1

ภาษาและวฒนธรรมอาเซยน ประเทศเมยนมาร (พมา)

เสนอ อาจารยกญจณปภสส สวรรณวหค

จดท าโดย ๑. นางสาวทพเนตร แมนจตร รหสนกศกษา ๕๗๐๐๓๑๒๖๐๑๙

๒. นางสาวชลนดา คลายข าด รหสนกศกษา ๕๗๐๐๓๑๒๖๐๔๓ ๓. นายชยณรงค มะหารกษ รหสนกศกษา ๕๗๐๐๓๑๒๖๐๕๑

กลม คอมพวเตอรศกษา รหส ๕๗๓๐๐๑๒๖๐๑

รายงานนเปนสวนหนงของการศกษาวชาภาษาและวฒนธรรมส าหรบคร (EED๑๐๑)

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร ภาคเรยนท ๒ ปการศกษา ๒๕๕๗

2

ค าน า

รายงานภาษาและวฒนธรรมอาเซยน ประเทศเมยนมาร (พมา) เปนสวนหนงของการศกษาวชาภาษาและวฒนธรรมส าหรบคร คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร โดยขอบเขตเนอหาของรายงานฉบบน น าเสนอเรองราวเกยวกบขอมลทส าคญของประเทศ ภาษาทใชในประเทศ และยงรวมถงวฒนธรรมประเพณทมความโดดเดนเปนอยางยง ขอขอบคณอาจารยกญจณปภสส สวรรณวหค ทใหค าแนะน า ขอเสนอแนะ และขอบคณคณะผรวมท างานทใหความรวมมอ จนรายงานฉบบนเสรจสมบรณ หวงวารายงานฉบบน จะมประโยชนตอผทมความสนใจ ไดศ กษาเกยวกบภาษาและวฒนธรรมอาเซยน ประเทศเมยนมาร (พมา) ตอไป

คณะผจดท า

3

สารบญ หนา

ค าน า ......................................................................................................................................ข สารบญ .................................................................................................................................. ค ขอมลทวไป ............................................................................................................................. 1 การใชภาษา ............................................................................................................................ 7 วฒนธรรมประเพณ ................................................................................................................. 9 การแตงกาย ........................................................................................................................... 9 อาหาร ................................................................................................................................. 10 ประเพณสบสองเดอน .......................................................................................................... 11 ประเพณปอยสางลอง .......................................................................................................... 16 อางอง ..................................................................................................................................20

1

ขอมลทวไป

ชอทางการ : สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร (Republic of the Union of the Myanmar) เมองหลวง : เนปดอว (Nay Pyi Taw) (เมองหลวงเดม คอ ยางกง) ศาสนาประจ าชาต : ศาสนาพทธ วนชาต : 4 มกราคม วนทเปนสมาชกอาเซยน : 23 กรกฎาคม พ.ศ.2540 ธงประจ าชาต

มลกษณะเปนธงสามสรปสเหลยมผนผา ภายในแบงตามแนวนอน ความกวางเทากน พนสเหลอง สเขยว และสแดง เรยงตามล าดบจากบนลงลาง กลางธงมรปดาวหาแฉกสขาวขนาดใหญ ความหมายของสญลกษณในธงชาตประกอบดวย สเขยว หมายถง สนตภาพ ความสงบ และความอดมสมบรณของพมา สเหลอง หมายถง ความสามคค สแดง หมายถง ความกลาหาญ ความเขมแขง เดดขาด ดาวสขาว หมายถง สหภาพอนมนคงเปนเอกภาพ

ตราแผนดนของสาธารณรฐแหงสหภาพพมา

ลกษณะของดวงตราประกอบดวยรปสงหแบบศลปะพมาจ านวน 2 ตน อยในท านงรกษาการณ หนหลงใหซงกนและกน ทกลางตรานนมภาพของแผนทประเทศพมารองรบดวยชอใบมะกอกค ลอมรอบดวยลวดลายบปผชาตตามแบบศลปะพมา ทบนสดของดวงตราเปนรปดาวหาแฉกดวงหนง รปเหลานรองรบดวยมวนแพรแถบจารกนามเตมของประเทศดวยใจความ “สาธารณรฐแหงสหภาพพมา”

2

ลกษณะทางภมศาสตร พมามพนทประมาณ 657,740 ตารางกโลเมตร

ภมประเทศ

ทศเหนอและตะวนออกเฉยงเหนอ ตดกบจนและทเบต

ทศใตและตะวนออกเฉยงใต ตดกบลาวและไทย

ทศตะวนตกเฉยงเหนอ ตดกบอนเดยและบงกลาเทศ

ทศใต ตดกบทะเลอนดามนและอาวเบงกอล

ภมอากาศ แบบมรสมเขตรอน ม 3 ฤด คอ รอน ฝน และหนาว ซงสภาพอากาศจะแตกตางกนไปตามภมประเทศ โดยพนทสงจะหนาวเยน พนทภาคกลางจะแหงแลงกวาแถบชายฝงทะเลตอนใต ประชากร มจ านวนประชากรประมาณ 55 ลานคน มหลายเชอชาต สวนใหญมเชอชาตเมยนมาร รองลงมา คอ ไทยใหญ มอญ ยะไข กะเหรยง คะฉน ไทยและชน

