Επιχειρηματικά Μυστικά Μέσα από την Ιστορία

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΙ<Α ΜΥΣΤΙΙ<Α ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ IΣΤΟΡΙΑ

ΠΩΣ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΕΤΕ

ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΙ<ΕΣ ΣΑΣ

IΙ<ΑΝΟΤΗΤΕΣ

kfrydas

KOSTAS

Μολύβι

Το βιβλίο αυτό αφιερώνεται στους γονείς μας,

oz οποίοι πάντοτε κατάφερναν να δzαχεzρίζονταz τις καταστάσεις,

παρά τις άπειρες δυσκολίες.

Αυτό το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2002 με τον τίτλο

How Did They Manage? από τις εκδόσεις Spiro Press, Λονδίνο.

Πρώτη έκδοση στα αγγλικά το 2007 από τη Sutton Publishing Limited

με τον τίτλο Management Secrets from History.

Copyright© Daniel Diehl and Marl{ Ρ. Donnelly, 2007

All rights reserved.

Μετάφραση: Χρήστος Καψάλης

Επιμέλεια κειμένου: Δημήτρης Καραδήμας

Παραγωγή: ΜΙΝΩΑΣ Α.Ε.Ε.

1 η έκδοση στην Ελλάδα: Δεκέμβριος 2008

Copyright©για την ελληνική έκδοση

Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ

Τ.Θ. 504 88, 141 21 Ν. Ηράκλειο, Αθήνα

τηλ.: 210 27 11 222- fax: 210 27 11 056

www.minoas.gr • e-mail: [email protected]

ISBN 978-960-699-874-4

ΝΤΆΝΙΕΛ ΝΤΙΛ & MAPI( π. ΝΤΟΝΕΛΥ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΙ\Α ΜΥΣΤΙΙ\Α ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ IΣΤΟΡΙΑ

ΠΩΣ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΕΤΕ

ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΙ<ΕΣ ΣΑΣ

IΙ<ΑΝΟΤΗΤΕΣ

Μετάφραση: Χρήστος Ι<αψάλης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περιεχόμενα ανά θεματική ενότητα

Ευχαριστίες

Εισαγωγή

ΣουνΤζου

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΔΙΚΤΑΤΟΡΕΣ, ΊΎΡΑΝΝΟΙ

ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΤΙΚΟΙ ΔΙΑΝΟΗΤΕΣ

Πριν από πολλούς αιώνες, ο Σουν Τζου κατέγραψε με ακρίβεια

την ευγενική τέχνη του πολέμου, όπως αυτή υφίστατο στον κόσμο

του. Στην πορεία της ιστορίας, αυτή η καταγραφή μετεξελίχτηκε

στο πλέον δημοφιλές βιβλίο στον κόσμο σχετικά με την εκτίμηση

και την αντιμετώπιση των δυνάμεων του αντιπάλου. Προτείνουμε

προσεκτικά επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο.

Νικολό Μακιαβέλλι Ενώ στην ιδιωτική του ζωή υπήρξε ένας πολύ κλειστός άνθρω

πος, το κλασικό βιβλίο του Μακιαβέλλι, με θέμα την ηγεσία και

την παροχή υπηρεσιών, Ο Ηγεμόνας, γραμμένο το 16ο αιώνα,

αποτελεί μία διαχρονική σπουδή πάνω στην παροχή κινήτρων

στους ανθρώπους, εξετάζοντας τις έννοιες του «αφεντικού» και

του ανταγωνισμού, βελτιώνοντας την ικανότητα του ατόμου να

ελέγχει τον εαυτό του και τις μάζες.

1 1

1 7

19

27

42

6 ΝΤΆΝΙΕΛ ΝηΛ & ΜΑΡΚ Π. ΝΤΟΝΕΛΥ

Ο Πειρατικός Κώδικας 61

Αντίθετα με την εντύπωση που θα είχαν οι περισσότεροι, τα πειρατι-

κά πλοία διοικούνταν βάσει αυστηρών κωδίκων συμπεριφοράς, οι

οποίοι όριζαν τις ευθύνες τόσο των απλών μελών του πληρώματος

όσο και των αξιωματικών. Προτείνουμε τρία από τα πλέον εξαιρετι-

κά παραδείγματα αυτών των σπάνιων εγγράφων που σώζονται ως

τις μέρες μας.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΆΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Μωυσής Παρ' ότι είναι περισσότερο γνωστός για τις Δέκα Εντολές που παρέ

δωσε στο λαό του, ο Μωυσής έγραψε επίσης μία σειρά νόμων βάσει

των οποίων οι Εβραίοι θα έπρεπε να συμπεριφέρονται στην καθημε

ρινή ζωή τους και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Πάπας Γρηγόριος Όταν ο Άγιος Αυγουστίνος του Καντέρμπουρυ έγινε Αρχιεπίσκοπος

της Αγγλίας, στα τέλη του 6ου αιώνα, ο Πάπας Γρηγόριος Α' του

έγραψε μία επιστολή, εξηγώντας του πώς να προσηλυτίσει τους πα

γανιστές Βρετανούς στο Χριστιανισμό, χωρίς να θίξει τα πιστεύω και

τις ευαισθησίες τους. Η επιστολή αποτελεί κλασικό κείμενο πάνω

στην αντιμετώπιση του ανταγωνισμού και την ανταπόκριση στις

απαιτήσεις που προκύπτουν μετά από μία εξαγορά.

Χίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν Καλόγρια και οραματίστρια, η Χίλντεγκαρντ είναι περισσότερο γνω

στή για τη συναρπαστική εκκλησιαστική μουσική που συνέθεσε. Λιγό-

75

83

94

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑτΙΚΑ ΜΥΣτΙΚΆ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ IΣΤΟΡΙΑ

τερο γνωστή είναι η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αλληλογραφία που είχε

με κορυφαίους θρησκευτικούς ηγέτες στην Ευρώπη του 12ου αιώνα,

μεταξύ των οποίων επίσκοποι, αρχιεπίσκοποι, καθώς και τέσσερις

πάπες, οι οποίοι αναζητούσαν τις συμβουλές και τις προτάσεις της.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΟΙ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΟΙ

7

Χ. Τ. Χάιντζ 109

Περισσότερο γνωστός ως ο ιδρυτής της ομώνυμης βιομηχανίας, ο Χ. Τ.

Χάιντζ υπήρξε καινοτόμος στον τομέα των διαφημίσεων και πρωτοπό

ρος στο χώρο της διαχείρισης προσωπικού. Υιοθέτησε μία ανθρωπι

στική προσέγγιση απέναντι στις επιχειρήσεις και την έννοια της οικο

νομικής επιτυχίας, στάση που έκτοτε σπάνια βρήκε ισάξιους μιμητές.

Έλενα Ρούμπινσταϊν 127

Έχοντας καταφέρει να ιδρύσει μία αυτοκρατορία καλλυντικών, ξεκι

νώντας απλά με μερικά βαζάκια που περιείχαν τη σπιτική κρέμα προ

σώπου που έφτιαχνε η μητέρα της και διαθέτοντας έμφυτο επιχειρη

ματικό πνεύμα, η Έλενα Ρούμπινσταϊν αποτέλεσε την επιτομή του

αυτοδημιούργητου εκατομμυριούχου.

Λίλλιαν Βέρνον 135

Πρωτοπόρος στο χώρο των αγορών μέσω ταχυδρομείου, η Λίλλιαν

Βέρνον δημιούργησε μία μικρή εμπορική αυτοκρατορία, έχοντας ως

έδρα το τραπέζι της κουζίνας της. Το πώς κατόρθωσε να διαχειριστεί

την επιχείρησή της και να τη μετατρέψει σε μία βιομηχανία με τζίρο

πολλών εκατομμυρίων αποτελεί απαραίτητο ανάγνωσμα για κάθε

φιλόδοξο στέλεχος και επιχειρηματία.

8 ΝΤΆΝΙΕΛ ΝηΛ & ΜΑΡΚ Π . ΝΤΟΝΕΛΥ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΣ, ΒΑΣΙΛΙΣΣΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ

Χαμμουραμπί 155

Ως ο σπουδαιότερος και διασημότερος βασιλιάς της αρχαίας Βαβυ

λώνας, ο Χαμμουραμπί κωδικοποίησε την παλαιότερη γνωστή νομο

θεσία που αφορούσε το σύνολο των ανθρώπων, ανεξαρτήτως της

κοινωνικής τους θέσης. Πολλοί από τους νόμους αυτούς αποδει

κνύονται απρόσμενα χρήσιμοι στις σύγχρονες επιχειρήσεις και τη

διαχείριση ανθρωπίνων πόρων.

Σολομών 164

Έχοντας τη φήμη του πλέον δίκαιου ηγεμόνα στην ιστορία, η σοφία

του Βασιλιά Σολομώντα έγινε θρύλος. Τόσο οι πράξεις όσο και τα

κείμενά του, όπως μας έχουν παραδοθεί μέσα από τα διάφορα βι

βλία της Παλαιάς Διαθήκης, αποκαλύπτουν μεγάλες αλήθειες και

προσφέρουν έξυπνες συμβουλές για την αντιμετώπιση των ανθρώ

πων, είτε πρόκειται για υπηκόους είτε για φίλους ή εχθρούς.

Βασιλιάς Ιωάννης 179

Ο Βασιλιάς Ιωάννης της Αγγλίας και οι aπείθαρχοι ευγενείς του μας

άφησαν ένα διαχρονικό κείμενο πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφο

ρά, τη Μάγκνα Κάρτα. Αποτελεί το παλαιότερο σύνταγμα στον κό

σμο, αλλά και μία από τις πλέον εντυπωσιακές εγγυήσεις των δι

καιωμάτων και των υποχρεώσεων τόσο για εκείνους που κυβερνούν

όσο και για εκείνους που κυβερνιούνται.

Βασιλιάς Εδουάρδος Α' 195

Οι τακτικές με βάση τις οποίες ο Βασιλιάς Εδουάρδος Α' της Αγ

γλίας εδραίωσε την αγγλική κυριαρχία τόσο στη Σκοτία όσο και στην

ΜΥΣτΙΚΆ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ IΣΤΟΡΙΑ

Ουαλία, εξελισσόμενος στην πορεία σε έναν από τους μεγαλύτερους

πολεμιστές-βασιλείς όλων των εποχών, έγιναν με το χρόνο θρύλος.

Προτείνουμε μερικούς από τους νόμους βάσει των οποίων κυβέρνη

σε το βασίλειό του.

9

Βασίλισσα Ελισάβετ Α' 209

Συγκαταλέγεται μεταξύ των διασημότερων και δημοφιλέστερων Άγ

γλων μοναρχών. Η Ελισάβετ υπήρξε ικανότατη πολιτικός, κατορθώνο

ντας να οδηγήσει με ασφάλεια το βασίλειό της μέσα από διαρκείς πολι

τικούς κινδύνους και θρησκευτικές έριδες, επιδεικνύοντας συνεχώς

θάρρος αλλά και χάρη. Τα κείμενα και οι ομιλίες της παραμένουν στην

εποχή μας όσο επίκαιρα ήταν και πριν από τετρακόσια και πλέον χρόνια.

Κομφούκιος

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΚΑΙ ΛΟΓΙΟΙ

223

Ο άνθρωπος με τη μεγαλύτερη επίδραση στη μακρά ιστορία της Κί

νας. Από τη στιγμή που τα λόγια του καταγράφηκαν για πρώτη φορά,

τον 6ο αιώνα π.Χ. , η φράση «0 Κομφούκιος λέει. . . » σημαίνει ότι αυ

τό που θα ακολουθήσει αποτελεί πραγματικά απόσταγμα σοφίας.

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ 241

Παρ' ότι είναι απίθανο «Ο Βάρδος» να θεωρούσε τον εαυτό του φι

λόσοφο, υπήρξε άριστος παρατηρητής της ανθρώπινης φύσης. Δύο

από τους χαρακτήρες του, ο Πολώνιος (από τον Ά.μλετ) και ο Σάι

λοκ (από τον Έμπορο της Βενετίας) ακολούθησαν διαμετρικά αντί

θετες προσεγγίσεις σχετικά με την παροχή επιχειρηματικών συμ

βουλών. Και οι δύο προσεγγίσεις αξίζουν μελέτης, τόσο για τα ση-


μεία όπου αποδείχτηκαν ανεπιτυχείς όσο και για τα σημεία όπου

βρήκαν στόχο.

Βενιαμίν Φραγκλίνος 257

Αναμφισβήτητα ένας από τους σπουδαιότερους διπλωμάτες του

18ου αιώνα, όταν ο Φραγκλίνος έστρεψε το καυστικό πνεύμα του

εναντίον της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, λόγω του τρόπου που η τε

λευταία αντιμετώπιζε τις αμερικανικές aποικίες, χωρίς να το γνωρί

ζει, κληροδότησε στην ανθρωπότητα μία διαχρονικά επίκαιρη σπου

δή πάνω στις σωστές τεχνικές διαχείρισης.

Έλμπερτ Χάμπαρντ 268

Ο πατέρας της σύγχρονης έντυπης διαφήμισης, ο Χάμπαρντ έγραψε

πολυάριθμα κείμενα σχετικά με το ύφος διαχείρισης, τις ανθρώπινες

σχέσεις και το πώς εργάτες και στελέχη θα πρέπει να συνεργάζονται.

Τα κείμενά του χαρακτηρίζονται από πνεύμα, διεισδυτικότητα και

την πεποίθηση ότι η σκληρή εργασία αποτελεί απαραίτητο συστατικό

στοιχείο της επιτυχίας.

Λίλλιαν Γκίλμπρεθ 280

Περισσότερο γνωστή ως μητέρα 12 παιδιών, η ζωή της οποίας απο

τυπώθηκε στο βιβλίο και στην κινηματογραφική ταινία Cheaper by

the Dozen [Μια ντουζίνα μπελάδες], η Λίλλιαν Γκίλμπρεθ έφερε

επίσης την επανάσταση στην έννοια της διαχείρισης ανθρωπίνων πό

ρων στη βιομηχανία, καθώς και το ρόλο των μεσαίων στελεχών στο

χώρο εργασίας.

Βιβλιογραφία και Ευχαριστίες 297

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΉ ΕΝΟΤΗΤΑ

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού Ελισάβετ Α

'

Μακιαβέλλι

Μπίνγκεν, Χίλντεγκαρντ

Μωυσής

Ρούμπινσταϊν, Έλενα

Σολομών ΣουνΤζου

Χάιντζ, Χ.Τ.

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών

Βέρνον, Λίλλ ιαν

Ι<ομφούκιος

Μπίνγκεν, Χίλντεγκαρντ

Μωυσής

Πάπας Γρηγόριος Α'

Σαίξπηρ Σολομών Χαμμουραμπί

Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού

Βέρνον, Λίλλιαν

Γκίλμπρεθ, Λίλλιαν

Ελισάβετ Α'

216

59

105

82

133

1 78

34

1 18

148

237

104

81

91

246

175

160

147

290

213


Ι<ομφούκιος 235

Μακιαβέλλι 54

Μπίνγκεν, Χίλντεγκαρντ 102

Μωυσής 80

Πάπας Γρηγόριος Α' 87

Σαίξπηρ 242

Σολομών 173

ΣουνΤζου 34

Χάιντζ, Χ.Τ. 1 16


Αντιμετώπιση προϊσταμένων

Γκίλμπρεθ, Λίλλιαν 282

Ελισάβετ Α' 21 1



Μωυσής 76, 80


Σολομών 168

Χάμπαρντ, Έλμπερτ 269

Αξιώματα και αποφθέγματα

Χάιντζ, Χ.Τ. 123

Χάμπαρντ, Έλμπερτ 278

Αποτελεσματική χρήση ανθρώπινου δυναμικού

Γκίλμπρεθ, Λίλλιαν 294

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ

Βέρνον, Λίλλ ιαν 143

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑτΙΚΑ ΜΥΣτΙΚΆ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ IΣΤΟΡΙΑ 13




Μωυσής 77


Ρούμπινσταϊν, Έλενα 128

Σολομών 168

Σουν Τζου 29


Δημόσιες σχέσεις Βέρνον, Λίλλ ιαν 149


Χάιντζ, Χ.Τ. 120

Διαχείριση θυγατρικής Βασιλιάς Ιωάννης 191

Σουν Τζου 3 1

Φραγκλίνος, Βενιαμίν 259



Διαχείριση και δικαιώματα & ευθύνες προσωπικού Βασιλιάς Ιωάννης 181

Εδουάρδος Α' 198

Πειρατικός κώδικας 64

Έναρξη δικής σας επιχείρησης Βέρνον, Λίλλιαν 137



Επίλυση διαφορών προσωπικού Βασιλιάς Ιωάννης 186

Σολομών 166

Εταιρικές κλοπές και εγκλήματα Εδουάρδος Α' 201


Χαμμοuραμπί 158

Μέση διαχείριση Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Βέρνον, Λίλλ ιαν 146

Ελισάβετ Α' 2 1 1






Σαίξπηρ 242

Σολομών 170


Ρόλος της μέσης διαχείρισης Γκίλμπρεθ, Λίλλιαν 283

Επιλογή της ομάδας μέσης διαχείρισης Βέρνον, Λίλλ ιαν 145



Σοuν Τζοu 3 1


Νομικές διαδικασίες Χαμμοuραμπί

Οικονομικές συναλλαγές Βασιλιάς Ιωάννης

Χάιvrζ, Χ.Τ.

Ποινικές παραβάσεις Εδουάρδος Α'

15

160

190

121

206

«0 φρόνιμος άνθρωπος ακολουθεί πάντοτε τα βήματα

των σπουδαίων και μιμείται εκείνους που διακρίθηκαν»

Νικολό Μακιαβέλλι, Ο Ηγεμόνας (16ος αιώνας)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ο Ισαάκ Νεύτωνας είπε κάποτε: «Αν κατάφερα να δω μα

κρύτερα από ό,τι κάποιοι άλλοι, αυτό έγινε επειδή στάθη

κα πάνω στους ώμους γιγάντων» . Αυτή η φράση επιβεβαιώθη

κε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στη διάρκεια της συγγραφής του

βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας. Προφανώς, το μεγαλύτε

ρο ευχαριστώ το οφείλουμε σε εκείνους των οποίων η σοφία

αποτυπώνεται σε αυτές τις σελίδες. Όμως, πέρα από αυτούς,

υπάρχουν δεκάδες άτομα, εταιρείες και εκδοτικοί οίκοι οι

οποίοι μας βοήθησαν στην πορεία της προσπάθειάς μας. Με

ταξύ αυτών, θα θέλαμε να αναφέρουμε τους εξής: το προσω

πικό της Βιβλιοθήκης Γιορκ Μίνστερ, την Ντέμπι Φόστερ και

τον Εντ Λίου από τα κεντρικά της HJ Heinz, το Σύλλογο Ρόυ

κροφτερς, την Άλισον Ι<άυλ Λίοπολντ, τον πατέρα Λάιονελ

Φάνθορπ, τους εκδοτικούς οίκους Oxford University Press,

McGraw-Hill , Weidenfield & Nicolson, Harper Collins,

Random House, Houghton Mifflin & Co, Coward-McCann

Inc, το Avalon Project της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημί

ου του Γέιλ, τον Ντέιβιντ Χόχμπεργκ, τη Λίλλιαν Βέρνον και

την εταιρεία της και, τέλος, τον Ι<έβιν Μπάλλιμορ της Βρετανι

κής Βιβλιοθήκης, ο οποίος για μία ακόμη φορά μάς βοήθησε να

εντοπίσουμε δυσεύρετες πληροφορίες . Ένα ιδιαίτερο ευ

χαριστώ στην εκδότριά μας, Σάρα Φλάιτ, του οίκου Sutton

Publishing. Σε όλους αυτούς, καθώς και σε πολλά ακόμη άτο

μα που δυστυχώς δεν έχουμε το χώρο να αναφέρουμε ονομα

στικά, απευθύνουμε τις πλέον ειλικρινείς ευχαριστίες μας.

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

Η έννοια των «τεχνικών διαχείρισης» έκανε για πρώτη φο

ρά την εμφάνισή της στα τέλη της δεκαετίας του 1970, λί

γο πριν έρθουν στην επιφάνεια φράσεις όπως «η απληστία εί

ναι καλή» , «μοχλευμένη εξαγορά» και «Ο καθένας για την πάρ

τη του» , σημαδεύοντας την έναρξη της δεκαετίας του 1980 . Τουλάχιστον αυτό θα ήθελαν να πιστέψουμε οι περισσότεροι

γκουρού του μάνατζμεντ. Η αλήθεια είναι ότι επίλεκτες ομάδες ανθρώπων διοικούν άλλες, μεγαλύτερες ομάδες ανθρώ

πων, πολύ πριν ο άνθρωπος χτίσει την πρώτη πόλη ή οργώσει

το πρώτο χωράφι. Α ν δεν υπήρχαν ισχυροί ηγέτες, οι πόλεις δε θα είχαν χτιστεί ποτέ και τα χωράφια δε θα είχαν οργωθεί πο

τέ . Ευτυχώς, οι σκέψεις πολλών από αυτά τα άτομα έχουν

φτάσει ως τις μέρες μας μέσα από τα ημερολόγιά τους, τις επι

στολές που έγραψαν, τους νομικούς κώδικες που συνέταξαν

και τα έργα που δημοσίευσαν. Σε αυτά τα κείμενα αναζήτησε

τις πηγές του αυτό εδώ το βιβλίο .

Θα ήταν μάλλον ακριβές αν λέγαμε ότι στη διάρκεια των

οκτώ χιλιετιών του ανθρώπινου πολιτισμού έχει δοκιμαστεί

κάθε πιθανή τεχνική διαχείρισης, πιθανότατα περισσότερες

από μία φορά. Οτιδήποτε θα μπορούσε να δώσει κίνητρα

στους ανθρώπους αναμφίβολα έχει παρουσιαστεί ως ο καλύ

τερος τρόπος για την επίτευξη αυτού του στόχου: δωροδοκίες, διατήρηση ομήρων, διανομή χρυσού και τίτλων ευγενείας, δια-

� , , , , , γραφη ποινικων μητρωων και, φυσικα, η προταση για μια γρη-

γορη ανέλιξη στην εταιρική ιεραρχία, όπως και αν οριζόταν η


ιεραρχία αυτή τη δεδομένη χρονική στιγμή. Ορισμένες από τις

ιδέες αυτές ήταν καλές, τουλάχιστον για την εποχή τους πολύ

μεγαλύτερο ποσοστό αποδείχτηκε καταστροφικά άστοχο .

Ορισμένες από αυτές έφεραν αποτέλεσμα -ακόμη και κάποιες

από τις ηθικά επιλήψιμες-, ενώ άλλες κατέληξαν στο μηδέν.

Αυτό που θέλουμε να υπογραμμίσουμε είναι ότι λέξεις όπως

«νέα» ή «σύγχρονη» δεν έχουν θέση όταν μιλάμε για τεχνικές διαχείρισης ούτε ο σύγχρονος κόσμος ούτε οποιοδήποτε με

μονωμένο άτομο έχουν το μονοπώλιο της σοφίας. Επομένως,

η λογική υπαγορεύει ότι το ιδανικό μέρος για να αναζητήσου

με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλία δοκιμασμένων και

επιτυχημένων διαχειριστικών προσεγγίσεων είναι οι σκονι

σμένες σελίδες της ιστορίας. Το βιβλίο αυτό περιέχει τέτοιες προσεγγίσεις, όπως αυτές

αναπτύχθηκαν από τους διάσημους, τους όχι και τόσο διάση

μους, αλλά και διαβόητες προσωπικότητες στην πορεία των

τεσσάρων τελευταίων χιλιετιών. Όπου είναι απαραίτητο, το � � � � � �

αρχαιο κειμενο εχει εκσυγχρονιστει, προκειμενου να ειναι ευ-

κολότερη η κατανόησή του από το σύγχρονο αναγνώστη, όμως

καταβάλαμε κάθε προσπάθεια να μην αλλοιώσουμε τον τόνο,

το νόημα ή την πρόθεση του αρχικού συγγραφέα. Την πλειοψη

φία των αποσπασμάτων τη συνοδεύουμε με κάποια σχόλια και

ανάλυση. Ι<άθε ενότητα προλογίζεται με μία σύντομη βιογρα

φία του ατόμου που αφορά και των συνθηκών κάτω από τις

οποίες διατύπωσε τους νόμους, τους κώδικες ή τις σκέψεις

του. Προκειμένου να μην υπάρξει σύγχυση μεταξύ του σύγχρο

νου σχολιασμού, της ανάλυσης και των κεφαλίδων με το πρω

τότυπο κείμενο, όλα τα αποσπάσματα των πρωτότυπων κειμέ

νων εμφανίζονται με διαφορετική γραμματοσειρά.

Συγκρίνοντας το πώς άντρες και γυναίκες στο παρελθόν


αντιμετώπισαν τις καταστάσεις τις εποχής τους (κατορθώ

νοντας σε κάποιες περιπτώσεις να βελτιώσουν την κατάστα

ση, ενώ άλλες φορές οι επιλογές τους οδήγησαν σε καταστρο

φικά αποτελέσματα) θα μπορέσετε να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικότερα τους σοφούς και τους βαρβάρους, τους πολεμι

στές και τους συνωμότες, τους aυλικούς και τους πολιτικούς

που συναντάτε στη δική σας ζωή.

Προβληματιστήκαμε πολύ σχετικά με τη μορφή που θα δί

ναμε στο υλικό μας. Θα ήταν άραγε καλύτεροι οι «Καλεσμέ

νοι» μας να καταχωριστούν αλφαβητικά, ή μήπως σε αυστηρά

χρονολογική σειρά, ή μήπως με κάποιον άλλο τρόπο; Τελικά,

τους συγκροτήσαμε σε ομάδες αναλόγως των διαφόρων φιλοσοφικών προσεγγίσεων που υιοθέτησαν . . . κάτι που, αν

αφήσουμε κατά μέρος τις λεκτικές γαρνιτούρες, σημαίνει με

απλά λόγια ότι τα κεφάλαια έχουν ομαδοποιηθεί ανάλογα με

το επάγγελμα του κάθε ατόμου. Προφανώς, ένας μεσαιωνι

κός βασιλιάς θα προσεγγίζει τα πράγματα διαφορετικά από

ό,τι ένας βουδιστής μοναχός, λόγου χάρη. Τελικά, χωρίσαμε όλα τα άτομα στις ακόλουθες κατηγορίες: Δικτάτορες, τύραν

νοι και αντισυμβατικοί διανοητές Άνθρωποι του Θεού και

ανώτερες δυνάμεις Βιομήχανοι και έμποροι· Βασιλείς, βασίλισσες και κατακτητές και, τέλος, Φιλόσοφοι και λόγιοι. Αυτές

οι ποικίλες και ανοιχτές κατηγορίες μάς φάνηκαν ένας αρκετά

καλός τρόπος ώστε να καλυφθεί το ευρύτατο φάσμα των ανθρώπων που με τον τρόπο τους επηρέασαν το πώς το άτομο

αντιμετωπίζει τους γύρω του.

Μέσα σε αυτές τις πέντε, γενικές κατηγορίες, τα επιμέρους

κεφάλαια έχουν μπει σε χρονολογική σειρά. Αυτό θα επιτρέ

ψει στον αναγνώστη να διαπιστώσει το πώς άλλαξαν και εξελίχτηκαν οι προσεγγίσεις στο ζήτημα της διαχείρισης στην πο-


ρεία των αιώνων και να επιλέξει εκείνες που έχουν μεγαλύτε

ρη συνάφεια με τις καταστάσεις που αντιμετωπίζει. Άραγε, ο

αναγνώστης θα νιώσει πιο κοντά στην προσέγγιση που επέλεγε ένας σκληροτράχηλος πολεμιστής, όπως ο Βασιλιάς Εδουάρ

δος Α', ή ένα ελεύθερο πνεύμα της βικτοριανής εποχής, όπως

ο Έλμπερτ Χάμπαρντ; Τα κείμενα στα επιμέρους κεφάλαια έχουν καταχωριστεί

σύμφωνα με θεματικές ενότητες όπως η Αντιμετώπιση επαγ

γελματικών συνεργατών, η Δημιουργία ενός αποτελεσματικού

μάνατζερ και η Αποτελεσματική χρήση των ανθρωπίνων πό

ρων. Ένας πλήρης κατάλογος των θεματικών ενοτήτων βρί

σκεται στην αρχή του βιβλίου, με τίτλο «Περιεχόμενα ανά θε

ματική ενότητα» , στη σελίδα 1 1 .

Επιλέγοντας να ομαδοποιήσουμε τα κεφάλαια βάσει ευρέων

κατηγοριών και στη συνέχεια καταχωρίζοντας το υλικό μας

ανά θεματική ενότητα, επιτρέπουμε στον αναγνώστη να επιλέ

ξει τον τρόπο με τον οποίο θα προσεγγίσει το βιβλίο . Δεν είναι

απαραίτητο να νιώσει κάποιος υποχρεωμένος να το διαβάσει

από την αρχή ως το τέλος. Μπορεί να το διαβάσει με οποιον

δήποτε τρόπο ταιριάζει στη διάθεση ή τις ανάγκες του.

Ο αναγνώστης οπωσδήποτε θα παρατηρήσει ότι δεν υπάρ

χει μεγάλος αριθμός γυναικών στον κατάλογο των προσωπι

κοτήτων που συμπεριλάβαμε σε αυτό το βιβλίο. Ο λόγος είναι

απλός : οσοδήποτε ικανές και αν υπήρξαν κάποιες γυναίκες,

μόλις στη διάρκεια του περασμένου αιώνα κατάφεραν να ανελι

χτούν στην εταιρική ιεραρχία. Ευτυχώς, κατορθώσαμε να εντο

πίσουμε μερικές εξαιρετικές γυναίκες, οι οποίες, παρά τις

aσύλληπτες δυσκολίες της εποχής τους, aντιμέτωπες με τη δη

μόσια χλεύη και ενίοτε με πολύ πιο επικίνδυνες καταστάσεις,

είχαν τη γενναιότητα να αφήσουν το σημάδι τους στην ιστορία


και να κληροδοτήσουν ορισμένες από τις ιδέες και την εμπει

ρία τους σε εμάς. Όμως, ακόμη κι εδώ υπάρχουν ίχνη σεξι

σμού. Στο κεφάλαιο που ασχολείται με τη Λίλλιαν Γκίλμπρεθ,

ειδικό σε θέματα αξιοποίησης του ανθρωπίνου δυναμικού, η

Γκίλμπρεθ απευθύνει τα σχόλιά της σε άντρες, παρά το γεγο

νός ότι οι θέσεις της διατυπώθηκαν μετά το Β' Παγκόσμιο

Πόλεμο, όταν εκατομμύρια γυναίκες είχαν ενταχθεί στο εργα

τικό δυναμικό.

Ι<άποια από τα αποσπάσματα που θα διαβάσετε σε αυτό το

βιβλίο ίσως σας φανούν διασκεδαστικά, ορισμένα μπορεί να

ακουστούν ακραία ή και αφόρητα aποκρουστικά· κάποια, απλά

δε θα ταιριάζουν με το δικό σας ύφος. Α ν ερμηνεύονταν με αυ

στηρά κυριολεκτικό τρόπο, ορισμένες από τις συμβουλές που

περιέχονται στις επόμενες σελίδες θα ήταν κατηγορηματικά

παράνομες ! Όμως, είμαστε εξίσου βέβαιοι ότι θα βρείτε πολλές χρήσιμες πληροφορίες οι οποίες θα σας βοηθήσουν στις

επαφές σας με όσους εργάζονται για εσάς, με εκείνους για λο

γαριασμό των οποίων εργάζεστε εσείς και με όσους καλείστε

να διαπραγματεύεστε σε καθημερινή βάση. Οι εποχές, οι κοι

νωνικές συμβάσεις και η τεχνολογία μπορεί να έχουν αλλάξει

πολύ από τα χρόνια που ο Χαμμουραμπί ήταν βασιλιάς της Βα

βυλώνας και οι κουρσάροι λεηλατούσαν τις ισπανικές κτήσεις

στην l{αραϊβική, όμως γεγονός είναι ότι οι άνθρωποι και τα κί

νητρά τους έχουν αλλάξει ελάχιστα. Διαβάστε τα μυστικά των

κορυφαίων. !{άντε τα κτήμα σας και . . . καλή επιτυχία.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΔΙΙ<ΤΑΤΟΡΕΣ, ΤΥΡΑΝΝΟΙ

Ι<ΑΙ ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΤΙΙ<ΟΙ ΔΙΑΝΟΗΤΕΣ

ΣΟΥΝ ΤΖΟΥ

ΚΙΝΕΖΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ,

ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 4ou ΑΙΩΝΑ π.Χ. ΠΕΡΙΠΟΥ

ΗΤέχνη του Πολέμου, γραμμένη από τον Σουν Τζου, δεν

είναι απλά το αρχαιότερο σωζόμενο βιβλίο γύρω από τις

στρατιωτικές τεχνικές, αλλά ταυτόχρονα και ένα από τα πλέον

αναλυτικά και δημοφιλή βιβλία που γράφτηκαν ποτέ πάνω σε � �

αυτο το αντικειμενο.

Γραμμένη στην l{ίνα, τα πρώτα χρόνια της «Περιόδου των

Φιλοπόλεμων Βασιλείων» (475-221 π.Χ. ) , Η Τέχνη του Πολέμου συντάχθηκε περίπου δύο ή τρεις γενιές μετά το θάνατο του

l{ομφούκιου και είναι περίπου σύγχρονη με τα έργα του Σω

κράτη και του Πλάτωνα.

Βάσει του κειμένου του βιβλίου, οι κοινωνικές και στρα

τιωτικές δομές της l{ίνας εκείνη την περίοδο πρέπει να ήταν � �

εντυπωσιακα προηγμενες.

Υπάρχουν αναφορές σε μια τάξη επαγγελματιών στρατιω

τών, σε ένα μόνιμο στρατό ο οποίος αριθμούσε πολλές χιλιάδες

και ένα κοινωνικό σύστημα ικανό να τους συντηρεί. Συγκριτικά,

την εποχή που γραφόταν Η Τέχνη του Πολέμου, η Ρώμη ήταν ένας οικισμός από κτίρια χτισμένα από λασπότουβλα. Τα μόνα

προγενέστερα δυτικά κράτη ικανά να συντηρήσουν ένα αντί

στοιχο σύστημα θα ήταν η Ασσυρία, η Περσία, η Βαβυλώνα και

η Αίγυπτος.

Παρ' ότι το βιβλίο προσφέρει σοφές, διαχρονικές συμβου-


λές, δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που να επιβεβαιώνουν

την ύπαρξη του Σουν Τζου, ο οποίος υποτίθεται ότι το έγραψε.

Όμως, όποιος και αν ήταν, ο Σουν Τζου αποδείχτηκε άριστος

παρατηρητής των ανθρώπινων συγκρούσεων και ασύγκριτα

πρακτικός άνθρωπος.

Στην Τέχνη του Πολέμου, συναντάμε την παλαιότερη σω

ζόμενη μαρτυρία που αναγνωρίζει ότι η σύγκρουση αποτελεί

αναπόφευκτο κομμάτι του πολιτισμού και, επομένως, θα πρέ

πει να μελετηθεί ως αναπόσπαστο στοιχείο του κυβερνητικού

σχεδιασμού· η έννοια αυτή περιγράφεται στις μέρες μας ως

«Εθνική Άμυνα» . Επίσης, ο Σουν Τζο υ λαμβάνει υπόψη του � � � ,

τις παρενεργειες της παρατεταμενης κοινωνικης συγκρουσης, όπως για παράδειγμα τη χρηματοδότηση των στρατιωτικών

επιχειρήσεων, την τροφοδοσία, τον πληθωρισμό, την πιθανό-, , , ,

τητα οικονομικης καταρρευσης και την υποχρεωτικη μετ α κι-

νηση πληθυσμών.

Η Τέχνη του Πολέμου είναι κάτι περισσότερο από ένα βι

βλίο ανάλυσης στρατιωτικών τακτικών, είναι ένας οδηγός για

την υπερίσχυση σε συγκρούσεις με τον πλέον οικονομικό τρό

πο. Σύμφωνα με την άποψη του συγγραφέα, ο πιο αποτελε

σματικός πόλεμος είναι αυτός που δε δίνεται ποτέ. Αν κατορθώσεις να καταρρακώσεις το ηθικό του εχθρού και με τις κι

νήσεις σου να τον φέρεις σε σημείο που θα παραδοθεί χωρίς

καν να εμφανιστεί στο πεδίο της μάχης, θα έχεις κερδίσει μία

πολύ πιο επιβλητική νίκη από οποιαδήποτε θα απαιτούσε να

καταφύγεις στο μακελειό. Εν ολίγοις, Η Τέχνη του Πολέμου αποτελεί μία σπουδή πάνω στη φιλοσοφία των ανθρώπινων

συγκρούσεων και τους χαρακτήρες των ανθρώπων που θα έπρεπε, ή δε θα έπρεπε, να αναλαμβάνουν τη διαχείρισή τους.

Τα χαρακτηριστικά που καθιστούσαν κάποιον ικανό στρατηγό


πριν από 2 .400 χρόνια στην l{ίνα είναι τα ίδια ακριβώς χαρα

κτηριστικά που απαιτούνται προκειμένου να βγει κανείς νικη

τής στις αίθουσες των σύγχρονων διοικητικών συμβουλίων. Τα αποσπάσματα από την Τέχνη του Πολέμου που ακολου

θούν έχουν υποστεί επιμέλεια και έχουν ανασυνταχτεί ώστε

να μην υπάρχουν παρανοήσεις και προκειμένου να ακολουθούν τις κεφαλίδες.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Ο καλός διοικητής πρέπει να είναι ήσυχος, δίκαιος και αμερόληπτος. Πρέπει να είναι ολιγόλογος, ηθικός και δίκαιος, προκειμένου να

διατηρήσει την τάξη. Οι αξιωματικοί και οι άντρες του δεν πρέπει να

γνωρίζουν τα σχέδιά του.

Δύσκολη προσέγγιση. Οι πλέον αποτελεσματικοί μάνατζερ πρέπει να είναι δίκαιοι απέναντι σε όλους τους συνεργάτες τους, ανεξάρτητα από τα προσωπικά τους αισθήματα. Ποτέ δεν πρέπει να αποκαλύπτουν τα μακροπρόθεσμα σχέδιά τους, ακόμη και στους πιο στενούς συνεργάτες τους, οι οποίοι θα μπορούσαν, εκ παραδρομής, να πουν το λάθος πράγμα τη λάθος στιγμή. Έτσι, εφόσον διαρρεύσουν τα σχέδιά σας, δε θα μπορείτε να κατηγορήσετε κανέναν άλλο εκτός από τον εαυτό σας.

Στον πόλεμο υπάρχουν αρκετοί θεμελιώδεις παράγοντες, ανάμεσα

στους οποίους συγκαταλέγεται η ηθική επίδραση, η διοίκηση και το

δόγμα. Ο ηθικός παράγοντας διασφαλίζει ότι οι στρατιώτες βρί

σκονται σε αρμονία με τους ηγέτες τους, έτσι ώστε να τους ακολου

θούν άφοβα στη ζωή και στο θάνατο .

Αν το δικό σας επίπεδο βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, δεν μπο-


ρείτε να έχετε την απαίτηση από τους συνεργάτες σας να σας είναι πιστοί.

Η διοίκηση περιγράφει τη σοφία, την ειλικρίνεια, το θάρρος και την

ικανότητα του στρατηγού να πειθαρχεί τους άντρες του. Το δόγμα εί

ναι η οργανωτική ικανότητα, ο έλεγχος και η ικανότητα να δίνονται κα

τάλληλοι βαθμοί στους αξιωματικούς, να ρυθμίζονται οι γραμμές ανε

φοδιασμού και να εφοδιάζεται ο στρατός.

Εδώ το απόσπασμα αναφέρεται εξίσου στην αναγνώριση και ανάπτυξη του ταλέντου των άλλων, όσο και στις δικές σας ηγετικές ικανότητες. Κανείς δεν μπορεί να βρίσκεται παντού, όμως αυτοί που τοποθετούν ικανούς ανθρώπους σε θέσεις-κλειδιά δε χρειάζεται να ανησυχούν.

Κάθε ηγέτης έχει ακουστά αυτούς τους παράγοντες κι εκείνοι που

τους κάνουν κτήμα τους νικούν· όσοι αποτυγχάνουν, ηττώνται. Ο πό

λεμος είναι ζωτικής σημασίας για το κράτος είναι ο δρόμος που

οδηγεί στην επιβίωση ή στην καταστροφή και είναι υποχρεωτικό να

μελετηθεί ενδελεχώς.

Η ανάπτυξη και η επέκταση είναι απαραίτητα στοιχεία της επαγγελματικής επιτυχίας όμως, μόνο εκείνοι που μαθαίνουν πώς να αναπτύσσονται με ασφάλεια θα επιβιώσουν.

Ο άνθρωπος που ξέρει πότε να πολεμήσει και πότε όχι θα επικρατή

σει. Ο πετυχημένος στρατός κερδίζει τις νίκες πριν τη μάχη, όμως ο

στρατός που πολεμά μονάχα με την ελπίδα της νίκης είναι καταδικα

σμένος στην ήττα. Αν γνωρίζεις τον εχθρό και τον εαυτό σου, σε εκ α

τό μάχες θα είσαι πάντα νικητής. Αν αγνοείς τον εχθρό αλλά γνωρί-

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑτΙΚΑ ΜΥΣτΙΚΆ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ IΣΤΟΡΙΑ 3 1

ζεις τον εαυτό σου, οι πιθανότητες νίκης και ήττας είναι μοιρασμέ

νες. Α ν αγνοείς τόσο τον εαυτό σου όσο και τον εχθρό σου, σε κάθε

μάχη διατρέχεις τεράστιο κίνδυνο.

Ο σχεδιασμός είναι απαραίτητος. Εφόσον βρίσκεστε αντιμέτωποι με άλλες εταιρείες ή άτομα μέσα στη δική σας ετα ιρεία, όση ευφυΤα κα ι αυτοπεποίθηση κι αν διαθέτετε, δε θα σας χρησιμεύσουν τόσο, όσο η αντικε ιμενική εκτίμηση των δυνατών και των αδύνατων σημείων σας, καθώς κα ι εκείνων του αντιπάλου σας.

Διαχείριση θυγατρικής Όταν συλλαμβάνονται εχθρικά άρματα, αντικατάστησε τα λάβαρα και

τις σημαίες με δικά σου, ανακάτεψε τα αιχμαλωτισμένα άρματα με τα δικά σου και οδήγησέ τα στο πεδίο της μάχης.

Φέρσου καλά στους αιχμαλώτους και φρόντισέ τους. Με τις μεθόδους αυτές μπορείς να κερδίσεις τη μάχη και να γί

νεις δυνατότερος.

Όταν αποκτάτε τον έλεγχο μιας εταιρείας, είτε με συναινετικά είτε με εχθρικά μέσα, ενσωματώστε το προσωπικό της στη δική σας εταιρεία το συντομότερο δυνατό. Καθιστώντας τα άτομα αυτά συστατικό μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου μειώνετε τις πιθανότητες να στραφούν εναντίον σας ή να γίνουν στόχος εξαγοράς από μία αντίπαλη εταιρεία.

Επιλογή της Ομάδας Μέσης Διαχείρισης Οι στρατηγοί είναι οι φύλακες του κράτους. Α ν παρέχουν αποτελε

σματική προστασία, το κράτος θα είναι ισχυρό· αν είναι αδύναμοι, το

κράτος θα εξασθενήσει.


Αυτές είναι οι πέντε ιδιότητες που είναι επικίνδυνες στο χαρα-, ' '

κτηρα ενος στρατηγου:

Ένας απρόσεκτος ηγέτης κινδυνεύει να σκοτωθεί.

Ένας δειλός διοικητής κινδυνεύει να αιχμαλωτιστεί.

Αν είναι aψύς ή βιαστικός, κινδυνεύει να γελοιοποιηθεί.

Αν η εντιμότητά του είναι σαθρή, κινδυνεύει να aτιμαστεί από ψέ-'

ματα και φημες.

Αν είναι υπερβολικά φιλεύσπλαχνος, κινδυνεύει να πέσει θύμα

εκμετάλλευσης.

Τρεις είναι οι τρόποι με τους οποίους ένας στρατός μπορεί να φέρει

την καταστροφή στο έθνος του: όταν ο στρατηγός διατάζει το στρατό

να προελάσει όταν θα έπρεπε να υποχωρήσει, ή να υποχωρήσει όταν

θα έπρεπε να προελάσει- όταν άνθρωποι αδαείς γύρω από τις στρα

τιωτικές τακτικές επιτρέπεται να πάρουν μέρος στο σχεδιασμό· όταν

στρατηγοί που δεν καταλαβαίνουν τις αρχές της διοίκησης αναλαμ

βάνουν υπεύθυνες θέσεις . Οποιοδήποτε από αυτά τα χαρακτηριστι

κά σε ένα διοικητή αποτελεί σοβαρή αδυναμία η οποία μπορεί να τον

οδηγήσει στο θάνατο και να φέρει την καταστροφή στο στρατό του.

Τα δύο προηγούμενα αποσπάσματα μας λένε ποια στοιχεία πρέπει να αναζητούμε όταν επιλέγουμε μέλη για τις ομάδες διαχείρισης ή διαπραγματεύσεων. Επιλέξτε τις ομάδες σας προσεκτικά και βεβαιωθείτε ότι κάθε μέλος της ομάδας σας μπορεί να αντεπεξέλθει στο έργο που του αναθέτετε. Τ ο ότι ένα άτομο είναι ικανό σε μια συγκεκριμένη θέση δε σημαίνει απαραίτητα ότι είναι εξίσου ικανό σε μία άλλη, οπότε στηρίξτε την απόφασή σας στις ανάγκες του συγκεκριμένου έργου που θα πρέπει να φέρει σε πέρας. Ικανότατοι άνθρωποι, όταν τους ανατίθενται λάθος θέσεις,


κινδυνεύουν να καταστρέψουν το συγκεκριμένο έργο, τους εαυτούς τους και εσάς.

Στρατηγοί που είναι ικανοί και στις αποφάσεις τους δεν παρεμβαίνει

ο βασιλιάς, θα βγουν νικητές.

Έχοντας επιλέξει την ομάδα σας και έχοντας αναθέσει σε κάθε μέλος συγκεκριμένους τομείς, αφήστε τους συνεργάτες σας να κάνουν τη δουλειά τους ήρεμα. Αν δεν τους εμπιστεύεστε ότι θα τα καταφέρουν, κάνατε λάθος που τους αναθέσατε το συγκεκριμένο έργο εξαρχής. Είτε επανατοποθετήστε τους σε κάποια θέση όπου τόσο εσείς όσο κι εκείνοι θα α ισθάνονται άνετα, είτε απαλλαγείτε από αυτούς.

Όταν ο διοικητής πηγαίνει στη μάχη χωρίς να επιδιώκει την προσω

πική δόξα και υποχωρεί χωρίς να έχει διαταγή, για να προστατέψει

τους άντρες του, αλλά χωρίς να φοβάται μήπως τιμωρηθεί ο ίδιος,

αποτελεί πολύτιμο πετράδι για το κράτος. Ένας τέτοιος άνθρωπος

βλέπει τους άντρες του σαν παιδιά του και αυτοί θα πεθάνουν για χά

ρη του.

Ακόμη κα ι οι καλύτεροι μάνατζερ ενίοτε παρακούν τις εντολές που έχουν, το ερώτημα εδώ είναι «γιατί». Αν συστηματικά ξεπερνούν τα όρια των αρμοδιοτήτων τους ή απλά προσπαθούν να φανούν σημαντικοί οι ίδιοι, δε θα έπρεπε να έχουν αυτή τη θέση. Αν, πάλι, αυτό που τους ενδιαφέρει είναι το καλό των υφισταμένων τους, ανήκουν σε μια σπανιότατη κατηγορία ανθρώπων· δείχνουν αλτρουισμό και οξύνοια.


Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Ο άνθρωπος του οποίου ο στρατός είναι ενωμένος για την επίτευξη

ενός κοινού στόχου θα επικρατήσει. Ν α διοικείς τους ανθρώπους

σου με ευγένεια, να τους εμπνέεις πίστη και έντονο ζήλο , έτσι η νίκη

θα είναι βέβαιη. Τρέψε καλά τους στρατιώτες σου, έμπνευσέ τους,

φύλαξε τις δυνάμεις τους και μην τους κουράζεις άσκοπα. Οι δια τα-/ , , , , ,

γες προς τους στρατιωτες πρεπει να ειναι συστηματικες για να ειναι αποτελεσματικές αν οι διαταγές δεν είναι συστηματικές, οι στρα

τιώτες θα γίνουν aπείθαρχοι.

Πάντοτε να αντι μετωπίζετε το απλό προσωπικό δίκα ια. Αν είναι χαρούμενοι με τον τρόπο που ασκείτε το μάνατζμεντ, θα είναι περ ισσότερο πρόθυ μο ι να σας υποστηρ ίξουν σε δύσκολες στιγμές.

Η διαχείριση των πολλών δε διαφέρει σε τίποτε από τη διαχείριση

των λίγων· είναι απλά ζήτημα αριθμών.

Αντιμετωπίστε τον κύριο όγκο του εργατικού δυναμ ικού με τον ίδιο τρόπο που θα aντι μετωπίζατε τους άμεσους συνεργάτες σας μπορεί η πρώτη ομάδα να έχει πολύ περ ισσότερα μέλη , όμως οι ίδιες τακτικές έχουν εξίσου καλά αποτελέσματα όταν εφαρμόζονται σε μεγάλες ομάδες, όπως όταν εφαρμόζονται σε μία μ ικρή ομάδα.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού Όταν καταστρώνεις τα σχέδιά σου, αποφάσισε ποιος ηγέτης διαθέ

τει ηθική επιρροή και ποιος είναι ο ικανότερος. Ποιος στρατός έχει

τους καλύτερους αξιωματικούς και άντρες; Ποια πλευρά χειρίζε

ται τις aνταμοιβές και τις τιμωρίες με τον πιο φωτισμένο τρόπο;


Απαντώντας σε αυτές τις ερωτήσεις, θα μπορέσεις να προβλέψεις

ποια πλευρά θα νικήσει και ποια θα ηττηθεί.

Μελετήστε τον ανταγωνισμό. Μόνο εφόσον γνωρίζετε τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία των ανταγωνιστών σας και τα συγκρίνετε με τα δικά σας, μπορείτε να πάρετε μια λογική απόφαση σχετικά με την ικανότητά τους να συγκρουστούν μαζί σας ή ακόμη και να σας νικήσουν. Όταν γνωρίζετε για τον ανταγωνισμό εξίσου πολλά με όσα ξέρετε για τον εαυτό σας, θα μπορέσετε να ζυγίσετε τα πλεονεκτήματα κα ι τα μειονεκτήματα κα ι των δύο πλευρών αντικειμενικά και θα ξέρετε ποια πλευρά θα θριαμβεύσει.

Ο λόγος για τον οποίο ένας πεφωτισμένος διοικητής μπορεί να

θριαμβεύσει σε βάρος του εχθρού είναι ότι έχει το πλεονέκτημα να

γνωρίζει την κατάστασή του. Αν μπορείς να προσδιορίσεις τη θέση

των εχθρικών δυνάμεων, μπορείς να επικεντρώσεις τις δυνάμεις

σου εκεί και να του καταφέρεις τις μέγιστες απώλειες, ενώ εκείνος

θα πρέπει να χωρίσει τις δικές του δυνάμεις. Μελέτησε τον εχθρό

για να μάθεις τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του . Διάγνωσε τα

σχέδια του εχθρού προκειμένου να καταλάβεις ποιες στρατηγικές θα

έχουν αποτέλεσμα και ποιες όχι, έτσι δημιουργούνται οι προϋποθέ-'

σεις της νικης.

Μάθετε όσα μπορείτε σχετικά με τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του αντιπάλου σας πριν δοκι μάσετε τις δυνάμεις σας απέναντι στις δικές του. Μόνο εφόσον γνωρίζετε αυτά τα σημεία και το πώς είναι πιθανό να λειτουργήσουν απέναντί σας, μπορείτε να είστε σχετικά βέβαιοι ότι θα επικρατήσετε.

Όταν ο πρεσβευτής του εχθρού σού απευθύνει το λόγο με ταπεινότη-


τα, αλλά ο εχθρός συνεχίζει τις προετοιμασίες του, θα προελάσει.

Όταν η γλώσσα του πρεσβευτή είναι αμφίσημη αλλά ο εχθρός προ

ελαύνει με τόλμη, δεν αργεί η στιγμή της υποχώρησης. Όταν ο πρε

σβευτής εμφανίζεται aπολογητικός, προσπαθεί να κερδίσει χρόνο .

Όταν ο εχθρός ζητά απρόσμενα ανακωχή, συνωμοτεί εναντίον σου. Όταν ο εχθρός αποτυγχάνει να εκμεταλλευτεί μια ευκαιρία να προ

ελάσει, ο ίδιος και οι άντρες του είναι κουρασμένοι. Όταν υπάρχει

αναστάτωση στο στρατόπεδο του εχθρού τη νύχτα, οι άντρες του φο

βούνται. Όταν οι στρατιώτες του εχθρού προχωρούν άτακτα, ο διοι

κητής τους δεν έχει κύρος. Αν οι αξιωματικοί του εχθρού είναι ευέ

ξαπτοι, είναι εξουθενωμένοι. Όταν ο διοικητής προσφέρει υπερβο

λικά πολλές aνταμοιβές στους άντρες του, κοντεύει να εξαντλήσει

τους πόρους του . Όταν τιμωρεί τους άντρες του υπερβολικά αυστη

ρά ή υπερβολικά συχνά, είναι πάρα πολύ ταραγμένος.

Εδώ έχουμε μια περιληπτική παρουσία των πετυχημένων διαπραγματευτικών τεχνικών. Πάντοτε να ρυθμίζετε τη στάση σας κρίνοντας την προσέγγιση της aντίπαλης πλευράς. Κατανοώντας τις τακτικές τους και τη «γλώσσα του σώματός» τους, θα είστε ένα βήμα μπροστά από αυτούς.

Ο σοφός διοικητής πρέπει να εξετάζει τόσο τους ευνοϊκούς όσο και

τους aντίξοους παράγοντες σε μια μάχη. Λαμβάνοντας υπόψη τους

ευνοϊκούς παράγοντες, το σχέδιο μάχης γίνεται εφικτό· συνεκτι

μώντας τους aντίξοους παράγοντες, μπορείς να ξεπεράσεις τυχόν

δυσκολίες.

Όσο περισσότερες πληροφορίες διαθέτετε, τόσο το καλύτερο. Ακόμη και αν ανακαλύψετε ότι ο aντίπαλός σας είναι ισχυρότερος από ό,τι νομίζατε είναι σημαντικό. Γνωρίζοντας τα δυνατά και


τα αδύνατα σημεία του, μπορείτε να εντοπίσετε τομείς όπου είναι ευάλωτος και τομείς όπου θα πρέπει να αποφύγετε τη σύγκρουση.

Όσοι είναι ικανοί στον πόλεμο μπορούν να γίνουν aνίκητοι, όμως

δεν μπορούν να κάνουν τον εχθρό ευάλωτο· επομένως, μπορεί να

ξέρεις πώς να νικήσεις, όμως ίσως να μην είναι δυνατό να το πετύ

χεις κάθε φορά.

Η αποφυγή της ήπας έγκειται στην άμυνα, η νίκη στην επίθεση. Να αμύνεσαι μόνο όταν δεν έχεις δύναμη, όταν έχεις άφθονες δυ

νάμεις προχώρησε στην επίθεση.

Ο έξυπνος επιχειρηματίας μπορεί να μάθει πώς να κάνει την εταιρεία του άτρωτη σε επιθέσεις όμως, όσα κι αν γνωρίζετε για τον αντίπαλό σας, σε καμ ία περίπτωση δεν μπορείτε να εγγυηθείτε ότι θα τον νικήσετε έως ότου βρεθείτε πραγματικά απέναντί του, σε ανοιχτό ανταγωνισμό.

Όταν ο εχθρός έχει τον έλεγχο των υψωμάτων, μην τον αντιμετωπί

σεις όταν βρίσκεται με την πλάτη σε λόφο, μην τον προκαλέσεις . Αν

προσποιηθεί ότι υποχωρεί, μην παρασυρθείς και τον καταδιώξεις .

Μην επιτρέψετε να οδηγηθείτε σε θέση όπου θα είναι αδύνατο να νικήσετε.

Παρακολούθησε κάθε κατάσταση, κάθε κίνηση του εχθρού, από

απόσταση, όμως όταν ο εχθρός σου προσφέρει οποιαδήποτε ευ και

ρ ία, εκμεταλλεύσου την άμεσα.

Όταν πλέον θα έχετε συγκεντρώσει τις πληροφορίες σας και θα


έχετε προετοιμάσει τις δυνάμεις σας, περιμένετε έως ότου εντοπίσετε οποιαδήποτε κατάσταση που μπορεί να σας προσφέρει ένα πλεονέκτημα πριν επιτεθείτε.

Ο στρατός που φτάνει πρώτος στο πεδίο της μάχης και περιμένει τον

εχθρό θα είναι ξεκούραστος για τη μάχη· όσοι φθάνουν καθυστερη

μένα και ριχτούν αμέσως στη μάχη θα είναι κουρασμένοι. Αυτοί που

γνωρίζουν τα μυστικά της μάχης φέρνουν τον εχθρό στις θέσεις τους

και δεν υποχρεώνονται να πάνε εκείνοι να τον συναντήσουν.

Πάντοτε είναι καλύτερα να έρχεστε σε θέση που θα σας επιτρέψει να κάνετε εσείς την πρώτη κίνηση. Αυτός που θα υποχρεωθεί να κινηθεί δεύτερος, θα βρίσκεται πάντοτε ένα βήμα πίσω.

Ο πόλεμος στο σύνολό του στηρίζεται στην εξαπάτηση. Επομένως,

όποτε είναι εφικτό, προσποιήσου ότι είσαι aνήμπορος να πολεμή

σεις, όταν βρίσκεσαι στην κορύφωση των δραστηριοτήτων σου προ

σποιήσου ότι είσαι αδρανής. Κάνε τις δυνάμεις σου να μοιάζουν κ α

τώτερες ώστε να ενισχύσεις το θράσος του εχθρού. Πρόσφερέ του

δόλωμα για να τον παρασύρεις προς το μέρος σου και μετά, ενώ δή

θεν θα είσαι aνοργάνωτος, εξαπόλυσε επίθεση. Κάνε τους στρατη

γούς του εχθρού να θυμώσουν ώστε να τους προκαλέσεις σύγχυση.

Άσκησε συνεχή πίεση στον εχθρό ώστε να τον εξαντλήσεις .

Φροντίστε ώστε να διατηρείτε τους aντιπάλους σας σε σύγχυση. Μην aποκαλύπτετε ποτέ τις πραγματικές σας δυνάμεις, επιλέξτε να κάνετε aπρόσμενες κινήσεις και aσκήστε συνεχώς πίεση.

Όσοι γνωρίζουν πώς να αντιμετωπίζουν τον εχθρό μπορούν να τον

υποχρεώσουν να κινηθεί δημιουργώντας μια κατάσταση στην οποία


θα είναι υποχρεωμένος να προσαρμοστεί· τον παρασύρουν, παρου

σιάζοντας κάποιο ακαταμάχητο δόλωμα και τον δελεάζουν με την

υπόσχεση του κέρδους. Ο ικανός στρατηγός συναντά τη νίκη εκμε

ταλλευόμενος την κατάσταση.

Βάδιζε στη μάχη ακολουθώντας παρακάμψεις και στρέψε την προ

σοχή του εχθρού αλλού, τοποθετώντας δολώματα για να τον παρ α-,

συ ρ εις .

Ο εχθρός σου δεν πρέπει να γνωρίζει πού σκοπεύεις να τον πο

λεμήσεις έτσι, πρέπει να χωρίσει τις δυνάμεις του και να προετοιμα

στεί για πολλά ενδεχόμενα. Με τις δυνάμεις του σκόρπιες, οι αντί

παλοι που θα πρέπει να πολεμήσεις σε ένα σημείο θα είναι λιγότεροι.

Ποτέ μην αφήνετε τον αντίπαλό σας να καταλάβει τις πραγματικές σας προθέσεις. Κάντε τον να νομ ίσει ότι επιχειρείτε ένα πράγμα, ενώ στην πραγματικότητα απλά θα τον παραπλανάτε.

Η ουσία του πολέμου είναι η ταχύτητα. Εκμεταλλεύσου την έλλειψη

προετοιμασίας του εχθρού· κινήσου μέσα από aπρόσμενες διαδρο

μές και χτύπα τον εχθρό εκεί που δε θα το περιμένει. Όταν ο εχθρός

είναι ξεκούραστος, υποχρέωσέ τον να κινηθεί ώσπου να κουραστεί.

Πήγαινε σε μέρη που θα είναι υποχρεωμένος να σε ακολουθήσει, κι

νήσου γρήγορα εκεί που δε θα περιμένει να πας. Κούρασε τον εχθρό,

κρατώντας τον διαρκώς απασχολημένο. Κάνε τον να βιαστεί, πα

ρουσιάζοντάς του πιθανά πλεονεκτήματα. Οι γνώστες του πολέμου

δεν επιτρέπουν στον εχθρό να ενώσει τις δυνάμεις του και να συντο

νίσει τους άντρες του. Όταν ο ικανός πολεμιστής σκορπίσει τις δυ

νάμεις του εχθρού, αυτές δεν μπορούν να ανασυνταχτούv- όταν είναι

συγκεντρωμένες, τους προκαλεί σύγχυση.


Ο aντίπαλος, ειδικά αυτός που είναι aπροετοίμαστος, μπορεί να μπερδευτεί ή να χάσει την ισορροπία του απλά με το να του ασκείται συνεχής πίεση. Ο συνδυασμός της ακατάπαυστης πίεσης κα ι της άγνοιας των αληθινών σας προθέσεων μπορεί να εξαντλήσει τους ανταγωνιστές σας εντυπωσιακά γρήγορα.

Όταν κερδίσεις μία νίκη, μην επαναλάβεις τις ίδιες τακτικές. Αντι

μετώπισε κάθε καινούρια κατάσταση με νέες παραλλαγές της στ ρ α-'

τηγικης σου.

Αν βρίσκεστε διαρκώς σε καταστάσεις σύγκρουσης, αλλάξτε τις τακτικές σας από τη μία σύγκρουση στην επόμενη. Αν δεν το κάνετε, ακόμη και οι πλέον έξυπνες τακτικές θα καταλήξουν προβλέψι μες.

Η νίκη είναι το μόνο έπαθλο του πολέμου. Αν η νίκη αργήσει πολύ,

το ηθικό του στρατεύματος πέφτει και οι δυνάμεις του εξαντλούνται. Με τις παρατεταμένες εκστρατείες, εξαντλείται ο πλούτος του

κράτους. Όταν ο στρατός εκστρατεύει, οι τιμές ανεβαίνουν και ο

πλούτος του λαού απομυζάται. Όταν οι δυνάμεις σου εξαντληθούν

και τα πλούτη σου ξοδευτούν, το πλεονέκτημα θα το εκμεταλλευτούν άλλοι και θα κινηθούν εναντίον σου . Δεν έχει υπάρξει παρατεταμέ

νος πόλεμος από τον οποίο να ωφελήθηκε κάποιο έθνος .

Οι παρατεταμένες συγκρούσεις είναι αδιέξοδες. Αν δεν υπάρχει λογική πιθανότητα να πετύχετε μία γρήγορη νίκη, αποφύγετε τη σύγκρουση πάση θυσία. Δεν υπάρχει «ηθική νίκη» αν, προκειμένου να την πετύχετε, χρεοκοπήσετε στην πορεία.

Στον πόλεμο, είναι προτιμότερο να καταλάβεις το κράτος του εχ-


θρού ανέπαφο, παρά ρημαγμένο . Το να αιχμαλωτίσεις το στρατό του

εχθρού -ολόκληρο ή εν μέρει - είναι προτιμότερο από το να τον κα

ταστρέψεις . Είναι καλύτερο να εξουδετερώσεις τις τακτικές του εχ

θρού, παρά να επιτεθείς στο στρατό του. Το επόμενο καλύτερο είναι

να καταστρέψεις τις συμμαχίες του. Μόνο αν αποτύχουν αυτές οι κι

νήσεις πρέπει να επιτεθείς στο στρατό του. Η χειρότερη προσέγγιση

είναι να επιτίθεσαι στις πόλεις του, να το κάνεις μόνο όταν δεν υπάρ

χουν άλλες επιλογές.

Ο ικανός πολεμιστής υποτάσσει τον εχθρό χωρίς να καταφύγει

σε μάχη. Σκοπός σου είναι να αιχμαλωτίσεις τον εχθρό άθικτο. Το να

κερδίσεις εκατό νίκες σε εκατό μάχες δεν είναι σημάδι σπουδαίου

στρατηγού· το να κατακτήσεις τον εχθρό χωρίς να τον πολεμήσεις

έστω μία φορά, αυτό είναι το πραγματικό μεγαλείο.

Α ν καταστρέψετε τον ανταγωνιστή στην προσπάθεια να τον νικήσετε, το μόνο ίσως που θα έχετε κερδίσει είναι ένα βουνό από χρέη τα οποία θα έχουν δημιουργηθεί στη διάρκεια της μακρόχρονης σύγκρουσης. Κινηθείτε γρήγορα, με χειρουργική ακρίβεια, περισώζοντας όσο μεγαλύτερο κομμάτι του ανταγωνισμού, και μετατρέψτε το σε επικερδές κομμάτι της δικής σας εταιρείας. Ακόμη καλύτερα, χε ιρ ιστείτε την κατάσταση με τέτοιο τρόπο ώστε να τους υποχρεώσετε να σας παραδοθούν χωρίς να τους πολεμήσετε. Αν δεν μπορείτε να πετύχετε είτε το ένα είτε το άλλο, αποφύγετε τελείως τη μάχη.

ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ

ΙΤΑΛΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΗΣ, 1469-1527

Γεννημένος στη Φλωρεντία, το 1469, ο Μακιαβέλλι έγινε

αυτόπτης μάρτυρας των πολιτικών συγκρούσεων στην

αναγεννησιακή Ιταλία. Οι ιταλικές πόλεις-κράτη συνταράσ

σονταν από εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ πανίσχυρων οι

κογενειών, καθώς η καθεμία επιχειρούσε να διευρύνει την

εξουσία και την επιρροή της, συνήθως καταφεύγοντας στη βία. Έχοντας διοριστεί γραμματέας της δεύτερης καγκελαρίας του

Μεγάλου Συμβουλίου της Φλωρεντίας, ο Μακιαβέλλι συμμά

χησε με το διαβόητο πολέμαρχο l{αίσαρα Βοργία, ο οποίος

βρισκόταν σε πόλεμο με την οικογένεια των Μεδίκων. Όταν οι Μέδικοι επέστρεψαν σαρωτικά στην εξουσία το

15 12, ο Μακιαβέλλι δικάστηκε με την κατηγορία της συνωμο

σίας, βασανίστηκε και φυλακίστηκε επί δύο μήνες. Πλέον, σε

ηλικία 43 ετών, αποσύρθηκε στην επαρχία και άρχισε να συγγρά

φει το διασημότερο έργο του, τον Ηγεμόνα, θέλοντας να δη

μιουργήσει ένα εγχειρίδιο για φιλόδοξους ηγέτες. Παρ' ότι έγρα

ψε αρκετά ακόμη κείμενα, ανάμεσα στα οποία μια σειρά θεατρι

κών έργων, στην ιστορία έμελλε να περάσει χάρη στον Ηγεμόνα. Ο Μακιαβέλλι συχνά αποτέλεσε στόχο κριτικής , επειδή

πρότεινε συζητήσιμες ή και αναμφισβήτητα aνήθικες μεθόδους άσκησης της εξουσίας. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Απλά,

ανέφερε μία ποικιλία μεθόδων οι οποίες θα μπορούσαν να

χρησιμοποιηθούν για την άσκηση, και διατήρηση, της εξουσίας.


