ENA power point TH ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

ΑΚΑΘΙΣΟ ΤΜΝΟ

ΘΡΗΚΕΤΣΙΚΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 35

ΕΛΙΔΑ 115

ΔΙΑΦΑΝΙΕ: 18

Ακάκιςτοσ φμνοσ• Ακάκιςτοσ φμνοσ ονομάηεται γενικά κάκε ορκόδοξοσ χριςτιανικόσ

φμνοσ ο οποίοσ ψάλλεται από τουσ χριςτιανοφσ πιςτοφσ ςε όρκια ςτάςθ.

• Ζχει επικρατιςει όμωσ να λζγεται ζτςι ζνασ φμνοσ («Κοντάκιο») τθσ Ορκόδοξθσ Εκκλθςίασ προσ τιμιν τθσΘεοτόκου, ο οποίοσ ψάλλεται

ςτουσ ναοφσ τισ πζντε πρϊτεσ Παραςκευζσ τθσ Μεγάλθσ Σεςςαρακοςτισ, τισ πρϊτεσ τζςςερισ τμθματικά, και τθν πζμπτθ

ολόκλθροσ. • Είναι ζνασ φμνοσ που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκουσ (ςτροφζσ) ςε ελλθνικι αλφαβθτικι ακροςτιχίδα, από το Α ωσ το Ω

(κάκε «οίκοσ» ξεκινά με το αντίςτοιχο κατά ςειρά ελλθνικό γράμμα).

12/4/2013 2ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• Ο Ακάκιςτοσ φμνοσ κεωρείται ωσ ζνα αριςτοφργθμα τθσ βυηαντινισ υμνογραφίασ.

• Είναι γραμμζνοσ πάνω ςτουσ κανόνεσ τθσ

ομοτονίασ, ιςοςυλλαβίασ και εν μζρει τθσ ομοιοκαταλθξίασ.

• Η γλϊςςα του είναι ςοβαρι και ποιθτικι και πλουτίηεται από κοςμθτικά επίκετα και πολλά

ςχιματα λόγου (αντικζςεισ, μεταφορζσ, κλπ).

• Σο κζμα του είναι θ εξφμνθςθ τθσ ενανκρϊπιςθσ του Θεοφ μζςω τθσ Θεοτόκου, πράγμα

που γίνεται με πολλζσ εκφράςεισ χαράσ και

αγαλλίαςθσ, οι οποίεσ του προςδίδουν κριαμβευτικό

τόνο.12/4/2013 3ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

Ονομαςία• Ο φμνοσ αυτόσ ονομάηεται

«Ακάκιςτοσ» από τθν όρκια ςτάςθ, που τθροφςαν οι πιςτοί κατά τθ

διάρκεια τθσ ψαλμωδίασ τθσ.

• Οι πιςτοί ζψαλαν τον Ακάκιςτο φμνο όρκιοι, υπό τισ ςυνκικεσ που

κεωρείται ότι εψάλθ για πρϊτθ φορά, ενϊ το εκκλθςίαςμα

• παρακολουκοφςε όρκιο και τθν ακολουκία τθσ εορτισ

του Ευαγγελιςμοφ,

• με τθν οποία ςυνδζκθκε ο φμνοσ.

12/4/2013 4ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

Ιςτορία

12/4/2013 5ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

Σο ζτοσ 626, και ενϊ ο Αυτοκράτορασ Ηράκλειοσ θγοφνταν

εκςτρατείασ του βυηαντινοφ ςτρατοφ κατά των Περςϊν, θΚωνςταντινοφπολθ πολιορκικθκε

αιφνιδίωσ από τουσ Αβάρουσ Γνωρίηοντασ τθν απουςία του ςτρατοφ, οι Άβαροι απζρριψαν

κάκε πρόταςθ εκεχειρίασ και τθν 6θ Αυγοφςτου κατζλαβαν τθν Παναγία των

Βλαχερνϊν. ε ςυνεργαςία με τουσ Πζρςεσ, τθ νφχτα τθσ 7θσ προσ 8θ

Αυγοφςτου, ετοιμάηονταν για τθν τελικι επίκεςθ, ενϊ ο Πατριάρχθσ ζργιοσ περιζτρεχε τα τείχθ τθσ Πόλθσ με τθν εικόνα τθσ Παναγίασ

τθσ Βλαχερνίτιςςασ και ενεκάρρυνε το λαό ςτθν αντίςταςθ.

• Σθν 8θ Αυγοφςτου, θ Πόλθ είχε ςωκεί από τθ μεγαλφτερθ ωσ τότε απειλι τθσ ιςτορίασ τθσ.

• Ο λαόσ, κζλοντασ να πανθγυρίςει τθ ςωτθρία του, τθν οποία απζδιδε ςε ςυνδρομι τθσ Θεοτόκου, ςυγκεντρϊκθκε ςτο Ναό τθσ

Παναγίασ των Βλαχερνϊν.

• Σότε, κατά τθν παράδοςθ, όρκιο το πλικοσ ζψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάκιςτο Υμνο» ςτθν Παναγία, αποδίδοντασ τα

«νικθτιρια» και τθν ευγνωμοςφνθ του

• «τῇ ὑπερμάχῳ ςτρατθγῷ».

12/4/2013 6ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• «Σῇ ὑπερμάχῳ ςτρατθγῷ τὰ νικθτιρια,ὡσ λυτρωκεῖςα τῶν δεινῶν εὐχαριςτιρια,ἀναγράφω ςοι ἡ Πόλισ ςου Θεοτόκε.

Ἀλλ' ὡσ ἔχουςα τὸ κράτοσ ἀπροςμάχθτον,ἐκ παντοίων με κινδφνων ἐλευκζρωςον,ἵνα κράηω ςοι· Χαῖρε, Νφμφθ ἀνφμφευτε».

12/4/2013 7ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• φμφωνα όμωσ με άλλεσ ιςτορικζσ πθγζσ, ο Ακάκιςτοσ Υμνοσ ςυνδζεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπωσ τισ πολιορκίεσ και τθν ςωτθρία τθσ Κωνςταντινοφπολθσ επί

των Αυτοκρατόρων Κωνςταντίνου

του Πωγωνάτου (673), Λζοντοσ του Ιςαφρου (717-718)

και Μιχαιλ Γϋ (860). Δεδομζνων των τότε ιςτορικϊν

ςυνκθκϊν (εικονομαχικι ζριδα, κλπ.), δε κεωρείται

απίκανο θ Παράδοςθ να ζχει αλλοιϊςει τθν ιςτορικι

πραγματικότθτα, με αποτζλεςμα να κακίςταται

πολφ δφςκολο να λεχκεί μετά βεβαιότθτοσ ποιο ιταν το ιςτορικό περιβάλλον τθσ δθμιουργίασ του Υμνου.

12/4/2013 8ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

υνκζτθσ

• Ενϊ είναι αδιαμφιςβιτθτο ότι ο φμνοσ ψαλλόταν ωσ

ευχαριςτιρια ωδι προσ τθν υπζρμαχο ςτρατθγό του

Βυηαντινοφ κράτουσ, εντοφτοισ το

πρόβλθμα τθσ ςφνκεςθσ του Κοντακίου του Ακάκιςτου

Υμνου παραμζνει μζχρι και ςιμερα ζνα από τα ςθμαντικότερα και

δυςκολότερα φιλολογικά προβλιματα, κακϊσ οι

μελετθτζσ όχι μόνο δεν ζχουν ακόμθ καταλιξει ςτο ποιοσ, πότε και γιατί ςυνζκεςε τον φμνο

αυτό, αλλά οι γνϊμεσ τουσ εμφανίηουν και μεγάλεσ

αποκλίςεισ.12/4/2013 9ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• Η παράδοςθ όμωσ αποδίδει τον Ακάκιςτο φμνο ςτον μεγάλο βυηαντινό υμνογράφο του

6ου αιϊνα, Ρωμανό τον Μελωδό.

• Σθν άποψθ αυτι υποςτθρίηουν πολλοί ερευνθτζσ (P. F. Krypiakiewicz, F. Doelger, H.-G. Beck, E. Wellesz, P. Maas, . Ευςτρατιάδθσ), οι οποίοι κεωροφν ότι οι εκφράςεισ του φμνου, θ

γενικότερθ ποιθτικι του αρτιότθτα και δογματικι του πλθρότθτα δεν μποροφν παρά

να οδθγοφν ςτο Ρωμανό.

• Ζνασ άλλοσ ερευνθτισ, ο J. Grosdidier de Matons, κεωρεί ότι ζνα κοντάκιο του

Ρωμανοφ ακολουκεί τθ μουςικι και το μζτρο του α' οίκου του Ακακίςτου Υμνου («Ἄγγελοσ

πρωτοςτάτθσ...»), πράγμα που κατ'αυτόν ςθμαίνει ότι ο Ρωμανόσ τουλάχιςτον γνϊριηε

(αν δεν ςυνζγραψε ο ίδιοσ) τον Υμνο.

• Σζλοσ, ςε κϊδικα του 13ου αιϊνα υπάρχει μεταγενζςτερθ ςθμείωςθ, του 16ου αιϊνα, θ οποία αναφζρει τον Ρωμανό ωσ ποιθτι του

φμνου.12/4/2013 10ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• «Σό προςταχκζν μυςτικῶσ λαβϊν ἐν γνϊςει,ἐν τῇ ςκθνῇ τοῦ Ἰωςιφ ςπουδῇ ἐπζςτθὁ ἀςϊματοσ λζγων τῇ ἀπειρογάμῳ·ὁ κλίνασ τῇ καταβάςει τοφσ οὐρανοφσ

χωρεῖται ἀναλλοιϊτωσ ὅλοσ ἐν ςοί·ὅν καί βλζπων ἐν μιτρᾳ ςου,

λαβόντα δοφλου μορφιν,ἐξίςταμαι κραυγάηειν ςοι·Χαῖρε, νφμφθ ἀνφμφευτε».

12/4/2013 11ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• Οι τελευταίοι δϊδεκα (Ν-Ω) αποτελοφν το κεολογικό ι δογματικό μζροσ, ςτο οποίο ο

μελωδόσ αναλφει τισ βακφτερεσ κεολογικζσ και δογματικζσ προεκτάςεισ τθσ Ενανκρϊπιςθσ του Κυρίου και το ςκοπό τθσ, που είναι θ ςωτθρία

των πιςτϊν.• Ο μελωδόσ βάηει ςτο ςτόμα του

αρχαγγζλου, του εμβρφου Προδρόμου, των ποιμζνων, των μάγων και των πιςτϊν τα 144

ςυνολικά «Χαῖρε», τουσ Χαιρετιςμοφσ προσ τθ Θεοτόκο, που αποτελοφν ποιθτικό εμπλουτιςμό

του χαιρετιςμοφ του Γαβριιλ («Χαῖρε Κεχαριτωμζνθ»), που αναφζρει ο Ευαγγελιςτισ

Λουκάσ.

12/4/2013 12ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• Παλιότερα ο Ακάκιςτοσ Υμνοσ ψαλλόταν.

• Δεν διαςϊκθκε όμωσ μζχρι τισ μζρεσ μασ ο τρόποσ μελωδικισ του εκτζλεςθσ,

• για το λόγο αυτό ψάλλεται μόνο το προοίμιο ςε ιχο πλάγιο δ'.

• Κατά τθν ακολουκία των Χαιρετιςμϊν, ψάλλεται αρχικά ο «Κανόνασ» (τα Σροπάρια των

Χαιρετιςμϊν), με εννζα ωδζσ, οι ειρμοί των οποίων είναι:

12/4/2013 13ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• Ἀνοίξω τὸ ςτόμα μου καὶ πληρωθήςεται πνεφματοσ...

• Σοὺσ ςοὺσ ὑμνολόγουσ Θεοτόκε...

• Ὁ καθήμενοσ ἐν δόξῃ ἐπὶ θρόνου Θεότητοσ...

• Ἐξζςτη τὰ ςφμπαντα, ἐπὶ τῇ θείᾳ δόξῃ ςου...

• Σὴν θείαν ταφτην καὶ πάντιμον...

• Οὐκ ἐλάτρευςαν τῇ κτίςει οἱ θεόφρονεσ...

• Παῖδασ εὐαγεῖσ ἐν τῇ καμίνῳ...

• Ἅπασ γηγενήσ ςκιρτάτω τῷ πνεφματι...

12/4/2013 14ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

ΠΗΓΕ

• Ο Ακάθιςτοσ Υμνοσ.

12/4/2013 15ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

ΣΕΛΟ

• ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

• Σ’1 ΣΑΞΗ

• ΕΤΧΑΡΙΣΩ ΠΟΤ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗΑΣΕ

12/4/2013 16ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΙΑΝ

ΟΛΕ ΟΙ ΕΙΚΟΝΕ ΕΙΝΑΙ ΑΠ’ TO GoogleΚΑΙ ΟΛΑ ΣΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΣΟ

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ.