บทท�� ๔ การสั�มพั�นธ์�เบ�ดเตล็�ด

โดย พระมหาธานิ นิทร� อาท ตวโร๑๒ กุ�มภาพ�นิธ� ๒๕๕๖

วากุ�ยารม�ภ , วากุ�ยารม�ภโชตกุ• ห ,จ,ปนิ,ต� แปลว!า กุ" เร$ยกุช%&อสั�มพ�นิธ�ว!า วากุ�ยา“

รม�ภ บ้)าง วากุ�ยารม�ภโชตกุ บ้)าง โดยมากุ” “ ”สั�มพ�นิธ�ว!า วากุ�ยารม�ภ สั�มพ�นิธ�แล)วท +ง เช!นิ “ ”

• ป,ญหา สัเจ ห อย. ปฐมวเย โภเค อเขเปต�วา กุม�มนิ�เต ปโยช สั�สั ฯ

• แปล กุ" ถ้)าว!า อ . บ้�ตรของเศรษฐ$ผู้7)ม$ทร�พย�มากุ นิ$+ ย�งโภคะ ท . ไม!ให)สั +นิไปแล)ว จ�กุประกุอบ้แล)ว ซึ่;&งกุารงานิ ท . ในิปฐมว�ยไซึ่ร) ฯ

วากุ�ยารม�ภ , วากุ�ยารม�ภโชตกุ (ต!อ)• สั�มพ�นิธ� สัเจ ศ�พท� ปร กุป�ปต�ถ้ ห ศ�พท� วากุ�ยา

รม�ภ อย. ว เสัสันิ ของ มหาธนิเสัฏฺ=ฐ ป�ต�โต ๆ สัยกุต�ตา ในิ ปโยช สั�สั ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ ปฐมวเย อาธาร ในิ ปโยช สั�สั โภเค กุาร ตกุม�ม ในิ อเขเปต�วา ๆ ป�พ�พกุาลกุ ร ยา ในิ ปโยช สั�สั กุม�มนิ�เต อว�ต�ตกุม�ม ในิ ปโยช สั�สั ฯ

ว กุต กุต�ตา• ศ�พท�ท$&จะต)องแปลและสั�มพ�นิธ�เป?นิว กุต กุ�ตตา ค%อ

ศ�พท�ท$&อย7!ใกุล)ธาต� ๔ ต�ว ค%อ ห� , ภ7 , อสั และ ชนิ ธาต� แปลว!า เป?นิ และถ้)าอย7!ใกุล)กุ ร ยาค�มพากุย�“ ”ท$&เป?นิกุ ร ยาหมวดปญฺ�จม$ สัต�ตม$ ภว สั�สัต และ กุาลาต ปต�ต สันิามหลวงนิ ยมแปลอาบ้กุาลของกุ ร ยาค�มพากุย�หมวดนิ�+นิๆ ด)วย ค%อ แปลว!า จงเป?นิ ... พ;งเป?นิ ... และ จ�กุเป?นิ ... สั�มพ�นิธ�ว!า ว กุ“ต กุต�ตา โดยมากุจะเป?นิปฐมาว ภ�ตต และตต ยา”ว ภ�ตต

ว กุต กุตตา ท$&เป?นิปฐมาว ภ�ตต เช!นิ

อย. ป�ต�โต มหาป�ญฺ�โญ โหต ฯ (อย7!ใกุล) ห� ธาต�)อ . บ้�ตรนิ$+ เป?นิผู้7)ม$บ้�ญมากุ ย!อมเป?นิ ฯอย. ว เสัสันิ ของ ป�ต�โต ๆ สัยกุต�ตา ในิ โหต ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ มหาป�ญฺ�โญ ว กุต กุต�ตา ในิ โหต ฯ