Το κατά πόσο είναι αποδεκτή η όποια τακτική προτείνει ο Μα

κιαβέλλι επαφίεται στον αναγνώστη να το κρίνει. Μάλιστα, ο ίδιος ο Μακιαβέλλι συχνά προειδοποιεί τους αναγνώστες ότι

οι aνήθικες τακτικές αντίκεινται στους νόμους του Θεού και

είναι καταδικασμένες να αποτύχουν επειδή θα προκαλέσουν

το μίσος του λαού, χωρίς τη στήριξη του οποίου κανείς ηγέτης δεν μπορεί να επιβιώσει. Παράλληλα, όμως, προειδοποιούσε ότι η συμμόρφωση με τη συμβατική ηθική δεν είναι πάντοτε

εφικτή, εάν και εφόσον ο ηγεμόνας ελπίζει να παραμείνει στην

εξουσία . Το σύνολο των αποσπασμάτων που ακολουθούν

προέρχονται από τον Ηγεμόνα του Μακιαβέλλι. Για λόγους

σαφήνειας, έχουν υποστεί επιμέλεια και παρουσιάζονται σύμ

φωνα με τις κεφαλίδες των θεματικών μας ενοτήτων.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Στα κράτη όπου ισχύει η κληρονομική διαδοχή, καθώς ο λαός είναι

συνηθισμένος στην οικογένεια του ηγεμόνα, υπάρχουν πολύ λιγότε

ρες δυσκολίες στο να διατηρήσει κανείς την εξουσία του από ό,τι στα

νεοπαγή πριγκιπάτα, επειδή αρκεί να διατηρήσει τους θεσμούς που

θεμελίωσε κάποιος πρόγονός του και να προσαρμόσει αυτή την πο

λιτική στις εξελισσόμενες καταστάσεις . Αν ο νέος ηγεμόνας είναι ευ

φυής, σε λογικά πλαίσια, μπορεί να διατηρήσει την εξουσία του,

εκτός και αν τη χάσει με τη βία.

Όσοι ανέρχονται στην εξουσία με κληρονομική διαδοχή, έχουν ελά

χιστους λόγους να προκαλέσουν και . . . εφόσον αυτός [ο ηγεμόνας]

δεν προκαλέσει το μίσος, λόγω κάποιας ακραίας συμπεριφοράς . . . οι

υπήκοοί του λογικά θα είναι πρόθυμοι να τον ακολουθήσουν.

Εδώ βλέπουμε τα πλεονεκτήματα του να παραλάβει κανείς μ ία


εδραιωμένη επιχείρηση ή γραφείο. Οι δομές υπάρχουν ήδη και , εφόσον αποδείχτηκαν πετυχημένες, ο νέος διευθυντής το μόνο που χρειάζετα ι να κάνει είνα ι να ακολουθήσει τις υπάρχουσες διαδικασίες ώστε να φανεί σοφός και πετυχημένος.

Στα νεοπαγή πριγκιπάτα θα προκύψουν ορισμένες δυσκολίες. Ο

λαός πρόθυμα θα αλλάξει ηγεμόνα, ελπίζοντας να έχει καλύτερη

ζωή . . . όμως ίσως διαπιστώσουν ότι η αλλαγή απλά επιδείνωσε την

κατάσταση. Εφόσον συμβεί αυτό, θα βρεθείς αντιμέτωπος με όλους

όσους ζημίωσες καταλαμβάνοντας το πριγκιπάτο. Πάντοτε, οσοδή

ποτε ισχυρές και αν είναι οι στρατιές σου, πρέπει να διατηρείς τη

συμπάθεια των κατοίκων . . . και είναι ευκολότερο να διατηρήσεις τον

έλεγχό σου επάνω τους αν είναι ήδη μαθημένοι να τους κυβερνά κά

ποιος.

Εδώ βλέπουμε ότι μία εταιρεία που είναι συνηθισμένη σε μοντέλα δυναμικής διαχείρισης θα είναι ευκολότερο να αποδεχτεί ένα δυναμικό ηγέτη από ό,τι μ ία εταιρεία που λειτουργούσε βάσει χαλαρών μοντέλων. Δυστυχώς, πολλές είνα ι ο ι περ ιπτώσεις που εταιρείες εξαγοράζονται ή τα διευθυντικά στελέχη αντικαθίστανται επειδή οι προκάτοχοί τους ήταν ανίκανοι. Όταν οι άνθρωποι είναι συνηθισμένοι σε χαλαρές συμπεριφορές και aπροβλημάτιστη καθημερινότητα στη δουλειά, το να μπουν σε σειρά είναι πολύ δυσκολότερο από ό,τι αν αναλαμβάνατε ένα ήδη πειθαρχημένο προσωπικό.

Όταν κατακτάς ένα νέο κράτος . . . πρέπει να είσαι τυχερός και συνά

μα σε εγρήγορση για να το διατηρήσεις . Η καλύτερη μέθοδος για να

εδραιώσει ο κατακτητής τον έλεγχό του στο νέο απόκτημα είναι να

ζει στα εδάφη που εξασφάλισε. Με την παρουσία σου εκεί, μπορείς


να διακρίνεις τυχόν προβλήματα και να τα αντιμετωπίσεις αμέσως.

Αν απουσιάζεις, τα προβλήματα εντοπίζονται μόνο όταν γίνονται σο

βαρά και τότε είναι πολύ αργά. Με το να είσαι ανάμεσα στους νέους

σου υπηκόους εμποδίζεις τυχόν διεφθαρμένους aξιωματούχους να

λεηλατήσουν τον τόπο και οι υπήκοοι είναι ευχαριστημένοι επειδή

έχουν άμεση πρόσβαση στον ηγεμόνα.

Ο μάνατζερ που διοικεί από μακριά δεν είναι ποτέ τόσο αποτελεσματικός όσο ο μάνατζερ που βρίσκεται κοντά στον τομέα ευθύνης του. Η ουσία είναι ότι κανείς δεν πρόκειται να δείξει το ίδιο ενδιαφέρον για τη δουλειά σας όσο εσείς οι ίδιοι.

Ο καινούριος ηγεμόνας θα πρέπει επίσης να καταστεί προστάτης

των μικρών, γειτονικών πριγκιπάτων . . . επιχειρώντας να εξασθενί

σει τα ισχυρότερα από αυτά καθιστώντας τα εξαρτώμενα από το δικό

του. Ποτέ μην επιτρέψεις στις γειτονικές δυνάμεις να συγκεντρώ

σουν υπερβολικά μεγάλες δυνάμεις ή να αποκτήσουν αυτονομία.

Μία πολύ έξυπνη συμβουλή. Εφόσον πρέπει να έχετε επαφές με εξωτερικούς συνεργάτες ή προμηθευτές, ή έχετε συνετα ίρους σε μεγάλα συμβόλαια, φροντίστε να είναι λιγότερο ισχυροί από τη δική σας εταιρεία. Αν είνα ι πάρα πολύ μεγάλοι, ίσως να διαβλέψουν κάποια χρησιμότητα στην εταιρεία σας και να επιχειρήσουν να την εξαγοράσουν· αν είναι λιγότερο ισχυροί από εσάς μπορείτε να τους καταστήσετε εξαρτώμενους, εξασφαλίζοντας έτσι τη δυνατότητα να διαπραγματευτείτε μελλοντ ικές κοινές δραστηριότητες από ευνοϊκότερη βάση.

Όταν οι άνθρωποι σε έναν τόπο που κατακτήθηκε πρόσφατα είναι

μαθημένοι να ζουν με τους δικούς τους νόμους, τρεις είναι οι τρόποι


για να διατηρήσεις την εξουσία σου πάνω τους: πρώτον, να τους συντρί

ψεις . . . δεύτερον, να πας και να ζήσεις εκεί . . . τρίτον να τους επιτρέ

ψεις να διατηρήσουν τους νόμους τους . . . και να δημιουργήσεις ένα

συμβούλιο που θα διοικεί και θα φροντίζει ώστε ο τόπος να είναι φί

λα προσκείμενος σ' εσένα. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να επιβιώσει χω

ρίς τη συνεργασία του ανθρώπου που την εγκαθίδρυσε. Ένας λαός μα

θημένος στην ελευθερία μπορεί να κυβερνηθεί καλύτερα από τους

δικούς του πολίτες, παρά με οποιονδήποτε άλλο τρόπο .

Παρατηρήστε ότι ο Μακιαβέλλι προτείνει τη χρήση ατόμων από το υπάρχον προσωπικό για τη δημιουργία του πυρήνα της διαχειριστικής ομάδας. Οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ήδη αυτούς τους ανθρώπους και είναι εξοικειωμένοι μαζί τους.

Όταν ένα κράτος είναι μαθημένο να ζει υπό την εξουσία ενός ηγεμό

να, ο λαός θα προσαρμοστεί εύκολα στο νέο ηγεμόνα επειδή οι άν

θρωποι είναι μαθημένοι στην υπακοή . . . όμως ο παλιός ηγέτης και η

οικογένειά του πρέπει να εξοντωθούν. Ωστόσο, ο νέος ηγεμόνας . . .

δεν πρέπει να αλλάξει ούτε τους τοπικούς νόμους ούτε τους φόρους,

αν θέλει να διατηρήσει τη συμπάθεια των ανθρώπων.

Εφόσον ο προηγούμενος ιδιοκτήτης ή ο διαχειριστής της επιχείρησης την οποία αναλαμβάνετε βρίσκονται στο χώρο της επιχείρησης, σε αυτούς θα στραφούν οι εργαζόμενοι, ακόμη και αν νωρίτερα τα ίδια άτομα ήταν οι «κακοί» της υπόθεσης. Απαλλαγείτε από αυτούς το συντομότερο δυνατό. Όμως, διατηρήστε τις επιτυχημένες πολιτικές τους. Έτσι , οι εργαζόμενοι δε θα νιώσουν aποξενωμένοι και θα απολαμβάνουν μία αίσθηση ασφάλειας.

Σε πρώην δημοκρατίες, θα εμφανιστεί η επιθυμία για εκδίκηση και


ίσως οι άνθρωποι να αντισταθούν στο νέο ηγεμόνα, έχοντας για λά

βαρο τη χαμένη τους ελευθερία. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι καλύ

τερα να καταστρέψεις την πόλη . . . ο ηγεμόνας που δε θα το πράξει

μπορεί να περιμένει ότι θα καταστραφεί ο ίδιος .

Σε εταιρείες όπου το προσωπικό είναι συνηθισμένο σε υπερβολικά μεγάλη ελευθερία, όπως για παράδειγμα εταιρείες που ανήκαν στους εργαζομένους ή σε μ ικρές ομάδες στενών φίλων, το εχθρ ικό κλίμα απέναντι στο νέο ιδιοκτήτη ίσως να είνα ι τόσο έντονο ώστε η λογικότερη επιλογή να είναι η πώληση των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας, ώστε με τα χρήματα αυτά να δημιουργηθεί μια νέα εταιρεία κάπου αλλού.

Ο καινοτόμος αναπόφευκτα θα έχει για εχθρούς εκείνους που ευη

μερούσαν από την παλιά τάξη πραγμάτων . . . και μονάχα χλιαρή υπο

στήριξη από όσους θα επωφεληθούν από τη νέα κατάσταση. Η υπο

στήριξη είναι χλιαρή εν μέρει από φόβο προς την παλιά τάξη, καθώς

αυτοί έχουν τους υπάρχοντες νόμους στο πλευρό τους . . . και εν μέρει

επειδή ο άνθρωπος έχει την τάση να δυσπιστεί απέναντι στην αλλα

γή και το άγνωστο. Ο πληθυσμός είναι από τη φύση του ευμετάβλη

τος είναι εύκολο να πείσεις τους ανθρώπους για κάτι, αλλά δύσκο

λο να τους κάνεις να διατηρήσουν την πίστη τους.

Οι στενοί συνεργάτες των πρώην ιδιοκτητών ή στελέχη που διατηρούσαν υψηλές θέσεις για μεγάλο διάστημα είναι απίθανο να γίνουν φίλοι του διαδόχου του προηγούμενου αφεντικού τους: απαλλαγείτε από αυτούς.

Η δυσκολότερη περίοδος . . . για το νέο ηγεμόνα είναι όταν δεν έχει

ακόμη εδραιώσει την εξουσία του και εξουδετερώνει εκείνους που


φθονούν τις ικανότητές του. Μόλις πετύχει αυτό το στόχο, θα αρχί

σει να γίνεται αντικείμενο λατρείας.

Η εγκαθίδρυση της νέας τάξης είναι ευκολότερη εάν το πριγκιπάτο

κυβερνιόταν παλιότερα από αδύναμους ανθρώπους οι οποίοι είχαν

την τάση μάλλον να απομυζούν τους υπηκόους τους, παρά να τους

κυβερνούν με φρόνηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το κράτος θα μα

στιζόταν από αναρχία, από ληστείες και έριδες και κάθε λογής αδι

κίες. Αν αυτό συμβαίνει, πρέπει ο τόπος να μάθει να υπακούει στην

εξουσία του ηγεμόνα, προτού μπορέσει να εγκατασταθεί μια σωστή

κυβέρνηση.

Ακόμη κα ι ένα μέτριο άτομο μπορεί να μοιάζει με αστέρ ι , αν αντικαταστήσει ένα πραγματικά ανεπαρκές αφεντικό. Ένα πραγματικά ικανό αφεντικό, από την άλλη, θα αποτελεί πάντοτε σημείο αναφοράς και θα απαιτηθεί προσπάθεια για να αντικατασταθεί επάξια.

Ένας απλός πολίτης μπορεί να αποκτήσει την εξουσία χάρη στη στήρι

ξη των συμπολιτών του. Ένα πριγκιπάτο δημιουργείται είτε από το

λαό είτε από τους ευγενείς, εξαρτάται από το ποιος θα βρει την ευ

καιρία να το κάνει. Όταν οι ευγενείς αντιλαμβάνονται ότι ο λαός

τούς αντιτίθεται, ίσως να προωθήσουν κάποιον δικό τους, κάνοντάς

τον πρίγκιπα, προκειμένου να προωθήσει αυτός τους στόχους τους,

υπό την αιγίδα τους. Ο λαός, αντίστοιχα, όταν δεν μπορεί να ανεχτεί

τους ευγενείς, ίσως κάνει έναν πολίτη ηγεμόνα, ώστε να έχει έτσι την

προστασία της εξουσίας του. Ο άνθρωπος που γίνεται ηγεμόνας με

τη βοήθεια των ευγενών θα δυσκολευτεί περισσότερο να διατηρήσει

τη θέση του από ό,τι εκείνος που θα γίνει ηγεμόνας με τη βοήθεια του

λαού. Οι υπόλοιποι ευγενείς θα πιστέψουν ότι είναι ίσοι του και δε


θα μπορέσει να τους χειριστεί όπως θέλει. Ο άνθρωπος που έχει την

εύνοια του λαού . . . διαπιστώνει ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που δε θα

υπακούσουν πρόθυμα στις διαταγές του. Οι πολίτες είναι περισσότε

ρο έντιμοι στις προθέσεις τους από ό,τι οι ευγενείς, επειδή οι τελευ

ταίοι θέλουν να καταπιέζουν το λαό, ενώ ο λαός απλά θέλει να απ ο-, ,

φυγει την καταπιεση.

Τ ο να βρεθεί κανείς σε υπεύθυνο πόστο προερχόμενος από τις γρα μ μές των «στρατιωτών» μ ιας επιχείρησης μπορεί να τον οδηγήσει σε επικίνδυνη θέση. Άνθρωποι οι οποίοι μέχρι πρότινος ήταν συνάδελφοι τώρα είναι υφιστάμενοι και είνα ι αδύνατο να διατηρηθούν πλέον σχέσεις φιλίας μαζί τους. Αντίστοιχα, σε καταστάσεις όπου, μετά από μια εξαγορά ετα ιρείας από τους εργαζομένους, ένα άτομο προάγετα ι σε θέση με μεγάλες αρμοδιότητες, κινδυνεύει να χάσει τη θέση αυτή από εκείνους που του την πρόσφεραν, εφόσον οι πολιτικές του αποδειχτούν δυσάρεστες.

Ο άνθρωπος που γίνεται ηγεμόνας με τη στήριξη του λαού πρέπει να

προσπαθήσει για να διατηρήσει τη φιλία του . . . όμως ο άνθρωπος που

γίνεται ηγεμόνας με τη στήριξη των ευγενών, ενάντια στη θέληση του λαού, πρέπει. . . να κερδίσει τη συμπάθεια του λαού πριν κάνει οτιδή

ποτε άλλο. Σε κάθε περίπτωση, ο σοφός ηγεμόνας πρέπει να βρει

τρόπους με τους οποίους οι πολίτες να είναι πάντοτε και στα πάντα

εξαρτώμενοι από αυτόν και την εξουσία του . . . και τότε θα του είναι , ,

παντοτινα πιστοι.

Διατηρήστε τη συμπάθεια των εργαζομένων, ακόμη και αν αυτό απαιτήσει την αντικατάσταση μεσα ίων στελεχών. Υπά ρχουν πάντοτε φιλόδοξοι άνθρωποι οι οποίοι ψάχνουν την ευκαιρία να


εξελιχτούν, όμως η συμπάθεια των εργαζομένων είναι κάτι σπάνιο και απαραίτητο εφόσον μία επιχείρηση θέλει να πετύχει .

Επιλογή της ομάδας μέσης διαχείρισης Η επιλογή υπουργών είναι σημαντικό ζήτημα . . . και η αξία τους για

τον ηγεμόνα θα εξαρτηθεί από τη σοφία που θα επιδείξει στην επιλο

γή τους. Η αντίληψη του λαού σχετικά με την ευφυ·ία του ηγεμόνα βα

σίζεται στην ποιότητα των ανθρώπων που τοποθετεί γύρω του .

Όταν είναι ικανοί και πιστοί, εκείνος θα θεωρείται σοφός επειδή

αναγνώρισε το ταλέντο τους. Όταν είναι το αντίθετο, ο ηγεμόνας εί

ναι εκείνος . . . που εκτίθεται σε επικρίσεις επειδή τους επέλεξε.

Τ α ανώτατα διοικητικά στελέχη, πράγματι, αξιολογούνται βάσει των ατόμων που τα εκπροσωπούν στην καθημερινή δραστηριότητα της ετα ιρείας. Εφόσον τα μεσαία στελέχη ή οι διευθυντές των τμημάτων είναι ανίκανοι ή αναίτια σκληροί, οι εργαζόμενοι θα τους μισήσουν και θα κατηγορήσουν τα ανώτατα κλιμάκια για την πρόσληψη αυτών των ατόμων.

Προκειμένου να διατηρήσει τους καλούς υπουργούς, ο ηγεμόνας

πρέπει να είναι ευγενής . . . να τους αποδίδει τιμές . . . να τους aνταμεί-

βει. . . να τους καθιστά υπόχρεους απέναντί του . . . και να μοιράζεται

μαζί τους τόσο τις τιμές όσο και τις ευθύνες. Με τον τρόπο αυτό οι

υπουργοί θα συνειδητοποιήσουν πόσο πολύ εξαρτώνται από τον ηγε-,

μονα.

Η καλύτερη μέθοδος ώστε να παραμείνει το προσωπικό πιστό απέναντί σας είναι να του δείχνετε ότι το εκτιμάτε με λόγια αλλά και με περισσότερο aπτούς τρόπους.


Σημαντικό είναι να μιλήσουμε και για τους κόλακες οι οποίοι συρρέ

ουν στην αυλή κάθε ηγεμόνα . . . καθώς και για το πώς μπορείς να aποφύγεις να πιστέψεις τα λόγια τους. Ο καλύτερος τρόπος για να

φυλαχτείς από την κολακεία είναι να δώσεις στους ανθρώπους να

καταλάβουν ότι δε σε ενοχλεί η αλήθεια. Εντούτοις, αν μπορούν οι

πάντες να σου μιλάνε ανοιχτά . . . θα χάσουν το σεβασμό τους απέ

ναντί σου. Ένας έξυπνος ηγεμόνας πρέπει να επιλέξει τη μέση οδό . . .

διαλέγοντας σοφούς ανθρώπους για την κυβέρνησή του και επιτρέ

ποντας μόνο σε εκείνους να του λένε την αλήθεια και μόνο για θέ

ματα στα οποία έχει ζητήσει τη γνώμη τους. Πρέπει να τους θέτει διε

ξοδικές ερωτήσεις και να ακούει όσα έχουν να πουν . . . όμως τις απο-, , , ,

φασεις πρεπει να τις παιρνει μονος του.

Πάντα θα υπάρχουν φιλόδοξοι άνθρωποι που προσπαθούν να προσεγγίσουν το αφεντικό τους. Ένας αποτελεσματικός προϊστάμενος οφείλει να είναι αρκετά έξυπνος ώστε να κρίνει αν τα άτομα αυτά θα αποδειχτούν χρήσιμοι συνεργάτες ή απλώς καταφεύγουν στην κολακεία ώστε να εξελιχτούν.

Ο ηγεμόνας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να στερείται συμβου

λών, όμως πρέπει να τις ακούει όταν αυτός το επιλέγει, όχι όταν αυ

τό θέλουν οι άλλοι. Πρέπει να αποθαρρύνει οποιονδήποτε επιχειρεί

να τον συμβουλεύσει χωρίς αυτός να το έχει ζητήσει. Όμως, πρέπει διαρκώς να θέτει ερωτήσεις στους υπουργούς του . . . και να ακούει

υπομονετικά τις πληροφορίες σχετικά με το ερώτημα που έθεσε. Αν

διαπιστώσει ότι κάποιος απέκρυψε την αλήθεια, οφείλει να εκδηλώ-,

σει την οργη του.

Πέρα από τους υπουργούς του, ο πρίγκιπας δεν πρέπει να λαμ

βάνει υπόψη του κανένα· μόλις καταλήξει σε κάποια απόφαση . . . θα

πρέπει να ενεργεί και να μην παρεκκλίνει στιγμή από την πορεία που


χάραξε. Όποιος δεν το κάνει αυτό, χάνεται. Αν αμφιταλαντεύεται

μεταξύ αλληλοσυγκρουόμενων συμβουλών . . . δε θα χαίρει εκτίμη

σης .

Η αξία των συμβουλών, οσοδήποτε καλές και αν είναι, από οποιον

δήποτε και αν προέρχονται, εξαρτάται από την ευφυ·ία του ηγεμόνα

που τις ζητά.

Επιλέξτε με προσοχή τους συμβούλους σας. Να ζητάτε πάντοτε τη γνώμη τους να την ακούτε, να τη ζυγίζετε προσεκτικά και να ενεργείτε βάσει της δικής σας κρίσης. Αν πάρετε μια ατυχή απόφαση, μην κατηγορήσετε τους ανθρώπους που σας έδωσαν τη συμβουλή, αλλά να θυμάστε ότι η τελική απόφαση ήταν δική σας.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Ο ηγεμόνας πρέπει να ζει με το λαό του . . . όμως μπορεί να λειτουργεί

χωρίς τους ευγενείς, καθώς εκείνοι μπορούν να τον ανεβάσουν και να

τον ρίξουν κατά βούληση. Δύο είναι τα βασικά θέματα που πρέπει να λη

φθούν υπόψη σχετικά με τους ευγενείς . . . όσοι εξαρτώνται από τον ηγε

μόνα θα πρέπει να τυγχάνουν αγάπης και τιμών . . . ενώ όσοι παραμέ

νουν ανεξάρτητοι το κάνουν για δύο διαφορετικούς λόγους. Ίσως να

οφείλεται στο ότι είναι ντροπαλοί ή υστερούν σε θάρρος αν ισχύει αυτό θα πρέπει να τους αξιοποιήσεις, ειδικά εκείνους που είναι ικανοί να

παράσχουν φρόνιμες συμβουλές . . . έτσι ώστε να σε σέβονται όταν τα

πηγαίνουν καλά και δε θα έχεις τίποτε να φοβάσαι από αυτούς σε δύ

σκολες στιγμές. Όμως, όταν ένας ευγενής παραμένει εσκεμμένα ανε

ξάρτητος . . . είναι σημάδι ότι νοιάζεται περισσότερο για τον εαυτό του

παρά για σένα. Απέναντι σε αυτούς, ο ηγεμόνας πρέπει να φυλάγεται.

Αξιοποιήστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους διευθυντές τομέων και ανθρώπους που μπορούν να λειτουργήσουν ως μαξιλάρι


ανάμεσα σ' εσάς και τον κύριο όγκο των εργαζομένων. Κάποιοι ίσως να έχουν σημαντικές «διαπροσωπικές ικανότητες», ενώ κάποιοι άλλοι ίσως να είναι ικανότεροι στην εδραίωση πολιτικών· αξιοποιήστε τα ισχυρά τους σημεία, όμως να έχετε υπόψη ότι οποιοδήποτε μεσαίο στέλεχος εμφανίζε ι υπερβολικές τάσεις ανεξαρτησίας, ενδεχομένως να λειτουργεί σε βάρος σας.

Τίποτε δε χαρίζει μεγαλύτερο κύρος στον ηγεμόνα από το να απο

δεικνύει την ικανότητά του να κυβερνά. Αν κάποιος κατορθώσει κά

τι εξαιρετικό, είτε καλό είτε κακό . . . στη δημόσια ζωή, θα πρέπει να aνταμείβεται ή να τιμωρείται με τρόπο που θα κάνει τους πάντες να

το σχολιάσουν.

Αν κατά καιρούς προβαίνετε σε κάποια μεγάλη χειρονομία, είναι βέβαιο ότι θα τραβήξετε την προσοχή και στις περισσότερες περιπτώσεις θα αυξήσετε τη δημοτικότητά σας. Σ τη χειρότερη των περ ιπτώσεων θα ενισχυθεί ο σεβασμός με τον οποίο θα σας αντιμετωπίζει το προσωπικό και οι εργαζόμενοί σας.

Ο ηγεμόνας θα πρέπει να δείχνει με πράξεις την εκτίμησή του προς

τους ικανούς . . . να ενθαρρύνει τους άξιους και τους έντιμους οι οποίοι aριστεύουν στον τομέα τους. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνει τους πο

λίτες . . . έτσι ώστε να ασχολούνται με ηρεμία με τις δουλειές τους. Ο

ηγεμόνας θα πρέπει να aνταμείβει όποιον εργάζεται για την ενίσχυ

ση της ευημερίας της πόλης ή του κράτους του. Επιπλέον . . . σε κατάλ

ληλες εποχές του χρόνου , ο πρίγκιπας θα πρέπει να διασκεδάζει , ,

τους υπηκοους του με γιορτες.

Η σημασία τού να δείχνει κανείς πόσο εκτιμά τη σωστή εκτέλεση μιας δουλειάς πολύ συχνά παραγνωρίζεται. Οι πάντες, οσοδήπο-


τε χαμηλά ή ψηλά στην ιεραρχία, ικανοποιούντα ι και ενθαρρύνονται όταν αισθάνονται ότι η προσπάθειά τους αναγνωρίζεται. Μην το κάνετε υπερβολικά συχνά όμως, γιατί τότε οι έπαινοι θα καταστούν άχρηστοι επειδή θα είναι τόσο κοινότοποι.

Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Προκειμένου να ελέγξει έναν πληθυσμό που εμφανίζει επαναστατι

κές τάσεις . . . μπορούν να δοθούν εκτενέστατες εξουσίες σε έναν αδί

στακτο, αποτελεσματικό διοικητή. Μόλις ο άνθρωπος αυτός ολο

κληρώσει το έργο του . . . και δε θα υφίσταται πλέον λόγος για υπερ

βολική χρήση εξουσίας, πράγμα που σύντομα θα γινόταν aφόρητο . . .

πρέπει να συγκροτηθεί συμβούλιο στο οποίο θα προ·ίσταται ένας σε

βαστός ηγέτης. Κάθε φατρία της πόλης θα πρέπει να εκπροσωπείται

στο συμβούλιο αυτό . Επειδή είναι βέβαιο ότι η αυστηρότητα του παρελθόντος έχει προκαλέσει σε κάποιους μίσος για τον ηγεμόνα . . . ο

ηγεμόνας πρέπει τώρα να κερδίσει τους ανθρώπους, πείθοντάς τους ότι οι σκληρότητες του πρόσφατου παρελθόντος δεν ήταν δικό του

έργο . . . αλλά προκλήθηκαν αποκλειστικά από το σκληρό χαρακτήρα

του διοικητή. Ο διοικητής, στη συνέχεια, μπορεί να εξοντωθεί . . . με

τόση αυστηρότητα, ώστε οι άνθρωποι θα εξευμενιστούν και ταυτό

χρονα θα μείνουν εμβρόντητοι.

Εφόσον απαιτούνται δραστικά μέτρα για να μπει τάξη, αναθέστε το έργο σε έναν παρατρεχάμενο στον οποίο θα μπορέσετε να ρίξετε τις ευθύνες για τυχόν σκληρά μέτρα κα ι στη συνέχεια να απομακρύνετε μόλις ολοκληρωθεί η αναδιοργάνωση. Αυτό ίσως να μη σας απαλλάξει από κάθε ευθύνη στα μάτια των άλλων, όμως απολύοντας το πρόσωπο που έκανε τη βρόμικη δουλειά για λογαριασμό σας μπορείτε γρήγορα να φέρετε τους εργαζομένους με το μέρος σας.


Όσο θαυμάσιο κι αν ήταν να αποκτήσεις φήμη γενναιόδωρου αν

θρώπου . . . αν πραγματικά συμβεί αυτό θα το μετανιώσεις πικρά. Η

σωστή, ειλικρινής γενναιοδωρία μπορεί να περάσει απαρατήρητη . . .

Αν θέλεις να σε βλέπουν σαν γενναιόδωρο, θα πρέπει να ξοδεύεις

επιδεικτικά . . . και αυτό θα σε οδηγήσει στην κατασπατάληση των πό

ρων σου . . . και, επομένως, θα υποχρεωθείς να αυξήσεις τους φόρους

για να συγκεντρώσεις χρήματα. Κανένας στόχος δεν αυτοακυρώνε

ται σε τέτοιο βαθμό όσο με το να χριστεί κάποιος γενναιόδωρος:

στην προσπάθεια να συμπεριφερθείς έτσι, χάνεις τη δυνατότητα να

το κάνεις . . . Αν δεν μπορείς να φερθείς με πραγματική γενναιοδω-, , , , , ,

ρια . . . πρεπει να ει σαι προετοιμασμενος να χαρακτηριστεις τσιγκου-

νης. Με τον καιρό, ο πρίγκιπας θα αναγνωριστεί ως ουσιαστικά γεν

ναιόδωρος άνθρωπος . . . καθώς θα ζει με αυτά που έχει, χωρίς να

επιβαρύνει το λαό . . . Επομένως, αποδεικνύεται γενναιόδωρος στα

μάτια εκείνων από τους οποίους δε στερεί το παραμικρό.

Η προσπάθεια να φανείτε υπερβολικά φιλελεύθεροι, ή η υπερβολικά επίμονη προσπάθεια να κάνετε τους πάντες να σας συμπαθήσουν, μπορεί να αποδειχτεί ανούσια αν ξοδέψετε υπερβολικά και στη συνέχεια υποχρεωθείτε να προχωρήσετε σε περικοπές μ ισθών. Είναι πολύ καλύτερο να ακολουθήσετε συντηρητική πορεία: τελικά, οι εργαζόμενοι θα σας θεωρήσουν καλό αφεντικό και δίκαιο άνθρωπο.

Ο ηγεμόνας πρέπει να θέλει να έχει φήμη φιλεύσπλαχνου παρά ανε

λέητου, όμως πρέπει να προσέχει να μη χρησιμοποιεί εσφαλμένα τη

φιλευσπλαχνία του. Ο ηγεμόνας δεν πρέπει να ανησυχεί μήπως κα

τηγορηθεί για τη σκληρότητά του, εφόσον διατηρήσει τους υπηκόους

του ενωμένους και πιστούς. Καταφεύγοντας σποραδικά στην τιμω

ρία κάποιων, θα αποδειχτεί περισσότερο φιλεύσπλαχνος από ό,τι


εκείνοι που, λόγω της υπερβολικής φιλευσπλαχνίας, επιτρέπουν να

ξεσπούν αναταραχές οι οποίες οδηγούν στην αναρχία.

Με λίγα λόγια, είναι καλύτερο να απαλλαγείτε από μία ανεπαρκή πολιτική ή έναν ανεπαρκή εργαζόμενο -(]Κόμη κι αν η πολιτική ή ο εργαζόμενος είναι δημοφιλείς- παρά να επιτρέψετε σε μία αρνητική κατάσταση να επιδεινωθεί ή να σας υποχρεώσει να κάνετε κάτι που θα σας χαρακτηρίσει αρνητικά. Θυμηθείτε, αυτό που έχει σημασία είναι η μακροπρόθεσμη επιτυχία σας, όχι η βραχυπρόθεσμη δημοτικότητά σας.

Οπότε, προκύπτει το ερώτημα, είναι καλύτερα να σε αγαπούν παρά

να σε φοβούνται, ή το αντίθετο; Θα ήθελε κάποιος και τα δύο . . . όμως

επειδή είναι δύσκολο να συνδυαστούν, καλύτερο είναι να σε φο

βούνται παρά να σε αγαπούν . . . επειδή οι άνθρωποι είναι αχάριστοι

και ευμετάβολοι ψεύτες . Αποφεύγουν τους κινδύνους και διψούν

για κέρδος . . . δικοί σου είναι μονάχα για το διάστημα που τους φέρε

σαι καλά. Όταν κινδυνεύεις . . . τρέπονται σε φυγή. Θα προβληματι

στούν λιγότερο σχετικά με το αν θα αδικήσουν κάποιον που αγα

πούν, παρά κάποιον που φοβούνται. Ο φόβος ενισχύεται από το δέος

της τιμωρίας, πράγμα που είναι πάντοτε αποτελεσματικό. Όμως ο

ηγεμόνας πρέπει να καταστεί φοβερός με τρόπο που, αν δεν μπορεί

να γίνει αγαπητός, τουλάχιστον να μην είναι μισητός. Πάνω από όλα,

πρέπει να αποφεύγει να κατάσχει τις περιουσίες των άλλων: οι άν

θρωποι ευκολότερα ξεχνούν το θάνατο του πατέρα τους, παρά την

απώλεια της κληρονομιάς τους.

