การพั�ฒนามนษย์�และสั�งคมเพั��อความเป็�นไท: ความหมาย์และขอบเขตของ ความเป็�นไทสัมป็ระสังค� น!วมบญล�อ (Present for education view)

การพั�ฒนามนษย์�และสั�งคมเพั��อความเป็�นไท

สัมมต#ฐานในการหาค&าตอบในการศึ(กษาป็ระเด็*นตามห�วข+อเร��อง การพั�ฒนา ว�ฒนา การท&าให+ด็,ข(-นกว!าท,�เป็�นอย์.!– – มนษย์� มน – + อษย์� ใจท,�ได็+ย์กข(-นสั.ง คนท,�ใจได็+พั�ฒนาแล+ว– – สั�งคม การอย์.!ร!วมก�นอย์!างม,จด็หมาย์ และม,ข+อตกลงในการด็+าน–

ป็ฏิ#สั�มพั�นธ์� “ความเป็�นไท ความเป็�นอ#สัระ เป็�นต�วของต�วเอง” – การท&าให+มนษย์�และสั�งคมให+ด็,ข(-นกว!าเด็#มเพั��อความเป็�นต�วของต�ว

เอง

มนษย์� และ ธ์รรมชาต#มนษย์�

มโน จ#ต4ต ว#ญญาณ

Id - สั�นด็านด็#บ

Ego - ควบคมตนเองได็+

Super ego - ย์กระด็�บตนเองได็+

มนษย์� ค�อ ผู้.+ม,จ#ตสั.ง (คณธ์รรม)มนษย์� ค�อ ผู้.+ม,ต�ณหา

(ความอย์าก)

สั�งคม และองค�ป็ระกอบสั�งคม สั�งคม ในภาษาไทย์มาจากค&าว!า สั& + คม สั& หมาย์ถึ(งร!วมก�น คม หมาย์ถึ(งไป็ สั�งคมจ(งม,ความหมาย์ว!าไป็ด็+วย์ก�น ไป็ร!วมก�น การร!วม

ก�นไป็ต+องม,จด็ม!งหมาย์ ด็�งน�-นเราจ(งมาใช+ในความหมาย์ว!า ความเป็�นอย์.!ร!วมก�น

องค�ป็ระกอบของสั�งคม เป็�นมนษย์� ม,ความสั�มพั�นธ์�ต!อก�นและก�น (ป็ฏิ#สั�มพั�นธ์�) ม,การรวมก�นอย์.!ในบร#เวณใด็บร#เวณหน(�งในช!วงเวลาหน(�ง ม,ว�ตถึป็ระสังค�และบรรท�ด็ฐานสัน�บสันนสัร+างเสัร#มให+บรรล

ว�ตถึป็ระสังค�น�-น ม,ความผู้.กพั�นเป็�นอ�นหน(�งอ�นเด็,ย์วก�น ม,การถึ!าย์ทอด็ป็ล.กฝั:งว#ถึ,การป็ฏิ#บ�ต#ด็+านความสั�มพั�นธ์�ของสั�งคม

แก!สัมาช#กใหม!

ความหมาย์ของ ไท

ความหมาย์ท,�หน(�ง หมาย์ถึ(งกล!มชนท,�ม,ว�ฒนธ์รรมพั�-นฐานร!วมก�น เร,ย์ก

ว!า ไท หร�อ ไต ไท หมาย์ถึ(ง คน ชาว พัวก“ ” “ ” “ ” ไท หร�อ ไต พั.ด็ภาษาตระก.ลไท กะได็ ม,ป็ระชากร–

จ&านวนไม!น+อย์กว!า ๑๒๐ ล+านคน

กล!มชาต#พั�นธ์�ไท-กะได็ หร�อกล!มชาต#พั�นธ์�ไต-ไท เป็�นช��อเร,ย์กรวมกล!มชาต#พั�นธ์�ท�-งหมด็ในตระก.ลภาษาไท-กะได็ กล!มชาต#พั�นธ์�ไท-กะได็ หร�อบางคร�-งเร,ย์กว!า กล!มชาต#พั�นธ์�ไต-ไท เป็�นช��อ

