ანა ფრანკის დღიურები - ანა ფრანკი

130
gamomcemloba `nakaduli“ 1988w. mTargmneli neli amaSukeli ana frankis dRiuri 12 ivnisi, 1942 — 1 agvisto, 1944 germanulidan Targmna, winasityvaoba da SeniSvnebi daurTo neli amaSukelma winasityvaoba am wignze mSralad da Cveulebrivi miudgomlobiT laparaki SeuZlebelia, radgan metad uCveuloa misi damweris bedi. oTxkedelSua gamoketili 13 wlis gogona ori wlis manZilze gulwrfelad aqsovda dRiurSi sakuTar gancdebs, fiqrebs, imedebs, wuxils, SiSs, xan emociis gamomwvev, xanac Rimilis momgvrel STabeWdilebebs. Cveulebrivi bavSvuri uSualobiT dawyebuli dRiuri, erTsa da imave adamianebTan yoveldRiuri urTierTobiT da yofiTi wvrilmanebiT SezRudul, mZime, saxifaTo garemoSi, gogonas uaxloesi megobari da mesaidumle gaxda. ararsebul megobars anam kiwi daarqva da misgan eloda nugeSsa da Semweobas. Tu sikvdils ver gaeqceoda, anas undoda, misi dRiuri masTan erTad daRupuliyo, magram moxda ise, rom ana daiRupa, dRiuri ki gadarCa. gadarCa mxolod dRiuri, kacobriobis istoriaSi erT-erTi usaSinlesi drois mamxilebeli dokumenti. germanelma faSistebma totaluri saxelmwifos Seqmnisa da msoflioSi gabatonebis ideas msxverplad moutanes yvelaferi adamianuri. faSistebi gegmianad, meTodurad spobdnen ara marto xalxs, aramed kacobriobis zneobriv monapovarsac. es iyo dro, roca evropaSi milionobiT udanaSaulo adamianis sisxli iRvreboda da sakoncentracio banakebSi krematoriumebi bolavda. swored am TavaSvebuli rbevis, Zaladobisa da masobrivi mkvlelobis msxverpli gaxda patara ana. anas mama, oto franki, daibada germaniaSi, mainis frankfurtSi; universitetis damTavrebis Semdeg komerciul saqmianobas mihyo xeli. monawileobda pirvel msoflio omSi. 1933 wels, rogorc ki germaniaSi faSisturi reJimi damyarda, oto frankma ojaxi holandiaSi gadaiyvana da faSistebis risxvas ganerida. amsterdamSi, prinsengraxtze, saxli daiqirava da firma gaxsna. axlad dawyebuli cxovreba TiTqos mSvidad, normalurad mimdinareobda, magram germanelebma holandia daipyres da kvlav daiwyo ebraelTa sastiki devna. anas mamam germanelebis xelSi Cavardnas damalva arCia; 1942 wlis zafxulSi, holandieli TanamSromlebis daxmarebiT, firmis Senobis ukana nawili saTanadod moawyo da, roca mis ufros qaliSvils, margos, gestapodan uwyeba mouvida, col-Svili winaswar momzadebul `TavSesafarSi~ gadaxizna. amave TavSesafarSi gadmovida kidev erTi ojaxi, van daani coliTa da vaJiSviliT. bolos maT `ojaxs~ merve wevri, kbilis eqimi duseli Seemata. amgvarad rva adamiani iatakqveS aRmoCnda da TavSesafris mkacr reJims daemorCila. patara ana xalisianad, ndobiT, udardelad Sescqeroda cxovrebas; celqobda, keklucobda, alerssa da yuradRebas moiTxovda. uecrad bedma gare samyaros moswyvita, oTx kedelSi gamoketa, dRis sinaTle da haeri moanatra. amieridan is mxolod qurdulad, fardis WuWrutanidan uyurebda cxovrebis ulazaTo dinebas, xolo TavSesafarSi Zalauneburad erTad Seyrili adamianebis ubadrukobas, angariSianobas da kinklaobas xedavda. am sulis SemxuTav garemoSi TiTqos unda damWknariyo, daClungebuliyo jer kidev moumwifebeli goneba da grZnoba, magram moxda piriqiT; swored aq gaiSala, naadrevad momwifda da gamomJRavnda anas niWi. fb.com/groups/ellib

Upload: -

Post on 29-Dec-2015

887 views

Category:

Documents


16 download

DESCRIPTION

მოიძიე წიგნებიhttps://www.facebook.com/groups/ELLIB/pdf doc ebup mobi

TRANSCRIPT

gamomcemloba `nakaduli“ 1988w. mTargmneli neli amaSukeli

ana frankis dRiuri

12 ivnisi, 1942 — 1 agvisto, 1944

germanulidan Targmna, winasityvaoba da SeniSvnebi daurTo neli amaSukelma

winasityvaoba

am wignze mSralad da Cveulebrivi miudgomlobiT laparaki SeuZlebelia, radgan metad uCveuloa misi damweris bedi. oTxkedelSua gamoketili 13 wlis gogona ori wlis manZilze gulwrfelad aqsovda dRiurSi sakuTar gancdebs, fiqrebs, imedebs, wuxils, SiSs, xan emociis gamomwvev, xanac Rimilis momgvrel STabeWdilebebs. Cveulebrivi bavSvuri uSualobiT dawyebuli dRiuri, erTsa da imave adamianebTan yoveldRiuri urTierTobiT da yofiTi wvrilmanebiT SezRudul, mZime, saxifaTo garemoSi, gogonas uaxloesi megobari da mesaidumle gaxda. ararsebul megobars anam kiwi daarqva da misgan eloda nugeSsa da Semweobas. Tu sikvdils ver gaeqceoda, anas undoda, misi dRiuri masTan erTad daRupuliyo, magram moxda ise, rom ana daiRupa, dRiuri ki gadarCa.

gadarCa mxolod dRiuri, kacobriobis istoriaSi erT-erTi usaSinlesi drois mamxilebeli dokumenti. germanelma faSistebma totaluri saxelmwifos Seqmnisa da msoflioSi gabatonebis ideas msxverplad moutanes yvelaferi adamianuri. faSistebi gegmianad, meTodurad spobdnen ara marto xalxs, aramed kacobriobis zneobriv monapovarsac. es iyo dro, roca evropaSi milionobiT udanaSaulo adamianis sisxli iRvreboda da sakoncentracio banakebSi krematoriumebi bolavda. swored am TavaSvebuli rbevis, Zaladobisa da masobrivi mkvlelobis msxverpli gaxda patara ana.

anas mama, oto franki, daibada germaniaSi, mainis frankfurtSi; universitetis damTavrebis Semdeg komerciul saqmianobas mihyo xeli. monawileobda pirvel msoflio omSi. 1933 wels, rogorc ki germaniaSi faSisturi reJimi damyarda, oto frankma ojaxi holandiaSi gadaiyvana da faSistebis risxvas ganerida. amsterdamSi, prinsengraxtze, saxli daiqirava da firma gaxsna. axlad dawyebuli cxovreba TiTqos mSvidad, normalurad mimdinareobda, magram germanelebma holandia daipyres da kvlav daiwyo ebraelTa sastiki devna. anas mamam germanelebis xelSi Cavardnas damalva arCia; 1942 wlis zafxulSi, holandieli TanamSromlebis daxmarebiT, firmis Senobis ukana nawili saTanadod moawyo da, roca mis ufros qaliSvils, margos, gestapodan uwyeba mouvida, col-Svili winaswar momzadebul `TavSesafarSi~ gadaxizna. amave TavSesafarSi gadmovida kidev erTi ojaxi, van daani coliTa da vaJiSviliT. bolos maT `ojaxs~ merve wevri, kbilis eqimi duseli Seemata. amgvarad rva adamiani iatakqveS aRmoCnda da TavSesafris mkacr reJims daemorCila.

patara ana xalisianad, ndobiT, udardelad Sescqeroda cxovrebas; celqobda, keklucobda, alerssa da yuradRebas moiTxovda. uecrad bedma gare samyaros moswyvita, oTx kedelSi gamoketa, dRis sinaTle da haeri moanatra. amieridan is mxolod qurdulad, fardis WuWrutanidan uyurebda cxovrebis ulazaTo dinebas, xolo TavSesafarSi Zalauneburad erTad Seyrili adamianebis ubadrukobas, angariSianobas da kinklaobas xedavda. am sulis SemxuTav garemoSi TiTqos unda damWknariyo, daClungebuliyo jer kidev moumwifebeli goneba da grZnoba, magram moxda piriqiT; swored aq gaiSala, naadrevad momwifda da gamomJRavnda anas niWi.

fb.com/groups/ellib

dauokebelma cnobismoyvareobam, STabeWdilebaTa Rrma gancdam, rTulma, winaaRmdegobebiT savse bunebam, sakuTari Tavisadmi da gare samyarosadmi kritikulma damokidebulebam gauRrmava anas aRqmis unari, xedvas SeaCvia da ufaqizesi grZnobis gadmocema aswavla.

ana Zalze saxifaTo da daZabul momentebSic ki amCnevs cxovrebis sasacilo movlenebs. misi ironia erTsa da imave dros javSanicaa da adamianuri sisustisa da yofiTi wvrilmanebisadmi Semwynarebloba da siyvarulic.

damoukidebeli, kritikuli xedvis unari dRiTi dRe Rrmavdeba da miukerZoeblobisa da simarTlisaken swrafvas verc axlo naTesauri damokidebuleba axSobs da verc pirveli siyvaruli. ane gacilebiT mets amCnevs da ukeTesadac, vidre TavSesafris danarCeni mkvidrni, ufro realurad uyurebs cxovrebas, met uSualobas iCens adamianebTan urTierTobaSi da cdilobs gaerkves sakuTar grZnobebSi, amaRldes, daZlios SiSi, gaTavisufldes eWvebisa da meryeobisagan, ipovos mtkice sayrdeni, Rirseulad Seegebos damcirebasa da sikvdils. magram rac ufro izrdeba gonebrivad, miT ufro rTuldeba cxovreba. ana grZnobs sakuTar gaorebas, Sinagan winaaRmdegobas gare samyarosTan da bolos im daskvnamde midis, rom maTi morigeba an sasurveli mimarTulebiT warmarTva mis Zal-Rones aRemateba. misTvis bevri ram aris amqveynad bneliT moculi da gaugebari, magram erTi ram yovelTvis cxadia: adamiani Sromismoyvare, keTili da faqizi unda iyos.

axla zedmeti da Znelicaa imaze laparaki, Tu ra gziT ganviTardeboda anas niWi da ras SesZenda literaturas, magram ase naTlad gamokveTili mxatvruli alRo, msjelobis unari, mignebebi da saTqmelis mokled, ZiriTad StrixebSi gadmocemis niWi mis asakSi bevr did mweralsac ar hqonia. SeiZleba amas dromac Seuwyo xeli. ebraelTa sastikma devnam, darbevam, wamebam, mTeli eris mospobis saSiSroebam, omiT gamowveulma siduxWirem, adamianTa dakninebam da binZuri, veluri instinqtebis zeimma igi Zalauneburad miiyvana im aucileblobamde, rom TviTon garkveuliyo movlenaTa viTarebaSi, gaeazrebina yvelaferi, rac mis irgvliv da qveyanaze xdeboda. ori wlis ganmavlobaSi anaam bevri ram Seigno, gadaafasa, uaryo da miiRo, magram bavSvuri sibrZniT ganWvretili cxovrebisa da adamianobisaTvis arasodes ar uRalatnia. igi gulxeldakrefili rodi eloda sikvdils; mecadineobda, Sromobda, werda, gulaxdilad esaubreboda ucnob megobars da am adamianuri iaraRiT ebrZoda araadamianur Zaladobas, romelic miuxedavad sikvdilisa, mainc ukuagdo da daamarcxa.

ori weliwadi elodnen ltolvilebi sikvdils an Tavisuflebas da bolos Tavisuflebas isev sikvdilma daaswro.

1944 wlis 4 agvistos gestapom TavSesafari aRmoaCina da yvelani daapatimra. faSistebis risxva Tavs daatyda agreTve ebraelebis mfarvel holandielebsac. oto frankis TanamSromlebis da megobrebis eli vosenis, mip da henk van santenebis Tavdauzogavi zrunva amao aRmoCnda, — maT ver ixsnes ganwirulni. kraleri da koophoisi ki, rogorc firmis mmarTvelebi, ltolvilebTan erTad daapatimres. mZime avadmyofi koophoisi cixidan male gaaTavisufles, xolo kraleri amersfortis banakSi moxvda, saidanac germaniaSi upirebdnen wayvanas, magram gaqceva moaxerxa da omis damTavrebis Semdeg col-Svils daubrunda.

anas Segnebuli hqonda, Tu ra mZime tvirTi awva maT holandiel megobrebs da maTi bediT Sewuxebuli werda: `gana damalvas da amdeni saSinelebis gadatanas sikvdili ar jobda. maSin arc Cvens mfarvelebs CavagdebdiT safrTxeSi~.

dapatimrebuli ebraelebi cixidan vesterborkis gamanawilebel banakSi moxvdnen. 3 seqtembers anas ded-mama da van daanebis ojaxi osvencimSi gagzavnes, 30 oqtombers ki margo da ana bergen-belzenis sakoncentracio banakSi gadaiyvanes. am banakSi ana Sexvda Tavis skolis megobars lis goosens, romlis Sesaxebac 1943 wlis 27 noembers werda: `guSin saRamos... Tvalwin naTlad warmomidga lisi. idga Cems win dakonkili, gamxdari, ybebCacvenili; misi didi

sevdiani Tvalebi sayveduriT micqerdnen, TiTqos meubnebodnen: — ana, ratom mimatove, damexmare, mixseni am jojoxeTidan! — ...ratom unda gadavrCe me, is ki sadRac Cakvdes?~. magram anas varaudi ar gamarTlda. lisi gadarCa da bergen-belzenSi anasTan Sexvedras ase igonebs: `anas ZonZebi ecva. sibneleSic ki Canda, rogor gamxdariyo. loyebi Cascvenoda, Tvalebi kidev ufro gafarToeboda... oriveni vtirodiT, videqiT da vtirodiT — erTmaneTs ekliani mavTulxlarTebi gvaSorebda~.

osvencimSi daiRupnen anas deda, col-qmari van daanebi, peteri da duseli. 1945 wlis TebervalSi bergen-belzenSi SimSilisagan gardaicvala margo, gazafxulis damdegs anamac dalia suli.

ltolvilTagan gadarCa mxolod anas mama. igi ixsna sabWoTa armiam, romelmac osvencimi daikava da visac suli edga, mzrunveloba ar moaklo. ganTavisuflebis Semdeg oto franki holandiaSi dabrunda, magram maxlobelTagan cocxali veRaravin ipova. damwuxrebuls elim da mipma anas dRiuri gadasces, romelic saxlis gaCxrekis Semdeg uwesrigod dayril Zvel wignebsa da Jurnal-gazeTebs Soris aRmoaCines da Seinaxes.

ra icoda saidumlo policiam, rom uyuradRebod migdebuli bavSvis rveuli mTel msoflios aaRelvebda. ana frankis dRiuri aTjer gamoica holandiaSi, ocze met enaze iTargmna da msoflioSi milioniani tiraJiT gavrcelda. am dRiuris mixedviT Seqmnes piesebi da kinofilmebi. wignze mravali gamokvleva daiwera.

ra kuTxiTac unda miudgeT anas dRiurs, umTavresi mainc misi gonebrivi ganviTarebis procesi da cxovrebisadmi damokidebulebaa. anam icoda, rom cxovrebam igi ori ukiduresobis zRvramde miiyvana — an sikvdili, an gamarjveba; magram icoda isic, rom zogjer wamebiT sikvdili igive gamarjvebaa, momavlis sakeTildReod gamarjveba. amitom SerCa mas bolomde Sinagani Tavisufleba da sakuTari Rirsebis Segneba. ai, ras ambobs de viki, romelic anasTan erTad vesterborkis banakSi iyo: `ana franksa da peter van daans yoveldRe vxedavdi. mudam erTad iyvnen... anas Tvalebi ubrwyinavda... da ise Tavisuflad eWira Tavi, iseTi pirdapiri gamoxedva hqonda, rom Cems Tavs veubnebodi: — igi xom aqac bednieria!~

neli amaSukeli am wignis Sesaxeb (germanuli gamocemidan) am Semzarav cxovrebiseul dokumentSi erT mTlianobadaa qceuli devnili

ojaxis bedi da uCveulod niWieri da mgrZnobiare bavSvis sulieri cxovreba. arsebobis simZimem da sikvdilis mudmivma muqaram gaamZafra gogonas sulisa da gonebis gancdebi da grZnobebis gamoxatvis iseTi unari SesZina, romelmac misi dRiuri naadrevad mowifulTa sakuTrebad aqcia. SeuZlebelia, daiviwyo bavSvi, romelic misi ojaxis TavSesafris sazarel sxvenze aparula, raTa varskvlavebiT moWedil zecas ucqiros.

sapyrobileSi, sadac adamianebma Seagdes, ana franki wers: `rodesac axloblebze fiqrob, tirili gindeba, SeiZleba mTeli dRe itiro. amitom isRa grCeba, rom RmerTs Seevedro, saswauli moaxdinos da zog maTgans sicocxle SeunarCunos! da me suliTa da guliT vloculob~.

dRiuri 12 ivnisi, 1942 imedi maqvs, SemiZlia gando Sen yvelaferi, gando ise, rogorc aqamde

aravis mivndobivar, imedi maqvs, Sen Cemi didi nugeSi iqnebi.

kvira, 14 ivnisi, 1942 paraskevs dilis eqvs saaTze gameRviZa. es gasagebicaa, Cemi dabadebis dRe

iyo. magram ase adre adgomis ufleba ar mqonda da sanam Svids TxuTmeti daakldeboda, cnobismoyvareoba unda dameokebina. met xans veRar gavZeli. gaviqeci sasadilo oTaxSi, sadac Cveni patara kata, morheni, Zalze alersianad Semomegeba. rva rom daiwyo, mSoblebs mivakiTxe da maTTan erTad sastumro oTaxSi gavedi: mindoda, saCuqrebi menaxa da amomelagebina. yvelaze adre Sen daginaxe, Cemo dRiuro, da es marTlac saucxoo saCuqari iyo. damxvda agreTve vardebis Taiguli, kaqtusi, tyis yayaCos ramdenime Sto. es iyo yvavilebis pirveli salami, Semdeg ki ufro meti momarTves.

mamam da dedam ra ar maCuqes, megobrebmac Zalze gamanebivres. sxvaTa Soris miviRe `Camera Obscura~1, ( bneli kamera (laT.) holandiaSi Zalian gavrcelebuli wigni. (SeniSvna yvelgan mTargmnelisaa) TavSesaqcevi da Tavsamtvrevi saTamaSoebi, uamravi sasusnavi, gulis qinZisTavi, iozef kohenis `holandiuri sagebi da legendebi~, kidev erTi mSvenieri wigni: `dezis saardadegebo mogzauroba mTebSi~ da fuli. am fuliT mere berZnuli da romauli sagmiro Tqmulebebi viyide. SesaniSnavia!

Semdeg lisim gamomiara da skolaSi wavediT. jer maswavleblebsa da Tanaklaselebs kanfetebiT gavumaspinZldi1, ( aseTi wesia holandiaSi dabadebis dRes) mere swavlas SevudeqiT.

jer es iyos. ra mixaria, Sen rom gamiCndi! orSabaTi, 15 ivnisi, 1942 SabaTs, nasadilevs, dabadebis dRis aRsaniSnavad wveuleba mqonda.

stumrebs vaCveneT filmi `Suquris daraji~ (rin-tin-tinis monawileobiT); suraTi Cems megobar gogonebs Zalze moewonaT. bevri vicelqeT, uzomod kmayofilni viyaviT. wveulTa Soris bevri gogo da biWi iyo. dedaCems yovelTvis ainteresebs, am biWebidan — romelze visurvebdi gaTxovebas momavalSi. vfiqrob, Zalze gaukvirdeboda, rom gaego — es ymawvili peter veselia, radganac, roca masze sityvas Camomigdebda, mudam gulubryvilo gamometyvelebas vRebulobdi. lis goosenssa da sane houtmans didi xania vicnob da aqamde Cemi saukeTeso megobrebi iyvnen. magram am bolo dros ebraelTa liceumSi iopi van der vaali gavicani. Cven xSirad varT erTad da axla is aris Cemi saukeTeso megobari. lisi axla sxva gogonasTan megobrobs, sane ki sxva skolaSi dadis da iqa hyavs Tavisi megobrebi.

SabaTi, 20 ivnisi, 1942 ramdenime dRea, araferi damiweria; jer mindoda, seriozulad

gavrkveuliyavi dRiuris arssa da mizanSi. ucnauri grZnoba maqvs, amieridan dRiuri unda vwero. da ucnauria ara mxolod imitom, rom dRemde araferi `damiweria~. me mgonia, momavalSi arc me da arc sxvas ar dagvainteresebs cameti wlis moswavle gogonas gulwrfeli aRsareba. Tumca amas ra mniSvneloba aqvs. me minda vwero da, rac mTavaria, Cemi gulis nadebi gamovTqva.

`qaRaldi adamianze amtania~. ase vfiqrobdi xSirad im dReebSi, roca msubuqi melanqolia Semipyrobda, roca xelebze Tavdayrdnobili vijeqi da ar vicodi, ra momexerxebina sakuTari TavisTvis. xan Sin darCena mindoda, xan sadme wasvla, magram kvlav imave adgilas vijeqi da fiqrs ganvagrZobdi. diax, qaRaldi amtania. me ar ganmizraxavs, odesme vinmes vaCveno es sqelydiani rveuli maRalfardovani saxelwodebiT `dRiuri~, da Tu vaCveneb, mxolod megobar vaJs an qals, radganac sxvebs igi arc daainteresebs. da ai, me ukve vTqvi, ram maiZula dRiuri vwero: me ara myavs megobari qali!

axsna-ganmartebis gareSe veravin gaigebs, ratom grZnobs martoobas 13 wlis gogona. ucnauri ambavia, myavs kargi, sayvareli mSoblebi, 16 wlis da, da Tu yvelas CamovTvliT, ocdaaTamde nacnobi, anu egreT wodebuli megobari,

Tayvanismcemlebis mTeli amala, romlebic TvalebSi miyureben da gakveTilze manamde aTamaSeben sarkes, sanam Cems Rimils ar daiWeren. myavs naTesavebi, SesaniSnavi biZebi da bicolebi. gvaqvs mSvenieri saxli. araferi maklia, garda megobari qalisa. nacnobebTan mxolod sisuleleebiT virTob Tavs da yovelgvar wvrilmanebze vlaqlaqeb. guli veravisTvis gadamiSlia. iseTi grZnoba maqvs, TiTqos erTianad SemboWes. SeiZleba es Cemi naklia, SeiZleba meti ndobiT unda vekidebode adamianebs, magram, samwuxarod, es asea da me arafris Secvla ar SemiZlia. ai, ratom mWirdeba dRiuri. me minda didixnis nanatr megobars Cems fantaziaSi xorci Seesxas da amitom dRiurSi marto mSral faqtebs ar Sevitan, rogorc amas bevri akeTebs; me minda, es dRiuri Cemi megobari gaxdes da am megobars erqmeva: kiwi!

yvelas gauWirdeboda gageba, pirdapir rom gameba saubari kiwisTan,

amitom movyvebi Cem biografias, Tumca sruliadac ar mexaliseba. roca Cemi mSoblebi daqorwindnen, mama 36 wlisa iyo, deda — 25-isa. Cemi

da margo 1926 wels daibada mainis frankfurtSi, me ki 1929 wels movevline qveyanas. Cven ebraelebi varT da amitom 1933 wels, rogorc emigrantebi, holandiaSi wamovediT, sadac mama saaqcio sazogadoeba `travi~-is direqtori gaxda. es firma muSaobs `kolen da kompaniasTan~ mWidro kavSirSi da amave firmis SenobaSia moTavsebuli.

sxvebiviT Cvenc ar gamogvelia sadardebeli cxovrebaSi, radganac germaniaSi darCenili naTesavebi ver ascdnen hitleruli kanonebis klanWebs. 1938 wels, ebraelTa darbevis Semdeg, dedaCemis orive Zma amerikaSi gaiqca. bebiaCemi CvenTan Camovida. maSin is 73 wlisa iyo. 1940 wlidan JamTa siavem iZala. jer omi dagvatyda Tavs, mere kapitulacia, germanelebis SemoWra. axla ki daiwyo Cveni sacodaoba. diqtatoris brZanebas brZaneba mosdevda. gansakuTrebiT ebraelTa mdgomareoba gauaresda. ebraelebs unda etarebinaT yviTeli varskvlavi, CaebarebinaT velosipedebi, ekrZalebodaT tramvaiT mgzavroba, avtomobilebze xom laparakic zedmetia. raimes yidva mxolod samidan xuT saaTamde SeeZloT — isic mxolod ebraelTa savaWroebSi. saRamos rva saaTis Semdeg ara marto quCaSi gamosvlis, aramed baRSi da aivanze gaCerebis uflebac aRar hqondaT. ebraelebs aukrZales Teatrsa da kinoSi siaruli, verc sxva gasarTob adgilebSi Sedgamdnen fexs. maT ekrZalebodaT curva, CogburTisa da hokeis TamaSi, saerTod, sportis yvela saxeoba. ebraelebs aRar hqondaT ufleba qristianebs swveodnen. ebrael bavSvebs ebraul skolebSi unda eswavlaT. ase mozRvavda gankargulebebi. amieridan mTeli Cveni cxovreba amgvari Zaldatanebis qveS moeqca. iopi mudam ambobs: veRaraferi gamibedia, sul imis SiSi maqvs, akrZaluli ar iyoso. ama wlis ianvarSi bebiko gardaicvala. aravin icis, rarig miyvarda da rogor damaklda. 1934 wels montesoris skolis sabavSvo baRSi mimabares, Semdeg ki amave skolaSi damtoves. ukanasknel wels Cemi klasis damrigebeli iyo skolis direqtori qalbatoni k... wlis damlevs erTmaneTs gulTbilad gamoveTxoveT da oriveni cxare cremliT vtirodiT. 1941 wlidan me da margo ebraelTa skolaSi (liceumSi) SevediT, margo meoTxe klasSi, me ki pirvelSi.

jerjerobiT Cven oTxs ara gviSavs ra. da ai movatane dRevandel dRemde da ricxvamde.

SabaTi, 20 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! axlave unda daviwyo. irgvliv saocari siCumea. deda da mama Sin ar arian,

margo megobarTan wavida ping-pongis saTamaSod. bolo dros mec didi siamovnebiT vTamaSob ping-pongs. radganac Cven, ping-pongistebs, Zalian gviyvars nayinis Wama, gansakuTrebiT zafxulobiT, TamaSi Cveulebriv ebraelTaTvis erT-erT xelmisawvdom kafeSi, `delfSi~ an `oazisSi~ gaseirnebiT Tavdeba. imis dardi ar gvawuxebs, savse gvaqvs safule Tu carieli. sakonditroebi mudam gaWedilia xalxiT. maT Soris yovelTvis moiZebneba romelime keTilismyofeli

Cveni nacnobebidan an Tayvanismcemeli, da imden nayins gvTavazoben xolme, rom erT kvirasac ver moerevi.

warmomidgenia, rogor gikvirs, Cems asakSi rom Tayvanismcemlebze vlaparakob. samwuxarod, Cvens skolaSi es gardauvali senia. rogorc ki romelime biWi uflebas mTxovs, velosipediT saxlamde gamacilos, me ukve vici, rom xsenebul biWs TavdaviwyebiT vuyvarvar da Tvals ver maSorebs. mcire xnis Semdeg siyvaruli uneldeba, gansakuTrebiT maSin, roca arafrad vagdeb Seyvarebulis gamoxedvas da mxiarulad vatrialeb pedalebs. zogjer Tu vinme Zalian miwyalebs guls, velosipedze odnav Sevtortmandebi, CanTa mivardeba, da zrdilobiani ymawvili iZulebulia velosipedidan Camoxtes. sanam CanTas momawvdides, gonzec modis. aseTi Tayvanismcemlebi yovlad ucodvelebia, magram arian iseTebic, romlebic haerovan kocnas migzavnian da Tavs mabezreben. CemTan amgvari ram ar gadis. maSinve Camovxtebi velosipedidan da warbSekruli vucxadeb, rom mis gverdiT yofna ar msurs, ase vTqvaT, Seuracxyofili var da vurCev Sin wabrZandes.

ase, Cemo kiwi! Cvens megobrobas safuZveli Caeyara! xvalamde! kvira, 21 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! mTel Cvens klass cieb-cxeleba sWirs: pedagogiuri sabWo karze mogvadga.

naxevarma klasma sanaZleo dado — vis gadaiyvanen da vin darCeba. me da mip de iongi siciliT vkvdebiT Cveni ori mezoblis Semyure, romelTac naZlevSi mTeli jibis fuli waages. `gadagiyvanen, dagtoveben, xo, ara...~ ase grZeldeba dilidan saRamomde. Cveni mezoblebi verc mipis mavedrebelma mzeram moiyvana gons da verc Cemma energiulma aRmzrdelobiTma RonisZiebebma. me rom mkiTxon, naxevari klasi dasatovebelia, iseTi zarmacebi arian. marTalia, maswavleblebi yovlad Wirveuli xalxia, magram, vin icis, iqneb Cvenda sasikeTod arian Wirveulni.

me kargi urTierToba maqvs yvela maswavlebelTan. sul cxra maswavlebeli gvyavs, Svidi kaci da ori qali. batoni kepleri, moxuci maTematikis maswavlebeli, erT dros Zalian gabrazebuli iyo Cemze, radgan ganuwyvetliv vybedobdi. man araerTxel gamafrTxila da bolos damsaja — damavala, damewera Txzuleba Temaze `ybedi~. hm, ybedi! aba ras dawer amaze? magram didad ar Semiwuxebia Tavi. davalebebis rveuli CanTaSi Sevinaxe da vcade pirze klite damedo. saRamos, roca sxva gakveTilebs movrCi, kepleris davaleba momagonda. avtokalams vRrRnidi da vfiqrobdi, ra damewera. raRacis dawera da striqonebis aWreleba yvelas SeuZlia, magram didi xelovnebaa, monaxo damajerebeli sabuTi ybedobis sasargeblod. vfiqrobdi, didxans vfiqrobdi da uecrad goneba gaminaTda. mocemuli sami gverdi sulmouTqmelad gavavse, saqme gaiCarxa. sabuTad is moviyvane, rom ybedoba qaluri Tvisebaa, magram me, cxadia, Sevecdebi Tavi Sevikavo, rom dedaCemic CemsaviT bevrs laparakobs da rom memkvidreobiT gadmocemuli Tvisebebis aRmofxvra, samwuxarod, TiTqmis SeuZlebelia.

baton keplers gaecina Cems axsna-ganmartebaze. magram roca gakveTilze isev gavabi laqlaqi, meore Txzulebis dawera damavala: `gamousworebeli laqlaqa~. es davalebac Sevasrule da or gakveTilze sanimuSod viqceodi. mesameze kvlav metismeti momivida: da ai, anem isev miiRo sasjeli — Txzuleba: `yi, yi, yi, froilain yiyina~. mTelma klasma gadaixarxara. mec gamecina, Tumca Cemi SemoqmedebiTi niWi laqlaqTan dakavSirebuli Txzulebebis weraSi amowurulad mimaCnda. unda mepova raime axali, originaluri. Cemma megobarma sanem, SesaniSnavma poetma, leqsis dawera mirCia da daxmarebac aRmiTqva. me aRfrTovanebuli viyavi. keplers undoda abuCad avegde, magram me mas ormagad, sammagad gadavuxdi samagieros, Tavad gavxdi sasacilod.

leqsi daiwera da didi warmateba xvda wilad. gavleqse deda batis, mama gedisa da sami Wukis ambavi; mamam Wukebi bevri yiyinis gamo sasikvdilod dakortna. sabednierod, kepleri mimixvda xumrobas da leqsi xmamaRla waikiTxa

komentarebiT CvenTanac da sxva klasebSic. mas Semdeg Tavisuflad SemiZlia vilaqlaqo. kepleri aRar msjis, magram xSirad damcinis amis gamo.

ana oTxSabaTi, 24 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! autaneli sicxea, yvela qSinavs da oflad iRvreba. me ki am papanaqebaSi

sul fexiT davdivar. mxolod axla davrwmundi, Tu ra sasiamovno ramaa tramvai, gansakuTrebiT ki Ria vagonebi. magram es siamovneba ebraelebisaTvis aRar arsebobs. ra gaewyoba, sakuTari fexebiTac iolad gavalT. guSin SuadRisas, Sesvenebaze, kbilis eqimTan unda wavsuliyavi, ian-liukenstraatze. Cveni skolidan sakmaod Sorsaa. gza qalaqis baRs mihyveba. ise daviRale, rom bolo gakveTilebze kinaRam CameZina. kidev kargi, keTili adamianebi bevria qveynad, wyals mainc mogawvdian. kbilis eqimis asistenti qali ebraelebisadmi TanagrZnobiTaa ganwyobili.

Cven ufleba gvaqvs visargebloT mxolod erTaderTi transportiT, patara naviT, romelic iozefizraelskadesTan dgas. rogorc ki vTxoveT menaves, maSinve meore napirze gadagviyvana. ra holandielebis bralia, ebraelebi rom aseT dReSi varT. netav skolaSi siaruli ar mWirdebodes! saaRdgomo ardadegebze velosipedi mompares, dedaCemis velosipedi ki mamam nacnobebs miabara Sesanaxad. sabednierod ardadegebi axlovdeba, kidev erTi kvirac da aRaraferi miWirs.

guSin diliT iseTi ram moxda, rac Zalian mesiamovna. roca im adgils Cavuare, sadac Cveulebriv velosipedi medga, viRacam damiZaxa. movtrialdi da davinaxe simpaTiuri ymawvili, romelsac wina saRamos Cemi skolis amxanagTan, evasTan, Sevxvdi. ymawvili odnav darcxvenili Canda, Tavisi gvari da saxeli miTxra: hari goldbergi. cota ar iyos gamikvirda, ver gamego, ra undoda. male yvelaferi gairkva. skolamde surda gavecilebine. `Tu gza aqeT gaqvs, wamodi~, vupasuxe me da gverdiT gavyevi. hari ukve 16 wlisaa da SesaniSnavad yveba aTasgvar ambebs. am diliT isev melodeboda, amieridan, albaT, ase gagrZeldeba.

ana samSabaTi, 30 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! dRemde ver movicale SenTvis, mTeli xuTSabaTi nacnobebTan gavatare.

paraskevs stumrebi gvyavda da ase grZeldeba aqamde. me da hari am erT kviraSi davuaxlovdiT erTmaneTs. man bevri ram miambo Tavis Tavze. Turme marto Camosula holandiaSi bebiasTan da babuasTan, mSoblebi ki belgiaSi hyavs. adre hari erT gogonasTan, fanisTan, dadioda. me vicnob fanis. Tvinierebisa da mowyenilobis gansaxierebaa. magram mas Semdeg rac me gamicno, hari mixvda, rom fanis gverdiT lamis CaeZinos. etyoba me gamovacocxle. arasodes ar ici, vis raSi gamoadgebi!

SabaTs iopim CemTan gaaTia Rame, kviras ki lisisTan wavida. saSinlad mowyenili viyavi.

saRamos hari unda mosuliyo. eqvsze damireka. — hari goldbergi gaxlavarT, Tu SeiZleba sTxoveT anas. — ana var, hari. — saRamo mSvidobisa, ana, rogor xar? — gmadlobT, kargad. — samwuxarod, am saRamos ver moval, magram SenTan salaparako maqvs.

SegiZlia aT wuTSi dabla Camoxvide? — kargi, Camoval. tansacmeli swrafad gamovicvale da Tma gaviswore. Semdeg ki

fanjarasTan videqi da vRelavdi. bolos hari movida: moxda saocari ram — kibe kisristexiT ar Camirbenia, mSvidad videqi da velodi, rodis darekavda zars.

xolo roca zaris xma gavigone, dabla Cavedi. hari ise Semovarda saxlSi, rom karis gaReba arc ki macala.

— momismine, bebiaCems miaCnia, rom Sen CemTan SedarebiT bavSvi xar. meubneba, lursebTan unda iaroo. etyoba mixvda, rom fanisTan urTierToba aRar minda.

— ratom, gana Sen da fanim iCxubeT? — ara, piriqiT, magram vuTxari, rom erTmaneTisaTvis Seufereblebi varT

da xSirad SenTan yofna ar minda, vuTxari isic, rom SegiZlia Tavisuflad iaro CvenTan stumrad da zogjer me gestumrebi-meTqi. garda amisa, me megona, fani sxva ymawvilebTanac megobrobs, magram Cemi varaudi ar gamarTlda da axla biZaCemi meubneba: bodiSi mouxadeo. me ki ar minda, amitom gadavwyvite, sul aRar Sevxvde. bebiaCemi mainc mTxovs fanisTan viaro da ara SenTan, magram maTTan loliavisaTvis ar mcalia. moxucebs zogjer dromoWmuli Sexedulebebi aqvT. marTalia, me damokidebuli var bebiaze, magram ramdenadme isic aris damokidebuli Cemze. oTxSabaTobiT Tavisufali var, bebias da babuas hgoniaT, xelobas vswavlob, me ki sionistTa krebebze davdivar. Cven sionistebi ara varT, magram mainteresebda gamego, ras warmoadgenen sionistebi. bolo dros raRac ar momwonan da aRarc vivli maTTan. ase rom, SegviZlia oTxSabaTs da SabaTs dRisiTac SevxvdeT erTmaneTs da saRamosac, kviras ki naSuadRevs, SeiZleba ufro xSiradac.

— mismine, hari, Tu Sens bebias da babuas Cveni Sexvedra ar surT, Sen ar unda eurCebode maT!

— siyvaruls win veravin aRudgeba! Cven wignebis maRazias gavcdiT da quCis kuTxesTan gavuxvieT, iq davinaxe

peter veseli viRac or biWTan erTad. ardadegebis Semdeg ar menaxa da Zalze gamexarda. me da harim ramdenjerme SemoviareT mTeli kvartali. bolos SevTanxmdiT, xval saRamos Svids rom xuTi wuTi daakldeba, mis saxlTan davelodebi.

ana paraskevi, 3 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin CvenTan hari movida Cemi mSoblebis gasacnobad. viyide torti, keqsi

da tkbileuloba. davlieT Cai, magram me da haris saxlSi jdoma mogvbezrda da saseirnod wavediT. cxris aT wuTze ukanve momacila. mama saSinlad gajavrda, gvian rom davbrundiT. ebraelTaTvis rva saaTis Semdeg Zalze saxifaToa quCaSi siaruli. piroba miveci, rva saaTisaTvis mudam saxlSi viqnebi-meTqi.

xval harisTan var dapatiJebuli. Cemi megobari iopi ganuwyvetliv damcinis haris gamo. me sruliadac ara var Seyvarebuli. nuTu ar SeiZleba megobari gyavdes. ra aris cudi imaSi, rom megobari, anu rogorc dedaCemi ambobs, kavaleri gyavdes. evam miambo: amas winaT hari yofila masTan da evas ukiTxavs, vin ufro mogwons, fani Tu aneo. mas upasuxia: es Seni saqme araao. am Temaze meti aRar usaubriaT, magram wasvlisas haris uTqvams: ra Tqma unda ana, magram nuravis etyvio da oTaxidan gavardnila.

me vamCnev, haris TavdaviwyebiT vuyvarvar da mravalferovnebisaTvis momwons kidec es ambavi. margom Tqva: `kargi ymawviliao~. mec ase mgonia. ara, kargze ufro metia. deda aRfrTovanebulia: `mSvenieri axalgazrdaa, sandomiani, zrdilio!~ mixaria, hari rom mTel ojaxs moewona, masac moswons yvela. mxolod esaa, rom Cemi megobari gogonebi bavSvebad miaCnia da amaSi marTalicaa.

ana kvira, 5 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! paraskevs gimnaziis wliuri aqti Cinebulad Catarda. Cven Semdeg klasSi

gadagviyvanes. cudi niSnebi ara maqvs. mxolod erTi `susti~ mirevia. xuTi myavs

algebraSi, or sxva saganSi eqvsianebi, danarCenebSi Svidianebi da bolos ori rviani1. (1 holandiis skolebSi aTbaliani sistemaa. 10 saukeTeso niSania.) Cvenebi kmayofilni darCnen. Tumca Cemi mSoblebi sxvebs ar hgvanan. maincdamainc did yuradRebas ar aqceven kargsa da cud niSnebs, upiratesobas `wesier~ qcevas, janmrTelobas da keTilganwyobilebas aniWeben. oRond aq iyos yvelaferi rigze, danarCeni TavisTavad mova. me ki piriqiT, guliT mindoda, kargi mowafe vyofiliyavi. me pirobiT mimiRes liceumSi, radgan montesoris skolis ukanaskneli klasi ar damimTavrebia. raki moxda ise, rom yvela ebraeli moswavle ebraelTa skolebSi unda gadasuliyo, direqtorma xangrZlivi molaparakebis Semdeg me da lisi pirobiT migviRo. ar minda imedi gavucruo. niSnebi Cemma dam, margomac moitana, rogorc yovelTvis, brwyinvale. jildo rom arsebobdes, uTuod miiRebda da Semdeg klasSi qebis sigeliT gadavidoda, iseTi Wkuis kolofia!

bolo dros mama xSiradaa saxlSi, kontoraSi veRar dadis. saSineli grZnobaa, roca uecrad zedmeti aRmoCndebi. `travisi~ Caibara

batonma koophoisma, xolo batonma kralerma firma `koleni da kompania~, romlis Tanamonawile mamac iyo. amas winaT, roca me da mama erTad vseirnobdiT, `TavSesafarze~ Camomigdo sityva. miTxra, rom cudi dRe dagvadgeba, Tu mTel qveyanas movwydebiT. vkiTxe, ratom ambob amas-meTqi. — Sen ici, — miTxra man, — rom ager erTi welia, rac tansacmeli, aveji da sursaT-sanovage nacnob-megobrebTan gadagvaqvs. ar gvinda, germanelebma miiTvison Cveni qoneba da miT umetes ar gvinda, Cven TviTon CavuvardeT maT xelSi. amitom Tavad gaveclebiT, sanam Segvipyrobdnen.

mamas iseTi seriozuli saxe hqonda, rom SemeSinda. — rodis? — es nu gawuxebs, Svilo, mova dro da gaigeb. manamde ki isargeble

TavisuflebiT. es iyo da es. ah, neta Sors, Zalze Sors iyos is dRe! ana oTxSabaTi, 8 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! kvira dilidan dRemde TiTqos wlebma ganvlo. imdeni ram moxda, TiTqos

dedamiwa ayiravda. magram, kiwi, jerjerobiT cocxali var da, rogorc mama ambobs, mTavari swored esaa. diax, me jer kidev varsebob, magram nu mkiTxav, sad da rogor. dRes, albaT, sruliad ar gesmis Cemi. amitom jer imas mogiyvebi, Tu ra moxda kviris Semdeg.

sam saaTze (is iyo hari wavida da mogvianebiT isev unda mobrunebuliyo) zari darekes. me araferi gamigonia, radgan aivanze nebivrad movikalaTe Sezlongze da wigns vkiTxulobdi. uecrad karebs SeSinebuli margo moadga. — ana, mamas gestapodan uwyeba mouvida, — miTxra man CurCuliT, — deda baton van daanTan gaiqca. me SiSma amitana. uwyeba... yvelam icis, ras niSnavs uwyebis miReba: sakoncentracio banaks... Tvalwin warmomidga cixis sakani — nuTu mama iq unda gavuSvaT! — ra Tqma unda, mama ar wava, Tqva margom mtkiced. Cven ukve sastumro oTaxSi visxediT da dedas velodebodiT. deda van daanebTan wavida, unda gadawyviton, gadavalT Tu ara xval `TavSesafarSi~. CvenTan erTad van daanebic wamovlen. sul Svidni viqnebiT... irgvliv siCume sufevda. laparaks ver vaxerxebdiT. vfiqrobdiT mamaze. is cuds arafers moelis, ebraelTa TavSesafarSia wasuli davrdomilebis sanaxavad, romelTac mfarvelobas uwevs. velodiT dedas... sicxem da sulierma daZabulobam sruliad dagvamunja.

uecrad zari darekes. `es haria~, wamoviZaxe me. `ar gaaRo~, SemaCera margom, magram SiSi amao aRmoCnda. Cvenamde moaRwia dedisa da baton van daanis xmam, romlebic haris elaparakebodnen. hari male wavida. deda da batoni van daani ki saxlSi Semovidnen da karebi gadarazes. zaris yovel darekvaze me da

margo Cumad miviparebodiT dabla, rom gvenaxa, mama xom ar movida. gadavwyviteT, sxva aravin SemogveSva saxlSi. me da margo oTaxidan gagvistumres. van daans pirispir surda dedasTan saubari. rodesac oTaxSi marto davrCiT, margom miTxra, rom uwyeba mas mouvida da ara mamas. margo Teqvsmeti wlisaa. nuTu am xnis gogonebi marto unda gaasaxlon?.. sabednierod, Cven mas arsad gavuSvebT. ase Tqva dedam, mamac uTuod amas gulisxmobda, roca TavSesafarze melaparakeboda.

TavSesafari! sadaa netav? qalaqSi, soflad, romelime SenobaSi Tu qoxSi, rodis wavalT, ra gziT, sad? ufleba ara mqonda am kiTxvebiT mimemarTa vinmesTvis, magram gamudmebiT miRrRnida tvins.

me da margo SevudeqiT saskolo CanTebSi yvelaze saWiro nivTebis Calagebas. pirveli, rac xelSi momxvda, es sqelydiani rveuli iyo. Semdeg yvelaferi uwesrigod airia erTmaneTSi: bigudi, cxvirsaxocebi, saxelmZRvaneloebi, savarcxeli, Zveli werilebi. vfiqrobdi, rogor davimalebodiT da, RmerTma icis, ras ar vyridi CanTaSi. magram ar vnanob, mogonebebi CemTvis kabebze ufro Zvirfasia.

xuT saaTze, rogorc iqna, mama dabrunda. mamam baton koophoiss daureka da sTxova saRamos Semoevlo CvenTan. batoni van daani mipis mosayvanad wavida. male mipi movida. fexsacmelebi, tansacmeli, paltoebi, cota TeTreuli da windebi CemodanSi Caalaga da Segvpirda, saRamos isev movalo. saxlSi siCume Camowva. arc erTs ar gvSioda. jer kidev Zalian cxeloda da yvelaferi metad ucnaurad gamoiyureboda.

Cvens zemoT didi oTaxi daqiravebuli aqvs vinme baton goudsmits. colTan gaSorebulia. ocdaaT wels iqneba mitanebuli. etyoba kvira dRes saqme ar hqonda da aT saaTamde ijda CvenTan. verafriT ver movicileT. TerTmet saaTze mipi da henk van santeni movidnen. mipi mamis kontoraSi 1933 wlidan muSaobs da igi da misi axladgamoCekili qmari, penki, Cveni erTguli megobrebi gaxdnen. mipis CemodanSi da penkis Rrma jibeebSi kvlav gauCinarda fexsacmelebi, windebi, wignebi da sacvlebi. Tormetis naxevarze mZimed datvirTulni gamogveTxoven. ise daviRale, rom arafris Tavi aRar mqonda. Tumca vicodi, rom ukanasknelad vwvebodi sakuTar sawolSi, mainc imwamsve CameZina. meore dRes, eqvsis naxevarze, dedam gamaRviZa. sabednierod, guSindeliviT aRar cxeloda. mTeli dRe Tbili wvima scrida. oTxivem ise Tbilad CavicviT, TiTqos macivarSi vapirebdiT Ramis gaTevas. magram Cven rac SeiZleba meti tansacmeli unda wagveRo Tan. Cvens mdgomareobaSi veravin gabeda, mZime CemodnebiT datvirTuli gamosuliyo gareT. mecva ori perangi, ori wyvili winda, sami qveda sacvali, kaba, zed gadacmuli qvedatani, Jaketi, sazafxulo palto, Cemi saukeTeso fexsacmeli, botebi, mexura qudi, zevidan kidev Sali da raRac-raRacebi. kinaRam saxlSive davixrCvi, magram CemTvis aravis scaloda.

margom saskolo CanTa saxelmZRvaneloebiT gatena, velosipedze dajda da mips CemTvis ucnob Soreul mxareSi gahyva. me jer kidev ar vicodi, romeli saidumloebiT aRvsili adgili Segvikedlebda... Svidis naxevarze Cvenc gamoviketeT kari. erTaderTi, visac gamovemSvidobe, Cemi sayvareli patara kata morheni iyo. igi axali kargi patronis, Cveni mezoblis, xelSi rCeboda. baton goudsmits amasTan dakavSirebiT baraTi davutoveT. samzareuloSi, magidaze, katisTvis erTi girvanqa xorci davdeT. WurWeli aulagebeli dagvrCa, sawolebi gausworebeli. yovelive es iseT STabeWdilebas tovebda, TiTqos Tavqudmoglejilni gaviqeciT. CvenTvis sul erTi iyo, ras ityodnen sxvebi. mxolod is gvindoda, droze gavclodiT aqaurobas, mSvidobianad migveRwia daniSnul adgilamde.

danarCens xval mogwer! ana xuTSabaTi, 9 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi!

ase mivrbodiT TavsxmaSi mama, deda da me, xelSi TiToeuls piramde gatenili portfeli da xelCanTa gveWira. adrianad samuSaoze mimavali muSebi TanagrZnobiT gviyurebdnen. saxeze etyobodaT, rom wuxdnen da vebralebodiT, radgan amdeni tvirTi Tavad unda gvezida, transportiT sargeblobis ufleba ki ar gvqonda. yvelas TvalSi xvdeboda yviTeli varskvlavi, rac sakmarisad metyvelebda Cvens bedze. gzaSi mSoblebma dawvrilebiT miambes, rogor SeimuSaves gaqcevis gegma. Tveebis manZilze saimedo adgilas gadagvqonda Cveni aveji da tansacmlis nawili. axla yvelaferi mzad iyo da 16 ivliss TviTonve vapirebdiT gaqcevas, magram uwyeba aTi dRiT adre movida da unda SevrigebodiT im garemoebas, rom Senoba jer ar iyo saTanadod SekeTebuli. TavSesafari mamis kantoraSia mowyobili. gareSe pirTaTvis es Zneli gasagebia, amitom ufro dawvrilebiT agixsni. mamas mosamsaxureTa mcirericxovani Stati hyavda yovelTvis: batoni kraleri, batoni koophoisi, mipi da eli voseni, — ocdasami wlis stenografisti. Cveni adgilsamyofeli yvelam icis. saidumlo ar gavandeT mxolod elis mamas, romelic sawyobSi muSaobs da mis or xelqveiT muSas.

saxlis gegma aseTia: pirvel sarTulze didi sawyobia, aqvea saeqspedicioc. sawyobis karis gverdiT saxlSi Sesasvleli karia, romelic ormagia da patara kibemde miyavxar. Tu am kibes ahyvebi, miadgebi mqrqalminian kars, romelzedac odesRac Savi asoebiT ewera `kontora~. es mTavari kontoraa, Zalze didi da Zalian naTeli, mudam xalxiT gaWedili. dRisiT aq muSaoben mipi, eli da batoni koophoisi. gasasvleli oTaxis gavliT, sadac dgas sxvadasxva zomis karadebi, didi bufeti da seifi, moxvdebi naxevrad bnel ukana oTaxSi. aq adre baton kraleri da batoni van daani isxdnen, axla ki mxolod kraleri darCa. am oTaxSi derefnidanac SeiZleba Semosvla minis karis meSveobiT, romelic Signidan advilad iReba, garedan ki gaWirvebiT. kraleris oTaxidan derefans gahyvebi, oTxsafexurian kibes aivli da saukeTeso oTaxSi aRmoCndebi. esaa direqtoris kabineti muqi, didebuli avejiT, noxebiT mofenili linoleumgadakruli iataki, radiomimRebi, Zvirfasi, moxdenili lampebi, yvelaferi saukeTeso xarisxisa da iSviaTi naxelavia. kabinetis gverdiT, didi farTo samzareuloa, sadac dgas Tbili wylis rezervuari — `titani~ — da gazis ori qura. iqvea sapirfareSoc. aseTia pirveli sarTuli.

grZeli gasasvlelidan xis kibiT adixar wina oTaxSi, romelic derefanSi gadadis. marjvniv da marcxniv karebia. marcxena kari uerTdeba Senobis mTavar nawils, sadac sawyobis saTavsoebia, sakuWnao, mansarda da sxveni. meore mxridan Senobas aqvs kidev erTi grZeli, metismetad cicabo, namdvili holandiuri kisrismosatexi kibe, romelic quCis meore mxares gamavali karisken gagiyvans.

marjvena kari Cveni TavSesafrisaa. aravis mouva azrad, rom am ubralo, nacrisfrad SeRebili karis ukan amdeni oTaxia ganlagebuli. erT safexurs aivli da maSinve TavSesafarSi aRmoCndebi. am Sesasvlelis pirdapir cicabo kibea. marcxniv momcro derefniT Sedixar im oTaxSi, romelic frankebis ojaxis sasadilo da sawoli iqneba. gverdiT kidevaa erTi, SedarebiT patara oTaxi. frankebis ori norCi mandilosnis sawoli da samuSao oTaxi. kibidan mxarmarjvniv ufanjro oTaxia, sadac mowyobilia pirsabani da calke gamoyofili sapirfareSo. am oTaxsa da me da margos sawols Soris karia datanebuli. roca kibes zeviT ahyvebi da kars gaaReb, gakvirvebs is ambavi, rom am Zveli saxlis ukana nawilSi aseT did, lamaz da naTel oTaxs waawydi. am oTaxSi dgas gazis qura da WurWlis sarecxi magida (Cvens gadmosaxlebamde aq firmis laboratoria iyo). axla aq iqneba samzareulo, sasadilo da van daanebis kabineti da sawoli oTaxi. pawia, gasasvlel oTaxs peter van daani daeufleba. rogorc saxlis wina nawilSi, aqacaa sxveni da mansarda. ai, ukve gagacani mTeli Cveni TavSesafari.

ana paraskevi, 10 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi!

iqneb saSinlad mogabezre Tavi Cveni TavSesafris gauTavebeli aRweriT, magram xom unda icode, sad gamomriya talRam! da radganac jer yvelaferi ar miambnia, ganvagrZob. mivaRwieT Tu ara prinsengraxtamde, mipma maSinve agviyvana zeviT, TavSesafarSi, kari mogviketa da martoni davrCiT. margo velosipediT gacilebiT adre mosuliyo da ukve gvelodeboda. ara marto Cveni, aramed sxva oTaxebic ZvelmanebiT movaWris sakuWnaos gavda. SeuZlebelia amis aRwera! mTeli muyaos yuTebi da Cemodnebi, romlebic Tveebis ganmavlobaSi aq gadmohqondaT, uwesrigod eyara irgvliv. patara oTaxi Weramde aevsoT sawolebiT da qveSagebliT. Tu saRamos wesierad gawyobil sawolebSi vapirebdiT Zils, axlave unda SevdgomodiT dalagebas. dedas da margos arafris Tavi ar hqondaT. gunebamowamlulni iyvnen da leibebze miwvnen. me da mamaCemi, Cveni ojaxis ori `damlagebeli~ maSinve SevudeqiT saqmes. bargi gavxseniT, mivalag-movalageT, vferTxeT, vwmindeT, vrecxeT da saRamos saSinlad daRlilebi mkvdrebiviT daveyareT sufTa sawolebze. mTeli dRis ganmavlobaSi cxeli saWmeli ar Cagvsvlia pirSi. Tumca es arc iyo saWiro. dedas da margos zedmeti nervulobisagan Wama ar SeeZloT, me da mamas ki amisTvis ar gvecala. samSabaTs dilidan kvlav saqmes movkideT xeli. elim da mipma Cveni sasursaTo baraTebiT raRaca gviyides, mamam SuqSeniRbva moagvara, bolos jagrisiT movrecxeT samzareuloSi iataki, erTi sityviT, yvelani dilidan saRamomde vmuSaobdiT. oTxSabaTamde sruliad ar mqonda dro mefiqra im did gardatexaze, romelic Cems cxovrebaSi moxda. TavSesafarSi mosvlis droidan mxolod oTxSabaTs vcade pirvelad gavrkveuliyavi mTel am ambavSi, meambna SenTvis yvelaferi, rac SegvemTxva da rac SeiZleba SegvemTxvas amieridan.

ana SabaTi, 11 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! mama, deda da margo verafriT ver SeeCvivnen vesterturmis zaris rekvas,

romelic yovel meoTxed saaTSi gaismis. me ki SeveCvie da momwons kidec, gansakuTrebiT RamRamobiT rogorRac mamSvidebs. albaT, Zalian ginda icode, rogor momwons Cveni TavSesafari. marTali rom giTxra, jer Tavadac ar vici, ase mgonia, aq verasodes ver vigrZnob Tavs ise, rogorc saxlSi. amiT imis Tqma ki ar minda, rom aqauroba Semzaravi da uRimRamoa. zogjer iseTi grZnoba maqvs, TiTqos raRac saocar pansionSi aRmovCndi. TavSesafris aseTi aRqma ucnauria, ara, Sen ras ityvi? Tumca saxlis is nawili, sadac Cven vimalebiT, idealuri TavSesafaria, ra vuyoT, rom nestiani da cota mibrecil-mobrecilia. aseT moxerxebul samalavs verc amsterdamSi ipovi da albaT verc mTel holandiaSi.

aqamde Cveni oTaxis kedlebi sruliad SiSveli iyo. sabednierod, mamas mTeli Cemi kinovarskvlavebisa da peizaJebis koleqcia wamoeRo da funjisa da webos daxmarebiT kedlebi avaWrele. axla Cveni oTaxi Tvals axarebs. roca van daanebi movlen, sxvenze dawyobili ficrebisagan ganjinebsa da sxva saWiro nivTebs gavakeTebT.

margo da deda Tavs ukeT grZnoben. guSin dedam pirvelad gadawyvita, muxudosagan wvniani moemzadebina. magram qveviT Cavida, laparaks Sehyva da sadili sruliad gadaaviwyda. wveni amoSra, muxudo danaxSirda, verafriT ver amovfxikeT qvabidan. mwyins, rom Cvens maswavlebels, keplers, am ambavs ver vuambob... memkvidreobis Teoria!

guSin saRamos yvelani kabinetSi CavediT. gvindoda inglisis radiogadacema mogvesmina. me saSinelma SiSma amitana, megona romelime mezobeli SegvamCnevda da vemudarebodi mamas, isev zeviT avsuliyaviT. deda mimixvda da isic gamogvyva. saerTod, yvelas gvawuxebs is ambavi, rom SeiZleba vinmem dagvinaxos an Cven saubars mohkras yuri. pirvel dResve SevkereT fardebi. sinamdvileSi es mxolod sxvadasxva formisa da feris nakuwebia, romlebic me da mamam SevakowiweT. Cveni iSviaTi naxelavi knopebiT fanjrebis CarCoebze davamagreT da, sanam aq viqnebiT, ar CamovxsniT. Cveni saxlis gverdiT didi

kontoraa. marcxniv avejis saxelosno. am SenobaSi samuSao dRis damTavrebis Semdeg aRaravin rCeba, magram xom SeiZleba xma gavides. margos, romelic saSinlad gaciebulia, Rame daxveleba avukrZaleT. sabralom dausruleblad kodeini unda ylapos.

maxarebs is ambavi, rom samSabaTs van daanebi gadmovlen. ufro myudrod viqnebiT, aRarc aseTi siCume iqneba. siCume Zalze manerviulebs, gansakuTrebiT saRamoobiT da RamiT. ras ar mivcemdi, erT-erTi Cveni mfarveli rom CvenTan aTevdes Rames. ver SevCvevivar im ambavs, rom sruliad ar SegviZlia quCaSi gasvla, meSinia. iseTi grZnoba maqvs, TiTqos aRmogvaCenen da dagvxvreten. amgvari fiqrebi guls miRrRnis. dRisiTac Zalian Cumad unda viyoT. ar SeiZleba bakuniT siaruli da Cveni xma rom dabla, sawyobSi ar gaigonon, TiTqmis CurCuliT gvixdeba laparaki. viRac meZaxis!

ana paraskevi, 14 agvisto, 1942 Zvirfaso kiwi! erTi Tvea, xma ar gamicia SenTvis, magram raime axali da mniSvnelovani

yoveldRe ar xdeba. camet ivliss van daanebi gadmovidnen. Tumca pirobis Tanaxmad ToTxmetSi velodiT, magram germanelebi im dReebSi sul ufro da ufro met ebraelebs iZaxebdnen. saerTod, didi areulobaa. amitom sabediswero dagvianebas amjobines erTi dRiT adre gadmosuliyvnen. diliT, aTis naxevarze, roca, Cven jer kidev vsauzmobdiT, peter van daani mogvadga. 16 wlis ymawvilia, sakmaod mosawyeni da morcxvi, romlis mezoblobisagan bevrs arafers veli. naxevari saaTis Semdeg gamocxaddnen col-qmari van daanebi: colma saqude yuTiT Ramis qoTani moitana, ramac saerTo mxiaruleba gamoiwvia. `ar SemiZlia am WurWlis gareSe arseboba~, ganacxada man da saWiro sagani maSinve sawolis qveS moaTavsa. marTalia, qmars Ramis qoTani ar moutania, magram iRliaSi dasakeci magida hqonda amoCrili. pirvel dRes yvelani erTad visxediT myudrod, sami dRis Semdeg ki iseTi grZnoba gvqonda, TiTqos mudam erT did ojaxad gvecxovros. TavisTavad cxadia, im erTi kviris ganmavlobaSi, romelic van daanebma adamianebs Soris gaatares, bevri ram ganicades da yvelaferi gviambes. Cven yvelaze metad gvainteresebda Cveni binisa da baton goudsmitis ambavi.

batonma van daanma gviambo: — orSabaTs, dilis cxra saaTze, goudsmitma damireka da mTxova Semevlo masTan. maCvena baraTi, romelic Tqven dautoveT (werdiT, visTvis mieca kata). goudsmits Zalze eSinoda saxlis gaCxrekis, amitom magida avalageT da iqauroba odnav movasufTaveT. uecrad frau frankis saweri magidis kalendris furcelze raRac warweras movkari Tvali. maastrixtis misamarTi aRmoCnda. me imwamsve mivxvdi, rom es Segnebuli `daudevrobaa~, magram gakvirvebuli saxe miviRe da SeSinebuli vemudarebodi baton goudsmits sabediswero kalendris furceli daewva. sanam iq viyavi, mxolod imas vuCiCinebdi, rom araviTari warmodgena ar mqonda Tqvens ganzraxvaze. da uecrad, TiTqos es-esaa movisazre, raSia saqme, veubnebi: `batono goudsmit, mivxvdi, visicaa es misamarTi. daaxloebiT naxevari wlis winaT CvenTan kontoraSi Semovida gavleniani germaneli oficeri, romelic batoni frankis bavSvobis megobari aRmoCnda. dapirda, Tu aq SenTvis saxifaTo mdgomareoba Seiqmneba, dagexmarebio. am oficris samxedro nawili maastrixtSi idga. SeiZleba dapireba Seasrula da frankebis ojaxi belgiaSi gadaiyvana, iqidan ki maT naTesavebTan SveicariaSi. es ambavi SegiZliaT gaandoT frankebis yvela karg nacnobs, Tu maT moikiTxaven, oRond gTxovT, maastrixts nu axsenebT~. me male wamovedi. axla es ambavi Tqveni nacnobebis umravlesobam icis. am versiam Cemamdec bevrjer moaRwia sxvadasxvanairad.

van daanebis naambobma aRtacebaSi mogviyvana, gulianad vicineT, ras ar warmoidgens xalxi. Turme erTi ojaxi amtkicebda, TiTqos dagvinaxa, rogor mivqrodiT dilaadrian yvelani velosipedebiT. xolo viRac qalbatoni imasac ki yveboda, TiTqos SuaRamiT samxedro manqanam wagviyvana.

ana paraskevi, 21 agvisto, 1942 Zvirfaso kiwi! Cveni TavSesafari namdvil samalavad iqca. baton kralers brwyinvale

azri daebada, amogveqola kari, romelic Cveni saxlis ukana nawilSi gamodis da winidan rame migveSenebina. am bolo dros velosipedebs eZeben da xSirad Cxreken saxlebs. gegma batonma vosenma ganaxorciela: gaakeTa moZravi Taro, romelic erT mxares kariviT iReba. cxadia, amis gamo misTvisac unda gagvendo saidumlo da axla mzadaa, yvelaferSi dagvexmaros. roca qveviT Cadixar, jer unda daixaro da mere gadaxte, radgan safexuri moxsnilia. sami dRis Semdeg yvelas saSineli kopebi gvajda Sublze. daxra gvaviwydeboda da SubliT dabal kars vexeTqebodiT. bolos karis Tavze burbuSeliT gatenili baliSi mivaWedeT. vnaxoT, ra samsaxurs gagviwevs.

cotas vkiTxulob, jerjerobiT isic ki gadamaviwyda, rac skolaSi maswavles. cxovreba aq erTferovania. batoni van daani da me xSirad vCxubobT. misi azriT, margo Cemze ufro sandomiania. deda ise meqceva, rogorc patara bavSvs, me ki amas ver vitan. arc peteri uqnia RmerTs. baiyuSia, mTeli dRe usaqmurad goravs sawolze, Cxirkedelaobs, xandaxan raRacas Tlis da mere isev Tvlems. namdvili Zilis gudaa! amindebi Tbilia da sxvenze gatanil Sezlongebze vnebivrobT.

ana oTxSabaTi, 2 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! batonma da qalbatonma van daanebma saSinlad iCxubes. aseTi ram jer ar

minaxavs cxovrebaSi. deda da mama arafris gulisTvis ar Seuyvirebdnen ase erTmaneTs. Cxubis sababi imdenad umniSvnelo iyo, rom amaze laparakic ki ar Rirs. Tumca yvelas erTnairi xasiaTi rodi aqvs. peterisTvis or cecxls Sua dgoma saSinelebaa, magram mas angariSs aravin uwevs, radgan zarmaci da zlozniaa. guSin ena mTlianad gaulurjda, saSinlad aRelda, magram silurjem male gauara. dRes ki yelze sqeli Sali Semouxvevia da ambobs, Wvlebi maqvs, filtvebi, guli da Tirkmelebi mtkivao. ras ar moigonebs es biWi, namdvili ipoxondrikia (mgoni, amas ase hqvia, ara?).

qalbaton van daans verc deda ewyoba maincdamainc: saamisod uamravi mizezi aqvs. Tundac erTi magaliTi: TeTreulis saerTo karadaSi qalbatonma van daanma mxolod sami zewari Cado yovlad keTilSobiluri ganzraxviT, rom Cveni TeTreuli exmara da sakuTars gafrTxileboda. erTob gaukvirdeba, roca gaigebs, rom dedam mis karg magaliTs mibaZa. qalbatoni ganuwyvetliv javrobs imis gamo, rom mis WurWels vxmarobT da ara Cvensas, sul imis cdaSia, Cvens faifurs miagnos da warmodgena ara aqvs, ra axlos zis masTan! servizi sxvenze SevinaxeT sxvadasxva reklamebis qveS. da sanam aq viqnebiT, isic iq ideba. Zalze marcxiani xeli maqvs. guSin maTlafa gamivarda. gacofebulma qalbatonma iyvira: `o, frTxilad! meti araferi gamaCnia!~ magram batoni van daani ratomRac melaquceba.

am diliT deda Wkuas didxans marigebda. amas ver vitan. Cveni Sexedulebebi Zalze gansxvavdeba erTmaneTisagan. mama sul sxvanairia, Cemi esmis, maSinac ki, roca xuTiode wuTiT gamibrazdeba.

wina kviras erTi ambavi moxda. sababi qalebze dawerili wigni... da peteri iyo. saWiroa icode, kiwi, rom margos da peters ufleba aqvT waikiTxon yvela wigni, romelic baton koophoiss biblioTekidan moaqvs, magram am wignis wakiTxvis ufleba arc erTs ar misces.

cxadia, peters cnobismoyvareoba aReZra, albaT, fiqrobda, ra unda eweros wignSi, romlis wakiTxvasac ukrZalavdnen. wigni Cumad mopara dedamiss da nadavliTurT sxvenze daimala. or dRes simSvide sufevda. dedamisma yvelaferi gaigo, magram ar gasca. uecrad saqmeSi mamamisi Caeria. gabrazda,

peters wigni waarTva da amiT sakiTxi amowurulad CaTvala. magram man ver gansazRvra, Tu rogorma cnobismoyvareobam Seipyro misi vaJi. peteris azriT, mamis energiuli moqmedeba sruliad ar niSnavda imas, rom sakuTar ganzraxvaze xeli aeRo. daiwyo fiqri, Tu rogor Caegdo kvlav xelSi `idumalebiT savse~ wigni. qalbatonma van daanma dedaCems rCeva hkiTxa. dedam uTxra, es wigni margosTvisac Seuferebelia, Tumca sxva wignebis sawinaaRmdego araferi maqvso.

— qalbatono van daan, margosa da peters Soris didi gansxvavebaa, — ganagrZo dedam, — jer erTi, gogonebi metwilad biWebze ufro adre mwifdebian, meorec, margo Zalian bevrs kiTxulobs da icnobs Rrma, seriozul nawarmoebebs, xolo mesame, margo peterze ufro ganaTlebuli da gonebagaxsnilia. margom TiTqmis daamTavra liceumi.

principSi qalbatoni van daani daeTanxma dedas, magram mainc ganacxada, rom araferi saWiroa, axalgazrdebs igive wignebi mivceT, romelTac ufrosebi kiTxulobeno.

wignis xelSi Casagdebad peteri mxolod xelsayrel SemTxvevas eloda. meore saRamos, roca mTeli ojaxi direqtoris kabinetSi ijda da radiogadacemas usmenda, peterma wigni moipara da sxvenze aZvra, cxris naxevarze dabla unda Camosuliyo, magram kiTxvam ise gaitaca, rom dro gadaaviwyda, da sxvenidan im dros CamoZvra, roca mamamisi oTaxSi Sevida. SegiZlia warmoidgino, ra ambavi atyda... mogvesma gamayruebeli silis lawani, xelis kvra, wigni magidisaken moisroles, peteri ki, albaT, oTaxis kuTxisaken. col-qmari marto gamovida savaxSmod. peteri aravis mohgonebia, uvaxSmod datoves, mSieri unda dawoliliyo. gadavediT dRis wesrigze, e. i. SevudeqiT vaxSmobas. uecrad moisma yurTasmenis wamRebi stvena. gavqvavdiT, gafiTrebulni SevyurebdiT erTmaneTs, dana-Cangali xelidan gagvivarda. magram am dros Rumlis milidan mogvesma peteris xma:

— tyuilad ggoniaT, rom dabla Camoval. batoni van daani wamovarda da WarxaliviT gawiTlebulma iyvira: — ara, es ukve metismetia! mama baton van daans xelebSi swvda, eSinoda peters cudi araferi

damarToso da zeviT erTad avidnen. gaSmagebuli winaaRmdegobisa da saSineli xmauris Semdeg peteri Zirs Camoiyvanes da Tavis oTaxSi Caketes. gulkeTil dedikos surda SvilisaTvis buterbrodi gadaenaxa, magram mamamisi ulmobeli aRmoCnda.

— Tu axlave bodiSs ar moixdis, sxvenze daiZinos! Cven yvelam protesti ganvacxadeT da vamtkicebdiT, rom uvaxSmod

datoveba sakmarisi sasjelia. sxvenze SeiZleba gacivdes, xolo aq eqimsac ki ver moviwvevT.

peterma bodiSis moxda ar indoma da sxvenze avida. baton van daans Tavi ise eWira, TiTqos Svilis dardi ar hqonda, magram meore diliT darwmunda, rom mis vaJiSvils sakuTar sawolSi eZina. Svid saaTze peteri isev sxvenze avida. mamamisma xangrZlivi Segonebis Semdeg, rogorc iqna, daiyolia, Zirs Camosuliyo.

sami dRis ganmavlobaSi yvela moRuSuli dadioda da jiutad dumda. Semdeg yvelaferi Zveleburad warimarTa.

ana oTxSabaTi, 21 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! dRes yoveldRiur wvrilmanebze minda giambo. qalbatoni van daani

autanelia. yovel wuTs mTaTxavs imis gamo, rom bevrs vlaparakob. raRacas moigonebs da sicocxles gvimwarebs. xan ityvis WurWels aRar gavrecxavo da Tu mainc garecxa, qvabis Zirze darCenil saWmels CvensaviT minis TefSze ki ar amoiRebs, aramed Sig tovebs, afuWebs. amis gamo margos orjer meti WurWlis garecxva uxdeba da am dros es qalbatoni eubneba:

Cemo margo, Sen marTlac bevri saqme gaqvs.

me da mamam SesaniSnavi TavSesaqcevi movnaxeT. vadgenT Cveni ojaxis genealogias da drodadro yovel winaparze raRacas miambobs. me maTTan erTgvar kavSirs vgrZnob. yovel or kviraSi baton koophoiss moaqvs gogonebisaTvis gankuTvnili ramdenime wigni. aRtacebuli var `iop-ter-heulis~ seriiT, amasTan erTad Zalian momwons cisi fon maksfeldis nawarmoebebic. `mxiaruli zafxuli~ ramdenjerme wavikiTxe da axlac vicini, roca sasacilo adgilebs vawydebi. kvlav SevudeqiT swavlas. yoveldRe xuT uweso zmnas vizepireb da saRamoTi mondomebiT vswavlob franguls. peteri inglisurs CasCiCinebs da xvneSis. miviReT axali saxelmZRvaneloebi; rveulebis, fanqrebis, warwerebis, saSlelebisa da amdagvaris maragi saxlidan gamogvyva.

xSirad vismen `oranes~ gadmocemas. axlaxan laparakobda princi bernhardi da gamogvicxada, rom ianvarSi isev elodebian memkvidres.

yvelas ukvirs, ratom miyvars ase holandiis samefo ojaxi. ramdenime dRis win vsaubrobdiT imaze, rom jer kidev bevri ram maqvs

saswavli da amitom gaorkecebuli gulmodginebiT Sevudeqi zuTxvas. aba ra saxalisoa momavalSi yvelafris Tavidan dawyeba. aRiniSna isic, rom am bolo dros xeiriani araferi wamikiTxavs. deda axla kiTxulobs wigns, romlis saTauria `batonebi, qalbatonebi da mosamsaxureebi~. am wignis wakiTxva CemTvis ar SeiZleba. jer iseTive ganaTlebuli unda gavxde, rogoric Cemi Wkviani, niWieri daa. visaubreT agreTve filosofiaze, fsiqologiasa da fiziologiaze (rom vicode, rogor iwereba es Zneli sityvebi, leqsikonSi Cavixede), razedac jerjerobiT araviTari warmodgena ar maqvs. imedia, momaval wels cotaTi mainc Sevavseb am xarvezs!

Cemda samwuxarod aRmovaCine, rom zamTrisaTvis mxolod erTi grZelsaxeloiani kaba da sami Salis Jaketi maqvs. mamam neba damrTo cxvris TeTri matylisagan puloveri momeqsova. matyli Tumca uxeiroa, magram Tbilia. Cven uamravi tansacmeli gvaqvs gabarebuli nacnobebTan, magram misi wamoReba mxolod omis damTavrebis Semdeg SeiZleba da isic Tu raime gadarCeba.

swored im dros, roca qalbaton van daanze raRacas vwerdi, igi oTaxSi Semovida. dRiuri, ra Tqma unda, maSinve davxure.

— oh, ana, wamakiTxe Tu SeiZleba! — ara, qalbatono van daan, ar SeiZleba! — Tundac ukanaskneli gverdi? — ara, arc ukanaskneli! Zalian SemeSinda, swored am gverdze ewera arcTu ise sasiamovno ram

qalbaton van daanze. ana paraskevi, 25 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin isev avedi zeviT, `vestumre~ van daanebs, waviWoraveT. zogjer

maTTan yofna sasiamovnoa. mivirTviT `naftalinis keqsi~ (keqsiani kolofi ido tansacmlis karadaSi, sadac blomad eyara naftalini) da limonaTi davayoleT.

vlaparakobdiT peterze. vTqvi, rom xSirad Tavs mabezrebs, me ki es ar momwons, radgan ver vitan biWebs, romlebic `xelebs afaTureben~. maT, rogorc mSoblebs sCveviaT, mkiTxes: xom ar visurvebdi ufro metad davaxloebodi peters, radganac aSkarad Zalian movwonvar. `rogor ara~, gavifiqre me, magram vTqvi: `o, ara~. peteri morcxvi da mouqnelia, rogorc yvela biWi, romelsac naklebad uvlia gogoebTan.

Cveni samalavis `iatakqveSa komiteti~ Zalze moxerxebuli aRmoCnda. yuri damigde, ai ra gamoigones am vaJbatonebma! Zalian undaT, batonma van diikma, `travisis~ firmis mTavarma warmomadgenelma da Cvenma kargma nacnobma, romelsac bevri ram mivabareT, miiRos Cvengan raime cnoba. am mizniT ziuivS-flandernis erT meafTiaqes misweres werili, sadac raRacas ekiTxebodnen. pasuxisaTvis werilSi Cades konverti, romelsac mamam sakuTari xeliT daawera Cveni firmis misamarTi. roca es werili ukan mova, meafTiaqis pasuxs amoiReben

da mis magivrad mama Tavis werils Cadebs. ase gaigebs van diiki, rom mama cocxalia. arCevani SeaCeres zeelandze. romelic belgiis sazRvarTan mdebareobs da amitom iq advilad SeiZleba werilis kontrabandiT gagzavna.

ana kvira, 27 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! dedasTan usiamovneba momivida da es ukve meramdened am bolo dros! Cven

xSirad ar gvesmis erTmaneTis, verc margosTan vaxerxeb saerTo enis gamonaxvas. Cvens ojaxSi, ra Tqma unda, arasodes ar gaimarTeba iseTi scenebi, rogorc zeviT, magram me arc Cveni urTierToba momwons. me sul sxva xasiaTi maqvs, vidre dedas da margos. zogjer ukeT mesmis Cemi megobari gogonebis, vidre sakuTari dedis. o, rarigad mwyins!

qalbatoni van daani kvlav ucnaurad iqceva. cdilobs, rac SeiZleba meti gadamalos da Caketos im nivTebidan, rac ojaxs sWirdeba. kargi iqneba, dedac rom aseve moiqces!..

etyoba, zogierT mSoblebs gansakuTrebul siamovnebas hgvris ara marto sakuTari Svilebis aRzrda, aramed nacnobebisac. swored aseTebi arian van daanebi. margos aRzrda ar sWirdeba. igi siyvarulis, sikeTisa da gonierebis gansaxierebaa. magram is, rac mas Warbad aqvs, me Zalze maklia. CemTvis araerTxel mouciaT SeniSvnebi sufrasTan, me ki Tavs ver vikaveb ukmexi da gamomwvevi pasuxebisagan. mama da deda mudam Cems mxarezea, ar vici, ra meSveleboda uimaTod! `zemourebi~ Zalian xSirad misayvedureben, bevrs laparakob, yvelaferSi erevi, Tavmdabloba gakliao, magram me mainc Zvel Secdomebs vimeoreb. mama rom ase momTmeni ar iyos, me albaT didi xania davkargavdi gamosworebis imeds. Tumca is, rasac Cemgan Cemi mSoblebi moiTxoven, Zneli gansaxorcielebeli araa.

bostneuli ar miyvars. Tu bevr kartofils da cota bostneuls gadmoviReb, van daanebi, amas `ganebivrebas~ aweren da saSinlad javroben.

— cota kidev daimate bostneuli, — meubneba im wamsve qalbatoni van daani.

— ara, gmadlobT, me marto kartofili minda. — bostneuli Zalian margebelia, xom xedav dedaSenic amasve ambobs,

gadaiRe kidev! — daJinebiT moiTxovs igi da ase grZeldeba manamde, sanam mama ar Caereva.

— CvenTan unda ecxovra, — ambobs gacxarebuli qalbatoni, — CvenTan aseTi ram ar gauvidoda! es ra aRzrdaa! ane saSinlad ganebivrebulia! Cemi qaliSvili unda yofiliyo!

sayvedurebis niaRvars mudam am sityvebiT amTavrebs. ra bednierebaa, rom misi qaliSvili ara var!

davubrundeT isev aRzrdis sakiTxs. guSin, roca qalbatonma van daanma enis tartali moaTava da dumili Camovarda, mamam ai, ra uTxra:

— me mgoni, ana kargadaa aRzrdili. imasac ki mixvda, rom jobia Tqven gauTavebel qadagebas yuradReba ar miaqcios, xolo rac Seexeba bostneuls, me mxolod erTi ram SemiZlia vTqva: `Vice versa!~1 (1 piriqiT (laT.))

axla ki gvarianad moxvda qalbaton van daans. Vice versa imas niSnavda, rom TviTonac cota bostneuls miirTmevs. Tavs imiT imarTlebs, Zilis win bevri bostneuli mawyinariao. rac unda is qnas, oRond Tavi damanebos! sasaciloa, roca xedav, ra advilad wiTldeba qalbatoni van daani. me es ar momdis da amazec javrobs.

ana orSabaTi, 28 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin bevri ram mqonda kidev dasaweri, magram iZulebuli gavxdi

Semewyvita. minda mogiyve erTi Cxubis ambavi, magram manamde ai, ra unda giTxra.

me mezizReba da Tanac ar mesmis, roca ufrosebi xSirad, raRac umniSvnelo wvrilmanebis gamo, uecrad aReldebian da Cxubs iwyeben. aqamde megona, Cxubi mxolod bavSvebis saqmea da ufrosebs ar axasiaTebs. Tumca zogjer marTlac arsebobs Cxubis mizezi, magram gamudmebuli kinklaobis atana SeuZlebelia. kacma rom Tqvas, aqamde unda SevCveodi am ambavs, radgan Cxubi maT ojaxSi lamis Cveulebrivi movlenaa, magram araferi gamomdis. `diskusiebi~ (ase uwodeben aq Cxubs) mudam Cems irgvliv trialebs. yovelmxriv maqiaqeben, yvelafers msjelobis sagnad xdian, Cems xasiaTs, qcevas, TavdaWeras. yvelafers mikritikeben da miwuneben. adre me ar vicodi, ras hqvia uxeSi sityva da yvirili, axla ki yvelaferi unda avitano. me es ar SemiZlia. fiqradac ar momdis daTmobaze wavide. me maT vaCveneb, rom ane franki is aRar aris, rac guSin iyo! SeiZleba Tavad mixvdnen amas da ena gaaCeron. aRsazrdelebi TviTon arian da ara me. maZrwunebs amgvari usaqcieloba da sibriyve (qalbatoni van daanisa), magram male amasac SeveCvevi da maSin ki, icocxle, vetyvi Cems saTqmels. nuTu me marTla ise uzrdeli, cnobismoyvare, abezari, briyvi da zarmaci var, rogorc `zemourebi~ amtkiceben? me kargad vici, rom bevri nakli da susti mxare gamaCnia, magram `zemourebi~ mainc usaSvelod aWarbeben.

rom icode, kiwi, rogor miduRs SigniT yvelaferi ganuwyveteli lanZRva-ginebisagan, magram rodisme Cemi boRma gadmoinTxeva.

SeiZleba Tavi mogabezre, magram mainc unda gadmogce erTi saintereso saubari, romelic sufraze gaabes. sityva Camovarda pimis (mamis saalerso saxelia) did Tavmdablobaze. es imdenad naTelia, rom yvelaze briyvi adamianic ver uaryofs. uecrad qalbatonma van daanma, romelsac yvelaferi Tavis Tavze gadaaqvs, ganacxada: mec Tavmdabali adamiani var, Cems qmarze bevrad Tavmdabalio! baton van daans undoda Seerbilebina misi SeniSvna da Zlier wynarad Tqva:

— me arc minda zedmetad Tavmdabali viyo, radgan Tamami adamianebi met warmatebas aRweven cxovrebaSi.

mere ki me momibrunda: — nu iqnebi zedmetad Tavmdabali, ana, da gacilebiT met warmatebas miaRwev.

dedam baton van daans dauWira mxari, magram qalbaton van daans xom unda daesxa cecxlze navTi. amjerad me aRaraferi miTxra da Cems mSoblebs miubrunda.

— rogor eqceviT anas, amgvari araferi minaxavs. Cven ase ar gvzrdidnen. aseT rames, garda Tqveni Tanamedrove ojaxisa, axlac versad SexvdebiT.

mxedvelobaSi hqonda dedaCemis Sexedulebebi aRzrdaze, razedac xSirad daobdnen. qalbatoni van daani WarxaliviT gawiTlda. roca moTminebidan gamodixar, advilad marcxdebi.

dedas, rogorc yovelTvis, undoda bolo moeRo kamaTisaTvis da mSvidad Tqva: — qalbatono van daan, mec im azrisa var, rom zedmeti Tavmdabloba ar varga. Cemi qmari, margo da peteri zedmetad Tavmdabalni arian. marTalia Tavmdabloba arc Cven gvaklia, magram Tqven, Tqveni qmari, me da ana Tavs aravis davaCagvrinebT!

— me Zalze Tavmdabali adamiani gaxlavarT, qalbatono frank! rogor SegiZliaT amis uaryofa?

deda: — me ar miTqvams, rom sruliad ar gagaCniaT Tavmdabloba, magram ar SeiZleba iTqvas, rom zedmetad Tavmdabali brZandebiT.

qalbatoni van daani: — minda vicode, rodis maklda Tavmdabloba. me rom aq Cems Tavze ar mezruna, albaT, SimSiliT movkvdebodi. me swored iseTive Tavmdabali var, rogorc Tqveni qmari!

am briyvulma Tavisqebam deda gulianad gaacina, `sabralo~ qalbatoni vani daani ki ise gajavrda, rom gaCereba veRar SeZlo da sul laparakobda. bolos sakuTarma mWevrmetyvelebam daabnia, saTqmeli veRar moaTava, Seuracxyofili wamodga da wasvla daapira. uecrad me gadmomxeda. samwuxarod, roca igi wasasvlelad Sebrunda, me TanagrZnobiT da ironiulad Tavi gavaqnie, ufro Cemda uneburad, vidre ganzrax. igi ukanve Semotrialda da msuqani, beberi

meTevzis coliviT sazizRrad da uxeSad ayvirda. saintereso sanaxavi iyo. xatva rom SemeZlos, swored am saxiT ukvdavvyofdi am Cia, sasacilo models. erTi ram SemiZlia giTxra: Tu ginda adamiani gaicno, erTxel mainc unda waeCxubo, mxolod amis Semdeg SeZleb mis Sefasebas.

ana samSabaTi, 29 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! CvenTan yovelTvis xdeba raRac iseTi, risi moyolac Rirs. aq Cven abazana

ara gvaqvs da varclSi vbanaobT. qvemoT kontoraSi (ase veZaxi pirvel sarTuls) Tbili wyali modis da Cven Svidive, rigrigobiT CavdivarT dabla. radgan yvelas sxvadasxva xasiaTi gvaqvs, erTi ufro morcxvia, vidre meore, amitom sabanao adgils yvela Tavisi gemovnebis mixedviT irCevs. peteri banaobs samzareuloSi, Tumca mas minis kari aqvs. banaobis win yvelas afrTxilebs da sTxovs, naxevari saaTis ganmavlobaSi karebTan nu gaivliTo. mamamisi zeviT banaobs, sakuTar oTaxSi; oRond myudrod moewyos da Tbili wylis zeviT atana ar ezareba. qalbaton van daans aqamde ar ubanavia. igi jer sabanaod moxerxebul adgils eZebs. mama kabinetSi ibans tans, deda — samzareuloSi, Rumels amofarebuli. me da margom didi kontora varCieT da saabazanod vaqcieT. yovel SabaTs, nasadilevs, fardebs CamovuSvebT da naxevrad bnel oTaxSi vbanaobT. erT-erTi Cvengani banaobs, meore ki fardebs Soris darCenili WuWrutanidan gareT iyureba da erToba gamvlelTa sasacilo manWva-grexiT. magram gasuli kviridan es sabanao oTaxi aRar momwons da ufro komfortabelur adgils veZeb. peters kargi azri mouvida: winadadeba momca Cemi sabanao mowyobilobiT gadavbargebuliyavi did sapirfareSoSi, romelic kontoras ekuTvnis. sapirfareSoSi marto viqnebi, CavrTav sinaTles, davketav karebs da wyals sxvis dauxmareblad gadavaqcev. dRes sazeimod gavxseni axali `saabazano~ da Zalze kmayofili davrCi.

guSin saxlSi wyalsadenis ostati movida. qveda derefanSi unda SeefuTa milebi, romlebic Cvens wyalsadens da sapirfareSos uerTdeba. es aucileblad unda gagvekeTebina, rom milebi ar gayinuliyo Tu Zalian civi zamTari dadgeboda. am kacis stumroba CvenTvis arc ise sasiamovno iyo, radgan verc wyals viRebdiT da verc sapirfareSoTi vsargeblobdiT. iqneb amis Txroba sasiamovno araa, magram mainc unda giamboT, ra movigoneT, gansacdeli rom Tavidan agvecdina. me ara var imdenad morcxvi, rom aseT rameze laparaki miWirdes. me da mamam winaswar vizruneT da yoveli SemTxvevisaTvis qilebi movimarageT. axla gamogvadga, mxolod esaa, rom mTeli dRe oTaxis kuTxeSi gvedga. magram es kidev araferi, gacilebiT Znelia mTeli dRe Cumad, xmis amouReblad jdoma, gansakuTrebiT iseTi enatartalasaTvis, rogoric me var. Cven xom isedac mxolod CurCuliT vlaparakobT. magram Cumad, gaunZrevlad jdoma TiTqmis autanelia. sajdomi gamibrtyelda, ise momeTela, rom sami dRe mtkioda.

saRamos vivarjiSeT. aman gviSvela! ana xuTSabaTi, 1 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin usazRvro SiSi ganvicade. rva saaTze zari darekes da me yvelaze

saSineli ram warmovidgine — Sen ici, razedac vlaparakob. yvela marwmunebda, zari quCaSi moxetiale biWebma darekeso da me nel-nela davmSviddi.

dReebi duned miizlazneba. dabla, samzareuloSi muSaobs farmacevti, batoni levini, romelic firmisaTvis qimiur cdebs atarebs. es kaci mTeli saxlis ganlagebas icnobs da zogjer gveSinia, zeviT, yofil laboratoriaSi amosvla ar moisurvos. Cven Zalze Cumad varT. vin ifiqrebda sami Tvis winaT, rom mousvenari ane saaTobiT ijdeboda erT adgilas da xmas ar gaiRebda.

29-Si qalbaton van daanis dabadebis dRe aRvniSneT. didi zeimi ar mogviwyvia. mivarTviT yvavilebi, umniSvnelo saCuqrebi da sadilad sagangebo kerZi. qmarma wiTeli mixakebi uZRvna — ojaxuri tradiciaa. marTla, minda raRac giTxra qalbaton van daanze. mudam imis cdaSia, rom mamaCems gaearSiyos da me es saSinlad mabrazebs. rogorc ki SesaZlebloba miecema, an loyaze moucacunebs xels, an Tavze gadausvams. siamovnebiT aCens Tavis `lamaz~ fexebs, enamaxvilobs, erTi sityviT, yvelafers akeTebs imisaTvis, rom pimis yuradReba miiqcios. magram pims igi arc lamaz qalad miaCnia da arc sasiamovno adamianad. misi kurkuri sruliad ar aRelvebs. me veWvianob, ubralod ver vitan aseT rames. amas winaT pirSi vuTxari: `me mgonia, deda, Tqvens qmars ar ekekluceba-meTqi~.

peteri zogjer Zalian sasaciloa. orives gviyvars gasarTobad tansacmlis gamocvla da amiT Tavs viqcevT. amjerad dedamisis viwro kaba Caecva, Tavze ki qalis qudi Camoefxata. me misi kostiumiT gamovcxaddi da misive qudi davixure. ufrosebi siciliT ixocebodnen da Cvenc aranakleb vimxiaruleT.

elim me da margos maRaziaSi qvedatani gviyida. qsovili metismetad uxarisxo da Zviria. samagierod Zalze sasiamovno rame gvelis. elim margo, me da peteri stenografiis dauswrebel kursebze Cagvwera. momaval wels SesaniSnavi stenografistebi viqnebiT. urigo rodia aseTi `kriptografiis~ codna!

ana SabaTi, 3 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin isev saSineli Setakeba moxda. dedam mamas mTeli Cemi codvebi

gadauSala da Tanac Zalze gaazviada. deda tiroda, cxadia, mec vRrialebdi. saSinlad amtkivda Tavi. me mamikos gamovucxade, rom yvelaze metad miyvars. pimma mipasuxa, momavalSi yvelaferi Seicvlebao, magram me es ar mjera. dedas rom mSvidad velaparako, Tavs Zala unda davatano. mama moiTxovs dedas movuaro, roca Tavs cudad grZnobs, magram araferi gamomdis.

mondomebiT vswavlob franguls da vkiTxulob `La belle Nivernaise~.1 (1 `mSvenieri nivernezeli qali~, alfons dodes romani.)

ana paraskevi, 9 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! dRes bevri usiamo da samwuxaro ambavi gavige. bevri Cveni nacnobi da

megobari ebraeli daapatimres, gestapo maT ar eloliaveba. dapatimrebulebs saqonlis gadasazid vagonebSi yrian da ebraelTa sakoncentracio banakSi, vesterborkSi mihyavT. saSineli adgilia. uamravi xalxia Tavmoyrili, arc dabanis saSualeba aqvT da arc fexsadgilebi hyofniT. amboben, banakebSi teva araa da kacebs, qalebs da bavSvebs erTad sZinavTo. gaqceva SeuZlebelia. patimrebs advilad scnoben gadaparsuli TaviT Tu wminda ebrauli garegnobiT.

Tuki holandiaSi ase cudadaa saqme, ra saSineleba eliT maT iq, sadac mierekebian. inglisis radio iuwyeba, rom maT gazis kamerebSi amoaxrCoben. iqneb es mospobis yvelaze swrafi saSualebaa. mipi saSinel ambebs gviambobs da TviTonac Zalze Relavs. amas winaT misi saxlis win koWli dedaberi Camomjdara. dedaberi gestapos manqanas ucdida, romelic gzadagza krefda xalxs. moxuci qali SiSisagan caxcaxebda.

sazenito qvemexebi quxda, proJeqtorebis Suqi sibneles apobda, inglisis TviTmfrinavebis gugunis gamoZaxili saxlidan saxls exeTqeboda. mipma ver gabeda dedabris saxlSi Seyvana. germanelebi amis gamo mkacrad sjian yvelas.

elic mdumare da mowyenili dadis. misi megobari germaniaSi gagzavnes iZulebiTi begaris mosaxdelad. eSinia bombardirebis dros ar daiRupos. ingliseli mfrinavebi milionobiT kilogram yumbarebs yrian. me Zalian

uadgilod da uxeSad mimaCnia amgvari oxunjoba: — oh, mTeli milioni mas xom ar moxvdeba, — anda: — erTi yumbarac ikmarebs. marto dirki xom araa am dReSi, cxadia, ara. yoveldRe axalgazrdebs vagonebSi yrian da germaniaSi agzavnian iZulebiT samuSaoze. zogi gzidan garbis, zogi droze imaleba, magram aseTebi Zalze cotaa.

Cemi sevdiani simRera jer ar damTavrebula. gagigonia raime mZevlebis Sesaxeb. germanelebma daxvewili wameba moigones. ufro saSineli, vidre sxva yvelaferi. udanaSaulo moqalaqeebs ganurCevlad apatimreben da cixeebSi amwyvdeven. xolo roca sadme `sabotaJs~ aRmoaCenen da damnaSaves ver ipovian, mZevlad wayvanilTa nawils xvreten. Semdeg amas gazeTebSi aqveyneben da mosaxleobas afrTxileben. ra xalxia es germanelebi! odesRac mec maT vekuTvnodi, Tumca didi xani gavida mas Semdeg, rac hitlerma kanongareSe gamogvacxada. qveynad ar arsebobs ufro didi mtroba, vidre amgvar germanelebsa da ebraelebs Sorisaa Camovardnili.

ana paraskevi, 16 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! uamravi saqme gamiCnda, axlaxan vTargmne erTi Tavi `La belle Nivernaise~-dan

da amoviwere yvela ucnobi sityva. Semdeg uZnelesi ariTmetikuli amocana gadavwyvite, bolos daviswavle sami gverdi frangulad. amocanebis gadawyveta ar miyvars da davalebas xSirad gverdze gadavdeb xolme. amocanebis gadawyveta mamasac uWirs; zogjer me ukeTesad viyvan, magram mainc gviWirs da dasaxmareblad margos veZaxiT. stenografiaSi yvelas gavaswari. guSin davamTavre `dampyroblebis~ kiTxva, kargi wignia, magram ioop ter heuls ar Seedreba.

SenTvis bevrjer miTqvams, rom cisi fon maqsveldi SesaniSnavad wers. momavalSi Cemma Svilebma aucileblad unda waikiTxon yvela misi wigni. mamam kerneris piesebi momca wasakiTxad: `bremeneli biZaSvili~, `guvernanti qali~ da `mwvane domino~. kargi mweralia.

me, deda da margo isev SexmatkbilebiT vcxovrobT da es yvelafers jobia. guSin saRamos margo CemTan iwva. Zalze viwrod viyaviT, magram araCveulebriv myudroebas vgrZnobdiT. margom mkiTxa: SeiZleba Seni dRiuri wavikiTxoo — mxolod zogi adgili, — vupasuxe me. Semdeg misi dRiuri movikiTxe. dampirda wagakiTxebo. vlaparakobdiT momavalze; vkiTxe, ra ginda gamoxvide-meTqi. am ambavs igi saidumlod inaxavs. me yuri movkari, TiTqos maswavleblobas apirebs. da me mgoni, asec unda iyos. Tumca amden cnobismoyvareobas ar unda viCende.

am diliT peteri sakuTari sawolidan wamovagde da Tavad wamovweqi. peteri gacecxlda, magram me misTvis yuradReba ar mimiqcevia. kacma rom Tqvas, ufro Tavazianad unda mepyrobodes, radgan guSin saRamos vaSli vaCuqe.

margos vkiTxe: — rogor ggonia, gonji var? sasacilod gamoiyurebi, magram lamazi Tvalebi gaqvso, mipasuxa man. gaurkveveli pasuxia, Sen rogor fiqrob?

naxvamdis! ana samSabaTi, 20 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! Tumca mas Semdeg ori saaTi gavida, magram iseTi SiSi ganvicade, rom

xelebi axlac mikankalebs. saxlSi hkidia xuTi cecxlmqrobi `minimaqsi~. aravis gaufrTxilebivarT, rom maT asavsebad movidodnen. amitom sanam winkaridan CaquCis xma ar momesma, gansakuTrebul sifrTxiles ar vicavdi. megona durgali movida da gavafrTxile eli, romelic CvenTan sadilobda, rom axla Zirs Casvla ar SeiZleba. me da mama kars ukan CavsafrdiT da yurs vugdebdiT, rodis morCeboda is kaci muSaobas da wavidoda. meoTxedi saaTis Semdeg man iaraRi

karadaze dado da Cvens karze daakakuna. oriveni gavfiTrdiT, nuTu rame SeniSna da gadawyvita Seamowmos, ra imaleba kars ukan. mgoni asec iyo, radgan kakuni, karis gamoweva, jajguri da biZgebi ar wydeboda. kinaRam guli Semiwuxda imis gafiqrebaze, rom Cvens mSvenier TavSesafars viRac gadamTieli aRmoaCens. ase megona, mTeli saukune gavida, sanam baton koophoisis xma ar gavigone: — gaaReT, me var. kari maSinve gavaReT. Turme, saketi, romliTac kari Signidan iketeboda da romlis gaReba garedanac SeeZlo saidumloebagandobils, raRacas gamosdeboda, amitom droze ver gagvafrTxiles, rom xelosani movidoda. roca muSa wavida, koophoisma elis gamoZaxeba gadawyvita, magram mbrunavi kari ver gaaRo da xmauri atexa. gulidan uzarmazari tvirTi momwyda. kaci, romelic CvenTan unda Semosuliyo, Cems warmodgenaSi swrafad izrdeboda da bolos uZlevel goliaTad iqca. axla ki SegviZlia vTqvaT, rom bedma ar gvimtyuna, yvelaferi keTilad damTavrda!

orSabaTs bevri vimxiaruleT. mipma da henkma CvenTan gaaTies Rame. me da margo ded-mamasTan `gadavsaxldiT~, col-qmars ki Cveni oTaxi davuTmeT. SesaniSnavad visadileT. Tumca am dRes uxifaTod mainc ar Cauvlia. mamis magidis lampaSi mokle CarTva moxda da erTbaSad bnelSi aRmovCndiT.

eleqtromricxveli, romelSic mcveli ixraxneba, sadRac sawyobis boloSi hkidia da arc ise sasiamovnoa bnelSi xelis faTuri, magram bedma gagviRima da dazianebuli xazi aT wuTSi SeakeTes. axla ukve SeiZleboda sanTlebisagan mowyobili iluminaciis Caqroba. diliT adre avdeqiT. henki cxris naxevarze unda wasuliyo da gvindoda myudrod gvesauzma. gareT saSinlad wvimda. mixaroda, rom aseT amindSi quCaSi gasvla ar mixdeboda. me da mamam yvelaferi mivalageT da franguli zmnebis dazepirebas Sevudeqi. mere vkiTxulobdi SesaniSnav wigns `tyeebi marad mRerian~. mwyins, rom male vamTavreb.

Semdeg kviras eli CvenTan gaaTevs Rames! ana xuTSabaTi, 29 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! ver visveneb. mama avadaa. didi sicxe aqvs da raRacam gamoayara, rogorc

wiTelam icis. warmoidgine, eqimis gamoZaxebac ki ar SegviZlia. deda uvlis. bevri ofli adenina. iqneb sicxem dauwios.

diliT mipma gviambo, rom van daanebis bina germanelebs gauZarcvavT. qalbaton van daanisaTvis araferi gviTqvams. bolo dros igi Zalze nervulobs da Cven sruliad ar gvainteresebs saaTobiT visminoT, ra saucxoo WurWeli da Zvirfasi aveji darCa saxlSi. Cvenc xom yvelaferi Zvirfasi bedis anabara mivatoveT. Civili am saqmeSi verafers gviSvelis.

am bolo dros mec momces ufleba mozrdilTaTvis gankuTvnili zogierTi wigni wavikiTxo. vkiTxulob niko van suxtelenis `evas siymawviles~. kacma rom Tqvas, me ver vxedav did gansxvavebas am wignsa da gogonebis sakiTxav wignebs Soris. mxolod esaa, rom am wignSi zogjer qalebi sakuTari sxeuliT vaWroben da ucxo mamakacebisagan bevr fuls iReben. me, albaT, sircxviliT movkvdebi, ucxo mamakacTan marto rom davrCe. Semdeg weria, evas `avadmyofoba~ daewyoo. mec Zalian minda damewyos, radgan vici, raoden mniSvnelovania es. mamam karadidan goeTesa da Sileris dramebi gadmoiRo da apirebs saRamoobiT xmamaRla gvikiTxos yvelas. daviwyeT `don karlosiT~. dedam mamis magaliTs mibaZa da locvani maCuqa. wigni zrdilobis gamo gadavikiTxe. TiTqos momwons kidec, magram arafers maZlevs. ratom cdilobs deda iZulebiT gamxados morwmune?

xval pirvelad gavaCaRebT Rumels. albaT, gabolil oTaxSi mogviwevs jdoma. didi xania sakvamuri ar gauwmendiaT.

ana SabaTi, 7 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi!

deda Zalze nervulobs da es CemTvis saxifaTo meCeCia. nuTu SemTxveviT xdeba, rom Cemi mSoblebi arasodes ar uwyrebian margos da yovelTvis mxolod me mxvdeba? magaliTad, guSin saRamos margo lamazad ilustrirebul wigns kiTxulobda. mere zeviT avida, wigni ki gverdze gadado, raTa mobrunebuls kiTxva ganegrZo. radgan saqme araferi mqonda, wigni aviRe da suraTebs vaTvalierebdi. margo dabrunda. roca dainaxa, `misi~ wigni xelSi meWira, Subli Seikra da wignis warTmeva daapira. me ki Zalian mindoda bolomde dameTvalierebina. margo gabrazda. dedam miTxra: — wigns margo kiTxulobs da axlave daubruneo.

oTaxSi mama Semovida. Tumca man araferi icoda, magram gadawyvita, rom margos usamarTlod Cagraven da miTxra: — rodisme margoc wagarTmevs wigns da vnaxoT, rogor moiqcevio!

me Tavi aRar gamomidvia. wigni davde da oTaxidan gavedi. maT egonaT, guli momivida, magram me arc guli momsvlia da arc Seuracxyofilad migrZvnia Tavi. mxolod sevda Semomawva gulze.

mama usamarTlod moiqca, roca arc ikiTxa, raSia saqme da ganaCeni gamoitana. mSoblebi rom ar Careuliyvnen da margosTvis ar daeWiraT mxari, me ufro male davubrunebdi wigns. CemTvis gasagebia, rom deda margos gamoeqomaga, isini mudam erTmaneTs uWeren mxars. me ise SeveCvie am ambavs, rom gulgrilad aRviqvam dedis tuqsvas da margos mouTmenlobas. me isini imitom miyvars, rom deda da margo arian. rac Seexeba mamas, — masTan sul sxvagvari damokidebuleba maqvs. roca mama margos upiratesobas aniWebs, aqebs, yvelafers uwonebs da alersianad eqceva, SigniT raRac mRrRnis, radgan mama CemTvis yvelaferia. mamaa Cemi naTeli ideali da yvelaze metad miyvars amqveynad. magram mamas ar esmis, rom margos sul sxvanairad eqceva, vidre me. margo misTvis yvelaze Wkviani, yvelaze lamazi da yvelaze ukeTesia, magram mec xom maqvs ufleba seriozuli damokidebuleba moviTxovo. ojaxis azriT, me jambazi da uqnara var, rac ormag usiamovnebas mayenebs: jer erTi, mudam sayvedurebiT mavseben, meorec, sakuTar Tavs ver verevi. me aRarc zerele alersi makmayofilebs da aRarc egreT wodebuli `seriozuli saubari~; me raRac iseTs moveli mamisagan, risi mocemac mas ar SeuZlia. ara, me ar veWvianob margoze, arc misi silamaze mWirdeba da arc misi Wkua. me mxolod erT rameze vocnebob: namdvilad, guliT vuyvarde mamas da ara rogorc sakuTari Svili, aramed rogorc adamiani, vuyvarde me, ana.

mamas imitom veWidebi ase, rom mxolod igi minarCunebs ojaxisadmi siyvaruls. mamas ar esmis, rom CemTvis xandaxan aucilebelia dedaze laparaki da azris gamoTqma. mas ar surs, dedis uaryofiT mxareebs Seexos. am Temaze yovelgvar saubars gaurbis. me ki dedis damokidebuleba mZime tvirTad mawevs. xSirad Tavs ver vikaveb da pirSi veubnebi, ramdenad gulgrili, damcinavi da mkacria, radgan marTlac ara var yovelTvis damnaSave.

saerTod, me da deda sruliad sxvadasxva adamianebi varT da amitom mogvdis xSirad usiamovneba. me ar vmsjelob mis xasiaTze, aq msajulad ar gamovdgebi, mxolod ise vuyureb, rogorc dedas. magram igi araa iseTi deda, rogoric me mWirdeba. amitom me TviTon unda viyo Cemi deda. me maT sruliad gamoveTiSe Sinaganad da Cemi gziT mivdivar. vin icis, romel napirs mivadgebi? gonebaSi mesaxeba dedisa da qalis ideali, magram am qalsa da im adamians Soris, visac dedas veZaxi, veraviTar msgavsebas ver vpoulob.

mudam vcdilob Tvali avarido dedis uaryofiT mxareebs, minda mxolod kargze gavamaxvilo yuradReba da CemSi ganvaviTaro is, rac mas aklia. magram yovelTvis rodi gamomdis ase. yvelaze cudi ki isaa, rom arc mamas da arc dedas ar surT dainaxon, ra maklia cxovrebaSi da amis gamo Zalze nawyeni var maTze. nuTu mSoblebs arasodes ar SeuZliaT samarTlianad moepyron sakuTar Svilebs.

xandaxan vfiqrob: iqneb RmerTi mcdis? me TviTon unda mivide srulyofamde, yovelgvari misabaZi magaliTisa da daxmarebis gareSe. samagierod, momavalSi Zlieri da amtani viqnebi.

Cems garda vin waikiTxavs odesme am werilebs? vin damexmareba? o, rogor mWirdeba daxmareba, da nugeSi. xSirad suliT vecemi da ver vaxerxeb viyo iseTi, rogoric minda. me vici es da yoveldRe vcdilob daviwyo Tavidan, gamovsworde.

magram Zalze usamarTlod mepyrobian! erT dRes mozrdil adamianad mTvlian da ufleba maqvs yvelaferi vicode, meore dRes ki Zveleburad meqcevian: ane jer kidev briyvi batkania, hgonia, wignebidan bevri ram iswavla, magram cxadia, jer araferi esmis. sinamdvileSi me arc ZuZumwovara bavSvi var da arc ganebivrebuli Tojina, romliTac erTobian, Tumca jer ar SemiZlia amis sityvebiT gamoTqma, magram me Cemi idealebi, azrebi da gegmebi maqvs. ah, ramdeni eWvi mipyrobs saRamoobiT, roca marto var, an dRisiT, roca am gamomwyvdeul adamianebs Sevyureb, romelTac saSinlad momabezres Tavi, radgan arc Cemi esmiT da arc is, rac me mawuxebs. amitom bolos isev Cems dRiurs vubrundebi. mudam amiT viwyeb da amiT vamTavreb. kiwi yvelafers iTmens da mec pirobas vaZlev, rom yvelafers gavuZleb, davZlev Cems mwuxarebas da gzas gavikafav, magram ra did siyvaruls momgvrida warmateba, rogor minda mosiyvarule adamiani mxarSi amomidges, gamamxnevos, momealersos!

nu gamkicxav! gamige, rom zogjer SeiZleba mec damekargos moTmineba. ana orSabaTi, 9 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin peteris dabadebis dRe iyo, mSvenieri saCuqrebi miiRo, maT Soris

saintereso saTamaSo, eleqtrosamarTebeli da sanTebela. ara imitom, rom mwevelia, aramed aseT saCuqars Tavisi Sno aqvs.

magram yvelaze saocari ram batonma van daanma gvacnoba: ingliselebma tunisSi, kasablankaSi, alJirsa da oranSi desanti gadasxeso — es dasasrulis dasawyisia, Tqva yvelam, magram CerCilma, inglisis premierma, romelsac, albaT, inglisSic xSirad smenia aseTi azri, Tavis gamosvlaSi ganacxada:

desantis gadasxma uaRresad didmniSvnelovani etapia, magram nuravin fiqrobs, rom es dasasrulis dasawyisia, ufro swored es dasawyisis dasasrulia.

didi gansxvavebaa, ara? magram optimizmisaTvis safuZveli mainc arsebobs. germanelebma jerac ver aiRes ruseTis didi qalaqi, stalingradi, romelic ager ukve sami Tvea, rac alyaSemortymulia. axla ki yoveldRiur ambebs davubrundeT: roca Cvens TavSesafarze vlaparakobT, isic unda giTxra, Tu rogor gvamarageben sursaTiT. Sen unda icode, rom `zemourebi~ namdvili Rormucelebi arian. purs gvawvdis Zalze keTili mepure, koophoisis nacnobi. cxadia, imdeni ara gvaqvs, ramdenic saxlSi gvqonda, magram mainc sakmarisia. sasursaTo baraTebs CvenTvis yiduloben Sav bazarze. maTi fasi ganuwyvetliv izrdeba. am pawia qaRaldis naglejSi adre 27 guldens vixdidiT, axla ki ocdacamets.

saxlSi rom konservebis garda raime maragi gvqondes, viyideT 270 girvanqa cercvi da lobio, rac axla tomrebiT hkidia derefanSi mbrunav karTan. simZimisagan tomrebi ramdenime adgilas gairRva da gadavwyviteT zamTris maragi sxvenze agvetana. tomrebis gadazidva peters daavales. eqvsi tomridan xuTi mSvidobianad gadaitana, magram rogorc ki meeqvses mohkida xeli, qveda nakeri gairRva da kibeze yavisferi lobio wvimasaviT wamovida, wvima ki ara, setyva iyo. Zirs darCenilebma ifiqres, Zveli saxli Tavze gvengrevao. sabednierod, kontoraSi ucxo aravin iyo... peters Zalian SeeSinda, magram roca daminaxa kibis qveda safexurze Tavze lobiogadayrili da koWebamde lobioSi Cafluli, gamayruebeli xarxari morTo. daviwyeT lobios akrefa, magram marcvlebi ise patara da ise srialaa, rom TiTebs Soris gvisxlteba da RreWoebsa da xvrelebSi cviva. axla, roca vinme am kibeze adis, yovelTvis poulobs lobios da qalbaton van daans abarebs.

kinaRam damaviwyda umTavresi: mama gamojansaRda. ana

P. S. es wuTia radiom gamoacxada, rom alJiri aiRes. maroko, kasablanka da oranic ukve ramdenime dRea ingliselebis xelSia. male tunissac aiReben.

samSabaTi, 10 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! ambavi, romelic axla unda gacnobo, epoqaluri mniSvnelobisaa. gvinda

merve `iatakqveSeli~ SemovixiznoT. xSirad gvifiqria, rom aq erTi kacisaTvis adgilic ikmarebs da sakvebic. Cven mxolod imitom vikavebdiT Tavs, rom kraleris da koophiosis zedmetad Sewuxebas veridebodiT. magram Cvenamde ebraelTa gasaxlebasTan dakavSirebis saSineli ambebi aRwevda da mamam scada gaego, ra azris iyvnen Cveni megobrebi. maT Zalian mogviwones ganzraxva: gind Svidni yofilxarT, gind rvani, safrTxe igivea, — daaskvnes maT sruliad marTebulad. raki saqme aqamde mivida, daviwyeT Cvens nacnobebs Soris iseTi martoxela kacis Zebna, romelic Cveni `iatakqveSa~ ojaxisaTvis Sesaferisi aRmoCndeboda. aseTi kacis povna Zneli ar iyo. mas Semdeg, rac mamam uaryo van daanebis yvela winadadeba — Semogvexiznebina romelime maTi naTesavi, arCevani xvda erT-erT Cvens nacnob kbilis eqims, albert dusels, romlis coli sazRvargareT wavida. amboben, sasiamovno kaciao, Tanac Cven da van daanebi keTilad varT misdami ganwyobili. mipi am kacs kargad icnobs da yvelafers gaakeTebs. albert duseli margos adgils daiWers Cems oTaxSi, margo ki Tavisi dasakeci sawoliT mSoblebTan gadabargda.

ana xuTSabaTi, 12 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! duseli sixaruliT cas ewia, roca mipma uTxra, rom misTvis TavSesafari

eguleba. urCia, rac SeiZleba male gadmosuliyo CvenTan, umjobesia zego. duseli yoymanobda. jer erTi, Tavisi karToteka wesrigSi unda moeyvana, meorec, ori pacienti mieRo da yovelgvari angariSebi gaesworebina. yovelive es am diliT mipma gviambo. Cveni azriT, ajobebda, saqme ar gaeWianurebina. yovelgvari samzadisi axsna-ganmartebas moiTxovs, Cven ki gverCia, aravis araferi scodnoda. mipma kidev erTxel urCia dusels SabaTs gadmosuliyo, magram man uari ganacxada da mxolod orSabaTs gadmova. sasaciloa, rom igi maSinve ar moeWida amgvar SesaZleblobas. xom SeiZleba SemTxveviT Seipyron quCaSi da maSin verc karTotekas moiyvans wesrigSi, verc angariSs gaasworebs da verc pacientebs miiRebs. Cemi azriT, mamam tyuilad dauTmo! jerjerobiT axali sxva araferia.

ana samSabaTi, 17 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! duseli CvenTanaa. yvelaferi keTilad damTavrda. mipma igi mTavar

fostasTan daibara. duseli zustad daniSnul droze movida. koophoisi, romelic mas saxiT icnobda, miuaxlovda da uTxra, TiTqos is kaci, romelmac igi daibara, mogvianebiT mova da manamde mipTan, kontoraSi daicadeTo. koophoisi tramvaiT gamoemgzavra, duseli ki fexiT wamovida da Tormetis naxevarze ukve kontoraSi iyo. yviTeli varskvlavi rom ar daenaxaT, duselma palto gaixada, damlageblis wasvlamde koophoisis kabinetSi icdida. cxadia, ar icoda, ra mizeziT alodinebdnen. bolos mipma kabinetSi TaTbiris dawyeba moimizeza da zemo sarTulSi amoiyvana. enaCavardnili duselis win mbrunavi kari gaiRo da oriveni SeumCnevlad amovidnen CvenTan.

yvelam zeviT, van daanebTan, moviyareT Tavi. axalmosuls yava da koniaki davaxvedreT. mipma igi Cvens oTaxSi Semoiyvana. duselma maSinve icno Cveni aveji, magram azradac ar mosvlia, rom Cvenc aqa varT. mipma yvelaferi uambo. magram man mainc veraferi gaigo. bolos gaognebuli zemoT amoiyvana. duseli skamze daeca, rigrigobiT yvelas dagvaSterda, da mainc sakuTar Tvalebs ar ujerebda. rogorc iqna, xma amoiRo, borZikiT aluRluRda: — ki magram... ara...

gana Tqven belgiaSi ara xarT? nuTu oficeri ar Camovida? manqana? nuTu gaqceva ver moaxerxeT?..

maSin vuambeT, rom zRapari oficrisa da manqanis Sesaxeb TviTonve gavavrceleT xalxisa da gansakuTrebiT germanelebis mosatyueblad, cxadia, im SemTxvevisaTvis, Tu Zebnas dagviwyebdnen. duseli aseTma gamWriaxobam daamunja, xolo roca Cveni moxdenili, eSmakurad mowyobili TavSesafari vaCveneT, gaocebisagan aRar iyo. yvelam erTad visadileT, Semdeg duselma cota daisvena, mere Cai davlieT, da bolos igi Tavisi avla-didebis amolagebas Seudga. duseli male gaSinaurda, gansakuTrebiT mas Semdeg, rac `iatakqveSelTa~ Sinaganawess gaecno (van daanma Seadgina).

TavSesafris prospeqti da gzis maCvenebeli ebraelTa da maT msgavsTa droebiTi sacxovrebeli dawesebulebis

Sinaganawesi. Riaa mTeli wlis ganmavlobaSi. moxdenili, wynari, utyeo adgili

amsterdamis centrSi. transporti: tramvai #17 da 13, avtomobili da velosipedi, xolo visac germanelebma yovelgvari saxis transportiT sargebloba aukrZales, fexiTac moaRwevs.

binis qira. ufaso. cximgaclili dieturi sakvebi. gamdinare wyali: saabazanoSi (abazana ar dgas) da, samwuxarod, zogierT

kedelzec. mozrdili sawyobi yovelgvari saqonlis Sesanaxad. sakuTari radiosadguri: uSualo kavSiri londonTan, niu-iorkTan, tel-

avivTan da mraval sxva sadgurTan. radiomimRebi mdgmurebis gankargulebaSia saRamos 6 saaTidan.

dasvenebis saaTebi: Ramis aTi saaTidan dilis rvis naxevramde, kviraobiT dilis aT saaTamde. TavSesafris mmarTvelobis gankargulebiT gansakuTrebul pirobebSi dasvenebis saaTebi SeiZleba dawesdes dRisiTac. sayovelTao uSiSroebis uzrunvelsayofad miTiTeba zustad unda Sesruldes!..

ardadegebi: jerjerobiT gauqmebulia. salaparako ena: yvela kulturuli ena... oRond CurCuliT. tanvarjiSi: yoveldRe. mecadineoba: stenografia, kviraSi erTi saaTi (weriTi samuSao),

inglisuri, franguli, maTematika da istoria dRis yovel dros. sakvebis miRebis dro: sauzme yoveldRe 9 saaTze, kvira dReebisa da

dResaswaulebis gamoklebiT. sadili — 115-dan 1 45 saaTamde. vaxSami — civi an cxeli, sxvadasxva dros. damokidebulia ukanaskneli

cnobebis gadmocemaze. valdebulebani sursaTiT mommaragebeli komisiis winaSe: mudam mzad unda

viyoT kontoris saqmis warmoebaSi dasaxmareblad. tanis dabana: `abazana~ yovel kvira dRes dilis 9 saaTidan yvela

mobinadris gankargulebaSia: tanis dabana SeiZleba sapirfareSoSi, samzareuloSi, kabinetSi da kontoraSi — visac rogor urCevnia.

alkoholiani sasmelebi nebadarTulia mxolod eqimis rCeviT. ana xuTSabaTi, 19 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! rogorc velodiT, duseli marTla Zalze sasiamovno adamiani aRmoCnda.

Tumca gulaxdilad rom giTxra, arc ise sasiamovnoa, roca ucxo kaci Sens oTaxSi cxovrobs da yvelafers xels hkidebs, magram keTili saqmisaTvis zogi

ram unda daTmo. mTavaria, adamians uSvelo, yvelaferi danarCeni wvrilmania, — ambobs mama da marTalicaa.

duselma pirvelsave dRes dawvrilebiT gamomkiTxa yvelaferi, magaliTad, ra drosaa kontoraSi damlagebeli qali, rodis SeiZleba sapirfareSoTi sargebloba, sad jobia banaoba. Sen, albaT, gecineba, kiwi, magram TavSesafarSi yovelive amas didi mniSvneloba aqvs. qveviT xSiradaa iseTi xalxi, romelTac Cveni saidumlo ar gavandeT da amitom, roca kontoraSi ucxo adamiania, gansakuTrebuli siCume unda davicvaT. Cven viciT, ra dros ra xdeba.

dusels yvelaferi mSvenivrad avuxseni, magram gamakvirva misma mousazreblobam. yvelafers or-orjer mekiTxeboda da mainc ver imaxsovrebda, albaT, gaocebisagan jerac ver gamorkveula, magram TandaTan esec mogvardeba. sxva mxriv yvelaferi rigzea.

duselma bevri ram gviambo gare samyaroze, romelsac karga xania movwydiT. Zalze samwuxaro ambavi gvamcno. uamravi nacnobi da megobari sadRac garekes da axla sasowarkveTilni saSinel dasasruls elian. yovel saRamos quCebSi mwvane da nacrisferi samxedro manqanebi dahqrian. germaneli `eseselebi~ mwvane manqanebSi sxedan. holandiis faSisturi policia ki SavSi da ebraelebs daeZeben. Tu sadme erTi kaci aRmoaCines, mTel ojaxs apatimreben. yvela karze akakuneben da Tu veravin ipoves, meore saxls miadgebian. zogjer Tan daaqvT sia da vinc siaSia `aRniSnuli~, mihyavT. aravis ar ascdeba es xvedri, Tu droze ar daimala. zogierTs gamosasyids axdevineben. mSvenivrad ician, ra qonebis patronia maTi msxverpli.

yovelive es ise gamoiyureba, rogorc Zvel droSi monebze nadiroba. xSirad aseTi suraTi midgas Tvalwin: ramdenime sazareli arseba cemiTa da wamebiT mierekeba wesier udanaSaulo adamianebs, romelTac atirebuli bavSvebi mihyavT, mierekebian manamde, sanam muxlebi ar moekecebaT. aravis ar indoben, arc moxucebs, arc ZuZuTa bavSvebs, arc fexmZime qalebs, arc avadmyofebs da arc xeibrebs. yvela, yvela CauTreviaT am sasikvdilo ferxulSi.

Cven ki ra kargad, ra mSvidad movewyveT. mTeli es ubedureba odnavadac ar Segvawuxebda, imaTi javri da SiSi rom ar gvklavdes, vinc CvenTvis Zvirfasia, vinc Tavs ver uSvela.

xandaxan Cemi Tavi mejavreba. me aq Tbil loginSi vwevar, Cemi saukeTeso megobrebi ki sadRac Ria cisqveS qarsa da wvimaSi saSinlad itanjebian da zogi albaT daiRupa kidec. usazRvro SiSi mipyrobs, roca vigoneb imaT, visTanac axlo urTierToba mqonda, da romlebic axla yvelaze sastik jalaTebs Cauvardnen xelSi, jalaTebs, romelTa msgavsi istorias ar axsovs. da mxolod imitom, rom ebraelebi arian!..

ana paraskevi, 20 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! marTali giTxra, cota ar iyos, yvelani davibeniT. adre Cvenamde naklebad

aRwevda cnobebi ebraelebze, iqneb jobda kidec, rom ase dawvrilebiT ar vicodiT yvelaferi. roca zogjer mipi gviyveboda raimes nacnobebis samwuxaro bedze, deda da qalbatoni van daani mudam tirodnen da mipma gadawyvita, aRaraferi eambna. magram dusels maSinve uamravi kiTxvebi daayares da imdeni sazareli da barbarosuli ram gviambo, rom Zneli mosanelebelia. roca es mogonebani gauferuldeba, nuTu isev SevZlebT sicilsa da udardelad mxiarulebas? magram Tu samudamod davmwuxrdebiT da Cvens TavSesafars Wmunvis savaned gadavaqcevT, verc sakuTar Tavs gamovadgebiT da verc gareT darCenilT. rasac unda vakeTebde, Cemi fiqrebi mudam imaTTanaa, vinc waiyvanes. sakmarisia uzrunvelad gavicino da maSinve SiSi mipyrobs, Cems Tavs vusayvedureb mxiarulebas. magram nuTu mTeli dRe damwuxrebuli unda viyo? me ase ar SemiZlia, mgoni uguneboba gamivlis.

am sadardebels Cemi piradi usiamovnebac erTvis. marTalia, im did ubedurebasTan SedarebiT, razedac es wuTia gwerdi, piradi gancdebi sruliad

araferia, magram mainc minda giTxra, rom am bolo dros saocar martoobas vgrZnob. CemSi sicariele damkvidrda. adre amaze ar vfiqrobdi, garToba da megobrebi avsebdnen Cems fiqrebs, axla ki rTuli problemebi mawuxebs. gavige isic, rom mamasac ki, romelic yvelaze Zalian miyvars, ar ZaluZs, mTeli Cemi uwindeli samyaros magivroba gamiwios.

Sen albaT ggonia, rom Zalze umaduri var, ara, kiwi? zogjer iseTi grZnoba maqvs, TiTqos didxans ver gavuZleb amgvar cxovrebas. gesmodes mTeli es saSineleba, gawuxebdes sakuTari sadardebeli da amave dros yvelasTvis xelwamosakravi iyo.

ana SabaTi, 28 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! bevri eleqtroenergia davwviT da limiti gadavxarjeT. axla ukiduresi

momWirneoba gvmarTebs, Torem SeiZleba deni gamogviTiSon da 14 dRe usinaTlod dagvtovon. oTxidan Tu xuTis naxevridan kiTxva aRar SegviZlia, amitom sxvadasxva gasarTobs vigonebT da dros ase vklavT. veubnebiT erTmaneTs gamocanebs, vvarjiSobT sibneleSi, vlaparakobT inglisurad an frangulad, vmsjelobT wakiTxul wignebze, magram gaWianurebuli yvelaferi mosabezrebelia. axla me axali gasarTobi vipove, savele binokliT mezoblebis ganaTebul fanjrebSi viWvritebi. dRisiT erTi santimetriTac ki ar SeiZleba fardis gadaweva, magram saRamos arc ise saxifaToa. adre ar megona mezoblebis cxovreba Tu ase sainteresoa. zogs sadilobisas vakvirdebodi, erT ojaxSi kinofilmi gauSves, mopirdapire saxlSi moxuci kbilis eqimi mSiSara dedabers mkurnalobda.

marTla, kbilis eqimis gaxsenebaze! batoni duseli, romelzedac ambobdnen, SesaniSnavad eqceva bavSvebs da Zalian uyvars patarebio, dromoWmuli SexedulebebiT yofila savse da mudam zrdilobiani qcevisa da TavdaWeris Sesaxeb qadagebs. rogorc cnobilia, maqvs saeWvo `bedniereba~ am `didad pativcemul~ vaJbatonTan erT oTaxSi cxovrebisa da radgan Cveni mozardi sameulidan me yvelaze uzrdelad mTvlian, mudam imis cdaSi var, rom Tavidan avicilo dausrulebeli sayvedurebi da Wkuis darigeba, an Tavi moviyruo. magram amas rogorme gavuZlebdi, es kaci rom aseTi `mabezRara~ ar iyos da yovel wuTSi maincdamainc dedasTan ar garbodes saCivlelad. jer kidev misi sayvedurebi ver mominelebia, am dros modis deda da cecxlze navTs asxams, xolo Tu bedi gansakuTrebiT mwyalobs, xuTi wuTis Semdeg qalbatoni van daani mibarebs da axla is mebuzRuneba.

asea, kiwi! advili nu ggonia, roca cudad aRzrdili arseba mudam kritikulad ganwyobili iatakqveSeli ojaxis dausrulebeli sayvedurebis mTavar obieqts — igulisxme, mexamrids warmoadgen! saRamos, roca sawolSi vwevar, im uamrav codvebze da danaSaulze vfiqrob, romelTac maweren. saCivrebis siuxve imdenad mabnevs, rom xSirad vtiri, anda vicini, gaaCnia, Cems Sinagan ganwyobilebas. Semdeg ki CameZina yovlad WkuisSemSleli fiqrebiT, saxeldobr: iseTi ki ar unda gavxde, rogoric me minda, aramed sul sxvanairi, anda me sul sxvanairi var da ara iseTi, rogoric minda viyo, ise ki ar unda gavakeTo yvelaferi, rogorc me msurs, aramed sxvanairad. minda, sul sxvanairi gavxde da ara iseTi, rogoric var, radgan me sul sxvanairi var da ara iseTi, rogoric minda viyo...

da ai, Senc dagabnie! nu gamijavrdebi! me ar amovSli arafers, rac aq SaviT TeTrze weria. axla, roca ase Wirs qaRaldis Sovna, furclis amoxevac codvaa! amitom SemiZlia, mxolod rCeva mogce: nuRar waikiTxav ukanasknel winadadebas da nu ecdebi gaigo, Torem ise daibnevi, Tavs veRar gaarTmev!

ana orSabaTi, 7 dekemberi, 1942 Zvirfaso kiwi!

wels xanuka1 (1 ebraelTa saSobao dResaswauli (Zv. w. 164 wlis 25.XII iuda makabevelma ierusalimSi xelaxla akurTxa antioqos IV mier wabilwuli taZari)) da wminda nikolozis dRe2 (2 holandielebi wminda nikolozis dRes ufro zeimoben, vidre Sobas.)) TiTqmis erTmaneTs emTxveva. xanukas aRsaniSnavad mxolod sanTlebi davanTeT da isic aTi wuTiT, radgan sanTlebi axla Zneli saSovaria, xolo roca simRera gaisma, namdvili sazeimo viTareba Seiqmna! batonma van daanma lamazi xis Sandali gamoTala.

magram SabaTs wminda nikolozis dRe meti zeimiT aRvniSneT. Cven Zalian gvainteresebda, raze eCurCulebodnen eli da mipi mamas, roca zeviT amodiodnen. vgrZnobdiT, rom raRacas gvimzadebdnen. da ai, rva saaTze grZeli derefnis gaswvriv kibeze daveSviT da patara gasasvlel oTaxSi aRmovCndiT. me SiSma Semipyro da mxolod imas vnatrobdi, rom uvnebeli davbrunebuliyavi ukan! radgan am oTaxs fanjrebi ar hqonda, sinaTle aanTes. mamam kedlis didi ganjina gamoaRo: — o, ra lamazia, — wamoiZaxa yvelam. ganjinaSi idga didi kalaTi Wreli qaRaldiT lamazad morTuli da `Savi peteris~ simboluri niRbiT damSvenebuli. kalaTi mSvidobianad avitaneT zeviT da yvelam Tavisi saCuqari miiRo; mas saTanado leqsic axlda. Sen kargad ici, rogori leqsi iwereba amgvar SemTxvevebSi da amitom aq aRar momyavs. maCuqes namcxvris didi Tojina. mamam wignis qvesadgami miiRo, dedam kalendari, qalbatonma van daanma tomara mtvris Cvrebis Sesanaxad, batonma van daanma saferfle. yvelas SeurCies sasiamovno saCuqari. Cven pirvelad vizeimeT wminda nikolozis dResaswauli da vTvliT, rom premieram warmatebiT Caiara.

cxadia, Cveni `qvemoTa~ megobrebisTvisac movamzadeT saCuqrebi im nivTebidan, rac Zveli ukeTesi droidan SemogvrCa. swored dRes gavigeT, rom saferfle baton van daanisaTvis da wignebis qvesadgamebi mamaCemisTvis batonma vosenma TviTon gaakeTa.

ana xuTSabaTi, 10 dekemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! batoni van daani xorcis, Zexvis da sabaylo ganyofilebas ganagebda.

firmam igi miiwvia, rogorc am saqmis saukeTeso specialisti. da axla, Cvenda sasixarulod, man Tavi gamoiCina, rogorc `Zexvis~ ostatma.

Cven bevri saZexve xorci SevukveTeT (cxadia, Sav bazarze), gadavwyviteT Savi dRisTvis Zexvi mogvemaragebina. saintereso sayurebelia:L xorcs jer sakep manqanaSi gaatareben or-samjer, Semdeg Seaneleben, kargad azelen da bolos milakis meSveobiT nawlavebs avseben. Cven ukve mivirTviT sadilad Semwvari Zexvi kombostos mwniliT. magram Sebolili Zexvi rom damzaddes, kargad unda gamoSres. amitom Zexvi WerqveS Zelze gaWimul Tokebze Camokides. yvela, vinc oTaxSi Semodis, WerqveS moqanave Zexvebs xedavs da icinis. marTlac sasaciloa.

oTaxSi saSineli aurzauri iyo. batoni van daani (colis winsafari Semoexvia da ufro sqeli Canda, vidre sinamdvileSi iyo) TavgamodebiT dastrialebda xorcs. gasisxlianebuli xelebi, gaoflianebuli, alewili pirisaxe da dalaquli winsafari namdvili yasbis iers aZlevda. qalbaton van daans, Cveulebriv, yvelafris erTbaSad gakeTeba surs: swavlobs saxelmZRvanelodan holandiurs, urevs wvnians, Tvalyurs adevnebs xorcs da amave dros kvnesis, radgan nekni stkiva. ai, ra xdeba, roca pativmoyvare, xanSi Sesuli (!!) mandilosnebi sqeli ukanalis gasaxdomad yovlad saxifaTo tanvarjiSs mimarTaven. dusels Tvalis anTeba aqvs, mTeli dRe RumelTan zis da Tvalze kompress idebs. fanjarasTan Camomjdar mamas mzis nazi sxivi dahnaTis. albaT, isev revmatizmi stanjavs, radgan moxrili zis da sacodavi saxiT adevnebs Tvals baton van daanis saqmianobas. peteri daarbeninebs oTaxSi katas (katas muSi hqvia). me, deda da margo kartofils vfcqvniT, magram am saqmes meqanikurad vakeTebT da monusxulebiviT SevcqeriT baton van daans.

duselma, rogorc kbilis eqimma, praqtika ganaaxla. moganiWeb siamovnebas da mogiyvebi, rogor Seudga mkurnalobas. deda auTovebda, roca qalbatonma van

daanma ganizraxa, pirveli pacienti gamxdariyo. qalbatoni van daani Sua oTaxSi dadgmul skamze dajda, duselma ki saqmianad da mSvidad amoalaga instrumentebi; sadezinfeqciod odekoloni moiTxova, xolo cvilis nacvlad — vazelini.

amis Semdeg qalbaton van daans pirSi Caxeda, ukana kbilebi gausinja. daakakuna, moCxrika. qalbatoni wamdauwum tokavda, TiTqos tkivilisagan suli exuTeboda da yovlad ucnaur bgerebs gamoscemda. xangrZlivi Semowmebis Semdeg — pacients ase egona, Torem sinamdvileSi mxolod ori wuTi Tu gavida — duselma gadawyvita, gamoxruli kbili amoewminda. magram amaze fiqric ki zedmeti iyo! qalbatoni van daani veluriviT iqnevda xelebs da wixlebs isroda, ase rom, duseli iZulebuli Seiqna xeli SeeSva kauWisaTvis, romliTac kbils uwmendda. qalbaton van daans kauWi kbilSi gaeCxira. axla ki aiwyvita eSmakma! kbilSi kauWgaCrili qalbatoni aqeT-iqiT awydeboda da cdilobda rogorme amoeZro, magram kidev ufro Rrmad irWobda kbilSi. doinjSemoyrili duseli sruliad mSvidad idga iqve da am speqtakls uyurebda, danarCenebi vxarxarebdiT. Cveni mxriv, es simdable iyo: albaT, mec gvarianad viRrialebdi.

bolos, saSineli garjis, oxvrisa da kvnesis Semdeg qalbatonma kbilebSi gaCxiruli iaraRi amoiZro da duselma isev ganagrZo muSaoba, TiTqos aq araferiao. muSaobda swrafad. pacients dro aRar rCeboda, raime moemoqmedebina. dusels albaT arasodes ar hyolia amdeni TanaSemwe. me da batoni van daani asistentebi gaxldiT da yvelani erTad uTuod ise gamoviyurebodiT, TiTqos gacocxlebuliyos Suasaukuneebis naxati `Sarlatanebi muSaoben~.

bolos da bolos pacientma moTmineba dakarga da ganacxada, sadils unda mivxedoo. erTi ram cxadia: qalbatoni van daani ase male aRar miakiTxavs kbilis eqims.

ana kvira, 13 dekemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! didi kontoris fanjarasTan myudrod movikalaTe da sqel fardebs Soris

darCenili WuWrutanidan vuTvalTvaleb, ra xdeba gareT. Tumca bindi Camowva, magram, imisaTvis rom Sen mogwero, sinaTle kmara.

ucnauri sayurebelia, rogor darbian adamianebi quCaSi! ase mgonia, saSinlad eCqarebaT sadRac da lamisaa sakuTar fexebs gamoedon. velosipedebs ise miaqroleben, rom Zneli gasarCevia, vin zis zed, qali Tu kaci.

Cveni raioni tipuri muSaTa ubania. umravlesobas siRaribis daRi azis, bavSvebi ki iseTi WuWyianebi arian, rom mxolod sakeciT Tu Seexebi. namdvili wvintliani quCis bavSvebia, romlebic Znelad gasageb dialeqtze laparakoben.

guSin, roca me da margo tans vibandiT, aseTi azri damebada: ra kargi iqneboda, rom SemeZlos am patara sazogadoebidan ramdenime bavSvis ankesiT daWera, zeviT amoyvana, abazanaSi Casma, dabana, sufTad gamowyoba da saTamaSod quCaSi gaSveba, maSin... — xval iseTive WuWyianebi da Camofxrewilebi irbenen, — Semawyvetina margom.

gareT sxvac bevria saintereso: avtomobilebi, kaparWebi, wvima. mesmis tramvais borblebis RrWiali da aTasgvar ambebs vTxzav. Cveni fiqrebi iseve naklebad icvlebian, rogorc Cven TviTon, mudam erT wreSi trialeben: ebraelebi — saWmeli, saWmeli — politika, xolo politikidan... raki ebraelebi vaxsene, ai ra unda giTxra: guSin, roca WuWrutanaSi vicqirebodi, quCaSi orma ebraelma gaiara. ucnauri grZnoba mqonda, TiTqos me isini gaveci imiT, rom aq vzivar da maT ubedurebas vuyureb.

zustad Cveni saxlis pirdapir sacxovrebeli barJa dgas. barJaze cxovrobs mezRvauri Tavisi ojaxiT. hyavT patara ZaRli, romelsac yefiT vcnobT da romlis kuds mxolod maSin vxedav, roca qimis gaswvriv darbis.

isev dauSva wvimam, adamianTa umravlesobam qolgebs Seafara Tavi. axla mxolod sawvimarebi da aqa-iq kapiuSonebi moCans.

dasanaxi meti arc araferia. me isedac kargad vicnob am qalebs, mwvane da wiTeli makintoSebiT rom Caivlian xolme. gacveTili quslebi, mklavze Camokidebuli gaxexili CanTebi, SeSupebuli, damZimebuli sxeulebi, radgan sxva saWmeli ara aqvT da kartofils eZalebian. zogs sacodavi gamometyveleba aqvs, zogs kmayofili, albaT imisda mixedviT, Tu ra xasiaTzea qmari.

ana samSabaTi, 22 dekemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! TavSesaframde sasixarulo ambavma moaRwia: saSobaod yvelas damatebiT

100 gram karaqs dagvirigeben. oficialurad naxevar girvanqas iZlevian, magram es exeba im bednier momakvdavT, romlebic gareT Tavisuflad cxovroben, Cven, ltolvilebs ki rva kacze mxolod oTxi baraTi gvaqvs da 100 gramic gvaxarebs. Cven gvinda am karaqiT rame gamovacxoT. me gamovacxob puris kverebs da or torts. sanam saojaxo saqmes ar movrCebiT, deda arc kiTxvis uflebas gvaZlevs da arc mecadineobisa. neknnatkeni qalbatoni van daani sawolSi wevs, dilidan saRamomde moTqvams da Cvenda uneburad unda movuaroT. waramara kompresebs vadebT, magram mainc sul ukmayofiloa. mirCevnia, fexze idges da sakuTar saqmes TviTon mixedos. erTi ram unda vaRiaro: igi Zalze Sromismoyvarea, xolo roca sulierad da fizikurad kargad grZnobs Tavs, mxiarulic.

is ar kmara, rom mTeli dRe maCumeben `su, su~-o, aqaoda Zalze xmamaRla vlaparakob, axla Cems pativcemul mezobels dasCemda Ramec misisinos. mas rom hkiTxo, Rame sawolSi gadabrunebac ki ar SeiZleba. me Tavi ise miWiravs, TiTqos verafers vamCnev, magram dReidan, rogorc ki momaZaxebs `su, su~-o, mec aseTive sisiniT vupasuxeb. isedac gabrazebuli var masze. kviraobiT uTenia dgeba, sinaTles anTebs da varjiSs iwyebs. ase mgonia, TiTqos varjiSi saaTobiT grZeldeba. amave dros Zalian mouridebelia, waramara ejaxeba skamebs, romelTac sawolis dasagrZeleblad viyeneb, da sabolood mafxizlebs. vdgebi, magram Zili maklia, siamovnebiT daviZinebdi kidev ramdenime xans. xolo roca `siZlierisa da silamazisaken~ mimavali gza iwureba, duseli Cacmas iwyebs. nifxavs dawolis win kauWze kidebs, amitom jer iqiTken midis, Semdeg ki ukan brundeba. ra Tqma unda, aviwydeba halstuxi, romelic magidaze devs. axla isev iqiT-aqeT darbis, Tanac skamebs ejaxeba. mSvidobiT, Cemo kviris tkbilo Zilo!

magram ra azri aqvs sasacilo moxucebze Civils? xandaxan xelebi meqaveba, minda raime oini movuwyo: davuketo kari, amovxraxno naTura, davumalo tansacmeli?! Tavs mxolod imiT vikaveb, rom ar minda sanatreli simSvide davarRvio.

oho, me Wkua memateba! aq yvelaferi gonivrulad unda gaakeTo: enas kbili daaWiro, sxvebs gaugono, zrdilobianad, Tavazianad moeqce, dauTmo da kidev ramdeni ram. Wkua, romelic isedac cota maqvs, albaT, aq Zalian Cqara Semomexarjeba da omis Semdgomi droisaTvis aRaraferi damrCeba.

ana oTxSabaTi, 13 ianvari, 1943 Zvirfaso kiwi! dRes isev sazizRar gunebaze varT, ar SegviZlia mSvidad jdoma da

muSaoba. qveyanaze raRac saSineleba trialebs. sabralo xalxs dRe da Rame sadRac mierekebian da, garda zurgCanTisa da cotaodeni fulisa, Tan arafris waRebis uflebas ar aZleven (Semdeg amasac arTmeven).

ojaxebs ancalkeveben, bavSvebs ded-mamas aSoreben. zogjer skolidan dabrunebul bavSvs Sin mSoblebi aRar egebebian, savaWrod gasul qals bina daluquli xvdeba, xolo ojaxi gasaxlebuli.

axla qristianebs Sorisac didi mRelvarebaa. axalgazrdebs, vaJiSvilebs, germaniaSi agzavnian. yvela dadardianebulia!

yovel Rame holandiis gavliT asobiT TviTmfrinavi mifrinavs germaniis qalaqebis dasabombad. ruseTsa da afrikaSi yovel saaTSi aTasobiT adamiani

iRupeba! mTeli msoflio gagiJda, yvelgan ngreva da sikvdilia. cxadia, mokavSireebi axla ukeTes mdgomareobaSi arian, magram am ambavs bolo mainc ar uCans.

Cven ra gviWirs, milionobiT adamianze ukeT vcxovrobT. vsxedvarT CvenTvis mSvidad, saimedod, SegviZlia omis Semdgom gegmebzec vifiqroT, gvaxarebs axali tansacmeli da wigni. ukeTesi iqneboda gvefiqra imaze, Tu rogor davzogoT yoveli centi da tyuilubralod ar gadavagdoT, radgan unda gadavarCinoT yvela, visi gadarCenac ki SeiZleba da daxmareba aRmovuCinoT.

