สมประสงค นวมบญลอ , รองศาสตราจารย

สอการน าเสนอในการประชมเชงปฏบตการ

ครแกนน าในการจดการเรยนการสอนประวตศาสตรและหนาทพลเมอง

ระหวางวนท ๒๗ - ๒๘ ตลาคม ๒๕๕๗

ค าส าคญ

ความเปนชาต ภมปญญา วฒนธรรม สญลกษณ ผน าและสถาบน

สวนท ๒ วฒนธรรมทเปนสญลกษณของกลมคนชาตไท(ย)

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

1

วฒนธรรมทเปนสญลกษณของกลมคนชาตไท(ย)

• อาณาเขตและสภาพพนทการต งถนฐาน

• รปแบบความสมพนธของคนสงคม

• รปแบบการปกครอง

• รปแบบเศรษฐกจ

• ทอยอาศย

• อาชพ

• อาหาร

• การแตงกาย

• ความเชอ/ศาสนา

• ภาษา

• ศลปะ

• ศลปะการตอส

• เทคโนโลย

• วธการชง ตวง วด

• นนทนาการ (การละเลน)

• การจดระเบยบของกลม

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

2

คนไท(ย)มพนทการต งถนฐานแนนอน : บรเวณทปรากฏมภาษาและวฒรธรรมไท/ไต

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

3

รปแบบความสมพนธทางสงคมของคนไท(ย)

• ใหความส าคญในความเปนเครอญาต

• พอ แม ป ยา ตา ยาย ลง ปา นา อาว พ นอง

• เจาพอ เจาแม พอป แมยา

• หลวงตา หลวงป หลวงลง หลวงพอ หลวงพ ฯลฯ

• พอลาม ผกเสยว ผกเกลอ

• เมอไดรบการยกยองวาเปนผใหญ กตองประพฤตตวด

4

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

รปแบบเศรษฐกจไท (ย)

• พงตนเอง - ใชประโยชนตามสภาพธรรมชาต

• ผลตตามความจ าเปน - “พอ” ตาม “เพยง”

• แบงปนกน “ท า” แบงปนกน “ใช” ในกลม - “เออเฟอเจอจาน”

• เนองจากคนไทมความเขาใจในความหมายของ “เศรษฐกจ”

• “เศรษฐ” มความหมายวา “ดทสด” ค าพด “อยด กนด” “พอด ๆ”

• เศรษฐศาสตร คอ ความรเกยวกบการท าใหชวตเปนอยดทสด

• เศรษฐกจ คอ การกระท าใหชวต และความเปนอยดทสด

• เศรษฐกจไท จงเนนท พอเพยง คอ “พอกน พออย พอใช” ไมท าลายสงแวดลอม

S

5

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

Economics นยามอนตราย !

• “เศรษฐศาสตร คอ การศกษากจกรรมเชงพาณชย วเคราะหวธการทสนคาและบรการ

ไดรบการผลต กระจาย แลกเปลยน และบรโภค”

• จาก the Dismal Scvience โดยนกประวตศาสตรและปรชญาการเมองชาวสกอต

Thomas Carlyle (1795 – 1881/พ.ศ.๒๓๓๘-๒๔๒๔)

• ขอคด

• เชงพาณชย คอ การแสวงหาก าไร น าไปสความเหนแกตว

๒๗

ตลาคม

๒๕๕๗

สมประสงค

นวมบญลอ

6

การตงถนฐานและทพกอาศย

• มผภมปญญาการเลอกทต งถนฐาน สอดคลองกบปจจย ๔

• มทราบ เพอใชในการเพาะปลก

• ใกลน า ใชน าในการบรโภค เปนแหลงอาหาร และ

เพาะปลก

• ดนด า น าชม (มวธการตรวจสอบ)

• มปา แหลงทรพยากร ทน ามาใชไดพอเพยง

• จดบรเวณทอยอาศยใหย งยน (ไมผล พชผก บอน า ฯลฯ)

