წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის...

28
wm. vaxtang mefis cxovreba s,bkbcb 2004 mitropoliti anania jafariZe seria: qarTvel mefeTa da wmidaTa cxovreba

Upload: qwelly

Post on 22-Oct-2015

1.032 views

Category:

Documents


5 download

DESCRIPTION

მიტროპოლიტი ანანი ჯაფარიძე - წმიდა მეფე ვახტან გორგასლის ცხოვრება

TRANSCRIPT

Page 1: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

wm. vaxtang mefiscxovreba

s,bkbcb2004

mitropoliti anania jafariZe

seria: qarTvel mefeTa da wmidaTa cxovreba

Page 2: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

wmida mefis ̀ vaxtang gorgaslis cxovreba~ aTaswleu-lis manZilze saqarTvelos axalgazrdobas zrdida gmiru-li suliskveTebiT, mamulisa da moyvasisasadmi TavdadebisgrZnobiT.

mitropolit anania jafariZis mier Tanamedrove

qarTul enaze gadmoRebuli vaxtang gorgaslis

`cxovrebis~ sruli teqsti Tavdapirvelad gamoqveynda wignSi`saqarTvelos samociqulo eklesiis istoria~, amJamad kipirvelad qveyndeba damoukidebeli wignakis saxiT.

wigni gankuTvnilia moswavleebis, studentebisa dafarTo mkiTxveli sazogadoebisaTvis.

© anania jafariZe,@2004

ISBN 99940-14-39-0

Page 3: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

3

wminda mefe vaxtang gorgaslis

cxovreba

mefe mirdatis datyvevebis Semdeg, sparselebma daipyressaqarTvelo, garyvnes eklesiebi. qarTvelebma damales jvre-bi da yovel eklesiaSi cecxlismsaxurma sparselebma aRagznescecxli.

qarTvel mefeTa ojaxi kaxeTis xevSi darCa. sami wlisSemdeg aRmosavleTidan mtris Semosevis gamo sparsTa mefemsaqarTvelosaTvis ver moicala. maSin SeiTqvnen aznaurebi,dasves mcxeTaSi mefed mefe Trdatis Ze arCili, romelicmefe mirdatis Zmiswuli iyo. arCilma moiyvana coli sa-berZneTidan. man ganacxada sparsTa mtroba. gamoaCina jvrebida mokazma eklesiebi. mosres da ganasxes cecxlmsaxurnisaqarTvelos sazRvrebidan. mefes mouvida maSveli Zala sa-berZneTidan da jvris warZRvanebiT daiwyo sparsTa winaaRm-deg brZola. sparsTa mefis erisTavma, romelic erisTavobdaransa, movakansa da agreTve qarTlSi arCilis gamefebamde,Sekriba spa ranisa, movakanisa, adarbadaganisa da gaemarTaarCilis winaaRmdeg. arCil mefe dauxvda ranisa da qarTlissazRvarze - mdinare berdujze. patiosani jvris ZaliT daama-rcxa, daxoca da daatyveva mteri, Sevida ranSi da movidaqarTlSi gamarjvebuli. ganavlina qadagi sruliad saqarTvelo-Si. auwya yvelas ̀ ara Cveni ZaliT, arc simxniT, arc sibrZniT,arc spis simravliT vZlieT mters, aramed Cveni uflis, RvTisZis, ieso qristes ZaliT, romelmac mogvca winamZRvrad dasaWurvelad jvari misi patiosani. axla yovelma qarTvelmaadideT sameba erTarseba, RmerTi dausabamo, yovlis dambade-beli. SewireT madloba da mtkice iyos Tqveni guli wmidasamebis sarwmunoebaze~. da yovelTa qarTvelTa Seswires mad-

Page 4: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

4

loba RmrTis mimarT da ganaaxles eklesiani. arCil mefemaaSena mcxeTaSi stefan wmidis eklesia, aragvis karze.

arCils hyavda Ze, romelsac uwoda mirdati. aRizarda ismorwmune da RvTismsaxuri, mamis msgavsad. umetesad ebrZodasparselebs, Sedioda da aoxrebda ransa da movakans, radganacim dros sparsTa mefe ebrZoda indoelebs, sindebsa da abaSebsda ar SeeZlo didi spis saqarTveloSi gamogzavna, xoloranis, movakanisa da adarbadaganis spas qarTvelebi amarcx-ebdnen, Sediodnen da ipyrobdnen ransa da movakans.

im dros ranis erisTavi iyo barzabodi, is winaaRmdegobasver uwevda qarTvelebs da amagrebda cixe-qalaqebs, xoloranSi Sesuli qarTvelebi SebrZolebisas mis laSqars mudamamarcxebdnen.

barzabods hyavda asuli qmnulkeTili da mSvenieri, romel-sac erqva sagduxti. es qali Seuyvarda mirdats da qalissiyvarulisTvis ineba mSvidobis Camogdeba ransa da qarTlsSoris. mirdats SerTes sagduxti, isini samSvildis saerisTa-voSi cxovrobdnen, arCilis mefobis dros. am sagduxt dedo-falma gamoikiTxa qristes rjuli. misma qmarma mohgvara sjulismcodne kacebi, uTargmnes sagduxts Cveni uflis, ieso qristessaxareba da auwyes mas, rom WeSmariti RmerTi aris qriste,romelic Cveni xsnisaTvis gankacda.

sagduxt dedofalma gulisxma-hyo da icno WeSmaritirjuli, datova cecxlismsaxureba, moinaTla da Seiqna mor-wmune, da aRaSena samSvildis sioni.

arCilis dros gardaicvala sami episkoposi:iona, grigo-li da basili. basilis Semdgom arCilma dasva episkoposi,romelsac erqva mobidani. is iyo ~naTesaviT~ sparseli, aCvenebdamarTlmadideblobas, sinamdvileSi ki iyo urjulo mogvi daSemSleli wesTa. ver igrZno arCil mefem misi urjuloeba.mobidanic ar acxadebda Tavis rjuls, aramed farulad wer-da sacdur wignebs, romelnic Semdgom dawva WeSmaritma episko-posma miqaelma, romelic ganikveTa vaxtang mefis mimarT kad-nieri qcevisTvis.

Page 5: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

5

arCilis Semdeg gamefda misi Ze mirdati. dedofalmasagduxtma Sva asuli, uwodes saxeli xuaranZe. oTxi wlisSemdeg Sva Ze da uwoda mas saxeli sparsulad varan-xuas-ro-Tang, xolo qarTulad vaxtang. vaxtangi aRsazrdeladmoiTxova didi vedrebiT spaspetma saurmagma, misca mas mefem,rameTu wesi iyo, rom mefeTa Svilebi warCinebulTa ojaxebSiunda aRzrdiliyvnen. meeqvse wels sagduxtma Sva asuli,romelsac miranduxti uwodes. mas kaspis spasalari zrdidaqalaq kaspSi. amis Semdeg meore wels mokvda mirdat mefe dadarCa vaxtang Svidi wlis yrma.

sagduxt dedofals SeeSinda, rom mamamis barzabods Suriar eZia Tavisi qveynis mooxrebisTvis, qarTlSi ar SemoWril-iyo da ar warewymida qristes rjuli. wavida bardavSi,Seevedra mamamiss, muxlmodrekilma, Tavmoxdilma da ZuZue-bamoyrilma cremliT iTxova Sewyaleba. evedreboda ar ex-senebina namoqmedari qmrisa da mamamTilisa, Seendo rjulisdatoveba, ar aeZulebina qristes rjulis datoveba, rameTuigi aris WeSmariti RmerTi, da evedreboda, raTa misi SviliTavis mamulSi daetovebina da misi mouravi yofiliyo spars-Ta mefis winaSe.

maSin barzabodma, gamzadebulma qarTvelTa borotisyofisTvis, Seiwyala Tavisi asuli, aRasrula yoveli misiTxovna, xolo rjulisTvis ase Tqva:`iZulebiT arc erTqarTvels qristes rjuls ar davagdebineb, magram gavagzavniTqvens qalaqebSi cecxlis msaxurebs da iyvnen iq Cveni rju-lis episkoposebi, romeli qarTvelic Tavisi nebiT airCevsCvens rjuls, mas nu daabrkolebT~.

sagduxt dedofali SiSis gamo daeTanxma. maSin barzabod-ma mcxeTaSi gamogzavna cecxlismsaxurebi da maTi episkoposibinqarani. isini dasxdnen mogvTas. barzabodis sikvdilis Sem-deg, mis nacvlad sparsTa mefem daadgina varaz-bakuri, Zmasagduxt dedoflisa. mefem gardacvlili spaspetis, saurmag-is, nacvlad daadgina sxva spaspeti, romelsac erqva jua-nSeri.

