آیدین آذری: دانشجو

جناب آقای دکتر حمزه علی نورمحمدی: استاد محترم

نظام های سنجش علم، فناوری و نوآوری: نام درس

علم سنجی: رشته تحصیلی

کارشناسی ارشد ناپیوسته: مقطع

1392ورودی

دانشگاه شاهد

معرفی دستورالعمل فراسکاتی

OECDاز مجموعه دستورالعمل های

(اروپا)سازمان همکاری و توسعه اقتصادی

نام اصلی سازمان:Organization for Economic Cooperation and Development

(OECD)

1961: سال تأسیس

کشور34: تعداد کشورهای عضو

OECD به تدوین خط مشی ها و استانداردهای مربوط به.فراداده های آماری می پردازد

فراداده های آماری

• OECD

داده های آماری

• EUROSTAT

OECDکشورهای عضو -آسیا

اقیانوسیه

ژاپن

کره

استرالیا

زالندنو

اروپا

اتریش

بلژیک

چک

دانمارک

فنالند

سوئیس

استونی

اروپا

فرانسه

آلمان

یونان

مجارستان

ایسلند

انگلستان

اسلونی

اروپا

ایرلند

ایتالیا

لوکزامبورگ

هلند

نروژ

اسپانیا

سوئد

اروپا

لهستان

پرتغال

اسلواکی

ترکیه

فلسطین اشغالی

آمریکا

آمریکا

کانادا

مکزیک

شیلی

OECDنقشه کشورهای عضو

راهنمای فراسکاتی

در عمارت فالکونیری شهر فراسکاتی 1963در ژوئنایتالیا، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه یک

ه نشست با حضور متخصصان آمارهای تحقیق و توسع.از میان کشورهای عضو ترتیب داد

نتیجه این نشست انتشار نخستین دستورالعملامه استاندارد طرح های تحقیق و توسعه با عنوان دستن

.یا راهنمای فراسکاتی بود

عنوان اصلی دستنامه فراسکاتی عبارت است از:

Frascati Manual: proposed Standard Practice For Surveys On Research And Experimental Development

1960عکسی از عمارت فالکونیری شهر فراسکاتی در دهه

ویرایش های مختلف راهنما

1963• ویرایش اول

1970• ویرایش دوم

1976• ویرایش سوم

1981• ویرایش چهارم

1993• ویرایش پنجم

2002• ویرایش ششم

ترجمه به فارسی

ویرایش ششم این1384دستورالعمل در سال شمسی توسط فریبا

نیک سیر به فارسی ترجمه شده و در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با

دستورالعمل ”عنوان یکسان پیشنهادی برای

ارزیابی فعالیت های “ تحقیق و توسعه تجربی.چاپ و منتشر شده است

ترجمه به فارسی

آشنایی با ”نیز گزارشی با عنوان 1390در سالاندازه گیری هزینه های تحقیق و توسعه براساس

توسط مرکز پژوهشهای مجلس “ راهنمای فراسکاتیشورای اسالمی ایران، دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری های

.نوین منتشر شده است

مأخذ اصلی این گزارش همان راهنمای ترجمه شده مرکزنابع تحقیقات سیاست علمی کشور می باشد؛ اما بیشتر م

.مالی را مورد نظر قرار داده است

از دستورالعمل های خانواده فراسکاتی، دو راهنمای کانبرا ویاست اسلو نیز توسط فریبا نیک سیر در مرکز تحقیقات س

. علمی کشور ترجمه شده است

مندرجات راهنمای فراسکاتی

و فصل 8ویرایش ششم راهنمای فراسکاتی شاملمباحث در هر فصل به صورت . می باشدپیوست 11

بندهای شماره گذاری شده از هم تفکیک شده است در فصول هشتگانه کتاب آمده بند 526که در مجموع

.استمقدمه

فصول

پیوست ها

فهرست اختصارات

کتابشناسی

فهرست راهنما براساس شماره بند

فهرست فصل ها

1هدف و دامنه کاربرد راهنما•

2تعریف ها و توافق های اصلی•

3طبقه بندی بخشی•

4توزیع بر اساس عملکرد•

5سنجش کارکنان تحقیق و توسعه•

6اندازه گیری هزینه های اختصاص یافته به تحقیق و توسعه•

7روش شناسی سنجش و شیوه ها•

8بیتخصیص بودجه دولتی با هزینه های دولت در تحقیق و توسعه تجر•

جایگاه فعالیت های تحقیق و توسعه

فعالیت های تحقیق و توسعه از دو جنبه مورد بررسی:است

فعالیت های علمی و فنی(STA) تحقیق و توسعه تجربی(R&D)

آموزش و کارآموزی علمی و فنی(STET)

خدمات علمی و فنی(STS)

فعالیت های نوآورانه فنی هر نوع فعالیت علمی، فنی، سازمانی، مالی و تجاری ازجمله

یا سرمایه گذاری در دانش نوین که عمالً منجر به تولید محصوالتفرآیندهای فنی جدید یا اصالح شده شود، فعالیت نوآورانه فنی

.تحقیق و توسعه یکی از این فعالیت هاست. محسوب می شود

فعالیت های تحقیق و توسعه

در آغاز هدف این بوده است کهOECD مجموعه رهنمودهایی

برای اندازه گیری فعالیت های . علمی و فنی ارائه کند

سال ها راهنمای فراسکاتی تنها رهنمودی در این زمینه

بود؛ اما بعدها چهار راهنمای دیگر به آن اضافه شد و

همچنین چندین چهارچوب برای فعالیت های علم و فناوری

و چارچوب های آماری مرتبط .دیگر

خانواده فراسکاتی–OECDدستورالعمل های

فراسکاتی

اسلو

.پی.بی.تیکانبرا

پتنت

تحقیق و توسعه

نوآوری

منابع انسانی علم و فناوری

موازنه پرداخت های فناوری

پروانه های ثبت اختراعات

دامنه کاربرد راهنما

کسانی که داده های تحقیق و توسعه : جامعه هدفج گردآوری و منتشر می کنند و نتایدر سطح ملیتجربی را

درباره تحقیق و توسعه OECDرا به اداره داده سنجی .تجربی می فرستند

ار به کبه صورت مرجعاین راهنما سندی فنی است که باید عمدتاً .برده شود

].است نه نظری( عملی)راهنمای کاربردیاین راهنما یک [

است و خود فراداده های آماریاین راهنما یک نظامنامه برای [].شامل داده های آماری نمی شود

و الی منابع ماین راهنما صرفاً به اندازه گیری : دامنه کاربرداختصاص یافته به تحقیق و توسعه تجربی انسانی

می پردازد، یعنی آنچه که عموماً داده های دروندادی تحقیقو توسعه نامیده می شود

دامنه کاربرد راهنما

شامل مشاوران سیاست های علمی، : بهره بردارانمشاوران سیاست های صنعتی و مشاوران

.سیاست های کالن اقتصادی و اجتماعی استت آمارهای تحقیق و توسعه ابزار اصلی ارزیابی برنامه های دول

است

ز در اکثر کشورها آمارهای تحقیق و توسعه به عنوان بخشی ا.آمار عمومی اقتصادی محسوب می شود

راهنمای فراسکاتی دربردارنده توصیه ها و رهنمودهاییو برای گردآوری و تفسیر داده های تثبیت شده تحقیق

.توسعه است

دامنه کاربرد راهنمای فراسکاتی

تحقیق و توسعه تجربی چیست؟

کار تجربی یا نظری است که عمدتاً : تحقیق بنیادیبه منظور کسب آگاهی های جدید از منشأ پدیده ها و حقایق

قابل مشاهده انجام می گیرد، بدون اینکه هیچ کاربرد و .استفاده خاصی برای آن درنظر گرفته شود

سب تحقیق اصیلی است که به منظور ک: تحقیق کاربردیه آگاهی های جدید انجام می گیرد و چنین تحقیقی عمدتاً ب

.طرف اهداف یا مقاصد عملی خاصی هدایت می شود

کار نظام مندی است که با استفاده از : توسعه تجربید آگاهی های حاصله از تحقیق یا تجربه عملی در جهت تولیا مواد، فرآورده ها یا تمهیدات جدید، ابداع فرآیندها، نظام ها یخدمات جدید انجام می شود؛ یا در آنچه که تولید می شده

