ใบความรู้...
DESCRIPTION
กรรมวิธีเบื้องต้นและหลักการประดิษฐ์วัสดุจากพืชที่เป็นเส้นใยแบบ เพื่อใช้ในการเรียนการสอนวิชางานประดิษฐ์TRANSCRIPT
เอกสารประกอบการเรยน
ชนมธยมศกษาปท 5
กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย
เลมท 4
โดย
นางสาวสนนทา เวยงใต
ครวทยฐานะชานาญการพเศษ
โรงเรยนจนทรเบกษาอนสรณ
สานกงานเขตพนทการศกษารอยเอดเขต 2
ใบความร
เอกสารประกอบการเรยน
เรอง กรรมวธเบองตนและหลกการประดษฐวสดจากพชทเปนเสนใยแบบตาง ๆ
สาระสาคญ
การนาวสดจากพชทมลกษณะเปนเสนใยมาประดษฐใหเกดลวดลายตาง ๆ เพอความคงทนของวสดเพอความ
สวยงามนาใชเพอเปนรปแบบเบองตนสาหรบเตรยมประกอบเปนงานผลตภณฑ สามารถทาไดหลายวธ เชน การถก
การทอ การพนขามลายแบบตาง ๆ การสาน และการฟนเชอก เปนตน
จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง)
สามารถประดษฐงานผลตภณฑตามกรรมวธเบองตนได และปฏบตตามรปแบบตาง ๆ ได
จดประสงคการเรยนร (นาทาง)
1.นกเรยนสามารถประดษฐงานผลตภณฑตามกรรมวธเบองตนตามขนตอนการปฏบต และการเลอกแบบ
2.นกเรยนสามารถนากรรมวธเบองตนของการประดษฐไปใชประโยชนไดตามความเหมาะสมของวสดทมอย
เนอหา
กรรมวธเบองตน และหลกการประดษฐวสดจากทองถน
เพอใหเกดความสวยงาม นาใชของผลตภณฑ จะตองมกรรมวธเบองตนในการประดษฐวสด ใหเปนรปแบบ
ตาง ๆ รปแบบของการประดษฐเบองตนของวสดมดงน
1. การพนขามลายแบบตาง ๆ 9. การสานลายขดบด
2. การถกเปยลาย 3 10. การสานลาย 2 หรอลาย 3
3. การถกเปยลาย 4 11. การสานลายคดกรช
4. การสานเปยลายคดกรช 12. การฟนเชอก
5. การถกตะกรอทาปมกระเปา 13. การสานลายลกแกว
6. การผกมดลายตะขาบ 14. การถกเปยปลอก
7. การถกสเหลยมใชทาสาย
8. การสานลายขด 1 ธรรมดา
2. การถกเปยลาย 3
(ไวเยบหมวกหรอใชประกอบทาวสดอนไดหลายชนด)
ถกเปย 3 กคงเชนเดยวกนกบถกเปย 4 ผดกนอยทสามารถทาใหเปนเสนเลกไดถกได งายกวาเปยอน ๆ และ
มทใชมากเพราะเปนการถกไดหลายขนาด โดยมากใชขดเปนรปสเหลยม แลวเอามาตอกนใหเปนผนใชปพนหอง
สานตะกรากมกชอบใชเปย 3 ถกเสนโตนาไปขดกบเสนหวาย ททาเปนโครงเสนยนกจะไดตะกราใสผาหรอ
ใสเศษผง เศษกระดาษ หรอจะใชประกอบกนเปนกระเชาใสผลไม ใสของขวญกดงามไปอกแบบหนง การทาเปย 3
เสนใหญจะผลตไดเปนจานวนมาก และรวดเรว ผลตภณฑจาพวกนตองอาศยการประกอบดวยการเยบประดษฐตดตอ
จะดวยมอหรอดวยจกรเปนสวนใหญ นอกจากจะใชขดทาพรมปพนหองแลว ยงสามารถจดขดเปนทวางของรอนได
อกดวย คณภาพของวสดจาพวกน ตองหนาและมความหยนตวไดเพอจะรบนาหนกในของนน ๆ เชน ใชวางหมอขาว
หรอวางกระทะ เกยวกบการใชของภายในครว เชน รองครกกนกระเทอนไดเปนอยางดเพราะมความหนา รองรบ
ไมใหเกดเสยงดงขณะททางาน นอกจากจะทาผลตภณฑไดหลายชนด เปย 3 ชนดเลกกสามารถทาไดอกแบบหนง เชน
เยบตอกนดวยจกรเยบผาหรอเยบดวยมอกอาจทาได โดยมากเปนผลตภณฑจาพวกหมวกชายและหญง และสงของอก
หลายชนด เชน ทาทหมแกวนาดม ทใสไขลวกหรอสานเปนผนสาหรบโตะอาหาร เปนตน
รปท 1 รปท 2
รปท 3 รปท 4
รปท 5 รปท 6
รปท 7 รปท 8
ทาซากนตามแตความตองการจะใช
3. การถกเปยลาย 4 (ใชทาแถบ)
1. ใชปดบางสวนทไมพงปรารถนาจะใหเหน
2. เปนการเพมเสรมแตงทาใหวสดททาดเรยบรอย
3. ทาใหการออกแบบนนดสมบรณขน
รปท 1 แสดงจานวนเสนทงหมดม 4 เสน รปท 2 จะเหนเสนท 1 สานขดไป
จะเรมพนหรอถกทางใดกได แตในภาพทา ทางขวามอกอนและขอไดโปรด
จากซายไปทางขวา สงเกตดดวยวาจานวนเลขกากบเสนนน
สลบทกนอยเสมอ
รปท 3 จงสงเกตดเลขประจาเสนนนจะ รปท 4 การยายเสนนนตองยายขดกน
ตองสลบกน เทาทเหนอยนกจะนบไดเปน เสมอ โดยไมทาซากนไปจนครบ
เลข 3, 4, 2, 1 จานวน3 ครงกอน และตอมาเสนท 4
กจะขดกบเสนไหน ไมได จงจาเปน
ตองยกเสนท 1 ลงขดดงรปท 5
รปท 5 แสดงถงขดเสนตาง ๆ ไดจนครบ รปท 6 การขดจะทาตอเนองกนตลอดไปจน
ครงตอไปผทปฏบตการกจะมองเหนแลว กวาจะไดเสนยาวตามตองการ ขนาดของเสน
วาจะตองขดอยางไรจงจะได ทาจากทาง นนขนอยกบเสนใยพช ตองการใหเสนกวาง
ซายมอไปทางขวาครงหนง และจะทา หรอแคบกตองขนอยทจดเสนใยพชทใชสาน
ขวามอไปทางซายมอ สลบกนไป เปนขอแรก
4. การสานเปยลาดคดกรช
(1) (2)
(3) (4)
(5) (6)
(7) (8)
(9) (10)
มหลกอยวาตองพบใหได 4 ครงกอน ลกษณะ
เสนหองปลายลง ดรปท 3
แลวจงพบเสนไหนกไดซงเหนวาจะพบใหขดกน
และพบเปนเสนแนวระดบขนาน ดงจะเหนในรปท
4 แตจะอยางไรกตาม จะตองพบใหปลายเสนหอยลง
กอนเสมอทง 4 เสน ดงรปท 3 และรปท 5 รปท 7
และรปท 9 แลวจงจะพบตอไปใหเปนเสนขนาน
และเมอพบตอไปเปนเสนและยาวพอแกความ
ตองการ กจะเหนแนวขนานดงในรปท 1
5. การถกตะกรอทาป มกระเปา
ใหสอดผกตบชวาไปตามลกศร สอดแลวดงปลายใหแนนจะเปนปมตรงขวปม
ถกตะกรอเชนเดยวกบถกเปย 4 เกดปมตรงหวขว แลวจะ เมอถกมาก ปมกจะงอมากขน
ตางกนอยทพบเสนนน ไมตอง มวนไปเอง
กดใหเสนแบน คงปลอยเสนไว
แลวปมจะมวนไปเอง
จนเปนรปตะกรอ ถาตองการใหโตกใหปม งอ, คด,
หรอมวนหลาย ๆ ครงกจะไดลกตะกรอโตขน
เมอไดลกตะกรอโตตามตองการจงสอดขดเสนปลาย กจะไดเปนผลสาเรจตามทเหนนไมไดดงแนน เพอใหเหนชด
6. การผกมดลายตะขาบ (ใชกบหตะกรา)
วธผกเบองตน ดงภาพทแสดงกรรมวธในการผก
นนใชเสน 2 เสน ขดผกไขวกนโดยมแกนกลาง 1-3
เสนหรอจะใช 3-4 เสน กไดขนอยกบความกวางของ
หตะกรา
วธผก เอาปลายเสนทอยดานบนสอดผานใตเสน
แกนกลางไปขดทบเสนลาง
สวนปลาย เสนทอยดานลางสอดทบเสนแกน
กลาง และไปสอดขดเสนบน แลวดงปลายทงสอง
มดแกนกลางใหแนน
เมอผกรดแลว จะตองดงใหกระชบแนนตลอด
ความยาวทใช แลควรรดใหชดกนอยางสมาเสมอ
จะไดลายผกทสวยงามลายกระชบแนนแขงแรงด
7. การถกสเหลยมใชทาสาย
เรมตนใชวสด 2 เสน ไขวกนตรงกลางเสน แลวจะไดสวนปลายเปน 4 เสน ดภาพท 1
ภาพท 1 ภาพท 2
ภาพท 3 ภาพท 4
ถกสเหลยมรอบดานใชเสนวสดชนด
แบนหรอตองการใหเปนเสนกลมรอบดาน
กใชเสนวสดตเกลยวใหกลม แตใชวธสาน
แบบเดยวกนตาม รปภาพทใหไว
ภาพทเสรจแลวทงภาพท 5 และภาพท 6
ถาตองการใหยาวออกไปกตอเสนวสดได
ภาพท 5 ภาพท 6
ทใชสวนใหญนน ทาหห วกระเปาหรอตะกราสายกญแจ และนอกจากนน กคงออกแบบตาง ๆ แลวใช
ประกอบลายใหเกดความสวยงามตามทคด
สรปแลว ลวนมประโยชนดวยกนทงส นและอาจพลกแพลงรปแบบไดอกมาก
8. การสานลายขด 1 ธรรมดา
ลายธรรมดา
9. การสานลายขดบด
การสานลายขด
แถวท 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1
แถวท 2 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1
แถวท 3 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1
แถวท 4 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1
ลายขดบด
10. การสานลาย 2 ลาย 3
การสานลายขดบด
เรมตนใชวสด 2 เสน มาสานขดปดเสนท 1 ยก 1 ขม 1 เสนท 2 ขม 1 ยก 1
ขณะทสานอย ใหบดสลบเสนทง 2 ดงรปขางบน
การสานลายสอง
แถวท 1 ขม 1 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2
แถวท 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2
แถวท 3 ยก 1 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2
แถวท 4 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2
แถวท 5 ยอนกลบไปเรมแถวท 1 ใหม ทาตอไปเรอย ๆ จนได
11. การสานลายคดกรช
การสานลายคดกรช
แถวท 1 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 1 ขม 2 ยก 2
แถวท 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 3 ขม 2 ยก 2
แถวท 3 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 1 ยก 2 ขม 2
แถวท 4 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 3 ยก 2 ขม 2
แถวท 5 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 1 ขม 2 ยก 2
แถวท 6 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 3 ขม 2 ยก 2
แถวท 7 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 5 ยก 2 ขม 2
แถวท 8 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 3 ยก 2 ขม 2
12. การฟนเชอก ( การฟนวสดใหเปนเกลยว)
นาวสดทจะฟนมา 2 ช น ใชดายมดรวมเขาดวยกน ผกตดกบเสาหรอขาโตะ แลวจงแยกออกเปนสอง
ขางซาย-ขวา ใชหวแมมอและน วชหมนไปทงดานซายและขวาทง 2 เสน
จนตง นาวสดทง 2 เสนเขาประกบกนแลวฟนเปนเกลยวไปเปนระยะ ๆ ดงรปภาพ
12. การสานลายลกแกว
การสานลายลกแกว
แถวท 1 ยก 1 ขม 5 ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5 *ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5
แถวท 2 ยก 2 *ขม 3 ยก 3 ขม 3 ยก 3
แถวท 3 ขม 1 ยก 2 ขม 1 ยก 3 ขม 5 ยก 3 * ขม 1 ยก 3 ขม 5 ยก 3
แถวท 4 ขม 1 ยก 5 ขม 3 ยก 1 ขม 3 ยก 5* ขม 3 ยก 1 ขม 3 ยก 5
แถวท 5 ขม 2 * ยก 3 ขม 3 ยก 3 ขม 3
แถวท 6 ยก 6 ขม 3* ยก 1 ขม 3 ยก 5 ขม 3
แถวท 7 *ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5
แถวท 8 ยก 2 *ขม 3 ยก 3 ขม 3 ยก 3
แถวท 9 ยก 1 ขม 5 *ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5
แถวท 10 *ขม 3 ยก 1 ขม 3 ยก 5
14. การถกเปยปลอก
ขนตอนการถกเปยปลอก
การถกเปยปลอก เปนกรรมวธทซบซอนกวาการถกเปยสาม ฉะนนผเรยนจะตองมพนความรการถกเปยสามดแลว
เพราะการถกเปยปลอกเปนการถกลวดลายเปยสาม ขนาดของปลอกจะใหใหญหรอเลกอยทการกาหนดวงครงแรก โดยมากการ
กาหนดขนาดวงจะใชเสนผกตบชวาพนรอบน วมอสามรอบ ถาตองการรอบเลกพนรอบน วมอสองน ว ถาตองการใหญกพนรอบ
น วมอสามน ว เปนตน
สวนปลายเสนทเหลอสองเสน คอ ปลายเสน ก. และปลายเสน ข. จะนามาสานขดวนเปนลายเปยวนครบรอบ ตาม
ขนตอนดงตอไปน
ใชเสนผกตบชวาพนรอบน วมอ ใชเสนผกตบชวาสอดขดเปนรปเปยสาม
( 1 ) พนจนครบ 3 รอบ ( 2 ) เสนขดไปตามรปแบบ
( 3 ) ลอดเสน ก. ลงในชองตามภาพ (4) หมนปลอกลงใหเหนดานหลง
(5) เมอเลอนลงตามลกศรแลวจะเหนดานหลง (6 ) ดานหลง
( 7 ) (8 )
(9) (10)