Page 6: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

6

binqaran, cecxlis msaxurTa episkoposi, qarTvelebs aswav-lida Tavis rjuls. man warCinebulTagani veravin Seacdina,magram wvrili eridan mravali miaqcia cecxlismsaxurebaze.da Seeria qarTlis wvril ers cecxlmsaxureba. amisaTvismwuxare iyo sagduxt dedofali. magram sparsTa mZlavrobisgamo verafers bedavda. maSin moiyvana saberZneTidan WeSmar-iti mRvdeli, saxelad miqaeli da daadgina igi zemo eklesiisepiskoposad. rameTu mobidan episkoposi gardacvlili iyo. esmiqael episkoposi winaRudga binqaran macdurs da yovelqarTvels aswavlida WeSmarit rjuls. aman Tavis rjulzedaayena yoveli warCinebuli qarTveli da eris umravleso-bac. magram wvrili eris ecire nawili cecxlmsaxurebazemiiqca. maSin, roca vaxtangi aTi wlis gaxda, gadmovida osebisuricxvi spa.2 maT motyvevnes qarTli mtkvris Tavidan xunan-amde, magram cixe-qalaqebi ver aiRes, kaspis garda. qalaqikaspi Semusres da sami wlis miranduxti, vaxtangis daO, waiy-vanes. am dros darCaT warutyvevnelad xevni qarTlisani:kaxeTi, klarjeTi da egrisi. Cavles rani da movakani, isicwartyvevnes da darubandis kariT dabrundnen oseTSi.

im dros Semovidnen berZnebi afxazeTidan, rameTu berZnebseWiraT egriswylis qvemo qveyana da daipyres berZnebma egrisw-ylidan vidre cixe-gojamde.

maSin Seiqna glova da wuxili yovelTa qarTvelTa daityodnen:`ganvamravleT codva RvTis mimarT da ara keTi-lad vipyariT sjuli qristesi da wesi iovanes mcnebisa.samarTlianad moawia RmerTma es risxva Cvenze, rameTu migvcaCven warsatyvevnelad ucxo ers da Cveni sazRvari miitacesberZnebma, ise, rogorc mefe varaz-baqaris dros klarjeTi.is varaz-baqaris codviT moiwia, rameTu keTilad ver ipyraqristes rjuli. xolo es ara Cveni mefeebis codvisagan iqmna,aramed eris codvisagan, axla Cveni mefe yrma aris da aragvyavs winamZRvari, romelic qristes sasoebiT da jvriswinamZRolobiT wargviZRveboda win. magram unda viZioT CvenSuri pirvelad osebze da Semdgom unda moviZioT berZenTa-

Page 7: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

7

gan mitacebuli qarTlis sazRvari~.3 amas ambobda yoveliqarTveli da iyvnen did mwuxarebaSi.

vaxtangi izrdeboda da swavlobda miqael episkoposisganuflis yovel mcnebas. siyrmidanve Seiyvara qristes rjuli,qarTlis yovel mefeze ufro metad. magram wuxda imis gamo,rom qarTli datyvevebuli iyo cecxlmsaxurebis mier, xoloqarTlis sazRvrebi ki mitacebuli. magram sparsTa mZlavro-bis gamo ver acxadebda.

roca vaxtangi TxuTmeti wlis gaxda, mouxmo qarTlisyvela warCinebuls. yvelani Semoikribnen qalaqSi. mefem gaamza-da erTi saxli da dajda maRal saydarze (e.i. taxtze),spaspeti juanSeri da orive episkoposi agreTve saydrebzedasxdnen, xolo sxva yoveli erisTavi selebze dasxdnen. aTa-sisTavebi, asisTavebi da eri fexze idga.

mefem, viTarca moxucebulma da brZenma, da rogorcfilosofosTa Soris aRzrdilma, warmoTqva sityva. mouwodaosebze SurisZiebisken. es rom sparsTa da berZenTa mefeTaganmogvsvloda, moviTmendiT, magram imis moTmena, rac Cven mogvawiesosebma, ar SeiZleba, sikvdili sjobs CvenTvisao.

juanSer spaspetma grZeli sityviT mimarTa mefes da uTxra,Tumca sibrZniT, ZaliT, simxniT da agebulebiT srulyofilixar, magram mxedrobisTvis arasrulwlovani xar. gamoarCieerTi vinme CvenTagani spis winamZRvrad, xolo Sen iyav Sin daganage mefoba, Sen rom omis dros iZlio, qveyana warwymdeba,radganac qveyanaze Seni nacvali sxva aravin ariso.

vaxtang mefe ar daeTanxma da TviTve ineba jariswinamZRvroba. Semoikriba qarTlis spa - 100 aTasi mxedari da60 aTasi qveiTi. gamogzavna agreTve varazbakurma Tavisi spa -12 aTasi mxedari. SeuerTdnen mas kavkasieli mefeebi 50 aTasimxedriT, da waremarTa RvTis saxeliT, ganvlo darialaniskari da, roca Sevida oseTSi, iyo 16 wlis.

oseTis mefeebma Sekribes TavianTi spa, miiRes agreTve xaz-areTidan Zalebi da daxvdnen vaxtangs mdinareze, romelicdarialans gaivlis da Cadis oseTis velze. am mdinaresac

Page 8: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

8

aragvi4 hqvia, rameTu erTi mTidan gamodis orive:qarTlisaragvi da oseTis aragvi. orive jarma mdinaris aqeT da iqiTdaibanaka. pirvel Svid dRes mdinareze erTmaneTs bumberazebiebrZodnen. ibrZoda erTi xazari goliaTi, saxelad Tarxani.man qarTveli saxelganTqmuli mebrZoli daamarcxa, romlismsgavsi jarSi aravin iyo. meore dRes TviT vaxtangi gavidamis winaaRmdeg. Tarxanma uTxra, me goliaTebs da gamocdilgmirebs vebrZvi da ara ymawvilebs, magram SenTvis Tavs davim-dablebo. mokla is vaxtangma oroliT. meore dRes gamovidasabrZolvelad bayaTar osi. gamovlo man mdinare da isrebsesroda vaxtangs. magram vaxtangi Tavisi gonebis simaxviliT,Tvalis sificxiTa da taiWis sikiskasiT iridebda isrebs, rameTuSoridanve xedavda momaval isars, xldeboda da simarjviTmieaxleboda. amier da imier spaTagan iyo cema bukebisa dadafdafebisa. iZroda xmisagan mTa da borcvi. mohkla xmliTvaxtangma bayaTari.

qarTvelTa jari gaemzada saomrad:win dadgnen cxen-Torosani da jaWv-Cabalaxosani meomrebi. maT ukan qveiTni,xolo qveiTTa ukan mxedrebi. Zlieri brZolis Semdeg osebiiZlivnen da gaiqcnen. mravali daatyveves.

daimorCila vaxtangma osebi da yivCaRebi5 da Seqmna karnioseTisani, romelsac Cven darialisad vuwodebT, aRaSena maszemaRalni godolni. da maxlobeli mTielebi mcvelebad daudgina.yivCaRebs da osebs iq gadmosvla aRar SeuZliaT qarTvelTamefis brZanebis gareSe.

vaxtangi Sevida paWanikeTSi, rameTu maSin paWanikeTi os-eTs esazRvreboda da iqve iyo jiqeTi. mravali drois SemdegpaWanikebi da jiqebi Turqebma am adgilebidan gandevnes. paWan-ikebi dasavleTiT wavidnen, xolo jiqebi damkvidrdnen afx-azeTis bolos. vaxtangma gamoixsna Tavisi da miranduxtityveobisagan da gamogzavna saqarTveloSi darialis gziT, xoloTviTon qarTvelTa didi spiT wavida afxazeTSi. im drosberZenTa mefe moucleli iyo sparselebTan brZolis gamo,amitomac ar SeeZlo vaxtangis winaaRmdeg afxazeTSi Tavisi

Page 9: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

9

spis gamogzavna. vaxtangma aiRo afxazeTis yvela cixe samweliwadSi, vidre cixe-gojamde.6

vaxtangi dabrunda sameufo qalaq mcxeTaSi. qalaqis mo-saxleoba, qalebi da kacebi, fexqveS ufendnen naWrebsa dasamosels, Tavze ayridnen dramasa da drahkans, aRuwevnelixmiT Seasxamdnen qebas, rameTu arc erT mefes aseTi Zlieriwyoba-SebrZolebis xelovneba ar hqonia.

gaugzavna vaxtangma sparsTa mefes Zvirfasi ZRveni binqaranepiskoposis xeliT da iTxova sparsTa mefisagan asuli colad,romelsac erqva balenduxti. sparsTa mefem misca Tavisi asu-li da mziTvad somxeTi da yoveli kavkasieli mefe. miswerawigni vaxtangs da mouxmo berZenTa keisris winaaRmdeg sa-brZolvelad.

