روشهای تصویر برداری در تشخیص سنگ کلیه

یونسی حسین

مقدمه

ها اندام هاي حياتي هستند كه براي دفع مواد زائد خون ، تنظيم تعادل كليهالكتروليتي و فشار خون و تحريك ساخت سلول هاي قرمز خون ضــروري

. هـسـتـنــد

بيماری جدیدی نيست. حتی می گويند، فرعون هم به اين بيماری سنگ کليه مبتال بوده و يکی از ويژگی های طبيب مشهورش، سينوهه، توانايی درمان درد

سنگ کليه بوده است.سنگ كليه، ذرات كوچك وسختي است كه در يك يا هر دو كليه تشكيل شده و

سنگ كليه از نظر اندازه از يك دانه شن تا حدود گاهي به داخل حالب ها انتقال مي يابند. .سنگ كليه معموال بزرگساالن باشديك توپ گلف متغير بوده و ممكن است منفرد يامتعدد

است .این سنگ مردان شايع تر سی سال از هر دو جنس را مبتال میسازدولی در باالي مجراي ادراري حركت مي كنند درد شديدي  را ايجاد مي كنند.در وقتی درطول

بيماران مظنون به سنگ كليه ، ارزيابي هاي مختلف راديوگرافي صورت سی تی اسکن ، اولتراسونوگرافي وKUB،IVPمي گيرد.انواع راديوگرافي شامل

اسپیرال هستند.

درصد

12/9/2010 3

راه درمان

نمای رادیولوژیک

کلسیم

استروئیتی )منیزیم-آمونیوم-

فسفات(

اسید اوریک

سیستئینی

75

15-10

نوع سنگ

15-10

1

حاجب-گرد-سنگهای

متعدد

حاجب-شاخ گوزنی

غیر حاجب

حاجب-ممکن است شاخ گوزنی باشد

نمک کم رژیمپروتئین کم و

با درمانقلیاها- مایعات

حاوی وغذاهایکم پورین

زیاد مصرفحتی مایعات

شب در

کامل برداشتنجراحی با سنگ

باز

سنگ تشخیص روشهاییمعاينه فيزيك

براي يك بيمار مظنون به سنگ كليه ، يك معاينه كامل وتمام ضروري است. در ااطراف شكم بيمار بايد معاينه به دقت صورت بگيرد. مخصوصا در ناحيه پهلوه

ارزيابي آزمايشگاهيبيمار داراي سنگ كليه معموال به دليل ديدن خون در ادرار يا درد شديد در ناحيه

كمر و پهلو به پزشك مراجعه مي كند و پزشك با پرسيدن سواالتي در مورد سابقه پزشكي و تاريخچه خانوادگي بيمار معاينات فيزيكي را هم انجام مي دهد. به عالوه آزمايش آناليز ادرار و كشت ادرار به پزشك كمك مي كند تا نـوع سنـگ

.و وجـود يـا عـدم وجـود عفـونـت را تشخيص دهد اگر بيماري مظنون به سنگ كليه است براي بـــررســـي وجـــود ســنــگ و هـمـچـنـيــن بــررســي روش هـاي درمـانـي ارزيـابي راديوگرافي مورد نياز

.  است

کلیه سنگ رادیوگرافی روشهای

KUB (Kidney Urinary Bladder)

IVP (Intra Venous Pyelography)

KUB

KUB عکس مسطحی ازقسمت تحتانی شکم برای شناسایی اندازه-شکلوضعیت کلیه ها حالب و مثانه است.

z با% سنگ هاي مجاري ادراري تيره و مـبـهـم هـستند و بايد آن ها را90تقريباKUB.تصویر برداری کردراديــوگــرافــي مـعـمــوال قــابـلـيـت نـشـان دادن سنـگ هـاي بـزرگ را این

دارد. علـت ايـن است كه ســنــــگ هــــاي كــــوچــــك تــــر مـعـمـــوال مـبـهـــم و غيرواضحند يا با قرار گرفتن در موقعيت هايي در پشت دنده ها و

