ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

1

၁၈၈၆ တြင အထကျမနမာျပညက အဂၤလပတ႔ သမးပကၿပးေနာက တရတ-ျမနမာနယစပ တေလာကတြင အေရ႕ေတာင အာရ၌ ဘနးစကပးထတလပမႈ စတငထြနးကားရာေဒသ ျဖစလာခသည။ ျမနမာႏငငသည ၁၉၄၈ ခႏစတြင အဂၤလပတ႔ထမ လြတလပေရးရရခေသာလညး ရမးျပညနယမ ဘနးစကပးထတလပမႈသည အနာဂတတြင ျပနာမားျဖစထြနးမႈ ပမ ႀကးထြားလာေစသည မးေစမားကခထားၿပး ျဖစေနသည။

ရမးျပညနယသည ပထ၀အေနအထားအရ ေတာေတာငထထပၿပး လမးေရး၊ ႏငငေရး စသည ျပညတြငးစစ ျပနာမား ေၾကာင ၎က ဘနးေမာငခဂဏးတ႔က အခြငေကာငးယၿပး ဘနးစကပးထတလပမႈက ႀကးထြားေစခသည။ ထ႔ေၾကာင မးယစေဆး၀ါးက တရားမ၀င စကပး၊ ထတလပ၊ ေရာငး၀ယမႈက ပးေပါငးႏမႏငးရန ၁၉၇၄ မ ၁၉၈၈ ထ ျမနမာအစးရႏင အေမရကနျပညေထာငစတ႔ ပးေပါငးေဆာငရြကခၿပး ျဖစသည။ ထ႔အျပင ဘနးစကပးထတလပမႈ ပေပာကေရးအတြက ၁၉၇၆ မ ၁၉၉၁ အထ (၁၅)ႏစစမကနးက လညးေကာငး၊ ၁၉၉၉ မ ၂၀၁၄ အထ (၁၅)ႏစ စမကနးကလညးေကာငး ကလ သမဂၢ၏ ကညေထာကပမႈျဖင ႏစေပါငး (၃၀) ၾကာ ခမတေဆာငရြကခၿပး ျဖစသည။

သ႔ေသာ ေတာေတာငထထပသည ရမးျပညနယသည လမးပနးဆကသြယေရး ခကခခ႕တျခငး၊ ဘနးအစားထးသးႏ မားႏင ရာသလက အျခားလယယာထြက သးႏကနၾကမးမား တြကေျခကကစးပြားျဖစ တငပ႔ႏငမည ေစးကြကမရရျခငး၊ လထယၾကညမႈ အျပညရေသာ မးယစေဆး၀ါးသးစြမႈ ကသျဖတေပးသည ေဆးခနးမား အလအေလာက မရျခငး၊ ဗဟ ခပကငမႈစနစျဖင လယယာစကပးေျမမားက ေျမလြတေျမရငးဟ ေခါငးစဥတပၿပး သမးယျခငး၊ ျပညတြငးစစၾကာရည ျခငးတ႔ေၾကာင ဘနးစကပးထတလပမႈ ပေပာကေရးႀကးပမးမႈမာ မေအာငျမငခေပ။

ျမနမာႏငငတြင ႀကးထြားေနသည ဘနးျပနာမားက ေျဖရငးႏငေရးအတြက မသားစအေနျဖင ေသာလညးေကာငး၊ အသငးအဖြ႔အေနျဖင ေသာလညးေကာငး၊ အစးရအေနျဖငေသာလညးေကာငး၊ ႏငငတကာမ ကညေထာကပမႈျဖင ေသာ လညးေကာငး ႀကးပမးၾကသညက ေတြ႔ရသည။ သ႔ေသာ ႏစေပါငး (၄၈)ႏစၾကာ ဗဟခပကငမႈစနစျဖင စစအပခပမႈ ေအာကရ ျမနမာႏငငသည သတငးလႊတလပခြငက ပတပငထားျခငးေၾကာင အဂတလကစားမႈ ျမငမားလာ၍ အကငပက ျခစားမႈ ႀကးထြားလာကာ ဘနးစကပးမႈကပါ ထြနးကားလာေစခသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငငသည ကမၻာေပၚတြင ဘနး စကပးထတလပမႈ ဒတယအမားဆး ႏငငအျဖစ ဆကလကတညရေနသည။

ေျမျပငတြင ဘနးစကပးေရးလပငနး၏ ေနာကဆကတြဆးကးသည သစေတာမားက ျပနးတး၍ ေရထမားက ညစညမး ေစၿပး ေတာရငးတရစၦာနမား၏ စားကကပါ ကြယေပာကေစခသည။ ထ႔အျပင ဘနးစကပးေသာ ေဒသမားတြင လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈ၊ လကနကးမႈ၊ ရးရာအစဥအလာပေပာကလာမႈ၊ အကငစရတပက ျပားလာမႈ စသညျဖင ျဖစေပၚခသည။

ျမနမာႏငငသည လကရတညဆမးယစဥပေဒ၏ ပဒမ ၁၆ ႏင ၁၆ (က)တြင ဘနးပင၊ ကကားပင၊ ေဆးေျခာကပငႏင ကနးမာေရး၀နႀကးဌာန အမန႔ေၾကညာစာမ မးယစေဆး၀ါးပငအျဖစ သတမတထားေသာ အပငတစမးမးက စကပးသ အား ေထာငဒဏအနညးဆး (၅)ႏစမ အမားဆး (၁၀)ႏစအထ ျပဌာနးထားသည။ ထသ႔ ျပဌာနးထားေသာလညး စား၀တ ေနေရးၾကပတညးမႈႏင အဂတလကစားမႈမားေၾကာင ဘနးစကပးထတလပမႈ ဆကလက တညရေနျခငး ျဖစသည။

လကရအစးရက ၂၀၁၄ တြင ျမနမာႏငငက ဘနးကငးမဇအျဖစ ေၾကြးေၾကာထားေသာလညး မးယစဗဟ ဥကဌက မးယစ ေဆး၀ါးပေပာကေရးစမကနးက ၂၀၁၉ ခႏစထ ေနာကထပ (၅)ႏစတးမညဟ ဆျခငးသည အဆယမႏငငမား၏ ၂၀၁၅ ဘနးကငးမဇ မဟာဗဟာ ေမာလငခကက အားနညးေစခသည။

နဒါနး

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

2 3

အပငး(၁)ျမနမာႏငငမ ဘနးစကပးမႈ ျဖစစဥမား။

ေရာငစဘနးပနးမား ျမငကြငး။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

4 5

ပေပာကေရးအတြက (၄)ႏစ စမကနးက ခမတခေသာလညး၁၄ ကာကြယေရးတပဖြ ႔မား စးမးထားေသာ ရမးျပညႏင တရတႏငင နယစပတေလာကရ ေဒသမားသည ျမနမာႏငငတြင ဘနးစကပးထတလပမႈ (၈၀ %) ရာခငႏႈနး ရခသျဖင ထစမကနး မေအာငျမငခေပ။၁၅ ထ႔ေၾကာင ဗလခပႀကး ေနဝငးက ၁၉၇၃ တြင ကာကြယေရးတပမား ကငေဆာငထားေသာ လကနကမားက ျပနရပသမးခရသည။၁၆

(၅) ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတ (မဆလ) အစးရေခတ။

၁၉၇၄ ခႏစတြင တငးျပညက ျမနမာဆရယလစလမးစဥ (မဆလ)တစပါတစနစျဖင ဆကလကအပခပခသည။ ထႏစတြင ဥပေဒျဖင ဘနးလပငနးမားက အေလးအနက တားျမစထားေသာေၾကာင အေမရကနအစးရက ျမနမာအစးရႏင မးယစ ေဆး၀ါးပးေပါငး ႏမႏငးေရးေဆာငရြကမႈက ၁၉၈၈ ခႏစအထ ျပလပခသည။၁၇ ထ႔အျပင ၁၉၇၆-၉၁ ကာလတြင မးယစ ေဆးဝါးႏမႏငးေရး (၁၅)ႏစ စမကနးက ကလသမဂၢႏင ပးေပါငးၿပး ခမတေဆာငရြကခသည။၁၈

သ႔ေသာ ၁၉၇၅ ခႏစမ စ၍ မဆလ အစးရသည “ျဖတေလးျဖတ” စစဆငေရးဗဟာက ကငသးခသျဖင ရမးျပညေတာငတနး ေဒသေကးရြာအခ႕က လယ/ယာ စပါးမားအစား အခနတကာလအတြငး ေငြျဖစလြယသည ဘနးက စကပးလာရန တြနးပ ႔ေပးသလ ျဖစေစခသည။ ထ ႔ေၾကာင ၁၉၇၆ မတငခငကာလအတြငး ျမနမာႏငင၌ ဘနး (၄၀၀)တနခန႔သာ၁၉ ထြကရခေသာလညး ကလသမဂၢႏင ပးေပါငးသည မးယစေဆးဝါးႏမႏငးေရး စမကနး (၁၂)ႏစ ျပညသည ၁၉၈၇ ခႏစတြင ဘနးစကပးထြကရမႈမာ (၈၃၆)တနထ ရခသည။၂၀ ၎က ေတာလနေရးေကာငစေခတ၏ ဘနးစကပးထြကရမႈႏင ႏႈငးယဥပါက (၁၀၉%) ရာခငႏႈနးထ ထပတးလာခသည။

ကမၻာႏငငေရး၊ စးပြားေရးစနစမားႏငအည လကပါႏငျခငး မရေသာ မဆလ အစးရ၏ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလေရး အားနညးမႈေၾကာင ျမနမာႏငငသည ကမၻာဖြ႕ၿဖးမႈအနမဆး ႏငငစာရငးတြင ထသြငးေပးရန ၁၉၈၇ တြင ေလာကထားခရသည။ ထ႔ေၾကာင ၁၉၈၈ တြင လတနးစားေပါငးစ ပါဝငသည “ရစေလးလး” လထအၾကြမႈႀကးျဖစေပၚၿပး မဆလ တစပါတစနစလညး ၿပကခသည။၂၁

ေရႊႀကဂေဒသ ထငးႏငငဘကကမးမ ေတြ႔ရေသာ ဘနးျပတက အေဆာကအအ။

(၁) အဂၤလပကလနေခတ။

ျမနမာႏငငသည ယခငက ဘနးစကပးသညဓေလ မရခေသာလညး ၁၈၈၆ ေနာကပငးတြင တရတ-ျမနမာနယစပ၌ ဘနး စကပးထတလပမႈ အနညးငယ ရလာခသည။၁ သ႔ေသာ ၁၉၀၉ တြင တရတႏငင ရနဟၿမ႕၌ ကငးပေသာ ႏငငတကာ ဘနးညလာခႀကးက ဘနးလပငနးမားက ပတပငတားဆးလာသျဖင၂ ယနနနယမ ဘနးစကပးေရးလပငနး အေျမာက အမားသည ရမးျပညနယသ႔ လမ၀ငလာခၾကသည။၃ ရမးကနးျမငေဒသမ ထြကရေသာဘနးမားသည ေအာကျမနမာ ျပညသ႔ ေမာငခတငသြငးမႈေၾကာင ၿဗတသတ႔၏ ဘနးလက၀ါးႀကးအပ ေရာငး၀ယမႈ အျမတေငြ ေလာနညးေစခသည။၄ ထ႔ေၾကာင ၁၉၂၃ တြင ၿဗတသတ႔သည ရမးျပညဆငရာ ဘနးဥပေဒက ျပ႒ာနးခ၍ ဘနးစကသမားက မတပတငထားေစၿပး ဘနးစကေတာငသတ႔ ထတလပသမ ဘနးက အစးရက သမးခပဝယယသျဖင ဘနးစကပးေရးလပငနးသည တရား၀င အသကေမြးဝမးေကာငး တစချဖစလာခသည။၅ ျမနမာႏငငသည လြတလပေရးရရသည ၁၉၄၈ ခႏစ မတငမ အခနအထ ဘနးစကပး ထြကရမႈမာ တနခန(၄၀)ပင မျပညခေပ။၆

(၂) ဖကဆစဂပနေခတ။

၁၉၄၂-၄၅ ကာလအတြငး ဘနးက ရဖနရခါ ရရေသာလညး ျမနမာျပညေအာကပငး တစေလာကလးမာ ဘနးျပတခသည။ ထ႔ေၾကာင ဘနးစားအခ ႕က ဘနးဆကမစားရသျဖင ေသၾကသလ ဘနးစားအခ ႕က ဘနးျဖတႏငခၾကသည။ ဂပနေခတတြင ေခၽြးတပအျဖစ အဆြခရေသာ ဘနးစားအမားစမာ ထငး-ျမနမာ ႏစႏငငဆကသြယရန ေသမငးတမန မးရထားလမးက ေဖာကလပေစၿပး ထမငးမ၀ ဘနးမစားရသည ဘနးစားအမားအျပား ေသဆးခၾကသည။ သ႔ေသာ အထကျမနမာျပည ျမစႀကးနားခရငတြင ဘနးေပါသည ယနနနယႏင ကပေနသျဖင ဘနစားသမား အခကအခမားမရငဆငခရေပ။၇

(၃) ပါလမနဒမကေရစ အစးရေခတ။

၁၉၄၈ တြင လြတလပေရးက စတငရယႏငခေသာ ျမနမာႏငငသည ယခင ကလနေခတနညးတ ဘနးခြနေကာကခ၍ ဘနးစက ပးထတလပသးစြမႈ ခြငျပထားသညက ၁၉၄၇ ဖြ႔စညးပတြင ေတြ႔ရသည။၈ သ႔ေသာ ၁၉၅၀ တြင ဘနးခနးႏပကြပေရး ဥပေဒ ကလညးေကာငး၊ ၁၉၅၅ တြင ဘနးစားသးသမား မတပမတငမေနရ အကဥပေဒမားကလညးေကာငး၉ ျပဌာနးထားေသာလညး ရမးျပညနယတြင ကမငတနတပမား ဝငေရာကက းေကာၿပး ဘနးစကပ းေရးပါ ခ႕ထြငခသျဖင ထဥပေဒသည ရမးျပညနယက မစးမးႏငခေပ။၁၀ ၎က ၁၉၆၁ ခႏစ ေရာကမသာ ျမနမာပငနကရ ကမငတနတပမားက ျမနမာတပမေတာ ေခမႈနးႏငသည။၁၁

(၄) ေတာလနေရးေကာငစ အစးရေခတ။

၁၉၆၂ တြင ႏငငေတာအာဏာက စစတပက သမးယၿပး တငးျပညက “ေတာလနေရးေကာငစ” အမညျဖင အပခပခသည။ ထ႔ေနာက ၁၉၆၃ တြင ေတာလနပနကနေနေသာ သပနအဖြ႔မားအား တနျပနလႈပရားႏငရန အစးရက ကာကြယေရးတပက ဖြ႔စညးျခငးသည ဘနးလပငနးက တရားဝင ခြငျပလကသလ ျဖစခသည။၁၂ ထ႔ေၾကာင ၁၉၆၄ ခႏစတြင ကလသမဂၢ၏ ခန႔မနးေျခအရ ျမနမာႏငငသည ဘနးတနခန ၄၀၀ ခန႔ထ ထြကရခသညဟ ဆသည။၁၃ ၁၉၆၅ ခႏစတြင ဘနးလးဝ

ျမနမာႏငငမ ဘနးစကပးမႈ ျဖစစဥမား

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

6 7

ဘနးဘရငခြနဆာအပါအဝင မးယစရာဇာမား၊ မးယစေဆးဝါးဂဏးႀကးမားက ၁၉၉၃ မးယစဥပေဒအရ အေရးယႏငျခငး မရခေပ။ ၁၉၉၆ တြင ခြနဆာႏင ၎၏ MTA တပဖြ႕မား နဝတထလကနကခ အညခခၾကျခငးမာ၂၅ ၁၉၉၃ မးယစဥပေဒေၾကာင မဟတဘ အေမရကနအစးရႏင ႏငငတကာ၏ ျပစဒဏခမတ အေရးယေဆာငရြကမႈမားေၾကာငသာ ျဖစသည။ ၁၉၉၆ တြင ဘနးစကပးထြကရမႈမာ ၁၉၇၆ တနရၿပး ၎က မဆလ အစးရ လကထကက ဘနးစကပးထြကရမႈ ၈၃၆ တနႏင ႏႈငးယဥပါက (၁၁၀.၅၃ %) ရာခငႏႈနး ထပမတးလာသညက ေတြ႔ရသည။

၁၉၈၉-၉၆ ကာလအတြငး နဝတ စစအစးရသည တငးရငးသားလကနကအဖြ႔ (၁၇)ဖြ႔ႏင အပစအခတရပစေရး သေဘာတညမႈ ရယခသည။ သ႔ေသာ အပစခတရပစေရး ကာလတြင တငးရငးသားေဒသအတြငး အစးရစစတပမားက နယေျမအမားအျပားက စးမးႏငခေသာလညး ဘနးပေပာကေရးက စနစတကမတကဖကႏငသျဖင ဘနးစကပးမႈ၊ ဘနးသးစြမႈ ကဆငးချခငးမရဘ ပမမားျပားလာသည။

(၆) ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႔ (န၀တ) အစးရေခတ။

၁၉၈၈ တြင တငးျပညက “ႏငငေတာ ၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႔ (နဝတ)” အမညျဖင စစတပက ဆကလက အပခပခသည။၂၂ ၁၉၉၁ တြင ကလသမဂၢႏင ပးေပါငးခမတေဆာငရြကေသာ မးယစေဆး၀ါးတကဖကေရး (၁၅)ႏစ စမကနး ျပညသညႏစသည တစႏငငလးဘနးစကပးထြကရမႈမာ (၁၇၂၈)တနထ ရခသည။၂၃ ၎စမကနး စတငခသည ၁၉၇၆ ခႏစမ ထြကရသည ဘနးတနခနႏင ႏႈငးယဥပါက (၃၃၂ %) ရာခငႏႈနး ထပမတးလာသညက ေတြ႔ရသည။

ဘနးတကဖကေရးလပေဆာငမႈ အားနညးေနသညက ကမၻာႏငငမားက ဝငး၀နးေဝဖနရႈ႕ချခငးက ခရေသာ န၀တ အစးရ သည ၁၉၉၃ ခႏစတြင မးယစေဆး၀ါးဆငရာ ဥပေဒက ျပ႒ာနးခသည။၂၄ ထဥပေဒသည စနစ၏ သားေကာငျဖစၾကရေသာ သာမနျပညသမားစြာက မးယစေဆးဝါးေရာငးဝယေဖာကကားမႈ၊ သးစြမႈမားက ရးတငစစေဆး၍ ႏစရညေထာငဒဏျဖင အေရးယခေသာလညး မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရးအတြက ေျပာပေလာကေသာ ႏမႏငးႏငမႈ မျဖစခေခ။

ဟပး-ေတာငႀကး ကားလမးမႀကးေပၚတြင စကထထားေသာ မးယစေဆး၀ါးဥပေဒႏင ဆငသည ဆငးဘတ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

8 9

၂၀၁၃ ခႏစမ ထြကရေသာ ဘနးတနခနက ယခင နအဖ အစးရလကထကက ထြကရေသာ ဘနးတနခနႏင ႏႈငးယဥပါက ၅၀ % ရာခငႏႈနး ထပမတးျမငလာသည။

၂၀၁၃ ဘနးစကရာသတြင ျမနမာႏငငအႏ႔ရ ဘနးစကဧရယာ ၅၇၈၀၀ ဟကတာက အမေထာငစ ၁၉၀၀၀၀ စက လပကငၿပး ဘနးစမးတနခန ၈၇၀ တန ထတလပခသည။၃၃ သ႔ေသာ ၂၀၁၄ ခႏစ ဇြနလတြင ကေရာကသည ကမၻာမးယစေဆး၀ါး ဆန႔ကင ေရးေန႔တြင တစႏငငလးအတငးအတာအေနျဖင ဖကဆးႏငခသည ဘနးျဖႏင ဘနးစမး ပမာဏမာ တစတန မျပညခေပ။၃၄

အရပသားအမညခ အစးရသစလကထက လကရလြတေတာတြင မးယစေဆးဝါး ကငးစငပေပာကေရးစမကနး အတြက ထေရာကေသာ လပငနးစဥမားက သသာထငရားစြာ မေတြ႔ရေသးေပ။ လကရလြတေတာတြင ၁၉၉၃ မးယစဥပေဒအပါအဝင မးယစေဆးဝါးဆငရာ ဥပေဒျပ႒ာနးခကမား ျပနလညျပငဆင သးသပခမတေရး အဆက တငသြငးျခငး မေတြ႔ရေသးေပ။

ဥးသနးစန ဥးေဆာငသည အစးရက ၂၀၁၄ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသည ဘနးကငးမဇ ျဖစရမညဟ ေၾကြးေၾကာ ထားေသာ လညး မးယစေဆးဝါးပေပာကေရးစမကနးက ေနာကထပ (၅) ႏစတးၿပး ၂၀၁၉ ထ ေဆာငရြကသြားမညဟ မးယစဗဟ ဥကဌက ဆသည။၃၅ ထသ႔ေျပာဆျခငးသည ၂၀၁၅ တြင အဆယမႏငငအား မးယစေဆး၀ါးကငးလြတဇအျဖစ မဟာဗဟာ ေမာမနးခကက အားနညးေစခသည။ ၂၀၁၄ ၾသဂတလ (၁၈)ရကေန႔တြင ျမနမာႏငငႏင UNODC တ႔သည ၂၀၁၄ မ ၂၀၁၇ ထ ပးေပါငးေဆာငရြကမည မႈခငးႏင မးယစေဆး၀ါးၿခမးေျခာကမႈတကဖကေရး စမကနးက သေဘာတလကမတေရးထး ခသညဟ (၁၉ ၾသဂတလ ၂၀၁၄)ထတ Daily Eleven သတငးစာတြင ေဖာျပထားသည။

လကရအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ (၁၄)ဖြ႔တ႔ အပစအခတရပစေရး လကမတေရးထးခၿပး မးယစေဆးဝါး တကဖကေရးအတြက ႏစဥးႏစဘကမ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးလပငနးက သေဘာတထားေသာလညး လကေတြ႔ အေကာင အထညေဖာမႈ အားနညးေနသည။

၁၉၉၆ မ ၂၀၁၃ ခႏစထ

ျမနမာႏငင၏ ဘနးစကပးထတလပမႈ

တနခန အေျချပဇယား။

(၇) ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစအဖြ႕ (နအဖ) အစးရေခတ။

၁၉၉၇ တြင နဝတမ ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစ (နအဖ)အမညသ႔ ေျပာငးလဖြ႔စညးၿပး ယခငက စစဗလခပမားသာ ဆကလကဥးေဆာငခသည။၂၆ နအဖ အစးရသည ၁၉၉၉ ခႏစမ စ၍ မးယစေဆးဝါး ႏမႏငးေရး (၁၅)ႏစ စမကနးက အဆင(၃)ဆငျဖင ခမတ၍ ၿမ႕နယ(၅၁)ခက (ေနာကဆကတြ-၂ သ႔ရႈရန) ဥးစားေပးေဆာငရြကခသည။၂၇

ထ႔အျပင ႏငငတကာႏင တရတႏငင၏ ဖအားေပးမႈေၾကာင ျမနမာႏငငတြင ဘနးစကပးမႈ (၈၀ %) ရာခငႏႈနး ထရေသာ ရမးျပညေျမာကပငး တရတနယစပတစေလာကရ မငးလား အထးေဒသ(၄)၊ “၀” အထးေဒသ (၂)၊ ကးကန႔ေဒသမားတြင ၂၀၀၆ မတငမ ဘနးစကပးမႈ ကငးမဇအျဖစ ေၾကျငာခသည။၂၈ ထကာလအတြငး ျမနမာႏငငတြင ဘနးစကပးထြကရမႈ (၆၅.၁၃ %) ရာခငႏႈနး ကဆငးခသည။

ဘနးကငးစငေၾကာငး (၁၀) ၿမ႕နယအတြငး အေကာငအထညေဖာႏငခေသာလညး ဘနးပေပာကေရး ဥးစားေပးနယေျမ စာရငးတြင မပါဝငခသည အခ႕ၿမ ႕နယမားက ဘနးထပစကပးလာခသျဖင၂၉ ၂၀၀၅ ခႏစတြင ဘနးစကပးထြကရမႈ ၃၁၂ တနထြကရာမ ၂၀၁၀ ခႏစတြင ၅၈၀ တနထြကရခၿပး (၄)ႏစကာလအတြငး (၄၆.၂၀) ရာခငႏႈနး ျပနလညတးျမငလာခသည။၃၀

(၈) ပါတစ ဒမကေရစ အစးရေခတ။

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြမ ေပၚေပါကလာေသာ အရပသားအမညခအစးရ၏ အသြငကးေျပာငးမႈ (၃) ႏစကာလ အတြငးတြင ဘနးစကပ းထြကရမႈ ထပမတးလာသညက ေတြ႔ရသည။ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ဘနးစကပ းထြကရမႈ ၈၇၀ တနရသျဖင ယခငႏစႏင ႏ ႈငးယဥပါက (၂၆ %) ထပမတးလာခသည။ ၂၀၁၃ တြင ျမနမာတစႏငငလးတြင ရမးျပညနယသည ဘနး ( ၉၂%) ရာခငႏႈနးထြကသညအနက၃၁ ရမးျပညနယ ေတာငပငးတြင ၄၆ ရာခငႏႈနး၊ ရမးျပညနယ အေရ႕ပငးတြင ၃၂ ရာခငႏႈနး၊ ရမးျပညနယ ေျမာကပငးတြင ၁၄ ရာခငႏႈနး ထြကရၿပး ကနသည ၈ ရာခငႏႈနးသည ကခငျပညနယတြင ထြကရသည။၃၂

Source: UNODC, Southeast Asia Opium Survey 2013.