อย. กุ�มาโร กุตาภ นิ$หาโร ภว สั�สัต ฯ (อย7!ใกุล) ภ7 ธาต� )อ . กุ�มารนิ$+ จ�กุเป?นิผู้7)ม$อภ นิ หารอ�นิกุระท.าแล)ว จ�กุเป?นิ ฯ อย. ว เสัสันิ ของ กุ�มาโร ๆ สัยกุต�ตา ในิ ภว สั�สัต ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ กุตาภ นิ$หาโร ว กุต กุต�ตา ในิ ภว สั�สัต ฯ

ข)อสั�งเกุต

ต�วประธานิเป?นิม�ธยมบ้�ร�ษ ค%อ ต�ว. ต�ม�เห และอ�ต�ตมบ้�ร�ษ ค%อ อห. มย. ถ้)าจะให)ปลอดภ�ย กุ ร ยาค�มพากุย�จะต)องเป?นิอาขยาตเท!านิ�+นิ ด�งนิ�+นิ ถ้)าป,ญหาใช)ธาต�ประกุอบ้ด)วย ต ป,จจ�ย จะต)องแปลว ต ป,จจ�ย เป?นิ ว กุต กุ�ตตา ในิ กุ ร ยาอาขยาต อ$กุช�+นิหนิ;&ง ในิกุรณี$ท$&เป?นิ ชาต จะม$ว กุต กุ�ตตาซึ่)อนิว กุต กุ�ตตา กุล!าวค%อ ม$ต�วว กุต กุ�ตตา ในิ ชาต และ ชาต ว กุต กุ�ตตา ในิ กุ ร ยาอาขยาต

ว กุต กุ�ตตา ช�+นิเด$ยว เช!นิ

ต�ว. กุ�โต อาคโต ฯ ต�ว. กุ�โต อาคโต ฯ ออ . . ท!านิ เป?นิผู้7)มาแล)ว แต!ท!านิ เป?นิผู้7)มาแล)ว แต!ท$&ไหนิ ท$&ไหนิ ((อสั อสั ) ) ย!อมเป?นิ ฯย!อมเป?นิ ฯ ต�ว. สัยกุต�ตา ในิ อสั ๆ ต�ว. สัยกุต�ตา ในิ อสั ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ กุ�โต ว เสัสันิ ของ ฐานิโต ๆ กุ�โต ว เสัสันิ ของ ฐานิโต ๆ อปาทานิ ในิ อาคโต ๆ ว กุอปาทานิ ในิ อาคโต ๆ ว กุต กุต�ตา ในิ อสั ฯ ต กุต�ตา ในิ อสั ฯ

ว กุต กุต�ตา ช�+นิเด$ยว • อห. สัาวต�ถ้ โต อาคโต อห. สัาวต�ถ้ โต อาคโต

ฯ ฯ • ออ . . เรา เป?นิผู้7)มาแล)ว เรา เป?นิผู้7)มาแล)ว

แต!กุร�งสัาว�ตถ้$ แต!กุร�งสัาว�ตถ้$ ((อม�ห อม�ห ) )ย!อมเป?นิ ฯย!อมเป?นิ ฯ

• อห. สัยกุต�ตา ในิ อม�ห อห. สัยกุต�ตา ในิ อม�ห ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ สัาวต�ถ้ โต ๆ อวาจกุ สัาวต�ถ้ โต ๆ อปาทานิ ในิ อาคโต ๆ ปาทานิ ในิ อาคโต ๆ ว กุต กุต�ตา ในิ อม�ห ฯ ว กุต กุต�ตา ในิ อม�ห ฯ

ต�ม�เห ก�โต อาคตา ฯ อ . ท�าน ท . เป็�นผู้!"มาแล็"ว แต�ท��ไหน (อต�ถ )ย่�อมเป็�น ฯต�ม�เห สัย่กต�ตา ใน อต�ถ ๆ อาขฺ�ย่าตบท กต�ต�วาจก ก�โต ว,เสัสัน ขฺอง ฐานโต ๆ อป็าทาน ใน อาคตา ๆ ว,กต,กต�ตา ใน อต�ถ ฯ

• มย. สัาวต�ถ้ โต อาคตา ฯ • อ . เรา ท . เป?นิผู้7)มาแล)ว

แต!กุร�งสัาว�ตถ้$ (อม�ห )ย!อมเป?นิ ฯ

• มย. สัยกุต�ตา ในิ อม�ห ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ สัาวต�ถ้ โต อปาทานิ ในิ อาคตา ๆ ว กุต กุต�ตา ในิ อม�ห ฯ

Time Spent

Proj

ects

Wor

ked

On

อม�มา อาลปนิ ต�ม�เห สัยกุต�ตา ในิ อต�ถ้ ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ กุ มต�ถ้. สัม�ปทานิ ในิ อต�ถ้ อ�โปสัถ้ กุา ว กุต กุต�ตา ในิ ชาตา ๆ ว กุต กุต�ตา ในิ อต�ถ้ ฯ

อม�มา อาลปนิ ต�ม�เห สัยกุต�ตา ในิ อต�ถ้ ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ กุ มต�ถ้. สัม�ปทานิ ในิ อต�ถ้ อ�โปสัถ้ กุา ว กุต กุต�ตา ในิ ชาตา ๆ ว กุต กุต�ตา ในิ อต�ถ้ ฯ

อม�มา กุ มต�ถ้. อ�โปสัถ้ กุา ชาตต�ถ้ ฯ

อม�มา กุ มต�ถ้. อ�โปสัถ้ กุา ชาตต�ถ้ ฯ

ว กุต กุต�ตา สัองช�+นิ

ด7กุ!อนิแม! ท . อ . ท!านิ ท . เป?นิผู้7)ร �กุษาซึ่;&งอ�โบ้สัถ้ เป?นิผู้7)เกุ ดแล)ว ย!อมเป?นิ เพ%&อประโยชนิ�อะไร ฯ

ด7กุ!อนิแม! ท . อ . ท!านิ ท . เป?นิผู้7)ร �กุษาซึ่;&งอ�โบ้สัถ้ เป?นิผู้7)เกุ ดแล)ว ย!อมเป?นิ เพ%&อประโยชนิ�อะไร ฯ

ว กุต กุ�ตตา สัองช�+นิ (ต!อ)

• อห. อ เมสั. ปจ�จโย จ ปต ฏฺ=ฐา จ ชาโต ฯ

• อ . เรา เป?นิป,จจ�ยด)วย เป?นิท$&พ;&งด)วย ของชนิ ท . เหล!านิ$+ เป?นิผู้7)เกุ ดแล)ว (อม�ห )ย!อมเป?นิ ฯ

Case Study

• อห. สัยกุต�ตา ในิ อม�ห ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ อ เมสั. ว เสัสันิ ของ ชนิานิ. ๆ สัาม$สัม�พนิ�ธ ในิ ปจ�จโย และ ปต ฏฺ=ฐา จ สัองศ�พท� ปทสัม�จ�จยต�ถ้ เข)ากุ�บ้ ปจ�จโย และ ปต ฏฺ=ฐา ๆ ว กุต กุต�ตา ในิ ชาโต ๆ ว กุต กุต�ตา ในิ อม�ห ฯ

ว,กต,กม�ม

ว,กต,กม�ม ม�ค/าแป็ล็ว�า ให"เป็�น“ ...” อย่!�หน"า (อย่!�ใกล็" ) กร ธ์าต� แล็ะ จร ธ์าต� สั�มพั�นธ์�ว�า ว,กต,กม�ม “ ”ม� ๒ ว,ภั�ตต, ค3อ ๑ . ถ"าเป็�นก�ตต�วาจก จะเป็�นท�ต,ย่าว,ภั�ตต, เช่�น _ อถ สัต�ถา ต/ พั�ย่าธ์,นา อภั,ภั!ต/ กต�วา ทสั�เสัสั, ฯ _ ล็/าด�บน�6น อ . พัระศาสัดา ทรงแสัดงแล็"ว ซึ่9�งร!ป็

น�6น กระท/าให"เป็�นร!ป็อ�นพัย่าธ์,ครอบง/าแล็"ว ฯ

อถ กาล็สัต�ตม� ใน ทสั�เสัสั, สัต�ถา สัย่กต�ตา ใน ทสั�เสัสั, ๆ อาขฺ�ย่าตบท กต�ต�วาจก ต/ ว,เสัสัน ขฺอง ร!ป็: ๆ อว�ต�ตกม�ม ใน ทสั�เสัสั, พั�ย่าธ์,นา อนภั,ห,ตกต�ตา ใน อภั,ภั!ต/ ๆ ว,กต,กม�ม ใน กต�วา ๆ ก,ร,ย่าว,เสัสัน ใน ทสั�เสัสั, ฯ

ว กุต กุม�ม• ธม�ม. จเร สั�จร ต. ฯ • อ . บ้�คคล พ;งประพฤต

ซึ่;&งธรรม ให)เป?นิสั�จร ต ฯ• ป�ค�คโล สัยกุต�ตา ในิ จเร

ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ ธม�ม. อว�ต�ตกุม�ม ในิ จเร สั�จร ต. ว กุต กุม�ม ในิ จเร ฯ

ว กุต กุม�ม (ต!อ )• ๒ . ถ้)าเป?นิกุ�มมวาจกุ จะ

เป?นิปฐมาว ภ�ตต • _ ปาณีาต ปาตกุม�มสั�สั โว

ภนิ�เต อกุารโกุ กุโต ฯ • _ ข)าแต!พระองค�ผู้7)เจร ญ

อ . นิายพรานิช%&อว!ากุ�กุกุ�ฏม ตร อ�นิพระองค�ทรงกุระท.าแล)ว ให)เป?นิผู้7)ไม!กุระท.า ซึ่;&งกุรรมค%อปาณีาต บ้าตหร%อ ฯ

• _ ภนิ�เต อาลปนิ กุ; ศ�พท� ป�จ�ฉนิต�ถ้ กุ�กุ�กุ�ฏม ต�โต สัญฺ�ญาว เสัสันิ ของ ล�ท�ทโกุ ๆ ว�ต�ตกุม�ม ในิ กุโต ๆ กุ ตบ้ท กุม�มวาจกุ โว อนิภ ห ตกุต�ตา ในิ กุโต ปาณีาต ปาตกุม�มสั�สั ฉฏฺ=ฐ$กุม�ม ในิ อกุารโกุ ๆ ว กุต กุม�ม ในิ กุโต ฯ

สัม�ภัาวน

สัม�ภาวนิ• สัม�ภาวนิ ม$ค.าแปลว!า ว!า“

เป?นิ อย7!หนิ)าธาต�ในิความ”กุล!าว , ความเร$ยกุ หร%อความถ้;ง โดยมากุเป?นิท�ต ยาว ภ�ตต ฝ่Gายเอกุวจนิะ สั�มพ�นิธ�ว!า สัม�ภาวนิ “ ”เช!นิ

• _ ตมห. พ�ราห�มณี. วทาม ฯ

• อ . เรา ย!อมเร$ยกุ ซึ่;&งบ้�คคลนิ�+นิ ว!าเป?นิพราหมณี� ฯ

• อห. สัยกุต�ตา ในิ วทาม ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ ต. ว เสัสันิ ของ ป�ค�คล. ๆ อว�ต�ตกุม�ม ในิ วทาม พ�ราห�มณี. สัม�ภาวนิ ในิ วทาม ฯ

สัม�ภาวนิ (ต!อ)• _ เอต. ปพ�พต. สัรณี.

