กระดิกหรือชี้นิ้วในขณะนั่งตะชะฮ์ฮุด...

1

﴿. . . فرأ يته حيركها﴾«التايالندية ابللغة»

م٤١٠٢ - هـ ٥٣٤١

2

. . . แลวฉนกเหนทานกระดกมน

ปญหาเรองการกระดกนวชในขณะอานตะชะฮฮด บางคนอาจมองเปนเรองปลกยอยท

ไมนาจะน ามาพดหรอเขยนใหเกดความขดแยงในสงคม แตในมมมองของผเขยน ปญหาน เปน

ปญหาธรรมดาท “ไมธรรมดา” ซงจะตองมการชแจงกน เพอการปฏบตอบาดะฮทส าคญทสด

คอการละหมาดใหถกตองตามแบบอยางหรอซนนะฮของทานเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะ

ลยฮวะซลลมตอไป

ทผเขยนวา “ไมธรรมดา” กเพราะเรองน เปนอรยาบถอยางหนงของการละหมาด ซง

ทานศาสดาเคยก าชบวา أصلى คอ พวกทานทงหลายจงละหมาดเหมอน صلوا مك رأيتمونىอยางทเหนฉนละหมาด1

ยงไปกวานน กเคยมการฟตวาวา การกระดกน วชในขณะอานตะชะฮฮดท าใหเสย

ละหมาด เพราะเปนการเคลอนไหวอวยวะ (คอน วช) เกนกวาสามครงโดยเจตนา ซงไปถงขนม

การตดสนวา ท าใหการละหมาดนนเปนโมฆะ (บะฏอล) น ผเขยนเหนวาไมใชเรองเลกนอย

แนนอน

ขอเรยนวาสงทผเขยนจะเขยนชแจงตอไปนเปนการเขยนตามมมมองของผเขยน ซงอาจ

ขดแยงกบทศนะของนกวชาการหลายๆ ทาน

ในเรองของมมมองทแตกตางหรอขดแยงกนน ถอเปนสทธของนกวชาการแตละทาน

จะเสนอแนวคดตามมมมองของตนเองได และมมมองของนกวชาการไมวาในอดตหรอปจจบน

ในปญหาตางๆ ซงมนอาจแตกตางไปจากมมมองของเรา และไมวาเราจะรบไดหรอรบไมไดก

ตาม เรากตองใหเกยรตและเคารพในความบรสทธใจของทาน และอยาดวนไปฟนธงวา

มมมองของทานนนผดพลาด

เพราะบางท ทานอาจจะถกและเราอาจจะผดกเปนได

มมมองทแตกตางกนในเรองศาสนาอนเกดจากความบรสทธใจของแตละฝาย ไมถอวา

เปนการหกลางหรอลบหลซงกนและกน เพราะผเขยนยงชนชมในผลงานของอาจารยมรด2

อยเสมอ

ตอไปน คอมมมอง ค าอธบาย และการวเคราะหของผเขยนเกยวกบเรองน

1เลาโดยมาลก บนหวยรษ บนทกโดยบคอรย หะดษท 5662; อบนคซยมะฮ หะดษท 586; อบนหบบาน หะดษ

ท 1658 และอดดารมย หะดษท 1233 2ด มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545).

3

ลกษณะการวางน วชของทานศาสดาในการอานตะชะฮฮด

หะดษทมรายงานมาเกยวกบเรองนจากเศาะหาบะฮบางทาน เชน อบดลลอฮ อบน อซ-

ซบยร และวาอล บนหจญรน ฯลฯ ไดรายงานลกษณะการวางน วชของทานศาสดาในขณะอาน

ตะชะฮฮด ซงสรปแลวจะมการกลาวไว 3 ลกษณะดวยกน ดงน

1. กลาวเพยงวา ทาน بابةى لس ي ابى คอ ทานสอสญญาณดวยน يشى วช (หรอยกน วช

ขน) แตไมมรายงานตอไปอกวา ทานกระดกหรอไมกระดกมน

2. มการระบชดเจนวา رىكها بابةى وال حي لس ي ابى คอ يشى ทานสอสญญาณดวยน วช

(หรอยกน วชขน) แตทานไมไดกระดกมน

3. มการระบชดเจนวา رىكها صبعه فرأيته حي คอ ทานยกน رفع ا ว(ช)ขนแลวฉนกเหน

ทานกระดกมน

นคอ บทสรปของหลกฐานทมรายงานมาเกยวกบเรองลกษณะการวางน วชของทาน

ศาสดาในการอานตะชะฮฮด

หมายเหต

ค าวา بابةى لس ي ابى ไมจ าเปนตองหมายความวา “ชดวยน يشى วช” ดงการใหความหมาย

ของอาจารยมรดเสมอไป เพราะการใหความหมายดงกลาวนอกจากจะเปนการสอความหมายท

แคบจนน าไปสความเขาใจผดวาเปนการชโดยไมมการกระดกแลว ค าวา ي ตาม أشار، يشىหลกภาษาจะหมายถง “การสอสญญาณ, การท าสญญาณ (ดวยสงใดๆ)” ซงเปนความหมาย

กวางๆ ดงตวอยางทผเขยนจะชแจงใหเหนในล าดบตอไป

ดงน น ในหะดษ ขางตน ความหมายของค าวา بابةى لس ي ابى ในแ يشى งภาษาจงหมายถง “การสอสญญาณดวยน วช” หรอ “การยกน วชขน” ซงความหมายน จะตรงกบอก

ส านวนหนงของหะดษบทนทวา صبعه رفع ا (ทานนะบยไดยกน วชของทานข น) อนเปนการ

รายงานของซาอดะฮ บนกดามะฮทจะกลาวถงตอไป

ส านวนทแตกตางกนของหะดษเรองเดยวกนนนยอมอธบายซงกนและกนเสมอ

เมอพจารณาดบทสรปทผเขยนกลาวมาน กจะเหนไดวา ทสอดคลองกนของรายงานทง

สามลกษณะขางตนกคอ ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลมสอสญญาณดวยน วชหรอ

ยกน วชขนในการอานตะชะฮฮด

แตทขดแยงกนกคอ รายงานทสองบอกวา ทานยกน วชขน แตไมไดกระดกมน

รายงานทสามบอกวา ทานยกน วชขนแลวกระดกมน

4

สวนส านวนในรายงานทหนง (ทงหมด) ตามทอาจารยมรดน ามาอางเปนหลกฐานเรอง

ไมกระดกนวชนน ขอเทจจรงกคอ เปนรายงานทเรยกวา مسكوت عنه คอ ไมอาจชชดไดวาม

การกระดกน วชดวยหรอไม หรอถาเปนภาษาชาวบานทวไปอาจเรยกวา เปนมวยเชงรอ

จงหวะ คอ ไมบกแตกไมถอย

หมายความวา รายงานลกษณะทหนงนจะน ามาอางเปนหลกฐานเรองกระดกน วชกไมได

จะอางเปนหลกฐานเรองไมกระดกน วชกไมไดเชนเดยวกน เพราะทงสองอยางนนไมมกลาวไว

ในหะดษบทน เลย

เพ ราะฉะน น รายงานท ห น ง น จ งเปนห ลกฐานได เพ ยงอ ยางเดยว คอ ท าน

นะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ยกน วชขนในการอานตะชะฮฮด

สวนปญหาทวาเมอทานยกนวชขนแลวทานกระดกมนหรอไมนน กตองขนอยกบผลการ

วเคราะหรายงานทสองและรายงานทสามทยงขดแยงกนอยวา รายงานไหนจะถกตองกวากน

ถาผลการวเคราะหออกมาวา รายงานทวาไมกระดกนวชเปนรายงานทถกตองกวา กตอง

ถอวา ซนนะฮในการนงอานตะชะฮฮด ใหยกน วชขนแตไมตองกระดกมน

แตถาผลการวเคราะหออกมาวา รายงานเรองกระดกน วถกตองกวา เชนนกตองยอมรบ

วา ซนนะฮในการนงอานตะชะฮฮดนนใหยกน วชขนแลวกระดกมนดวย

ตอไปนคอรายละเอยดของการรายงานและการวเคราะหลกษณะนวชของทานศาสดาใน

การนงอานตะชะฮฮด ซงผเขยนจะเรมวเคราะหจาก “รายงานทหนง” กอน ดงตอไปน

รายงานทหนง

เรองยกน วชขน แตไมระบเรองกระดกหรอไมกระดก

(1) รายงานจากอบดลลอฮ อบน อซ-ซบยร ร.ฎ. (เสยชวตเมอ ฮ.ศ. 73)

รายงานในเรองนจากอบดลลอฮฯ ม 3 กระแสดวยกนคอ

ก. จากอษมาน บนหะกม จากอามร บนอบดลลอฮ จากบดาของทานคอ อบดลลอฮ

อบน อซ-ซบยร ร.ฎ. ซงไดกลาววา

هى هللا عليهى وسل كن رسول هللاى صل ذى ى بي فخى الةى جعل قدمه اليس ذا قعد فى الصا

ى، ووضع يده اليمن ى عل ركبتىهى اليس ، وفرش قدمه اليمن، ووضع يده اليس هى وساقى

هى اليمن وأشار ذى هى عل فخى صبعى ابى

“เมอทานเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะวลลมนงในละหมาดนน ทานจะวางฝา