Sekriba vaxtangma Tavisi da kavkasieli mefeebis spa - 200aTasi kaci. SeuerTda mas ranis erisTavi, misi dedis Zmavaraz-bakuri ardabadaganis, ranisa da movakanis 200 aTasimxedriT.

im dros vaxtangi iyo 22 wlis, yvela kacze maRali, saxiTumSvenieresi, ZaliT Zlieri, iseTi, rom aRWurvili, fexiTirems eweoda da rqiT iWerda da agreTve SeWurvil cxensmxrebiT aiRebda da mcxeTidan armazis cixeSi adioda.

vaxtangi da misi debi iyvnen STamomavlebi baqar mirianisZisa. xolo miriani da grigoli iyvnen rev mirianis Zis STa-momavlebi. maT kuxeTi hqondaT da rusTav-qalaqSi cxovrobdnen,magram Semcirebulni iyvnen erTmaneTis kvliT.

mirian mefidan vaxtang mefemde gardasuli iyo Taoba rva,xolo mefeni aTni. gasuli iyo 157 weliwadi, xolo episkoposiWeSmarit wesze mdgomi gardacvlili iyo rva, xolo sxvebiwesis SemSlelebi iyvnen.

vaxtangi gaemarTa saberZneTisken. Sevida somxeTSi, mas aqSeuerTdnen somxeTis erisTavebi. cixe-qalaqi, romelsac kar-nu qalaqi ewodeba, ver aiRes, radganac sami maRali zRudehqonda. datova iq sabrZolvelad mxedroba da TviTon Sev-ida pontoSi. gzaze sami qalaqi moaoxra:anZoreTi, ekleci

Page 10: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 0

da steri. Semoadga laSqari pontos zRvispireTis did qalaqsda laSqarma TiTqmis konstantines qalaqamde miaRwia. sparsele-bi eklesiis msaxurebs hklavdnen. vaxtang mefem amcno somxe-bis spas, agreTve sparselebs, ar moeklaT samRvdeloeba, arameddaetyvevebinaT. vaxtangma warmoTqva sityva da uTxramaT:roca mirian mefe sparsT mefes Semohyva aq berZenTawinaaRmdeg saomrad, aseve uyofdnen moweseebsa da eklesiismsaxurebs, amitomac damarcxdnen. im droidan berZnebma Cven,qarTvelebs, wagvarTves miwebi pontos (Savi) zRvis aRmosav-leTiT, da erTmaneTs SeebrZolnen anZianZorSi, sadac amJamadaris saflavi didi moZRvrisa grigolisa da aqedan ukuiqcnenCveni mefeebio.

vaxtangma somxeTis spas Seaxsena TavianTi eklesiis isto-ria da yvelas mouTxro Sinaarsi nebroTis im wignisa, romelicdafarulad hqondaT qarTvel mefeebs. yvelas ubrZana araferievnoT eklesiebisa da RvTismsaxurebisaTvis. vaxtangma amcnoyvela damalul moweses (samRvdeloebs), gamosuliyvnen sama-lavidan. tyveebi gaaTavisufla. gamovidnen mRvdlebi, di-akvnebi da mowese monazvnebi samalavebidan. maTTan iyo orikaci:petre mRvdeli, grigol RvTismetyvelis erT-erTimowafe, romelic mis saflavze mRvdelobda da samoel mon-azoni. isini warudgnen vaxtangs tyveTa da eklesiebis gan-TavisuflebisaTvis madlobis Sesawirad. vaxtangma petre mRvde-li da samoel monazoni TavisTan daitova. uTxra maspetrem:`eklesiani xorcTani ufro metia RvTis winaSe, vi-dre qvis eklesiebi. qvis eklesiebi rodesme dairRvevian daamave qvebiT kvlav aRaSeneben, xolo eklesiani xorcTaniroca dairRvevian, veravin SeZlebs maT gankurnebas, vercmkurnali da verc mefe, da Sen ramdeni marTali kaci dagi-cia! me msurs Seni aRdgineba, raTa ar iyo im kacTa msgavsi,romelnic marjveniT ageben, xolo marcxeniT arRveven daarc iseTi, romelnic piriT akurTxeben da guliT swyevlianda agineben. aramed iyo rogorc keTilxsenebuli mefeebi,romlebmac daipyres sofeli da arc sasufevels ganSorebian.

Page 11: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 1

me mnebavs, raTa Sens mier aRgznebuli es cecxli Senve daS-rito da iyo megobari keisrisa, rogorc dRemde iyavisparselebisa. berZnebi arian naTesavni RmerTisani~.

miugo mefem:`mnebavs, rom am Rames Tqveni locvis ZaliTmeCvenos Cemi da keisris Sekreba da rom Cvens Soris siyvaru-lis damyarebaze unda iyos msjeloba, raTa vcna me, romqristes surs CemTan Seni amgvari laparaki~.

petrem iTxova dro locvisTvis da wavida.mefem iloca da dawva. Tvalis mirulvisas warmoudga mas

wmida nino da uTxra:`adeq, mefev, da mokrZalebiT winmiegebe SenTan momaval or mefes - zecisas da qveynisas~.mivida vaxtangi da ixila ori taxti:erTze ijda Wabukigvirgvinosani saWurvliT, meoreze moxucebuli mjdomare speta-ki zewriT, mas Tavze edga ara oqros, aramed naTlis gvirgvi-ni da mis fexTiT ijda nino. da vaxtangis marjvena xelieWira petre mRvdels, xolo marcxena samoels. uTxrasamoelma:Tayvani eci pirvelad zecis did mTavars grigols.mivida da Tayvani sca da uTxra grigolma:`es ra borotebaCaidine, kaco, rameTu moaoxre Cemi banaki da mxecebs SeaWameCemi sacxovari. ukeTu ara eg orni, romelnic gverdiT gidga-nan da es saTno dedakaci, romelic marad iRvwvis mariamTanerTad TqvenTvis - Surs vigebdi Senianebisgan, romelnic cecxlssasoeben da ara yovelTa ganmanaTlebel brwyinvalebas~. dagauwoda xeli da eambora xelze vaxtangi. man mokida xelinaTlis gvirgvins da iseTive gvirgvini misca vaxtangs dauTxra:`daadgi eg petres~. da aiRo petrem Tavis gvirgvinzeudaresi gvirgvini da daadga samoel monazons.

uTxra ninom vaxtangs:`axla midi mefesTan da miiRe SenisaboZvari~. mivida mefesTan, eambornen erTmaneTs da adgilimisca taxtze Tavis gverdiT. misca beWedi Tavisi xelidan,romelsac hqonda friad naTeli Tvali da Tqva keisarma:`Tugnebavs gvirgvini, aRuTqvi mas, vinc Cvens win dgas, rom See-brZolebi mis mtrebs, da miiRe misgan gvirgvini~. moixedavaxtangma da ixila jvari, romelsac frTebze hqonda gvir-

Page 12: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 2

gvini, jvris xilvam SeaZrwuna da dadumda. aRdga wmida nino,gaixeda petresa da samoelisken da erTxmad Tqves:`Cven varTTavsmdebi, rom yvelaze ufro metad Seasrulebs~, da mihyoxeli keisarma, da aiRo gvirgvini jvarisagan da daadga vax-tangs.