เร,ย์กโด็ย์รวมของกล!มชาต#พั�นธ์�ท�-งหมด็ในตระก.ลภาษาไท-กะได็ กล!มชาต#พั�นธ์� ไท-กะได็ กระจาย์ต�วอย์.!ในภ.ม#ภาคอษาคเนย์� ร�บป็ระทานข+าว

เจ+า หร�อข+าวเหน,ย์ว เป็�นอาหารหล�ก น#ย์มป็ล.กเร�อนเสัาสั.ง ม,ใต+ถึน อาศึ�ย์ท�-งในท,�ราบล!ม และบนภ.เขา ป็ระเพัณ,ศึพัเป็�นว#ธ์,เผู้าจนเป็�นเถึ+าแล+วเก*บอ�ฐ#ไว+ให+ล.กหลานบ.ชา ศึาสันาด็�-งเด็#มเป็�นการน�บถึ�อผู้, น�บถึ�อบรรพับรษ และบ.ชาแถึน (ผู้,ฟ้?า หร�อเสั�-อเม�อง) ม,ป็ระเพัณ,สั&าค�ญค�อ ป็ระเพัณ,สังกรานต� ซึ่(�งเป็�นป็ระเพัณ,เฉล#มฉลองวสั�นตว#ษว�ต และการข(-นป็Bใหม!

ค&าเร,ย์ก ไต เป็�นค&าท,�กล!มชนตระก.ลไทใหญ!ใช+เร,ย์กตนเอง สั!วน ไท เป็�นค&าเด็,ย์วก�น แต!เป็�นสั&าเน,ย์งของชาวไทน+อย์ และ ไทย์สัย์าม บางคร�-ง การใช+ค&า ไต-ไท ในวงแคบจะหมาย์ถึ(งเฉพัาะผู้.+ท,�ใช+ภาษาในกล!มภาษาไท (ไม!รวมกล!มภาษากะได็ เช!น ล�กเก,ย์ แสัก ค&า ต+ง หล, เจ,ย์มาว ฯลฯ)

8อาณาเขตและสัภาพัพั�-นท,�การต�-งถึ#�นฐาน “ไท”

ความหมาย์ของ ไท

ความหมาย์ท,�สัอง หมาย์ถึ(ง การป็ลด็ป็ล!อย์ให+เป็�นอ#สัระจากข+อบ�งค�บ การป็ล!อย์เป็�นอ#สัระ การป็ลด็ป็ล!อย์ การป็ลด็แอก ป็ลด็เป็ล�-อง การเล#กทาสั

“ความเป็�นไท ” - emancipation

Emancipation ค�อความพัย์าย์ามต!าง ๆ นา ๆ ในการให+ได็+มาซึ่(�งสั#ทธ์#และความเสัมอภาคทางการเม�อง ม�กใช+เฉพัาะก�บกล!มท,�ไม!ม,สั#ทธ์# หร�อใช+ในการอภ#ป็ราย์เร��องด็�งกล!าว ค&าน,-มาจาก ēx manus capere ('take out the hand') "เอาออกไป็ให+พั+น ”

คาร�ล มาร�ก ได็+อภ#ป็ราย์ ความเป็�นไททางการเม�อง ในบทความ “ ” "On the Jewish Question" ใน พั.ศึ. ๒๓๘๗ (ค.ศึ. ๑๘๔๔) แม+จะเพั#�ม (หร�อข�ด็ก�บ) ศึ�พัท� “ความเป็�นไทของมนษย์� ” (human emancipation)

ท�ศึนะความเป็�นไททางการเม�องของมาร�กในงานช#-นน,-ได็+ม,น�กเข,ย์นคนหน(�งสัรป็และต!อย์อด็เป็�น สัถึานภาพัเสัมอภาคของพัลเม�องแต!ละคนในความสั�มพั�นธ์�ต!อร�ฐ ความเสัมอภาคก!อนกฎหมาย์ “

ไม!พั#จารณาศึาสันา ทร�พัย์�สั#น หร�อล�กษณะ เอกชน อ��น ๆ ของป็ระชาชนแต!ละคน‘ ’ ”[1]

 Notes on Political and Human Emancipation, Mark Rupert, Syracuse University.

(อ+างจากว#ก#ป็Bเด็,ย์)

“ความเป็�นไท ” - emancipation

"Political emancipation" เป็�นวล,ท,�ใช+น+อย์ในป็:จจบ�น โด็ย์เฉพัาะในด็+านบร#บททางว#ชาการ, ต!างชาต#หร�อน�กเคล��อนไหว (activist) แต!ก*ม,การใช+ศึ�พัท�อ��นท,�ม,ความค#ด็รวบย์อด็คล+าย์ก�นน,- เช!น civil rights, Voting Rights

ป็:ญหา ค�อ emancipation ม,ความหมาย์ตรงก�บค&าว!า ไท “ ” หร�อไม! จ(งเป็�นเร��องต+องพั#จารณา ตร(กตรอง

ไท - emancipation

ความเป็�นอ#สัระ การป็ลด็ป็ล!อย์ให+เป็�น

อ#สัระ

คณล�กษณะท,�เป็�นไทแก!ตน

การศึ(กษาท,�ช!วย์พั�ฒนาให+เก#ด็คณล�กษณะท,�เป็�นไทแก!ตน

ไท ความเป็�นอ�ตตาณ�ต# (Autonomy) การต�ด็สั#นใจ (Dicision

making) ไม!กล�วเกรงอ&านาจข.!บ�งค�บ (co-

ercion) ม,ความกล+าทางจร#ย์ธ์รรม (Moral

courage)

ความเป็�นอ�ตตาณ�ต# (Autonomy)

ในความหมาย์ตามความร.+สั(กของคนไทย์ ไท เรา“ ”ได็+ย์#นค&าว!าป็ลด็จากทาสัมาเป็�น ไท หร�อ เราเป็�นคน “ ”

ไท ไทก*ค�อความเป็�นคนท,�สัมบ.รณ� เป็�นคนท,�สั��ง“ ”ตนเองได็+ เร,ย์กว!าม, ความเป็�นอ�ตตาณ�ต# (Autonomy) เช��อม��นในอ&านาจของตนอ&านาจ (power) หมาย์ถึ(งความสัามารรถึในการบ�งค�บสั#�งใด็สั#�งหน(�งได็+ อ&านาจแบ!งออกเป็�นอ&านาจชอบธ์รรม (authority) เป็�นอ&านาจท,�สั�งคมย์อมร�บให+กระท&าได็+อ&านาจข.!บ�งค�บ (co-ercion) เป็�นอ&านาจท,�สั�งคมไม!ย์อมร�บ ไม!ย์อมให+กระท&า

การต�ด็สั#นใจ (Dicision making)

สัามารถึต�ด็สั#นใจด็+วย์ตนเอง เป็�นความสัามารถึในการต�ด็สั#นใจ (Dicision making) ตามสั#ทธ์#และเสัร,ภาพัพั�-นฐาน ท,�สัามารถึแสัด็งความเป็�น ไท “ ”หร�อความเป็�นอ#สัระได็+ ด็�งน,- มนษย์�ม,สั#ทธ์#ท,�จะม,ช,ว#ตรอด็มนษย์�ม,สั#ทธ์#ในการพั�ฒนาตนเอง มนษย์�ม,สั#ทธ์#ในเสัร,ภาพั มนษย์�ม,สั#ทธ์#ในการศึ(กษา (พั�ฒนาตน) มนษย์�ม,สั#ทธ์#ในการท&างาน (เล�อกอาช,พั) มนษย์�ม,สั#ทธ์#ในทร�พัย์�สั#นท�-งสั!วนต�ว สั!วนรวม และของร�ฐ มนษย์�ม,สั#ทธ์#ในสั�ญญาป็ระชาคม

