Эбола вирусын халдвар

Эрүүл мэндийн газрын халдвар судлагч Ц.Гүндэгмаа

Өвчлөлийн байдал• Эбола болон Марбургийн вирусээр үүсгэгдсэн цусархаг

халууралттай хам шинжээр илэрдэг эмгэгүүд Сахараас урагш байрлах Африкийн орнуудууд нийгмийн эрүүл мэндийн ноцтой эмгэгүүд учруулсаар ирсэн.Гэтэл 2013 оны 12 сард Баруун Африкийн Гвиней улсад эхэлсэн Эбола вируст халдварын дэгдэлтийн бүс нутгаас хальж 3 тивийн 7 улс оронд бүртгэгдэн ДЭМБ-ийн мэдээлснээр 2014-10-22 ны байдлаар Эбола вирусээр 9911 хүн өвчилсний 4865 нь эндсэн байна.

• Эбола вируст халдварын дэгдэлтүүд бүртгэгдэн бусад улс орнуудад зөөвөрлөгдсөн тохиолдлууд гарч байгаа нь зөвхөн тухайн улс орнуудаас гадна дэлхий нийтэд халдвар тархах ноцтой эрсдэл учруулж байгаа тул үүссэн нөхцөл байдалд хийсэн эрсдлийн дүнг үндэслэн Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага 2014 оны 8 дугаар сарын 8-ны өдөр Нийгмийн эрүүл мэндийн ноцтой байдал хэмээн зарласан.

Дамжих зам

• Амьтнаас –амьтанд• Амьтнаас –хүнд• Хүнээс –хүнд шууд хавьтлаар: өвчтэй хүний гэмтсэн

арьс, салст, цус, шээс, бөөлжис, үрийн шингэн, өтгөн зэрэг биологийн шингэнтэй хүрэлцсэн тохиолдолд

• Хүнээс –хүнд шууд бус хавьтлаар: вирусээр халдварлагдсан эд зүйлтэй хүрэлцэхэд халдвар шууд бусаар дамжих боломжтой.

• Хүнээс хүнд халдвар агаараар усаар хоол хүнсээр тархахгүй

Халдварын нууц үе

• 2-21 хоногийн дотор хэлбэлздэг хэдий ч 8-10 хоногт шинж тэмдэг илэрнэ.

• Халдвартай байх хугацаа: Эбола вируст халдвартай хүн нууц үеийн хугацаанд халдвар дамжуулахгүй. Өвчний эмнэл зүйн шинж тэмдэг эхэлсэн үеэс өвчний туршид болон нас барсны дараа халдвартай.

Өртөмтгий хүн амын бүлэг:

• Вирусын халдварт бүх насны хүн өртөх боломжтой.• уг вирусын халдвараар өвчилсөн хүмүүсийн гэр

бүлийн гишүүд• өвчтөнтэй ойрын хавьталд орсон бусад хүмүүс энэ

өвчнөөр өвчлөөд нас барсан хүний оршуулгын ёслолд оролцож бие мах бодид хүрэлцсэн хүмүүс

• хувийн хамгаалах хэрэгсэлгүй харьцсан тохиолдолд өвчлөгчдөд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлсэн

• эрүүл мэндийн ажилтнууд халдварт өртөх эрсдэл өндөр байна.

Эмнэл зүй• Эхний 1-2 хоногт: 38.6 хэмээс өндөр халуурна. бие ихээр ядарч

сульдах, булчин, ялангуяа нурууны булчингаар өвдөх, булчин сулрах, толгой өвдөх, 3-4 дэх хоногоос бөөлжих, суулгах, хэвлийгээр өвдөх

• арьсан дээгүүр толбо-гүвдрүүтэй цусархаг тууралт гарах зэрэг шинж тэмдэг илэрнэ.

• Өвчний эхний хоногуудад илэрсэн шинж тэмдэг 5-6 хоногт даамжрах үед ихэвчлэн эмнэлэгт хэвтдэг байна. Иймээс өвчин хүндэрч нас барах нь их байдаг. Эмнэлэгт хэвтэснээс хойш нас баралтын дундаж хугацаа 4-6 хоног байна.

• Эбола вирус цус бүлэгнэлтийн эмгэг үүсгэсний улмаас их хэмжээний цусархагийн шинж буюу цус алдах, цусархаг тууралт гарах, бөөрний болон элэгний дуталд орох, тархины үрэвсэл үүсэх зэрэг хүнд явцаар явагдаж нас баралтад хүргэдэг байна.