ukan gamosvlisas Seexmiana episkoposi samgzis:`vaxtang,vaxtang, vaxtang! umetesad morwmune iqnebi Sen sparsTa Soris~.meored:`aSendebian Sengan eklesiebi da ganewesebian episko-posebi da episkoposTa mTavari~. da mesamed:`wamebis gvir-gvinsac miiReb~. gamovida vaxtangi da uxmo ZilSive petresada samoels, da mouTxrobda ZilSive Cvenebas, xolo isiniuxsnidnen:`taxtze, romelic ixile, naTlis gvirgvinosani,aris didi moZRvari grigoli da rac momeca misi gvirgvinis-gan, is iyo, rom mimeca episkoposTa mTavroba, xolo racmiveci Cveni gvirgvinisgan Cems moyvass, is aris, rom Cemganmiecema episkoposoba. xolo oqros gvirgvinosani iyo keisari.beWedi, romelic mogca, is aris, rom Tavis asuls mogcemscolad da yoveli sazRvari qarTlisa, misgan mitacebuli,mogces. xolo gvirgvini, romelic jvarisgan mogeca, is aris,rom did Rvawls gadaixdi jvris SewevniT. xolo Cveni moZR-vari samgzis rom Segexmiana, sami simdidre moiTxova SenTvisRmerTisgan:raTa Sens mier qarTlis WeSmariteba daemtki-cos kaTalikosebisgan da episkoposebisgan, sZlev Sens mtrebsSens aRsrulebamde, xolo aRsrulebisas wamebis gvirgvinsmiiReb brZolisas da mtrebs xelSi ar Cauvardebi. yoveliveaRsruldeba Sens siberemde da dauZlurebamde~.

gaRviZebisas vaxtangma madloba Seswira RmerTs da moux-mo petresa da samoels. maTac RamiT igive Cveneba naxes.petres uTxra:`aravin aris Cven Soris WeSmariti morwmune,romelic danerga Cvenma mamam mirianma anda Trdatma, dediTnaTesavma Cemma. amaT yovelTa sarwmunoeba vici, romelicsavse aris sacduriT~.7 petre mociqulad gagzavna keisarTan.vaxtangma meore dResSeityo, rom sparseTidan dabrunebuliberZenTa spa konstantinopolSi Sevida. man mouxmo meTaurebs

Page 13: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 3

da uTxra:`berZnebs mravalricxovani spa hyavT, brZolisasmarjveni arian, aseve zRvazedac. meSinia, ar movidnen zRviT,gza ar mogviWran da ar amogvxocon rogorc bakSi Semwyv-deuli. avyaroT laSqari da zRvis samxreTiT davibanakoT,raTa gvqondes gza Wirisa da lxinisa~. moxsnes qalaqis alyada daibanakes iqidan xuTi dRis savalze, speris siaxloves.madloba Seswires vaxtangs sikvdils miwevnilma qalaqebma.petre mivida keisarTan da mouTxro yovelive. keisarma fri-ad gaixara da yovelive, rac ixila vaxtangma CvenebaSi, misca.petres piriT SeuTvala vaxtangs, rom misi mefobis Tanaswo-rad CaTvlida. xolo orTaves laSqari sparselebs daama-rcxebda, roca vaxtangi da igi (keisari) gaerTiandebodnen.keisarma zRviT gamoagzavna 500 xomaldi, 500-500 jariskaciT.isini unda misuliyvnen vaxtangTan da ubrZolvelad undadamdgariyvnen. TviTon keisari gamoemarTa pontos gziT 800.000kaciT. roca movida zRviT spa, sparselebs undodaT maTwinaaRmdeg brZola, xolo vaxtang mefe aCerebda sparselebsda ar miuSva sabrZolvelad.

keisris mociqulebma vaxtangs saidumlod moarTves jvari,gvirgvini da Sesamoseli. aRuTqva keisarma vaxtangs, romukanve miscemda Tuxariss da qarTlis sazRvrebs. vaxtangmakeisars amcno:`rac ar Svenis Sens RvTismoyvarebas, sxvas nuaiZuleb, rameTu Ralati patiosani kacis xeloba ar aris. Tuaxla Sen mogcem dasamarcxeblad sparselebs, Cemi saxeli xomgacruvdeba? Semdgom ki, roca Cveni saqme gadawydeba, ufroumjobesad mogemxrobi sparselTa winaaRmdeg~. vaxtangma kei-sars urCia, Tavi Seekavebina SebrZolebisgan. berZnebis laSqarimoiwevda, xolo vaxtangi aCerebda Tavisianebs da uSlidaberZnebTan SebrZolebas. miiWra masTan sparsTa erisTavi, de-dis Zma misi da uTxra vaxtangs risxviT:`mamaSenis dedaberZeni iyo, gZlia Sen misma bunebam da siyvaruli gaqvs imjvarcmuli momkvdari kacisa. gnebavs, rom berZenTa xelSiCagvyaro~. vaxtangma mas uTxra:`aha, Sen da aha, berZnebi,ixilav Sen im momkvdari kacis Zalas~.

Page 14: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 4

gavidnen sparselebi, somxebi da darubandis mefe berZnebTansabrZolvelad. mefe vaxtangi da qarTvelebi ar ibrZodnen,idgnen da uyurebdnen. damarcxdnen aRmosavlelebi, moklesomSi vaxtangis dedis Zma, sparsTa erisTavi. amis Semdeg, keis-ris nebis gareSe, berZenTa spasalari SeebrZola qarTvelebs.vaxtangma is pirispir SebrZolebisas mokla. omSi daiRupa43.000 qarTveli. gaimarjves.

vaxtangma amis Semdeg gaaTavisufla datyvevebuli 780.000qali da kaci. gaugzavna isini keisars da amiT nugeSini-scaberZeni spasalaris mokvlisaTvis, romelic keisris naTesaviiyo. keisarma friad gaixara da Sexvda vaxtangs. hyves urT-ierTaRTqma da fici, niSnobis saqme moagvares. ukumisca kei-sarma vaxtangs qarTlis sazRvari cixe Tuxarisi da mTlianiklarjeTi,8 zRvidan arsianamde.

gamoikiTxa keisarma saberZneTis sazRvari afxazeTSi daTqva ase:`egriswylidan vidre mcire xazareTis mdinaremde9 -es aris sazRvari saberZneTisa aleqsandre makedonelis droidan,romelic Sen Cvengan waiRe Seni mklavis ZaliT. axla ukanvemogveci es Cveni qveyana da, roca waiyvan Cems asuls colad,maSin misgan mogcem amave qveyanas~. da misca mziTvad TavisqaliSvils qveyana, moqceuli egriswyalsa da klisuras Soris,da sxva afxazeTi ukanve misca vaxtangma berZnebs.10

da wamovida vaxtangi klarjeTis gziT, gaiara Tuxarisi,moewona da es saxeli daarqva, Sua klarjeTSi, artanujSidaadgina erisTavi da ubrZana cixis aSeneba. agreTve, ubrZana,gamoenaxa iq samonastro adgili da aeSenebina eklesia. ar-tavaz erisTavma aaSena iq artanujis cixe. da iqve aaSenesmonasteri (artanujis xevSi), msgavsi maT mier saberZneTSinanaxi monastrebisa. garda amisa, aaSena opizis monasteri dasami eklesia:daba merisa, Sindobisa da axizisa, agreTve ga-naaxla axizis cixe.

mcxeTaSi misul vaxtangs eri didi sixaruliT Sexvda.roca sparsTa mefem cno, rom vaxtangi berZnebs miemxro, ukanvegabrunda sparseTSi da iq mokvda. mefed misi Ze dajda da mismomwifebamde gavida sami weli.

Page 15: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 5

vaxtangis colma Sva tyupebi, Ze da asuli. da mokvdamSobiarobis dros balenduxt dedofali, sparsTa mefis asu-li. vaxtangma uwoda Tavis Zes daCi. maSin vaxtangma vermoicala saberZneTidan keisris asulis colad moyvanisaTvisda verc kaTalikosis moyvanisaTvis, radganac moeloda sparsTaSemoWras, amagrebda cixeebsa da qalaqebs. hkazmavda da amza-debda sabrZolvelad mxedrebs. maSin Seagdo sapyrobileSibinqaran macduri, cecxlis msaxurTa episkoposi, mospo dagayara cecxlismsaxurni sazRvargareT.