S

7

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

เรอน ทอยอาศย มเอกลกษณ

• วสดธรรมชาต (ไม)

• ใตถนสง

• หลงคาทรงสง

• ตวบานสอบเขา/ผายออก

• ภายในเรอนมกโลง

• ทดอนเสาวางบนตอ หรอหน ยายได

• ทลมมงวเปนฐานรองเสา

8

เรอนไทย

9

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

การด ารงชพ

• ท านา ในทมน าขง

• ท าไร ในทดอนมน าตามฤด

• ท าสวน ในทชมน า

• หาของปา ลาสตว

• หตถกรรม

• คาขาย

10

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

อาหารไท เปนทงอาหารและยา

• เครองปรงอาหารคาว เครองปรงพนฐานเปนสมนไพรและเครองเทศ รสรอนแรง หางายปลกงาย เชน

พรก หอม กระเทยม ขง ขา กระชาย ตะไคร มะกรด มะนาว มะขาม มะอก ออบแอบ (สมพอด) มะดน

พรกไท กระเพรา โหระพา ยหรา มะแขน และผกตาง ๆ อาหารโปรตนทเปนหลกคอ ปลา จาก “กบขาว

กบปลา”

• ของหวาน มสวนผสมพนฐาน จาก กลวย ขาวเหนยว ขาวเจา ไข น าตาล (จากออย มะพราว ตาล)

มะพราว

• การจดอาหาร คนไท จดและตกแตงอาหารเปนส ารบ (ชด) รบประทานอาหารในครอบครวโดยใชกบขาว

รวมกน มวฒนธรรมการกนเปนของตวเอง และรบประทานอาหารสอดคลองกบฤดกาล

11

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

12

อาหารและยา

อาหาร ไทเปนวฒนธรรมขาว (เหนยว) ปลา “ปลาแดก” พรก และผก

ขาวแสดงลกษณะหนงของความเปนไท โดยเฉพาะขาวเหนยว คนไทกนขาว ท าขาวเสน (ขาวป น ขนมจน) ม

วธการและพธกรรมเกยวกบขาว ต งแตการปลกขาว การดแลรกษาขาว การเกบเกยวขาว การฟาดขาว การ

เกบขาว การต าขาว การปรงอาหารดวยขาว วธการหงขาว หมอขาว (ใชหง) หวด (ใชนง) มวธการเกบขาวนง

แลว ดวยไมไผสานทเรยกวาแอบ กะตบ คนไทผกพนกบขาว เอาขาวมาใชประโยชนมากมาย ทงอาหารคาว

อาหารหวาน และเมรย เชน กระแช อ สาโท

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

13

อาหารและยา

• ปลา เนองจากคนไทเกาะตดกบน า การตงถนฐานจะตองดแหลงน า ไดแก แมน า หนอง คลอง บง ซง

ปรากฏอยในการตงถนถานของไท-ลาว น าโขง น าปง น าวง น ายม น านาน น าปาสก น าอง น าลาว น ามล