Cveni ubnis bavSvebi Txeli bluzebis amara, upaltood, uqudod, uxelTaTmnod datantaleben, fexze xis qoSebi acviaT. kuWi carieli aqvT, stafilos RrRnian, civi binidan svel quCaSi gamorbian (quCaSi qari qris), skolaSi midian da gayinul, nestian klasSi sxedan. holandia iqamde mivida, rom bavSvebi quCaSi gamvlelebs puris natexs sTxoven. SemiZlia saaTobiT vilaparako imaze, Tu ra ubedureba moaqvs oms, magram me es kidev ufro metad maRonebs. Cven isRa dagvrCenia, rom mSvidad da gulmagrad velodoT, rodis miiwureba Savi dRe. elis yvela, ebraeli da qristiani, elian xalxebi da mTeli msoflio da... bevri sikvdils elis!

ana SabaTi, 30 ianvari, 1943 Zvirfaso kiwi! lamis gavcofde, magram Tavi unda Sevikavo. minda fexebi vabakuno,

viyviro, deda SevanjRrio da ar vici, meti raRa vqna im damcinavi mzeris, boroti sityvebisa da braldebebis gamo, romelTac yoveldRe ise mayrian, rogorc isrebs magrad daWimuli mSvildidan. minda vuyviro dedas, margos, dusels, van daanebs da mamasac ki: Tavi damanebeT, momasveneT! gana ase aucilebelia yovel Rame cremliT dasvelebul baliSze dameZinos dasiebuli TvalebiT da damZimebuli TaviT. nu momekarebiT, minda yvelas gagecaloT, Tumca umjobesia saerTod gavecalo am qveyanas! magram araferi gamomdis. maT warmodgena ara aqvT, rogor warmekveTeba sasoeba, ar esmiT, ra tkivils mayeneben.

maT TanagrZnobasa da ironias sruliad veRar vitan! ise var gamwarebuli, lamis vibRavlo.

sakmarisia, piri gavaRo da maT ukve hgoniaT, TiTqos raRaca zedmeti vTqvi. roca Cumad var, ecinebaT; yoveli Cemi pasuxi ukmexad eCvenebaT, gonivruli azri — cbierebad, Tu daviRale, zarmacs meZaxian, Tu erTi zedmeti kovzi gadmoviRe — egoists. ras ar maweren: mxdalic var, angariSianic, eSmakic da a. S. mTeli dRe mxolod imazea laparaki, Tu ra autaneli arseba var. Tumca me vicini da ise miWiravs Tavi, TiTqos yvelaferi fexebze mkidia, magram sinamdvileSi srulebiT ar aris ase.

RmerTs vTxovdi, iseTi xasiaTi moeca CemTvis, romelic yvelas Cems winaaRmdeg ar aamxedrebda, magram vici, rom amas araferi eSveleba. bunebam aseTi Semqmna. Tumca me vgrZnob, rom cudi ara var. maT odnavadac ki ver warmoudgeniaT, rogor vcdilob vasiamovno yvelas. Cemi Rrma mwuxareba rom davmalo, maTTan erTad vicini. ramdenjer mimixlia dedisaTvis pirSi, roca usamarTlod momqcevia: — CemTvis sul erTia, Tqvi, rac ginda, oRond Tavi damanebe, xom xedav, rom gamousworebeli var-meTqi!

amis Semdeg meubnebian, Tavxedi xaro da meore dRes zed ar miyureben. Semdeg yvelafers iviwyeben da mapatieben. me ki ar SemiZlia erT dRes adamians vesiyvarulebode, velaqucebode, xolo meore dRes mZuldes! umjobesia, avirCio saSualo xazi, Cemi fiqrebi CemTvis Sevinaxo da maT iseve agdebulad moveqce, rogorc me meqcevian. netav ki SemaZlebina!

ana paraskevi, 5 Tebervali, 1943 Zvirfaso kiwi!

Cxubsa da kinklaobaze didi xania SenTvis araferi momiweria, Tumca am mxriv araferi Secvlila. batoni duseli pirvelad tragikulad aRiqvamda yovelgvar uTanxmoebas, magram bolos SeeCvia amas da cdilobs ar Caerios. margosa da peterSi `axalgazrduli~ araferia, orive wynaria, Tavs Segawyenen. ra Tqma unda, me maTgan gamovirCevi da wamdauwum mesmis: — aiRe magaliTi margosa da peterisagan, isini arasodes ar iqcevian SensaviT! ra saZaglobaa! unda gamogityde, rom arafris gulisTvis ar minda viyo iseTi, rogoric margoa. Cemi azriT, igi Zalze modunebuli da uniaToa. yvelas gavlenis qveS eqceva, yvelas uTmobs. adamians xom unda hqondes sakuTari azri! jobia, gavCumde da es Teoria aravis gavuziaro, Torem damcineben.

sufraze mudam igrZnoba daZabuloba. igi mxolod maSin klebulobs odnav, roca kontoridan stumrebi gvewvevian, romlebic erTi TefSi wvnianis Sesaxvrepad amodian CvenTan.

dRes, sadilze batonma van daanma kvlav aRniSna, rom margo Zalian cotas Wams. — albaT gasuqebis eSinia, — geslianad dasZina man. dedam, romelic mudam TavgamodebiT icavs margos, xmamaRla miaxala: — me veRar vitan Tqvens sulelur SeniSvnebs! qalbatoni van daani WarxaliviT gawiTlda. darcxvenili van daani ki erT wertils miaSterda.

zogjer yvelani bevrs viciniT. amas winaT qalbatonma van daanma Zalian gagvamxiarula. gviambo, rogor arSiyobda axalgazrdobaSi da ra marjved `atyuebda~ mamas. — Tu axalgazrda kaci xelebis faTurs dagiwyebs, marigebdao mama, Sen unda uTxra: `batono Cemo, me wesieri qali gaxlavarT!~ da igi imwamsve mixvdeba, visTan aqvs saqme! — Cven ise vicinodiT, TiTqos Zalze gonebamaxvili xumroba movismineT.

Tumca peteri Zalian wynaria, magram zogjer mainc davciniT da amiT verTobiT. misi susti mxare ucxo sityvebia, romelTa mniSvneloba metwilad ar esmis da zogjer ise uadgilod xmarobs, rom didi sisulele gamodis. erT dRes kontoraSi xalxi iyo da sapirfareSoTi sargebloba ar SeiZleboda, magram peters gauWirda, moisaqmiana da ar Carecxa. Cvens gasafrTxileblad ki karebze qaRaldi miakra da zed waawera `S’il vous plait, — gazebia!~ cxadia mas undoda eTqva `frTxilad, gazebia!~ magram egona franguli ufro zrdilobianad JRers da Cans warmodgena ar hqonda, rom `S’il vous plait~ niSnavs `inebeT, geTayva~.

ana SabaTi, 27 Tebervali, 1943 Zvirfaso kiwi! yoveldRe veliT mokavSireTa jarebis gadmosxmas. CerCils filtvebis

anTeba hqonda, magram axla ukeTaa. gandim, romelic indoeTis ganTavisuflebisaTvis ibrZvis, es ukve meramdenejer gamoacxada SimSiloba.

qalbatoni van daani gvarwmunebs, rom fatalistia. magram vis acaxcaxebs yvelaze metad srolis dros? ra Tqma unda, mas, petronelas.

henkma mogvitana episkoposis mimarTva mrevlisadmi, romelsac sajarod kiTxuloben yvela eklesiaSi. mimarTva didebuli da aRmafrTovanebelia. `niderlandelebo, gul-xeli nu dagikrefiaT! SeiaraRdiT da ibrZoleT xalxisa, Tavisuflebisa, samSoblosa da sarwmunoebisaTvis. daexmareT erTmaneTs, nurafers daiSurebT erTmaneTisaTvis, nu miecemiT sasowarkveTilebas!..~ ai ras qadagebs episkoposi. moitans ki Svebas amgvari qadageba? CvenTvis, ebraelebisaTvis, cxadia, ara.

rom icode, ra moxda. Cvenma saxlis patronma saxli gayida ise, rom arc batoni koophoisi gaufrTxilebia da arc batoni kraleri. erT diliT moulodnelad gamocxadda saxlis dasaTvaliereblad arqiteqtorTan erTad. madloba RmerTs, batoni koophoisi kontoraSi iyo. mosulebs yvelaferi aCvena, garda saxlis ukana mxarisa. TiTqosda Sida karis gasaRebi saxlSi darCa. maT araferi ukiTxavT. imedi maqvs, rom saxlis ukana mxaris sanaxavad aRar movlen. CvenTvis es saSineleba iqneboda.

mamam axali kartoTeka gvaCuqa sufTa baraTebiT. amgvarad, me da margos wignebis katalogi gveqneba. Cven viwerT yovel wigns, romelic wavikiTxeT da aRvniSnavT ara marto avtoris gvarsa da wignis saTaurs, aramed Cvens SeniSvnebsac. ucxo sityvebisa da gamoTqmebisaTvis calke rveuli SeviZine.

am bolo dros me da deda ukeT vewyobiT erTmaneTs, magram namdvili ndoba Cvens Soris arasodes ar iqneba. margo sul ufro xSirad miwyreba, mama ki gulCaTxrobili gaxda, etyoba, raRac awuxebs. miuxedavad amisa, igi mainc yvelaze ukeTesia.

CvenTan SemoiRes karaqisa da margarinis ganawilebis axali wesi. TiToeuls TefSze udeben mTeli dRis ulufas, Cemi azriT, van daanebi sindisierad ar anawileben, magram Cems mSoblebs mobezrdaT yoveldRe maTTan kinklaoba da arafers ar amboben. me ki mgonia, aseT xalxs samagiero aseve unda gadauxado!

ana oTxSabaTi, 10 marti, 1943 Zvirfaso kiwi! guSin saRamos isev moxda mokle CarTva, sinaTle Caqra, gareT ki

sazenito qvemexebi quxdnen. verafriT ver damiZlevia SiSi, romelsac CemSi srola da sahaero Tavdasxma iwvevs. TiTqmis yovel Rame mamis sawolSi mivZvrebi. iqneb, Seni azriT, aseTi saqcieli bavSvobaa, magram aba erTi TviTon gamoscade!

qvemexebis quxilSi sakuTari xmac ki ar gvesmis. qalbatoni van daani, Cveni fatalisti, TiTqmis tiroda da CurCuliT ambobda: `o, ra saSineli srolaa!~ gana ar jobda pirdapir eTqva: `o, rogor meSinia?!~ diliT ise ar meSinia, rogorc Rame, bnelSi. akankalebuli, Cemda uneburad vyvirodi, vemudarebodi mamas sanTeli aenTo, magram mama ulmobeli aRmoCnda da sibneleSi dagvtova. uecrad tyviamfrqvevis kakani atyda, rac sazenito qvemexebis quxilze uaresia. deda sawolidan wamoxta da sanTeli aanTo, pimi Zalian gajavrda. xolo roca sayvedurebze gadavida, dedam mtkiced upasuxa: `ane SensaviT nacadi jariskaci araa!~ amiT gaTavda yvelaferi.

nuTu ar mogiyevi, ra Savi dRe daadga qalbaton van daans? Sen yvelaferi unda icode, rac Cvens TavSesafarSi xdeba. erTxel qalbaton van daans sxvenidan fexis xma moesma, egona qurdebi ariano da ise dafrTxa, rom qmari gaaRviZa. amasobaSi xmauri Sewyda, baton van daans, mxolod fatalistis gulis Zlieri bagabugi esmoda. `ah, puwi!~ (baton van daanis saferebeli saxelia), `albaT, Zexvi da lobio mogvpares. Cveni peteri? peteri cocxalia?~ — `peters aravin moiparavs, nu geSinia, damaZine!~ ris Zili, SeSinebuls mTeli Rame Tvali ar mouxuWavs. ramdenime dRis Semdeg idumalma xmaurma kvlav gamoaRviZa mTeli ojaxi. peterma jibis farani aiRo, sxvenze avida da roca gaanaTa, — frrrr! — virTxebis mTeli jogi daafrTxo. amgvarad gavigeT, vin iyvnen qurdebi da sxvenze muSi davtoveT dasaZineblad. daupatiJebeli stumrebi jerjerobiT ar gamoCenilan, yovel SemTxvevaSi RamRamobiT siwynarea, magram ramdenime dRis winaT SeRamebisas peteri sxvenze avida (rvis naxevari iyo da jer ar bneloda) Zveli gazeTebis Camosatanad. roca ukan brundeboda, liuks moeWida da xeli ise daado ficars, rom arc ki dauxedia... uecrad SiSisa da tkivilisagan kinaRam kibeze dagorda. virTxam magrad ukbina xelze, piJama sisxliT hqonda mosvrili. mitkaliviT gafiTrebuls muxlebi ukankalebda. gasakviri araferia! gulis asarevad isic kmara, rom virTxas mokido xeli da Tu kidec gikbina... ra sazizRrobaa!

ana paraskevi, 12 marti, 1943 Zvirfaso kiwi! neba miboZe warmogidgino deda franki, axalgazrdebis qomagi! karaqis

damatebiTi ulufa — ai, Tanamedrove axalgazrdobis saWirboroto problema.

deda mudam gveqomageba me, margos da peters da xangrZlivi davis Semdeg Tavisi gaaqvs.

gagvifuWda erTi qila dakonservebuli ena. muSis da mofis didebuli sadili eqnebaT. marTla, Sen jer ar icnob mofis. igi aq iyo `iatakqveSelTa~ mosvlamde. cxovrobs kontorasa da sawyobSi, afrTxobs virTxebs. misi politikuri saxelis axsna ar aris Zneli. adre firmas ori kata hyavda, erTi sawyobSi, meore — sxvenze. rogorc ki erTmaneTs Sexvdebodnen, saSineli Cxubi iwyeboda. Cxubis Tavi sawyobis kata iyo, magram gamarjvebuli mudam sxvenis kata gamodioda. saxelebic maTi xasiaTis Sesaferi Searqves. sawyobis kata iyo germaneli, anu mofi, sxvenis kata ki ingliseli, anu tomi. tomi viRacisaTvis uCuqebiaT, mofi ki axlac aq aris da, roca Zirs CavdivarT, gveTamaSeba.

es-esaa mamam gviTxra, rom metismetad SeSfoTebulia. ra sevdiani Tvalebi aqvs, sabralo mama!

ver movwydi ina budier-bakeris wigns `karze dakakuneba~. saojaxo romania, saocrad aqvs aRwerili adamianebis urTierToba. sxva yvelaferi, rasac igi exeba — omi, qalTa sakiTxi, mwerlebi, naklebad momwons da, gulaxdilad rom giTxra, naklebad mainteresebs.

bombdamSenebma saSinlad dabombes germania. batoni van daani cud gunebazea. mosawevi araferi aqvs. dava imis Sesaxeb,

SevWamoT Tu ara axla bostneulis konservebi, Cveni partiis sasargeblod gadawyda. maRali saTxilamuro fexsacmelebis garda, veRarafers vicvam, saxlSi ki ase siaruli Semawuxebelia. erTi wyvili Calis sandlebi erT kviras meyo, mere isev fexSiSveli aRmovCndi. iqneb mipma miSovos rame Sav bazarze. mas Tma aqvs Sesasworebeli. marwmunebs, ise kargad mkreW, sxva parikmaxerTan aRarasodes wavalo. kargi iqneboda, yursac rom ar vaTlide xSirad.

ana xuTSabaTi, 18 marti, 1943 Zvirfaso kiwi! TurqeTi omSi Caeba. yvela aRelvebulia. mouTmenlad veliT

radiogadacemas. ana paraskevi, 19 marti, 1943 Zvirfaso kiwi! sixaruls imedis gacrueba mohyva, rac Zalze usiamoa! TurqeTi ar

Cabmula omSi! iqaur sagareo saqmeTa ministrs mxolod is uTqvams, rom Cvens neitralitets male bolo moeRebao. gazeTis gamyidveli ki damis1 (1 moedani mefis sasaxlis win.) moedanze yviroda:

`TurqeTi ingliselebs miemxro!~ ase gaCnda es Wori da Cvenamdec moaRwia. 500 da 1000 guldeniani qaRaldis fuli gaauqmes. didi zarali naxes

spekulantebma da `Savi~ fulis mflobelebma; magram dazaraldnen is adamianebic, romlebic imalebian. roca 1000 guldenians axurdaveb, unda daamtkico, saidan gaqvs, Tumca am kviris bolomde SeiZleba maTi gamoyeneba da gadasaxadebis gadaxda.

duselma xelis bormanqana miiRo da male Cems mkurnalobas Seudgeba. `uklebliv yvela germanelis fiurerma~ daWril jariskacebs sityviT

mimarTa, Semdeg ki `esaubra~. maTi saubari Semzaravi mosasmeni iyo. magaliTad: — hainrix Sepeli gaxlavarT! — sad daiWeri? — stalingradTan! — sad xar daWrili? — moyinuli maqvs orive fexi, marcxena xelis maja ki motexili! zustad ase gadmoscems radio marionetebis am sazarel scenas. daWrilebi

TiTqos amayoben kidec xeibrobiT. aqao da, rac ufro uaresad grZnob Tavs, miT

ukeTesi! erTi kia, roca mas fiurerma CamosarTmevad xeli gauwoda (Tuki xeli saerTod SerCa), ise daibna, rom xmis amoReba ver SeZlo.

ana xuTSabaTi, 25 marti, 1943 Zvirfaso kiwi! guSin dedam, mamam, margom da me myudrod movikalaTeT. uceb peteri

Semovida da mamasTan CurCuli gaaba. me mxolod amas movkari yuri: `sawyobSi kasria gadayiravebuli~ da `karebTan viRac faTurobda~. es margomac gaigona, magram me damiwyo damSvideba, radgan, mama myisve peters gahyva, me ki usazRvro SiSisagan carciviT gavfiTrebulvar.

visxediT da velodiT, oriode wuTis Semdeg qalbatoni van daani gamocxadda. igi kabinetSi radios usmenda, magram mamas uTxovia, radio gamoerTo da Cumad amosuliyo zeviT. roca Zalian frTxilob, metwilad araferi gamodis. qalbaton van daans egona, mis fexqveS Zveli kibis safexurebi saSinlad Wrialebda. gavida xuTi wuTi... bolos gafiTrebuli mama da peteri dabrundnen da gviambes, rac naxes. jer kibeze Camosxdnen da smenad iqcnen, magram araferi ismoda. uecrad gaigones ori Zlieri dartyma, TiTqos viRacam saxlSi karebi gaijaxuna. pimi fexis erTi dakvriT zeviT amovarda, peteri ki duselTan Sevida. oTaxidan gamosvlamde duselma gulmodgined Caalaga Tavisi bargi-barxana. fexze gavixadeT da yvelani zeviT, van daanebTan avediT. gaciebuli van daani sawolSi iwva. Cven mis sawolTan SevquCdiT da, cxadia, Cveni eWvebi CurCuliT gavuziareT. roca van daani xmamaRla axvelebda, me da misi coli SiSiT vkvdebodiT. viRacas brwyinvale azri daebada, gadavwyviteT, van daanisaTvis kodeini migveca. xvela maSinve Seuwyda.

Cven velodiT, velodiT dausruleblad... da radgan karga xans aRaraferi ismoda, gadavwyviteT, uTuod qurdebma gamoyruebul saxlSi fexis xma gaigones da gaiqcnen. saubedurod, skamebiT garSemortymuli radiomimRebi inglisis radiosadguris talRaze iyo momarTuli da yvelas SeeZlo efiqra, rom oTaxidan es-esaa gavidnen, xolo Tu karebi Semomtvreulia da haersawinaaRmdego dacvis guSagebi SeamCneven, policias Seatyobineben da amas SeiZleba Zalze usiamo Sedegi mohyves. miuxedavad avadmyofobisa, batoni van daani mainc wamodga, tanze Caicva, qudi daixura da mamasTan erTad kibeze daeSva. peteric maT gaedevna da safrTxisagan Tavis dasacavad CaquCiT SeiaraRda. qalbatoni van daani, deda, me da margo sulganabulni velodiT. xuTi wuTis Semdeg kacebi dabrundnen da mogvaxsenes, rom saxifaTo araferia; SevTanxmdiT, onkani ar mogveSva da sapirfareSo ar Cagverecxa. magram SiSisagan yvelas muceli astkivda da SegiZlia warmoidgino, ra suni idga erT adgilas, mas Semdeg, rac yvelam moisaqma.

magram usiamovnebas Cveulebriv kidev ufro meti usiamovneba mosdevs. asea aqac. jer erTi, vestertumis zarma rekva Sewyvita. me ki Zalian momwonda, TiTqos mamSvidebda am zaris rekva. meorec, Tumca vicodiT, rom batoni voseni guSin saRamos Zalian adre wavida, magram ar vicodiT, misi wasvlis Semdeg gasaRebi elim waiRo Tu ara. iqneb daaviwyda karebis daketva. marTalia, rva saaTidan TerTmetis naxevramde aRaraferi gagvigonia, magram mainc vRelavdiT. roca davmSviddiT, CavukvirdiT am ambavs da sakmaod daujereblad mogveCvena, rom qurdi karebis Semomtvrevas cdilobda ase adre, roca quCaSi amdeni xalxia. viRacam gamoTqva varaudi, mezobeli saxlis sawyobSi SeiZleba jer kidev muSaobeno. xolo roca saxls aseTi Txeli kedlebi aqvs, SeiZleba ver gaigo, saidan modis xma. ras ar warmoidgens adamiani, roca Zlier Relavs. bolos davweqiT, magram mSvidad aravis eZina. mama, deda da duseli waramara wamovardebodnen sawolidan. SeiZleba cotas vaWarbeb, magram arc me momixuWavs Tvali.

diliT Cveni mamakacebi qveviT Cavidnen. undodaT gaegoT, gareTa kari Ria xom ar iyo, magram yvelaferi rigze aRmoCnda. mTeli es ambavi, romelmac amdeni SiSi gvaWama, dawvrilebiT vuambeT kontoris personals. Tu fexi

dagicda, dacinvas ar dagakleben, magram roca safrTxe gaivlis, sicili advilia. mxolod eli Sexvda gancdebs seriozulad.

ana SabaTi, 27 marti, 1943 Zvirfaso kiwi! stenografiis kursi davamTavre. axla Cven siCqareSi vvarjiSobT da male

wuTSi marcvalTa sarekordo ricxvs mivaRwevT. minda ukeT icode, rogor vcdilob drois mokvlas (es gamoTqma specialurad movigone, radgan aq yvelafers mxolod imitom vakeTebT, rom rac SeiZleba metad SevavsoT dro, sanam TavSesafarSi yofna mogvixdeba): gatacebuli var miTologiiT. yvelaze metad ki mainteresebs Tqmulebebi berZnul da romaul RmerTebze. Cvenebi fiqroben, rom es droebiTi gatacebaa, radgan arasodes smeniaT, gogona miTologiiT yofiliyos gatacebuli. keTili! me viqnebi pirveli!

batoni van daani gaciebulia, ufro sworad, xma aqvs CaxleCili da amis gamo aliaqoTi atexa. yelSi raRacas ivlebs, gvirilas nayens svams, morenis tinqturas icxebs, cxviris, yelis, sasisa da enis malamoebs xmarobs da amave dros... saSinlad Wirveulobs.

rauterma, holandiaSi erT-erTma maRali Tanamdebobis germanelma moxelem, sityva warmoTqva: pirvel ivlisamde germaniis mTeli samflobelodan ebraelebi unda aRigavono. pirveli aprilidan pirvel maisamde utrextis provincia unda gaiwmindos (TiTqos saubari samzareulos wmendas exebodes). pirveli maisidan pirvel ivnisamde — Crdilo da dasavleT holandia. sneuli da upatrono pirutyvis msgavsad, garekaven ubedurebs sasaklaoze. jobia, gavCumde. roca amaze vfiqrob, koSmarebi maxrCobs...

am xnis ganmavlobaSi sasixarulo ambebic moxda. sabotaJis mizniT germaniis Sromis birJas cecxli waukides. ramdenime dRis Semdeg ki samisamarTo biuro gadawves. germaneli policielebis formaSi gamowyobilma adamianebma guSagebi Sekres da mTeli mniSvnelovani kartoTeka gaitaces. ase rom, axla germanelebs gauWirdebaT vinmes moZebna da gamoZaxeba.

ana xuTSabaTi, 1 aprili, 1943 Zvirfaso kiwi! Tumca dRes pirveli aprilia, magram xumrobis xasiaTze ara varT! Cvenze

axla zedgamoWrilia aseTi andaza: `win wyali da ukan mewyeri~. jer erTi, Cvens mfarvel koophoiss guSin Zlieri sisxlisdena hqonda kuWidan da sul cota sami kvira gaunZrevlad unda iwves; meorec, eli gripiT gaxda avad; mesame, batoni voseni momaval kviras saavadmyofoSi wveba. mgoni kuWis wyluli aRmoaCnda da operacia unda gaikeTos.

firmam mniSvnelovani saqmiani molaparakeba unda awarmoos da mamam baton koophoisTan erTad yvelaferi gaiTvaliswina. kraleris momzadeba da informireba ase swrafad ar moxerxdeba. mamas acaxcaxebs, roca molaparakebis msvlelobaze fiqrobs.

— neta SemeZlos daswreba, — ambobs igi, — qveviT Casvla rom SemeZlos. — daweqi iatakze da yvelafers moismen, TaTbiri xom kabinetSi eqnebaT,

— mamas saxe gaunaTda. TerTmetis naxevarze margom da mamam iatakze msmenelTa pozicia daikaves. erT wyvil yurs ori wyvili jobia. magram molaparakeba sadilobamde ver daamTavres, nasadilevs ki mamam veRar SeZlo iatakze wola, uCveulo mdgomareobam rogorRac moTela. samis naxevarze, roca kvlav mogvesma qvemodan laparaki, mamis adgili me davikave, male margoc SemomierTda. saubari grZeli, mosawyeni meCvena da uecrad civ da magar linoleumze gawolils CameZina. margom ver gabeda xeli ekra CemTvis an daeZaxa, radgan eSinoda, qveviT araferi gaegonaT. naxevari saaTi mainc meZina da roca gamomeRviZa, swored is damaviwyda, rac mTavari iyo. sabednierod, margo Cemze yuradRebiani aRmoCnda.

ana

paraskevi, 2 aprili, 1943 Zvirfaso kiwi! kvlav saSineli codva Cavidine. guSin saRamos, rogorc yovelTvis,

velodi mamas, romelic saRamoobiT CemTan erTad loculobs da wasvlisas meubneba: `Zili nebisa~. magram amjerad movida deda, damijda sawolze da moridebiT, gaubedavad mkiTxa: — ane, mama jer ver mova, ginda erTad vilocoT?

— ara, deda, ar minda, — vupasuxe me. deda wamodga, mcire xans Cems sawolTan SeCerda, mere ki nela wavida

karisken. uecrad Semotrialda da saxeareulma miTxra: — ara, ar giwyrebi, ana, siyvaruli ZaliT ar iqneba! — roca oTaxidan

gadioda, saxeze cremli Camougorda. Tumca gaunZrevlad viweqi, magram imwamsve vigrZeni, ra didi simdable

Cavidine, roca ase uxeSad vkari xeli dedas. ra vqna, sxvanairad moqceva me ar SemeZlo. ar SemiZlia pirferoba. ar SemeZlo, Cemi survilis winaaRmdeg wavsuliyavi da dedasTan erTad meloca.

mebraleba deda, didad mebraleba, radgan pirvelad vigrZeni, rom Cemi damokidebuleba misTvis sul erTi araa. roca miTxra, siyvaruli ZaliT ar iqnebao, mis saxeze sevda da mwuxareba amovikiTxe. Znelia simarTlis Tqma da mainc simarTles versad gaeqcevi: dedam TviTom mkra xeli. misi bralia, rom CemSi aRarafers iwvevs misi siyvaruli, misi utaqto SeniSvnebi; ra rjida, roca uxeSad masxrobda imaze, ris masxrad agdebasac me ver vitan. o, rogorc me mekumSeboda SigniT yvelaferi, roca sastikad meqceoda, aseve mas ekumSeba axla guli, roca mixvda, rom Cvens Soris siyvaruli gaqra.

dedas naxevari Rame tirilSi gautarebia da TiTqmis ar uZinia. mama zedac ar miyurebs, xolo Tu Semomxedavs, mis TvalebSi sayvedurs vkiTxulob: `rogor SegiZlia aseTi boroti iyo da dedas amdeni tanjva miayeno~.

Cemgan bodiSis moxdas elian, me ki ar SemiZlia, radgan simarTle vTqvi da dedas adre Tu gvian mainc unda gaego es ambavi. me mgonia, axla ufro gulgrilad vitan dedis cremlebs da mamis sayvedurebiT savse mzeras. da marTlac es asea. maT mxolod axla igrZnes is, rac me gamudmebiT mawuxebs. SemiZlia TanavugrZno dedas, magram Cveni urTierTobis gamosworeba misi saqmea. me dumils varCev, kvlav gulgrili viqnebi da simarTles ar SevuSindebi. jobs, droze Tqva, rac saTqmelia.

ana samSabaTi, 27 aprili, 1943 Zvirfaso kiwi! yvela naCxubaria: me da deda, van daanebi da mama, deda da qalbatoni van

daani; yvela gabrazebulia erTmaneTze, sasiamovno atmosferoa, ara? anas codvebis grZel sias kvlav ixilaven dawvrilebiT!

batoni voseni saavadmyofoSi dawva, batoni koophoisi ki ukve fexzea. sabednierod, kuWidan sisxlis dena amjerad ufro swrafad SeuCeres, vidre amas winaT. koophoisma gviambo, rom policiis samisamarTo biuro axlaxan momxdari xanZris dros didad dazaralda. saxanZro razmma, nacvlad imisa, rom cecxli Caeqro, mTeli Senoba wyliT aavso, ramac cecxlze meti ziani miayena am dawesebulebas.

karlton-oteli mTlad daingra, cecxlgamCeni yumbarebiT datvirTulma inglisis orma TviTmfrinavma swored am oficerTa klubze miitana ieriSi da veicelstraate-zinelis mTeli kuTxe erTianad gadabuga.

RamRamobiT mosveneba aRar gvaqvs. uZilobisagan Tvalebi amomiRamda. sakvebi gauaresda: sauzmeze gamxmari puri da yavis surogati, sadilad, ager ukve ori kviraa, xan salaTa gvaqvs da xan ispanaxi, damatebiT oci santimetris sigrZis mowiTalo da tkbili kartofili. visac gasuqebis eSinia, Cvens TavSesafarSi unda gadmosaxldes. `zemourebi~ gauTaveblad wuwuneben, magram Cven es ambavi tragediad ar migvaCnia.

yvela mamakacs, vinc xuTdRian omSi monawileobda, an mobilizebuli iyo, iZaxeben, rogorc `samxedro tyves~, da germaniaSi agzavnian, rom `fiurerisaTvis~ imuSaon. mokavSireTa jarebis gadmosxmis SemTxvevisaTvis axal gamafrTxilebel zomebs mimarTaven!

ana SabaTi, 1 maisi, 1943 Zvirfaso kiwi! roca Cvens aqaur cxovrebaze vfiqrob, mudam im daskvnamde mivdivar, rom

im ebraelebTan SedarebiT, romelTac damalva ver moaxerxes, Cven samoTxeSi vcxovrobT. miuxedavad amisa, odesme, roca aqaur cxovrebas gavixseneb, albaT, gamikvirdeba, rogor daveSviT da CaviqnieT xeli bevr rameze. magaliTad, rac aq varT, jer ar gamogvicvlia magidaze gadafarebuli muSamba da xSiri xmarebisagan igi, cxadia, ukeTesi ar gamxdara. vcdilob sveli Cvris, Cvris ki ara, ZonZis saSualebiT odnav mainc gavaprialo, magram bevrs verafers vaRwev. van daanebma mTeli zamTris ganmavlobaSi ver moaxerxes gasarecxad miecaT leibis pirebi, radgan sapnis fxvnili cotaa da arc varga. mama SemocveTili SarvliT dadis, xolo halstuxi mTlad gaecrica. dedas korseti TiTqmis daeSala, margo ki ori nomriT patara lifs atarebs. dedas da margos mTeli zafxulis ganmavlobaSi sami perangi hqondaT, romelTac orive xmarobda, me ki ise gavizarde, rom Cemi perangebi Wipamde mwvdeba. jer kidev ara gviSavs, magram sasowarkveTili vfiqrob im droze, roca yvelaferi gagvicvdeba, dawyebuli Cemi fexsacmlis lanCebidan, mamis gasasapni funjiT gaTavebuli. rogorRa davubrundebiT Zvel mdgomareobas.

dRes isev saSineli srola atyda, gansakuTrebiT RamiT. me mTeli Cemi avladideba SevaquCe da saWiro nivTebi dRisiT Cavalage `gasaqcev CemodanSi~, magram dedam swori SeniSvna momca: `sad apireb gaqcevaso?~

mTel holandiaSi damsjeli razmebi daZrwian. yvelgan sabotaJia. SemoRebulia saalyo mdgomareoba. yvelas daakles karaqis TiTo ulufa. ase gaugonar bavSvebs sjian!

am saRamos dedas Tavi davbane. aq arc esaa ioli saqme. jer erTi, saponi webovani da blantia, meorec, sqeli Tmis davarcxna dedas uWirs, radgan Cvens saojaxo savarcxels aTi kbiliRa SerCa.

ane samSabaTi, 18 maisi, 1943 Zvirfaso kiwi! Cven Tvalyurs vadevnebdiT ingliselebisa da germanelebis sahaero

brZolas: samwuxarod, inglisis ori TviTmfrinavis ekipaJs paraSutiT gadmoxtoma mouxda. Cvens merZeves, romelic harlemidan Sua gzaze cxovrobs, oTxi kanadeli Sexvedria. erTi maTgani Turme Tavisuflad laparakobda holandiurad da papirosis mosakideblad cecxli uTxovia. uTqvams, Cveni ekipaJi eqvsi kacisagan Sedgeboda, sabralo piloti albaT daiwva, maTi meeqvse amxanagi sadRac damalula. amasobaSi `mwvane~ policia movida da mfrinavebi daatyvevao. ra saocaria aseTi simSvide da mxneoba, isic amgvari naxtomis Semdeg.

Tumca ukve Tbila, magram dRes mainc davanTeT Rumeli. davwviT nafcqvenebi da nagavi. veridebiT damlageblebs da sanagve yuTSi arafers ar vyriT. yoveli umniSvnelo daudevroba SeiZleba sabediswero aRmoCndes.

yvela studenti valdebulia xeli moaweros gancxadebas, rom loialuradaa ganwyobili da saokupacio xelisulebis RonisZiebebs eTanxmeba. mxolod amis Semdeg eZlevaT ufleba swavla ganagrZon, magram 80%-ma ar isurva sakuTari sindisis winaaRmdeg wasvla da rwmeniT vaWroba. protests Sedegic maSinve mohyva. yvela students, vinc xeli ar moawera gancxadebas, germaniaSi gzavnian iZulebiT samuSaoze. Tu ase gagrZelda, raRa darCeba holandieli axalgazrdobisagan?

Rame dedam fanjrebi daxura, kvlav autaneli srola iyo. me pimis sawols Sevafare Tavi, uecrad gavigoneT, rogor gadmoxta sawolidan qalbatoni van daani, TiTqos gvelma ukbinao, Semdeg Waxani mogvesma... me momeCvena, TiTqos cecxlgamCeni yumbara pirdapir sawolTan Camovarda da avyvirdi: `Suqi, Suqi!!!~

pimma amomrTveli gadaatriala, megona sadacaa oTaxSi ali avardeba, magram amis msgavsi araferi momxdara. yvelani zeviT avcvivdiT, gvindoda gvenaxa, ra moxda. Turme van daanebs Ria fanjridan cecxlis anarekli daunaxavT. qmars ufiqria, xanZari sadRac Cvens gverdiTaao, colma ki gadawyvita, cecxli Cvens saxls ukidiao. roca Waxani gaisma, qalbatoni van daani sawolidan wamovarda da mTeli taniT caxcaxebda. sanaxavi da gasagoni aRaraferi iyo da Cven isev sawolebs davubrundiT. TxuTmeti wuTis Semdeg isev agruxundnen qvemexebi. qalbatoni van daani im wamsve sawolidan wamovarda, kibeebze Tavqve daeSva da duselTan Sevarda. etyoba, masTan eZebda mfarvelobas, romelic sakuTarma qmarma ver aRmouCina.

duseli aseTi sityvebiT Seegeba: `daweqi Cem sawolSi, Cemo patarav!~ yvelas saSineli xarxari agvityda da amjerad SiSi gadagvaviwyda.

ane kvira, 13 ivnisi, 1943 Zvirfaso kiwi! mamam dabadebis dRes iseTi SesaniSnavi leqsi momiZRvna, rom ar SemiZlia

ar gagiziaro. jer imas ajamebs, rac gasul wels ganvicade, Semdeg ki ganagrZobs:

Sen umcrosi xar ojaxSi magram aRar xar patara, SenTvis Znelia amdeni Wkuis swavlebis atana; suyvela imis cdaSia, SegonebebiT gawamos, rogorme, ramenairad dagarigos da gaswavlos: `SeiTviseo — Cvengan! Cven mogvbaZeo marto! Cven ukeT viciT av-kargi, gamocdilebi varTo!~ mZimea sxvisi Secdoma, sakuTars vervin xedavs, da fiqrob: saSvels mogcemdnen, dagexsnebodnen netav! sul cota, dReSi aTasi SeniSvna giwevs, Svilo, da yvela girCevs raRacas maswavleblobas cdilobs, zogSi iqneba styuian, magram aRivse rwmeniT: sjobs cxovrebaSi iaro moTminebiTa SeniT; damjeri iyav, bevri ram Senc gijobs, yurad iRo, tkbilsasurveli mSvidoba Tu gsurs ojaxSi iyos... ukanaskneli weli, ukanaskneli xani Sen Zalze wamoizarde da aiyare tani;

bevri ikiTxe wigni, kargi swavliT, da garjiT ar gaikare mowyena — gulmxiaruli darCi; Tumc, tansacmelze swuxar da SekiTxvebiT gvavseb: ra Cavicvao fexze?! ra Cavicvao tanze?! damimokldao kaba! perangi — Wipze mwvdeba! fexsacmels nuRar ikiTxav — usaSveloda cvdeba... saSinelia, mozards, oriod gojze gazrdils, tani da fexi pirdapir aRaraferSi Cagdis!~1 (1 leqsebi Targmna murman lebaniZem.) leqsi margomac dawera sxvadasxva saWmelze, magram riTmebi Zalze

moikoWlebs da amitom aq ar momyavs. saerTod, bevri SesaniSnavi saCuqari miviRe. maT Soris sqeltaniani wigni,

elinuri da romauli miTologia, — Cemi gatacebis sagani. arc tkbileuloba damakles. yvelam Tavis xeluxlebel marags mimarTa. rogorc iatakqveSelTa ojaxis yvelaze umcrosi naSieri, ufro metad gamanebivres, vidre vimsaxureb.

ana samSabaTi, 15 ivnisi, 1943 Zvirfaso kiwi! axali ambavi bevria, magram zogjer mgonia, rom Cemi mosawyeni titini

sakmaod mogbezrda da amgvari werilebis miReba aRar gainteresebs. amitom mokled gadmogcem yvelafers. baton vosens kuWis operacia ar gaukeTes. eqimebma gakveTes da kibo aRmoaCnda, romelic, samwuxarod, ise mosdeboda organizms, rom operacia verafers uSvelida. amitom Wriloba daxures da sami kviris mkurnalobis Semdeg gamoweres. Zalian mebraleba, gansakuTrebiT ki is mawuxebs, rom gareT gamosvla ar SemiZlia, Torem xSirad vinaxulebdi da iqneb cotaTi gamerTo. samwuxaroa, rom Cveni keTili voseni veRar mogviyveba, ra xdeba da raze laparakoben sawyobSi. SesaniSnavad gviwyobda xels, misi zrunva gulisamaCuyebeli iyo. Zalian gvaklia TvalSi.

momaval TveSi albaT radiomimRebis Cabareba mogviwevs, magram baton koophoiss saxlSi `liliputi-mimRebi~ aqvs da, Cveni didi `filipisis~ nacvlad, am patara aparats mogvitans. samwuxaroa aseTi mSvenieri radiomimRebis Cabareba, magram TavSesafarSi, sadac ltolvilebi Sexiznulan, yovelgvari Tavgamodeba saxifaToa da jobia, arafriT miviqcioT `xelisufalTa~ yuradReba. patara radiomimRebs zeviT amoitanen. damalul ebraelebs, romlebic yvelafers Sav bazarze yiduloben, akrZaluli radiomimRebic eqnebaT. yvela cdilobs sadme iSovos Zveli radiomimRebi da sakuTaris nacvlad Caabaros. radio axla erTaderTi kavSiria gare samyarosTan. roca ganwyobileba `down~1, (1 ecema (ingl.).) eTeridan mosuli saocari xma gvSvelis, simxneves gvmatebs, CagvCurCulebs: `aswieT Tavi, kvlavac dadgeba ukeTesi dro!~

ana kvira, 11 ivlisi, 1943 Zvirfaso kiwi! es ukve meramdenejer vfiqrob aRzrdaze. unda giTxra, rac SemiZlia

vcdilob dauzareli, damTmobi, maamebeli da keTili viyo, ase rom am bolo dros sayvedurebisa da darigebebis niaRvarma iklo. magram araCveulebrivad Znelia, kargad eqceode adamianebs, romelTac ver itan. amas ukeT maSin vaxerxeb,

roca vTvalTmaqcob da Zveleburad aRar vaxli yvelas pirSi simarTles (Tumc amas aravin arafrad agdebs).

magram zogjer sakuTar Tavs ver verevi. yovelgvari usamarTloba macofebs da Semdeg mTeli kvira gaiZaxian, ufro uzrdeli gogo qveyanaze ar moiZebnebao. nuTu ar gecodebi? kidev kargi, rom sxvebiviT ar vwuwuneb, Torem daZmarebul gunebaze viqnebodi da xalisiani ganwyobileba gamiqreboda.

gadavwyvite, droebiT xeli aviRo stenografiaze. jer erTi, meti dro damrCeba sxva samuSaosaTvis, meorec, Tvalebi mtkiva. sakmaod arasasiamovno ambavia. am bolo dros Zalian axlomxedveli gavxdi da saTvale mWirdeba (albaT, bus davemsgavsebi), magram Sen xom ici, ris ufleba aqvs iatakqveSelebs, an ukeT, ris ufleba ara aqvT...

yovel SemTxvevaSi, guSin saubris Tema mxolod Cemi saTvale iyo. dedam gadawyvita, qalbaton koophoisTan erTad Tvalis eqimTan gamgzavnos. roca es ambavi Sevityve, Tavbru damesxa. xumroba xom araa: quCaSi unda gavide, warmogidgenia, quCaSi! pirvelad SiSisagan kinaRam movkvdi, mere ki gamexarda, magram am saqmis ganxorcieleba arc ise advilia. jer yvelaferi unda agvewon-dagvewona, yovelgvari safrTxe da siZnele gagveTvaliswinebina, magram is instanciebi, romelTac amgvari sakiTxebis gadawyveta evalebaT, male rodi SeTanxmdnen. mips undoda, im wamsve waveyvane eqimTan, me kidec gamoviRe karadidan Cemi nacrisferi palto, magram ise dammoklebia, TiTqos umcros das eTxovebinos. cnobismoyvareobisagan aRar var, marTla wamiyvanen, Tu ara. SeiZleba es ganzraxva gadaidos.

amas winaT ingliselebi siciliaSi gadmosxdnen da mama fiqrobs, rom omi male damTavrdeba. eli me da margos Tavis gasakeTebel samuSaos gvaZlevs. Cven siamovnebiT vuwevT am samsaxurs da elis saqmec ukeT midis. korespondenciebis Cakereba da saSemosavlo wignis Sevseba yvelas SeuZlia, magram Cven amas ufro keTilsindisierad vakeTebT.

mipi lamis welSi gawydes. mudam sasapalne cxeniviTaa datvirTuli. TiTqmis yoveldRe Soulobs sadRac bostneuls, did CanTas gatenis da velosipediT moaqvs CvenTan. zrunavs imazec, rom biblioTekidan yovel SabaTs xuTi axali wigni gamoitanos. amitom yoveli SabaTis dadgomas im patara bavSvebiviT veliT, romelTac ician, rom saCuqars miiReben. adamianebi, romlebic normalurad cxovroben, verc ki warmoidgenen, ras niSnavs wigni CvenTvis, gamomwyvdeulebisaTvis. kiTxva, mecadineoba da radio — ai, mTeli Cveni samyaro!

ana samSabaTi, 13 ivlisi, 1943 Zvirfaso kiwi! guSin nasadilevs, imis Semdeg, rac mamas nebarTva vTxove, dusels vkiTxe:

xom araferi eqneba sawinaaRmdego (zedmiwevniT zrdilobiani viyavi), kviraSi orjer oTxidan eqvsis naxevramde Cvens oTaxSi dadgmuli magida gamoviyeno. axla me mxolod samis naxevridan oTxamde vmuSaob am magidasTan, anu manamde, sanam baton dusels sZinavs, Semdeg ki magida da oTaxi CemTvis akrZaluli zonaa. nasadilevs saerTo oTaxSi iseTi xmauria, rom muSaoba SeuZlebelia, garda amisa, zogjer mamasac sWirdeba Tavisi saweri magida. ase rom, moTxovna sruliad safuZvliani iyo da SekiTxvas mxolod formaluri xasiaTi hqonda. rogor fiqrob, ra mipasuxa didad ganswavlulma batonma duselma? `ara~ da `ara~! aRvSfoTdi, ase advilad ver mogeSvebi, gavifiqre me da vkiTxe, ra mizeziT meubneba uars. duselma civi wyali gadamasxa:

— rogor ggonia, me ara maqvs samuSao? da Tu nasadilevs oTxis Semdeg magida ar damiTmes, rodisRa unda vimuSao. me Cemi gegma maqvs da saqmes imitom ki ar movkide xeli, rom ase ucbad mivagdo. Sen xom seriozuls arafers akeTeb! ras warmoadgens Seni miTologia! muSaoba arc qsova da kiTxvaa. ara, magidas ver dagiTmob! amaze laparakic zedmetia. — me vupasuxe: Cemi samuSao me

seriozul saqmed mimaCnia. nasadilevs saerTo oTaxSi muSaoba miZneldeba, amitom gTxovT, kidev erTxel dafiqrdeT-meTqi.

am sityvebis warmoTqmis Semdeg, Seuracxyofili ana Semobrunda da iseTi gamometyveleba miiRo, TiTqos mis winaSe eqimi ki ara, araraoba yofiliyos. brazmoreuls SigniT yvelaferi miduRda, duseli Zalze uzrdel adamianad mimaCnda (da iyo kidec), Cemi Tavi ki zrdilobianad. saRamos, rogorc ki pimi xelSi movigde, vuambe, ra Sedegi mohyva Cems Txovnas da movilaparakeT, rogor movqceuliyavi. cxadia, me daTmoba ar mindoda da gadavwyvite, Tavad momegvarebina es saqme. mamam daaxloebiT maswavla, saidan momevlo duselisaTvis da mirCia, erTi dRe Semecada, radgan Zalze gacecxlebuli var. magram rCeva yurad ar viRe da rogorc ki WurWeli davrecxe, maSinve davudarajdi dusels. mama mezobel oTaxSi ijda da misi siaxlove gambedaobas mmatebda.

— batono dusel, — vTqvi me, Cemi SekiTxva, albaT, Tqvens yuradRebas ar imsaxurebs, magram me kidev erTxel gTxovT!

— incidenti amowurulia, magram mzad var am Temaze gesaubro, — mipasuxa man uaRresad Tavaziani RimiliT.

Tumca igi waramara mawyvetinebda, me kidev erTxel gavumeore Cemi mosazrebebi: — batono eqimo, roca Tqven aq gadmobrZandiT, Cven zustad SevTanxmdiT, vin ra dros isargeblebda oTaxiT, radgan oTaxi orives gvekuTvnis. maSin davTqviT, rom sadilobamde imuSavebT Tqven, nasadilevs ki me, magram mTel dros arc axla vTxoulob. dameTanxmeT, kviraSi ori saRamo bevri araa da amis sruli ufleba maqvs.

duseli gvelnakbeniviT wamovarda. — uflebebze Sen saerTod ar unda laparakobde. sad mibrZaneb wasvlas?

sxva gza ar damrCenia, unda vTxovo baton van daans, iqneb rame saZaRlis magvari amiSenos sxvenze. yovel SemTxvevaSi, adgili mainc meqneba CemTvis. aq mSvidad muSaobis saSualebas ar maZleven, vxedav, Sen manamde ar moisveneb, sanam gulze ar gaxeTqav kacs. Sen das margos rom eTxova, romelsac amisTvis meti safuZveli aqvs, maSinve davuTmobdi, magram Sen... isev miTologias, qsovasa da kiTxvas gadaswvda, ane Rrmad Seuracxyofili iyo, magram ar SeimCnia es da kvlav duselis sayvedurebs ismenda: — ra unda gelaparako. saSineli egoisti xar. Sen oRond Seni gaitano da sul ar genaRvleba, sxvebs ra mouva. Cems sicocxleSi ar minaxavs aseTi bavSvi! magram bolos da bolos unda dagiTmo, Torem ityvian, ane franki imitom CaiWra gamocdaze, rom batoni duseli magidas ar uTmobda da mecadineobis saSualebas ar aZlevdao.

laparakobda ganuwyvetliv, gauTaveblad, rogorc CanCqeri. aRar SemeZlo mosmena. jer aseTma azrma gamielva: `kargi iqneba, ise Semovkra, rom es beberi matyuara kedels gaekras~, Semdeg ki gavifiqre: `jobia davmSvidde, es tipi amdeni nervebis moSlad ara Rirs~.

bolos, rogorc iqna, laparakiT guli ijera da, roca oTaxidan gavida, misi saxe erTdroulad risxvas da triumfs gamoxatavda. rogorc yovelTvis, jibeebi gamotenili hqonda produqtebiT, romelic mips Cumad mohqonda misTvis. me mamasTan gavedi. mindoda yvelaferi meambna, magram, albaT, TviTon gaigona, rac iTqva.

pimma gadawyvita, im saRamosve molaparakeboda dusels da asedac moiqca. saubari naxevar saaTs gagrZelda. mamam dusels moagona, rom erTxel maT ukve hqondaT laparaki am sakiTxze da maSin mxolod imitom dauTmo, rom ufrosi umcrosTan ar gaemtyunebina, Tumca marTali arc maSin iyo. uecrad duselma brZana, TiTqos me meTqvas, rom daukiTxavad SemoiWra CvenTan da cdilobs yvelafers daepatronos. mamam gadaWriT uarhyo misi braldeba, radgan TviTon gaigona yvelaferi da icoda, rom amaze krintic ar damiZravs. ai, ase daobdnen, mama micavda, amtkicebda, rom egoisti ara var da Cemi samuSao sisulele araa, duseli ki ukmayofilod buzRunebda da ilanZReboda. bolos daTmo. gadawyda, rom kviraSi orjer xuT saaTamde magida Cems gankargulebaSi iqneba. amgvarad duseli damarcxda. ori dRe zed ar miyurebda da sakuTari uflebebis

gansamtkiceblad suleli biWiviT iqceoda: zedmeti naxevari saaTi gangeb ijda magidasTan.

Tu 54 wlis kaci aseTi pedanti da wvrilmania, etyoba, bunebas aseTi gauCenia da aRarc Seicvleba.

ana paraskevi, 16 ivlisi, 1943 Zvirfaso kiwi! kviras isev gvestumrnen qurdebi, magram amjerad namdvili! rogorc

yovelTvis, diliT peteri sawyobSi Cavida da SeniSna, rom sawyobisa da quCis karebi Riaa. im wamsve pimTan moirbina. pimi jer kabinetSi Sevida, germaniis radiosadgurze momarTuli mimRebi gamorTo. kari Caketa, mere ki oriveni zeviT amovidnen. aseT SemTxvevebSi Sinaganawesi gvikarnaxebs: ar mouSva wyali, daicavi sruli siCume, rva saaTamde yvelaferi moaTave da sapirfareSoSi aRar Sexvide. yvelas gvixaroda, rom Rame magrad gveZina da araferi gagvigonia. batoni koophoisi mxolod Tormetis naxevarze movida da gviambo, rom qurdebs jer quCis kari SemoumtvreviaT, mere ki sawyobis. sawyobSi bevri veraferi aRmoaCines da gadawyvites bedi Semdeg sarTulze ecadaT. waiRes patara seifi, romelSic 40 guldeni da Seuvsebeli Cekis wignakebi iyo. magram yvelaze samwuxaro isaa, rom Tan gahyvaT mTeli Cveni Saqris baraTebi, daaxloebiT 150 kg-is. batoni koophoisi amtkicebs, rom es igive qurdebi iyvnen, romlebmac am 6 kviris winaT karis Semomtvreva scades, magram ver moaxerxes. am axalma ambavma mTeli Cveni TavSesafari kidev erTxel SeaSfoTa. etyoba, sensaciebis gareSe ar gvecxovreba. kidev kargi, rom sabeWdi manqanebi da salaro yovel saRamos zeviT amoaqvT da saimedod malaven Cvens karadaSi.

ana orSabaTi, 19 ivlisi, 1943 Zvirfaso kiwi! kviras amsterdam-nordi Zlier dabombes. iqauroba, albaT, saSinlad

dangreulia. mTeli quCebi RorRis grovebad iqca. didi dro dasWirdeba imaT amoTxras, vinc nangrevebis qveS mohyva. ukve registrirebulia 200 mokluli da uamravi daWrili. saavadmyofoebi gaWedilia. bavSvebi quCebSi daZrwian da mSoblebs nangrevebis qveS eZeben. me axlac sisxli meyineba, roca maxsendeba yru guguni da gruxuni, romelic ganadgurebis moaxloebas moaswavebda.

ana paraskevi, 23 ivlisi, 1943 Zvirfaso kiwi! elim kvlav ipova iseTi maRazia, sadac rveulebs da, rac mTavaria,

kontorisaTvis saWiro wignebs yidian. es wignebi margos sWirdeba, radgan am bolo dros buxhalterias swavlobs. im maRaziaSi sxva rveulebic iyideba da sasaqonlo baraTs ar Txouloben. magram xarisxze nurafers mkiTxav: qaRaldi nacrisferia, xazebi damreci, sul raRac Tormeti gverdia da amave dros usaSvelod Zviria.

axla ki minda cota gagarTo da giambo, Tu ris gakeTebas apirebs TiToeuli Cvengani, upirveles yovlisa, roca aqaurobas gaecleba.

margo da batoni van daani Tbili wyliT piramde savse abazanaSi Cawvebian da naxevar saaTs mainc inebivreben. qalbatoni van daani maSinve romelime sakonditros miaSurebs da tortiT gamoZReba. dusels mxolod erTi survili aqvs: naxos coli, Tavisi loTheni. dedas erTi finjani yava enatreba. mama pirvel rigSi baton vosens inaxulebs. peteri qalaqSi gavardeba da kinos naxavs. me ki?? — bednierebisagan arc ki mecodineba, ra gavakeTo, riT daviwyo.

Cemi yvelaze didi survili isaa, rom kvlav Cvens saxlSi aRmovCnde, sadac yvelafris gakeTeba SeiZleba. minda agreTve Tavisuflad viaro yvelgan, sadac

momesurveba, minda damexmaron, xelmZRvaneloba gamiwion swavlaSi, minda wesierad davdiode skolaSi.

elis Sav bazarze xilis Sovna SeuZlia, magram fass nu ikiTxav. yurZeni 5 guldeni Rirs, xurtkmeli — 70 centi, erTi atami — 50 centi, 1 kg nesvi — gulden naxevari. gazeTSi ki yoveldRe msxvili asoebiT weren: fasebis zrda gadamyidvelebis braliao.

ana orSabaTi, 26 ivlisi, 1943 Zvirfaso kiwi! guSindeli dRe iseTi mZime iyo, rom mosveneba davkargeT da jerac ver

davmSvidebulvarT. Tumca SegiZlia mkiTxo: Tu erT dRes mainc Cauvlia CvenTan mSvidad. roca sahaero Tavdasxmis mauwyebeli sayvirebi awivldnen, Cven vsauzmobdiT. jerjerobiT uSualo safrTxe ar gvemuqreboda, radgan gamafrTxilebeli sayvirebi mxolod imas gvauwyebdnen, rom mtris Tvimfrinavebi zRvis sanapiros uaxlovdebian. sauzmis Semdeg mivweqi. saSineli Tavis tkivili mqonda. mogvianebiT Zirs Cavedi. daaxloebiT dRis ori saaTi iqneboda. samis naxevarze margom kontoris saqmeebi moaTava. jer wignebic ar hqonda alagebuli, roca isev atyda gangaSi, amjerad ukve namdvili. Cven kvlav zeviT avediT da swored drozec. xuTi wuTis Semdeg iseTi saSineli gruxuni mogvesma, rom derefnis kuTxeSi Cvens bombsafars mivaSureT. mTeli saxli qanaobda, cxadad gvesmoda, rogor feTqdeboda yumbarebi. me Cemi `gasaqcevi CanTa~ iRliis qveS amoviCare gaqcevis mizniT ki ara, mindoda rames CavWidebodi. sul erTia, aqedan fexs ver movicvliT da Tu ukidures SemTxvevaSi mainc mogviwevs gaqceva, quCa CvenTvis bombardirebaze nakleb saxifaTo araa.

naxevari saaTis Semdeg sahaero Tavdasxma Sewyda da Cvenebi gamococxldnen. peteri sxvenidan, Tavisi sameTvalyureo punqtidan Camovida. batoni duseli did kontoraSi yofila, qalbaton van daans yvelaze uSiSar adgilad kabineti miuCnevia. batoni van daani ki samercxulidan uTvalTvalebda sahaero Tavdasxmas. bolos yvelam zeviT moviyareT Tavi da navsadguris Tavze cxadad davinaxeT kvamlis sqeli bolqvebi. male Cvenamde namwvis sunmac moaRwia. ase gvegona, TiTqos qalaqs sqeli nisli daawva.

saSinelebaa aseTi didi xanZari. Cven kmayofilni viyaviT, rom CvenTvis yvelaferi keTilad damTavrda da TiToeuli Tavis saqmes Seudga. vaxSmobisas kvlav gaisma sahaero gangaSi! kerZi gemrieli gvqonda, magram sayvirebis wivilSi mada damekarga. Tumca amjeradac araferi momxdara da TxuTmeti wuTis Semdeg gangaSi Sewyda. atyda saSineli srola, Cveni saxlis Tavze uamravi TviTmfrinavi Segrovda. TiToeuli fiqrobda: `RmerTo, es ukve metismetia~, magram fiqri ras gviSvelida. wamovida yumbarebis wvima, axla ukve sxva mxares (Sipholis1 (1 amsterdamis aeroporti.) Tavze), rogorc inglisis radiom gviwinaswarmetyvela. mfrinavebi dabla eSvebodnen, maRla adiodnen, isrodnen, haeri gugunebda. sul imis SiSi mqonda, rom TviTmfrinavs Camoagdebdnen.

unda gamogityde, rom saRamos 9 saaTze, roca dasaZineblad vemzadebodi, fexze Zlivs videqi. Rame gamomeRviZa. zustad 12 saaTi iyo. isev TviTmfrinavebi. duseli tanze ixdida, magram amas CemTvis mniSvneloba ar hqonda. rogorc ki srola gaisma, sruliad gamofxizlebuli sawolidan wamovvardi. ori saaTis ganmavlobaSi Tvimfrinavebi mouSoreblad dagvtrialebdnen Tavze da me mamasTan davrCi. bolos srola Sewyda da isev Cems oTaxSi gadavbargdi. samis naxevarze CameZina.

Svid saaTze gulgaxeTqili wamovvardi. van daani mamasTan iyo. yvelaferi gavigone me. `qurdebi~, gamielva TavSi da megona, qurdebma yvelaferi waiRes. magram ara! SesaniSnavi cnoba gadmouciaT, iseTi, rogoric didi xania, SeiZleba mTeli omis manZilze ar mogvismenia. musolini gadadga, mmarTveloba italiis mefem aiRo xelSi.

gvixaroda guSindeli saSinelebis Semdeg aseTi kargi ambavi da... imedi, ganTavisuflebis imedi! mosalodneli mSvidobis imedi!

es wuTia, kraleri movida da gviTxra, fokeris1 (1 TviTmfrinavebis mSenebeli germanuli firma.) qarxana TiTqmis sul daingrao. Rame kvlav gangaSi atyda, uamravi TviTmfrinavi mofrinda. Semdeg isev sayvirebis gamafrTxilebeli wivili. damaxrCo amdenma gangaSma. gamoZinebas ver vaswreb da wesierad mecadineoba aRar SemiZlia. Zils mRelvarebac da imedic gvifrTxobs, iqneb male, iqneb wels damTavrdes yvelaferi.

ana xuTSabaTi. 29 ivlisi, 1943 Zvirfaso kiwi! qalbatoni van daani, duseli da me WurWels vrecxavdiT. me Cumad viyavi,

rac iSviaTi movlenaa da maTac eniSnaT. cnobismoyvareTa mzera da zedmeti kiTxvebi rom Tavidan amecilebina, saubrisaTvis Tavisufali Tema avirCie da Sevexe wigns `henri zRvis napiridan~. magram angariSSi movtyuvdi. Tu qalbatoni van daani ar Semomedaveba, duseli aucileblad gamoidebs Tavs. saqme ase iyo: duselma sagangebod gvirCia aRniSnuli wigni. me da margom SesaniSnavi veraferi vipoveT masSi. marTalia, Wabuki mSvenivradaa aRwerili, magram danarCeni... jobia, gavCumde. me mxolod Cemi azri gamovTqvi da imwasve maxeSi gavebi. `Sen ra gesmis mamakacis sulieri cxovrebis? bavSvze rom iyos laparaki, maSin gasagebia! jer kidev patara xar aseTi wignebis sakiTxavad. amis gageba zogierTs oci wlis asakSic ki uWirs~. (Tu asea, ratomRa gvirCia ase saguldagulod misi wakiTxva me da margos?). uecrad orivem aiwyvita!

`Sen Zalze bevri ram ici, risi codnac SenTvis jer adrea. cudad gzrdian. gaizrdebi da veraferSi ver hpoveb sixaruls da siamovnebas. maSin ki ityvi: ah, aseTi rame me ukve 25 wlis winaT wavikiTxe wignSi. Tu gaTxovebas apireb, an guliT ginda Seiyvaro vinme — iCqare! mere aRaravin mogewoneba. Teoriulad yvelaferi ici, magram praqtikulad yovelive es sul sxvagvarad gamoiyureba~.

maT iqneb hgoniaT, rom kargi aRzrda Svilis mSoblebis winaaRmdeg amxedrebaa, rasac didi siamovnebiT akeTeben kidec. aseTive brwyinvale meTodia isic, rom Cemi xnis gogonebs `mozrdilTa~ Temaze ar esaubro, magram aseTi aRzrda xSirad saSinel Sedegebs iwvevs!

amgvari sasacilo manWva-grexisaTvis orives didi siamovnebiT gavawnidi silas. ise gavmwardi, rom Tavi aRar maxsovda. netav, rac SeiZleba male gavecalo maT. qalbatoni van daani namdvili... ai, visgan unda aiRo magaliTi! diax, magaliTi imisa, rogoric araviTar SemTxvevaSi ar unda iyo!

mas yvela icnobs, icnobs rogorc utifars, egoists. vireSmakas, Zunwsa da yvelafriT ukmayofilos. am qalbatonze SemiZlia tomebi davwero da, vin icis, iqneb davwero kidec. misi garegnuli bzinva male xundeba, misi Tavazianoba da alersi, rasac gansakuTrebiT mamakacebis mimarT iCens, yalbia. dedas imdenad sulelad miaCnia, rom misTvis sityvebs ar imetebs, margo araraobad Tvlis, pimi ki ambobs, maxinjiao (rogorc pirdapiri, aseve gadataniTi mniSvnelobiT). me mikerZoeba ar mCvevia, magram xangrZlivi dakvirvebebis Semdeg im daskvnamde mivedi, rom yvela Tvalsazrisi sworia da igi aTasjer uaresia. imdeni cudi mxare aqvs, rom ar ici, riT daiwyo?

ana P. S. Zvirfas mkiTxvels vTxov gaiTvaliswinos is, rom es werili cxel

gulze davwere. samSabaTi, 3 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! politikuri ambebi kargad midis. italiaSi faSistebis partia akrZales.

sxvadasxva raionSi faSistebis winaaRmdeg xalxi aRdga, am brZolaSi jariskacebic ki monawileoben. rogorRa SeuZlia am xalxs, ingliselebs eomos?

aqauroba ukve mesamed Zlierad dabombes. kriWaSekruli vamxnevebdi sakuTar Tavs. qalbatoni van daani, romelic aqamde gaiZaxoda: `dausrulebel

lodins yvelaze saSineli dasasruli jobso~, Cvens Soris yvelaze laCaria. am diliT verxvis foToliviT TrToda, Semdeg ki cremlebi waskda. col-qmari mTeli kviris ganmavlobaSi ZaRli da katasaviT Wamdnen erTmaneTs da axlaxan Serigdnen. qmari alersianad amSvidebda cols. am didebuli scenis Semyures SeiZleboda guli aCuyeboda.

kataze gamaxsenda. muSim daamtkica, rom katas marto sargebloba ar moaqvs! yvelas rwyilebi dagvesia da Cveni wameba TandaTan Zlierdeba. batonma koophoisma yvelafers daayara yviTeli fxvnili, magram etyoba, rwyilebs arafers vnebs. yvelas dagvawyda nervebi. yvelgan rwyili melandeba, yvelaferi mefxaneba, xan xeli, xan fexi. xan sxeulis sxva nawili. yvela igrixeba, sasacilo pozas Rebulobs, cdilobs patara mwamebeli daiWiros. amave dros sxeulis umniSvnelo moZraobac ki mtkivneulia, Cven gavxevdiT, radganac Zalian cotas vvarjiSobT da amave dros Tavs ar vuvliT.

ana oTxSabaTi, 4 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! mas Semdeg, rac am TavSesafarSi varT gamoketilebi, erT welze meti

gavida. Sen ukve sakmaod bevri ram ici Cvens cxovrebaze. zogi ram Zneli gadmosacemia. aq yvelaferi Zalze rTuli da sul sxvagvaria, vidre gareT, magram sruli warmodgena rom Segeqmnas, drodadro rames mogiyvebi Cveni cxovrebidan. daviwyeb imiT, Tu rogor vatarebT saRamos da Rames.

saRamos cxra saaTze iwyeba gacxovelebuli Zilis wina samzadisi: skamebis midgma-modgma, sabnebisa da baliSebis gadmolageba, loginebis gaSla. im adgilas, sadac dRisiT yvelaferi es awyvia, aRaraferi rCeba. me mZinavs patara Sezlongze, romlis sigrZe daaxloebiT metrnaxevaria, da romlis dasagrZeleblad skamebia saWiro. dRisiT Cemi pliumo, sabani, baliSi da zewari duselis sawolze alagia.

gverdiTi oTaxidan ismis damaxasiaTebeli Wriali da WraWuni: margo Tavis dasakec sawols Slis da saidanRac sabnebi da baliSebi amoaqvs.

Tu ar ici, rom qalbatoni van daanis sawols fanjrisken miaTreven, SeiZleba ifiqro, zeviT quxso. vardisfer Ramis perangSi gamowyobilma `misma udidebulesobam~ fanjarasTan unda daiZinos da axlo manZilidan isunTqos sufTa ozoni Tavisi lamazi, patara cxviriT! saaTis cxraze, roca peteri dabanas morCeba, `saabazanoSi~ mivdivar da saguldagulod viban. xSirad Cemi banaoba romelime rwyils sicocxlis fasad ujdeba. Semdeg vixexav kbilebs, vixvev kululebs, viwmend frCxilebs da vewevi sxva wvrilman saqmianobas, rac saidumloebaa... yvelaferi es naxevar saaTSi unda movaswro.

aTis naxevari: sabanao xalaTs vicvam. cal xelSi saponi miWiravs, meoreSi Tmis samagrebi, bigudebi, bamba, iRliaSi sacvlebi maqvs amoCrili da gavrbivar. magram xSirad ukan mabruneben, radgan pirsabani Cemi mSvenieri Savi TmiT damimSvenebia, rac Cems momdevnos maincdamainc ar moswons.

aTi saaTi: vuSvebT SuqsaniRbav fardebs. Zili nebisa! TxuTmeti wuTis Semdeg ismis sawolis Wriali da damtvreuli, moSlili zambarebis kvnesa. bolos, Tu zeviTa wyvili ar daobs, siCume mkvidrdeba.

Tormetis naxevari: iReba `saabazanos~ kari da iatakze sinaTlis viwro zoli wveba. ismis fexsacmlis flatuni. gamocxaddeba uzomod grZel xalaTSi gaxveuli duseli, romelic aqamde kraleris kontoraSi muSaobda. aTiode wuTi oTaxSi daflatunobs, qaRaldebs aSrialebs, sakvebs inaxavs, saqmianad Slis logins, mere mcire xniT isev ikargeba, sapirfareSodan ki drodadro saeWvo xmebi ismis.

sami saaTi: patara saqmis gamo, Cveulebriv, adgoma mixdeba. Tunuqis kolofs, romelsac am mizniT viyeneb, qveS dafenili aqvs fexsafenis naWeri im SemTxvevisaTvis, Tu Jonvas daiwyebs. vcdilob, sunTqva Sevikavo, Tunuqis kolofi ki ise xmaurobs, TiTqos kenWebze wyaro mirakrakebs. amis Semdeg TeTr

perangSi gaxveuli arseba (margos mudmivi dacinvis sagani — `ras gavxar am Ramis perangSi!~) kvlav sawolSi miZvreba.

TxuTmetiode wuTi isev Ramis xmaurs vusmen, jer erTi, qurdebi xom ar Semoparulan, meorec, ras akeTeben Cemi yovelmxriv ganlagebuli mezoblebi. aqedan advilad SegiZlia daaskvna, Tu ra temperamentis adamiania TiToeuli maTgani. zogs magra sZinavs, zogi Zilfxizlobs; Zalze usiamoa, roca batoni duseli Zilfxizlobs. jer ismis SesunTqva, TiTqos Tevzi gaWirvebiT ylapavs haers da ase aTjer mainc, mere enis wklapuniT tuCebs isvelebs, brunavs, borgavs, baliSs awvalebs da ase grZeldeba manamde, sanam myudrod ar moikalaTebs. mTeli es procedura mcire SesvenebiT samjer mainc meordeba. bolos batoni eqimi Zils miecema.

RamiT, pirvelsa da oTx saaTs Soris, xSirad ismis sazenito qvemexebis srola. jer ver gamigia, ra moxda da mainc naxevrad gamofxizlebuli ukve vdgavar Cemi sawolis gverdiT. zogjer mesizmreba uweso zmnebi da Cems zeviT mcxovrebi col-qmris Cxubi. aseT SemTxvevaSi mogvianebiT vxvdebi, rom kargad meZina da srolis xma gamomepara, magram ufro xSirad sawolidan wamovvardebi, baliSs da cxvirsaxocs xalaTSi vaxvev da fostlebSi fexgayrili mfarvelobis saZieblad mamasTan gavrbivar. es margom Cemi dabadebis dRis aRsaniSnavad daweril leqsSi ase gamoxata:

rogorc ki RamiT gangaSi tydeba da qvemexebis grgvinva mogoravs, gulgaxeTqili wamovardeba da mamis sawols eZebs gogona. Tu saSineli srola araa, sanam mamasTan var, pirvel SiSs vZlev. Svids rom TxuTmeti aklia: wkrrr, zeviT maRviZara saaTma daiwkriala.

qalbatonma van daanma saaTi gaaCera. qmari dgeba. gvesmis misi xma, igi wyals uSvebs da pirveli Sedis `saabazano~ oTaxSi. naxevari saaTis Semdeg mas duseli cvlis. rogorc iqna, marto davrCi. vdgebi, fardebs vxsni da TavSesafarSi axali dRe iwyeba.

ane xuTSabaTi, 5 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! dRes unda giambo, ra xdeba CvenTan, roca kontoris mosamsaxureebi

Sesvenebis dros sasadilod amodian. pirvelis naxevari: Cvenma virTxebis sorom Tavisuflad amoisunTqa.

damlageblebi wavidnen. zevidan mtversasrutis xmauri ismis. qalbatoni van daani gulmodgined wmends Zvirfas `nivTs~ — xaliCas. iRliaSi wignebamoCrili margo odnav gonebaClung mowafesTan, duselTan modis, romelic Znelad iTvisebs holandiurs. pims Zalian uyvars dikensi da myudro kuTxes eZebs, raTa kiTxviT datkbes. deda zeviT mieSureba, rom niadag mofusfuse diasaxliss moexmaros. me ki `saabazano~ oTaxSi Sevdivar, saWiroa, iqauroba mivalago da Tavi odnav wesrigSi moviyvano.

pirvels TxuTmeti aklia: rigrigobiT Semodian stumrebi: van santeni, batoni koophoisi an kraleri, eli da xSirad mipic.

pirveli saaTi: sulganabuli vusmenT bi-bi-sis gadacemas. esaa erTaderTi dro, roca Cveni TavSesafris binadarni ar daoben, radgan iseTi vinme laparakobs, visac batoni van daanic ki ver Seubrunebs sityvas.

oris TxuTmeti wuTi: meored sauzmis droa. TiToeuli Rebulobs erT finjan wvnians da, Tu gvaqvs, raime Sesatanebelsac. henk van santeni kmayofili zis savarZelSi, xelSi gazeTi uWiravs, gverdiT kata uzis, win ki wvniani kerZi udgas. yovelive es simyudrovis aucilebeli atributebia. batoni koophoisi gviambobs, ra xdeba qalaqSi. informaciis SesaniSnavi wyaroa. kibeze bakabukiT amorbis kraleri, karebze ramdenjerme akakunebs, Semdeg Semodis da xelebs

ifSvnets. xan karg xasiaTzea, mxiaruli gamometyveleba aqvs, xanac damwuxrebuli saxe aqvs da dums, gaaCnia, ra gunebaganwyobilebazea.

ors TxuTmeti aklia: stumrebi gvemSvidobebian: yvela Tavis saqmes ubrundeba. deda da margo WurWels recxaven. batoni da qalbatoni van daanebi dasaZineblad midian, peteri Tavis oTaxSi imaleba, mama wveba, unda cotaTi Tvali moatyuos, duselic amas apirebs, me ki vwer da vkiTxulob. saukeTeso droa, yvelas sZinavs. xels aravin miSlis.

dusels saxeze vamCnev, rom gemrieli saWmeli esizmreba, magram didxans sacqerad ar mcalia. dro Cqara gadis da rogorc ki xuTs erTi wuTi gadascdeba, es pedanti kaci Tavze damadgeba da ukmayofilo gamometyvelebiT momTxovs, magida gavuTavisuflo.

ana SabaTi, 7 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! Cveni cxovrebis aRwera droebiT unda Sevwyvito. am ramdenime kviris

winaT moTxrobis wera daviwye, raRacas vTxzav da es imden sixaruls maniWebs, rom `Cemi kalmis naSierni~ sakmaod momravldnen. radgan dagpirdi, rom Cemi gancdebis Sesaxeb yvelafers gulwrfelad da patiosnad giambob. minda vicode: rogor ggonia, moewonebaT Cemi moTxrobebi bavSvebs?

fiso fiso Cveni mezoblis gogonas hqvia. karg amindSi fanjridan vxedav,

rogor TamaSobs baRSi. kviraobiT fisos Rvinisferi xaverdis kaba acvia, sxva dReebSi ki — Salis lurji kaba. fisos aqvs qera, magrad dawnuli, ganze gaSverili nawnavebi da lurji Suqmfeni Tvalebi. deda SesaniSnavi hyavs, mama ki ara hyavs. fisos deda mrecxavia, dRisiT xSirad exmareba ojaxis diasaxlisebs, romelTac mTeli saxli aqvT dasalagebeli, saRamos sxvis sarecxs recxavs da mere ki daRamebamde TeTreuls fens, sabnebs ferTxavs da tansacmels wmends.

fisos hyavs eqvsi da-Zma. yvelaze patara mtiralaa da, roca deda bavSvebs dasaZineblad eZaxis, dis kalTas efareba. hyavs agreTve zangiviT Savi kata, romelsac kargad uvlis da yovel saRamos eZaxis: `fiso, fisunia, fiso, fiso, fi…so!~ amitomac daarqves fiso. sinamdvileSi, albaT, sxva saxeli hqvia, magram Serqmeuli saxeli yvelaze metad uxdeba, garda amisa, hyavs ori baWia, erTi TeTri, meore yavisferi. skup, skup, sasacilod daxtian baWiebi ezoSi, zogjer ki saxlis zRurblamdec midian. xandaxan fiso sxva bavSvebiviT cudad iqceva, magram es mxolod maSin xdeba, roca ZmebTan Cxubi mouva. o, ra saSineli gabrazeba icis am dros, icemeba, wixlebs isvris, ikbineba kidec! magram Cxubi didxans ar grZeldeba. Zmebi Ronier das eridebian. `fiso, gaiqeci maRaziaSi!~, dauZaxebs zogjer deda, magram fiso yurebs TiTebiT icobs, Semdeg ki dedas eubneba, araferi gamigoniao da arc tyuis. fisos Wiris dResaviT ejavreba raimes sayidlad wasvla. magram arc tyuilis Tqma uyvars. fiso arasodes ar tyuis. mis lurj TvalebSic Cans. fisos ufrosi Zma, peteri, Teqvsmeti wlisaa, da Segirdad muSaobs. mas Tavis Tavze didi warmodgena aqvs da umcrosebs mbrZaneblurad eqceva. mas fisoc ki verafers ubedavs, radgan sakuTari gamocdilebiT icis, ra ficxia, Tumca isic icis, rom Tu gamgoni iqneba, Zma kanfets miscems. tkbileuloba ki fisosac Zalian uyvars da, cxadia, umcrosebsac.

kviraobiT, roca zarebis Zlieri, sazeimo rekva xalxs salocavad uxmobs, fiso dedasTan da patarebTan erTad eklesiaSi midis. fiso jer zecaSi myof mamas avedrebs RmerTs, Semdeg ki dedas, da sTxovs janmrTelad amyofos. mere yvelani saseirnod midian. fiso mouTmenlad elodeba kvira dRes da seirnobs. midian parkSi, zogjer zooparkSic, Tumca zooparkSi seqtemberSi dadian, roca bileTi ufro iafi Rirs. fisos dabadebis dResac SeuZlia zooparkSi wasvla. es misi saCuqari iqneba, radgan Zvirfasi saCuqrisaTvis dedas fuli ar yofnis. zogjer, mZime muSaobis Semdeg, deda daRlilia da tiris, magram fiso mas

anugeSebs da pirdeba yvelafers, razedac TviTon ocnebobs. Zalian unda male gaizardos, fuli iSovos da TavisTvis kabebis, xolo patarebisaTvis peteriviT tkbileulobis yidva SeZlos, amisTvis ki bevri unda iswavlos da didxans iaros skolaSi. deda apirebs meojaxeobis skolaSi miabaros, magram fisos araviTari survili ara aqvs. ar wava mosamsaxured. urCevnia fabrikaSi imuSaos, im mSvenieri gogonebis msgavsad, romlebic yoveldRe maTi saxlis win dadian. fabrikaSi uamravi xalxia. xmis gamcemi mudam eyoleba. fisos musaifi uyvars. marTalia, igi kargad swavlobs, magram skolaSi zogjer kuTxeSi ayeneben, radgan ena ver gauCerebia. maswavlebeli Zalian uyvars. metismetad Wkviani da lamazia. saSinlad Znelia gaxde iseTi, rogoric maswavlebelia, magram SeiZleba momavalSi cotaTi mainc daemsgavsos. deda eubneba, bevri ram Tu ar gecodineba, ver gaTxovdebio, rac mas ar moswons. fisos guliT unda bavSvebi hyavdes, magram ara iseTi, rogoric misi umcrosi debi da Zmebia, aramed ufro lamazi, ufro mimzidveli. mis bavSvebs mSvenieri wablisferi kululebi eqnebaT, rogorc keTilSobilebs Seefereba da ara qera. araviTari Worfli, fisos mTeli saxe WorfliT aqvs dafaruli. mas arc imdeni bavSvi eyoleba, ramdenic dedas hyavs, ori an sami kmara; magram jer kidev bevri unda icados, orjer meti xnis unda gaxdes! `fiso~, eZaxis deda, `aba Cqara daiZine! sad xar aqamde? isev ocnebebma gagitaca!~.

fiso Cumad oxravs... ra kargia momavalze ocneba!.. katrinte katrinte glexkacis saxlis win did lodze mzeSi ijda da daZabuli

fiqrobda. Cumi, winsafarafarebuli gogona aravis ar eubneboda, raze fiqrobda, aravis ar uziarebda gulisnadebs, radgan Zalze uSno da gulCaTxrobili iyo. megobrebi ar hyavda, albaT verc iSovida. deda ucnaur bavSvad Tvlida, TviTonac grZnobda, rom sxva bavSvebs ar hgavs. mamamiss, namdvil glexs, bevri saqme hqonda da erTaderTi qaliSvilisaTvis ver iclida. amgvarad, katrinte sakuTari Tavis anabara iyo. martooba mas ar awuxebda, miCveuli iyo.

magram zafxulis am mSvenier saRamos, roca Tavi aswia da mindvrebs gaxeda, mZimed amoioxra. ra kargia albaT tolebTan TamaSi! rogor darbian, icinian, rogor mxiaruloben, ufro da ufro axlos modian... ra undaT Cemgan? o, ra borotebi arian, imisTvis mividnen, rom abuCad aigdon. garkveviT esmis, rogor eZaxian metsaxels: `dondlo, dondlo!~. o, rogor ezizReba mas es saxeli! isini ki sul ufro xmamaRla yvirian! o, ra ubeduria! saxlSi Sesvla mainc SeeZlos, magram maSin sul aRar moasveneben... sabralo gogona, es SemTxveva ukanaskneli rodia, jer kidev bevrjer igrZnob martoobas cxovrebaSi da bevrjer SegSurdeba sxva gogonebis!

— katrinte, Semodi saxlSi, sadilobis droa! — katrintem Rrmad amoioxra da wamodga. urCobas ver ubedavda dedas.

— Sexede erTi, ra kmayofili saxe aqvs Cvens qaliSvils, ra mxiaruli bavSvia! — wamoiZaxa dedamisma, roca Cveulebrivze ufro moRuSuli katrinte nela Sevida oTaxSi.

— ra dagemarTa, damunjdi? — uyvira dedam, misi xma ufro uxeSi da mkacri iyo, vidre undoda, magram misi qaliSvilic naklebad hgavda im mxiarul da sicocxliT savse bavSvs, romelzedac ocnebobda.

— gismen, deda, — Zlivs gasagonad Tqva gogonam. — raRa miWirs. mTeli dRe sadRac daeTrevi, arafris maqnisi ara xar! sad

iyavi aqamde? — aqve, maxloblad. — katrintes iseTi grZnoba hqonda, TiTqos yelSi

xeli wauWires. bavSvis dabnevam deda daaeWva da meti cnobismoyvareobiT dauwyo gamokiTxva: — garkveviT miTxari, sad iyavi, minda vicode, sad daeTreodi, gaige? o, ra dondloa, amis atana SeuZlebelia! — rogorc ki dedam saZulveli metsaxeli warmoTqva, katrintem Tavi veRar Seikava da mwared atirda.

— ra iyo, ra moxda? vis hgavs aseTi mxdali! ar SeiZleba pirdapir miTxra, sad daeTreodi, iqneb saidumloa?

magram gogonas arafris Tqma ar SeeZlo, radgan cremlebi axrCobda. uecrad wamoxta, skami gadaayirava da tiriliT sxvenze avarda. kuTxeSi tomrebze damxobili didxans qviTinebda gulamoskvnili... dedamiss Svilis saqcieli ar gakvirvebia, mxrebi aiCeCa da sufra aalaga. misi qaliSvili xSirad iqceoda ase sulelurad da jobda, yuradReba ar mieqcia. sul erTia, misgan mainc verafers gaigebs, cremlis RvraSi ki badali ara hyavs. rogor SeiZleba, Tormeti wlis glexis gogo aseTi iyos!

katrinte sxvenze odnav damSvidda da Cafiqrda. undoda, dabla Casuliyo, dedisTvis eTqva, qvaze vijeqio da moeTavebina is saqme, romelsac aqamde Tavi ver gaarTva. deda darwmundeboda, rom uqnara araa. Tu deda hkiTxavs, ratom ijda mTeli dRe usaqmod qvaze, etyvis, rom erTi mniSvnelovani sakiTxi unda gadaewyvita. saRamos, roca kvercxebs waiRebs gasayidad, dedas axal saTiTes uyidis, lamaz vercxlis saTiTes, romelic didebulad brwyinavs. amdeni fuli ki aqvs. maSin deda darwmundeba, rom igi dondlo araa. katrinte kvlav Cafiqrda, fiqrobda, rogor moecilebina saZulveli metsaxeli da aseTi azri daebada: fuliT, romelic saTiTis yidvis Semdeg morCeba, erT park kanfets iyidis da xval skolaSi gogonebs daurigebs. maSin masac daimegobreben, eTamaSebian. yvela darwmundeba, rom masac SeuZlia TamaSi da metsaxels aRar dauZaxeben. katrinte moridebiT Camovida dabla, magram derefanSi deda daxvda da hkiTxa: `SegaSra cremlebi?~ katrintem xmis amoReba ver gabeda, ver auxsna, sad iyo am diliT; nacvlad amisa, saCqarod Seudga fanjrebis wmendas, undoda, daRamebamde moeswro.

mze Cadioda, roca katrintem xelSi kvercxebiT savse kalaTa aiRo da gzas gaudga. naxevari saaTi irbina, bolos pirvel myidvelamde miaRwia, romelic aivanze idga da xelSi faifuris WurWeli eWira.

`momeci, geTayva, 10 cali~, alersianad uTxra qalma. katrintem kvercxebi CauTvala, gamoemSvidoba da gza ganagrZo. sam meoTxed saaTSi misi kalaTa dacarielda. katrinte Sevida maRaziaSi, sadac sxvadasxva saqonels yiddnen. lamazi saTiTe da mTeli parki kanfetebi kalaTaSi Cado da ukan gamobrunda. jer Sua gzac ar eqneboda gavlili, rom Soridan dainaxa is ori gogona, romlebic am diliT dascinodnen. yvelafers erCia sadme damaluliyo, magram gulSekumSulma mainc ganagrZo gza.

`Sexede, vin modis, dondlo, dondlo, WkuaTxeli~. katrinte SiSisagan gafiTrda. saqcielwamxdarma da sasowarkveTilma gogonebs mTeli parki kanfeti gauwoda. erT-erTma maTganma parki xelidan gamostaca da gaiqca, magram sanam mosaxvevSi miimaleboda, ukan Semobrunda da katrintes ena gamouyo.

dardis, umweobisa da martooobisagan guldamwvari katrinte iqve gzis piras balaxebSi Caemxo da tiroda, tiroda daRamebamde, sanam Zal-Rone ar gamoecala. bolos wamodga, gadabrunebuli kalaTa aiRo da saxlisken gaswia...

balaxebSi ki vercxlis saTiTe brwyinavda. ana orSabaTi, 9 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! vagrZeleb Cveni yoveldRiuri cxovrebis aRweras. sadili: kerZs pirvelad baton van daans miarTmeven xolme da Tu moewona,

blomadac gadaiRebs. yvelas elaparakeba, yvelaferSi ereva, yvelaferze Tavis azrs gamoTqvams, xolo Tu rames ityvis, veRar gadaaTqmevineb. brali misi, vinc mas SeekamaTeba. katasaviT Cxavis da Tu kacma erTxel ukve iwvnia aseTi siamovneba, meorejer frTxilad iqneba. misi Tvalsazrisi yvelaze sworia! yvelaferi yvelaze ukeT icis! marTalia, mas bevri ram unaxavs cxovrebaSi, amas ra jobia, magram saocrad qedmaRalia.

qalbatoni van daani: jobia, gavCumde. kargi iqneboda, sul ar vxvdebode, gansakuTrebiT, roca ugunebod brZandeba. yovelgvari dava da kamaTi misi

bralia, oRond ar gegonos, TviTon daobdes an kamaTobdes. masTan davas yvela erideba, igi mxolod wamqezebelia. misi xeloba sxvisi wakidebaa! umTavresad ki, qalbatoni frankisa da anesi. mamasa da margos ase advilad ver miudgeba, sababs ar aZleven.

qalbatoni van daani arc sufraze ibneva, Tumca darwmunebulia, rom Cagraven, yvelaze dabrawuli kartofili me, yvelaze gemrieli lukma me, yvelaferi, rac gemrielia, me-o, ai, misi devizi. amave dros enas ar aCerebs. misTvis sul erTia, usmenen Tu ara, ainteresebs vinmes misi azri Tu ara. igi darwmunebulia, rom yoveli misi sityva oqrod Rirs da yvelas did siamovnebas aniWebs.

keklucad iRimeba, ise iqceva, TiTqos yvelaferi icis. yvelas rCeva-darigebas aZlevs, yvelas erTgvar dedur mzrunvelobas uwevs da ase hgonia, yvela moxiblulia misiT. sinamdvileSi ki dids arafers warmoadgens.

pirveli — Sromismoyvareoba, meore — mxiaruli xasiaTi, mesame — keklucoba da amasTan erTad sikoxtave da Tavis movla uyvars. ai aseTia petronela van daani.

sufris mesame wevri: misi xma TiTqmis ar ismis. batoni van daani-umcrosi metwilad Cumadaa da aravis yuradRebas ar aqcevs.

misi kuWi namdvili danaidebis kasria. sadilis Semdeg, roca uamrav saWmels gadasanslavs, seriozuli gamometyvelebiT amtkicebs, erT amdens kidev SevWamdio.

sufris meoTxe wevria margo: cotas laparakobs da CitiviT ikenkeba. erTaderTi, rasac igi ase Tu ise miirTmevs, bostneuli da xilia. van daanebis azriT, `ganebivrebulia~, Cven ki vfiqrobT, rom `haeri da moZraoba aklia~.

sufris Semdegi wevria deda: kargad Wams, laparakobs bevrs da xalisianad. masze aravin ar ityvis: ai, am saxlis diasaxlisi, ris xazgasmac ase uyvars sakuTari Tavis mimarT qalbaton van daans. riT gansxvavdebian isini? qalbatoni sadils amzadebs, deda ki qvabebs xexavs da WurWels recxavs.

meeqvse da meSvide wevri: mamaze da sakuTar Tavze bevrs arafers vityvi. pimi yvelaze moridebulia, pirvelad imas uyurebs, sxvebs Tu eyofao. mamas arasodes araferi ar unda. Tu raime kargia, bavSvebs. pimi sikeTisa da didsulovnebis gansaxierebaa, xolo mis gverdiT vzivar me, Cveni TavSesafris namdvili nervebis kona.

eqimi duseli: kerZs ise gadmoiRebs rom arc ki daxedavs. miirTmevs uxmod. magram Tu saubari aucilebelia, ki batono, oRond laparakobs mxolod saWmelze. yovel SemTxvevaSi es Tema konfliqtebs mainc ar iwvevs, SeiZleba vinmem cota waitrabaxos, esaa da es. Wama SeuZlia uzomod, araferze ar ambobs uars, sul erTia, moswons Tu ara. Sarvals metismetad maRla iwevs, acvia wiTeli qurTuki da Savi fostlebi, cxvirs muqi rqis CarCoebiani saTvale umSvenebs. aseTia yvelgan: samuSao magidasTan, sufraze, dasasveneblad wamowolili da maSinac ki, roca amoCemebul dawesebulebaSi — sapirfareSoSi mibrZandeba.

yoveldRe romelime Cvengani oTx-xuTjer mainc mouTmenlad iSmuSneba sapirfareSos karebTan, fexidan fexze inacvlebs da grZnobs, rom metis moTmena aRar SeuZlia. Sen ggonia, mas es ambavi odnav mainc awuxebs? sruliadac ara. seansebi saaTiviT aqvs awyobili. rvis TxuTmeti wuTidan rvis naxevramde, oridan samis TxuTmet wuTamde, oTxidan xuTis TxuTmet wuTamde da Tormetis naxevridan Tormetamde. am ganrigs araviTar SemTxvevaSi ar daarRvevs. maSinac ki ara, roca karebTan mdgomis marcxis momaswavebeli mudara esmis.

nomeri cxra: igi Cveni ojaxis wevri araa, magram Cveni saxlis da sufris moziarea. elis kargi mada aqvs, saWmels ar arCevs, rasac miawodeb, yvelafers siamovnebiT miirTmevs. mudam karg xasiaTzea, mxiaruleba uyvars, sandomiani da dauzarebelia. erTi sityviT, SesaniSnavi TvisebebiTaa dajildoebuli.

ana samSabaTi, 10 agvisto, 1943

Zvirfaso kiwi! ai, Cemi axali idea. roca sufrasTan vzivar, sakuTar Tavs ufro

velaparakebi, vidre sxvas; amas ori upiratesoba aqvs: jer erTi, yvela kmayofilia imiT, rom cotas vlaparakob, meorec, maTi msjeloba ar maRizianebs. umetes SemTxvevaSi maTi Sexedulebebi sisuleled meCveneba, Cemi ki sworad, Tumca jobs CemTvis Sevinaxo. asec viqcevi. roca iseT kerZs daamzadeben, romelsac ver vitan, varwmuneb sakuTar Tavs, rom kerZi gemrielia da SeumCnevlad yvelafers gadavsanslav. diliT, roca adgomis droa, rac me Zalian ar msiamovnebs, sawolidan wamovxtebi da Cems Tavs veubnebi: `aba gabede dawola!~ swrafad gadavwev `SuqsaniRbav~ fardebs, odnav SevisunTqav garedan Semosul sufTa haers da iseTi grZnoba maqvs, TiTqos Zili arasodes ar momsurvebia. xolo mere, roca logins vasworeb, dawolis araviTari survili aRar maqvs.

ici, deda ras eZaxis amgvar moqmedebas? `cxovrebaSi msaxiobobas~. sasacilo sityvaa, ara?

am kviris damdegidan warmodgena ar gvaqvs zust droze. Cveni sayvareli, erTguli vesterturmis zari sadRac waiRes. albaT, gadaadnoben da qvemexebs Camoasxamen. axla Cven arasodes ar viciT zustad, romeli saaTia. imedia, rames moigoneben, rac mSvenieri zaris xmas Secvlis da mTel ubans misi dakargviT gamowveul dards ganuqarvebs.

sadac unda gavCnde, zeviT Tu qveviT, yvela gaocebiT miyurebs fexebze. axali, moxdenili fexsacmeli macvia. zamSis, Rvinisferi. sakmaod maRali, msxvilqusliani fexsacmeli naxmaria da amitom mipma mxolod ocdaSvidnaxevari guldeni misca. ise davdivar, TiTqos oCofexebze vidge da gacilebiT ufro maRali vCanvar, vidre sinamdvileSi var. guSindeli dRe marcxiani iyo. marjvena xelis TiTSi msxvili nemsi SemerWo yunwidan. amis Semdeg Cems magivrad margom gafqcvna kartofili. mere SubliT karadis kars davejaxe da ise magrad, rom kinaRam kibeebze davgordi. da radganac dajaxebam didi xmauri gamoiwvia, momxvda kidec. Tan Sublze sveli tilos dadebac ki ver movaxerxe, radgan wylis moSveba ar SeiZleboda. axla marjvena Tvals zemoT didi kopi mazis. garda amisa, mtversasrutiT moviwewkve marjvena fexis neki. magram imdenad viyavi dakavebuli, sxva usiamovnebebze imdens vfiqrobdi, rom am ambavs yuradReba ar mivaqcie da ugunuradac moviqeci. Wriloba gamimizezda, fexi Semixvies da veRar vicvam Cems mSvenier fexsacmels.

duselma misdauneburad kinaRam dagvRupa. man daavala mips (romelsac araferi gaegeboda amisa), eyida akrZaluli wigni, pamfleti hitlersa da musolinze. TiTqos gangeb, im diliT mips eseselTa motocikleti daejaxa. mipma Tavi ver Seikava da miaZaxa: `ai, Tqve `mamaZaRlebo!~ sabednierod, yvelaferi keTilad damTavrda da mipma gza ganagrZo. fiqric ki mafrTxobs, roca warmovidgen, ra moxdeboda, mipi rom policiaSi waeyvanaT!

ana oTxSabaTi, 18 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! dRes agiwer Cvens erTaderT yoveldRiur movaleobas — kartofilis

fcqvnas. erTs moaqvs gazeTi (nafcqvenebisaTvis), meores — danebi (cxadia,

saukeTesos TavisTvis itovebs), mesames — kartofili, meoTxes ki — didi, wyliT savse qvabi.

iwyebs batoni duseli. fcqvnis uxeirod, magram swrafad. kartofili setyvasaviT cviva qvabSi, TviTon ki aqeT-iqiT iyureba da amowmebs: yvela masaviT muSaobs Tu ara? Turme ara!

— miyure, ane, xedav rogor miWiravs dana xelSi, vTli zemodan qvemoT, ara, ase ara, ai, ase!

— me ase ufro mexerxeba, — vambob moridebiT.

— SeiZleba, magram damijere, rom ase gacilebiT ukeTesia. Tumca rogorc ginda, CemTvis sul erTia.

ganvagrZobT Sromas. drodadro Cems mezobels almacerad gadavxedav. duseli Tavs aqnevs, me misayvedurebs, magram TqmiT arafers meubneba. vmuSaob, Sevcqeri mamas, romelic Cems pirdapir zis. misTvis kartofilis fcqvna ufro saiuveliro samuSaoa, vidre garToba. kiTxvis dros Sublze Rrma naoWebi uCndeba, xolo roca kartofilis fcqvnaSi, an cercvis da bostneulis garCevaSi gvexmareba, irgvliv verafers amCnevs. am dros mas namdvili `kartofilis~ saxe aqvs da manamde ar CauSvebs kartofils wyalSi, sanam uzadod ar gafcqvnis. ar SeiZleba aseTi saxe gqondes da cudad fcqvnide!

bejiTad vmuSaob, magram drodadro irgvliv vixedebi da yvelafers vamCnev. qalbatoni van daani cdilobs, duselis yuradReba miiqcios. saxeSi misCerebia, magram dusels Tavi ise uWiravs, TiTqos verafers amCnevs. bolos Tvali Caukra. duseli muSaobas ganagrZobs. Tvalis Cakvras sicili mohyva. duseli misken ar iyureba. axla dedac icinis. qalbaton van daans araferi gauvida da sxva gasarTobs eZebs.

— puwi (es misi qmaria), winsafari aikari, Torem xval Seni kostiumi isev gasawmendi meqneba, — eubneba qmars.

— ar davisvrebi. — qalbatoni Cafiqrda. — puwi, ratom ar dajdebi? — me ase mexerxeba, roca kartofils vfcqvni, fexze dgoma mirCevnia. erTxans siCumea. — puwi, xom xedav, SegeSxefa. — ara uSavs, Cemo kargo, frTxilad viqnebi. — qalbatoni axla sxva

Temas eZebs. — miTxari, puwi, ratom aRar gvbombaven ingliselebi? — albaT, imitom, rom cudi amindia. — ki magram guSin mSvenieri amindi iyo da mainc ar mofrindnen. — nu imeoreb mudam erTsa da imaves. — nuTu azrTa gacvla-gamocvla ar SeiZleba? — ara! — ratom? — geyofa, gaCumdi! — roca qalbaton franks surs raime icodes, batoni franki mudam wesier

pasuxs aZlevs. baton van daans colis sityvebi ar moswons. es misi aqilevsis quslia. is

ebrZvis Tavis Tavs, ar unda ukmexi sityvebi wamoscdes, magram mcire xnis Semdeg coli ganagrZobs:

— mokavSireebi albaT saerTod ar gadmosxamen jarebs. — qmari sibrazisagan fiTrdeba, amis Semxedvare coli wiTldeba, magram ase advilad xom ver moeSveba.

— ingliselebs ki gulxeli daukrefiaT da arafers ar akeTeben! yumbara afeTqda: — daswyevlos eSmakma, bolos da bolos Caigde ena! deda Zlivs ikavebs sicils. me Tvals varideb yvelas. Tu winaswar ver

moaswres waCxubeba, ase an amgvarad meordeba yoveldRe. winaswar waCxubebas ki is upiratesoba aqvs, rom Semdeg orive Cumadaa.

kartofilis mosatanad sxvenze avdivar. peteri zeviTaa da did saqmes Sesdgomia. katas... rwyilebs aclis... rogorc ki gamovCndebi, Tavs zeviT swevs da Semomxedavs. kata grZnobs, rom xeli SeuSves da skup! Ria fanjaraSi xteba. peteri ilanZReba. me vicini da dabla Cavdivar.

ana paraskevi, 20 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! muSebi sawyobidan zustad eqvsis naxevarze midian da iwyeba Tavisufleba. Tu am droisaTvis CvenTan eli amodis, es imas niSnavs, rom yvelaferi

rigzea da Cvenc cxovrebas vubrundebiT. Cveulebriv, eli jer zeviT amyavs,

sadac misTvis mudam gvaqvs Semonaxuli rame gemrieli. igi dajdomasac ver aswrebs, rom qalbatoni van daani ukve TxovniT mimarTavs: `o, eli, rom icode, rogor minda...~

eli Tvals mikravs, jer ar yofila SemTxveva, romelime zeviT amosuli megobrisaTvis qalbaton van daans rame ar daevalebinos. amitom ar uyvarT masTan asvla.

eqvss TxuTmeti wuTi aklia. eli midis. me ki ori sarTuliT dabla veSvebi, jer samzareuloSi Sevdivar, mere kabinetSi, Semdeg ki muSis vuReb sardafis kars, sadac naxSirs vinaxavT, da virTxebze sanadirod vuSveb. bolos kontoraSi vbrundebi da kraleris savarZelSi vjdebi. batoni van daani axali korespondenciis ZebnaSi yvela ujras da saqaRaldes qeqavs. peters sawyobis gasaRebi miaqvs da muSi mihyavs. pimi sabeWd manqanas zeviT miaTrevs, margo myudro kuTxes eZebs. kontoris saqmeebi aqvs gasakeTebeli. qalbatoni van daani quraze wyliT savse did qvabs dgams. dedas kartofiliT savse qvabi Camoaqvs. yvelas Tavisi movaleoba aqvs. peteri swrafad brundeba sawyobidan. upirveles yovlisa, puri unda moitanos, romelsac yoveldRe kraleris kabinetSi gvitoveben. dRes rogorRac daviwyebiaT! mas isRa darCenia, mTavar kontoraSi gavides da aiRos. garedan rom ar dainaxon, daoTxili micocavs karadisaken, purs iRebs da imaleba, ufro sworad damalvas apirebs, magram amasobaSi muSi Tavze gadaevleba da saweri magidis qveS Zvreba. peteri yvela kuTxeSi eZebs katas, bolos dainaxavs, epareba da cdilobs kudSi swvdes. kata Cxavis, peteri oxravs. da ai muSi kmayofili zis fanjaraze da pirs ibans. peteri ukidures saSualebas mimarTavs. katas puris naWers uwvdis da amiT yvelaferi Tavdeba. muSi ankesze egeba. peters kata mihyavs. kari swrafad ixureba.

mTel am ambavs WuWrutanidan vucqeri, Semdeg ki muSaobas ganvagrZob. mesmis kakuni. samjer meordeba, es ki imas niSnavs, rom vaxSamze meZaxian.

ana orSabaTi, 23 agvisto, 1943 Zvirfaso kiwi! ganvagrZob Cveni TavSesafris yoveldRiuri cxovrebis aRweras. saaTi

rekavs. dilis cxris naxevaria. deda da margo nervuloben. — Cumad, mama... oto, Cumad... pim! — ukve cxris naxevaria, wyali unda davketoT! — Cumad iare! ase afrTxileben mamas, romelic jer kidev ar gamosula `saabazano~

oTaxidan. zustad cxris naxevarze oTaxSi unda viyoT. amis Semdeg wylis moSveba, sapirfareSoTi sargebloba da aqeT-iqiT sirbili akrZalulia. saxlSi absoluturi siCume unda sufevdes.

roca qveviT kontoraSi aravin araa, xmauri ufro ismis da, cxadia, sawyobamdec aRwevs.

cxris oc wuTze van daanebi kars aReben da iatakze samjer akakuneben: `anes fafa mzadaa!~.

me aCqarebiT mivcocav zeviT da ZaRliviT viReb Cems ulufas. Semdeg qveviT Camovdivar, vCqarob, yvelaferi unda movaswro: Tmis davarcxna, pot de

chambre1-is (1 Ramis qoTani (frang.).) gadaRvra, sawolebis gasworeba. Cumad, saaTi rekavs!

zemodan ismis, rogor moipareba fostlebSi fexgayrili qalbatoni van daani oTaxisaken. ukan qmari mohyveba, Semdeg ki sruli siCume mkvidrdeba.

axla SegiZlia datkbe Cveni ojaxuri idiliiT. me vkiTxulob an vwer. amasve akeTeben deda, margo da mama. yvelas gvirCevnia, es wynari naxevari saaTi kiTxvaSi gavataroT (mamas, ra Tqma unda, xelSi Tavisi sayvareli dikensi uWiravs). Cumad zis Tavis gasaSlel WraWuna sawolze, romelzedac wesieri leibic ki ar agia. leibis magivrobas ori Txeli pliumo eweva: `me arc es mWirdeba, isedac iolad gaval!~, ambobs mama xSirad. rogorc ki wignis kiTxvas

Seudgeba, Tavs aRar swevs. zogjer Cumad icinis da cdilobs raRac waukiTxos dedas CurCuliT. `axla ara, geTayva, amisaTvis ar mcalia~, eubneba deda. pimi cota guldawyvetilia, magram cota xnis Semdeg isev ganagrZobs kiTxvas. mogvianebiT kvlav aRmoaCens romelime gansakuTrebiT saintereso adgils da kidev erTxel mimarTavs dedas: `ara, Cemo kargo, Sen es aucileblad unda waikiTxo~!

sawolze Camomjdari deda an kiTxulobs, an qsovs, an keravs da amave dros raRacas swavlobs. uecrad rame gaaxsendeba da aucileblad maSinve gvetyvis: `ane, ici ra... margo, aba Caiwere! erTxans siwynarea. anazdad margo wigns xmauriT xuravs. mamis warbebi rkalad ixreba da sasacilod miiwevs zeviT, Sublze naoWebi uCndeba, magram gatacebiT ganagrZobs kiTxvas. deda da margo CurCuleben. CemSi cnobismoyvareoba iRviZebs da yurs vugdeb, bolos pimsac CaiTreven saubarSi... cxra saaTia, sauzmis droa!

ana paraskevi, 10 seqtemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! yovelTvis, roca Sen gwer, raRac gansakuTrebuli unda moxdes, ufro

xSirad cudi, vidre kargi. axla ki kargi ambavi unda gaxaro. oTxSabaTs (8 seqtembers) saRamos Svid

saaTze yvelam radios irgvliv moviyareT Tavi da gadacemas vusmendiT: `Here

folows the best news of the whole war. Itali has capitulated~.1 (1 gadmogcemT mTeli omis manZilze yvelaze sasixarulo cnobas. italiam kapitulacia gamoacxada (ingl.).)

italiam xeli moawera usityvo kapitulacias!!! rva saaTze `oranes~ gadmocema movismineT. `Zvirfaso radiomsmenelebo! erTi saaTis win, roca Cveni morigi gadacema

davamTavre, SesaniSnavi cnoba miviRe. italiam xeli moawera kapitulacias. moZvelebuli cnobebi udidesi siamovnebiT Cavyare saqaRalde yuTSi.

daukres inglisis, aSS-is da ssrk-s saxelmwifo himnebi. radiosadguri `orane~ yovelTvis amxnevebs msmenelebs da amasTanave zedmet optimizmsac ar iCens.

arc sazrunavi gvaklia. didad gvawuxebs batoni koophoisis mdgomareoba. Sen kargad ici, ra Zlier gviyvars yvelas. miuxedavad imisa, rom xSirad avadmyofobs, bevr tkivils itans, cot-cota unda Wamos, naklebi iaros da Tavs gaufrTxildes, mainc mkvircxli, Tavaziani da saocrad mxne kacia.

`roca batoni koophiosi oTaxSi Semodis, iseTi grZnoba maqvs, TiTqos mze amovida~. — Tqva amas winaT dedam da marTlac asea. axla ki nawlavis mZime operacia unda gaukeTon da sul cota oTx kviras mainc ver vnaxavT. unda genaxa, rogor gamogvemSvidoba, TiTqos saavadmyofoSi ki ara, raimes sayidlad midioda.

ana xuTSabaTi, 16 oqtomberi, 1943 Zvirfaso kiwi! rac ufro didxans grZeldeba Cveni aq yofna, miT uaresad veguebiT

erTmaneTs. sufrasTan veravin bedavs xmis amoRebas, radgan, rac unda Tqva, mainc cudad CamogarTmeven an ukuRma gaigeben. depresia damewyo. valerianis wveTebs vsvam, magram arafers mSvelis da dRiTi dRe sul ufro cud gunebaze vdgebi. aTi patara TeTri abis gadaylapvas erTxel xmamaRla, Tavisuflad gacineba ajobebda, magram aq sicils TiTqmis gadaveCvieT. zogjer imisic ki meSinia, sanam es mZime dro gaivlis, davmaxinjdebi. piri mokumuli damrCeba, saxeze ki mwuxarebis naoWebi gamiCndeba.

kidev erTi axali ambavi da isic usiamo. sawyobis erT-erT mosamsaxures, vinme m.-s eWvi Seepara, rom saxlis ukana mxares raRac xdeba. Cven amas yuradRebas ar mivaqcevdiT, didad cnobismoyvare da urwmuno rom ar yofiliyo. da, rac mTavaria, ar viciT, ramdenad sandoa. erT dRes kralerma gadawyvita,

gansakuTrebuli sifrTxile gamoeCina. pirvels rom aTi wuTi aklda, qudi da joxi aiRo da maxlobel saafTiaqo maRaziaSi Sevida. xuTi wuTis Semdeg ukan gamobrunda da Cvens kibeebze qurdiviT amoipara, oris TxuTmet wuTze dabla Casvla daapira, magram eli Semoxvda da SeaCera — dabla kontoraSi batoni m. ziso. kraleri zeviT amovida da oris naxevramde CvenTan darCa. bolos fexze gaixada, fexsacmeli xelSi daiWira, windebis amara sawyobis wina karamde miirbina, frTxilad ahyva kibes da kontoraSi quCidan Sevida. manamde elis raRaca moumizezebia, batoni m. kontoridan gaustumrebia da kraleris gamosaxsnelad CvenTan amovida, magram Cveni `jambazi~ ukve Zirs iyo. ras ifiqrebdnen gamvlelebi, roca dainaxes, rom xanSi Sesuli darbaiseli kaci maT Tvalwin fexze icvamda.

ana oTxSabaTi, 29 seqtemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! dRes qalbaton van daanis dabadebis dRea. vaCuqeT xorcis, yvelis da

puris baraTebi, garda amisa, erTi qila muraba. qmarma, duselma da Cvenma Zvirfasma mfarvelebma, yvavilebis garda, sursaT-sanovagec miarTves. ra gaewyoba, aseTi droa.

am erTi kviris ganmavlobaSi elis nervulobisagan kinaRam sisxli Caeqca. mTeli dReebi darboda, cdilobda CvenTvis rame eSova da amave dros xSirad ukanve abrunebdnen, TiTqos da is ar eyidos, rac saWiroa. roca warmoidgen, ramdeni samuSao aqvs kontoraSi (koophoisi avadaa, mipi gaciebulia da saxlidan ver gamodis, Tavad elim fexi iRrZo), amave dros rogor itanjeba siyvarulisagan (Tan saxlSi mama eCxubeba, misi arCevani ar moswons), maSin advili gasagebia, rom mzadaa Rera-Rera daiglijos Tma. Cven igi vanugeSeT. vurCieT mSvidad da gulgrilad ganacxados, rom ar scalia. maSin davalebaTa sia aSkarad Semokldeba.

etyoba, van daanebTan kvlav raRac mogvixda. mama ratomRac saSinlad gabrazebulia, ase rom, mosalodnelia qariSxali. netav me ar mesmodes yovelive es, neta SemeZlos gavecalo aqaurobas. isini yvelas Wkuidan SegvSlian.

ana kvira, 17 oqtomberi, 1943 Zvirfaso kiwi! madloba RmerTs, koophoisi isev fexzea! Tumca jer kidev ferdakargulia,

magram samsaxurSi dadis da cdilobs van daanebis tansacmeli gayidos. Zalze usiamoa, rom van daanebs fuli gauTavdaT. qalbatons tansacmeli bevri aqvs, magram arafers ar imetebs, misi qmris kostiumi ki Zneli gasayidia, radgan Zalian Zvirad afasebs. magram qalbatons mainc veraferi uSvelis. bewvis qurqs unda gamoeTxovos! am qurqis gamo `zeviT~ saSineli Cxubi atyda, magram male Serigdnen da axla wamdauwum isev gvesmis: `ah, Zvirfaso puwi!~, `diax, kerli, Cemo saunjev!~

am bolo dros guls mirevs maTi gauTavebeli Cxubi da vulgaruli lanZRva-gineba, romelic Cvens wesier saxlSi gaismis. mama kriWaSekruli dadis da Tu vinmem rame hkiTxa, SekrTeba, TiTqos eSinia, kidev xom araferi moxda da Cems Carevas xom ar saWiroebeno. dedas mRelvarebisagan wiTeli laqebi uCndeba saxeze, margo Tavis tkivilebs uCivis, duselma Zili dakarga, qalbatoni van daani mTeli dRe kvnesis da sruliad amovarda kalapotidan. zogjer gvaviwydeba kidec, vin vis waeCxuba, vin visTan moaswro Serigeba. erTaderTi gamosavali Sromaa da mec TavauRebliv vmuSaob!

ana paraskevi, 29 oqtomberi, 1943 Zvirfaso kiwi!

`zemourebs~ isev saSineli Cxubi mouvidaT. da ai, risTvis: amas winaT gwerdi, rom van daanebs fuli gauTavdaT. erT dRes koophoisma axsena Tavisi megobari, qurqis ostati. batonma van daanma gadawyvita, colis qurqi gaeyida. bocveris bewviani qurqi qalbatonma van daanma Cvidmeti weliwadi atara da axla 375 guldenad gayides. es didi fulia! qalbatonma moindoma fuli Seenaxa da Semdeg axali tansacmeli eyida. qmarma ris vai-vaglaxiT Seagnebina, rom fuli ojaxisTvisaa saWiro. Sen ver warmoidgen, ra Cxubi atyda: ise iginebodnen, rom SiSma Segvipyro. Cven oTxiveni kibeebze videqiT sulganabulni da gadawyvetili gvqonda saWiroebis SemTxvevaSi moCxubrebi gagveSvelebina. aseTi scenebi ise maRizianebs, rom saRamos cremlmoreuli vwevar sawolSi da mixaria, rom bolos, rogorc iqna, marto davrCi.

batoni koophoisi kvlav saxlSi zis. kuWi isev awuxebs da jer kidev gaurkvevelia, sabolood Seuwyda sisxlis dena Tu ara? ase Sewuxebuli pirvelad vnaxeT. gviTxra, Tavs cudad vgrZnobo da saxlSi wavida.

me Tumca araferi mtkiva, magram srulebiT ara maqvs mada. waramara mesmis: `ra cudad gamoiyurebi~.

unda giTxra, Cveni ojaxi arafers iSurebs imisaTvis, rom jansaRi da Ronieri viyo. ras ar vRebulob: xan glukozas, xan safuars, xan kalciums da xanac Tevzis qons. samwuxarod, nervebi sruliad aRar mivarga. kviraobiT amas gansakuTrebiT mwvaved vgrZnob. kvira dRes mTeli saxli moSvebulia, gunebawamxdari, ganwyobileba tyviasaviT mZime. arsaidan araviTari xma. yvelafers gulisdamamZimebeli sevda awevs. am dros iseTi grZnoba maqvs, TiTqos mZime lodi madevs kiserze da Rrma ufskrulisaken meweva.

aseT dReebSi mamis, dedis da margos mimarTac ki gulgrilad var ganwyobili. davborialob mTel saxlSi, gavdivar oTaxidan oTaxSi, Cavdivar kibeebze, mere isev zeviT amovdivar. Tavs ise vgrZnob, rogorc mgalobeli frinveli, romelsac frTebi SeaWres da sibneleSi galiis wnelebs awydeba.

`gareT gamiSviT~, gahkivis CemSi yvelaferi, `menatreba haeri, sicili!~. magram vici, rom pasuxs aravin momcems da dasaZineblad mivdivar. iqneb rogorme movkla SiSiTa da dumiliT damZimebuli dro.

ana oTxSabaTi, 3 noemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! mama mudam imaze fiqrobs, rogor gagvarTos da amave dros swavlisaTvis

saWiro pirobebi Segviqmnas. axlaxan erT-erTi dauswrebeli institutis prospeqti gamoiwera. margom ukve mesamed gadaikiTxa es sqeli wigni, magram saintereso veraferi aRmoaCina. fiqrobs, swavlis fuli TviTon gadaixados, sakuTari jibis fulidan, magram yvelaferi Zalian Zviria. mamam SeukveTa sacdeli leqcia: laTinuri damwyebTaTvis. margo gulmodgined Seudga saqmes da mTeli kursi SeukveTa. samwuxarod miWirs, Torem mec siamovnebiT viswavlidi laTinurs.

mama cdilobs mec gamiCinos saqme da koophoiss sTxova eSova sadme sabavSvo saxareba, raTa axal aRTqmas gavecno.

— rao, Sen ginda anes saxanukod saxareba aCuqo? — hkiTxa margom gaocebiT.

— minda, magram ara... wminda nikolozis dRes ufro Sesaferia. qristes araferi aqvs saerTo xanukasTan, — upasuxa mamam.

mtversasruti gagvifuWda. amieridan yovel saRamos jagrisiT unda vwmindo xaliCa fanjrebdagmanul, Rumelisagan daxuTul, xelovnurad ganaTebul oTaxSi.

`ara, ase ar ivargebs~, gavifiqre me. da marTlac, haerSi dagubebulma mtverma dedas Tavi aatkiva, xaliCas ki WuWyi mainc ar moscilda. mama gabrazda, saxli daulagebeliao. adamianis xvedri amqveynad umadurobaa!

jerjerobiT Cxubi da kinklaoba miwynarda. mxolod duseli emduris van daanebs. qalbaton van daans duseli aseTi sityvebiT amkobs: `gamosulelebuli

Zroxa~, an `beberi dekeuli~, qalbatoni ki am ucodvel, didad ganswavlul kacs, romelsac yvelaferi swyins, `Sinaberas~ da `damwnilebul berbiWas~ eZaxis.

`virma virs didyura dauZaxao!~ ana orSabaTi, 8 noemberi, 1943 (saRamo) Zvirfaso kiwi! Tu ki odesme Cems werilebs erTmaneTis miyolebiT gadaikiTxav, mixvdebi,

rom sxvadasxva ganwyobilebiTaa dawerili. sisulelea, rom aq, am TavSesafarSi, amdenad var damokidebuli Cems ganwyobilebaze. magram marto me ki ara, yvela asea. roca iseT wigns vkiTxulob, romelic Cemze did STabeWdilebas axdens, sanam sxvebs davenaxvebode, cota unda davmSvidde, Torem ifiqreben, Seqandao. Sen albaT SeamCnie, rogor mereva TandaTan sevdiani da damTrgunveli ganwyobileba. Tavadac ar vici, ratom, mizezi ver gamominaxavs; SeiZleba simxdalis bralia, rasac drodadro ver gavumklavdebi. am saRamos, roca eli jer kidev aq iyo, zaris mkveTri xma gaisma. me mitkaliviT gavfiTrdi, muceli amtkivda, guli amitokda, SiSisagan kinaRam movkvdi. saRamoobiT loginSi yovelgvari saSineleba melandeba. xan sapyrobileSi var martodmarto gamoketili, xan gzadabneuli davexetebi, xan Cveni TavSesafari iwvis, xanac Rame Cvens wasayvanad modian.

yovelive amas ise ganvicdi, TiTqos cxadad xdebodes da yovel wuTSi iseTi grZnoba maqvs, TiTqos raRac saSineleba mogvelis.

mipi xSirad meubneba, mSurs Tqveni, TqvenTan siwynareao. principSi SeiZleba marTalia, magram aviwydeba, rom Cven mudmiv SiSSi vcxovrobT. me verc ki warmomidgenia, rom qveyana iseTive iqneba odesme CvenTvis, rogoric iyo. Tumca xSirad vambobT: `omis Semdeg!~ magram es sityvebi ise JRers, TiTqos haerovan koSkze an iseT rameze vlaparakobdeT, rac arasodes ar iqceva sinamdviled. xolo Cveni uwindeli cxovreba, saxli, megobari gogonebi, skola, masTan dakavSirebuli sixaruli da mwuxareba, yvelaferi `adrindeli~ ise magondeba, TiTqos es viRac sxvam ganicada da ara me.

iseTi grZnoba maqvs, TiTqos Cven, rva adamiani, wvimis bnel Rrublebs Soris lurji cis naTel naglejze varT moqceuli. jerjerobiT mSvidad varT, magram Rrublebi sul ufro mWidrovdeba. sul ufro metad ikvreba wre, romelic aqamde moaxloebul safrTxes gvaSorebda. da bolos imdenad dabnelda irgvliv, rom sasowarkveTilni uSedegod vawydebiT erTmaneTs da vcdilobT Tavs vuSveloT, gaveqceT aqaurobas. Cven vxedavT, rogor ebrZvian erTmaneTs adamianebi dedamiwaze da vixedebiT zecisaken, sadac simSvide da bednierebaa. magram gzas gviRobavs sqeli, TvalSeuvali farda, romelic gadaulaxavi kedeliviT gvartyia irgvliv da roca dro mova, gagvsress. me isRa damrCenia, vevedro da vemudaro: `o, wreo, wreo, ganerTe da gaiTiSe, gagviSvi gareT!~.

ana

xuTSabaTi, 11 noemberi, 1943 xotba Cemi avtokalmisa `in memoriam~1 (1 mosagonari (laT.).) avtokalami mudam Zvirfasi ganZi iyo CemTvis. didadac vafasebdi, radgan

oqros wveri hqonda da me mxolod aseTi kalmiT vwer kargad. Cemma kalmistarma xangrZlivi, saintereso cxovreba ganvlo, amitom giambob mis ambavs.

roca cxra wlis viyavi, miviReT (bambaSi SefuTnili) avtokalami, romelsac zemodan ewera `ufaso nimuSi~. es didebuli saCuqari Cemma sayvarelma bebiam gamomigzavna. igi maSin aaxenSi cxovrobda. me gripiT viyavi avad da viweqi, gareT ki Tebervlis susxiani qari qroda. tyavis wiTel budeSi Cadebuli saucxoo kalami maSinve vaCvene Cems megobrebs da nacnobebs. me, ane franki, am kalmis Rirseuli mflobeli gavxdi. roca aTi weli Semisrulda, neba damrTes,

avtokalami skolaSi wameRo. maswavlebelma ki ufleba momca gakveTilebze am kalmiT mewera.

samwuxarod, momaval wels Cemi Zvirfasi ganZis saxlSi datoveba momixda, radgan meeqvse klasis damrigebeli moiTxovda, mxolod saskolo kalmebiT gvewera.

roca Tormeti wlis gavxdi da ebraelTa liceumSi gadavedi, kalmistrisaTvis axali organyofilebiani bude maCuqes (erTi fanqrisaTvis), romelsac moxdenili `elva~ Sesakravi hqonda. xolo roca cametis Sevsruldi, kalmistari TavSesafarSi wamoviRe da erTgul samsaxurs miwevda Sromasa da SenTan saubarSi. axla ToTxmetisa var da man CemTan ukanaskneli weliwadi gaatara...

paraskevs, nasadilevs Cemi oTaxidan saerTo oTaxSi gavedi. mindoda magidasTan davmjdariyavi da memuSava. magram mama da margo laTinurs swavlobdnen da Seubraleblad gamomistumres. kalmistari magidaze damrCa. ane magidis kuTxeSi unda miyuJuliyo da oxvra-vaebiT `lobio gadaerCia~, ese igi, lobios yavisferi marcvlebisTvis obi moecilebina.

eqvss rom TxuTmeti wuTi aklda, iataki gamovgave da nagavi lobios narCenebTan erTad RumelSi Sevyare. uecrad Zlieri ali avarda. me gamexarda, rom TiTqmis Camqrali cecxli kvlav gaCaRda. amasobaSi `laTinistebma~ saqme moaTaves. axla ukve SemeZlo mivjdomodi magidas da mecadineoba damewyo. magram kalami arsad Canda. yvelaferi gadavqeqe, margoc momexmara, bolos deda, mama da duselic SemogvierTdnen, magram Cemi Zvirfasi megobari ukvalod gaqra.

`iqneb lobios narCenebTan erTad RumelSi Seagde~, Tqva margom. `o, ara mgonia!~ vupasuxe me. kalmistari saRamomde veZieT, versad aRmovaCineT da bolos gadavwyviteT, rom daiwva, radgan celuloidi SesaniSnavad iwvis. Cveni varaudi gamarTlda. meore dRes mamam nacarSi kalmistris buniki ipova. oqros kalmisagan aRaraferi darCeniliyo. `etyoba, galxva da nacars Seeria~, Tqva mamam. Tumc ra saTqmelia, magram erTi ram mainc manugeSebs:

Cemma kalamma kremacia ganicada, rasac Cems Tavsac vusurvebdi momavalSi! ana oTxSabaTi, 17 noemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! katastroful mdgomareobaSi aRmovCndiT. elis ojaxSi difteria

mZvinvarebs da eqvsi kviris ganmavlobaSi CvenTan ver mova! cxadia, TanavugrZnobT elis, magram Zalze usiamoa isic, rom sakvebi da momarageba mogvakldeba! batoni koophoisi isev wevs, rZisa da fafis mets verafers Wams. kraleri Zlivs arTmevs Tavs saqmes!

margom laTinur enaSi davalebebi Seasrula, instituts gaugzavna da gasworebuli ukanve miiRo. etyoba, maswavlebeli Tavaziani da Wkviani kacia. albaT uxaria, rom aseTi niWieri mowafe gauCnda. mimowera elis saxeliT warmoebs.

duseli rogorRac gamoicvala da aravin icis, ratom. daiwyo imiT, rom baton da qalbaton van daanebs xmas aRar scems. es garemoeba yvelam SevamCnieT da, radgan ramdenime dRe gagrZelda, dedam gadawyvita, dusels molaparakeboda, eTxova, ar gaemwvavebina mdgomareoba. xom ici, qalbaton van daans emarjveba, wvrilmanebze mTeli ambavi aagos. duselma ganacxada, rom pirvelad batonma van daanma ugulebelyo igi da xma ar gasca, amitom mas araviTari survili ara aqvs daarRvios dumili. guSin, 16 noembers, erTi weli Sesrulda, rac duseli CvenTan gadmosaxlda. amasTan dakavSirebiT dedas yvavilebi miarTva, xolo qalbatoni van daani, romelic yoveldRe eubneboda gadakvriT, aseT SemTxvevebSi saCuqris mirTmeva miRebuliao, uyuradRebod datova da nacvlad imisa, rom uangaro maspinZlobisaTvis madloba gadaexada, xma ar gaucia.

diliT, roca vkiTxe, mogilocoT Tu TanagrZnoba gamogicxadoT-meTqi, man mipasuxa: CemTvis yvelaferi sul erTiao. deda apirebda, mSvidobis angelozis

keTilSobiluri roli Seesrulebina, magram veraferi gaawyo da yvelaferi Zveleburad darCa.

`WkuiT didi kaci iyo, saqmeebiT ki patara!~ ana SabaTi, 27 noemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! guSin saRamos, roca daZinebas vapirebdi, Tvalwin naTlad warmomidga

lisi. idga Cems win dakonkili, gamxdari, ybebCacvenili. misi didi, sevdiani Tvalebi sayveduriT micqerdnen, TiTqos meubnebodnen: `ana, ratom mimatove, damexmare, mixseni am jojoxeTidan!~

me ki verafriT davexmarebi, SemiZlia mxolod Soridan vucqiro adamianebis tanjvas da sikvdils da RmerTs Sevevedro, daifaros lisi, kvlav Segvaxvedros erTmaneTs. me mgoni, gasagebia, ratom gamomecxada lisi da ara sxva vinme. me masze arasworad vmsjelobdi, bavSvurad, ar mesmoda misi wuxili. lisis Zalian uyvarda Tavisi megobari gogona da eSinoda, ar wamerTmia! rogor ganicdida albaT amas, me vici, CemTvis nacnobia es grZnoba!

zogjer gakvriT vfiqrobdi masze, magram egoizmi mZlevda da isev Cems sixarulsa da dards vubrundebodi.

ra cudad viqceodi, axla ki gafiTrebuli lisi sevdianad miyurebs mudariT savse TvalebiT... o, rom SemeZlos daxmareba!

o, RmerTo Cemo, me aq TiTqmis yvelaferi maqvs, rasac ki movisurveb, is ki muxTali bedis anabaraa mitovebuli! mas CemsaviT swamda RmerTi da yvelasaTvis sikeTe surda. ratom unda gadavrCe me, is ki sadRac Cakvdes? ra gansxvavebaa Cvens Soris? ratom dagvaSores erTmaneTs?

gulaxdilad rom giTxra, lisi ramdenime Tvea ar momgonebia, TiTqmis erTi welia, magram arc damviwyebia. ver warmomedgina, Tu iseTi gaubedurebuli iyo, rogorc momevlina.

eh, lisi, Tu oms gadaurCi, imedi maqvs, Cven gipatronebT. yvelafers gavakeTeb SenTvis, yvelafers, rac dagakeli.

magram roca daxmarebis SesaZlebloba momecema, lisi albaT cocxali aRar iqneba. netav Tu fiqrobs Cemze? netav ra grZnoba aqvs Cems mimarT?

RmerTo didebulo, mixede lisis, nu agrZnobineb, rom yvelam miatova, uTxari, rom bevrs vfiqrob masze, miyvars da mebraleba. iqneb aman Zala Sematos. ara, aRar SemiZlia amaze fiqri. mudam Tvalwin midgas misi sevdiani, Cemsken mopyrobili Tvalebi.

Rrmad gaujda lisis rwmena gulSi, Tu mxolod ufrosebma Caunerges? me es ar vici da arc arasdros mikiTxavs misTvis. lis, lis, neta SemeZlos Seni dabruneba, netav momeces saSualeba gagiziaro yvelaferi, rac maqvs. ukve gvianaa, Zalze gvianaa, veRarafers vuSveli da veRarc imas gamovasworeb, rac droze xelidan gavuSvi! magram me mas arasdros ar daviviwyeb, RmerTs Sevavedreb mudam!

ana oTxSabaTi, 22 dekemberi 1943 Zvirfaso kiwi! avad viyavi. gripi mqonda, amitomac ver gwerdi regularulad.

avadmyofoba aq TiTqmis katastrofaa. roca xvela amivardeboda, sabnis qveS vZvrebodi da vcdilobdi Tavi Semekavebina. amis Sedegad ki xma mexliCeboda da manamde ar gamivlida, sanam Taflian rZes anda xvelebis sawinaaRmdego kvers ar momcemdnen. roca magondeba, rogor mmkurnalobdnen, Tvalebi axlac miWreldeba. oflis dena, yelze kompresebi, sveli SefuTvna, mSrali SefuTvna, cxeli sasmelebi, gaunZrevlad wola, yelSi gamovleba, yelSi amocxeba, saTburebi, cxeli sabnebi da yovel or saaTSi sicxis gazomva. Sen rogor ggonia, SeiZleba adamiani ase morCes? magram yvelaze uaresi is iyo, rom duselma eqimis roli

ikisra da pomadian Tavs SiSvel mkerdze madebda: xixini Tu ismiso. jer erTi, misi Tma miRutunebda, meorec, im udavo faqtis miuxedavad, rom igi 30 wlis winaT medicinas swavlobda da eqimis wodeba miiRo, mainc merideboda. ra saqme aqvs am kacs Cems mkerdTan? Cemi Seyvarebuli xom ar aris! xolo imas, Tu ra xdeba Cems gulSi da saRia Tu ara, mainc ver gaigebs. garda amisa, jer kargad unda gamoiwmindos yurebi, radgan Cemi azriT, cota yurT aklia.

rogorc iqna movrCi! isev fexze var. erTi santimetriT gavizarde da ori girvanqa movimate. Tumca jerac fermkrTali var, magram energia momemata da muSaoba mominda.

am xnis ganmavlobaSi CvenTan axali araferi momxdara. marTla, uCveulo ambavia, erTmaneTSi yvela SesaniSnavad varT. aravin ar Cxubobs, ager naxevari welia, rac Cvens saxlSi aseTi simSvide ar yofila.

elis jer kidev ar SeuZlia CvenTan mosvla. saSobaod yvelas daurigeben damatebiT zeTs, tkbileuls da jems purze

wasacxebad. maCuqes lamazi, savsebiT Tanamedrove ornaxevarcentiani monetisagan gakeTebuli gulis qinZisTavi, romelic didebulad brwyinavs da krialebs. duselma dedas da qalbaton van daans torti miarTva, romelic misi TxovniT mipma gamoacxo. esRa aklda SromiT qancgawyvetils. mipisa da elisaTvis mec maqvs raRac Senaxuli. TiTqmis ori Tvea vagrovebdi Saqars, romelsac fafaze mosayrelad maZlevdnen da axla batoni koophoisi am Saqrisagan Saqaryinuls gaakeTebinebs.

amindi Zils gvgvris, Rumeli bolavs, saWmeli kuWze gvawveba, rasac naklebad esTetikuri bgerebi mowmobs.

TiTqos omic ar iZvris adgilidan... ganwyobileba nulze dabalia! ana paraskevi, 24 dekemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! araerTxel miTqvams SenTvis, rom Cven aq didad varT damokidebuli Cvens

ganwyobilebaze. am bolo dros gansakuTrebiT mwvaved vgrZnob Tavs. ai, Cveni mdgomareobis Sesaferisi gamoTqma: `xan zeciuri aRmafrena momicavs, xan Rrma mwuxareba~. zeciuri aRmafrena maSin momicavs, roca vfiqrob, Tu ra kargad movewyveT aq sxva ebraelebTan SedarebiT, Rrma mwuxareba ki... diax, aseTi ganwyobileba meufleba, roca mesmis, rom Cveni kedlebis miRma cxovreba Tavisi gziT midis. dRes CvenTan qalbatoni koophoisi iyo da gviambo, rom misi qaliSvili kori sportiTaa gatacebuli, megobrebTan erTad naviT seirnobs, warmodgenebSi monawileobs. Tumca me Suriani ara var, magram roca aseTi ram mesmis, udidesi survili mipyrobs, kvlav aRmovCnde megobrebs Soris, vimxiarulo sxvebTan erTad, udardelad da mxiarulad vicino! swored axla iwyeba saSobao da saaxalwlo ardadegebi, Cven ki vsxedvarT aq, rogorc gankicxulni. simarTle rom iTqvas, me arca maqvs ufleba amgvari ram mogwero. albaT, umaduri mogeCvenebi. amave dros cotaTi vaWarbeb kidec, Tumca, rac ginda, is ifiqre Cemze... ar SemiZlia, gulSi davitio yvelaferi. amitom erTxel vTqvi da axlac vimeoreb: `qaRaldi yvelafers aitans!~

roca quCidan yinvisagan loyebawiTlebuli adamiani Semodis da mis tansacmels qaris ganumeorebeli suni asdis, minda Tavze sabani wavifaro, rom gaveqce Tavisuflebaze fiqrs: `rodis, rodis gveRirseba, gavideT gareT, sufTa haerze!~

vici, damalva ar SeiZleba, piriqiT mamacurad, yoCaRad unda meWiros Tavi, magram sakuTar azrebs ver verevi, tvins miRrRnian. merwmune, roca weliwad-naxevari gamoketili xar, uaresic mogiva, dae, vcdebode, merqvas umaduri, magram grZnobebs xom versad gaeqcevi. minda vicekvo, vixtuno, davqrode velosipediT, viyo Tavisufali, vixilo qveyana, davtkbe Cemi axalgazrdobiT! magram amas mxolod Sen gwer, sxvebTan ver gamovamJRavneb. yvelam rom wuwuni movrToT da daRvremili saxiT viaroT, sanamde mivalT?

zogjer vfiqrob: `esmis ki vinmes Seni, iqneb ise giyureben, rogorc patara gogonas,

romelic mxolod garTobaze fiqrobs? SeiZleba, ar vici da verc veravis vkiTxav, radgan im wamsve avqviTindebi... raoden Svebas vigrZnobdi, erTxel mainc rom SemeZlos tiriliT guli vijero! vcdilob, ar SevimCnio es, yovelgvar Teoriebs vTxzav da mainc yoveldRe sul ufro da ufro mwvaved vgrZnob, rogor maklia namdvili deda, romelic gamigebda. amitom, rasac unda vakeTebde, rasac unda vwerde, mudam erTi fiqri mitrialebs — momavalSi Cemi SvilebisaTvis viyo iseTi deda, rogorsac CemTvis vnatrob: `dediko~, romelic yovel sityvas tragediad ar gadaaqcevs da seriozulad moekideba yvelafers, rac mis Svils aRelvebs. vgrZnob, rom azri ise ver gamovTqvi, rogorc mindoda, magram sityva `dediko~ yvelafers ambobs. ici, ra movigone! dedas rom rogorme dediko davuZaxo? xSirad veubnebi `ged~, aqedan gamodis `gediko~, ese igi damaxinjebuli `dediko~. ra siamovnebiT vityodi marTla dedikos `d~-ze maxviliT. kidev kargi, rom deda verafers xvdeba, Torem guli etkineboda.

kmara! daufaravad giTxari, rac CemSi Rrma mwuxarebas iwvevs da mgoni marTlac momeSva gulze.

ana SabaTi, 25 dekemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! dRes Sobis pirveli dRea. ganuwyvetliv vfiqrob pimze, romelmac SarSan

Tavisi pirveli siyvarulis ambavi miambo. maSin me misi sityvebis mniSvneloba ise ar mesmoda, rogorc axla. netav kidev erTxel melaparakos am sakiTxze, rogorme mivaxvedrebdi, rom kargad mesmis misi.

Cemi azriT, pimi maSin imitom iyo gulaxdili, rom `yvelas gulis mesaidumlea~ da zogjer masac uCndeba survili, sxvas gauziaros sakuTari gulisnadebi. pimi Cveulebriv Tavis Tavze arafers ambobs da margos albaT warmodgena ara aqvs, ramdeni ram ganucdia cxovrebaSi. sabralo pimi, ver damarwmunebs, rom yvelaferi daiviwya. aseT rames adamiani verasodes daiviwyebs. ufro TavdaWerili gaxda. minda cotaTi mainc davemsgavso mas, oRond ar minda is gadavitano, rac man gadaitana.

ane orSabaTi, 27 dekemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! Cems sicocxleSi pirvelad miviRe saSobao saCuqari. Cvenma orma megobarma

qalma koophoisTan da kralerTan erTad saucxoo siurprizi mogvimzades. mipma Rvezeli gamoacxo da aseTi ram waawera: `mSvidoba 1944~. elim sadRac naxevari kilo omamdeli namcxvari iSova. garda amisa, peters, margos da me TiTo boTli kefiri mogvarTves, ufrosebs ki TiTo boTli ludi. yvelaferi lamazad iyo SefuTvnili. yvela pakets Sesaferisi leqsi axlda.

Sobam swrafad gairbina. ana oTxSabaTi, 29 dekemberi, 1943 Zvirfaso kiwi! guSin saRamos kvlav momeria sevda. Tvalwin bebiko da lisi warmomidgnen!

bebiko, Cemi Zvirfasi bebiko! ra cudad gvesmoda misi tanjva. mas ki yovelTvis ecala CvenTvis, yvelafers xvdeboda, rac Cven gvawuxebda. maSin ukve mZime avadmyofi iyo, iqneb icoda kidec es ambavi, magram, rom ar SevewuxebineT, arafers ambobda. Cemi bebiko mudam keTili da alersiani iyo. aravin wasula misgan ise, rom rCeva, nugeSi da daxmareba ar mieRo. maSin me saSineli gaugonari viyavi, magram rac unda Camedina, yvelafers mounaxavda gamarTlebas. Cemo bebiko, marTla Zalian giyvardi Tu Senc ar gesmoda Cemi! ar vici, verafers vityvi: Tumca Cven erTad vcxovrobdiT, magram albaT mainc martoobas

grZnobda. diax martoobas, radgan, Tu gverdiT iseTi aravin gyavs, visac qveyanas urCevnixar, SeiZleba bevrs uyvarde da mainc martoobas grZnobde. neta sad aris lisi, cocxalia Tu ara? ra dReSia? RmerTo daifare da dagvibrune igi! lisi, me Sens magaliTze vxedav, rogor SeiZleboda warmarTuliyo Cemi cxovreba da Cems Tavs mudam Sens adgilze vayeneb. gana amis Semdeg aqauri ambebi ase ubedurs unda mxdides, gana im wuTebis gamoklebiT, roca Senze da im adamianebze vfiqrob, romlebsac aseTive xvedri xvda wilad, madlieri, mxiaruli da kmayofili ar unda viyo?

magram mxdali da egoisti var! ratom melandeba mudam yovelgvari saSineleba, ratom vfiqrob amaze imdens, rom mzad var xmamaRla viyviro? imitom, rom CemSi araa WeSmariti rwmena! RmerTma imdeni momca, ramdenic ar damimsaxurebia, me ki yoveldRe vakeTeb raRac iseTs, rac saWiro araa.

roca axloblebze vfiqrob, Tvalze cremli madgeba. sinamdvileSi dilidan saRamomde unda vtirode. Cven mxolod erTi ram dagvrCenia: vevedroT RmerTs, iqneb saswauli moaxdinos da zog maTgans sicocxle SeunarCunos. da me vloculob, vloculob mxurvaled, mTeli guliT.

ana kvira, 2 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! am diliT saqme araferi mqonda da Cemi dRiuri gadavikiTxe, aRmovaCine

iseTi werilebi, romlebSic RvarZlianad, TiTqmis aRSfoTebiT vlaparakob dedaze. me SemeSinda da Cems Tavs vkiTxe: nuTu es Sena xar, ane, nuTu SenSia amdeni siZulvili, nuTu es SesaZlebelia?

vijeqi skamze gadaSlili rveuliT xelSi da vfiqrobdi: rogor moxda, rom CemSi amdeni RvarZli da siZulvili dagrovda. Sevecade Cavwvdomodi maSindel anes da gamemarTlebina, radgan Tu ver agixseni, risTvis wavuyene dedas amdeni braldeba, sindisi Semawuxebs. me yovelTvis viyavi da axlac var ganwyobis adamiani. mxatvrulad rom vTqvaT, xSirad im myvinTavs vgavar, romelsac wyalqveS yvelaferi damaxinjebulad eCveneba. yvelafers subieqturad vudgebodi da sul ar vcdilvar dinjad gavrkveuliyavi sxvis naTqvamSi. maSin iqneb ukeT gamego mowinaaRmdegis argumentebi da sxvagvarad moviqceodi, daviokebdi Cems ficx xasiaTs da Seuracxyofas ar mivayenebdi sxvebs.

me mxolod Cems Tavs vxedavdi, Cem TavSi Cavikete da aravis dardi ar mqonda, gwerdi Cems sixarulze, dardze, dagrovil geslze da guls vimsubuqebdi. Cemi dRiuri axla CemTvis uzomod Zvirfasia, radgan mogonebebis wignad iqca, Tumca SemiZlia bevri ram wavSalo, xazi gadavusva da qveS mivawero: `warsuls Cabarda~.

xSirad gavbrazebulvar dedaze, xandaxan axlac vbrazob. marTalia, mas Cemi ar esmis, magram, arc me mesmis misi. Cemi dedaa, nazad da kargad mepyroba, magram xSirad usiamovneba mimiyenebia misTvis da ra gasakviria, Tu gamibrazdeboda, ra gasakviria, Tu am ambavma da yvelaferma, rasac igi aq ganicdis, nervebi auSala da ficxi gaxada. me amas ver vxedavdi, Seuracxyofas vayenebdi, uxeSad veqceodi da mwuxarebas vmatebdi.

aman didi gaugebroba, didi usiamovneba gamoiwvia da orives vnebas gvayenebda, magram axla yvelaferi es warsuls Cabarda.

advili gasagebia, ratom ar mindoda arafris danaxva da sakuTar Tavs ratom vayenebdi tkivils. Cemi urCoba borotebis gadmonTxeva iyo, magram Cveulebriv pirobebSi ganvmartovdebodi da mowmeebis gareSe rogorme davZlevdi am nakls. Caviketebodi Cems oTaxSi, ramdenjerme magrad davabakunebdi fexebs da dedis zurgs ukan movioxebdi guls.

wavida is dro, roca deda Cems gamo tiroda. me ufro gonieri gavxdi da dedac cotaTi damSvidda. roca gajavrebuli var, enas kbils vaWer, dedac ase iqceva da gacilebiT ukeT vcxovrobT. me ar SemiZlia miyvardes deda ise brmad, rogorc es bavSvebs sCveviaT, CemSi raRac ewinaaRmdegeba amas, magram sindiss

imiT vimSvideb, rom jobs am qaRaldze vilanZRebode, vidre dedas vuxeTqavde guls.

ana oTxSabaTi, 5 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! dRes or rameSi unda gamogityde, rac, cxadia, did dros moiTxovs. vinmes

xom unda gadavuSalo guli da jobia isev Sen, radgan vici mudam, yovelgvar viTarebaSi, dumxar. pirveli dedas exeba. Sen ici, ramdeni sayveduri miTqvams dedaze. da mainc mudam vcdilobdi alersianad movqceodi. uecrad mivxvdi, ra aklia mas Cems TvalSi. dedam TviTon gviTxra, megobrebad ufro mimaCnixarT, vidre Svilebado. amas ra jobia, magram megobari dedis magivrobas ver gaswevs. dedas unda mibaZo, idealad miiCnio. vgoneb margo am ambavs sul sxvanairad uyurebs da ver gaigebs, rasac me aq vwer, mama ki yovelTvis gaurbis am Temaze saubars. Cems warmodgenaSi deda pirvel rigSi unda iyos adamiani, romelsac Zalian didi taqti aqvs, gansakuTrebiT Cemi asakis Svilebis mimarT da ar unda iqceodes dedaCemiviT, romelic damcinis, roca vtiri, vtiri ara imitom, rom raRac mtkiva, aramed ubralod guli maqvs damZimebuli.

SeiZleba ucnaurad mogeCvenos, magram erT rames verasodes vapatieb. erTxel kbilis eqimTan damWirda wasvla. margo da deda Tan wamomyvnen da neba damrTes velosipediT memgzavra. roca eqimis kabinetidan gamovediT, maT iqve karebTan miTxres, rom qalaqSi apireben wasvlas raRacis sayidlad Tu sanaxavad. axla zustad aRar maxsovs. mec mindoda wavyolodi maT, magram velosipedi xels miSlida. guldawyvetilma tirili movrTe, maT ki sasacilod amigdes. me ise gavcecxldi, rom quCaSi orives ena gamovuyavi. viRac mdabio qals, romelmac gverdiT Camiara, SeeSinda. saxlSi velosipediT marto wavedi da kidev didxans vbRaodi.

saocaria magram, sakmarisia gavixseno, ra Zlier gavbrazdi maSin, rom tkivili, romelic dedam momayena, isev miaxldeba.

Zalian miWirs laparaki meore ambavze, romelic piradad me mexeba. guSin wavikiTxe sis haisteris statia, romelSic aRwerilia, ra mizezis gamo wiTldeba adamiani. iseTi grZnoba mqonda, TiTqos me mommarTavda. marTalia, me advilad ar vwiTldebi, magram statia zustad Cemzea dawerili. avtori ambobs, momwifebis periodSi qaliSvili ufro mSvidia, ufro Cafiqrebuli, TiTqos akvirdeba im saswauls, romelic mis sxeulSi xdeba. am bolo dros ase memarTeba mec da margosi da mSoblebis mrcxvenia. Tumca sxva mxriv margo Cemze ufro morcxvia, magram am sakiTxSi ratomRac Cemi ar erideba. me mwvaved vgrZnob garegnuli cvlilebebis saocrebas da kidev ufro metad Sinagan cvlilebebs. da radgan veravisTan milaparakia imaze, rac maRelvebs, vcdilob TviTon gaverkve.

roca `avadmyofoba~ mewyeba, — aqamde samjer mqonda, — tkivils, usiamovnebas da uxerxulobas ganvicdi, magram iseTi grZnoba maqvs, TiTqos sakuTar TavSi raRac sanukvar saidumloebas vatareb. miuxedavad siZneleebisa, siamovnebiT velodebi im dros, roca kvlav ganvicdi amas. sis haisteri ambobs, rom Cemi asakis qaliSvilebi jer kidev ar arian Tavis TavSi darwmunebulni, mxolod mogvianebiT Seicnoben sakuTari arsebobis mniSvnelobas da damoukidebeli azrebi, ideebi da Cvevebi uCndebaT. roca TavSesafarSi gadmovediT, me mxolod cameti wlisa viyavi. cxovrebaze fiqri ratomRac sxva gogonebze adre daviwye da vigrZeni, rom adamiani var, adamiani, romelic Tavs aravis daaCagvrinebs. zogjer saRamoobiT ar SemiZlia, ar Sevexo Cems mkerds da ar vigrZno, ra mSvidad, ra saimedod micems guli.

jer kidev adre, aq mosvlamde, amdagvari ram vigrZeni. erTxel megobar gogonasTan gavaTie Rame. vkiTxe, Cveni megobrobis niSnad xom ar SevexoT mkerdebiT erTmaneTs-meTqi. man uari ganacxada. me mudam msiamovnebda misi kocna da xalisiTac vakeTebdi amas. roca SiSveli qalis, magaliTad, veneras

qandakebas vucqeri, eqstazi mipyrobs, misi mSveneba ise moqmedebs Cemze, rom cremls Zlivs vikaveb, ah, neta myavdes megobari gogona!

ana xuTSabaTi, 6 ianvari, 1943 Zvirfaso kiwi! udidesi survili mqonda vinmesTan mesaubra, da ar vici ratom, avirCie

maincdamainc peteri. zeviT, peterTan mudam vpoulobdi myudroebas, magram igi imdenad morcxvia, rom xelis SemSlelsac ki ver daiTxovs oTaxidan. amitom adre ver vbedavdi didxans davrCeniliyavi masTan, megona moswyindeboda Cems gverdiT yofna.

axla ki SeumCnevlad vcdilob, rac SeiZleba didxans davrCe masTan da saubari gavaba. guSin kargi sababi momeca. am bolo dros peteri krosvordebis maniiTaa Sepyrobili da mTeli dRis ganmavlobaSi mets arafers akeTebs. gadavwyvite, davxmarebodi. da ai, Cven vsxedvarT magidasTan erTmaneTis pirispir, peteri skamze, me ki divanze. yovelTvis, roca muq lurj TvalebSi Cavxedav da vakvirdebi, rogor dasTamaSebs pirze Rimili, guli saocrad mekumSeba. ase mgonia, mis suls vwvdebi da vkiTxulob. saxeze meryeoba, umweoba da amave dros Tavisi mamakacuri Zalis Segneba aweria. misi morcxvoba ise maTvinierebs, rom mudam mis Tvalebs veZeb. Zalian minda vTxovo: `nu geSinia, miambe yvelaferi, rac SenSi xdeba~. saRamo miiwura, Cvens Soris ki araferi momxdara. me mas mxolod sis haisteris statia gavacani, vuambe, ratom wiTldebian adamianebi, Tumca ara ise, rogorc Sen mogwere. yovelive amas imitom vambobdi, rom mindoda odnav gaTamamebuliyo.

saRamos sawolSi Cavufiqrdi yvelafers da ar mesiamovna, peteris keTilganwyobilebas rom aseT did mniSvnelobas vaniWeb. sakvirvelia, ras ar gaakeTebs adamiani, oRond Tavisas miaRwios. nimuSad SegiZlia me gamomiyeno. gadavwyvite, xSirad mivakiTxo peters da vaiZulo, guli gadamixsnas. ar gegonos, Seyvarebuli viyo, amaze laparakic zedmetia. van daanebs rom vaJis nacvlad qaliSvili hyolodaT, me albaT masac davumegobrdebodi.

am diliT adre gameRviZa, Svidi saaTic ar iqneboda. im wamsve cxadad aRdga Cems SegnebaSi wuxandeli sizmari. me vzivar magidasTan, Cems pirdapir zis peteri... peter veseli. Cven ilustrirebul wigns vaTvalierebT. sizmari imdenad cxadi iyo, rom suraTebic ki maxsovs. magram sizmari amiT ar gaTavebula. Cveni mzera erTmaneTs Sexvda da me didxans vixedebodi mis mSvenier Taflisfer, xaverdovan TvalebSi. bolos peterma Zlivs gasagonad miTxra: `es rom mcodnoda, aqamde movidodi SenTan!~

am sityvebma ise amaRelva, rom maSinve piri vibrune. uecrad loyaze peteris loya vigrZeni da raRac saocrad sasiamovno grZnoba dameufla. mis loyas gaRviZebis Semdegac vgrZnobdi da ase megona misma mSvenierma Tvalebma Rrmad Camxeda gulSi da amoikiTxa, ra Zlier miyvarda da miyvars. magram roca momagonda, ra Sors iyo Cemgan, Tvalze cremli momadga da guli naRveliT amevso, Tumca sixarulic mewvia, radgan vigrZeni, rom peteri mTeli guliT miyvars. saocaria, ra cxadi sizmrebi maqvs aq. pirvelad sizmarSi bebia (mamis deda) vnaxe da ise cxadad, rom mis saxeze naoWebs vamCnevdi. mere momevlina meore bebia (dedis deda) mfarveli angelozis saxiT, Semdeg ki lisi, romelic mTeli im ubedurebis simboloa, rac Cems megobar gogonebs da ebraelebs Tavs daatydaT. roca misTvis vloculob, vloculob yvela ebraelisa da yvela devnili da ubeduri adamianisaTvis.

axla ki myavs peteri, Cemi sayvareli peteri, ase cxadad me igi arasodes daminaxavs, arafrad mWirdeba fotosuraTi. igi Cems mexsierebaSia aRbeWdili da Zalian miyvars.

ana paraskevi, 7 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi!

ra suleli var! aqamde azradac ar momsvlia, meambna SenTvis Cemi gatacebisa da Cemi Tayvanismcemlebis ambavi.

jer kidev sul patara viyavi, mgoni sabavSvo baRSi davdiodi, roca karl samsoni momewona. mas mama ar hyavda da dedasTan erTad deidasTan cxovrobda. misi deidaSvili bibi, Wkviani, tanadi, Savgvremani biWuna, gacilebiT metad moswonda yvelas, vidre Casuqebuli da sasacilo karli. garegnobas me yuradRebas ar vaqcevdi da wlebis manZilze vmegobrobdi masTan. Cven didxans viyaviT namdvili, kargi amxanagebi. Semdeg peters Sevxvdi da pirvelma bavSvurma siyvarulma mTlianad damipyro. me axlac cxadad vxedav, rogor davdiodiT quCaSi xelCakidebulni. peters tilos kostiumi ecva, me — sazafxulo kaba.

male igi realur saswavlebelSi gadavida, me ki ufros mosamzadebel klasSi Sevedi. xan is gamomivlida skolaSi, xan me gavuvlidi. peteri lamazi, maRali, tanadi, warmosadegi ymawvili iyoკ da mSvidi, seriozuli, Wkviani saxe hqonda. muqi Tma, RaJRaJa, mzemokidebuli loyebi, mSvenieri Taflisferi Tvalebi da Txeli cxviri xatavda. gansakuTrebiT miyvarda misi sicili. am dros bavSvuri gamometyveleba hqonda.

zafxulis ardadegebze qalaqidan gavediT. roca davbrundi, peteri sxva binaSi gadasuliyo da masze bevrad ufrosi ymawvilis mezoblad cxovrobda. miuxedavad amisa, isini ganuyreli megobrebi gaxdnen. etyoba im biWma uTxra peters, rom jer kidev lifsita var da peterma Tavi damaneba. me ise miyvarda peteri, rom didxans ar mjeroda es ambavi, magram bolos vifiqre, devna rom davuwyo `mususs~ damiZaxeben-meTqi da moveSvi.

gadioda wlebi. peteri mxolod Tavis tol amxanagebTan megobrobda, me arc ki mesalmeboda, magram mainc ver viviwyebdi. roca ebraelTa liceumSi gadavedi, bevr Cems Tanaklasel biWs Sevuyvardi. me, cxadia, nasiamovnebi, kmayofili viyavi, magram maTi yuradReba guls ar ekareboda.

mere TavdaviwyebiT Sevuyvardi haris, magram rogorc giTxari, me aRaravin Semyvarebia.

amboben: `dro kargi mkurnaliao!~ mec ase megona. TiTqos daviviwye peteri, guli avicrue masze, magram Cems qvecnobierebaSi mtkiced aRbeWdiliyo sayvareli saxe da simarTles versad gaveqeci: ise veWvianobdi peteris yvela nacnob gogonaze, rom mis Rirsebas gangeb vakninebdi da vcdilobdi gulidan amomegdo.

am diliT ki isev davrwmundi, rom araferi Secvlila. piriqiT, rac ufro memateboda xani da mowifuloba, miT ufro izrdeboda Cemi siyvarulic. axla mesmis, rom peteri bavSvad mTvlida, magram mainc guli mtkiva, rom ase swrafad damiviwya. me ise cxadad vxedav mas, rom vici: ase veRaravin daepatroneba Cems fiqrebs.

sizmarma Tavgza amiria. am diliT, roca mamam makoca, kinaRam xmamaRla viyvire: `ratom peteri ara xar!” mTeli dRe vimeoreb CemTvis: `o, petel, Cemo sayvarelo petel~!

vis SeuZlia damexmaros. minda kvlavac vicocxlo da RmerTs Sevevedro, roca aqedan gaval, peteri mapovninos. igi Cems TvalebSi amoikiTxavs ra Zlier miyvars da metyvis: `o, ane, rom mcodnoda, aqamde movidodi SenTan!~

erTxel, roca seqsualur sakiTxze vsaubrobdiT, mamam miTxra: `jer Sen ver gaigeb, ras hqvia moTxovnileba~. me es maSinac vicodi, axla ki CemTvis yvelaferi cxadia!

sarkeSi Cavixede da Cems Tavs davakvirdi. sul sxvanairad gamoviyurebi. Tvalebs siRrme da naTeli moemata, Rawvebi ise Semefakla, rogorc karga xania ar mqonia, piris moxazulobac ufro nazia. bednieri gamometyveleba maqvs, magram Cems mzeraSi sevdaa Caqsovili da tuCebze Rimils miqrobs. me ar SemiZlia bednieri viyo, radgan vici, rom peteri Cemze ar fiqrobs. Tumca isev da isev vgrZnob Cemsken mopyrobil mSvenier Tvalebs da Cems loyaze mis gril, rbil loyas.

o, petel, petel, rogor daviviwyo Seni saxe! gana vinc Sens adgils daiWers, sacodavi ar iqneba? me Sen ise Zlier miyvarxar, rom siyvaruli gulSi

aRar meteva, cdilobs gadmoiRvaros, da mTeli siZlieriT Tvalwin gadameSalos.

erTi kviris win, ara, guSinac rom vinmes ekiTxa, visze ginda gaTxovebao, vityodi: `ar vici!~ axla ki mzad var viyviro: `peterze, mxolod peterze, romelic mTeli guliT da suliT uangarod miyvars. magram zedmeti Jinianoba ar unda gamoiCinos, me mas nebas vaZlev mxolod loyaze Semexos~.

dRes sxvenze avedi, fanjarasTan Camovjeqi da masze vfiqrobdi. mcire xans visaubreT, Semdeg ki orive avtirdiT da me xelaxla vigrZeni misi tuCebi, misi loyis uaRresad nazi Sexeba.

`o, peter, ifiqre Cemze da modi CemTan, Cemo sayvarelo, Cemo sanatrelo peter!~

ana oTxSabaTi, 12 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! ToTxmeti dRea, rac eli CvenTanaa. mipi da henki ori dRea ar gamoCenilan,

orives kuWi aqvs aSlili. axali ambavi. gamitaca cekvam da baletma. saRamoobiT bevrs vvarjiSob.

cisferi maqmaniani qvedatanisagan dedam Semikera supermodernuli sacekvao kaba, zeviT naoWayrili, mkerdTan SesakraviT, qvemoT ki didi bafTa aqvs mokerebuli, magram Cemi sportuli fexsacmelebisagan sabaleto sandlebis gakeTeba verafriT movaxerxe.

Cemi modunebuli saxsrebis gasaSlelad ukeTess verafers movigonebdi. male iseTive moqnili viqnebi, rogoric adre viyavi. ai, erTi kargi varjiSi: iatakze damjdari orive xeliT terfebs veWidebi da swrafad vwev fexebs zeviT. magram Cemi sacodavi kudusuni rom metismetad ar gailaxos, qveS baliSs videb.

ufrosebi kiTxuloben wigns: `uRrublo dila~. dedas Zalian moswons. wigni Tanamedrove axalgazrdobis problemebs exeba. me ironiulad gavifiqre: `umjobesia, dainteresde im axalgazrdebiT, romlebTanac erT WerqveS cxovrob~.

me mgonia, deda fiqrobs, rom ukeTesi urTierToba, vidre me da margos gvaqvs mSoblebTan, saerTod ar arsebobs da masze ufro aravin ar eloliaveba sakuTar Svilebs. simarTle rom iTqvas, es mxolod margos exeba. Cemi azriT, margos arc awuxebs is sakiTxebi da fiqrebi, romlebic me ar masveneben. me arc vecdebi mivaxvedro deda, rom misi erT-erTi naSieri sul sxvanairia, vidre mas warmoudgenia. mas mxolod sadardebeli moemateba, me ki minda, mwuxareba avarido. amiT mainc araferi Seicvleba. deda grZnobs, rom margo ufro axloa masTan, vidre me, magram amave dros darwmunebulia, adre Tu gvian yvelaferi mogvardeba. Tumca am bolo dros Zalian yuradRebiania Cem mimarT, sul sxvanairi, vidre aqamde iyo. qedmaRloba daiviwya, namdvili megobrebi gavxdiT. axla aRar mivaCnivar im umniSvnelo arsebad, romelTanac seriozuli urTierToba SeuZlebelia.

sakvirvelia, Cems Tavs zogjer ise vakvirdebi, TiTqos sxvisi TvaliT vuyurebde. aseT SemTxvevaSi mSvidad vaTvaliereb anas da Cemi cxovrebis wigns ise vfurclav, TiTqos sxvis mier ganvlili gza iyos. adre, roca Cvens saxlSi vcxovrobdiT da amdeni fiqris Tavi ar mqonda, ase megona, dedasTan, margosTan da mamasTan saerTo araferi maqvs, am ojaxis RviZli Svili ara var-meTqi. zogjer Cems Tavs obol bavSvad warmovidgendi da manamde verTobodi amiT, sanam cxadi ar gaxdeboda, rom sisulelea, Sens Tavs ubedur adamianad Tvlide, roca ase kargad cxovrob. amgvari azrebis Semdeg mqonda iseTi periodi, roca vcdilobdi keTili da alersiani vyofiliyavi. yovel diliT, roca vinme amodioda kibeze, me vocnebobdi, rom es deda yofiliyo, Semosuliyo Cvens oTaxSi da `dila mSvidobisa~ eTqva. maSin dedas tkbilad vesalmebodi, mixaroda, rom nazad micqerda. magram zogjer ama Tu im mizeziT nakleb alersiani iyo da im dRes gunebawamxdari mivdiodi skolaSi, xolo roca skolidan vbrundebodi, vcdilobdi gamemarTlebina. masac xom bevri sazrunavi aqvs, vfiqrobdi me da saxlSi mxiaruli da kmayofili Sevdiodi. dRis manZilze

gancdili gulSi ar meteoda, da mindoda yvelasaTvis meambna... Semdeg yvelaferi Tavidan iwyeboda da me isev naRvliani da dafiqrebuli mivdiodi skolaSi. zogjer gadavwyvetdi gamomemJRavnebina, rarig gamicruvda imedi, meTqva, rogor gamityda guli, magram saxlSi dabrunebisas imdeni saambobi mqonda, rom ganzraxva maviwydeboda da undoda Tu ara, dedas mainc yuri unda daegdo CemTvis.

Semdeg iseTi dro dadga, roca aRar mainteresebda, ismis Tu ara kibeze fexis xma, martoobas vgrZnobdi da baliSSi TavCarguli cxare cremlebiT vtirodi. TavSesafarSi es grZnoba kidev ufro gamZafrda, Sen es ici. axla RmerTma gaWirvebaSi myofs manugeSeblad peteri gamomigzavna! viReb medalions, romelsac mudam Tan vatareb, nazad vkocni da vfiqrob: `ra saqme maqvs mTel am aliaqoTTan? me myavs Cemi peteli da es aravin icis?!~

amaze fiqriT bevr rames gavumklavdebi. aravin icis, ra xdeba qaliSvilis gulSi!?

ana SabaTi, 15 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! azri ara aqvs, dawvrilebiT agiwero aqauri kinklaoba da Cxubi.

sakmarisia gacnobo, rom erTmaneTs gamoveyaviT. calke vinaxavT xorcs, karaqs, cxims da CvenTvis viwvavT kartofils. am bolo dros mTeli dRis ulufas erTi naWeri puric davumateT, radgan oTx saaTze ise gvSioda, rom kuWi gvewoda da verafriT vaSoSminebdiT. axlovdeba dedaCemis dabadebis dRe. kralerma cotaodeni Saqari moutana stumrebis gasamaspinZleblad, qalbatoni van daani ki SuriT gaskda, radgan dabadebis dReze araferi aCuqes. arc ise sasiamovnoa, ismende yoveldRe mis bRavilsa da autanel Rrials. unda gamogityde, kiwi, rom misi mezobloba yelSi amogvivida.

dedam ganuxorcielebeli survili gamoTqva: netav or kviras mainc mamyofa uvandaanebodo. me Cems Tavs vekiTxebi: nuTu yvela adamianTan mogiva Cxubi, Tu erT WerqveS cxovrobT, an iqneb Cven bedi ar gvwyalobs? nuTu adamianTa umetesoba egoisti da xarbia? uTuod kargia, me rom aq adamianis buneba ukeT gavicani, magram kmara! omi jer isev grZeldeba da aravis ar ainteresebs Cveni Cxubi, Cveni miswrafeba sufTa haerisa da Tavisuflebisaken. amitom unda vecadoT `to make the best of it~.1 (1 yvelaferSi kargi mxare veZioT (ingl.).)

kacma rom Tqvas, ra maqaqanebs? Tu didxans gagrZelda ase, lobios gamxmar sars davemgvanebi, me ki gacilebiT mirCevnia, namdvili, cocxali gogona viyo!

ana SabaTi, 22 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! iqneb amixsna, ratom xdeba, rom adamianTa umravlesobas eSinia Tavisi

Sinagani bunebis gamomJRavnebisa, ratom xdeba, rom sazogadoebaSi sul sxvanairad iqcevi, vidre saWiroa? vici, rom amis mizezebi uTuod arsebobs, magram mainc gaugebrad mimaCnia, radgan uaxloes adamiansac ki ver endobi bolomde.

me iseTi grZnoba maqvs, TiTqos im sizmris Semdeg gavizarde, ufro metic, `pirovneba~ gavxdi. albaT, gagikvirdeba, magram axla van daanebzec vmsjelob da maTTan davas da Setakebebs uwindeburad tuCabzekiT aRar vuyureb. ratom Sevicvale ase?

ici, me bevrs vfiqrob amaze da mgonia, rom Cveni urTierToba sul sxvagvari iqneboda, deda rom namdvili idealuri `dediko~ iyos. cxadia, qalbaton van daanze ver ityvi, zrdilobiani adamianiao, magram deda rom urTierTobaSi damyoli iyos da saubris gamwvaveba ar uyvardes, SeiZleboda usiamovnebis naxevari mainc agvecilebina Tavidan. qalbaton van daansac aqvs

dadebiTi Tvisebebi, masTan molaparakeba SeiZleba. miuxedavad imisa, rom egoistia da buzRuna, Tu ar gaaRiziane da ar SeuCiCxine, iolad daiyolieb. marTalia, es `Tviniereba~ didxans ar gahyveba, magram Tu moTminebas gamoiCen, SeiZleba Seewyo. kargi iyo, gulRiad da megobrulad gvemsjela masTan erTad Cveni aRzrdis, ganebivrebis, kvebis da mraval sxva sakiTxze. maSin avcdebodiT im ukiduresobas, roca erTmaneTSi mxolod uaryofiT Tvisebebs xedaven.

vici, kiwi, kargad vici, rasac metyvi. `ana, nuTu es Seni azrebia? nuTu Sen ambob amas, Sen, romelzedac amdeni

cudi ram uTqvamT `zemourebs?~ Sen, romelsac amdeni usamarTloba ginaxavs maTgan?~ diax, amas me vambob. minda me TviTon Cavwvde yvelafers, ar msurs vicxovro Zveli naTqvamis mixedviT: `rogorc mama-papas sCveoda~... minda davakvirde van daanebs da gamovarkvio, ra aris marTali da ra gadaWarbebuli. xolo Tu imedebi gamicruvda, mec Cems mSoblebs mivemxrobi. magram SeiZleba col-qmari ukeTesi aRmoCndes, vidre yvelas hgonia. maSin Sevecdebi Ziri gamovuTxaro Cemi mSoblebis araswor warmodgenas maTze da Tu ver movaxerxe, Cemi Sexeduleba da Tvalsazrisi mainc meqneba. yvela saSualebas gamoviyeneb, qalbaton van daans sxvadasxva sakiTxze gavesaubrebi da vecdebi miukerZoeblad gamovTqva Cemi azri. tyuilad xom ar meZaxian `froilain1 (1 qaliSvili; germaniaSi ase mimarTaven gauTxovar qals.). yovlismcodnes~.

me sruliad ar vapireb Cveni ojaxis winaaRmdeg galaSqrebas, magram amieridan Worebs aRar avyvebi. aqamde mtkiced viyavi darwmunebuli, rom yvelaferSi van daanebi iyvnen damnaSave, magram nawilobriv, albaT, Cvenc migviZRvis brali. SeiZleba principSi Cven yovelTvis marTali varT, magram gonier adamianebs, — da Cven xom aseTebad migvaCnia Tavi, — moeTxovebaT, rom yvela juris adamianebs Seeguon. raki aseTi keTilgonieri gavxdi, imedi maqvs, momecema SesaZlebloba naTqvami cxovrebaSi ganvaxorcielo.

ana orSabaTi, 24 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! saocari ambavi SememTxva. aqamde Cvens saxlSi sqesobriv sakiTxebze

idumali gamometyvelebiT laparakobdnen, skolaSi ki uxamsad da sazizRrad. gogoebi mudam CurCulebdnen da Tu rames ver gaigebdi, masxrad agigdebdnen. am sakiTxisadmi aseTi damokidebuleba ucnauri meCveneboda da vfiqrobdi:

`ratom laparakoben am Temaze ase farulad, anda sazizRrad?~ da radganac arafris Secvla ar SemeZlo, gaCumebuli viyavi da am sakiTxze Zalian axlobel megobars Tu davelaparakebodi zogjer. mere, roca TiTqmis yvelaferi gavige da zogi ram mSoblebmac amixsnes, dedam miTxra: `ane, minda kargi rCeva mogce, nurasodes nu elaparakebi biWebs am Temaze, xolo Tu TviTon dagelaparakebian, maSinve Seawyvetine~.

Cemi pasuxi axlac kargad maxsovs: `ara, deda, cxadia ara, rogor SeiZleba!~ da amiT gaTavda Cveni saubari.

pirvel xanebSi, roca aq gadmovsaxldiT, mama xSirad melaparakeboda iseT sakiTxebze, rac merCia dedas aexsna. danarCeni wignebidan da saubrebidan gavige. peter van daani am mxriv Zalian TavSekavebulia, mxolod erTxel Tqva raRac amdagvari, isic ara im mizniT, rom pasuxi gamoetyuebina CemTvis.

qalbatonma van daanma erTxel ganacxada, rom peterTan am Temaze arc mas ulaparakia da arc mis qmars. man arc ki icoda, ramdenad iyo peteri gaTviTcnobierebuli.

guSin, roca margo, me da peteri kartofils vfcqvnidiT, saubari Camovarda Cvens kataze, mofize:

— Cven aqamde ar viciT, mofi mamalia Tu dedali, — vTqvi me. — rogor Tu ar viciT, mamalia, — ganacxada peterma. — raRa mamalia Tuki dRe-dReze knutebs elis, — gamecina me. am

ramdenime kviris win TviTon peterma gvamcno, mofi imitomaa aseTi msuqani, rom male knutebi eyolebao. magram mofi, etyoba, naqurdaliT gasuqda da muceli

gamoebera, radgan knutebi jerac ar Canda. peterma gadawyvita Tavi gaemarTlebina.

— SegiZlia wamoxvide da naxo, — miTxra man, — amas winaT veTamaSebodi da Cemi TvaliT davinaxe, rom mamalia.

cnobismoyvareoba ver davZlie. peters sawyobSi Cavyevi. magram mofis miRebis saaTebi ar hqonda da versad aRmovaCineT. cota xans velodeT da radganac cioda, isev zeviT amovediT. saRamos gavigone, rom peteri qveviT Cadioda. gambedaoba movikribe, carieli saxli gavirbine da sawyobSi Cavedi. peteri mofis SesafuT magidaze eTamaSeboda, Semdeg sasworze dasva da undoda aewona.

— halo, ginda naxo? — peters sruliad ar moridebia, marjved swvda mofis TavSi, meore xeliT TaTebi SeuboWa, gadaabruna da daiwyo leqcia — ai, sasqeso organo, aq Tma aqvs, aq ki ukana gasavali!

uecrad mofi naxevrad Semobrunda da isev TeTr TaTebze dadga. vinme sxva biWs rom ase eCvenebina CemTvis `mamakacis sasqeso organo~, TvalSi veRar Sevxedavdi. magram peteri ise ubralod laparakobda am saCoTiro Temaze, rom bolos mec momeCvena, — aq gansakuTrebuli araferia-meTqi. Cven mofis veTamaSebodiT, Tavs virTobdiT, uamrav sakiTxze vsaubrobdiT, mere ki auCqareblad gaviareT didi sawyobi da zeviT amovediT.

— xSirad SemTxveviT wignSi wavawydebi imas, rac Zalian minda vicode, Senc ase mogdis? — vkiTxe me.

— ratom, me mSoblebs vekiTxebi, mamam bevri ram icis, ganaTlebuli kacia! Cven kibeze videqiT da xmas ar viRebdiT. gogo rom yofiliyo, ase

ubralod ver davelaparakebodi am Temaze. albaT amas gulisxmobda deda, roca mafrTxilebda, biWebTan aseT saubars erideo. roca sawyobSi gamarTul saubars vixsenebdi, mTeli dRe rogorRac ucnaurad meRimeboda. Tumca imasac mivxvdi, rom Seni xnis mopirdapire sqesis warmomadgenelsac SeiZleba elaparako gonivrulad, yovelgvari suleluri xumrobis gareSe.

nuTu peteri marTla elaparakeba bevr rameze mSoblebs? nuTu marTlac iseTia, rogoric guSin momeCvena.

ah, saidan unda vicode! ana xuTSabaTi, 27 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! am bolo dros didad gamitaca gvirgvinosanTa ojaxebis sagvareulo

genealogiam. roca kvlevas iwyeb, sul ufro metad eflobi warsulSi da bolos friad saintereso ambebs awydebi.

yvela saganSi gulmodgined vmecadineob. axla ukve SemiZlia movismino inglisis radiosadguris gadacema ingliselebisaTvis. kviraobiT Cemi kinovarskvlavebis koleqciis gadarCevas da daxarisxebas vundebi. koleqcia sakmaod gaizarda. batoni kraleri yovel orSabaTs maxarebs da CemTvis kinoJurnali moaqvs. Cveni arcTu ise maRali sazogadoebis warmomadgeneli mezoblebi amas fulis tyuilubralod flangvas eZaxian da gaocebulni arian, rogor maxsovs gasul wels nanaxi filmis gmirebi. Tavisufal dReebSi eli xSirad dadis kinoSi Tavis megobrebTan erTad, SabaTs meubneba, romeli filmis naxvas apirebs da me maSinve CamovuTvli xolme yvela gmiris saxels da movaxseneb, ra azrisaa kritika. amas winaT dedam Tqva, rom kinoSi siaruli aRar damWirdeba, radgan winaswar vici filmis Sinaarsi, vin dadga da vin TamaSobs.

roca oTaxSi myofT sxvagvarad Tmadavarcxnili movevlinebi, yvela gakvirvebiT miyurebs da mekiTxebian, romel kinovarskvlavs vbaZav. Cemi mogonilia, vacxadeb me, magram aravis sjera. amgvari siamovneba naxevar saaTze mets ar grZeldeba, me saabazanoSi gavrbivar da isev Cveulebrivad, sadad vivarcxni Tmas.

ana

paraskevi, 28 ianvari, 1944 Zvirfaso kiwi! am diliT Cems Tavs vkiTxe: xom ar veqcevi kiwis ise, rogorc Zroxas,

romelsac Zveli ambebis ReWvas aZaleben da am erTferovani sakvebiT Tavmobezrebuli xmamaRla amTqnarebs da ocnebobs: iqneb anam raime axali miambos. diax, kiwi, samwuxarod, mec vici, rarig mosabezrebelia Zveli ambebi, warmoidgine, ukve mec mirevs guls. Tu sufrasTan politikaze an gemriel saWmelze ar laparakoben, deda da qalbatoni van daani axalgazrdobis wlebs igoneben, duseli ki raRacas mied-moedeba: xan Tavisi colis saucxoo tansacmelze laparakobs, xan doRze, xan navebze, romlebSic wyali Sedis, xan vunderkindebze, romlebmac ukve oTxi wlis asakSi icodnen curva, xan kunTebis krunCxvaze, da xanac nervul pacientebze. saqme iqamde mivida, rom sakmarisia romelime Cvenganma raRacis moyola daiwyos, meore maSinve CamoarTmevs sityvas da ambavs ganagrZobs. Cven winaswar viciT, riT Tavdeba anekdoti da mTxrobelis garda aRaravis ecineba. aTasjer gavaqiaqeT Cveni yofili diasaxlisebi, mommarageblebi, yasbebi, vaWrebi, mepureebi da me aRar vici, ra SeiZleba iTqvas Cvens TavSesafarSi axali. yvela ambavi grZelwveriania! amas rogorme avitandiT, magram ufrosebs cudi Cveva gamoumuSavdaT: koophoisis, mipisa da henkis monayols aTjer mainc gaimeoreben sxvadasxva sityvebiT da sakuTari gamonagoniT Seavseben. aseT SemTxvevaSi magidis qveS Cems Tavs vCqmet, rom gatacebiT molaparakes sityva ar Sevawyvetino. Cemi xnis bavSvebs araviTar SemTxvevaSi ara aqvT ufleba ufrosebs xma gaakmendinon. maSinac ki, roca usircxvilod tyuian da yovelgvar zRaprebs igoneben.

koophoisi da henki yovelTvis gvatyobineben, vin daimala an vin gaiqca. maT ician, ra axlo migvaqvs gulTan amgvari ambebi, rogor ganvicdiT da vitanjebiT im adamianebTan erTad, romelTac miagnes da rogor gvixaria imaTTan erTad, vinc daWeras gadaurCa.

iatakqveS cxovreba da damalva axla iseTive yoveldRiuri movlenaa, rogorc uwin mamis saSinao Custebi, zamTarSi rom RumelTan daxvdeboda.

iseTi organizaciebi, rogoricaa `Tavisufali niderlandebi~, yalb mowmobebs amzadeben, saimedo TavSesafars pouloben da TavianT wevrebs fuliTa da sursaT-sanovagiT amarageben, xolo qristiani axalgazrdebisaTvis, romlebic `iatakqveS~ iwyeben cxovrebas, sando mewarmeebisagan samuSaos Souloben, an sawarmoSi awyoben. saocaria, ramden rames akeTeben keTilSobili uangaro adamianebi, romlebic sakuTar sicocxles safrTxeSi agdeben, sxvebs ki exmarebian da bevric gadaarCines. amis saukeTeso magaliTia Cveni mfarvelebi, romlebic aqamde gvexmarebian da imedia, keTilad migviyvanen bolomde. winaaRmdeg SemTxvevaSi maT im adamianebis bedi unda gaiziaron, romlebic ebraelebs mfarveloben. maT sityviTac ki ar ugrZnobinebiaT CvenTvis, Tu ra mZime tvirTad vawevarT mxrebze — da es marTlac asea! — arc erT maTgans ar wamoscdenia sayveduri imis gamo, rom Cveni gulisTvis amdeni davidarabis gadatana uxdeba. yoveldRe amodian zeviT, mamakacebs politikaze da saqmeebze esaubrebian, qalebs imaze, Tu rogor gaZnelda sursaT-sanovagis Sovna da ojaxis gaZRola, Cven wignebsa da gazeTebze. gamometyveleba metad mxiaruli aqvT, dabadebis dReze da sadResaswaulod yvavilebi da saCuqrebi moaqvT. da yovelTvis mzad arian daxmareba gagviwion. Tumca omSi da mCagvrelTa winaaRmdeg brZolaSi gmirebs ra gamolevs, magram Cven arasodes dagvaviwydeba Cveni megobrebis Tavdadeba, megobrobisa da siyvarulis yoveldRiuri dadastureba!

ras ar gaigoneb, lamis Wkuaze Sevcde da, rac mTavaria, monayoli metwilad marTalia. koophoisma gviambo, gelderlandSi gaumarTavT fexburTis matCi, sadac erT gundSi mxolod `iatakqveSelebi~ TamaSobdnen, meoreSi ki — adgilobrivi policielebi!

hilverzumSi axali sasursaTo baraTebi daurigebiaT. `iatakqveSelebi~ rom usursaTod ar darCeniliyvnen, adgilobrivma moxeleebma daniSnul droze

maTi `mfarvelebi~ gamoiZaxes da baraTebi dauriges. magram amgvari sagmiro oinebi `mofebis~1 (1 germanelebis damcinavi saxelia.) yuramde rom ar mivides, didi sifrTxilea saWiro.

ana xuTSabaTi, 3 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! uaxloes droSi mokavSireebis gadmosxdomas elodebian. Sen rom aq

yofiliyavi, albaT, Senzedac did STabeWdilebas moaxdenda es ambavi; magram SeiZleba, masxradac agegdeT, radgan jer araferi momxdara, Cven ki Cvens Wkuaze aRar varT. yvela gazeTi amaze wers da, roca kiTxulob, SeiZleba marTlac SeiSalo:

`Tu ingliselebi holandiaSi gadmosxdebian, germaniis sardloba holandiis dasacavad yovel Rones mimarTavs da Tu gaWirda, datboravs kidec~. gazeTebi aqveyneben holandiis rukebs, sadac moxazulia is raionebi, romelTac datborva elis. da radgan amsterdamis didi nawilic moxazulia, bunebrivia, CvenTan aseTi kiTxva daisva: ra unda vqnaT, quCebSi rom wyalma erTi metriT aiwios? aqve gaismis pasuxebi, yvela Taviseburad fiqrobs: fexiT an velosipediT siaruli SeuZlebeli iqneba, amitom, rogorc ki wylis dineba Sewydeba, foni unda movnaxoT.

— ara, curviT unda gavideT. sabanao kostiumebiT da sayvinTi qudiT SegviZlia didxans gavZloT wyalSi. veravin SeamCnevs, rom Cven ebraelebi varT.

— ra sisulelea! warmomidgenia, rogor icuraveben Cveni qalebi, roca virTxebi fexebSi swvdebian! (cxadia, romeliRac mamakacma ioxunja, magram vnaxoT, vin ufro adre abRavldeba).

— Cven verc ki movaswrebT saxlidan gamosvlas, sardafi imdenad dampalia, rom wylis pirveli mowolisTanave saxli Tavze Camogvengreva.

— xumrobis dro ar aris. vcadoT, iqneb sadme navi viSovoT. — ra saWiroa. TiToeulma aiRos sawyobidan Saqris didi yuTi, Cajdes

Sig, xolo niCbad CamCa gamoiyenos. — me oCofexebiT vivli, axalgazrdobaSi Cempioni viyavi. — henk van santens oCofexebi ar dasWirdeba, cols zurgze Seisvams da

mipi ukve oCofexebze iqneba. ai, kiwi, mTeli Cveni saubari! xumroba advilia, sinamdvileSi ki

yvelaferi es sxvanairad moxdeba. ar unda daviviwyoT kidev erTi sakiTxi, romelic agreTve gadmosxmasTanaa

dakavSirebuli. ra unda vqnaT, germanelebma rom amsterdamis evakuacia daiwyon. — SeumCnevlad gavyveT sxvebs. — araviTar SemTxvevaSi. aq unda davrCeT. germanelebi xalxs win

gairekaven da manamde ar moeSvebian, sanam yvela ar daiRupeba germaniaSi! — cxadia, aq davrCebiT. yvelaze saimedo adgilia. koophoisi unda

daviyolioT, rom ojaxianad aq gadmovides. tomrebs burbuSelaTi gavteniT da maSin iatakzec SeiZleba daZineba. kargi iqneba, mipma da koophoisma winaswar gadmoitanon aq sabnebi. 60 girvanqa fqvils cotas kidev davumatebT. henkma sadme unda iSovos cercvi. axla saxlSi 30 kilogrami lobio da 10 klogrami cercvi gvaqvs. garda amisa, 50 qila bostneulis konservi.

— deda, aba CamoTvale sxva produqtebi! — 10 qila Tevzi, 40 qila rZe, 10 kilogrami rZis fxvnili, 3 boTli zeTi,

4 qila karaqi, 4 qila xorcis konservi, 4 boTli marwyvis da 2 boTli xilis wveni, 20 boTli tomati, 5 kilo Svriis burRuli, 8 girvanqa brinji, sul esaa!..

— marags ara uSavs, magram Tu imasac gaviTvaliswinebT, rom stumrebi gveyoleba Sesanaxi, xolo marags yovel kvira akldeba, maSin arc ise bevria.

— naxSiri da sawvavi gveyofa, aseve sanTlebic. yvelam unda SevikeroT gulze dasakidi toprakebi fulis Sesanaxad.

— unda CamovweroT gaqcevis SemTxvevaSi aucilebeli nivTebis sia da axlave CavalagoT zurgCanTebSi.

radgan saqme iqamde mivida, urigo ar iqneba, SevqmnaT sameTvalyureo punqtebi, erTi sxvenze, meore — saxlis Semosasvlel karTan.

— ra unda movuxerxoT mTel Cvens sursaT-sanovages, Tu uwylod, ugazod da usinaTlod dagvtoveben.

— sadils Rumelze movxarSavT. wyals gavfiltravT da avaduRebT. unda gavrecxoT ramdenime dawnuli boca da wyali movimaragoT.

ai, aseTi saubari mesmis mTeli dRis ganmavlobaSi. gadmosxdebian, Tu ar gadmosxdebian, kamaToben, msjeloben SimSilze, sikvdilze bombebze, sanTebelze, saZile tomrebze, ebraelTa gadasaxlebaze, sawamlav gazebze da ase usasrulod.

Tu ginda icode, ra awuxebT Cvenebs TavSesafarSi, gadmogcem maT saubars henkTan:

Cvenebi: — Cven gveSinia, rom germanelebi ukan daxevis dros amsterdamis mosaxleobas Tan waiyvanen.

henki: — SeuZlebelia: sada aqvT amdeni transporti. Cvenebi: — transporti? nuTu Tqven ggoniaT, mosaxleobas matarebliT

gaamgzavreben? arc ifiqroT. fexiTac kargad ivlian. (per pedes apostolorom1, (1

viTarca mociqulni fexiT (laT.).) ambobs duseli aseT SemTxvevaSi). henki: — SeuZlebelia, Tqven yvelafers Sav ferebSi xedavT, risTvis unda

aTrion amdeni xalxi? Cvenebi: — gana ar iciT, ra Tqva gebelsma: Tu ukan daxeva mogvixda,

okupirebul teritoriaze arafers davtovebTo. henki: — magaT laparaks ra fasi aqvs! Cvenebi: — Tqven ra, fiqrobT, rom germanelebi metismetad keTilSobili

da humanuri xalxia da amas ar gaakeTeben? roca gauWirdebaT, ecdebian yvela CaiTrion, vinc maTi gavlenis qveS imyofeba.

henki: — rac gindaT is TqviT, magram me mainc ar mjera! Cvenebi: — Zveli simReraa. moaxloebul safrTxes aravin xedavs, sanam

piradad mas ar Seexeba. henki: — danamdvilebiT Tqvenc araferi iciT, es yvelaferi mxolod

Tqveni varaudia. Cvenebi: — Cven yvelaferi Cvens tyavze ganvicadeT, jer germaniaSi, mere

aq. gana ar iciT, ras sCadian ruseTSi? henki: — ebraelebze me arafers vambob. danamdvilebiT aravin icis, ra

xdeba ruseTSi. iqneb ingliselebisa da rusebis propaganda iseve gazviadebulia rogorc germanelebis.

Cvenebi: — ara xarT marTali. inglisis radio mudam simarTles gadmoscems. davuSvaT, rom bevri ram gazviadebulia, magram faqtebi xom Semzaravia. Tqven rao, uaryofT imas, rom poloneTsa da ruseTSi milionobiT udanaSaulo adamiani gaziT amoaxrCves da mospes!

sxva saubrebis gadmocemiT aRar Segawuxeb. me mSvidad var da vcdilob, rac SeiZleba cota ram gavigono. bolo dros im mdgomareobamde mivedi, rom CemTvis ukve sul erTia, movkvdebi Tu cocxali davrCebi. qveyana uCemodac iarsebebs, xolo istoriis gaCereba aravis SeuZlia. mosaxdeni mainc moxdeba, manamde ki vimuSaveb, viswavli da imedi meqneba, rom yvelaferi bednierad dasruldeba.

ana SabaTi, 12 Tebervali 1944 Zvirfaso kiwi! mze anaTebs, ca uZiro lurjia, sasiamovno sio qris. me ki... isev sevda

mipyrobs... yvelaferi menatreba... Tavisufleba, megobrebi... martooba. minda laparakiT guli vijero, erTxel mainc momeces SesaZlebloba, Cems nebaze vitiro! vici, tiriliT guls movioxebdi da Svebas vigrZnobdi, magram ar SeiZleba. adgils ver vpoulob, davborialob mTel saxlSi, vCerdebi daxurul fanjarasTan da vcdilob, CarCos WuWrutanebidan Semosuli sufTa haeri

SevisunTqo. vgrZnob sakuTar guliscemas, TiTqos meubneba: `bolos da bolos gamiqarve sevda~.

albaT, gazafxulis bralia, vgrZnob, rogor iRviZebs gazafxuli, iRviZebs Cems sxeulSi, Cems sulSi. rogorme unda davimSvido Tavi, sruliad moviSale, aRarc kiTxva SemiZlia, aRarc wera da arc arafris gakeTeba. mxolod is vici, rom sevdam Semipyro...

ana kvira, 13 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! guSindels aqeT CemTvis bevri ram Seicvala. da ai rogor:

danaRvlianebuli viyavi, me axlac naRvliani var, magram raRac mainc Seicvala... swored am diliT SevniSne, — da gulaxdilad geubnebi, am ambavma didad gamaxara, — rom peteri Tvals ar maSorebda, ise ki ar miyurebda, rogorc sxva dros, aramed rogorRac ucnaurad. ar vici rogor, ver agiwer. adre megona, peters margo uyvars, magram uecrad vigrZeni, rom saqme sxvanairadaa. mTeli dRis ganmavlobaSi gangeb varidebdi Tavs, radgan Tu Sevxedavdi, isic SemomaCerdeboda da maSin iseTi saamo grZnoba meufleboda, rom ar mindoda xSiri ganmeorebiT daClungebuliyo.

o, rogor minda marto darCena, mama CemSi raRac cvlilebas amCnevs, magram me ar SemiZlia yvelaferi vuambo. minda yvelas vuyviro: `momasveneT, marto damtoveT~. vin icis, iqneb odesme ufro metad vigrZno simartove, vidre es sasurvelia.

ane orSabaTi, 14 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! kvira saRamos, Cemsa da pimis garda, yvelam radiosTan moiyara Tavi.

germaneli kompozitorebis ukvdav nawarmoebebs ismendnen. duseli waramara atrialebda aparats. peteri brazobda, brazobdnen sxvebic. naxevari saaTis Semdeg peteri aenTo da gulmosulma dusels sTxova, moSveboda aparats. duselma Cveuli sigoroziT upasuxa: `me vici, rasac vakeTeb!~

peteri gabrazda, wamovarda, mamamisma mxari dauWira da duseli daTmobaze wavida. sul es iyo. TavisTavad TiTqos wvrilmania, magram, Cans, peters Zalian moxvda gulze. am diliT, roca sxvenze wignebis yuTSi viqeqebodi, peteri movida da mTeli es istoria miambo, me amis Sesaxeb araferi vicodi da, roca peterma SeniSna, yuradRebiT vusmen, Tamamad alaparakda.

— gesmis, — daiwyo man, — erTbaSad ver miTqvams yvelaferi, radgan winaswar vici, rom azris sworad gadmocema miWirs, ena mebmeba, vwiTldebi da xSirad sul sxva rames vambob da ara imas, risi Tqmac minda. bolos vCumdebi, radgan sityvebi ar myofnis, guSinac ase momivida. mindoda raRac meTqva, is iyo daviwye laparaki, magram uecrad avenTe. es ki yovelTvis cudia. uwin Zalian uxeiro Cveuleba mqonda, romelsac zogjer axlac siamovnebiT gamoviyenebdi. roca vinmes veCxubebodi, nacvlad imisa, rom sityvebiT mimemarTa, muStebiT vumaspinZldebodi. vici, rom am gziT bevrs verafers miaRwev da amitom aRtacebuli var SeniT. Sen kargi laparaki ici, pirdapir eubnebi xalxs, risi Tqmac ginda da arasodes ar ibnevi.

— Zalian cdebi, — vupasuxe me. — umetes SemTxvevaSi imas ver vambob, risi Tqmac mindoda Tavdapirvelad, garda amisa, bevr sityvas vxmarob, bevrs vlaparakob, es ki cudia!

gulSi Cems Tavze mecineboda, magram mas ar SevamCnevine, ramdenad gaxarebuli var. mindoda meti elaparaka sakuTar Tavze, amitom iatakze baliSi davagde, muxlebmokecilma zed myudrod movikalaTe da smenad viqeci.

me didad maxarebs is garemoeba, rom Cvens saxlSi aris kidev erTi adamiani, romelic zogjer CemsaviT gacofebulia. peters aSkarad siamovnebda CemTan saubari, SeeZlo sakadrisi sityvebiT Seemko duseli da arc imis SiSi

hqonoda, rom gauwyrebodnen. mec SesaniSnavad vgrZnobdi Tavs, radgan amxanagi vipove. aseTi ram adre mxolod megobar gogonebTan urTierTobaSi ganmicdia.

ana oTxSabaTi, 16 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! dRes margos dabadebis dRea. pirvelis naxevarze peteri saCuqrebis

sanaxavad movida da karga xans darCa CvenTan, rac adre arasodes ar gaukeTebia. sadilisaTvis yava movaduReT da Semdeg kartofilis mosatanad gaviqeci. mindoda, weliwadSi erTxel mainc gamenebivrebina margo. roca peteris oTaxSi gaviare, man maSinve akrifa kibeze dayrili qaRaldebi da gza damiTmo. vkiTxe, sxvenze rom aval, liuki xom ar davxuro-meTqi.

— ra Tqma unda, — mipasuxa man, — oRond roca ukan gamobrundebi, damikakune da maSinve gagiReb. — me madloba gadavuxade da zeviT avedi. aTiode wuTi vafaTurebdi xelebs did kasrSi, wvril kartofils veZebdi, da manamde ar gamovbrunebulvar ukan, sanam moxrils weli ar metkina da ar Semcivda. cxadia, ar damikakunebia, liuki TviTonve gavaRe, magram peteri Semomegeba da Tavazianad CamomarTva didi qvabi.

— didxans veZebe, magram ufro wvrili ver amovarCie, — vTqvi me. — did kasrSi Tu Caixede? — rogor ara, saTiTaod gadavarCie yvela. me dabla videqi kibeze, is ki kritikulad dascqeroda qvabs, romelic

xelSi eWira. — Zalian didi kartofilia, — miTxra, roca qvabi gadmomca, Tanac dasZina `SesaniSnavi!~ amave dros ise Tbilad da nazad Semomxeda, rom gulis siRrmeSi raRac siTbo da sinaze vigrZeni. mivxvdi, rom undoda riTime esiamovnebina CemTvis, magram saWiro sityvebi ver monaxa da Tavisi fiqrebi mzeraSi Caaqsova.

me SesaniSnavad mesmoda yvelaferi da didad madlieri viyavi. axlac sixaruls mgvris peteris sityvebi da gamoxedva, roca vigoneb.

Cavedi Tu ara qveviT, dedam miTxra, kartofili vaxSmisTvisac dagvWirdebao. maSinve siamovnebiT avedi kidev erTxel zeviT.

peterTan Sevedi da bodiSi movuxade, rom xels vuSli. igi wamodga, kedelsa da kibes Sua dadga da undoda ZaliT SeveCerebine.

— me aval, — miTxra man. — ara, saWiro araa, axla wvrili kartofilis amorCeva aRar momixdeba, — vupasuxe me. Cemi naTqvami sarwmunod miiCnia da xeli gamiSva. roca ukan vbrundebodi, liuki gamiRo da qvabi gamomarTva. sanam oTaxidan gavidodi, vkiTxe:

— sainteresoa, ras akeTeb? — franguls vswavlob, — mipasuxa man. — SeiZleba vnaxo Seni davalebebi? — vkiTxe me, xelebi gaviwminde da mis

pirdapir taxtze Camovjeqi. jer ramdenime sityvis mniSvneloba avuxseni, Semdeg ki saubari gavabiT.

miTxra, vest-indoeTSi vapireb wasvlas plantaciebSi samuSaodo. momiyva, rogor cxovrobda saxlSi, melaparaka spekulaciaze, miTxra, arafris maqnisi varo. me vupasuxe, rom Zalze ganviTarebuli aqvs arasrulfasovnebis grZnoba. uecrad ebraelebze daiwyo laparaki — ramdenad ukeTesi iqneboda, qristiani rom vyofiliyavi an omis Semdeg mainc SemeZlos gaqristianebao. davinteresdi, omis Semdeg monaTvlas xom ar apirebda, magram arc es undoda. — omis Semdeg aravis ecodineba, qristiani var Tu ebraeli, — miTxra peterma. gulSi raRacam miCxvlita, samwuxaroa, rom mas aqamde SemorCa upatiosnobis raRac nasaxi.

Semdeg mamaze, adamianebis cnobis unarze da kidev bevr rameze vilaparakeT. mxolod xuTis naxevarze wamovedi misgan.

saRamos isev sasiamovno ram miTxra. Cven erT-erT kinovarskvlavze vlaparakobdiT, romlis suraTic odesRac vaCuqe da ager ukve weliwad-naxevaria kedelze ukidia. peterma Tqva, rom suraTi Zalian moswons. me sxva kinovarskvlavebis suraTebi SevTavaze.

— ara, ara, jobs ase darCes. Sen naCuqar suraTs me yoveldRe vuyureb da is Cemi megobari gaxda.

axla ki mesmis, ratom daaTrevs yvelgan muSis da efereba. masac enatreba alersi. marTla, damaviwyda momewera, ai, kidev ra Tqva:

— SiSiT me arafris ar meSinia, magram roca rame mtkiva, vnervulob, Tumca amasac gadaveCvevi.

peters arasrulfasovnebis grZnoba saSinlad aqvs ganviTarebuli. magaliTad, igi fiqrobs, rom Cven Zalian Wkvianebi varT, TviTon ki Zalze suleli. roca frangulSi vexmarebi, aTasjer mixdis madlobas. male aucileblad vetyvi: `Tavs nu isuleleb, samagierod, inglisursa da geografiaSi Sen Cemze Zlieri xar~.

ana paraskevi, 18 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! roca zeviT avdivar, cxadia, mxolod erTi ganzraxva maqvs. `is~, vnaxo.

Cemi aqauri cxovreba bevrad ufro saintereso gaxda, raRac azri moeca, sixaruli Seemata.

Cemi megobruli grZnobis `sagani~ mudam saxlSia da metoqeebis ar meSinia (margos garda). ar ifiqro, Seyvarebuli var, ara, es ase ar aris, magram mtkiced mwams, rom Cemsa da peters Soris lamazi grZnoba ganviTardeba, rac dagvamegobrebs da erTmaneTis ndobas mogvipovebs. rogorc ki SesaZlebloba momecema, maSinve masTan gavrbivar. axla aRar iqceva uwindeburad, roca ar icoda, rogor Semoevlo CemTvis. piriqiT, maSinac ki laparakobs, roca TiTqmis gasuli var oTaxidan. dedas maincdamainc ar moswons, me rom ase xSirad avdivar zeviT. meubneba: — nu awuxeb peters da moasveneo. nuTu ar esmis, rom es Cemi Sinagani gancdebia? yovelTvis, roca peterTan avdivar, deda ucnauri TvaliT miyurebs, roca iqidan CamovdivarT, mekiTxeba, sad iyavio. sazizRari Cveulebaa, ver vitan.

ana SabaTi, 19 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! isev SabaTia da amiT TiTqmis yvelaferia naTqvami. dilam mSvidobianad

Caiara. cotaxans `zemourebs~ vexmarebodi, `mas~ ki mxolod gakvriT gavexmiane. samis naxevarze sabani aviRe da qveviT kabinetSi Cavedi, mindoda magidasTan davmjdariyavi da Tavisuflad mekiTxa da memuSava. mcire xnis Semdeg `momiara~, xelebSi TavCarguli magidaze davemxe da mwared avtirdi. cremlebi Rvarad Camomdioda. Tavs Zalze ubedurad vgrZnobdi. ah, neta movidodes `is~ da manugeSebdes. oTx saaTze isev zeviT avedi. kartofili mqonda Camosatani da vimedovnebdi, rom `mas~ iq Sevxvdebodi, magram sanam `saabazanoSi~ Tmas vivarcxnidi, gavigone, rogor Cairbina sawyobSi mofisTan. cremlebi veRar Sevikave, jibis sarkes xeli davavle da sapirfareSoSi Cavikete. gulmokluli vijeqi da Cemi wiTeli winsafari Camodenili cremlebis muqi laqebiT daifara.

`ase verasodes ver movipoveb peteris ndobas~ — gavifiqre me, `iqneb arafrad magdebs. iqneb ar sWirdeba Cemi megobroba, iqneb mxolod sxvaTa Soris, fiqrobs Cemze? kvlavac marto davrCebi umegobrod, upeterod. iqneb male yvelaferi gamomecalos: imedic, nugeSic da molodinic!~

erTxel mainc momeces SesaZlebloba davayrdno Tavi mis mxars, iqneb gamiqarwyldes uimedobisa da martoobis grZnoba. SeiZleba misTvis sruliad arafers ar warmovadgen da yvelas ase alersianad uyurebs. SeiZleba Cemi warmosaxvis nayofia, TiTqos misi mzera me mekuTvnis. o, peter, rom SegeZlos daminaxo an momismino. magram me ver avitan simarTles, Tu mxolod gamawbilebs. Tumca cremli jer kidev mdioda, magram imedi momeca da lodinis unari damibrunda.

ana

kvira, 20 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! rasac sxvebi mTeli kviris ganmavlobaSi akeTeben, CvenTan, TavSesafarSi

kvira dRes xdeba. roca sxvebi koxtad Cacmulni saseirnod midian, Cven mTeli saxlis dalagebas viwyebT.

rva saaTi: duseli angariSs ar uwevs imaT, visac Zili uyvars. zustad rva saaTze fexzea, jer `saabazanoSi~ Sedis, mere qveviT Cadis, male isev zeviT amodis, Semdeg kvlav `saabazanos~ ubrundeba da iqaurobas wmends da fxeks. am saqmes mTeli saaTi undeba.

aTis naxevari: SuqsaniRbavi fardebi ixsneba, inTeba Rumeli, van daanebi dasabanad midian.

TerTmetis TxuTmeti wuTi: van daanebi gvikakuneben, `saabazano~ Tavisufalia. Cvenma Zilisgudebma mxolod axla wamoswies Tavi baliSidan. magram axla ukve saqme swrafad midis: erTi, ori, sami, margo, me, da deda rigrigobiT vrecxavT `did sarecxs~. Zalian civa da Cven gvixaria, rom grZeli Sarvlebi gvacvia. Cvens Semdeg mamas rigia.

Tormetis naxevari: vsauzmobT. amis Sesaxeb arafers mogwer. CvenTan isedac bevrs laparakoben Wamaze.

pirvelis TxuTmeti wuTi: yvela Tavis saqmes akeTebs. kombinezonSi gamowyobili, muxlebze daCoqili mama ise gulmodgined wmends xaliCas, rom oTaxSi mtvris korianteli dgeba. duseli sakuTar logins bertyavs da beThovenis saviolino koncerts ustvens. deda sxvenze dadis, sarecxs fens, van daani quds ixuravs da dabla Cadis. ukan Cveulebriv peteri mihyveba muSis TanxlebiT. qalbatoni van daani irTveba: Salis Sav jemprs icvams, win grZel winsafars ifarebs, Tavs Tbili wiTeli TavsafriT ikravs, xelSi sarecxis fuTas iRebs, fexebs kaloSebSi hyofs da mrecxavi qalis kargad daswavlili kniqseniT midis. me da margo WurWels vrecxavT da oTaxebs valagebT.

ane oTxSabaTi, 23 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! guSindels aqeT SesaniSnavi daria da me Cems Tavs ar vekuTvni. yovel

diliT avdivar sxvenze. minda, sufTa haeri visunTqo. aqve mecadineobs peteric. amoCemebuli adgilidan vxedav lurji cis naWers, gaZarcul wablis xeebs, romelTa totebze momcro cvris wveTebi brwyinavs. vxedav Toliebs, romlebic moxdenilad navardoben da vercxlis feri gadahkravT.

peteri Zelze Tavmoyrdnobili idga, me iqve vijeqi, visunTqavdiT sufTa haers, quCaSi vixedebodiT da vgrZnobdiT, rom Cvens Soris raRaca iseTi xdeba, rac sityviT ar unda daafrTxo. didxans, didxans viyurebodiT quCaSi, xolo, roca igi SeSis dasapobad koSkze adioda, me ukve yvelaferi vicodi, vicodi, ra SesaniSnavi adamiania. peteri viwro kibes ahyva. mec gavyevi. meoTxedi saaTis ganmavlobaSi, sanam muSaobda, xma ar amogviRia. vakvirdebodi, rogor mondomebiT cdilobda kargad gaekeTebina saqme da CemTvis sakuTari Zala daenaxvebina, da amave dros Ria fanjridan gavcqerodi amsterdamis zRva saxuravebs, gaWimuls horizontamde, romelic ise CaZiruliyo cis laJvard sivrceSi, rom mkafio xazs ver gaavlebdi: `sanam yovelive es arsebobs, sanam sxivmfen mzes da mowmendil cas vxedav da vgrZnob, ufleba ara maqvs mwuxarebas mivece~, gavifiqre me.

Tu adamiani sruliad marto, ubeduri an mwuxarea, yvelafers jobia, gavides gareT, wavides sadme iseT adgilas, sadac igi marto iqneba cis, bunebisa da RmerTis anabara. maSin, mxolod maSin igrZnobs, rom yvelaferi isea mowyobili, rogorc saWiroa, rom RmerTs surs, adamiani bednieri ixilos ubralo, mSvenieri bunebis wiaRSi. sanam es asea, — da uTuod mudam ase iqneba, — me mjera, rom yovelgvar viTarebaSi yvela ubedurebas eSveleba da mtkiced mwams, rom bunebas bevri dardis gaqarveba ZaluZs.

Cemi fiqrebi: Cven aq bevri ram gvaklia da kidev didxans gagrZeldeba ase. es mec iseve vici, rogorc Sen. me ar vlaparakob materialur xelmokleobaze, Cven aq sakmarisi gvaqvs yvelaferi, marto isa maqvs mxedvelobaSi, rac sulier simSvides gvirRvevs. mec SensaviT mwyuria Tavisufleba da haeri, magram axla mwams, rom rac dagvaklda, askecad agvinazRaurdeba. yovelive es am diliT gavige uecrad, roca fanjarasTan vijeqi da Sinagan gancdebze vfiqrobdi. avxede zecas, vigrZeni RmerTis siaxlove da bednieri, WeSmaritad bednieri viyavi. o, peter, sanam CvenSi bedniereba suldgmulobs, bunebis xilvis, janmrTelobis da bevri sxva ramis SegrZnebis bedniereba, sanam yovelive amas Sens TavSi atareb, mudam, mudam bednieri iqnebi! yvelaferi SeiZleba dakargo: simdidre, saxeli, gulSi Casaxuli bedniereba ki mcire xans Sesustdeba, magram Semdeg kvlav aRdgeba da mTeli sicocxlis manZilze gagyveba. sanam SegiZlia, uSiSrad axedo cas, sanam guli wminda gaqvs, bedniereba mudam SenTanaa.

ana kvira, 27 Tebervali 1944 Zvirfaso kiwi! gaTenebidan daRamebamde mxolod peterze vfiqrob. viZineb da Tvalwin

midgas, ZilSi mesizmreba, xolo roca viRviZeb, vgrZnob, rogor Semomcqeris TvalebSi. me mgoni, me da peteri arc ise ganvsxvavdebiT erTmaneTisagan, rogorc erTi SexedviT Cans da minda agixsna ratom: me da peters namdvili deda gvaklia. dedamisi qarafSutaa, arSiyoba uyvars da misTvis, misi Sinagani gancdebisaTvis maincdamainc Tavs ar iwuxebs. marTalia, dedaCemi did interess iCens Cemdami, magram dedis gumani da mixvedriloba aklia.

orive vebrZviT Cvens grZnobebs. Cven jer gaubedavni, metismetad moridebulni da mokrZalebulni varT imisaTvis, rom ufleba mivceT vinmes, Cvens Sinagan samyaroSi SemoiWras. xolo roca amgvari ram mainc xdeba, Cemi upirvelesi survilia `Tavis gamoxsna~. magram radgan SeuZlebelia, me Cems grZnobebs vmalav da vcdilob, ise uxamsad moviqce, rom yvelam inatros: neta male mocildebodes aqaurobaso.

peteri ki piriqiT, Tavis TavSi imaleba, TiTqmis arafers ambobs, wynaradaa, ocnebobs da SeSinebuli gaurbis yvelas.

magram rodis da sad unda vipovoT erTmaneTi bolos da bolos? me ar vici, ramden xans SeZlebs gonebiT Tavisi grZnobebis daokebas.

ana orSabaTi, 28 Tebervali, 1944 Zvirfaso kiwi! ar vici, ra momdis, mudam mis gverdiT varT da ar SemiZlia mivuaxlovde.

Tavi ise miWiravs, rom veraferi SemniSnos, vcdilob mxiaruli, Tavisufali viyo, maSinac ki, roca sulis siRrmeSi yovelgvari imedi iwureba.

peter veseli da peter van daani erT peterad gadaiqca, alersian, sayvarel peterad, romliskenac Zlier mimiwevs guli. deda autanelia, mama alersiania da amis gamo kidev ufro autaneli, margo ki yvelaze autaneli, radgan ginda Tu ara, gamicineo. me ki minda Tavi damanebos yvelam.

amas winaT sxvenze avedi. peteri ar movida CemTan. ratomRac gareT gavida da raRacis keTebas Seudga. CaquCis yoveli dartyma mxneobis raRac nawils maclida da ufro metad davnaRvliandi. sadRac kurantebi rekavdnen: `Tavi maRla! guli gaimagre!~

vici, rom santimentaluri var, isic vici, rom saso warmekveTa da goniereba davkarge.

damexmare! damexmare! ana oTxSabaTi, 1 marti, 1944 Zvirfaso kiwi!

erTma garemoebam piradi mwuxareba gadamaviwya. kvlav Semoamtvries karebi da gagvqurdes. amdeni gaqurdva mosabezrebelia, magram ras izam, qurdebs aseT did siamovnebas hgvris Tavisi stumrobiT pativi dasdon `kolen da kompaniis~ firmas. es gaqurdva ufro seriozuli aRmoCnda, vidre 1943 wlis 14 ivliss. guSin diliT rvis naxevarze batoni van daani Cveulebisamebr dabla Cavida. kraleris kabinetis Sua (minis) kari da kontoraSi Sesasvleli karebi Ria daxvda. gakvirvebulma kontoraSi Seixeda da gaocda. yvelaferi areul-dareuli iyo.

`aq uTuod qurdebi iyvnen~, gaifiqra man da kibe Cairbina. quCaSi gasasvleli kari da avtomaturi klite xeluxlebeli iyo.

`etyoba, peterma da elim guSin saRamos daudevroba gamoiCines~, gaifiqra man. erTxans kraleris kabinetSi ijda, Semdeg sinaTle Caaqro, zeviT amovida da aRar ufiqria imaze, Tu ratom daxvda kari Ria da ratom iyo kontoraSi yvelaferi areul-dareuli.

diliT adre peterma CvenTan daakakuna da arasasiamovno ambavi gvacnoba: quCis kari yurTamde Riaa, xolo kedlis karadidan saproeqcio aparati da kraleris axali portfeli gaqrao.. peters daavales, quCaSi gasasvleli kari daeketa. batonma van daanma gviambo, rac guSin naxa. Cven Zalian SevwuxdiT. es garemoeba mxolod ase SeiZleba aixsnas: vinaidan karebi Semomtvreuli ar iyo, qurds, albaT, Tavisi gasaRebi hqonda. etyoba, saRamos adre Semoipara, kari daketa da raki batonma van daanma xeli SeuSala, miimala. roca van daani wavida, qurdi Tavisi nadavliT gaiqca da ise Cqarobda, rom karis daketva ver moaswro. magram vis SeiZleba hqondes Cveni gasaRebi? ratom sawyobSi ar Sevida qurdi? iqneb qurdi sawyobis erT-erTi muSaa da axla SeuZlia gagvces. cxadia, van daanis fexis xmas gaigonebda da SeiZleba dainaxa kidec. SiSma Segvipyro, radgan ar viciT, apirebs Tu ara qurdi kidev erTxel Cveni karis gaRebas da Tu apirebs rodis? iqneb kacis danaxvam ise daafrTxo, rom aRar mogvekaros?

ana xuTSabaTi, 2 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! dRes me da margo sxvenze avediT. magram masTan erTad zeviT yofna iseT

siamovnebas ara mgvris, rogorc Cems warmodgenaSi mesaxeboda, Tumca vici, rom margo metwilad iseve grZnobs yvelafers, rogorc me.

dRes eli dedas da qalbaton van daans WurWlis recxvaSi exmareboda da ugunebobas uCioda. ici, rogor anugeSes orivem? dedam aseTi rCeva misca: ifiqros yvelaze, vinc dRes mTel msoflioSi iRupeba. magram ras giSvelis sxvis ubedurebaze fiqri, roca TviTon xar sasowarkveTili? es azri me xmamaRla gamovTqvi da aseTi pasuxi miviRe: `nu laparakob iseT rameze, rac ar gesmis~.

ufrosebi xom briyvebi da gonebaClungebi arian. TiTqosda margo, peteri, eli da me maTsaviT ar vgrZnobT yvelafers. aseT mdgomareobaSi mxolod namdvili dedis, anu uaxloesi megobris siyvaruli Tu giSvelis. magram Cvens dedebs sruliad ar esmis Cveni, dedaCems kidev ufro naklebad, vidre qalbaton van daans. ra siamovnebiT vetyodi sabralo elis ramdenime Tbil sityvas, iseT rames, rac sakuTari gamocdilebiT vici, rom nugeSis momgvrelia. magram am dros mama movida da me zedmeti aRmovCndi. marTlac, ra sulelia yvela! Cven ufleba ara gvaqvs, sakuTari azri viqonioT! da amave dros TavianTi Tavi ultraTanamedrove adamianebad miaCniaT. ar gqondes sakuTari azri! SeiZleba uTxra sxvas, gaCumdi! magram azrovneba aukrZalo, ara, ar SeiZleba. aravis ara aqvs ufleba, aukrZalos vinmes azrovneba, Tundac igi Zalze axalgazrda iyos. elis, peters, margos da me gviSvelis, siyvaruli, romelic oTxives gvaklia. aravis ar esmis Cveni, gansakuTrebiT ki Cvens mozrdil idiotebs, radgan Cven bevrad ufro mgrZnobiareni varT da bevrad ufro daxvewili azrovneba gvaqvs, vidre maT warmoudgeniaT.

dedam isev usamarTlod misayvedura. etyoba, eWvianobs, radgan am bolo dros qalbaton van daans ufro xSirad velaparakebi, vidre mas.

dRes nasadilevs, rogorc iqna, gamoviWire peteri. sul cota, sami meoTxedi saaTi mainc visaubreT. peters uWirs sakuTar Tavze laparaki, magram bolos mainc amoidga ena. miTxra, rom misi mSoblebi xSirad Cxuboben politikis, sigaretis da yovelgvari umniSvnelo wvrilmanis gamo. roca amas ambobda, Tavs uxerxulad grZnobda. axla me daviwye laparaki Cems mSoblebze. peteri aRtacebulia mamaCemiT, `yoCaRi~ uwoda. vilaparakeT rogorc `zemourebze~, aseve `qvemourebze~. peters gaukvirda, roca gaigo, rom Cven maincdamainc ar gviyvars misi mSoblebi.

— mismine peter, — daviwye me, — Sen ici, rom me gulaxdili adamiani var, ratom ar unda giTxra yvelaferi. Cven xom viciT, ra nakli aqvT maT. — Semdeg ki aseTi ram vuTxari:

— peter, Zalian minda dagexmaro, maZlev uflebas? Sen aq adgils ver poulob da vici, rarig giWirs, Tumca amaze arafers geubnebi.

— keTili, me mudam madlieri viqnebi daxmarebisaTvis. — iqneb jobda mamas moelaparako. mama arasodes ar gagcems. SegiZlia

daufaravad uTxra yvelaferi. — marTali xar, mamaSeni namdvili adamiania. — Sen xom kargad xar misdami ganwyobili? — man Tavi damiqnia da me

ganvagrZe: — isic Sendami, peter! peteri yurebamde gawiTlda. Cemma sityvebma ise gaaxara, rom guli

amiCuyda. — Sen ase fiqrob? — mkiTxa man. — ra Tqma unda, — vupasuxe, — es araerTxel msmenia misgan! peteri yoCaRia, mamaCemiviT yoCaRi! ana paraskevi, 3 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! am saRamos sanTlebi1 (1 paraskevs saRamos ebraelTa ojaxebSi sanTlebs

anTeben.) aanTes. me isev gavmxiaruldi da davmSviddi. sanTlebis Suqze bebia davinaxe, romelic mmfarvelobs da CemTvis mudam sixaruli moaqvs.

magram... Cemi fiqrebi sxvaganaa, peterTan. dRes roca zemodan kartofili Camomqonda, man mkiTxa: `ras akeTebdi nasadilevs?~

kibeze Camovjeqi da saubari gavabiT. mxolod eqvsis TxuTmet wuTze Cavedi dabla (kartofilis aRebidan zustad erTi saaTis Semdeg).

peters mSoblebze sityva ar dauZravs. Cven mxolod wignebsa da warsulze vlaparakobdiT. SesaniSnavi biWia! kidev cota da albaT Semiyvardeba. saRamos TviTon Seexo am Temas. roca kartofilis gafcqvna movaTave, masTan avedi. Zalian Tbiloda da me vTqvi:

`me da margo temperaturis sazomad gamovdgebiT: roca civa, fermkrTalni varT, roca Tbila, loyebwiTela~.

— Seyvarebuli xar? — mkiTxa man. — ratom unda viyo Seyvarebuli, — vupasuxe me. Cemi xma sruliad

udardelad JRerda. — ratom ar unda iyo, — miTxra man, — magram am dros vaxSamze

dagviZaxes. neta ra undoda amiT eTqva? dRes, rogorc iqna, movaxerxe mekiTxa misTvis, Tavi xom ar movabezre laqlaqiT? man mokled momiWra: `piriqiT, Zalian msiamovnebs!~ ar vici, iqneb uxerxulobis grZnobam aTqmevina es. verafers vityvi.

kiwi, me namdvili SeyvarebuliviT viqcevi, romelsac, satrfos garda, araferi axsovs. magram peteri marTlac oqroa! rodis momecema SemTxveva vuTxra es? ra Tqma unda, mxolod im SemTxvevaSi, Tu misTvisac ramed vRirvar. me xom iseTi knuti ara var, romelsac SeiZleba Sen nebaze moeqce. me es kargad vici. mas ki imdenad uyvars martooba, rom arc ki vici, movwonvar Tu ara.

yovel SemTxvevaSi, Cven nel-nela vecnobiT erTmaneTs. magram Cemi survilia, ufro gulaxdilni viyoT. vin icis, iqneb es dro ufro Cqara dadges, vidre me vfiqrob. yoveldRe ramdenjerme Semomxedavs SeTqmuliviT, mec Tvals vukrav da orive kmayofilni varT! Tumca sisulelea imis Tqma, rom peteri CemsaviT bednieria, magram ratomRac mgonia, rom isic CemsaviT fiqrobs!

ana SabaTi, 4 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! amdeni Tvis manZilze dRes pirveli SabaTia, roca arc mowyenili var, arc

naRvliani da arc guldamZimebuli. amis mizezi ki peteria. dRes, roca sxvenze winsafris gasafenad avedi, mama iq damxvda (peters

amecadinebs yoveldRe) da mkiTxa, xom ar msurs maTTan erTad frangulSi mecadineoba. Txovnis ganmeoreba ar dasWirvebia. jer frangulad vilaparakeT, peters zogi ram avuxseni, Semdeg ki inglisurze gadavediT. mamam xmamaRla wagvikiTxa nawyvetebi dikensis nawarmoebebidan da me araCveulebrivad bednieri viyavi, radgan peteris gverdiT vijeqi, mamis skamze.

11 saaTze qveviT Camovedi, xolo Tormetis naxevarze roca kvlav zeviT avedi, igi ukve kibeze idga da me meloda. Cven pirvel saaTamde visaubreT. Tu yvelaferi rigzea da yuradRebas aravin gvaqcevs, nasadilevs, roca oTaxidan gavdivar, meubneba: `jerjerobiT ane, Sexvedramde!~

ah, rogor mixaria! neta, Tu mogwonvar? yovel SemTxvevaSi, SesaniSnavi ymawvilia da me vfiqrob, Cven mSvenivrad gavugebT erTmaneTs. qalbaton van daans uxaria, roca me da peteri erTad varT. dRes ki gasaxeleblad mkiTxa: — Tu SeiZleba gendoT adamiani, roca iq, zeviT, martoni xarT?

— ra Tqma unda, — aRvSfoTdi me, — Tqven me SeuracxmyofT! dilidan saRamomde marto is maxarebs, rom peters vnaxav. ana orSabaTi, 6 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! peters saxeze vamCnev, rom isic iseve bevrs fiqrobs Cemze, rogorc me

masze. guSin saRamos, roca dedamisma xumrobiT `moazrovne~ uwoda, saSinlad gavbrazdi, peters Sercxva da gawiTlda, me ki mzad viyavi saxeSi vcemodi!

ratom ver aCereben adamianebi enas? ver warmoidgen, ra Znelia, roca xedav mis martoobas da verafers Sveli. me ise cxadad vgrZnob, ra sasowarkveTilia, roca xedavs am kinklaobas, am sicarieles, TiTqos Tavad ganvicdi. sabralo peter, ra Zlier gWirdeba siyvaruli!

guli mtkiva, roca misgan mesmis, rom araviTari megobari ar sWirdeba. cxadia, cdeba! SeiZleba arc fiqrobs ase, magram CasWidebia moCvenebiT gulgrilobas da aRar unda moeSvas arCeul rols, daanaxos vinmes Tavisi namdvili grZnobebi. peter, sanamde unda gagrZeldes ase? iqneb am zeadamianur daZabulobas saSineli afeTqeba mohyves?

o, peter, ufleba rom mqondes dagexmaro! orive erTad rogorme davZlevdiT Cvens martoobas. me bevrs vfiqrob, magram yvelafers ar vambob. mixaria, roca mas vxedav, gansakuTrebiT ki Tu am dros mzec anaTebs.

guSin Tavs vibandi da erT ambavSi viyavi. vicodi, rom is gverdiT oTaxSia. ra gaewyoba, rac ufro wynari da seriozuli var Sinaganad, miT ufro vyoyoCob. vin gaigebs amas sxvebze adre, vin Seamsxvrevs javSans. kidev kargi van daanebs vaJi hyavT da ara qaliSvili! megobroba arasodes ar iqneboda ase Zneli mosapovebeli, aseTi mSvenieri da gamabednierebeli, sqesTa urTierTmiziduloba rom ar arsebobdes.

Sen ici, rom gulaxdilad gwer yvelafers. amitom unda gamogityde: vsuldgmulob mxolod Sexvedridan Sexvedramde. neta vicode, isic Tu ase melodeba! guls miCuyebs misi uxerxuli cda, rac SeiZleba SeumCnevlad

momiaxlovdes. masac CemsaviT unda gadauSalos vinmes guli, albaT, warmodgena ara aqvs, rom me swored misi umweoba mizidavs.

ana samSabaTi, 7 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! roca Cems 1942 wlis cxovrebas vigoneb, yvelaferi ararealuri meCveneba.

im cxovrebiT TiTqos sxva ane cxovrobda da ara is, romelic aq ase daWkvianda. diax, SesaniSnavi cxovreba iyo! uamravi Tayvanismcemlebi, ociode megobari gogona da nacnobebi. TiTqmis yvela maswavlebels vuyvardi, mSoblebi manebivrebdnen, fuli sakmarisi mqonda, meti raRa ginda?

albaT ikiTxav, rogor movaxerxe amdeni adamianis gulis monadireba. roca peteri ambobs rom es `charme~1-iTaa (1 momxibvleloba (frang.)) gamowveuli, mTlad marTali araa. maswavleblebs moswondaT da arTobdaT Cemi moswrebuli pasuxebi, sasacilo SeniSvnebi, mocinare saxe da kritikuli Tvali. es Tvisebebi sainteresod da sasiamovnod miaCndaT da es asec iyo. saSineli arSiyi viyavi, kekluci da mxiaruli, magram amasTan erTad dadebiTi Tvisebebic mqonda, romelTa wyalobiT TiTqmis yvelas movwondi, saxeldobr, muyaiToba, gulaxdiloba da gulkeTiloba. aravisTvis damiSlia, gadaewera Cemgan, arasodes ar mqonia didi warmodgena Cems Tavze, yvelas guluxvad vurigebdi tkbileuls. iqneb am sayovelTao aRtacebas qedmaRali gavexade? iqneb jobia, rom Sua zeimidan gamomiyvanes da erTferovan, yoveldRiur cxovrebaSi gadamisroles. magram erT weliwadze meti dro damWirda SevCveodi im azrs, rom CemiT aRaravinaa aRtacebuli.

ras meZaxdnen skolaSi? yvela oinisa da eSmakobis `moTaves~. yvelgan pirveli viyavi, arasodes ar vwuwunebdi da ar viRrinebodi. gasakviric araa, rom yvelas siamovnebas hgvrida gavecilebine skolamde da Cems mimarT yuradRebiani yofiliyo. uwindeli ane SesaniSnavi gogo iyo, oRond odnav qarafSuta, dRes ki aRaraferi aqvs CemTan saerTo. peterma Zalian marTebulad SeniSna:

`adre, roca quCaSi gxvdebodi, yovelTvis ori an sami biWi, anda gogoebis mTeli jogi gaxlda, mudam icinodi, celqobdi da yuradRebis centrSi iyavi~. raRa darCa uwindeli anesagan? sicils da moswrebul pasuxebs jer ar gadaveCvie. iseve kargad, SeiZleba ukeTesadac verkvevi adamianebSi, miyvars keklucoba... cxadia, roca survili maqvs. minda kidev erTxel, Tundac erTi saRamo, ramdenime dRe, erTi kvira vicxovro maSindeli udardeli da mxiaruli cxovrebiT. magram vici, rom erT kviraSi yvelaferi imdenad mombezrdeboda, rom pirvelive Semxvedris madlieri viqnebodi, oRond seriozulad damlaparakeboda. arafrad mWirdeba Tayvanismcemlebi, me ufro megobrebi mWirdeba, nu gamoiwvevs aRtacebas Cemi momxibvleli Rimili, oRond daafason Cemi Sinagani buneba da xasiaTi. vici, rom megobarTa wre daviwrovdeba, magram eg araferia, Tuki ramdenime namdvili, gulwrfeli megobari SemrCeba.

Tumca arc im dros viyavi uSfoTvelad bednieri. xSirad martoobasac vgrZnobdi, magram radgan dilidan saRamomde dakavebuli viyavi, amaze fiqrisaTvis ar mecala da rac SemeZlo verTobodi. Segnebulad Tu Seugneblad, vcdilobdi xumrobiT Semevso sicariele. axla minda, Cems uwindel cxovrebas gadavxedo da muSaobas Sevudge. cxovrebis erTi monakveTi aSkarad dasrulebulia: aRar damibrundeba skolis udardeli, uzrunveli wlebi. magram me arc menatreba is dro, aRar Semefereba. mas Semdeg gavizarde. axla aRar SemiZlia, mxolod udardelad vimxiarulo. Cemi erTi nawili xom mudam inarCunebs seriozulobas.

Cems arsebobas 1944 wlamde ise vxedav, TiTqos gamadidebeli SuSiT vuyurebde.

saxlSi — mziT savse cxovreba, Semdeg 1942 weli, aq gadmosaxleba, mkveTri cvlilebebi, Cxubi, braldebebi. me ar SemeZlo swrafad Sevguebodi

amgvar gardatexas, sayrdeni gamomecala da mxolod kadnierebiT vcdilobdi winaaRmdegobis gawevas.

1943 wlis pirveli naxevari: cremli ar SemSrobia Tvalze, martooba, TandaTan vxvdebi Cems Secdomebs da naklovanebebs, romlebic mniSvnelovania, magram me kidev ufro mniSvnelovani meCveneboda. vcdilobdi yvelaferi amexsna, pimi Cems mxareze gadmomebirebina, magram araferi gamomivida, marto aRmovCndi rTuli amocanis winaSe: mindoda ise gadavkeTebuliyavi, rom aRar damWireboda maTi rCeva-darigeba, rasac sasowarkveTilebamde mivyavdi.

amave wlis meore naxevari ukeTesi iyo: wamovizarde, ufro moridebiT meqceodnen. mets vfiqrobdi, daviwye moTxrobebis wera da im daskvnamde mivedi, rom sxvas araviTari ufleba ara aqvs, burTiviT aqeT-iqiT gadagisrolos. gadavwyvite sakuTari nebiT, Cemive daxmarebiT Camovyalibebuliyavi. bolos im Segnebamde mivedi, rom mama yvelaferSi ver iqneba Cemi mesaidumle. aravis ar vendobi ufro metad, vidre sakuTar Tavs. axali wlis Semdeg daiwyo meore didi cvlileba... gaxsovs, Cemi sizmari, mas Semdeg mivxvdi, rom megobari mWirdeba, magram ara qali, aramed vaJi. mas Semdeg CemSi bedniereba aRmovaCine, mivxvdi, rom Cemi Tavqarianoba, mxiaruleba mxolod javSania. Semdeg TandaTan davmSviddi da sikeTisa da silamazisken ltolva vigrZeni.

saRamos loginSi locvas aseTi sityvebiT vamTavreb: `o, RmerTo, madlobeli var yvelafrisaTvis, rac qveynad kargia da

SesaniSnavi, madlobeli var siyvarulisaTvis~. am dros CemSi yvelaferi zeimobs. vfiqrob, ra aris `kargi~? kargia, rom Cven gadavrCiT, me rom gamovjanmrTeldi: `siyvaruli~? siyvaruli peteria da is, rac CvenSi jer imdenad nazi da mgrZnobiarea, rom Sexebasac ver vbedavT, is, rac odesme mova — siyvaruli, momavali, bedniereba. `SesaniSnavi~? SesaniSnavia samyaro — buneba, xelovneba, silamaze, yvelaferi, rac diadia da mSvenieri.

am dros vfiqrob im saswaulebriv mSvenierebaze, rac TavisTavad arsebobs da ara ubedurebaze. ai, raSia ZiriTadi gansxvaveba Cemsa da dedas Soris. damwuxrebul adamians deda ase arigebs: `gaxsovdes, ramdeni ubedureba trialebs qveyanaze da madlobeli iyavi, rom Senc am dReSi ara xar~. me ki vetyodi: `gadi gareT, sufTa haerze, gadi da eZebe bedniereba Sens sakuTar TavSi da RmerTSi. ifiqre, ramdeni mSvenieri ram xdeba Sens sulSi, Sens irgvliv da iyavi bednieri!~

Cemi azriT, dedis rCeva swori ar unda iyos, aba ra unda qna im SemTxvevaSi, roca Senc gewveva ubedureba? maSin xom sul daiRupe. me ki sawinaaRmdego azrisa var. rac unda ubeduri viyo, qveynad mainc arsebobs raRac mSvenieri: buneba, mze, Tavisufleba da yvelaferi is, rac SenSia. amas unda CaeWido da maSin sakuTar Tavsac ipovi, RmerTsac da wonasworobasac SeinarCuneb.

xolo bedniers sxvisi gabednierebac SeuZlia. visac vaJkacoba da rwmena aqvs, ubedurebaSi ar daiRupeba.

ana kvira, 12 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! am bolo dros erT adgilze ver vCerdebi. siamovnebiT vesaubrebi peters,

magram mudam imis SiSi maqvs, Tavi ar movabezro. melaparakeba warsulze, mSoblebze, sakuTar Tavze. me ki mainc yvelaferi mecotaveba.

mere Cems Tavs vekiTxebi — ra ufleba maqvs meti moviTxovo. adre peteri ver mitanda, verc me vitandi. axla me masze azri Semecvala, niSnavs ki es imas, rom masac unda Secvloda Cemze azri?

me ase mgonia, Tumca es jer kidev imas ar niSnavs, rom Cven ganuyreli megobrebi varT. me CemdaTavad mirCevnia, ase iyos, maSin ukeT avitandi karCaketilobas. ar minda, zedmetad gaviRiziano Tavi. isedac bevrs vfiqrob peterze, Sen raRad unda mogaxvio Tavs Cemi sevdiani fiqrebi.

SabaTs imdenad gamanadgura garedan Semotanilma cudma ambebma, rom nasadilevs dasaZineblad wamovweqi. Zili, Zili, rom araferze vifiqro. 4 saaTamde meZina, mere mSoblebs mivakiTxe. verc dedas vupasuxe da verc mamas avuxseni, ratom wamovweqi. bolos Tavis tkivili movimizeze. tyuili ar miTqvams, Tavi marTlac mtkioda, mtkioda... sadRac SigniT, Rrmad!

normaluri adamianebi, Cemi toli normaluri qaliSvilebi ifiqreben, cota Seqanebulia da imitom Civis amdenso, magram saqme isaa, rom yvelafers, rac gulSi maqvs, Sen geubnebi, Semdeg ki mTeli dRe kadnieri, mxiaruli da sakuTar TavSi darwmunebuli var, vcdilob Tavi avarido yovelgvar SekiTxvebs, — arc sxvebi Sevawuxo da arc sakuTari Tavi.

margo Zalian alersiania da did yuradRebas iCens Cemdami. albaT, cdilobs Cemi gulis mesaidumle gaxdes, magram me ar SemiZlia yvelaferi gavando mas. igi sayvareli, keTili da lamazia, magram cota akademiuri. seriozul sakiTxebze saubrisaTvis ki ubraloebaa saWiro. me seriozulad meqceva, Zalze seriozulad da albaT, bevrs fiqrobs Tavis Tavqarian daikoze. rac unda vTqva, gamomcdel mzeras momapyrobs da fiqrobs:

`TvalTmaqcobs Tu marTla am azrisaa?~ Cven aq viwrod vcxovrobT, erTmaneTs mudam fexebSi vedebiT, me ki mirCevnia, Cemi mesaidumle Sors iyos Cemgan.

rodis davaRwev Tavs azrTa am qaoss? rodis daisadgurebs CemSi kvlav simSvide da myudroeba?

ana samSabaTi, 14 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! me ukve karga xania momwyinda amaze laparaki, magram iqneb Sen

gainteresebs, ra vWameT dRes. am wuTSi van daanebTan vzivar (qveviT damlagebeli muSaobs) muSambagadafarebul magidasTan da cxvirTan nelsacxebliT napkuri cxvirsaxoci miWiravs. surneleba cxvirsaxocs saxlidan gamohyva. me mgoni, es mikibul-mokibuli ambavi ufro dagabnevs, amitom Tavidan daviwyeb. vinc Cven sasursaTo baraTebiT da sxva saWiro ramiT gvamaragebda, daiWires. axla aRarc sasursaTo baraTebi gvaqvs da aRarc cximi. mipi da koophoisi avad arian. eli ki ver iclis da savaWrod ver midis. ase rom, ganwyobileba cudia, aseve saWmelic. xvalisTvis erTi naWeri qonic ki aRar gvaqvs, xolo karaqze da margarinze laparakic zedmetia. sauzmeze Semwvari kartofilis nacvlad (Cven amiT puris ekonomias veweodiT) fafa mogvarTves da radgan qalbatons eSinia, SimSiliT ar davixocoT, Sav bazarze mouxdeli rZe ayidina. dRes sadilad gvaqvs kasridan amoRebuli lobio!! amitomac mivide cxvirze cxvirsaxoci, rogorc sifrTxilis RonisZieba. lobio mTeli weli kasrSi ido da raRac warmoudgenlad yars. oTaxSi erTmaneTSi areuli dampali qliavis, sakonservo sunelis da laye kvercxis mkveTri suni trialebs. fu, roca gavifiqreb, rom es saZagloba unda SevWamo, guli mereva. garda amisa, Cvens kartofils raRac daavadeba gauCnda da `pomme de terre~1-is (1 kartofili (frang.).) kalaTidan naxevars sanagve yuTSi vyriT. roca kartofils vfcqvniT, daavadebis diagnozis dadgenas vcdilobT da verTobiT. bolos davadgineT, yvelaze metad gavrcelebulia kibo, Savi yvavili da wiTela. arc ise advilia iatakqveS cxovreba omis meoTxe wels. male mainc moeRos bolo am ubedurebas. aq rom sxvamxriv cota ukeTesi pirobebi iyos, sakvebis uqonloba amis naxevradac ar Semawuxebda. magram ZaRlis Tavi swored aqaa damarxuli. am erTferovanma cxovrebam yvelas tvini Segviryia. ai, ras ambobs Cveni TavSesafris xuTive ufrosi wevri Cvens cxovrebaze:

qalbatoni van daani: `didi xania mombezrda samzareulos ferias roli. roca saqme araferi maqvs, mwyindeba, amitomac vamzadeb kerZs. magram kerZis damzadeba ucximod SeuZlebelia! cudi suni guls mirevs. vSromob, madlobis magier ki ukmayofileba da sayveduri mesmis. yvelasaTvis me var TeTri yvavi, yvela me madanaSaulebs. garda amisa, darwmunebuli var, rom oms bolo ar

moeReba, SeiZleba germanelebma moigon kidec omi. saSinlad maSinebs is, rom SimSiliT davixocebiT. ra gasakviria, Tu mudam karg xasiaTze ara var~.

batoni vand daani: `minda movwio, movwio da kidev erTxel movwio. maSin yvelaferi asatania:

politikac, sakvebic da kerlis Wirveulobac. xolo roca mosawevi ara maqvs, xorci mainc unda mqondes sadilad. Tu ara da cxovreba autanelia, yvelafers viwuneb da yvelasTan vCxubob, kerli ki saocrad suleli qali mgonia.

qalbatoni franki: `sakvebi ar aris mTavari, magram saSinlad mSia da erTi naWeri Wvavis puri menatreba. me rom qalbaton van daanis adgilze viyo, didi xania gadavaCvevdi Cems qmars amdeni papirosis wevas, magram axla momeci, geTayva, erTi sigareti, iqneb nervebi davimSvido... ingliselebs bevri Secdoma mosdiT, magram frontze saqme mainc kargad midis. marTals Tu maTqmevinebT, mixaria, rom poloneTSi ara var~.

batoni franki: `yvelaferi rigzea, me araferi ar minda. mTavaria simSvide. dro jer wina gvaqvs. Tu kartofils maWmevT, savsebiT kmayofili viqnebi, oRond Cemi ulufidan cota elis gadaunaxeT~.

batoni duseli: `droze unda davamTavro Cemi disertacia. politika? didebulia! Cven aq aRmogvaCenen? SeuZlebelia!~ me, me, me...

ana oTxSabaTi, 15 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! uh... oh... oh... mTeli dRe mxolod es ismis: `Tu esa da es moxda, namdvili

gaWirveba maSin naxeT... xolo Tu isic avad gaxda, qveyanaze momxedavi aRar gveyoleba... da Tu kidev...~, erTi sityviT, gagrZeleba SegiZlia TviTon warmoidgino. me mgonia, Sen am xnis ganmavlobaSi kargad gaicani yvela `iatakqveSeli~ da ar gagiWirdeba mixvde, vin ras ambobs.

am `Tu, Tu~-s mizezi isaa, rom batoni kraleri Sromis begaris mosaxdelad gaiwvies, eli gacivda, mips jerac ar mouxdia gripi, xolo baton koophioss mZime sisxlis dena daewyo kuWidan da xandaxan guli uwuxdeba. saSineli ambavia.

sawyobis mosamsaxureebi xval isveneben da Tu eli Sin darCa, Cven karis gaRebas ver movaxerxebT. TagvebiviT gasusulebi unda visxdeT, rom mezoblebma araferi gaigonon. pirvel saaTze henki mova, rom daxedos mitovebulebs da ase vTqvaT, zooparkis darajis roli Seasrulos... dRes zogi ram gviambo garesamyaroze. didi xania ar gvsmenia, ra xdeba am kedlebs iqiT; rom genaxa, ra xarbad vusmendiT. aris aseTi suraTi `bebias zRaprebi~, imas vgavdiT.

jer erTi ambavi ar hqonda moTavebuli da meoreze gadadioda, cxadia, sakvebzec vilaparakeT, bolos mipis mkurnal eqimze SeCerda:

`eqimi? eqimze nurafers mkiTxavT! am diliT davureke, rogorc iqna, telefonTan asistenti movida. gripiani avadmyofisaTvis recepti vTxove da iciT, ra mipasuxa: rvidan cxris naxevramde gamoiareT da waiReTo. Tu gripi mZime formaSi gaqvs, telefonTan, albaT, TviTon eqimi modis da geubneba: aba, gamoyaviT ena... TqviT a-aaa... yvelaferi gasagebia, yeli gaqvT gawiTlebuli, recepts afTiaqs gadavugzavni, midiT da wamali wamoiReT. naxvamdis! wertili dasmulia. rogor mogwonT amgvari mkurnaloba? momsaxureba telefonis saSualebiT!~

Tumca didad ver vusayvedureb eqimebs, bolos da bolos TiToeuls mxolod ori xeli aqvs, axla ki, samwuxarod, pacientebis ricxvi maqsimums aRwevs, eqimebisa ki minimums. magram Cven mainc TavSeukaveblad vxarxarebdiT, roca henkma eqimTan telefoniT saubari gadmogvca. advili warmosadgenia, rogor gamoiyureba axla eqimis mosacdeli oTaxi. ufaso pacientebs axla zed aravin uyurebs, xolo im adamianebs, romelTac seriozuli araferi sWirT da mxolod wuwuni uyvarT, dRes, albaT, aseT rames eubnebian: `ra dagrCenia aq, dadeqi boloSi, jer is unda gauSva, vinc marTla avadaa!~

ana

xuTSabaTi, 16 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! SesaniSnavi amindia, axlave aval sxvenze. axla ki vici, ratom var peterze ufro mousvenari, mas sakuTari oTaxi

aqvs, sadac ocnebobs, fiqrobs da sZinavs. me ki oTaxidan magdeben. Cems oTaxSi duseli cxovrobs, amitom verasodes ver vrCebi marto, Tumca marto darCena saocrad minda. esaa erT-erTi mizezi imisa, rom mudam zeviT gavrbivar. mxolod iq, zeviT, da SenTan saubarSi vpoulob kvlav sakuTar Tavs, kiwi! magram ase ar unda moveSva, piriqiT meti mxneoba unda gamoviCino. sabednierod, veravin amCnevs Cems gancdebs, mxolod esaa, rom dedis mimarT ufro gulcivi gavxdi, aRarc mamas veqcevi Zveleburad, nazad, margos ki gulaxdilad aRarafers veubnebi. Cems TavSi Cavikete, magram garegnuli TavdaWera aucileblad unda SevinarCuno. aravin ar unda icodes, ra brZola mimdinareobs CemSi, Cems gonebasa da Cems survilebs Soris. aqamde mudam goneba imarjvebda, magram iqneb odesme mimtyunos. zogjer meSinia amis, zogjer ki vnatrob!

Zalian minda velaparako amaze peters, magram vici, rom pirvelad man unda daiwyos. ra Znelia, roca saubars sizmarSi daiwyeb da gamofxizlebisas gagrZelebis saSualeba ara gaqvs. ra samwuxaroa, rom sizmarSi gancdili sinamdviled ar iqceva. diax, kiwi! Seni ane cotaTi Seqanda! magram me xom aranormalur droSi da aranormalur garemoSi vcxovrob! sixaruls mxolod is maniWebs, rom Cemi fiqrebisa da grZnobebis gadmocema SemiZlia, Torem sul davixrCobodi.

neta peteri ras fiqrobs yovelive amaze? me mainc mjera, rom male am sakiTxze gveqneba saubari. albaT bevr rames xvdeba kidec, radgan ane, romelsac aqamde icnobda, ar moewoneboda. rogor SeiZleba, simSvidisa da siwynaris moyvaruls Cemi daudegari, mousvenari xasiaTi moswondes! nuTu igi erTaderTi kacia, romelmac Cemi qvis niRbis qveS pirvelma Seixeda? nuTu dainaxa, ra imaleba mis ukan? marTals ambobs Zveli WeSmariteba: siyvaruls xSirad TanagrZnoba iwvevs, xolo bolos orive erTmaneTs erwymiso. mec aseve momdis? xSirad peteri iseve mecodeba rogorc sakuTari Tavi.

ar vici, marTla ar vici, rogor vipovo pirveli sityva. raRa qnas peterma, romelsac Cemze ufro uWirs laparaki. neta miwera SemeZlos! maSin imas mainc gaigebda, risi Tqmac minda, da rac ase Zneli gamosaxatavia sityvebiT!

ana paraskevi, 17 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! TavSesafarma SvebiT amoisunTqa. kraleri gaanTavisufles, eli moeria

Tavis surdos da axla Zveleburad Tavs dagvtrialebs. yvelaferi rigzea, mxolod esaa, rom margos da me Cvenma mSoblebma cota Tavi mogvabezres. cudad nu gamigeb, xom ici, zogjer rogor miWirs dedasTan saerTo enis gamonaxva. mama ki, mama winandeburad miyvars. margos erTnairad uyvars orive. magram Cvens asakSi TviTon ginda iyo Seni Tavis ufrosi da dedis kalTas moscilde. Tu zeviT avedi, mkiTxaven, ra gindodao. minda, kerZs marili davayaro, ar SeiZlebao. yovel saRamos zustad cxris naxevarze deda mekiTxeba, gaxdas ratom ar iwyebo. yovel wigns, romlis wakiTxva minda, jer TviTon gadaaTvaliereben. marTali giTxra cenzura maincdamainc mkacri araa da yvelafris wakiTxvis uflebas maZleven, magram kontroli, uamravi SeniSvnebi da miTiTebebi orives mogvbezrda. gansakuTrebiT me maxasiaTebs bevri ram iseTi, rac Cems mSoblebs ar eWaSnikebaT, magram me bavSvi aRara var. ar minda `aq makoce, iq makoce~, arc bavSvis mosaferebeli saxelebi mWirdeba. es yvelaferi metismetad daTafluli meCveneba. ase rom, mcire xniT siamovnebiT gaveclebodi moyvarul, mzrunvel mSoblebs. guSin margom aseTi ram miTxra: `pirdapir sasaciloa, sakmarisia, Tavi xelebze daayrdno, maSinve gekiTxebian: Tavi xom ar gtkiva, cudad xom ara xar~.

Cven orive didad ganvicdiT, roca vxedavT, Tu ra darCa Cveni myudro harmoniuli ojaxisgan. amis mizezi isaa, rom Cveni aqauri urTierToba yovelmxriv arabunebrivia. me imis Tqma minda, rom Cven xSirad ise gveqcevian, rogorc bavSvebs, sinamdvileSi ki Sinaganad bevrad gavuswariT Cvens tolebs. Tumca me mxolod ToTxmeti wlisa var, magram Zalian kargad vici, ra minda, vinaa marTali da vin mtyuani. maqvs sakuTari Tvalsazrisi, sakuTari aRqma, principebi. iqneb mozardis amgvari gancxadeba zedmeti TavdajerebulobiT axsnan, magram me adamianad ufro vgrZnob Cems Tavs, vidre bavSvad. vgrZnob, rom sruliad damoukidebeli var yvelasagan, sul erTia, vinc unda iyos igi.

me vici, rom dedaze ukeTesad SemiZlia kamaTi da sakuTari mosazrebebis damtkiceba, radgan masze ufro obieqturi var da maincdamainc ar miyvars gazviadeba, masze ufro organizebuli, masze ufro marjve... SegiZlia icino, ramdenic ginda! zogjer vgrZnob, rom dedaze bevrad maRla vdgavar. Tu vinme miyvars, upirveles yovlisa, minda aRtacebuli viyo misiT, pativs vcemde! yvelaferi kargad iqneboda, peteri rom Cemi megobari gamxdariyo. igi marTlac iwvevs CemSi aRtacebas, saocrad sayvareli adamiania!

ana kvira, 19 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! guSindel dRes didi mniSvneloba hqonda CemTvis. gadavwyvite, sanam

sadilad davsxdebodiT, gulaxdilad movlaparakebodi peters da CurCuliT vkiTxe: — saRamos stenografiaSi imecadineb?

— ara, — mipasuxa man. — salaparako maqvs SenTan. — Zalian kargi! WurWeli davrecxe da zrdilobis gamo cota xans kidev vijeqi

mSoblebTan. Semdeg peterTan avedi. igi Ria fanjarasTan idga marcxniv. me marjvniv gavCerdi. bevrad ukeTesia naxevradbnelSi saubari, vidre sinaTleze. me mgonia, peteric ase fiqrobs.

Cven imdeni ram vuambeT erTmaneTs, imdeni, rom yvelafris dawera SeuZlebelia. magram ra kargi iyo, ukeTesi saRamo aq gadmosaxlebis Semdeg ar mqonia. zog rames mainc gadmogcem mokled. jer vsaubrobdiT Cvenebis kinklaobaze, rasac me axla sul sxva TvaliT vuyureb, Semdeg mSoblebTan Sinagan gaTiSulobaze. bevri ram vuTxari peters mamaze, dedaze, margoze da sakuTar Tavze. uecrad man mkiTxa: roca erTmaneTs `Rame mSvidobisas~ eubnebiT, aucileblad kocniT erTmaneTs?

— ra Tqma unda, da ara erTxel! Tqvenc, ara? — ara, me jer TiTqmis arasodes aravisTvis mikocnia. — arc dabadebis dReze? — dabadebis dReze ki! Cven aRvniSneT, rom sruli ndobiT ar vekidebiT mSoblebs. van daanebs

Turme didad swadiaT daimsaxuron Svilis ndoba, magram peters Tavi ganze uWiravs. me vTqvi, rom mwuxarebas cremlebiT viqarveb baliSSi TavCarguli, is ki Turme sxvenze adis da ilanZReba. vuTxari, rom me da margom namdvilad mxolod axla gavicaniT erTmaneTi, magram bolomde gulaxdilni mainc ara varT, radgan sul erTad gvixdeba yofna. raze ar vilaparakeT. TiTqmis yvelaferze da is swored iseTi iyo, rogoric warmodgenaSi mesaxeboda.

mere gavixseneT 1942 weli. maSin Cven imdenad sxva adamianebi viyaviT, rom axla TiTqmis veRar vcnobT Cvens Tavs. pirvelad ver vitandiT erTmaneTs. peteri me mousvenar da usiamo arsebad mTvlida. kargs mec verafers vxedavdi masSi. maSin me ar mesmoda, ratom ar mearSiyeboda, magram axla mixaria. miTxra isic, Tu rogor ganudga yvelas. me ki vupasuxe, rom Cems cocxal bunebasa da mis simSvides Soris arc ise didi sxvaobaa, rom zogjer mec Zalian menatreba siCume, magram mxolod Cemi dRiuri maZlevs ganmartoebis saSualebas. Cven

gamovutydiT erTmaneTs: mas axarebs, rom Cemi mSoblebi aq Svilebianad gadmosaxldnen, me ki misi aq yofna mgvris siamovnebas. axla me kargad mesmis misi ganmartoebis mizezi, misi damokidebuleba mSoblebTan da siamovnebiT davexmarebi.

— Sen me isedac mexmarebi, — miTxra man. — mainc riT? — vkiTxe me. — Seni simxiaruliT! ukeTess verafers metyoda! saocrad mesiamovna, peterma ukve iswavla Cemi,

rogorc kargi amxanagis, dafaseba da jerjerobiT meti araferi minda. sityvebi ar myofnis imis gamosaTqmelad, Tu ra bednieri da madlieri var, magram SenTan bodiSs vixdi kiwi, rom dRes Cemi stili Cveulebrivze uxeiroa.

davwere yvelaferi, rac enaze momadga. axla ki iseTi grZnoba maqvs, TiTqos me da peters saidumlo gvakavSirebs. roca Semomcqeris, micinis an Tvals mikravs, CemSi TiTqos Suqi inTeba. minda yvelaferi aseve darCes, minda bevri, bevri bednieri saaTi gavataroT erTad!

Seni madlieri da bednieri ana. orSabaTi, 20 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! am diliT peterma mkiTxa, saRamos Tu amoxvalo da Tan dasZina, namdvilad

araferSi ar miSli xels, Cems oTaxSi orive Tavisuflad daveteviTo. me ki vupasuxe, rom yovel saRamos masTan asvla ar ivargebs, radgan danarCenebs amdeni stumroba uwesobad miaCniaT. nu miaqcev maT laparaks yuradRebas, mirCia man. davpirdi, SabaTs saRamoTi moval-meTqi da vTxove eTqva, rodis daiwyeba mTvariani Rameebi.

`aucileblad~, mipasuxa man, `Cven dabla CavalT da iqidan davakvirdebiT mTvares~.

magram Cems bednierebas uecrad Crdili moefina. me karga xania vfiqrob, rom peteri margosac SesaniSnav ymawvilad miaCnia. ar vici, uyvars Tu ara, magram me mainc ar msiamovnebs. yovelTvis, roca peterTan var, iseTi grZnoba maqvs, TiTqos margos tkivils vayeneb. margos Tavi SesaniSnavad uWiravs da arafers gvagrZnobinebs. me mis adgilas eWvianobisagan Tavs davkargavdi. margo ki meubneba, nu Semibralebo.

— me mgonia, lamazi araa, roca Sen CvenTan xelisSemSlel, mesame pirad grZnob Tavs.

— me amas SeCveuli var, — mipasuxa man, Tan mis xmaSi mware naRveli igrZnoboda. jer ver vbedav, es ambavi peters vuambo. SeiZleba vuTxra mere, mogvianebiT. axla ki bevri salaparako gvaqvs. guSin dedam Semomkra. es me davimsaxure. miuxedavad mis mimarT gulgrili damokidebulebisa, amdenad mainc ar unda gavkadnierebuliyavi. vecdebi, ukeT daviWiro Tavi, rac unda moxdes, alersianad moveqcevi, aRar mivcem SeniSvnebs, sul erTia, amas araviTari Sedegi ar moaqvs.

pimic nakleb alersiania, cdilobs aRar momeqces ise, rogorc bavSvs da amitom metismetad civia. vnaxoT, rogorc wava saqme!

kmara! aRarafris Tavi ara maqvs. mudam peters Sevcqeri TvalebSi da guli sixaruliT mevseba!

margos sikeTis dadastureba: ai, ra miviRe dRes, 1944 wlis 20 marts: `ane, guSin roca giTxari, ar veWvianob-meTqi, naxevrad marTali viyavi. saqme isaa, rom me arc Senze veWvianob da ar peterze, magram guli mwydeba, rom aqamde ver vipove da, albaT, verc vipovi iseT adamians, romelsac Cems fiqrebsa da grZnobebs gavuziarebdi. mixaria, rom Tqven erTmaneTis ndoba moipoveT. Sen aq isedac bevri ram gaklia iseTi, rac sxvebs aqvT da ver amCneven.

garda amisa, me vici, rom peterTan arasodes ar meqneboda amgvari damokidebuleba, radgan adamianTan, romelsac yvelafers eubnebi, Zalian axlos unda iyo. me unda vigrZno, rom mas usityvod esmis Cemi bolomde, igi sulierad Cemze maRla unda idges, peteri ki aseTi ar aris. magram Seni da peteris

megobroba gasagebia. amitom, nu fiqrob TiTqos raRacas marTmev, TiTqos mawyenine, ara, ase araa. Tqven ki Tqveni megobroba bevr sikeTes mogitanT!~

Cemi pasuxi: `Zvirfaso margo! Seni werili araCveulebrivad sasiamovnoa, magram me mainc ver davmSviddi

da albaT verc davmSviddebi verasodes. iseT ndobaze, rogorsac Sen gulisxmob, Cemsa da peters Soris laparakic

ki ar yofila, magram bnelSi, Ria fanjarasTan ufro advilia saubari, vidre dRisiT mzis sinaTleze. grZnobebis gamoxatvasac ufro CurCuli uxdeba, vidre mTeli qveynis gasagonad yvirili.

me mgoni, peteri Senc giyvars daZmuri siyvaruliT da iseTive didi siamovnebiT daexmarebodi mas, rogorc me. miuxedavad imisa, rom Tqvens Soris ar aris iseTi ndoba, rogorsac Cven vgulisxmobT, SeiZleba odesme daexmaro kidec, ndoba ormxrivi unda iyos. vfiqrob swored esaa imis mizezi, Tu ratom veRar velaparakebi mamas gulaxdilad.

modi nuRar SevexebiT am Temas da gTxov, nuRarafers metyvi amaze. xolo Tu raime kidev gaqvs saTqmeli — momwere. mec werilobiT ufro mexerxeba Cemi azrebis gamoxatva, vidre sityvebiT. Sen ver warmoidgen, ra aRtacebas iwvev CemSi. imedi maqvs, rom odesme odnav mainc dagemgvanebiT Sen da mamas sikeTiT. xolo am mxriv Tqven erTmaneTs gavxarT~.

ana oTxSabaTi, 22 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin saRamos margosagan es werili miviRe: `Zvirfaso ane! mas Semdeg, rac Seni guSindeli werili wavikiTxe, iseTi STabeWdileba

Semeqmna, TiTqos roca peterTan adixar samuSaod an salaparakod, sindisis qenjna gawuxebs. magram saamisod araviTari safuZveli ar arsebobs. Cemi ndobis mosapoveblad garkveuli urTierTobaa saWiro, amisTvis ki peteri ar gamodgeba. mis mimarT me swored iseTi grZnoba maqvs, rogoric Sen aRniSne. peters TiTqmis ise vuyureb, rogorc Zmas, magram... umcros Zmas! Cven rqebgamoSveril lokokinebs vgavarT, romlebic SexebiT cdiloben gaarkvion, eyvarebaT Tu ara odesme erTmaneTi daZmuri siyvaruliT, magram jer saqme aqamde ar misula.

amitom ar unda gebralebode. dastkbi im megobrobiT, rac moipove~. cxovreba ki sul ufro mSvenieri xdeba. ici, kiwi! Cven am TavSesafarSi

namdvili didi siyvarulis gancda mogvelis, magram me ar vfiqrob imaze, gavyvebi Tu ara odesme colad, radgan ar vici, rogori iqneba, roca gaizrdeba. arc is vici, Tu gveyvareba erTmaneTi momavalSi ise, rom daqorwineba movisurvoT. Tumca axla darwmunebuli var, rom movwonvar, magram ar vici, rogor, rogorc kargi amxanagi, romelic enatreba, rogorc qali, Tu rogorc dis magieri, amaSi me jer ver gavrkveulvar.

Zalian gamexarda, roca miTxra, rom CemTan erTad ufro iolad itans im ayal-mayals, romelic maTTan xSirad xdeba. Cemi azriT, es ukve win gadadgmuli nabijia Cvens megobrobaSi. guSin vkiTxe, ras izamda, aq rom aTiode ane iyos da wamdauwum amodiodnen masTan. `yvela Tu SenisTana iqneba, rogorme avitandi~, mipasuxa man.

peteri mudam stumarTmoyvarea da me mgoni, Cemi misvla axarebs. bejiTad swavlobs franguls. saRamosac ki, aTi saaTis Semdeg, sawolSi. o, roca SabaTis saRamo magondeba, Cveni saubari, Cveni ganwyobileba, am xnis manZilze mxolod pirvelad var kmayofili sakuTari TaviT. arc erT Cems naTqvam sityvas ar vnanob, rogorc es Cveulebriv xSirad xdeba. roca icinis, lamazia, xolo roca wynaradaa, Zalian sayvareli da kargi. Cemi azriT, pirdapir gancvifrebuli darCa, roca mixvda, rom me ara var amqveynad yvelaze qarafSuta gogo, rom mec

masaviT meocnebe arseba var, rom mec iseve ganvicdi yvela siZneles, rogorc igi.

Cemi pasuxi: `Zvirfaso margo! yvelafers jobia, davicadoT, vnaxoT, ra moxdeba. ar SeiZleba, didxans

gagrZeldes ase, male Cemsa da peters Soris ase Tu ise yvelaferi gairkveva. me ar vici, rogor ganviTardeba movlenebi da odnavadac ar vixedebi win, magram erT rames mainc gavakeTeb ise, rom Sen arc ki gkiTxav: roca me da peteri namdvilad davmegobrdebiT, vetyvi, rom Senc mogwons da Tu saWiro iqna, yvelaferSi daexmarebi. ar vici, ras fiqrobs peteri Senze, magram aucileblad vkiTxav. me mgoni, cudi azrisa ar unda iyos, piriqiT! SegiZlia Tavisuflad moxvide CvenTan zeviT da saerTod yvelgan, sadac Cven viqnebiT. darwmunebuli iyavi, xels ar SegviSli, radgan Cven xmisamouReblad SevTanxmdiT, rom gulaxdili saubari gveqneba mxolod saRamoobiT, bnelSi. guls nu gaitex! mec medgrad vdgavar, iqneb Seni droc movides. da ufro malec, vidre Sen fiqrob!~

ana xuTSabaTi, 23 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! nel-nela yvelaferi mowesrigda. Cveni `spekulantebi~, sabednierod,

cixidan gamouSves! mipi guSindels aqeT kvlav CvenTanaa, elis xvelam gauara, mxolod koophoiss mouwevs kidev didxans saxlSi jdoma. guSin Cvens Tavze TviTmfrinavi Camoagdes, mfrinavebi gadarCnen, TviTmfrinavi ki skolas daeca. sabednierod, bavSvebi skolaSi ar iyvnen, magram cecxli gaCnda da amboben, msxverplic ariso. germanelebi umowyalod esrodnen mfrinavebs, romlebic paraSutiT eSvebodnen. mosaxleoba gaacofa aseTma laCrulma sisastikem. Cven, me vgulisxmob mSiSara qalebs, saSinlad SegveSinda. Cemi azriT, srola saZaglobaa.

axla me xSirad avdivar zeviT peterTan da mis oTaxSi sufTa haeriT vsunTqav. sasiamovnoa mis gverdiT jdoma da fanjaraSi yureba. roca oTaxidan gavdivar, van daansa da dusels ar SeuZliaT, binZuri xumroba ar gamomayolon. `anam meore saxli ipova~, amboben isini, anda: `gana wesia, axalgazrda kacma axalgazrda qali saRamoobiT bnel oTaxSi miiRos?~ am `gonebamaxvilur~ SeniSvnebs peteri saocari gulgrilobiT Rebulobs. dedamissac ainteresebs, raze vlaparakobT, siamovnebiT gamogvkiTxavda, magram gawbilebis eSinia. peteri ambobs, ufrosebs SurT Cveni axalgazrdoba da guli mosdiT, rom yuradRebas ar vaqcevT maT xumrobas. zogjer peteri CvenTan Camodis dabla, cdilobs Tavi Seikavos, magram sircxvilisagan mainc kibosaviT wiTldeba da xmas ver iRebs. albaT, Zalian usiamo grZnobaa!

mama ambobs, vipranWebi, magram marTali araa. me mxolod Zalian pativmoyvare var. aqamde aravis ar uTqvams CemTvis, lamazi xaro, mxolod erTma biWma miTxra skolaSi, roca icini, sasiamovno saxe gaqvso. guSin peterma namdvili komplimenti miTxra da minda, Cveni saubari gadmogce. peteri xSirad meubneba: `aba gaicine!~ es me meniSna da vkiTxe: — ratom mTxov, gavicino?

— imitom rom momwons. loyebze fosoebi giCndeba, netav risgan? — ara, es ar aris marTali! — rogor ara, me vici rom lamazi gogo ara var, arasodes ar vyofilvar

da arc arasodes viqnebi! — me srulebiTac ar vfiqrob ase, Cemi azriT, Sen lamazi xar! — tyuilia! — raki me vambob, SegiZlia damijero. me, ra Tqma unda, vupasuxe, rom isic lamazi ymawvilia. yvela Cvens uecar

damegobrebaze laparakobs, magram Cven mSoblebis miTqma-moTqmas yuradRebas ar vaqcevT. maTi yoveli SeniSvna uxamsobaa. nuTu Cvens mSoblebs axalgazrdoba

gadaaviwydaT? mgoni, marTlac asea! roca Cven vxumrobT, seriozulad gveqcevian, xolo roca raimes seriozulad aRviqvamT, dagvcinian!

ana orSabaTi, 27 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! `Cveni iatakqveSa cxovrebis istoriaSi~ didi adgili unda daTmoboda

politikas, magram me politika maincdamainc ar mainteresebs da uyuradRebod mivatove. amitom minda mTeli werili am sakiTxs davuTmo.

TavisTavad gasagebia, rom am problemis irgvliv sxvadasxva, erTmaneTis sawinaaRmdego azri arsebobs. gasagebia isic, rom am Cvens areul, omianobis droSi gauTaveblad politikaze laparakoben. yvelaferi es logikuria, magram... politikis gamo amdeni Cxubi da dava sisulelea.

dae, sanaZlo dadon, icinon, lanZRon, TaTxon erTmaneTi, rac undaT, is akeTon, ra menaRvleba, kiseric utexiaT! oRond nu iCxubeben, radgan amas mudam cudi Sedegi mosdevs. garedan Semosul adamianebs xSirad araswori ambebi moaqvT. Cvens radios jer tyuili ar uTqvams, magram henki, mipi, koophoisi, kraleri da eli movlenebs sakuTari ganwyobilebis mixedviT afaseben, xolo maTi ganwyobileba metismetad cvalebadia, Tumca yvelaze naklebad mainc henks ecvleba guneba.

Cveni TavSesafris politikuri ganwyobileba mudam erTnairia. gauTavebeli kamaTi gadmosxdomaze, bombardirebaze, ministrebis mier warmoTqmul sityvebze da a. S. amave dros gesmis sxvadasxvagvari Tvalsazrisi: `SeuZlebelia!..~ `RmerTo Cemo, kidec rom daiwyon, rodisRa gaTavdeba?..~ `yvelaferi brwyinvaled mimdinareobs, SesaniSnavad, ukeTess verc isurveb~.

yvela dauRalavad gamoTqvams Tavis azrs, optimistebi, pesimistebi, da rac mTavaria realistebi. da rogorc yovelTvis xdeba, TiToeuli maTgani fiqrobs, rom marTali mxolod TviTonaa. Cveni qalbatoni gagulisebulia, rom misi meuRle didi ndobiT ekideba ingliselebs. misi sayvareli meuRle ki cols ujavrdeba, aqaoda, mis saTayvano ers dascinis da abuCad igdebs.

am dros arc is axsovT, Tu ras hqvia mowyena. me erTi utyuari saSualeba movigone: minaxavs, adamians nemss uCxvleten da wamoxteba. zustad ase moqmedebs Cemi saSualeba. sakmarisia, erTi sityva wamomcdes politikaze da mTeli ojaxi maxeSia gabmuli.

TiTqos ar kmaroda germaniis sardlobis da bi-bi-sis gadacemebi, am bolo dros SemoiRes specialuri gadacema `mdgomareoba haerSi~, rac Zalian sainteresoa, magram xSirad guls gvitexs. ingliselebma TavianTi sahaero Zalebi namdvil konveierad gadaaqcies, mofrinaven dRisiTac da RamiTac (ise rogorc germanelebi tyuian dRec da Ramec). radios dilaadrian vusmenT, mere yovel saaTs: saRamos 9 an 10 saaTamde, zogjer TerTmetamdec, rac imas amtkicebs, rom Tumca ufrosebs moTmineba didi aqvT, magram mosazrebis unari akliaT (aris gamonaklisic, magram ar davasaxeleb). me mgoni, savsebiT sakmarisia, mousmino radios dReSi erTxel an ukidures SemTxvevaSi orjer! isini ki jer gadacemis programas ismenen, Semdeg frank filipss `oranes~ radiosadgurebi, mere usmenen mis udidebulesobas — dedofals. yvela gamodis rigrigobiT da yvelas hyavs yuradRebiani msmenelebi. Tu Cvenebs ar sZinavT da ar Wamen, radiosTan sxedan da saWmelze, Zilze da, rac mTavaria, politikaze laparakoben. o, ra mosawyenia, ase SeiZleba damWknar dedabers daemsgavso!

ai idealuri magaliTi. sityvas ambobs uinston CerCili, romelsac yvelani pativs vcemT.

kvira, saRamos 9 saaTia, Cai mzadaa da xufqveS dgas. Semodian stumrebi da radiomimRebis irgvliv sxdebian. duseli marcxniv, van daani pirdapir, peteri marjvniv, deda van daanis gverdiT, qalbatoni van daani maT ukan, pimi, me da margo magidasTan. mamakacebi ewevian. peters daZabulobisagan Tvalebi exuWeba. muq grZel xalaTSi gamowyobili deda da qalbatoni van daani kankaleben, radgan miuxedavad CerCilis gamosvlisa, TviTmfrinavebi Tamamad mifrinaven

Cvens Tavze — ruris olqis mimarTulebiT. mama Cais Seeqceva. me da margo xelixelgadaxveulebi vsxedvarT, radgan orives kalTaSi mZinare muSi gviwevs. margos Tmebi bigudebze dauxvevia. me mokle da viwro piJama macvia, irgvliv sruli siCume, simSvide, ojaxuri simyudrove sufevs. diaxac, am saRamos asea. Tumca me yovelTvis daZabuli velodebi, ra moxdeba. ufrosebs moTmineba ar hyofniT bolomde moisminon sityva, mouTmenlad afratuneben fexebs. eCqarebaT imsjelon imaze, rac CerCilma Tqva, da iqamde kbenen erTmaneTs, sanam Cxubi da dava ayalmayalSi ar gadadis.

ana samSabaTi, 28 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! SemeZlo meti meambna politikaze, magram dRes bevri ram unda gacnobo.

jer erTi, dedam kategoriulad amikrZala zeviT xSirad siaruli, radgan hgonia, rom qalbatoni van daani Cemze eWvianobs. meorec, peterma margos sTxova, CemTan erTad evlo masTan. ar vici, zrdilobis gamo, Tu marTla ase surs. mesame, mamas vkiTxe, unda gavuwio angariSi qalbaton van daanis eWvianobas Tu ara. mama fiqrobs, rom ara. rogor moviqce? deda javrobs da eWvianobs kidec cotaTi. mama kmayofilia Cemi da peteris megobrobiT da uxaria, Cven rom ase kargad veguebiT erTmaneTs. margosac peteri SesaniSnav ymawvilad miaCnia, magram grZnobs, rom samSi ar SeiZleba imaze laparaki, rac mxolod ors exeba. deda fiqrobs, rom peters vuyvarvar. gulaxdilad rom vTqva, me vocnebob kidec amaze, maSin Cven Tanabar mdgomareobaSi viqnebodiT da ufro Tamamad da gulaxdilad visaubrebdiT. deda imasac ambobs, rom peteri Tvals ar macilebs. Tumca es marTalia. marTalia isic, rom Cven xandaxan Tvals vukravT erTmaneTs da rom mas Cems loyebze fosoebis gamoCena ainteresebs! rogor ggonia, ra SemiZlia gavakeTo aseT mdgomareobaSi?

saerTod ki cud dReSi var. deda Cems winaaRmdegaa ganwyobili, me ki mis winaaRmdeg. mamas ar unda dainaxos Cveni usityvo brZola. deda Sewuxebulia, radgan mainc vuyvarvar; me es naklebad mawuxebs, radgan vgrZnob, rom srulebiT ar esmis Cemi. xolo peteri... peters veravis davuTmob. SesaniSnavi ymawvilia, aRtacebas iwvevs CemSi. Cven SeiZleba saucxoo megobrebi gavxdeT. ra undaT am `bebrebs~, ras Crian cxvirs yvelgan? sabednierod, me SeveCvie Cemi Sinagani gancdebis dafarvas da ioladac vaxerxeb, ar SevamCnevino maT, Tu ra Zlier miyvars peteri! nuTu arafers metyvis? nuTu arasodes ar vigrZnob misi loyis Sexebas ise, rogorc maSin sizmarSi, petelTan? peteli da peteri! Tqven CemTvis erTni xarT! maT Cveni ar esmiT. ver gaugiaT, rom Cven imiTac varT kmayofili, roca xmaamouRebliv erTmaneTis gverdiT vsxedvarT, ar esmiT, ra gvizidavs erTmaneTisaken. rodis gadavlaxavT mTel am dabrkolebas? da mainc kargia, rom raRac gvaqvs gadasalaxavi, radgan bolo ufro kargi iqneba! roca peteri xelebze Tavdayrdnobili da TvaldaxuWuli zis — bavSvs hgavs, roca muSis eTamaSeba — Zalze alersiania, roca kartofiliT savse tomrebs an sxva rames ezideba — Ronieri, xolo roca qalaqis dabombvas uyurebs, anda bnelSi dabla Cadis, raTa darwmundes, qurdebi xom ar Semoparulan, guladi. magram me yvelaze metad maSin momwons, roca umweo da mouxerxebelia, maSin iseTi saTnoa. me bevrad ufro msiamovnebs, roca is mixsnis rames, vidre roca me vaswavli. ra Tqma unda, gacilebiT ukeTesi iqneboda, yvelafriT Cemze maRla rom idges.

rac unda is ifiqron Cvenma dedebma! oRond ki rame miTxras! ana oTxSabaTi, 29 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin `oranes~ radiosadguriT ministri bolvenstaini laparakobda. omis

Semdeg am periodis dRiurebi da wignebi unda gamovceTo. yvela maSinve Cems dRiurs eca. marTlac, ra saintereso iqneba, omis Semdeg rom gamovaqveyno

romani `TavSesafari~, Tumca saTaurs rom waikiTxaven, ifiqreben, deteqtiuri romaniao.

ara, seriozulad. gana omis Semdeg, Tundac oci wlis Semdeg, adamianebi daijereben im ambavs, Tu rogor vcxovrobdiT aq ebraelebi, ras vambobdiT, ras vWamdiT. miuxedavad imisa, rom SenTvis bevri ram miambnia, es mainc Cveni cxovrebis umniSvnelo nawilia. magram Sen ar ici, ra Zalian eSiniaT qalebs, roca qalaqs bombaven, rogorc magaliTad kviras, roca inglisis 350-ma TviTmfrinavma naxevari milioni kilogrami dinamiti daayara iumoidens, roca afeTqebis talRa saxlebs azanzarebs, roca gesmis, rogori epidemiebi mZvinvarebs qalaqSi. me mTeli dRe unda vwero, rom yoveli wvrilmani Segatyobino. adamianebs bostneulisa da, saerTod, yvelafris sayidlad grZel rigSi uxdebaT dgoma. eqimi avadmyofTan ver misula, radgan iparaven manqanebsa (Tuki vinmes SerCa) da velosipedebs. yvelgan Zarcvasa da qurdobazea laparaki da me Cems Tavs vekiTxebi: sad gaqra holandielTa saarako patiosneba. rva-TerTmeti wlis mozardebi amtvreven sxvisi binis fanjrebs da miaqvT yvelaferi, rasac moixelTeben. veravin bedavs, Tundac xuTi wuTiT miatovos bina, radgan sakmarisia, mcire xniT moscilde saxls da dabrunebuls aRaraferi dagxvdeba. gazeTebSi yoveldRe beWdaven gancxadebebs, sadac patronebi gasamrjelos pirdebian imaT, vinc daabrunebs moparul sabeWd manqanebs, sparsul xaliCebs, eleqtrosaaTebs, sakabe da sapaltoe naWrebs da a. S. quCebSi did eleqtrosaaTebs xsnian, jixurebidan telefonebi gaaqvT da mavTulsac ki ar toveben.

cxadia, SeuZlebelia, mosaxleobis sulieri ganwyobileba kargi iyos. sakvirao racioniT Sors ver waxval. mokavSireebis gadmosxdomas saSveli ar daadga. mamakacebs germaniaSi ukres Tavi, bavSvebi SimSiloben, avaddebian. yvelas cudad acvia da axuravs. fexsacmlis lanCa `Sav bazarze~ Svidnaxevari guldeni Rirs. mewaReebi SekveTas ar Rebuloben, Tu miiRes, ori Tve unda ucado, sanam SeakeTeben, amasobaSi SeiZleba dagekargos kidec.

Tumca, erTi mxriv, kargicaa: rac ufro cudia kveba, rac ufro mkacria represiebi, miT ufro izrdeba sabotaJi okupantebis winaaRmdeg. sursaT-sanovagis gamanawilebeli dawesebulebebis momsaxure personali xSirad exmareba damalulebs, magram aris gamcemlobis SemTxvevebic da maSin yvelas cixeSi amwyvdeven. sabednierod, mters mxolod niderlandelTa umniSvnelo nawili uWers mxars.

ana paraskevi, 31 marti, 1944 Zvirfaso kiwi! jer kidev sakmaod civa, magram umravlesobas ager ukve erTi Tvea,

naxSiri ara aqvs. kargi saqmea, ara? ruseTis frontze gamarjvebam optimisturi ganwyobileba gamoiwvia, saqme iq brwyinvaled midis!! Tumca politikur ambebze cotas gwer, magram mainc unda gacnobo, sad arian axla rusebi: poloneTis sazRvarze, rumineTTan pruTze gavidnen da oders miadgnen. yoveldRe elian sagangebo oficialur cnobas. moskovSi saluti ise gaxSirda, albaT, mTeli qalaqi gugunebs. ar vici, moswonT rusebs srola, rogorc frontis siaxlovis mauwyebeli, Tu sxvagvarad ver gamouxatavT TavianTi sixaruli.

germaniis jarebma ungreTis okupacia moaxdines: ungreTSi milionamde ebraeli cxovrobs, maT albaT mospoben.

CvenTan gansakuTrebuli araferi momxdara. dRes van daanis dabadebis dRea. saCuqrad ori kolofi Tambaqo da mcireodeni yava (misma colma am dRisTvis gadainaxa) miiRo. kralerma limonis punSi moutana, mipma sardinebi, Cven odekoloni, iasamani da tulipi mivarTviT. aRarafers vambob Jolosa da mocxaris murabian tortze, romelic uvargisi fqvilisa da karaqis gamo ifSvneboda, magram mainc araCveulebrivad gemrieli iyo.

Cemze da peterze Woraobas ukles. Cven SesaniSnavi megobrebi gavxdiT, xSirad varT erTad da qveynis ambebze vsaubrobT. ra kargia, rom Tavis Sekaveba

ar mixdeba, rogorc sxva biWebTan, roca saCoTiro Temaze Camovardeba saubari. magaliTad, amas winaT sisxlis Semdgenilobaze vsaubrobdiT da menstruaciasac SevexeT. misi azriT, Cven, qalebs bevris atana SegviZlia oh, oh, oh, viTomda ratom?

Cemi cxovreba bevrad gaumjobesda, RmerTma ar damtova marto da arc momavalSi damtovebs.

ana SabaTi, 1 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! da mainc metismetad miWirs. Sen xom ici, rasac vgulisxmob. menatreba

kocna. kocna, romelic amden xans ar meRirsa. nuTu igi mxolod ise miyurebs, rogorc amxanags? nuTu misTvis ufro meti ara var. Senc kargad ici da mec, rom Zlieri var, yvela gasaWirs gavuZleb da, saerTod, ar mCvevia, vinmes Semweoba vTxovo. dedas arasodes CavbRauWebivar, magram axla siamovnebiT davayrdnobdi peteris mxarze Tavs da gavisusebodi!

verasodes, verasodes ver daviviwyeb im sizmars, roca loyaze peteris loya vigrZeni, roca yvelaferi momxiblavi da mSvenieri iyo. nuTu mas ar surs igrZnos yovelive es? SeiZleba morcxvoba uSlis xels gamomitydes siyvarulSi? maS ratom unda, rom mudam mis gverdiT viyo. ratom arafers meubneba? ara, jobia, gavCumde, davmSvidde. Zlieri unda viyo, moTminebiT unda velodo da yvelaferi amixdeba. magram... da swored esaa cudi: ise gamodis, TiTqos me davdevde mas. is ki ar Camodis CemTan, mudam me avdivar zeviT. magram es xom Cveni oTaxebis ganlagebazea damokidebuli da mas, albaT, esmis. o, mas kidev ufro meti unda esmodes!

ana orSabaTi, 3 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! Tumca veridebi amaze laparaks, mainc minda dawvrilebiT mogwero, rogor

vikvebebiT, radgan Wama erT-erT uZneles problemad iqca ara marto TavSesafarSi, aramed mTel niderlandebSi, evropaSi da, saerTod yvelgan.

21 Tvis manZilze, mas Semdeg rac aqa varT, kvebis rigi `periodebi~ gaviareT. `periodi~ moicavs im dros, roca yovelTvis erTi da igive kerZi da erTi da igive bostneuli gvqonda. erTxans mxolod salaTas vWamdiT, xan Saqarmoyrils, xanac uSaqrod. zogjer damatebiT gvaZlevdnen an kanianad moxarSul, anda cecxlgamZle qvabSi Semwvar kartofils. amis Semdeg ispanaxis jeri dadga. mas mohyva kolrabi, kitri, pamidori, kombostos mwnili da a. S. da a. S. wlis drois mixedviT. aba, ra sasiamovnoa yoveldRe sadilad da vaxSmad mJave kombosto, magram roca gSia, ras ar SeWam, yvelaze `ukeTesi~ periodi axla dagvidga, radgan axali bostneuli aRar gvaqvs. Cveni yovelkvireuli meniu aseTia: sadilad wiTeli lobio, cercvis naxarSi, kartofili comis gufTiT, kartofilis piure, zogjer RvTis wyalobiT miwamxala an Sempali stafilo. Semdeg ki isev wiTeli lobio. puris naklebobis gamo kartofils yovel ijraze vWamT. sauzmes kartofiliT viwyebT. wvnians vxarSavT TeTri an wiTeli lobiosagan kartofilisa da sayovelTaod cnobili koncentratebisagan: Julienis, sadedoflo da wiTeli lobios wvniani. yvelaferSi wiTeli lobioa, albaT, purSic. yovel saRamos wiTeli Warxlis salaTas vWamT da kartofils SeTiTxnili sawebeliT. ramdenime sityva comis gundazec unda vTqva. gundas `mTavrobis fqvilisa da safuarisagan~ vamzadebT. raRa Tqma unda, yvelafers ewebeba, iweleba da kuWs qvasaviT awveba. araferia, amasac avitanT!

ici, ra iyo am kviris yvelaze didi movlena? gulRviZlis Zexvis naWeri da povidloiani gamxmari puri. miuxedavad amisa, mainc cocxlebi varT da Cven Raribul sakvebs xSirad gemrielad mivirTmevT.

ana

samSabaTi, 4 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! am bolo dros aRar vici, risTvis vmuSaob. oms bolo ar uCans,

zRaprulad Sorsaa. Tu omi seqtembramde ar damTavrda, skolaSi aRar waval, radgan ori wliT CamorCena ar minda. mTeli dReebi peterze vfiqrob, mxolod peterze. is mudam CemTanaa, ZilSic, cxadSic, SabaTs ki vigrZeni, rom metis atana aRar SemiZlia, rom saSinlad ubeduri var. jer peterTan vijeqi da cremlebi maxrCobda, mere qalbaton van daanTan erTad limonis punSs vwrupavdi da vxarxarebdi, agznebuli, aRelvebuli viyavi, magram rogorc ki marto davrCi, vigrZeni, rom tiriliT guli unda vijero. Ramis perangis amara iatakze davemxe, didxans vloculobdi gulmodgined, bolos TaviT xelebs daveyrdeni da cariel iatakze muxlmoyrili, erTianad mokuntuli vtirodi.

gons isev Cemma saSinelma slukunma momiyvana. Cemi xma rom mezobel oTaxSi ar gaegonaT, vcdilobdi, cremlebi Semekavebina. vamxnevebdi, vamSvidebdi Cems Tavs, ganuwyvetliv vimeorebdi: `valdebuli var, valdebuli var, valdebuli var...~

uxerxulad jdomam gamaSeSa da sawolis kideze daveci. gunebaamRvreuli didxans vebrZodi sakuTar Tavs, xolo TerTmetis naxevarze loginSi Cavweqi. yvelaferi gaqra! gaqra ukvalod... imisaTvis, rom ar gamovsulelde, ar CamovrCe, Jurnalisti gavxde, unda vimuSao; Jurnalistoba ki Zalian minda. vici, rom wera SemiZlia. ramdenime moTxroba kargi gamovida, Cveni TavSesafari humoristulad aRvwere, Cems dRiurSic bevri ramaa saintereso, magram... mainc gamosarkvevia, maqvs Tu ara talanti. Cemi saukeTeso zRaparia `evas sizmari~, xolo yvelaferze ucnauri da gasaocari isaa, rom TviTonac ar vici, ram damawerina. `gedis cxovrebaSic~ bevri kargi adgilia, magram mTlianad ar varga.

Cemi naweris saukeTeso da umkacresi kritikosi TviTon me var. vici, ra aris kargad dawerili da ra ara. visac ar uweria, ver gaigebs, ra sasiamovnoa wera. uwin imas vdardobdi, kargad ver vxatav-meTqi, magram axla usazRvrod bednieri var, radgan wera mainc SemiZlia. da Tu sagazeTo werilebis da wignebis dasawerad niWi ar meyofa, ra gaewyoba, CemTvis mainc davwer.

minda bevr rames mivaRwio. ver warmomidgenia, rogor SeiZleba ise cxovreba, rogorc deda, qalbatoni van daani da sxva qalebi cxovroben, romlebic Tavis saqmes akeTeben, magram amqveynad arafers datoveben da ukvalod gaqrebian. me qmrisa da bavSvebis garda, kidev unda mqondes raRac iseTi, rasac mTlianad mivecemi. me sikvdilis Semdegac msurs viarsebo, amitom vemadlierebi RmerTs, romelmac momaniWa Zala ganmeviTarebina goneba da kalmis meSveobiT gamomexata is, rac CemSi suldgmulobs.

roca vwer, yvelaferi TavisTavad irkveva, dardi mSordeba, mxneoba memateba. magram CemTvis mainc mTavaria vicode, davwer Tu ara odesme raime mniSvnelovans, SevZleb Tu ara, mwerali an Jurnalisti gavxde? vimedovneb, rom SevZleb, mTeli guliT vimedovneb! roca vwer, yvelafris axsna SemiZlia, Cemi azrebis, idealebis, fantaziis. karga xania `gedis cxovrebisaTvis~ xeli ar mixlia. TiTqos kargad vici, ra unda moxdes Semdeg, magram roca kalams mokideb xels, nawarmoebi arc ise iolad da swrafad miiwevs win. SeiZleba verc davamTavro da xelnaweri saqaRalde kalaTSi an RumelSi aRmoCndes. amgvari fiqrebi maincdamainc sasiamovno araa, magram Semdeg gadavwyvite: `ToTxmeti wlis asakSi, roca TiTqmis araviTari gamocdileba ara gaqvs cxovrebaSi, filosofiuri wignis dawera SeuZlebelia!~

ana xuTSabaTi, 6 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! Sen SemekiTxe, ra mainteresebs, ra mitacebs yvelaze metad da axla minda

gipasuxo. gafrTxileb, nu SeSindebi, uamravi ram. upirveles yovlisa, wera, magram es ar SeiZleba Cveulebriv gatacebad

CaiTvalos.

amis Semdeg yvelaze metad samefo gvarebis genealogia mainteresebs. cnobebi frang, germanel, espanel, inglisel, rus, norvegiel da holandiel mefeebze Jurnal-gazeTebidan da wignebidan amovkrife da bevri ram ukve sistematizebulia. didi xania damCemda, roca istoriuli an biografiuli xasiaTis wigns vkiTxulob, mTel nawyvetebs viwer, ase, rom Cemi mesame gataceba istoriaa. mamam bevri istoriuli nawarmoebi miyida. mouTmenlad veli im dRes, roca Tavad SemeZleba sajaro biblioTekaSi wignebis gadaqeqva.

meoTxe — berZnuli da romauli miTebiT gatacebaa da saTanado wignebic bevri maqvs. garda amisa, gatacebuli var kinovarskvlavebisa da saojaxo fotoebis SegrovebiT. Zalian miyvars wignebi da mainteresebs yvelaferi, rac mwerlebs, poetebs, mxatvrebs da xelovnebis istorias exeba. SeiZleba mogvianebiT musikamac gamitacos. garkveulad ar momwons algebra, geometria da ariTmetika. sxva saskolo sagnebi mainteresebs, magram yvelaze metad istoria!

ana samSabaTi, 11 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! lamis Tavi gamiskdes. ar vici, riT daviwyo. paraskevs (vnebis paraskevs)

nasadilevs da SabaTs sxvadasxva gasarTobebiT viqcevdi Tavs. dReebi uferulad, swrafad mihqrodnen. kviras eqvs saaTamde davrCiT maRla. Svidis TxuTmeti wuTidan Svidamde radioTi mSvenier koncerts gadmoscemdnen mocartis nawarmoebebidan, gansakuTrebiT momewona `patara Ramis serenada~. ar SemiZlia musikis xeirianad mosmena sxvebis TandaswrebiT, radgan kargi musika Zalian maRelvebs.

kvira saRamos me da peteri sxvenze avediT. moxerxebulad rom vmsxdariyaviT, Cveni oTaxidan divnis baliSebi wamoviReT da yuTze movkalaTdiT. siviwrovis gamo yuTebze zurgmiyrdnobilni erTmaneTs vekvrodiT. meTvalyurec gvyavda, muSi Cvens sazogadoebaSi iyo. cxras rom TxuTmeti wuTi aklda, batonma van daanma dagvistvina da gvkiTxa: baton duselis baliSi Tqven xom ar wagiRiaTo. oriveni wamovxtiT, baliSebi avkrifeT, kata xelSi aviyvaneT da baton van daanTan erTad qveviT CavediT. baliSis gamo mTeli ambavi datrialda. batoni duseli saSinlad gabrazda, Cven Turme misi yurTbaliSi wagviRia. eSinoda, Sig rwyilebi ar dabudebuliyvnen da raRac qeciani baliSis gulisaTvis mTeli saxli Tavdayira daayena. me da peterma gadavwyviteT, Suri gveZia da sawolSi ori magari jagrisi CavudeT. o, ramdeni vicineT am intermecos gamo.

Cveni siamovneba didxans ar gagrZelebula. aTis naxevarze peterma daakakuna, mamas sTxova, zemoT asuliyo da daxmareboda Zneli inglisuri winadadebis TargmnaSi.

`raRac ambavia~, vuTxari me margos, `aSkarad tyuis!~ Cemi varaudi gamarTlda. Turme qurdebs sawyobis kari SemoumtvreviaT.

mama, peteri, van daani da duseli swrafad Cavidnen dabla. me, margo, deda da qalbatoni van daani zemoT velodiT. oTx SeSinebul qals aba Cumad ra gaaCerebs da Cvenc vlaparakobdiT, sanam qvemodan xmauri ar mogvesma. Semdeg yvelaferi miwynarda. aTs rom TxuTmeti wuTi aklda, saaTma dareka. Cven feri davkargeT, uxmod visxediT da Zalian gveSinoda. sad arian Cveni mamakacebi? iqneb qurdebTan Cxuboben? 10 saaTze kibeze fexis xma mogvesma. Semovida gafiTrebuli, aRelvebuli mama, ukan batoni van daani mohyveboda.

— CaaqreT sinaTle da wynarad adiT zeviT. SeiZleba policia movides. SiSis dro ar iyo. sinaTle Caaqres. me Jakets davavle xeli da yvelani

zeviT avediT. — ra moxda aseTi? gviTxari Cqara! magram sadRa iyo mTqmeli. mamakacebi isev dabla Cavidnen. TerTmetis aT

wuTze oTxive zeviT amovida. ori peteris Ria fanjarasTan gaCerda sadarajod. derefnis kari daketes, mbrunavi kari mixures, Ramis naTuras sviteri Semoaxvies da Semdeg gviambes: `peterma ori Zlieri dartymis xma gaigona, qveviT Cairbina

da dainaxa, rom sawyobis kars marcxniv didi Tamasa aklia. Semdeg zeviT amovida, Cveni ojaxis brZolisunariani wevrebi fexze daayena da oTxiveni dabla Cavidnen. qurdebs swored maSin miuswres, roca iqaurobas Zarcvavdnen. van daanma daufiqreblad iyvira: `policia~! mZarcvelebi SeSindnen da gaiqcnen. policielebs rom xvreli ar SeemCniaT, mamakacebma momZvrali Tamasa Tavis adgilze daamagres, magram garedan viRacam magrad daartya fexi da isev moglija. aseTma Tavxedobam oTxives Tavzari dasca. batoni van daani da peteri mzad iyvnen moeklaT aramzadebi. van daanma Ronivrad daartya culi iataks da uecrad siCume Camovarda. kvlav ganizraxes momZvrali ficris miWedeba, magram axla sxva dabrkolebam SeuSala xeli.

quCaSi mezoblad mcxovrebi col-qmari idga, jibis farnis Suqi mTel sawyobs anaTebda.

`daswyevlos eSmakma~, CailuRluRa erT-erTma oTxTaganma da... uecrad rolebi Seicvala — policielebidan qurdebad iqcnen. Cveni kacebi Cumad amovidnen zeviT. peterma swrafad gaaRo samzareulos da kabinetis kar-fanjara, telefoni iatakze daanarcxa da bolos yvela SeniRbul kars ukan aRmoCnda. aseTia pirveli nawilis dasasruli.

advili SesaZlebelia, col-qmarma policia gamoiZaxos. es ambavi kvira saRamos, aRdgomis meore dRes moxda da kontoraSi aravin iyo. samSabaTamde gaunZrevlad unda vmsxdariyaviT. warmoidgine, ra Znelia ori Rame da erTi dRe SiSiT iyo Sepyrobili. araferze fiqris Tavi ar gvqonda, visxediT ukuneT sibneleSi, radgan qalbatonma van daanma sinaTle Caaqro, vCurCulebdiT da yovel gafaCunebaze vsisinebdiT: `su, su!~

gaxda TerTmetis naxevari, TerTmeti, Cami-Cumi ar ismis. mama da van daani rigrigobiT Semodian CvenTan. uecrad, Tormetis naxevarze qveviT isev xmauri atyda. TiToeuli Cveganis sunTqva ismoda, magram aravin ganZreula. nabijebi saxlSi, kabinetSi, samzareuloSi, mere... Cvens kibeze! yvelas sunTqva Segvekra, rva guls bagabugi gahqonda. nabijebi Cvens kibeze, mere viRac mbrunav karadas ejajgureba. am wuTebis gadmocema SeuZlebelia.

`axla ki daviRupeT~, gavifiqre me da ukve warmovidgine, rogor mivyavarT amaRamve gestapoSi. mbrunavi karada kidev orjer SeanjRries, Semdeg raRac davarda Zirs da nabijebis xma TandaTan miwyda. jerjerobiT gadavrCiT. yvelas kankali agvivarda. mesmoda viRacis kbilebis kawkawi, xmis amoRebas veravin bedavda.

saxlSi xmauri aRar ismoda, magram moZravi karadis win sinaTle enTo, imitom xom ar aanTes, rom karadam daaeWvaT? iqneb policielebs sinaTlis Caqroba daaviwydaT? uecrad rom dabrundes vinme? yvelam ena amoidga. etyoba, saxlSi aRaravinaa, magram xom SeiZleba Semosasvlel karTan modaraje policieli idges.

SiSisagan akankalebulebs mogvinda... magram vedroebi sxvenze idga da amitom peteris liTonis saqaRalde wavbilweT. pirveli van daani miadga, Semdeg mama, dedas moerida da mamam WurWeli oTaxSi moutana. amiT me, margom da qalbatonma van daanma siamovnebiT visargebleT, bolos dedamac. qaRaldze moTxovnileba didi iyo, sabednierod, jibeSi medo ramdenime furceli.

WurWeli yarda, Cven vCurCulebdiT, saSinlad daviRaleT. Tormeti saaTi gaxda.

daweqiT iatakze da daiZineT! me da margos baliSebi da sabnebi mogvces. margo karadis maxloblad

dawva. me magidis fexebSua. iatakze naklebad yarda, magram qalbatonma van daanma mainc moitana Cumad cotaodeni qlori. garda amisa, WurWels Zveli Tavsaburi gadaafares.

saubari, CurCuli, myrali suni, SiSi, muclis yuyuni, waramara viRacas uWirs, modi da daiZine! samis naxevarze ise daviRale, rom oTxis naxevramde aRaraferi gamigia. gamomaRviZa qalbatonma van daanma, radgan Tavi fexebze damado. `momeciT rame Casacmeli, mciva~, viTxove me da marTlac momces, magram nu ikiTxav, ra. piJamaze gadavicvi Savi Salis Sarvali, wiTeli svitri, Savi

qvedatani, TeTri maRalyeliani da daxeuli mokle windebic Cavicvi. qalbatoni van daani skamze Camojda. axla batoni van daani gaiWima iatakze da Tavi fexebze damado. me aTas rameze vfiqrobdi da Tan ise vkankalebdi, rom van daani ar davaZine. megona, policielebi dabrundebian da Cven iZulebuli SeviqnebiT vaRiaroT, rom vimalebiT. Tu policielebi keTili holandielebi aRmoCndebian, gadavrCebiT da Tu nacistebi movidnen, maSin fuliT unda gamovisyidoT Tavi.

— damale radiomimRebi, — amoixvneSa qalbatonma van daanma. — sad waviRo, RumelSi Sevagdo?!. Tu Cven aRmogvaCenen, barem

radiomimRebic naxon, — upasuxa qmarma. — cxadia, anes dRiursac ipovnian, — Tqva mamam. — davwvaT dRiuri, — Semoitana winadadeba yvelaze mSiSaram Cvens

Soris. es wuTi CemTvis aranakleb saSiSi iyo, vidre policielebis mier karadis jajguri.

— ara, dRiuri ara, Cemi dRiuri CemTan erTad daiRupeba! madloba RmerTs, mamas araferi uTqvams. azri ara aqvs im saubris gadmocemas, romelic Cems gonebas SemorCa. bevri

ram iTqva. vanugeSebdi SeSinebul qalbaton van daans. vlaparakobdiT gaqcevaze, gestapoSi dakiTxvaze da imaze, rom meti mxneoba gvmarTebs.

— Tavi ise unda gveWiros, rogorc jariskacebs, qalbatono van daan! `orane~ mogviwodebs, mtkiced davicvaT dedofali, samSoblo, Tavisufleba, simarTle da samarTlianoba, cxadia, Tuki yvelaferi es gvwams, yvelaze saSineli mainc is iqneba, Tu Cvens mfarvelebs CaviTrevT am ubedurebaSi.

van daanma isev gaucvala cols adgili. mama Cems gverdiT dawva. mamakacebi ganuwyvetliv eweodnen, drodadro Rrma oxvra ismoda, mere isev mounda... viRacas da ase gauTaveblad. oTxi saaTi, xuTi, eqvsis naxevari. bolos wamovdeqi da peterTan avedi. fanjarasTan Camomjdari ise axlos viyaviT erTmaneTTan, rom erTmaneTis sxeulis caxcaxs vgrZnobdiT. xandaxan oriode sityvas gavimetebdiT da daZabulad vugdebdiT yurs, ra xdeboda irgvliv. mezobeli saxlis erT-erT fanjaras SuqsaniRbavi fardebi moxsnes.

Svid saaTze mamakacebma gadawyvites daerekaT koophoisisaTvis da kontoraSi vinme gamoeZaxebinaT. maT Caiweres, Tu ra unda eTqva telefoniT. safrTxe didi iyo, radgan Semosasvlel karTan gaCerebul darajs SeeZlo gaegona telefonis zaris wkaruni, magram policiis dabruneba ufro did safrTxes warmoadgenda, ai, ra unda gadaecaT koophoisisaTvis:

`kari Semomtvreulia. saxlSi policia iyo. mbrunav kars moadgnen, zemoT ar amosulan.

mZarcvelebs etyoba xeli SeuSales. sawyobis kari Semomtvreulia, mZarcvelebi baRSi gadaxtnen da gaiqcnen.

sadarbazo Semosasvleli daketilia. kraleri, albaT, meore kariT gavida. sabeWdi manqanebi kabinetSi Sav karadaSia damaluli. scados henkis gafrTxileba, gamoarTvas elis gasaRebi da movides kontoraSi im sababiT, rom katas sakvebi unda misces~.

yvelaferi saukeTesod moewyo. koophoiss daurekes, sabeWdi manqanebi (romlebic zeviT amovitaneT) Sav karadaSi Seinaxes. Cven ki magidis irgvliv visxediT da henkis an policiis mosvlas velodiT.

peters CaeZina. me da van daani iatakze viweqiT. uecrad qvemodan mZime nabijebis xma mogvesma. `henkia~, gavifiqre me da Cumad avdeqi.

`ara, ara, policiaa!~ momesma viRacis xma. karze daakakunes. mipis stvena! qalbatonma van daanma amdeni veRar aitana

da mkvdariviT gafiTrebuli uRonod daesvena skamze. daZabuloba rom kidev erT wuTs gagrZelebuliyo, guli wauvidoda.

henki da mipi Semovidnen. Cveni oTaxi saucxoo sanaxavi iyo, marto magida rad Rirda. magidaze ido gadaSlili `filmi da Teatri~, momxibvleli kinovarskvlavebis portretebi, gaTxupnuli murabiT da kuWis aSlilobis sawinaaRmdego wamliT. iqve egdo murabis ori carieli qila, naxevari da mTeli

puri, sarke, savarcxeli, asanTi, ferfli, sigaretebi, Tambaqo, saferfle, qalis triko, jibis naTura, tualetis qaRaldi da a. S. yvelaferi erTmaneTSi iyo areuli.

cxadia, henks da mips sixaruliT da cremlebiT SevegebeT. henkma karze momZvrali ficari miaWeda da imwamsve wavida. karis gatexa policiisaTvis unda Seetyobinebina. mipma karis qveS Ramis darajis baraTi ipova, sadac ewera, rom kari gatexili daxvda da policias Seatyobina. henks masTanac unda Seevlo.

naxevar saaTSi Tavi wesrigSi unda mogveyvana. jer ar minaxavs, am xnis ganmavlobaSi rom ase gardaqmniliyo yvelaferi. me da margom iatakze dagebuli logini avalageT, mere sapirfareSos mivaSureT, xel-piri davibaneT, kbilebi gavixexeT, Tma davivarcxneT. oTaxi cota mivalag-movalageT da isev zeviT avediT. magida moesufTavebinaT, Cven wyali movitaneT, yava da Cai avaduReT da sauzme gavSaleT. mamam da peterma Ramis WurWeli gaitanes da cxeli wyliTa da qloriT garecxes.

TerTmet saaTze henki ukve CvenTan iyo, sufras SemovusxediT da TandaTan davmSviddiT. ai, ra gviambo henkma:

`Cveni darajis, slagteris colma miTxra (TviTon darajs eZina), rom mis qmars Semovlis dros Semtvreuli kari aRmouCenia. gaqceula, policieli mouyvania da masTan erTad mTeli saxli gauCxrekia. samSabaTs kralerTan apirebs misvlas... unda acnobos, rac moxda. policiis ganyofilebaSi jer araferi icodnen karis Semomtvrevis Sesaxeb, iqve Caiweres yvelaferi da isinic samSabaTs apireben mosvlas~.

ukan gabrunebulma henkma SemTxveviT bostneulis movaWresTan Seiara da uambo, rac moxda.

— vici, vici, — upasuxa man mSvidad, — guSin saRamos colTan erTad Tqvens saxls Cavuare da davinaxe, rom kari Semtvreulia. cols ar undoda SeCerebuliyo, magram me jibis farniT gavanaTe iqauroba da qurdebma mokurcxles. policiisaTvis aRar damiZaxia, radgan vici, rom ar gesiamovnebodaT. cxadia, me araferi ar vici, magram zog rames mainc vxvdebi.

henkma madloba gadauxada da wamovida. albaT, mimxvdaria, rom Cven aq vimalebiT, radgan kartofili yovelTvis sadilobisas moaqvs, etyoba, kargi kacia!

henki wavida. Cven WurWeli gavrecxeT da pirvel saaTze yvelani dasaZineblad davweqiT. sams rom TxuTmeti aklda, gamomeRviZa. batoni duseli adgilze ar iyo. namZinarevi saxiT samzareuloSi Sevedi da sruliad SemTxveviT peters wavawydi. davTqviT, qveviT SevxvedrodiT erTmaneTs. Tavi odnav wesrigSi moviyvane da qveviT Cavedi.

`gabedav sxvenze asvlas?~, mkiTxa man. me uari ar miTqvams, baliSi aviRe da zeviT avediT... SesaniSnavi amindi iyo, magram male sahaero gangaSi atyda. Cven adgilidan ar davZrulvarT. peterma mxrebze xeli momxvia. mec movexvie da oTx saaTamde mSvidad visxediT. oTxze margo movida da yavis dasalevad wagviyvana.

SevWameT puri, davayoleT limonaTi da isev sicilisa da xumrobis xasiaTze davdeqiT. saRamos peters madloba gadavuxade, radgan Cvens Soris yvelaze mamaci aRmoCnda.

arasodes ar vyofilvarT aseT safrTxeSi rogorc am Rames. RmerTma dagvifara. warmoidgineT, sinaTle enTo, Cveni karadis win policia idga da mainc ver aRmogvaCines.

roca desantis gadmosxma da bombardireba daiwyeba, maSin yvela mxolod sakuTar Tavze agebs pasuxs, magram jerjerobiT saqme exeba Cveni keTili udanaSaulo mfarvelebis beds.

`gadavrCiT, kvlavac dagvifare RmerTo!~ Cven mxolod amas vTxovT RmerTs!

am ambis Semdeg zogi ram Seicvala. batoni duseli saRamoobiT saabazanoSi zis da ara kraleris kabinetSi. cxris naxevarze da aTis naxevarze peteri mTel saxls aTvalierebs. axla Ramec aRar SeiZleba fanjrebis gaReba.

aTis naxevris Semdeg sapirfareSos Carecxva akrZalulia. am saRamos durgali mova da sawyobis karebs gaamagrebs. yvela daobs: ki — ara! aucilebelia — araviTar SemTxvevaSi! kralerma gvisayvedura, gaufrTxileblad moiqeciTo, henkic ambobs, aseT dros dabla Casvlis ufleba ar gaqvTo. am ambavma kidev erTxel Segvaxsena, rom Cven ltolvili, erT adgilze mijaWvuli ebraelebi varT. rom Cven arafris ufleba ara gvaqvs, movaleoba ki aTasi. yvela grZnoba unda daviokoT. mxneoba, vaJkacoba unda gamoviCinoT, udrtvinvelad SeveguoT Cvens beds, unda vakeToT mxolod is, risi Zalac Segvwevs da RmerTis imedi viqonioT. odesme xom gaTavdeba es saSineli omi, odesme Cven mxolod ebraelebi ki ar viqnebiT, aramed adamianebic.

vin agvkida aseTi tvirTi! vin gamogvyo Cven, ebraelebi, sxva xalxebisagan! vin gvyo iZulebuli mudam tanjvaSi vicxovroT! Cven RmerTma Segvqmna aseTebi da RmerTi gvixsnis. da Tu Cven mTel am tanjvas gavuZlebT, isev ebraelebi davrCebiT. iqneb, rodisme es ganwiruli xalxi yvelasaTvis sanimuSo Seiqnes. vin icis, iqneb Cvenma sarwmunoebam yvela xalxs aswavlos sikeTe. tanjva marto amisaTvisac ki Rirs. Cven ar SegviZlia viyoT mxolod holandielebi, ingliselebi an romelime sxva eris warmomadgenlebi, amasTan erTad Cven ebraelebic unda davrCeT da davrCebiT kidec.

iyaviT mxned! saWiroa SevignoT Cveni amocana da drtvinvas moveSvaT, gamosavali yovelTvis moiZebneba. RmerTs arasodes miutovebia ebraelebi gasaWirSi! maT yvela saukunes gauZles da cocxalni darCnen. yvela saukuneSi itanjebodnen, yvela saukuneSi mxned eWiraT Tavi. sustni ecemian, magram Zlierebi rCebian da ar iRupebian!!!

im Rames iseTi grZnoba mqonda, TiTqos unda movmkvdariyavi. velodi policias da mzad viyavi, rogorc jariskaci brZolis velze. mindoda, samSoblosaTvis Tavi gamewira, magram raki gadavrCiT, axla Cemi udidesi survili isaa, rom omis Semdeg holandieli gavxde.

miyvars holandielebi, miyvars Cveni qveyana, misi ena da minda, aq vimuSao. arafers ar moveridebi, sanam Cemsas ar mivaRwev, Tundac dedofalTan momixdes werilis miwera.

rac dro gadis, sul ufro damoukidebeli vxdebi mSoblebisagan, miuxedavad imisa, rom axalgazrda var, simxneve ar maklia da ufro swori warmodgena maqvs samarTlianobaze, vidre dedaCems. vici, ra minda, maqvs mizani, sakuTari azri, rwmena da siyvaruli. momeciT saSualeba, viyo iseTi, rogoric var da bednierebisaTvis meti araferi minda. me vici, rom qali var, Sinaganad Zlieri da mamaci.

Tu RmerTma cocxali damtova, gacilebiT mets gavakeTeb, vidre dedaCems odesme gaukeTebia. me ar davrCebi SeumCneveli, me farTo asparezze gaval, xalxisTvis viSromeb.

axla me vici, rom cxovrebaSi umTavresia simamace da sicocxlisadmi trfiali.

ana paraskevi, 14 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! CvenTan jer kidev daZabuli mdgomareobaa. pimi Tavs Zlivs ikavebs.

qalbatoni van daani gaciebulia, loginSi wevs, imanWeba da Wirveulobs. misma qmarma feri dakarga, radgan gamamxnevebeli sigaretebi ara aqvs. dusels myudro kuTxe waarTves da gauTaveblad buzRunebs.

yvelaferi moiSala; sapirfareSodan wyali wveTavs, onkanis xraxni gacvda. sabednierod, nacnobebis wyalobiT, erTsac da meoresac male SeakeTeben.

Tavad vici, rom zogjer zedmetad mgrZnobiare var, magram... zogjer mizezic arsebobs amisaTvis. roca me da peteri erTmaneTs mikrulni, xelgadaxveulni vsxedvarT xis magar yuTze, roca igi Cems kululebs eTamaSeba, roca gareT Citebi WikWikeben, roca vxedav, rogor imoseba xeebi mwvaniT, roca

mze gareT mixmobs, xolo haeri laJvardovani da gamWvirvalea, o, maSin bevri ram minda!

TavSesafarSi ki Cems irgvliv mxolod pirquSi da ukmayofilo adamianebia. ismis oxvra, Civili, TiTqos uecrad Cveni mdgomareoba mniSvnelovnad gauaresda. magram Tu vinme cudad grZnobs Tavs, amaSi TviTonvea damnaSave. TavSesafarSi misabaZ magaliTs aravin iZleva, aq yvelam TviTon unda mouaros sakuTar ganwyobilebas: `o, netav Cqara gaTavdebodes yvelaferi!~ mesmis yoveldRe.

me Cemi samuSao, imedi, siyvaruli da simamace mSvelis. yovelive amas kmayofileba da bedniereba moaqvs CemTvis.

magram ici ra, kiwi! dRes cotas `vurev~ da ar vici, ratom. RmerTma uwyis, ra davwere, araviTari kavSiri ar igrZnoba. zogjer arc is mjera, rom Cemi najRabni odesme vinmes daainteresebs.

`ugunuri batis Wukis aRsareba~, ase daarqmeven mTel am sisuleles. batonebi bolkenstaini da gerbrandi1 (1 holandiuri gamomcemlebis gvarebia.) bevrs verafers ipovnian Cems dRiurSi.

ana SabaTi, 15 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! erT aurzaurs meore mohyva. netav, rodis moeReba bolo yovelive amas,

ekiTxeba sakuTar Tavs TiToeuli Cvengani. warmoidgine, ra moxda. peters daaviwyda, gamoeZro urduli, romelsac yovel Rame Semosasvlel kars vadebT, meore karis gasaRebi ki moSlilia. amitom kraleri da muSebi kontoraSi ver Semovidnen. kralerma mezobeli Seawuxa, iqidan fanjara Semoamtvria da ase Semovida saxlSi. Cveni keTilismyofeli gacofebulia, aseTi sisulele rogor mogividaTo. unda giTxra, rom peters am bolo dros TavdaWerilobam umtyuna. sadilad rom visxediT, dedam uTxra, mecodebio da peteri kinaRam atirda. saerTod, yvelani varT damnaSave. Cveulebriv, mamakacebi yoveldRe ekiTxebodnen, gamoaZro Tu ara urduli, magram amjerad yvelas daaviwyda. iqneb mere rogorme vanugeSo, guliT minda davexmaro. axla mogiyvebi, kidev ra moxda am bolo dros TavSesafarSi...

erTi kviris win mofi uecrad avad gaxda. sruliad miknavebuli iyo, TrToda. mipis bevri ar ufiqria, kata TavsafarSi gaaxvia, CanTaSi Caisva da veterinarul klinikaSi waiyvana. eqimma raRac wamali misca, etyoba, mofis muceli stkioda. mas Semdeg mofi Zneli sanaxavia. dRe da Rame sadRac daeTreva, albaT, Tavis SeyvarebulTan.

sxvenis fanjaras axla RamiT Ria toveben. me da peteri xSirad vsxedvarT am fanjarasTan.

koophiosis da cotaodeni zeTis saRebavis daxmarebiT sapirfareSo kvlav wesrigSi moviyvaneT. xraxngacveTili onkani axliT Secvales. am TveSi rva sasursaTo baraTi SeviZineT. Cveni sasusnavi amjerad pikulia. Tu bedma gvimtyuna, qilaSi mxolod ramdenime kitri aRmoCndeba mdogvis sawebliT. bostneuli sruliad aRara gvaqvs, mxolod salaTa da salaTa. axla Cveni sakvebi kartofilia surogatebisagan damzadebuli sawebliT.

qalaqs xangrZlivad da Tanac xSirad bombaven. haagaSi yumbara ratuSas daeca da bevri dokumenti daiwva. holandielebma

axali pasporti unda miiRon. dReisTvis kmara! ane kvira dila, TerTmeti sruldeba, 16 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! guSindeli dRe arasodes ar damaviwydeba, radgan Cems cxovrebaSi

yvelaze mniSvnelovani ram moxda, gana yvela qaliSvilisaTvis didi

mniSvneloba ara aqvs im dRes, roca pirvelad akoceben! hoda CemTvisac asea. saTvalavSi ar miiReba is SemTxveva, roca bramma marjvena loyaze makoca da arc mister uokeris xelze kocna. momismine, minda giambo, rogor makoces pirvelad.

guSin saRamos, saaTis rvaze, me da peteri taxtze visxediT. uecrad mxrebze xeli momxvia.

— cota CaviwioT, — vuTxari me, — Torem yovelTvis TaviT yuTs vejaxebi!

peterma Caiwia, ramdenic ki SeiZleboda, me mklavqveS xeli gavuyare da mivekari. man kidev ufro magrad momxvia xeli. Cven adrec xSirad vmsxdarvarT erTmaneTis gverdiT, magram ise axlos, rogorc am saRamos, arasodes. peterma ise magrad mimikra mkerdze, rom guli amiCqrolda. rac dro gadioda, miT ufro kargad vgrZnobdi Tavs. peteri sul ufro magrad mikravda gulSi da bolos Cemi Tavi mis mxarze aRmoCnda, misi ki Cemsaze. xuTiode wuTis Semdeg isev gavswordi, magram man swrafad momkida orive xeli Tavze da kvlav mimizida. o, ra kargi, ra SesaniSnavi grZnoba mqonda, xmis amoReba ar SemeZlo, mxolod am wuTebiT vtkbebodi. peterma rogorRac uxerxulad momisva xeli loyaze, mklavze, eTamaSeboda Cems kululebs. erTmaneTs mikrulni adgilidan ar viZrodiT.

kiwi, me ar SemiZlia agiwero is grZnoba, romelic dameufla. araCveulebrivad bednieri viyavi, me mgoni iseTive grZnoba hqonda masac. cxris naxevarze wamovdeqiT da peterma savarjiSo fexsacmeli Caicva. saxli unda daeTvalierebina, da amitom sul Cumad unda evlo. me mis gverdiT videqi. Tavad ar vici, rogor moxda. magram sanam qveviT CavidodiT, peterma loyaze makoca, sadRac marcxena loyasa da yurs Soris. me ise Cavirbine kibe, rom ukan arc ki momixedavs da... mouTmenlad veli dRevandel saRamos.

ana orSabaTi, 17 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! rogor fiqrob, moewoneba dedas da mamas, rom biWebTan erTad taxtze

vzivar da vikocnebiT, miT umetes, biWi ukve Cvidmeti wlisaa, me ki TxuTmetisac ara var jer? Cemi azriT, dasaZraxi amaSi araferia, aq mxolod sakuTari Tavis imediT unda viyo. me ise mSvidad, ise saimedod vgrZnob Tavs, roca mis mklavebSi vocnebob, rom sunTqva mekvris. saSinlad vRelav, roca loyaze mis loyas vgrZnob. ra kargia, roca ici, rom viRac gelodeba!

magram am ambavSi marTlac bevria `magram~. dajerdeba ki peteri yovelive amas? marTalia, me ar damviwyebia misi dapireba, magram peteri mainc vaJia!

me kargad mesmis, rom yovelive es CemTvis naadrevia. TxuTmeti wlis mxolod axla vxdebi da uecrad aseTi damokidebuleba. me TiTqmis darwmunebuli var, rom margo arasodes ar akocninebda vaJs, sanam daniSvnaze an qorwilze ar Camovardeboda laparaki. me da peters ki aseTi gegmebi ara gvaqvs. me mgoni, arc dedas ar ukocnia aravisTvis, sanam mamas gahyveboda... ras ityodnen Cemi megobari gogonebi, rom gaigon, rogor viweqi peteris mklavebSi, rogor scemda Cemi guli mis mkerdze, rogor medo Tavi mis mxarze, mas ki Cemsaze?

ah, ana rogor ar grcxvenia, magram marTali rom giTxra, sasircxvilos me verafers vxedav amaSi. Cven aq Caketilebi varT, mowyvetilni mTel samyaros, mudam SiSsa da avis molodinSi, gansakuTrebiT am bolo dros. ratomRa unda gavurbodeT erTmaneTs, Tu erTmaneTi gviyvars? ratom unda vicadoT manamde, sanam gavizrdebiT? ratom unda gvawuxebdes amdeni kiTxvebi?

me Tavad vikisre yvelaferi da me vageb pasuxs. igi arasodes ar momayenebs tkivils, ar gamaubedurebs. da Tu asea, ratom ar unda moviqce ise, rogorc guli mikarnaxebs, rom orive bednieri viyoT. miuxedavad amisa, Sen albaT amCnev, kiwi, rogor vmeryeob. etyoba, Cemi Tandayolili patiosneba ver egueba aseT kekemalulobas. rogor fiqrob, valdebuli var Tu ara, yvelaferi vuambo mamas?

rogor migaCnia, SeiZleba Cveni saidumloeba vandoT mesame pirs? maSin xom Cveni nazi urTierToba gaqreba. gana aseTi gandoba sulierad ufro metad damamSvidebs. unda movelaparako `mas~.

diax, bevri ram maqvs salaparako `masTan~, radgan marto alerss araviTari azri ara aqvs. saWiroa meti ndoba, yvelafris gaziareba, xolo imis Segneba, rom erTmaneTs vendobiT, kidev ufro Zliers gagvxdis!

ana samSabaTi, 18 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! yvelaferi rigzea. es wuTia, mamam gviTxra, rom oci maisisaTvis

mniSvnelovani operaciebia mosalodneli rogorc ruseTSi, aseve italiaSic da dasavleTSic. rac ufro didxans vsxedvarT aq, miT ufro warmoudgenlad mimaCnia Cveni ganTavisufleba. rogorc iqna, guSin me da peters Soris gaimarTa saubari, romelsac ager aTi dRea ver movabiT Tavi. me mas Cveni, qaliSvilebis, mTeli saidumloeba gavumxile da ar momridebia Sevxebodi yvelaze intimur sakiTxebs. saRamo ormxrivi kocniT damTavrda, TiTqmis tuCebSi. es marTlac SesaniSnavi grZnobaa.

iqneb rodisme avitano zeviT Cemi wignaki, romelSic Cawerili maqvs yvelaferi, rac momwons da orive erTad ufro Rrmad CavwvdebiT brZnul azrebs. me ar makmayofilebs marto xvevna. Zalian minda, isic CemsaviT fiqrobdes.

zamTris cvalebadi amindebis Semdeg mSvenieri gazafxuli dadga. aprili marTlac didebulia, arc Zalian cxela da arc Zalian civa, xandaxan wvima cris. Cveni wabli TiTqmis sul gamwvanda, — aqa-iq ukve gamoCnda patara sanTlebi. SabaTs elim didad gagvaxara. mogvitana yvavilebi, nargizebis sami kona da CemTvis SesaniSnavi cisferi hiacintebi.

naxvamdis, kiwi, algebras unda Cavujde. ana oTxSabaTi, 19 aprili, 1944 Zvirfaso megobaro! (ase hqvia erT films dorit kreiseris, ida viustisa da harald

paulsenis monawileobiT). ra SeiZleba iyos amaze uaresi, roca Ria fanjridan gascqeri bunebas,

gesmis Citebis galoba, grZnob loyaze mzis sxivebs da sayvarel ymawvilTan xelgadaxveuli, mikruli, gasusuli dgaxar. ara mgonia, amgvari siaxlove cudi iyos, radgan aseT dros siCume kargad moqmedebs Cemze. o, netav aravin gviSlides xels, muSic ki ara!

ana paraskevi, 21 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin dRis meore naxevarSi viweqi, yeli mtkioda. wola pirvel dResve

saSinlad mombezrda da, radgan sicxe mqonda, avdeqi. dRes mis udidebulesobas iorkis taxtis memkvidres, mefis asuls elisabeds, 18 weli Seusrulda. bi-bi-sim gadmosca, rom igi jer ar gamoecxadebinaT srulwlovanad, rogorc es saerTod miRebulia samefo ojaxSi. Cven sul imis fiqrSi varT, Tu romel ufliswuls gahyveba colad es mzeTunaxavi, magram Sesaferisi veravin aRmovuCineT. SeiZleba misi da, mefis asuli margaret-roz, momavalSi belgiis ufliswuls boduens gahyves colad.

CvenTan ki ubedurebas ubedureba mosdevs. es esaa, Semosasvleli kari SevakeTeT, magram axla sawyobis muSa gamotyvra. rogorc Cans, kartofilis fqvils iparavda da cdilobs yvelaferi elis gadaabralos. cxadia, mTeli TavSesafari Relavs. eli sibrazisagan gaafTrebulia.

minda Cemi zRapari romelime Jurnals gavugzavno. iqneb dabeWdon. cxadia, fsevdonimiT.

naxvamds, darling!1. (1 Zvirfaso (ingl.).) ana samSabaTi, 25 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! aTi dRea, rac duseli van daans ar elaparakeba da mxolod imitom, rom

sawyobis karis gatexis Semdeg sifrTxilis mizniT rigi axali RonisZiebebi gamoimuSaves, rac dusels xels ar aZlevs. igi gvarwmunebs, van daanma miyvirao.

`aq yvelaferi Cum-Cumad keTdeba~, miTxra man, `mamaSens unda movelaparako~. dusels aukrZales SabaTs nasadilevs da kviraobiT qveviT kontoraSi jdoma, magram mainc Cavida. van daani gacofda. mama duselTan mosalaparakeblad wavida. cxadia, Tavis gasamarTleblad duseli raRacas mied-moedo, magram amjerad mamasTanac ki araferi gauvida. axla mamac aRar elaparakeba, radgan duselma awyenina. Cven ar viciT, ra uTxra, albaT rame Zalian cudi.

davwere SesaniSnavi moTxroba. davarqvi `bleri, samyaros aRmomCeni~. Cem sam msmenels moTxroba Zalian moewona.

ise saSinlad var gaciebuli. surdo margos, mamas da dedasac gadavde, peteri mainc gadaurCes! undoda ekocna CemTvis da `eldorado~ miwoda. ara, Cemo kargo, araferi gamova! da mainc ra kargia!

ana xuTSabaTi, 27 aprili, 1944 Zvirfaso kiwi! qalbatoni van daani dilidanve cud gunebazea, xan gacivebas uCivis, xan

wveTebi ara maqvs, xan cxviris moxocva mombezrdao. dausruleblad wuwunebs: mze ar anaTebs, jarebis gadmosxmas agvianeben, fanjaraSi gaxedva ar SeiZleba da a. S. da a. S. misma Wirveulobam bevri gvacina da, radgan yvelaferi arc ise cudadaa, isic agvyva.

vkiTxulob `karlos mexuTes~. wignis avtoria gioTingenis universitetis profesori. 40 weli umuSavia am wignze. xuT dReSi mxolod 50 gverdi wavikiTxe. metis wakiTxva SeuZlebelia. wigni 594- gverdiania da axla iangariSe, ramden xans movundebi mis wakiTxvas. nu dagaviwydeba, meore nawilic aqvs... magram es kia, rom Zalze sainteresoa!

moswavlis saqmianoba araferia imasTan SedarebiT, rasac me erT dReSi vakeTeb. jer holandiuridan inglisurad vTargmne nawyveti nelsonis ukanaskneli brZolidan, Semdeg Cavujeqi CrdiloeTis oms (1700—1721), axla petre didi, karlos XII, avgust Zlevamosili, stanislav leCinski, mazepa, brandenburgi, zemo pomerania, qvemo pomerania, dania saTanado qronologiiTurT. amis Semdeg gadavedi braziliaSi, gavecani Tambaqos plantaciebs, yavis Warb warmoebas, rio-de-Janeiros milionnaxevriani mosaxleobiT, pernambukos da san-paulos, aRarafers vambob mdinare amazonze. wavikiTxe zangebis, TeTrkanianebis, mulatebis, metisebis Sesaxeb, gavige, rom mosaxleobs 50% wera-kiTxvis ucodinaria da am qveyanaSi malaria mZvinvarebs. radgan cota dro kidev damrCa, Tvali gadavavle erTi samefo ojaxis genealogias: daviwye ian ufrosiT, Semdeg mohyva vilhelm ludvigi, ernst kazimiri, hainrix kazimir I-li da movedi patara margareT-franciskamde (daibada 1943 wels otavaSi).

12 saaTia: mecadineobas sxvenze ganvagrZob. pirvel saaTamde vswavlob religiis istorias... brrr!

or saaTze sabralo bavSvi isev samuSaos Caujda (hm, hm). axla viwrocxviriani da farTocxviriani maimunebis jeria. aba, kiwi, miTxari swrafad, ramdeni TiTi aqvs hipopotams. maimunebis Semdeg vkiTxulob biblias: noes kidobani, semi, qami, iafeti, mere isev karlos mexuTe. amis Semdeg peterTan

erTad inglisurs vswavlob: vkiTxulobT Tekereis `polkovniks~. peters gamovkiTxe franguli vokabulebi da misisipisa da misuris SedarebiT daxasiaTebaze vimsjeleT.

dReisaTvis kmara, adieu!1. (1 mSvidobiT (frang.).) ana paraskevi, 28 aprili, 1944. Zvirfaso kiwi! arasodes ar damaviwydeba sizmari peter veselze. sakmarisia, gavixseno da

isev vgrZnob misi loyis Sexebas, isev mipyrobs didebuli gancda. aseTi ram aqaur peterTanac ganmicdia, magram iseTi siZlieriT arasodes, — da ai... guSin saRamos kvlav erTad visxediT taxtze xelgadaxveulebi. uecrad uwindeli ana sadRac gaqra da misi daikava. meore anam, romelic arc mxiarulia da arc didgula, mxolod siyvaruli da alersi unda.

vijeqi mis gverdiT, magrad vekvrodi da vgrZnobdi, rogor mevseboda guli. Tvalze cremli momadga, saxeze Camomigorda da mis kurtaks daeca. ar vici, SeamCnia man es Tu ara. ubralo moZraobiTac ki ar gaucia Tavisi Tavi. netav isic Tu imas grZnobs, rasac me? sityva ar dauZravs. icis Tu ara, rom gverdiT ori ane uzis. ramdeni kiTxvebia, pasuxi ki ar Cans!

cxris naxevarze wamovdeqi da mivedi fanjarasTan, sadac Cveulebriv vemSvidobebiT erTmaneTs. me jer kidev vcaxcaxebdi, jer kidev meore ane viyavi, peteri momiaxlovda. me kiserze xelebi movxvie da marcxena loyaze vakoce, xolo roca marjvenaze vapirebdi kocnas, Cemi tuCebi mis tuCebs Sexvda. mivewebeT erTmaneTs tuCebiT, kidev erTxel, kidev erTxel, dausruleblad!

rogor sWirdeba peters alersi! is mxolod axla mixvda, ra aris qaliSvili, mxolod axla dainaxa rom am `qajebsac~ aqvT guli da roca maTTan marto xar, sul sxvanairni arian. cxovrebaSi man pirvelad gaimeta megobris grZnoba, sakuTari Tavi. aqamde mas arc vaJi hyolia megobari da arc qali. axla Cven erTmaneTi vipoveT. arc me vicnobdi mas. mec ar myolia Seyvarebuli, axla ki myavs.

mawuxebs erTi kiTxva! gana kargia, rom ase mivende, rom iseve savse var vnebiT da ndomiT, rogorc peteri? me qali var da aseTi TavSeukavebloba ar Semferis. am kiTxvaze mxolod erTi pasuxi arsebobs: `me didxans mRrRnida sevda, didxans viyavi marto da uecrad nugeSi da sixaruli vipove!~ diliT iseTebi varT, rogorc yovelTvis, dRisiTac, magram saRamos verafriT dagviokebia erTmaneTisaken ltolva. ar SeiZleba ar ifiqro im netarebasa da bednierebaze, romelic yovel Sexvedras moaqvs. saRamos mxolod erTmaneTs vekuTvniT. yovel saRamos, gamosaTxovari kocnis Semdeg, minda gaviqce, aRar vuyuro TvalebSi, gaviqce Sors, Sors, sruliad marto davrCe bnelSi!

magram sakmarisia, 14 safexuriT dabla Camovide da sul sxva garemoa: gakaSkaSebuli oTaxi, sadac laparakoben, icinian, raRacas mekiTxebian da me ise unda vupasuxo, rom verafers mixvdnen. guli jer kidev savse maqvs da ar SemiZlia erTbaSad daviviwyo is gancda, romelic guSin saRamos dameufla. nazi, damyoli ane iSviaTi movlenaa, magram miT ufro Znelia misi gareT gagdeba. peteri ise Rrmad SemoiWra CemSi, rogorc aqamde aravin, mxolod sizmarSi ganvicade erTxel aseTi ram. peterma mTlianad damipyro da Cemi suli erTianad aaforiaqa. cxadia, amgvari gancdebis Semdeg adamiani unda damSviddes raTa Sinagani wonasworoba aRadginos. o, peter, ra miyavi? ra ginda Cemgan? ra iqneba Semdeg? o, axla ki mesmis elis eWvebi, mesmis, radgan Tavad ganvicdi yvelafers. ufro didi rom viyo da peters Cemi SerTva undodes, netav ras vetyodi? ane aRiare patiosnad! Sen mas colad ar gayvebodi, magram verc advilad moSordebodi! peteris xasiaTi jer Camouyalibebelia, aklia energia, vaJkacoba, Zala, is jer bavSvia da gonebiTac ar dgas Cemze maRla. yvelaferze metad simSvidisa da bednierebisaken iswrafvis.

nuTu me mxolod ToTxmeti wlisa var? nuTu jer kidev suleli bavSvi var, moswavle? nuTu sruliad gamoucdeli var yvelaferSi. magram me mainc meti

gamocdileba maqvs, vidre sxvebs, radgan me iseTi ram ganvicade, rac TiTqmis aravis ganucdia Cems asakSi. meSinia sakuTari Tavis. meSinia, rom male avyvebi vnebas da Tu es moxda, rogorRa moviqce momavalSi sxva ymawvilebTan? ra Znelia yovelive es, guli da goneba mudam erTmaneTs ebrZvis. yvelafers Tavisi dro aqvs, magram var ki darwmunebuli imaSi, rom swored SevarCie dro?

ana samSabaTi, 2 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! SabaT saRamos peters vkiTxe, rogor fiqrobs, xom ar unda vuambo

yvelaferi mamas. peteri odnav SeiSmuSna, magram mainc miTxra, saWiroao. me gamexarda. es misi Sinagani siwmindis kidev erTi damamtkicebeli sabuTia. rogorc ki qveviT Cavedi, mamas wylis mosatanad wavyevi da kibeze vuTxari:

— mama, Sen cxadia, xvdebi, roca me da peteri erTad varT, erTi metris daSorebiT ar vsxedvarT erTmaneTisagan. rogor ggonia, es cudia?

mamam maSinve ar mipasuxa, mere ki Tqva: — ara, ana, es cudi araa, magram am viwro sivrceSi frTxilad unda iyo... man kidev Tqva raRac amdagvari, magram amasobaSi zeviT avediT. kvira

diliT Tavad damiZaxa da miTxra: — ane, me kidev erTxel Cavufiqrdi yovelive amas — (me SiSma Semipyro),

— da mivedi im daskvnamde, rom aq TavSesafarSi, es ar ivargebs! me megona, Sen da peteri mxolod amxanagebi iyaviT. peters uyvarxar?

— arc ufiqria amaze, — vupasuxe me. — ai, ra, ana, Sen ici, rom me Zalian kargad mesmis Tqveni, magram mainc

TavSekaveba gmarTebs, zedmetad nu gaaTamameb. nu adixar ase xSirad zeviT. amgvar ambebSi kaci ufro aqtiuria, qals meti TavSekavebis unari aqvs. gareT sul sxvagvari viTarebaa, Tavisuflad cxovrob, sxva ymawvilebsa da gogonebs xvdebi, SegiZlia sadme waxvide, gitacebs sporti da vin moTvlis, kidev ra. magram Tu Tqven aq xSirad iqnebiT erTad, Semdeg ki guli agicruvdeba, maSin yvelaferi bevrad ufro garTuldeba. Tqven xom isedac yoveldRe xedavT erTmaneTs, frTxilad iyavi, ana, nu miitan am ambavs gulTan axlos.

— me arc mimaqvs, mama. garda amisa, peteri Zalze wesieri da kargi ymawvilia.

— marTalia, magram susti nebisyofisaa da advilad eqceva rogorc kargi, aseve cudi gavlenis qveS. imedi maqvs, rom bolomde kargi darCeba, radgan ZiriTadad mainc wesieri adamiania.

Cven kidev bevri vilaparakeT da SevTanxmdiT, rom mama petersac moelaparakeboda. kviras nasadilevs zeviT viyavi da peterma mkiTxa:

— elaparake mamas, ana? — velaparake da Senc gadmogcem yvelafers, — vupasuxe me. am ambavSi igi

cuds arafers xedavs, magram misi azriT, aq, am siviwroveSi SeiZleba advilad, waveCxuboT erTmaneTs.

— ki magram, Cven xom SevTanxmdiT, ar viCxuboT. me mtkiced maqvs gadawyvetili, rom asec iqneba.

— mec, peter, magram mama fiqrobs, rom aq yvelaferi sxvanairadaa, rom Cven mxolod amxanagebi varT. Seni azriT, Cven ukve aRar SegviZlia viyoT amxanagebi?

— me mgoni SegviZlia, Sen rogor fiqrob? — mec ase mgonia. mamas vuTxari, rom Sen savsebiT gendobi. marTlac

gendobi, peter, gendobi mTlianad, iseve, rogorc mamas. me mimaCnia, rom Sen ndobis Rirsi xar, xom asea?

— imedi maqvs (igi gawiTlda da daibna). — me mjera Seni, mjera, rom kargi xar da cxovrebaSi bevrs miaRwev. Cven kidev bevr sakiTxs SevexeT da bolos me vTqvi: — roca aqedan gavalT, albaT, CemTvis aRar Seiwuxeb Tavs.

igi aenTo: — ara, ane, ara, marTals ar ambob! aseTi ram arasodes ar unda ifiqro Cemze!

am dros damiZaxes... orSabaTs peterma miTxra, rom mama masac elaparaka. — mamaSens miaCnia, rom amxanaguri grZnoba SeiZleba siyvarulSi

gadaizardos, magram me vuTxari, rom Tavisuflad SeuZlia gvendos. axla mama Txoulobs, rom vuklo zeviT siaruls, magram me ase ar minda,

marto imitom ki ara, rom peterTan yofna msiamovnebs, aramed, imis gamoc, rom mamas vuTxari, peters yvelaferSi vendobi-meTqi. diax, me mas vendobi da minda es davumtkico kidec. rogorRa davumtkiceb, Tu undoblobis gamo qveviT vijdebi.

ara, mainc vivli zeviT! amasobaSi duselis dramac damTavrda. SabaTs saRamos sufraze man

holandiur enaze winaswar momzadebuli, mSvenieri sabodiSo sityva warmoTqva. van daans maSinve moubrunda guli. etyoba duseli mTeli dRe swavlobda am `gakveTils~. kviras misi dabadebis dRe iyo da mSvidad Caiara. Cven vaCuqeT 1919 wels Camosxmuli erTi boTli Rvino, van daanebma (axla maT ukve SeeZloT rame mierTmiaT misTvis) erTi qila pikuli da samarTebeli, kralerma moutana limonis jemi, mipma — wigni, elim — qoTniani yvavili. is ki yvelas TiTo kvercxiT gagvimaspinZlda.

ana oTxSabaTi, 3 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! jer is axali ambebi, rac am kviraSi moxda. politikur sferoSi

ardadegebia, araferia axali, sruliad araferi, magram axla ki mjera, rom jarebs gadmosxamen. yvelaferi rusebs xom ar unda gaakeTebinon. Tumca axla imaTTanac araferi xdeba.

batoni koophoisi ukve yoveldRe dadis kontoraSi. peters taxtisaTvis axali zambarebi uSova da amitom peterma avejis gadamkvrelis roli unda ikisros, rac maincdamainc ar exaliseba. koophoisma mogvitana rwyilebis mosaspobi fxvnilic. ho, marTla, SenTvis ar miambnia, rom mofi dagvekarga? xuTSabaTs aqeT ukvalod gaqra, albaT didi xania katebis samoTxeSia da romelime `cxovelTa megobarma~ gemrielad Sesansla. an iqneb misi tyavisagan bavSvis qudi Sekeres. peteri Zalze damwuxrebulia.

SabaTs aqeT meored Tormetis naxevarze vsauzmobT. diliT erTi jami fafis meti araferi gvaqvs. ase rom, erTi ijra mogvaklda. bostneuli Zneli saSovaria. dRes gvqonda kolrabi, romelic cota Sempala. kolrabi, ispanaxi da salaTa, sxva araferi gagvaCnia. amas daumate uvargisi kartofili — SesaniSnavi Sexamebaa ara?!

or Tveze metia, `avad~ ar vyofilvar. SabaTs isev damewyo. Tumca es usiamo da uxerxulia, magram me mainc mixaria, rom yvelaferi ise mimdinareobs, rogorc saWiroa.

Sen ar gagiWirdeba imis gageba, rom CvenTan xSirad gaismis sasowarkveTilTa RaRadi: `ratom aris, ra saWiroa saerTod omi? ratom ar SeuZliaT adamianebs mSvidad cxovreba? vis sWirdeba? vis sWirdeba es saSineli gapartaxeba?~ TavisTavad kiTxvebi gasagebia, magram amomwuravi pasuxi aqamde jer aravis miuRia. marTlac, ratom uSveben ingliselebi uzarmazar TviTmfrinavebs, ratom akeTeben mZime yumbarebs da amave dros asawyob saxlebs dangreulTa aRsadgenad? ratom xarjaven yoveldRiurad milionebs omis saWiroebisaTvis, xolo medicinis, xelovnebisa da RaribebisaTvis erTi centic ar emetebaT? ratom unda SimSilobdnen erTgan, roca sxvagan sursaTi lpeba? ratom aris adamiani aseTi suleli?

ar mjera is ambavi, TiTqos omi mxolod xelmZRvaneli moRvaweebis, mTavrobebisa da kapitalistebis bralia. ara, albaT, patara adamianebic arian

damnaSaveni, Torem mTeli xalxebi ar miiRebdnen omSi monawileobas, adamianSi, albaT, imTaviTve gamjdaria miswrafeba ngrevis, mkvlelobis, Cexvisa da mxecobisaken. sanam mTeli kacobrioba ar gardaiqmneba, arc omebi moispoba. yvelaferi, rac aSenda, Seiqmna, gaizarda, yvelaferi gaiTeleba, moispoba da kacobriobas yvelafris Tavidan dawyeba mouxdeba.

Tumca xSirad vyofilvar dadardianebuli, magram suliT ar davcemulvar. Cven TavSefarebas ise vuyurebT, rogorc saxifaTo Tavgadasavals — romantikulsa da sainteresos. me erTxel da samudamod gadavwyvite, rom sxvagvarad vicxovreb, vidre saerTod gogonebi cxovroben da ar SevizRudav Tavs diasaxlisis uferuli cxovrebiT. axlandeli cxovreba kargi dasawyisia da masSi bevri ramaa saintereso, yvelaze saxifaTo wuTebSic ki vamCnev sasacilo mxareebs da uneblied mecineba.

me axalgazrda var da, albaT, maqvs gamouaSkaravebeli Tvisebebi. me axalgazrda da Zlieri var. Segnebulad aRviqvam am uCveulo Tavgadasavals. ra saWiroa mTeli dRe wuwuni? RmerTs bevri ram moucia CemTvis: laRi xasiaTi, sicocxlisadmi trfiali, Zala. vgrZnob, rom yoveldRiurad vizrdebi sulierad, vgrZnob, rom Tavisufleba axloa, vxedav, ra lamazia buneba, ra kargi xalxi maxvevia irgvliv. ratom unda viyo imeddakarguli?

ana paraskevi, 5 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! mama ukmayofiloa, egona, Cveni saubris Semdeg yovel saRamos zeviT aRar

vivlidi. `xvevna-kocna~ ar gamagonoTo. ver vitan am sityvas! sakmarisia isic, rom, saerTod, am sakiTxze visaubreT. magram ara, aucileblad unda wabilwon yvelaferi. dResve movelaparakebi mamas. margom kargi rCeva momca. momismine, ai, ris Tqmas vapireb:

— mama, me mgoni axsna-ganmartebas eli da minda gulaxdilad gamovTqva Cemi azri. etyoba, imedi gagicruvda, Sen xom Cemgan met TavSekavebas moelodi. albaT, ginda, iseTive viyo, rogoric sxva ToTxmeti wlis gogonebi arian, an unda iyvnen. magram cdebi!

mas Semdeg, rac aq varT, 1942 wlis ivlisidan ukanasknel dromde Zalian miWirda. rom icode, ra xSirad vtirodi saRamoobiT, ra marto, ra ubeduri viyavi, maSin gaigebdi, ratom mimiwevs guli maRla. erT dReSi ar xerxdeba imis gakeTeba, rasac me mivaRwie, erTbaSad ver daiwyeb dedis an sxva adamianis dauxmareblad cxovrebas. Cemi axlandeli damoukidebloba Zvirad damijda — bevri brZola da cremli dasWirda. SegiZlia damcino, ar damijero, magram amiT araferi Seicvleba. me iseTi adamiani var, romelsac TviTon SeuZlia sakuTari Tavis dacva, xolo Tqvens winaSe araviTar pasuxismgeblobas ar vgrZnob. me mxolod imitom vambob amas, rom ar ifiqro, TiTqos raRac minda dagimalo. yovel Cems nabijze me TviTon vageb pasuxs.

roca ukiduresad miWirda, Tqven yvelam, maT Soris Senc, Tvalebi daxuWeT da arafris danaxva ar gindodaT. Sen me ar damxmarebixar, piriqiT, yovelTvis marigebdi, uxeSad nu iqcevio. diax, Zalze uxeSad viqceodi, radgan ar mindoda, Cemi ubedureba megrZno. wlinaxevris manZilze yoveldRiurad komedias vTamaSobdi, ar vwuwunebdi. nakisri rolisTvis ar miRalatia. da vZlie yvelafers. axla me suliTac da sxeuliTac damoukidebeli var. aRar mWirdeba deda. brZolam gamakaJa.

da axla, roca sawadels mivaRwie, roca Cemi gavitane, me minda, Cemi gziT viaro, im gziT, romelic sworad mimaCnia. ufleba ara gaqvs, ar unda meqceode rogorc ToTxmeti wlis gogonas. mZime gansacdelma xani Semmata. Cemi saqcieli arasodes gamixdeba sananeblad da ise moviqcevi, rogorc ufro sworad mimaCnia.

Sen ver damakaveb Seni Semwynarebluri gulkeTilobiT. an yvelaferi amikrZale, anda mende yvelaferSi, oRond momeSvi!~

ana

SabaTi, 6 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin, sanam vaxSmad davsxdebodiT, mamas jibeSi werili Cavude, romelSic

yvelaferi ewera, rac guSin gagande. margom miTxra werilis wakiTxvis Semdeg mama mTeli saRamo ugunebod iyoo (me zeviT WurWels vrecxavdi). sabralo pimi, unda gameTvaliswinebina, ra Sedegs gamoiRebda es epistole! mama Zalze mgrZnobiarea! me maSinve gavafrTxile peteri, rom aRaraferi hkiTxos, pimsac CemTvis araferi uTqvams. sainteresoa, metyvis rames Tu ara?

TavSesafarSi yvelaferi Cveulebrivad mimdinareobs. Zneli dasajerebelia, rasac fasebze da gareT darCenil adamianebze gviamboben. naxevari girvanqa Cai 350 guldeni Rirs, erTi girvanqa yava — 80 guldeni, girvanqa karaqi — 35, kvercxi — 1 guldeni da 45 centi. 100 gram bulgarul TambaqoSi 14 guldens ixdian, visac xeli miuwvdeba, yvela spekulantobs, yvela raRaciT vaWrobs. Cvenma mepurem erTi koWi sakemsi Zafi 90 centad gviSova, merZeves moaqvs sasursaTo baraTebi, mekuboe yveliT vaWrobs. yoveldRe gvesmis, viRac gaZarcves, mokles, gaqurdes, da amas profesionali qurdebisa da avazakebis garda, zogjer policielebic da darajebic sCadian. yvela cdilobs, riTime gaivsos kuWi da, radgan xelfasis momateba akrZalulia, xalxi yovelgvar TaRliTobas mimarTavs.

policia Tavs ver arTmevs arasrulwlovanTa saqmeebs. yoveldRe ukvalod ikargebian TxuTmeti, Teqvsmeti, Cvidmeti wlis qaliSvilebi, zogjer ki ufro didebic.

naxvamdis! (kacma rom Tqvas, aseTi gamoTxoveba swori araa. inglisis radio mudam ase amTavrebs programas: Semdeg gadmocemamde, me ki unda vTqva: Semdeg werilamde!)

ana kvira, 7 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin mama didxans melaparaka. me saSinlad vRrialebdi, isic tiroda da

ici, ra miTxra? `Cems cxovrebaSi bevri werili mimiRia, magram amisTana saZageli

arasodes. Sen, ana, Sen, romelic ase uyvarxar Sens mSoblebs, yovelTvis mzad arian daxmareba gagiwion, mudam gicavdnen, Sen ambob, rom araviTar pasuxismgeblobas ar grZnob Cvens winaSe da mitovebuli, martoxela xar? ara, ana, Sens mxriv es didi usamarTlobaa. iqneb ase ar fiqrobdi, magram werilSi ase weria. Cven amgvari sayveduri ar dagvimsaxurebia, ana!~

saSinlad Sevcdi, me mgoni, amaze cudi araferi Camidenia cxovrebaSi. Cemi moTqma da cremlebi moCvenebiTi iyo, radgan mindoda mamasTvis Tavi Semebralebina. marTalia, me bevri mwuxareba gadavitane, magram pimis dadanaSauleba, romelmac amdeni ram gaakeTa CemTvis da axlac akeTebs, aramzadoba da aramzadobaze metia. kargi qnes, rom miuwvdomeli simaRlidan Camomagdes, Cems siamayes sila gaawnes. kargi qnes, radgan me adre Semeqmna didi warmodgena Cems Tavze, xolo yvelaferi is, rasac froilain ana akeTebs, sruliadac araa srulyofili. Tuki SegiZlia tkivili miayeno iseT adamians, romelzedac yovelTvis amboben, miyvarso, da isic Segnebulad, es imas niSnavs, rom sulmdabali, uaRresad sulmdabali xar! sircxviliT kinaRam movkvdi, roca mamam sulgrZelad mapatia Cemi danaSauli da miTxra: werils RumelSi Sevagdebo. ise alersianad, ise moridebiT meqceoda, TiTqos TviTon iyo raRacaSi damnaSave. diax, ana, Sen jer kidev bevri ram unda iswavlo da jobia, amiT daiwyo, vidre sxvebs zevidan dahyurebde an adanaSaulebde!

me bevri gaWirveba minaxavs, da gana yvela Cemi xnis bavSvsac igive ar ganucdia. me xSirad vfarisevlobdi, magram es Seugneblad momdioda. cxadia, martoobas yovelTvis vgrZnobdi, magram sasowarkveTilebamde arasodes mivsulvar. unda mrcxvenodes da marTlac Zalian mrcxvenia!

rac moxda, moxda. amieridan mainc unda vecado, rom aseTi ram aRar ganmeordes. daviwyeb cxovrebas Tavidan, albaT, ufro gamiadvildeba, radgan peteri myavs. misi mxardaWeriT yvelafers SevZleb! axla marto aRar var. me mas vuyvarvar, mec miyvars. maqvs wignebi, istoriuli naSromebi, dRiuri, gonji ara var, arc suleli, vetrfi cxovrebas da minda kargi adamiani viyo.

diax, ane, Sen adreve icodi, rom Seni werili sastiki da usamarTloa, magram mainc amayobdi amiT. dReidan ki isev mamis kvals unda gahyve da aucileblad gamosworde.

ana orSabaTi, 8 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! miambnia rodisme SenTvis Cveni ojaxis istoria? me mgonia, ara. ase rom,

mismine. mamaCems Zalian mdidari mSoblebi hyavda. babuaCemma TviTon gaikafa gza, bebiaCemi ki mdidari da warCinebuli ojaxidan iyo. axalgazrdobaSi mamac ise cxovrobda, rogorc yvela mdidris Svili. yovel kviras mejlisebi, stumrebi, dResaswaulebi, lamazi qalebi, nadimebi, wveulebebi... magram inflaciis dros, romelic pirvel imperialistur oms mohyva, mTeli qoneba dakarges. mamam brwyinvale aRzrda da ganaTleba miiRo da guSin bevri icina: 55 wlis manZilze pirvelad amofxika qvabidan narCenebi.

dedac mdidari ojaxidanaa. Cven pirdaRebulni vusmenT, roca gviyveba qorwilebze, sadac 250 kacisaTvis sufra iSleboda, mejlisebze, nadimebze. axla Cvenze ar iTqmis mdidrebi ariano, magram imedebs omis Semdgom droze vamyarebT. merwmune, me sruliad ar mainteresebs iseTi uferuli cxovreba, romelzedac deda da margo ocneboben. siamovnebiT wavidodi erTi wliT parizSi, erTi wliT londonSi, viswavlidi enebs, xelovnebis istorias. aba, miTxari, ra mosatania amasTan margos survili, palestinaSi wavides da mowyalebis da gaxdes. me mudam vocnebob lamaz kabebze, saintereso adamianebze. minda bevri ram vnaxo, bevri ganvicado. me Sen yovelTvis geubnebodi amas. garda amisa, arc isaa cudi, yvelaferTan erTad cota fulic Tu geqneba.

mipi qorwilSi iyo dapatiJebuli da am diliT yvelaferi mogviyva. axaldaqorwinebulebi mdidari ojaxidan yofilan da qorwilic mdidruli gadauxdiaT. Cven Suri aRgveZra, roca mipma gviambo, rogor gaumaspinZldnen: bostneulisa da xorcis wvniani, Semwvari, puri da yveli, kvercxiT Sekmazuli salaTa, rostbifi, namcxvari, Rvino, sigaretebi da amave dros yvelaferi blomad (cxadia, sanovage spekulantebis daxmarebiT iSoves). mipma aTi Wiqa Rvino dalia. erTi damixedeT am alkoholis mowinaaRmdeges. xolo Tu mipma amdeni dalia, raRa iTqmis mis qmarze. albaT, blomad ylapa. cxadia, bevri imxiarules. qorwilSi dapatiJebuli hyoliaT qalaqis policiis ori TanamSromeli, romelTac yvelas suraTi gadauRes. etyoba, mips arasodes ar aviwydeba `iatakqveSelebi~, orive policielis vinaoba da misamarTi Caiwera, im SemTxvevisaTvis, Tu raime moxda da patiosani holandielebi dasWirda. mipma agviwera gemrieli kerZebi. Cven, romelTac sauzmeze mxolod ramdenime kovzi fafa gvaqvs da mere aRar viciT, SimSils ra movuxerxoT, Cven, romlebic yoveldRe naxevrad mouxarSav ispanaxs (vitaminebis gulisTvis) da dampal kartofils vWamT, Cven, romlebic cariel kuWebs mxolod salaTiT, kolrabiT da ispanaxiT vivsebT; ispanaxi, mudam ispanaxi! iqneb amgvari kvebis Sedegad odesme iseTive Zlierni gavxdeT, rogorc popeie1, (1cnobili multiplikaciuri filmis gmiri.) Tumca raRac ar mjera.

mips rom Cven qorwilSi waveyvaneT, sxva stumrebs, albaT, araferi darCebodaT! rom icode, rogor SemovexvieT mips, rogor vugdebdiT yurs, TiTqos arasodes gvenaxos arc moxdenilad Cacmuli adamianebi da arc gemrieli kerZebi. da es Cven, milioneris SviliSvilebs. rogor airia yvelaferi am qveyanaze.

ana

samSabaTi, 9 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! davamTavre zRapari `feria elen~, karg qaRaldze gadavwere, saTauri

wiTeli melniT gavaforme, koxtad avkinZe da axla mSvenieri sanaxavia. me minda, es zRapari dabadebis dReze mamas vaCuqo, magram iqneb umniSvnelo saCuqaria? ar vici. dedam da margom leqsebi daweres.

SuadRisas kraleri movida da gviTxra, rom orSabaTidan qalbatoni b., romelic firmis sareklamo ganyofilebas ganagebs, yoveldRe ivlis kontoraSi swored im dros, roca sxvebs Sesveneba aqvT. Tu marTlac ase moxda, maSin veRaravin amova CvenTan zeviT, kartofili sxva dros unda moitanon, eli CvenTan ver isauzmebs, sapirfareSoSi ver SevalT, ganZrevasac ki ver gavbedavT da a. S. da a. S.

yvelani vcdilobT gamovnaxoT raime sababi da qalbatoni Tavidan moviSoroT. van daanma aseTi azri gamoTqva: CauyareT yavaSi kuWis asaSleli fxvnili, iqneb aman gvixsnaso.

— ara, — wamoiZaxa koophoisma, — ara, Tu RmerTi gwamT, maSin aRar Camova taxtidan!

gamayruebeli xarxari atyda. — taxtidan? — ikiTxa qalbatonma van daanma, — ki magram ras niSnavs

es? qalbatons auxsnes. — gana ase amboben? — ikiTxa man gulubryvilod. — warmogidgenia, — xiTxiTebda eli, bienkofSi1 (1univermaRia

amsterdamSi.) rom ikiTxos, sadaa aq taxtio! — Tu am moxdenil gamoTqmas vixmarT, duseli yovel dRe zustad

pirvelis naxevarze jdeba taxtze. dRes me Tamamad davwere qaRaldis naglejze: sapirfareSoTi sargeblobis ganrigi batoni eqimisaTvis! diliT: 7. 15-dan 7. 30-mde. dRisiT: pirveli saaTis Semdeg. mere: survilisamebr! qaRaldi karze swored maSin davamagre, roca duseli Sig ijda. kargi iyo

damematebina: `kanonis darRvevis SemTxvevaSi kari daiketeba!~ Cveni sapirfareSos kari garedanac iketeba da Signidanac. oh, kiwi, ra

SesaniSnavi amindia, gareT gasvla rom SemeZlos! anea oTxSabaTi, 10 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin nasadilevs zeviT visxediT da franguls vswavlobdiT, uecrad

momeCvena, TiTqos Cems ukan wyali Cxrialebs. — ra aris es? — vkiTxe peters, magram man araferi mipasuxa, radgan mixvda, raSic iyo saqme da sxvenze avarda. sakmaod uxeSad daavlo xeli muSis, romelic jamis gverdiT Cacucquliyo da Tavis adgilas dasva. atyda xmauri, magram amasobaSi muSim Tavisi saqme moaTava da qveviT gaiqca. Turme muSi myudrod mokalaTebuliyo naxerxze, magram mis mier dayenebuli `tba~ ficrebs Soris CamoiRvara da kartofilian kasrs daesxa.

kartofilic da burbuSelac, romelic mamam guSin saRamos moitana, saSinlad yarda. sabralo muSi! aba saidan unda gcodnoda, rom torfi ar iSoveba.

ana xuTSabaTi, 11 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! sasacilo ambavi moxda!

peters Tma hqonda SesakreWi, parikmaxeris roli, rogorc yovelTvis, dedamisma ikisra. peteri Tavis oTaxSi gavida da zustad rvis naxevarze TiTqmis SiSveli gamocxadda; trusisa da sasporto Custebis meti araferi ecva.

— didxans gelodo? — hkiTxa dedamiss. — axlave, makratels veZeb! peteric Seudga Zebnas da qalbaton van daanis magidis ujra gadaaqoTa. — nu amirie yvelaferi, peter. ver gavige, ra upasuxa peterma, magram pasuxi, albaT, ukmexi iyo, radgan

dedamisma sajdomze Semohkra. peteric aseve moiqca, qalbatonma isev aRmarTa xeli, magram peteri siciliT gausxlta.

— kargi, wavideT, dedabero! — uTxra peterma, magram qalbatoni van daani adgilidan ar daZrula. maSin peterma Ronivrad CasWida xeli majebSi da oTaxidan TreviT gaiyvana. qalbatoni tiroda, icinoda, ilanZReboda, wixlebs isroda, magram araferi gauvida. peterma tyve qali kibemde miaTria, magram aq ukve iZulebuli gaxda xeli gaeSva. qalbatoni van daani isev oTaxSi dabrunda da xmamaRali oxvriT daeSva skamze.

— sakuTari dedis gataceba, — vixumre me. — ki magram, xelebi matkina! me davxede mis gawiTlebul majebs da civi wyliT davusvele. kibeze

gaCerebulma peterma moTmineba dakarga da qamarmomarjvebuli mxecebis momTvinierebeliviT Semovida oTaxSi, magram qalbatoni van daani mainc ar gahyva. sawer magidasTan Camomjdari cxvirsaxocs eZebda.

— upirveles yovlisa, bodiSi unda moixado! — keTili, bodiSs vixdi, radgan gviandeba. dedamisma misdauneburad gaicina, fexze wamodga da karisaken wavida,

magram uecrad Tavi valdebulad CaTvala, axsna-ganmarteba moeca CvenTvis, e. i. mamisaTvis, dedisaTvis da CemTvis. Cven am dros WurWels vrecxavdiT.

— Cven saxlSi aseTi ram ar moxdeboda, Tqva man — erTs ise Semovkravdi, rom kibeze davagorebdi (!); ase Tavxedurad arasodes moqceula, radgan xSirad vcemdi. ai, es aris Tanamedrove aRzrdis Sedegi, oh, es Tanamedrove bavSvebi! rogor gavbedavdi ase movqceodi dedas. Tqven, batono frank, ase epyrobodiT dedas?

qalbatoni van daani agznebuli darboda aqeT-iqiT, xan raRacas gvekiTxeboda, xan gvixsnida da zeviT asasvlelad ar ecala, magram bolos mainc mogvSorda. ar gasula xuTi wuTi da gaavebuli isev qveviT Camovarda. vkiTxe, morCiT-meTqi gakreWas, magram man mipasuxa, qveviT meCqarebao da Tavawyvetili daeSva kibeze. qveviT ki, albaT, Tavis puwis mklavebSi aRmoCnda. col-qmari mxolod rva saaTze dabrunda. peteri moixmes da daiwyo Cveulebrivi lanZRva-gineba. Cvenamde mxolod aseTi sityvebi aRwevda: `regveno, umecaro, uxeiro magaliTs... ana xom... margo ase~... meti veraferi gavigone. xval isev simSvide da siwynare Camovardeba.

ana P. S. samSabaTs da oTxSabaTs radioTi Cveni sayvareli dedoflis sityva

movismineT. axla Turme isvenebs, rom ZalRone moikribos da kvlav holandiaSi dabrundes. imedi maqvs, es male moxdeba. sxvaTa Soris, aseTi ram Tqva: `roca me davbrundebi... axlovdeba ganTavisuflebis Jami... simamace da mZime gansacdeli...~

Semdeg movismineT ministris, gerbrandis sityva, bolos viRaca sasuliero piris locva, romelic RmerTs sTxovda daxmareboda ebraelebs, sakoncentracio banakebsa da cixeebSi gamoketil patimrebs da germaniaSi gandevnilebs.

ana paraskevi, 12 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! uamravi saqme maqvs da, Tumca es sityvebi sasacilod JRers, dro ar

myofnis Tavi gavarTva yvelafers. mogiyvebi mokled, ra maqvs gasakeTebeli: xvalamde unda wavikiTxo galileis biografiis pirveli nawili, radgan wigni

biblioTekas unda daubrunon. daviwye guSin, magram rogorme moverevi. momaval kviras wasakiTxi maqvs `palestina gzajvaredinze~ da galileis biografiis meore nawili. guSin davamTavre karlos V pirveli nawili da saswrafod unda davamuSao yvela amowerili SeniSvnebi da qronologiuri TariRebi. garda amisa, sxvadasxva wignidan sam gverdze amoviwere ucxo sityvebi, da minda daviswavlo. punqti meoTxe: kinovarskvlavebis koleqcia sruliad areul-dareulia, rogorme unda movawesrigo, magram amas ramdenime dRe dasWirdeba, xolo profesor anas, rogorc vTqvi, samuSao axrCobs; ramdenime xans qaosi qaosad darCeba. amis Semdeg rigSi dganan Tezeusi, oidiposi, heleusi, orfeosi, iazoni da herkulesi. maTi sagmiro saqmeebi Wreli ZafebiviT gadaexlarTa erTmaneTs gonebaSi. kavSiri rom ar dairRves, arc mikenoisa da fidiasis daviwyeba SeiZleba. TiTqmis aseTive mdgomareobaSia Svidwliani da cxrawliani omebis istoria. yvelaferi erTmaneTSi ameria. ras izam, roca cudi mexsiereba gaqvs! warmoidgine, ra gulmaviwyi viqnebi oTxmoci wlis asakSi. marTla, biblia! kidev cota da mival im adgilamde, sadac susanas banaobaa aRwerili. ho, marTla, ra codva awva sodomsa da gomoras? jer kidev bevri ram unda gavigo da viswavlo! jerjerobiT lizelot pfalcelisaTvis sul ver movicale.

Tavad xedav, kiwi, lamisaa davixrCo! da kidev erTi: Sen ici, Cemi didi xnis sanukvari ocnebaa, gavxde jer

Jurnalisti, Semdeg ki mwerali. dro dagvanaxvebs, ganxorcieldeba odesme Cemi swrafva didebisaken, Tu es mxolod gandidebis maniaa. Tumca axlac bevri Tema maqvs. yovel SemTxvevaSi, omis Semdeg gamovcem wigns saTauriT: `TavSesafari~. ar vici, moxerxdeba es Tu ara, magram safuZvlad Cemi `dRiuri~ daedeba. garda am wignisa, kidev bevr rameze vfiqrob, magram am fiqrebs mxolod maSin gagacnob, roca garkveulad Camoyalibdeba.

ana SabaTi, 13 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin mamas dabadebis dRe iyo. deda da mama 19 wlis win daqorwindnen.

kontoridan yvela wavida, damlagebeli qalic ki. qveviT aravin iyo. wels jer ar yofila aseTi naTeli mze. Cveni wabli Ziridan kenweromde ayvavebulia da ufro lamazia, vidre gasul wels iyo.

koophoisma mamas lineis biografia aCuqa, kralerma bunebismetyvelebis istoria, duselma — `amsterdami wyalze~, — van daanma ki iseTi kalaTa, rom saukeTeso dekoratoric ver gaakeTebda. kalaTaSi ido: sami kvercxi, erTi boTli ludi, erTi boTli kefiri da mwvane halstuxi. Cveni jemiT savse qila amasTan SedarebiT sacodavad gamoiyureboda, magram, Cemi vardebi mipisa da elis mosakiTxTan SedarebiT saocrad surnelovani iyo. mixakebs suni ara aqvs, Tumca Zalian lamazia. mama didad gaanebivra yvelam. moutanes 50 cali namcxvari. SesaniSnavia! mama yvelas Taflis kverebiT gagvimaspinZlda. garda amisa, mamakacebs ludi dausxa, Cven kefiri. didebulad vidResaswauleT!

ana samSabaTi, 16 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! radgan am Temaze didixania ar gvisaubria, gadmogcem umniSvnelo davas,

romelic guSin baton da qalbaton van daanebs Soris moxda. qalbatoni van daani: — germanelebma Zlier gaamagres atlantikis

sangrebi da yvelafers gaakeTeben imisaTvis, rom ingliselebi napirze ar gadmouSvan. germanelebi uaRresad Zlierni arian!

batoni van daani: — o, ra Tqma unda... qalbatoni: — diax, diax! batoni: — Tu germanelebi ase Zlierni arian, unda gaimarjvon kidec, ara? qalbatoni: — SeiZleba asec moxdes, me sulac ara var darwmunebuli, rom

piriqiT iqneba.

batoni: — jobia, dageTanxmo. qalbatoni: — magram Sen yovelTvis medavebi, Tavs ver ikaveb! batoni: — Cems laparaks araviTari mniSvneloba ara aqvs. qalbatoni: — da mainc medavebi, ginda damimtkico, rom marTali xar.

magram Seni winaswarmetyveleba arasodes ar marTldeba. batoni: — aqamde yovelTvis marTldeboda! qalbatoni: — ara, marTals ar ambob. Seni varaudiT jarebi gasul wels

unda gadmoesxaT, fineTTan zavi unda daedoT, italias jer kidev zamTarSi moReboda bolo, xolo rusebs lvovi unda aeRoT, o, ara, Sens winaswarmetyvelebas arafrad vagdeb.

batoni: (dgeba) — aba, girCevnia ena Caiwyvito, me Sen dagimtkiceb, rom marTali var, rom Sen araferi gesmis. aRar SemiZlia amdeni bodvis mosmena. kacma cxviri unda Cagayofinos Sensave nabodvarSi!

farda eSveba P. S. Tavi veRar Sevikave, vxarxarebdi TavdaviwyebiT. icinoda dedac.

peteri Zlivs ikavebda sicils. ra sulelebi arian ufrosebi. jobia, jer TavianTi Tavi aRzardon da mere mosTxovon bavSvebs amdeni!

ana paraskevi, 19 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin Zalze cudad vgrZnobdi Tavs. guli mereoda, muceli mtkioda,

yovelgvari sisaZagle mWirda. erTi sityviT, uaresis warmodgena SeuZlebelia. saSinlad mSia, magram wiTeli lobios Wamas isev uWmeloba mirCevnia. me da peteri kargad vewyobiT erTmaneTs. sawyal biWs Cemze metad sWirdeba alersi. yovel saRamos, roca kocniT veTxovebiT erTmaneTs, saSinlad wiTldeba da memudareba, rom kidev erTi kocna gavimeto. iqneb me misTvis kata mofis magieri var? Tumca arc ase vgrZnob Tavs cudad. igi Zalze bednieria, mas Semdeg, rac icis, rom viRacas uyvars.

me didi gaWirvebiT movipove is, da axla mTlianad Cems xelSia. ar ifiqro, rom Cemi siyvaruli Sesustda. peteri SesaniSnavi ymawvilia, magram Cemi suli kvlav Caiketa da imisaTvis rom xelaxla gaiRos, Zlieri gasaRebia saWiro.

ana SabaTi, 20 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! guSin dabla Cavedi da davinaxe, rom mSvenieri larnaki mixakebianad

iatakze egdo. muxlebze daCoqili deda iataks wmendda, margo ki Zirs dayril Cems qaRaldebs krefda. `ra moxda?~ vikiTxe SeSinebulma da guli SemekumSa. pasuxi saWiro ar iyo, isedac kargad vxedavdi, rac moxda. Cemi saqaRalde, romelSic mefeTa genealogias vinaxavdi, rveulebi, wignebi, yvelaferi wyalSi curavda. kinaRam avtirdi. ise vRelavdi, rom aRar maxsovs, ras vambobdi, magram Semdeg margom miambo, rogor vluRluRebdi: `o, ra aunazRaurebeli zaralia, ra saSinelebaa, yvelaferi moispo, yvelaferi daiRupa!~. da kidev raRac amdagvars. mamam, margom da dedam xmamaRla gadaixarxares. me ki tirilis gunebaze viyavi. ramdeni dro, ramdeni Sroma daiRupa. Tumca, roca davakvirdi, aunazRaurebeli `zarali~ arc ise didi aRmoCnda. iatakze damjdari miwebebul qaRaldebs erTmaneTs vacilebdi, vasworebdi, Semdeg ki gasaSrobad sarecxis Tokze davkide. sasacilo sanaxaobaa — karlos mexuTis gverdiT hkidia vilhelm oraneli, xolo mas gverds umSvenebs maria antuaneta.

`es aris Rassenschande~1 moswrebulad Tqva van daanma. qaRaldebis meTvalyureoba peters davavale da qveviT Cavedi.

— romeli wigni gafuWda? — vkiTxe margos, romelic Cemi wignebis saganZuris gadaTvalierebas Sesdgomoda.

— algebris saxelmZRvanelo, — miTxra man, magram, Cemda samwuxarod, algebris saxelmZRvanelo didad ar dazianebula. vnanob, rom mTlianad ar dalba wyalSi. arasodes ar migrZvnia wignebisadmi iseTi siZulvili, rogorc algebris saxelmZRvanelosadmi. Tavfurcelze sul cota ocamde gogonas gvari aweria, uwin ,albaT, maTi sakuTreba iyo. wigni sruliad gayviTlebula, gacveTili da aWrelebulia uamravi SesworebiT. odesme cxel gulze nakuwebad vaqcev am sazizRrobas.

ana orSabaTi, 22 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! 20 maiss mamam qalbaton van daanTan sanaZleo waago — xuTi boTli

kefiri. jarebis gadmosxma marTlac ar momxdara. Tamamad SemiZlia vTqva, rom mTeli amsterdami, mTeli holandia, evropis mTeli dasavleTi sanapiro vidre espaneTamde, dRe da Rame mxolod jarebis gadmosxmaze laparakobs, sanaZlos debs da imedovnebs.

daZabuloba matulobs da TiTqmis autanelia. bevr `karg~ holandielsac ki aRar swams ingliselebis. yvelas rodi miaCnia inglisuri `blefi~ nacad xerxad, ara, adamianebs surT dainaxon saqme, didi, sagmiro saqmeebi! sakuTari cxviris iqiT veravin verafers xedavs. aravin fiqrobs, rom ingliselebi ibrZvian sakuTari interesebisaTvis, Tavisi samSoblosaTvis. TiToeuls hgonia, rom ingliselebi valdebuli arian, rac SeiZleba male, rac SeiZleba ukeTesad ixsnan holandia. magram ra movaleni arian ingliselebi Cvens winaSe; riT daimsaxures holandielebma is sulgrZeli daxmareba, rasac ase mouTmenlad elian? o, nu ityueben Tavs holandielebi. miuxedavad `blefisa~, ingliselebs mainc ar dausxamT Tavslafi ise, rogorc amJamad okupirebulma didma da patara qveynebma. ingliselebs araferi ar sWirT CvenTan bodiSis mosaxdeli, radgan Tu imas vusayvedurebT, rom eZinaT, roca germania iaraRdeboda, iseve eZina sxva qveynebsac, gansakuTrebiT germaniis mosazRvre qveynebs. siraqlemis politikiT rom Sors ver wavalT, es inglissac esmis da mTel msofliosac. axla ki mokavSireebi da aseve inglisic iZulebulni arian yoveldRiurad msxverpli gaiRon. arc erTi qveyana ar moutans sakuTar xalxs msxverplad meore xalxis interesebs. amas arc inglisi gaakeTebs. jarebis gadmosxmas, ganTavisuflebas, Tavisuflebas odesme veRirsebiT, magram vadebs inglisi da amerika daaadgenen da ara okupirebuli qveynebis xalxebi.

samwuxarod, Cvenamde aRwevs xmebi, rom ganwyobileba ebraelTa mimarT Seicvala da axla antisemitizmi iseT wreebSic mZvinvarebs, romelTac uwin amaze arc ki ufiqriaT. Cvenze es garemoeba saSinlad moqmedebs. ebraelebisadmi siZulvili gasagebia, magram amgvari siZulvili dafuZnebulia gaugebrobaze. qristianebi ebraelebs imas usayvedureben, rom ebraelebi germanelebis winaSe Tavs imcireben, TavianTi mfarvelebis gacemas ar eridebian da amis gamo bevr qristians mZime sasjeli atydeba Tavs. yvelaferi es marTalia, magram aqac, rogorc yvela sxva SemTxvevaSi, medlis ukana mxaresac unda SevxedoT. gana qristianebi Cvens adgilze sxvagvarad moiqceodnen? gana SeuZlia adamians, sul erTia qristiani iqneba is Tu ebraeli, gauZlos germanelebis wamebas? yvelam icis, rom es SeuZlebelia. maSin, raRa ebraelebisagan Txouloben SeuZlebels. aralegalur wreebSi CurCuleben, rom holandiaSi emigrirebul da Semdeg poloneTSi gagzavnil germanel ebraelebs holandiaSi dabrunebis uflebas aRar miscemen. holandiam isini Seifara, magram, rogorc ki hitlers gandevnian, isev germaniaSi unda dabrundneno. gesmis yvelaferi es da ekiTxebi sakuTar Tavs: Tu asea, raRa saWiro iyo es mZime da xangrZlivi omi? Cven yoveldRe gvesmis, rom yvelam simarTlisa, Tavisuflebisa da samarTlianobisaTvis unda vibrZoloT. da ai, am brZolis procesSi iwyeba ganxeTqileba da ebraeli isev yvelaze uaresia. samwuxaroa, Zalze samwuxaro, rom ager ukve meramdenejer marTldeba Zveli naTqvami: `Tu qristiani raimes cuds sCadis, TviTon agebs pasuxs, Tu ebraeli — damnaSavea yvela ebraeli!~.

gulaxdilad rom giTxra, me ver gamigia, rogor moxda, rom holandielebi, es patiosani da samarTliani xalxi, Cvenze ase msjeloben; Cvenze, mTel msoflioSi yvelaze daCagrul da yvelaze ubedur xalxze. me mxolod erTi ram maimedebs: Cvendami siZulvili gauvliT da holandielebi dagvanaxeben, sinamdvileSi rogorebi arian. imedi maqvs, rom isini arc axla da arc Semdeg ar uRalateben samarTlianobis grZnobas! antisemitizmi ki usamarTlobaa!

me miyvars holandia. imedi mqonda, rom samSoblodakarguli aq vpovebdi meore samSoblos. Tumca jer ar damikargavs imedi!

ana xuTSabaTi, 25 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! yoveldRe xdeba rame usiamovno! dRes diliT daapatimres Cveni keTili

memwvanile, Turme saxlSi or ebraels malavda. es CvenTvis mZime laxvaria da ara marto imitom, rom sabralo ebraelebi ufskrulis piras dganan, aramed am sacodavi kacis bedi gvawuxebs.

mTeli qveyana gagiJda. wesier adamianebs sakoncentracio banakebSi, cixeebSi, karcerebSi amwyvdeven, xolo moxucsa da axalgazrdas, mdidarsa da Raribs naZiralebi yvlefen da tyavs aZroben. zogs iWeren imis gamo, rom Sav bazarze raRaca iyida, zogs ki imisaTvis, rom ebraelebs an iatakqveSelebs malavda. aravin icis, ra elis xval. memwvanilis dapatimreba CvenTvis mZime danaklisia. Cvens qaliSvilebs ar SeuZliaT da arc arian valdebulni TviTon gvizidon kartofili. Cven mxolod erTiRa dagvrCenia, rac SeiZleba cota vWamoT. vnaxoT, rogor movaxerxebT, amas mere mogwer, magram am ambavSi sasiamovno araferia. deda ambobs, diliT sauzme aRar gveqnebao, sadilad mxolod puri da fafa, saRamos Semwvari kartofili, xolo kviraSi orjer salaTa an cotaodeni bostneuli. ase rom, viSimSilebT, magram yvelaferze ufro saSineli mainc is iqneba, Tu aRmogvaCines.

ana paraskevi, 26 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! rogorc iqna, meRirsa. vzivar Cems magidasTan fanjris win, romelic

odnav gamoRebulia da minda yvelaferi, yvelaferi mogwero. ise miWirs, rogorc didi xania aRar gamWirvebia. mZarcvelebis Tavdasxmis

Semdegac ki ar vyofilvar Sinaganad da garegnulad ase ganadgurebuli. erTi mxriv: memwvanilis dapatimreba, ebraelTa sakiTxi, razedac Cvenebi dausruleblad msjeloben, gadmosxmis gaWianureba, cudi sakvebi, daZabuloba, naRvliani ganwyobileba, peterze gulis acrueba, xolo meore mxriv elis daniSvna, stumrebi, cekvis dRe, yvavilebi, kraleris dabadebis dRe, tortebi da saubari kinofilmebze, kabareze, koncertebze. yvelaze uaresi swored es Seusabamobaa, es saSineli Seusabamoba; erT dRes CvenSi sicils iwvevs yovelgvari situacia, rac iatakqveS cxovrebas Tan axlavs, meore dRes ki kvlav SiSi gvipyrobs da yvela Cvenganis saxeze SegiZlia amoikiTxo SiSi, daZabuloba da sasowarkveTileba. mipsa da kralers Cvens gamo uzarmazari tvirTi awevT mxrebze. mipi bevrs muSaobs, kralers ki iseTi didi pasuxismgebloba akisria, rom zojer veRar uZlebs amden nerviulobas da aRelvebas da laparaki uWirs. koophoisi da elic did mzrunvelobas iCenen Cvens mimarT, magram zogjer, ramdenime saaTiT, an ori-sami dRiT mainc vaviwydebiT. maT TavianTi sazrunavi aqvT: koophoiss — sakuTari janmrTeloba, elis ki — jvariswera, rac arc ise daubrkoleblad mimdinareobs. magram dro da dro maT SeuZliaT Tavi daaRwion sazrunavs, wavidnen stumrad da, saerTod, maTi cxovreba Cveulebrivi gziT midis. maTi daZabuloba droebiT mainc klebulobs, Cveni ki arasodes. ukve ori welia, rac ase grZeldeba da ar viciT, ramden xans unda gavuwioT kidev winaaRmdegoba am yoveldRiurad mzard, autanel wvalebas?

kanalizacia gamognesilia, wylis Casxma ar SeiZleba, an ukidures SemTxvevaSi wveTwveTobiT; sapirfareSoSi Sesvla ar SeiZleba da Tu Sexval, jagrisi unda waiRo Tan; WuWyian wyals minis did qilaSi vasxamT. jer kidev araferi, magram ra gveSveleba, Tu ostatma dazianebuli kanalizacia ver SeakeTa. Cvens ubanSi kanalizaciis kapitaluri remonti mxolod momaval kviras daiwyeba.

mipma gamogvigzavna qiSmiSiani funTuSa da aseTi werili: `mxiarulad gagetarebinoT sameba~. amgvari sityvebi dacinva ufroa. aba ra mxiarulebaze SeiZleba laparaki, roca saSineli ganwyobileba gvaqvs da SiSiT varT Sepyrobilni. mas Semdeg, rac memwvanile daiWires, Cven isev davSindiT. yoveli mxridan ismis: `su, su, su~. da yvela cdilobs siCume daicvas. memwvaniles policiam kari Seumtvria, amisgan arc Cvena varT dazRveulni. vTqvaT da uecrad CvenTanac... ara, ar minda davwero, magram arc is SemiZlia, rom amaze ar vifiqro; piriqiT: SiSi, romelic erTxel ganvicade, kvlav dameufla da Cems win mTeli saSinelebiT aRimarTa.

guSin saRamos rva saaTze marto Cavedi sapirfareSoSi. dabla aravin iyo, yvela radios usmenda. mindoda simamace gamomeCina, magram Zalian gamiWirda. aq zeviT ufro Tavdajerebuli var, vidre qveviT, did mdumare saxlSi; zevidan momdinare idumali bgerebi da quCidan SemoWrili manqanebis guguni marto darCenils Tavzarsa mcems. Tu ar avCqardi da Seqmnil mdgomareobaze fiqri daviwye, mTeli sxeuli miTrTis da akviatebuli azri ar mcildeba. gana damalvasa da amdeni saSinelebis gadatanas sikvdili ar jobda! maSin arc Cven mfarvelebs CavagdebdiT safrTxeSi, magram amaze fiqric ki gvafrTxobs. jer kidev vebRauWebiT sicocxles, CvenSi jer kidev ar CaxSobila bunebis xma, jer kidev vimedovnebT, imedi gvaqvs, rom momavali ukeTesi iqneba. oRond male, Tundac dagvxvriton, magram male moxdes, rac mosaxdenia. gaurkvevlobaze ufro Zneli asatani araferia. dae, damTavrdes yvelaferi, damTavrdes avad an kargad, radgan is mainc gvecodineba, gavimarjveT Tu daviRupeT.

ana oTxSabaTi, 31 maisi, 1944 Zvirfaso kiwi! SabaTs, kviras, orSabaTs da samSabaTs ise Tbiloda, rom avtokalams

xeli ver movkide da amitomac araferi damiweria. paraskevs isev gafuWda kanalizacia, magram SabaTs SeakeTes. naSuadRevs qalbatoni koophoisi gvestumra da bevri ram gviambo korize, romelic iopisTan erTad hokeis klubis wevri gamxdara. kviras movida eli, unda enaxa, kari isev xom ar SemoumtvreviaTo, da CvenTan isauzma. orSabaTs (meore dRes) TavSesafarSi henk van santeni morigeobda. samSabaTs neba dagvrTes, cotaTi mainc gamogveRo fanjara. aseTi SesaniSnavi, Tbili, SeiZleba iTqvas, cxeli sameba iSviaTia, magram aq TavSesafarSi sicxe saSinelebaa da warmodgena rom Segeqmnes, mokled agiwer im cxel dReebs.

SabaTi: — ra SesaniSnavi, ra didebuli amindia, — Tqva yvelam diliT. — ra iqneba, rom ase ar cxelodes, — amboben dRisiT, roca fanjrebis daxurvis droa.

kvira: autaneli sicxea, karaqi dneba. mTel saxlSi gril kuTxes ver ipovi. puri xmeba, rZe iWreba, fanjris gaReba ar SeiZleba. sxvebi gareT daseirnoben. Cven ki, sabralo gankicxulni, vsxedvarT aq da vixrCobiT.

orSabaTi — fexebi mtkiva, sazafxulo Casacmeli ara maqvs, ar SemiZlia aseT sicxeSi WurWlis recxva! — ambobs qalbatoni van daani. marTlac, gagviWirda. sicxes verc me vitan advilad da mixaria, rom dRes qaric uberavs da mzec anaTebs.

ana orSabaTi, 5 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi!

Cvens TavSesafarSi axali usiamovneba Camovarda. duseli gvemduris. mizezi sruliad umniSvneloa: karaqis ganawileba. duseli dagvnebda. misi da qalbaton van daanis urRvevi megobroba aRdga. isev pirze kocna, sandomiani Rimili, arSiyoba. duseli gazafxulis cieb-cxelebam aitana.

mexuTe armiam romi aiRo. qalaqi ar ganadgurebula. ar daubombavT. gvaklia bostneuli da kartofili. amindi cudia. didxans dauzogavad

bombavdnen pa-de-kales da safrangeTis mTel sanapiros. ana samSabaTi, 6 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! `This is D.—day~1, gamoacxada inglisis radiom 12 saaTze da marTalic Tqva!

This is the day2. jarebis gadmosxma daiwyo diliT rva saaTze. ingliselebma gadmosces: Cvenma TviTmfrinavebma Zlier dabombes kale, buloni, havri, Serburi da rogorc yovelTvis pa-de-kale. Semdeg ki mTeli mosaxleobis gasafrTxileblad gamoacxades — okupirebuli raionebis yvela mcxovrebi unda elodes dabombvas sanapirodan 35 kilometris manZilze. Tu SesaZlebloba miecemaT, ingliselebi erTi saaTiT adre Camoyrian gamafrTxilebel furclebs. germanelTa cnobebis Tanaxmad, safrangeTis sanapiroze ingliseli paraSutistebi daeSvnen. bi-bi-sis cnobiT germanelebis samxedro-sazRvao jarebi ingliselebis sadesanto jarebs ebrZvian.

diliT 9 saaTze TavSesafarSi aseTi diskusia gaimarTa: iqneb sacdeli desantia, rogorc es ori wlis winaT deepTan moxda?

aT saaTze daiwyo inglisis radiogadacema germanul, holandiur, frangul da sxva enebze: `The invasion has degun!~1. (1 SemoWra daiwyo (ingl.).)

ase rom, namdvilad SemoiWrnen! Tormet saaTze inglisis radiogadacema germanul enaze: sityviT gamovida mTavarsardali generali duait eizenhaueri. 12 saaTze inglisis radiogadacema inglisur enaze: `This is D.—day~. generali eizenhaueri mimarTavs frang xalxs:

`Stiff fighting will come now, but after this the victory. The year 1944 is the year of complete

victory, good luck!~.2 (2 Cven sastiki brZola mogvelis, magram win gvidevs gamarjveba. 1944 weli — sruli gamarjvebis welia! (ingl.).)

inglisis radiogadacema pirvel saaTze: 11 aTasi TviTmfrinavi Seusvenebliv haerSia, gadahyavT jarebi, bombaven zurgs. 4000 sadesanto da mcire moculobis sazRvao gemebs ganuwyvetliv gadahyavT jarebi da gadaaqvT xmeleTze saomari masala Serbursa da havrs Sors, inglisisa da amerikis jarebi ukve Caebnen sastik brZolaSi. sityva warmoTqves gerbrandim, belgiis premier ministrma, norvegiis mefem da, ra Tqma unda, CerCilma.

TavSesafarSi dabneulobaa. nuTu marTla axlovdeba didi xnis nanatri Tavisufleba, Tavisufleba, romelzedac amdens vlaparakobdiT. yovelive es imdenad didebuli, imdenad zRaprulia, rom ara mjera, Tu odesme sinamdviled iqceva. mogvitans ki gamarjvebas 1944 weli? Cven jer ar viciT es, magram imediT vsuldgmulobT, Zala da mxneoba gvemateba. diax, Cven vaJkacurad unda davZlioT SiSi, gaWirveba, mwuxareba. axla umTavresia simSvide da simtkice. rom ar ayvirde, ufro magrad unda Seikra kriWa. tkivilisagan SeiZleba ayvirdes safrangeTi, ruseTi, italia, germaniac ki, magram Cven ara gvaqvs amis ufleba.

o, kiwi, ra kargia, roca grZnob, rom megobrebi giaxlovdebian! am saSinelma germanelebma imden xans gvawvales, imden xans eWiraT dana Cvens yelTan, rom megobrebze da gadarCenaze fiqric ki rwmenas gvinergavs! axla marto Cvenze, ebraelebze rodia laparaki, axla laparakoben holandiaze, mTel evropaze. iqneb seqtemberSi an oqtomberSi isev wavide skolaSi, ambobs margo!

P. S. ukanasknel cnobebs dauyovnebliv gadmogcem: Rame da gaTenebisas germanelTa zurgSi Tivisagan gakeTebuli fitulebi

da manekenebi CauSves, romlebic miwis SexebisTanave feTqdebodnen. daeSvnen paraSutistebic. isini Savad iyvnen SeniRbulni, raTa RamiT ar SeemCniaT. diliT,

mas Semdeg, rac miwaze 5 milioni kilogrami yumbara Camoyares, daiwyo desantis gadmosxma. dRes brZolaSi monawileobs 20.000 TviTmfrinavi. sanam desantis gadmosxma daiwyeboda, germanelebis yvela sanapiro batarea mwyobridan gamoiyvanes. Seiqmna momcro placdarmi. Tumca cudi amindia, magram mainc yvelaferi kargad midis. armiac, xalxic — `one will and one hope~1-iTaa (1 erTi surviliT, erTi imediT (ingl.).) gamsWvaluli.

ana paraskevi, 9 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! jarebis gadmosxma brwyinvaled mimdinareobs! mokavSireebma daikaves baio,

sofeli safrangeTis sanapiroze. axla kaienisaTvis ibrZvian. amocana naTelia, — mosWran naxevarkunZuli, romelzedac Serburia gaSenebuli. samxedro mimomxilvelebi yovel saRamos gviyvebian, Tu ra siZneleebs awydebian jarebi, da ra zRaprul gambedaobasa da simamaces iCenen aRfrTovanebuli jariskacebi. radioTi inglisSi dabrunebulma daWrilebmac ilaparakes. miuxedavad cudi amindisa, sahaero Tavdasxma grZeldeba. bi-bi-sim gadmosca, rom Turme CerCilsac surda jarebTan erTad monawileoba mieRo desantis gadmosxmaSi, magram eizenhauerisa da sxva generlebis rCeva yurad iRo da inglisSi darCa. xedav, ra mamaci berikacia, axla albaT samocdaaT welsaa gadacilebuli!

Cven cota davmSviddiT, vimedovnebT, rom omi am wlis damlevamde damTavrdeba. droc aris!

qalbatoni van daanis metiCroba autanelia. radgan jarebis gadmosxmaze laparakiT aRar SeuZlia tvini gviRrZos, axla cudi amindis gamo gviwyalebs guls. minda, Tavi civi wyliT savse vedroSi Cavayofino.

garda van daanisa da peterisa, yvelam waikiTxa `ungruli rafsodia~, kompozitorisa da virtuozis franc listis biografia. wigni Zalze sainteresoa, magram me mgonia, avtori bevrs laparakobs qalebze. listi Tavis droze ara marto didi da saxelganTqmuli pianisti iyo, aramed 70 wlamde qalebis didi madevaric. hyvarebia mari dagu, Tavadis qali karolina vitgenSteini, mocekvave lola montesi, pianisti agnes kingvorsi, sofia monteri, Cerqezi Tavadis qali olga ianina. baronesa olga meiendorfi, msaxiobi lila... gvari damaviwyda da a. S. da a. S. bolo ar uCans! magram wignis is adgilebi, romlebSic musikasa da xelovnebazea laparaki, meti interesiT ikiTxeba. vin araa moxsenebuli: Sumani, klara viki, heqtor berliozi, iohanes bramsi, beThoveni, ioaximi, rixard vagneri, hans fon biulovi, anton rubinSteini, frederik Sopeni, viqtor hiugo, onore de balzaki, kileri, humeli, Cerni, rosini, kerubini, paganini, mendelsoni da sxva mravali.

listi kargi kaci iyo. Zalian didsulovani, Tavmdabali, magram saSinlad amayi. exmareboda yvelas, yvelaferze maRla ayenebda xelovnebas, Tavdaviwyebamde uyvarda qalebi da koniaki, ver itanda cremlebs. erTi sityviT, namdvili jentlmeni iyo. uariT aravin gaustumrebia, arafrad agdebda fuls, uyvarda maRali sazogadoeba da religiis Tavisuflebas aRiarebda.

ana samSabaTi, 13 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! Cemi dabadebis dRe ukan darCa. TxuTmetis gavxdi. sakmaod bevri ram

maCuqes: Springeris xelovnebis istoriis TxuTmettomeuli, sacvlebis garnituri, ori sartyeli, erTi cxvirsaxoci, ori boTli kefiri, erTi qila jemi, namcxvrebi, dedam da mamam botanikis saxelmZRvanelo momarTves, margom — oqros samajuri, van daanebma kidev erTi wigni, duselma biomalci, mipma da elim rveulebi da tkbileuloba, kralerma wigni `maria-tereza~ da sami naWeri namdvili yveli. peterma vardebis SesaniSnavi Taiguli. sawyali biWi, bevri ecada, rame eSova CemTvis, magram veraferi moaxerxa.

miuxedavad saSineli amindisa, jarebis gadmosxma brwyinvaled midis, zRva Zlier Relavs da kokispirulad wvims.

CerCili, smetsi, eizenhaueri da arnoldi guSin ingliselebisagan ganTavisuflebul frangul sofels ewvivnen. CerCili Camosula satorpedo kateriT, romlisTvisac napiridan cecxli dauSeniaT. am kacma, iseve rogorc bevrma mamakacma, sruliad ar icis, ra aris SiSi. o, rogor mSurs!

Cveni TavSesafridan verc dainaxav da verc mixvdebi, Tu ra ganwyobilebaa holandiaSi. cxadia, xalxi gaxarebulia, rom `arafris maqnisi~ (!) inglisi bolos amoqmedda. erTi magrad unda SeanjRrio yvela, vinc ingliselebs zemodan dahyurebs, lanZRavs ingliss, agdebiT ixseniebs mis mTavrobas, ingliselebs mxdalebs uwodebs da amave dros germanelebi sZuls. iqneb maSin maTi areuli tvini isev dalagdes!

ana oTxSabaTi, 14 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! imdeni survili, azri, braldeba da sayveduri mitrialebs TavSi, rom

yvelaferi erTmaneTSi airia. kiwi, me marTla arc ise didi warmodgena maqvs Cems Tavze, rogorc sxvebs hgonia. me sxvebze ukeT vici, rom uamravi nakli maqvs da usaqcielo var, magram gansxvaveba isaa, rom minda gamovsworde, gamovswordebi kidec, ukve sagrZnoblad gamovswordi. xSirad vekiTxebi Cems Tavs: ratom hgoniaT sxvebs, rom didi warmodgena maqvs Cems Tavze, ratom mTvlian mouridebel adamianad? nuTu marTlac didi warmodgenisa var Cems Tavze? iqneb TviTon arian aseTebi? raRac meSleba, magram am winadadebas mainc ar amovSli, radgan arc ise areulia, qalbaton van daans, Cems mTavar bralmdebels, yvela icnobs, rogorc uWkuos, pirdapir rom vTqva, rogorc sulels; xolo suleli adamianebi ver ineleben, roca vinme maTze ukeT akeTebs rames.

qalbatoni van daani mxolod imitom mTvlis sulelad, rom masaviT Steri ara var, imitom meZaxis mouridebels, rom TviTonac utifaria. Cems kabebze ambobs, mokleao, TviTon ki ufro mokle acvia. me Tavdajerebulad mTvlis, TviTon ki mudam eCreba saubarSi da iseT Temebze msjelobs, razedac warmodgena ara aqvs. erT-erTi Cemi sayvareli andaza aseTia: `yoveli sayveduri nawilobriv simarTlesac Seicavs~. amitom winaswar vacxadeb, rom zogjer marTlac var zedmetad Tavdajerebuli. erTi ubedureba mWirs, Cems Tavs sxvebze metad me TviTon vakritikeb da vesayvedurebi. yovelive amas xSirad dedis notaciebic emateba da imdeni qadageba mesmis, rom mgoni, amden Segonebas verasodes davaRwev Tavs. amitom uxeSi da ukmexi vxdebi da uneburad veWidebi `anes~ Zvel sayvarel frazas: `Cemi aravis esmis~. es sityvebi gamjdaria CemSi da SeiZleba umarTebulo geCvenos, magram amaSi simarTlis raRac nawili mainc aris. zogjer sakuTari Tavis gmoba iqamde midis, rom manugeSebeli xma mWirdeba, romelic yvelafers aRadgens da Cems sulier samyaros Caswvdeba; samwuxarod, bevri veZebe, magram aseTi adamiani jer ver mipovnia. vici, kiwi, rom Sen am wuTSi peterze fiqrob! marTalia, mas vuyvarvar, magram ara rogorc satrfo, aramed rogorc megobari. dRiTi dRe sul ufro meCveva, magram aris Cvens Soris raRac idumali, CemTvis gaugebari, romelic orives gvabrkolebs. zogjer mgonia, misi naxvis survils vazviadeb da arc ise menatreba, magram sakmarisia, ori dRe ar vnaxo da ise gamiwevs guli misken, rogorc manamde arasodes. peteri SesaniSnavi sayvareli ymawvilia, magram mainc unda vTqva, rom bevri ram masze guls micruebs. uwinares yovlisa, rom belgias mTlianad ganudga, meorec, misi laparaki Wamaze da sxva wvrilmanze sruliad ar momwons, magram me mtkiced var darwmunebuli, rom pirobas SevasrulebT da arasodes ar viCxubebT. peteri gulkeTili, Tavaziani da damTmobia. igi gacilebiT met SeniSvnas itans Cemgan, vidre dedisagan. mondomebiT cdilobs wesrigi daamyaros Tavis ojaxSi. magram ratom aris Caketili sakuTar naWuWSi, ratom ar maZlevs uflebas Sevexo misi sulis simebs? marTalia, igi Cemze gulCaTxrobilia,

magram me sakuTari gamocdilebiT vici, rom yvelaze gulCaTxrobil adamianebsac ki zogjer enatrebaT gulis mesaidumle. me da peterma wlebi TavSesafarSi gavatareT da aq miveCvieT fiqrs. xSirad vlaparakobdiT warsulze, awmyoze, momavalze, magram, rogorc giTxari, namdvili grZnoba maklia da amave dros isic danamdvilebiT vici, aseTi grZnoba arsebobs.

ana xuTSabaTi, 15 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! iqneb imitom vgrZnob ase Zlier bunebas, rom amdeni xania, karSi cxviri ar

gamiyvia? me SesaniSnavad maxsovs, rom adre CemSi did aRtacebas arc Citebis galoba iwvevda, arc gaSlili yvavilebi, arc sxivmfeni lurji ca da arc mTvaris Suqi. axla yvelaferi Seicvala. magaliTad, samebas, roca Tbili amindebi idga, didi gaWirvebiT vikavebdi Tavs, rom ar damZineboda da Tormetis naxevramde martos mecqira fanjridan mTvarisaTvis. samwuxarod, Cemi msxverpli amao aRmoCnda, radgan mTvare ise kaSkaSebda, rom fanjris gamoReba ver gavbede. meore ambavi ramdenime Tvis winaT moxda. SemTxveviT zeviT avedi da fanjara Ria damxvda. sanam oTaxs aniavebdnen, Zirs aRar Camovsulvar. bnelma, wvimianma saRamom, qariSxalma da caze mocurave Rrublebma saSineli ZaliT gamitaca, damipyro. wlinaxevris Semdeg pirvelad videqi RamesTan pirispir. im dRidan yovelive amis kidev erTxel gancdis survili ufro didi iyo CemSi, vidre virTxebiT, qurdebiTa da TavdasxmebiT gamowveuli SiSi. me marto Cavdiodi dabla da kontoris an samzareulos fanjridan gareT viyurebodi. bevrs uyvars buneba, bevrs Ria cis qveS sZinavs, patimrebi da avadmyofebi cixeebsa da saavadmyofoebSi, ocneboben im dReze, roca gareT gavlen, datkbebian bunebis cqeriT, magram cota vinmea CvensaviT Caketili sakuTar mwuxarebasTan erTad, ase mowyvetili da izolirebuli yovelive imisagan, rac erTnairad ekuTvnis mdidrebsac da Raribebsac. ar gegonos es mxolod warmodgenaa, ara, me marTlac mamSvidebs cis, Rrublebis mTvarisa da varskvlavebis cqera. es bromze da valerianis wveTebze ukeT moqmedebs, buneba maswavlis morCilebas, maCvevs, medgrad Sevegebo bedis ukuRmarTobas.

samwuxarod, mtvriani, fardebCamofarebuli WuWyiani fanjrebidan unda vuyuro bunebas da isic mxolod gamonaklis SemTxvevaSi. xolo fanjrebidan yureba araviTar siamovnebas ar maniWebs, radgan buneba erTaderTia da namdvilad ver itans veraviTar surogatebs.

ana paraskevi, 16 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! axali problemebi wamoiWra! qalbatoni van daani sasowarkveTilia,

mxolod SublSi tyviis daxlaze, sapyrobileze, CamoxrCobasa da TviTmkvlelobaze laparakobs. eWvianobs peterze, imis gamo, rom me ufro mendoba, vidre mas. gamwyralia duselze, radgan mis keklucobas yuradRebas ar aqcevs. eSinia, misma qmarma bewvis qurqSi aRebuli fuli mTlianad ar gaflangos. Cxubobs, ilanZReba, tiris, wuwunebs, icinis, Semdeg ki isev Cxubobs. aba, ras mouxerxeb aseT sulelsa da mtiralas? aravin ar aqcevs yuradRebas! araviTari Tavmoyvareoba ar gaaCnia: yvelas Tavs abralebs, aqeT-iqiT darbis, — RmerTma icis, ra acvia. yvelaferze cudi isaa, rom amis gamo peteri uxeSi xdeba, van daani Riziandeba, dedas ki yvela ezizReba. SesaniSnavi garemocvaa, ara! amgvar SemTxvevaSi kargad unda gaxsovdes erTi ram: yvelaferze icine da nuravis gauwev angariSs! marTalia, egoisturad JRers, magram esaa erTaderTi gamosavali, im adamianisaTvis, vinc TviTon unda inugeSos Tavi.

kralers isev mouvida uwyeba, oTxi kvira unda amuSaon. cdilobs eqimis mowmobiT da firmis weriliT Tavi gaiTavisuflos. koophoisma kuWis operacia unda gaikeTos. guSin 11 saaTze yvela kerZo telefoni gamorTes.

ana

paraskevi, 23 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! gansakuTrebuli araferi momxdara, ingliselebi Serburgs uteven. pimisa

da van daanis azriT, 10 oqtombers ukve Tavisuflebi viqnebiT! am operaciaSi rusebic monawileoben. guSin vitebskis mimarTulebiT daiwyes Seteva. sami wlis win swored am dRes germanelebi Tavs daesxnen am qalaqs.

kartofili TiTqmis aRar dagvrCa, vapirebT, gadavTvaloT da yvelas Tavisi wili davurigoT. yvelam ise gaitanos Tavi, rogorc SeuZlia.

ana samSabaTi, 27 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! ganwyobileba didebulia, yvelaferi SesaniSnavad midis. dRes Serburgi,

vitebski da Jlobini aiRes, tyve da nadavli bevria. SerburgTan xuTi germaneli generali mokles, ori ki tyved Caigdes. axla ingliselebs navsadguri aqvT da yvelaferi SeuZliaT gadazidon xmeleTze, rac ki sWirdebaT. erTi kviris ganmavlobaSi naxevarkunZuli kotanteni mTlianad ingliselebis xelSi gadavida — didi gamarjvebaa! jarebis gadmosxmis Semdeg, am sami kviris ganmavlobaSi, rogorc aq, iseve safrangeTSi yoveldRe wvimda da qariSxali boboqrobda, magram cudma amindma ver daabrkola ingliselebi da amerikelebi gaeSalaT TavianTi Zalebi da mere rogor! marTalia WUWA-s, (Wunderwaffe)1, (1 ase uwodeben mfrinav yumbaras (germ.).) germanelTa am saswaulebriv iaraRs, yvelgan iyeneben, magram aseT raketebs axla inglisisTvis mxolod umniSvnelo ziani moaqvs, `mofebis~ gazeTebisTvis ki Tavsayreli masala. jer sad arian, ufro metad aukankaldebaT muxlebi, roca TavianTi `mofriki~ SeatyobinebT, rom `bolSevikuri safrTxe~ marTlac axloa.

yvela germaneli qali da bavSvi, vinc TavdacviT samuSaoebze ar gamodgeba, sanapiro raionebidan gahyavT groningenSi, frislandiasa da gerdellandiaSi. musertma2 (2 holandiis nacionalur-socialisturi moZraobis xelmZRvaneli.) ganacxada: Tu aqac SemoiWrnen, samxedro formas Cavicvamo. aqamdec SeeZlo wasuliyo ruseTis frontze! fineTma Tavis droze uari Tqva SeTavazebul zavze da molaparakeba axlac CaiSala. ra sulelebi arian, mere inaneben!

rogor fiqrob, ras mogvitans 27 ivlisi? ana paraskevi, 30 ivnisi, 1944 Zvirfaso kiwi! amindi cudia, anu: bad weather at a stretch to the 30-th of Juno

3. (3 30 ivnisamde cudi amindia (ingl.).) sworia ara? o, me ukve sakmaod kargad vici inglisuri. magaliTad, vkiTxulob `An udeal Husbend~4 (4 `idealuri qmari~) (leqsikonis daxmarebiT). saomari operaciebi brwyinvaled mimdinareobs! aiRes bobruiski, mogilevi, orSa, uamravi tyve Caigdes xelT. CvenTan yvelaferi ol rait, ganwyobilebac ki. Cveni hiperoptimistebi zeimoben. eli Tmas sxvanairad ivarcxnis, mipma erTi kviris Svebuleba aiRo. axali sxva araferia.

ana xuTSabaTi, 6 ivlisi, 1944 Zvirfaso kiwi! guli mikvdeba, roca peteri ambobs, rodisme an borotmoqmedi gavxdebi,

anda spekulantio. marTalia, amas xumrobiT ambobs, magram iseTi grZnoba maqvs, rom mas TviTon eSinia sakuTari unebisyofobis. waramara mesmis xan margosagan, xan ki peterisagan: `me rom iseTi Zlieri da gabeduli viyo, rogorc Sen, me rom iseTive daJinebiT SemeZlos gavitano Cemi, rogorc Sen, me rom SensaviT amtani viyo, eh, maSin...!~.

nuTu marTla sanaqebo Tvisebaa rom sxvisi gavlenis qveS ar veqcevi? gana sworia, rom mxolod Cemi sindisis karnaxs vemorCilebi? marTali giTxra, verc ki warmomidgenia, rogor SeiZleba kacma Tqvas: `me susti var~ da mainc susti darCes. ki magram, Tu kacma icis, rom sustia, ratom ar ebrZvis sisustes, ratom ar cdilobs nebisyofa gamoiwrTos? peterma mipasuxa: `ase bevrad ufro advilia~. amgvarma pasuxma, cota ar iyos, damanaRvliana. advili! gana uqnaroba, mudam sakuTari Tavis motyueba, advilia? o, ara, ar SeiZleba ase iyos, marTali araa, ar SeiZleba, rom sizarmacem da... fulma ase swrafad garyvnas adamiani.

me didxans vfiqrobdi, ra pasuxi gameca, rogor STamenerga peterisaTvis sakuTari Tavisadmi rwmena da, rac mTavaria, gamomesworebina. ar vici, SevZleb Tu ara amas.

xSirad miocnebia, ra kargi iqneboda vinme rom bolomde gulaxdili yofiliyo CemTan, magram mxolod axla mivxvdi, ra Znelia bolomde Cawvde vinmes da amave dros rame urCio, miT umetes, roca cnebebi `fuli~ da `advili~ CemTvis sruliad ucxo da axalia. peteri ukve cdilobs me dameyrdnos, magram es araviTar SemTxvevaSi ar unda moxdes. iseT adamianebs, rogoric peteria, sakuTar fexebze dgoma uWirT, xolo Tu Segnebulad cxovroben, kidev ufro uZneldebaT gzis gakvleva auracxel problemebs Soris. me axla ratomRac erT adgilas vtrialeb. guliT ki minda Cavwvde am sazizRari cnebis Sinaarss — `advilia~. rogor gavagebino peters, rom rac axla advili da mSvenieri Cans, mas iseT ufskrulSi CaiTrevs, sadac arc megobrebia, arc silamaze, arc sayrdeni da saidanac verasodes veRar amoxval.

Cven yvelani vcxovrobT am qveyanaze, magram ar viciT, ratom da risTvis. vcxovrobT im mizniT, rom bednierni viyoT, vcxovrobT sxvadasxvanairad da mainc erTnairad. Cven samni karg pirobebSi gavizardeT, SegviZlia viswavloT, mivaRwieT raRacas, samives gvaqvs safuZveli, ukeTesi cxovrebis imedi viqonioT, magram... amis ufleba Cven TviTonve unda movipovoT; es ki arc ise advili da ioli mosaxerxebelia. bednierebis mosapoveblad Sroma da sikeTisaken swrafvaa saWiro da ara spekulantoba da sizarmace. es SeiZleba sasiamovno geCvenebodes, magram kmayofilebas mxolod Sroma ganiWebs.

me ar mesmis im xalxis, romelTac Sroma ar uyvarT, magram peteri arc aseTia. mas ubralod garkveuli mizani ara aqvs. Tavs sulel adamianad, araraobad Tvlis da ar hgonia, rom rames miaRwevs. sabralo biWi, misTvis ucnobia is sixaruli, rasac sxvisi gabedniereba iwvevs, magram me amas ver vaswavli. mas araferi swams. RimiliT laparakobs qristeze, gmobs RmerTs. marTalia, didi orTodoqsi arc me var, magram guli mtkiva, roca vxedav, ra martosuli, urwmuno da Ratakia.

adamianebs, romelTac religia aqvT, unda uxarodeT, radgan yvelas rodi aqvs unari iwamos zebunebrivi Zala. adamians ar unda aSinebdes sikvdilis Semdeg sasjeli. salxinebeli, samoTxe da jojoxeTi iseTi cnebebia, romelTa arsebobaSi bevrs epareba eWvi, magram miuxedavad amisa, esa Tu is religia, sul erTia romeli, WeSmariti gzidan acdenis saSualebas ar aZlevs adamians. umTavresi aq RvTis winaSe SiSi ki araa, aramed is, rom ar dasce sakuTari Rirseba da sindisi. ra kargi iqneboda, yvela adamiani dawolis win gaixsenebdes, rac mTeli dRis ganmavlobaSi moimoqmeda da awon-dawonides, ra iyo kargi da ra cudi!

Tavisda uneburad ecdebodnen dRiTi dRe ukeTesni gamxdariyvnen. am saSualebis gamoyeneba yvelas SeuZlia, radgan araferi Rirs da yvelasaTvis xelmisawvdomia. xolo vinc ar icis, unda icodes, rom `sufTa sindisi adamians Zalas matebs!~

ana SabaTi, 8 ivlisi, 1944 Zvirfaso kiwi! firmis mTavari warmomadgeneli, batoni b. bevervikSi iyo da xendro

iSova. Camoitana daaxloebiT ocdaoTxi yuTi rogorc CvenTvis, aseve mTeli

kontorisaTvis, xendro sul dasvrili iyo da qviSiT avsebuli. Cven maSinve davakonserveT rva qila da Svidi qila jemi movxarSeT. mipi xval mTeli kontorisaTvis jems moxarSavs.

pirvelis naxevarze saxlSi ucxo aRaravin iyo: quCis kari daketes da yuTebi amoitanes. peteri, mama da van daani kibeze daaboteben. anes moaqvs Tbili wyali titanidan, margo vedroebs moaTrevs, erTi sityviT, yvela saqmianobs. roca dabla, kontoris samzareuloSi Cavedi, mucelSi TiTqos raRaca Camwyda. mipi, eli, koophoisi, henki, mama, peteri — erTi sityviT, yvelas aq moeyara Tavi, ltolvilebsac da maT mfarvelebsac, da isic dRisiT-mzisiT.

quCidan veravin dagvinaxavda, radgan fanjrebze fardebia Camofarebuli, magram roca xmamaRali laparaki da karebis jaxuni mesmoda, vkankalebdi. nuTu isev vimalebiT, vkiTxe Cems Tavs. albaT, aseTi grZnoba aqvs adamians, roca kvlav dRis sinaTleze gamodis. qvabi gaivso, aba Cqara, zeviT, ojaxis danarCeni wevrebi Cvens samzareuloSi idgnen magidasTan da xendros recxavdnen. ufro mets pirSi iyridnen, vidre vedroSi. dagvWirda kidev erTi vedro da peteri isev qveda samzareuloSi Cavida. uecrad viRacam orjer dareka. peterma vedro dabla dadga. da mbrunavi karis dasaxurad zeviT amovarda. mouTmenlad vcqmutavdiT adgilze, radgan naxevrad garecxili xendro banaobas eloda, Cven ki onkani davketeT; mudam mtkiced vicavT Sinaganawess: `Tu saxlSi ucxo piria, onkani dakete, wylis xmauri saxifaToa~. pirvel saaTze movida henki da gviTxra, fostalionma darekao. peteri imwamsve Cavarda qveviT. wkrr, dareka zarma. marjvnisaken, zurgisaken! me jer mbrunav karTan gavCerdi, vinme xom ar modis-meTqi, mere ki Cumad avedi zeviT. bolos me da peteri qurdebiviT gavisuseT moajirTan da yurs vugdebdiT xmaurs, romelic qvevidan modioda. araviTari ucxo xma. peteri Cumad Cadis kibeze, da naxevar gzaze gaCerebuli iZaxis: `eli~! pasuxi ar ismis. kidev erTxel: `eli~! magram samzareuloSi iseTi xmauria, rom peteris xma ikargeba. bolos igi samzareuloSi Cadis, me ki daZabuli vdgavar kibeze da qveviT vicqirebi.

`peter, aba Cqara adi zeviT, revizori movida~, mesmis koophoisis xma. peteri oxvriT emorCileba. mbrunavi kari iketeba. oris naxevarze CvenTan amodis kraleri. o, RmerTo Cemo, yvelgan xendroa. sauzmeze xendro, henki Wams xendros, koophoisi pirs itkbarunebs xendroTi, mipi xarSavs xendros, yvelgan xendros sunia. aRar SemiZlia xendros danaxva. avdivar zeviT, magram o, RmerTo, aqac xendros recxaven.

xendros narCenebs akonserveben. saRamos ori qila ukve agviduRda. mama saswrafod xarSavs marmelads. meore diliT — kidev ori qila, dRisiT — oTxi. damnaSavea van daani, radgan qilebs sterilizacia aklia. mama yovel saRamos xarSavs marmelads. vWamT xendroian fafas, dos, purs, desertze xendro, xendro SaqriT, Saqris fxvniliT. ori dRis ganmavlobaSi yvelgan TvalSi mxvdeboda xendro, xendro, xendro... bolos maragi amoiwura, magram cxra qila kidev dgas cxraklitulSi.

— gesmis, ane, — miyviris margo, — memwvanilem, romelic aqve kuTxeSi vaWrobs, 19 girvanqa cercvi gamogvigzavna! — ra kargi kaci yofila, — vTqvi me. es marTlac kargia, magram muSaoba... oh!

— SabaTs dilidanve cercvis garCevaSi momexmarebiT, — ganacxada dedam sadilze. da marTlac, am dilis sauzmis Semdeg, magidaze cercviT savse mominanqrebuli didi Tasi gaCnda. cercvis garCeva Zalze mosawyenia, magram aba gausinje gemo cercvis Wots. bevrma ar icis, ra gemrielia Woti, gansakuTrebiT roca Txel kans Semoacli. aqvs kidev erTi didi upiratesoba, SegiZlia cercvze samjer meti SeWamo. magram `kanis Semocla~ Zalze mosawyeni da sakirkito samuSaoa. SeiZleba iseTi pedantebisaTvis, rogoric kbilis eqimebi da kontoris wvrilfexa muSakebi arian, amgvari samuSao Sesaferisia, magram CemisTana mozardi, daudegari gogonasaTvis namdvili wamebaa. daviwyeT aTis naxevarze, TerTmetis naxevarze Sevisvene. erTi saaTis Semdeg ki kvlav Sevudeqi muSaobas. sxva rom araferi, yurebi miwivis: yunwi motexe, kani fxianad gaaZre, garCeuli

cercvi TasSi Caagde da ase Semdeg! Tvalebi amiWrelda, yvelgan mwvane, mwvane Wotebi, kanebi, dampali cercvi, yvelaferi mwvanea.

gamovSterdi, magram raRaca rom vakeTo, mTeli dRe yovelgvar sisuleles vroSav, yvelas vacineb da amave dros iseTi grZnoba maqvs, TiTqos mowyeniloba bolos momiRebs. yovelTvis rogorc ki cercvis kanis gaZrobas viwyeb, sul ufro vrwmundebi, rom arasodes, arasodes viqnebi marto diasaxlisi!

bolos 11 saaTze vsauzmobT, magram pirvelis naxevridan oris TxuTmet wuTamde muSaoba unda ganvagrZoT. axla ukve guli mereva, TiTqos zRvam mawyina, da ara marto me, yvelas. mZinavs oTxamde, magram Zilis Semdegac ver movsulvar gons am sazizRari cercvisagan.

ana SabaTi, 15 ivlisi, 1944 Zvirfaso kiwi! xelSi Cagvivarda biblioTekis wigni cnobismoyvareobis aRmZvreli

saTauriT: `ras fiqrobT Tanamedrove axalgazrda qaliSvilebze?~ minda dRes am Temaze gesaubro. wignis avtori qalia. `Cveni drois axalgazrdobas~ Tavidan fexebamde akritikebs, magram mTlianad ar uaryofs da arc im daskvnamde midis, rom `arafris maqnisni arian~. piriqiT, igi im azrisaa, rom Tu axalgazrdoba moindomebs, SeuZlia axali, didi da mSvenieri samyaro Seqmnas. mas saamisod yvela monacemi aqvs, magram zerele ambebiTaa garTuli da cxovrebis WeSmarit silamazes yuradRebas ar aqcevs. me mgonia, calkeuli adgilebi piradad me mexeba. da amitom vecdebi bolomde gadagiSalo Cemi Sinagani samyaro da davicva Tavi amgvari sayvedurebisagan.

Cemi xasiaTis erT-erTi ZiriTadi Tviseba, rasac yvela Cemi nacnobi amCnevs — TviTkritikaa. Cems saqciels gverdidan vuyureb, TiTqos Cem win ucxo adamiani dgas. yovelgvari mikerZoebis, yovelgvari mogonili Tavis marTlebis gareSe vdgavar am meore anes pirispir da vakvirdebi, kargad iqceva Tu cudad. TviTdakvirveba arasdros ar mwyindeba da sakmarisia raime vTqva, rom imwamsve vfiqrob: `ara, ase ar unda yofiliyo~, anda `ase jobia, ase ufro sworia!~ xSirad me Cems Tavs bevr rameSi vamtyuneb da ufro da ufro vrwmundebi, ra marTalia mama, rodesac ambobs: `yovelma bavSvma TviTon unda aRzardos sakuTari Tavi~. sxvebs SeuZliaT mxolod rCeva an miTiTeba miscen, magram Tavisi xasiaTi adamianma TviTon, sakuTari xeliT unda Camoayalibos. amave dros me vgrZnob, rom bevri energia maqvs, Zlieri, Tavisufali, axalgazrda var da ase mgonia, yvelafris gakeTeba SemiZlia. roca yovelive es pirvelad vigrZeni, gamexarda, da ara mgonia, bedis ukuRmarTobam, romelic yvelam unda gamoscados, advilad gamtexos, Tumca amaze adrec bevri milaparakia SenTan. axla vayeneb mTavar Teziss: `dedas da mamas Cemi ar esmiT~. mSoblebi Zalian manebivrebdnen, kargad mepyrobodnen, micavdnen, erTi sityviT, akeTebdnen yvelafers, risi gakeTebac SeeZloT. miuxedavad amisa, didxans vgrZnobdi saSinel martoobas. vfiqrobdi, yvelam mimatova, Cemi aravis esmis. mama yovelnairad cdilobda daewynarebina Cemi mborgavi suli, magram unayofod. bolos me TviTon ganvkurne sakuTar Tavi imiT, rom Cemi saqcielisa da zraxvebis sapirispiro mxare davinaxe. rogor moxda, rom mamam veraviTari Semweoba ver aRmomiCina brZolaSi? ratom aRmoCnda uZluri dasaxmareblad gamowvdili xeli? imitom, rom mamam swori gza ver monaxa, mudam ise melaparakeboda, rogorc bavSvs, romelsac mxolod Tavisi bavSvuri dardi awuxebs. es sityvebi ucnaurad JRers, radgan swored mama iyo yvelaze gulaxdili CemTan, swored man Caminerga rwmena, rom me sakmaod bevri mesmis, magram erTi ram mas mainc gamorCa mxedvelobidan: ar ufiqria imaze, rom CemTvis yvelaze mniSvnelovani Cemi brZolaa, brZola imisaTvis, rom zedapirze amovtivtivebuliyavi. ar SemeZlo aseTi gamoTqmebis gagoneba: `tipuri movlenebi... sxva gogoebi... cxadia, gaivlis~... da ase Semdeg. ar mindoda mompyrobodnen ise, rogorc yvela sxva gogos. msurda ane, pirovneba, vyofiliyavi. pims es ar esmoda. saerTod ki me ver vendobi iseT adamians,

romelic Tavis Tavze cotas miyveba; da radganac me pimis Sesaxeb TiTqmis araferi vici, amitom Cvens Soris namdvili siaxlove ar SeiZleba iyos. pimi cxovrebas ufrosi adamianis TvalsazrisiT uyurebs, Tumca Tavis droze masac eqneboda aseTi warmavali gatacebebi. da miuxedavad imisa, rom bevrs cdilobs, mainc ar SeuZlia ise uTanagrZnos umcross, rogorc ufrosma amxanagma, masTan erTad ganicados yvelaferi. amitom Cems Sexedulebebs, bolomde gaazrebul Teoriebs me mxolod Cems dRiurs da zogjer margos vuziareb. mamas yvelafers vumalavdi, yvelafers, rac ki mawuxebda. arasodes ar gamiziarebia misTvis Cemi idealebi, Segnebulad CamovSordi, sxvagvarad ar SemeZlo. me moviqeci ise, rogorc grZnobam mikarnaxa, moviqeci ise, rogorc Cemi sulieri simSvidisaTvis iyo saWiro. me rom vinmesTvis neba mimeca gaekritikebina es naxevrad daumTavrebeli muSaoba sakuTar Tavze, kvlav davkargavdi simSvides da Cemdami rwmenas, rac didi gaWirvebiT movipove. ra mkacradac unda JRerdes es sityvebi, me amaze pimis gulisTvisac ki ver waval, radgan pimi araTu gavriye Cemi Sinagani samyarodan, aramed Cemi TavSeukaveblobis gamo ufro da ufro veTiSebi.

es sakiTxi yvelaze ufro mawuxebs: rogor moxda, ratom maRizianebs pimi ase? ratom ar SemiZlia masTan mecadineoba, ratom meCveneba misi alersi naZaladevad, ratom mirCevnia, momeSvas manamde, sanam sakuTari Tavisadmi meti rwmena ar meqneba? me aqamde mRrRnis sircxvilis grZnoba im werilis gamo, romelic gacecxlebulma davwere da gavugzavne. o, ra Znelia yvelgan da yovelTvis Zlieri da mtkice iyo.

magram ufro didi gulacruebis mizezi sxvaa; mamaze metad peterze fiqri mawuxebs. kargad vici, rom me vipove igi da ara man me; me Sevqmeni misgan saocnebo xati, Cems warmodgenaSi igi wynari, sayvareli, mgrZnobiare ymawvili iyo, romelsac alersi da megobari enatreboda. es me mqonda moTxovnileba gadameSala guli cocxali adamianisaTvis, mWirdeboda megobari, romelic grZel gzaze mxarSi amomidgeboda; da miuxedavad siZneleebisa, mainc mivaRwie imas, rom peteri nel-nela, magram mTeli guliT momendo; xolo roca is megobrulad ganvawye Cemdami, Cvens damokidebulebaSi TavisTavad Semoipara intimi, rac axla gaugonar ambad meCveneba. Cven bevrs vlaparakobT saidumloebiT mocul sakiTxebze, magram imaze, rac gulSi mqonda da axlac maqvs, aqamde ar gvilaparakia. me jerac ar vici, rogoria peteri; iqneb morcxvobis bralia, rom CemTanac zedmetad TavSekavebulia? magram erTi Secdoma mainc davuSvi: me ar miveci mas saSualeba, sxvagvarad gamoexata Cemdami megobroba da vcdilobdi, alersiTa da sinaziT dameaxlovebina. axla ki mas siyvaruli swyuria da me vgrZnob, rom dRiTi dRe sul ufro da ufro metad vuyvarvar. misTvis isic sakmarisia, rom Cems gverdiT iyos, me ki ar masvenebs survili, kidev erTxel Cavwvde mis azrebs, Sevexo im sakiTxebs, romlebzedac ase Zlier mwadia saubari. peters arc ki esmis, rom ZaliT daviaxlove da axla orive xeliT mebRauWeba. jerjerobiT me veraviTar saSualebas ver vxedav, rom mourideblad movwyvito Cems Tavs da sakuTar fexebze davayeno. me Zalian male mivxvdi, rom peteri ver gaxdeba Cemi namdvili megobari, da vcdilobdi naWuWidan mainc gamomeyvana; mindoda egrZno sakuTari axalgazrdoba: `sinamdvileSi axalgazrda ufro martoa, vidre moxuci~. es fraza erT wignSi amovikiTxe da, me mgonia, sworia.

rogor fiqrob, marTalia is ambavi, rom aq mozrdilebs ufro uWirT, vidre mozardebs? ara, araa marTali! mozrdilebs yvelaferze aqvT Tavisi azri da ician, rogor moiqcnen cxovrebaSi. Cven ki axalgazrdebs, gacilebiT gviWirs davicvaT Cveni Sexedulebebi da isic iseT dros, roca yvela ideali ingreva da nadgurdeba, roca adamianebi yvelaze binZur Tvisebebs amJRavneben, roca yvelas eWvi epareba simarTleSi, samarTlianobaSi, RmerTis arsebobaSi!

da Tu vinme daiwyebs imis mtkicebas, TiTqos mozrdilebs ufro uWirT, vidre Cven, mozardebs, etyoba, ar esmis, rogor gvawvalebs Cven uamravi problema. SeiZleba Cven amgvari problemebisaTvis metismetad axalgazrdebi varT, magram Tavs mogvaxvies da vcdilobT rogorme gadavwyvitoT, bolos

vpoulobT kidec pasuxs, magram faqtebTan dapirispirebas ver uZlebs, radgan faqtebi sul sxvagvarad gamoiyureba. ai, ra aris yvelaze Zneli Cvens droSi: Cven ar gagvaCnia idealebi, ocnebebi, naTeli imedebi da Tu gagviCnda, saSineli sinamdvile maSinve anadgurebs.

saocari ambavia, rom me jer kidev ar damikargavs yovelgvari imedi, miT umetes, rom mTeli Cemi imedebi uazro da ganuxorcielebeli meCveneba. miuxedavad amisa, me maT mainc magrad vebRauWebi, radgan jer kidev mjera, rom adamiani keTilia. me ar SemiZlia sikvdilze, ubedurebaze vifiqro da yvelaferi amaze avago. vxedav, rogor iqceva samyaro TandaTan udabnod. sul ufro axlos mesmis qariSxlis griali da Weqa-quxili, romelsac SeuZlia mogvspos, vgrZnob milionobiT adamianis tanjvas da mainc, roca cas Sevyureb, vfiqrob, rom yvelaferi ukeTesobisaken Semobrundeba, sisastikesa da daundoblobas bolo moeReba da miwaze kvlav mSvidoba da siwynare daisadgurebs.

manam ki maRla unda vataro Cemi idealebi; iqneba momavalSi ganxorcieldes kidec.

ana paraskevi, 21 ivlisi, 1944 Zvirfaso kiwi! isev gaiRviZa imedma, rogorc iqna, yvelaferi isev kargad midis! da mere

ra kargad! gaugonari cnobebi aRwevs Cvenamde! hitlers Tavs daesxnen, da ara viRac komunisti ebraeli, aramed keTilSobili germanuli sisxlis generali, grafi da Tanac axalgazrda! hitleri `RvTis gangebam~ gadaarCina da, samwuxarod, didad samwuxarod, iolad gadarCa, mxolod ramdenime ganakawri da umniSvnelo damwvroba aRmoaCnda. misi amalis ramdenime oficeri da generali moklulia an daWrili. ai, imis damamtkicebeli sabuTi, rom bevr oficersa da generals omi yelSi amouvida da siamovnebiT gagzavnidnen hitlers mousavleTSi. misi mospobis Semdeg maT undaT daamyaron samxedro diqtatura, mokavSireebTan zavi dadon, xelaxla SeiaraRdnen da oci wlis Semdeg kvlav omi daiwyon. iqneb gangebam garkveuli mizniT daayovna hitleris sikvdili mcire xniT, radgan mokavSireebisaTvis gacilebiT mosaxerxebeli da xelsayrelia, Tu wminda sisxlis germanelebi erTmaneTs daerevian da mospoben; rusebsa da ingliselebs naklebi samuSao darCebaT da ufro adre Seudgebian TavianTi dangreuli qalaqebis aRdgenas, Tumca jer saqme aqamde ar misula. ar minda winaswar ganvWvrito brwyinvale momavali, magram Sen, albaT, gesmis, rom yvelafers, razedac me vlaparakob safuZvlad udevs TvalsaCino faqtebi, raRac iseTi, rac orive fexiT realur niadagze dgas. gamonaklisis saxiT aq aRarafers vlaparakob maRal idealebze.

garda amisa, hitlerma Tavazianoba gamoiCina da Tavis erTgul da sayvarel xalxs ganucxada: amieridan yvela samxedro piri gestapos emorCileba da yovel jariskacs ufleba eZleva dauyovnebliv daxvritos Tavisi meTauri, Tuki monawileobda am binZur da mdabal TavdasxmaSio.

icocxle, datrialdeba ambebi! hans dampfs sirbilisagan fexebi stkiva, meTaurma uyvira. hansi SaSxanas iRebs da yviris: `Sen fiureris mokvla gindoda, xom, ai, risi Rirsi xar!~ SaSxana gavarda da qedmaRali meTauri, romelmac gabeda da sabralo jariskacs uyvira, maradiuli sicocxlis samyaroSi gadasaxlda (iqneb, rogorc amboben, maradiuli sikvdilis saufloSi). saqme albaT iqamdec miva, rom batoni oficrebi SiSisagan Caisvrian da jariskacebs veRarafers gaubedaven.

yvelaferi gasagebia. Tu isev abda-ubdas gwer? ras izam, roca vfiqrob, oqtomberSi isev skolaSi vivli, imdenad bednieri var, rom dalagebulad azris gamoTqma ar SemiZlia. o, la, la, es wuTia vwerdi, ar minda winaswar ganvWvrito momavali-meTqi. nu gamijavrdebi, tyuilad xom ar meZaxian `winaaRmdegobaTa kvanZs~.

ana

samSabaTi, 1 agvisto 1944 Zvirfaso kiwi! `winaaRmdegobaTa kvanZi~. es iyo Cemi ukanaskneli werilis ukanaskneli

sityvebi da dRevandelsac am sityvebiT viwyeb. `winaaRmdegobaTa kvanZi!~ SegiZlia amixsna, ras niSnavs es gamoTqma? ras niSnavs winaaRmdegoba? am sityvasac iseve, rogorc sxva mravals, ori mniSvneloba aqvs. winaaRmdegoba meore samyaros mimarT da Sinagani winaaRmdegoba.

pirveli, Cveulebriv, imas niSnavs, rom `ar eTanxmeba sxva adamianis azrs, ggonia, yvelaferi sxvaze ukeT ici, cdilob ukanaskneli sityva Sen dagrCes!~ erTi sityviT, yvela im usiamo Tvisebas, romelTac me maweren. meores ki aravin icnobs, meore Cemi piradi saidumloebaa.

erTxel ukve giambe, rom sinamdvileSi erTi suli ki ara maqvs, aramed ori. erTSi moqceulia Cemi aulagmavi mxiaruleba, ironia, sicocxlisadmi trfiali da, rac mTavaria, yvelafrisadmi zerele damokidebuleba. igulisxmeba: ar veridebi arSiyobas, xvevnas, kocnas, orazrovan xumrobas. da es suli mudam mzadaa Seaviwroos meore, ufro wminda, Rrma, mSvenieri. magram anas am meore karg mxares aravin icnobs da amitomac xSirad ver mitanen.

marTalia, zogjer erTi saRamosTvis mxiaruli da gamrTobi takimasxara var, magram Semdeg mTeli Tvis manZilze aRaravis vWirdebi; maSasadame, igive var, rac seriozuli xalxisaTvis samijnuro filmia: mxolod gamrTobi, mcire xniT TavSesaqcevi, rasac male iviwyeben xolme.

SeiZleba es cudi araa, magram arc maincdamainc kargia. amis moyola, cxadia, ar msiamovnebs, magram ratom ar unda giTxra, roca marTalia? Cemi Tavqariani, zerele suli yovelTvis jabnis meores, ukeTess, da yovelTvis amarcxebs. Sen ver warmoidgen, ramdenjer micdia, damesustebina, mimeCqmala es ana, romelic bolos da bolos naxevaria imisa, rasac ana hqvia, magram amaod da vici ratom.

imitom, rom meSinia, vai, Tu Cemma nacnobebma, romelTac ician, rogori var, uecrad Cemi meore, gacilebiT ukeTesi da keTili buneba aRmoaCinon. meSinia, rom damcineben, sulelad da santimentalur adamianad CamTvlian, seriozulad ar momeqcevian. Tumca me miveCvie araseriozul damokidebulebas, magram amas mieCvia mxolod `zerele~ ane, mas SeuZlia amis atana, xolo meore, `seriozuli~, amisTvis metismetad sustia. da marTlac, roca kargi ana TxuTmeti wuTiT mainc gamomiTrevia scenaze, ise SekumSula, rogorc mcenare `ukadrisa~, xolo sadac laparakia saWiro, pirvel nomer anas uTmobs adgils, da sanam gamoverkveode, uCinardeba.

ase rom, pirveli ana arasdros ar eCveneba xalxs, magram, roca marto var, mTavar rols aspulebs. me zustad vici, rogori var da rogori minda viyo... sulis siRrmeSi. magram, samwuxarod, me mxolod CemTvis var aseTi da albaT amitom vTvli Cems Tavs Rrma, gulCaTxrobil adamianad, maSin rodesac sxvebs zerele da gulRia arsebad mivaCnivar. Signidan yovelTvis gzas minaTebs wminda ana, garegnulad ki mxiaruli da xtunia Tikani var.

rogorc geubnebodi, yvelafers sul sxvanairad vgrZnob, vidre gamovTqvam, amitomac Seiqmna Cemze iseTi Sexeduleba, TiTqos biWebs davdev, varSiyob, yvelaferSi cxvirs vyof, TavauReblad vkiTxulob romanebs. mxiaruli ane amis gamo icinis, ukmex pasuxebs iZleva, gulgrilad iCeCavs mxrebs. ise iqceva, TiTqos mas yvelaferi fexebze hkidia, magram vai, rom meore ana sul sxvanairad uyurebs amas. da radgan SenTan bolomde gulaxdili var, gamogitydebi, rom Zalian mawuxebs es ambavi: vcdilob Sevicvalo, ukeTesi gavxde, magram yovelTvis vebrZvi raRac iseTs, rac Cemze Zlieria.

SigniT ki yvelaferi mosTqvams: xedavs, ras miaRwie? yvelasTan gaifuWe saxeli, irgvliv mxolod gesliani an SezRuduli xalxia, aravis ar moswonxar da yvelaferi es mxolod imis bralia, rom yurs ar ugdeb kargi anas rCevas. ah, me siamovnebiT davujerebdi, magram ar gamomdis: roca seriozuli da wynari var, yvela fiqrobs, Tavs vikatuneb da mxolod xumrobiT gamovdivar am uxerxuli mdgomareobidan. ojaxis wevrebze aRarafers vambob, radgan yoveli

maTgani fiqrobs, rom avad gavxdi, maCeCeben Tavis tkivilis wamals, nervebis dasawynarebel abebs, Sublsa da majas misinjaven. iqneb sicxe gaqvs, iqneb kuWi ar moqmedebs, mesmis yoveli mxridan, Semdeg ki imis gamo mlanZRaven, rom cud gunebaze var. amdenis atana aRar SemiZlia. roca ase Camacivdebian, jer namdvilad vWirveulob, Semdeg sevda mipyrobs da bolos isev Semovabruneb guls cudi mxridan gareT, kargidan ki SigniT. da vcdilob movnaxo saSualeba, romelic damexmareba gavxde iseTi, rogoric minda viyo da rogoric SeiZleba vyofiliyavi kidec!.. qveyanaze rom sxva adamianebi ar arsebobdnen.

ana

aq wydeba anas dRiuri.

bolosityvaoba

4 agvistos `mwvane policiam~ TavSesafari aRmoaCina. daapatimres yvela ltolvili, maTTan erTad kraleri da koophoisic. dapatimrebulebi germaniisa da holandiis sakoncentracio banakebSi gagzavnes.

gestapom daarbia `TavSesafari~. uwesrigod dayril Zvel wignebsa da Jurnalebs Soris mipma da elim anas dRiuri ipoves, ramdenime gverdis gamoklebiT, rac mkiTxvelisaTvis interess moklebulia, dRiuri mTlianad daibeWda.

`iatakqveSelTagan~ mxolod anas mama gadarCa. kralerma da koophoisma holandiis sakoncentracio banakSi bevri tanjva gamoiares da TavianT ojaxebs daubrundnen.

ana gardaicvala 1945 wlis martSi, bergen-belzenis sakoncentracio banakSi, holandiis ganTavisuflebamde ori TviT adre.

mTargmnelis minaweri

gamoxda xani, oto franki meored daqorwinda, SveicariaSi dasaxlda da bazelSi gardaicvala, mTargmnels wilad xvda pativi masTan da ane frankis muzeumTan amsterdamSi mimowera hqonoda.

erT-erT werilSi batoni franki mwerda, anas dRiuris TargmniT Cveni ojaxis bedi gaiziareTo. es marTlac asea.

n. a.

fb.com/groups/ellib