sami wlis Semdeg sparsTa mefe gamoemarTa vaxtang mefesTansabrZolvelad. vaxtangma amcno berZenTa mefes:~aha, is dRe,romelic aRgiTqvi, rom sparselebs Semovamwyvdevdi Sens xe-lSi. moviyvane isini qarTlis Sua sazRvarze, maTTan aris300.000 jariskaci. sparsTa mefe fiqrobda Tavisi spis gamrav-lebas somxeTisa da kavkasiis mefeebisagan, magram ver gabedesmasTan SeerTeba, rameTu zogierT maTgans jvarcmulis sasoe-ba aqvs, zogierTi ki eSmakma Seacdina (darubandeli mefeebiSeuerTdnen) . me aRvasrule Cemi aRTqma, romelicaRmiTqvams:rameTu, sadac ki vipove cecxlis saxli, davavsefsliT, maTi mogvebi da mzirebi satanjvels miveci. macduribinqaran Sevagde sapyrobileSi da sikvdilis SiSiT gaiparada gaiqca. swored man moiyvana sparselebi qarTlSi da davs-vi episkoposad miqaeli, sarwmuno kaci. xolo binqarani, rocamouaxlovda qarTlis sazRvars, mokvda. axla saswrafod gamoe-marTos Cvenken Seni spa, raTa aq dasces jvris yvela mteri,da Sen gaTavisufldebi yvela mtrisagan, xolo Tu Cven gv-Zleven sparselebi, Semovlen Sens sazRvrebSi~.

keisari xazareTSi iyo wasuli, amitom ver SeZlo qarTl-Si mosvla. vaxtangma gaaZliera qalaqebis cixeebi da ur-Ceulesi mebrZolebi, 100.000 mxedari da 100.000 qveiTi TavisTandaitova. daibanaka diRmidan `qarTlis karamde~ (armazamde),da sparselebma daibanakes ̀ cxenis terfis~ (didubesTan) qve-moT. sparselebi da qarTvelebi erTmaneTs ebrZodnen armazsada mcxeTaSi Tbilisis fonamde.

Page 16: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 6

xolo vaxtang mefes exura oqros Cabalaxi, romlis winamxares gamosaxuli iyo mgeli da ukan lomi. romel mxaresacqarTvelebi marcxdebodnen, iqiT miemarTeboda da spobdasparselebis spas, rogorc lomi kanjars. sparselebi veruZlebdnen mis brZolas, daimaxsovres is, romelsac mgeli dalomi hqonda gamoxatuli da roca vaxtangs ixilavdnen,ambobdnen:`dur az gorgasal~, anu ̀ moerideT mglis Tavso~.amis Semdeg saxelad ewoda mefes gorgasali. oTx Tves gagr-Zelda brZola. movida keisrisgan dasaxmareblad 80.000 mxe-dari. keisris brZanebiT, Tu vaxtangs dasWirdeboda, undadaxmareboda berZeni mxedarTmTavari leoni Tavisi jariT.

berZenTa laSqari javaxeTSi iyo Semosuli, roca SeityosparsTa mefem maTi Semosvla. daiwyo molaparakebavaxtangTan:`risTvis vwyvetT erTmaneTs? Zmebi varT, davdgeTCveni mamebis siyvarulze da TiToeuli Cvengani Tavis saTnosuls emsaxuros~. daTanxmda vaxtangi sparsTa SemonaTvalsda mociqulis piriT uTxra:`Cems RmerTad iyos qriste, xoloSen giwodeb mamas da ufals~.

sparsTa mefem Seiwynara vaxtangis sityva da gaugzavnaZRvnad anTrakis gvirgvini. Sexvda erTmaneTs ori mefe. dadesaRTqma, rom Tav-Tavis rjulzeve darCebodnen. uZRvna vax-tangma sparsTa mefes mravali saCuqari. da Txova, rom mSvi-doba yofiliyo massa da keisars Soris:`mnebavs, raTa iyosmSvidoba Sen Soris da keisrisa~. sparselebma mSvidobis nacv-lad moiTxoves im miwebis dabruneba, romelnic berZnebssparselebisgan hqondaT mitacebuli. daTanxmda am winadade-bas berZenTa mxare.

berZnebi da sparselebi dazavdnen, ganaCines sazRvrebi, miscesberZnebs jaziri da filistimi ierusalimTan erTad da sparsTamefem Tqva:`qalaqi rjulisa Tqvenisa aris ierusalimi~.

sparsTa mefem jazirisa da filistimis gacemis sanacvlod,vaxtangs sTxova, mieTxovebina colad Tavisi da da, agreTve,gahyoloda saomrad abaSTa, elabelTa da hindoTa winaaRm-deg. misca vaxtangma sparsTa mefes colad Tavisi da miranduxti,

Page 17: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 7

romelic osebisgan iyo datyvevebuli da gamoixsna vaxtangma.moiyvana Tavisi Ze daCi, romelic iyo xuTi wlisa. daadgagvirgvini da datova mefed da datova masTan Tavisi SvidiwarCinebuli:pirvelad juanSer spaspeti, Sida qarTlis dayovelTa erisTavTa mpyrobeli da demetre erisTavi kaxeTisada kuxeTisa, grigol hereTis erisTavi, nersarani, xunaniserisTavi, adarnase samSvildis erisTavi, samnaRiri, Siga egri-sisa da svaneTis erisTavi, bakuri, margvisa da Takveris erisTavi.waiyvana Tan artavazi, klarjeTis erisTavi, nasar, wundiserisTavi da bivritiani, oZrxis erisTavi da didi ejibi sau-rmagi. maTTan aTi aTasi rCeuli mxedari. vaxtangs Seevedrnendeda da misi da xuaranZe, raTa Tan waeyvanaT ierusalimSisalocavad. waiyvana isini. Sevidnen ierusalimSi, iloces wmidaaRdgomis taZarSi, moiloces yoveli wmida adgili, Sewiresdidi Sesawiravi da wavidnen qalaq antioqiaSi, sadac maTeloda xosro. aq sparsTa mefes keisrisgan miarTves miuwv-domeli ZRveni, aseve vaxtangs ganZi. Seikriba iq vaxtangisbrZanebis qveS 50.000 mxedari qarTveli, berZeni da somexi.aqedan wavidnen sparseTSi. baRdadSi gadaixades sparsTa me-fisa da vaxtangis dis qorwili. qorwilis Semdeg deda da dawavidnen qalaq urahSi, sadac unda dalodebodnen vaxtangs.

pirvelad vaxtangma da sparselTa laSqarma wartyvevnesjorjaneTi da iq daemkvidrnen sparselebi. sami weli ibrZolesindoeTSi. indoeTis qveynebis umravlesoba wartyvevnes. wam-oiRes xarki. aqedan Sevidnen sindeTSi, romlis mefe iyo mxneda goliaTi. mokles aq saurmagi, vaxtangma Seutia sindelebsda maT Seaswres qalaqis kedlebSi. maSin sindTa mefe gad-modga qalaqis karze da xmamaRla uTxra vaxtangs:`vaxtangmefeo, msgavsi xar Sen im ugunuri yvavisa, romelmac ipovaarwivisagan dawylulebuli da daglejili qori, romelsacafrena ar SeeZlo da sikvdils iyo miaxlovebuli. yvavma arqmna ise, rogorc aris yvavebis wesi, rameTu yvavi rocaixilavs qors, iwyebs xmamaRla yivils, Seasmens sxvebs dayvavebis simravle daesxmeba qors, raTa gaagdon TavianT samy-

Page 18: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 8

ofelidan da uSiSrad gaataron TavianTi dReebi, rameTupirutyvebmac ician TavianTi Tavis sargebeli.

ar qmna yvavma ase, aramed Seiwyala is qori. datovagamosakvebad Tavis budeSi, marad aWmevda mkalsa da gvels,rameTu sxvisi Sepyroba ar SeeZlo da miT acocxlebda qors.roca qors frTebi gaezarda, Tqva Tavis gonebaSi:`ai, mrava-li dRis manZilze varsebobdi mkalisa da gvelis WamiT da armomeca me Cemi dedisa da mamis Zala, rameTu mkaliT vergavZlierdebi, rom SevZlo frinvelTa miweva da maTi WamiTarseboba. sjobs, Sevipyro is yvavi, Cemi gamzrdeli, SevWamoda ori dRe davisveno:momecema Zala da daviwyeb wesisame-br nadirobas, msgavsad Cemi winaprebisa~. aRasrula es. Seipy-ro yvavi da SeWama. amis Semdeg daiwyo nadiroba did daswraf frinvelebze. ar Seaqes yvavi Tavisi mowyalebisTvis,aramed ugunurad da Tavismkvlelad CaTvales. arc qorsdaayvedres uwyaloeba da keTilis uxsenebloba, rameTu esaris gvari da wesi qorisa. ganileoda da mokvdeboda mkalisWamiT. qmna wesisamebr da aicila sikvdili. xolo yvavi wesi-samebr ar moiqca da mokvda.

sparselebi, romlebic (dRemde da dReis Semdeg ukunisam-de) jvarismsaxurTa mtrebi arian, amJamad, uRonobis gamo,liqniT siyvaruls gaCveneben da rogorc ki dro miecemaT,keTils aRar gaixseneben da uwyaloni iqmnebian. es bevrjerviciT wignebidan. roca ixile sparselebi, Cems mier daknineb-uli, ar gaixare, RmerTs madloba ar Sewire, ar aRagznemtrebi sparselebis winaaRmdeg da ar Seewie sparseTis mtrebs,es ar gaakeTe, aramed dagitovebia Seni mamaTa sayofeli,saqristianos did spas winamZRvrob, ori wlis gza gamogivliada sparselebs aZliereb, raTa gaZlierdnen, moaRwion dawargwymidon Sen da Seni qveyana, romelsac daipyrobs jvarism-saxurebis warsawymedelad. mefe xar TviTmpyrobeli da axo-vani, Seni nebiT migicemia Tavi Seni mtrebis monad da rogorar giwodo ugunuri?~

vaxtangma uTxra:`Sen gegona sibrZniT Tqvi, magram Senisityvebi arian cru. Txunela, romelsac ar asxia Tvalebi da

Page 19: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

1 9

mzis brwyinvaleba da velTa mSveniereba ar icis, Tu ra aris,Tavdajerebuli cxovrobs miwis qveS da hgonia, rom yovelicocxali arsebis cxovrebac asevea mowyobili. Txunelas ms-gavsad Senc brma xar gonebis TvaliT da yru gonebis yuriT,ar xedav da ar gesmis sulieri cxovreba da arc surviligaqvs mixvide saukuno cxovrebamde da dausrulebel naTlam-de, mis gonebiT miuwvdomel didebamde. da arc icnob Senyovelives Semoqmed RmerTs, romlis mier Seiqmna yovelive.

am qveyanaSi movedi ara am soflis didebisTvis da arasparsTa mefis msaxurebisTvis, aramed dausabamo RmerTis msax-urebisTvis. rameTu Cemi aq mosvliT pirvel rigSi gamovixseniierusalimi - wmida qalaqi, sadac dadgmula fexi Cveni uflisaieso qristesi, iq aRasrula yovelive Cveni sulebis xsnisTvis,da amis Semdeg yoveli saqristiano davixseni mooxrebisgan,rameTu sparsTa mefes miniWebuli hqonda Jami mTeli saqris-tianos motyvevnisaTvis. me Cemi ZaliT da qristes SewevniTdavixseni qristianebi didi Wirisgan am Jams da amis SemdegRmerTma icis.

Sen aqeb qors, romelmac Tavisi gamzrdeli yvavi SeWama,aqeb mis naqmnars, xolo Cveni buneba aseTia, rom Cveni keTilismy-ofelisaTvis davdvaT Cveni suli, raTa movigoT madli Rv-Tisagan da vpovoT cxovreba saukuno da Tu movkvdebiT,ukvdavnive viqnebiT da sikvdilis mier saukuno cxovrebaSigardavicvlebiT~.

maSin Tqva sindTa mefem:`gamodi CemTan sabrZolvelad,raTa Cems mier gardaicvalo dRes sikvdilis Semdeg saukunocxovrebaSi~.

Tqva vaxtangma. ̀ axlandeli sikvdili ar miCns sixarulad,rameTu codvili var da RmerTis mcneba srulad ar aRmis-rulebia. Cemi codvebi srulad ar aRmixocia sinanuliT, ma-gram qristes ZaliT ar meSinia sikvdilis, rameTu is aris Cemimfarveli da daculi var srulebiT, mravalmowyale RmerTi,Cemi xeliT mogklavs Sen, mis mgmobels da Seni suli wavagaresknelis bnelSi da uSret cecxlSi~. SeebrZolnen erTma-

Page 20: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 0

neTs. daamarcxa vaxtangma da ar mokla, aramed aiRo misganxarki da mZevlebi.

amis Semdeg sparsTa mefem da vaxtangma daamarcxes abaSni.sparsTa mefem abaSTa naxevari ahyara da sxva qveynebSi adg-il-adgil daasaxla. eseni arian qurTebi, romlebic warmo-tyuena vaxtang mefem abaSTagan.

merve wels ukan dabrunda vaxtangi da mivida qalaq urahSi,sadac mSvidobiT daxvdnen deda da dai misi. gagzavna berZen-Ta mefesTan mociquli colis wamosayvanad da agreTve petrekaTalikosisa da samoel episkoposisaTvis. Semovida vaxtangiqarTlSi da miegebnen mas misi Ze daCi, yvela spasalari damaTTan erTad episkoposebi. roca gaigo episkoposma,11 rom vax-tangma gagzavna mociqulni kaTalikosisa da episkoposebismosayvanad, daumZimda es da iwyo amboxi da mizezoba. miugza-vna mefes kaci da uTxra:`Sen dagitovebia qriste da cecx-ls esav~, vaxtangma SeuTvala:`qristes ZaliT Sevedi daqristes ZaliTve gamovedi simarTliT, ubralo var, icis Rm-erTma, magram gavagzavne mociquli kaTalikosisa da episkopo-sis mosayvanad~. roca es moismina episkoposma da daidastura,ifiqra, SfoTiT daebrkolebina es saqme da maTi mosvla.dawyevla mefe da yoveli spa misi. mefem Tqva:`marTalia,Cven udanaSauloni varT, magram simdable jer ars Cvengan~.da mivida mefe, CamoqveiTda, raTa mTxveoda episkoposis fex-ebs. gaZra fexi, qoSis qusli pirSi Caartya da mefes kbiliCaumtvria. xolo mefem Tqva:`es aris ampartavnobis silaReda eSmakis sacduri. Tu Cveni codvebis simravlem aRgZra, nebaara gaqvs borotebis gakeTebisa, aramed unda Seundo, rogorcityvis saxareba:`ara daSrito patruqi mgzebare, arca gan-texo lerwami daCeCqGli~. Sen ggonia, rom Seni siveragiTCven qristes siyvaruls uarvyofT. Seni saqme maSin gamoCndacxadad, roca mogesma Senze umTavresis saqarTveloSi moyva-na da aRegzne boroti SuriT, rogorc iuda petres mimarT,rameTu Sen xar rogorc iuda, xolo eklesia aris rogorcpetre. vercxlis moyvare xar Sen, rameTu Senc qristes meg-

Page 21: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 1

vadruce12 xar. axla gaggzavni konstantinopolis patriarqTanda rogorc wesia, gangikiTxavs~. gagzavna despanebTan erTad dagagzavna Tavisi kbilic da SeuTvala, rom kaTalikosi daTormeti episkoposi saswrafod gamoegzavna. maT Soris petrekaTalikosad da samoeli episkoposad, da sxvebi, romelnicsurda.

roca moiyvanes miqael episkoposi konstantinopolSi, uTxramas patriarqma:`radganac Sens mier daiTxia sisxli, aRaraxar Rirsi episkoposobisa, xolo mefis kadrebisaTvis gekuTv-nis sikvdili. naTqvamia:`daemorCileT Tqvens mefeebs, rameTuxmali ubralod ar abiaT, is RmerTis mier mTavrobs, rogorclomi cxvrebs Soris~. da eqsoriaSi gagzavnes miqael episko-posi mRviZarTa monasterSi.

gagzavna petre mRvdeli da samoel monazoni antioqiaSi.da misweres antioqiis patriarqs mefem da konstantinopolispatriarqma ase:`Tavdapirvelad, romaeli qalis ninos mierqarTlis moqcevis dasabamisas, aqedan iq mivlenil iqna episkoposi.magram Semdeg, radganac sparselebsa da berZnebs Soris Sfo-Ti iyo, ver moawyes es saqme wesisamebr. amasTanave, Cven viciT,rom qarTli, aRmosavleTi da CrdiloeTi mag wmida say-drisani arian, rogorc ganaweses mociqulebma saxarebaSi,romelic uwinares unda davicvaT~. da antioqiels misweresyoveli saqme didi vaxtang mefisa, rom ̀ is episkoposi, romelicmaT mier iyo dadginebuli, ukuvagdeT, da CaTvaleT qarTliaxalnergad.13 axla es ori, maT mier moTxovilni, akurTxe daagreTve sxva Tormeti, visac isurveb, isini akurTxe. Semdeg kiCvenTan gamogzavne, raTa Cven ganZiTa da saxmari nivTebiTgavamgzavroT~. da antioqielma patriarqma akurTxa Tormetiepiskoposi da petre kaTalikosad.