น าช แมน าหลวง (ตาป) หนองคนแท หนองหานหลวง หนองหานกมภวาป บงสามพน อาหารใน

ชวตประจ าวนทหางาย คอ ปลา เนองจากปลาขยายพนธไดงายและจ านวนมาก

• ผก คนไทกนผกทหาไดตามธรรมชาต มาประกอบเปนอาหาร เครองเคยง เปนทงอาหารและยา

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

14

อาหารและยา

• พรก เปนเครองชรสทคนไทขาดไมได คนไทรจกท าน าพรกหลากรปแบบ ตงแต พรกกบ

เกลอ (แจวลอน) น าพรกกะป น าพรกปลายาง น าพรกออง แจว แจวบอง น าปลาพรก

น าปลาหวาน

• เกลอ คนไทรจกเสาะหาเกลอ โดยเฉพาะเกลอสนเธาว ซงมอยท งในภาคเหนอ ภาคอสาน

สวนภาคกลาง ภาคตะวนออก และภาคใต ใชเกลอสมทร และน าเกลอมาประกอบกบสง

อน ในการถนอมและปรงอาหารในรปแบบตาง ๆ เชน น าปลา กะป ถ วเนา ไตปลา ปลา

เคม เนอเคม ผกดอง ผลไมดอง

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

15

อาหารและยา

• วธการถนอมอาหารเปนลกษณะเฉพาะตว

ใชเกลอ ร าหรอขาว เปนองคประกอบใน

การหมก เชน ปลารา ปลาเจา ปลาสม

สมฟาน แหนม ไตปลา น าปลา

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

อาหารไทย

http://www.sawadee.com/thailand/food/index.htm

อาหารไทย ประเภทย า อาหารไทย แกงเผด

16

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

วฒนธรรมในอาหารไทย

อาหารพนบานชาวภไทย อ.หนองสง จ. มกดาหาร

เครองปรงอาหารไทย

S

17

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

หาค าพงเพย สภาษต ทแสดงวฒนธรรม

เกยวกบอาหารไท(ย) : ขาว ปลา พรก เกลอ

ผก กลวย ออย มะพราว ฯลฯ

18

การแตงกาย

• สตร นงผาซน เสอแขนกระบอก มกมผาสไบ โพกหว ลายผามลวดลายเปนเอกลกษณ ของตน

• ผชาย นงกางเกง (สวง) นงโสรง โพกหว คาดผาขาวมา (ขอขะมา?) นงกางเกงแลวโจงกระเบนทบ (โจงกระเบนนาจะมาภายหลง เอาของ

อนเดยทบไท อกค าทมลกษณะคลายกน คอ ถกเขมร)

• ค าทเรยก ผานง ผาถง ผาเปยว ผาขาวมา ผาสไบ ผาแถบ โสรง ผาผวย ผามาน ผาตนจก ผาไหว

• ส-วสด - ลายผายงบอกฐานะและกลมของคนไทไดดวย

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

การแตงกาย๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

19

20

S

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

ความเชอ/ศาสนา

• คนไทนบถอผ

• คนไทเชอผบรรพบรษ เจาปา เจาเขา

เจาท

• คนไทเชอพญานาค เงอก ง

• คนไทเชอปรากฏการณธรรมชาตทแปลก

• คนไทนบถอผผสมฮนดและ/หรอพทธ

• คนไทผสอสารกบสงทเชอโดยผานพอ

มด พอหมอ พระ

21

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

22

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

23

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

24

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

25

S

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

26

วด สญลกษณตนธารแหงความด ของไท(ย)

วด เปนบรเวณทอยของพระสงฆ เปนแหลงรวมค าสอนและถายทอดค าสอนและท าพธกรรม ของศาสนา

พทธ (เถรวาท) เปนทอยอาศยของพระสงฆ ผมฐานะดในสมยโบราณมกมวดประจ าตระกล วดในเมอง

โบราณหลายแหงจงปรากฏวดเรยงรายตดกน เปนศนยรวมของกจกรรมและผลผลตหลายประเภท คอ

๑.วดทพบปะสงสรรคของประชาชนในชมชน

๒. วดเปนแหลงความรและสถานศกษาทงทางตรงและทางออม

๓. วดเกยวของกบพธกรรมของชวต เชน วนเกด บวช แตงงาน ท าบญเมอประสบความส าเรจ ท าบญ

สะเดาะเคราะห ปดรงควาญ พธศพ ท าบญอทศสวนกศลใหผตาย

๔. วดเปนทปรกษาและทพงทางจต และเปนสถานสงเคราะหท งคนและสตว

๖. วดเปนแหลงรวมทางดานศลปะ วฒนธรรมและประเพณ

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

27

วด

• เปนแหลงศลปกรรม ทปราชญไดถายทอด

ภมปญญาไว

• โบสถ คอ สถานทพระภกษท าสงฆกรรม

ในทางภาคอสานเรยกวา สม (มาจากค าวา

สมา หรอ เสมา) โบสถจะมใบเสมา ตาม

ทศตาง ๆ ๘ ทศ ในเสมาในแตละแหงอาจ

ใชวสด รปรางและขนาด และลวดลาย

ประดบแตกตางกนไป

• วดจงเปนแหลงรวบรวมภมปญญาและ

ศลปกรรม

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

วดพระธาตสโทนมงคลครสามคคธรรม

28

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

29

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

30

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

31

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

32

วหาร

• วหาร เปนสถานทส าหรบประดษฐานพระพทธรป หรออน ๆ แตไมไดใชในการท า

พธกรรม ในวหารมกมภาพหรอสวนประกอบคลายกบพระอโบสถ โบสถและวหารเปน

สวนทแสดงถงศลปะในดานสถาปตยกรรม จตรกรรม และประตมากรรมไปพรอม ๆ กน

ในแงสถาปตยกรรม แสดงใหเหนศลปะในสมยตาง ๆ เชน ฐานโบสถ เสา คาน คนทวย

บวหวเสา ผนง หลงคา หนาบน มข เครองล ายอง ชอฟา นาคสะดง นาคเบอน

สตบรภณฑ ในพระอโบสถจะมปฏมากรรมเชน พระประธาน พทธสาวก ในดาน

จตรกรรมทผนงของพระอโบสถวดทส าคญมกมภาพจตรกรรมฝาผนง ภาพทดานหมกลอง

ตรงขามกบพระประธานมกเขยนเปนภาพพทธประวตตอนมารวชย รอบ ๆ เขยนเปน

ชาดกกม พทธประวตกม บางแหงมภาพเทพชมนม บานประต หนาตาง บางเขยนเปน

ทวารบาล เซยวกาง หรอลวดลายตาง ๆ ท งทเปนงานเขยนและงานแกะสลกไม

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

33

ระเบยงคต

• ระเบยงคต ศาลาทใหชาวบานนงพกหรอฝกปฏบตธรรม ท าสมาธ เดนจงกรม

บางวดใชเปนสถานทเรยนพระปรยตธรรม

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

34

ศาลาการเปรยญ (หอแจก)

• ศาลาการเปรยญ (หอแจก) เปนทจดกจกรรมของวดหรอกจกรรมการชมชมทม

ความสมพนธระหวางชาวบานกบวด หรอกจกรรมของชาวบานในบางกรณ เชน ประเพณ

การท าบญในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เทศนมหาชาต ทอดกฐน ผาปา ศาลาการ

เปรยญหลายแหงมความงามในดานสถาปตยกรรม ในทางภาคเหนอศาลาจะมลกษณะ

หลงคาลดระดบลงมาทางดานหนาและดายหลง ทางดานจะยาวกวาดานหลง และบางแหง

มจตรกรรม (สวนมากเขยนไวทคอสอง)

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

35

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

36

ถาน

• ถาน คอ สถานทส าหรบถายของพระ ในสมยโบราณมลกษณะเฉพาะ คอแยกของหนกลง

ถงและของเบาลงทอ ยงปรากฏมใหเหนทวดเขาพระบาทนอย สโขทย เมองโบราณ

ก าแพงเพชร และวดใหญสวรรณาราม จงหวดเพชรบร

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

37

S

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

38

ถาน

• ถาน คอ สถานทส าหรบถายของพระ ในสมยโบราณมลกษณะเฉพาะ คอแยกของหนกลง

ถงและของเบาลงทอ ยงปรากฏมใหเหนทวดเขาพระบาทนอย สโขทย เมองโบราณ

ก าแพงเพชร และวดใหญสวรรณาราม จงหวดเพชรบร

๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ

39

S๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗สมประสงค นวมบญลอ