.مقاطع ستون فقرات از ميدان ديد خارج مي شوند

موارد كاربرد:شناسايي هرگونه ناهنجاري مادرزادي،

یاسنگ ها، تومور، انسداداورگانومگالي

موارد منع كاربرد:بيماران باردار

اقدامات قبل از تست: - معموال بيمار در وضعيت خوابيده به

پشت قرار مي گيرد.- نيازي به مصرف مسكن و ناشتايي

نمي باشد. - در بيماران مذكر بايد بيضه ها را با

پيشبند سربي پوشاند تا مانع تماس پرتو .با آن ها شود

ساده رادیوگرافی مزایای

.از يك فيلم استفاده مي شود

د.سنگ هاي بزرگ كليوي را آشكار مي كن

بـيـشـتـر سـنـگ هـا داراي اجـزاي كـلـسيمي هـسـتـند این و به واسطه رنگ سفيدشان مي توانند توسط

.شوندروش نشان داده

يـك روش سريع و ارزان قيمت است كه اغـلــب مــي .تــوانــد انـدازه و تـعـداد سـنـگ هـا را مشخص سازد

ساده رادیوگرافی معایب

. تشخيص درست و دقيق را محدود مي كند

سنگ هاي كوچك ممكن است غير واضح يا خارج از ديد .باشند

رسوبات معمولي شكمي ممكن است به جاي سنگ هاي

.مجاري ادراري به نظر برسند

.سنگ هاي غير راديو اوپك ممكن است ديده نشوند

.سنگ هاي اسيد اوريك ديده نمي شوند

وریدی درون پیلوگرافی

پ

يلوگرام درون وريدي يك روش انتخابي براي ارزيابي راديوگرافيك  بيماران

نوع تست اشعه ایکس مظنون به سنگ مجاري ادراري است و در واقع يك

است كه مي تواند اندازه ، شكل و موقعيت دستگاه دفع ادرار ، شامل

.ادراري و كليه ها را نشان دهد مجاري

ادراري وجود رسوبات مي تواند با يك راديوگرافي ساده از مجارياین روش

آناتوميكي  مجاري ادراري با رسوبات را تشخيص دهد و همچنين ارتباط .

در این روش یک ماده رنگی مثل سدیم دیاتریزوات یا مگلومین دیاتریزوآت به سیاهرگ بیمار تزریق

میشود که با سیستم دفع ادرار ترکیب میشود وتوسط اشعه ایکس قابل رویت است.سپس طی

فاصله های زمانی یک سری رادیو گرافی انجام میشود.یک سری قبل تزریق ویک سری بعد آن.رنگ

به پزشک اجازه میدهد تا موقعیت سنگ-وجود انسداد-آناتومی دستگاه دفع ادرار ورادیو لوسنت یا

.رادیو اوپاک بودن سنگ را بررسی کندتعداد اندکی از بیماران ممکن است به ماده حاجب تزریق شده حساسیت داشته ودچار شوک شوند در

نتیجه باید داروهای اورژانس-ست تراکئوستومی-دستگاه ساکشن واکسیژن در دسترس باشند.

کاربرد واهداف: شناسایی شکل-اندازه وعملکرد غیر

طبیعی کلیه ها کشف سنگ-تومور یا کیست های

کلیوی

•: تست انجام شیوهاشعه • میز روی . Xمددجو های فیلم کشد می دراز باز طاق وضعیت در

. 30-15-10-5 را Xاشعه گیرند می حاجب ماده تزریق از بعد دقیقه

کلیه • عملکرد اختالل نشاندهنده تواند می ها کلیه شدن نمایان در تاخیرادرا. تست خاتمه در مددجو اشعه رباشد تصویر یک و کند به Xمی دیگر

. شود می گرفته مثانه در باقیمانده رنگ کردن پدیدار  منظور

: تست انجام از قبل های مراقبترضایتنامه ) باید( IVPبرگه خانواده شایسته اعضائ از یکی یا مددجو را

. کنند امضاءباید تست 12تا 8مددجو از قبل . NPOساعت ممکن صبح هنگام باشد

. کمک کلیه به مسئله این حال این با باشد دهیدراته قدری مددجو است. کند تغلیظ را کنتراست رنگ تا کرد خواهد

می دستور تست روز صبح را ای کننده پاک انمای و ، قبل شب را ملینیاین. اماده آدهند برای بنابراین باشد، متفاوت است ممکن ها سازی ماده

با دقیق با سازی هماهنگ ید شود.آزمایشگاهتست سایر در استفاده مورد ید به حساسیت ازدیاد که مددجویانی بهشدید های آلرژی یا آسم سابقه که افرادی به بعالوه و تشخیصی های

داده تست از پیش است ممکن استروئید یک یا هیستامین آنتی یک دارند،شود.