Potential opium production, Myanmar, 1996-2013 (Tons)

Best estimateUpper LimitsLower Limits

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

10 11

အပငး(၂)ရမးျပညနယ လကနကကင ပဋပကၡႏင ဘနး

ရမးျပညေတာငပငး ေမာကမယၿမ႕နယတြင လကနကကင ပဋပကၡေၾကာင ပကစးသြားေသာရြာတစရြာ

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

12 13

အက းဆကေၾကာင ကးကန႔အဖြ႔ (MNNDA)၊ ဝအဖြ႔ UWSA ႏင မငးလားအဖြ႔ NNDA တ႔သည ဗကပမ ခြထြကၿပး န၀တအစးရႏင အပစအခတရပစေရး ျပလပခၾကသည။ ထ႔ေနာက ရမးျပညနယေျမာကပငး တရတနယစပတေလာကတြင ဘနးက စးပြားျဖစ စကပးၾကသညက အစးရက လစလထားသျဖင မးယစေဆးဝါးထတလပမႈ အဆမတန တးလာခသညဟ ဆသည။၄၉

ရမးျပညနယအေရ႕ပငး လကနကကင ပဋပကၡႏင ဘနးဘရင။

၁၉၇၄ တြင ခြနဆာသည ေထာငမ လႊတၿငမးခမးသာခြငျဖင ထြကလာၿပး၅၀ (၂) ႏစအၾကာတြင ေတာခသည လြယေမာကာကြယေရး တပက ျပနလညဥးေဆာငကာ Shan United Army (SUA) အမညျဖင ေျပာငးလဖြ ႔စညးခသည။၅၁ SUA သည ဘနးမ ရေသာဝငေငြမားက လကနက၊ ခယမး ဝယယသယေဆာငၿပး အဖြ ႔အငအားေတာငတငးေရးက ေဆာငရြကခသည။၅၂ ဘနးလပငနးျဖင အငအားႀကးထြားလာသည SUA တပသည နယေျမခ႕ထြငေရးအတြက “ေပါငးမလား၊ တကမလား” မျဖင ကငထားခသည။ ထမသည ညညႊတေရးအတြက ပးေပါငးျခငးမးမဟတ SUA လကေအာကသ႔ ဝငေပါငးေရးသာ ျဖစသည။၅၃ ထ႔ေၾကာင SUA သည ၁၉၈၂ ၾသဂတလတြင လြယလနးေဒသက လညးေကာငး၊ ၁၉၈၃ ေဖေဖာဝါရလတြင SSA (SSPP) တပဖြ႔၏ မငးေမာတပစခနးက လညးေကာငး သမးပကခသည။၅၄

၁၉၈၄ ခႏစ မတလ ၇ ရကေန႔တြင SUA ကယစားလယမားက အေရ႕ပငးတငးစစဌာနခပ(ရပခ)တငးမႈး ဗလမးခပေအးစႏင မငးတၿမ ႕နယတြင ေတြ႔ဆခၿပး ႏစဥးႏစဘက အေပးအယ သေဘာတညမႈ ရခသညဟ ဆသည။ ထသေဘာတညမႈမာ အစးရမ ခြနဆာ တပဖြ႕၏ ဘနးႏင မးယစေဆး၀ါး လပငနးမားက အေႏာငအယကမျပရနႏင ခြနဆာတပဖြ႔မ အစးရက ဆန႔ကငေနေသာ ဗကပႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားက တကခကေခမႈနးရန စသညျဖင သေဘာတထားသညဟ ဆသည။၅၅ ထသ႔ေတြ႔ဆၿပး တစပတအတြငးတြင ခြနဆာတပဖြ႔မ မယေအာ ေဒသ၌ အေျခစကေသာ PNA ဌာနခပ ေကာငနနးစခနး အပါအ၀င အျခားေသာ တငးရငးသားတပဖြ႔အေျခစက တပစခနးမားက တကခကေခမႈနးခသည။၅၆ ထကာလအတြငး တငးရငးသားေခါငးေဆာငမားသည အစးရတပမ ခြနဆာတပဖြ ႔က ယခငဖြ ႔စညးခေသာ ကာကြယေရးတပမားကသ ႔ အသြငတမးျဖင အသးခခသညဟ ဆသည။

၁၉၈၅ တြင ခြနဆာသည မးဟနး ဥးေဆာငသည SURA တပဖြ႔ကပါ စညးရးသမးသြငးၿပးေနာက Mong Tai Army (MTA)က ဖြ႔စညး၍ ဟမနးတြင ဌာနခပဖြငခသည။၅၇ ထ႔ေနာက MTA တပဖြ႔သည ျမနမာႏငငမ ရမးျပညအေရ႕ပငး ထငးနယစပ တစေလာကရ နယေျမမားက စးမးထားၿပး ထငးနယစပရ ဘနးေစးကြကမားက ထနးခပခသည။ ၁၉၉၀ မတလတြင အေမရကန မးယစေဆးဝါး တကဖကေရးအဖြ႔ (DEA) မ ခြနဆာအား အျပညျပညဆငရာ မးယစေဆးဝါး တရားခအေနျဖင ဖမးဆးရန ေၾကျငာခသည။၅၈

ရမးျပညနယ လကနကကင ပဋပကၡႏင ဘနး။

၁၉၆၂ ခႏစ စစအာဏာသမးၿပးေနာကပငးတြင ရမးျပညနယ၌ လကနကကငလမးစဥျဖင စစအာဏာရငစနစ ဆန႔ကငလႈပရားမႈ ျပငးထနလာသညက ႏမႏငးႏငရန အစးရက ကာကြယေရးတပက ဖြ ႔စညးခသည။ သ႔ေသာ ကာကြယေရးတပဖြ ႔မား၏ စားဝတေနေရးအတြက ကယနညးကယဟနျဖင ရာေဖြေစျခငးသည ဘနးလပငနးက လပကငခြငျပခသလ ျဖစေစခသညဟ ဆသည။၃၆ ဘနးေမာငခလပငနးသည နယပယစမာ ႀကးထြားလာၿပး ယခငက ရခေသာ တရားဝငစကပ းေရး၊ စးပြားေရးစနစမာ ပကဆးခခရသည။ ထအခနတြင ဘနးသည အဖးတနထြကကန တစချဖစလာၿပး ဘနးမရပါက စားသးသ စးပြားေရး လးဝရပစသြားမညဟ ဆသည။၃၇ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငငသည ကာကြယေရးတပမား စးမးထားသည ရမးျပညေျမာကပငး တရတနယစပတေလာကတြင ဘနး (၈၀ %) ရာခငႏႈနး ထြကရေသာ ေဒသျဖစလာခသည။

အစးရ၏ ယဆခကမာ ကာကြယေရးတပတ႔က ဘနးက ခပကငထားႏငပါက သပနလကထသ႔ ဘနးမားမေရာကႏင၊ သပနတ႔သည ဘနးမရလင လကနကဝယယရန ဝငေငြမရ၍ ၎တ႔ လႈပရားမႈက စြန႔လႊတရလမမညဟ ဆသည။၃၈ ၀ငေငြမရေသာ သပနတပမားသည အစးရထ လကနကခခေသာလညး ကာကြယေရးတပမားသည သပနဘ၀သ ႔ ကးေျပာငးသြားခၾကသညဟ ဆသည။၃၉ ၁၉၆၉ တြင အစးရက ခြနဆာက ဖမးဆးစစေဆးသျဖင ခြနဆာလကေအာကရ လြယေမာကာကြယေရး တပဖြ႔အငအား ၁၅၀၀ က ေတာခခသည။၄၀

ျမနမာအစးရ၏ တနျပနလႈပရားမႈအစအစဥသည ရမးျပညနယ တလႊားတြင လကနကကငအပစ ပမမားျပားလာၿပး သပနတ႔၏ ပနကနလႈပရားမႈ ကဆငးသြားျခငး မရခေပ။၄၁ ဘနးျဖင ႏငငေရးျပနာက ေျဖရငးသည ေဆးမးတအျဖစ အသးျပျခငးသည ႏငငေရးျပနာက နာတာရညေရာဂါသဖြယ သကဆးရညေစခသည။ ထ႔ေၾကာင ၁၉၇၃ တြင အစးရသည ကာကြယေရးတပမား၏ လကနကမားက ျပနရပသမးခရသည။၄၂ ၎က ကးကန႔နယ ကာကြယေရးေခါငးေဆာင ေလာစစဟနက လကနကအပရန ျငငးဆနၿပး ေတာခခသည။ ေနာကပငးတြင ေလာစစဟနက ထငးနယစပတပဖြ ႔က ဖမးမၿပး ျမနမာအစးရက ျပနလြအပေပးခသည။၄၃

ရမးျပညနယ ေျမာကပငး လကနကကင ပဋပကၡႏင ဘနးဘရင။

၁၉၇၀ တြင ျမနမာျပည၏ ဘနး ၈၀ % ထြကရေသာ ကာကြယေရးတပမား စးမးထားသည ရမးျပညေျမာကပငး တရတ နယစပေဒသ တစေလာကက ကြနျမနစပါတ (ဗကပ)က တကခကသမးပကၿပး ထနးခပထားခသည။၄၄ ၁၉၈၀ တြင ယခငက ဖမးဆးထနးခပထားေသာ ေလာစစဟနက လြတၿငမးခမးသာခြငျဖင ေထာငမ လႊတေပးခသည။ ေလာစစဟနသည လားရႈးၿမ႕အေရေတာငဖက နမေဗါငေဒသတြင ျပညသ႔စစ တပစခနးသစ တညေဆာကရနအတြက အစးရက ကပေငြ ႏစသနးေပးအပခသညဟ ဆသည။ ထျပညသ႔စစတပဖ ြ ႔က ယခငက ဖကသမးခခေသာ ကာကြယေရးတပကသ႔ပင မးယစေဆး၀ါးလပငနးမားက လြတလပစြာ လပကငပငခြငေပးခၿပး ကြနျမနစသပနမားက ၿဖခြငးတကခကေစခသညဟ ဆသည။၄၅

ရမးျပညေျမာကပငးတြင လႈပရားေနသည ဗကပတပဖြ႔သည ယခငက ဘနးပငမားဖကသမးေရး စမကနးက ခမတႏငခေသာလညး ေနာကပငးတြင ဘနးခြနဝငေငြျဖင ပါတယႏယားက လညပတေစခၿပး ႏငငေရးအရ အရကရခသည။ ထ႔ေၾကာင ၁၉၈၅ တြင ဗကပ၏ တတယအႀကမ ကြနကရကသည ဘနးတကဖကေရး ဥပေဒတရပက ပါတတြင ျပဌာနးခသည။၄၆ ထဥပေဒက ဗကပ၏ တပရငး၊ တပဖြ႔ဝငမားက သေဘာမကသျဖင ၁၉၈၉ တြင ဗကပ အငအားထ ၿပကြခရသည အေၾကာငးရငးတစရပျဖစသည။၄၇

၁၉၈၉ တြင ရမးျပညနယ ေျမာကပငး တရတနယစပတစေလာကရ ဗကပ၏ တပဖြ႔မားမ အပစအခတရပစေရး ျပလပေရး အတြက နဝတ အတြငးေရးမး (၁) ဗလခပႀကး ခငညြန႔သည ေလာစစဟနက ရတတရကေတြ႔ဆခသည။၄၈ ထေတြ႔ဆမႈ၏ ခြနဆာ

Imag

e: In

tern

et

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

14 15

ထ႔ေနာက ခြနဆာသည ၁၉၉၀ တြင ထငးနယစပ၌ ေနာမနးႀကး ေခါငးေဆာငသည SSA အဖြ႔၊ မဟာဆနး ဥးေဆာငသည WNA တပဖြ႔ႏင စငးလတ ဥးေဆာငသည SSA/SSPP တပဖြ႔မားက MTA တပေအာကသ႔ စညးရးသမးသြငးခၿပး တာကလယ ဥးေဆာငေသာ ရလလဖ အဖြ႔ႏငအတ ပးေပါငး၍ ရမးျပညေတာလနေရး ေကာငစက ဖြ႔စညးခသည။၅၉ ဘနးကနကးေသာ လြယေမာကာကြယေရး ေခါငးေဆာငဘဝမ ဘနးဘရငအျဖစ အေမရကနအစးရႏင ႏငငတကာ၏ ဖမးဝရမးထတျခငးခရသ ခြနဆာသည ရမးျပညလြတလပေရးက ေၾကညာ၍ မမကယမမ ရမးျပညသမၼတအျဖစ ၁၉၉၃ တြင ေၾကညာခသည။၆၀

မးယစေဆးဝါးႏင လကနကအငးအားေတာငတငးသည MTA တပက ၿဖခရနအတြက UWSA က ျမနမာအစးရက လကနက ခယမးေထာကပၿပး MTA က တကခကေစခသည။၆၁ UWSA ၏ ဖတကလာျခငးေၾကာင ၁၉၉၅ ဇြနလတြင ကမးရြကႏင စငးမနးအဖြ႔က လအငအား (၃၀၀၀)နးပါးျဖင ခြနဆာက အာခၿပး SSNA အမညျဖင အစးရႏင အပစအခတရပစေရး ျပလပခသည။၆၂ သ႔ေသာ ခြနဆာ၏ MTA တပသည လကနကကငအငးအား ၁၄၀၀၀ နးပါးရခၿပး စစေရးအရ အေရးမသာႏငေသာလညး အတငးအတာတစခထ ဆကလကတကပြ ဝငႏငသည အေျခအေနတစခက ပငဆငထားဆ ျဖစသည။

သ႔ေသာ ၁၉၉၆ တြင ႏငငေရးႏင ေတာလနေရး ေခါငးေဆာငအျဖစ အသအမတျပ ျခငး မခရသညအျပင ဘနးဘရငအျဖစသာ ဆကလကသတမတခရေသာ ခြနဆာသည ၎တ႔၏ အသကအးအမစညးစမက အာမခေပးပါရန နဝတ စစအစးရထ ေတာငးဆၿပး လကနကခ အညခခသည။၆၃ ခြနဆာစညးရးသမးသြငးခရေသာ ေတာလနေရး ရေဘာရဖကတ႔က ႏငငေရး အားနညးခကေၾကာင အမးသားလြတေျမာကေရး ေခါငးစဥေအာကတြင အသကေပးခၾကရေသာလညး လကေတြ႔တြငမႈ မးယစရာဇာအတြကသာ ျဖစခရသည။ အသတတစစပြ။

နအဖ အစးရသည ၂၀၀၈ မတငမ ကာလတြင ရမးျပညနယမ ဘနးစကပးမႈ လႊမးမးသညေဒသ၌ အေျခစကလႈပရားေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားအား ဖအားေပးၿပး လကနကစြန႔လြတေစခငးမႈမား ျပလပခသညက ေတြ႔ရသည။ ၂၀၀၅ တြင ရမးျပညနယ ေျမာကပငးရ ပေလာငလကနကကငအဖြ႔ PSLA ကလညးေကာငး၊ ၂၀၀၇- ၀၈ တြင ရမးျပညေတာငပငးရ ရလလဖ အဖြ႔မ ဗလမးႀကးခြနခစေမာင ဥးေဆာငေသာအဖြ႔ႏင တာကလယ ဥးေဆာငေသာ အဖြ႔မားက လညးေကာငး လကနကစြန႔လြတ ေစခငးမႈက ခခရသည။

နအဖ စစအစးရသည ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပက ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ ျပလပၿပးေနာက အပစအခတရပစထားေသာ တငးရငးသားလက နကကငအဖြ႔မားအား နယျခားေစာငတပ အသြငေျပာငးေရး စတငဖအားေပးလာခသည။ ၂၀၀၉ တြင နယျခားေစာငတပ အသြငေျပာငးရန ျငငးဆနသည ကးကန႔အပစအခတရပအဖြ႔က မးယစေဆးဝါးထတလပမႈႏင စတငအေရးယခသည။ ၂၀၁၀ တြင နအဖစစအစးရသည အပစရပစထားေသာ အဖြ႔မားအား နယျခားေစာငတပ အသြငေျပာငးေရး အစအစဥတြင PNO ႏင SSPP/SSA တပဖြ႔မား၏ ထနးခပနယေျမမားသည နယစပႏငထစပမႈမရသျဖင ၎တ႔က ျမနမာတပမေတာလကေအာကခ ဌာေနျပညသ႔စစ အျဖစသ႔ အသြငေျပာငးခသည။

SSPP/SSA အဖြ ႔၏ ဥကဌ ဗလခပလြယေမာဝးႏင ဗလခပကငဖတ႔ ဥးေဆာငသညတပဖြ ႔က ဌာေနျပညသ႔စစအျဖစ အသြငေျပာငးသြားေသာလညး ဗလခပပနဖ ဥးေဆာငသညတပဖ ြ ႔က အသြငေျပာငးျခငးက လကမခေသာေၾကာငး ၂၀၁၁ ခႏစ မတလတြင အစးရစစတပက စတငထးစစဆငျခငးက ခခရသည။၆၄ ၂၀၁၂ ခႏစ ဇႏၷဝါရလတြင အစးရ၏ ၿငမးခမးေဖာေဆာငေရး ေကာမတႏင SSPP/SSA တ႔အၾကား အပစအခတရပစေရးက အခနတတကာလအတြငး ျပညေထာငစအဆငျဖင လကမတေရးထးခသည။၆၅

UWSA ႏင မငးလားအဖြ႔သည နယျခားေစာငတပအသြငေျပာငးေရးက ျငငးဆနၿပး စစေရးအရ အေရးယပါက ရငဆငမည ဟနရေသာလညး ၂၀၁၂ ခႏစတြင အစးရႏင အပစအခတရပစေရးက ေနာကထပတဖန ျပလပၿပး သေဘာတညမႈ စာခပက ႏစဥးႏစဘကက လကမတေရးထးခသည။

ကယရကၡာက တာ၀နျပနယရသည ျပညသ႔စစ။

ရမးျပညနယတြင အခ႕ျပညသ႔စစစးမးထားေသာေဒသမားသည ေဒသချပညသလထမား၏ ဘ၀က အကးျပသညထက ၿခမးေျခာကမႈက ပမားလာသညက ေတြ႔ရသည။ ဘနးဘရငခြနဆာသည အစးရထ အၾကြငးမ လကနကခၿပးေနာက ၎၏ MTA တပဖြ႔တခ႕က နယေျမေဒသေပၚမတညၿပး ျပညသ႔စစဖြ႔စညးခြင ေပးထားခသည။ တရတႏငငတရားရးမ ေသမန႔ျဖင တရားစရငျခငးခရေသာ ေရႊႀကဂေဒသ မးယစရာဇာ စငးေနာခမးသည MTA တပဖြ႔ဝငေဟာငး တစဥးျဖစ၍ တာခလတၿမ ႕နယ ေဟာငလတျပညသ႔စစ ေခါငးေဆာငေဟာငး တစဥးလညး ျဖစသည။၆၆

၂၀၁၀ ခႏစတြင ရမးျပညနယ၌ အပစအခတရပစထားေသာ SSA /SSPP တပဖြ႔အခ႕ႏင PNA တပဖြ႔သည ဌာေနျပညသ႔စစ အျဖစသ႔ အသြငေျပာငးျခငးက လကခခရသည။ ၂၀၀၅ တြင PNA ထနးခပနယေျမအတြငး၌ ဘနးစကပးေရး လး၀က ဆငးသြားခေသာလညး ၂၀၁၀ တြင ဌာေနျပညသ႔စစအျဖစသ႔ လးဝအသြငေျပာငးၿပးေသာအခါ PNA ထနးခပနယေျမသည ဘနးစကပးမႈ ေနာကထပ တဖန ျပနလညေခါငးေထာငလာခသည။

လကရျမနမာတစႏငငလးတြင အစးရတပမေတာ၏ လကေအာကခ ျပညသ႔စစအဖြ႔ေပါငး ၅၀၂၃ ဖြ႔ရၿပး ခန႔မနးစစေပါငး အငအား ၁၈၀၀၀၀ ခန႔ရသည။ ၎ျပညသ႔အဖြ ႔မားအတြက လြတေတာတြင သးျခားဘတဂကခေပးျခငး မရသျဖင ျပညသ႔စစအဖြ ႔အေတာမားမားသည ၎တ႔ရနပေငြအတြက ကယတငရာရျခငးေၾကာင တရားမ၀ငလပငနးမားႏင ၿငစြနးလာၾကသည။၆၇ ထ႔ေၾကာင ျပညသ႔စစသည ယခငက ကာကြယေရးတပႏင ႏႈငးယဥပါက အသြငသဏၭာနသာျခားနားၿပး အနစသာရက တေနသညက ေတြ႔ရသည။

ရမးျပညနယ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မား ထနးခပဧရယာမားႏင ဘနးစကပ းထတလပမႈ သပသညးဆ ျပေျမပ။

Source: UNODC, Southeast Asia Opium Survey 2013.

နမ ျမင

ဘနးစကပးထတလပမႈ သပသညးဆ

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

16 17

အခနး(၃)ရမးျပညနယ ေတာငပငး

ပအ၀းေဒသ ဘနးပေပာကေရးလႈပရားမႈ။

ၾကကသြနၿခတြင ၾကကသြနအစား စကပးေသာ ဘနးပငမားက ဖကဆးသည ျမငကြငး။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

18 19

(၃) ေနာငယာဆငေဒသ ဘနးျဖတစမကနး။

၁၉၆၆ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ (၂၀)ရကေန႔တြင ေတာငႀကးၿမ ႕ရ စားၿမနရပသာ၌ ကငးပေသာ အစညးအေ၀းသ႔ တကေရာကလာ ၾကသည ပအ၀းအမးသားေခါငးေဆာငမားအား အစးရက ထပမဖမးဆးထနးသမးထားခသည။ ဤဖမးဆးမႈမ မပါ၀ငေသာ ဗလခပစသနးသည ၎၏ ရေဘာေဟာငး(၈၀)ျဖင ထႏစ ဒဇငဘာလ (၄)ရကေန႔တြင ပအလဖသည ဒတယအႀကမ လကနကကငလမးစဥျဖင ေတာျပနခခသည။ ထ႔ေနာက ၁၉၆၇ ႏစဥးပငးတြင ထစဥက အေရ႕ပငးတငး စစဌာနခပ (ရပခ)တငးမး ဗလမးႀကး သရေအာငေဖက ပအလဖ အား ဥပေဒေဘာငအတြငး ျပနလည၀ငေရာကရန ကမးလမးလာသညက ပအလဖ အဖြ႔က အခက (၄) ခကျဖင ျပနလညေတာငးဆခသည။၇၁

ထေတာငးဆခကမားအနက (၃)အခကျဖစသည ပအ၀းနယေျမတြငရေသာ အမန႔ရဘနးဆငမားက ဖကသမးေပးရန ဆသညအခကက အစးရကသေဘာတခသည။ သ႔ေသာ ယခငက ဖမးဆးထားေသာ ပအ၀းေခါငးေဆာငမားအနက ဥးေကာစနႏင ျဖားဗြာဥးလေဖမလြ၍ အျခားေခါငးေဆာငမားက ျပနလႊတေပးမညဟ ဆေသာေၾကာင ပအလဖ အဖြ႔သည လကနကကငလမးစဥျဖင တကပြမား ဆကလကဆငႏြခသည။၇၂ ထေနာက ဗလခပစသနးသည ယခငက မေအာငျမငေသးေသာ ဗလခပခနဇ ခမတေဆာငရြကခသည ဘနးျဖတစခနးစမကနးက ေတာငႀကးၿမ ႕၏ ေတာငဘကရ ေနာငယာဆငကြငးတြင ဆကလကအေကာငအထညေဖာခသည။

“ပအလဖ” ေခါငးေဆာင ဗလခ ပစသနးေခတတနးက (၁၉၆၆-၆၈) ပအဝးေဒသ ေကးရြာတငးမာရတ ဘနးစားမားအားလးက ရြာသႀကးက ဘနးျဖတစခနးရေနရာက သြားပ႔ေပးရတယ။ ဘနးျဖတစခနးသ႔ မသြားလတ ဘနးစားမားကေတာ (၆)လ အခနေပးၿပး ကယနညးကယဟနျဖင ဘနးျဖတခငးေစခတယ။ (၆)လအတြငး ဘနးမျဖတႏငတ ဘနးစားမားက ေသဒဏ ေပးခတယ” #၁၉

(၄) ဂဏသကၡာျဖင ေနထငႏငရန ေကးရြာထေထာငေပးျခငး။

ဘနးျဖတႏငေသာသမားက သာမနလမားႏင တစရြာတညး အတတကြေနထငပါက ခြျခားဆကဆခရမည ျဖစသျဖင စတပငးဆငရာက ထခကႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ဗလခပစသနးသည ဘနးစားမားအခငးခငး အတတေနထငႏငမည ရြာမားက တညထားေပးခသည။

“ဗလခပစသနးက နမးေဘးရြာအနးမာ ထလးရြာက တညၿပး ျပနလညျပျပင တညေထာငေရးစခနးပစ လပထားေပးခတယ။ အစကဘနးစားေတြ ပနးလၿပး ေနလနးခထားရတ ဗးသးႏလ ဘဝကေန ျပနလညဆၿဖးလာခတယ။ ဘနးစြသက တခါ တညး ဘနးျဖတလကတာမဟတဘး။ ဘနးနညးနညးစေကၽြးၿပး ေနာကဆးမ အျမစျဖတေပးခတယ။ မနကေစာေစာ အေျပးေလကငခငးတာတ႔၊ စကပးခငးေတြ ထေထာငေပးတာတ႔ စတာေတြလပေပးခတယ။” တမ-၇

၁၉၇၀ မစ၍ ဗဒၶအဆးအမကအေျခခေသာ အကငစာရတ ေကာငးမြနေရး လႈပရားမႈႏင ပအလဖ၏ ဘနးစားသးသမား ဘ၀ျပနလညထေထာငေရး လပေဆာငမႈေၾကာင ရမးျပညနယေတာငပငး ပအဝးေဒသတြင ဘနးစကပးထတလပမႈ မရသေလာက ပေပာကခသည။၇၃ သ႔ေသာ လမးပနးဆကသြယေရးခကခၿပး ကနးမာေရးဌာနမရသည ေကးလကတခ႕က ဘနးက စးပြားျဖစမဟတဘ ေဆးဝါးျဖစျဖင ခးေၾကာငခးဝက စကပးၾကသညက ေတြ႔ရသည။

(၅) ယမးေငြ႔ေျပကာ ဘနးပနးေ၀လာ။

ပအ၀းအမးသားအဖြ႔ခပ (PNO)သည အစးရႏင ၿငမးခမးေရးမရယခင ၁၉၉၁ ခႏစ မတငမကာလတြင ပအ၀းေဒသ၌ မးယစေဆး၀ါး စကပး၊ ထတလပ၊ ေရာငး၀ယ၊ သးစြမမား မရသေလာက နညးပါးခသည။

“အရငတနးကဆရင မနယေတာငမာ ဘနးမေျပာန႕ အရကေရာငးဝယတာေတာငမ ျပငးျပငးထနထန အျပစေပးတယ။ ေကးရြာတငးလလက အရကခးေရာငးတအမဆ ေကးရြာလငယက ေရာငတခင ဝငစစၿပး ေတြ႔ရင ျပစမႈထငရားသက လမးျပငခငးတယ၊ ဘနးႀကးေကာငး၊ စာသငေကာငးအတြက အမသာကငး လအပပါက တးခငးတယ၊ ဒဏေငြရကတယ အလမး ျပစဒဏခတတာ” #၉

ရမးျပညနယ ေတာငပငး ပအ၀းေဒသတြင ဘနးပေပာကေရး လႈပရားမႈ။

(၁) ရမးျပညနယ ေတာငပငးတြင ဘနးစကပးေရးလပငနး ေရာကရလာပ။

၁၈၉၉ ၀နးကငတြင ရမးျပညေတာငပငးရ လခားနယႏင မငးစစနယ၌ တရတမးႏြယ ေကးရြာတခ႕က ဘနးစတင စကပးခၾကသည။ ထ႔ေနာက ၁၉၀၁ တြင မငးကငနယႏင မငးေနာငနယမ လဆးမသားစမားသည ဘနးယဥနယသ႔ ေရြ႕ေျပာငးလာၿပး လြယေမာေတာငတြင ဘနးစတငစမးသပစကပးခဟ ဆသည။၆၈

(၂) နားေဗာငေဒသ ဘနးျဖတစမကနး။

ရမးျပညေတာငပငးတြင ဘနးလပငနးႀကးစးလာသညက ပအ၀းသဃာေတာမားအဖြ႔က ဒစရကပေပာကေရးႏင အကငစာရတ ေကာငးမြနေရးအတြက ေထရ၀ါဒဗဒၶအဆးအမျဖင လႈပရားလာၾကသည။၆၉ ထ႔အျပင ၁၉၅၈ တြင ပအ၀းအမးသားလႊတ ေျမာကေရးအဖြ႔ (ပအလဖ)ႏင အစးရတ႔သည လကနကႏင ဒမကေရစလလယေရးက သေဘာတခၾကသည။ ထ႔ေနာက ပအလဖ စစဥးစးခပ ဗလခပခနဇသည ေတာငႀကးၿမ႕ေတာငဘကတြင ေရးဆြခမတေသာ နားေဗာငဖြ႔ၿဖးေရးစမကနး မ ဘနးစားသမား ဘ၀ျပနလညထေထာငေရးအတြက ဘနးျဖတလပငနးကပါ ထသြငးေဆာငရြကခသည။ သ႔ေသာ ၁၉၆၂ ေနာကပငးတြင ျမနမာႏငငေရးအေျပာငးအလေၾကာင ပအ၀းအမးသားေခါငးေဆာငအခ႕ ဖမးဆးျခငးခၾကရသျဖင နားေဗာငဘနးျဖတလပငနးလညး ဆကၿပးအေကာငအထညမေဖာႏငခေပ။၇၀