Ο καλύτερος τρόπος να διασφαλίσετε την ασφάλεια τη δική σας και της επιχείρησής σας είνα ι να αναλάβετε τον άμεσο έλεγχο εφόσον καταστεί αναγκαίο. Ομοίως, είναι εξίσου απαραίτητο να


διατηρήσετε την άμεση επαφή σας και όταν τα πράγματα πηγαίνουν καλά · σε κανένα δεν αρέσει ένα αφεντικό που επεμβαίνει και πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν πως όταν συμβαίνει αυτό δεν οφείλεται στο ότι το αφεντικό είναι αδιάκριτο, αλλά στο ότι η κατάσταση απαιτεί την παρέμβασή του. Αν τα πράγματα οδηγηθούν εκεί, ε ίνα ι καλύτερο να προχωρήσετε σε περ ιορισμένες απολύσεις παρά να καταφύγετε σε γενικευμένες περικοπές μ ι σθών ή στη διακοπή «επιπλέον» παροχών, όπως τα ασφαλιστικά ή συνταξιοδοτικά προγράμματα. Εάν όλοι ταλαιπωρηθούν εξίσου, θα σας μισήσουν εξίσου· αν απλά απολυθούν λίγοι, σε μια κίνηση περιορισμού των εξόδων, οι υπόλοιποι θα εκτιμήσουν το γεγονός ότι διατηρήσατε όλα τους τα προνόμια.

Αξίζει να επαινεθεί ο ηγεμόνας που τηρεί το λόγο του . . . και δεν είναι

ποτέ ανειλικρινής στις συναλλαγές του. Όμως ηγεμόνες οι οποίοι

πέτυχαν σπουδαία πράγματα συχνά έδιναν το λόγο τους ελαφρά τη

καρδία . . . εξαπάτησαν ανθρώπους με την πονηριά τους . . . και διέλυ

σαν εκείνους που ακολουθούν τις αρχές της εντιμότητας .

Ο ηγεμόνας δεν πρέπει να τιμά το λόγο του σε περιπτώσεις που

θα τον έφερναν σε δυσχερή θέση ή όταν οι λόγοι για τους οποίους

έδωσε μία υπόσχεση έχουν πάψει να υφίστανται. Α ν ήταν όλοι οι άν

θρωποι καλοπροαίρετοι, κάτι τέτοιο δε θα ήταν σωστό . . . όμως επει

δή οι άνθρωποι είναι άθλια πλάσματα που δεν κρατούν τις υποσχέ-/ , , , , , ,

σεις τους απεναντι σου, ουτε κι εσυ εισαι υποχρεωμενος να τηρεις

τις υποσχέσεις σου σε αυτούς. Πρέπει. . . όμως . . . να γνωρίζεις πώς να

καλύπτεις τις πράξεις σου και να είσαι ταλαντούχος και πονηρός ,

ψευτης. Επομένως, ο ηγεμόνας δε χρειάζεται να έχει όλες τις θετικές

ιδιότητες . . . όμως οπωσδήποτε θα πρέπει να δίνει την εντύπωση ότι

τις διαθέτει. Αν πράγματι κινούνταν βάσει όλων των θετικών ιδιοτή-


των . . . θα βρισκόταν σε αδύναμη θέση . . . ενώ αν απλά δίνει την αί

σθηση ότι τις διαθέτει, θα ωφεληθεί πολύ από αυτές . Θα πρέπει να

δίνει την εντύπωση ότι είναι φιλεύσπλαχνος, έντιμος , ευγενικός , aπονήρευτος και ευσεβής. Όμως πρέπει να ξέρει πώς, εφόσον προ

κύψει ανάγκη, να αποδειχτεί το ακριβώς αντίθετο . Πρέπει να αλλά

ζει ανάλογα με τις απαιτήσεις των περιστάσεων. Μιας και όλοι σου οι υπήκοοι μπορούν να σε δουν, αλλά ελάχι

στο ι είναι σε θέση να σε γνωρίσουν, οι άνθρωποι θα κρατούν από

εσένα την εντύπωση που θα δίνεις, ελάχιστοι θα βλέπουν αυτό που

πραγματικά είσαι. Οι απλοί άνθρωποι δίνουν σημασία μονάχα στις

εντυπώσεις και τα αποτελέσματα.

Εν συντομία, προσπαθήστε να είστε κατά το δυνατό καλοί και έντιμοι , όμως να θυμάστε ότι ο κόσμος των επιχειρήσεων βρίθει ανέντιμων ατόμων. Μερικές φορές πρέπει να είναι κανείς πονηρός για να τα βγάλει πέρα με τους πονηρούς. Είναι ευκολότερο να πετύχετε το στόχο σας με μια αιφνιδιαστική επίθεση αν έχετε φήμη ανοιχτού και έντιμου ανθρώπου. Αν, από την άλλη, έχετε φήμη ανθρώπου που επιτίθεται ξαφνικά, όλοι θα το περιμένουν και οι πιθανότητες να πετύχει μια τέτοια κίνηση είναι ελάχιστες.

Ο ηγεμόνας πρέπει να αποφεύγει να κάνει οτιδήποτε θα τον κατα

στήσει μισητό ή απεχθή. Θα γίνει aπεχθής αν φέρεται με αμετροέ

πεια, με ελαφρότητα, με δειλία ή με αναποφασιστικότητα και θα πρέ

πει να τα αποφεύγει αυτά σαν να ήταν η πανούκλα. Εφόσον τα απο

φεύγει αυτά . . . δεν κινδυνεύει αν κατηγορηθεί για κάτι άλλο. Οφεί

λεις στις πράξεις σου να επιδεικνύεις μεγαλοπρέπεια, θάρρος, μέτρο

και δύναμη. Όταν διευθετεί διαφορές . . . ο ηγεμόνας πρέπει να δια

σφαλίζει το αμετάκλητο της κρίσης του. Θα πρέπει να χαίρει τέτοιας , , , , ,

εκτιμησης, ωστε κανεις να μη συνωμοτει εναντιον του.


Διατηρήστε άσπιλη τη φήμη σας. Μόνο τότε θα έχετε τη δυνατότητα να κρίνετε ηθικά τους άλλους και η κρίση σας να γίνει σεβαστή. Κανείς δε σέβεται ένα αφεντικό που έχει χειρότερη φήμη από ό,τι ο πιο ανίκανος ή διεφθαρμένος υπάλληλος τον οποίο απολύει επειδή δεν έκανε σωστά τη δουλειά του.

Ο ηγεμόνας μπορεί να φυλαχτεί από συνωμοσίες . . . αν αποφεύγει να

είναι μισητός . . . και κρατά ικανοποιημένο το λαό. Για το λόγο αυτό, ο

ηγεμόνας μπορεί να αναθέσει σε άλλους την εφαρμογή δυσάρεστων

μέτρων και να κρατήσει για τον εαυτό του τα μέσα να κερδίσει τη

συμπάθεια του κόσμου. Πρέπει επίσης να αποφύγει να κάνει μεγάλο

κακό σε οποιονδήποτε είναι στην υπηρεσία του. Όταν ο ηγεμόνας

έχει τη συμπάθεια του κόσμου δε χρειάζεται να ανησυχεί για συνω

μοσίες . . . όμως όταν οι άνθρωποι διάκεινται εχθρικά εναντίον του και

τον βλέπουν με μίσος, πρέπει να φοβάται τους πάντες και τα πάντα.

Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, όταν πρέπει να ληφθεί κάποιο δυσάρεστο μέτρο, προσπαθήστε να το προωθήσει κάποιος παρατρεχάμενος: οι επί πληρωμή «ειδικοί σε θέματα αποτελεσματ ικότητας» ή διαχειρ ιστι κοί σύμβουλοι είνα ι ιδανικοί γι' αυτό. Ό,τι κι αν κάνετε, μη φέρετε σε δύσκολη θέση τους ανθρώπους σας. Μην τους επιπλήττετε ή γελοιοποιείτε μπροστά στους συναδέλφους τους έτσι, τους μειώνετε μπροστά στο σύνολο του προσωΠΙΚΟύ. Τελικά, ΟΙ εργαζόμενοι θα χάσουν κάθε ίχνος σεβασμού απέναντί σας.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού Η επιλογή πλευράς σε μία κατάσταση είναι πάντοτε ωφελιμότερη . . .

από ό,τι η ουδετερότητα. Αν δε δηλώσεις την προτίμησή σου . . . θα

βρεθείς αντιμέτωπος με την εχθρότητα του νικητή . . . επειδή δε συμ-


μάχησες μαζί του και θεωρεί πως δεν είσαι έμπιστος . . . κατάσταση η

οποία θα προκαλέσει μεγάλη ικανοποίηση στον ηττημένο . . . επειδή

δεν έσπευσες να τον βοηθήσεις. Έχοντας πλέον δύο εχθρούς, δε θα

μπορείς να αναζητήσεις στήριξη πουθενά.

Η συνεχής τήρηση ουδέτερης στάσης μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή και είναι βέβαιο ότι θα καταστρέψει τη φήμη σας ως ατόμου έντι μου και με ισχυρά πιστεύω.

Ένας ηγεμόνας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συνάπτει επιθετι-/ , , , , , ,

κη συμμαχια με καποιον ισχυροτερο του, εκτος και αν προκειται για

αδήριτη ανάγκη. Αν επικρατήσετε . . . εσύ θα βρεθείς αιχμάλωτος του , ,

ισχυροτερου συμμαχου σου.

Εδώ ο Μακιαβέλλι σάς συμβουλεύει να αποφύγετε να βρεθείτε στη θέση του ήσσονος εταίρου μιας προσωρινής συνεργασίας: πάντοτε να είστε το ισχυρότερο σκέλος σε οτιδήποτε κάνετε και να φροντίζετε ώστε ο συνεταίρος να εξαρτάται από εσάς.

Συμπέρασμα Εφόσον ακολουθήσει πιστά τους κανόνες που εξέθεσα, ο νέος ηγε

μόνας θα φανεί πως διαθέτει. . . σημαντική εμπειρία. Αυτό θα τον κα

ταστήσει ασφαλέστερο και πιο σίγουρο για τον εαυτό του . . . σαν να εί

χε χρόνια εμπειρίας . Οι ενέργειες ενός νέου ηγεμόνα τραβούν πε

ρισσότερο την προσοχή από ό,τι εκείνες ενός . . . εδραιωμένου ηγέτη.

Όταν οι ενέργειες αυτές φανερώνουν ικανότητα και δύναμη . . . θα

κερδίσουν την υπακοή των άλλων. Με τον τρόπο αυτό ο νέος ηγεμόνας θα κερδίσει δόξα διπλή . . .

Έχει ιδρύσει ένα νέο κράτος και το έχει ενισχύσει με φρόνιμους νό

μους, αξιόπιστους συμμάχους και ηγεσία που εμπνέει.

Ο ΠΕΙΡΑΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

, , , , , , Υπαρχουν μερικα ονοματα απο τη χρυση εποχη της πειρα-

τείας (1695-1725) που πάντοτε θα κεντρίζουν το αίσθημα

της περιπέτειας στους ανθρώπους. Ο Μαυρογένης, ο l{άπτεν

l{ιντ, ο Χένρυ Μόργκαν, η Ανν Μπόννυ και, φυσικά, από τις

σελίδες της λογοτεχνίας, ο Λονγκ Τζον Σίλβερ και ο l{άπτεν

Χ ουκ.

Μας αρέσει να θεωρούμε τους πειρατές σαν ρομαντικούς

τυχοδιώκτες, οι οποίοι έζησαν μια ζωή ελεύθερη, γεμάτη

γλέντια και ξενοιασιά, ακόμη και όταν βρίσκονταν αντιμέτω

ποι με το ικρίωμα. Ή, ίσως, να φανταζόμαστε τους πειρατές

σαν μια παράτολμη ομάδα που ακολούθησε ένα δεσποτικό αρ

χηγό. Η πραγματικότητα είναι ότι οι πειρατές ήταν οργισμένοι

και συνήθως απελπιστικά φτωχοί άνθρωποι που ζούσαν στα όρια της λιμοκτονίας. Οι περισσότερες πειρατικές επιδρομές δεν έγιναν με στόχο σεντούκια ξέχειλα από χρυσά δουβλόνια

και ρεάλια· ήταν επιδρομές που έγιναν για τρόφιμα, φάρμακα

και ρούμι που φορτωνόταν σε πλοία για να μεταφερθεί στην

Ευρώπη από τις Δυτικές Ινδίες. Υπάρχουν αρχεία τα οποία κα

ταγράφουν την περίπτωση μιας επιδρομής, όταν οι πειρατές

κράτησαν όμηρο έναν τοπικό κυβερνήτη, απαιτώντας μια πο

σότητα ιατρικού υδραργύρου (την εποχή εκείνη χρησιμοποι

ούνταν για την αντιμετώπιση της σύφιλης) προκειμένου να τον

aπελευθερώσουν. Σπάνιες ήταν οι περιπτώσεις πειρατών που

κατάφεραν να επιζήσουν για περισσότερο από δύο χρόνια στη θάλασσα χωρίς να σκοτωθούν σε κάποια μάχη, να καταλήξουν


κρεμασμένοι ή να πεθάνουν από το σκορβούτο, το ποτό, την

πείνα ή τη σύφιλη.

Σχεδόν κανείς δεν ήθελε να αναλάβει να πειθαρχήσει αυ

τές τις ομάδες ανθρώπων τόσο απελπισμένων όσο και διαφο

ρετικών μεταξύ τους. Οι καπετάνιοι των πειρατικών δεν ξεκι

νούσαν έτσι απλά τη σταδιοδρομία τους, ούτε καταλάμβαναν

τη θέση με τη δύναμη των όπλων- αντίθετα με όσα έχουμε μάθει από τις κινηματογραφικές ταινίες, δεν ήταν ούτε τύραννοι

ούτε δικτάτορες. Στην πραγματικότητα, εκλέγονταν από το

πλήρωμα και διατηρούσαν τη θέση τους μόνο για όσο διάστη

μα τα κέρδη κρατούσαν τους άλλους ευχαριστημένους. Πλήρη έλεγχο στο πλήρωμα ασκούσαν μόνο στη διάρκεια των μαχών.

Ακόμη και ο Μπαρθόλομιου Ρόμπερτς, ένας από τους πλέον

σκληροτράχηλους πειρατές όλων των εποχών, διαμαρτυρήθη

κε πως οι πειρατές εξέλεγαν κάποιον για καπετάνιο τους

«προκειμένου να τον τυραννούν» . Την πραγματική εξουσία

στο πλοίο την ασκούσε ο ναύκληρος. Αυτός ήταν υπεύθυνος

για τις προμήθειες τροφίμων, ποτού και φαρμάκων, αυτός διευθετούσε τις διαφορές πάνω στο πλοίο, επέβαλλε τις τιμω

ρίες σύμφωνα με τον κώδικα του πλοίου και μοίραζε τα λάφυ

ρα. Όμως, κι αυτός εκλεγόταν στη θέση του, συνήθως λόγω

του ότι θεωρούνταν γενικά ως ο πιο αξιόπιστος πάνω στο

πλοίο . Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο λογοτεχνι

κός χαρακτήρας του Λονγκ Τζον Σίλβερ (από τη Νήσο των Θη

σαυρών του Ρόμπερτ Λιούις) είχε υπηρετήσει ως ναύκληρος

του Πλοιάρχου Φλιντ και αυτή ήταν η θέση που αργότερα του έδωσε τη δυνατότητα να συγκεντρώσει δικό του πλήρωμα.

Σε μια προσπάθεια να διατηρηθεί κάποιας μορφής τάξη,

σχεδόν κάθε πειρατικό πλοίο συγκροτούσε δικούς του κανό

νες συμπεριφοράς, οι οποίοι ονομάζονταν κώδικες ή άρθρα.


Οποιοσδήποτε παραβίαζε τους κανόνες κινδύνευε με τιμω

ρία. Επιλέξαμε ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα πει

ρατικών κωδίκων. Λαμβάνοντας υπόψη τις ακραίες συνθήκες

κάτω από τις οποίες υιοθετήθηκαν οι κώδικες αυτοί, πι

στεύουμε ότι θα συμφωνήσετε πως είναι απρόσμενα δίκαιοι.

Στα άρθρα αυτών των κειμένων συναντούμε συχνές ανα

φορές στον όρο «μερίδιο» από τα λάφυρα. Αυτό δε σημαίνει

απαραίτητα ότι οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια τους στοιβαζόταν

σε έναν κοινό σωρό και όλοι είχαν μερίδιο σε αυτό . Οτιδήπο

τε είχε αξία μεταπώλησης, είτε μιλάμε για ρούμι είτε για κα

πνό, σκλάβους και ό,τι άλλο έβρισκαν στη διάρκεια των επιδρομών, φυλαγόταν και πωλούνταν μέσω κάποιου «Κλεπτα

ποδόχου» στο πλησιέστερο ασφαλές λιμάνι. Τα μετρητά που

συγκεντρώνονταν από μια επιδρομή μοιράζονταν στη συνέ

χεια, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό (συνήθως 25 έως 30 τοις

εκατό) φυλασσόταν για τη συντήρηση του πλοίου, την αγορά

προμηθειών, τον εξοπλισμό και τις ανάγκες της ομάδας. Το σημαντικότερο στοιχείο εδώ είναι ότι, παρ' ότι ο Διευ

θύνων Σύμβουλος και τα κορυφαία στελέχη παίρνουν καλύτε

ρο μερίδιο από ό,τι το πλήρωμα, κανείς τους δεν παίρνει μερίδιο που να είναι εξωφρενικά μεγαλύτερο από ό,τι των υπολοί

πων. Όταν ο αρχηγός παραγίνεται μεγάλος και τρανός, μπο

ρεί να προκαλέσει δυσαρέσκεια στο πλήρωμα και να τους κά

νει να σκεφτούν ότι το αφεντικό τούς . . . κλέβει, ας πούμε, για

να χρησιμοποιήσουμε μια σχετική λέξη. Επίσης, οι πειρατικοί

κώδικες προσφέρουν τροφή για σκέψη σχετικά με το ρόλο που θα μπορούσε να παίξει το προσωπικό στη σύνταξη των κανό

νων συμπεριφοράς στον τομέα ευθύνης σας απλά, φροντίστε

να τους υπενθυμίζετε ποιος είναι ο ναύκληρος στο πλοίο σας.

Ακολουθούν πλήρη τα κείμενα τριών πειρατικών κωδίκων


που σώθηκαν ως τις μέρες μας, κείμενα τα οποία συντάχτηκαν

από πειρατικά πληρώματα και τους καπετάνιους τους. Παρου

σιάζονται κάτω από μία ενιαία, σύγχρονη κεφαλίδα.

Διαχείριση και δικαιώματα & ευθύνες προσωπικού

Κανόνες του Καπετάνιου Τζον Φίλλιπς 1 . Οι πάντες θα υπακούν σε διαταγές που διατυπώνονται ήπια: ο

καπετάνιος θα λαμβάνει ένα πλήρες και μισό μερίδιο από όλα τα

λάφυρα· ο ναύκληρος, ο ξυλουργός, ο κελευστής και ο πυροβολη

τής θα λαμβάνουν ένα πλήρες μερίδιο και ένα τέταρτο.

Με τον τρόπο αυτό παραχωρείται ένα επαρκές επιπλέον μερίδιο στο αφεντικό και τα μεσαία στελέχη χωρίς να προκαλείται δυσαρέσκεια στους εργάτες σχετικά με την περίπτωση να αδικούνται .

2. Αν προσπαθήσει κάποιος να λιποτακτήσει ή να κρατήσει οποιοδή

ποτε μυστικό από τη συμμορία, θα εγκαταλειφθεί σε ερημονήσι

με ένα μπουκάλι μπαρούτι, ένα μπουκάλι νερό, ένα πιστόλι και '

σφαιρες.

Τ α ερημονήσια σπανίζουν στις σύγχρονες επιχειρήσεις, όμως η λιποταξία και τα ψέματα αξίζουν αυστηρή τι μωρία.

3. Αν κάποιος κλέψει οτιδήποτε από τη συμμορία . . . αξίας έως ένα

ρεάλι, θα εγκαταλειφθεί σε ερημονήσι ή θα εκτελεστεί.

Όταν ένας ναυτικός εγκαταλειπόταν σε ερημονήσι, του άφηναν μόνο τις προαναφερθείσες προμήθειες για να παραμείνει ζωντανός. Αυτό ίσως να μην αποτελεί αποδεκτή τι μωρία σήμερα, σε


περίπτωση εξαπάτησης μιας εταιρείας, όμως το να βρεθεί κάποιος να περιφέρεται στον επιχειρηματικό κόσμο χωρίς συστατικές επιστολές αποτελεί μία μάλλον αντίστοιχη κατάσταση.

4. Αν οποιαδήποτε στιγμή συναντήσουμε άλλο πειρατικό πλοίο ,

οποιοδήποτε μέλος του πληρώματος υπογράψει τους δικούς

τους κώδικες χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της συμμορίας μας θα τιμωρηθεί κατά την κρίση του καπετάνιου και της συμμορίας.

Καθώς η διαρκής μεταπήδηση από τη μ ία ετα ιρεία στην άλλη αποτελεί αποδεκτό μέρος της ετα ιρ ικής ζωής, η παραπάνω παράγραφος θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο μάθημα για εκείνους που βάζουν τη γρήγορη, προσωπική ανέλιξη πάνω από την πίστη στην εταιρεία.

5. Όποιο μέλος του πληρώματος χτυπήσει ένα άλλο ενόσω αυτά τα άρθρα βρίσκονται σε ισχύ, θα τιμωρηθεί με 39 χτυπήματα από

μαστίγιο στη γυμνή του πλάτη.

Τ ο προηγούμενο και τα δύο επόμενα άρθρα ασχολούνται με την τιμωρία που επιβάλλεται για παραβίαση των κανόνων. Παρ' ότι οι τιμωρίες έχουν αλλάξει, η ανάγκη να διατυπώνονται ρητά οι παραβάσεις που τ ιμωρούνται , καθώς και ο ι ποινές που τις συνοδεύουν, παραμένει ιδιαίτερα μεγάλη.

6. Οποιοσδήποτε παίζει με τα όπλα του (πράγμα που σημαίνει να

πυροβολεί χωρίς να γεμίσει το όπλο του, ώστε το τσακμάκι να

πετά σπίθες) ή καπνίζει καπνό στο αμπάρι χωρίς καπάκι στην πί

πα του ή κρατά αναμμένο κερί χωρίς φανάρι να το καλύπτει, θα

υποστεί την τιμωρία που αναφέρεται στο προηγούμενο άρθρο.


Η ασφάλεια πρέπει πάντοτε να προηγείται.

7. Οποιοσδήποτε δεν κρατά τα όπλα του καθαρά, έτοιμα για χρήση,

ή αμελεί τη δουλειά του, θα χάσει το μερίδιό του και θα τιμωρη

θεί κατά την κρίση του καπετάνιου και του πληρώματος.

Όλοι θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για την καθημερινή συντήρηση των εργαλείων και του εξοπλισμού τους.

8. Αν κάποιος χάσει δάχτυλο ή δάχτυλα την ώρα της μάχης, θα λά

βει 400 ρεάλια. Αν χάσει άκρο, 800 ρεάλια.

Η ασφάλιση των εργαζομένων κα ι η αποζημ ίωση για εργατικά ατυχήματα είναι απαραίτητες, τόσο στο πλαίσιο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας όσο και για τη διατήρηση καλών εργασιακών σχέσεων.

9. Αν οποιαδήποτε στιγμή συναντήσετε έντιμη γυναίκα, ο άντρας

που θα προσπαθήσει να την πειράξει χωρίς τη συγκατάθεσή της

θα τιμωρηθεί με θάνατο.

Προφανώς, ούτε η σεξουαλική παρενόχληση ούτε η αυστηρή τιμωρία σε τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν καινοτομίες του σύγχρονου κόσμου.

Κανόνες του Καπετάνιου Μπαρθόλο μ ιου Ρόμπερτς 1 . Κάθε άντρας έχει δικαίωμα ψήφου για τις τρέχουσες υποθέσεις

και ίσο δικαίωμα σε φρέσκες προμήθειες ή δυνατό ποτό· ανά πά

σα στιγμή μπορεί να πάρει ό,τι θέλει και να το χρησιμοποιήσει


όπως θέλει, εκτός και αν κάποια έλλειψη καταστήσει αναγκαία,

για το καλό όλων, την ανάκληση αυτής της παραγράφου .

Εφόσον τα άτομα είναι έτοιμα να μοιραστούν τα κέρδη της εταιρείας, το δίκαιο είναι να φανούν πρόθυμα να μοιραστούν και τις ευθύνες.

2. Όποιος άντρας φερθεί έντιμα στο μοίρασμα των λαφύρων δι

καιούται, πάνω από το προβλεπόμενο μερίδιο, μια αλλαξιά ρού

χα: όμως, αν κάποιος εξαπατήσει τη συμμορία για ποσό ίσο με ένα δολάριο, είτε παίρνοντας πολύτιμο μέταλλο, πετράδια ή χρή

ματα, θα τιμωρηθεί με εγκατάλειψη σε ερημονήσι.

3 . Κανείς δεν επιτρέπεται να στοιχηματίζει χρήματα στα ζάρια ή στα ,

χαρτια.

Σίγουρα δε θα περίμενε να συναντήσει κανείς τέτοιους κανόνες σε πειρατικό πλοίο, όμως αν λάβουμε υπόψη ότι ο Ρόμπερτς ήταν γνωστός πολέμιος του αλκοόλ, δεν είνα ι διόλου παράξενο. Σε πρακτικό επίπεδο, ο κανόνας είχε στόχο να ελαχιστοποιήσει την απειλή συμπλοκών εξαιτίας κάποιας διαφωνίας στα στοιχήματα ή την ανταλλαγή κατηγοριών για εξαπάτηση στα ζάρια ή στα χαρτιά. Αντίστοιχοι περιορισμοί συγκεκρ ιμένων ελευθεριών, εφόσον εφαρμόζονται χωρίς διάκριση σε στελέχη και εργαζομένους, θεωρούνται αποδεκτοί.

4. Τα φώτα και τα κεριά πρέπει να σβήνουν στις οκτώ τη νύχτα. Αν

κάποιο μέλος του πληρώματος, μετά από αυτή την ώρα, συνεχίζει

να έχει διάθεση για ποτό, θα το κάνει στο ανοιχτό κατάστρωμα.

Εφόσον οι εργαζόμενοι θέλουν να έχουν κοινωνικές συνανα-


στροφές μετά τη λήξη του ωραρίου, θα το κάνουν εκτός των εταιρ ικών εγκαταστάσεων.

5. Τα μέλη του πληρώματος οφείλουν να διατηρούν το μουσκέτο, τις

πιστόλες και τη σπάθα τους καθαρές και έτοιμες για χρήση.

Οι εργαζόμενοι πρέπει να σέβονται τον εξοπλισμό που τους παρέχει η εταιρεία και να τον διατηρούν σε καλή κατάσταση.

6. Δεν επιτρέπεται η παρουσία αγοριών ή γυναικών μεταξύ του πλη

ρώματος . Αν κάποιος άντρας συλληφθεί να έχει ξελογιάσει κά

ποιο μέλος του άλλου φύλου και να το έχει φέρει στη θάλασσα με

ταμφιεσμένο, θα τιμωρηθεί με θάνατο.

Όπως κα ι στην περίπτωση των κωδίκων του Καπετάνιου Φίλλιπς, η σεξουαλική παρενόχληση αποτελούσε απαράδεκτη κατάσταση.

7. Εάν κάποιος εγκαταλείψει το πλοίο ή τη θέση του στη μάχη, τι

μωρείται με θάνατο ή εγκατάλειψη σε ερημονήσι.

Κανείς που εγκαταλείπει την εταιρεία του προκειμένου να καταλάβει μια καλύτερα αμειβόμενη θέση όταν τα πράγματα δυσκολεύουν δε θα πρέπει να έχει την εντύπωση ότι η εταιρεία θα τον δεχτεί πίσω όταν ξεπεραστεί η δύσκολη περίοδος.

8. Δεν επιτρέπεται να χτυπήσει μέλος του πληρώματος άλλον στο

πλοίο, όμως οι διαφωνίες τους θα τερματίζονται στην ξηρά, με

σπαθί και πιστόλι, ως εξής: ο ναύκληρος του πλοίου, εφόσον οι

πειρατές δε δέχονται να συμφιλιωθούν, τους συνοδεύει στην


ακτή με όσους βοηθούς κρίνει απαραίτητο και τοποθετεί τους

δύο πλάτη με πλάτη, σε απόσταση κάποιων βημάτων. Μόλις δο

θεί το σύνθημα, κάνουν μεταβολή και πυροβολούν ταυτόχρονα. Εφόσον και οι δύο αστοχήσουν, τραβούν τα σπαθιά τους και νι

κητής ανακηρύσσεται εκείνος που πρώτος θα τραυματίσει τον

αντίπαλό του .

Αν έχετε κάποιο προσωπικό πρόβλημα, μην το μεταφέρετε στη δουλειά. Δεν υπάρχει χώρος στο γραφείο για aντιπαλότητες ή προσωπικές aντιπάθειες, ε ίτε αυτές αφορούν άλλο μέλος της ομάδας είτε τρίτο άτομο εκτός εργασίας.

9. Κανείς δε θα προτείνει να διαλυθεί η συμμορία και να γυρίσουμε

σε ό,τι κάναμε, προτού κάθε μέλος του πληρώματος λάβει ως μερίδιο το ποσό των εκατό λιρών Αγγλίας. Εφόσον, στην προσπά

θεια επίτευξης αυτού του στόχου, κάποιο μέλος χάσει ένα άκρο, ή

αποκτήσει αναπηρία πάνω στην υπηρεσία, θα λάβει 800 δολάρια

από το κοινό ταμείο και για μικρότερους τραυματισμούς, ανάλογα.

Η πρώτη περίοδος της παραπάνω παραγράφου έχε ι ιδ ιαίτερη εφαρμογή σε νέες εταιρείες που δημιουργούνται από μ ια ομάδα ατόμων: εφόσον ξεκινήσετε κάτι, μη διακόψετε την προσπάθεια. Η δημιουργία μιας εταιρείας σπάνια αποτελεί εύκολο δρόμο για την απόκτηση χρημάτων· επειδή κάποια στιγμή τα πράγματα θα δυσκολέψουν, δεν είναι λόγος να εγκαταλείψετε τους συνεργάτες σας. Σημειώστε τη διαφορά στις νομισματικές μονάδες: χρησιμοποιούνται τόσο οι λίρες Αγγλίας όσο και τα δολάρια. Ίσως ο αρχικός εκδότης να έκανε λάθος ή απλά να είναι μια λεπτομέρεια που αποδεικνύει ότι οι πειρατές δεν είχαν πρόβλημα να κλέψουν χρήματα από οποιονδήποτε.


10. Ο καπετάνιος και ο ναύκληρος θα λαμβάνουν δύο μερίδια από τα

λάφυρα, ο πρώτος, ο κελευστής και ο πυροβολητής από ένα μερί

διο και μισό, οι υπόλοιποι αξιωματικοί ένα μερίδιο και ένα τέ

ταρτο.

Τ ο μερίδιο του καπετάνιου έχει αυξηθεί σε σχέση με την προηγούμενη σειρά κανόνων, όμως παραμένει οπωσδήποτε μέσα σε λογικά πλαίσια.

11 . Οι μουσικοί θα ξεκουράζονται την ημέρα του Σαββάτου, όμως τις

υπόλοιπες έξι ημέρες και νύχτες, κανείς δε θα εξαιρείται.

Εκτός από ιδιαίτερα δύσκολες καταστάσεις, να αποφεύγετε την καταπόνηση της ομάδας σας σε σημείο που θα ξεπερνά τα όρια της παραγωγικότητάς τους.

Κανόνες του Καπετάνιου Τζορτζ Λόουθερ 1 . Ο καπετάνιος θα λαμβάνει δύο πλήρη μερίδια, ο ναύκληρος ένα

μερίδιο και μισό, ο γιατρός, ο πρώτος, ο πυροβολητής και ο κε

λευστής ένα μερίδιο και ένα τέταρτο.

2. Αυτός που θα κριθεί ένοχος κατοχής παράνομου όπλου πάνω στο

πλοίο προκειμένου να χτυπήσει ή να πιέσει σύντροφό του, με

οποιονδήποτε τρόπο, θα τιμωρηθεί κατά την κρίση του καπετάνιου

και της πλειοψηφίας των αξιωματικών.

3 . Αυτός που θα κριθεί ένοχος δειλίας, σε ώρα μάχης, θα τιμωρηθεί

κατά την κρίση του καπετάνιου και της πλειοψηφίας.


Οποιοδήποτε μεσαίο στέλεχος δεν είνα ι πρόθυμο να στηρίξει την εταιρεία σε δύσκολες στιγμές, δεν αξίζει να εργάζεται για λογαριασμό σας.

4. Εφόσον σε επιδρομή βρεθεί χρυσάφι, πετράδια, ασήμι και τα λοι

πά, αξίας ενός ρεαλιού, και αυτός που τα βρει δεν τα παραδώσει

στο ναύκληρο σε διάστημα εικοσιτεσσάρων ωρών, θα τιμωρηθεί

κατά την κρίση του καπετάνιου και της πλειοψηφίας.

5 . Αυτός που θα κριθεί ένοχος στοιχηματισμού ή εξαπάτησης συντρό

φου του, αξίας ενός σελινιού, θα τιμωρηθεί κατά την κρίση του , ,

καπετανιου και της συμμοριας.

Οι παραπάνω κανόνες έχουν τον κοινό παρονομαστή της ευθύνης και της τι μωρίας σε περιπτώσεις ανυπακοής στους κανόνες. Η χαλαρότητα στην εκτέλεση του έργου που έχει ο καθένας πάντοτε επισείει κάποια ποινή, δεν υπάρχει λόγος οι ποινές αυτές να μη διατυπώνονται εγγράφως με σαφήνεια. Σημειώστε ότι σχεδόν το σύνολο των ποινών αποφασίζονται από όλα τα μέλη της ομάδας. Παρ' ότι πλέον θεωρείτα ι aτυχής επιχε ιρηματική πρακτική η επίπληξη ενός υπαλλήλου μπροστά στους συγκεντρωμένους συναδέλφους ή τα μέλη του τμήματος, κάτι τέτοιο οπωσδήποτε θα εξάλειφε κάθε υπόνοια άδικης μεταχείρισης.