เทาซายของทานไวระหวางขาออนกบแขง (ขวา) ของทาน และแบฝาเทาขวาของทาน (ใน

ลกษณะตงชนขนอนเปนการนงแบบ “ตะวรรก”) แลวทานกวางมอซายของทานลงบนเขาซาย

5

และวางมอขวาของทานบนขาออนดานขวา และทานกท าสญญาณดวยน ว (ช คอยกน วช

ขน)”3

รายงานนเปนรายงานทถกตอง และส านวนในทนเปนส านวนจากการบนทกของมสลม

อาจารยมรดไดน าเอาหะดษกระแสนมาเปนหลกฐานท 1 เรองไมตองกระดกน วช4

ข. จากมครอมะฮ บนบกยร จากอามร บนอบดลลอฮ จากอบดลลอฮ อบน อซ-ซบยร

ร.ฎ. ซงกลาววา

ى يضع يديهى عل ألربع فى ا و ىنتيى أ فى الث جلس ذا ا هللا عليهى وسل هللاى صل ن رسول ك

هى صبعى ركبتيهى ث أشار ابى

“เมอทานเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลมนง (อานตะชะฮฮด) ในรอกอะฮท

สองหรอรอกอะฮทส ทานจะวางมอทงสองของทานลงบนเขาทงสองของทาน จากนนทานกท า

สญญาณดวยน ว (ช) ของทาน”5

สายรายงานน ถกตอง หรออยางนอยกหะซน (สวยงาม)

ค. จากมหมมด บนอจญลาน จากอามร บนอบดลลอฮ จากอบดลลอฮ อบน อซ-

ซบยร ร.ฎ. ซงกลาววา

ى شهدى وضع كفه اليس ذا قعد فى الت كن ا ن رسول هللاى صل هللا عليهى وسل

هى ا ذى عل فخى

شارته ه ا زبص اوى بابةى ال ي لس ى، وأشار ابى اليس

“เมอทานรอซ ลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลมนงตะชะฮฮด ทานจะวางฝามอซาย

บนขาออนขางซาย และทานจะท าสญญาณดวยน วช โดยทสายตาของทานจะมองไปยงการช

นน”6

สายรายงานน หะซน (สวยงาม) เพราะมหมมด บนอจญลาน มความบกพรองดาน

ความจ าเลกนอย

อาจารยมรดไดน าเอาหะดษกระแสนมาเปนหลกฐานท 2 เรองไมตองกระดกน วช7

จะเหนไดวา รายงานนทงสามกระแส คอกระแสของอษมาน บนหะกม, กระแสของมค

รอมะฮ บนบกยร และกระแสของมหมมด บนอจญลาน ลวนรายงานมาจากแหลงเดยวกน คอ

จากอบดลลอฮ อบนอซ-ซบยร ร.ฎ.

3บนทกโดยมสลม หะดษท 112/579, อบดาวด หะดษท 988, อบนคซยมะฮ หะดษท 696 และอล-บยฮะกย

เลมท 2 หนา 130 4ด มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545), หนา 14, 20.

5บนทกโดยอน-นะซาอย หะดษท 1160 และอล-บยฮะกย เลม 2 หนา 132

6บนทกโดยอน-นะซาอย หะดษท 1274; อล-บยฮะกย เลม 2 หนา 132 และผบนทกอนๆ

7ด มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545), หนา 14-15.

6

(2) รายงานจากวาอล บนหจญรน ร.ฎ. (เสยชวตในสมยมอาวยะฮเปนคอลฟะฮ)

หะดษนจากการรายงานของวาอล บนหจญรน ร.ฎ. เทาทผเขยนตรวจสอบแลวมรวม 7

กระแสดวยกน ซงในทนผเขยนจะน าเสนอขอความทตรงประเดนเรองลกษณะนวชโดยเฉพาะ

เทานน เพอมใหยดเยอจนเกนไป ดงน

ก. จากซฟยาน อษ-เษารย จากอาศม บนกลยบ จากบดาของทาน จากวาอล บนหจญ

รน ร.ฎ. กลาววา

ا. وأشار .... ، يدعو بى بابةى لس ابى “. . . แลวทานกท าสญญาณดวยน วช (โดย) วงวอน (คออานตะชะฮฮด) ดวยมน

(น วช)”8

อาจารยมรดไดน าหะดษกระแสน มาเปนหลกฐานท 59 แตในสายรายงานกลาววา จาก

มหมมด อล-ฟรยาบย ฟงจากอาศม บนกลยบ

ขอความน มตกหลนนามผรายงานทานหนงระหวางทานมหมมด อล-ฟรยาบย กบ

อาศม บนกลยบ คอซฟยาน อษ-เษารย ซงผเขยนเขาใจวานาจะเกดจากความผดพลาดในการ

เรยงพมพ

ข. จากชอบะฮ บนอล-หาจญ จากอาศม บนกลยบ จากบดาของทาน จากวาอล บน

หจญรน ร.ฎ. กลาววา

بابةى ...... ب هى الس صبعىوأشار ابى

“. . . และทานกท าสญญาณดวยน วชของทาน”10

อาจารยมรด ไดน าหะดษกระแสนมาเปนหลกฐานดวย11

ค. จากอบดลญบบาร บนอะลาอ จากอาศม บนกลยบ จากบดาของทาน จากวาอล

บนหจญรน ร.ฎ. กลาววา

باحةى يدعو .... لس ي ابى . وجعل يشى “. . . และทานเรมท าสญญาณดวยน วช (เพอ) กลาวตะชะฮฮด”12


8บนทกโดยอน-นะซาอย หะดษท 1263 และอะหมด เลม 4 หนา 318

9ด มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545), หนา 16.

10บนทกโดยอบนคซยมะฮ หะดษท 697 และอะหมด เลม 4 หนา 319


12บนทกโดยอบนคซยมะฮ หะดษท 713


7

ง. จากบชร บนอล-มฟฎฎอล จากอาศม บนกลยบ จากบดาของทาน จากวาอล บน

หจญรน ร.ฎ. กลาววา

ن اليمن .... بابةى مى لس . وأشار ابى “. . . และทานกท าสญญาณดวยน วชมอขวา”14


จ. จากคอลด บนอบดลลอฮ อล-วาสฏย จากอาศม บนกลยบ จากบดาของทาน จาก

วาอล บนหจญรน ร.ฎ. ดวยส านวนทเหมอนการรายงานของบชร บนมฟฎฎอล จากการบนทก

ของอะบดาวดทผานมาแลว16

ฉ. จากซฮยร บนมอาวยะฮ จากอาศม บนกลยบ จากบดาของทาน จากวาอล บนหจญ

รน ร.ฎ. ดวยส านวนทคลายกบรายงานของบชร บนมฟฎฎอล เชนเดยวกน17

ช. จากอะบอล-อะหวศ อล-หะนะฟย จากอาศม บนกลยบ จากบดาของทาน จาก

วาอล บนหจญรน ร.ฎ. กลาววา

ألخرى.... بامى والوسطى ث جعل يدعو ابى. وجعل حلقة اال

“. . . และทานนะบยกเอาน วหวแมมอกบน วกลางจรดกนเปนวงกลม แลวทานกเรม

อานตะชะฮฮดดวยน วอน (คอน วช)”18

ขางตนน คอ 7 กระแสของหะดษน ซงรายงานมาจากวาอล บนหจญรน ร.ฎ.

นอกจากน กยงมหะดษในลกษณะเดยวกนนทรายงานมาจากเศาะหาบะฮอกทานหนง

คออบนอมร ร.ฎ.19

เมอพจารณาดเนอหาและส านวนของหะดษนทรายงานมาโดยเศาะหาบะฮ 3 ทาน คอ

อบดลลอฮ อบนอซ-ซบยร, วาอล บนหจญรน และอบนอมร ร.ฎ. กจะเหนไดวา แมส านวนใน

การรายงานจะแตกตางกน แตในดานเนอหาแลวจะตรงกน คอ ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮ

วะซลลม จะท าสญญาณดวยน วช (คอยกนวชขน) ในการอานตะชะฮฮด

ขอความของหะดษน ทงหมดทกกระแสขางตนมกลาวไวเพยงแคน ไมมกระแสใด

รายงานเพมเตมเลยวา ทานกระดกน วชหรอไมกระดก

14บนทกโดยอะบดาวด หะดษท 957; อน-นะซาอย หะดษท 1264; ส านวนในทน เปนส านวนจากการบนทก

ของอน-นะซาอย 15ด มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545), หนา 21.

16บนทกโดยอล-บยฮะกย เลม 2 หนา 131

17บนทกโดยอะหมด เลม 4 หนา 318

18บนทกโดยอฏ-เฏาะหาวย ใน “ชรหมะอานย อล-อาษาร” เลม 1 หนา 259

19 จากการบนทกของมสลม หะดษท 115/580; อมามมาลก ใน “อล-มวฏเฏาะอ” หะดษท 195; อต-ตรมซย

หะดษท 294; อะหมด เลม 2 หนา 65 และอล-บยฮะกย เลม 2 หนา 130 เปนตน

8

ดงนน การท นกวชาการบางทาน เชน ชยคมหมมด อมร อบดลละฏฟ เจาของ

หนงสอ “ตบยฎ อศ-เศาะหหะฮ” ไดอางหะดษเหลาน แลวสรปวา เปนหลกฐานเรองการไม

กระดกน วชในการอานตะชะฮฮด จงเปนเรองการขาดความรอบคอบในการพจารณา

ความหมายของหะดษ

ผเขยนพจารณาวา การทชยคผน (รวมทงอาจารยมรดดวย) ไดอางหะดษเหลาน เปน

หลกฐานเรองไมตองกระดกน วชในการอานตะชะฮฮด ทงๆ ท ขอความท วา “ไมกระดก

น วช” ไมมปรากฏในรายงานเหลาน เลยดงกลาวมาแลว อาจเปนเพราะเขาใจไปวา การ “ช” กบ

การ “กระดก” เปนเรองทคานกน

ดงนน เมอผรายงานหะดษกลาววา ทานนะบย صبعىال โดยไมไดใหความหมาย أشارابى

ตามหลกภาษาวา ทานท าสญญาณดวยน วหรอยกน วข น แตกลบใหความหมายวา ทานชน ว

เชนนจงท าใหเขาใจตอไปอกวา เปนการชน วตรงโดยไมกระดกมน

เมอเขาใจวาการชน วกบการกระดกน วนนคานกน จงตดสนชขาดลงไปทนทวา ทาน

นะบยชน วจรง แตไมไดกระดกน ว ซงเรองน นาจะเปนความเขาใจผดซ าสอง

กอนอน กขอใหลองมาพจารณาดขอเทจจรง ทงตามหลกภาษาและการปฏบตของทาน

นะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะวลลม วา การ “ช” กบการ “กระดก” คานกนหรอไมอยางไร