“နားေဗာငဖြ႕ၿဖ းေရးစမကနး အေကာငအထည ေဖာတကာလတနးက အဒေနရာမာ ဘနးစားသးသေတြက ဘနးျဖတဖ႔အတြက ဘနးစားအေယာက ၃၀၀ ေကာရတယ။ အဒအခနတနးက အဘတ႔က ေကာငးသားဘ၀ေပါ ဗလခပခနဇ ဂစကားက အဘတ႔ ဘနးစားေတြတငၿပး နားေဗာငက မၾကာခဏလကပ႔ေပးဖးတယ။” #၂၀

၁၉၅၈-၁၉၆၂ တြင ပအလဖ ၏ နားေဗာငဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးတြင ဘနးစားသးသမားက

ဘ၀ျပနလညထေထာငေရးပါ ထသြငးေဆာငရြာခေသာေနရာ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

20 21

(၇) မဒယာက ပငေလာငးၿမ႕နယ ျပညသ႔လြတေတာ အသ။

“ဘနးစကတယဆတာ ပအ၀းလထေတြ လကမခဘး။ ဒဘနးေၾကာင ပေဒသရာဇစနစ တစခလးက ေတာလနခတယ။ အဒကေန ၁၉၈၆ ခႏစန႔ ၁၉၈၇ ခႏစမာ ဘနးစကပးမႈက မမားခဘန႔ ဒေန႔ဒအခနကမ ဘနးစကပးတ ပဂၢလေတြ မားလာတယ ဆတအခါကေတာ ဒါကပအ၀းအမးသားတစခတညးအေနန႔ေတာ မျဖစႏငဘး။ ပအ၀းကယပငအပခပခြငရေဒသန႔ ဒေဒသဆကစပနယေျမေတြအားလးရ႕ ဂယကေၾကာငမလ႔ ဒဘနးစကပးမႈတကလာတယလ႔ သးသပပါတယ။ ပအ၀းနယေျမရ႕ ဆကစပနယေျမေတြအားလးမာ ဘနးစကပးမႈက ပအ၀းေဒသထကမားတယ။ ဒလအခနမးမာ ပအ၀းေဒသက ဘနးစကပ းတာမားတယ ဆတ အေျဖက ကၽြနေတာတ႔ဘယလလပေပးရမလ။ ေနာကတစခက ပအ၀းေဒသမာ ဘနးဘာေၾကာင စကပးရလဆေတာ ရာသဥတ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငန႔ လမးပနးဆကသြယေရးခကခတာေတြေၾကာင အာလးတ႔ ၾကကသြနတ႔ စကလ႔မရတ ေကာကက၊ ေကာကၾကား ေနရာမးေတြမာ ဘနးစကပးတာမားတယ။

အဒဘနးစကပးတ ေနရာမးေတြမာ ထနးခပမႈမရဘးလားဆေတာ ထနးခပတာ ဘယသကထနးခပမလ။ အစးရရမယ။ ဥပေဒဘကေတာသားေတြရမယ။ ၿငမးခမးေရးယတ အဖြ ႔အစညးေတြရမယ။ အဒအဖြ ႔အစညး ေတြအားလး ထနးသမး ထားေပးမယဆရင၊ ဟန႔တားေပးမယဆရင အတငးအတာ တစခအထ မမားသည တငေအာင ေလာမယ။ ဒါေပမယ ဘာေၾကာငတးေနလဆတဟာက အလပမလပၾကလ႔ပ။ ဥပေဒဘကေတာသားလညးမလပဘး။ အပခပေရးလညးမလပဘး။ ၿငမးခမးေရးအဖြ႔အစညးကလညး လကေလာညေထြမႈ မရဘး။ အလေနတအတြကေၾကာင ဒေန႔ဒအခနမာ တးေနတာ။ ဆကစပနယေျမ ေတြအားလး ကငးလာၿပဆရင ကၽြနေတာတ႔ေဒသက သပမခယဥးဘး။ မငးတ႔မစကေတာန႕ေဟဆရင စကၾကမာ မဟတပါဘး။ အကယ၍သာ ဆကစပနယေျမေတြအားလးက အစးရစမခကန႔၀ငမယ။ အကနလးက ဘနးက အမ းသားေရးအသြငန႔ အကနလး၀ငးၿပးတားဆးၾကမယဆရင ကၽြနေတာတ႔ေဒသမာ ပေပာကသြားဖ႔ မခယဥးဘးလ႔ထငပါတယ။ အခ ရမးျပညတငမကဘး။ ခငးေတာငေတြ၊ ကခငေတြမာပါ စကေနတယ” ဟ ပအ၀းအမးသားအဖြ႕ခပ (ပါတ) ဒ-ဥကဌ ခြနေမာငေသာငးက ၁၇ ေဖေဖာ၀ါရလ ၂၀၁၄ ထတ Weekly Eleven သတငးသ႔ ေျပာၾကားခသည။

ရမးျပညနယ ေတာငပငးတစေနရာတြင ေတြ႔ရေသာ ဘနးစကခငး။

၁၉၉၁ ေနာကပငးတြင ဥပေဒေဘာငအတြငး ၀ငေရာကၾကသည လကနကကင အဖြ႔အစညးအခ႕မ ဘနးစကပးသမားက အခြနေကာကချခငး၊ မးယစေဆး၀ါး ေရာငး၀ယေဖာကကားသမားက အခြနေကာကခသညအျပင အကာအကြယမား ေပးချခငး၊ စားသးသေစးကြကက ထေရာကစြာမဟန႔တားႏင၍ မးယစေဆး၀ါးေစးကြက တြငကယလာျခငးတ႔ေၾကာင ရမးျပညရ ပအ၀းေဒသေကးရြာမားအေရာက မးယစေဆး၀ါးအႏရာယ ခရးေပါကလာခသည။၇၄ PNO သည ၁၉၉၉ ခႏစ စကတငဘာလတြင အထးေဒသ(၆) ပအ၀း အမးသားအဖြ ႔ခပ ထနးခပနယေျမအတြငး မးယစေဆး၀ါးပေပာကေရး စမခကမားက ေရးဆြခမတခေသာလညး ၎စမခကက အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈ အားနညးခသျဖင မေအာငျမငခေပ။

(၆) မေအာငျမငေသးေသာ ဘနးကငးမဇ စမခက။

၁၉၉၁ ေနာကပငးတြင ေတာငႀကးခရငႏင လြငလငခရငအတြငးတြင စစအစးရ၏ လၿခေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနး အမးမး အေၾကာငးျပၿပး ေဒသခမား၏ စကပးယာေျမ အေျမာကအမားက သမးယခၾကသည။ ၎အျပင ေဒသထြကလယယာသးႏ မားက တြကေျခကကစးပြားျဖစ တငပ႔ႏငမည ေစးကြကမရရျခငးႏင ေဒသတြငး အဓမၼဖြ႕ၿဖ းေရးလပငနးမားေၾကာင ရမးျပည ေတာငပငးသည ၁၉၉၆ တြင ဘနးစကပးထတလပမႈက ေနာကတဖန ျပနလညေခါငးေထာငလာေစသည အေၾကာငးရငး တစရပျဖစသည။ ၂၀၀၅ တြင PNO/PNA ထနးခပနယေျမ အထးေဒသ (၆)က ဘနးကငးမဇအျဖစ ထတျပနေၾကညာႏငရန ႀကးပမးခေသာလညး မေအာငျမငခေပ။ ထနယေျမေပၚတြင လဥးေရထထပေသာေၾကာင စကပးေျမယာအခကအခမားရသျဖင ဘနးစကပးလပငနး ဆကလကတညရရျခငး ျဖစသည။

“၂၀၀၆ မ ၂၀၁၀ ထဆရင ကေနာတ႔ ဟပးၿမ ႕နယမာ ဘနးလး၀စကလ႔မရဘး PNO/PNA က တငးတငးၾကပၾကပ တားျမစ ထားတယ။ ၂၀၀၇ မာဆရင ကေနာဥးေလးက သစကထားတ ၾကကသြနျဖက ေရာငးလ႔လး၀မရေတာ စားစရာမရ ၀မးေရး အတြက အခကအခႀကေတာ ဘနးၿခေနရာေဟာငးကရငးၿပး ဘနးစကဖ ႔အတြက ႀကရြယခတယ။ အေတာ PNO/PNA သတငးရေတာ သကဖမးၿပး အခပေျခာကေပါကျဖင တစပတၾကာခပထားလကတယ။ အဒါအျပင ဒဏေငြ ၆၀၀၀၀ ကပတတပါ ထပေဆာငရေသးတယ။ အဒ ၂၀၀၅ ႏင ၂၀၁၀ ကာလမာဆရင ဒဘကေဒသမာ (ပြနေခာငးအေနာကဘက) ဘနးစကပးမႈက တားျမစထားတာေၾကာင လငယေတာေတာမားမားက ပြနေခာငးအေရ႕ဘကေဒသရ ဘနးၿခေတြမာ သြားၿပး ေန႔စားအလပသြားလပၾကတယ။ တခ႕က ရသမပငဆငမႈေတြက ေရာငးၿပး ထငးႏငငက အလပသြားရာ ၾကတယ။ အဒါေတာငမ PNO/PNA ကတားထားေသးတယ။ ဘနးၿခေတြမာ ေန႔စားအလပမသြားလပရဘးလ႔ တားေသးတယ။ ဒါေပမယ စား၀တေနေရး ၾကပတညးမႈျပနာက သမေျဖရငးေပးႏငေတာ သလညးမတားႏငပါဘး။”#၉

ေကးရြာ လသြားလမးေပၚတြင ဘနးမးေစက ေနလနးထားပ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

22 23

(၈) ေနာကထပတဖန ဘနးျပနစကသညက လစလရႈထားျခငးသည ဘယသ႔အတြကလ။

၂၀၀၆-၂၀၁၀ ကာလတြင PNO ထနးခပနယေျမ အထးေဒသ(၆)က ဘနးစကပးမႈ တငးၾကပစြာ တားဆးထားခသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပက လထဆႏၵခယပြျပလပၿပးေနာက PNO သည ႏငငေရးပါတအျဖစ မတပတငၿပး ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက ၀ငေရာကယဥၿပငခသည။ ကနရသည PNA တပဖြ႕က အေရ႕ပငးတငးစစဌာနခပ၏ လကေအာကခ ဌာေနျပညသ႔စစအျဖစ အသြငေျပာငးခသည။ ၂၀၁၀ ေနာကပငးတြင ပအ၀းကယပငအပခပခြင ရေဒသ၌ ဘနးစကပးမႈ ေနာကထပတဖန ေခါငးေထာငလာခသည။

“UNODC က ကၽြနမမတေဆြေတြ ေျပာျပခကအရဆရင ၂၀၁၀ မာ UNODC က Project (စမကနး)ကလာတယ။ အဒ Project က နမစန (ၿမ႕နယ)မာ Operate (လပေဆာင)လပဖ႔အတြက ျဖစတယ။ ေနာကေတာ နမစနမာ သကဆငရာ အာဏာပငေတြက လၿခေရးတာ၀နမယေပးႏငဘးဆၿပး ဘာကလပရမနး မသေတာဘး။ ေတာငႀကးမာ ရးဌားၿပး ဖြငထား ေနၿပ။ ေနာကေတာ ပငေလာငး (ၿမ႕နယ)က ေရြ႕ၿပး အဒမာ လပဖ႔ စစဥလကတယ။ ပငေလာငးမာ ေနရာရာထားၿပးေတာ ဘယသကေျပာလကလညးေတာ မသဘး ပငေလာငးဟာ ေနျပညေတာန႔ နးတယဆၿပး မလပျဖစျပနဘး။ ေနာကေတာ ဟပး (ၿမ႕နယ)မာ ေျပာငးၿပး လပလကတယ” ဟ လမႈေရးလပငနးမာ တကၾကြလႈပရားသတစဥးက ဆသည။ #၁၀

ဘနးစကပးမႈကငးမလာသည ဟပးၿမ႕နယသည ၂၀၁၀ တြင ေနာကထပတဖန ဘနးျပနစကလာၿပး တစႏစအၾကာတြင UNODC က ၀ငလာခသည။ ဟပးၿမ႕နယ ေကာကဆားရြာတြင UNODC ၀ငလာၿပး တစႏစအၾကာတြင ကလသမဂၢ၏ အေထြေထြအတြငးေရးမ း ဘနကမြနးသည ၂၀၁၂ ခႏစ ေမလတြင အဆပါ ရြာသ႔ သြားေရာကခသည။ သ႔ေသာ ေကာကဆားတြင UNODC ၀ငလာၿပးေနာကပငး မနယေတာငေဒသ၌ ဘနးစကပးထတလပမႈ ပတးလာခသည။

“၂၀၀၅ ေနာကပငး မနယေတာငမာ ဘနးစကပးမႈက PNO/PNA က ထေရာကစြာ အေရးယေတာ ဘနးမရသေလာက လး၀ ကဆငးသြားတယ။ အဒအခနကာလက မနယေတာငရ ဘနးစားသမားေတြက ပြနေခာငးေနာကဘကမာ ဘနးသြား၀ယၿပးမ ရႈၾကရတယ။ မနယေတာငထြကတ ဘနးေတြက တာရညထားခတယ၊ အရညအေသြးလ ေကာငးတယ။ မနယေတာင ထြကတဘနးေတြက ဘနးျဖခကလပပါက တျခားေဒသထြကတ ဘနးေတြထက ပျမတတယလ႔ ေျပာၾကတယ။ ၂၀၁၀ ေရာက ေတာ မနယေတာငမာ ဘနးျပနစကလာတာက ဘနးရာဇာတ႔ရ႕ လအငဆႏၵက ျဖညဆညးေပးသလမး ျဖစေနတယ။” #၉

၂၀၁၃-၂၀၁၄ ဘနးစကရာသတြင ဘနးခငး၂၇၈၂၉.၁၄ ဧကက ဖကဆးႏငခေသာလညး ျမနမာႏငင၏ ဘနးစကပ းထတလပမႈမာ (၈၇၀)တန ထြကရသညအနက ( ၄၆ %) ရာခငႏႈနးသည ရမးျပညေတာငပငးမ စကပးထြကရခသည။၇၅ ရမးျပညနယ ေတာငပငးရ နယေျမမားသည အပစအခတရပစထားေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ (၂)ဖြ႔၊ ျမနမာတပမေတာတပဖြ႔မားႏင ၎တ႔လကေအာကခ ျပညသ႔စစ ဌာေနတပဖြ႔အနညးဆး (၇)ဖြ႔၊ အလငး၀ငသည လကနကကငအဖြ႔ (၄)ဖြ႔တ႔ ထနးခပထားေသာ ေဒသျဖစသည။

ဘနးသးက ျခစၿပး အဆထြကလာပ။

ျမနမာႏငင၏ အေရ႕ဘကျခမးနယစပတေလာကရ ျပညနယႏင တငးျဖစသည ကခင၊ ရမး၊ ကယား၊ ကရင၊ မြနႏင တနသၤာရတငးတ႔သည တငးရငးသားလကနကကငအပစမား အေျခခလႈပရားသည နယေျမမားျဖစသည။ ထနယေျမမား၏ ေအာကပငးျဖစေသာ ကယားျပညနယမ တနသၤာရတငးအထရ စစေဘးသငျပညသမားသည ထငးနယစပတြင စစေဘးဒကၡ သညစခနး (၉)ချဖင ဖြငလစၿပး UNHCR က ကညေထာကပေပးခသည။ သ႔ေသာ အထကပငးျဖစေသာ ရမးျပညနယသည တငးရငးသားလကနကကငအပစ (၁၀)ဖြ႔ထကမနညး လႈပရားေသာေဒသျဖစေသာလညး စစေဘးစစဒဏချပညသမားအတြက နယစပတြင ဒကၡသညစခနးဖြငထားျခငး မရခေပ။ ရမးျပညနယႏင ကခငျပညနယရ အခ႕ၿမ႕နယမားသည စစေဘးစစဒဏေၾကာင စား၀တေနေရး ၾကပတညးသည ျပညသအခ႕က မမတ႔ဘ၀ရပတညေရးအတြက အခနတကာလအတြငး ေငြျဖစလြယေသာ ဘနးစကပးလပငနးမလြ၍ အျခားေရြးစရာမရခေပ။ ထ႔ေၾကာင ရမးျပညနယသည ျမနမာႏငင၌ ဘနးအမားဆးထြကေသာ ျပညနယျဖစၿပး ဒတယအမားဆးမာ ကခငျပညနယ ျဖစသည။

၂၀၁၃ ျပညတြငးဒကၡသညစခနးမားႏင နယစပဒကၡသညစခနးမား

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

24 25

အပငး(၄)ဘနးပေပာကေရးစမကနး

ဘာေၾကာင မေအာငျမငေသးလ။

သကတမးရင သစပငမားက ခတရငးၿပး ဘနးၿခမား တညေထာငၾကသညက ေတြ႔ရေသာ ျမငကြငး။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

26 27

ဌာေနျပညသ႔စစအျဖစ အသြငေျပာငးေရးကသာ ဖအားေပးခခၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာ-တရတနယစပတေလာကရ အပစအခတရပစထားေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားသည အစးရႏင စစေရးတငးမာလာခသည။ နယျခားေစာင တပအသြငေျပာငးေရးက ျငငးဆနေသာ ကးကန႔လကနကကငအဖြ႔သည မးယစေဆး၀ါးထတလပမႈျဖင အေရးယခခရသည။ မဆလ၊ န၀တ၊ နအဖ အစးရလကထကတြင ဘနးက ႏငငေရးျပနာေျဖရငးသည ေဆးမးတအျဖစ အသးျပျခငးေၾကာင အဆးသတရခကေသာ ျပညတြငးစစႀကး ရငသနေစခသည။

န၀တ၊ နအဖ အစးရသည ႏငငေရးျပနာက ႏငငေရးနညးျဖင ညႇႏႈငးအေျဖရာေရး အခြငအေရးက ပတပငထားၿပး မ၀ါဒအားနညးသည စးပြားေရးအခြငအေရးမားကသာ ဖြငထားေပးခသည။ စးပြားေရးမ၀ါဒအားနညးျခငးေၾကာင ေဒသခ ျပညသမား၏ အေျခခလအပခကမားက မျဖညဆညးေပးႏငသညအျပင ေဒသချပညသမား၏ လယယာေျမမားကပါ သမးဆညးခသည။ ထ႔ေၾကာင ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယတြင ေနာကထပတဖန စစပြမားေပၚေပါကလာရသည အေၾကာငးရငးတစရပ ျဖစသည။ ျမနမာႏငငေရးျပနာက စစေရးနညးျဖင ေျဖရငးမႈေၾကာင တၿပငတညးတြင မးယစ ေဆး၀ါးျပနာလညး ႀကးထြားလာခသည။

အစးရအဆကဆကတြင တငးရငးသားတ႔က အာဏာခြေ၀မႈ၊ အခြနခြေ၀မႈ၊ သယဇာတခြေ၀မႈက ေဖာေဆာငသည ဖကဒရယ ျပညေထာငစစနစက ေတာငးဆေနၾကသည။ သယဇာတခြေ၀မႈ (Resource Sharing) က ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ ဇယား (၅)တြင ထသြငးပါ၀ငျခငး မရေသးေပ။ တငးရငးသားတ႔ လလားေသာ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစက အဟန႔အတားျဖစသည လကရ ႏငငဖြ႔စညးပ၏ ပဒမအခ႕က ျပငဆငမသာ ဖကဒရယအဂၤါရပ ျပညစသညဖြ႔စညးပ ျဖစလာမည။ ဖကဒရယစနစပျပငသည ဖြ႔စညးပျဖစပါက တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားႏင အစးရတ႔အၾကား ခငမာသည ယၾကညမႈ တညေဆာကႏငမညျဖစ၍ ဘနးပေပာကေရးစမကနးလညး လြယကထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငလမမညဟ ယၾကညပါသည။

(၂) စကပးေျမယာမားက လကလြတဆးရႈးရျခငး။

၁၉၆၂ ေနာကပငးတြင တစပါတစနစ အာဏာရငအစးရသည ပဂၢလကလပငနးမားက ျပညသပငသမးျခငးႏင လယယာ ေျမမားက စမကနးအမးမး အေၾကာငးျပၿပး သမးယျခငးမား ျပမခသည။ ၁၉၈၈ ခႏစတြင တစပါတ အာဏာရငစနစ ၿပကခေသာလညး တငးျပညအာဏာက ရယသည စစတပသည ျမနမာႏငငေဒသအႏ ႔အျပား၌ စမကနးအမးမးက အေၾကာငးျပကာ လယသမးယာသမးမႈမား ဆကလကျဖစေပၚခသည။ ျပညမတြင ေျမယာသမးဆညးမႈ၏ အကးဆက ျဖစေသာ လယယာမဘ၀ ေရာကသမားသည အလပအကငရရေရးအတြက ၿမ႕ျပမားသ႔ ေျပာငးေရြ႕လပကငလာျခငးႏင

ပငးပကစကရစမကနးက ယာေျမက သမးဆညးကာ စကရၿခစညးရးခတရာတြင ေကးရြာလေနအမမားၾကားတြင ခတသျဖင ေကးရြာသားတစဥးက ကယေနအမက ျပနဖကေနရပ။

ဘနးပေပာကေရးစမကနး ဘာေၾကာင မေအာငျမငေသးလ။

ဘနးပေပာကေရးစမကနးက ေတာလနေရးေကာငစ အစးရလကထကတြင ၁၉၆၅ မ ၁၉၆၉ ထ (၄)ႏစ စမကနးျဖင၇၆ ေသာ လညးေကာငး၊ မဆလ အစးရလကထကတြင ၁၉၆၇ မ ၁၉၉၁ ထ (၁၅)ႏစ စမကနးျဖင၇၇ ေသာလညးေကာငး၊ နအဖအစးရ လကထကတြင ၁၉၉၉ မ ၂၀၁၄ ထ (၁၅)ႏစ စမကနးျဖင၇၈ ေသာလညးေကာငး ေဆာငရြကခၿပး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ဘနးပေပာကေရးစမကနးႀကး (၃)ခက ႏစေပါငး (၃၄)ႏစၾကာ ေဆာငရြကၿပးျဖစေသာလညး ကမၻာေပၚတြင ဒတယအမားဆး ဘနးစကပးထတလပေသာ ႏငငအျဖစ ဆကလကတညရေနသည။ ထဘနးပေပာကေရးစမကနးမား မေအာငေသးသည အေၾကာငးရငးမာ ေအာကေဖာျပပါ အေၾကာငးအရာ (၇)ခကေၾကာင ေတြ႔ရသည။

(၁) ဗဟခပကငမႈမားျခငး။

ျမနမာႏငငက ျပညေထာငစစနစျဖင တရား၀ငေရးဆြထားသည ၁၉၄၇ ဖြ႔စညးပသည လကေတြ႔အေကာင အထညေဖာရာတြင တစျပညေထာငစနစ ျဖစေနသျဖင ၁၉၆၁ တြင ေတာငႀကးၿမ ႕၌ တငးရငးသား ညလာခႀကး ေပၚေပါကရသည အေၾကာငးရငး ျဖစသည။ ၁၉၆၂ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလတြင ရနကနၿမ႕၌ သကဆငရာ အစးရဌာနမား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ လမ းစကယစားလယမားက ေတာငႀကးညလာခမ ေပၚထြကလာေသာ ျပညေထာငစစစစစ ဖကဒရယမက ေဆြးေႏြးခၾကသည။ သ႔ေသာ လအခ႕က ဖကဒရယမက ခြထြကေရးဟ မားယြငးစြာ နားလညၾကသတ႔သည ထႏစမတလတြင တငးျပညအာဏာအား စစတပသမးယမႈ ျဖစေပၚေစခသည။

ျမနမာႏငငသည ၁၉၆၂ ခႏစမ စ၍ အာဏာရငစနစျဖင ဗဟခပကငမႈက စတငကငသးၿပးေနာက ျပညတြငးစစမးက ပမ ေတာကေလာငေစသညနညးတ ဘနးစကပးထတလပမႈလညး ပမႀကးထြားလာခသည။ အစးရသည ပနကနထၾကြေနေသာ ရမးျပညသပနမားက ႏမႏငးရနအတြက ကာကြယေရးတပက လကနကတပဆငေပးျခငးသည ဘနးျပနာက ႀကးထြားေစခၿပး ျဖစသည။ အာဏာရငအစးရႏင တငးရငးသားလမးမားအၾကား လကနကကင ပဋပကၡျဖစေပၚသညကာလတစေလာက တြင ဘနးေမာငခဂဏးတ႔က အခြငေကာငးယၾကသျဖင ျမနမာႏငင၏ ဘနးစကပးထတလပမႈသည ကမၻာေပၚတြင ဒတယ အမားဆးအဆငတြင ရပတညခရသည။

၁၉၈၈ ေနာကပငးတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ (၁၇)ဖြ႔ႏင အစးရတ႔အၾကား အပစအခတရပစေရး သေဘာတညမႈ ရယခၾကသည။ သ ႔ေသာ ၁၉၉၀ ခႏစ ဇလငလ (၂၇)ရကေန႔တြင န၀တ စစအစးရ၏ ေၾကညာခကအမတ ၁/၉၀ ၏ (၂၁)ပဒအနက အပဒ(၁၀)တြင “… ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႔သည ႏငငေရးအစးရမဟတသျဖင မညသညလကနကကင ေသာငးကနးသအဖြ႔အစညးႏငမ ႏငငေရးနညးအရ ေစစပေဆြးေႏြးျခငးျပရန အေၾကာငးမရေပ” ဟ ေဖာျပထားသည။ န၀တ၊ နအဖ အစးရသည ႏငငေရး ျပနာက ႏငငေရးနညးျဖင မေျဖရငးသညအျပင ျမနမာ-တရတ နယစပတေလာကတြင စးပြားျဖစ ဘနးစကပးထတလပသညက လစလထားခသျဖင ျမနမာႏငငေရးျပနာသည သကဆးရညေစခသည။

အပစအခတရပစထားေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားသည ႏငငေရးေဆြးေႏြးခြင မရရဘ န၀တ Road Map (၇)ခက အေကာငအထညေဖာမႈ တာ၀နမားကသာ ထမးေဆာငၾကရသည။ Road Map ရလဒမ ေပၚေပါကလာေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပက လထဆႏၵခယပြျပလပၿပးေနာက အပစရပစထားေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားက နယျခားေစာငတပႏင

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

28 29

န၀တ၊ နအဖ စစအစးရလကထက၌ ဆဆငၿမ႕နယရ ေနာငေကာေကးရြာအပစႏင ပငစေကးရြာအပစတြင လယယာေျမ ဧကေပါငး (၂၅၀၀)ခန႔က သမးယၿပး ေဒသခေတာငသမားအား ႏစစဥ တစဧကက ကပေငြ ၃၀၀၀ မ ၇၀၀၀ ထ သးစား ျပနခေပးခသည။