มนษย์�ม,หน+าท,�หน+าท,�ในการย์อมร�บน�บถึ�อช,ว#ตหน+าท,�ในการย์อมร�บน�บถึ�อเสัร,ภาพัและบคล#กภาพัหน+าท,�ในการย์อมร�บน�บถึ�อเสัร,ภาพัและบคล#กภาพัหน+าท,�ในการย์อมร�บน�บถึ�อทร�พัย์�สั#นของผู้.+อ��นหน+าท,�ในการย์อมร�บน�บถึ�อระเบ,ย์บของสั�งคมหน+าท,�ในการย์อมร�บน�บถึ�อความจร#ง

ไม!กล�วเกรงอ&านาจข.!บ�งค�บ (co-ercion)

โด็ย์ไม!กล�วเกรงอ&านาจข.!บ�งค�บ (co-ercion) ใด็ ๆ หร�อจะเร,ย์กอ,กอย์!างว!าม,อ&านาจอธ์#ป็ไตย์ในตน (อธ์# (ใหญ!) + ป็ต# (ป็ไตย์ –ใหญ!) แป็ลตามต�วว!า ใหญ!ใหญ! “ ” (อธ์#ป็ไตย์) ซึ่(�งหมาย์ถึ(งใหญ!ท,�สัด็ หร�อไม!ม,อ&านาจใด็ใหญ!กว!าต�วเรา) คนท,�ม,อ&านาจเป็�นของตนเอง

ป็ระเทศึท,�ม,เอกราช จะต+องม,อ&านาจอธ์#ป็ไตย์ มนษย์�เก#ด็มาเท!าเท,ย์มก�น (ตามกฎหมาย์) ก*ม,อ&านาจเป็�นของตนป็ระด็จเช!นป็ระเทศึเช!นก�น (แต!ต+องเป็�นไป็ตามข+อตกลงของสั�งคม ซึ่(�งอธ์#บาย์ได็+ด็+วย์ทฤษฎ,หน+าท,�น#ย์ม)

คณล�กษณะท,�เป็�นไทแก!ตน ม,สัต# ร.+พั�-นฐานตนเอง ต#ด็ตามถึามหาความจร#งด็+วย์เหตผู้ลร.+ต�ว จด็จ!อ และต!อเน��อง จนได็+ค&าตอบร.+จ�กพัอ ก!อสั�นต#ม,ความม��นคงมองให+ตรงก�บความจร#ง (ของโลก)

คณล�กษณะท,�เป็�นอป็สัรรคต!อความเป็�นไท ความไม!ร.+

(Ignorance) ความไม!กระจ!าง

(Obscurity) ห!างเหตผู้ล (Fallacy) ตามฝั.งชนเห*นแต!ทาง

ได็+ (Mob)

คณล�กษณะท,�เป็�นอป็สัรรคต!อความเป็�นไทความไม!ร.+ (Ignorance) เน��องมาจากความไม!สันใจ ไม!สังสั�ย์ ไม!ไฝัKร.+ ท�-ง ๆ ท,�ความร.+ม,อย์.!สัองข+างทาง แต!ไม!สั�งเกต ไม!ม,จ#ตเป็�นป็ราชญ� ท&าให+ขาด็ท�ศึนะและความค#ด็รวบย์อด็ท,�ถึ.กต+อง ซึ่(�งได็+แก! ป็ร�ชญา ทฤษฎ, หล�กการ กฎ ระเบ,ย์บ ข+อตกลงต!าง ๆ ของสั�งคมความไม!กระจ!าง (Obscurity) เร��องมาจากเร,ย์นร.+เท!าท,�คร.สัอน ไม!สังสั�ย์ ไม!ไต!ถึาม ไม!จด็ ไม!ทบทวนและสัอบทาน ได็+แค!ระด็�บ จ&า แล+ว ล�ม หร�อ จ&าได็+แต!ไม!เข+าใจ “ ” “ ” (ภาวะร.+ม, ๓ ข�-น ค�อ มโน จ#ตต ว#ญญาณ)

คณล�กษณะท,�เป็�นอป็สัรรคต!อความเป็�นไท ห!างเหตผู้ล (Fallacy) ไม!ม,หล�กการพั#จารณาความสัมเหตสัม

ผู้ล (อย์!างแท+จร#ง) ท&าให+เก#ด็การอ+างเหตผู้ลลวงโด็ย์ท,�ตนม,�ทราบ หร�อผู้.+อ��นใช+เหตผู้ลลวงก�บเราก*ไม!ร.+ ท&าให+คลาด็เคล��อนไป็จากความจร#ง เร,ย์กว!า ว#ป็ร#ต“ ”

ตามฝั.งชนเห*นแต!ได็+ (Mob) ด็+วย์ความไม!ร.+ ไม!กระจ!าง ห!างเหตผู้ล ท,�ตามมาค�อ เห*นคนกล!มใหญ!ท&าอะไรได็+ป็ระโย์ชน�ก*ค#ด็ว!าน!าจะถึ.ก และท&าตามอย์!างบ+าง โย์ไม!ม,หล�กในการต�ด็สั#นใจ

คณล�กษณะท,�เป็�นอป็สัรรคต!อความเป็�นไทคณล�กษณะท,�เป็�นอป็สัรรคต!อความเป็�นไทน,- สัามารถึแก+ไขบรรเทาเบาบางได็+ด็+วย์ การศึ(กษา“ ”EducationEducareEducereศึ(กษา สั#กขา แนะ น&า สั��ง สัอน ฝัLก ห�ด็ เร,ย์น อบ-รม ?

การศึ(กษาการศึ(กษา เราม�กใช+ในความหมาย์ของชาวตะว�นตก ค�อ Education มาจากค&าลาต#นว!า educare ม,ความหมาย์ว!า การอบรม เล,-ย์งด็. (เน+นท,�ต�วผู้.+เล,-ย์ง ผู้.+สัอน เป็�นแบบ คร.เป็�นศึ.นย์�กลาง) ก�บ educere ม,ความหมาย์ว!า น&า หร�อ ด็(งความสัามารถึของผู้.+เร,ย์นออกมา (เน+นท,�ต�วผู้.+เร,ย์น เป็�นแบบผู้.+เร,ย์นเป็�นศึ.นย์�กลาง) ซึ่(�งท�-งสัองป็ระการก*ท&าให+เก#ด็การพั�ฒนาข(-นในต�วผู้.+เร,ย์นท�-งทาง ร!างกาย์ จ#ตใจ อารมณ� สั�งคม และสัต#ป็:ญญา

การศึ(กษาศึ(กษา ในค&าไทย์มาจากภาษาสั�นสักฤต ตรงก�บภาษาบาล,ว!า สั#กขา หมาย์ถึ(ง การ“ ” “พั�ฒนาอบรมตน ตามความหมาย์น,-หมาย์ถึ(ง การพั�ฒนาตน ” (Education/Self development) ท�-งกาย์ และจ#ต โด็ย์ม,เง��อนไขว!า ทกคนต+องพั�ฒนาตนเอง คนอ��นมาพั�ฒนาให+ไม!ได็+ ได็+แต!ช,-แนว บอกทาง บคคลท,�ม,ความป็รารถึนาจะพั�ฒนาตนเองจะม,ใจจด็จ!อ ต!อเน��องในสั#�งท,�ตนต+องการพั�ฒนา เต*มใจไฝัKหา เร,ย์นร.+ ป็ฏิ#บ�ต# และฝัLกฝัน โด็ย์ไม!เบ��อหน!าย์ เน��องจากเป็�นความป็รารถึนาของตน ในฐานะท,�เราเป็�นน�กการศึ(กษา เราม,หน+าท,�หาว#ธ์,การเพั��อให+ท,�ย์�งม,แรงป็รารถึนาพั�ฒนาตนเองน+อย์ให+เก#ด็ความป็รารถึนาข(-นมา หร�อเก#ด็แรงบ�ลด็าลใจจากภาย์ในจด็หมาย์ท,�ตนป็รารถึนา น�กการศึ(กษาจะม,ว#ธ์,การช,-แนวบอกทาง เพั��อให+บคคลพั�ฒนาตนได็+อย์!างไร

การศึ(กษาศึ(กษา ในความหมาย์ท,�สัอง หมาย์ถึ(ง การแสัวงหาค&าตอบ (Study) เป็�นการแสัวงหาค&าตอบในสั#�งท,�สังสั�ย์ หร�อใคร!ร.+ เม��อได็+ค&าตอบหร�อม,ความร.+แล+ว ก*น&าความร.+น�-นมาพั�ฒนาตนและแนะน&าผู้.+อ��นในสั�งคมต!อไป็ การแสัวงหาค&าตอบ ม,อย์!างน+อย์ ๓ ช!องทาง ค�อจากป็ระสับการณ�จากการค#ด็ (จ#นตนาการ เหตผู้ล สัร+างสัรรค�)จากป็ฏิ#บ�ต# (ทด็ลอง ฝัLกซึ่&-า ช&านาญ)

การศึ(กษา(สั#กขา) : Education vs Study การพั�ฒนาตน

(Education/Self development) ท�-งกาย์ และจ#ต (ตะว�นตก ร!างกาย์ จ#ตใจ อารมณ� สั�งคม สัต#ป็:ญญา)

ทกคนต+องพั�ฒนาตนเอง คนอ��นมาพั�ฒนาให+ไม!ได็+ ได็+แต!ช,-แนว บอกทาง

ด็�งน�-น เราจะม,ว#ธ์,การช,-แนวบอกทาง เพั��อให+บคคลพั�ฒนาตนได็+อย์!างไร

การแสัวงหาค&าตอบ (Study) การแสัวงหาค&าตอบ ม, ๓ ช!อง

ทาง.ก ป็ระสับการณ�.ข ค#ด็ (จ#นตนาการ เหตผู้ล

สัร+างสัรรค�).ค ป็ฏิ#บ�ต# (ทด็ลอง ฝัLกซึ่&-า

ช&านาญ) ร.+จด็หมาย์ จด็จ!อ ท&าต!อเน��อง

ป็:จจ�ย์สั&าค�ญในการแสัวงหาค&าตอบ (ความร.+)

ป็:จจ�ย์สั&าค�ญในการแสัวงหาค&าตอบค�อ ร.+จด็หมาย์ ใจจด็จ!อ ท&าต!อเน��องตามล&าด็�บ จ�บด็+วย์เหตผู้ล ด็ลให+เก#ด็ป็ระโย์ชน�

ก#จกรรม สัรป็ป็ระเด็*นสั&าค�ญของ ความเป็�นไท “ ” (emancipation) ความหมาย์

องค�ป็ระกอบ หล�กการ องค�และ/หร�อ แนวทางทางการศึ(กษา เสันอความค#ด็การจ�ด็ก#จกรรมการเร,ย์นร.+ หร�อการจ�ด็การทางสั�งคม เพั��อช!วย์

พั�ฒนาบคคล กล!ม และ/หร�อ ชมชนให+เก#ด็คณล�กษณะท,�เป็�นไทแก!ตนมา ๑ อย์!าง เช!น ว#ธ์,การพั�ฒนาตนเอง ว#ธ์,การควบคมและครองตน ว#ธ์,การพั#จารณาต�ด็สั#นใจตามหล�กสั#ทธ์#และหน+าท,�ของมนษย์�

จากหล�กการท,�ได็+ศึ(กษา สัามารถึน&าไป็ใช+ก�บการศึ(กษาผู้.+ใหญ!และการศึ(กษานอกระบบโรงเร,ย์นได็+อย์!างไร

สัว�สัด็,