mividnen konstantinopolSi, misca keisarma didZali ganZida Tavisi asuli elene, vaxtangis sacole. sazRvarze maTSeegeba mefe.

mcxeTaSi vaxtang mefem aaSena mociqulTa eklesia svet-icxoveli. am taZarSi samxreTiT im adgilas, sadac iyo sionis

Page 22: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 2

didi eklesia, dasva petre kaTalikosad. xolo samueli mcx-eTaSive dasva episkoposad `saepiskoposoSi~.14 da dasva sxvaepiskoposebidan erTi episkoposi klarjeTs, axizis eklesiaSi,erTi eruSeTs artanSi; erTi javaxeTs - wundaSi, erTi mang-lisSi, erTi bolnisSi; erTi rusTavSi; erTi ninowmidaSi -ujarmis karTan, romelic gorgasalma aaSena. erTi missaveaSenebul WeremSi da iq daaarsa qalaqi misganve aSenebul oreklesias Soris; erTi CeleTSi (`Sua sofelSi~), erTi xorn-abujSi da erTi agarakSi, romelic xunanis pirdapiraa.

amis Semdeg aaSena erTi eklesia niqozSi cecxlis sagze-belTan da dasva iq episkoposi, sadac daflulia wmida ra-Jdenis gvami, romelic sparsTa mier iwama.

es raJdeni iyo mamamZuZu vaxtangis colisa (romelicpirvelad moiyvana, sparsTa mefis asuli), gaqristianda is daSeiqna didad morwmune, xolo brZolisas Zlieri. Seipyressparselebma da aiZulebdnen, rom uareyo qriste, xolo amwmindanma aRiara waruvali dideba da iwama qristesTvis.

hyavda vaxtangs berZeni colisgan sami Ze da ori asuli.man Tavisi pirveli colis Zes, Tavis pirmSo daCis miscaqalaqebi Weremi, nekresi da kambeCovani, romelic aris xor-nabuji, da mTeli qveyana mtkvris aRmosavleTiT. TviT vax-tangi dajda ujarmaSi da aaSena is uzomo naSenebiT. daTavisi dai xuaranZe misca somxeTis pitiaxSs bakurs da ram-denime xnis Semdeg mokvda sparsTa mefe xosro da mis wildajda Ze misi xosro. am dros gaZlierebuli iyvnen sparselebi(vaxtangis meoxebiT yvela mteri damorCilebuli hyavdaT,da gamoemarTa sparsTa mefe berZnebis winaaRmdeg sabrZolve-lad. mociquli gamougzavna gorgasals da SeuTvala gaewiawinamZRoloba berZenTa winaaRmdeg omSi da mieca asulicolad.

maSin vaxtangi miweuli iyo 60 wels da Tqva:`uTxariTmefe xosros:pirvelad ganemzados CvenTan sabrZolveladda Semdeg Sevides saberZneTSi~.

gagzavna qadagi, raTa ers daetovebina is soflebi daqalaqebi, romlebic Zlierni ar iyvnen da Sesuliyvnen kavka-

Page 23: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 3

siasa da kaxeTSi, rameTu kaxeTi tye iyo da mtris mierSeuvali. mefe daCi da misi diswuli gadavidnen kaxeTSi dadadgnen lopotis xevSi, kldiT mozRudul qveyanaSi (da iyvnenim qveynis adamianebi cecxlisa da wylis msaxurebi da is xevi,vidre nosramde, xalxiT iyo savse). Sevidnen gorgaslis colida Svilni - ujarmis xevSi. wina cixeSi TviTon dadga, masTaniyvnen juanSeri da adarnase. xolo mcxeTaSi demetre, nerseda bivritiani. gaugzavna mociquli keisars.

movida xosro mefe da Semusra qalaqi kambeCovani, Wermiscixe da veliscixe. mividnen kaxeTSi da daibanakes iorze.Seibnen, ibrZodnen sami dRe. orive mxridan uricxvi spa daeca.maSin vaxtangma uxmo petre kaTalikoss da uTxra:~icode,rom gvebrZvian ara xarkis micemisaTvis, aramed qristes dat-evebisTvis. me ganzraxuli maqvs ase:saukuno cxovrebisaTvisumjobesi aris qristes saxelze sikvdili, raTa aRTqmulisasufeveli gvqondes maTTan, romelTac uTxra:`romelicwariwymeds Tavis Tavs CemTvis, is ipovis mas~.

uTxra mas petre kaTalikosma:`Tu ar ibrZoleb samkvdrosasicocxlod, maSin ara marto saqarTvelo gairyvneba mtrismier, aramed ierusalimic, romelic aris mSobeli naTlisSvilebisa~.

uTxra mas mefem:`dadeqi wmida raJdenis eklesiaSi, romelicaris ujarmis rabatSi. veWvob, rom ujarmis garSemo yvelaqalaqi iZlios, rameTu mtkice da Zlieri zRudeebi aq avag-eT~. hyo ase kaTalikosma da yvela wminda episkoposi iqSeikriba.

vaxtangis laSqarSi iyo 240.000 mebrZoli, xolo sparseleb-isaSi - 740.000. gahyo vaxtangma laSqari samad. da kldismxridan miagzavna qveiTi. erT mxares miavlina pitiaxSebi daspaspeti, da sadac sparsTa mefe iyo, iq TviT .vaxtangi mivida100.000 meomriT.

ciskarze vaxtangi daesxa sparselebs da uTxra Tavisianebs- ̀ yoveli kaci, romelic sikvdils gadaurCeba da mtris Tavsan xels ar gamoitans brZolidan, Cvens mier mokvdeba~.

Page 24: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 4

ciskris miwurvisas vaxtangi daesxa da mivida mefis pal-atamde. Sevida mefis karavSi. mefem Seaswro cxenze. Ze misibartam mokla da mohkveTa Tavi. maSin iq erTma sparselma scaisari vaxtangs mkerdSi. brZola gagrZelda SuadRemde. sZliavaxtangma sparselebs da mokla 120.000 maTgani. vaxtangis spis-gan mokvda 28.000-mde. aiyara iqidan sparsTa mefe da CadgarusTavSi. daumZimda wyluli vaxtangs, rameTu filtvamdeiyo isari miweuli. da wavida ujarmaSi, xolo qarTlis spasal-arebi adgilsave darCnen.

scnes sparselebma, rom daumZimda vaxtangs wyluli, moaoxrestfilisi da armazi (qarTli), xolo mcxeTa ver daipyres,magram zRudis gareT moaoxres.

xolo berZenTa mefe, vaxtangis simamri, mokvda da dajdamefed zenoni, misi Ze. is movida sperSi, qarTlSi rom Se-suliyo, da roca gaigo vaxtang mefis daWris Sesaxeb, dadgakarnu qalaqSi. iq movida xosro da Seibnen. ver sZlieserTmaneTs, radgan orTaves spa daexoca.

vaxtangma Seityo, rom kvdeboda, miuxmo kaTalikoss daTavis cols, Zeebsa da yvela warCinebuls da Tqva:`me mivdivarCemi RmerTis winaSe, da vmadlob mis saxels, rom ar damaklome mis siwmindeebs. axla mcnebas mogcemT Tqven, rom mtkiceddadgeT sarwmunoebaze, eZiebdeT qristesTvis sikvdils missaxelze, raTa waruvali dideba moigoT~.

da uTxra yvela warCinebuls:`Tqven, qarTlis mkvidrno,moixseneT Cemi sikeTe, rameTu pirvelad Cemi saxlidan miiReTsaukuno naTeli da Cven saxls nu SeuracxyofT da berZenTasiyvaruls nu dautevebT~. da uTxra Tavis Zes daCis:`Senxar Cemi pirmSo Svili, SenTvis momicia Cemi mefobis gvirgvi-ni. Seni Zmebis nawilad mimicia taSiskaridan da wundidan,vidre somxeTamde da saberZneTamde, xolo afxazeTis sazR-vari, egriswyalsa da klisuras Sua, Seni Zmebis dedis aris. 15

da mouxmo wundis erisTavs, klarjeTis erisTavs artavazsda oZrxis erisTavs bivritians da maT Caabara Tavisi colielene da misi Svilebi, romelTac erqvaT leoni da mirdati.da samive erisTavs Seavedra cremliT.