6. Όποιος έχει την ατυχία να χάσει άκρο σε ώρα μάχης, θα λάβει το

ποσό των εκατόν πενήντα λιρών στερλινών και θα παραμείνει με

τη συμμορία για όσο διάστημα ο ίδιος θελήσει.

7 . Εφόσον παραδοθεί ο aντίπαλος, αυτό γίνεται σεβαστό .


Ο παραπάνω κανόνας δείχνει ότι το πλήρωμα ενός πλοίου που αιχμαλωτιζόταν στη μάχη δεν εκτελούνταν αυτομάτως. Αντίστοιχα, εφόσον καταστρέψετε αναίτια έναν ανταγωνιστή, δεν μπορείτε να περιμένετε διαφορετική μεταχείριση αν κάποιος άλλος εξαγοράσει τη δική σας εταιρεία.

8. Ο πρώτος που θα εντοπίσει άλλο πλοίο, θα λάβει ως αμοιβή το

καλύτερο πιστόλι ή μικρό όπλο που θα βρεθεί σε αυτό.

τ α μ ικρά δώρα όταν μια δουλειά γίνεται σωστά δεν περνάνε απαρατήρητα.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΆΝΘΡΩ ΠΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Ι<ΑΙ

ΑΝΩΤΕΡΕΣ Δ ΥΝΑΜΕΙΣ

ΜΩΥΣΗΣ

ΕΒΡΑΙΟΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ, ΗΓΕΤΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ,

1 .200 π.Χ. ΠΕΡΙΠΟΥ

Υπακούοντας διστακτικά στην εντολή του Θεού , ο Μωυ

σής ηγήθηκε της εξόδου του εβραϊκού λαού από την Αίγυ

πτο κάποια στιγμή γύρω στα 1 .200 π .Χ. Για τα επόμενα 39

χρόνια τούς οδήγησε μέσα από τις ερήμους και τα αφιλόξενα

εδάφη της Ανατολικής Μεσογείου, αναζητώντας έναν τόπο

για μόνιμη εγκατάσταση. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου έλαβε τις Δέκα Εντολές και τις χρησιμοποίησε ως τη βάση για

τη δημιουργία ενός συνεκτικού πολιτικού και κοινωνικού

πλαισίου για το λαό του. Μόνο όταν οι εβραϊκές φυλές κα

τόρθωσαν να αναπτύξουν μια λειτουργική πολιτική και στρα

τιωτική κοινωνία τούς επέτρεψε ο Θεός να βρουν και να κα

τοικήσουν τη νέα τους πατρίδα. Στις επόμενες σελίδες πα

ρουσιάζουμε τις Δέκα Εντολές καθώς και αποσπάσματα από

τους αστικούς νόμους του Μωυσή ως παραδείγματα τόσο

των ευρύτερης εφαρμογής, γενικών κανόνων κατεύθυνσης όσο και των πιο εξειδικευμένων κανονισμών που διέπουν

την καθημερινή συμπεριφορά ομάδων ανθρώπων, ολιγάριθ

μων ή πολυάριθμων.

Οι Δέι<ο Εvcολές ( /Εξοδος 20, 3- 1 7) Ίσως μοιάζει κάπως aταίριαστη η επιλογή μας να συμπεριλά

βουμε τα μη του Παντοδύναμου, του δημιουργού ουρανού και


γης, σε ένα βιβλίο με θέμα τις μεθόδους διαχείρισης. Δεδομέ

νης της μοναδικής Του θέσης στην ιεραρχία των πραγμάτων, ο

Θεός διατύπωσε ορισμένους μάλλον άκαμπτους κανόνες που

καλούμαστε να ακολουθήσουμε. Όμως, οι Δέκα Εντολές απο

τελούν ένα χρήσιμο σημείο αναφοράς. Είναι απλές, ξεκάθα

ρες, απόλυτες και απόλυτα ηθικές. Επίσης, χωρίζονται σε δύο

βολικές ομάδες : το πώς ο Θεός (στην περίπτωση αυτή «το

αφεντικό») περιμένει να αντιμετωπίζεται και πώς το ποίμνιό

Του (στην περίπτωση αυτή «Οι εργαζόμενοι» ) θα πρέπει να

συμπεριφέρονται ο ένας στον άλλο. Αυτό το τελευταίο σημείο

πολύ συχνά δεν τυγχάνει της δέουσας προσοχής στην ιεραρχία

μιας επιχείρησης. Το πώς οι υφιστάμενοί σας συμπεριφέρονται

μεταξύ τους μπορεί να έχει τρομερό αντίκτυπο στη σχέση τους

με την εταιρεία συνολικά και στη στάση τους προς τη δουλειά

τους ειδικότερα.

Διακινδυνεύοντας να παραφράσουμε το Θεό, προσθέσαμε δικές μας θεματικές κεφαλίδες και παρεμβάλαμε ορισμένες

σκέψεις σχετικά με τη συνάφεια των Δέκα Εντολών στη σύγ

χρονη επιχειρηματική πρακτική. Το κείμενο έχει συντμηθεί αλλά δεν έχει αλλοιωθεί. Οι Δέκα Εντολές παρουσιάζονται με τη

σειρά που αναφέρονται στη Βίβλο.

Αντιμετώπιση προϊσταμένων 1 . Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλην εμού.

Στον υλικό, όπως και στον πνευματικό κόσμο, το να μην είναι κανείς πιστός σε ένα και μόνο στόχο, τελικά θα οδηγήσει στην καταστροφή και την αποπομπή.

2. Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον, ουδέ παντός ομοίωμα, όσα εν τω


ουρανώ άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υπο-,

κατω της γης.

Πιθανότατα δεν αποτελεί καταδίκη, όπως πιστεύουν κάποιοι, των τε

χνών και της φωτογραφίας, αλλά συνέχεια της προηγούμενης εντολής.

3. Ου λήψει το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω· ου γαρ μη

καθαρίση Κύριος ο Θεός σου τον λαμβάνοντα το όνομα αυτού επί ,

ματαιω.

Πολύ χρήσιμη συμβουλή και πάρα πολύ συχνά δεν της δίδεται η πρέπουσα σημασία. Σ τη δική μας ερμηνεία σημαίνει, μη χλευάζετε, ούτε να σχολιάζετε το αφεντικό και την εταιρεία. Αν το κάνετε, αργά ή γρήγορα θα μαθευτεί και θα σας πάρει ο διάολος ... ενδεχομένως και κυριολεκτικά.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ 4. Μνήσθητι την ημέρα των σαββάτων αγιάζειν αυτήν. Εξ ημέρας

εργά και ποιήσεις πάντα τα έργα σου· τη δε ημέρα τη εβδόμη σάβ

βατα Κυρίω τω Θεώ σου· ου ποιήσεις εν αυτή παν έργον, συ και ο

υιός σου και η θυγάτηρ σου, ο παις σου και η παιδίσκη σου, ο βους

σου και το υποζύγιόν σου και παν κτήνος σου και ο προσήλυτος ο ,

παροικων εν σοι.

Παρ' ότι το κυριολεκτικό νόημα δε χρειάζετα ι καμία ερμηνεία, αξίζει να επισημάνουμε ότι ο Θεός περιμένει ότι ο ακροατής δε θα απαιτήσει περισσότερα από την οικογένεια, τους υπαλλήλους ή ακόμη και τους καλεσμένους του, από ό,τι απαιτείται από τον ίδιο. Ακόμη και ο Θεός ξεκουράστηκε την έβδομη ημέρα. Μετάφραση: μην εξουθενώνετε τους συνεργάτες σας.


5 . Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, ίνα ευ σοι γένηται, και

ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γης της αγαθής, ης Κύριος ο Θεός

σου δίδωσί σοι.

Παρ' ότι θα περίμενε κανείς ο άνθρωπος να τι μά την οικογένειά του πάνω από τη δουλειά του, για πολλούς από εμάς στη σύγχρονη εποχή η δουλειά είναι κυριολεκτικά η οικογένειά μας. Να σέβεστε τη δουλειά και τους συνεργάτες σας όπως θα σεβόσασταν την οικογένειά σας, ειδικά εκείνους στα ανώτερα κλιμάκια που σας βοήθησαν στην πορεία.

6. Ου φονεύσεις .

Εδώ περιλαμβάνεται η έννοια του συναισθηματικού τραυματισμού σε βάρος συνεργατών και ανταγωνιστών, καθώς και η εξόντωση των ανταγωνιστών σας μέσα από την απληστία ή την αδιαφορία για αυτούς ως ανθρώπινα όντα.

7. Ου μοιχεύσεις .

Η συνεργασία με έναν ανταγωνιστή μπορεί να αποδειχτεί εξίσου επώδυνη μορφή προδοσίας όσο και το να κοιμηθεί κάποιος με τη γυναίκα ενός άλλου. Ή τον άντρα.

8. Ου κλέψεις.

Από την εταιρεία ή τους ανταγωνιστές αυτό αφορά τόσο την υλική όσο και την πνευματική περιουσία. Αν θέλετε κάτι, κερδίστε το, αγοράστε το ή αναπτύξτε το μόνοι σας.


9. Ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρίαν ψευδή.

Π ιθανότατα η εντολή με τις περισσότερες παραβιάσεις, μαζί με εκείνη της αναίτιας επίκλησης του ονόματος του Κυρίου. Μην κατηγορήσετε κάποιον άλλο απλά και μόνο για να μην αναλάβετε τις ευθύνες σας και, κατ' επέκταση, μην κυκλοφορήσετε ανυπόστατες κατηγορίες εναντίον των ανταγωνιστών σας, μέσα ή έξω από την εταιρεία, μόνο και μόνο για να ανελιχτείτε. Τελικά, θα συναντήσετε κάποιον που είνα ι ικανότερος συκοφάντης από ό,τι εσείς και θα σας καταστρέψει.

10. Ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα του πλησίον σου. Ουκ επιθυμήσεις

την οικία ν του πλησίον σου ούτε τον αγρόν αυτού ούτε τον παίδα

αυτού ούτε την παιδίσκην αυτού ούτε του βοός αυτού ούτε του

υποζυγίου αυτού ούτε παντός κτήνους αυτού ούτε όσα τω πλη-' '

σιον σου εστι.

Δε σημαίνει ότι είναι αφύσικο να επιθυμείτε κάποια πράγματα, ακόμη και πράγματα που ανήκουν στους ανταγωνιστές. Όμως είναι λάθος να επιθυμείτε κάτι που ανήκει ήδη σε κάποιον άλλο και να επιχειρήσετε να το αποκτήσετε σε βάρος του.

Οι Νό μο ι του Μωυσή Εκτός από τις Δέκα Εντολές, οι Εβραίοι χρειάζονταν μία σειρά

αστικών νόμων που θα κάλυmαν τις καθημερινές δραστηριότη

τές τους. Αναμφίβολα ο Μωυσής ή κάποιος από τους συμβούλους και τους βοηθούς του γνώριζαν τον κώδικα του Χαμμου

ραμπί. Μεγάλο μέρος των νόμων του Μωυσή, όπως αναφέ

ρονται στα κεφάλαια 21-23 του βιβλίου της Εξόδου, είναι σχεδόν πανομοιότυπα με το Βαβυλωνιακό κώδικα, οπότε δεν υπάρ-


χει λόγος να το επαναλάβουμε εδώ. Προς το τέλος του κεφαλαίου 22 και τους πρώτους στίχους του κεφαλαίου 23, υπάρχουν

κάποιες διατάξεις που πρώτη φορά εμφανίζονται με το Μωυσή.

Αυτές οι διατάξεις γενικά αφορούν τις σχέσεις μεταξύ ατόμων,

καθιστώντας τες ιδιαίτερα συναφείς με αυτό εδώ το βιβλίο. Όλοι οι στίχοι προέρχονται από το βιβλίο της Εξόδου, κε

φάλαια 22 και 23 . Η σειρά έχει αλλάξει προκειμένου να κατη

γοριοποιηθούν σύμφωνα με τις σύγχρονες θεματικές κεφαλίδες, όμως το κείμενο δεν έχει υποστεί καμία μεταβολή.

Αντιμετώπιση προϊσταμένων (22, 28) Θεούς ου κακολογήσεις και άρχοντα του λαού σου ου κακώς

'

ερεις .

Μη σχολιάζετε το αφεντικό πίσω από την πλάτη του.

(23, 13) Πάντα, όσα είρηκα προς υμάς, φυλάξασθε. Και όνομα θεών

ετέρων ουκ αναμνησθήσεσθε, ουδέ μη ακουσθή εκ του στόματος υμών.

Μη σχολιάζετε τη γενναιόδωρη αντιμετώπιση των εργαζομένων στον ανταγωνισμό για να πικάρετε το αφεντικό σας. Αν το κάνετε, ίσως κληθείτε να πάτε εκεί για να βγάλετε τα προς το ζην.

Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού (22, 18) Φαρμακούς ου περιποιήσετε.

Η «φαρμακός», κοινότερα μάγισσα, θεωρούνταν προάγγελος κακών και επομένως επιζήμια για το σύνολο της κοινότητας. Οποιοσδήποτε ζημιώνει την επιχείρηση, είτε με δολιοφθορά είτε με απάτη, βιομηχανική κατασκοπεία ή οποιοδήποτε άλλο τρόπο, θα ενέ-


πιπτε σε αυτή την κατηγορία. Η πράξη του δε θα έπρεπε να θεωρηθεί μεμονωμένο περιστατικό. Πρέπει επίσης να λάβετε υπόψη το αποτέλεσμα που έχει στην εταιρεία συνολικά.

(23 , 7) Από παντός ρήματος αδίκου αποστήση· αθώον και δίκαιον

ουκ αποκτενείς και ου δικαιώσεις τον aσεβή ένεκεν δώρων.

Αντισταθείτε στον πειρασμό να εκμεταλλευτείτε κάποιον απλά και μόνο επειδή βρίσκεται σε ευάλωτη φάση. Τ ο «επειδή μπορώ να το κάνω» δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση σοβαρή δικαιολογία για τυχόν βάναυση συμπεριφορά.

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών (23 , 2-3) Ουκ έση μετά πλειόνων επί κακία. Ου προστεθήση μετά

πλήθους εκκλίναι μετά των πλειόνων, ώστε εκκλίναι κρίσιν. Και πέ

νητα ουκ ελεήσεις εν κρίσει.

Τ ο «όλοι έτσι κάνουν» ή «αυτό δεν είναι ουσιαστικά κλοπή» δεν αποτελούν δικαιολογίες για διεφθαρμένη συμπεριφορά.

(23 , 1) Ου παραδέξη ακοήν ματαίαν. Ου συγκαταθήση μετά του αδί

κου γενέσθαι μάρτυς άδικος.

Μη διαδίδετε κουτσομπολιά. Το να κάνετε κάποιον να μοιάζει ανεπαρκής δε σας ανεβάζει στα μάτια των άλλων, σας κάνει να μοιάζετε με πηγή προβλημάτων!

(22, 21 ) Και προσήλυτον ου κακώσετε, ουδέ μη θλίψητε αυτόν- ήτε

γαρ προσήλυτοι εν τη Αιγύπτω.


Είναι καλύτερα να γίνετε φίλοι με κάποιον που παραμένει άγνωστη παράμετρος μέσα στην εταιρεία σας ή να προσεγγίσετε φιλικά μια άλλη εταιρεία, παρά να θεωρήσετε δεδομένο ότι είναι εχθροί σας.

(22 , 16) Εάν δε απατήση τις παρθένον αμνήστευτον και κοιμηθή

μετ' αυτής, φερνή φερνιεί αυτήν αυτώ γυναίκα.

Αν καταφέρετε να τρυπώσετε στην επαγγελματική ζωή ενός μικρότερου, πιο αδύναμου συναδέλφου, είτε είναι aνταγωνιστής είτε φίλος, δεσμεύεστε ηθικά να κάνετε το σωστό απέναντί του.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού (23 , 4) Εάν δε συναντήσης τω βο"ί του εχθρού σου ή τω υποζυγίω αυ

τού πλανωμένοις, αποστρέψας aποδώσεις αυτώ.

(22, 25) Εάν δε aργύριον εκδανείσης τω αδελφώ τω πενιχρώ παρά σοι,

ουκ έση αυτόν κατεπείγων, ουκ επιθήσεις αυτώ τόκον.

Και οι δύο παραπάνω κανόνες μάς λένε να μην εκμεταλλευόμαστε άδικα έναν έντι μο ανταγωνιστή, απλά επειδή βρέθηκε σε δύσκολη θέση.

(23, 8) Και δώρα ου λήψη· τα γαρ δώρα εκτυφλοί οφθαλμούς βλεπόντων και λυμαίνεται ρήματα δίκαια.

Η δωροληψία από τους ανταγωνιστές, ακόμη και όταν παίρνει τη μορφή «αθώων δώρων», εξασθενίζει τη θέση σας και σας καθιστά ευάλωτους σε εξωτερικές πιέσεις.

ΠΑΠΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Α'

ΚΕΦΑΛΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ,

ΓΕΝΝΉΘΗΚΕ ΤΟ 540 ΠΕΡΙΠΟΥ,

ΔΙΕΤΕΛΕΣΕ ΠΑΠΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 590 ΕΩΣ ΤΟ 604

Η Ευρώπη του 6ου αιώνα δεν ήταν ένα ευτυχισμένο μέρος.

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε καταρρεύσει προ πολλού

και ο πολιτισμός είχε περιέλθει σε άνευ προηγουμένου κρίση.

Ομάδες τρομερών πολεμιστών λυμαίνονταν τα εδάφη της Ευ

ρώπης, πολεμώντας με έπαθλο γη και εξουσία. Έχοντας τη βά

ση της στα ερείπια της Ρώμης, η Χριστιανική Εκκλησία επιχει

ρούσε απεγνωσμένα να προσηλυτίσει τις ορδές των παγανι

στών στο Χριστιανισμό πριν έρθει το τέλος του κόσμου, το

οποίο , σύμφωνα με την ακλόνητη πεποίθηση της εποχής, θα

συντελούνταν το έτος 1000. Ένα από τα ελάχιστα προοδευτικά μυαλά που έκαναν την

εμφάνισή τους εκείνα τα οπισθοδρομικά χρόνια ήταν αυτό του

Πάπα Γρηγορίου Α'. Έχοντας εκλεγεί Πάπας το 590, ο Γρηγό

ριος επιχείρησε να ανασυντάξει την αστική διοίκηση της Ρώ

μης, ενώ παράλληλα ασχολούνταν με τις ανάγκες της Χριστια

νικής Εκκλησίας, η οποία αποτελούνταν από aπομονωμένους

πυρήνες στα ρημαγμένα εδάφη της Ευρώπης. Μεταξύ των ιερα

ποστόλων που έστειλε στις aπολίτιστες γωνιές του κόσμου, ο

πλέον επιτυχημένος ήταν ο Αυγουστίνος, πρώτος Αρχιεπίσκο

πος της Αγγλίας.

Μία μερίδα των Άγγλων είχε προσηλυτιστεί στο Χριστιανι-


σμό από τον 3ο αιώνα, όταν η Βρετανία αποτελούσε ακόμη

ρωμαϊκό προτεκτοράτο. Ο πληθυσμός στην πλειοψηφία του, όμως, παρέμενε παγανιστικός και η Αγγλία βρισκόταν σε πολύ μεγάλη απόσταση από τη Ρώμη ώστε να εξεταστεί στα σο

βαρά η εγκαθίδρυση παπικής παρουσίας εκεί χωρίς να υφί

σταται ισχυρός λόγος. Ι<άποια στιγμή στις αρχές της δεκαετίας

του 590, ο Έθελμπερτ, Βασιλιάς του l(εντ και κύριος σχεδόν

του συνόλου της νότιας Αγγλίας, παντρεύτηκε μία Χριστιανή

και ο Πάπας Γρηγόριος θεώρησε το γάμο αυτό ως σημάδι ότι

οι συνθήκες είχαν πλέον ωριμάσει για να στείλει επίσημο αντι

πρόσωπό του στην Αγγλία ώστε να οργανώσει την εκεί εκκλη

σία. Το 597, ο Πάπας Γρηγόριος διόρισε τον αδελφό Αυγου

στίνο (ας μην τον συγχέουμε με τον Άγιο Αυγουστίνο, επίσκο

πο Ιππώνος) , ο οποίος την εποχή εκείνη ήταν ηγούμενος σε ένα μικρό μοναστήρι κοντά στη Ρώμη, Αρχιεπίσκοπο Αγγλίας

και τον έστειλε εκεί, σε μια χώρα που παρέμενε γενικά ανεξε-, ,

ρευνητη και αγρια. Όντας παντελώς aπροετοίμαστος για τις μνημειώδεις δυ

σκολίες που θα αντιμετώπιζε, ο Αυγουστίνος κατέφυγε σε συ

νεχή αλληλογραφία με τον Πάπα, ζητώντας τη συμβουλή του

σε θέματα υλικά αλλά και πνευματικά. Πώς έπρεπε να αντιμε

τωπίσει τις πεποιθήσεις εκείνων των aπολίτιστων παγανι

στών, οι οποίοι ντύνονταν με δέρματα ζώων; Πώς να σταθεί

απέναντι στην Ουαλική, Ι<ελτική και Γαλατική (Γαλλική) Χρι

στιανική Εκκλησία;

Υπομονετικός και σοφός, ο Γρηγόριος συμβούλευε τον Αυ

γουστίνο σχετικά με το πώς θα μπορούσε να ανοίξει διαύλους

επικοινωνίας σε ένα άγνωστο και εν πολλοίς εχθρικό περι

βάλλον. Οι συμβουλές μπορούν να εφαρμοστούν σε πολλές

σύγχρονες επιχειρηματικές καταστάσεις, ειδικά σε περιπτώ-


σεις εχθρικών εξαγορών και είναι χρήσιμες όσο ήταν και σε ένα μοναχό του 6ου αιώνα, ο οποίος βρέθηκε σαν aπρόσκλητος επισκέπτης σε έναν αλλόκοτο τόπο. Το κείμενο έχει υποστεί επιμέλεια για λόγους σαφήνειας (ενώ παραλείπονται και

ορισμένα σημεία) , όμως η αρχική σειρά του υλικού παραμένει

αναλλοίωτη. Το κείμενο έχει ενταχθεί στις κεφαλίδες μας.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Επιστολή σταλμένη στον Άγιο Αυγουστίνο από τον Πάπα Γρηγόριο, με ημερομηνία 17 Ιουνίου του 601 . Η επιστολή αυτή με

ταφέρθηκε από τη Ρώμη στη Βρετανία από τον Επίσκοπο Μελίτωνα.

Ανησυχούμε σφόδρα, καθώς μετά την αναχώρηση των αδελφών μας . . . δεν έχουμε λάβει καμία είδηση σχετικά με την επιτυχία του ταξιδιού. Όταν, επομένως, ο Παντοδύναμος Θεός σε παραδώσει στον ευσεβέστατο Επίσκοπο Αυγουστίνο, αγαπητό εν Χριστώ αδελφό, πες του ότι αποφάσισα, κατόπιν ωρίμου σκέψεως, σχετικά με το ζήτημα της Αγγλίας. Οι ειδωλολατρικοί ναοί στο έθνος αυτό δεν πρέπει να καταστραφούν· όμως, ας καταστραφούν τα είδωλα που βρίσκονται εντός τους ας προετοιμαστεί Αγιασμός και ας ραντιστούν με αυτόν οι εν λόγω ναοί, ας χτιστούν Αγίες Τράπεζες και ας τοποθετηθούν εκεί ιερά λείψανα. Γιατί, εάν οι ναοί αυτοί είναι καλά χτισμένοι, είναι απαραίτητο να μετατραπούν και από τη λατρεία του διαβόλου να χρησιμοποιηθούν στην υπηρεσία του αληθινού Θεού . . . και το έθνος, βλέποντας ότι οι ναοί του δεν καταστρέφονται, ίσως να απορρίψει τα σφάλματα που ενστερνίζεται και να γνωρίσει και να λατρέψει τον αληθινό Θεό και με μεγαλύτερη άνεση να πλησιάσει μέρη τα οποία είναι ήδη γνώριμα. Και επειδή έχουν χρησιμοποιηθεί για τη σφαγή πολλών βοδιών σε θυσίες προς τους διαβόλους, πρέπει να


ξεχρεωθεί το σφάλμα επιδεικνύοvrας κάποια περισυλλογή. Ας γιορ

τάσουν με περισυλλογή και θρησκευτική νηστεία και να πάψουν να

προσφέρουν κτήνη στο διάβολο αλλά να θυσιάσουν αγελάδες για να

δοξάσουν το Θεό και να ευχαριστήσουν τον Παvrοδότη για όλα όσα

τους συvrηρούν. Γιατί, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι αδύνατο να

διαγραφεί το παραμικρό μεμιάς από τα αγύριστα κεφάλια τους . . . για

τί αυτός που επιχειρεί να ανέλθει στα ανώτατα επίπεδα, το πετυχαί

νει με βήματα, όχι με άλματα.

Πριν ακόμη βεβαιωθεί ότι ο Αυγουστίνος έφτασε στην Αγγλία, ο Πάπας ρωτά να μάθει νέα του. Παρ' ότι είναι απίθανο οι συνεργάτες σας να δολοφονηθούν από συμμορίες ληστών όταν τους στείλετε για μια δουλειά, είναι θετικό γι' αυτούς να γνωρίζουν ότι τους σκέφτεστε, όμως αποφύγετε να φανείτε πιεστικοί.

Κατά δεύτερο, ο Πάπας γνωρίζει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται την αλλαγή και δεν την αποδέχονται εύκολα, ειδικά όταν μ ιλάμε για σημαντικά θέματα στη ζωή, όπως η θρησκεία ή η εργασία. Ποτέ να μην επιμένετε όλα να αλλάξουν αμέσως. Η ταυτόχρονη προώθηση υπερβολικά πολλών αλλαγών θα κάνει τους ανθρώπους σας να αισθανθούν ότι απειλούνται. Εφόσον είναι απαραίτητη κάποια αλλαγή, εφαρμόστε τη σταδιακά και ενσωματώστε τη στις υφιστάμενες εργασιακές δομές.

Προφανώς, η παραπάνω επιστολή προς τον Άγιο Αυγουστίνο

πρέπει να στάλθηκε μόλις μία ή δύο ημέρες πριν φτάσει στον

Πάπα μια επιστολή από τον Άγιο Αυγουστίνο . Μόλις πέντε

ημέρες αργότερα, στις 22 Ιουνίου του 601 , μια νέα επιστολή

στάλθηκε στον Άγιο Αυγουστίνο, απαντώντας σε μία σειρά

ερωτημάτων που είχε υποβάλει στον Πάπα.


Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Το πρώτο ερώτημα του Αγίου Αυγουστίνου:

87

Όσον αφορά τους επισκόπους , πώς πρέπει να συμπεριφέρονται

προς τον κλήρο; . . . ή σε πόσα μερίδια πρέπει να μοιράζονται οι δω-/ , , , , , ,

ρεες που κ α νουν οι πιστοι . . . και πως πρεπει να φερεται ο επισκοπος

στην εκκλησία;

Ο Πάπας Γρηγόριος απαντά:

Η Αγία Γραφή, στην οποία ασφαλώς έχεις εντρυφήσει, μαρτυρά . . . ότι

είναι έθιμο της Αποστολικής Έδρας να ορίζει κανόνες στους πρό-, , , ,

σφατα χειροτονημενους επισκοπους, συμφωνα με τους οποιους,

όλες οι δωρεές που συγκεντρώνονται πρέπει να μοιράζονται στα

τέσσερα . . . ένα μερίδιο για τον επίσκοπο και τις ανάγκες του σπιτιού

του, για λόγους φιλοξενίας και υποδοχής καλεσμένων- το δεύτερο

μερίδιο για τους μισθούς του κλήρου· ένα τρίτο μερίδιο για τους

φτωχούς και το τέταρτο μερίδιο για τις επισκευές των εκκλησιών.

Από το προαναφερθέν μερίδιο, η μοιρασιά γίνεται σε κάθε μέλος

του κλήρου, σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Επίσης, πρέπει να υπάρ

χει μέριμνα για τους μισθούς τους και την τροφή τους, καθώς και το

να ζουν στο πλαίσιο των εκκλησιαστικών κανόνων, με τάξη και, με

τη βοήθεια του Θεού, να προφυλάσσουν τις ψυχές, τις γλώσσες και

τα σώματά τους από κάθε ανομία. Στο βαθμό που είναι εφικτό, πρέ

πει να δαπανάται ένα ποσό για ευσεβή και θρησκευτικά έργα, σύμ

φωνα με τις εντολές Του, του Θεού και Κυρίου των πάντων: «Πλην

τα ενόντα δότε ελεημοσύνην, και ιδού άπαντα καθαρά υμίν έσται» .

Η κατανομή των ετα ιρ ικών κερδών πιθανότατα βρίσκετα ι στο επίκεντρο περισσότερων εργασιακών διενέξεων από ό,τι οποιαδήποτε άλλη α ιτία. Προφανώς μ ία σύγχρονη επιχείρηση έχει διαφορετικές ανάγκες και προτεραιότητες από ό,τι μ ία μεσαιωνική


επισκοπή, όμως ο στόχος θα πρέπει να είναι ο ίδιος: δίκαιη κατανομή.

Εάν οι εργαζόμενοι θεωρούν ότι τα αφεντικά αποσπούν υπερβολικά μεγάλο μερίδιο -και σε πολλές σύγχρονες πολυεθνικές αυτό κάνουν-, όταν δυσκολέψουν οι καταστάσεις θα είναι λιγότερο πρόθυμοι να δουν τους μ ισθούς τους να παγώνουν ή να συμφωνήσουν σε απευθείας μείωση των αμοιβών τους.

Αντί να λεηλατήσουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία -μία τακτική που δυστυχώς παρατηρήθηκε υπερβολικά συχνά τη δεκαετία του 1 980- οι μεγάλες εταιρείες θα επεδείκνυαν σοφία αν προχωρούσαν σε εθελοντικές δωρεές προς αυτά. Τι είναι ένα μ ικρό μέρος μίας ποσοστιαίας μονάδας από τα ετήσια κέρδη μιας μεγάλης εταιρείας, απέναντι στη μεγάλη και θετική εντύπωση που θα έκανε αυτή η κίνηση στους εργαζόμενους; Αν οι ευχαριστημένοι εργαζόμενοι αποδίδουν πράγματι καλύτερα, αυτή η δωρεά θα μπορούσε να είναι μια πολύ οικονομική επένδυση.

Τ έλος, ακόμη και ο Πάπας Γρηγόριος αναγνωρίζει ότι η πρώτη προτεραιότητα μιας εταιρείας είναι η συντήρηση και η επέκταση των δραστηριοτήτων της. Σ την περίπτωση της εκκλησίας, αυτές έχουν τη μορφή των αγαθοεργιών και της συντήρησης των εκκλησιαστικών κτιρ ίων: στην περίπτωση των επιχε ιρήσεων, αφορούν την επένδυση σε νέα εργαλεία και τεχνολογίες, καθώς και στη βελτίωση των γνώσεων του προσωπικού. Όποιος παραμελήσει αυτές τις πτυχές της επιχείρησής του για χάρη κάποιων επιπλέον κερδών, δε φροντίζει την «ψυχή» της επιχείρησης.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Το δεύτερο ερώτημα του Αγίου Αυγουστίνου: Ενώ η χριστιανική πίστη είναι μία και ενιαία, γιατί υπάρχουν διαφο

ρετικά έθιμα στις διάφορες εκκλησίες; Και γιατί στην Αγία Ρωμαϊκή


Αυτοκρατορία η Θεία Λειτουργία γίνεται με έναν τρόπο, και στις Εκ

κλησίες [της Γαλλίας] με άλλον;

Η απάντηση του Πάπα Γρηγορίου:

Γνωρίζεις, αδελφέ μου, τα έθιμα της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, στους

κόλπους της οποίας ανδρώθηκες. Όμως καλύπτομαι εφόσον έχεις

βρει οτιδήποτε, είτε στη Ρωμαϊκή είτε τη [Γαλλική] ή όποια άλλη εκ

κλησία που θα ήταν αποδεκτό από τον Παντοδύναμο Θεό, να επιλέ

ξεις προσεκτικά μεταξύ της αυτής ουσίας και να το διδάξεις στην Εκ

κλησία της Αγγλίας . . . οτιδήποτε μπορέσεις να αντλήσεις από τις διά

φορες εκκλησίες . Γιατί, δεν πρέπει να μας αρέσουν τα διάφορα

πράγματα λόγω του χώρου όπου διδάσκονται, αλλά οι χώροι λόγω

των καλών πραγμάτων που διδάσκονται εκεί. Επίλεξε, επομένως,

από κάθε εκκλησία εκείνα τα πράγματα που είναι ευσεβή, θρησκευ

τικά και ηθικά, και όταν τα ενοποιήσεις, τρόπον τινά, φρόντισε ώστε

οι Άγγλοι να συνηθίσουν σε αυτά.

Δείχνει σοφία το αφεντικό που επιτρέπει στα μεσαία στελέχη του να εφαρμόσουν τα διάφορα προγράμματα με τον τρόπο που τα εξυπηρετεί καλύτερα. Εφόσον το πρόγραμμα είναι λειτουργικό, θα εξασφαλίσετε πολύ περισσότερη παραγωγικότητα και συνεργασία από τα μέσα στελέχη, εφόσον θα έχουν την αίσθηση ότι διατηρούν ως ένα βαθμό δημιουργικό έλεγχο στις ζωές και τις δουλειές τους.