1. ในแงของภาษา

ก. ค าวา شارة، ا ي ในภาษาอาหรบดงทมระบในหะดษขางตนน โดย أشار، يشى

พนฐานของภาษาแลวไมไดหมายถงช แตหมายถง “การสอสญญาณ, การท าสญญาณ, การ

แสดงอาการใหรดวยอวยวะหรอสงใด เพอสอความหมายทตองการแทนค าพด”20

โปรดดตวอยางจากส านวนตางๆ ดงตอไปน

ภาษาอาหรบกลาววา

بى لحاجى หมายความวา เขาสอสญญาณดวยค أشار ابى ว กลาวคอยกค ว

لعيى หมายความวา เขาสอสญญาณดวยตา กลาวคอขยบตา أشار ابى

หรอหรตาให

أسى لر หมายความวา เขาแสดงสญญาณดวยศรษะ กลาวคอสาย أشار ابى

ศรษะเมอปฏเสธหรอผงกศรษะเมอยอมรบ

20

โปรดด “อล-มศบาหฯ” เลม 1 หนา 350; “อล-มอญม อล-วะซฏ” เลม 1 หนา 499; กอมส “อล-

มฮฏ” เลม 2 หนา 134; กอมส “อล-มนญด” หนา 407; “อน-นฮายะฮ ฟ เฆาะรบลหะดษ” เลม 2 หนา 518

9

ليدى หมายความวา เขาท าสญญาณดวยมอ กลาวคอการกวก أشار ابى

มอเรยกใหเขามา หรอโบกมอทกทาย หรอโบกมอไลใหออกไป หรอชมอไปขางหนา

ى نصى لخى หมายความวา เข أشار ابى าท าสญ ญ าณ ด วยน ว ก อ ย ก ล าว

คอ “ช” นวกอยขนเปนความหมายวา เรามาดกนนะ หรอเราเลกโกรธกนนะ

بامى ال หมายความวา เขาท าสญญาณ أشار ابى ดวยหวแมม อ ก ลาว

คอ “ช” นวหวแมมอขนเปนความหมายยอมรบวา นายแนมาก เปนตน

ขอความขางตนท งหมดน ใชค าวา เชนเดยวกน แตม أشار ผใดบางเลาท จะใหความหมายวา เขาชดวยค ว เขาชดวยตา เขาชดวยศรษะ เขาชดวยน วกอย เขาชดวยหวแมมอ

ถงขนน ใหพจารณาถงสภาพความเปนจรงของการท าสญญาณดวยอวยวะตางๆ

ดงกลาวมาขางตนนนวา เวลาเราสงสญญาณหามหรอยใครดวยการขยบตากด โบกมอทกทาย

ใครกด ยอมรบใครดวยการผงกศรษะกด ไมเหนดวยกบใครดวยการสายศรษะกด

จ าเปนดวยหรอทจะตอง أشار คอสอสญญาณดวยอวยวะเหลานนโดยขยบตาไดแคครง

เดยว โบกมอไดแคครงเดยว ผงกศรษะไดแคครงเดยว สายศรษะไดแคครงเดยว โดยหาม

ท าซ าหลายครง

หรอตามขอเทจจรงเราจะตองท าซ ามากกวาหนงครงกนแน

เพราะฉะนน เมอหะดษกลาววา ทานนะบย بابةى لس ท าสญญาณดวยน) أشار ابى วชหรอยกนวชขน) มการเอาหลกฐานใดมาอางหรอทวา เมอยกน วชขนแลว ทานกชมนไปขางหนาตรง

เลยโดยไมกระดกมนอก

ข. อศ-ศอนอานย ไดกลาวโดยไมเกยวกบเรองการกระดกหรอชของหะดษบทน แต

เปนการกลาวในภาพรวมทวๆ ไปวา

تى شارةى الى قال العلماء : خصال بابة ابى ،الس ى القلبى ىيا ىصالىها بى هافتحرىيك ت ها سبب لىحضورى

“บรรดานกวชาการตางกลาววา การก าหนดการชดวยน วช กเพราะมน (น วช) เชอมโยง

อยกบขวหวใจ ดงนน การกระดกมนกคอสาเหตในการกระตนใหหวใจตนตว (เตรยมพรอม

ตลอดเวลา)”21

ขอความขางตนน คงไมตองขยายความใดๆ อก เพราะคงจะมองออกแลววา

การ “กระดก” นวชนน มน “คาน” หรอ “เสรม” การชน วกนแน

21

“สบลสสะลาม” เลม 1 หนา 188

10

2. ในแงหลกฐานจากหะดษ

ก. อบนคซยมะฮไดบนทกหะดษบทหนง โดยอางรายงานมาจากซะฮล (ซะฮล) บน

สะอด (สะอด) มขอความวา

عل ال و هى نبى مى عل عو ا يديهى قط يد ر هى شا وسل عليهى هللا هللاى صل يت رسول رأ ما

، رىكهاولكىن رأيته يقول هكذا : غيىهى بابةى حي هى الس صبعى وأشار ابى

“ฉนไมเคยเหนทานเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะวลลมแสดง (คอยก) มอทง

สองของทานเลยขณะขอดอาบนมมบรของทานหรอบนอะไรกตาม แตฉนเหนทานกลาว (คอ

แสดงอาการ) อยางน แลวทานซะฮลกยกน วชของทานขนพรอมกบกระดกมนดวย”22

ผเขยนไมไดอางหะดษบทน เปนหลกฐานตามเน อหาทงหมดของมน เพราะในสาย

รายงานของหะดษนมขอบกพรองเลกนอย

นนคอผรายงานทานหนงชอ อบดรเราะหมาน บนมอาวยะฮ อะบอล-หวยรษ ถก

วจารณวา แมจะเปนผทพอจะเชอถอได แตความจ าไมคอยด23

แตทน าหะดษบทนมาอางกเพอชใหเหนวา การทขอความของหะดษกลาววา ทานยก

หรอชน วชพรอมกระดกมนดวย แสดงวาตามหลกภาษานน การชกบการกระดกไมถอวาเปน

เรองทคานกนเลย ดงความเขาใจผดๆ ของนกวชาการบางทาน

ข. มรายงานมาจากทานหญงอาอชะฮ ร.ฎ. วา

ا، فأشار يام بيتىهى وهوشاك، فصل وراءه قوم قى فى هللا عليهى وسل صل رسول هللاى صل

م أنى اجلىسوا . ليى . . ا

“ทานเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดท าละหมาดในบานของทานขณะท

ทานก าลงปวยอย แลวกมคนกลมหนงมายนละหมาดขางหลงทานทานจงช (มอหรอน ว) ไปยง

พวกเขา (เปนสญญาณ) วา พวกทานจงนงลง . . .”24

โปรดสงเกตดวยวา ในหะดษบทน ทานหญงอาอชะฮ ร.ฎ. กลาววา م ليىซงม أشار ا

ความหมายไดตรงตววา ทานไดช (มอหรอน ว) ไปยงพวกเขา, ตางกบหะดษบทวภาษทใช

ส านวนวา صبعى ال ซงควรจะใหความวา ทานไดท าสญญาณดวยน أشار ابى ว คอยกน วข น

ดงกลาวมาแลว

22

“อศ-เศาะเหยะฮ” ของ อบนคซยมะฮ หะดษท 1450 23

“ตกรบต ตะฮซบ” เลม 1 หนา 498 หมายเลข 1116 24บนทกโดยบคอรย หะดษท 688, 1113, 1236, 5658; อบนมาญะฮ หะดษท 1237; มาลก ใน “อล-

มวฏเฏาะอ” หะดษท 303

11

การททานนะบยนงละหมาดเพราะปวยแลวมคนมายนละหมาดขางหลงทาน ทาน

จง “ช” มอหรอน วไปยงพวกเขาเพอเตอนวาพวกเขาอยายนละหมาด แตใหนงลงละหมาด

เหมอนทาน (โดยในส านวนหะดษมไดกลาววา ทานกระดกมอหรอกระดกน วดวย)

แลวจะคดหรอวา หากทานนะบยชมอหรอชน วไปยงพวกเขาเฉยๆ โดยมไดกระดกน ว

มอลงหรอโบกมอลงดวยแลว พวกเขาจะเขาใจหรอวา ทานชมอหรอชนวมาทพวกเขาเพอ

ตองการสอความหมายอะไร

สรปแลว การ “ช” กบการ “กระดก” นวจงมใชเปนเรองทคานกนเลย ไมวาจะมองใน

แงมมของภาษา ขอเทจจรง และหลกฐานจากหะดษ ดงทผเขยนไดอธบายและน าเสนอตวอยาง

ไปแลว

ดงนนหะดษขางตนทงหมดเรองการท าสญญาณดวยน วชหรอการยกน วชของทานนะบย

ขณะอานตะชะฮฮด ซงแมจะอนโลมใหหมายความวา ทานชดวยน วชกตาม จงมใชหลกฐาน

หามหรอปฏเสธการกระดกน วชดวยแนนอนดงความเขาใจผดของชยคมหมมด อมร อบดล

ละฏฟ25 และอาจารยมรดไดน ามาใชเปนบรรทดฐานในหนงสอ“ชหรอกระดก” ของทานเอง

รายงานทสอง

เรองยกน วชขนแลวมระบชดเจนวา ไมกระดกน ว

หลกฐานเกยวกบเรองน มรายงานมาดงตอไปน

ซยาด บนสะอด บนอบดรเราะหมาน ไดรายงานจากมหมมด บนอจญลาน จากอามร

บนอบดลลอฮ จากอบดลลอฮ อบนอซ-ซบยร ร.ฎ. กลาววา

ي كن يشى صل هللا عليهى وسل ن النبى ذا دعا،ا

هى ا صبعى

رىكها ابى وال حي

“แทจรง ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลมไดท าสญญาณดวยน วของทาน (คอยก

นวชขน) ขณะกลาววงวอน (คออานตะชะฮฮด) และทานไมไดกระดกมน”26

สถานภาพของหะดษบทน

อมามนะวะวยไดกลาววา สายรายงานของหะดษน ถกตอง27

25ใน “ตบยฎ อศ-เศาะหหะฮ”

26บนทกโดย อะบดาวด หะดษท 989; อน-นะซาอย หะดษท 1269; อล-บยฮะกย เลม 2 หนา 132 และอล-

บฆวย ใน “ชรห อซ-ซนนะฮ” หะดษท 677 27ใน “อล-มจญมวะอ” เลม 3 หนา 454

12

ขอโตแยง

ตามความเปนจรงแลว นกวชาการหะดษหลายทานไดกลาววจารณหะดษน วามความ

บกพรองทงในดานสายรายงานและในดานตวบท

อธบาย

ขอบกพรองในดานสายรายงานกคอ มหมมด บนอจญลาน ซงเปนผรายงานทานหนง

ของหะดษน (เปนตาบอน เสยชวต ฮ.ศ. 148) แมตามปกตเปนผทพอจะเชอถอได ( صدوق) และไดรบความเชอถอจากนกวชาการบางทาน แตขณะเดยวกนกถกนกวชาการจ านวนมาก

กลาววา فظى الحى يى คอ เปนผทความจ าแย28 س

หะดษซงผรายงานทมคณสมบตดงกลาวน รายงานมาจะถอวาเปน “สายรายงานท

ถกตอง” ดงค ากลาวของอมามนะวะวย ยอมไมได แตตามหลกการแลวตองถอวา เปนหะดษ

ทสายรายงานคอนขางออน หรออยางดทสดกอาจกลาวไดเพยงวา สายรายงานของมน หะซน

(สวยงาม) เทานน29

สวนขอบกพรองในดานเนอหากคอ ขอความของหะดษนทวา “และทาน (นะบย)

ไมไดกระดกมน (น วช)” ถอเปนขอความทผดเพ ยน ( شاذ) ดงค ากลาวของนกวชาการหลายทาน เชน อบนลกอยยม, อล-อลบานย, ชยคอะบอบยดะฮ มชฮร บนหะซน ฯลฯ30

วเคราะห

สาเหตทนกวชาการกลาววา ขอความดงกลาวของหะดษนผดเพยน กเพราะขอความนม

รายงานมาเพยงกระแสเดยว คอ จากซยาด บนซะอด จากมหมมด บนอจญลาน จากอามร

บนอบดลลอฮ . . . ดงทไดระบมาแลวขางตน

ดงไดอธบายมาแลววา มหมมด บนอจญลาน ถกวจารณวา ความจ าแย จงท าใหค า

กลาวในรายงานของทานทวา “และทานนะบยไมไดกระดกน วช” มปญหาเกดขน 2 ชวง คอ

ชวงทหนง การรายงานของซยาด บนซะอด (และผรายงานทานอน) มาจากมหมมด

บนอจญลาน

ชวงทสอง การรายงานของมหมมด บนอจญลาน(และผรายงานทานอน) มาจากอามร

บนอบดลลอฮ

28

“อล-กาชฟ” ของ อษ-ษะฮะบย เลม 3 หนา 69 29โปรดด “ศฟะต เศาะลาตนนะบยฯ” หนา 159 และ “ตะมามลมนนะฮ” หนา 217

30โปรดด “ซาดลมะอาด” เลม 1 หนา 81; “เฎาะอฟ สนน นะซาอย” หนา 44 และ “อล-เกาลลมบน ฟ

อคฏออลมศอลลน” หนา 163

13

ค าอธบายเกยวกบเรองน มดงตอไปน

ชวงท 1

ผรายงานหะดษเรองการยกน วชขนของเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ขณะ

อานตะชะฮฮดมาจากมหมมด บนอจญลาน นอกจากซยาด บนซะอด ดงกลาวมาแลว ยงม

ผรายงานทานอนอก 4 ทานดวยกน คอ

1. อะบคอลด อล-อะหมร31

2. ซฟยาน บนอยยนะฮ32

3. ยะหยา บนสะอด อล-กอฏฏอน33

4. อล-ลยษ บนซะอด34

ผรายงานทง 4 ทานน ลวนไดรบความเชอถอเปนอยางสงจากนกวชาการหะดษ ได

รายงานลกษณะการวางน วชของทานนะบยขณะอานตะชะฮฮดมาจากมหมมด บนอจญลานวา

ทานนะบยได “ยกน วชขน” เหมอนรายงานของซยาด บนซะอด ขางตน

แตในรายงานของทง 4 ทานน ไมปรากฏมขอความวา “และทานนะบยไมไดกระดก

น วช” ดงปรากฏในรายงานของซยาด ทรายงานมาจากมหมมด บนอจญลานเชนเดยวกน

ปญหาจงมอยวา ขอความซงมลกษณะเปน “สวนเกน” ดงกลาวน นาจะเปนผลงานของ

ผใด จะเปนของซยาด บนซะอด บนอบดรเราะหมาน อล-ครอซานย หรอของมหมมด

บนอจญลาน

แตทวา ซยาด บนซะอด กเปนผรายงานทความจ าดเยยมและไดรบความเชอถอเปน

อยางสงจากบรรดานกวชาการหะดษพอๆ กบอก 4 ทานเหลานน35 จงเปนไปไมไดททานจะ

กลาวขอความนออกมาเอง ถาไมเพราะทานไดยนมนจากปากของมหมมด บนอจญลาน

เพราะฉะนนขอความทวา “และทานนะบยไมไดกระดกน วช” จงถกนกวชาการมองวา

นาจะเปน “สวนเกน” ทมาจากมหมมด บนอจญลาน ผบกพรองดานความทรงจ าดงกลาว

31บนทกโดย มสลม หะดษท 113/579; อล-บยฮะกย เลม 2 หนา 131

32บนทกโดย อด-ดารมย หะดษท 1338

33บนทกโดย อน-นะซาอย หะดษท 1274; อล-บยฮะกย เลม 2 หนา 132 และอบนคซยมะฮ หะดษท 718

34บนทกโดย มสลม หะดษท 113/579 และอล-บยฮะกย เลม 2 หนา 131

35ด “ตกรบตตะฮซบ” เลม 1 หนา 268 หมายเลข 112 และ “อล-กาชฟ” เลม 1 หนา 259 หมายเลข 1707

14

ชวงท 2

คอรายงานของมหมมด บนอจญลาน จากอามร บนอบดลลอฮ

นอกจากมหมมด บนอจญลานแลว ปรากฏวา มผอนทรายงานหะดษเรองทานนะบยยก

น วชขนในขณะอานตะชะฮฮดมาจากอามร บนอบดลลอฮ อก 2 ทานดวยกนคอ

1. ทานอษมาน บนหะกม36

2. ทานมครอมะฮ บนบกยร37

อษมาน บนหะกม เปนผรายงานหะดษทไดรบความเชอถอจากนกวชาการมากกวา

มหมมด บนอจญลาน สวนมครอมะฮ บนบกยร แมจะมความบกพรองบางเลกนอยกได

รายงานหะดษนมาสอดคลองกบอษมาน บนหะกม

ทงอษมานและมครอมะฮไดรายงานเรองทานนะบยยกน วชในขณะอานตะชะฮฮดมา

จากอามร บนอบดลลอฮ เหมอนมหมมด บนอจญลาน

แตในรายงานของทานท งสอง ไมปรากฏมขอความวา “ทานนะบยไมไดกระดก

น วช” เหมอนทมในรายงานของมหมมด บนอจญลาน

ขอความดงกลาวนจงเปนขอความทมหมมด บนอจญลาน ซงเปนผรายงานทไดรบ

ความเชอถอนอยกวา ไดรายงานให “เกนเลย” จากรายงานของอษมาน บนหะกม และมครอ

มะฮ บนบกยร ซงเปนผรายงานทไดรบความเชอถอมากกวา

ขอความตอนใดของหะดษซงผรายงานท ไดรบความเชอถอนอยกวา ไดรายงาน

ให “เพมเตม” จากรายงานของผทไดรบความเชอถอมากกวา ขอความทเพมเตมนนจะถก

เรยกตามหลกวชาการหะดษวาเปน ة يدة شاذ คอการเพมเตมทผดเพ زى ยน ซงจะตองถกปดทง

ไปเพราะถอเปนขอความทเฎาะอฟ

โดยนยน การรายงานเพมเตมของมหมมด บนอจญลาน ทวา ทานนะบยไมไดกระดก

น ว จงถอเปนรายงานทเฎาะอฟ เพราะเปน ة يدة شاذ ตามหลกวชาการหะดษ زى

36บนทกโดย มสลม หะดษท 112/579; อะบดาวด หะดษท 988; อล-บยฮะกย เลม 2 หนา 130 และอบน

คซยมะฮ หะดษท 696 37บนทกโดย อน-นะซาอย หะดษท 1160 และอล-บยฮะกย เลม 2 หนา 132

15

รายงานทสาม

เรองยกน วชขนแลวมระบชดเจนวา มการกระดกน วชดวย

กอนอน ผเขยนขอเรยนใหทราบวา หะดษทรายงานวาทานนะบยยกน วชขนแลวกระดก

น วชดวยน ถอเปนหะดษทรายงานเกยวกบเรองลกษณะการนงตะชะฮฮด ลกษณะการวางมอ

และลกษณะน วของทานนะบยขณะนงตะชะฮฮดไวอยางละเอยดทสดยงกวาทกกระแสทม

บนทกเกยวกบเรองน

ทส าคญอยางยงกคอ ไมปรากฏวามนกวชาการทานใดตงแตอดตจนปจจบน ไมวา

อมามนะวะวย, อล-บยฮะกย, อบนลกอยยม เปนตน จะปฏเสธความถกตองของ “สาย

รายงาน” หะดษบทน แมแตทานเดยว ไมวาเขาจะยอมปฏบตตาม “เน อหา” ของหะดษน คอ

การกระดกน วชขณะอานตะชะฮฮดหรอไมกตาม

แมแตอาจารยมรดเองกยอมรบวา หะดษบทนเปนหะดษทถกตอง38

ผเขยนจงสงสยวา เมออาจารยมรดเองกยอมรบวาหะดษเรองการกระดกน วชขณะอาน

ตะชะฮฮดเปนหะดษถกตอง แลวทานจะเอาหะดษบทน ไปวางไวตรงไหน ใหน ามาปฏบตได

ในกรณใด และจะหาทางออกจากความขดแยงกบหะดษท (ทานเขาใจ) วา ทานนะบยไมได

กระดกน วช ตามหลกวชาการอยางไร

สายรายงานของหะดษบทน มดงตอไปน

1. มอาวยะฮ บนอมร รายงานจากซาอดะฮ บนกดามะฮ จากอาศม บนกลยบ จาก

บดาของทานคอ กลยบ บนชฮาบ จากวาอล บนหจญรน ร.ฎ.39

2. อบดลลอฮ บนมบารอก รายงานจากซาอดะฮ บนกดามะฮ จากอาศม บนกลยบ

จากบดาของทาน จากวาอล บนหจญรน ร.ฎ.40

3. อบดศเศาะมด บนอบดลวารษ ไดรายงานจากซาอดะฮบนกดามะฮ จากอาศม บน

กลยบ จากบดาของทาน จากวาอล บนหจญรน ร.ฎ.41

เมอพจารณาดแลวจะเหนไดวา มอาวยะฮ บนอมร อบดลลอฮ บนมบารอก และอบดศ

เศาะมด บนอบดลวารษ ตางกรายงานหะดษนมาจากแหลงเดยวกนคอ จากซาอดะฮ บนกดา

มะฮ แลวสบสายรายงานตอไปจนถงวาอล บนหจญรน ร.ฎ.

38มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545), หนา 29.

39บนทกโดย อด-ดารมย หะดษท 1357; อล-บยฮะกย เลม 2 หนา 132; อบนคซยมะฮ หะดษท 714 และอบ

นหบบาน หะดษท 1860 40บนทกโดย อน-นะซาอย หะดษท 888, 1267

41บนทกโดย อะหมด ใน “อล-มสนด” เลม 4 หนา 318

16

สายรายงานขางตนนทงหมด เปนสายรายงานทถกตองโดยปราศจากขอสงสยใดๆ และ

ขอความทรายงานมามดงตอไปน42

วาอล บนหจญรน ร.ฎ. กลาววา

كيف يصلى هللا عليهى وسل ل رسولى هللاى صل نظرن ا ليهى فقام أل

ورفع فنظرت ا فكب

، ذنيهى أ ت بى ، يديهى حىت حاذ دى اعى ى والس سغ ى والر ا ث وضع يده اليمن عل كفىهى اليس فلم

ثلها، ن يركع رفع يديهى مى د أ را ث لم أ ل : ووضع يديهى عل ركبتىيهى ا رفع رأسه رفع يديهى قا

ثلها، ، مى ذنيهى ءى أ ذا ى بى كفيهى د فجعل س كفه ث ووضع ى جل اليس ش رى ث قعد وافت

ى، هى وركبتىهى اليس ذى ى عل فخى أليمنى اليس رفقىهى ا هى اليمن، وجعل حد مى ذى ث عل فخى

، هى ن أصابىعى ، قبض اثنتيى مى صبعه، وحلق حلقة ا ث رفع ا رىكها يدعو بى فرأيته حي

“ขอยนยนวาฉนไดพจารณาดทานเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลมวาทานจะ

ละหมาดอยางไร ฉนเหนทานยนขนแลวกลาวตกบร โดยทานจะยกมอทงสองขนจนเสมอกบห

ทงสองของทาน หลงจากนนทานกวางมอขวาทบบนมอซาย ขอมอ และทอนแขนซายของ

ทาน เมอทานตองการจะรกอ ทานกยกมอทงสองข นในลกษณะเดม (วาอลกลาวตอไปวา)

และวางมอทงสองของทานบนเขาทงสองของทาน ตอมาเมอเงยศรษะขน (มายนออตดาล)

ทานกยกมอทงสองขนในลกษณะเดมอก แลวทานกสญด ซงทานจะวางฝามอทงสองของทาน

ใหเสมอกบหทงสองของทาน ตอมาทานก (ลกขนมา) นง โดยจะแบเทาซายออก (รองกน คอ

นงแบบ “อฟตรอช”) และทานจะวางฝามอซายลงบนขาและเขาขางซายของทาน และวาง

ขอศอกขวาลงบนขาขางขวาของทาน แลวทานกก าน วของทานสองน ว (คอน วนางกบ

น วกอย) และท าใหน ว (หวแมมอกบน วกลาง) จรดกนเปนวง ตอมาทานกยกน ว (ช) ของ

ทานขน แลวฉนเหนทานกระดกมนพรอมกลาววงวอน (คอ อานตะชะฮฮด)”

ดงไดกลาวมาแลววา สายรายงานหะดษบทนเปนสายรายงานทถกตอง แตประเดนท

จะตองพจารณากคอ ขอความทวา เหนทานนะบยกระดกน วชขณะอานตะชะฮฮด น เปน

รายงานของซาอดะฮ บนกดามะฮ เพยงผเดยวโดยอางรายงานมาจากอาศม บนกลยบ แลว

สบสายรายงานตอไปจนถงวาอล บนหจญรน ร.ฎ.

42ซงส านวนในทน เปนส านวนจากการบนทกของอน-นะซาอย

17

ขณะเดยวกน ผรายงานอนๆ อก 7 ทาน คอ ซฟยาน อษ-เษารย, ชอบะฮ บนอล-

หจญาจญ, อบดลญบบาร บนอะลาอ, บชร บนอล-มฟฎฎอล, คอลด บนอบดลลอฮ อล-วา

สฏย, ซฮยร บนมอาวยะฮ และอะบอล-อะหวศ อล-หะนะฟย ตางกรายงานหะดษบทเดยวกน

นมาจากอาศม บนกลยบ โดยไมปรากฏมขอความขางตนดงการรายงานของซาอดะฮ บนกดา

มะฮแตประการใด43

เพราะฉะนน ขอความทวา ฉนเหนทานนะบยกระดกน วช จงเปนขอความทซาอดะฮ

บ น กด าม ะฮ เพ ยง ผ เด ย วท ไ ด รายงานมาจากอาศ ม บ น ก ลยบ ให เพ ม เต มห รอ

เปน “สวนเกน” มาจากการรายงานของผรายงานอนทง 7 ทานเหลานน

กรณนจงคลายๆ กบขอความทวา “ทานนะบยไมไดกระดกน วช” อนเปนสวนเกนจาก

การรายงานของมหมมด บนอจญลานทไดวเคราะหผานมาแลว แทบจะไมตางอะไรกนเลย

แตจดแตกตางระหวาง “สวนเกน” ของซาอดะฮ บนกดามะฮ กบ “สวนเกน” ของ

มหมมด บนอจญลาน อยทความ “นาเชอถอ” ทแตกตางกนของทงสองทานนในทศนะของ

นกวชาการหะดษ ดงทผเขยนก าลงจะอธบายรายละเอยดตอไป

ส าหรบคณสมบตและความนาเชอถอของมหมมด บนอจญลาน ผเขยนกไดอธบายผาน

มาแลว จงไมขออธบายซ าอก ณ ทน

สวนคณสมบตและความนาเชอถอของซาอดะฮ บนกดามะฮนน ผเขยนขอเรยนวา

ตามปกตผรายงานหะดษมากกวา 80 เปอรเซนต ไมเวนแมกระทงผรายงานของบคอรยและ

มสลมเอง กมกจะมความเหนขดแยงของนกวชาการอยเสมอวาเปนผทเชอถอไดหรอไม

แตซาอดะฮ บนกดามะฮ เปนหนงจากผทถกยกเวนในกรณน เพราะจนขณะนผเขยนยง

ไมเจอวาจะมนกวชาการทานใดกลาวต าหนหรอระบความบกพรองของซาอดะฮ บนกดามะฮ

แมแตคนเดยว

จงอาจกลาวไดวา ซาอดะฮ บนกดามะฮ เปนผรายงานหะดษจ านวนนอยทนกวชาการม

มตเปนเอกฉนท ใหความเชอถอทาน

และทส าคญมใชเปนการเชอถอในระดบธรรมดา แตเปนความเชอถอในระดบสงมาก

อกตางหาก44

43โปรดยอนกลบไปดขอความจากรายงานของผรายงานทง 7 ทานน ไดจากหนา 5-6 ทผานมาแลว

44ซาอดะฮ บนกดามะฮ เสยชวตใน ฮ.ศ. 160 แตอาจารยมรด กลาววา ซาอดะฮ เสยชวต ฮ.ศ. 60 ซงนาจะเกด

จากความผดพลาดในการเรยงพมพ; ด มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545),

หนา 17.