: تست انجام از بعد های مراقبتکنترل ادراری ده برون و حیاتی . شودعالئم

ثبت و ،گزارش مشاهده کنتراست رنگ به احتمالی تاخیری های واکنش. شود

( گودی ورید در معموال است شده تزریق حاجب رنگ که را محلیمحل. شودبررسی( آرنج در قرمزی یا گرمی درد، وجود صورت در

استعمال گرم کمپرس پزشک اجازه با .دشوتزریق،

IVPمزایای

با ادرار دفع سیستم آناتومیک رابطه تشخیصآهکی رسوبات

• ادراری مجاری انسداد عدم یا وجود اثبات• ادرار دفع سیستم از خوب دید

• اوریک اسید سنگهای تشخیص تواناییباقی بدن در ای اشعه هیچگونه بررسی از پس

نمیماند• میشود دفع سادگی به حاجب ماده

IVPمعایب كوچ هاي سنگ شدن گرفته کناديده

در ورم يا ادم به منجر سنگ ها   ( UVJ )حركت شود مي ادراري مجاري

طوالني و متوالي گرفتن فيلم اثر در شده ايجاد ناراحتي و خستگي

به IVP  اگر منجر است ممكن ، باشد منفي كننده مسدود هاي سنگ براينشود پهلو تيز دردهاي براي ادراري مجاري از خارج ديگر علل .تشخيص

وريـدي درون زاي كنتـراسـت مـاده بـه مـربـوط هـاي حـســاسـيــتكليوي) ضعف خارش، شامل نامطلوب هـاي )واكنـش

كرد استفاده آن از توان نمي ضعيف كليه با افراد .براي

اولتراسونوگرافی

ا

. اندکی سونوگرافی حساسیت است کلیه سنگ تشخیص در مهم تکنولوژی یک ولتراسونوگرافی

. . کوچکترین میشود داده تشخیص آن سایه ی وبوسیله گذاری نشانه سنگ روش این در است باالتر

که حدود KUBسنگی میشود داده تشخیص روش این . 3بوسیله اولتراسونوگرافی متراست میلی

اطالعات زا کنتراست مواد از استفاده یا اشعه تابش بدون که است برداری تصویر روش یک کلیه

بیماران در کلیه سنگهای دادن نشان برای مفید روشی عنوان به و میدهد ارائه بدن از آناتومیک

میرود بکار کلیه سنگ به . مشکوک

د

مضر وریدی درون کنتراست دربیمارانیکه سنگ تشخیص برای اولتراسوند درمانی مراکز بیشتر ر

است کارآمد .است

تست از قبل اقدامات

به • نيازي ادراري مجاري و كليه سونوگرافي دربايد مثانه سونوگرافي در نيست، بودن ناشتا

. باشد داشته پر اي مثانهمورد • عضو به بسته سونوگرافي تخت روي بيمار

. خوابد مي شكم به يا پشت به بررسيقرار • بيمار پوست روي لغزنده يا رسانا خمير يك

صوتي امواج دريافت و ارسال تا شود مي داده . شود تقويت

اولتراسوند مزایای

كوتاه • زماني دوره در كليه از خوب آناتوميك اطالعات•

پرتو تابش به نياز عدموريدي • درون زاي كنتراست مواد به نياز  عدم•

مي محسوب خطر بي زنان هاي بيماري در اولتراسوند.شود

•باردار زنان براي تست   بهترين

اولتراسوند معایب

• كنندگي مسدود يا رسوبات از ضعيف برداري تصويرادراري مجاري در ها سنگ

كليه عملكرد از ارزيابي نداشتنUVJ دقيق ديد براي مثانه بودن پر به نياز

از غير به ديگر هاي پاتولوژي تشخيص در محدود نقشكليه هاي سنگ

نشان را شوند نمي انسداد موجب كه كوچكي هاي سنگنمي.دهد

CT SPIRAL• تی بهترين سی كنتراست، بدون اسپيرال اسكن

تشخيص براي . تست روش، اين است كليه سنگزماني تی مدت سی نصف   معادل هـاي

تصاوير را استـانـدارد حال اين با كند مي صرف   ديدهاي و ديگر هاي ارگان و ها كليه از بهتري

مي كند فراهم ها ارگان از .متفاوتيتی حالب، سی سنگ تشخيص به توجه با اسكن

شود مي محسوب مهم روشياولتراسوند CTبرخالف

• نشان كامل طـور بـه را ادراري مجاري تواند مياختالف مجرا مسدوديت مختلف علل بين و دهد

شود .قائلراديو سنگ هاي هم سـنـگ لوسنتبنابراين هم و

راحتـي بـه شود مي مشخص اوپـك راديـو هـايعــلـــت و مـــي شـــونـــد داده نشـان

ادراري مـجــاري میشود انـســداد مشخصکوچکی به سنگهایی میتواند اسکن تی متر 3سی میلی

سازد مشخص .را

تی سی مزایای س

باال دقت و رعت

مجاري در كوچك هاي سـنـگ دادن نـشـان بـه منجر مي توانند كه باريك تصويري مقاطع

شود .ادرار

است مشاهده قابل ادرار دفع مجراي بعدي سه ساختار

از IVP .است تر سريع بسيار آن انجام

شود مي حذف روش اين با كنتراست واكنش هاي ريسك

هستند مشاهده قابل اوپك راديو سنگ هاي هــم و لـــوسـنــت راديـــو هـــاي ســنـــگ هـــم

است . IVP كمتر يا برابر شده تابيده ازپرتو

ادرار مــجــراي از خـــارجـــي عـــوامـــل بـــا كه پهلو دردهاي تشخيص به كمك قابليت

مي شوند ايـجــاد

ت

) به ) میتواند مخالف سمت کلیه شامل ادرار دفع ازسیستم کامل برداری صویر

متوسط بطور به مطلوبی است 80نحو الزم دقیقه IVP از کمتر دقیقه 5در

در آنکه بگیردحال انجام

كار اجازه اورژانـس بـيـمـاران بـراي كه ندارد جداگانه خون آزمايش به نـياز

مي دهد را تر سريع

تصوير و محوري تصاوير در ها سنگ از دقيق برداري در تصوير تی سی اسکات

رادیوگرافی با مشابه مد یک

كرد برداري تصوير هم مجاور هاي ارگان از توان .مي

تی سی معایب

• موكو از رحمي كمياب سنگ هاي تشخيص تواناييندارد را فيبرها و پروتئيناطالعات تهيه بيماران دقیق عدم در انسداد درجه از

كليويهما ارزيابي براي را مجموعه كل تواند چوریانمي

دهد .نمايشاسپیرال اسکن تی به سی بودن نيازمند علت به

يا راديولوژيست توسط ها عكس مرور براي زمانيشود مي وقت اتالف به منجر .تكنيسين

تشخیص در رادیوگرافی روشهای تحلیل و بررسی به کنفرانس این درپرداختیم کلیه . سنگ

کلیه سنگ به مظنون بیماران مورد در پزشک اقدام اولین معمول طور به . برای و اورژانس موارد در همچنین است سونوگرافی از استفاده

وجود بررسی برای تشخیصی گام نخستین نیز باردار زنان و کودکاناز یکی روش این است اولویت در اولتراسونوگرافی از استفاده سنگ

است استفاده مورد روشهای ترین تهاجم . کمتشخیص امکان سونوگرافی های نارسایی علت به بسیاری موارد در

نیست میسر سنگ . صحیحIVP ایکس براشعه مبتنی تشخیصی روشهای از پزشک حالت این در

موارد دراغلب که میکند استفادهمیشود انسداد محل و سنگ از مفید و صحیح تشخیص به . منجر

میتوان که روشی ترین دقیق و ترین کاربردی شده ذکر موارد میان درو کلیه های پاتولوژی دیگر و انسداد محل کلیه سنگ تشخیص در

است اسپیرال اسکن تی سی از استفاده داد انجام ادراری .مجاریمورد خاص موارد در معمول طور به بودن هزینه پر علت به وجود این با

قرار میگیرد.استفاده

نتیجه :اینکه

منابع

/ /) ( ص شفیعی اکبر دکتر ترجمه کلیه بیماریهای هاریسون داخلی طب 200تا194اصول

/ /) ( ص خسروی حمیدرضا دکتر ترجمه کلیه بیماریهای سیسیل طب 87تا79مبانی

پزشکی مهندسی ماهنامه

www.pezeshk.us

www.mums.ac.ir

www.iranbmemag.com