Εταιρικές κλοπές και εγκλήματα Το τρίτο ερώτημα του Αγίου Αυγουστίνου:

Σε ικετεύω να με πληροφορήσεις, ποια τιμωρία πρέπει να επιβληθεί

εφόσον κάποιος αποσπάσει με κλοπή οτιδήποτε από την εκκλησία;


Η απάντηση του Πάπα Γρηγορίου: Μπορείς να κρίνεις, από το χαρακτήρα του κλέφτη, με ποιον τρόπο θα

πρέπει να συμμορφωθεί. Γιατί υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι, ενώ έχουν

ήδη περιουσία, διαπράττουν κλοπές ταυτόχρονα, υπάρχουν και άλλοι

οι οποίοι αμαρτάνουν . . . από ανάγκη. Επομένως, είναι απαραίτητο κά

ποιοι να τιμωρηθούν μέσα από τα πουγκιά τους, με πρόστιμα, και άλ

λοι με χτυπήματα στις πλάτες τους, με βούρδουλες κάποιοι με μεγα

λύτερη αυστηρότητα και άλλοι με περισσότερη επιείκεια. Και όταν η

αυστηρότητα είναι μεγαλύτερη, πρέπει να έχει αφετηρία τη φιλανθρω

πία, όχι το πάθος ή την οργή· κι αυτό γιατί όποια τιμωρία επιβάλλεται

στον κλέφτη είναι για να σωθεί από τις φλόγες της κόλασης. Εμείς

πρέπει να διατηρούμε την πειθαρχία μεταξύ των πιστών όπως κάνουν

οι σωστοί γονείς με τα παιδιά τους, τα οποία τα τιμωρούν με το βούρ

δουλα για τα σφάλματά τους κι όμως θέλουν να τα καταστήσουν κλη

ρονόμους τους . . . Επομένως, αυτή η φιλανθρωπία πρέπει να υπάρχει

κατά νου και αυτή ορίζει το μέσο της τιμωρίας, ώστε το μυαλό να μη

διαπράξει τίποτε έξω από τα όρια της λογικής. Μπορείς να προσθέ

σεις στην τιμωρία την υποχρέωσή τους να αποκαταστήσουν οτιδήποτε

έκλεψαν από την εκκλησία. Όμως, Θεός φυλάξοι, η εκκλησία δεν

πρέπει να βγάλει κέρδος από αυτά τα υλικά πράγματα που έχασε, ούτε

να επιδιώξει να ωφεληθεί από τέτοιες ματαιότητες.

Η επιβολή ποινών σύμφωνα με το κίνητρο που κρύβετα ι πίσω από το παράπτωμα ίσως να μην ισοδυναμεί με τυφλή δικαιοσύνη, όμως σε μία κατάσταση όπου οι άνθρωποι βρίσκονται σε επαφή στο χώρο της δουλειάς και γνωρίζονται μεταξύ τους, συχνά μπορεί να αποτελέσει πολύ πιο αποτελεσματική προσέγγιση στο θέμα της πειθαρχίας. Είναι εξίσου σημαντικό, ανεξαρτήτως της παράβασης κα ι της τιμωρίας, η ποινή να μην ερμηνευτεί ποτέ ως αποτέλεσμα εκδικητικότητας. Εάν η παράβαση σας θίγει προσω-


πικά, είτε περιμένετε έως ότου ηρεμήσετε, ώστε να δείτε την κατάσταση ψύχραιμα, είτε αναθέστε την επιβολή πειθαρχικών μέτρων σε κάποιον άλλο. Η απώλεια του ελέγχου, ακόμη και όταν είναι δικα ιολογημένη, αναπόφευκτα θα έχει αρνητική επίδραση στο υπόλοιπο προσωπικό.

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών Το έβδομο ερώτημα του Αγίου Αυγουστίνου:

. . . Πώς πρέπει να χειριστούμε τους επισκόπους της [Γαλλίας] και της Βρετανίας;

Η απάντηση του Πάπα Γρηγορίου:

Δε σου δίνουμε καμία εξουσία πάνω στους επισκόπους της [Γαλ

λίας] , επειδή ο Επίσκοπος της Αρλ είναι η κεφαλή εκεί και δεν πρέ

πει να του στερήσουμε την εξουσία που έχει λάβει. Α ν τύχει να μετα

βείς στην επαρχία της [Γαλλίας] , θα πρέπει να συνεννοηθείς με τον

προαναφερθέντα επίσκοπο της Αρλ σχετικά με το πώς, εφόσον

έχουν εντοπιστεί σφάλματα σε επισκόπους, αυτά θα διορθωθούν.

Και αν αυτός είναι χλιαρός στη διατήρηση της πειθαρχίας, πρέπει με

το ζήλο σου να του δείξεις το σφάλμα του. Παρ' ότι εσύ, βάσει της δι

κής σου εξουσίας, δε θα έχεις δικαιοδοσία στους επισκόπους της [Γαλλίας] , με την πειθώ, τις επικλήσεις και την επίδειξη σε αυτούς

έργων αγαθών . . . θα αναπλάσεις το νου των πονηρών και θα τον

στρέψεις στην αναζήτηση της αγιοσύνης . Όμως, όσον αφορά τους

επισκόπους της Βρετανίας, αυτούς τους αναθέτουμε στη φροντίδα

σου, ώστε οι αμαθείς να διδαχτούν, οι ασθενείς να ενισχυθούν με

την πειθώ και οι παραστρατημένοι να σωφρονιστούν με την εξουσία.

Π ρόκειτα ι για σοφή συμβουλή σχετικά με τις επαφές με άλλα άτομα εξίσου υψηλόβαθμα στις άλλες ετα ιρείες ή άλλους κλά-


δους της ίδιας εταιρείας. Ποτέ μην προσπαθήσετε να aσκήσετε εξουσία η οποία δε σας έχει παραχωρηθεί ρητά. Αν υπάρξουν προβλήματα, είναι πολύ πιο αποτελεσματικό αν διορθώσετε την κατάσταση με το παράδειγμά σας, παρά με εξαναγκασμό. Θα πετύχετε περισσότερα με την ηπιότητα και οι συνάδελφοί σας είναι πολύ πιθανότερο να σας εκτιμούν στο τέλος του έργου.

Αντιμετώπιση προϊσταμένων Ι<άποια στιγμή την ίδια χρονιά, όπως και στις δύο προηγούμε

νες επιστολές, ο Πάπας έστειλε μια τρίτη επιστολή στον Άγιο

Αυγουστίνο . Φαίνεται πως είχαν φτάσει στη Ρώμη αναφορές,

σύμφωνα με τις οποίες ο Αυγουστίνος είχε κάνει μία σειρά

θαυμάτων.

Γνωρίζω, αγαπητότατε αδελφέ, ότι ο Παντοδύναμος Θεός, μέσω της

αγάπης σου προς Αυτόν, σου επιτρέπει να κάνεις σπουδαία θαύμα

τα . . . Επομένως είναι απαραίτητο να αγαλλιάζεις μετά φόβου και να

τρέμεις ενώ αγαλλιάζεις λόγω αυτού του ουράνιου δώρου. Μπορείς

να αγαλλιάζεις επειδή οι ψυχές των Άγγλων, μέσα από αυτά τα εξω

τερικά θαύματα, έλκονται προς την εσωτερική χάρη. Όμως πρέπει να

φοβάσαι, μήπως με τα θαύματα που γίνονται παρασυρθείς από την

υπερηφάνεια . . . και πέσεις θύμα της ματαιοδοξίας. Πρέπει να θυμάσαι

πως, όταν οι απόστολοι επέστρεψαν με χαρά μετά το κήρυγμα και εί

παν στον Ουράνιο Αφέντη τους: «Κύριε, στο όνομά σου, ακόμη και οι

δαίμονες υποτάσσονται σε εμάς» , αμέσως έλαβαν απάντηση: «Μην

αγαλλιάζετε για το λόγο αυτό, αλλά μάλλον να αγαλλιάζετε επειδή τα

ονόματά σας είναι γραμμένα στον παράδεισο» . Κι αυτό γιατί δεν κά

νουν θαύματα όλοι οι κλητοί, κι όμως τα ονόματα όλων είναι γραμ-' '

μενα στον ουρανο. Επομένως, αγαπητότατε αδελφέ, μέσα σε όλα αυτά τα πράγματα


που γίνονται με τη δύναμη του Κυρίου μας και φαίνεται πως εσύ τα

κάνεις, να συνεχίσεις να κρίνεις αυστηρά τον εαυτό σου . . . Και οτιδή

ποτε έχεις λάβει, ή πρόκειται να λάβεις, σε σχέση με την πραγματο

ποίηση θαυμάτων, να το θεωρήσεις δώρο που χαρίστηκε όχι σε εσέ

να, αλλά σε εκείνους η σωτηρία των οποίων είναι ευθύνη σου.

Τ ο κλειδί εδώ είναι η ταπεινότητα. Να είστε περήφανοι για τα επιτεύγματά σας, όμως θα κάνει πολύ μεγαλύτερη εντύπωση στους προϊσταμένους σας αν αποδέχεστε τους επα ίνους μόνο στο όνομα της εταιρείας. Τελικά, τα ανώτατα κλιμάκια θα το πληροφορηθούν και αν δείξουν εξυπνάδα, θα αναγνωρίσουν τη στάση σας.

ΧΙΛΝΤΕΓΚΑΡΝΤ ΦΟΝ ΜΠΙΝΓΚΕΝ

ΓΕΡΜΑΝΙΔΑ ΚΑΛΟΓΡΙΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ,

ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΚΑΙ ΓΙΑΤΡΟΣ, 1098-1 179

ΗΧίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν υπήρξε μία ιδιάζουσα ιστο

ρική φυσιογνωμία: καλόγρια, έζησε σε μια εποχή όταν η

συμμετοχή των γυναικών στα κοινά aποδοκιμαζόταν, εκείνη � � � � � ομως στην επικοινωνια της με ορισμενους απ ο τους ισχυροτε-

ρους άντρες στον κόσμο την εποχή εκείνη, δε δίστασε να προ

σφέρει σοφές συμβουλές αλλά και να ασκήσει σκληρή κριτική. Έχοντας ταλαιπωρηθεί από συνεχή προβλήματα υγείας,

ενώ ταυτόχρονα βίωνε μία ατελείωτη σειρά αλλόκοτων ορα

μάτων έντονης, διορατικής θρησκευτικής έκστασης από τα

πρώτα παιδικά της χρόνια, οι γονείς της Χίλντεγκαρντ αποφά

σισαν από νωρίς πως η ζωή σε ένα μοναστήρι θα πρόσφερε

στην κόρη τους τη μεγαλύτερη ασφάλεια στο σκληρό κόσμο

της Ευρώπης του 12ου αιώνα. Στην τρυφερή ηλικία των οκτώ

ετών, στάλθηκε στο μοναστήρι του Αγίου Δισιβόδου, σε μικρή

απόσταση από τη γενέτειρά της, το Μπίνγκεν της Γερμανίας.

Για περισσότερα από 70 χρόνια η Χίλντεγκαρντ καλλιέργη

σε τις πνευματικές της δυνάμεις , χρησιμοποιώντας τες για

σπουδές στη μουσική, την ιατρική, τη φυσική ιστορία και τη φιλοσοφία της θρησκείας της.

Ιστορικά, η Χίλντεγκαρντ αναγνωρίζεται ως η εφευρέτρια

της πολυφωνικής μουσικής, η οποία συνηθέστερα ονομάζεται

αρμονία. Μέσω των ερευνών της πάνω στην ιατρική και τη


βοτανολογία, θεωρείται ως εκείνη που πρώτη εισήγαγε τη χρή

ση λυκίσκου στην μπίρα ως συντηρητικού. Όμως, εμάς θα μας

απασχολήσει η εκτενέστατη αλληλογραφία της.

Η φήμη που απέκτησε ως μυσταγωγός τράβηξε την προσο

χή συνολικά τεσσάρων προκαθημένων της l{αθολικής Εκκλη

σίας, τριών aυτοκρατόρων, πάμπολλων επισκόπων, καθώς

και αναρίθμητων απλών ανθρώπων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Της έγραφαν, ζητώντας συμβουλές σχετικά με το πώς να χει

ρίζονται τις υποθέσεις τους, πώς να αντιμετωπίζουν εκείνους

για τους οποίους ήταν υπεύθυνοι και πώς να στέκουν απέ

ναντι σε πολιτικούς και θρησκευτικούς aντιπάλους . Τόσο δη

μοφιλής ήταν η Χίλντεγκαρντ ώστε, προς το τέλος της ζωής � � � �

της, πραγματοποιησε τεσσερις περιηγησεις προκειμενου να δώσει διαλέξεις, πράγμα αδιανόητο για τη μεσαιωνική εποχή,

ειδικά για μια ηλικιωμένη γυναίκα με προβλήματα υγείας.

l{αθώς ήταν μυσταγωγός, τα κηρύγματα και οι διαλέξεις

της Χίλντεγκαρντ συχνά έβριθαν αλλόκοτων παραβολών και

aπόκοσμων εικόνων. Ακολουθούν σύντομα αποσπάσματα

από ορισμένες επιστολές της, στα οποία έχει γίνει επιμέλεια

και έχουν αναπροσαρμοστεί για λόγους σαφήνειας σύμφωνα

με τις θεματικές κεφαλίδες που χρησιμοποιούμε.

Αντιμετώπιση προϊσταμένων Ω ευγενικέ πατέρα, δεν είμαι συνηθισμένη να μιλώ για τα διάφορα

στοιχεία της ζωής των ανθρώπων και για το πώς θα είναι το μέλλον

τους. Γιατί, καθώς δεν είμαι παρά μια ασήμαντη, αγράμματη γυναίκα,

μπορώ να ξέρω μόνο εκείνα τα πράγματα που διδάσκομαι μέσα από

ένα αληθινό όραμα.

Εδώ έχουμε ένα από τα πιο έξυπνα τεχνάσματα της Χίλντεγκαρντ,


το οποίο χρησι μοποιούσε συστηματικά. Είναι έτοι μη να ασκήσει εντονότατη κριτική στον αποδέκτη της επιστολής, όμως προλογίζει την επιστολή της λέγοντας ότι είναι ανάξια και ταπεινή. Αν ο αποδέκτης απορρίψει τις συμβουλές, δε θα θυμώσει πάρα πολύ, αφού η Χίλντεγκαρντ θα του έχει ήδη δ ικαιολογηθεί ότι ε ίνα ι αδαής. Αν, από την άλλη, η συμβουλή της γίνει δεκτή, θα τύχει ακόμη μεγαλύτερου σεβασμού για την ταπεινοφροσύνη που επιδεικνύει. Πολύ έξυπνη τακτική, αν και ίσως να μη συνάδει με τις σύγχρονες τάσεις.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Ω, τι μεγάλο κακό και πληγή είναι αυτό, θα είναι aπρόθυμος ο άν

θρωπος να ζήσει ενάρετη ζωή, για χάρη είτε του Θεού είτε της aνθρω

πότητας, αλλά προτιμά να επιδιώκει τιμές χωρίς εργασία και αιώνιες aνταμοιβές χωρίς εγκράτεια.

Η επιτυχία έχει πάντοτε κάποιο τίμημα και το τίμημα αυτό αναπόφευκτα περιλαμβάνει σκληρή δουλειά και θυσίες.

Απελευθερώσου από τις ιταμές aτραπούς της aπληστίας, έτσι ώστε

να μη συσσωρεύσεις περισσότερα από όσα έχεις ήδη, γιατί η απληστία

είναι πάντοτε φτωχή και ακόρεστη, όμως δε δίνει τη χαρά που νιώθει

ο φτωχός που δεν επιθυμεί περισσότερα από όσα έχει ήδη. Σκόρπισε

την απληστία σαν άχυρο και ποδοπάτησέ την, γιατί καταστρέφει όλες

τις έντιμες αξίες, όπως ο σκόρος καταστρέφει τα ρούχα.

Η δουλειά πρέπει να γίνεται για την ικανοποίηση που προσφέρει η πετυχημένη ολοκλήρωσή της, όχι μονάχα για χρηματικό κέρδος. Αν το βασικό σας κίνητρο είναι η απληστία, όσα χρήματα και αν συγκεντρώσετε, δε θα βρείτε ποτέ την ευτυχία.


Τα λεκτικά βέλη που εκτοξεύουν οι άπιστοι και οι συκοφάντες μοιάζουν

με επικίνδυνο άνεμο που ξαφνικά επιτίθεται στην καρδιά του αν

θρώπου . Παρ' ότι τα στοιχεία της φύσης τον ταλαιπωρούν και τον

δυσκολεύουν, αυτός διατηρεί την αυτοκυριαρχία του, γιατί ο Θεός ,

τον προστατευει.

Όποιος παλεύει να βελτιώσει τον εαυτό του και τη θέση του θα αποκτήσει εχθρούς επειδή οι τεμπέληδες απεχθάνονται τους πετυχημένους. Μην αφήσετε τη ζήλια και τα κουτσομπολιά των άλλων να σας αναστατώσουν.

Μη φοβάσαι αυτά που σε βασανίζουν, αλλά φέρε σε πέρας τις ευθύ

νες του βάρους που έχεις επωμιστεί. Κι έτσι, συγκέντρωσε γύρω σου

εκείνα τα πρόβατα που πρόθυμα θα τρέξουν κοντά σου και, με μεγα

θυμία, ανέξου εκείνα που δε θα το κάνουν, ώσπου μόνα τους θα σε

φωνάξουν.

Όπως και στην προηγούμενη παράγραφο, εδώ βλέπουμε ότι, παρά τη ζήλια των μ ικρόψυχων, η καλή δουλειά θα αναγνωριστεί και θα σας εξασφαλίσει συμπάθειες. Όσο περισσότερη η καλή δουλειά που κάνετε, τόσο περισσότεροι άνθρωποι θα την αναγνωρίσουν. Απλά, κάποιοι θα χρειαστούν λίγο περισσότερο χρόνο.

Ω, εσύ που κωπηλατείς στο ναυάγιο αυτού του κόσμου, γιατί επέτρε

ψες στις αδυναμίες των μεγάλων κινδύνων που γεννά η σαπρή ανι

σότητα να σε εξουδετερώσουν, μέσα από την τύφλωση που εσύ επέ

βαλες στον εαυτό σου; Κανείς να μην aφοπλίζει τον εαυτό του, γιατί

ο κόσμος έχει περάσει σε εποχή αδικίας. Επομένως, σήκω και οπλί

σου απέναντι στα αιμοβόρα δόρατα των σαρκικών πόθων και των

πονηριών του διαβόλου .


Όμως, μην εγκαταλείψεις τη ράβδο της εξουσίας σου, αλλά κρά-/ / , , , , ,

τησε την στο χερι σου, οπως μερικες φορες ο πατερας απομακρυνε-

ται από το γιο του, όταν αυτός ο γιος aτιμάζεται με τις πράξεις του.

Όμως, όταν ο γιος δυσκολεύεται, φωνάζει τον πατέρα του να γυρίσει , ,

και τον ικετευει να τον συγχωρεσει.

Αυτή είναι τώρα η θέση σου. Γιατί οι γιοι σου θα ντροπιαστούν

από τα μέλη της κοινότητάς σου, που θα τους πουν ότι αρνούνται να

δεχτούν έναν καλό και έντιμο άνθρωπο για ανώτερό τους. Έτσι οι

γιοι σου, ντροπιασμένοι και ταπεινωμένοι, θα σε καλέσουν πίσω,

χτυπώντας τα στήθη τους και η διοικητική σου σχέση μαζί τους θα εί

ναι πολύ καλύτερη από ό,τι πριν.

Οσοδήποτε και αν συνωμοτούν εναντίον σας οι άνθρωποι και οι καταστάσεις, συνεχίστε να προσπαθείτε και μην ξεχάσετε ποιοι είναι οι στόχοι σας. Μη χάσετε την πίστη στον εαυτό σας απλά και μόνο επειδή αυτοί που εργάζονται για εσάς μοιάζουν να σας γυρνούν την πλάτη. Αν αποδείξετε την αξία σας, τελικά οι άλλοι θα σας σεβαστούν.

Είναι καλύτερα αν το ποίμνιό σου ακούει τη φωνή σου. Αν δε σε ακού

νε, όμως, παραιτήσου ώστε να μπορείς να αξιοποιήσεις σωστά το ταλέντο που σου δόθηκε. Αν δεν μπορείς να οδηγήσεις με επιτυχία τους

αδελφούς σου, τότε γίνε κι εσύ ένας από αυτούς που ακολουθούν.

Δεν είναι όλοι φτιαγμένοι να γίνουν μάνατζερ ή ηγέτες. Αν, έχοντας βάλει τα δυνατά σας, απλά βλέπετε ότι δεν μπορείτε να ανταποκριθείτε σε μία ανώτερη θέση, παραιτηθείτε και επιστρέψτε στην προηγούμενη. Είναι πολύ καλύτερο, και πολύ πιο ικανοποιητικό, να είναι κάποιος ένας σωστός, παραγωγικός εργάτης παρά ένας ανεπαρκής μάνατζερ.


Γιατί κοιμάσαι σαν να σε έχει κουράσει η υποχρέωση να φροντίζεις

το ποίμνιό σου; Λοιπόν, αγκάλιασέ το, φρόντισέ το καλά έτσι ώστε

να μην κρύβεις το ταλέντο σου, ζημιώνοντας τον εαυτό σου. Κι αυτό

γιατί δεν ωφελεί να aπορρίπτεις την υποχρέωση που έχεις αναλάβει.

Όμως, αν δε διακρίνεις ψυχή στους υφισταμένους σου, αλλά μονά

χα ανθρώπους που σέρνονται, τότε φύγε μακριά και παραιτήσου από

το αξίωμά σου .

Η διαχείριση προσωπικού μπορεί να αποδειχτεί εξαντλητική δουλειά. Ως προϊστάμενοι, οφείλετε να πειθαρχείτε τους εργαζόμενους, αλλά ταυτόχρονα να αναζητάτε τους πιο ταλαντούχους ανάμεσά τους. Όταν εντοπίζετε ένα ταλέντο, πρέπει να το ενισχύετε και να προάγετε αυτά τα άτομα ή να τα θέτετε υπόψη κάποιου που μπορεί να το κάνει. Αν δεν μπορείτε να κάνετε και τα δύο αυτά πράγματα αποτελεσματικά, παραιτηθείτε από τη θέση σας.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Μοιάζεις με στήλη χωρίς βάση που στέκει στο δρόμο, κι έτσι σε λε

ρώνουν όλες οι λάσπες . Είσαι υπερβολικά υποχωρητικός, γιατί δε

διαθέτεις το οξύ και κριτικό μάτι που απαιτείται για να καταδικάσεις

τις σκοτεινές και πονηρές συνήθειες των ανθρώπων. Μην aφήνεις

το νου σου να ξεστρατίζει. Επωμίσου το φορτίο σου με πίστη, κινή

σου στον ίσιο δρόμο και κράτησε το ποίμνιό σου πειθαρχημένο όσο

καλύτερα μπορείς .

Αυτό που λέει η Χίλντεγκαρντ εδώ είναι ότι πρέπει να φροντίζετε διαρκώς οι άνθρωποί σας να είναι πειθαρχημένοι . Αν δεν το κάνετε κα ι αυτοί ξεφύγουν, ο ι πράξεις τους αναπόφευκτα θα έχουν αντίκτυπο στη δική σας εικόνα. Εσείς είστε επικεφαλής και οι πράξεις των υφισταμένων σας τελικά είναι δική σας ευθύ-


ν η. Ο υπέρτατος κριτής σε διατάζει να εκριζώσεις τους καταπιεστικούς

και aσεβείς τυράννους, να τους αποδιώξεις ώστε να μη στέκουν γύ

ρω σου, ντροπιάζοντάς σε.

Όπως κα ι στην προηγούμενη παράγραφο, αν επιτρέψετε στη διαχειρ ιστική σας ομάδα να φέρεται άσχημα στους εργαζομένους, οι πράξεις τους θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στη δική σας εικόνα.

Καθώς ο Θεός γνωρίζει τα πάντα, γνωρίζει πού είναι ωφέλιμη η ποι

μαντική μέριμνα, κι έτσι μην επιτρέψεις σε κανέναν πιστό να διεκδι

κήσει ένα τέτοιο αξίωμα. Επομένως, αν κανείς μέσα στην τρέλα του,

προσπαθήσει να αποκτήσει εκκλησιαστικό αξίωμα, είναι λύκος άπλη

στος που αναζητά εξουσία μεγαλύτερη από αυτή που θέλει ο Θεός να

του δώσει.

Μη σας εντυπωσιάζουν οι κόλακες και οι άνθρωποι που διατυμπανίζουν πόσο καλοί είναι . τ ο πιθανότερο είναι ότι προσπαθούν να ανελιχτούν. Αν κάποιο άτομο έχει ταλέντο σε μια συγκεκριμένη δουλειά, οι προηγούμενες επιδόσεις του θα έπρεπε να σας έχουν καταστήσει ενήμερο για τις ικανότητές του.

Όταν τα άτομα επιζητούν κενές τιμές, αντί για την ταπεινοφροσύνη,

επειδή πιστεύουν ότι το πρώτο είναι προτιμότερο, πρέπει να μπουν

στη θέση τους. Τα άρρωστα πρόβατα πρέπει να απομακρυνθούν, ειδάλλως θα μιάνουν ολόκληρο το ποίμνιο.

Είνα ι απαραίτητο να γνωρίζετε τη διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους που έχουν πραγματικά ταλέντο και εκείνους που σας


λένε διαρκώς πόσο καλοί είναι. Προσέξτε τους τελευταίους, πιθανότατα είναι επικίνδυνοι και ανίκανοι, απαλλαγείτε από αυτούς.

Συχνά λες στον εαυτό σου : «Αν επιχειρήσω να επιπλήξω τους υφι

σταμένους μου με αυστηρά λόγια, θα με θεωρήσουν απλά ενοχλητι

κό, επειδή δεν είμαι αρκετά δυνατός για να τους ελέγξω. Ω, πόσο εύ

χομαι να είχα τη φιλία τους χωρίς να χρειαστεί να πω λέξη ! » . Όμως,

δεν ωφελεί να σκέφτεσαι και να ενεργείς έτσι. Τι πρέπει, λοιπόν, να

κάνεις; Πρώτα από όλα, δεν πρέπει να τους τρομοκρατήσεις με λό

για φοβερά που πηγάζουν από το αξίωμά σου . . . ούτε να χρησιμο

ποιήσεις επικίνδυνες λέξεις σαν ρόπαλο για να τους επιβληθείς . Προτίμησε να μετριάσεις τα λόγια του δικαίου με τη συμπόνια .

Οπωσδήποτε, τότε θα σε ακούσουν.

Αυτό είνα ι ένα από τα παλιότερα προβλήματα του μάνατζμεντ, πώς να είναι κανείς καλός ηγέτης και παράλληλα φίλος με τους υφισταμένους του. Η απάντηση εδώ είναι ότι, αν φέρεστε στους ανθρώπους με δικαιοσύνη και ισοτιμία, θα σας σέβονται και δεν υπάρχει καλύτερη βάση για τη φιλία από ό,τι ο σεβασμός.

Επίπληξε και τιμώρησε εκείνους τους πονηρούς προδότες και άτι

μους τυχοδιώκτες που έχουν σηκώσει κεφάλι πατώντας στις αμαρ

τίες τους, εκείνους που έχουν απλωθεί μέσα από τις αδικίες του διαβόλου και με μοχθηρία χτυπούν τους ανωτέρους τους από τη μεγάλη

,

τους κακια.

Σε καμία περίπτωση μην επιτρέψετε σε οποιοδήποτε συνεργάτη σας να υπονομεύσει την εξουσία σας. Οποιοσδήποτε επιχειρήσει να το κάνει πρέπει να απομακρυνθεί αμέσως.


Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Φρόντισε ώστε να επιδεικνύεις το δέον ενδιαφέρον για το κηπάκι

σου, φρόντισε να μην το εξαντλήσεις, ειδάλλως η ζωντάνια των βο

τάνων και οι aρωματικές τους αρετές θα πάψουν και δε θα μπορούν

να δημιουργήσουν σπόρους, επειδή θα έχουν εξαντληθεί από τον κά-,

ματο του υνιου σου.

Μην εξαντλείτε τους άλλους, ούτε τον εαυτό σας. Οι ταλαιπωρημένοι άνθρωποι απλά δεν μπορούν να κάνουν καλή δουλειά.

Μην εμποδίζεις το ποίμνιό σου να ακολουθήσει τα σωστά μονοπά

τια. Τι σημαίνει αυτό; Ανάθεσε μικρότερα έργα σε εκείνους που δεν

αντέχουν να σηκώσουν το βαρύ φορτίο του ταξιδιού. Επομένως, βά

λε τον κάθε άνθρωπο σε μια δουλειά την οποία μπορεί να φέρει σε ,

περας.

Αναγνωρίστε τα δυνατά και αδύνατα σημεία του κάθε ανθρώπου. Χρησιμοποιήστε τις δυνάμεις τους και μην έχετε από αυτούς την απαίτηση να κάνουν δουλειές έξω από τα μέτρα τους. Έτσι, θα είναι περισσότερο χαρούμενοι και παραγωγικοί, το ίδιο κι εσείς.

Πολλοί εργάτες ζητούν τη συμβουλή σου, θέλοντας να μπουν στο

σωστό δρόμο. Όμως εσύ κουνάς τα χείλη σου και λες ανούσια πράγ

ματα, γιατί αυτός είσαι στην ουσία, και τους κάνεις να φεύγουν θυ

μωμένοι και ενοχλημένοι.

Μη σπαταλάτε το χρόνο των άλλων με ατελείωτες ρητορείες και δήθεν θεωρίες. Μπείτε στην ουσία, εξηγήστε καθαρά και απλά τι θέλετε και ύστερα σταματήστε να μ ιλάτε.


Εξαιτίας της ανίας που προκαλούν τα πλούτη σου, η απληστία και οι άλ

λες aνούσιες επιδιώξεις, δε διδάσκεις με το δέοντα τρόπο τους υφι-/ , , , , σταμενους σου, ουτε καν τους επιτρεπεις να στραφουν σε εσενα για

να μάθουν. Θα έπρεπε να τους εξηγήσεις σε βάθος τις επιταγές του , , , , , , νομου και με τον τροπο αυτο να τους συγκρατησεις, μην τυχον και κα-

ποιος από αυτούς, μέσα στην αδυναμία του, κάνει ό,τι θελήσει. Εξαι-, , , , , , , τιας σου, ομως, εχουν σκορπισει σαν τις σταχτες και κανουν παντοτε

ό,τι θέλουν.

Τον εαυτό σου εξαπατάς όταν λες «Δεν μπορώ να τους ελέγξω» ,

επειδή αν μάλωνες τους υφισταμένους σου με τρόπο σωστό . . . δε θα

τολμούσαν να αντισταθούν στην αλήθεια.

Αν aποξενώσετε τους συνεργάτες σας λόγω υπερβολικής αυστηρότητας, τεμπελιάς ή σκληρότητας, δε θα φταίει κανείς άλλος εκτός από εσάς, αν αρνηθούν να σας υπακούσουν.

Οι υφιστάμενοι δεν πειθαρχούν πλέον από το φόβο του Θεού και η

τρέλα τούς στέλνει να σκαρφαλώσουν σε ψηλά βουνά και να ωρύονται

στους προϊστάμενους τους. Και είναι τυφλοί, δε βλέπουν τα σφάλματά τους, αλλά λένε: «Είμαι χρήσιμος κι επομένως θα πρέπει να προ

τιμηθώ για τη χρησιμότητά μου» . Έτσι, αγνοούν οτιδήποτε κάνουν οι

ανώτεροί τους, επειδή απορρίπτουν τη σκέψη πως είναι κατώτεροι

από τους ανωτέρους τους. Τέτοιου είδους υφιστάμενοι είναι μαύρα

σύννεφα· σκορπίζουν τα βλαστάρια που φυτρώνουν στον αγρό, λέ

γοντας πως είναι άχρηστα. Ανόητος είναι ο φτωχός που ζηλεύει τα

όμορφα ρούχα ενός άλλου αλλά δεν ξεπλένει τη λέρα από τα δικά του

κουρέλια.

Ορισμένοι άνθρωποι, από τη φύση τους, είναι τεμπέληδες και aπείθαρχοι. Θέλουν γωνιακό γραφείο και μεγάλο μισθό, αλλά δε


θέλουν να δουλέψουν για να τα αποκτήσουν. Οι άνθρωποι αυτοί είναι επικίνδυνοι για τους εαυτούς τους και για όσους βρίσκονται γύρω τους. Είναι προβληματικά άτομα και θα έπρεπε να απομακρυνθούν.

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών Ω, πόσο aνόητος είναι ο άνθρωπος που δε διορθώνει τη ζωή του,

όμως μπλέκεται στις προσωπικές υποθέσεις των άλλων και, με ένα

χείμαρρο λέξεων κατακεραυνώνει όλες τις αμαρτίες που βρίσκει

κρυμμένες εκεί. Γιατί δεν κοιτάζεις τον εαυτό σου και δεν aπορρί

πτεις τη δική σου, ξεδιάντροπη λαγνεία;

Προσοχή στους ανθρώπους που επιχειρούν να κρύψουν τις δικές τους αδυναμίες σχολιάζοντας διαρκώς τα σφάλματα και τις αδυναμίες των άλλων. Οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι φίλοι σας, δεν είναι φίλοι κανενός.

Ο άνθρωπος εκείνος που τον μετράς για φίλο είναι ένα κενό, ανόη

το πνεύμα, ένα αδαές νήπιο που τη μια στιγμή ακούει όταν τον μαλώνεις και την επόμενη αρνείται να ακούσει. Επομένως, επίπληξέ

τον και μην του χαρίζεσαι.

Μερικές φορές είνα ι καθήκον σας να κριτι κάρετε τ ις πράξε ις ενός φίλου. Μην αφήσετε κάποιον για τον οποίο νοιάζεστε να κάνει aνόητα πράγματα χωρίς να προσπαθήσετε να τον βοηθήσετε, αυτός είναι ο ρόλος ενός αληθινού φίλου. Ίσως θυμώσει μαζί σας, όμως αν είναι πραγματικά φίλος σας θα καταλάβει ότι απλά προσπαθείτε να τον βοηθήσετε.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού Προσοχή, ειδάλλως τα αισχρά ήθη θα γίνουν συνήθεια, άλλοτε κά

νοντας aνόσιες σκέψεις, άλλοτε επιθυμώντας aνόσια πράγματα και

άλλοτε κάνοντάς τα, πράγματα που δεν οδηγούν στην αγιοσύνη αλλά

τραυματίζουν την ψυχή. Φύγε μακριά από αυτά, γιατί δε γνωρίζεις

πότε θα έρθει το τέλος σου.

