آزمايشگاه و ديابت

در كه است غدد بيماريهاي شايعترين از يكي ديابتاصلي . شكل سه دارد متفاوتي شيوع مختلف جوامع

آن:نوع- 1 1ديابت

نوع- 2 2ديابت

حاملگي- 3 ديابت

ديابت : تشخيص هاي معيار

ديابت : تشخيص از بيشتر يا مساوي ناشتا وريدي خون پالسماي قند نوبت دو

mg/dl 126. است

وريدي خون پالسماي مصرف 2قند از بعد گلوكز 75ساعت گرماز بيشتر يا مساوي .mg/dl 200خوراكي است

از بيشتر يا مساوي زمان هر در پالسما با mg/dl 200قند كه بودهپرنوشي ) .–عالئم است ( همراه ادراري پر و خوري پر

گلوكز : تحمل اختالل تشخيص

وريدي خون پالسماي مصرف 2قند از بعد ساعتاز 75 بيشتر يا مساوي خوراكي گلوكز mg/dlگرم

از 140 . mg/dl 200وكمتر باشد : ديابت غربالگري در حاملگي ديابت تشخيص

شد . خواهد داده توضيح حاملگي

ديابت و آزمايشگاه - خانوادگي سوابق حال شرح به توجه با پزشك معمول بطور

براي و شود مي مشكوك ديابت به باليني عالئم مشاهده ومي استفاده آزمايشگاهي هاي روش از تشخيص رد يا تاييد

نمايد .

و قطعي تشخيص در ازمايشگاه نقشعمده به توجه بااز ها آزمايش است الزم بيماري اين درماني سير پيگيري

باشند . برخوردار كافي صحت و دقت

تشخيصي اشتباه به تواند مي نامناسب پاسخ درمان ,ارائهموقع به درمان عدم يا وقت ,نابجا در ,صرف و بسيار هزينه

. شود منجر بيمار و پزشك سردرگمي نهايت

آزمايشگاه در معمول تستهاي( ناشتا خون (: FBSقند

ناشتا خون قند آزمايش انجام منظور بهمدت به بايد غذايي 8بيمار مواد مصرف از ساعت

ندارد ) ( مانعي آب مصرف كند خوداري 2قند( غذا از بعد ساعت(: 2hpساعت دو بايد بيمار

گيري خون جهت معمولي غذاي صرف از بعد. نمايد مراجعه

: آزمايش اجراي براي پالسما يا سرم نمونه توجهقابل غذا از بعد ساعت دو قند و ناشتا قندخون

است قبول

گلوكز نظر از ادرار كتون :–آزمايش و پروتئين

وجود و بنديكت آزمايش با ادرار در گلوكز وجود تاييداسيد با آزمايشرسوب با ادرار در پروتئين

منظور . به شود مي انجام سولفوساليسيليكبا آزمايش انجام صحت نيز و افزايشحساسيتبه مثبت و مشكوك موارد است بهتر ادراري نوارقرار بررسي قرارمورد تاييدي آزمايشهاي وسيله

گيرد.

Hb A1c :ميزان از بازتابي خون قند گيري اندازهاما است گذشته ساعت چند طي در خون گلوكز

در خون قند متوسط ميزان به بردن پي هفته 8براياستفاده گليكوزيله گلوبين همو نام به پارامتري از

و . شده قرمز گلبول وارد آساني به گلوكز شود ميبرگشت قابل غير و كند انزيمي غير واكنش يك طي

عرض در سرم گلوكز غلظت با متناسب روز 120ومي متصل هموگلوبين اجزاي به قرمز گلبولهاي عمر

قرمز . گلولهاي عمر نيمه به توجه با لذا سطح ,شودمتوسط دهنده نشان خون در گليكوزيله هموگلوبين

طي در خون است 8-6قند بوده گذشته هفته

: گلیکوزیله هموگلوبین گیری اندازه روش) - ( گرافی کروماتو الکتروفورز شارزالکتریکی اساس بر) ( کلریمتریک شیمیایی ماهیت اساس بر

یا خاص دستگاه به نیاز عدم به توجه با کلریمتریک روشقابل روش شود انجام صحیح که صورتی در خاص کیت

یا ) فتومتر دستگاه یک فقط است قبولیمورد معمول کیتهای با همراه اسپکتروفتومتر

کافی آزمایش اجرای برای رفرانس تاییدآزمایشگاهاست(

انعقاد ضد با کامل خون مناسب و EDTAنمونه هپاریناست اکساالت یا

کلریمتریک روش با معمول %4 -2.5حد

حاملگي ديابت

بدون و دار عالمت گروه دو به حاملگي در ديابتشود مي تقسيم عالمت

: پر مانند عالئمي گروه اين در ديابت به ابتال دار عالمت. ادراري غير ...... افراد اين خون قند دارد وجود نوشي پر

درصد و بوده . HbA1cمعمول لذا است باال آنها در نيز. ندارد لزومي گلوكز تحمل آزمايش انجام

: عالمت بدون گروه اين در ديابت به ابتال عالمت بدوناست گروه اين در بيماري تشخيص اصلي مشكل و بوده

گيرند. مي قرار گروه اين در ديابت به مبتاليان اكثرآزمايش%( 70) كمك با اختالل اين زودرس جستجوي

است . ضروري حاملگي دوره طي غربالگري

Glucose challenge Test(GCT)

حدود باردار مادر خون قند عالمت بدون حاملگی دیابت دربین% 20 معمول طور به و بوده معمول حد از تر پایین

mg/dl 55 -56. استحاملگی تست دیابت جهت باشد GCTغربالگری می

با تست در 50این ناشتا غیر شرایط با گلوکزخوراکی گرمشود .28-26هفته می انجام حاملگی

. شود می انجام گلوکز خوردن از بعد ساعت یک گیری نمونه گلوکزکمتر مصرف از بعد ساعت یک وریدی خون قند اگر

است mg/dl 140از منتفی حاملگی دیابت باشد گلوکز مصرف از بعد ساعت یک وریدی خون قند mg/dlاگر

این 140 برای وباید شود می تلقی بیشترباشدمشکوک یاتست شود .OGTTفرد انجام

)OGTT گلوکز تحمل ساعته (3تست حداقل بیمار روزانه 3باید آزمایش از قبل -150روز

کند 200 مصرف کربوهیدرات گرم ( حداقل باشد ناشتا آزمایش روز از قبل شب نیمه از

ساعت(8 ندارد مانعی مدت این طی در آب نوشیدن ضمن در

گیری نمونه از کمتر ناشتا خون 95mg/dlقند خوراکی 100خوردن گلوکز گرم از بعد ساعت یک خون از OGTTقند mg/dl 180کمتر از بعد ساعت دو خون از OGTTقند mg/dl 155کمتر از بعد ساعت سه خون از OGTTقند mg/dl 140کمتر

ذكر مقادير از بيشتر يا مساوي خون نمونه دو اگرو باشد مي مختل گلوكز تحمل آزمايش باشد شده

است حاملگي ديابت به مبتال فرد از نمونه يك فقط غير 4اگر گيري اندازه ي نمونه

هاي هفته در ديگر ماه يك بايد باشد 36-32معمولدوباره با oGTTحاملگي ساعته گرم 100سه

شود انجام گلوكز

كيفيت ) .Qualityتضمينassurance)

آزمايش روند از كه آن براي الزم فعاليتهاي تمام بهحاصل قابل اطمينان كيفيت از آزمايش و كردهشود قبولي مي گفته باشد واقع 0برخوردار درمراحل گزارش ورود تمام تا آزمايشگاه به نمونه

را گيرد در جواب مي مشكالت 0بر سيستم اين درتصحيح موجود سپس و مراحل شناخته و شده

شود مي ارزيابي 0اصالح

دقت –( precisionدقت ) عدم

شرايط در نمونه يك روي بر آزمايش يك تكرارميدهد يكسان جواب بندرت تكرار 0يكسان نتايج اگر

باشد نزديك هم به يكسان شرايط تحت آزمون يكبرخوردارند خوبي دقت از جوابها كه شود مي 0گفته

: تكرار از حاصله نتايج يكنواختي عدم دقت عدمتحت و مستقل بطور نمونه يك روي بر آزمايشيا تغييرات ضريب بصورت و يكنواخت cvشرايط

ميدهند 0نشان

صحت(- accuracyصحت ) عدم

را واقعي مقدار به آمده بدست نتايج بودن نزديكداد نشان عددي بصورت توان نمي را صحت گويند

مقدار يا درصد بصورت را صحت م عد اين بلكهارزش از گيري اندازه واحد حسب بر انحراف

شود مي داده نشان 0واقعي

: يكسري ميانگين بين عددي اختالف صحت عدمكه باشد مي آن واقعي ارزش و مكرر گيري اندازه

شود مي داده نشان باياس 0توسط

Q.A مي كه است اقداماتي كليه شامل آزمايشگاه درآزمايش از قبل مرحل در از –بايست بعد و آزمايش

. شود انجام آزمايش

( آزمایش از pre analytical )قبل

( آزمایشAnalytical )

( آزمایش از (post analyticalبعد

آزمایش ) ازانجام قبل pre )خطايanalytical

،آماده آزمايش يك از صحيح نتيجه آوردن بدست برايوي اطالعات ثبت و گيري نمونه براي بيمار سازيآمده دست به نمونه مناسب داري نگه و لوله روي

است برخوردار اهميت ازمدت : 1. به بايد بيمار ناشتا مصرف 8قند از ساعت

. كند خوداري غذايي موادمدت 2. در بايد پالسما يا سرم سازي جدا

شود 30حداقل انجام گيري نمونه از بعد دقيقهمدت 3. به نمونه سازي جدا از در 48پس ساعت

نگه قابل فريزر در تر طوالني مدت و يخچال دماياست داري

ليپيدها گيري اندازه آزمايش انجام بايد ٬جهت بيمار12. باشد ناشتا ساعت

مدت در حداكثر بايد لخته از سرم ساعت 2جداسازي. شود انجام

دماي در ماه يك براي داري- 20نمونه نگه قابل درجهاست

گيري اندازه بيمار BUNبراي بودن ناشتا كراتينين وو . كراتينين نيست مدت BUNالزامي در 24به ساعت

است پايدار فريزر در طوالني مدت به و يخچال دماي

آزمایش ) هنگام ( Analyticalخطاي

از بايد آزمايش انجام هنگام خطاي كنترل برايهاي معرف و مواد از ديده تعليم و مجرب كاركنان

شود استفاده مناسب كيفيت با

ارزيابي داخلي كيفي كنترل برقراري در دوم گاماست آزمايشگاهي ابزار منظم

آماري برنامه برقراري به نسبت توان مي حالنمود اقدام كيفي كنترل

كيفي كنترل نمودار ترسيم

قرار 20در آزمايش مورد كنترل نمونه كاري نوبتآمده اعدادبدست از سپس گيرد ميانگين مي

محاسبه ٬ معيار انحراف ضريب و معيار انحرافشود . مي

حسب بر دقت عدم نتايج كه صورتي در %cvدركنترلي نمودار داشت قرار قبولي قابل محدوده

شود . مي رسم

قبول %cvقابل آزمايش

2.5% گلوكز

3% كلسترول

5% گليسريد تري

4% HDL

6% اوره

4% كراتينين

آزمايش بودن كنترل تحت صورت حاصل ٬در نتايج تمامگيرد مي قرار ميانگين محور حول در

+3sd .....................................................125.4+2sd……………………………………….123.6+1sd……………………………………….121.8 120 X-1sd……………………………………….118.2-2sd………………………………………..116.4-1sd………………………………………..114.6

محدوده از خارج چهارم روز مي – 3sdنتايج قرارنيست ٬گيرد قبول قابل كاري روز آن نتايج

+3sd .....................................................125.4+2sd……………………………………….123.6+1sd……………………………………….121.8 120 X-1sd……………………………………….118.2-2sd………………………………………..116.4-1sd………………………………………..114.6

خوانده هفت صعودي سير به توجه با نهم روز نتايجنيست قبول قابل

+3sd .....................................................125.4+2sd……………………………………….123.6+1sd……………………………………….121.8 120 X-1sd……………………………………….118.2-2sd………………………………………..116.4-1sd………………………………………..114.6

قرائت به توجه محور 7با طرف يك در خواندهنيست قبول قابل دهم روز نتايج ميانگين

ها خطا انواع

) ( تصادفي خطاي است زياد خيلي نتايج پراكندگي پرسنلي خطاي نشده انجام مناسب حجم با معرف يا و نمونه برداشت اند نشده مخلوط هم با خوبي به ها محلول مدت بودن نامناسب يا و ماري بن دماي پايداري عدم

باسيون انكو اي شيشه لوازم نامناسب شستشوي آزمايش نادرست م انجا

ثابت بطور يا و نزولي يا و صعودي سير نتايج اگر (. خطاي شوند مي قرائت ميانگين پايين يا باال

سيستماتيك( ( كاليبراتور قبول قابل غير كاليبراسيون

(٬نامناسب كاليبراسيون محلول آلودگي يا و ناپايداري نامناسب بالنك آلوده هاي معرف دستگاهي خطاي

آزمایش ) از بعد post analyticalخطاي)

بعمل را دقت نهايت گزارش برگه در نتايج ثبت زمان درآوريد.

: توجه قابل نكاتo نماييد حاصل اطمينان آزمايشگاهي ابزار صحيح عملكرد ازo ( نمونه از نماييد استفاده استاندارد از كاري نوبت هر در

نشود ( استفاده استاندارد بجاي كنترلo هاي لوله در رساندن حجم به از پس را كنترل هاي نمونه

دهيد قرار فريزر در تقسيم مختلفo نيز و قبلي نتايج با بيماران آزمايشات نتايج امكان صورت در

دهيد تطبيق فردي شرايط