.یا معمول است اصالحات اساسی به عمل می آورد

R&Dمعیارهای تشخیص فعالیت های

ق و توجه به عنصر نوآوری معیار اصلی تمایز بین تحقی.توسعه از سایر فعالیت های مرتبط است

عه معیار دیگر در تشخیص فعالیت های تحقیق و توسیا فنی /این است که منجر به حل مشکالت علمی و

(فنی/رفع شبهات علمی)شود

رای در زمینه پزشکی، کالبدشکافی عادی ب: یک مثالتشخیص علت مرگ کاری است که به طور معمول

انجام می شود و تحقیق و توسعه نیست؛ اما بررسیی خاص مرگ و میر مثالً برای مشخص کردن تأثیر جانب

.نوعی درمان سرطان، تحقیق و توسعه است

ربینظام های طبقه بندی تحقیق و توسعه تج

برای محاسبه فعالیت های تحقیق و توسعه تجربی از دو:شیوه زیر استفاده می شود

-طبقه بندی بخشی در این شیوه به خصوصیات نهادهای مجری تحقیق و توسعه و یا

تأمین کننده بودجه آن توجه می شود و همه واحدها برحسب فعالیت .خود طبقه بندی می شوند( اقتصادی)اصلی

در این روش همه منابع تحقیق و توسعه واحد آماری به یک طبقه یا.زیرشاخه نسبت داده می شود

-توزیع عملکردیماهیت. در این شیوه به خصلت خود تحقیق و توسعه توجه می شود

فعالیت های تحقیق و توسعه ای که واحد موردنظر انجام می دهد ، نوع تحقیق و توسعهبررسی می شود و از راه های مختلف برحسب

ها تقسیم بندی می شود تا توزیع آنرشته علمی و هدف، نوع محصول.مشخص شود

.در اغلب موارد، از حالت ترکیبی استفاده می شود

طبقه بندی بخشی

ود در طبقه بندی بخشی، پنج بخش اقتصادی تعریف می ش:که شاخص های مختلفی از آن منشعب می شود

کارآفرینی*تجاری

شاخص

BERD

دولت

شاخص

GOVERD

ی غیرانتفاعخصوصی

شاخص

PNP

آموزش عالی

شاخص

HERD

خارج از کشور

شاخص

EFA

در نظر گرفته شده است و در Business Enterpriseدر ترجمه خانم نیک سیر معادل * .برخی منابع بنگاه های تجاری ترجمه شده است

توزیع عملکردی

در رویکرد عملکردی منابع تحقیق و توسعه برحسب:طبقه های عملکردی زیر تقسیم بندی می شوند

نوع تحقیق و توسعه

تحقیق بنیادی

تحقیق کاربردی

توسعه تجربی

نوع محصولحوزه اصلی

علم

اهداف -اجتماعی اقتصادی

روند تبدیل داده ها به سطح ملی

گردآوری اطالعات از

ز طیف وسیعی امجریان

ادغامرسیدن به

حاصل جمع های ملی معنادار

معیارهای اندازه گیری داده های دروندادی تحقیق و توسعه تجربی( ورودی)

(هزینه های تحقیق و توسعه تجربی)منابع مالیچقدر هزینه در طول سال صرف شده است؟

یکی از مشکالت محاسبه هزینه های تحقیق و توسعه تجربی، تفاوتراه حل پیشنهادی فراسکاتی . قیمتی ارز در کشورهای مختلف است

( PPP)و برابری قدرت خرید ( GDP)استفاده از تولید ناخالص داخلی .است

(کارکنان تحقیق و توسعه)منابع انسانیسال در طول یکسال فعالیت داشته اند؟-چند نفر

ه، یکی از مشکالت گردآوری داده های مربوط به کارکنان تحقیق و توسع

سال هایی است که آنها -یا نفر( FTE)تبدیل داده ها به معادل تمام وقت .به کار تحقیق و توسعه مشغول بوده اند

منابع انسانی

و علمیاندازه گیری مجموعه موجودی نیروی انسانیتأکید راهنمای . استراهنمای کانبرا موضوع فنی

یق و منابع تحقفراسکاتی بر اندازه گیری و طبقه بندی .استتوسعه تجربی

به دلیل گستردگی مهارت ها و تحصیالت، برایاز دو طبقه بندی کارکنان درگیر در کار تحقیق و توسعه

.نظام طبقه بندی بین المللی زیر استفاده می شود

طبقه بندی بین المللی مشاغل(ISCO)

طبقه بندی بین المللی سطوح آموزشی(ISCED)

منابع انسانی

کارکنان تحقیق و توسعه عنوان خاصی ندارد و همهام معادل تم)کارکنانی را که در عرصه تحقیق و توسعه

درون قلمرو ملی در یک سال معین فعالیت( FTU–وقت .می کنند را دربرمی گیرد

ران مقایسه های بین المللی بعضاً تنها شامل پژوهشگمی شود، زیرا ( یا فارغ التحصیالن دانشگاهی)

پژوهشگران را هسته اصلی نظام تحقیق و توسعه .می دانند

منابع مالی

هزینه های تحقیق و توسعه تجربی در چارچوب زیر:می گنجد

هزینه های درون سازمانی شامل:

هزینه های جاری-

هزینه های سرمایه ای-

هزینه های برون سازمانی

این هزینه ها موضوع فصل ششم راهنمای فراسکاتی.است

GERDشاخص

مهم ترین شاخص اندازه گیری منابع مالی فعالیت هایتحقیق و توسعه تجربی است که نشان دهنده هزینه

.ناخالص داخلی تحقیق و توسعه تجربی می باشد

این شاخص همه هزینه های تحقیق و توسعه انجام شده.در قلمرو ملی در یک سال معین را در برمی گیرد

در کشورهای عضو اکوGERDجدول مقایسه ای شاخص

Country Year

GERD ('000) – Local

currency GERD - PPP$ ('000)

GERD – as % of

GDP

Afghanistan … … … …

Azerbaijan 2011 109,810 202,419 0.22

Iran 2008 25,133,000,000 6,432,192 0.79

Kazakhstan 2011 433,516,000 341,045 0.16

Kyrgyzstan 2011 447,100 20,708 0.16

Pakistan 2011 60,161,274 1,618,512 0.33

Tajikistan 2011 36,530 19,701 0.12

Turkey 2010 9,267,590 9,713,370 0.84

Turkmenistan … … … …

Uzbekistan … … … …

Source: ecosn.org

در کشورهای جهانGERDنقشه مقایسه ای شاخص (یا آخرین سال موجود2011براساس داده های سال )

0.00%–0.25%

0.26%–0.50%

0.51%–1.00%

1.01%–2.00%

Data not available

2.01% and above

Source: UIS, July 2013

GBAORDشاخص

شاخص مهم دیگری است که برای نشان دادن منابعکه GERDبرخالف . مالی تحقیق و توسعه به کار می رود

برای دستیابی به آن حداقل یک تا دو سال انتظار الزم.سریع تر قابل دسترس استGBAORDاست، شاخص

این شاخص بیانگر میزان بودجه ای است که دولت برای.هزینه های تحقیق و توسعه تخصیص داده است

.استفاده می شودGBAORDدر مقایسه های بین المللی کمتر از

همرزبندی فعالیت های تحقیق و توسع

فعالیتهای آموزشی

فعالیتهای صنعتی

فعالیتهای خدماتی

(اداری و پشتیبانی)

ST

R&D

Inno.

فعالیتهای اقتصادی

منابع

سایت رسمیOECD . قابل دسترس درhttp://www.oecd.org

قابل دسترس در . شبکه آماری اکوhttp://www.ecosn.org

تهران. تعیین استانداردهای تهیه و ارائه ی فراداده های آماری :.1386پژوهشکده آمار،

ل دستورالعم: راهنمای فراسکاتی. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی. ربییکسان پیشنهادی برای ارزیابی فعالیت های تحقیق و توسعه تج

ور، مرکز تحقیقات سیاست علمی کش: تهران. ترجمه فریبا نیک سیر1384.

نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ حسن زاده، محمد؛ نورمحمدی، حمزه علی .. مفاهیم و شاخص های بین المللی: سنجش علم، فناوری و نوآوری

.1388مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، : تهرانساختارها و مدل های ارائه شده در این ارائه برگرفته از متون منابع موجود

.بوده است

ار یافته در تصویر عمارت فالکونیری مربوط به یک کارت پستال قدیمی انتش.شبکه جهانی وب است