Ялган оношлох

• Хумхаа• балнад• цусан суулга • лептоспироз• риккетсиоз • урвах тахал • менингит,• гепатит болон вирусын цусархаг халууралттай

өвчнүүдээс ялган оношлоно.

Үүсгэгчийн эмийн тэсвэрлэх чанар

• Одоогоор энэ вирусын эсрэг эмчилгээний бэлдмэл байхгүй.

Халдваргүйтгэлийн бодис

• 3% цууны хүчил• 2% глутаралдегид • спиртэн агууламж бүхий бодис• Эфир• гипохлорит кальци, хлорын шохой • жавелион• Тритон Х-100, зэрэгт мэдрэг

Тэсвэрлэх чанар

• дулааны үйлчилгээнд харьцангүй тэсвэртэй • 60 градусын халуунд30-60 минут• 100 градус халуунд 5 минутын дотор

идэвхждэг.• Гадаад орчинд 4 градусын хэмд хэдэн

долоо хоногоор тэсвэртэй.

Баримт бичгүүд

• Салбар хоорондын зөвлөл, журам батлах тухай 2011 оны 8 дугаар сарын 03-ны Аймгийн засаг даргын 315 тоот захирамж

• Ажлын хэсэг байгуулах тухай 2014 оны 10 дугаар сарын 21-ны Улсын онцгой комиссын даргын 3 тоот тушаал

• Эбола вируст халдвараас урьдчилан сэргийлэх хамгаалах ,бэлэн байдлыг хангах тухай 2014 оны 10 дугаар сарын 21-ны 02 тоот албан даалгавар

• Заавар батлах тухай 2014 оны 10 дугаар сарын 20-ныЭрүүл мэндийн сайдын 342 тоот тушаал

Эбола вируст халдварын тандалт, оношлогоо, эмчилгээ, халдвараас сэргийлэх арга хэмжээний түр

заавар

• Эбола вируст халдварын болзошгүй аюулаас урьдчилан сэргийлэх бэлэн байдлын төлөвлөгөө боловсруулан хэрэгжүүлэх

• Эбола вируст халдварын илэрсэн үед түр тусгаарлах өрөөг бэлтгэх

• Эбола вируст халдварын тохиолдлыг эрт эрт илрүүлэх, оношлоход эмч мэргэжилтнийг сургах

• Эбола вируст халдварын болзошгүй аюулаас сэргийлэхэд хувийн хамгаалах хэрэгслээр хангах

Эрүүл мэндийн байгууллагаас

• Халдваргүйжүүлэх бодисын нөөцөөр хангах• Эмнэлгийн орчинд гар угаах,

халдваргүйжүүлэх нөхцлийг бүрдүүлэх• Нийт хүн амд чиглэсэн мэдээлэл, сургалт,

сурталчилгааг зохион байгуулах, сэрэмжүүлэх

Эбола вирусын халдварыг тандах сэжигтэй тохиолдыг бүртгэх

• Сэжигтэй тохиолдол : гэнэт өндөр халуурсан, Эбола өвчний сэжигтэй болон, болзүшгүй ба батлагдсан тохиолдолтой хавьталд орсон хүн

• Гэнэт өндөр халуурсан ба дараах эмнэлзүйн шинж тэмдэгүүдээс хамгийн багадаа гурав нь илэрсэн Толгой өвдөх,бөөлжих, хоолонд дүргүй болох, суулгах, унтаарах / летарги/

• Ходоод өвдөх, булчин үе мөчөрр өвдөх, зогьсох, амьсгалахад хүнд болох

Тохиолдлын тодорхойлолт

• Шалтгаангүйгээр гэнэт цус шүүрсэн, цус алдсан

• Шалтгаан тодорхойгүй гэнэт нас барсан

Болзошгүй тохиолдол

• Халдвартын эмч үзлэг хийж , биеийн байдал үнэлсэн сэжигтэй тохиолдол эсвэлЭбола вируст халдварын батлагдсан тохиолдолтой тархвар зүйн холбогдол бүхий сэжигтэй тохиолдол нас барсан бол /лабораторийн шинжилгээнд сорьц цуглуулах боломжгүй байсан/

Лабораториор батлагдсан тохиолдол

• Лабораторийн шинжилгээний дүнд урвуу транскриптазын , полимеразын гинжин урвалаа эбола вирусын РНХ илэрсэн эсвэл

• Эбола вирусын эсрэг бие JgM илрэх

Онош үгүйсгэгдсэн тохиолдол

• Сэжигтэй болон болзошгүй тохиолдлын лабораторийн шинжилгээний үр дүн сөрөг гарах

Эбола вируст халдварын хавьтлын тодорхойлолт

• Эбола вируст халдвартай өвчтний хавьтал: Сүүлийн 21 хоногийн дотор өвчтөнтэй 1 метр дотогш зайд хамт байсан өвчтөнтэй хамгаалах хувцасгүйгээр гар барих зэргээр богино хугацааны хавьталд орсон хүн бага эрсдэлтэй хавьталд орно.

• Эбола вируст халдварын сэжигтэй, болзошгүй, батлагдсан тохиолдлын цус , биеийн шингэнтэй арьс салстаар хүрэлцсэн/өвчтний хөхүүл хүүхэд хамаарна/

Эбола вируст халдварын хавьтлын тодорхойлолт

• Дэгдэлт гарсан бүс нутагт уг вируст халдварын сэжигтэй ,болзошгүй, батлагдсан тохиолдлын оршуулгын ёслолд оролцсон эсвэл нэг гэрт амьдардаг эсвэл нэг өрөөнд удаан хугацаагаар хамгаалах хувцас , хэрэглэлгүй байсан хүн –өндөр эрсдэлтэй хавьтал

Эбола вируст халдвартай амьтны хавьтал

• Сүүлийн 21 хоногийн дотор өвчтэй болон үхсэн амьтны сэг зэмтэй харьцсан

• Биеийн шингэнтэй шууд хүрэлцсэн• Түүхий болон хагас боловсруулсан мах

хэрэглэсэн хүн

Лабораторийн хавьтал

• Эбола вирусын халдварын сэжигтэй , болзошгүй тохиолдлоос авсан сорьц

• Задлан шинжилгээний материал• Хамгаалах хувцас хэрэглэлгүйгээр вирусын

өсгөвөртэй харьцсан хүн

Эбола вирусын халдварын сэжигтэй тохиолдлыг бүртгэх

• Эбола вирусын халдварын сэжигтэй тохиолдлын тодорхойлолтонд өвчтнийг илрүүлсэн тохиолдолд тусгаарлах арга хэмжээ авна.Халдварт өвчнийг эрт илрүүлэх хариу арга хэмжээ авах тандалтын журмын дагуу бүртгэж ЭМГ-ын ХӨАХ мэргэжилтэнд мэдээлнэ

Тусгаарлан сэргийлэлт

• ЭМС-ын 2014 оны 06 дугаар сарын 02-ны өдрийн 187 дугаар тушаалын 7 дугаар хавсралтын дагуу мөрдөж ажиллана. Эрүүл мэндийн байгууллагын ажилтнууд Эбола вирусын халдварт өртөх өндөр эрсдэлтэй тул халдварын эх уурхай дамжих замын талаар мэдлэгтэй байх шаардлагатай

Тусгаарлах өрөө

• Тусгаарлах өрөө нь халдвартай, завсрын, халдваргүй гэсэн 3 бүстэй байна.

• Халдвартай бүс/Улаан буюу үйлчлүүлэгчийн өрөө/: Үйлчлүүлэгчийн өрөө нь агаарын сөрөг даралттай байна.

• Завсрын бүс/Шар бүс буюу дамжин өнгөрөх өрөө/: энэ өрөөнд хамгаалалтын хувцасыг тайлах, халдваргүйжүүлэлт хийнэ. Хог хаягдлын сав уут байна.

• Халдваргүй бүс/Ногоон бүс/нь Эмнэлгийн бусад хэсэг

Өвчтнийг тусгаарлах

• Эбола вирусын халдварын сэжигтэй , болон батлагдсан тохиолдол бүрийг нэг нэгээр нь тусгаарлана. Өрөө хүрэлцээгүй тохиолдолд эмнэл зүйн шинж тэмдгээр багцалж тусгаарлан хөдөлгөөнийг хязгаарлана

• Тусгаарлах өрөө нь агааржуулалт сайтай, цонх нь гадагш нээгддэг, хаалга бүрэн хаагддаг, бие засах суултууртай, шингэн саван, нэг удаагийн цаасан алчуур, спиртэнд суурилсан гар халдваргүйжүүлэх бодистой байна.Орсон бүх хүнийг бүртгэнэ. Олноор тусгаарласан тохиолдолд ор хоорондын зай 1 метрээс багагүй байна.

Хувийн хамгаалах хувцас, хэрэгсэл

• Өвчтний өрөөнд орж буй бүх хүн бээлий , шингэнд тэсвэртэй шингэн нэвчихгүй халад, нүдний шил, нүүрний хамгаалалт, амны хаалтыг зайлшгүй өмсөнө.

• Цус, шээс, бөөлжис, өтгөн зэрэг биеийн шингэнтэй харьцах эдгээр нь гадаад орчинд их хэмжээгээр асгарсан үед нэмэлтээр бээлийг давхарлах, гутлын гадуурх нэг удаагийн углааш, өвдгийг далдлах урт хормогч өмсөнө.

ХХХ хэрэгсэл

• Эрүүл мэндийн ажилтан, тусгаарлах өрөөнд орж буй хүн бүр ХХХХ өмсөх ба бүрэн бүтэн байдалд хяналт тавина.

• Өрөөнөөс гарсны дараанүд, биеийн хэсгийг бохирдуулахгүйгээр болгоомжтой зааврын дагуу тайлна.

• ХХХХ –ийг тайлсны дараа гарын эрүүл ахуйг чанд сахина.

Хэрхэн сэргийлэх вэ?

• Эбола вирусийн халдвартай улс оронд аялахгүй байх.

• Халдвартай хүнтэй хамт байж хавьтал болсон тохиолдолд эрүүл мэндийн байгууллагад мэдэгдэж хяналтанд орох ёстой.

• Эбола вируст халдварын талаар мэдлэгтэй байх.

Хувийн ариун цэвэр хамгийн чухал

• Хүн хамар, нүдээ арчих үрэх тохиолдолд тухайн эрхтний салст бүрхүүлийг гэмтээдэг. Гэмтсэн салст бүрхүүлд Эбола вирусээр халдварлагдсан материал хүрэлцэх үед халдвар дамжина.

• өвчтэй хүнтэй хамт байсан тохиолдолд өвчтөн ханиахад шүлс нь нүдний салстад орох үед халдвар дамждаг байна.

• Үрийн шингэнд 3 cap хүртэл хугацаанд Эбола вирус хадгалагддаг байна. Эбола вирусийн халдвартай материал хаалганы бариул зэрэг эд зүйлс хэдэн цагийн дотор хадгалагдаж байдаг байна.

• Нүд, хамар, ам зэрэг салст бүрхүүлийг гэмтээхгүй байх хэрэгтэй

Гарын ариун цэврийн байдал

• халдвараас сэргийлэхэд хамгийн чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Байгууллагууд ажилтнууддаа гар угаах нөхцлийг бүрдүүлэх ёстой. Үүний тулд :

• гар угаах халуун хүйтэн ус бүхий угаалтуур, • нянгийн эсрэг үйлчилгээтэй шингэн саван,• гар арчих нэг удаагийн хэрэглээний алчуур,• спиртийн агууламж бүхий 70-80 хувьтай гар халдваргүйжүүлэх бодисоор

хангагдсан байна.• Гар угаах боломжгүй тохиолдолд спиртэнд суурилсан гар

халдваргүйжүүлэх бодисыг хэрэглэнэ. • Ãэр орон, цэцэрлэг, сургууль, ажил дээрээ хүн бүр ãàðûí àðèóí

öýâðèéã ñàéòàð сахиж чадвал Çөвхөн Эбола вирусийн халдвар төдийгүй олон халдвараас бидний наад захын мэдэх томуугийн áîëîí гэдэсний халдвараас 50-90 õóâü хүртэл хамгаалж чаддаг.

• Ãараа савантай усаар тогтмол угааæ áàéõûã çºâëºæ áàéíà.

Тарилгын аюулгүй ажиллагаа

• Эрүүл мэндийн сайдын 2002 оны 313 тоот тушаалыг мөрдөнө Тарилга хийхэд шаардлагатай материал зөвхөн тухайн өвчтөнд зориулсан байна.

• Биеийн хатгалт хийсэн хэсэг, хэрэглэсэн тариурын зүүнд гар хүрэхгүй

Хог хаягдал

• Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 158, 179 тоот тушаалын дагуу мөрдөж ажиллана

• Хог хаягдалтай ажиллах эмнэлгийэ ажилтан хувийн хамгаалах хувцас хэрэглэлийг бүрэн өмсөнө. Халдвартай ххог хаягдлыг хоёр м доошгү гүн нүхэнд булна.

Халдваргүйтгэлийн бодис

• Хлорын шохой• Гипо хлорит натри• Жавелион• ДП- Т