“ကေနာတ႔ ပငစေကးရြာအပစက ခမရ ၄၂၃၊ ခမရ ၄၂၄ အေနာကဘကရ လယယာေျမ ဧကေပါငး ၉၅၀ ခန႔က သမးထားတယ။ ဒႏစ (၂၀၁၄) ျပနေပးၿပလ႔ သတငးစာမာ ေဖာျပထားေတာ ရြာသားေတြက တပသမးထားတ ကယၿခေျမယာေတြက ထြနယကစကပးၾကတာေပါ။ ဟတရက(ေမလဒတယပတ ၂၀၁၄)က တပကေခၚတစညးေ၀းက သြားတကတလက ျပန လာေျပာျပတာေတာ တပသမးထားတ လယယာေျမေပၚမာ ေပးမလပေတာဘးတ။ ထြနထားၿပးတလလညးရတယ မ းေစခၿပးတ လေတြလညးရတယ။ ေပးမလပရင လပအားအလကားရႈးၿပေပါ။ …. ေပးမလပရငေတာ ဟအလပ (ဘနးစကအလပ) ကဘ မခေနၾကရမာဘ။” #၄၀

(၂-၄) ရမးျပညေတာငပငးတြင ေျမယာလကလြတဆးရႈးမႈ အကးဆက။

ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ၿမ ႕နယမားျဖစေသာ ဆဆင၊ ဟပး၊ ေတာငႀကး ေျမယာသမးခရသညနညးတ လြငလင၊ နမစန၊ ေညာငေရႊ၊ ကေလာ၊ ပငေလာငး၊ ဖယခ ၿမ႕နယမားတြင သကဆငရာအာဏာရသမားက ေျမယာသမးဆညးျခငး လပေဆာငမႈ ေၾကာင ေျမယာၿခပငရငမားက ဒကၡေရာကၾကရသညနညးတ ေန႔စားအလပသမားမားလညး ငတမြတမႈျပနာႏင ရငဆငၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသတြငးလငယအမားစသည မမတ႔ေကးရြာမ စြန႔ခြာၾကၿပး ဝမးစာအတြက ေငြေၾကးတတ ႏငသညသက နယစပေဒသက ျဖတေကာၿပး တဖကႏငငသ႔ အလပရာေဖြၾကသည။ ေငြေၾကးမတတႏငေသာသသည ဘနးစကပး ထတလပသည အရပေဒသသ႔ ေန႔စားအလပသမားအျဖစ ေျပာငးေရြ႕လပကငၾကသည။

“ရမး-ကယား နယစပမာေတာ (ဘနး) အႀကးအကယကလပတာ ရပနးရပေဝးေဒသေပါငးစက လာလပၾကတယ။ .. ဘနးဘယေလာကစကၾကလဆတာ ဘယေနရာဘၾကညၾကည ဘနးၿခေတြက မကစတဆးပ။… တျခားအေဝးက ဆဆင၊ ဆကေခါင၊ ဟပး၊ ေတာငႀကး၊ အငးေလးထ အလရပေဝးမ ေကးရြာသားမားက လာလပၾကတာလ ရတယ။ အလရပေဝးက

၁၉၉၂ ခႏစတြင ဟပးၿမ႕၌ ယာေျမဧကေပါငး ၂ ေသာငးေကာက တပသမးထားသည ေျမပ။

အတ လပခလစာနညးပါးျခငးေၾကာင ကးေကာေနထငမႈမား ျဖစေပၚေစခသည။ ထ႔နညးတ ရမးျပညနယ ေတာငပငးတြင ေျမယာသမးဆညးမႈေၾကာင လယယာမ ျပနာႏင ရငဆငရသအခ႕သည မမတ ႔၀မးေရးအတြက ဘနးၿခမားသ ႔ ေန႔စားအလပသမားအျဖစ ေျပာငးေရြ႕လပကငၾကသလ အခ႕သည နယစပက ျဖတေကာ၍ အမနးနားခငး ႏငငမားသ႔ ရရာအလပမားက ရာေဖြၾကရာမ လကနကးမႈျပနာကပါ ႀကးထြားေစခသည။

(၂-၁) ေတာငႀကးၿမ႕နယတြင ေျမယာလကလြတဆးရႈးခရမႈ ျဖစစဥတခ႕။

၁၉၉၂ ခႏစတြင ေတာငႀကးၿမ႕နယ ေနာငေလေကးရြာအပစတြင ေတာငႀကးၿမ႕အေျခစက ဆကသြယေရးတပ အမတ (၂၁၂)က ယာေျမဧက ၄၇၆ ဧကက သမးယခသည။ ထေနရာ၌ ၂၀၀၀ ခႏစခန႔က ေတာငႀကးကြနပတာ တကသလ တညေဆာကခသည။ ထေျမယာမားသမးဆညးစဥတြင မ ႔ေတာငရြာသား မသားစ (၂၀)ဝနးကငကလညး ထေနရာမ ကယအစအစဥျဖင ေျပာငးေရြ႕ေစခငးခသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ ေမလတြင ထသမးယထားေသာ ေျမယာမားက မလပငရငမား ၁၀၀ ဥးက အသနားခစာတငရာမ ၇၁ ဥးက စစေပါငး ေျမယာ ၂၅၀.၁၆ ဧကက ျပနလညရရခသညက သရသည။

“အဘတ႔ မ႕ေတာငရြာမာ လြနခတ ႏစေပါငး ႏစဆယ (၁၉၉၂)က ေျမယာသမးခရေတာ မ႕ေတာငရြာမ မသားစ(၆၀)ေလာကက အလပလကမျဖစၾကတယ။ အလျဖစေတာ သတ႔ ၀မးေရးအတြက ေရြးစရာက မ႔ေတာငရြာအနးပတ၀နးကငရ သစေတာ ႀကး၀ငးမ ထငးရးပငေတြက အမးသမးေတြက ေလာငစာအတြက ထငးရးခးထတတယ။ ေယာကၤားေတြက ထငးေတြ ခး ထတတယဆေတာ သစေတာတပဖြ႔က ဖမးမေတာ ေတာငေလးလးေထာငက ေရာကသြားခၾကတယ။ အခ႕မသားစက မရမရမ ကၽြေတြ၊ ႏြားလညးေတြက ေရာငးၿပး လကရပစငရြာ ေျမေနရာက စ၀ယၾကတယ။ ၿပးေတာ ပစငရြာက တညေထာင လကၿပးေတာ အေျခခေနထငတာ ၁၂ ႏစဘရေသးတယ။ ကဆးခငေတာ ပစငရြာမာ ပငးပကသမဏစကရစမကနးက (၂၀၀၄ ခႏစ) လာၿပး ေျမယာထပသမးတယ အခ႕မသားစက အဓမၼေျပာငးေရြ႕ေစတယ လပေတာ အဘတ႔မာ ဘာမ မကနေတာဘး။ အဘတ႔ဘ၀က နာဂစဒဏခရသထက ပဆးတယ။ နာဂစဒဏခရသက နာဂစမနတငးၿငမၿပး ေနာကပငးမာ ေျမယာေလးဘာေလး ကနေသးတယ။ အဘတ႔က ဘာမမကနေတာဘး။ အဘတ႔ ပစငရြာမာ အလပလကမသေတြက ထငးႏငငက သြားတာေတာ မရဘး။ ဟးေတာငေပၚေဒသက ဘနးၿခေတြမာ ေန႔စားလကလပတာေတာ ရတယ။” #၃၀

(၂-၂) ဟပးၿမ႕နယတြင ေျမယာလကလြတဆးရႈးခရမႈျဖစစဥတခ႕။

၁၉၉၂ ခႏစတြင ရမးျပညနယ ဟပးၿမ႕၌ စစတပက ေဒသခမား၏ စကပးေျမယာ၊ စားကကေျမ၊ သစေတာေျမတ႔က စစဗဟာကြငးအတြက (၁၈၉၈၂)ဧကႏင စစေလကငေရးကြငးအျဖစ (၆၄၂၀)ဧက သမးယခသည။၇၉ ၁၉၉၈ ၀နးကငလညး ဟပးၿမ႕တြင စစအငဂငနယာ အမတ (၉၀၃) တပစခနး တညေဆာကရန ယာေျမဧက ၄၀၀ ေကာက သမးယခသည။ ထကာလတြင တပမေတာကြနပတာႏင နညးပညာသပၸေကာငး၏ အနးတ၀ကရ ယာေျမ ဧကေပါငး ၄၅၀ ခန႔ကလညး သမးယခသည။ ထေျမယာမားအားလးက တငးဗဟအမတ (၃) ေလကငေရးတပ(ယခ တပမေတာကြနပတာႏင နညးပညာသပၸေကာငး)က ေဒသခေတာငသမားအား ႏစစဥတစဧကက ကပ ၃၀၀၀ မ ၅၀၀၀ ထ သးစားျပနခေပးခသည။

“အဒ တငးဗဟ (၃) သမးထားတ ယာေျမထမာ နမးေဗာဟြနႏင ဘရားျဖရြာရ႕ မသားစ (၇၁)စက ပငဆငတ စကပးယာေျမ ဧက ၈၀၀ ေလာကပါသြားတယ။ စကပးယာေျမေတြႀကးဘ တပသမးသြားေတာ ရြာသားေတြ ေတာေတာဒကၡေရာက သြားတယ။ အခဆရင ကၽြနေတာတ႔ ရြာသား (၄၀ %)က ထငးႏငငမာ ရရာအလပမ ၀ငေငြေလးက မဘမားအား ျပနေထာကပ ေပးတာန႔ဘ ရပတညေနၾကတယ။ ယာေျမသမးခရတ မသားစတခ႕က အလပလကမျဖစေတာ ဘနးၿခမာ ေန႔စားအလပ သြားေရာကလပကငတ လေတြလညးရတယ” #၃၅

(၂-၃) ဆဆငၿမ႕နယတြင ေျမယာလကလြတဆးရႈးခရမႈ ျဖစစဥတခ႕။

၁၉၉၃ ခႏစတြင ဆဆငၿမ ႕နယ လြယလရြာအေရ႕ဘကတြင ခမရ ၄၂၄ တပစခနးတညေဆာကရန သကဆငရာေျမတငးဥးစး ဌာနက လအပသည ေျမယာမားက တငးတာၿပး သမးယခသည။ ထေနာက ၁၉၉၆ စကတငဘာလတြင ေျမတငးဥးစးဌာန အရာရႏင ရအရာရက လြယလရြာက ေအာကတဘာလေနာကဆးထားၿပး ကယအစအစဥျဖင အဓမၼေရြ႕ေျပာငးေစခသည။၈၀

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

30 31

စစတပက ေျမယာသမးရာတြင ျပညထေရး၀နႀကးအမန႔ျဖင သမးဆညးထားသျဖင ေျမယာျပနလညစြန႔လႊတရာတြငလညး ျပညထေရး၀နႀကးဌာနသ႔ ျပနလညေပးအပမညျဖစၿပး ၎တ႔မတစဆင သကဆငရာ မလပငရငမားထသ႔ ေပးအပမညဟ တပမေတာကယစားလယ ဒတယဗလမးႀကး ေစာေရႊက ဆသည။၈၄

“တပသမးေျမေတြ ျပနရဖ ႔ အသနားခစာတငၾကတ အကးဆကေပါ အပခပေရးမးက တပသမးေျမန႔ဆငတ အစညး အေ၀းက သြားတကတငး ကမက ေျပာတစကားတစခြနးရတယ။ သမးေျမျပနရကရမယ မပပါန႔ လ႔ေျပာတာ ႏစခါသးခါ ရတယ။ ေျမယာန႔ဆငတအစညးေ၀း သြားတကတငးေျပာတယ။ ဒါေပမယ တပသမးေျမက ျပညထေရး၀နႀကးဌာန မလႊခင တစပတအလမာ အပခပေရးမးက ကမက ေနာကထပတစမးေျပာလာတယ။ သမးေျမက ျပနမရႏငေတာဘး လး၀မေမာလငေတာန႔တ။ ဘာေၾကာင အလမးေျပာဒါလ ဆေတာ အဒေျမကစၥက သတ ႔အပခပေရးမး လကထမာ ေရာကၿပဆေတာ သတ႔က ျပနမေပးခငလ႔ အဒလမးေျပာတာလ႔ နားလညလကရတယ။” #၃၇

ျမနမာတစႏငငလးတြင တပသမးေျမဧကေပါငး ၂ သနး ၄ ေသာငးေကာရသညဟ ကာကြယေရးဆငရာ ဆပေကာမတရး၏ လကေထာကညႊနၾကားေရးမး ဥးေကာဇငဥးက ဆသည။၈၅

“လယသမားေတြရ႕ လယေတြက သမးခတာ စာရငးအရ ဧက ႏစသနးေကာပါတယ။ ျပနေပးတာတစသနးခြ ပရပါေသးတယ။ လယသမားေတြရ႕ ဆငးရမႈဟာ ေျမပငျခငး၊ မပငျခငးန တကရကဆကစပပါတယ။ ထပၿပးေျမသမးမယဆရင ႏငငရ႕ ဆငးရမႈေလာခေရးက ေဖာေဆာငလ႔မရပါဘး…” ဟ လယသမားေရးရာ ေကာမတမ ဥးလျမငသနးက ၂၂ ေမလ ၂၀၁၄ ထတ Myanmar Newsweek သတငးဂာနယသ႔ ေျပာၾကားခသည။

၁၉၉၃ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလ (၂၇)ရကေန႔တြင ျပ႒ာနးထားေသာ မးယစေဆး၀ါးဆငရာ ဥပေဒ၏ ပဒမ - ၆ (ဃ)တြင သးႏမားအစားထး စကပးေရးႏင ေမြးျမေရးလပငနးမား ေဆာငရြကႏငရန ေျမယာမားေဖာထတေပးေရး၊ ေျမယာခထားေပးေရး တ႔အတြက မးယစဗဟအဖြ႔၏ လပငနးတာ၀နအျဖစ အစအစဥခမတ ေဆာငရြကရမညဟ ေဖာျပထားသည။၈၆ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြင စစတပႏင အျခားသကဆငရာဌာန အာဏာပငအခ႕က စမကနးအမးမးအေၾကာငးျပၿပး စကပးေျမယာမားက သမးဆညးမႈ ျပျခငးေၾကာင ရမးျပညေတာငပငးတြင ဘနးစကပးထတလပမႈ ႀကးထြားလာခသည အေၾကာငးရငး တစရပျဖစသည။

(၃) အဂတလကစားမႈမားျခငး။

ျမနမာတပမေတာမ စစသညမားသည ဘနးတကဖကေရးလႈပရားမႈ၌ အသကေပါငးမားစြာ ေပးလခရေသာလညး သကဆငရာအစးရဌာနအခ႕ႏင ဘနးေမာငခဂဏးမား အျပနအလနဝငဆန႔ေနျခငးသည အကငပက၀နထမး အခ႕က မးယစေဆးဝါးလပငနးႏင ပါဝငပတသကေနသညက သကေသခလကသည အခကျဖစသည။

“ဒေန႔ (၂၀၁၄၊ ဇႏၷ၀ါရလ၊ ၁၀ ရက) အထ ျပညသေတြထကေန တငၾကားစာေပါငး ၁၀၀၀၀ (တစေသာငး) ေကာေရာကရေနပါတယ။ အဒ ၁၀၀၀၀ ေကာအနကက ရာခငႏႈနး ၉၀ ေကာက တရားသႀကးေတြ အကငပကလာဘစားလ႔ တငၾကတာေတြ ျဖစပါတယ။ တရားစရငေရးက႑မာ ေငြမားတရားႏငျဖစေနတာေတြ မတရားစရငျခငးခရလ႔ တငတာေတြမားတယ။ …တခ႕တငစာေတြမာ တရားသႀကးေတြန႔ ရန႔ေပါငးၿပး မတရားလပတယဆတာ တငၾကတယ” ဟ ျပညသ႔လႊတေတာ၊ တရားစရငေရး၊ ဥပေဒေရးရာႏင တငၾကားစာမား၊ အသနားခစာမား စစစေဆာငရြကေရးေကာမတ ဥက႒ သရဥးေအာငက က ၂၀၁၄ ဇႏၷ၀ါရလ ၁၂ ရကေန႔ထတ Daily Eleven ေန႔စဥသတငးစာသ႔ ေျပာၾကားခသည။

၂၀၀၉ ဇြနလတြင ရနကနၿမ႕၌ ဖမးဆးရမသည မးယစေဆးဝါးမားႏင ပတသက၍ မးယစေဆးဝါးတရားခ (၄)ဥးက ေတာငႀကးၿမ႕ တရားရးက စစေဆးခသည။ ထသ႔စစေဆးရာတြင မးယစတရားခ (၃)ဥးက တရားရးသ႔ လာဘေငြထးၿပး ျပနလြတေျမာကကာ ကနတစဥးက ေထာငဒဏ ႏစ(၂၀)ခမတခသည။ တရားခလြတေျမာကေရးအတြက လာဘေငြထးမႈႏင ပတသက၍ အထးစစမးစစေဆးေရးအဖြ႔ “စ” သးလးအဖြ႔က ေတာငႀကးၿမ႕ မးယစအထးတပဖြ႔မ ရအပ (၂)ဥးက အလပျဖတ စစေဆးသလ မးယစတရားခ (၃)ဥးကလညး ျပနလညဖမးဆးခသည။၈၇

လာတလကေတာ တခ႕က ၿခငါးၿပး စကတာရတယ။ တခ႕ကေတာ အလပသမားအျဖစေပါ။ ေဒသခလက အခြနေဆာင ရတာ နညးတာေပါ။ အေဝးကလာတ လေတြကေတာ (အခြန) ပေပးရတယ။ ရပေဝးေဒသက လာတသေတြကေတာ တတနးႀကးေတြန႔ အပစလကစၿပးေနၾကတယ။ ဘယလေျပာရမလဆေတာ ဥပမာ ဒဘကမာ ဆဆငၿမ႕နယကတတနးစ၊ ဟးေတာငဘကေၾကာမာေတာ ဟပးၿမ႕နယက တတနးစအပစ၊ ဟဘကက အငးေလးေဒသအဖြ႔တစဆၿပး စေနၾကတယ။ သတ႔က ခြျခားထားတာေတာ မဟတဘး။ အလေနတာလညး တတနးစက သ႔အႀကးအက တတနးအပ သႀကးလမ းထားတယ။… အဒတတနးစ သႀကးက သကဆငရာ လကနကကငအဖြ ႔ႏင အစးရဌာနမ စစတပႏငရအဖြ ႔တ႔ ဘနးၿခရ ဘနးပငမား လာေရာကမဖကစးေအာင လာဘေငြထးၾကတယ။ ေပးရတလာဘေငြ ပမာဏက သကဆငရာ တတနးစသႀကးက တတနးစမာ ေနထငတသေတြက ျပနေကာကတာေပါ” #၁၅

နဝတ၊ နအဖ အစးရလကထကတြင အႀကးစားရငးႏးျမပႏမႈမားေၾကာင လပငနးရငတ႔ လအပေသာ ေျမယာမားက သကဆငရာအာဏာပငမားႏ င ပးေပါငး၍ ေဒသခေျမပငရ ငမားက ဖအားေပးၿပး ထေျမယာက ေစးေပါေပါ ျဖင အဓမၼ ရယခၾကသည။ ထျဖစရပက ပငးေလာငးၿမ႕နယ တကစေကာကမးေသြးတးေဖာေရးစမကနး၊ ေတာငႀကးၿမ႕ ေအးသာယာေဂါကကြငးစမကနး၊ အမတ (၂) ပငးပကသမဏစကရတညေဆာကေရး စမကနး၊ ဟပးၿမ႕နယ ေပါငလငး ေကးရြာအပစအတြငးရ သတတးေဖာေရးစမကနး စသညေဒသမားတြင ေတြ႔ရရသည။

၂၀၁၂ ခႏစ မတလ (၃၀)ရကေန႔တြင အသစေရးဆြျပ႒ာနးထားေသာ လယယာေျမဥပေဒ၏ ပဒမ ၃၁/၃၂ အရ သမးဆညး ထားသည လယယာေျမေပၚတြင (၆)လအတြငး မညသညစမကနးမ မလပေဆာငႏငပါက မလပငရငသ႔ ျပနေပးရမညဟ ဆထားသည။၈၁ ၂၀၁၃ ခႏစ မတ (၃)ရကေန႔တြင လယယာေျမဥပေဒသစ၏ သကတမး တစႏစျပညၿပးျဖစေသာလညး သမးဆညးထားေသာ အခ႕လယယာေျမမားေပၚတြင မညသညလပငနးစမကနးမ အေကာငအထညမေဖာႏင၍ လကရ တငေအာင မလပငရငမား၏ လကထသ႔ ျပနမအပသျဖင လယယာေျမႏင ဆငေသာ ဆႏၵျပပြမား ဆကတကျဖစေပၚေနသည။

(၂-၅) မေအာငျမငေသးေသာ ေျမယာျပနာမားေျဖရငးမႈ။

၂၀၁၂ ခႏစ ၾသဂတလ (၈)ရကေန႔တြင ဖြ႕စညးထားေသာ လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈ စစမးေရးေကာမရင၏ ထတျပနေသာ အစရငခစာ အပငး (၁)အရ တပသမးေျမမားအနက ၅၄၂၅၅ ဒသမ ၀၀၃ ဧကက မလပငရ ငသ ႔ ျပနလညေပးအပခၿပးဟ ဆသည။၈၂ ဒတယအႀကမ ထပမျပနေပးမည ေျမဧကေပါငး ၁၅၄၈၉၂ ဒသမ ၁၀၂ ဧက ရသညဟ ဆသည။၈၃

ေတာငႀကးခရငတြင စမကနးႏင ကမၸဏမား သမးဆညးေျမယာမားက အသနားခစာတငရန တငျပေဆြးေႏြးေနၾကပ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

32 33

ဟပးၿမ႕နယ၊ ဆဆငၿမ႕နယမာ လႈပရားေနတ ဗမာစစသား အကငပကသည တပဖြ႕၀ငတခ႕ေတြလညး အခြနလကေတာငးေနတာ ေတြ႕ရေတာ ထးဆနးတာေပါ။ ဗမာစစတပက အစးရစစတပေလ။ သတ႔က ဥပေဒေဘာငအတြငးမာ ေနရတယေလ။ ဘနးဆတာ ဥပေဒန႔ မကငးလြတတအရာပါ။ သပနေတြက ဥပေဒျပငပမာရေနတယဆေတာ ထားလကပါေတာ။ အစးရစစတပက တစရြာ၀ငတရြာထြကပတၿပး အခြနေကာကတယဆတာ အရမးကထးဆနးတယ။ အၾသမတယ။” #၉

(၄-၂) ေဒသခေကာငးထငဆရာေတာတစပါး၏ အသ။

“ဘနးဆတာ ဥပေဒန႔ ကငးတအရာမဟတဘး။ အဒေတာ ဥးဇငးတ႔အေနန႔ တတႏငရင ဘယသ႔ကမ ဘနးမစကခငးေစခငဘး။ ဒါေပမ ဒကစၥေတြက မလပန႔လ႔ သြားေျပာဖ႔ အငမတနခကတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ တဖကမာ အားေပးအားေျမာက ျပတလေတြရတယ။ အရငႏစ (၂၀၁၀)ကဆရင ဆဆငၿမ႕မာ အေျခစကတ တပရငးမ တပဖြ႔၀ငအခ႕တ႔ကေန ရြာသရြာသားေတြက မငးတ႔ ဘနးမစကၾကဘးလား။ မငးတ႔ဘနးမစကရင မငးတ႔ ဘာန႔သြားစားမလ။ သေ႒းျဖစဖ႔ ဘနးစကရတယကြဆၿပး လာတကတြနးတာေတြေတာငေတြ႕ရ ၾကားရတယ။ စကျပနရငလညး သတ႔အတြကဘ ျဖစသြားတယ။ ဥးဇငးတ႔အေနန႔ဆရင အဒါေတြက လးဝသေဘာမကဘး။ သတ႔ အမနတကယ စကခငးခငတယဆရင သတ႔ကယတင ခြငျပေၾကာငး လကမတထးၿပးရင ဥးဇငးတ႔ကယတင ရြာသရြာသားေတြက ေၾကျငာေပးလကမယ။ အလဆရင ရြာသားေတြအမားႀကး မနစနာေတာဘးေပါ။ အခေတာ အလမဟတပန႔ မစကခငကတညးက အခြနေတြေကာကၿပးကေတာ စကလ႔ရလားမရလားလညး မေသခာ စကၿပးျပနေတာလညး ျပနလာဖကန႔ဆေတာ ရြာသရြာသားေတြက ဆးႏငးခငးသလ ျဖစေနတယ။….. ရြာသားေတြက ဘနးစကတယဆတာ ဘာအာမခခကမ မရပန႔ စကၾကရတယ။ ရေတြလာရင အရက၊ ဘယာတကရေသးတယ။ အခြနေတြ ဘယေလာကဘယမေကာကတယဆတာက မသရေပမယ လာေကာကတအဖြ႔ေတြကေတာ ရ၊ စစတပႏင ေျမတငးအဖြ႔ စတအဖြ႔က ၀နထမးတခ႕ေတြ ပါဝငတယ” #၂၉

(၄-၃) ဆဆငၿမ႕နယ ေဒသခတစဥး၏ အသ။

ဘနးစကပ းသမားသည ေျမႀကး (၅)ခကေပါကပါက သတ႔ကယက းအတြက (၁)ခကသာ အက းရသည။ ပထမတခကသည ဗမာစစတပအတြက၊ ဒတယတခကသည ျပညသ႔စစအတြက၊ တတယတခကသည သပနအတြက၊ စတတတခကသည ေကးရြာဘကစဖြ႔ၿဖးေရးအတြက၊ ပဥၥမတခကသည ကယမသားစအတြက ျဖစသညဟ ရြာသႀကးအလပက ႏစေပါငး (၂၀)ဆကတကလပဖးသည အသက ၄၅ ႏစအရြယ ဆဆငၿမ ႕နယသားတစေယာကက ဤသ႔ေျပာျပၿပးေနာက ေအာကပါအတငး ဆကေျပာျပသညက သရသည။

ဘနးစကမးထတလပမႈႏင ပတသက၍ ရငဖြငျပေနသည ဆဆငၿမ႕နယက ေဒသခတစဥး

ထ႔နညးတ ရနကနတငးေဒသႀကး ကမာရြတၿမ႕နယတြင တရားရငဆငခရေသာ မးယစေဆး၀ါးမႈတစခတြင အမႈ၏ အဓက တရားခမဟတေသာ အမးသမးတစဥးအား အမန႔ခမတရာ၌ အနမဆးျပစဒဏကခေစရန ေငြကပ ၁၅ သနးေပးခရသည ျဖစစဥရခသညဟ Daily eleven သတငးတြင ေဖာျပထားသည။၈၈

“ကၽြနေတာတ ႔ ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးက မးယစေဆး၀ါးမႈန႔ ရကလာဖမးသြားတယ။ တရားရးမာ အမႈစစေတာ အဒအပခပေရးမးန႔ ဆကစပတ ၿမ႕နယရ (၅)ေယာကကပါ ခရငရက လာဖမးသြားတယ။” #၁၃

ေနျပညေတာတြင ကငးပျပလပေသာ ပြငလငးျမငသာေရးႏင ေျဖာငမတေရး အလပရေဆြးေႏြးပြ၌ ဒတယသမၼတ ေဒါကတာ စငးေမာကခမးက ျမနမာႏငငတြင အဂတလကစားမႈသည လ႔အသငးအ၀ငးအတြငး ယဥေကးမႈသဖြယ ျဖစလာသညက ႏငငေတာအတြက ၀မးနညးစရာ ရငေလးစရာျဖစေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။၈၉

(၄) တရားမ၀င အခြနအေကာကမားျခငး။

၁၉၉၆ ေနာကပငးတြင ေရ႕တနးေရာက ျမနမာတပမေတာမ စစသညမသားစႏင တပရငးတပဖြ ႔မားသည ကယရကၡာ ဖလေရးအတြက ကယတပရငးက တာ၀နျပနယေရးစမခကက ခမတခသညဟ ဆသည။၉၀ န၀တ၊ နအဖ အစးရလကထကတြင တပမေတာသည တငးျပည၏ ဘ႑ာေငြ ေလးပတစပနးပါးက ရေနပါေသာလညး တပအငအား (၃)သနးေကာက သငတငေအာင မေထာကပႏငခေပ။၉၁ ထ႔အျပင စစသညမား၏ လစာက အေၾကာငးျပခကအမးမးျဖင ျဖတျခငးသည ေရ႕တနးေရာက စစသညတခ႕က ေဒသခမားအေပၚ တရားမ၀င အေကာကအခြနမား ေကာကခေစသည တြနးအားတစခ ျဖစေစခသည။ ျမနမာတပမေတာတြင တပခြမးအဆင တာဝနထမးေဆာငေနသတစဥးျဖစသည သရႏင၏ ေရးသားေသာ “ျဖစရပမန ကယေတြ႔ ျဖတ (၈)ျဖတ” ဆသည ေဆာငးပါးက ေအာကပါအတငး ေကာကႏတတငျပထားသည။၉၂

“ျဖတ (၈) ျဖတဆတ ေနရာမာ တပရငးရပေငြအတြကျဖတ၊ မခငႏငကေလး ရပေငြျဖတ၊ တပမေတာစညးရးေရး ေကာမတ ကျဖတ၊ တပတြငး သကသာဆငကျဖတ၊ မျဖစမေန စေဆာငးေငြ (ဘဏစေငြ) ျဖတ၊ သာေရးနာေရး အလေငြျဖတ၊ တပခြဆငရာ စကပ း ေမြးျမေရးလမ း ၊ အမ းသမး စစသငတနး ၀တစေၾကးလမးျဖတ စတ အမးအစားေတြန႔ အေၾကြးရလ႔ ဆငေတာင၀ယစးမ စစသညေတြရ႕ ကယေရးကယတာ အေၾကြးလမး ျဖတတာဆၿပး ျဖတ (၈) မးအား အၾကမးဖငး ေတြ႔ရပါတယ။….