Μην προσαρμόζεσαι στους μιαρούς και άστατους τρόπους τους και

μην aνησυχείς αν θα τους ευχαριστήσεις ή θα τους δυσαρεστήσεις με

τις πράξεις σου, γιατί αν το κάνεις, θα φανεί πως υποτιμάς τον εαυ

τό σου ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Μια τέτοια στάση δεν ταιριά

ζει στο αξίωμά σου .

Και οι δύο αυτές παράγραφοι μας λένε το ίδιο πράγμα: ποτέ μη ρίξετε τον εαυτό σας στο επίπεδο ενός γλοιώδους ανταγωνιστή. Αν αρχίσετε να παλεύετε με ένα γουρούνι, το μόνο που θα καταφέρετε θα είναι να λασπωθείτε και δεν είναι αυτή η φήμη που θα θέλατε να σας συνοδεύει.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΟΙ Ι<ΑΙ ΕΜΠΟΡΟΙ

1 1 0 ΝΤΆΝΙΕΛ ΝηΛ & ΜΑΡΚ Π . ΝΤΟΝΕΛΥ

• • Χ .Τ. ΧΑΙΝΤΖ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΗΣ

ΕΤΟΙΜΩΝ ΤΡΟΦΩΝ, 1844-1919

Γεννημένος στο Πίτσμπουργκ της Πεννσυλβάνια, γιος

σκληρά εργαζόμενων Γερμανών γονιών, ο Χένρυ Τζον

Χάιντζ είχε έμφυτο ταλέντο στις πωλήσεις και τις επιχειρή

σεις. Σε ηλικία δώδεκα ετών πουλούσε τα ραπανάκια και τα άλλα λαχανικά που καλλιεργούσε η μητέρα του στον κήπο της

οικογένειας . Τον επόμενο χρόνο ανέλαβε τη φροντίδα ενός δικού του κτήματος έκτασης τρεισήμισι εκταρίων και χρησιμο

ποίησε τα κέρδη για να αγοράσει ένα άλογο και κάρο προκει

μένου να διευρύνει το χώρο δραστηριοποίησης της επιχείρη

σής του. Μέσα σε μερικά χρόνια, διέθετε σειρά προϊόντων,

μεταξύ των οποίων αγγουράκι τουρσί, μαρμελάδες, ζελέ

φρούτων, σάλτσα σέλινου, βραστό λάχανο και σάλτσα ντομά

τας με ξίδι. Το 1875 η αναπάντεχα μεγάλη σοδειά, σε συνδυασμό με

την πτώση των τιμών των γεωργικών προϊόντων, οδήγησε την

εταιρεία του Χάιντζ στη χρεοκοπία. Παρ' ότι την επόμενη χρο

νιά είχε επιστρέψει στην αγορά, ο Χάιντζ χρειάστηκε μία δε

καετία μέχρι να αποπληρώσει τα χρέη του, θεωρώντας «ηθική

δέσμευση» να το κάνει.

Ι<αθώς μεγάλωνε η επιχείρησή του, ο Χάιντζ υιοθέτησε μία

ασυνήθιστα πεφωτισμένη στάση απέναντι στους εργαζομέ

νους του, σε μια εποχή που οι φρικτές συνθήκες στα εργοστά-

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑτΙΚΑ ΜΥΣτΙΚΆ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ IΣΤΟΡΙΑ 1 1 1

σια αποτελούσαν αποδεκτό κομμάτι της επιχειρηματικής

πραγματικότητας . Έδινε κίνητρα τόσο στα μεσαία στελέχη όσο και στους απλούς εργαζομένους φροντίζοντας να τους

φέρεται καλά. Η φιλανθρωπία του πήγαζε από ένα συνδυασμό

της βαθιάς χριστιανικής του πίστης και του γεγονότος ότι είχε γί

νει αυτόπτης μάρτυρας των τρομερών εργατικών εξεγέρσεων

στο Πίτσμπουργκ το 1877 και το 1892, καταστάσεις οι οποίες

αναμφισβήτητα προκλήθηκαν από τις βάναυσες πολιτικές άπληστων βιομηχάνων όπως ο Άντριου l{άρνεγκι και ο Χένρυ

Ι<λέυ Φρικ. Όταν ξαναέχτισε το κεντρικό του εργοστάσιο το 1888, ο

Χάιντζ δημιούργησε για τους υπαλλήλους του εστιατόριο, αποδυτήρια, εσωτερικές τουαλέτες, νοσοκομειακό σταθμό, κήπο

στην οροφή του κτιρίου και τελικά εσωτερική πισίνα, γυμνα

στήριο, αίθουσα συνεδριάσεων και σχολικές αίθουσες όπου

παρέδιδε δωρεάν μαθήματα πάνω σε ένα μεγάλο φάσμα πρα

κτικών και πολιτιστικών θεμάτων. Δεν εμφανίστηκαν εργα

σιακές συγκρούσεις ούτε συνδικάτα στην εταιρεία του Χάιντζ

παρά μόνο όταν κορυφωνόταν η Μεγάλη �Υφεση της δεκαε

τίας του 1930, όταν ο Χάιντζ είχε ήδη φύγει εδώ και χρόνια

από τη ζωή.

l{αθώς μεγάλωνε η εταιρεία, οι επικριτές του Χάιντζ συχνά

τον κατηγορούσαν ότι διψούσε για δημοσιότητα. Είτε είναι

αλήθεια αυτό είτε όχι, υπήρξε πρωτοπόρος στον τομέα της

προώθησης του έργου που επιτελούσε, για τα μέτρα όχι μόνο

της δικής του, αλλά οποιασδήποτε εποχής. Πιστεύοντας ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να έχουν τη δυνατότητα να δοκιμάζουν ένα νέο προϊόν πριν το αγοράσουν, ο Χάιντζ έσπευσε να προ

σφέρει δωρεάν δείγματα των προϊόντων του και ήταν ένας � , , , ,

απο τους πρωτους κατασκευαστες που προσφερε εγγυηση

1 12 ΝΤΆΝΙΕΛ ΝηΛ & ΜΑΡΚ Π . ΝΤΟΝΕΛΥ

πλήρους επιστροφής χρημάτων σε οποιονδήποτε δεν ήταν � � �

ικανοποιημενος με την αγορα που εκανε. Το 1893 , ο Χάιντζ ξεκίνησε μία από τις μακροβιότερες δια

φημιστικές εκστρατείες στον κόσμο, όταν το όνομα «Χάιντζ»

και ένα ζωηρόχρωμο πράσινο αγγούρι έκαναν για πρώτη φο-, , , , , , , ,

ρα την εμφανιση τους επανω σε μια ετικετα στο σχημα ασπι-δας. Αυτή ήταν η νέα ετικέτα της εταιρείας και τοποθετούνταν

πάνω σε κάθε προϊόν, διαφήμιση και σήμα της εταιρείας οπου

δήποτε, μεταξύ των οποίων και στην πρώτη ηλεκτρική διαφημι

στική πινακίδα στη Νέα Υόρκη. Την ίδια χρονιά, στην Παγκό

σμια Εμπορική Έκθεση στο Σικάγο, παρουσίασε την «Κον

κάρδα-τουρσί» , ένα ζωηρόχρωμο πράσινο αγγουράκι με τις λέξεις «57 ποικιλίες» τυπωμένες επάνω του. Έχοντας διαθέ

σει περισσότερες από 100 εκατομμύρια τέτοιες κονκάρδες τις

1 1 τελευταίες δεκαετίες, ο Χάιντζ παραμένει ο δημιουργός

ενός από τα πλέον διαδεδομένα διαφημιστικά αντικείμενα �

στην ιστορια.

Επίσης, ο Χάιντζ ήταν από τους πρώτους Αμερικανούς που

συνέλαβαν τη σημασία της διεθνούς αγοράς. Στην αυγή του

20ού αιώνα, υπήρχαν αντιπρόσωποι του Χάιντζ στην Ευρώπη,

στη Νότια Αμερική, στην Αυστραλία, στην Ανατολή, ακόμη και

στην Αφρική. Το πρώτο του εργοστάσιο στο εξωτερικό, στην

Αγγλία, άνοιξε το 1905, όμως δεν παρουσίασε κέρδη παρά τη

χρονιά που πέθανε ο Χάιντζ, το 1919: όμως ο Χάιντζ δεν έπα-, , , ,

ψε στιγμη να πιστευει στην αναγκαιοτητα της επιχειρηματικης �

επεκτασης. Το 1 898 ο Χάιντζ άνοιξε το εργοστάσιό του στο Πίτσ

μπουργκ στο κοινό, θέλοντας να γνωστοποιήσει τις άψογες

συνθήκες μέσα στις οποίες παρασκευάζονταν τα προϊόντα

του. Οι περιηγήσεις σταμάτησαν τελικά τη δεκαετία του 1970,


� � , , , , οταν η αυτοματοποιηση των μηχανισμων παραγωγης τους στε-

� � ρησε τη ρομαντικη τους γοητεια.

Όταν πέθανε ο Χάιντζ, το 1919, ένας υπάλληλος ο οποίος

εργαζόταν χρόνια στην εταιρεία είπε : <<Ήταν πατέρας για όλους μας. Μας βοήθησε να ενηλικιωθούμε και μας κατηύθυ

νε με ευγένεια και ηπιότητα» . Στη διάρκεια της ζωής του, ο

Χάιντζ είχε φέρει την επανάσταση στη βιομηχανία τροφίμων,

στις διατροφικές συνήθειες των Ηνωμένων Πολιτειών και

στην ίδια την έννοια της διαφήμισης. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν προέρχονται κυρίως

από το προσωπικό ημερολόγιο του Χάιντζ και προσφέρουν

στον αναγνώστη τη δυνατότητα να γνωρίσει τις διαχειριστικές

τακτικές και τα πιστεύω ενός γίγαντα της βιομηχανίας. Τα κεί

μενα έχουν υποστεί επιμέλεια και έχουν καταχωριστεί ανάλο

γα με τις θεματικές κεφαλίδες του βιβλίου.

Έναρξη δικής σας επιχείρησης Ο πρόεδρος της τράπεζας και ο ταμίας μάς είπαν ότι μόνο ο χρόνος

θα δείξει αν ξέραμε τι κάναμε, αυτή ήταν η πιο ντόμπρα φράση που

άκουσα στη ζωή μου.

Οι τραπεζίτες αποτελούν πηγή χρήσι μων συμβουλών για όσους ξεκινούν επιχειρήσεις. Έχουν προηγούμενη εμπειρία από ανάλογες καταστάσεις και η θέση τους απαιτεί να βλέπουν τα πράγματα με τον πλέον συντηρητικό τρόπο. Τ α σχόλιά τους ίσως ακούγονται αρνητικά, όμως μπορούν να χρησιμεύουν ως πρακτικό αντίβαρο απέναντι στο δικό σας ενθουσιασμό.


Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Εργαζόμουν σκληρά όλη μέρα. Φαίνεται πως δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Βάζω τα δυνατά μου σε ό,τι κάνω, κι αυτό είναι πολύ δύ

σκολο για μένα. Δεν αντέχω τη σκέψη πως θα μείνω πίσω και θα με

πιέζει η δουλειά.

Ένας επιτυχημένος μάνατζερ, ειδικά όταν διευθύνει δική του επιχείρηση, είναι σχεδόν πάντα «εργασιομανής».

Εργάζομαι σκληρά για να καλύψω το έδαφος που χάθηκε κατά την

απουσία μου. Μακάρι να μπορούσα να aντέξω εξίσου ή για τόσο πολ

λές ώρες, την πνευματική εργασία χωρίς διακοπή, όσο μπορούσα

πριν από δέκα χρόνια, όταν ήμουν ικανός να εργάζομαι 17 ώρες κα

θημερινά. Τώρα, δέκα ώρες φτάνουν.

Η εργασιομανία είναι δίκοπο μαχαίρι: είναι ο μοναδικός τρόπος να παραμείνει κανείς στην κορυφή, όμως έχει το τίμημά της.

Πρέπει να σηκώνεσαι και να φεύγεις από το γραφείο. Η υγεία σου θα είναι καλύτερη, η προσφορά σου στην οργάνωση των τμημάτων

θα αυξηθεί, θα έχεις την ευκαιρία να ταξιδέψεις και να διώξεις τις

τσίμπλες από τα μάτια σου . Βρες κάποιον να σε αντικαταστήσει στο '

γραφειο .

Πολύτι μο μάθημα και , όπως συμβαίνει με τόσο πολλούς εργασιομανείς, φαίνεται πως χρειάστηκε χρόνια ο Χάιντζ για να εκτιμήσει αυτή την αλήθεια. Αν είστε εξαντλημένοι, είναι αδύνατο να αποδώσετε στο μέγιστο. Τα «διαλείμματα» είναι απαραίτητα για έναν πετυχημένο και παραγωγικό μάνατζερ.


Πρόσεχε να μην το παρακάνεις στα διοικητικά συμβούλια. Δώσε , , , , ,

στους συνεργατες σου την ευκαιρια να πουνε κατι και αφησε την

πλειοψηφία να αποφασίσει.

Τα μέλη του διοι κητι κού συ μβουλίου ή άλλοι σύμβουλοι βρίσκονται εκεί ακριβώς για να σας βοηθούν. Ακούστε τους, ζυγίστε τις συμβουλές τους και , μερικές φορές, αφήστε τους να πάρουν την τελική απόφαση.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Προσπαθώ να μεταφέρω αρμοδιότητες στους άλλους όσο το δυνα

τόν ταχύτερα, μια προσπάθεια που πρέπει να πετύχει και να αποδώ

σει ταυτόχρονα χωρίς να υπάρχει ανάγκη τόσο σκληρής δουλειάς

όσο αν έκανα τα πάντα μόνος μου. Μόλις τους εκπαιδεύσω, η κατά

σταση βελτιώνεται, όμως διαπιστώνω ότι χρειάζονται τρεις ή τέσσε

ρις άνθρωποι για να κάνουν αυτά που κάνω και έκανα μόνος μου.

Η ανάθεση αρμοδιοτήτων σε υφισταμένους είναι δύσκολη για πολλούς μάνατζερ, όμως είναι απαραίτητη σε κάθε μεγάλη ή επεκτεινόμενη επιχείρηση. Όμως, ας μη σας προξενήσει έκπληξη αν χρειαστούν αρκετοί άνθρωποι για να κάνουν τις δουλειές που παλιότερα κάνατε εσείς. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι δεν έχουν εξίσου έντονο «κίνητρο» όσο εσείς, όμως μπορεί επίσης να οφείλεται στο ότι η δουλειά μεγαλώνει και γίνεται περισσότερο σύνθετη όσο περνάει ο καιρός.

Άλλωστε, αυτός ήταν και ο λόγος που προσλάβατε νέους συνεργάτες.

Στη μακρά μου εμπειρία, αρχή της εταιρείας μας ήταν ανέκαθεν η

ανάθεση αρμοδιοτήτων σε άτομα τα οποία προσελήφθησαν για αυτό ,

το σκοπο.


Όταν ορίσετε συγκεκριμένες ευθύνες στους συνεργάτες σας, παρακολουθήστε την πορεία τους, όπως οφείλετε, αλλά μην υποσκάψετε την εξουσία τους στους τομείς αρμοδιοτήτων που τους αναθέσατε.

Θέλω να προπορεύομαι των παιδιών μου, δε θέλω να κάνουν οτιδή

ποτε που θα μπορούσα να κάνω εγώ πρώτος.

Εδώ ο Χάιντζ αναφέρεται στους γιους του (οι οποίοι δούλευαν μαζί του), όμως το ίδιο ισχύει για οποιοδήποτε μέλος της διαχειριστικής ομάδας. Φροντίστε να προπορεύεστε, να τους οδηγείτε· μην τους αφήνετε να σας οδηγούν.

Είμαι πολύ απασχολημένος με την εκπαίδευση των πωλητών πάνω

στο πώς να μιλούν για το ξίδι. Ο βοηθός μου δεν μπορεί να δει το θέ

μα ζεστά.

Πέρασα πέντε ώρες κάνοντας ασκήσεις με τους πωλητές μας σήμε

ρα. Τους προετοίμασα κτλ. Με κουράζει πάρα πολύ αυτό.

Οι δύο προηγούμενες παράγραφοι δείχνουν ότι, μερικές φορές, μόνο το αφεντικό μπορεί να περάσει κάποιο μήνυμα και να εμπνεύσει την ομάδα. Θυμηθείτε, αυτό που σας οδήγησε στη θέση σας είναι ο ενθουσιασμός, οι γνώσεις και η ικανότητά σας να προβλέπετε καταστάσεις.

Παραθέσαμε δείπνο στο σπίτι μας απόψε σε όλα τα παιδιά του γρα

φείου και τους πωλητές μας . Περάσαμε μια ευχάριστη βραδιά και

όλοι μας μάθαμε πολλά και διασκεδάσαμε ιδιαίτερα.


Η προσωπική επαφή είναι απολύτως απαραίτητη για την πετυχημένη διαχείριση. Να δείχνετε στους συνεργάτες σας ότι νοιάζε-

' , στε γι αυτους.

Χρειάστηκε να κάνω κάτι πολύ δυσάρεστο . Απέλυσα τον Τζέιμς Βανς επειδή είχε πιει (για τρίτη φορά) υπερβολικά, σε σημείο που οι

άλλοι το σχολίαζαν. Του έδωσα ευγενικές συμβουλές. Είναι απώλεια

για μας, όμως το καθήκον το απαιτεί. Δε γίνεται να παραβιάζονται οι

κανόνες και να θυσιάζονται οι αρχές μας.

Ο Τ. Μπίλντερμπαχ επέστρεψε από τη Φιλαδέλφεια μεθυσμένος,

μετά από κραιπάλη. Τον απέλυσα, όμως τον έστειλα στο Νοσοκο

μείο Γκάρφιλντ όπως όφειλα ως άνθρωπος και έστειλα τη γυναίκα

του στο σπίτι τους, στο Πίτσμπουργκ . Αισθάνομαι άσχημα, καθώς

ήταν βοηθός μου, όμως ποτέ δε χρονοτριβώ όταν κάποιος εκμεταλ

λεύεται την απουσία μου.

Οι δύο προηγούμενες παράγραφοι δείχνουν την άσχημη πλευρά των ευθυνών ενός μάνατζερ. Μερικές φορές θα υπάρξουν δυσάρεστα καθήκοντα που πρέπει να φέρετε σε πέρας. Μην μπείτε στον πειρασμό να τα αναθέσετε σε κάποιον άλλο. Εσείς είστε το αφεντικό κα ι το να αναλα μβάνετε τις δυσάρεστες πτυχές της δουλειάς σας θα κάνει τους υφισταμένους σας να σας σέβονται.

Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Φώναξα όλα τα κορίτσια μαζί και τους είπα ότι δε θα επιτρέπαμε τις

ομιλίες σε ώρες εργασίας εκτός από ό,τι ήταν απαραίτητο για να κά

νουν τη δουλειά τους.

Και πάλι, μοιάζει με υπερβολικά σκληρή στάση για τα σημερινά

1 1 8 ΝΤΆΝΙΕΛ ΝηΛ & ΜΑΡΚ Π . ΝΤΟΝΕΛΥ

δεδομένα. Όμως, η αρχή στην οποία στηρίζεται είναι σωστή: η χάραξη κανόνων είναι απαραίτητη κα ι, εφόσον παρουσιάζονται στους εργαζόμενους με ευγενικό και λογικό τρόπο, λογικά δε θα υπάρξουν αντιδράσεις.

Αισθανόμαστε πλήρη ικανοποίηση όταν βλέπουμε τους εργαζομέ-, , ,

νους μας να ευχαριστιουνται και να περνουν τα απογευματα και τα

βράδια τους με τρόπο ωφέλιμο για τους ίδιους. Θέλω να καταλάβε

τε ότι αυτό είναι ιδιαίτερα καλό και για την εταιρεία. Είναι «κέρδος» ,

αυξάνει την παραγωγή μου. Όμως, δε θα ήθελα να το aποτιμήσω με

χρηματικά μεγέθη.

Τ ο σύγχρονο εργοστάσιο του Χάιντζ, το οποίο χτίστηκε το 1 888, ήταν, όπως το περ ιέγραψε ο ίδιος, «εξοπλισμένο με κάθε συσκευή μηχανικού ή επιστημονικού είδους που θα μπορούσε να χρησι μοποιηθεί επωφελώς». Η επένδυση στην αποδοτικότητα, καθώς και οι διευκολύνσεις που αναφέρθηκαν στο εισαγωγικό κείμενο, ήταν έννοιες αδιανόητες τη δεκαετία του 1 880. Η προηγούμενη παράγραφος προέρχεται από την απάντηση που έδωσε ο Χάιντζ όταν ρωτήθηκε αν έκανε απόσβεση της τεράστιας επένδυσης που πραγματοποίησε με στόχο την άνεση των υπαλλήλων του.

Όταν μεταφερθήκαμε στο νέο εργοστάσιο, δημιουργήθηκε αναστά

τωση και αυτό οδήγησε αρκετούς υπαλλήλους να aπογοητευτούν, να

υποβάλουν την παραίτησή τους και να φύγουν. Όλα αυτά με ενόχλη

σαν, όμως έμοιαζε άκρως αναγκαίο προκειμένου να γίνει μία νέα

αρχή και να αποκτήσουμε στέρεα επιχειρηματική βάση. Αρκετοί από

αυτούς εργάζονταν τόσο πολύ καιρό μαζί μας που είχαν πάψει να εί

ναι χρήσιμοι, άλλων τα μυαλά είχαν πάρει αέρα. Μόλις απέλυσα με-


ρικούς ακόμη διαπιστώσαμε ότι είχαμε ηρεμία και η επιχείρηση λει

τουργούσε με μικρότερο κόστος, καθώς οι νέοι υπάλληλοι είχαν μι

κρότερους μισθούς και ήταν περισσότερο πρόθυμοι να μας ευχαρι

στήσουν ώστε να μας γίνουν περισσότερο χρήσιμοι. Συνεχίζω το ξε

καθάρισμα ορισμένων που έμειναν στην εταιρεία για υπερβολικά με

γάλο διάστημα.

Είναι αναπόφευκτο να υπάρξει κάποια δυσαρέσκεια σε οποιοδήποτε εργασιακό περιβάλλον, ειδικά όταν προωθούνται αλλαγές. Ορισμένοι από τους υπαλλήλους του Χάιντζ έφυγαν όταν μεταφέρθηκε το εργοστάσιο, ενώ ο ίδιος θεώρησε ότι έπρεπε να απομακρύνει κάποιους άλλους ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Σ το αφεντικό επαφίεται η προώθηση των αναγκαίων αλλαγών που θα επιτρέψουν στην εταιρεία να λειτουργεί απρόσκοπτα και επικερδώς.

Ο Άιρα Κίμμελ έφυγε από τη δουλειά, έχοντας υποβάλει παραίτηση

πριν από μία εβδομάδα. Θεώρησε ότι μπορούσε να βρει κάτι καλύ

τερο. Τον πληρώνουμε 75 δολάρια το μήνα, και αυτά περισσότερο

λόγω του ότι είναι σωστός και έντιμος, παρά για τις ικανότητές του. Με ευχαριστεί για τη φιλία μου κτλ. Έχουμε την εντύπωση ότι πηγαί

νει σε καινούρια δουλειά.

Η απώλεια παλιών συνεργατών προκαλεί πάντοτε πίεση, όμως η επιθυμία ενός συνεργάτη σας να εξελιχτεί δεν είναι λόγος να αισθάνεστε πικρία. Εξάλλου, πιθανότατα κι εσείς το ίδιο κάνατε για να εξελιχτείτε.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού Είδαμε μια επαγγελματική κάρτα. Ουάτκινς και Κίμμελ, Εταιρεία


Κομπόστας. Έκανε έκπληξη σε όλους μας, καθώς οι επιχειρηματι

κές ικανότητες του Άιρα είναι περιορισμένες. Του εύχομαι καλή επιτυχία. Υπάρχει άφθονος χώρος στην κορυφή.

Μία εβδομάδα μετά την αποχώρηση του Άιρα Κίμμελ (βλ. προηγούμενη παράγραφο) από την εταιρεία, ο Χάιντζ ανακάλυψε ότι είχε ξεκινήσει δική του εταιρεία. Το εντυπωσιακό είναι ότι ο Χά ιντζ δεν έδειξε να ενοχλείται από την κίνηση του πρώην υπαλλήλου του. Είχε απόλυτη πίστη στο δικό του προϊόν και ήξερε ότι η αγορά ήταν μεγάλη. Δεν υπήρχε κανένας λόγος για πικρίες.

Συναντήθηκα με μία Επιτροπή Παρασκευαστών Κομπόστας, σχετι

κά με τη σύσταση ενός οργάνου για όλους τους επιχειρηματίες του

χώρου στις Ηνωμένες Πολιτείες, από αυτή την πλευρά του Μισσού

ρι. Προτιμούμε να μη συμμετάσχουμε.

Όταν η εταιρεία σας είναι ανώτερη των ανταγωνιστών, δεν υπάρχει λόγος να αναζητήσετε προστασία μέσα από συνεταιρισμούς. Ίσως, μάλιστα, να αμαυρωθεί και η φήμη σας αν συμμαχήσετε με λιγότερο αξιόπιστες εταιρείες.

Διαχείριση θυγατρικής Στο Ντένβερ, επισκέφτηκα την αντιπροσωπεία μας εκεί. Τα βρήκα όλα εντάξει, όμως χρειάζονται ξύπνημα και οργάνωση από την αρχή,

πράγμα με το οποίο ασχολούμαι ήδη . . . Μερικές δυναμικές αποφά

σεις και εύστοχες κινήσεις θα βοηθήσουν αρκετά σε αυτή τη νέα αντι-'

προσωπεια.

Μην επιτρέψετε ποτέ σε μια θυγατρική να ξεχάσει ποιος είναι το αφεντικό. Οι συχνές επισκέψεις και η προσωπική ενασχόληση εί-


να ι απαραίτητα συστατικά προκειμένου να λειτουργούν ομαλά όλα τα υποκαταστήματά σας.

Ικανοποιήθηκα πολύ από το σύστημα και την τάξη του παλιού εργο

στασίου Μπάττυ (στην Αγγλία) το οποίο είναι πλέον το 1 1ο Εργοστά

σιο Χάιντζ. Αυξήσαμε την παραγωγή κατά 50% από τότε που αρχίσα

με να χρησιμοποιούμε τις νέες ετικέτες και μπουκάλια. Συσκευάζου

με προϊόντα αποκλειστικά για την ηπειρωτική Ευρώπη και τα εξάγου

με με το εμπορικό σήμα Μπάττυ, όπου τα προϊόντα τους εισήχθησαν

το 1824, εκτός από τη Μεγάλη Βρετανία. Εκεί, δεν προσφέρουμε · · ' , , , , , ,

προιοντα με αυτη την ετικετα, εκτος απ ο τις περιπτωσεις που απαιτει

η αγορά κάποιας από τις σάλτσες που παλιότερα ήταν πολύ γνωστές.

Ήμουν ο μόνος που πίστευε στη μελλοντική ανάπτυξη της εται

ρείας μέσω ενός υποκαταστήματος στην Αγγλία. Χρειάστηκε να ερ

γαστούμε σκληρά για χρόνια, χάνοντας χρήματα, προκειμένου να

κάνουμε γνωστά τα προϊόντα μας, όμως μετά από δέκα χρόνια η κα

τάσταση διορθώθηκε και πλέον ουσιαστικά λειτουργούμε εκεί με το

ίδιο κόστος που έχουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες .

Τ ο άνοιγμα νέων αγορών και περιοχών μπορεί να αποτελέσει μία μακρόχρονη, σκληρή κα ι κουραστική δουλειά, ειδι κά όταν δε βρίσκεστε εκεί για να επιβλέπετε την καθημερινή λειτουργία του νέου υποκαταστήματος. Αυτό είναι ένα βήμα που πρέπει να πάρετε μόνο αν είστε αποφασισμένοι.

Δημόσιες σχέσεις . . . Η ιδέα των 57 ποικιλιών με κέρδισε από την αρχή. Κατέβηκα αμέ

σως από το τρένο και άρχισα να δουλεύω για να καταστρώσω τα

διαφημιστικά μου σχέδια. Μία εβδομάδα αργότερα το σήμα με το

πράσινο τουρσί και το λογότυπο «57 ποικιλίες» έκανε την εμφάνισή


του σε εφημερίδες, γιγαντοαφίσες, διαφημιστικές πινακίδες και

όπου έβρισκα χώρο για να το τοποθετήσω.

Σε ένα βαγόνι στη Νέα Υόρκη ο Χάιντζ είδε μια αφίσα που διαφήμιζε «2 1 είδη» παπουτσιών. Παρ' ότι ήδη παρασκεύαζε περισσότερες από 60 ποικιλίες καρυκευμάτων, του μπήκε η ιδέα να χρησιμοποιήσει τον αριθμό 57 στο εταιρικό λογότυπο. Η επιτυχία της ιδέας αποδεικνύει ότι έξυπνα διαφημιστικά τρικ μπορούν να αποδειχτούν εξαιρετικά πετυχημένα.

Αν οι δουλειές δεν έχουν πιένες, είμαι διατεθειμένος να δανειστώ

χρήματα προκειμένου να διαφημιστώ σε ανθρώπους που έχουν τη

δυνατότητα να αγοράσουν. Αν οι διαφημιστικές μου μέθοδοι ήταν

αποτυχημένες, ο κόσμος θα το είχε ανακαλύψει νωρίτερα. Τώρα,

επιμένω να δράσουμε. Το ζήτησα επιτακτικά πριν αναχωρήσω,

όμως δεν μπορώ να βρω ούτε μία διαφήμιση στα περιοδικά. Μήπως

κοιμάστε; Το μήνυμα να διαβαστεί στο διαφημιστικό τμήμα.

Η συνέχιση της διαφήμισης στη διάρκεια υφέσεων ή δύσκολων περιόδων στην επιχείρηση είναι απαραίτητη προκειμένου να διατηρηθεί η εταιρεία σας στο προσκήνιο. Θα έρθουν καλύτερες εποχές, όμως αν οι άνθρωποι ξεχάσουν το όνομα της εταιρείας σας ίσως να μην ανακτήσετε ποτέ τα χαμένα έσοδα.

Οικονομικές συναλλαγές (Χρεοκοπία) Υπήρξαν φορές που παραλίγο να πεθάνω ή να τρελαθώ, καλύmοντας

επιταγές. Φοβόμαστε ότι δε θα μπορέσουμε να καλύψουμε τις υποχρεώ

σεις μας όταν έρθει η ώρα των πληρωμών. Όμως, δε δίνουμε σε κανέ

να το δικαίωμα να μας μηνύσει. Πάντοτε πληρώνουμε. Όπως συνεχί

ζουμε, ανανεώνουμε [τους πόρους μας] .


Ενώ βρισκόταν στο χείλος της χρεοκοπίας, ο Χάιντζ αγωνίστηκε σκληρά για να κρατήσει ανοιχτή την εταιρεία του. Εξόφλησε τα χρέη του και απέφυγε τις μηνύσεις από τους πιστωτές του.

Διαπιστώσαμε ότι η κατάσταση ήταν τέτοια που δεν μπορούσαμε να

σώσουμε την εταιρεία μας αλλά έπρεπε να την κλείσουμε. Ω, τι σκέ

ψη, να εγκαταλείψουμε τη σκληρή δουλειά δέκα ετών, για να μην πω

για τους πολλούς φίλους και γονείς που παρασύραμε σε δυσκολίες.

Η χρεοκοπία είνα ι τραυματική εμπειρία για τον οποιονδήποτε. Το θέμα είναι να μην εγκαταλείψει κανείς την προσπάθεια. Να διδαχτεί από την εμπειρία αυτή και να συνεχίσει .

Διαπιστώνω πως οι φίλοι σπανίζουν όταν δεν υπάρχουν μετρητά και είσαι χρεοκοπημένος. Αισθάνομαι πολύ λυπημένος, σαν να έχασαν οι

πάντες την εμπιστοσύνη τους σε εμένα και δεν έχω ούτε έναν αληθινό φίλο στον κόσμο. Ο άνθρωπος χωρίς χρήματα δεν πάει πουθενά.

Το αίσθημα της απομόνωσης, τόσο σε προσωπικό όσο κα ι σε επαγγελματικό επίπεδο, είναι μία από τις συχνές παρενέργειες κάποιας επαγγελματικής αποτυχίας.

Αποφάσισα να μην ανησυχώ τόσο πολύ για τις δυσκολίες μας, καθώς

αυτό δε βοηθά. Οι άνθρωποι θα μας επικρίνουν ό,τι κι αν κάνουμε.

Ο Κρίστυ, ο δικηγόρος μου, ζήτησε 400 με 500 δολάρια να τα χρησιμοποιήσει κατά την κρίση του για να σωπάσει αρκετούς ανθρώπους

και να με βγάλει από το καθεστώς χρεοκοπίας. Αυτό αποτέλεσε, και αποτελεί, μεγάλο πειρασμό . Αποφάσισα να μην το κάνω. Ή θα ορ

θοποδήσω έντιμα, ή καθόλου.


Η άρνηση του Χάιντζ να εξαγοράσει τη λύση των προβλημάτων του τον βοήθησε να ανακτήσει το σεβασμό της αγοράς, των πιστωτών και των εφημερίδων, οι οποίες δεν είχαν πάψει στιγμή να του ασκούν κριτική.

Αξιώματα και αποφθέγματα Όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι που έζησαν στα τέλη της βι

κτοριανής εποχής, η οποία χαρακτηριζόταν από το συναισθη

ματισμό, ο Χάιντζ είχε ιδιαίτερη αδυναμία στα έξυπνα απο

φθέγματα. Διακοσμούσε τους τοίχους των γραφείων του, των

κυλικείων για τους εργαζομένους και τους χώρους εργασίας

με αυτά. Μάλι στα, έφτασε να βάλει να τα χαράξουν και στα

χρωματιστά παράθυρα των χώρων συγκεντρώσεων της εται

ρείας. Ακολουθούν ορισμένα από τα πιο πρακτικά.

Οι «Οκτώ Ση μοvcικές Ιδέες» το υ Χόιvcζ 1 . Οι νοικοκυρές ευχαρίστως θα πλήρωναν κάποιον για να αναλά

βει ένα κομμάτι των πιο βαρετών δουλειών στην κουζίνα.