18

ในทนผเขยนจะขอยกตวอยางทศนะของนกวชาการบางทานทมตอซาอดะฮ บนกดา

มะฮ ดงน

1. อบนหะญร อล-อสเกาะลานย ไดกลาววา

، زائىدة بن لتى ، أبوالص قفىى ، قدامة الث نة الكوفى ب س ثىقة ثبت، صاحى “ซาอดะฮ บนกดามะฮ อษ-ษะเกาะฟย อะบศศอลต เปนชาวเมองกฟะฮ เชอถอได ม

ความมนคงแนนอนมาก (ในการรายงานหะดษ) เปนชาวซนนะฮ”45

2. อษ-ษะฮะบย ไดกลาววา

ة ظ، ... ثىقة حج ، الحافى ، الكوفى قفىى ، الث لتى زائىدة بن قدامة، أبوالص“ซาอดะฮ บนกดามะฮ อะบศศอลต อษ-ษะเกาะฟย เปนชาวเมองกฟะฮ เปนผทม

ความจ าดเยยม เชอถอได เปนหลกประกนไดเรองหะดษ”46

3. อบนหบบาน ไดกลาววา

، نىي ن الحفاظى المتقى ات، كن مى ماع حىت يسمعه ثالث مر ث وكن ال يعد الس دى وكن ال حي

نةى ن أهلى الس ه مى ا حىت يشهد عنه عدل أن أحد “ซาอดะฮ บนกดามะฮ เปนหนงจากผทมความจ าดเยยมและละเอยดประณต (ในเรอง

หะดษ) มาก ทานจะไมถอวาไดยน (หะดษจากผใด) จนกวาทานจะไดฟงมนถงสามครง และ

ทานจะไมยอมพดเรองหะดษกบผใดจนกวาจะมผมคณธรรมมายนยนกบทานวา บคคลผนน

เปนชาวซนนะฮ”47

4. อด-ดารกฏนยไดกลาววา

ةى ن األثباتى األئىم مى“เขาเปนหนงจากผทแนนมากในเรองหะดษ เปนผน า (ในเรองหะดษ)”48

สรปแลว ซาอดะฮ บนกดามะฮ จงเปนผรายงานทไดรบความเชอถอเปนอยางสงจาก

บรรดานกวชาการหะดษ

45

“ตกรบตตะฮซบ” เลม 1 หนา 256 46

“อล-กาชฟ” เลม 1 หนา 246 47

“อษ-ษกอต” เลม 6 หนา 340 48

“ตะฮซบ อต-ตะฮซบ” เลม 3 หนา 265

19

กฎเกณฑของวชามศเฏาะละฮหะดษระบวา ขอความจากการรายงาน “เพมเตม” ของผ

ทเชอถอไดนนจะเปนทยอมรบ ตามกฎเกณฑทวา

ىقةى مقبول يدة الث زى“การรายงานเพมเตมของผทเชอถอไดนน จะตองยอมรบ”49

ดงนนการรายงานเพมเตมของซาอดะฮ บนกดามะฮ จากค าพดของวาอล บนหจญรน

ร.ฎ. ดวยขอความทวา แลวฉนกเหนทานกระดกน วช จงถอเปนขอความทถกตองและเปนท

ยอมรบตามหลกวชาการหะดษ

เพราะฉะนน จงสรปไดวา การกระดกน วชขณะอานตะชะฮฮด ถอเปนซนนะฮของทาน

นะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม

อาจจะมขอสงสยวา การกระดกน วชในการอานตะชะฮฮดดงกลาวนน ก าหนดใหกระดก

ไดเมอใด

ผเขยนกขอเรยนชแจงวา เมอพจารณาดส านวนหะดษจากค าพดของวาอล บนหจญรน

ร.ฎ. จะเหนไดวา วาอลไดรายงานลกษณะการละหมาดของทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮ

วะซลลม โดยจะเนนเปนพเศษในเรองต าแหนงของมอในแตละอรยาบถของทานนะบย

ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม

เมอรายงานมาถงตอนนงอานตะชะฮฮด วาอลกไดรายงานลกษณะมอของทานนะบย

อยางตอเนองวา ทานไดก าน วสองน ว อกสองน วจรดกนเปนวงกลม แลวกยกน วชข น แลวก

กระดกมน

แสดงวา ตามรปการณแลว ใหกระดกน วชไดตงแตเรมตนอานตะชะฮฮดเปนตนไป

จนจบหรอส นสดการอานตะชะฮฮดนน

สวนขอความตอนทายของหะดษทวา ا ซงตามปกตจะหมายความวา ทานกลาว يدعو بى

วงวอนดวยน วชนน

49กฎเกณฑน เปนสงทมระบไวในหนงสอมศเฏาะละฮหะดษแทบทกเลม เชน “อลมลหะดษ” ของ อบนศเศาะ

ละฮ หนา 77; “กอวาอดตตะฮดษ” ของ อล-กอซมย หนา 107; “อล-บาอษ อล-หะษษ” ของ อะหมด มหมมด ชากร

หนา 61; “ตยซร มศเฏาะลาฮ อล-หะดษ” ของ ดร.มะหมด อฏ-เฏาะฮฮาน หนา 136 ฯลฯ

20

ในทน นกวชาการหะดษหลายทาน เชน ชยคมะหมด มหมมด อล-คอฏฏอบ50 อาบา

ดย51 ฯลฯ ไดอธบายค าวา يدعو (วงวอน) ในทนวาหมายถง การอานตะชะฮฮด ทงน เพราะในการอานตะชะฮฮดนน จะแฝงความหมายของการวงวอนอยดวย แมวาในรปค าอานตะชะฮ

ฮดสวนใหญจะไมเปนค าวงวอนโดยตรงกตาม

อนงตามทมก าหนดในบางมษฮบวา ใหยกน วชข นเมออานถงค าชะฮาดะฮ อยางเชน

มษฮบชาฟอย กมทศนะวา ใหยกน วชขนเมอกลาวค าวา “อลลลลอฮ” หรอมษฮบหะนะฟย กม

ทศนะวา ใหยกน วชขนเมอกลาวค าวา “ลาอลาฮะ” และลดนวชลงเมอกลาวค าวา “อลลลลอฮ”

นน แนวทศนะตางๆ เหลาน เปนสงทไมมหลกฐานยนยนแมแตประการใด

มบารอก ฟรย ไดกลาววา

يثى يدل عل ا ر األحادى ،ظاهى نى ابتىداءى الجلوسى شارةى مىا يدل عل ما ال يح يث ا صى ولم أر حدى

ية والحنفىية عى افى قال الش“ตามรปการณของบรรดาหะดษเหลาน (ทกลาวถงการยกนวชในการอานตะชะฮ

ฮด) แสดงวา การยกน วชดงกลาวใหกระท าตงแตเรมน งตะชะฮฮดแลว และฉนกไมเคยเจอ

หะดษท ถกตองบทใดจะเปนหลกฐานยนยนแนวทศนะชาฟอยและหะนะฟย (ในเรองน )

เลย”52

อล-อลบานย กไดกลาวไวในท านองเดยวกนน 53 และอาจารยมรด ทมะเสน กกลาวไว

เชนเดยวกน54

หมายเหต

อาจมขอสงสยอกวา เมอรายงานของซาอดะฮ บนกดามะฮเรองการกระดกน วชของทาน

นะบย ศอลลลลอฮขณะอานตะชะฮฮด เปนรายงานทถกตอง แลวเพราะเหตใดนกวชาการท

ยอมรบความถกตองในสายรายงานของมนหรอยอมรบความถกตองในขอความของมน เชน

อมามนะวะวย, อล-บยฮะกย (รวมถงอาจารยมรด) ฯลฯ จงไมปฏบตตามหะดษบทน

50

“อล-มนฮลฯ” เลม 6 หนา 103 51

“เอานลมะอบด” เลม 3 หนา 280 52

“ตหฟะตล อะหวะซย” เลม 2 หนา 185 53

“ศฟะตศเศาะลาตนนะบยฯ” หนา 159 54มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545), หนา 27-29.

21

ผเขยนขอเรยนวา สาเหตทนกวชาการบางทานไมปฏบตตาม “เน อหา” ของหะดษน

ทงๆ ทยอมรบในความถกตองในสายรายงานของมน เทาทผเขยนตรวจสอบแลวปรากฏวาม

ขออางดงตอไปน

1. เพราะอาจเขาใจวา “กระดกน ว” คานกบ “ชน ว”

2. เพราะอาจเขาใจวา ค าวา “ทานนะบยกระดกน วชดวย” เปนค าพดของซาอดะฮ บน

กดามะฮเอง โดยมใชมาจากตวบทเดมอนเปนค าพดของวาอล บนหจญรน ร.ฎ.

3. เพราะอาจเขาใจวา ขอความในรายงานของซาอดะฮ บนกดามะฮ ทวา “ทานนะบย

กระดกน วช” เปนขอความท “ผดเพ ยน” ( شاذ) เพราะมน “ขดแยง” กบรายงานของผอนอก

หลายทานทรายงานมาจากวาอล บนหจญรน ร.ฎ. เชนเดยวกบซาอดะฮ แตไมปรากฏขอความ

ดงกลาวน

4. ยอมรบความถกตองของขอความน แตมการเบยงเบน ( يل ความหมาย (تأوىทวา “ทานนะบยกระดกน วช” วาหมายถง “การเคลอนไหวน วตอนยกน วชขน” มใชกระดก

น วชตลอดเวลา

ชแจง

(1) ความเขาใจทวา การกระดกนวคานกบการชน วนน ผเขยนกไดอธบายและน าเสนอ

ขอมลหลกฐานทงในดานภาษาและหลกฐานจากหะดษมาหกลางแลววา เปนความเขาใจผด จง

ไมขออธบายซ าอก

(2) ความเขาใจทวา ค าวา “ทานนะบยกระดกน วช” เปนเพยงค าพดของซาอดะฮ บน

กดามะฮ โดยมใชค าพดของวาอล บนหจญรน ร.ฎ.

นคอขออางของชยคมหมมด อมร อบดลละฏฟ ดงทอาจารยมรดไดคดลอกมา55

ขออางดงกลาวน เปนความเหนสวนตวลวนๆ ปราศจากหลกฐานทางวชาการมาอางอง

โดยสนเชง ซงหากพจารณาดจากส านวนของหะดษบทนน56 อยางถถวนกจะเหนไดอยางชดเจน

วา ขอความเหลานนทงหมดตงแตตนจนจบ เปนค าพดของวาอล บนหจญรน ร.ฎ. เพยงผ

เดยว ไมมสวนใดทเปนค าพดของซาอดะฮ บนกดามะฮแมแตค าเดยว

ทงน เพราะวาอล บนหจญรน ร.ฎ. ไดรายงานหะดษนมาอยางตอเนอง และสรรพนาม

วา “ฉน” ทปรากฏในหะดษน ทกค ากหมายถงตววาอลเองทงสน

55มรด ทมะเสน, ชหรอกระดก, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2545), หนา 29 บรรทดสดทาย.

56ดงทผเขยนระบไวในหนา 14-15

22

เมอขอความตอนทายของหะดษกลาววา رىكها صبعه فرأيته حيตอมาทานกยก) ث رفع ا

น วชของทานขน แลว “ฉน” กเหนทานกระดกมน)

มนจะกนกบปญญาไดอยางไร หากค าวา “ฉน” ในทนจะหมายถงซาอดะฮ บนกดามะฮ

ซงเสยชวตในป ฮ.ศ. 160 เปนผกลาวอางวา ตนเองเหนทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮ

วะซลลมกระดกน วชในตะชะฮฮด

(3) ความเขาใจทวา ขอความวา ฉนเหนทานกระดกน วช จากการรายงานของซาอดะฮ

บนกดามะฮ เปนขอความท “ผดเพ ยน” นนเพราะขดแยงกบรายงานของผทเชอถอไดทานอน

จ านวนมากทไมมขอความน

ผเขยนขอเรยนชแจงเกยวกบประเดนนวา การรายงานขอความดงกลาวของซาอดะฮ

บนกดามะฮ มไดถอวาเปนรายงานท “ขดแยง” ( مخالفة) กบการรายงานของผทเชอถอไดทานอนอกหลายทานอยางทอางมา เพราะในรายงานของทกทานเหลานนกลาวเพยงวา ทานนะบย

ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ي หรอأشار ดวยน يشى วช ซงมความหมายวา “ทานยกน วช

ขน” และความหมายนกมปรากฏชดเจนในบางส านวนของหะดษนทวา صبعهทานยก) رفع ا

นวชของทานขน)

ไมมขอความใดในรายงานเหลานนจะระบเพมเตมวา หลงจากยกน วชข นแลว “ทาน

มไดกระดกน วช” นอกจากรายงานของมหมมด บนอจญลาน ซงถอเปนรายงานทขาดความ

เชอถอ ดงทไดอธบายมาแลว

ดงนนรายงานของทานซาอดะฮ บนกดามะฮ ท วา “ทานนะบยกระดกน วช” จง

ไม “ขดแยง” กบรายงานของผรายงานทานอนดงความเขาใจของบางทาน แตถอเปนการ

รายงาน “เพมเตม” ( يدة บางขอความทผรายงานทานอนมไดรายงานไวดวย (زى

ผเขยนขออธบายวา ในกรณของการรายงานเพมเตมน ตามหลกวชาการหะดษจะแบง

ออกเปน 3 ลกษณะ คอ

ก. ถาผทขาดความเชอถอ ( يف อยางมาก ไดรายงานขอความใดใหเกนเลยจาก (ضعى

รายงานของผอนทเชอถอได รายงานสวนเกนดงกลาวจะถกเรยกวา يدة منكرة สวนเกนท) زىถกปฏเสธ) ซงจะน ามาใชเปนหลกฐานไมได

ข. ถาผทขาดความเชอถอเพยงเลกนอยหรอพอจะเชอถอได ( صدوق) (เชน มหมมด บนอจญลาน) ไดรายงานขอความใดใหเกนเลยจากการรายงานของ ผ ทเชอถอได

มากกวา ( ثىقة หรอ ثبت หรอ ة รายงานสวนเกนน (حج จะถกเรยกวา ة يدة شاذ สวนเกนท) زىผดเพยน) ซงจะน ามาอางเปนหลกฐานไมไดเชนเดยวกน

23

ค. ถาผทไดรบความเชอถอเปนอยางสง ( ثىقة) คนใดไดรายงานขอความใดใหเกนเลยจากการรายงานของผทเชอถอไดในระดบเดยวกนทานอน ไมวาผรายงานทานอนนนจะม

ทานเดยวหรอหลายทาน การรายงานเพมเตมของเขากจะถกเรยกวา يدة مقبول การ) زىเพมเตมทตองยอมรบ)

ดงนนรายงานเพมเตมของซาอดะฮ บนกดามะฮ ท วา แลวฉนกเหนทานกระดก

น วช จงจดอยในลกษณะท 3 นคอ เปน “รายงานเพมเตมทตองยอมรบ” ตามหลกวชาการ

มใชรายงานเพมเตมทผดเพยน ( شاذ) ดงทอาจมการเขาใจไปได

ดวยเหตน อล-บยฮะกย และอมามนะวะวย ซงเปนนกวชาการหะดษชนน าแหงมษฮบ

ชาฟอย จงไมไดตดสนวา การรายงานเพมเตมของซาอดะฮ บนกดามะฮ ดวยขอความขางตน

เปนรายงานทผดเพยน แตทานกลบยอมรบความถกตองของมนและใชวธการ يل หรอ تأوىเบยงเบนความหมายแทนดงทก าลงจะกลาวถง

(4) ยอม รบความ ถก ตอ งท งสายรายงานและเน อห าของหะดษบทน แ ต

“เบยงเบน” (คอ يل ความหมายของค าวา “ทานนะบยกระดกน (تأوى ว” กลายเปนวาหมายถง

การเคลอนไหวของน วตอนยกน วชขนมา มใชเปนกระดกน วชตลอดเวลาอยางความเขาใจของ

บางคน (รวมทงผเขยนดวย)

นคอทศนะของอล-บยฮะกย ดงทมขอความวา ...

ا، شارة بىلتحرىيكى اال تمل أن يكون المراد ابى ها حي رىيكى ال تكرىير ت

“เปนไปไดวาเจตนารมณของค าวากระดกน วช (ในหะดษน ) หมายถง “การ شارةคอ ا

ยกน วชขน ไมไดหมายถงการกระดกมนซ าๆ ตลอดเวลา”57

มนกวชาการจ านวนมากทยอมรบการตะอวลดงกลาวขางตนของอล-บยฮะกย เชน

อมามนะวะวย58 ชยคซยยด ซาบก59 ฯลฯ

แตหากพจารณาส านวนของหะดษในสวนทกลาวถงเรองนอยางละเอยดถถวนแลวจะ

เหนไดวา การตะอวลดงกลาวของอล-บยฮะกย นนขดแยงกบขอความของหะดษ

ทงน เพราะการตะอวลวา การกระดกน วชดงทมกลาวในหะดษ หมายถงการ “เคลอน

ไหวของน ว” ตอนท شارةคอตอน “ยกน ا วช” ขนมา

57

“อส-สนน อล-กบรออ” เลม 2 หนา 132 58

“อล-มจญมอฯ” เลม 3 หนา 454 59

“ฟกฮสซนนะฮ” เลม 1 หนา 144

24

การตะอวลดงกลาวนแสดงวา การยกน วชและการกระดกน วช คออรยาบถเดยวกน

แตเมอพจาณาดจากส านวนของหะดษแลวจะเหนไดวา มการระบอยางชดเจนวาม 2

อรยาบถ คอ มการยกน วชขนมากอน แลวจงมการกระดกน วชน นทหลง

เพราะวาอล บนหจญรน ร.ฎ. ได “กลาวน า” กอนวา صبعهตอมา ทานนะบย) ث رفع ا

ไดยกน วชข น) ซงการยกน วชข นน กมความหมายอยางเดยวกนกบค าวา شارة ในค าตะอวล ا

ของอล-บยฮะกยนนเอง

แลววาอลกได “เชอมประโยค” ขางตนกบประโยคขางหลงดวยพยญชนะ ف (ซงตามหลกภาษาหมายความวา ถดมา, ถดจากนน, ตอจากนน อนเปนการกระท าทตอเนอง) ดวย

การกลาววา رىكها فرأيته حي

ประโยคน จงมความหมายวา “ตอจากนน (คอหลงจากยกน วชข นแลว) ฉนกเหนทาน

กระดกมน”

เพราะฉะนน “การ شارةหรอยกน ا วชขน” กบ “การกระดกน วช” จงมใชอรยาบถ

เดยวกน ดงการตะอวลของอล-บยฮะกย แตเปนคนละอรยาบถททานนะบยปฏบต

ตอเนองกน ดงความเขาใจทไดรบจากการเชอมประโยคดวย ف

กขอใหลองปฏบตทละขนตามส านวนของหะดษดงตอไปน

ก าน قبض اثنتيى .1 วสองน ว (คอน วกอยกบน วนาง)

ท าวงกลม (ดวยการเอานวกลางกบหวแมมอจรดกน) حلق حلقة .2

صبع .3ยกน رفع اال ว (ช) ขน

แลวกกระดกมน فيحرىكها .4

เพยงแคนกสามารถใหค าตอบดวยตวเองไดแลววา การตะอวลดงกลาวขางตนของอล-

บยฮะกยถกตองหรอไม

สรปแลว หะดษเรองการกระดกน วชในขณะอานตะชะฮฮดของทานศาสดา ศอลลลลอ

ฮอะลยฮวะซลลม ทซาอดะฮ บนกดามะฮ ไดรายงานตอมาจากวาอล บนหจญรน ร.ฎ. จงเปน

หะดษทถกตอง ( يح ทงสายรายงานและตวบท ดงทไดอธบายมาทงหมด (صى

25

ดวยเหตน จงมนกวชาการทงอดตและปจจบนจ านวนมากทสงเสรมใหมการกระดกนวช

ขณะอานตะชะฮฮด เชน อมามมาลก บนอะนส, อบนลกอยยม60, ชยคมะหมด มหมมด อล-

คอฏฏอบ61, อล-อลบานย62, ชยคอะบอบยดะฮ มชฮร บนหะซน63 ฯลฯ

แมกระทงในมษฮบชาฟอยเอง กมนกวชาการระดบสงหลายทานทสงเสรมใหมการ

กระดกน วชขณะอานตะชะฮฮดดวยเชนเดยวกน

อมามนะวะวย ไดกลาววา

الىث ) يىبى والث أبو الط ضى ى والقا د والبندنيجى حامى يخ أبو حكه الش رىيكها، ت تحب ( يس

ن، خرو ألآ هللا عنه وا ضى حجر ر يثى وائىلى بنى دى هذا بى حتج لى ه وصف صالة وقدى ا أن

، قال : رسولى هللاى صل هللا شهدى وذكر وضع اليدينى فى الت صبعه فرأيته عليهى وسلث رفع ا

ا، رىكها يدعو بى يح حي ناد صى س رواه البيقىى ابى

“ทศนะทสาม (ของอมามชาฟอย) กคอ ชอบใหมการกระดกน วชดวย ไดน าเสนอ

ทศนะน โดย ชยคอะบฮามด, ชยคอล-บนดะนยญย, กอฎย อะบอฏ-ฏอยยบ และบรรดา

นกวชาการทานอนๆ อก ทศนะน อางหลกฐานจากหะดษของวาอล บนหจญรน ร.ฎ. วา ทาน

ไดบอกลกษณะการละหมาดของทานเราะซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม และวาอลได

กลาวถงเรองการวางมอทงสองขางของทานนะบยในขณะอานตะชะฮฮด ทานกลาววา “ตอมา

ทานนะบยกยกน วชของทานขนแลวฉนกเหนทานกระดกมนพรอมกลาววงวอนดวยมน (น วช)”

ไดรายงานหะดษน โดยอล-บยฮะกยดวยสายรายงานทถกตอง”64

โปรดสงเกตดวยวา อมามนะวะวยยอมรบวาสายรายงานหะดษบทนถกตอง แตทมได

รบมาปฏบตเพราะทานยดถอตามการตะอวลของอล-บยฮะกย ดงทไดอธบายมาแลว

เหลาน คอขอมลทางวชาการเกยวกบปญหาการกระดกนวชในขณะอานตะชะฮฮดท

ผเขยนไดเสนอใหรบทราบไว สวนทใครจะปฏบตอยางไรนน กเปนสทธและดลยพนจสวน

บคคล ซงจะตองรบผดชอบตอพระองคอลลอฮกนเอาเอง

60

“ซาดลมะอาด” เลม 1 หนา 81 61

“อล-มนฮลฯ” เลม 6 หนา 104 62

“ศฟะตศเศาะลาตนนะบย” หนา 158 63

“อล-เกาลลมบน ฟอคฏออลมศอลลน” หนา 162 64

“อล-มจญมอ” เลม 3 หนา 454

26

ภาคผนวก

27

ประเดนหนงทผเขยนใครจะขอชแจงใหผทยงของใจอยไดเขาใจกคอ ในกระแสรายงาน

ของมหมมด บนอจญลานทกลาวอยางชดเจนวา ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม มได

กระดกน วช และอมามนะวะวยกกลาววา “สายรายงาน” ของหะดษน ถกตอง และผเขยนเองก

มไดชชดลงไปเลยวาสายรายงานน เฎาะอฟ ผเขยนเพยงแตพดวาสายรายงานน คอนขางเฎาะ

อฟหรออยางดทสดกเปนสายรายงานทหะซน มใชเปนสายรายงานเศาะหหดงค ากลาวของ

อมามนะวะวย

นอกจากนน ผเขยนกไดวเคราะหใหทราบแลววา “ขอความ” จากรายงานของมหมมด

บนอจญลานท วา ทานนะบยมไดกระดกน วช เปน ة يدة شاذ คอ زى “เปนการเพมเตมท

ผดเพ ยน” เพราะมหมมด บนอจญลานเปนผรายงานทมความบกพรองดานความจ า และ

ขอความนกไมมปรากฏในรายงานของผอนทเชอถอไดมากกวาทาน

แตในแงของการ “สมมต” วา หากขอความจากรายงานของทานมหมมด บนอจญลาน

ทวาทานนะบยมไดกระดกนวชในการอานตะชะฮฮดเปนรายงานท ถกตอง ( يح หรอ (صى

สวยงาม ( حسن) จะหาทางออกอยางไรจากการขดแยงกบรายงานทถกตองเชนเดยวกนของซาอดะฮ บนกดามะฮ ทยนยนวา ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม กระดกน วชขณะอาน

ตะชะฮฮด

ผเขยนกขอเรยนวา “ทางออก” ของความขดแยงในกรณนตามหลกวชาการ จะมอย 2

แนวทางคอ

(1) รายงานของมหมมด บนอจญลานเปน “รายงานปฏเสธ” คอ ปฏเสธการกระดก

น วชของทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม

แตรายงานของซาอดะฮ บนกดามะฮ เปน “รายงานยนยน” คอ ยนยนวาทานนะบย

ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม กระดกน วช

ในเรองน กฎของวชาอศลลฟกฮมอยวา

م عل النافى المثبىت مقد“ผทยนยนจะตองมากอน (คอยอมรบเขามากกวา) ผทปฏเสธ”

เพราะฉะนนในกรณความขดแยงขางตน รายงานของซาอดะฮ บนกดามะฮ จงตองถก

ยอมรบและมน าหนกมากกวารายงานของมหมมด บนอจญลาน

ตวอยางเปรยบเทยบงายๆ ในเรองน คอ

นาย ก กลาววา “นาย ข ไมเคยพดโกหกเลย”

ค าพดน เปนการปฏเสธการพดโกหกของนาย ข

แตนาย ค บอกวา “นาย ข เคยพดโกหกมาแลว”

28

ค าพดน เปนการยนยนการพดโกหกของนาย ข

เพราะฉะนนในกรณน การยนยนของนาย ค จงมน าหนกกวาการปฏเสธของนาย

ก เพราะนาย ค อาจเคยไดยนในสงทนาย ก ไมเคยไดยน คอการพดโกหกของนาย ข

(2) ถอวา เปนการปฏบต “ตางกรรมตางวาระ” ของทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮ

วะซลลม คอปกตทานจะกระดกน วขณะอานตะชะฮฮดดงรายงานของซาอดะฮ แตบางครงทาน

กเพยงแตยกน วเฉยๆ โดยไมกระดก ดงรายงานของมหมมด

(เหตท ผเขยนกลาวอยางน กเพราะซาอดะฮ บนกดามะฮมความนาเชอถอมากกวา

มหมมด บนอจญลาน)

หากจะยดถอตามมมมองน ทกอยางกจะจบลงดวยด คงเปนทพอใจแกทกฝาย

ความจรงในหนงสอ “ชหรอกระดก” ของอาจารยมรด ทมะเสน หากทานยดถอตาม

แนวทางน กจะใกลเคยงตอความถกตองมากกวา และดกวาทจะปฏเสธการกระดกนว ทงๆ ท

ทานกยอมรบแลววา หะดษเรองกระดกนวเปนหะดษทเศาะหห (ถกตอง)

เพราะมฉะนนแลว ทานกใหค าตอบไมไดวา หะดษเศาะหหเรองกระดกน วชน จะเอาไป

วางไวทใด จะน ามาปฏบตในกรณใดบาง

แตทงน และทงนน “ทางออก” ทง 2 ลกษณะดงกลาวน จะใชไดหรอไม กข นอยกบ

สมมตฐานขางตนท วา ถาขอความในหะดษของมหมมด บนอจญลาน ท วา ทานนะบย

ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลมไมกระดกน วชในการอานตะชะฮฮด เปนขอความทสวยงามหรอ

ถกตอง มใชเปนขอความผดเพยนทเฎาะอฟดงการวเคราะหทผามมาแลวทงหมดขางตน

ابلمتويه ليس الصحابة قال... رسوهل قال هللا قال العل

فقيه قول وبي الرسول بي... سفاهة للخالف نصبك العل ما

وأ صابه أ هل وعل محمد نبينا عل وسل هللا وصل

حسان تبعهم ومن ادلين يوم ا ل اب

กระดิกหรือชี้นิ้วในขณะนั่งตะชะฮ์ฮุด...

Education