه در خاويار ماهيان ذخاير كاهش دليل به اخير سالهاى در خاويارى ماهيان ذخاير

و يافته كاهش بشدت غيرقانونى و رويه بى صيدشده آن قيمت افزايش موجب امر همين

از. خزر درياى در خاويارى ماهيان ذخاير استشده 1980سال مواجه شديد كاهش با بعد به

از. ماهيان اين صيد ميزان كه طورى به استدهه 30حدود سالهاى در تن به 80هزار ميالدى.1500حدود است يافته كاهش حاضر حال در تن

: خاويار ذخاير كاهش در مؤثر عوامل مافيايي صيادان خزر درياي در زيست محيط آلودگي افزايش خاوياري ماهي پرورش پايگاه هاي تأمين فقدان

است؟ صورت چه به خاويار قاچاق كنندگان با برخورد نحوه مصادره خاويارش مي شود، نقدي جريمه دادگاه در متخلف فرد

. ليست از را خاويار نام متاسفانه مي شود آزاد هم بعد و مي شودمحصول اين حق در را ظلم بزرگ ترين و كردند خارج قاچاق كاًالهاي . سنگيني بسيار جريمه هاي خاويار قاچاق قبل سال شش داشتند رواآن به بزرگي ضربه قاچاق ليست از خاويار شدن خارج با كه داشت

شد وارد « : سال در مي گوید ايران شيالت از 18فقط 84مديرعامل خاويار تن

. مجوز كه هستيم كشوري تنها اما كرديم برداشت خزر درياي: »... 44صادرات ». معادل مي گوید ادامه در و داريم را خاويار تن

. حدود در يعني مي گيرد صورت خاويار قاچاق خاويار، صيد همان. 18همان مي گویند بعضی ها است داشته وجود خاويار قاچاق تن،

». است دولت از بیشتر حتی قاچاقچیان سهم

: روسيه خاويار مافياي و ويژه دستگاه هاي داراي خاويار مافياي كه حالي در

نيز سالح از نياز صورت در و است ژاپن ساخت قايق هايدرياي در روسيه مرزي پليس قايق هاي مي كند، استفاده

. هستند محروم كافي سوخت داشتن از حتي خزر،بازار كه خاويار مافياي كه مي كنند پيش بيني كارشناسانجهان سراسر در ساًالنه دارد، اختيار در را كاًال اين سياه

900 . كه است حالي در اين دارد مالي گردش دًالر ميليونحقوق و است مناسب تجهيزات فاقد روسيه مرزي پليس

حدود آن مأموران برابر 70ماهانه در و است دًالر. مي دهند نشان ضعف خاويار، مافياي رشوه هاي

: خاويار براي امده بوجود هاي چالش كه كرده اند شايع خاويار توليدكننده كشورهاي

آلو خزر با ددرياي بتوانند طريق اين از تا است هرا خود توليدات بازار، از ايران خاويار كردن خارج

به موضوع اين كه كنند عرضه مناسب قيمت به. است خاويار ضرر

پايين قيمت و پايين كيفيت با را خاويار قاچاقچيان،هم. بهداشتي نظر از كه خاويار اين مي فروشند

كند ايجاد مشكلي اروپا بازار در اگر نيست، سالممي گذارد بدي تاثير هم ما خاويار روي

هاي گونه تجارت بر نظارت كنواسيونانقراض citesدرحال

۱۶۷ سال از ایران ، هستند سایتس عضو کشوراین ۱۹۷۳ ، است شده سایتس کنفدراسیون عضو

تجارت و ۵کنفدراسیون جانوری گونه� ۲۵هزارگونه� هزارمی کند کنترل جهانی مرزهای در را انقراض درحال گیاهی

سال ۲۷که از خاویاری ماهیان از ضمائم ۱۹۹۸گونه در . مصوبات اساس بر است گرفته قرار کنفدراسیون این

تولیدکننده� کشورهای از یکی به عنوان ایران کنوانسیون،در ابتدا که است خاویار سهمیه� اخذ به مجاز زمانی خاویار

. بشود تصویب سهمیه ها این زنده منابع کمیسیون

كنوانسيون يك نتايجانقراض ) حال در هاى گونه تجارت بر نظارت طى( Citesكنوانسيون

سال 3نشست خردادماه در خود ، 83 روزه آذربايجان هاى جمهورىاجراى و رعايت به پايبندى عدم علت به را تركمنستان و روسيه ، قزاقستان

به مجبور استروژن هاى گونه ذخاير از زدايى آسيب براى عملى اقداماتاز بيش .80كاهش كرد آنان صادراتى خاويار درصد

كشور چهار از خاويار صادرات بود كرده اعالم اين از پيش كنوانسيون اينصادرات در ايران اسالمى جمهورى فقط و شود ممنوع خزر درياى ساحلى

. گزارش در داشت نخواهد مانعى تنظيمى سهميه اساس بر خود خاوياردر خاويارى ماهيان غيرقانونى صيد ميزان شده اعالم كنوانسيون دبيرخانه

تركمنستان و قزاقستان ، آذربايجان ، روسيه هاى برابر 12تا 10جمهورى. است كشور اين قانونى صيد

اعمال و موازين رعايت علت به را ايران خود گزارش در كنوانسيون اينمعاف قانونى هاى محدوديت از خاويارى ماهيان صيد در مسووًالنه مديريت

. است كردهو صدمات ها، آسيب جبران منظور به ها محدوديت اعمال در تصميم اتخاذ

خاويارى ماهيان ذخاير ساحلى است كاهش كشور چهار مورد در تنها كهشد خواهد اجرا

ايران سوى از تعهدات طرفه يك پايبندىقوانين به آنها پايبندى عدم و خزر درياى حاشيه در جديد دولتهاى تشكيلبى صيد به مبادرت و خزر درياى حقوق رژيم گرفتن ناديده و مقررات وتا شدند عواملى خزر، درياى آب آلودگى همچنين و خاويار قاچاق و رويه

و خاويارى ماهيان رهاسازى و حفظ براى ايران تالشهاى رغم علىدر ماهيان اين نسل صيد، در المللى بين استانداردهاى و اصول رعايت

. گيرد قرار انقراض و جدى خطر معرضرژيم كه شود شناخته كشورى تنها ايران تا شد سبب اقدامات اين ليكن

در ها كنوانسيون تصميم طبق و كند مى رعايت را خزر درياى حقوقىو داشت را خزر درياى منابع از بردارى بهره حق ايران فقط گذشته سال

حاشيه كشورهاى ساير از بيش سهمى ايران براى نيز جديد سال در . كه طورى به شد گرفته نظر در ماهيان اين صيد براى خزر درياى

صدور و توليد در جهانى استانداردهاى رعايت با توانسته ايران ، پيداستكند كسب را توجهى قابل سهم المللى بين و جهانى بازارهاى در خاويار

ان علت براى كه مناسب حفاظتى اقدامات جهت در ايران تالش دليل بهذخاير، بازسازى خاويار، ماهى غيرمجاز و غيرقانونى صيد از جلوگيرى

است قاچاق با مبارزه و خاويارى هاى ماهى بچه بموقع رهاسازى

نشانه خزر درياى از خاويار برداشت در ايران باًالى سهممنابع حفظ ذخاير، بازسازى درخصوص ايران تالش

همچنين و غيرمجاز صيد و قاچاق از جلوگيرى موجود، . طوًالنى دليل به است خاويارى ارزش با هاى گونه حفظ

شود، مى انجام دولت توسط كه كارى تنها ، ساحل بودنغيرمجاز ونقل حمل و فروش و خريد صيد، از ممانعت

، است شيالت انحصار در موارد اين تمام كه است خاوياردر خاويار اگر كه آن سايتس 160ضمن عضو كشور

داشته گواهى مبدا كشور از بايد برسد فروش به بخواهدباشد.

خاوياري ماهيان پرورش و خاوياري بچه ماهي پرورش زمينه در ايران فعاليت

ماهي اين نسل حفظ منظور به خزر درياي در آن رهاسازيامر همين و است يافته توسعه اخير سال هاي در ارزشمند

كنوانسيون سوي از صيد ممنوعيت اعمال عدم موجبات ) براي ) سايتس انقراض حال در گونه هاي بين المللي تجارت

ساخت فراهم را ايران

را خاوياري ماهي بچه قطعه ميليون ده ها ساًالنه ايران . اقدامات مي سازد رها خزر درياي در و مي دهد پرورش

تأييد مورد ماهي ها، اين نسل از حفاظت خصوص در ايرانمي باشد نيز سايتس

آفتاب دليل به ايران در خاوياري ماهي هاي توليد . است مناسب آنها، از حراست و مناسب مكان طوًالني،

نداشتن دليل به جهان مناطق ديگر در آن پرورش اما. است غيراقتصادي و گران تر مساعد، شرايط

و توليد خاويار تن يازده سالن يك در آلمان كشور در ، بود شده ساحلي صادر خط كيلومتر هزار يك در ما اما

حال 18 در توسعه براي آلماني ها ، كرديم توليد تنبه را توليد ظرفيت تا بودند ديگر سالن يك 36ساخت

. دهند افزايش در تن سرمايه گذاري برای آلمانی ها تمایلایران ايران » خاویار در تا هستند متقاضي آلماني ها

كه مي دانند زيرا بزنند خاوياري ماهي پرورش به دستبرابر چند با مي توانند را ايران در شده توليد خاويار ». برساند فروش به آلمان در توليدي خاويار قيمت

خاويار اقتصادي اهميت قاچاق دريا از ميليوني صورت به خاوياري ماهي هاي بچه

چند. از بعد و كنند رشد مي توانند بچه ماهي ها اين مي شوندبيش هر كيلو قيمت با خاويار پنج كيلو حداقل كدام هر سال

. از بيش قره برون ماهي يك كنند توليد تومان ميليون سه از . خاويار يك كيلو قيمت مي كند توليد خاويار تومان ميليون ده

گوشت هر كيلو قيمت و است تومان ميليون دو حداقل . پنج كيلو كردن صادر با ببينيد است تومان هزار چهار قرمز

كنيد وارد مي توانيد گوشت چقدر ماهي، يك خاويار توليد ظرفيت دامي غذايي مواد و علوفه كمبود به توجه با

. براي اما نداريم را كشور داخل در مردم براي ًالزم گوشت . هستيم دارا را ًالزم امكانات تمامي خاويار توليد

توليد قبل در كه خاوياري تن سيصد به اگرمي توانستيمدرآمدزايي دًالر ميليارد يك به نزديك برسيم، داشتيم

. اين به ماهي تكثير و توليد روي بر من تاكيد داشت خواهيممي توانيم كند ياري را ما دولت اگر كه است هزار 15خاطر

. بزرگي حرف اين باشيم داشته درآمدزايي تومان ميليارد.15است. است نفتي درآمد سي درصد تومان ميليارد هزار

برسيد؟ درآمد مقدار اين به تا مي كشد طول سال چند داشته عمل اختيار و بدهد بودجه و امكانات ما به دولت اگر

سال در تا 1400باشيم، ميزان 13يعني اين به آينده سال. رسيد خواهيم

سال در خاويار جهاني 2005صادرات

15.5

27.4

7.56.85

37.6كرهجنوبي

چين

المان

بالروس

سوئد

سايركشورها

بر بالغ جهانی تجارت وجود با که است حالی در 366اینسال در کشورمان خاویار دًالری ردیف 2005میلیون از

. البته است شده حذف خاویار صادرکننده برتر کشورهایبدل و است خاویار به مربوط کشورمان صادرات عمدهماهی ) بجز ماهی ها سایر از شده استحصال تخم خاویار

اردک آزاد، تن، های ماهی مثل است خاویاری یا استرژنحالی ...( در این دارد ایران صادرات در ناچیزی سهم و ماهی

از بزرگی درصد کره و چین نظیر کشورهایی که استمی شود انجام خاویار بدل عنوان تحت صادراتشان

كم عرضه و زياد بهره برداري ايراني ، خاويار قيمت بودن باًالخاويار تا داده اند هم دست به دست آزاد آب هاي اصيل خاويار

صرفه به كشورها مقرون كند ساير پيدا بهتري رونق روز به روز

درياي خاويار خريدار اصلي و عمده مشتريهايآلمان، : فرانسه، از عبارتند ترتيب به ايران خزر

لوکزامبورگ، اسپانيا، آمريکا، ژاپن، سوئيس، . در هشتاد کلي بطور بلژيک و ايتاليا انگلستان،نقاط ساير در بقيه و اروپا در ايران خاويار صد

. ميشود عرضه جهان

ايران خاويار واردكننده عمده كشورهاي83درسال

43

17

12.8

10

9.87.4

المان

فرانسه

اسپانيا

ژاپن

امارات

سايركشورها

در خاویار جهانی واردات آمار به نگاهی دیگر سوی ازحدود 2006سال با جنوبی کره که می کند بیان 57نیز

اختصاص با و واردات دًالر سهم 4/18میلیون درصدسال در جهانی واردات کل از عنوان 2005ارزشی به

شمار به خاویار بدل و خاویار کننده وارد کشور مهمترینمی رود.

ژاپن کشورهای جنوبی، کره از آلمان 52پس دًالر، میلیونفرانسه 47 دًالر، آمریکا 36میلیون دًالر، 18میلیون

اختصاص خود به را بعدی رتبه های ترتیب به دًالر میلیوندر محصول این خرید متقاضیان ترین عمده از و داده

. می شوند محسوب جهان

گيري نتيجه دست از حال در مناسب، بازاريابي نگرفتن صورت دليل به

جهان در سال ليان سا که هستيم برندي و اعتبار دادنماهيان ذخاير حفظ به توجه توليد بحث در و است جاافتادهبراي ويژه توجه صادرات بحث در و خزر درياي در خاوياريحفظ جهت در که اقداماتيست از خاويار مناسب بازاريابي

. ضروريست خاويار توليد در ايران برتري جايگاه از بدور دولتي و خصوصي بخش همکاري و بودن هماهنگ

حداقل را درخشاني نتايج تواند مي گيريها موضع هرگونه; در در که چرا باشد داشته کشورمان فعلي موقعيت حفظ

آينده سال چند در دارد، وجود نگراني اين صورت اين غيرماهيان پرورش و تکثير با خزر درياي همسايه کشورهاي

کنند کسب را ايران جايگاه خاوياري

: منابعhttp://www.foodna.ir/6702.htmlhttp://www.aftab.ir/articles/

economy_marketing_business/agriculture_fishery/c2c1144942130p1.php

http://www.abrarnews.com/economic/1386/860724/html/agricul.htm

http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=14016

http://www.iranfoodnews.com/news/details.php?EType=news&id=2201

http://agahgar.irtp.com/news/mahname_barresihaye_bazargani/172/a07.asp

http://www.ebtekarnews.com/Ebtekar/News.aspx?NID=14834