3

การเมองการปกครอง มรปแบบการปกครองแบบสาธารณรฐ โดยมรฐสภาซงประกอบดวย สภาประชาชน สภาชาตพนธ และสภาทองถน สมาชกรฐสภามาจากการเลอกตง โดยมประธานาธบดเปนประมขและหวหนารฐบาล แบงการปกครองเปน 7 รฐ ตามกลมเชอชาตทเปนชนกลมใหญในแตละรฐและแบงเปน 7 ภาค ในเขตพนทราบลมทประชากรเชอสายเมยนมารอาศยเปนสวนใหญ การแบงเขตการปกครอง ประเทศพมาแบงเขตการปกครองออกเปน 7 รฐ (states) และ 7 เขต (divisions) ดงน • รฐ (States) 1. รฐชน (Chin) มเมองหลวงชอ เมองฮะคา 2. รฐกะฉน (Kachin) มเมองหลวงชอ เมองมตจนา 3. รฐกะเหรยง (Kayin) มเมองหลวงชอ เมองปะอาน 4. รฐกะยา (Kayah) มเมองหลวงชอ เมองหลอยกอ 5. รฐมอญ (Mon) มเมองหลวงชอ เมองมะละแหมง 6. รฐยะไข (Rakhine) มเมองหลวงชอ เมองซตตเว 7. รฐฉานหรอไทใหญ (Shan) มเมองหลวงชอ เมองตองย • เขต (Divisions) 1. เขตอรวด (Ayeyarwady) มเมองเอกชอ เมองพะสม 2. เขตพะโค (Bago) มเมองเอกชอ เมองพะโค 3. เขตมาเกว (Magway) มเมองเอกชอ เมองมาเกว 4. เขตมณฑะเลย (Mandalay) มเมองเอกชอ เมองมณฑะเลย 5. เขตสะกาย (Sagaing) มเมองเอกชอ เมองสะกาย 6. เขตตะนาวศร (Tanintharyi) มเมองเอกชอ เมองทวาย 7. เขตยางกง (Yangon) มเมองเอกชอ เมองยางกง

4

ประธานาธบด เปนประมขของประเทศ คอ พลเอกอาวโส ตาน ฉวย (Senior General Tan Shwe)

นายกรฐมนตร เปนหวหนาคณะรฐบาล คอ พลเอก เตง เสง (General Thein Sein)

5

เศรษฐกจและทรพยากรทส าคญ

เมยนมารเปนประเทศก าลงพฒนาทมรายไดเฉลยตอบคคลอยในเกณฑต า การเกษตรกรรมถอเปนอาชพหลกของเมยนมาร ซงมการปลกขาวเจา ผก และพชเมองรอนหลายชนด นอกจากนยงมการขดแรและน ามน รวมทงมเหมองดบกอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนภาคอตสาหกรรมนนอยในขนก าลงพฒนา โดยมอตสาหกรรมตอเรอเดนสมทรอยบรเวณเมองยางกง มะรด และทวาย ทรพยากรธรรมชาตทส าคญ ไดแก กาซธรรมชาต ปาไม อญมณ แรธาต และน ามน สกลเงนของประเทศเมยนมาร คอ จาด (Kyat) * 26 จาดเทากบประมาณ 1 บาทไทย

6

สตวประจ าชาต

สตวประจ าชาตของเมยนมาร คอ เสอโครง (Tiger) นนเปนสตวกนเนอตระกลแมวทมขนาดใหญทสด มความดราย วองไว ปราดเปรยว สามารถวงไดเรว วายน าเกง ปนตนไมไดคลองแคลว พบไดทวไปในทวปเอเชย และพบมากในปาของประเทศเมยนมาร ซงแสดงใหเหนถงความอดมสมบรณของประเทศพมาไดเปนอยางด ดงทมผกลาวไววา เสอคอดชนวดความอดมสมบรณของปา ดงนนเสอจงถกเลอกใหเปนสตวประจ าชาตเมยนมาร ดอกไมประจ าชาต

ดอกประด ผลดอกสเหลองทองและสงกลนหอมหลงฤดฝนแรกของเดอนเมษายน ซงเปนเวลาเดยวกบการเฉลมฉลองปใหมของประเทศพมา เมอผลดอก ตนของดอกประด จะเปนสทองตลอดทงคน ชาวพมาจงถอวาตนประด เปนสญลกษณของความแขงแรง และความทนทาน ดอกไมชนดนยงหมายถงวยหนมสาว และความรก ดอกประด เปนดอกไมทขาดไมไดในงานประเพณและพธทางศาสนา จงพบมากในประเทศพมา นอกจากน ล าตนยงสมารถน าไปท าเครองเรอนไดอกดวย

7

การใชภาษา ภาษาประจ าชาต และ ภาษาราชการ : ภาษาเมยนมาร ภาษาพมา เปนภาษาทมวรรณยกตเหมอนภาษาไทย คอมทงหมด 4 เสยงดวยกน ซงวรรณยกตเหลาน ลวนดดแปลงมาจากอกษรมอญอกทอดหนง ซงถาเทยบกบวรรณยกตไทยแลว มเพยงเสยง สามญ เอก ตร และเอกแบบค าตายเทานน สวนตวอกษรกมลกษณะคลายภาษาไทยตรงจดท จะมตวอกษรเฉพาะค าทมาจากภาษาบาลและสนสกฤต เชน ตวอกษร ศ ษ ส ของไทย เปนตน ส าหรบตวอกษรในพมามทงหมด 33 ตว สระจ านวน 23 ตว โดยแบงเปนสระลอย (สระทไมตองน าไปประกอบกบพยญชนะกออกเสยงได) 11 ตว และสระจม (สระทตองน าไปประกอบกบพยญชนะถงออกเสยงได) 12 ตว สวนการจดรปประโยคของพมา จะตางจากไทยคอ อยในรป ประธาน กรรม กรยา แลวการพดลงทายค าคณศพทหรอกรยา จะตองลงทายดวย "เดหรอเต" เสมอ แลวแตสถานการณวาจะตองใชค าใด

8

ตวอยาง ภาษาเมยนมาร บรบทการทกทาย

ค าศพทเกยวกบความสมพนธระหวางบคคล

ค าศพทเกยวกบเชอชาต

หมวดอาหาร

9

วฒนธรรมประเพณ วฒนธรรมของพมาไดรบอทธพลทงจากจน อนเดย และไทยมาชานาน ดงสะทอนใหเหนในดานภาษา ดนตร และอาหาร ส าหรบศลปะของพมานนไดรบอทธพลจากวรรณคดและพระพทธศาสนานกายเถรวาท มาตงแตครงโบราณ ในปจจบนนวฒนธรรมพมาย งไดรบอทธพลจากตะวนตกมากขน ซงเหนไดชดจากเขตชนบทของประเทศ

การแตงกาย เครองแตงกาย ชาวพมาทงหญงและชายนยมนงโสรง ทเรยกวา “ลองย” (Longeje) ซงมทงผาฝายและไหมทมสสด ผหญง จะมลายเชงดานลางและมลวดลายเลก ๆ กระจายทว ผนผา ลวดลายของแตละทองถนจะตางกน ผาททอมาจากเมองอมรประเปนลวดลายดอกไม เครอไม หรอเปนดอกเปนลายตามขวาง ไมนยมใชเขมขด สวมเสอตวสน คอกลม ผาอกตดกระดม 5 เมด แขนกระบอกยาวจรดขอมอ บางครงเปนแขนสน เลยไหลลงมาเลกนอย ผาตดเสอนยมใช ผาเนอบาง สสด เชน ผามสลน ผาปาน หรอผาไนลอน สวมรองเทาคบรองเทาแตะ ทงหญง ชาย แตของหญงจะเปนส มลวดลายเปนดอกดวง ปกดวยลกปด หรอดน เงนดน ทอง สะพายยาม ซงเปนผาไหมสสวยสดทอมาจากรฐฉาน ผม โดยทวไปไวผมยาวเกลาสง บางทกปลอยชายหอยลงมาไวทางซายบางขวางบาง มดอกไมแซมผม เครองประดบ นยมหน และพลอยทมคาเชน ทบทม นล และหยก ผชาย นงโสรงเชนเดยวกบหญงแตสไมฉดฉาด เปนลายตาราง โตบาง เลกบาง หรอเปนลายทางยาวบาง โดยทวไปใสเสอขาว เมอมพธจะสวมเสอคลายเสอจนแขนยาว ถงขอมอ แบบหนง เรยกวา “กยตง” เปนเสอชายสน ๆ ตดดมถกแบบจนปายมาขาง ๆ อกแบบเรยกวา “กยเฮง” ตวยาวถงสะโพก และตดกระดมตงแตคอตรงมาจดชายเสอใชสสภาพ เชน ขาวด า หรอ นวล ถาอากาศหนาวจะสวมเสอกก ทอสกหลาดทบอกชน หนง จะสวมรองเทาหมสนเมอมพธ ผม ตดผมสน ไมนยมสวมหมวก หรอโพกศรษะตามประเพณเดม เมอมพธจะมผาหรอ แพรโพกศรษะท าเปนกระจกปลอยชายทงไวทางดานขวา นยมใชสชมพ

10

อาหารประเทศเมยนมาร

หลาเพด

หลา เพด เปนอาหารยอดนยมของพมา คอใบชาหมกทานกบเคร องเคยง เชน กระเทยมเจยว ถวชนดตาง ๆ งาคว กงแหง ขง มะพราวคว จดวาเปนอาหารวางคลายกบย าเมยงบานเรานนเอง หลาเพด เปนจานทขาดไมไดในโอกาสพเศษหรอเทศกาลส าคญ ๆ วากนวาไมมงานเลยงหรองานเฉลมฉลองใดจะสมบรณไดหากไมม

ขนมจนน ายาพมา

ขนมจนน ายาพมา คอขนมจนน ายาทท าจากปลา ไมมกะท จะเรยกวาน ายาปากได ชาวพมาจะทานกนเปนอาหารเชาดวย น ายาจะใชปลาน าจดเปนหลกพวก ปลาดก ปลาชอน ผกทใสในน ายา กจะเปน หยวกกลวยและใชพวกแปงถว หรอ ขาวควเพอท าใหน าแกงขน จากนนกโรยหนาดวย ถวเหลองทอด ไขตม ปลาเสนทอด ปลาทองโก ผกช ปรงรสดวยพรกปน และมะนาว

11

ประเพณสบสองเดอน นบแตอดตมา พมามงานประเพณของแตละเดอนในรอบป เรยกวา แซะนะละหยาตบะแว หรอประเพณสบสองเดอน ในยคราชวงศของพมามการก าหนดใหงานนเปนพระราชพธ แมวาในปจจบนพมาจะยงคงสบทอดงานประเพณสบสองเดอนไว แตกมการเปลยนแปลงไปจากเดมบาง ประเพณสบสองเดอนของพมาเปนดงน (เดอน 1 ของพมา เทากบเดอน 5 ของไทย และเดอน 12 ไทย เทากบเดอน 8 พมา)

ล าดบเดอน

เดอนพมา เดอนสากล งานประเพณประจ าเดอน

1 ดะก ม.ค. - เม.ย. งานฉลองสงกรานต

2 กะโสง เม.ย. - พ.ค. งานรดน าตนโพธ 3 นะโหยง พ.ค. - ม.ย. งานสอบพระธรรม ปจจบนยายไปจดในเดอนดะก

4 หวาโส ม.ย. - ก.ค. งานบวชพระเณร และ งานเขาพรรษา

5 หวาของ ก.ค. - ส.ค. งานสลากภต ปจจบนงานบชานตทตองปะโยง เปนทสนใจมากขน

6 ตอดะลง ส.ค. - ก.ย. งานแขงเรอ หรอ งานตอดะลงหรองานตจซง ปจจบนไมมการจดงาน

7 ดะดงจต ก.ย. - ต.ค. งานจดประทป และ งานออกพรรษา นยมปลอยโคมลอยกนในเดอนน

8 ดะสองโมง ต.ค. - พ.ย. งานทอดกฐน และ งานตามประทป 9 นะดอ พ.ย. - ธ.ค. งานบชานต ปจจบนจดงานเทดเกยรตกว แทนงานบชานต