Page 25: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 5

mTeli xalxisa da warCinebulebisTvis es iyo sasjelisdRe. TavSi icemdnen da iyridnen nacars, yvelani natrobdnensikvdils. xmamaRali tirilisa da godebisgan qveyana iZroda.morwmune xalxi Senatroda mefes, rameTu qristesTvis moik-la. da mokvda vaxtang, dafles mcxeTas, sakaTalikoso ekle-siaSi, svetTan, romelSic aris RvTivaRmarTuli svetisgandapyrobiT. saflavze gamosaxulia misi xati, misi simaRlisTanaswori. xolo amJamad Semonaxuli misi abjari da samose-li ufro naTlad warmogvidgens mas.

da dajda mis taxtze misi Ze daCi. xolo coli da vax-tangis ori Ze waiyvana samma erisTavma, daiWires qarTlisdasavleTi, romelic misca maT vaxtangma. zafxulobiT qalaqwundaSi iyvnen da zamTrobiT oZrxeSi. maT ewodaT ara mefee-bi, aramed erisTavTa mTavrebi da iyvnen mefe daCis mor-Cilebis qveS.

mefe daCim daiwyo qarTlis Seneba, rameTu mooxrebuliiyo yvela xevi qarTlisa, garda kaxeTis, klarjeTisa daegrisis xevebisa. ganasrula Tbilisis zRudeebi, rogorc br-Zana vaxtangma da is Seqmna samefo saxlad.

mokvda petre kaTalikosi da dajda samoel. da mefem masmiaTvala mcxeTa, rameTu ase brZana vaxtangma. amanve mefedaCim kaxeTis mTiulebs SesTavaza qristes aRiareba, xolomaT ar inebes da gandgnen yovelni napatelni.16

vaxtangis berZeni colis Svilebidan mokvda leoni dadarCa mxolod mirdati. am mirdats daevaWra misi ZmadaCi:mefem gaucvala qveyana. mefem aiRo is qveyana, romelicmoqceuli iyo egriswyalsa da klisuras Soris. es iyo mir-datis deduleTi sazRvari saberZneTis samflobeloebTan. misnacvlad misca javaxeTi faravnidan mtkvramde. daiWira mir-datma qveyana faravnidan da taSiskaridan, vidre speris zR-vamde da iq erisTavobda da morCili iyo mefe daCis. manaaSena wyarosTavis eklesia. mokvda daCi. daCis Semdeg, gamef-da misi Ze bakuri. bakuris sikvdilis Semdeg, dajda misi Zefarsmani. mokvda kaTalikosi samoeli da dajda kaTalikosadTavfeCagi. misi sikvdilis Semdeg dajda kaTalikosad Cermag.

Page 26: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 6

vaxtangis Semdgom aqamde es mefeebi mSvidobiT iyvnen. amfarsmanis mefobisas movidnen sparselebi, moaoxres qarTlida rani. qarTvelTa mefem iTxova sparsTa mefisgan, ar moeoxre-bina eklesiebi da daeWira qarTli qristes rjulze.

im dros berZnebi mouclelebi iyvnen. TavianTi qveynisdasavleTSi mtrebs ebrZodnen. ar SeeZloT qarTvelTa Sew-evna da sparsTa winaaRmdeg gamosvla. maSin sparsTa mefemSeismina misi vedreba da daicva eklesiebi. farsmanma samagi-erod dauwera morCilebisa da msaxurebis aRTqma. da wavidasparsTa mefe.

amis Semdeg gaiyvnen vaxtang mefis naTesavebi. daCis Svilebisparselebs emorCilebodnen, farsmanis sikvdilis Semdeg, da-jda mefed misi Zmiswuli, romelsac farsmanive erqva.

is iyo morwmune da Seamko eklesiebi.iTxoves iustinianesgan17 qarTvelebma, raTa kaTalikosebad

TviT qarTvelebi damsxdariyvnen, rameTu kaTalikosebi sa-berZneTidan modiodnen. iustinianem dawera Tanxmobis wignida dabeWda Tavisi beWdiT, raTa kaTalikosebad qarTvelebidamsxdariyvnen da hqonodaT maT ufleba yvela eklesiaze dayvela mRvdelmTavarze.

mokvda kaTalikosi Cermag da farsman mefem dasva saba.amis Semdeg aRar moyavdaT kaTalikosi saberZneTidan, aramedqarTvelebi sxdebodnen, warCinebulTa naTesavebi.

Page 27: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 7

SeniSvnebi1. qarTlis cxovreba, I, gv. 139-207 gadmoRebulia Zveli qarTu-

lidan axal qarTulze Cvens mier (mitropoliti a. jafariZe).2. igulisxmeba hunebi, alanebi da sxvadasxva CrdiloeTis

tomebi, romlebic im dros awyobdnen laSqrobebs dasavleTevropaSic ki.

3. `qarTlis samefos~ dasavleTi sazRvari gadioda mdinareegriswyalze. ̀ egriswylis qvemoT~ anu am mdinaris iqiT marjve-na sanapiro qveyana `afxazeTi~ Sedioda bizantiis imperiaSi,anu ̀ berZnebis~ qveyana iyo. vaxtangis dros bizantielebma gad-molaxes qarTlis samefos sazRvari md. egriswyalze da daipyresqarTlis miwa-wyali egriswylidan vidre cixe-gojamde.

4. Tergi.5. `daimorCila... mefis brZanebis gareSe~ _ es adgili gvi-

andeli CanarTia, gv. 156.6. vaxtangma gaaTavisufla berZnebisgan qarTlis terito-

ria cixe-gojidan egriswylamde da agreTve afxazeTic, romel-ic berZnebs hqondaT dapyrobili. vaxtangi afxazeTSi SevidaCrdilokavkasiis gziT, osebis damarcxebis Semdeg.

7. qarTlis cxovreba, I, gv. 171; vaxtangi gulisxmobda, rom amdrois qristianoba proberZnuli mimarTulebisa ar yofila,aramed aRmosavluri orientaciisa. TviT sparselTa Sorisacki yofilan qristianebi. `daRaTu aw Sen migcne sparsni, araukue gancruvdesa saxeli Cemi? da umetes Cuensa aqus mravalTamaTganTa siyuaruli qristesi, aramed SiSisagan ver gamoacxa-deben~.

8. igululisxmeba qarTlis samefos is miwebi, romlebicqarTls CamoaWra saberZneTma jer kidev eaxtangamde, mefe varaz-bakuris dros _ klarjeTi.

9. mdinare yubani.10. osebis laSqrobis Semdeg vaxtangma `berZenTa qveyana~

anu afxazeTi aiRo da TeiTon daiWira. Semdeg ki vaxtangma dakeisarma erTmaneTs gaucvales teritoriebi, kerZod, klarjeTida misi mimdebare miwebi jer kidev varaz-baqaris dros miitacasaberZneTma, am teritoriis dabrunebas vaxtangi Zlier cdi-lobda. pontoSi sazavo molaparakebisas saqarTvelos daubrundaklarjeTi, xolo saberZneTs daubrunda afxazeTi. afxazeTiserTi nawili ki egriswylidan klisuramde mziTvis saxiT SeuerT-da vaxtangis samefos.

Page 28: წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება

2 8

11. igulisxmeba im episkoposebis mTavari, romelnic vaxtangsSeegebnen _ mTavarepiskoposi miqaeli.

12. fulis qisis Semnaxveli, molare.13. `da dRes icodeT axalnergad WeSmaritad qarTli~.14. qarTlis cxovreba, I, gv. 146; samTavros ukve arsebul

saepiskoposo taxtze. aRsaniSnavia, rom geografiulad qarT-lis samefo dayofili iyo oTx xevad:1 . xevi qarTlisa (mtkvrissaTavidan xunanamde); 2. xevi kaxeTisa; 3. xevi klarjeTisa da 4.xevi egrisisa (q. c. I, gv. 146); axali episkoposebi dausvamT 3xevSi:qarTlSi, kaxeTSi da klarjeTSi.

15. vaxtangis meore cols mziTvad moyva teritoria egrisw-ylisa da klisuris Sua, am qalis Svilebs darCaT kidvcsamemkvidrvod es miwebi, xolo pirveli colisgan darCenilebssamxreT saqarTvelo.

16. napatelni cxovrobdnen dRevandel azerbaijanSi q. Se-qis sanaxebSi. q. Seqi mdebareobs q. zaqaTalis aRmosavleTiT 64km. manZilze, xolo q. kaxidan daSorebulia 34 km-iT. imdroinde-li SexedulebiT, napatelni kaxeTis provinciaSi (`xevSi~) Se-diodnen da ara hereTisaSi.

17. imperatori iustiniane (527-565).