လစာထတၿပးခနမာေတာ လပကငစားေသာကတတၿပး ေနရာေကာငးရထားသ စစသည အနညးငယေလာကမလြၿပး ကနစစသညမားလကထမာ ၎တ ႔၏ လစာေငြ အျပညအ၀ ယေဆာငသြားသ မေတြ႔ရပါ။ တခ႕ အႏတလကၡဏာ ျပေနသကလညး ျမငေတြ႔ရပါတယ။ လစာတျပားမ မရတအျပင အေၾကြးတငတာမး ထပေတာငေပးရမာမးေၾကာင ကယကယက သတေသေတာမ စတပကလကပက ပစမးေတြကလညး မျမငခငမအဆး ေတြ႔ျမငေနရပါတယ။ ….”

(၄-၁) ဟပးၿမ႕နယ ေဒသခတစဥး၏ အသ။

“အခြနလာေကာကတ ကစၥန႔ပတသကၿပး သပနေတြက အခြနလာေကာကတယဆတာ ေတာငေပၚမာ ေနတ ရြာသားေတြ အတြက မထးဆနးေတာပါဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ႏစေပါငးမားစြာ ကေနာတ႔မေမြးခင ကတညးက (၆)လပမန သပနေတြက အခြနေပးရတယ။ အဒအခနမာ သနပဖကန႔ ၾကကသြနျဖဘစကေတာ သပနေတာငးတအခြနက သနပဖကခြန၊ ၾကကသြနျဖခြန ဆတစကားလးမသးဘ ဆကေၾကးေပးတယ ဆတစကားလးန႔ သးခတယေပါ။ ေနာကပငးေတာ ေတာငေပၚ ေကးလကေဒသ ေတာေတာမားက ဘနးစကၾကေတာ သပနလာေတာငးတအခြနက ဆကေၾကးလ ႔ မသးေတာဘး။ ဘနးခြနလ႔ဘ ေျပာဆလာၾကတယ။ ဒါေပမ ဗမာစစတပ အခြနေကာကတာေတာ ထးဆနးတယ။ ဟးအရငကဘနးမစက ခငကာလဆရင ဗမာစစတပက အခြနေကာကတာ ဆကေၾကးေတာငးတာတ႔ မရဖးဘး။ ၾကားလညးမၾကားဖးဘး။ ဒါေပမယ ေပၚတာထမးဖ႔အတြက လေတာငးတာတ႔ ေပၚတာဆြတာတ႔ေတာ ရတယ။ အခေနာကပငးမာ စားဝတေနေရး ၾကပတညး လာေတာ လေတြက ဘနးက စးပြားျဖစစကလာၾကတယ။ ဘနးစကၾကၿပးေနာကပငးမာ သပနေတြ ဆကေၾကးေတာငးသလ

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

34 35

ၾကကသြနျဖ ေစးကြကမရရ၍ ၾကကသြနျဖၿခတြင ဘနးအစားထးစကပးသည ျမငကြငး။

ထနးခပမသာလင ကယျပညတြငးမာ ျပညတြငးက ၾကကသြနျဖစကတ ေတာငသေတြကလညး သစား၀တေနေရးတ႔ အေၾကြးတ႔ ေျပလညမႈရမာေပါ။”၉၄

ျမနမာႏငငတြင လကဖကစကပ းေရးလပငနးက ရမးျပညနယ ေျမာကပငးႏင ရမးျပညနယေတာငပငးရ ပငေလာငး၊ လြ ငလင စသညၿမ ႕နယမားတြင စးပြားျဖစ စကပးလပကငၾကသည။ တရတျပညထြက လကဖကေျခာကမား တငသြငးလာမႈေၾကာင ရမးျပညနယေျမာကပငးမ လကဖကအဓကထြကတ နမဆနၿမ႕နယမာ လကဖကစကရ (၇၇ %)ေလာက ပတထားခရသည။၉၅

“ကၽြနေတာတ႔ လြငလငၿမ႕နယမ ေကးရြာတခ႕က မရးဖလာျဖင လကဖကစကပ းထတလပတလပငနးန႔ အသကေမြး၀မးေၾကာငး ျပၾကတယ။ ေနာကပငးမာ လကဖကေျခာကေစးေအးတာ ေရာငးရခကတာေၾကာင လကဖကစကတသေတြက လကဖကၿခ (၁၀)ၿခဆရင (၇)ၿခေလာကက လကဖကပငက ခတရငးၿပး ဘနးစကထလကတယ။ ဘနးက လကေရာငးစရာမလဘး။ အမထသမားလာ၀ယတယေလ။ ဒါေၾကာင ဘနး စကပ းထတလပမႈမ ရတ၀ငေငြန႔ စား၀တေနေရးျပနာက ေျဖရငးၾကတယ” ဟ လြငလငၿမ႕နယ တကသလေကာငးသားတစဥးက ေျပာသည။

လြငလငၿမ႕နယတြင သနပဖကပငႏင လကဖကပငမားက ခတရငးၿပး ဘနးၿခအျဖစ ထေထာငသည ျမငကြငး။

“ဥးေလးတ႔ရြာမာ စပါး၊ ပစမးင၊ ေျမပ အဒါေတြ အဓကစကပးတယ။ ဘနးက ယခငႏစေတြတးက တစခါမ မစကပးဖးဘး။ ဒႏစ (၂၀၁၁)မ အစမးသေဘာျဖင စကပးၾကညၾကတယ။ ေရျမပသြားတ တဘကေခာငး ေဘးနားက လယေတြမာ စကပးၾကညတယ။ ဥးေလးတ႔ရြာမာ ရ၊ စစတပစခနးန႔ နးတအတြကေၾကာင ဘနးမစကရၾကတ အေၾကာငးရငးတစခ ျဖစတယ။ စကလညးမစကရဘး စကမယဆရငလညး သမားလ ေအာငျမငမာ မဟတဘး။ ဒါေပမ ဥးေလးတ ႔ရြာက တခ႕ေသာလေတြက ဟးဘကအတြငးၾကတေနရာမာ(ရြာန ႔ ေ၀းလတ ေတာငၾကားမာ) သြားစကၾကတာ ရတယ။ ဒမာေတာ ဒႏစမာ ပထမေျခလမးပ ရေသးတယ။ အေၾကာင အခြနကလညး (၁)ခငးက (၁၀၀၀၀) တစေသာငးေလာကဘ ေကာကတယ။ လာေကာကမယအဖြ႔ေတြက ေပးဖ႔လေလာကေအာင အရငလပရတယ။ ၿပးမ မမတ႔ရြာအတြက စာသငေကာငး၊ ကနးမာေရးအတြက၊ ရပရြာေရးကစၥအတြက သပသပျပနေကာကရတယ။ ဥးေလးတ႔ရြာမာ အခငးေပါငး (၁၀၀) တစရာပရေတာ အခြနေတြက နညးနညးေလးဘရတယ။ အဒအခြနနညးနညးေလးန႔ ဌာနေပါငး (၄)ခ (၅)ခ ေလာကက ေပးေနရတယ။ ရ၊ စစတပ၊ ေကးရြာအပစဥက႒၊ တကနယဥက႒ ေတြက ေပးေနရတယ။ စစတပဆရငလညး တစဖြ႔တညးမကဘး လာၾကတယ ဟ ဆသည။” #၂၈

(၄-၄) လြငလငၿမ႕နယ ေဒသခတစဥး၏ အသ။

“ကၽြနေတာတ႔ ဒလြ ငလငခရငႏင လငးေခးခရငဆရင လကနကကငအဖြ႔က ေတာေတာမားတယ။ ရမးဆရငလညး တစဖြ႔ တညးမကဘး၊ ပအ၀းဆရငလညး တဖြ႔တညးမကဘး၊ အဒၾကားက ျပညသ႔စစေတြလညး တစဖြ႔ႏစဖြ႔မက ရေသးတယ။ လြငလငခရငန႔ လငးေခးခရငၾကားက လးတးတနဆတနယမာ ဘနးစကတသေတြက လကနကကင အဖြ႔ေတာေတာမားမားမ တရားမ၀ငအခြနလာေကာကတာ ခၾကရတယ။ ေတာကအဖြ႔မကဘး ပလပအတလား အစစလားမသဘး။ အဒေနရာအထ ေရာကလာၿပး ေငြေတာငးတာ။ အခြနကေတာ အခ ႕လကနကကငအဖြ႔က ေငြသားန႔ဘယၾကတယ။ အခ ႕လကနကကငအဖြ႔က ေငြသားန႔ ဘနးႏစမးစလး အကနယတယ။ အခ႕ဘနးစကတ သေတြက ဘနးမေရာငးရေသးေတာ အခြနေပးဖ႔ ေငြမရဘး။ ဘနးစမးန႔ဘ ငါးကပသား၊ ဆယကပသား အလမး အခြနေဆာငၾကသလညး ရတယ။” #၂၅

ပအဝးကယပငအပခပခြငရေဒသတြင ပအနအအဖ ြ ႔သည ဘနးစကရာသမတငခငတြင ဘနးမစကၾကရနအတြက တစရြာဝငတစရြာထြက ပညာေပးေဟာေျပာပ ြမား ျပလပခသည။ သ ႔ေသာလညး ေဒသခတခ႕က စားဝတေနေရး ၾကပတညးမႈႏင ေဒသထြကရာသသးႏမား တငပ႔မညေစးကြကမရရျခငးေၾကာင ဘနးပေပာကေရးစမကနးက ထေရာကစြာ အေကာငအထညမေဖာႏငျခငး ျဖစသည။ ဘနးစကပးေရးက ပအနအအဖြ ႔က မအရ အေျပာျဖငသာ တားဆးႏငၿပး လကေတြ႔ေဖာေဆာငရာတြင အခ႕ေသာ ျပညသ႔စစႏင အခ႕ေသာ ေကးရြာအပခပေရးမးတ႔၏ အကငပကျခစားမႈေၾကာင မေအာငျမငခေပ။

(၅) ေဒသထြကရာသသးႏမား တြကေျခကကစးပြားျဖစ တငပ႔ႏငမည ေစးကြကမရျခငး။

ျမနမာႏငငတြင ရမးျပညနယ ေတာငးပငးႏင ေျမာကပငး၏ ေဒသတြငး အဓကထြကကနမားအနက ၾကကသြနျဖႏင လကဖကသည တငပ႔မည ေစးကြကမရရသျဖင ထေဒသႏစခသည ဘနးစကပးထတလပေသာ နယေျမေဒသ အျဖစ ထငေပၚလာခသည။

“ကၽြနေတာတ႔ၾကားတာက တရတၾကကသြနျဖက ပါမစေပးထားတာ အဖြ႔အစညးတစခက ေပးထားတယလ႔ ၾကားတယ။ အချဖစေနတာက တရတၾကကသြနျဖေၾကာင (ၾကကသြနျဖစက)ေတာငသေတြ အကနလးက လပစားလ႔ မရေအာင ျဖစေနတယ။ တကယက လပစားလ႔မရဘး။ အရမးသနားဖ ႔ေကာငးတယ။ ေျမၾသဇာဖးလညး မရဘး။ မးပါ မရတာ။ ကယျပညတြငးမာ ထြကတ ၾကကသြနျဖက တျဖညးျဖညးန႔ ေပာကမယအေနအထား ျဖစေနတယ” ဟ ရမးျပညေတာငပငးရ ကနစညပ႔ေဆာငေရးလပငနးရင ဥးခငေမာငသနးက Unity Weekly News ေျပာျပခသည။၉၃

“သမားႏငငက သတ႔ဆက ေတာငသေတြက အကာအကြယေပးတယ။ ဆနတ႔ ေျပာငးတ႔၀ငမယဆရင တရတက တရား၀င ေပးမ၀ငဘး၊ ကန႔သတထားလကတယ။ ကၽြနေတာတ႔ကေတာ ေပး၀ငတယ။ အဒါေတြက ထနးခပေပးသငပါတယ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

36 37

၂၀၀၇ ခႏစ စကတငဘာလတြင ဟပးၿမ႕နယ မနယေတာင လမးပငးတစေနရာတြင

ေကးရြာသားမား ကယထကယထ လမးခငးေနၾကပ။

(၇) အဓမၼဖြ႔ၿဖးေရး။

၁၉၉၁ ေနာကပငးတြင ရမးျပညနယ ပအ၀းေဒသ၌ ဖြ႕ၿဖ းေရးလပငနးမားျဖစေသာ လမး၊ စာသငေကာငး၊ ေကးလကေဆးေပးခနး၊ လပစစမးလငးေရး စသညတ႔ ေဆာငရြကေနသညက ေတြ႔ရသည။ အဆပါ ဖြ ႔ၿဖးေရး လပငနးမား၏ စမကနးတစခခမ ကနကစရတမားက ရာႏႈနးျပညျဖင အစးရ သ႔မဟတ NGOs မားမ ကည ေထာကပေပးျခငးက နညးပါးၿပး စမကနးအမားစ၏ ကနကစရတ ၅၀% က သကဆငရာေဒသခမားက ကယအစအစဥျဖင စကထတရေလရသည။ ေတာငယာထြကသးႏမားက တြကေခကက စးပြားျဖစတငပ႔မည ေစးကြကမရရသညအျပင ေဒသဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ေငြေၾကးေကာကခမႈရျခငးသည ေတာငေပၚေဒသေန ေတာငသလယသမားမားက ဘနးလပငနးခြငသ႔ တြန႔ပ႔သလ ျဖစေစခသည။

ေတာငႀကးၿမ႕ေတာငဖကရ ေကးရြာမား လပစစမးရေရးအတြက အမေျခ (၂၀၀၀)ေကာက တစအမေထာငလင ကပေငြ (၅)သနး ေကာကခေၾကာငး ေနာငကားရြာ လပစစမးရေရးေကာမတအဖြ႔က ဆသည။၉၆

“ကေနာတ႔ရြာက စာသငေကာငးေဆာကတာ အလရငက ေကာငးရ႕ကနကစရတ တ၀ကကဘ ေထာကပေတာ ကနတ ေကာငးေဆာကလပဖ႔ ကနကစရတတ၀ကက ရြာသားေတြစကထတရတယ။ ေကာငးေဆာကဖ ႔ရနပေငြက တအမတက တအမဆငး လကေကာကရတာ မလြယဘး။ တျခားနယလ ဘနးစကရရငေတာ ေကာငးေဆာကဖ႔ ရနပေငြ လကေကာကရတာ လြယတာေပါ။”

“ကေနာတ႔ရြာက မသားစတစစမာ ႏစစဥ အနညးဆး ၁၆၀၀၀ မ ၅၀၀၀၀ ကပထ လမးျပငလမးခငးဖ႔အတြက ေကာကခတာက ထေပးရတယ။ လပအားကေတာ တစႏစက (၇)ရက ဒါမမဟတ (၁၀)ရက သြားလပၾကရတယ။”

အလရငက ေကာငးေဆာငေဆာကလပရန

ကနကစရတ ၅၀ % သာ ေထာကပေပးသညအတြက

ကနရတ ၅၀ % က ေကးရြာသားမား မစကထတႏငသျဖင

ေကာငးေဆာင တျခမးသာ ၿပးဆးေနသညပ။

“UNODC အဖြ ႔က ဘနးအစားထးသးႏစမကနးန႔ ၀ငလာၾကပါတယ။ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရး သငတနးလာေပးတာတ႔၊ မးေစလာေ၀ေပးတာတ႔ အေရးေပၚစားနပရကၡာ လာေထာကပတာတ႔န႔ မလေလာကဘး။ အေလာကန႔ဆ အလပမျဖစဘး။ လသားခငးစာနာ ေထာကထားမႈန႔ ဒလလာေရာကကညေပးတာေတာ ေကးဇးတငတယ။ တကယေတာငသတ႔လအပခကက ေတာငယာလပငနးမ ထြကလာတ သးႏကနၾကမးမ းစမားက စးပြားျဖစတငပ႔ႏငမည ေစးကြကအားမခခက ေကာငးေကာငးရဖ႔န႔ လမးပနးဆက သြယေရးေကာငးေကာငးရဖ႔ဘ အဓကလအပတယ။” ဟ ရမးျပညေတာငပငး ေဒသခတစဥးက ေျပာျပသညက သရသည။ #၂၄

UNODC မ လာေရာကေထာကပေပးေသာ မးေစမားႏင နညးပညာမားက ေဒသတြငး ရာသဥတႏင ေျမဆလႊာ အေျခအေန မကကညေသာေၾကာင ၎အကအညက အခ႕ေသာ ေကးရြာမားက လကမခလၾကသညကလညး ေတြ႔ရသည။ ထ႔အျပင ရြာလးကၽြတက ခေပးျခငး မရသျဖင UNODC ကညမႈမ ရေသာမသားစႏင မရေသာမသားစမား စတ၀မးကြၾကသညကလညး ေတြ႔ရသည။ UNODC သည ေဒသတြငး မရးဖလာ စကပးေရးအေတြ႔အႀကကလညး ေလလာအသအမတျပသငသညဟ အခ႕ရြာသားမားက ေျပာဆၾကသညကလညး ေတြ႔ရသည။

(၆) ဘနးစကေတာငသကသာ ႏမႏငးျခငးသည ဘနးပေပာကေရးတြင ထေရာကမႈ နညးျခငး။

“ဘနးစကတယဆတာ ထထးကစမးတာန႕အတတပါပ။ ရာသဥတရ႕ အေျခအေန၊ အပခပသရ႕ အေျခအေန၊ ေျမၾသဇာ လကႏငမႈ အေျခအေန၊ ပးသတေဆးလကႏငမႈ အေျခအေန၊ ေန႔စားအလပသမား ငားႏငမႈ အေျခအေန ဒအေျခအေနအေပၚမာ မတညၿပး ဘနး (၁)ပာရဖ႔ မလြယဘး။ ဘနးစကလပငနးမာ ေန႔စားအလပသမား (၁)ေယာကငားမယဆရင (၁)ရကက ကပေငြ (၅)ေထာငမ (၈)ေထာငထ ေပးရတယ။ ဘနးစကပးတလေတြက ဘနးစမး (၁)ပ ာ ရရဖ႔ မလြယဘး။ ဒါေၾကာင ဘနးစကတလေတြက ဘနးေမာငခပြစားမားရ႕ အေစခသကသကသာ ျဖစေနတာက ေတြ႔ရတယ။” #၁၈

“ကေနာတ႔ႏငငမာ ဘနးပေပာကေရးစမကနးက ရးသားမနကနစြာ လပေဆာငပါက အမနတကယ ေအာငျမငႏငလမ မယလ႔ ယၾကညတယ။ ဘနးျပနာႏင ဘနးႏငဆကႏြယေနေသာ ပဋပကၡမားက ဆကလကမႀကးထြားေရးအတြက ဘနးေလာခေရးအဆငမ ဘနးပေပာကေရးအဆငသ႔ ေရာကႏငေအာင “မ” ႏင “လ” က ျပျပငဖ ႔လအပတယ။ “မ” ရ႕ အဓကလအပခကက မနကနေကာငးမြနတ ဥပေဒေပၚထြကေရးအတြက တညဆမးယစဥပေဒက လႊတေတာတြင ျပနလညသးသပဖ႔ ေကာငးမြနတဥပေဒက လကနာႏငဖ ႔ အတြက “လ” က အကငစာရတ ေကာငးမြနဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ျပစပ းေထာငေရး လပငနးစမခကမားက စနစတက ခသငတယ” ဟ လမႈ႔ေရးလပငနးတြင တကၾကြလႈပရားသ ဆဆငၿမ႕နယမ ေဒသခပအ၀းလငယတစဥးက ဆသည။

အခြနသာ ေပးေဆာငရေသာလညး ရာသဥတေဖာကျပနမႈေၾကာင ဘနးစကခငးရ ဘနးပငမား ေသသြားသညပ

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

38 39

အပငး(၅)ဘနးစကပးထတလပမႈ၏

ေနာကဆကတြဆးကးမား

ေတာငေပၚရ သကတမးရင သစေတာမားက ဘနးၿခအတြက ခတရငးေသာေၾကာင ေအာကပငးရ ေခာငးေရမား ခနးသြားသညက ေတြ႔ရသည ျမငကြငး။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

40 41

အမနးနားခငးႏငငသ႔ အလပရာေဖြရန လကလစညးရးစရာမလဘ သြားေရာကလသမားက ၎တ႔သားသမးမားက ႏငငျခားမာအလပလပသည အေတြ႔အႀကရသထ သြားေရာကအပႏၾကသညက ေတြ႔ရသည။

“ကၽြနေတာက ထငးႏငငမာ အလပသြားလပတာ လြနခတ ၁၆ ႏစေလာကကတညးကပါ။ အမကထြကခြာသြားတာ ၾကာၿပဆေတာ ၂၀၀၆ ခႏစက မဘကျပနကနေတာတယ။ မဘအမက ျပနေရာကေတာ ေဆြမးအသငးအ၀ငးေတြ၊ အမနးနားခငးန႕ အသမတေဆြေတြက လာလညၾကတယ။ ၿပးေတာ ထငးက သြားရင လမးခရးစရတဘယေလာကကနကမလ လာၿပးေမးျမနးၾကတယ။ သတ႔သားသမးေတြပါ ေခၚသြားေပးပါဆၿပ လာေရာကေမတာရပခၾကတယ။ ေနာကၿပး သတ႔က သနပဖကၿခတ ႔ ၾကကသြနျဖၿခတ ႔ကလပရတာ ပငပနးၿပးေတာ ထြကလာတကနၾကမးက ေရာငးလ ႔မလြယဘးတ။ ဘနးစကျပနေတာလ ဘာေၾကးညာေၾကးဆၿပး အခြနအေကာကမားတအျပင ႏစတငးပလပေတြ လာဖကတာခရတယ။ ဘနးစကတယဆတာ ထထးကစမးတာန႕ အတတဘ ဆၿပး လာညဥးျပတယ။ အေတာ ကၽြနေတာလ သမားႏငငမာ ေနထငခြင၊ အလပလပခြင စတစာရြကစာတမးလကမတမရဘးဆရင အလပလပရတာ မလြယတအေၾကာငး၊ လကမတ မရရင အဖမးအဆးမားတအေၾကာငး၊ အလပလပခြငလကမတမရရင အလပတစခရဖ႕ မလြယေၾကာငး၊ ကယႏငငလမး မလြတလပတအေၾကာငး အလမး ကၽြနေတာရငးျပလကတယ။ အလမးရငးျပလကေတာ သတ႔ဘာျပနေျပာလဆေတာ ငါတ႔ ေငြေၾကးခမးသာမာစးလ႔မေခၚခငတာလား၊ ေဆြမ းသားခငးဘ၊ အမနးနားခငးဘ၊ တစရြာသားခငးဘ အခငးခငးအသအမတမျပခငေတာဘးလားဆၿပး အလမး ျပနအေျပာခလကရတယ။ တခ႕ၾကေတာ ငါတေလး၊ ငါသားေလးက ဒမာေနရင မဘက ေတာေတာဒကၡေပးတယ။ မေကာငးတလ (ဘနးစား)န႔ ေပါငးမၿပးေတာ အမကပကဆက ခးတယ။ အမးသးပစၥညးေတြက ေရာငးစားတယ။ အဒါက ဟဘက(ထငး)ႏငငမာ ေခၚသြားေပးပါလားဆၿပး လာပဆာတလလညး ရတယ။ #၉

(၂) လအခြငအေရးခးေဖာကမႈ တးျမငလာေစျခငး။

ျမနမာႏငငသည ဘနးစကပးေရးလပငနးက ဥပေဒျဖင တားျမစပတပငထားသျဖင ဘနးစကသမားအားလးသည ျပ႒ာနးထားသည ဥပေဒက ခးေဖာကသည ျပစမႈကယစ ထငရားေနၾကသည။ ေဒသတြငးအာဏာပငတခ႕က ထျပစမႈက အသးခၿပး မတရားအခြနေကာကချခငး၊ လပအားေပးေစခငးျခငး၊ ဖမးဆးႏပစကျခငးမား ျပလပေလရသည။ ဆဆငၿမ႕နယ ပြနေခာငးတေလာကအနးတ၀ကရ ေကးရြာအခ႕မ ရြာသားအခ႕သည ဘနးစကပးမႈႏင ၿငစြနးေနသျဖင ၎တ႔ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈခရသညက သကဆငရာဌာနသ႔ တငၾကားရန ၀နေလးေနၾကသည။

ရမးျပညေတာငပငး ဆဆငၿမ႕နယ ပြနေခာငးအနး လ႔အခြငအေရးမၾကာခဏခးေဖာကမႈဒဏက မခႏင၍ ရြာကစြန႔ပစထားပ

ဘနးစကပးထတလပမႈ၏ ေနာကဆကတြဆးကးမား

(၁) လကနကးမႈက ျဖစေပၚေစျခငး။

ျမနမာႏငငသည ၂၀၁၃ ခႏစအတြငး လကနကးမႈ ၁၀၂ မႈအနက ရမးျပညနယမ လကနကးမႈ ၄၀ မႈျဖင အမားဆး ျဖစသည။ တရတႏငငသ ႔ လကနကးခရသအမားစသည အမးသမးမားျဖစၾကၿပး တရတအမးသားတ႔ အတငးအဓမၼ လကထပခရသမား ျဖစသည။ ထငးႏငငသ႔ လကနကးခရသသည ဒတယအမားဆးျဖစၿပး ၎တ႔က အတငးအဓမၼလပအားေပး ေစခငးျခငးႏင ျပညတနဆာအျဖစေစခငးျခငး ခရသမားျဖစသညဟ လကနကးမႈ တားဆးႏမႏငးေရးရအဖြ႔က ဆသည။၉၇ ဘနးစကပးထတလပမႈ အမားဆးျဖစေသာ ရမးျပညနယသည တရတႏငငႏင ထငးႏငငတ႔က နယနမတထစပေသာ ျပညနယျဖစသည။

ဘနးစကပးထတလပသညေဒသအခ႕သည မးယစေဆး၀ါးအလြယတက ရယႏငေသာေၾကာင မဘတခ႕က ၎တ႔ သားသမးမားက မးယစေဆး၀ါးႏင ကငးေ၀းေရးအတြက ထငးႏငင၊ မေလးရားႏငငသ ႔ အလပသြားရာေစခသည။ ေကးလကေဒသလငယမားသည အမနးနားခငးႏငငသ႔ သြားေရာကအလပရာေဖြရန အေတြ႔အႀကရၿပးသမားက ေငြေပးၿပး ဥးေဆာငသြားေစခသည။ ႏငငျခားသ႔ တရားမ၀ငေသာ နညးလမးျဖင အလပရာေဖြရန လမးျပေခၚေဆာငေသာသသည ေနာကပငးတြင လကနကးသညပဒမႏင ညႇစြနးလာၾကသည။ ဘနးစကပးထတလပသညေဒသမားတြင လကနကးသသည

တာခလတၿမ႕ရ ထငး-ျမနမာ နယစပဂတ ကးတတား။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

42 43

ေတြက ထးထညလကတယ။ ဘနးသးေတြက လာစားတ ရဥ႕၊ ၾကကတေရြးေတြက အအပလကေသသြားတာက ေတြ႔လကေတာ ကၽြနေတာ စတမေကာငး ျဖစခတယ။ အဒေနာက ၾကကတေရြးေအာသလညး သပမၾကားေတာဘး၊ ရဥ႔လညးရားလာတယ။” #၂၅

ထ႔အျပင ဘနးစကေတာငသမားသည မမတ႔စကပ းလပကငသည ဘနးခငးမားက လပအားနညးနညးႏင ဘနးေစးထြကႏႈနးပမရရေရးအတြက ဓါတမားပါ၀ငေသာ ေပါငးသတေဆးအပါအ၀င ပးသတေဆးႏင ဓါတေျမၾသဇာမားက အလြနအကၽြသးစြၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ေျမဆလႊာသ႔ ဓါတမားစမ၀ငၿပး မးတြငးကာလတြင အကာအကြယမသည အဆပါေျမဆလႊာမားသည မးေရႏငအတ နမရာရ ေရေခာငး၊ ေရေျမာငးမားအတြငးသ႔ စး၀ငၿပး ေခာငးေရမားက ညစညမးေစခသည။ ထေရေခာငးေအာကပငးရ ေကးရြာအခ႕သည ေခာငးေရမားက ႀကခကျခငး မျပဘ ေသာကသးၾကသျဖင ယခငက မႀကဖးေသာ ေရာဂါဘယမားက ရငဆငၾကရသည။

“လြနခတ ၁၉၉၆ ခႏစမ ဘနးက စးပြားျဖစ စကပးလာၾကေတာ ပးသတေဆး၊ ဓါတေျမၾသဇာ၊ ေပါငးသတေဆး အဒါေတြ အလြနအကၽြသးစြလာၾကလားမသဘး။ ရြာမာ ေတာငယာဘလပၾကေတာ တစေတာငတက တစေတာငဆငး လမးေလာက သြားလာၾကတာ တစရကက အနညးဆး ၃ နာရ ရတယ။ အၿမတမးသြားလာလႈပရားေနတသဟာ အရြယမတငေသးဘ ေလျဖတတျခမးေသတာတ႔၊ မသနမစြမးျဖစတာတ႔၊ မကႏာေဖာေယာငတာတ႔ ျဖစေနၾကတာ ရြာကအသးျပေနတ ေရကဓါတဓါတန႔ အဆပသငေနလား မသဘး။ ဟးအရင ဘနးမစကၾကေသးတအခနက အလျဖစေလမရခဘး။” #၉

(၄) ရးရာအစဥအလာက ေမးမနေစျခငး။

ေတာငေပၚရ ေကးလကေဒသခမားသည အဆငျမႇငေခတပညာက ဆညးပးႏငရန စနေခၚမႈမားစြာရငဆငရပါ ေသာလညး ၀မးစာအတြက စကပးေရးႏင ပတသကသည အေတြ႕အႀကမားက မဘဘးဘြားထမ ေကာငးစြာလကဆငကမး လကခ ရရ ၾကသည။ သ႔ေသာ စးပြားျဖစ ဘနးစကပးလပငနး လႊမးမးလာေသာအခါ ေတာငယာတြင ရးရာအစဥအလာအရ စကပးလပကငလာေသာ ရာသလကသးႏမားသည တျဖညးျဖညးေမးမနလာခသည။

၂၀၁၃ ခႏစ ဇလငလ ၁၂ ရကတြင ဆဆငၿမ႕နယ လြယပြတေကးရြာအပစ ထထငထးရြာ၌ ထထငထးတပစခနးက တပသားသးဦးက ရြာသႀကးအမသ႔ေရာကရၿပး အမထတြင ရြာသႀကးမရသျဖင အမေပၚရ ပစၥညးမားက ဖကစးခဟ ဆသည။ တပသားျမတစညသက ရြာသႀကးကေတာကလညး ရကႏကခသညအျပင ရြာသႀကး၏ သားမကကလညး လကထပခတဖမးဆးလကသည။ ၎က ျမငသညအျခားရြာသားတစဦးက မညသညအတြကေၾကာင ရြာသႀကးသမကက ဖမးဆးေၾကာငးႏင သတ႔ဘာျပစမႈမား ကးလြနးထားေၾကာငး ေမးျမနးရာတြင “မငးတ႔န႔ ဘာဆငလ၊ မကရငထြကခ” ဆၿပး ေျပာလညးေျပာ ေသနတလညးပစရာ ေမာငဒြင၏ ဘယဘကေပါငႏင ဦးေတာငး၏ လကေကာကဝတႏင နရးက ကညထမန၍ ဒဏရာမားရရခသည။၉၈

(၃) သဘာ၀ပတ၀နးကငအေပၚ ဆးကးသကေရာကျခငး။

ယခငတြင ဘနးစကခငးမားက လသသြားလာရ ခကခေသာ လေျမာငေတာငၾကားေဒသတြင စကပးၾကေသာလညး ေနာကပငးတြင တခ ႕ေသာ ၿမ ႕၊ ရြာအနးရ လယယာၿခေျမေပၚတြငပါ စကပ းၾကသညက ေတြ႕ရသည။ ဘနးၿခမားထေထာငရန အတြက လေျမာငေတာငၾကားရ သကတမးရငသစပငမားက လႊစကမားျဖင ခတရငးၾကသျဖင ေတာရငးတရစၦာနမား၏ စားကကမားကြယေပာကသြားသလ သန႔ရငးေသာ စမစမးေရမားလညး ညစညမးလာျခငးႏင ခမးေျခာကလာျခငး ျပနာပါ ရငဆငလာရသည။

သစေတာမား ျပနးတးမႈေၾကာင စားကကေပာကခသည ေတာရငးတရစၦာနမား ျဖစၾကေသာ ၾကကတေရြး၊ ရဥ၊ ျဖ၊ ေခ၊ ေတာ၀ကႏင ေမာကတ႔သည ဘနးစကခငးရ ဘနးပင၊ ဘနးသးမားက စားလာၾကသည။ လတ႔သည ဘနးက သးစြမလင စြသြားသလ ဘနးပင၊ ဘနးသးမားက စားမေသာ တရစၦာနမားလညး ဘနးပင၊ ဘနးသးမားက မစားရပါက မေနႏငၾကေတာေပ။ ၎တ႔အစာ ဆာေလာငခနတြင ဘနးစကခငးရရာသ႔ အေၾကာကတရားကငးမစြာ ဘနးစကခငးရ ဘနးပင၊ ဘနးသးမားက ၀ငစားၾကသျဖင ၎တ႔က ဘနးစကေတာငသမားက အလြယတက ဖမးယသတျဖတရယႏငျခငးေၾကာင ဘနးစကေဒသတြင ေတာရငးတရစၦာနမား တျဖညးျဖညးရားပါးလာရသည အေၾကာငးရငးတရပ ျဖစသည။

“ကၽြနေတာဘနးခငးဆရင ၾကကတေရြး၊ ရဥ႔ႏင ေတာၾကြကေတြက ဘနးသးေတြက အလးႀကးႀကးက ေရြးၿပးစားၾကတယ။ ဘနးခငးမာ လရလညး သတ႔မေၾကာကၾကဘး။ အေတာ ကၽြနေတာက မႏပးသတေဆးရညက စလငးန႔စပယၿပး ဘနးသး

သကတမးရင သဘာ၀သစေတာမားက ခတရငးၿပး ဘနးၿခမား တညေထာငထားသည ျမငကြငး။

ဟပးၿမ႕ေပၚတစေနရာတြင ဟငးသးဟငးရြက ေရာငးခေနပ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

44 45

ေနာကေတာ UNODC က အေရးေပၚဆနေတြ လာေထာကပတယ။ သတ႔က ရြာလးကၽြတက မေထာကပဘး။ လအဆင အတနးက ခြျခားၿပးေတာ အဆငးရဆးသက ဆနန႔ရကၡာေျခာကအခ႕ ေထာကပေပးတယ။ ဘနးပငဖကခရတသေတြက ရြာမာ တကယအဆငးရဆးမသားစဘ မဟတဘး။ တကယအဆငးရဆးမသားစေတြက ဘနးၿခေထာငဖ႔ သတ႔မာ အရငးအႏး သပမရေတာ သမားဘနးၿခမာ ေန႔စားအလပဘ လကလပတာမားတယ။ တကယဘနးစကတသေတြက ေငြေၾကးရတယ ဆၿပး အေရးေပၚစားႏပရကၡာေထာကပမႈက အမားအားျဖင မရၾကဘး။ အမနဆ အဒလေတြက အမားႀကးႏစနာတယ။ ေနာကေတာ အဒကစၥေတြေၾကာင ရြာအႀကးအကေတြက မကႏာလကတယထငၿပး ရြာမာ စညးလးညညြတမႈ တျဖညးျဖညး ပကလာတယ။ ေနာကေတာ တခ႕ရြာသႀကးက သမားလာကညေထာကပေပးတာက လကၡဖ႔ ၀နေလးလာၾကတယ။” #၂၄

(၆) အကငစာရတပကျပားေစျခငး။

၁၉၉၀ ခႏစေနာကပငးတြင စကပးေျမယာမား လကလြတဆးရႈးမႈမားလာျခငးေၾကာင ေျမမယာမဥးေရျမႇငတကလာ သျဖင အလပလကမဥးေရမားျပားလာသည။ အလပလကမ လလတပငးမားသည ဘနးစကပးေရးလပငနးခြငအတြငးသ႔ ေန႔စားအလပသမားအျဖစ ၀ငေရာကလပကငလာၾကသည။

“ဘနးၿခမာ ေန႔စားတစရကလကရင အနညးဆး ၅၀၀၀ ကပရတယ။ ဘနးပငၾကား ေပါငးပငရငးခနႏင ဘနးေစးျခစယခနကာလမာ ေန႔စားတစရကလကရင ၈၀၀၀ ကပထရတယ။ ဘနးစကပးတေနရာေတြက မားေသာအားျဖင ေတာငေပၚေဒသ သြားလာရ ခကခတယ။ ရာသဥတလညး ေအးခမးတယဆေတာ ဘယာတ႔ အရကတ႔ဆ ဘနးစကပးလပကငေနတလေတြက မားေသာအားျဖင ေသာကသးၾကတယ။ အရကေတြ ဘယာေတြ ေသာကေတာ ခႏၶာကယအကကအခဒဏန႔ ေအးခမးမႈဒဏက ေျဖရငးေပးလ ႔ ေသာကၾကတယ။ ဘနးစကတအရပေဒသမာ ေငြရာရတာလြယေတာ အရကေသစာလညးေပါတယ လတငးလညး၀ယေသာကႏငၾကတယ။ အခဆရင အမ းသားေရာ အမ းသမးပါ အရကေသာကသးတဥးေရက ေတာေတာက ျမႇငတကလာတယ။ အရကေသစာ ဘယေလာကေသာကတယဆတာ ရမးျပညေတာငပငးက ေရာကလာၿပဆရင အရက

“အဘးတ ႔ေခတက ေတာငေပၚရြာမာဆရင ဟငးသးဟငးရြကက မသားစတငးလလက ကယတငစကစားၾကတယ။ စပါးဆရငလညး မသားစအတြက တစႏစစာဖလဖ ႔ စကထားၾကတယ။ ဆဆရငလညး ၿခကထြကတ ေျမပက ႀကတၿပး တစႏစစာဖလဖ႔ ျပငဆငထားၾကတယ။ ၀ယရတယဆတာ ဆားႏင အ၀တအစားဘရတယ။ ခေခတကအလမဟတေတာဘး ေတာရြာမာေနတ ေတာငသလယသမားေတြက ၿမ ႕ေပၚေစးမာ ေရာငးတဟငးသးဟငးရြကမားက သြားၿပး၀ယစားၾကရတယ။ ေတာရြာမာ ဘနးစားလပငးေတြ မားလာေတာ ၀မးစာအတြက ဟငးသးဟငးရြကက မစကၾကဘး။ စကတသေတြကနညးၿပး ခးစားတသေတြက မားေနေတာ လေတြက သပမစကခငၾကေတာဘး။” #၈

(၅) စညးလးညညြတမႈ ပကျပားလာေစျခငး။

ေတာငေပၚေဒသတြင ဘနးက စးပြားျဖစ စကပ းလာေသာအခါ ယခငက ႏစေပါငးမားစြာ စြန႔လြတထားေသာ ယာေျမေဟာငးမားက အသး၀ငလာသည။ မဘဘးဘြားလကထကက စြန႔လြတထားေသာ ယာေျမေဟာငးမားက သားသမးေတြက လယၾကၿပး အခငးခငးစကားမေျပာေတာသည အဆငျဖစလာၾကသည။

“ေဆြမးသားခငးေတြဘ သတ႔မဘဘးဘြားပငဆငတ ယာေျမေဟာငးက တစေယာကက ဘနးစကထညလကတယ။ ေနာကတစေယာကက ဒယာေျမေဟာငးက သရထားတအေမြဆၿပး အေျမေပၚမာ စကထားတ ဘနးပငေတြက ေပါငးသတေဆးန႔ ျဖနးေသလကတယ။ ေမာငႏာမအခငးခငး သတမယ၊ ျဖတမယဆၿပး အျပနအလန ၿခမးေျခာကေနၾကတာလ ကၽြနေတာတ႔ရြာမာ ႀကခရတယ။ ဘနးစကတယဆေတာ အျပနအလနတရားစြဖ႔လညးခကတယေလ။” #၂၄

မသားစ၀ငအခငးခငး ယာေျမေဟာငးမား လၾကသည ျပနာအျပင ေကးရြာတစရြာႏငတစရြာလညး သ႔ေကးရြာပင ကယေကးရြာပင ဧရယာဆၿပး အျပနအလန လယၾကသည ျပနာလညး ရငဆငခၾကသည။ ဘနးစကပးမႈက စးပြားျဖစ စကပးလာၾကသျဖင ေဒသတြငးစညလးညညြတမႈက ပကျပားေစသညကလညး ေတြ႔ရသည။

“ဘနးေတြစးပြားျဖစ စကလာေတာ ေကးရြာပငနယေျမဧရယာန႔ ပတသကၿပး ကၽြနေတာတ႔ရြာန႕ အေပၚရြာက ျပနာ တကဖးတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရြာက ေအာကဘကပငးမာ ရတာေပါ။ ၁၉၉၇ ၀နးကငေလာကထငတယ အေပၚရြာသားတစေယာကက ဘနးစကဖ ႔အတြက သစေတာေတြခတရငးခတယ။ အဒေနရာက ကၽြနေတာတ႔ေအာကရြာက ေရေ၀ေရလဧရယာဆၿပး သ႔ရြာပင ကယရြာပင အျပနအလန နယေျမဧရယာက လယတ ျပနာျဖစခဖးတယ။ အဒျပနာက လကနကကငအဖြ႔က ေျဖရငးေပးေတာ ေျပလညသြားတယ။ ၿပးခတႏစက(၂၀၁၃) ကၽြနေတာတ႔ေအာကရြာသားတစေယာကက အေပၚရြာက ထနးထားတ ေရေ၀ေရလ သစေတာဧရယာက ဘနးစကဖ႔အတြက ခတရငးလကတယ။ အဒါလ တစရြာန႔တစရြာ ျပနာ အႀကးအကယျဖစခၿပး ေကာငးထငဘနးႀကးေတြက ၾကား၀ငၿပး ေျဖရငးေပးလကရတယ။” #၉

ဘနးကစးပြားျဖစ စကပးလာၾကၿပးေနာက ဘနးစကေတာငသမားသည ဂဏပကာသနက ၿပ ငဆငလာၾကသလ တစဥးႏင တစဥး မနာလ၀နတစတလညး မားျပားလာသညကေတြ႔ရသည။

“ဒႏစ(၂၀၁၃)ဘ ဒေတာငရ႕အေနာကဘကတစရြာမာ ရေတြ ဘနးဆယလး(၁၀ ပ ာ)ေကာ ဖမးမတယ။ အမကလာစစ ေတာ ေတြ႔တာ။ အဒအမရငက ဘနးေရာငး၀ယေဖာကကားသ မဟတဘး။ အဒဘနး (၁၀)လးေကာက သနး (၅၀)န႔ရငးႏးၿပး စကပ းလပကငလ႔ ရလာတဘနးေတြ ျဖစတယ။ အလဖမးမတာလညး ပတ၀နးကငတစေယာကေယာကက သ႔ကမနာလလ႕ ရကတငတာျဖစတယ။ ရြာထမာ အမတငးအမတငးက ၀ငစစရင ဘနးမေတြ႔ရင အနညးဆးေတာ ဘနးၿခမာ အသးျပတ ေပါကတးေလးေတြ၊ ဘနးသးျခစတေတြ စတသကေသကေတာ အမတငးလလမာ ရတယ။ တစဥးကတစဥးမနာလၾကလ႕ တစဥးကတစဥး မယၾကညၾကေတာဘး။ ဘနးေၾကာင ရြာရ႕ စညးလးညညြတမႈကလညး ပကေစတယ။” #၂၆

၂၀၁၂ တြင ရမးျပညနယ ေတာငပငး၌ ဘနးစကေတာငသမားအား အေရးေပၚစားနပရကၡာမား မသားစအားလး ရြာလးကၽြတ က ေထာကပရန အခကအခရသျဖင အလြနဆငးရသည မသားစကသာ ဥးစားေပးေထာကပျခငးေၾကာင ေကးရြာသား အခငးခငးၾကားတြင သေဘာထားကြလြလာၾကသည။

“ဘနးၿခက ရေတြကလာဖကလကေတာ ဘနးစကတလေတြက အရငးရႈးၾကၿပး စားဖ႔ေသာကဖ႔အတြက ၀ငေငြမရေတာဘး။ ေတာငေပၚေကးလကေဒသတြင လကကမားသည ဆနအရကက ခကလပေသာဖ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

46 47

“ကၽြနမတ႔ ရမး-ကယားနယစပမာဆရင World Vision အဖြ႔က HIV, AIDS န႔ မးယစေဆး၀ါးန႔ ပတသကတ ပညာေပးေဟာေျပာပြ ေတြ လာေပးေပမ မထးျခားလာဘး။ မးယစေဆး၀ါးဆတာ မေကာငးမနးသသႀကးန႔ စားေနၾကတာဘ။ အရငက ယာမ (စတၾကြေဆးျပား)စားတာ ေယာကၤားေလးေတြဘ ၾကားဖးတယ။ အခဆရင မနးကေလးေတြပါ စားေနၾကတာက ေတြ႔ေတာ ကယကယက တနလပသြားတယ။ မးယစေဆး၀ါးန႔ ပတသကၿပး ပညာေပးတာေလးန႔ေတာ ေျပာငးလဖ႔က မလြယဘး။ (မးယစေဆး၀ါးသးစြဖ႕) ျမဆြယတလရေနသေရြ႕ ေရာငးေပးမယသ ရေနသေရြ႕ေတာ စားသးသေတာ ဆကရေနမာဘ။” #၃၈

ရတပဖြ႔၀ငအခ႕သည ဖမးဆးရရေသာ မးယစေဆး၀ါးမားက အျပညမအပဘ ထနခနထားသည ျဖစရပမား ရသညက ေတြ႔ရသည။

“၂၀၁၂ ခႏစ ေအာကတဘာလအတြငးမာ မးယစေဆး၀ါးဖမးဆးရာမာ အျပညမအပဘ ထနခနထားတ ရတပဖြ႕၀ငအခ႕က အေရးယခတာ ရတယ” ဟ ကေလးၿမ႕နယ ရတပဖြ႕စခနးမး တာ၀နရသတစဥးက ဆသည။၉၉

မးယစေဆး၀ါးေၾကာင အရပသားသာမက ရတပဖ ြ ႔၀ငပါ မးယစေဆး၀ါးသးစ ြမ ႈ ကးစကလာသညက ေတြ ႔ရသည။ ကခငျပညနယတြင မးယစေဆး၀ါးေၾကာင သကၤာမကငးေသာ ရတပဖြ႕၀င (၃၆)ဥးက ဆးစစေသာအခါ မးယစေဆး၀ါး သးစြသညက အေျဖေပၚခသျဖင ၎တ႔က ရတပဖြ႔မ ထတပယၿပး ေထာငဒဏအသးသးခမတခသည။ ဖမးဆးခရသည ရတပဖြ႔၀င (၃၆)ဥးအနက ဒ-ရအပတစဥးအပါအ၀င တပၾကပ၊ ဒ-တပၾကပ၊ တပသားတ႔ ပါ၀ငသညဟ ျမနမာႏငငရတပဖြ႕ ေျပာခြငရ ရမးခပ ၀ငးေခါငက ဆသည။၁၀၀

(၇) အဂတလကစားမႈက အားေပးေစျခငး။

ဘနးေရာငး၀ယေဖာကကားၿပး ႀကးပြားခမးသာတသတ႔သည ၎တ႔လအပခကက ေငြထပႏငကငေပါကၿပး လပေဆာငေလ ရသည။ ဤလပေဆာငခကသည တရားဥပေဒစးမးေရးအတြက အဟန႔အတားျဖစေစသည အခကမားအနက တစချဖစသည။

“ကၽြနမတ႔ရြာမာ လေတြခပမားမားက မတပတငေတြ မရၾကဘး။ အဒါက မတပတငရဖ႔ ကယေရြ႕ေျပာငးလာတၿမ႕နယမ တဆင ေထာကခစာအဆငဆင ျပနေတာငးရတယ။ ဘနးႏင ႀကးပြားခမးသာတသေတြက မတပတင အရငလပသြားေတာ သတ႔ေငြဘယေလာကမား လာဘထးထားလေတာ မသရေပမယ သတ႔ေနာကမာ ကၽြနမတ႔ မတပတငလကလပရတာ ေတာေတာက ခကသြားတယ။ ကၽြနမရးမာ ေထာကခစာသြားေတာငးတာ ေစာငရတာနညးနညးၾကာလာေတာ ရးစာေရး က ကၽြနမေမးလကတယ။ ပကဆလလား ပြငပြငလငးလငးေျပာပါ ကၽြနမတ႔ ဒမာေစာငေနရတာ ေတာေတာၾကာေနၿပလ႔ ေျပာလကတယ။ အလေျပာလကေတာ ရးစာေရးက ဟတတယ စာရြကစာတမးက ျပနလကရာရတာ ပငပနးတယ မန႔ဖး ေလးဘာေလးေပးမ ရမာေပါ လ႔ျပနေျပာလကတယ။ ေထာကခစာ ကၽြနမလကထေရာကေရာ ကၽြနမက ရးမာ ခတထားတ ဆငးဘတေလးက လကညးန ႔ထးျပၿပး ဟမာ ေငြေပးစရာမလပါလ႔ ေရးထားတယ။ ေငြမေပးဘးလ႔ ေျပာလကေတာ ရးစာေရးလညး ဘာမ ျပနမျငငးဘ ကၽြနမက ရလကတယ။ အေတာ ကယလကရေန႔တ ၿမ႕နယရ လ၀က ရးသ႔ ေထာကခ စာအျပညအစန ႔ မတပတငသြားတငေတာ ရးတာ၀နရသက ကၽြနမသြားေမးမတယ။ မတပတင ဘယေတာ ကမလ၊ ဘယအခနမာ ကၽြနမတ႔ ျပနလာရမာလလ႔ ေမးမတယ။ အဒလႀကးက ကၽြနမတ႔က မကႏာထားတငးတငးန႔ မငးတ႔က လႀကးလား ငါကလႀကးလား မငးတ႔လရင လာေပါ။ ကၽြနမတ႔က အလမ းေျပာလကတယ။ ကၽြနမတ႔ေရ႕မာ လပသြားတလက ေငြအမားႀကး လာဘထးထားလ႔လားမသဘး။ အဒေနရာမာ ကၽြနမတ႔က တရားဥပေဒစးမးေရးက ေလးစားၿပး ဥပေဒအတငးလကလပေပမယ အကငပက၀နထမးေတြက ကၽြနမတ႔က အသအမတမျပဘးလ႔ ခစားလကမတယ။ #၃၉

မးယစေဆး၀ါးေၾကာင အစးရ၀နထမးတခ႕ကပါ အကငပကေစၿပး ၎တ႔လပေဆာငေနေသာဌာနကပါ ျပညသတ႔ေလးစားမႈ ေလာနညးေစသည။ နယေရာကလာသည ၀နထမးတခ႕သည ၎တ႔စား၀တေနေရး မေျပလညမႈေၾကာင လာဘေငြထးမႈ ေထာငေခာကထသ႔ ေရာကသြားၾကေလ ရသည။

ေသစာမးစ ေၾကာျငာတဆငးဘတေတြက ပလပေနတာဘ။ အလမး အရကေသစာက စညးမကမးမေသာကသးတာ မားလာေတာ လမႈေရးေဖာကျပနမႈလညး မားလာတာေပါ။ သာေရးနာေရးပြတ႔ ဘာသာေရးပြတ႔ဆ အရကေသစာမပါရင ပြျဖစဖ႔မလြယဘး အလေတြျဖစကနတယ။” #၉

ဘနးေရာငး၀ယေဖာကကားေသာသသည ၎တ႔သြားလာရာလမးေၾကာငးမားက အေႏာငအယက ကငးေ၀းေရးအတြက သကဆငရာေဒသတြငးအာဏာပငအခ႕က တတတခး လာဘေငြထးေလရသည။ လာဘေငြအမားအျပားေပးရေသာေၾကာင ၎ကျပနကာမေအာင ဘနးစမးက ေစးႏမၿပး ၀ယယၾကေတာသည။

“ဘနးက ေစးႏမၿပး၀ယၾကေတာ အခ ႕လ(ဘနးစကေတာငသ)ေတြက လပအားငားခတ႔၊ ဓါတေျမၾသဇာဖးတ႔၊ ေပါငးသတေဆး ဖးတ႔က ရငးႏးထားတာ ျပနကာမေအာင ျခစယထားတဘနးေစး (ဘနးစမး)က အေလးခနတးလာေအာင အျခားသစေစးတ႔၊ တငးရငးေဆး လပသားေမာငတဆပ စားေဆးတ႔န႔ ေရာထားလကတယ။ ဘနးပြစားေတြက အလေရာထားတဘနးစမးမး ၀ယမၿပဆရင ဘနးျဖအျဖစခကရင အထြကနညးသြားၿပ မကကေတာဘးေပါ။ အဒါေၾကာင ဘနးပြစားေတြက ရြာမာေလလြင ေနတလငယေတြက ပကဆေပးၿပး သတ႔၀ယမယဘနးေတြက ဘနးေစးစစမစစသဖ႔ ရႈစမးေစတယ။ အလမးလပေတာ ဘနးစားအကငပကတလငယ မမားလာဘ ေနပါမလား။” #၉

ထ႔အျပင ဘနးစကပးတေဒသမာ စတၾကြေဆးျပားက အလြယတကရယႏငေသာေၾကာင မးယစေဆး၀ါးစားသးသဥး ေရလညး ျမငတကလာသညက ေတြ႔ရသည။ မးယစေဆး၀ါးသည နယစပျဖတေကာၿပး အမနးနားခငးႏငငမာ ေစးကြက ထးေဖာကသညထက ျပညတြငးက ေစးကြကပၿပး ဥးတညထးေဖာကလာသည။ ဘနးေရာငး၀ယေဖာကကားသမားႏင ဘနးၿခမ ေန႔စားလကသမားတ႔မတဆင ေကးလကေဒသမအစ ၿမ႕ျပေဒသအဆး ထးေဖာကလာေသာ မးယစေဆး၀ါးေစးကြက သည လငယမားက အႏရာယျပ ၿခမးေျခာကလာသညက ေတြ႔ရသည။

“မးယစေဆး၀ါးအစ ေဆးလပက ေျပာတာထက မးယစေဆး၀ါးအစ အရကေသစာက လ႔ဘေျပာတာ ပၿပးမနလမမယလ႕ ထငတယ။ လေတြက အရကေသစာမးလာၿပဆရင ကယကယကမထနးႏငေတာဘး၊ မဆငျခငတတေတာဘး၊ အလမး အခနမာ မးယစေဆးသးစြဖ႔ စညးရးလ႔လြယတအခန ျဖစတယ။ ဘနးေရာငး၀ယေဖာကကားတသေတြက ေငြသားန႔ဘ အေရာငးအ၀ယမလပေတာဘး။ ဥပမာ ဘနးေရာငးတာ (၁၀)သနးေလာကရရင ေင ြသားန ႔ (၅)သနးေလာကဘ ရငးေပးၿပး ကနတ (၅)သနးစာက ပစၥညး (စတၾကြေဆး) န႔ဘ ေပးလာတယ။ အဒပစၥညး (စတၾကြေဆး) (၅)သနးဖးက ေစးကြကရာတတရငေတာ (၁၀)သနးေလာက ျပနရႏငတယ။ အလနညးတပါဘ ဘနးၿခမာ ေန႔စားလကတ အလပသမား တခ႕ေတြက သတ႔လပအားခတခ႕က ေငြသားန႔မေပးဘ ေငြမေလာကဘးဆတ အေၾကာငးျပခကန႔ ကနတေငြတစဝက စာက ပစၥညး (စတၾကြေဆး)န႔ ေပးေလရတယ။ အလမးေပးေတာ သတ႔ရပရြာေဒသမာ ျပနသြားတအခါ သယသြားၿပးေတာ ကယရပရြာမာ ရတလငယေလးေတြက စညးရးၿပး ေစးကြကဖနတးလာတာေပါ။” #၂၅

ဘနးစမး သ႔မဟတ ဘနးဆခပလကစတစျဖင ထပထားေသာ ဘနးစမးအား တစထပက တပာျဖင ထတထားပ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

48 49

အပငး (၆)မးယစေဆး၀ါးျပနာက

ေကာျဖတႏငေရး ႀကးပမးၾကသမား။

၂၀၁၄ ခႏစ ဇြနလတြင ရမးျပညနယ၌ ျပလပသည ျမနမာဘနးစကေတာငသမားဖရမ။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

50 51

မးယစေဆးစြမႈ ကသေရးလပငနးမားက ကနးမာေရး၀နႀကးဌာနကလညး တာ၀နယေဆာငရြကေနၿပး တစႏငငလးတြင ေဆးကသဌာနႀကး ၂၆ ခႏင ဌာနငယ ၄၇ ခဖြငလစထားသညဟ ဆသည။၁၀၂

(၂) မးယစျပနာက ကယနညးကယဟနျဖင ေရာငရားၾကသမား။

၁၉၉၆ ခႏစမ စ၍ ပအ၀းတငးရငးသား အမားစေနထငသည ရမးျပညေတာငပငး ေတာငႀကးခရငႏင လြယလငခရင အတြငးတြင စပြားျဖစဘနးစကပးမႈ စတငျပန႔ပြားလာခသည။ ဤခရငႏစခအတြငးရ ပအဝးလငယအမားအျပားသည ၎တ႔မဘမားက မမတ႔သားသၼးမားက ဘနးလပငနးႏင မထေတြ႔ေစလ၍ အမနးနားခငးႏငငမားသ႔ ေငြေၾကးတတႏငသလ ထငး၊ မေလးရား၊ စငကာပ စသညႏငငမားသ႔ ထြကေရာငေစခသည။ သ႔ေသာ တခ႕ေသာမဘမားက မးယစေဆးဝါးသးစြ တတခါစ ၎တ႔၏သားသၼးမားအား မသားစက ဒကၡမေပးႏငေရးႏင အမတြငးသခးမျဖစေရးအတြက သ႔နညးသ႔ဟနျဖင အသကေမြး ဝမးေကာငးျပလာႏငေအာင အျခားအမးနးနားခငး ႏငငမားသ႔ လမးခရးစရတထတေပးၿပး ထြကသြားေစခသည။

“ဘနးစားတသေတြက ေကးရြာက အႏရာယျပလာၾကတ ဒ (၂)ႏစ အတြငးမာ(၂၀၁၀-၂၀၁၁) ဘနးစားမားက ထငးႏငငမာ ကေနာေခၚလာၿပး ရရာအလပက ရာေပးတယ။ ကေနာတ႔အရပေဒသမာ ရတဘနးစားမားက ထငးႏငငထသ႔ ကေနာ ေခၚလာတာ (၅) ေယာကရၿပ။ ကေနာသငယခငးဆရင (၁၀)ေယာက ေခၚလာခတယ။ အဒဘနးစားေတြက ထငးႏငငမာ ဘနးဘယမာ ဝယရမနးမသ၊ ထငးၿမ ႕ ႀကးေတြမာ တစေနရာႏင တစေနရာ သြားလာတာမတတ၊ ထငးစကားေတြ မေျပာတတေတာ ဘနးမစားရလ ေနႏငလာၾကတယ။ အခကေနာတ႔ ထငးႏငင ဘနေကာကမာ ေခၚလာၿပး ကညထားတ ဘနးစား (၁၅)ေယာကဟာ ဘနး ျဖတႏငတာမကဘး သတ ႔အလပလပရတပကဆေတြက သတ ႔မဘထ ျပနပ ႔ ၿပး အမေတြေဆာကႏငၾကတယ။ တခ႕က လယကြကေတြ ဝယႏငၾကတယ။ လေကာငးေတြျဖစလာၾကေတာ သတ႔မဘက အရမးေပာၾကတယ။” #၂၂

ႏငငျခားမ အလပသြားလပသညသမားသည ၎တ႔မဘမားထသ႔ ေငြမားျပနလႊလာေပးသညက အားက၍ တခ႕ေသာ မဘမားအပါအဝင သားသၼးကယႏကက သမားနညးတ ႏငငျခားသ႔ အလပထြကရာသည လငယမားလညး ရသည။ ျမနမာႏငငတြင စးပြားေရးခ႕ၿခကဆငးမႈေၾကာင ဘနးစကပးလပငနးႏင ဘနးစားျဖစမညအစား ႏငငျခားမာ ေအာကတနး ကေသာ ၾကမးတမးသညအလပမားက လပရပါေသာလညး ဘဝအတြက သန႔ရငးၿပး အဓပၸာယပရဟ ယဆၾက၍ နယစပက ျဖတေကာ၍ တဖကႏငငသ႔ အလပသြားရာသလညး ရသည။

မးယစေဆး၀ါးျပနာက ေကာျဖတႏငေရး ႀကးပမးၾကသမား။

(၁) ျပနလညျပစပးေထာငေရးစခနး

ျမနမာႏငငတြင မးယစဗဟမ တာ၀နယေဆာငရြကေပးေနသည လငယပ းေထာငေရးစခနး (၃)ခသာရၿပး ၎တ႔မာ ပခးတငး၊ ျပညၿမ ႕ရ ေရႊျပညသာစခနး၊ ရမးျပညနယ ေတာငပငး၊ ဖယခၿမ ႕နယ၊ ကနဆေကးရြာရ ေရႊျပညေအးစခနးႏင ရမးျပညနယ ေျမာကပငး၊ မဆယၿမ ႕နယ၊ တးမားၿမ ႕ရ ေရႊျပညသစစခနး တ႔ျဖစသည။ သငတနးသားမားရယရန အခကအခမားေၾကာင ေရႊျပညေအးစခနးက ၂၀၀၅ ခႏစ ဒဇငဘာလ (၂၉)ရကေန႔ထသာ ဖြငလစခၿပး သငတနးသား (၄၄၅)ဥးျဖငလညးေကာငး၊ ေရႊျပညသစစခနးက ၂၀၁၁ ခႏစထသာ ဖြငလစႏငခၿပး သငတနးသား ၃၉၂ ဥးျဖငလညးေကာငး၊ ေရႊျပညသာစခနးက ၂၀၀၀ ျပညႏစမ လကရထ သငတနးသား (၁၉၀)ဥးျဖင လညးေကာငး တကေရာကခသညဟ ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန၊ ဒတယ၀နႀကး ဗလမးခပေကာဇျမငက ဆသည။၁၀၁

“လြနခတ တစႏစ၊ ႏစႏစက လြငလငၿမ႕မာ ကၽြနေတာသငယခငးရ႕ သားဆရင ေဆး(မးယစေဆး)စြတာေတာေတာက ဆးတယ။ ေနာကဆးေတာ သ႔အေဖက ရစခနးက သြားအပလကတယ။ ရစခနးက ျပနပးေထာငေပးေတာ လေကာငးျပနျဖစ သြားတာကေတာ ေတြ႔လကရတယ။” #၂၇

မဘမားသည မးယစေဆး၀ါးသးစ ြေနေသာ ၎တ႔သားသမးမားက ရစခနးအခပက သြားအပၿပး ေနာကပငးတြင မးယစသးစြမႈက ျဖတႏငခသအခ႕ႏင ေတြ႔ရသည။ သ႔ေသာ တခ႕ေသာ ေကးလကေဒသတြင ဘာသာစကားအခကအခ ေၾကာင မးယစသးစြသမားက ရစခနးသ႔ သြားအပေသာအခါ ရစခနးမ မးယစေဆး၀ါးပဒမျဖင အမႈဖြငၿပး အလပၾကမးႏင ႏစရညေထာငဒဏျဖင တရားစရငျခငး ခရသလညး ေတြ႔ရသည။

“ကၽြနေတာ မႏေလးေထာငမာ ကတအခနက မးယစေဆးမႈန႔ ေထာငကတ ရမးျပညေျမာကပငးက ကစငးရန႔ ေတြ႔ခတယ။ မးယစေဆး၀ါး ေရာငး၀ယေဖာကကားမႈန႔ သေထာငကတာမဟတဘး။ သက မးယစေဆး၀ါးသးစြလ႔ ေထာငကတာ။ သ႔မနးမက သေဆးစြ (မးယစေဆးစြ)တာက ျဖတႏငေအာင ရစခနးအခပမာေနရင ျဖတႏငမလား စဥစားမၿပး သေဆးစြေနတယဆတ အေၾကာငး ရကတငလကတယ။ ရက သ႔ကဖမးၿပး ဘယလအမႈဖြငလကလေတာ မသဘး သႏစရညေထာငဒဏန ႔ တရားစရငျခငးက ခလကရတယ။ ေထာငကေန ထြကသြားလ႔ရရင အဒမနးမန႔ ျပနေပါငးမလား ေမးၾကညလကေတာ ျပနေပါငးမယလ႔ ျပနေျပာတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနေတာမနးမက ကၽြနေတာက လေကာငးျဖစေစခငတ ေစတနာန႔ ရကတငလကတာပါလ႔ သက ဆကရငးျပလကတယ။ သတ႔က တငးရငးသားဆေတာ ရကသြားတငတအခနမာ သ႔မနးမ ျဖစခငတပစက မရငးျပတတလ႔ ရကမးယစေဆး၀ါးအမႈႀကးန႔ တရားစြလကပ ရတယ။” #၁၇

၁၉၉၃ ခႏစတြင ျပ႒ာနးထားေသာ မးယစေဆး၀ါးႏင စတကေျပာငးလေစေသာ ေဆး၀ါးမားဆငရာ ဥပေဒ၏ ပဒမ (၇)မ ပဒမခြ (င) ေဆးကသေရး၊ ပဒမ(စ) ျပနလညထေထာငေရးက မးယစဗဟက ခပကငထားသျဖင လငယျပစပးေထာငေရး စခနးတြင သငတနးသားရရေရးအတြက အခကအခမား ရငဆငရၿပး အခ႕စခနးက ရပဆငးခရသည။

“မးယစဥပေဒက ျပငဆငေရးဆြဖ ႔ စစဥေနပါတယ။ ျပညသ႔ကနးမာေရးက ဥးစားေပးတ ဥပေဒမးျဖစေအာင ျပငဆင ေရးဆြသြားမာပါ။ အရငတနးက မးယစေဆး၀ါးသးစြတသေတြက ဖမးဆးရမရင ေထာငခၿပး ျပစဒဏေပးတာေတြရတယ။ အခ အဒါေတြက ျပနျပငၿပး ေရးဆြသြားမာ ျဖစတယ” ဟ ျမနမာႏငငမးယစဗဟအဖြ႕မ ရမးႀကးေဇာလငးထြနးက (၆ ဧၿပ ၂၀၁၄)ထတ The Daily Eleven သတငးစာသ႔ ေျပာၾကားခသည။ ထငးႏငင ဘနေကာကၿမ႕တြင ေရြ႕ေျပာငးပအ၀းအလပသမားမား အလဒါနျပ တရားနာေနပ

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

52 53

ေကာငငတနရြာေဟာငးေျမေနရာရ ခပတေတာက ရငးၿပး ပနးသးၿခအျဖစ ျပလပလကတယ။ ေကာကဆားရြာဆရင ဗနးကြနရြာႏင ေကာကဆားရြာ ၾကားရ ရြာေဟာငးေနရာမ ရတခေတာေတြက ရငးၿပး ပနးသးၿခအျဖစ လပလကတယ။ အဒပနးသးၿခေတြက ေကးရြာပငၿခေတြေပါ။ အခဆရင ပနးသးပးပငစကထားတာ (၁၀)ႏစေကာ ရသြားၿပဆေတာ ပနးသးတစပငက ဘယႏစလးသးလ ဘယေစးႏႈနးန႕ ေရာငးရလဆတာ မေမးခငေတာဘး။ စကထားတ ပနးသးပငေတြက ဘယႏစပငရငလ ဆတာကဘ ေမးခငတယ။ ဗနးေစာကရြာမာဆရင တစပငမ မရငဘး။ အဒပနးသးၿခမေအာငျမငေတာ အဒေျမေနရာက မသားစသစေတြက ရြာတညထလကၿပ။” #၉

မတလ ၂၀၁၄ တြင PYO အဖြ႔က ရနကနၿမ႕ရ UNODC ရးသ႔ ဘနးပေပာကေရးစမကနးႏင ပတသက၍ သြားေရာက ေမးျမနး ေဆြးေႏြးဖလယမႈ ျပလပခပါသည။ UNODC ၏ ေရရညဖြ႕ၿဖးေရးအတြက ဘနးအစားထးသးႏစမကနးမာ “ေကာဖပင” ျဖစသည။ ေကာဖပငမား အရပရရေရးအတြက ရာဘာပငက အရငစကမညျဖစသည။ ရာဘာပင ႀကးထြားၿပး အရပရခါမ ေကာဖပငက စကပးမညျဖစသည။ ေကာဖပငမား သးလာေသာအခါမ ႏငငျခား ေစးကြကသ႔ တငသြငးမညဟ ဆသည။ ေဒသခ လထမားအေနျဖင အမနတကယ လပေဆာငႏငစြမးႏင ေစးကြကဖနတးႏငမႈ ရပါက အဆငေျပမည။ သ႔ေသာ လကရအေျခအေနတြင ေကာဖႏင ေဒသခမားမာ မရငးႏးသည အေတြ႔အႀက နညးသညအျပင ဆငးရေသာ ေဒသခလထမားမာ ေကာဖ အရပရရန ရာဘာပင စကပါက ႏစ အတနၾကာ ေစာငရေသာကာလတြင ဆငးရသားေဒသခ လထအတြက အဆငမေျပပါ။ နညးပညာအေတြ႔အႀကႏင ထေတြ႔မႈနညးၿပး ကာလအတနၾကာေစာငျခငးမ းေၾကာင တေန႔လပ တေန႔စား ဆငးရသားမားအတြက ျဖစႏငေခအလြနနညးလသည။

၂၀၁၄ တြင မနယေတာင၌ ဘနးအစားထး စကပးသည အာလးမား ျဖစထြနးေသာလညး ေစးကြကလအပေန။

(၃) ဘနး၀ငေငြထက ႏငငျခားမ သားသမးေထာကပေငြကသာ ပအားထားၾက။

ပအဝးလငယအမားအျပားသည အထးသျဖင ထငးႏငငက တရားမဝငနညးလမးျဖင ဝငေရာကၿပး ရရာအလပက သြားလပၾကသည။ ဘနေကာကၿမ႕တြင ေရြ႕ေျပာငးပအဝးအလပသမားအေရးက လကကညေပးေနသည ပဂၢလမားထမ အလပသမားတ႔၏ ၎တ႔မဘမားထသ႔ လစဥေငြမညမလႊျပနေပးသညက ေမးျမနးရာတြင ေအာကပါအတငး ျပနေျပာခသည။

“ဘနေကာကၿမ႕အနးတဝကန႔ ဘနေကာကၿမ႕တြငးမာဆရင ေရြ႕ေျပာငးပအဝးအလပသမား ၃၀၀၀၀ ခန႔ရတယ။ ပအဝး ေရြ႕ေျပာငးအလပသမားေတြက မားေသာအားျဖင ပရေဘာဂလပငနး၊ ေဆးသတလပငနးေတြမာ ဝငလပၾကတာမားတယ။ မနးကေလးကေတာ အမေဖာလပတာမားတယ။ ထငးမာ ရမး ျပညေတာငပငးမ လာတပအဝးအလပသမားေတြက ေငြလြတာ တစလက ပမးမ ဘတေငြ သနး ၃၅ ရတယ။ ဒါေတာင ခငးမငၿမ႕ဖကက မပါေသးဘး။ ခငးမငၿမ႕ဖကမာဆရင ဘယလဘျဖငျဖင တစလက အနညးဆး ဘတေငြ(၅)သနး ပ႔ျပနၾကတယ။”#၂၃

ရမးျပညနယ ေတာငႀကးခရငႏင လြယလငခရငမ ပအဝးလငယမားသည ထငးႏငငတြင အလပလပရာမ လစဥ ကပေငြ သနး ၁၀၄၀ (ဘတေငြ သနး ၄၀)က ၎တ႔သကဆငရာမဘေဆြမးမားထသ႔ ျပနပ႔ေပးၾကသည။ ဘနးစကပးေရးလပငနး ႀကးထြားပါေသာလညး လကေတြ႕တြင ေဒသခရြာသားမားက ေျမကၽြနပမာ ဆငးရဒကၡ ငတမြတမႈမား ႏစစဥရငဆငေနၾကရသည။ ၎တ႔သည ဘနးခြနေကာကသႏင ဘနးေမာငခမား၏ အေစအခငးသာ ျဖစေနၾကသညက ေတြ႔ရသည။ ဘနးစကေဒသရ ရြာသားမားသည ဘနးဝငေငြထက ႏငငျခားေရာက ၎တ႔သားသၼးမား၏ ေထာကပေငြကသာ ပၿပးအားထားၾကသညက ေတြ႔ရသည။

“ရြာမာ ဘနးစကၾကတယဆေပမယ စကၿပဆရင ရလာဖကမာက ေၾကာကရတယ။ ဘနးပငေတြ ရဖကသြားတအထမာ မပါေတာ ျခစယရထားတ ဘနးစမးေတြက ေရာငးဖ႔အတြက ၀နေလးျပနတယ။ ဘနး၀ယတလက ေစးႏမၿပး၀ယတယ။ မေရာငးရငလညး ရလာစစမာက ေၾကာကရျပနတယ။ ေရာငးျပနေတာလညး ေစးႏမခရေတာ မကကဘး။ ဓါတေျမၾသဇာဖးႏင လပအားဌားခဖးျပနရခငမ ရမယ။ အဒါေၾကာင ထငးႏငငမာ အလပသြားရာလပတ သားသမးရ႕ ေထာကပေငြကဘ အားကးေနရတယ။” #၄၁

(၃) ဘနးအစားထးသးႏစမကနး။

၁၉၈၇ ၀နးကငတြင ဟပးၿမ႕နယ မနယေတာငေဒသ၌ ထအခနက ဘနးစကပ းထတလပမႈ မရေသာလညး ေကာဖပ းပငမားက ဆယဘးကားႀကးျဖင ေကးလကမသားစမားက လာေရာကေ၀ေပးခသည။ ထေကာဖပ းပင စကပ းေသာသမားသည ၎တ႔ သနပဖကၿခ၏ ၿခစညးရးအျဖစသာ စကပးၾကၿပး ထသ႔ စကပးျခငးမာ ေကာဖသည ႏစစဥႏစတငး သးေလမရသျဖင အားထားလ႔မရေၾကာငး ေျပာဆၾကသည။

“ေကာဖပငစကၿပဆရငလ သသးခငတႏစမ သးတာ၊ မသးတႏစဆရင ငတၿပေပါ။ အဒေကာဖက အားကးလ႔မရဘး။ လကလမတတတယ” ဟ မနယေတာငတြင (၁၉၈၇-၉၅ ခႏစက) ေကာဖပငက စကပးလပကငဖးသ တစဥးကဆသည။

ေနာကတဖန ၁၉၉၆ ၀နးကငတြင ဟပးၿမ႕နယ မနယေတာငေဒသ၌ ပနးသးပးပငအေျမာကအျမားက ဆယဘးကားႏင သယလာၿပး မနယနယေတာငတေကာရ ေကးရြာမားက ေ၀ေပးခသည။ ပနးသးပ းပငက ပဂၢလကပငအျဖစ ေ၀ေပးျခငးမဟတဘ ေကးရြာအလကဘပငအျဖစ ေ၀ေပးခသည။ ထအခနကာလတြင မနယေတာင၌ ဘနးစတငစမးသပစကပးသည ကာလျဖစသည။

“ပနးသးပ းပငေတြ လာေ၀ေပးတအခနတနးကဆရင တစအမေထာငကတစေယာက လပအားေပးသြားရတယ။ တစအမေထာငက ပနးသးပးပင စကဖ႔အတြက ကငးသးကငး တးေပးရတယ။ တကငးက အကယ တစေပပတလည၊ အနက တေပေကာတးေပးရတယ။ မ တမသေလာကေျပာရမယဆရင ကေနာတ ႔ လးဟး(စဖး)ေကးရ ြာအပစမ ဗနးေစာကရြာရ႕ဘနးႀကးေကာငး ေတာငဘကရ ၀ါးရမားက ခတရငးၿပး ပနးသးပ းပငေတြက စကထၾကတယ။ လးဟးရြာဆရင

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

54 55

နဂး

အဂၤလပလကထကကတညးက ဘနးစကပးမႈ စတငထြနးကားခေသာ ရမးျပညနယသည ကမငတနတရတျဖမား က းေကာလာၿပး ဘနးစကပ းေရးပါ တးခ႕ခသျဖင ၎က ၁၉၆၁ ခႏစေရာကမသာ ျမနမာတပမေတာက တကထတႏငသည။ သ႔ေသာ ၁၉၆၂ တြင တငးျပညအာဏာက စစတပကသမးယၿပး ယခငက စနစတကရခေသာ စပြားေရးႏင စကပးေရး စနစမားကပါ ဖကသမးခသည။ ထ႔ေၾကာင ရမးျပညနယတြင ေရာငစသပနမားေပၚေပါကလာၿပး ၎က တနျပနလႈပရားႏမႏငး ႏငရန အစးရက ကာကြယေရးတပက ဖြ႔စညးခြငျပျခငးသည ဘနးျပနာမား ပမႀကးထြားလာခသည။

န၀တ၊ နအဖ စစအစးရသည လကနကကငေတာလနေရး (၁၇)ဖြ႔က အပစအခတရပစေရး ျပလပႏငခသျဖင ျပညတြငး စစမးေတာကေလာကမႈက အတငးအတာတစခထ ခပၿငမးေစခေသာလညး အခ႕ေဒသတြင စစပဋပကၡ ဆကရေနဆ ျဖစသည။ ထ ႔ေနာက ျမနမာတပမေတာသည တငးရငးသားေဒသရ နယေျမအႏ ႔အျပားက စးမးႏငခေသာလညး ဘနးစကပးမႈ ပေပာကေရးက ထေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငျခငးမရခေပ။ နယေျမစးမးမႈက ဆကထနးႏငရန ျပညသ႔စစအား လကနကအလြယတက တပဆငေပးျခငးသည မးယစေဆး၀ါး ျပနာမားက ဆကႀကးထြားေစသည။

ျမနမာႏငင၏ လဥးေရ ၇၀ % သည လယယာေျမမားက မခ၍ စကပ းေရးလပငနးမားျဖင အသကေမြး၀မးေၾကာငးျပ ၾကသည။ ၁၉၆၂ ေနာကပငးတြင ပဂၢလကပငလပငနးမားက ျပညသပငသမးျခငး ျပလပၿပးေနာက လၿခ ေရးႏင ဖြ႔ၿဖ းေရးစမကနးအမးမး အေၾကာငးျပၿပး လယယာသမးဆညးမႈမား ဆကလကျဖစေပၚခသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညမရ လယမယာမေတာငသလယသမားမားသည ၿမ႕ျပမားသ႔ ေျပာငးေရြ႕လပကငလာျခငးႏငအတ လပခလစာနညးပါးျခငးေၾကာင ကးေကာေနထငမႈမား ျဖစေပၚေစခသည။ ထ႔နညးတ ရမးျပညနယ ေတာငပငးတြင လယယာမျပနာ ရငဆငၾကရသအခ႕သည ဘနးစက ခငးအလပသမားအျဖစ ေျပာငးေရြ႕လပကငၾကၿပး အခ႕သည နယစပက ျဖတေကာ၍ အမနးနားခငး ႏငငမားသ႔ ရရာအလပ မားရာေဖြၾကရာမ လကနကးမႈျပနာပါ ႀကးထြားေစသည။

ဘနးျပနာႀကးထြားလာမႈ အကးဆကျဖစေသာ အကငစာရတပကျပားမႈ၊ အဂတလကစားမႈ၊ လကနကးမႈ၊ လအခြငအေရး ခးေဖာကမႈ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငပကသဥးမႈ စသညျပနာမားက အမားျပညသက ၿခမးေျခာကလာေစသည။ ထ႔ေၾကာင ကလသမဂၢသည ျမနမာႏငငအား ဘနးပေပာကေရး (၁၅)ႏစစမကနးႀကး (၂)ခမ ႏစေပါငး(၃၀)ၾကာ ကညေထာကပ ေဆာငရြကခၿပး ျဖစသည။ သ႔ေသာ ဘနးစကေတာငသမား စကပ းလပကငေသာ ဘနးအစားထးသးႏမားသည တြကေျခကက စးပြားျဖစ ႏငငျခားေစးကြက၀င သးႏမားမဟတေပ။ ထ႔အျပင ဘနးပေပာကေရးအတြက လထယၾကညမႈအျပည ရေသာ ဘ၀ျပနလည ျပစပးေထာငေရးစခနးမားက လပငနးေဆာငရြကမႈ အားနညးသျဖင မးယစေဆး၀ါးစားသးမႈေစးကြကမား တြငကယလာခသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငငသည ကမၻာေပၚတြင ဘနးစကပးမႈ ဒတယအမားဆးႏငငအျဖစ ဆကလကတညရေနသည။

လကရအရပသားအမညခ အစးရအဖြ႕သည လကနကကငေတာလနေရး (၁၄)ဖြ႕ႏင အပစအခတရပစေရး ျပလပႏငခၿပး မးယစေဆး၀ါး တကဖကေရးလပငနးပါ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးက သေဘာတထားေသာလညး လကေတြ႔တြင အေကာင အထညေဖာမႈ အားနညးေနသည။

ေတာငယာၿခမားရ ဘနးအစားထးသးႏ သယယရာတြင ျမနဆနေရးအတြက လအပေသာ လမးပနးဆကသြယေရးမားက ေဖာေဆာငေပးျခငးႏင ထဘနးအစားထးသးႏမားက ျပညတြငး၊ ျပညပတြင တြကေျခကက စးပြားျဖစ ေစးကြကေဖာေဆာငေပးႏငပါက ဘနးပေပာကေရး စမကနးက ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငလမမညဟ ေတြ႔ရသည။ မးယစေဆး၀ါးေစးကြက ပေပာကေရးအတြက လထယၾကညမႈ အျပညရေသာ ဘ၀ျပနလည ျပစပ းေထာငေရး ေဆးကသစခနးမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ဖြငလစေပးႏငပါက လသားတ႔လလားေသာ ၿငမးခမးမႈက မားစြာအေထာကအကျပႏငသညဟ ယၾကညသည။

လထႏင လမႈအသငးအဖြ႕မား ပးေပါငးပါ၀ငမႈ ပမရရေရးအတြက မးယစေဆး၀ါးတကဖကေရးလပငနးတြင ဗဟခပကငမႈက ေလာခႏငပါက မးယစေဆး၀ါးပေပာကကငးစငေရးလပငနး ေဆာငရြကမႈ ပမထေရာကလာလမမညဟ ယၾကညသည။

၂၀၁၃ တြင UNODC ၏ ကညေထာကပမျဖင ငါးေမြးျမေရးႏင စပါး (ေဒသထြကမးရးမဟတ)စကပးေမြးျမၾကရာတြင မေအာငျမငခေပ။ သ႔ေသာ ၂၀၁၄ တြင UNODC မ ေထာကပေပးသည အာလးမးေစက စမးသပစကပးရာတြင ေအာငျမငမႈ အသငအသငရပါေသာလညး တငပ႔မည ေစးကြကအခကအခ ႀကေတြ႔ၾကရသည။

“ကေနာက UNODC က ေထာကပေပးတ ဘနးအစားထးသးႏအတြက အာလး ပ ာခန ၅၀၀ ရတယ။ အဒါက စကလကေတာ ရကေပါငး ၁၀၀ ၀နးကငအၾကာမာ အာလးက တးထတေတာ ပာ ၁၀၀၀ ရတယ။ တစပ ာက ၃၅၀ ကပဘေရာငးရေတာ ၃၅၀၀၀၀ (သးသနးငါးေသာငး) ကပရတယ။ အဒါက ကားခ၊ လငားခ၊ ဓါတေျမၾသဇာခ ႏတထတလကေတာ ၂ သနးေကာဘ ကနေတာတယ။ အကယ၍ အာလးစကဖ႔အတြက အာလးမးက ၀ယရမယဆရင မကကဘး။ အခဟာက အာလးအမးက အလကားရေတာ မျမတေပမယ လပအားခ ရသြားတ သေဘာေလာကပါဘ။ တခ႕လက ငါးေမြးၾကတယ မေအာငျမငဘး။ တခ႕က UNODC ကယလာတ စပါးမးက စကၾကတယ မေအာငျမငဘး။ ကေနာတ႔ေဒသက ေဒသထြကစပါးမးက စကမ ေအာငျမငတာပါ။ အျခားစပါးမးက ယလာၿပး စကရင မေအာငျမငဘး။ အဆနမရဘး။ လပအားဘ အလကားရႈးတယ။” #၂၄

UNODC အစအစဥျဖင မနယေတာငေဒသခမားက အပပငးေဒသျဖစေသာ ဟဟးၿမ႕နယရ အာလးစကနညးနာက သြားေလလာေနၾကပ

ဘနးစကေဒသတြင အလြနျဖစထြနးေသာ ေထာပငသးသည ေစးကြကရရပါက ဘနးအစားထးသးႏအတြက မားစြာအေထာကအကျပႏငသည

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

56 57

၂၄။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ- ၁၃၁။

၂၅။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ- ၁၁၇။

၂၆။ Bertil Lintner, 1999. Burma In Revolt. Silkworm books, 104/5 Chiang Mai-Hot Road, suthep, Maung, Chiang Mai 50200, Thailand. Pg 479.

၂၇။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ- ၃၀၇။

၂၈။ Transnational Institute (TNI), Feb 2012. FINANCING DISPOSSESSION. China’s Opium Substitution Programme in Northern Burma. Drug and Democracy programme, P.O Box 14563, 1001 LD Amsterdam, The Netherlands. Pg 13

၂၉။ သမးသေတာဆင၊ ၂၀၁၀ ဇြနလ ၉ ရက။ ဘနးတကဖကေရး ၁၅ ႏစစမကနး နအဖ အေကာငအထညမေဖာႏငေသး။ Accessed on 21 August 2012, at http://www.burmese.panglong.org/news/91-2008-08-03-06-48-11/901-2010-06-09-11-00-21.html

၃၀။ 2005 World Drug Report. Pg 41

၃၁။ ဗြအေအသတငးဌာန၊ ျမနမာႏငငဘနးစကပးမႈ ဆယစႏစအတြငး အမားဆး။ ၁၈ ဒဇငဘာလ ၂၀၁၃ (၈း၄၅ pm)

၃၂။ UNODC, 2013, Southeast Asia Opium Survey 2013. Pg-48

၃၃။ UNODC, 2013, Southeast Asia Opium Survey 2013. Pg-52, 59.

၃၄။ ေအာငသစလြင၊ 7 Day News Journal။ နညးနညးရႈ႕၊ ေသးေသးဖမး၊ မားမားထတ။ ရ ရကသတငးဂာနယ၊ အတြ ၁၃၊ အမတ ၁၇၊ ၂၀၁၄ ဇလင ၂ ရက။ စာ-၃။

၃၅။ ေနျပညေတာ (ေၾကးမ)။ ၆ ေအာကတဘာလ ၂၀၁၂။ နယစပေဒသႏင တငးရငးသားလမးမားဘဝ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးႏင ဘနးစကပးမႈ ခပၿငမးပေပာကေရးတ႔က အေကာငအထညေဖာလကရ။ ေၾကးမေန႔စဥသတငးစာ။ စာ-၉။

၃၆။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ-၃၂၁၊ ၃၄၄။

၃၇။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ-၃၄၄၊ ၃၄၅။

၃၈။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးမႈမား။ စာ- ၄၉။

၃၉။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ- ၃၄၄။

၄၀။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၄၀။

၄၁။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ-၃၄၄။

၄၂။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၅၀

၄၃။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၄၇၊ ၅၀။

၄၄။ Jelsma, Kramer, and Vervest, Ediors. 2005. TROUBLE IN THE TRIANGLE OPIUM AND CONFLICT IN BURMA. Silkworm books, 6 Sukkasem Road, T.suthep, Chiang Mai, Thailand. P 67.

၄၅။ Burma in Revolt, Pg 365.

၄၆။ အေရ႕ေျမာကစစေဒသရ ဘနးဘရငမား၊ Assessed on 1 June 2012 at http://my.wikipedia.org/wiki/ .

၄၇။ TROUBLE IN THE TRIANGLE OPIUM AND CONFLICT IN BURMA. Pg 67.

၄၈။ Wikipedia, Lo Hsing Han profile. Assessed on 19 September 2012 at http://en.wikipedia.org/wiki/Lo_Hsing_Han.

၄၉။ ဗြအေအ (ျမနမာဌာန)။ ရမးျပညတပမေတာ (ေတာငပငး) သမငးေနာကခႏင ျမနမာႏငင ထာဝရၿငမးခမးေရး - အပငး (၁)။

၅၀။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ- ၄၇။

၅၁။ ေမာငဖးရႈပ၊ ေဖေဖာဝါရ ၁၉၉၉။ MTA ဥးခြနဆာအဖြ႕ ဘာေၾကာငလကနကန႕ ၿငမးခမးေရးလခရသလ။ ပထမအႀကမထတေဝျခငး၊ မတေကာငးပႏပတက ၂၉/၃၃၊ ၁၅၇ လမး၊ တာေမြၿမ႕နယ။ စာ- (အမာစာ၏ စာမကႏာ-၂)

၅၂။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၄၈။

၁။ J.George Scott, 1901, GAZETTEER OF UPPER BURMA AND THE SHAN STATES. IN FIVE VOLUMES. PART II.--VOL. II and VOL.III RANGOON: PRINTRD BY THE SUPERINTENDENT GOVERNMENT PRINTING, BURMA. (retype- soft copy file)

၂။ မနးဖးေအး (၀ါးခယမ)၊ ၂၀၁၃၊ အဆပအေတာက ေရႊႀကဂ (ဘာသာျပန)၊ ပထမအႀကမ ပႏပျခငး၊ သရပဋကတပႏပတက၊ အမတ ၃၃၃၊ ဗလဆြနပတလမး၊ ေကာကတတားၿမ႕နယ။ စာ-၃၆၈။

၃။ Jeremy Milsom,2005, The Long Hard Road Out Of Drugs: The Case Of The Wa, [Trouble In The Triangle: Opium and Conflict in Burma], Silkworm Books, 6 Sukkasem Rd, T.Suthep, Chiang Mai 50200, Thailand. Pg-66.

၄။ ဥးတငေမာငရင၊ ေရႊႀကဂေျမက ဘနးျဖသသရာ (ဘာသာျပန)၊ ၂၀၀၉ - တတယအႀကမ၊ ရာျပညစာေပ၊ အမတ ၃၈၊ ၁၀၉ လမး၊ မဂၤလာေတာငညြန႔၊ ရနကနၿမ႕။ စာ-၈၁။

၅။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ- ၈၁၊ ၈၉။

၆။ မးယစဗဟ၊ ေဖေဖာဝါရ ၁၉၉၉။ ျမနမာႏငငမးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ ပထမအႀကမပႏပျခငး။ မးယစဗဟမ ထတေဝသည။ စာ- ၃၆။

၇။ ညျမ၊ ၁၉၇၃။ ဘနးဋကာ။ အးေ၀စာေပတက၊ ၂၇၀-ဆပကမးသာလမး၊ ရနကနၿမ႕။ စာ-၂၆၁

၈။ ျမနမာႏငငတငးျပျပညျပလြတေတာ၊ ၁၉၅၉။ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ။ ျပညေထာငစျမနမာ ႏငငေတာ အစးရပႏပေရးႏင စာေရးကရယာဌာန၊ ရနကနၿမ႕။ စာ-၇၉။

၉။ ဥးေကာ (ေအာငျမတေကာ) ညြနၾကားေရးမး (ၿငမး) ျမနမာႏငင၀နထမး၊ ၂၀၁၁ ဇႏၷ၀ါရလ၊ ျမနမာႏငငယစမးအပခပမႈ ယႏရားႏင အသးခယစမးဥပေဒမား။ ပထမအႀကမထတေ၀၊ ယၾကညခကစာေပ၊ ၁၁၁/၃၃ လမး၊ ေကာကတတားၿမ႕နယ၊ ရနကန။ စာ-၆။

၁၀။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ(ဘာသာျပနစာအပ)။ စာ- ၈၂။

၁၁။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးေဆာငရြကမႈ။ စာ-၂၇၊ ၃၄။

၁၂။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ-၃၂၁၊ ၃၄၄။ ၁၃။ လထဥးလ၊ ၁၉၇၄။ ဘနးျဖသမား အမားကမၻာ (ပထမပငး)။ ႀကးပြားေရး ပႏပတက၊ ဂႏနဝငး၊ လကဆနကန၊ မႏေလး။ စာ- ၂၅၂။ ၁၄။ ဘနးဋကာ။ စာ- ၂၈၂၊ ၂၈၄။

၁၅။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ-၃၂၁၊ ၃၄၆။

၁၆။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၅၀

၁၇။ ဘနးျဖသမား အမားကမၻာ- ဒတယတြ- ပထမအႀကမပႏပ။ စာ- ၃၅၂၊ ၃၅၅။ ၁၈။ ျမနမာႏငင မးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၆၃၊ ၈၃၊ ၈၄။

၁၉။ ေရႊႀတဂေျမက ဘနးျဖသသရာ။ စာ- ၁၃၉။ ဘနးျဖသမား အမားကမၻာ- ပထမပငး။ စာ- ၂၅၂။

၂၀။ Bertil Lintner, Chiang Mai March 2000, The Golden Traiangle Opium Trade: An Overview, pg -15. Asia Pacific Media Services,www.asiapacificms.com

၂၁။ Wikipedia (ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတ) ပါတစမကနးႏင ဖြ႕ၿဖးမႈ အနမကဆးႏငင။ Assessed on 27 September 2012 at http://my.wikipedia.org

၂၂။ Wikipedia (၈၈၈၈ အေရးအခငး) နဝတ အာဏာသမးယျခငးႏင ႏမႏငးျခငး။ Assessed on 27 September 2012 on http://

my.wikipedia.org

၂၃။ United Nations Office on Drug and Crime. 2005. World Drug Report. Volume 1, Analysis. United Nations Publication, Sales No. E.05.XI.10, ISBN 92-1-148200-3, Volume 1. Pg 41.

ကမးကး

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

58 59

၈၀။ ပအနအ ဌာနခပသ႔ လြယလရြာသား အသနားခ အကအညေတာငးခစာ၊ ၂၁ ေအာကတဘာလ ၁၉၉၆။

၈၁။ ၂၀၁၂ ခႏစ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ (၁၁)၊ ၂၀၁၂ ခႏစ မတလ (၃၀) ရကေန႔ ျပ႒ာနးထားသည လယယာေျမဥပေဒ၏ ပဒမ-၃၁၊ ပဒမ-၃၂။ စာ-၁၃၊ ၁၄

၈၂။ သတငးအယဒတာအဖြ႕၊ ဒတယဆရာစအေရးေတာပ ျဖစလာေတာမာလား မျဖစမေန ေျဖရငးရမယ လယသမားျပနာေတြ၊ Weekly Eleven News, No. 18, Vol. 9, 10th February 2014, Monday. Pg-3,4. ေရႊေအာင၊ ဒဗြဘ၊ ၂၀ ေဖေဖာ၀ါရ ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၄ စကတငဘာ ေနာကဆးထား လယေျမျပနေပးရန လႊတေတာဆးျဖတ။ www.dvb.no

၈၃။ ေနျပညေတာ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ (၅)၊ တပမေတာသမးထားေသာ ေျမမားအား ဒတယအႀကမ စစစစြန႔လႊတေပးလကရ၊ ျမနမာအလငး ေန႔စဥသတငးစာ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ (၆)ရက၊ ၾကာသပေတးေန႔၊ စာ- ၁၊ ၅။

၈၄။ Eleven Group, တပမေတာမ ျပနလညစြန႔လႊတေျမမားအား ျပညထေရး၀နႀကးဌာနသ႔ လြေျပာငးေပးထားသျဖင မလပငရငမား ျပနလညရရေရးမာ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန၏ တာ၀နသာျဖစေၾကာငး တပမေတာသားလႊတေတာ ကယစားလယေျပာၾကား၊ ၂၀၁၄ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ (၂၁)ရကေန႔ (ေသာၾကာေန႔)ထတ Daily Eleven သတငးစာ။ စာ-၂။

၈၅။ ေရႊေအာင၊ DVB သတငးဌာန၊ ၆ ေဖေဖာ၀ါရ ၂၀၁၄၊ စစတပသမးေျမ တစသနးေကာျပနေပးမည။၅

၈၆။ မးယစဗဟအဖြ႕၊ ၂၀၁၁ ဇြနလ ၁၇ (ဒတယအႀကမ)၊ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာအစးရ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန၊ မးယစေဆး၀ါးႏင စတကေျပာငးလေစေသာ ေဆး၀ါးမားဆငရာ ဥပေဒႏင နညးဥပေဒမား။ သနးသနးဥး ပႏပတက၊ အမတ (၁၂၁) ၃၄ လမး၊ ေကာကတတားၿမ႕နယ၊ ရနကနတငးေဒသႀကး။ စာ- ၄။

၈၇။ ေနာေစးေဖား (ဒမကရကတစ ျမနမာအသ)၊ ၁၄ စကတငဘာလ ၂၀၀၉။ အားဂတလကစားမႈေၾကာင တရားသႀကးမား အလပျဖတခရ။ Accessed at http://burmese.dvb.no/news.php?id=8710

၈၈။ ဒေလာကရကစရာေကာငးတာက အေရးမယၾကဘးလား၊ ၂၀၁၄ ဇႏၷ၀ါရလ ၁၂ ရကေန႔ထတ Daily Eleven News ေန႔စဥသတငးစာ၊ စာ- ၂။

၈၉။ လာဘေပးလာဘယ ယဥေကးမႈ၊ ၂၀ ဇႏၷ၀ါရလ ၂၀၁၄ ထတ ျပညျမနမာ ေန႔စဥသတငးစာ။ စာ- ၄။

၉၀။ Lintner, Bertil, Black, Michael: 2009 Merchants of Madness: The Methamphetamine Explosion in the Golden Triangle. Chiang Mai: Silk Worm Books. Pg-96.

၉၁။ ဧရာဝတ (သတငးဌာန)၊ ၂၂ စကတငဘာလ ၂၀၁၂။ ျမနမာတပမေတာက ဘယလကညရမလ။ Assessed on 25 september 2012 at http://burma.irrawaddy.org/archives/21062

၉၂။ သရႏင၊ ၂၅ ဇနနဝါရ ၂၀၁၁၊ ျဖတ (၈) ျဖတ ႏြထက တပမေတာသားေတြရ႕ဘဝ။ Accessed on 8 September 2012 at http://photayokeking.org/truewords/povertyinarmy/259-hpayet-8

၉၃။ ထကထက၊ ရနကန၊ စကတငဘာ ၃၀၊ တရတၾကကသြနျဖမား အကန႕အသတမရ ေစးကြကအတြငး ၀ငေရာကခြငေပးထား၍ ရမးေတာငသမား အခကအချဖစ။ Unity Weekly News အတြ ၂၊ အမတ ၃၉၊ ေအာကတဘာ ၅၊ ၂၀၁၃၊ စေနေန႕။ စာ-၁၅။

၉၄။ Ibid

၉၅။ အမ႔မ႔ခင၊ မႏေလး၊ ေအာကတဘာ ၆၊ တရတလကဖကေၾကာင နမဆနလကဖကစကရ ၇၀ ရာခငႏႈနးေကာပတ။ ကမျဒာဂာနယ၊ ၈ ေအာကတဘာလ ၂၀၁၃။ စာ-၂။

၉၆။ ေဗြးခြနေစာ၀း၊၂၀၁၄၊ ေနာငကားမးေကာမတအဖြ႕က အငတာဗး (ပအ၀းဘာသာ)၊ တဒငခစာေစာင၊ အမတ (၅)၊ စာ-၁၆၀။

၉၇။ မးမငးထက၊ Daily Eleven သတငးဌာန၊ ၁၂ ဇႏၷ၀ါရလ ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၃ ခႏစအတြငး တရတႏငငသ႔ လကနကးမႈအမားဆးျဖစပြားခကာ ရမးျပညနယမ လကနကးမႈ အမားဆးခရ။

၉၈။ ခြနရာဇာ၊ ၁၃ ဇလင ၂၀၁၃၊ ဆဆငတြင အစးရစစသား ရမးကားပစခတမႈေၾကာင အျပစမရြာသားႏစဥး ထခကဒဏရာရခ၊ ေတာငႀကးတငးမ။ www.taunggyitime.com

၉၉။ ကေလး၊ The Voice Weekly၊ ၂၀၁၄ ေဖေဖာ၀ါရလ (၁၅)ရက၊ ရတပဖ ြ ႔၀ငမား ေငြေၾကးကစၥရပမားႏင ေရာေထြးျခငးမရရန ဒ၀နႀကးေျပာၾကား။

၁၀၀။ ေရႊေအာင၊ DVB၊ ၃၀ ဇႏၷ၀ါရလ ၂၀၁၄၊ မးယစေဆး၀ါးသးသည ရတပဖြ႕၀င ၃၆ ဥးက အေရးယေထာငခ။ www.dvb

၁၀၁။ ဥာဏလႈငလငး၊ မဇၥမသတငးဌာန၊ ၅ ေဖေဖာ၀ါရ ၂၀၁၄၊ လငယပ းေထာငေရးစခနးမားတြင မးယစေဆးျဖတ သငတနးသား (၆)ဥးသာရ၊

၁၀၂။ Ibid

၅၃။ ဥးဖးဒ၏ ေျပာျပခက။ ဥးဖးဒသည ယခငက ခြနရေနာငႏငအတ PNLA (ေနာငတြင PNO) တပက မေအာ၊ ဟမနးအနးတဝကတြင (၂)ၾကာ တာဝနယ ထမးေဆာငခသည။ ၁၉၉၀ တြင သထၿမ႕ NLD ပါတ၏ ဥက႒ တာဝနထမးေဆာငခသည။

၅၄။ Burma in Revolt. Pg 324, 325.

၅၅။ Burma in Revolt. Pg 325

၅၆။ Burma in Revolt. Pg 325.

၅၇။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ- ၁၁၄၊ ၁၁၆။

၅၈။ Ibid.

၅၉။ Ibid.

၆၀။ MTA ဥးခြနဆာအဖြ႕ဘာေၾကာင လကနကန႕ၿငမးခမးေရးလခရသလ။ စာ-၄၂၊ ၄၃။

၆၁။ Ibid

၆၂။ MTA ဥးခြနဆာအဖြ႕ ဘာေၾကာငလကနကႏင ၿငမးခမးေရးလခရသလ။ စာ-၄၂၊ ၄၃။ ၆၃။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၁၁၇။

၆၄။ သမးသေတာဆင၊ ၁၆ မတလ ၂၀၁၂။ ဥးေအာငေသာငး ေပးသညကတအတငးမလပေသးဟ SSPP/SSA ေဝဖန။ Assessed on 30 September 2012 at http://burmese.panglong.org/news/85-2008-08-01-03-14-40/2998--ssppssa-.html

၆၅။ သမးသေတာဆင၊ ၂၃ မတလ ၂၀၁၂။ ျပညေထာငစအဆင လကမတထးထားသည ေျမာကပငး SSA တပစခနးအား အစးရတပတကတက။ Assessed on 30 September 2012 at http://burmese.panglong.org/news/86-2008-08-01-03-20-45/3017--ssa-.html

၆၆။ ဗြအေအ ျမနမာ။ ၂၁ စငတငဘာ ၂၀၁၂။ ေလးႏငငအလရသ စငးေနာခမးက ဖမးမ။ Assessed on 21 September 2012 at http://burmese.voanews.com/content/article---04-27-12-my-news-burma-----149218475/1417815.html

၆၇။ မငးေဇာဥး (ေဒါကတာ)၊ ၂၀၁၄၊ ျမနမာၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက နားလညျခငး - အပစအခတရပစေရးသေဘာတညခကမား စာတမး။ စာ-၃၇။

၆၈။ J. George Scott, 1901, GAZETTEER OF UPPER BURMA AND THE SHAN STATES. IN FIVE VOLUMES. PART II.--VOL. II and VOL.III RANGOON: PRINTRD BY THE SUPERINTENDENT GOVERNMENT PRINTING, BURMA. (retype- soft copy file). Pg.8,342,480.

၆၉။ Mika Rolly, 1982. PA-OH PEOPLE. Pg 58.

၇၀။ ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး အမတ ()

၇၁။ ပအ၀းအမ းသားအဖြ႕ခပ (PNO)၊ ၂၀၁၃ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ ပအ၀းအမ းသားမား၏ ဒတယေတာလနေရးမတတမး၊ ျမရတနာပႏပတက၊ အမတ (၂၃/၂၄)၊ ေမတာလမးသြယ (၁)၊ ၁၄/၂ ေတာငဥကလာပၿမ႕နယ၊ ရနကနၿမ႕။ စာ-၂၀၊ ၂၁။

၇၂။ Ibid

၇၃။ Chao Tzang Yawnghwe, 2005. Trouble in the Triangle, Opium and conflict in Burma. Silkworm books, 6 Sukkaserm Road, T.suthep, Chiang Mai 50200, Thailand. Pg 15.

၇၄။ ပအ၀းအမးသားအဖြ႕ခပ၊ အထးေဒသ (၆) ပအ၀းအမးသားအဖြ႕ခပနယေျမ မးယစေဆး၀ါးပေပာကေရး စမခက၊ ၁၉၉၉ ခႏစ စကတငဘာလ (၂၃) ရကေန႔၊ (မရငးလကေရးမမ ေကာကႏတထားသည)။ ဤစမခကက PNO ဥက႒ ျဖားတနေအာငခမးထ တာ၀နေပးအပခကအရ ျပညေထာငစ ပအ၀းအမးသားအဖြ႕ခပ (ပအမဖ)၏ တြဖကအေထြေထြအတြငးေရးမး ခြနေမာငတတမ ၁၉၉၉ ခႏစ စကတငဘာလ (၁၉) ရကေန႔တြင အၿပးျပစေပးထားျခငးျဖစသည။

၇၅။ UNODC, 2013, Southeast Asia Opium Survey. Pg-59

၇၆။ ဘနးဋကာ။ စာ- ၂၈၂၊ ၂၈၄။

၇၇။ ျမနမာႏငင မးယစေဆးဝါးပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ-၆၃၊ ၈၃၊ ၈၄။

၇၈။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးဝါး ပေပာကေရး ႀကးပမးခကမား။ စာ- ၃၀၇။

၇၉။ ေျမပ။ ၁၉၉၂ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ စကပစကြငးႏငေလကငေရး၀နးေဘးပန၀နးတြင ေဖာျပခက အညႊနးျပေျမပ။ ၁၉၉၂။

ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ ဘနးႏြတြငးက ငရႈကသ

60 61