10 ปยาโต ธ.ค. - ม.ค. งานอศวยทธ ปจจบนไมมการจดงาน

11 ดะโบะดแว ม.ค. - ก.พ. งานกวนขาวทพย และ งานหลวไฟพระเจา

12 ดะบอง ก.พ. - ม.ค. งานกอเจดยทราย หรอ งานดะบอง ปจจบนไมนยมจดงานกอเจดยทราย

12

เดอนหนง เรยกวา เดอนดะก (ม.ค.-เม.ย.) เปนเดอนเรมศกราชใหม และเปนเดอนตนฤดรอน ประเพณส าคญของเดอนนคองานฉลองสงกรานต พมาถอเปนงานฉลองวนสงทายปเกาและยางสปใหม มการเลนสาดน ากนตลอด 5 วน ชาวพมาถอวาชวงเวลานเปนวนมงคล จงนยมเขาวดรกษาศล ชวยกวาดลานวดและลานเจดย สรงน าพระพทธและเจดย รดน าด าหวพอ แม ป ยา ตา ยาย ตลอดจนครบาอาจารย และสระผมใหผเฒาผแกดวยน าสมปอย งดการฆาสตวตดชวต บางสรางกศลดวยการปลอยวว ควาย และปลา กวพมาชอ อบญญะ บนทกไววา ในยามเทยงตรงของเดอนดะก จะเหนเงาตนเองใกลตวเพยงแค 3 ฝาเทา หากเปนเดอนอน จะเหนไดยาวสดถง 6 ฝาเทา ฉะนนเดอนดะกจงเปนเดอนทตะวนยามเทยงอยตรงศรษะมากทสด เมอสนวนสงกรานต ชาวพมาจะนยมจดงานบวชเณรใหบตรและจดงานเจาะหใหธดา ดงนนในชวงหลงสงกรานต จะพบเหนขบวนแหลกแกวและลกหญงไปตาม ทองถนนและรอบลานองคเจดย ตามวดตางๆจงมสามเณรบวชใหมอยกนเตมแทบทกวด เดอนสอง เรยกวา เดอนกะโสง (เม.ย.-พ.ค.) พมามส านวนวา "ดะกน าลง กะโสงน าแลง" เดอนกะโสงจงเปนเดอนทแหงแลง ภาวะอากาศในเดอนนออกจะรอนอบอาวกวาเดอนอนๆ ชาวพทธพมาจงจดงานรดน าตนโพธกนในวนเพญของเดอนกะโสง และถออกวาวนนตรงกบวนทพระพทธเจาทรงประสต ตรสร และปรนพพาน ในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง พมาไดก าหนดเรยกวนดงกลาววา วนพทธะ ในวนนชาวพทธพมาจะนยมปฏบตบชาตามวดและเจดย ดวยการรกษาศลและเจรญภาวนา วดและเจดยจงมผคนไปท าบญมากเปนพเศษ เดอนกะโสงนบเปนเดอนทฝนเรมตงเคา ชาวนาจะเรมลงนา เพอเตรยมพนทเพาะปลก เดอนสาม เรยกวา เดอนนะโหยง (พ.ค.-ม.ย.) เดอนนเปนเดอนเรมการเพาะปลก ฝนฟาเรมสอเคาและโปรยปราย อากาศเรมคลายรอน ตนไมใบหญาเรมแตกยอด โรงเรยนตางเรมเทอมใหมหลงจากปดภาคฤดรอน เดอนนะโหยงจงนบเปนเดอนเรมชวตใหมหลงจากผานรอนผานหนาวมาหลาย เดอน ในสมยราชวงศเคยจดพธแรกนาขวญในเดอนน พมาเรยกพธนวา "งานมงคลไถนา" สวนในทางศาสนา เคยเปนเดอนสอบทองหนงสอ พทธธรรมส าหรบพระเณร กลาววามมาตงแตสมยของพระเจาตาหลนมงตะยา แหงองวะยคหลง ในอดตจะสอบเฉพาะทองหนงสอดวยปากเปลา แตปจจบนมทงการสอบเขยนและสอบทอง และไดยายไปจดในเดอนดะกซงเปนเดอนแรกของป เดอนส เรยกวา เดอนหวาโส (ม.ย.-ก.ค.) ถอเปนเดอนส าคญทางพทธศาสนา ดวยเปนเดอนเขาพรรษา พมาก าหนดใหวนเพญเดอนหวาโสเปนวนธรรมจกรเพอนอมร าลกวนปฏสนธ วนออกบวช และวนปฐมเทศนาของพระสมมาสมพทธเจา ในวนนชาวพทธพมาจะเขาวดท าบญและนมสการพทธเจดยกนอยางเนองแนน และถดจากวนธรรมจกร คอ วนแรม 1 ค าของเดอนหวาโส จะเปนวนทพระสงฆเรมจ าพรรษาในเดอนนสาวๆพมาในหมบานมกจะจบกลม ออกหาดอกไมนานา เรยกรวมๆวา ดอกเขาพรรษาซงขนอยตามชายปาใกลหมบาน เพอน ามาบชาพทธเจดย นอกจากนยงมการถวายจวรและเทยนทวด กจกรรมส าคญอกอยางหนงในเดอนหวาโส คอ งานบวชพระ ดวยถอวาวนเพญเดอน