Ο Χάιντζ μπορεί να παρασκεύαζε τρόφιμα, όμως η ίδια αρχή ισχύει σε οποιονδήποτε τομέα. Αν μπορέσετε να διευκολύνετε τη ζωή κάποιου, μέσω των υπηρεσιών ή των προϊόντων που προσφέρετε, θα έχετε κάνει το πρώτο βήμα προς την επιτυχία.

2. Ένα προϊόν ανώτερης ποιότητας θα βρει έτοιμη αγορά, χάρη στην

αξία του, εφόσον πακεταριστεί και προωθηθεί κατάλληλα.

Το κλειδί εδώ είναι το μάρκετιγκ. Το τραγικό είναι ότι ακόμη και προϊόντα ή υπηρεσίες κακής ποιότητας, εφόσον «προωθηθούν» κατάλληλα, μπορούν να εξελιχτούν σε ηγέτες της αγοράς, όμως


δύσκολα παραμένουν εκεί. Ο συνδυασμός ενός καλού προϊόντος και δημιουργικού μάρκετιγκ είναι απαραίτητος για τη μακροχρόνια επιτυχία.

3. Για να βελτιώσεις το τελικό προϊόν που βγαίνει από το μπουκάλι,

την κονσέρβα ή το φελλό, πρέπει να το βελτιώσεις στο χώμα, εκεί , ,

οπου φυτρωνει.

Σ την περίπτωση του Χάιντζ αυτό ίσχυε κυριολεκτικά, όμως το ίδιο ισχύει και μεταφορικά. Δεν μπορείτε να έχετε ένα ποιοτικό τελικό προϊόν αν τα συστατικά του είναι κατώτερης ποιότητας.

4. Αγορά μας είναι ο κόσμος.

Ποτέ μην περιορίζεστε σε μ ια γνωστή περιοχή ή μ ια δεδομένη λίστα πελατών. Η επιτυχία εξαρτάτα ι από την επέκταση κα ι ο Χάιντζ ήταν αναμφισβήτητα ένας από τους πρώτους ανθρώπους που σκέφτηκαν με παγκόσμιους όρους.

5. Εναρμόνισε το επιχειρηματικό σύστημα του σήμερα και θα έχεις

τη θεραπεία για την παρούσα δυσαρέσκεια που χαρακτηρίζει τον

εμπορικό κόσμο και εκτρέφει το κλίμα aντιπαλότητας μεταξύ του

κεφαλαίου και των εργατών.

Εάν η διαχείριση κα ι το προσωπικό δεν μπορούν να συνυπάρξουν, είναι βέβαιο ότι θα προκύψουν προβλήματα.

6. Παρουσιάζουμε το προϊόν μας και ύστερα αφήνουμε το κοινό να

μας πλησιάσει, και αυτό μετράει. Όμως, πρέπει να κάνουμε κάτι

για να τους πείσουμε να έρθουν σε εμάς.


Η καλή φήμη και η «πίεση» από τους ομοίους είναι η καλύτερη διαφήμιση, όμως από εσάς εξαρτάται να αρχίσει το κοινό να μιλάει για την εταιρεία σας.

7. Η κυβέρνηση σε ρυθμιστικό ρόλο θα βοηθήσει τη βιομηχανία τρο

φίμων να αναπτυχθεί.

Το ζήτημα είναι ότι ένα καλά φτιαγμένο και ασφαλές προϊόν δεν έχει τίποτε να φοβηθεί από τους υγειονομικούς κανονισμούς και τους κανόνες ασφαλείας.

8. Η θρησκεία είναι η παγκόσμια πίστη.

Ευσεβής άνθρωπος, ο Χάιντζ ήταν πεπεισμένος ότι η θρησκεία αποτελούσε τη λύση στα προβλήματα του πλανήτη. Είτε συμφωνεί κανείς είτε όχι, μπορούμε να πούμε με βεβα ιότητα ότι η συνεργασία καλόπιστων ανθρώπων αποτελεί μ ία πολύ καλή αφετηρία.

Τα επιγράμματα που ακολουθούν διακοσμούσαν τους τοίχους

και τα παράθυρα των εργοστασίων και των γραφείων του

Χάιντζ. l{αθώς είναι σύντομα και σαφή, δεν έχουμε προσθέσει

επιπλέον σχολιασμό.

Η ποιότητα είναι για ένα προϊόν ό,τι ο χαρακτήρας για τον άνθρωπο .

Εργαζόμαστε με στόχο την επιτυχία, όχι τα χρήματα. Τα χρήματα θα

έρθουν μόνα τους.

Ούτε το κεφάλαιο ούτε οι εργάτες φέρνουν την επιτυχία, αλλά η δια-

χείριση, επειδή η διαχείριση μπορεί να προσελκύσει κεφάλαια και τα

κεφάλαια να απασχολήσουν εργάτες.

Το να κάνεις κάτι συνηθισμένο ασυνήθιστα καλά φέρνει επιτυχία.

Η δύναμη της καρδιάς είναι καλύτερη από την ιπποδύναμη.

Δεν έχει τόσο σημασία τι λες, αλλά πώς, πότε και πού το λες .

Η ακεραιότητα ενός νέου είναι ο θεμέλιος λίθος της επιτυχίας του.

Κάνε ό,τι μπορείς με εντιμότητα, αποταμίευσε ό,τι μπορείς με φρό

νηση, δώσε ό,τι μπορείς με σοφία.

Κάνε ό,τι καλύτερο μπορείς, εκεί που είσαι, με ό,τι διαθέτεις σήμερα.

Βρες τη θέση σου και κατάλαβέ τη.

Η τύχη μπορεί να βοηθήσει έναν άνθρωπο να περάσει ένα χαντάκι,

αν αυτός πηδήξει καλά.


• • ΕΛΕΝΑ ΡΟΥΜΠΙΝΣΤΑΙΝ

ΠΟΛΩΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΔΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΚΑΙ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΆΣΤΡΙΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΩΝ, 1870-1965

Η Μαντάμ Έλενα Ρούμπινσταϊν αποτέλεσε μια ασύγκριτα

ασυνήθιστη περίπτωση στον επιχειρηματικό κόσμο . Έχοντας σπουδάσει στη γενέτειρά της, την Πολωνία, γιατρός,

ξεκίνησε τη σταδιοδρομία της στη βιομηχανία των καλλυντι

κών το 1902, έχοντας 12 δοχεία κρέμας προσώπου την οποία

είχε παρασκευάσει η μητέρα της. Στην πορεία των επόμενων � � � � ,

πενηντα χρονων μετετρεψε τις επιστημονικες της γνωσεις,

συνδυασμένες με τις aσύγκριτες ικανότητές της στις δημόσιες

σχέσεις, σε μία προσωπική περιουσία που ξεπερνούσε τα 50

εκατομμύρια δολάρια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η

αξία του 52% των μετοχών και μόνο της εταιρείας καλλυντι

κών που έφερε το όνομά της ξεπερνούσε τα 30 εκατομμύρια δολάρια.

Σε προσωπικό επίπεδο, η Έλενα Ρούμπινσταϊν ήταν εξ α ι

ρετικά δύσκολος χαρακτήρας. Σφιχτή με τα χρήματα, πιεστική,

αφόρητη εργοδότρια και εξαιρετικά εκκεντρική. Συνέλεγε τα

πάντα, από έργα τέχνης μέχρι εκλεκτά έπιπλα, και φύλαγε

κουτιά παπουτσιών παραγεμισμένα με χρήματα και πολύτι

μους λίθους κάτω από το κρεβάτι της.

Λειτουργούσε αποκλειστικά με το ένστικτο. Ποτέ της δε διατύπωσε σαφείς και δεδομένους κανόνες σχετικά με την

εταιρική πολιτική, αλλά επιδιδόταν σε ένα χείμαρρο διαταγών


προς τους υπαλλήλους της, μιλώντας με ένα στακάτο τόνο και

ρυθμό οπλοπολυβόλου, δοκιμάζοντας τις νευρικές αντοχές

των βοηθών της. Είχε έναν καταπιεστικό αλλά ταυτόχρονα και

σχεδόν μαγικό τρόπο να πείθει τους συνεργάτες της να εφαρ

μόζουν τα διαρκώς μεταβαλλόμενα επιχειρηματικά της σχέδια.

Δε φοβήθηκε ποτέ της να αντιγράψει και να προσαρμόσει

στις ανάγκες της πρακτικές άλλων εταιρειών. Η Μαντάμ

Ρούμπινσταϊν καθοδήγησε την εταιρεία της βάσει δύο διακρι

τών και όμως αλληλένδετων κατευθύνσεων. Η πρώτη ήταν

αυτό που ονόμαζε «ψωμοτύρι» : δοκιμασμένες και πετυχημέ

νες σειρές κρεμών ομορφιάς και μακιγιάζ, οι οποίες είχαν

εξελιχτεί στη βάση της παγκόσμιας βιομηχανίας καλλυντικών.

Συμπληρωματικά σε αυτά τα προϊόντα, εισήγαγε συνεχώς και

νοτόμα προϊόντα και μικροπράγματα τα οποία διατηρούσαν

τις σειρές των προϊόντων της φρέσκες και διαρκώς στο επί-� �

κεντρο της προσοχης του κοινου.

Ακολουθούν επιλεγμένα αποσπάσματα σοφών σκέψεων

της Ρούμπινσταϊν, όπως δημοσιεύτηκαν στο Μαντάμ, τα

απομνημονεύματα του επί σειρά ετών βοηθού της, Πάτρικ Ο'

Χίγκινς. Όπως θα διαπιστώσετε, εκεί όπου πραγματικά έλαμ

ψε το άστρο της Έλενας Ρούμπινσταϊν ήταν στην αρένα των δημοσίων σχέσεων. Τα αποσπάσματα έχουν υποστεί επιμέλεια και έχουν καταχωριστεί σύμφωνα με τις θεματικές κεφαλίδες που χρησιμοποιούμε.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Είμαι έμπορος. Για να γίνεις καλός έμπορος, χρειάζεσαι κοφτερό

μάτι. Καταλαβαίνω αν κάτι αξίζει τη στιγμή που μου το προτείνουν

και μου αρέσουν οι γρήγορες αποφάσεις . Εκμεταλλεύσου την κατά

σταση. Κάθε κατάσταση. Αυτό, και σκληρή δουλειά.


Όταν χρειάζεσαι δουλειά, πήγαινε όπου βρεις . Αργότερα μπορείς να

βελτιώσεις τη θέση σου.

Δεν είναι μυστικό ότι η πρόοδος απαιτεί σκληρή δουλειά. Και οι δύο προηγούμενες παράγραφοι δείχνουν ότι ακόμη και μία επιτυχημένη γυναίκα όπως η Ρούμπινσταϊν συνειδητοποιούσε ότι ο μόνος τρόπος για να μείνεις στην κορυφή, μόλις βρεθείς εκεί, είνα ι να συνεχίσεις να εργάζεσα ι σκληρά. Όποιος επαναπαύεται στις δάφνες του, φλερτάρει με την καταστροφή.

Άκουγε. Καλύτερα να λες λίγα, παρά πολλά. Αν θέλεις να είσαι έξυ

πνος, παίξε το βλάκα. Κάνε μια βόλτα στο κτίριο. Ανακάλυψε πράγματα. Έτσι θα μάθεις .

Τ ο να κατανοήσετε το προσωπικό αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την επιτυχία - σας επιτρέπει να εντοπίσετε μ ικρά προβλήματα προτού γίνουν ανεξέλεγκτα, καθώς και να ζυγίζετε τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία των συνεργατών σας. Όταν η διαχείριση επιτρέψει στον εαυτό της να αποκοπεί από τους εργαζόμενους, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα διαπράξει λάθη τα οποία θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.

Πάντοτε ζούσα πάνω από τα καταστήματα, ώσπου επεκταθήκαμε

και υποχρεώθηκα να μετακομίσω σε διαμερίσματα. Έτσι, αγόρασα

διαμερίσματα. Στη συνέχεια αγόρασα τα κτίρια. Ύστερα, έχτισα οι

κοδομικά τετράγωνα. Γιατί όχι; Τα ακίνητα είναι καλή επένδυση.

Η διαφοροποίηση των επενδύσεων δεν είναι μόνο το κλειδί της επιτυχίας, εφόσον γίνει με φρόνηση αποτελεί και ισχυρή ασφαλιστική δικλίδα απέναντι στις αβεβαιότητες μίας ευμετάβλητης αγοράς.


Όποιος ενδιαφέρεται για το χρήμα πρέπει να μελετήσει το χρηματι-'

στηριο.

Προφανώς εννοείται, όμως εφόσον κινείστε στο χώρο των επιχειρήσεων είναι απαραίτητο να κατανοείτε τις ευρύτερες τάσεις στη διεθνή αγορά.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Κράτα τους σε εγρήγορση !

Η Ρούμπινσταϊν λάτρευε να στέλνει αιχμηρά, απότομα και συχνά αμφίσημα μηνύματα και υπομνήματα. Η ικανότητα ενός υπαλλήλου να τα aποκρυπτογραφεί ήταν ένας από τους τρόπους που χρησι μοποιούσε για να αξιολογεί τις ικανότητες των στελεχών της.

Μαθαίνεις; Δυναμώνεις; Από εσένα εξαρτώνται όλα. Πρέπει να μά

θεις να είσαι δυνατός και να κάνεις κάτι πραγματικά αξιόλογο.

Μετά από μία σύντομη εισαγωγή στον κόσμο των καλλυντικών Ρούμπινσταϊν, η Μαντάμ Ρούμπινσταϊν συχνά άφηνε τα καινούρια μεσαία στελέχη ελεύθερα να βρουν τη θέση τους στην εταιρεία. Τ ο πόσο καλά τα κατάφερναν έχοντας αφεθεί να κινηθούν αυτόνομα από νωρίς καθόριζε το μέλλον τους στην εταιρεία.

Δημόσιες σχέσεις Οι δημόσιες σχέσεις, σε αυτές πρέπει να εστιάζεις. Τίποτε δε συγκρί

νεται με ένα έξυπνο τέχνασμα για να δώσεις ώθηση σε κάτι.

Αριστοτέχνης στην προώθηση προϊόντων, όταν η Ρούμπινσταϊν


έριξε στην αγορά το άρωμά της με το όνομα «Heaνen Sent» [Ουρανόσταλτο] έριξε εκατοντάδες μπαλόνια στην Πέμmη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης. Πάνω σε κάθε μπαλόνι υπήρχε ένα δείγμα του νέου προϊόντος με το σημείωμα «Ένα δώρο για σας από τον Παράδεισο».

Πρώτα πρέπει να έχεις να προσφέρεις μια καλή ιστορία. Στη συνέ

χεια, πρέπει να ξέρεις πώς να τη δώσεις . Τέλος, κάλεσε τις σημαντι

κότερες εφημερίδες. Ξεκίνα από την κορυφή ! Από εκεί και μετά, όλα

είναι θέμα τύχης, επαφών και ανθρώπων που ξέρουν πώς να διαδί

δουν το ευαγγέλιο . . . το δικό μου ευαγγέλιο.

Ακόμη κι αν προσλάμβανε άτομα για να σκεφτούν αυτές τις «καλές ιστορίες», γενικά η Ρούμπινσταϊν φρόντιζε να τις κυκλοφορεί η ίδια. Κατανοούσε τη σημασία της προσωπικής επαφής και τη χρησι μοποίησε με τεράστια επιτυχία. Πολλοί κορυφαίοι μάνατζερ που μένουν στο παρασκήνιο και αφήνουν το γραφείο τύπου και τους διαφημιστές να αναλάβουν το τρέξιμο ίσως θα έκαναν καλά αν ακολουθούσαν αυτή την προσέγγιση. Είναι εξουθενωτική, όμως φέρνει αποτέλεσμα.

Οι δημόσιες σχέσεις είναι σκέτο μπλα μπλα. Όμως, για να είναι

πραγματικά χρήσιμο το μπλα μπλα πρέπει να εμπορευματοποιηθεί.

Δεν ωφελεί να διαφημίζεις ένα προϊόν εκτός κι αν πουλάει. Ένα κα

λό άρθρο αξίζει όσο δέκα διαφημίσεις . . . όμως το μυστικό των δημο

σίων σχέσεων είναι να πιάσεις φιλίες με τους δημοσιογράφους, να

ξέρεις πώς να τους χρησιμοποιήσεις . Μ ία πραγματικά έξυπνη α να

κοίνωση τύπου είναι ένας τρόπος . Μπορεί να τους γλιτώσει από

πολλή δουλειά.


Και πάλι, η Ρούμπινσταϊν ήξερε πώς να έχει το μεγαλύτερο όφελος με το μικρότερο κόστος, πώς να εξασφαλίζει τη μέγιστη απόδοση από την επένδυσή της. Αξιοποιώντας τις ματαιοδοξίες του τύπου και όσων όριζαν τις τάσεις της εποχής της, κατόρθωσε να εξασφαλίσει τεράστια δημοσιότητα η οποία θα της είχε στοιχίσει εκατομμύρια αν την είχε απλά αγοράσει μέσω μίας διαφημιστικής εταιρείας.

Οι δεξιώσεις είναι καλές για δημοσιότητα.

Οι περισσότεροι που κινούνται στο χώρο των επιχειρήσεων καταφεύγουν σε κάποια μορφή διασκέδασης των συνεργατών τους, ακόμη και αν πρόκειται για μερικά κερασμένα ποτά. Η Ρούμπινσταϊν, όμως, αναφερόταν σε πλούσια δείπνα και στη συνεχή κούραση και έξοδα για χαλαρές συγκεντρώσεις σχεδιασμένες να ενισχύσουν επαγγελματικές συνεργασίες. Μπορεί τα πράγματα να έχουν αλλάξει ριζικά από την εποχή της Ρούμπινσταϊν, όμως η ουσία της συμβουλής της παραμένει αναλλοίωτη.

Έλα, θέλω να το πάρεις . Πάρε το για γούρι. Μου έφερε τύχη και θα

φέρει και σ' εσένα τύχη. Είναι πάντοτε καλύτερα αν δίνεις στους αν

θρώπους κάτι που σου είναι πολύτιμο.

Η Μαντάμ Ρούμπινσταϊν λάτρευε να δωρίζει κοσμήματα σε συνεργάτες της, μέλη του τύπου και σημαντικούς πελάτες, επιλέγοντας κατάλληλα κομμάτια από τους σωρούς κοσμημάτων που είχε ειδικά γι' αυτό το σκοπό. Πάντοτε φορούσε τα κομμάτια που σχεδίαζε να δωρίσει . Είχε την πεποίθηση ότι, εφόσον έδινε την εντύπωση ότι δώριζε ένα αγαπημένο της κομμάτι, η εντύπωση που θα προκαλούσε το δώρο θα άξιζε πολύ περισσότερο από όσο ήταν η αξία του αντικειμένου.


Οι πελάτες, ειδικά οι μελλοντικοί πελάτες, δεν πρέπει να αντιμετω

πίζονται υπεροπτικά. Εξάλλου, ένα μικρό δείγμα δε θα μας κατα

στρέψει κι έτσι απέκτησα μια φίλη· περίμενε και θα δεις , θα διαδώ

σει το ευαγγέλιο .

Όταν την πλησίαζε ο κόσμος, η Ρούμπινσταϊν πάντοτε φρόντιζε να μ ιλά στους ανθρώπους κα ι να απαντά στις ερωτήσεις τους σχετικά με τη φροντίδα της επιδερμίδας. Σημείωνε τα ονόματα και τις διευθύνσεις τους ώστε να τους στείλει δείγματα από τα κατάλληλα προϊόντα. Τ ης στοίχιζε πολύ λιγότερο από ό,τι μια ακριβή διαφήμ ιση κα ι επέμενε ότι έτσι αποκτούσε πελάτες για μια ζωή.

Γιατί να κομπάζεις [για την επιτυχία σου] ; Το μόνο που πετυχαίνεις

είναι να κάνεις τους άλλους να ζηλεύουν και μαζεύεις ζητιάνους στην ,

πορτα σου.

Η Ρούμπινσταϊν αρνούνταν να συζητήσει δημόσια το θέμα της περιουσίας της, πιστεύοντας απόλυτα ότι η εικόνα μίας γυναίκας που πάλευε με γενναιότητα απέναντι σε πανίσχυρους ανταγωνιστές ήταν μια χρήσιμη, και θετική, δημόσια εικόνα.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού Δεν προλαβαίνουμε να βγάλουμε κάτι καινούριο στην αγορά και η Ρέβλον μάς αντιγράφει. Πνίγονται στη δουλειά, αντιγράφοντάς

μας . . . ειλικρινά. Είναι κοινοί aντιγραφείς . Αυτό το θεωρώ εντελώς ,

ανεντιμο.

Παρ' ότι και η ίδια δε δίσταζε να εντάξει στις σειρές της μια προσαρμοσμένη εκδοχή του προϊόντος κάποιας άλλης εταιρείας, την

ενοχλούσε αφάνταστα όταν οι ανταγωνιστές αντέγραφαν τις ιδέες της.

Όταν η Ρέβλον αντέγραψε τις δημοφιλέστερες σειρές προϊόντων της, εξοργίστηκε, όμως μετέτρεψε τον ανταγωνισμό σε δικό της πλεονέκτημα, αγοράζοντας σημαντικά ποσοστά μετοχών της Ρέβλον.


ΛΙΛΛΙΑΝ ΒΕΡΝΟΝ

ΓΕΡΜΑΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΔΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ, 1929-

�Qταν η οκτάχρονη Λίλλιαν Μενάς και η οικογένειά της έφτασαν στη Νέα Υόρκη το 1937, είχαν χάσει το σπίτι, την

επιχείρηση και όλα τους τα χρήματα, ενώ δε μιλούσαν καν αγ

γλικά. Ουσιαστικά, ήταν από τους τυχερούς, καθώς πολλοί

που δεν είχαν τη δυνατότητα να διαφύγουν από τη χιτλερική

Γερμανία έμελλε να έχουν πολύ χειρότερη μοίρα.

Με την υποστήριξη του πατέρα της, παρά τις δυσκολίες που

εκείνος αντιμετώπιζε, η Λίλλιαν κατόρθωσε τελικά να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όμως διέκοψε τις

σπουδές της για να παντρευτεί, μόλις δύο χρόνια αργότερα. Το 1951 η Λίλλιαν και ο Σα μ Χόχμπεργκ ζούσαν σε ένα μι

κρό διαμέρισμα στο Μάουντ Βέρνον, στην πολιτεία της Νέας

Υόρκης. Η δουλειά του Σα μ μετά βίας κάλυπτε τα έξοδά τους

και η Λίλλιαν ήταν έγκυος. Ήταν αποφασισμένη να βγάλει με

ρικά επιπλέον χρήματα, όμως την εποχή εκείνη ήταν απαράδε

κτο για μια έγκυο γυναίκα να εργάζεται έξω από το σπίτι. Όταν είπε στο σύζυγό της ότι σκόπευε να ιδρύσει μία μικρή

εταιρεία ταχυδρομικών πωλήσεων, εκείνος τη ρώτησε τι σχεδίαζε να πουλήσει: «Δεν ξέρω, όμως κάτι θα σκεφτώ» ήταν η

μόνη απάντηση που του έδωσε.

Με τη βοήθεια του πατέρα της, ο οποίος εντωμεταξύ είχε

μπει στο χώρο κατασκευής δερματίνων ειδών, η Λίλλιαν δη

μοσίευσε μία αγγελία στο περιοδικό Seventeen, διαφημίζο-


ντας σετ δερμάτινων ζωνών και τσαντών με μονογράμματα.

Η διαφήμιση στοίχισε 495 δολάρια και μέσα σε τρεις μήνες εί

χε οδηγήσει σε πωλήσεις αξίας 32.000 δολαρίων, τις οποίες η

Λίλλιαν επέβλεπε και συντόνιζε από το τραπέζι της οικογενειακής

κουζίνας. Στηριζόμενη σε αυτή την απρόσμενη επιτυχία, η Λίλλιαν Χόχμπεργκ άλλαξε το όνομά της σε Λίλλιαν Βέρνον (από

το όνομα της πόλης όπου ζούσαν) και άρχισε να χτίζει μία από

τις μεγαλύτερες εταιρείες ταχυδρομικών πωλήσεων στην

Αμερική.

Χάρη στην προσεκτική καθοδήγηση της νεοσύστατης εται

ρείας της, και αποφεύγοντας κάθε σπατάλη, φτάνοντας στο

1963 η Λίλλιαν Βέρνον είχε δημιουργήσει μία μικρή αλλά σταθερή εταιρεία ταχυδρομικών πωλήσεων η οποία ασχολούνταν

με διακοσμητικά και πρακτικά είδη σπιτιού. Την ίδια χρονιά

έγινε προμηθεύτρια αξεσουάρ για τη Ρέβλον, ένα γίγαντα της

βιομηχανίας καλλυντικών.

Η Λίλλιαν Βέρνον επιμένει ότι η επιτυχία μπορεί να έρθει

από aπρόσμενες κατευθύνσεις στην περίπτωσή της, ήταν η

κρίση του 1973-7 4 με το εμπάργκο πετρελαίου και καυσίμων.

Αδυνατώντας να πάνε με τα αυτοκίνητά τους στα καταστήμα

τα από όπου συνήθως ψώνιζαν, οι Αμερικανοί στράφηκαν

στις ταχυδρομικές αγορές προκειμένου να καλύψουν τις

ανάγκες τους. Από τότε, όλο και περισσότερες εργαζόμενες

γυναίκες ανακαλύπτουν ότι οι ταχυδρομικές αγορές τούς εξα

σφαλίζουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η εταιρεία με την επωνυ

μία «Λίλλιαν Βέρνον» ήταν μία τεράστια επιχείρηση με τζίρο

238 εκατομμυρίων δολαρίων, η οποία απασχολούσε 14 ανώ

τατους μάνατζερ. Πλησιάζοντας τα 70 της χρόνια, η Λίλλιαν

Βέρνον συνέχιζε να διατηρεί ενεργό ρόλο στην επιχείρηση, τα-


ξιδεύοντας σε ολόκληρο τον κόσμο προκειμένου να εντοπίσει

νέα προϊόντα που θα μπορούσε να προσφέρει στους πελάτες

της. Έχοντας μάθει πώς να είναι αποτελεσματική μάνατζερ μέ

σα από πολλές δυσκολίες, η Λίλλιαν Βέρνον είναι πάντα πρόθυμη να μοιραστεί τις γνώσεις της με τους άλλους. Ακολουθούν ορισμένες από τις προσωπικές της παρατηρήσεις σχετι

κά με την έναρξη και τη λειτουργία μίας επιχείρησης, προερχό

μενες από την αυτοβιογραφία της Λίλλιαν Βέρνον με τίτλο An

Eye for Winners. Τα αποσπάσματα έχουν υποστεί επιμέλεια

και έχουν καταχωριστεί σύμφωνα με τις θεματικές κεφαλίδες ,

που χρησιμοποιουμε.

Έναρξη δικής σας επιχείρησης Μερικές φορές είναι ευκολότερο να ξεκινήσεις μία νέα επιχείρηση

, , , , , , απ ο το να κρατησεις ανοιχτη μια κουρασμενη επιχειρηση.

Είναι απόλυτα φυσιολογικό να προσπαθήσετε να κρατήσετε ζωντανή μία υπάρχουσα επιχείρηση, όμως δεν είναι πάντα ο οικονομικά προσφορότερος δρόμος.

Αν δεν έχετε εργαστεί ποτέ πριν, ίσως να είναι καλύτερα να ανοίξετε

δική σας επιχείρηση παρά να δουλέψετε για λογαριασμό κάποιου που

έχει αποκτήσει νοοτροπία γραφείου. Είναι συνηθισμένο κάποιος που

έχει μάθει να δουλεύει με άλλους να αισθανθεί απομονωμένος όταν

ανοίξει δική του επιχείρηση.

Το άνοιγμα δ ικής σας επιχείρησης οπωσδήποτε συνεπάγετα ι απομόνωση και απαιτεί τεράστια αυτοπειθαρχία.


Όσοι βρίσκοvrαι απομονωμένοι από την κοινωνία έχουν πλεονέκτημα

στον επιχειρηματικό κόσμο. Οι άνθρωποι αυτοί βλέπουν τον κόσμο με

μια ειδική, αvrικειμενική διαύγεια. Τώρα, είσαι το δικό σου αφεvrικό,

εργάζεσαι σε δικό σου χώρο. Αυτή θα είναι η πηγή της δύναμής σου.

Άτομα που δεν είναι συνηθισμένα στο να είναι «ένας από τους πολλούς» έχουν μ ι κρότερες πιθανότητες να αντι μετωπίσουν προβλήματα όταν ξεκινούν μόνοι τους μια επιχείρηση.

Όλες οι καινοτομίες ξεκινούν με μια ιδέα, ένα όραμα. Και κάθε ιδέα

που οδήγησε κάπου υποστηριζόταν από σοβαρή έρευνα και σκληρή

δουλειά. Ο πετυχημένος επιχειρηματίας μαθαίνει να είναι ένας πρα-, ,

κτικος οραματιστης.

Το όραμα είνα ι σπουδαίο πλεονέκτημα - η πρακτικότητα είνα ι απαραίτητη.

Μία προειδοποίηση από μένα προς όλους τους επιχειρηματίες .

Όταν κάποιος σας κοιτάζει σαν να λέει «Είσαι ένας τυχοδιώκτης που

δεν ξέρει πότε να σταματήσει» , γυρίστε του την πλάτη και αγνοήστε

τον. Μακάρι να ήξερα πώς να το κάνω χωρίς να προσβάλω τον άλ

λο, όμως δεν το έμαθα ποτέ μου. Ίσως να είναι αδύνατον.

Σύμφωνοι, όμως να έχετε την ευφυΤα να ακούτε και να λαμβάνετε υπόψη τις φρόνιμες συμβουλές έμπειρων ανθρώπων.

Το ένστικτο θα σας βοηθήσει να ξεκινήσετε, όμως δε θα σας συντη

ρήσει. Σε τελική ανάλυση, δεν έχετε το μονοπώλιο στο ένστικτο

έναντι των ανταγωνιστών σας. Έτσι, πρέπει να ενισχύσετε τα φυσι

κά σας χαρίσματα με σωστό στρατηγικό σχεδιασμό και καθημερινή


ενασχόληση με τη λειτουργία της επιχείρησής σας. Χωρίς το κατάλ

ληλο ποσοστό από το κάθε συστατικό, δε θα βρείτε τη συνταγή της

επιτυχίας. Στις επιχειρήσεις, η προσοχή στη λεπτομέρεια έχει τερά-'

στια σημασια.

Σε οποιοδήποτε τομέα και αν δραστηριοποιηθείτε, ακόμη κι αν ερ

γάζεστε από το σπίτι, θα έχετε κάποια έξοδα έναρξης. Διατηρήστε τα

στο ελάχιστο . . . αλλά να προβλέπετε τις δαπάνες και να σχεδιάσετε

έναν αρχικό προϋπολογισμό . . . Να είστε προετοιμασμένοι για αυξή

σεις σε όλα σας τα έξοδα.

Όσο περισσότερα τα διαθέσι μα χρήματα, τόσο πιθανότερο να σπαταληθούν. Ακόμη κι αν έχετε πολλά, δείξτε πνεύμα οικονομίας στη διαχείριση της επιχείρησής σας. Είναι ο καλύτερος τρόπος να υπολογίσετε πόσα χρήματα βγάζετε πραγματικά.

«Κοσκίνισμα» είναι ο όρος που χρησιμοποιούμε για να περιγράψου

με την έναρξη μιας επιχείρησης με πολύ λίγα χρήματα. Προκειμένου

να τα καταφέρουν, οι άνθρωποι αυτοί επαφίενται ολοκληρωτικά στο

μυαλό τους για να πετύχουν τη δημιουργία επαρκών εσόδων . . . Πρέ

πει να έχετε αυστηρό προϋπολογισμό και να χρησιμοποιείτε κάθε τεχνική που ξέρετε προκειμένου να βγάλετε αρκετά μετρητά ώστε απλά να παραμείνετε ζωντανοί. Οπότε, αναζητήστε κάθε τρόπο που θα σας επιτρέψει να μεγιστοποιήσετε τα έσοδα, ενώ παράλληλα θα

μειώνετε το κόστος και θα κάνετε οικονομία με κάθε τρόπο. Οι αρ

χάριοι δεν πρέπει να ξεχνούν ότι το κλειδί στην επιτυχία μιας επιχεί-' '

ρησης ει ναι τα χρηματα.

Κάθε έξυπνος επιχειρηματίας ή μάνατζερ κάνει το ίδιο, διαφορετικά διακινδυνεύει να σπαταλήσει τα κέρδη της εταιρείας.


Παρά την αρχική μου επιτυχία, συνέχισα να ακολουθώ το βασικό μου

κανόνα: επένδυε σαν να είσαι μεγιστάνας, ζήσε σαν φτωχός. Διευθύνω

την εταιρεία μου σαν Γαλλίδα νοικοκυρά, τίποτε δεν πηγαίνει χαμένο.

Οι σπατάλες μεταφράζονται σε χαμένα χρήματα και όσο μεγαλύτερες τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να πολλαπλασιαστούν. Σκεφτείτε πώς λειτουργούν οι κρατικοί γραφειοκρατικοί μηχανισμοί.

Πρέπει να στοχεύετε στο να έχετε ρευστότητα, μετρητά. Υπάρχουν

κάποιες παρανοήσεις σχετικά με τη λέξη μετρητά. Τα κέρδη δεν είναι

μετρητά, τα ποσά που σας οφείλονται δεν είναι μετρητά έως ότου ει

σπραχθούν και τα περιουσιακά στοιχεία δεν είναι μετρητά.

Τ α ρευστά περιουσιακά στοιχεία είναι αυτό μόνο: μετρητά. Οτιδήποτε άλλο είναι είτε του ενεργητικού είτε του παθητικού.

Το θεμέλιο της μελλοντικής επιχειρηματικής επιτυχίας είναι το προϊόν

ή η υπηρεσία που προσφέρετε. Πρέπει να προσφέρετε κάτι που οι

άνθρωποι θα θέλουν να αγοράσουν. Ν α είστε ανοιχτοί σε ιδέες για

προϊόντα και υπηρεσίες που θα μπορούσαν να καλύψουν κάποιες

ανάγκες. