ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΔΙΚΤΥΟΥ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ από 24 έως 26 Ιανουαρίου 2014 ΤΟ ΚΠΕ ΚΡΕΣΤΕΝΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ:

«Από το αγροοικοσύστημα στο αστικό περιβάλλον: η παραγωγή αγαθών και η διαμόρφωση του αστικού τοπίου»

Εισήγηση:«- Κινήματα της πόλης και τοπικά προϊόντα.

- Δυο αρχαία προϊόντα της περιοχής μας με πολύ μέλλον: ‘Βάλε ελιά για το παιδί σου και συκιά για τη

ζωή σου’» Νίκος Παπαδάκης υπεύθυνος, Νεκτάριος Μαστορόπουλος μέλος Π.Ο.

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΟΛΑΩΝ

(Κ.Π.Ε. Μολάων)

· Ταχ. Δ/νση: 23052, Μολάοι. Λακωνία. • Τηλ: 2732024175 Fax:2732023158 • e-mail: kpe-molaon@sch.gr • Site: www.kpemolaon.gr

• Blog: www.kpemolaon.blogspot.com

Τοπική γεωργία

• Ενσωματώνει την παραγωγή με το σύστημα διανομής και βελτιώνει την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική προοπτική μιας περιοχής (δήμου, νομού κλπ)

• Οικονομία ενεργειακών πόρων για μεταφορές, φρέσκα προϊόντα στον καταναλωτή, τοπική ανάπτυξη (κάθε ευρώ που δαπανάται για αγορά τοπικών προϊόντων κυκλοφορεί ακόμη τρεις φορές πριν εγκαταλείψει την τοπική οικονομία σύμφωνα με έρευνα στην Αγγλία)

• Άνθρωποι και φυτά εξελίχθηκαν μαζί για χιλιάδες χρόνια και δεν είναι δυνατόν να καταναλώνουμε σήμερα τροφές που παράγονται σε άλλες κλιματολογικές συνθήκες. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα του «National Geographic», στη Σαρδηνία και την Ιαπωνία η κατανάλωση τοπικών προϊόντων συνδέεται άμεσα με τη μακροζωία.

«Κοινοτικά Στηριζόμενη Αγροτική Παραγωγή » (ΚΟ.Σ.Α.Π.) (community supported agriculture- CSA)

ή «αλληλέγγυα γεωργία» (solidarity agriculture)-

• Εξαπλώνεται η κοινοτικά υποστηριζόμενη γεωργία• Οι δύο πλευρές -παραγωγός και καταναλωτές- έχουν ένα ιδιότυπο, αμοιβαία επωφελές

«σύμφωνο»: οι δεύτεροι προπληρώνουν –αγοράζοντας … μετοχές λαχανικών- τα ολόφρεσκα προϊόντα του πρώτου

• Στην Ελλάδα, τα δίκτυα CSA μόλις τώρα ξεκινούν τη διαδρομή τους. Ωστόσο, στις ΗΠΑ κι άλλες χώρες ο θεσμός είναι ήδη ανεπτυγμένος

Σύμφωνα, μάλιστα, με τον ελληνικό Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ, σε ορισμένες χώρες, ο θεσμός είναι τόσο ανεπτυγμένος, ώστε οι καταναλωτές οργανώνουν δικά τους σχέδια CSA, φτάνοντας μέχρι το σημείο να νοικιάζουν γη και να προσλαμβάνουν καλλιεργητή!

• Στη Β. Αμερική, για παράδειγμα, υπάρχουν τουλάχιστον 1300 CSA φάρμες

Στην Ιαπωνία, εκατομμύρια καταναλωτές συμμετέχουν στο σύστημα «teikei» -όπως λέγεται- που αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό μερίδιο της κατανάλωσης φρέσκων προϊόντων.

Στην Ευρώπη οι αριθμοί δεν είναι αντίστοιχοι, αλλά ήδη υπάρχουν αγροκτήματα CSA και οργανώσεις σε πολλές χώρες.

• Το 2014 έχει ανακηρυχθεί ως “Διεθνές Έτος Οικογενειακής Καλλιέργειας” από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO).

• Πρόκειται για μια κίνηση που έγινε στο πλαίσιο της προώθησης αειφόρων πρακτικών γεωργίας και της υγιεινής διατροφής, καταπολέμησης της πείνας, μείωσης της ποσότητας τροφίμων που καταλήγει στον κάδο των απορριμμάτων.

• Η εξειδικευμένη στο θέμα αυτό δεξαμενή σκέψης Food Tank αναφέρει 14 τρόπους για να επιτύχουμε τους παραπάνω στόχους το 2014.

• 1. Γνωρίστε τον τοπικό σας παραγωγό Στις ΗΠΑ, το ίδιο το υπουργείο Γεωργίας βρίσκεται πίσω από τη δράση Know your

farmer, know your food • 2. Καταναλώστε εποχικά προϊόντα Η αγορά τοπικών προϊόντων εποχής συμβάλλει στη μείωση του περιβαλλοντικού

αποτυπώματος και ενισχύει την εθνική οικονομία.• 3. Μην σπαταλάτε τρόφιμα• Κάθε χρόνο καταλήγουν στις χωματερές 1,3 δισ. τόνοι εδώδιμων προϊόντων. • 4. Υγιεινός τρόπος ζωής Πολλές ασθένειες μπορούν να αποτραπούν. Η παχυσαρκία είναι μια από αυτές,

ωστόσο 1,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι. • 5. Ενίσχυση των αγροτών• 6. Φάτε και μαγειρέψτε ενδημικούς καρπούς Σε κάθε χώρα φυτρώνουν ενδημικά όσπρια και λαχανικά που έχουν εκτοπιστεί από

το… μεταλλαγμένο καλαμπόκι. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών υπολογίζει ότι το 75% των γενετικών πόρων στη Γη έχουν εξαφανιστεί και το ένα τρίτο της βιοποικιλότητας αναμένεται να εξαφανιστεί ως το 2050.

• 7. Αγοράστε ή καλλιεργήστε οργανικά προϊόντα Ο οργανισμός Environmental Working Group (EWG) έχει βρει ότι στο 67% των

δειγμάτων τροφίμων στις ΗΠΑ υπάρχει ένα τουλάχιστον παρασιτοκτόνο το οποίο βλάπτει τη διανοητική ανάπτυξη των παιδιών και βλάπτει την άγρια ζωή συμπεριλαμβανομένων των πολύτιμων μελισσών.

• 8. Μειώστε την κατανάλωση κρέατος Η παραγωγή μισού κιλού μοσχαρίσιου κρέατος απαιτεί τη χρήση 6,8 λίτρων νερού,

ενώ ίση ποσότητα χοιρινού απαιτεί 2,18 λίτρα νερού. Το κρέας έχει πολύ υψηλό υδατικό αποτύπωμα και η παραγωγή του καταναλώνει μεγάλη ποσότητα πόρων.

• 9. Μαγειρέψτε Το μαγείρεμα μας συνδέει με τη φύση και την κουλτούρα. • 10. Φωνάξτε τους φίλους σας για φαγητό Μιλήστε για φαγητό, μαγειρέψτε για τους φίλους σας, κοινωνικοποιηθείτε και

προωθήστε την υγιεινή διατροφή και το σπιτικό φαγητό. Εναλλακτικά δοκιμάστε το Meal Sharing και φάτε με ανθρώπους από όλο τον κόσμο.• 11. Συνυπολογίστε το “πραγματικό κόστος” της τροφής σας• 12. Εκδημοκρατισμός της καινοτομίας Σε όλο τον κόσμο αγρότες, επιστήμονες, ερευνητές, γυναίκες, νέοι, ΜΚΟ και άλλοι

αναπτύσσουν καινοτόμες, πρακτικές λύσεις για να αντιμετωπιστεί ένα δίκτυο προβλημάτων σχετικών με την καλλιέργεια τροφίμων.

• 13. Υποστηρίξτε τις οικογενειακές αγροτικές εκμεταλλεύσεις Ο FAO ανακήρυξε το “Διεθνές Έτος Οικογενειακής Καλλιέργειας” προς τιμή των 400

εκατομμυρίων οικογενειακών αγροκτημάτων στον αναπτυγμένο και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

• 14. Διάχυση γνώσης Οι παλαιότερες γενιές με την εμπειρία ενός μη ψηφιακού κόσμου πρέπει να

μοιραστούν τη γνώση τους με τις νεότερες

“Πόλεις Χωρίς Πείνα”

• Έχοντας ως βάση τις τοπικές κοινότητες, οι “Πόλεις Χωρίς Πείνα”, είναι μια μη κυβερνητική οργάνωση που καταπολεμά την πείνα και την ανεργία μέσα από την αστική καλλιέργεια. Ιδρύθηκε το 2004 από τον Hans Dieter Temp (έναν Βραζιλιάνο Γερμανικής καταγωγής) και προγραμματίζει, σχεδιάζει και συντονίζει κοινοτικούς κήπους σε αστικές και περιαστικές περιοχές.

• Κεντρική ιδέα του προγράμματος, είναι να αξιοποιήσει  ελεύθερη γη, διαθέσιμο εργατικό δυναμικό και την τοπική αγροτική τεχνογνωσία ώστε να ενισχύσει εύθραυστες κοινότητες. Οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των συμμετεχόντων, προσφέροντας ένα άκρως απαραίτητο συμπληρωματικό εισόδημα στις οικογένειές τους. Το εγχείρημα των “Κοινοτικών Κήπων” δημιουργεί θέσεις εργασίας, παρέχει εκπαίδευση, παράγει υγιεινή και θρεπτική τροφή και δημιουργεί ένα πρόσθετο εισόδημα για την κοινότητα.

Locavores ή τοποφάγοι!

• Τα φυτοφάγα ζώα τρώνε φυτά, τα σαρκοφάγα κρέας και οι locavores μόνον από τον τόπο τους!

• Το κίνημα των locavores ή αλλιώς τοποφάγων ενθαρρύνει τους καταναλωτές να ψωνίζουν από λαϊκές αγορές ή ακόμα και να καλλιεργούν οι ίδιοι τα τρόφιμα τους, με το επιχείρημα ότι τα τοπικά προϊόντα είναι φρέσκα, πιο θρεπτικά αλλά και γευστικά. Επιπλέον οι locavores αποφεύγουν τις αγορές από σούπερ μάρκετ διότι για την μεταφορά των τροφίμων σε μεγάλες αποστάσεις απαιτούνται περισσότερα καύσιμα.

• Πρόκειται λοιπόν για οργανωμένες κοινότητες ανθρώπων, που καταναλώνουν μόνον προϊόντα τα οποία παράγουν οι ίδιοι ή προϊόντα που παράγονται στον τόπο τους, το πολύ σε ακτίνα 50 έως 100 χιλιομέτρων.

• Σύμφωνα με τους locavores, επιμένοντας τοπικά επιτυγχάνουμε:• Λιγότερες μεταφορές άρα και λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, του πιο

σημαντικού από τα αέρια που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη.• Ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και χαμηλότερες τιμές καθώς τα τρόφιμα περνάνε

από τον παραγωγό στον καταναλωτή χωρίς μεσάζοντες.• Κατανάλωση υγιεινών, φρέσκων και ανώτερης ποιότητας τροφίμων.

• Γεια σας. Είμαι ο Μπομπ. Είμαι ιδιοκτήτης ενός εργοστασίου και ζω στο Λονδίνο. Το εργοστάσιο μου επεξεργάζεται καφέ. Τον καφέ τον αγοράζω από φτωχές χώρες του Νότου πάρα πολύ φτηνά και τον πουλάω πολύ πιο ακριβά στα σουπερμάρκετ. Έτσι τα κέρδη μου αυξάνονται όλο και περισσότερο και βγάζω πολύ περισσότερα χρήματα από αυτά που χρειάζομαι για να ζήσω

• Εγώ είμαι o Ρικάρντο. Είμαι από την Κολομβία και δουλεύω στις φυτείες του καφέ πολλές ώρες κάθε μέρα. Παρά τη σκληρή δουλεία είμαι πολύ φτωχός. Τα χρήματα που βγάζω δε φτάνουν να πληρώσω ούτε για τη μόρφωση των παιδιών

Fair Trade• "Το Fair Trade είναι ένας εμπορικός συνεταιρισμός, βασισμένος στο

διάλογο, τη διαφάνεια και το σεβασμό, που αναζητά μεγαλύτερη δικαιοσύνη στο διεθνές εμπόριο. Συνεισφέρει στη βιώσιμη ανάπτυξη προσφέροντας καλύτερες συνθήκες εμπορίου και διασφαλίζοντας τα δικαιώματα των περιθωριοποιημένων παραγωγών και εργατών, κυρίως στο Νότο. Οι οργανώσεις δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου (υποστηριζόμενες από τους καταναλωτές) είναι αφοσιωμένες στην υποστήριξη των παραγωγών, στην ενημέρωση και στην εκστρατεία για αλλαγές στους κανόνες και τις πρακτικές του συμβατικού διεθνούς εμπορίου".

• Παγκοσμίως το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο ελέγχεται από την Παγκόσμια Οργάνωση για το Δίκαιο Εμπόριο (WFTO), που πιστοποιεί συνεταιρισμούς παραγωγών στις αναπτυσσόμενες χώρες, οργανώσεις στις πλούσιες χώρες, που προωθούν τις αξίες και τις αρχές του κινήματος του Δίκαιου Εμπορίου (όπως η Fair Trade Hellas) και οργανώσεις και εμπορικούς συνεταιρισμούς στις πλούσιες χώρες που εμπορεύονται ή και πιστοποιούν τα προϊόντα, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.

• Τα κριτήρια συμφωνήθηκαν το 2009 στη Χάρτα των Αρχών του Δίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου (Charter of Fair Trade Principles) και αποτελεί το μοναδικό διεθνές σημείο αναφοράς για το Fair Trade.

• Στην Ευρώπη, το Δίκαιο Εμπόριο έχει αναγνωριστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2006), την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (2009), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2009) και την Επιτροπή των Περιφερειών (2010).

• Σήμερα περισσότεροι από 1 εκατομμύριο μικροί παραγωγοί σε περισσότερες από 50 αναπτυσσόμενες χώρες συμμετέχουν στην Παγκόσμια Οργάνωση για το Δίκαιο Εμπόριο.

• Στο Λονδίνο, όπου μη κυβερνητικές οργανώσεις όπως η Compassion in World Farming (www.ciwf.org) για τα δικαιώματα των ζώων, έχουν αναγκάσει κολοσσούς σουπερμάρκετ, όπως τα Waitrose, κάτω από την πίεση των καταναλωτών, να διαθέτουν αποκλειστικά κοτόπουλα ελευθέρας βοσκής, ψάρια που δεν απειλούνται με εξαφάνιση και fairtrade προϊόντα των οποίων τα κέρδη επιστρέφουν στους παραγωγούς

• Οι Άγγλοι ορκίζονται στη νέα τάση economy gastronomy που ξεκίνησε από την ομώνυμη εκπομπή στο BBC με δύο σεφ, τους Allegra McEvedy και Paul Merrett, οι οποίοι έδειχναν πώς μπορεί να αξιοποιήσει κανείς το φαγητό της προηγούμενης μέρας. Οι ντομάτες που μένουν γίνονται πρώτης τάξης σάλτσα για τους χειμωνιάτικους μήνες, τα ώριμα μήλα μαρμελάδα, το κοτόπουλο χωριάτικη πίτα και ο κιμάς γέμιση για τις πιπεριές.

• Η cucina povera των φτωχών του Νότου που γεννήθηκε στην Ισπανία, Κάτω Ιταλία και Ελλάδα τη δεκαετία του '50 και δεν άφηνε τίποτα ανεκμετάλλευτο. Από τα παραπεταμένα κομμάτια κρέατος-κότσι, ουρά, λαιμός, πιο φτηνά και εξίσου θρεπτικά, μέχρι το μπαγιάτικο ψωμί που γινόταν συμπλήρωμα σε μια χειμωνιάτικη σούπα.

• Άλλο παράδειγμα και η ταπεινή σούπα aqua cotta που έφτιαχναν οι χωρικοί της Τοσκάνης με ό,τι έφερναν τα βράδια από τα χωράφια, φρυγανισμένο ψωμί στα κάρβουνα και ένα αβγό τηγανητό από πάνω.

• Σήμερα μάλιστα, η κουζίνα αυτή έχει υιοθετηθεί από ονομαστά εστιατόρια σ' όλον τον κόσμο.

• Ο σεβασμός στη Φύση, στην αγροτική βιοποικιλότητα, στις τοπικές τέχνες και τεχνικές, στη παραδοσιακή γνώση και την χειρονακτική εργασία είναι τα βασικά στοιχεία που εμπνέουν το παγκόσμιο κίνημα του Slow Food.

• Αντέδρασαν στην ανερχόμενη μαζικοποίηση της παραγωγής και της κατανάλωσης των τροφίμων και τον κίνδυνο της εξαφάνισης της παραδοσιακής τοπικής κουζίνας και των ιδιαίτερων προϊόντων της.

• Το σωστό φαγητό δεν αναφέρεται μόνο στη διαδικασία κατανάλωσής του όταν φτάσει στο τραπέζι μας. Περιλαμβάνει όλη την αργή διαδικασία για τη παραγωγή του, την επεξεργασία του με συνείδηση σεβασμού και αγάπης για το προϊόν και για τον «καταναλωτή», μέχρι την προετοιμασία και το μαγείρεμά του με συναίσθηση προσφοράς και αγάπης γι’ αυτούς που θα το φάνε.

• Το σωστό φαγητό θα πρέπει να επιστρέφει στην πρωταρχική ιερότητα της τροφής, που υπήρξε μια από τις βάσεις της πνευματικότητας του ανθρώπου.

• Στα γεύματά μας δεν πρέπει απλά να τρώμε, πρέπει να αποτίνουμε φόρο τιμής στο φαγητό μας, σαν μια πραγματική τελετουργία.

Nομπελίστας της κτηνοτροφίας!

Γύρισε τον κόσμο και τώρα εκτρέφει τα πιο σπάνια είδη αγελάδων, χοίρων και αλόγων

- BPABEIO τού διεθνούς «Slow Food» για τη συνεισφορά τού κ. Νίκου Δήμου στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. «ξεχώρισαν αμέσως τη δουλειά του, οι εκλέκτορες από 150 χώρες του πλανήτη, ανάμεσα σε συνολικά 170 υποψηφίους.

- Ταυτόχρονα είναι ο πρώτος Ευρωπαίος που βραβεύτηκε από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για την καινοτόμο δράση του στον πρωτογενή τομέα.

Κινήματα διατήρησης τοπικών ποικιλιών φυτών και αυτόχθονων φυλών ζώων

• Ενώ χρειάζονται αιώνες για να εξελιχθούν οι τοπικές ποικιλίες φυτών και οι αυτόχθονες φυλές ζώων, σε λίγες μόνο δεκαετίες βλέπουμε ότι σε ολόκληρη την Ελλάδα, εξαφανίζονται με ιδιαίτερα ανησυχητικούς ρυθμούς.

• Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα, σε λίγες μόνο δεκαετίες, από τις 200 ποικιλίες σταριού που καλλιεργούνταν, έχουν μείνει μόνο 20, δηλαδή μειώθηκαν κατά 92%.

• Επίσης, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην χώρα μας, έχει διασωθεί υπό καλλιέργεια μέχρι τις μέρες μας.

ΠΕΛΙΤΙ