คจ�ฉถ้ ฯ • อ . ท!านิ ท . จงถ้;ง ซึ่;&งภ7เขา

นิ�+นิ ว!าเป?นิท$&พ;&ง ฯ • ต�ม�เห สัยกุต�ตา ในิ คจ�ฉถ้

ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ เอต. ว เสัสันิ ของ ปพ�พต. ๆ อว�ต�ตกุม�ม ในิ คจ�ฉถ้ สัรณี. สัม�ภาวนิ ในิ คจ�ฉถ้ ฯ

อ,ต�ถม�ภั!ต

นามนามท��ป็ระกอบด"วย่ตต,ย่าว,ภั�ตต, แป็ล็ว�า ม� หร3อ ด"วย่ท�6ง “ ”สั�มพั�นธ์�ว�า อ,ต�ถม�“ภั!ต ” (อ�านว�า อ,ด_ถ/า_พั!_ตะ ) ม�หล็�กการแป็ล็แล็ะสั�มพั�นธ์� ด�งน�6

อ ต�ถ้ม�ภ7ต (ต!อ)• ๑ . ถ้)าแปลต!อจากุต�วประธานิหร%อนิาม (นิามนิาม

หร%อสั�พพนิาม ) กุ!อนิกุ ร ยา แปลว!า ม$ สั�มพ�นิธ�“ ”เข)ากุ�บ้ต�วประธานิหร%อนิาม ใช)ค.าเช%&อมว!า ในิ เช!นิ

• _ สัา ต.ขณีญฺ�เญว ม�เขนิ เจว อกุ�ข$ห จ ว วเฏห กุาลมกุาสั ฯ

• _ อ . หญ งนิ�+นิ ม$ปากุด)วยนิ�&นิเท$ยว ม$นิ�ยนิ�ตา ท .ด)วย อ�นิเปHดแล)ว ได)กุระท.าแล)ว ซึ่;&งกุาละ ในิขณีะนิ�+นินิ�&นิเท$ยว ฯ

อ ต�ถ้ม�ภ7ต (ต!อ)• สัา ว เสัสันิ ของ อ ต�ถ้$ ๆ สัยกุต�ตา ในิ อกุาสั ๆ อาข�

ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ เอว ศ�พท� อวธารณี เข)ากุ�บ้ ต.ขณี. ๆ กุาลสัต�ตม$ ในิ อกุาสั เอว ศ�พท� อวธารณี เข)ากุ�บ้ จ ศ�พท�หนิ)า จ สัองศ�พท� ปทสัม�จ�จยต�ถ้ เข)ากุ�บ้ ม�เขนิ และ อกุ�ข$ห ๆ อ ต�ถ้ม�ภ7ต ในิ อ ต�ถ้$ ว วเฏห ว เสัสันิ ของ ม�เขนิ และ อกุ�ข$ห ฯ

อ ต�ถ้ม�ภ7ต (ต!อ)• ๒ . ถ้)าแปลหล�งกุ ร ยา

แปลว!า ด)วยท�+ง “ ”สั�มพ�นิธ�เข)ากุ�บ้กุ ร ยาใช)ค.าเช%&อมว!า ในิ เช!นิ

• _ สัา ... ปเวธมาเนินิ สัร$เรนิ ภ กุ�ข7 วนิ�ท ฯ

• _ อ . นิางสั ร มานิ�+นิ ...ไหว)แล)ว ซึ่;&งภ กุษ� ท . ด)วยท�+งสัร$ระ อ�นิสั�&นิอย7! ฯ

• สัา ว เสัสันิ ของ สั ร มา ๆ สัยกุต�ตา ในิ วนิ�ท ๆ อาข�ยาตบ้ท กุต�ต�วาจกุ ปเวธมาเนินิ ว เสัสันิ ของ สัร$เรนิ ๆ อ ต�ถ้ม�ภ7ต ในิ วนิ�ท ฯ

Appendix