13

หวาโสนน เปนวนทพระพทธเจาทรงบวชใหกบเบญจวคค ในอดตนนพระมหากษตรยจะทรงเปนองคอปถมภ การบวชพระและเณรส าหรบผสอบผานพทธธรรมตามทจดสอบกนในเดอนนะโหยงท ผานมา ฤดฝนจะเรมในเดอนหวาโส และในเดอนหวาโสนยงเปนเดอนลงนาปลกขาว เลากนวาชาวนาจะลงแขกปกด าขาวในนา พรอมกบขบเพลงกนกองทองทงนา เดอนหา เรยกวา เดอนหวาของ (ก.ค.-ส.ค.) เปนเดอนกลางพรรษา และเปนเดอนทมงานบญสลากภต พมาเรยกวา สะเยดงบแว แตเดมใชการจบตว ภายหลงหนมาใชกระดาษมวนเปนสลาก ปจจบนการจดงานบญสลากภตมกลาวถงกนนอยลง แตกลบมงานทเดนดงระดบประเทศขนมาแทน คองานบชาผนตทหมบานตองปะโยง ณ ชานเมองมณฑะเล เดอนนเปนเดอนทฝนมกตกหนกกวาเดอนอน เดอนหก เรยกวา เดอนตอดะลง (ส.ค.-ก.ย.) เปนเดอนน าหลาก น าตามแมน าล าคลองจะขนเออเตมตลง หลายทองถนจะจดงานแขงเรอกนอยางสนกสนาน และในเดอนนเชนกนจะพบเหนแพซงลองตามล าน าเปนทวแถว โดยเฉพาะในแมน าอระวด แพซงจะลองจากเหนอสปลายทาง ณ ทาน าเมองยางกง และเดอนนอกเชนกนทชาวประมงจะเรมลงอวนจบปลา ดวยเปนเดอนทมปลาออกจะชกชมเปนพเศษ เดอนเจด เรยกวา เดอนดะดงจต (ก.ย.-ต.ค.) ในวนเพญของเดอนนจะมการท าปวารณาในหมสงฆ ชาวพทธพมาเรยกวนนเปนวนอภธรรม ดวยเปนวนทพระพทธองคเสดจลงมาจากสวรรคชนดาวดงส หลงจากททรงเทศนาพระอภธรรมตลอด 3 เดอนในพรรษาทผานมา ชาวพทธจะจดงานจดประทปเพอสกการะบชาพระพทธเจา นอกจากนยงมงานลอยโคมไฟ บางทจะท าโคมลอยขนาดใหญเปนรปโพตดอ หรอปะขาว รปชาง และรปเสอ เปนอาท นยวาท าเพอบชาพระธาตจฬามณ ซงอยบนสวรรคชนดาวดงส นอกจากนในรฐฉานจะมงานบชาพระเจาผองดออซงเปนพทธรป 5 องค ทหมบานนนฮ) ณ กลางทะเลสาปองเล กลาวกนวาพระเจาผองดออเปนพระพทธรปทมมาแตสมยพระเจาอะลองส ตแหงพกาม ตอจากวนอภธรรมจะเปนวนออกจากพรรษา ซงตรงกบวนแรม 1 ค า ของเดอนดะดงจต ในเดอนดะดงจตนยงจดประเพณไหวขมาตอบดามารดาและครบาอาจารย นอกจากนชาวพมายงเรมจดงานมงคลสมรสกนในเดอนน โดยเรมจดนบแตวนแรม 1 ค า ของเดอนตะดงจต ดวยเชอวาชวงในพรรษานน กามเทพหรอเทพสตตะภาคะจ าตองพกผอน จงตองเลยงจดงานแตงงานในชวงเวลาดงกลาว จนกวาจะพนชวงพรรษา เดอนแปด เรยกวา เดอนดะสองโมง (ต.ค.-พ.ย.) เปนเดอนเปลยนฤดจากหนาฝนยางเขาหนาหนาว กลาวคอครงแรกของเดอนจะเปนทายฤดฝน และครงหลงของเดอนจะเปนชวงตนหนาว ชาวนาจะเรมเกบเกยวขาวกนในเดอนน ในทางพทธศาสนานน เดอนดะสองโมงถอเปนเดอนส าหรบงานทอดกฐน ซงทจรงพมาก าหนดชวงเวลาจดงานทอดกฐนเรมตงแตวนแรม 1 ค ากลางเดอนดะดงจต จนถงวนเพญกลางเดอนดะสองโมง รวมเวลาหนงเดอนเตม ในงานกฐนนจะมการแหครวทานทพมา

14

เรยกวา ปเดตาบงหรอ ตนกลปพฤกษ และในวนสดทายของฤดกฐน ซงตรงกบวนเ พญของเดอนดะสองโมงนน ชาวพทธพมาจะมการจดงานจลกฐน พมาเรยกจลกฐนนวา มโตตงกาง แปลตามศพทวา "จวรไมบด" เทยบไดกบอาหารทไมทงใหคางคนจนเสย มโตตงกางเปนกฐนทตองท าใหแลวเสรจภายในวนเดยว เรมแตปนฝายใหเปนดาย จากดายทอใหเปนผนผา แลวยอมตดเยบเปนจวร ในเดอนนยงมพธตามประทป และทอดผาบงสกล หรอปงดะก อกดวย เดอนเกา เรยกวา เดอนนะดอ (พ.ย.-ธ.ค.) เปนเดอนทเกบเกยวขาวเสรจแลว ชาวนา จะนวดขาวและสงฟางสมเปนกอง เดมเคยเปนเพยงเดอนส าหรบบชานตหลวงหรอผหลวงท เขาโปปาแหงเมองพกาม แตปจจบนพมาก าหนดใหมงานเทดเกยรตกวและนกปราชญของพมาแทน โดยจดในวนขน 1 ค า งานนเรมจดเปนครงแรกในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 1944 ทกๆปจะจดใหมการอานบทประพนธและการเสวนาเกยวกบวรรณกรรมกนตามสถาน ศกษา และตามยานชมชนตางๆ ส าหรบในยคราชวงศเคยถอเอาเดอนนจดพระราชพธเพอมอบบรรดาศกดให กบนกรบนกปกครอง ตลอดจนกวทมผลงานดเดน ตวอยางบรรดาศกดส าหรบนกรบมเชน เนมะโยเชยยะสระ และมหาสรเชยยะสระ เปนตน สวนบรรดาศกดส าหรบกว อาท นตฉงหนอง ปเทสะราชา ชเวตองนนทะส และเสงตะจอต เปนตน แตเดมนนเดอนนยงเปนเดอนส าหรบการคลองชางอกดวย เดอนสบ เรยกวา เดอนปยาโต (ธ.ค.-ม.ค.) เดอนนเปนเดอนทหนาวจด กวหญงของพมาสมยคองบอง ชอแหมเคว เคยบนทกไววา "เดอนปยาโต หนาวเหนบจนกายสน ผงไฟยงมอน หมผาหลายผนยงมคลาย" ในเดอนนชาวไรทก าลงเกบเกยวงาจะตองคอยเฝาระวงฝนหลงฤด หากฝนตกลงมาในเวลาทเกบงา งากจะเสยหาย ชาวนาพมาจะเรยกฝนทตกยามนวา ฝนพงกองงา ความหนาวเยนจะลวงมาจนถงเดอนดะโบะดแวซงเปนเดอนถดมา ในอดตเคยจดงานอศวยทธโดยมการประลองยทธดวยชางศก มาศก และการใชอาวธตางๆ อาท ดาบ หอก เปนตน รฐบาลพมาเคยรอฟนจดงานนในปทองเทยวพมา แตกจดไดเพยงปเดยวเทานน เดอนสบเอด เรยกวา เดอนดะโบะดแว (ม.ค. -ก.พ.) ในเดอนนชาวพมาร าลกถงพระพทธเจาทยอมตองทรงผจญตอภยหนาวเชนกน และเชอวาการผงไฟจะชวยใหธาต 4 คนสสมดลย ชาวพมาจงจดงานบญบชาไฟแดพระพทธและพระเจดยซงเปนองคแทนพระ พทธเจา เรยกวางานหลวไฟพระเจา หรอ งานบญไฟ) ปจจบนยงคงมงานบญเชนนเฉพาะในบางทองทของพมาตอนบน ในเดอนนยงมงานกวนขาวทพย ซงจดในชวงขางขนของเดอน กลาววาพมาจดงานนมาแตสมยญองยาง และในเดอนนอกเชนกนทชาวบานจะเรมเกยวขาวและปนเกบน าตาลสดจาก ยอดตาล ซงพบเหนทวไปในเขตพมาตอนกลางและตอนบน เดอนสบสอง เรยกวา เดอนดะบอง (ก.พ.-ม.ค.) ในเดอนนอากาศจะเรมคลายหนาว และเรมเปลยนไปสฤดรอนในชวงหลงของเดอน ประเพณส าคญคองานกอเจดยทราย โดยจะกอทรายเปนรปจ าลองเขาพระสเมร ท ายอดซอนเปน 5 ชน พมาเคยจดประเพณนในยคราชวงศ ปจจบนไมนยมจด

15

แลว ตามต านานกลาววาเดอนนเปนเดอนทเรมมการสรางเจดยพระเกศธาตหรอ พระเจดยชเวดากอง ซงตกในปมหาศกราช 103 (พมาถอวาปนเปนปทพระพทธเจาทรงตรสร)ชาวพมาจงก าหนดเดอนดะบอง เปนเดอนส าหรบงานบชาเจดยชเวดากองดวยเชนกน เดอนดะบองนถอเปนเดอนสดทายของปตามศกราชพมา ในการก าหนดวนประเพณเปนวนหยดราชการนน ทางรฐบาลก าหนดไวเพยงบางวน ไดแก วนสงกรานต ในเดอนดะก จดราววนท 13 - 17 เมษายนของทกป, วนรดน าตนโพธ หรอ วนพทธะ ในวนเพญของเดอนกะโสง ตรงกบวนวสาขบชาของไทย, วนธรรมจกร ในวนเพญของเดอนหวาโส ตรงกบวนอาสาฬหบชาของไทย, วนอภธรรม ในวนเพญของเดอนดะดงจต ตรงกบวนออกพรรษาของไทย และวนตามประทป ในวนเพญของเดอนดะสองโมง ตรงกบวนลอยกระทงของไทย สงทนาสงเกตอยางหนงคอ ในอดตนนงานประเพณสบสองเดอนของพมาจะรวมเอาการบชานตหรอผหลวงไว ดวย โดยจดกนในเดอนเกา(เดอนนะดอ) ในระยะหลงไดเปลยนเปนงานเทดเกยรตกว อยางไรกตามชาวบานกยงคงรกษาพธบชาผนตไว และยงจดงานใหญกนในเดอนหวาของ(เดอนหา)

16

ประเพณ ปอยสางลอง

ประเพณ ปอยสางลอง หรอทเรยกวา“งานบวชลกแกว”เปนงานประเพณประจ าของชาวไต หรอไทยใหญ ซงไดมการจดสบทอดกนมายาวนาน ค าวา ปอย แปลวา งาน ซงหมายถง งานเทศกาล งานรนเรง งานมงคลตาง ๆ สาง แปลวา พระ-เณร และ ลอง มาจาก ค าวา อะลอง แปลวา กษตรย ราชา เกยวกบเจาแผนดน เมอรวมกนกหมายถง งานเตรยมบวชเปนพระเณรของเดกทแตงดาเปนกษตรยหรอราชานนเอง

โดย งาน “ปอยสางลอง” น จะนยมจดในชวงระหวางเดอนมนาคม ถง เดอนพฤษภาคมของทกป เนองจากเปนชวงทชาวบานมเวลาวางเวน หลงจากเกบเกยวผชผลเกษตรในไรนาแลวเสรจ ประกอบกบเปนชวงปดเทอมปดภาคเรยนของเดกๆ สาเหตทชาวไทยใหญไดจดงานนกเพราะตองการใหบตรหลานไดมโอกาสบรรพชา เปนพระภกษสามเณรเพอสบทอดพระพทธศาสนา ดงจะเหนไดวาชายชาวไทยใหญทนบถอพระพทธศาสนา ลวนจะไดผานการบวชเปนพระหรอสามเณรจากงานประเพณปอยสางลองนกนมาแทบ ทงสน

ต านานปอยสางลอง ต านานปอยสางลองน ถอตามความเชอ 2 ประการ คอ วากนวาเปนการเลยนแบบตามประวตขององคพระสมมาสมพทธเจา ตอนทเปนเจาชายสทธตถะแหงกรงกบลพสดเมอครงกอนจะออกผนวช เนองจากเปนเจาชายจงมการแตงกายในรปกษตรย และเมอครงเตรยมออกผนวช ไดมนาย ฉนนะ เปนผตดตามอารกขา ฉะนน การจดงานปอยสางลอง ของชาวไทยใหญจงมการแตงองคทรงเครองใหกบเดกคลายดงเจาชาย และมลกนอง หรอทเรยกวา ตะแป หรอ พอสาน แมสาน คอยใหการปรนนบตรตลอดงาน ซงหนาทของ ตะแป (พอสาน แมสาน) คอ คอยแตงหนา แตงตว และยอมใหขคอ เมอมการน าสางไปแห หรอ เวลาทสางลองตองการไปไหนมาไหน สวนอกต านานหนงทถกบนทกไว ในหนงสอไทยใหญทเขยนโดยเจาหนอค า นกอกษรศาสตรชอดงของชาวไทยใหญ ไดกลาวไววา เมอครงสมยพทธกาล ในกรงราชคฤห มกษตรยองคหนงพระนามวา พระเจาพมพศาล ซงเปนสรางพระวหารถวายพระพทธเจาและปาวารณาตนเปนทายก

17

ของพระพทธเจาตลอดชวต พระเจาพมพศาล มโอรสพระองคหนง นามวา อาชาตศตร วนหนงเจาชายอาชาตศตรไดเสดจไปยงลานพระวหารทพระพทธเจาประทบอย และบงเอญไดพบกบพระเทวทต เมอนนพระเทวทตไดอญเชญอาชาตศตรเสดจขนไปบนกฏและไดกลาวยกยองวาเปนผมบคลกด เฉลยวฉลาดปราดเปรอง สมควรเปนกษตรยปกครองบานเมอง พรอมกบยแหยวาพระเจาพมพศาลนนทรงชราภาพมากแลว ไมเหมาะสมทจะเปนกษตรยอกตอไป เพราะจะไมสามารถน าทพไปสรบกบใครได อาจสญเสยแผนดนใหกบเมองอน จงแนะน าใหพระเจาอาชาตศตรปลงพระชนม เจาชายอาชาตศตรเมอไดฟงดงนนกเกดความขนเคองไมพอพระทยเปนอย างยง จงกลาวต าหนวาใครจะสงหารบดาของตวเองไดลงคอ จากนนจงรบเสดจกลบทนท ฝายพระเจาเทวทตไมลดละความพยายาม โดยไดหาโอกาสพบกบเจาชายอาชาตศตรอกครง และไดทลกระซบใหพระเจาอาชาตศตรจบพระบดาขงไวโดยเสนอไมใหเสวยอาหาร 7 วน เพอจะไดสนพระชนมอยางสงบ พรอมทลอกวาตวเขาเองกจะหาทางปลงพระชนมพระพทธเจา เพอทจะไดเปนพระพทธเจา หลงจากนนทองสองพระองคจะรวมกนพฒนาบานเมองใหเจรญรงเรองแทน เจาชายอาชาตศตรเมอไดฟงดงนนกหลงเชอ หลงกลบถงวงไดสงใหทหารน าพระบดาไปขงไวพรอมสงไมใหผใดน าอาหารไปใหเสวย ฝายพระมารดาเมอทราบขาวกเกดความรสกสงสารในพระสวาม จงไดท าขนมใสเกลาผม บางครงใสรองเทา หรอทาตามตวบาง แอบเขาไปเยยมและใหเสวย จนกระทงเวลาผานไปครบ 7 วนพระเจาพมพศาลกยงมชวตอย และยงสามารถนงนอน ลกเดนไปมาภายในหองขงได เมอเจาชายอาชาตศตร ทราบเรองกไดสงใหทหารเฉอนเนอฝาเทาของพระบดาออกแลวใหเอาน าเกลอทา เพอไมใหเดนไปมาได ระหวางก าลงขงทรมานพระบดาอยนน เจาชายอาชาตศตรไดน าพาพระโอรสไปเยยมพระมารดา และระหวางนนไดทรงตรสกบพระมารดาวา เขามความรกใครในพระโอรสของเขามาก และไดทรงตรสถามพระมารดาวา เมอครงยงทรงพระเยาวพระบดาจะทรงรกตนเหมอนทตนรกพระโอรสหรอไม เมอพระมารดาไดยนเชนนน จงตรสวา “เจารกลกเจามากนนคงไมจรงหลอก เพราะของเลนตางๆ ซงลวนมคาทลกเจาเลนอยทกวน เปนของเลนทพอเจาซอใหเจาทงสน เจาไมไดซอหามาใหลกเจาแมแตชนเดยวเลย” เจาชายอาชาตศตร เมอไดฟงดงนนจงแนนง และทรงส านกผดทไดกระท าตอพระบดา จากนนจงรบเสดจไปยงทคมขงพระบดา เพอน าตวออกมารกษา ทวา พระบดาไดสนพระชนมเสยแลว เมอเปนเชนนน เจาชายอาชาตศตร เกดความรสกเสยใจเปนอยางยง จากนนจงรบเสดจไปเขาเฝาพระพทธเจา พรอมกบทลเลาเรองทงหมด เมอพระพทธเจา ไดฟงดงนนจงตรสวา “เพราะคบคนพาลจงไดท าบาปมหนตเชนน เพอผอนบาปทหนกใหเปนเบา ใหน าพระโอรสมาถวายเปนทานในพระพทธศาสนา โดยทใหเขาสมครใจ”

18

เมอทราบดงนน เจาชายอาชาตศตร ไดชกชวนพระสหายพรอมดวยอ ามาตยใหน าบตรหลานเขารวมรบการบวช ซงมจ านวนกวา 500 คน กอนบวชไดมการจดงานใหญ 7 วน 7 คน พรอมกบมการแตงองคทรงเครองบตรหลานดวยเครองประดบสวยงาม พรอมกบมการน าบตรหลานอาบน าขมนสมปอย ซงถกแชดวยเพชร พลอย ทองค า เงน เพอเปนสรมงคล จากนนไดแหไปตามถนนรอบกรงราชคฤหดวยการขชาง ขมา หลงครบ 7 วน จงน าไปเขารบการบรรพชาเปนสามเณรตอหนาพระพทธเจาและเหลาพระสงฆสาวกทงหลาย จากเหตน ชาวไทใหญจงไดยดถอน ามาปฏบตจดเปนงานประเพณปอยสอง จนถงปจจบน

ขนตอนการจดงานปอยสางลอง ปอยสางลองหรองานบวชลกแกวนนเปนพธการเฉลมฉลองของการบรรพชาสามเณรในศาสนาพทธซงปกตจะมการจดงานตงแต 3 – 5 - 7 วน ซงงานดงกลาวนจะนยมจดขนในชวงปลายเดอนมนาคม ถงตนเดอนพฤษภาคม ซงเปนชวงหนาแลงทชาวบานสวนใหญวางเวนจากการท านาท าไร และเปนชวงปดเทอมภาคฤดรอนของเดกๆดวย กอนถงวนประเพณปอยสางลอง อยางนอย 10 วน พอแมจะน าเดกทจะเขารบการบวช ไปฝากไวกบหลวงพอ หรอพระอาจารยทวด เพอรบการฝกสอนค ารบศล ค าใหพร ค าขอบวช รวมถงการกราบไว และกอนจะเปนสางลอง เดกซงเปนผชายจะตองโกนผม และอาบน าสะอาด หรอ น าเงน น าทอง น าเพชร น าพลอย เพอเปนสรมงคล จากนนจะแตงกายดวยชดเสอผาเครองประดบตางๆ อยางอลงการ มการแตงหนาแตงตาดวยสสนทจดจานใหสางลอง ดสวยงามเสมอนเจาชายซงมสงาราศเหนอคนทวไป วนแรกของปอยสางลอง หรอ ทเรยกกนวา วนเอาสางลอง หลงจากสางลองไดท าพธรบศลแลว ผเปนพอแมรวมถงเจาภาพจะจดเลยงอาหาร 12 อยาง เปนมอแรกแกสางลอง จากนนจะน าสางลองแหรอบวหาร 3 รอบ และแหไปกราบคารวะศาลหลกเมอง จากนน ในชวงบายกจะน าสางลองไปคารวะตามวดตางๆ วนทสอง หรอ "วนรบแขก" ทงสางลอง และเจาภาพ จะคอยใหการตอนรบแขกจากทตางๆ ทไดมการเชญไวกอนลวงหนา ซงจะมารวมท าบญดวย ซงวนนจะเปนวนทมการเลยงฉลองแขกและญาตๆ ทมารวมงานอยางสนกสนาน วนสดทาย คอ "วนบวช" พธของวนนจะเรมดวยการน าสางลองไปแหรอบวหาร 3 – 7 รอบ จากนนจะน าสางลองขนวดเพอขออนญาตท าการบรรพชาจากพระผใหญ เมอทานเจาอาวาส หรอพระผใหญไดอนญาตแลว สางลองกจะพรอมกนกลาวค าบรรพชาและอาราธนาศล แลวจงเปลยนเครองแตงกายจากชดเสอผาสางลองทสวยงามมาเปนผากาสาวพตรสเหลอง และเปนพระภกษ - สามเณรอยางสมบรณ

19

กอนเขาพธบวชหนงวน สางลองจะไดเขาพธเรยกขวญและการสวดค าขวญ เพอใหเปนสรมงคลดวย ซงงานประเพณปอย สางลองน แตละแหงจะมการจดแตกตางกนไป ขนอยกบความสะดวกและล าดบขนตอนของทนนๆ โดยเฉพาะก าหนดวน ซงททมการจดงานมากกวา 3 วน จะเลอนวนรบแขกออกไปวนอน และในชวงการจดงานจะมการน าสางลองไปเยยมบาน หรอ ไปคารวะวดและเยยมเยอนหมบานตางๆ ทขาดไมไดคอ ตลอดงานจะตองมการแหสางลอง รอบวหารของวดพรอมมการรบศลทกเชาเยน ทส าคญตลอดงานสางลองจะตองไมแตะพนทดน ซงหากจ าเปนจะไปไหนมาไหน ผเปน ตะแป หรอ พอสาน จะคอยดแลโดยใหขคอ และจะม ตะแป อกคนคอยกางรมใหตลอดเวลา

20

อางอง

ชดประจ าชาตพมา - อาเซยน [ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 เมษายน 2558. จาก https://sites.google.com/site/mnmasean/chud-praca-chati-phma. ดอกไมประเทศพมา - อาเซยน[ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 เมษายน 2558. จาก https://sites.google.com/site/mnmasean/dxkmi-prathes-phma. ประเพณปอยสางลอง และ ต านาน[ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 เมษายน 2558. จาก http://www.khonkhurtai.org/index.php?option=com_content&view=article&i d=65:2009-11-24-06-33-49&catid=31:general&Itemid=46. ภาษาพมา เรยนรเพอเตรยมรบมอประชาคมอาเซยน[ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 เมษายน 2558. จากhttp://aec.kapook.com/view52075.html. วาสนา รงสรอย. (2556). ประชาคมอาเซยน: ขอมลและประวตของประเทศเมยนมาร (พมา) [ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 เมษายน 2558. จากhttp://asean2556. blogspot.com/2013/02/republic-of-union-of-myanmar-nay-pyi.html. อรนช นยมธรรม. ประเพณสบสองเดอนของพมา[ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 เมษายน 2558. จาก http://www.human.nu.ac.th/myanmar/cult/index4_2.htm. อาหารประเทศพมา - อาเซยน[ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 เมษายน 2558. จาก https://sites.google.com/site/mnmasean/xahar-prathes-phma.

1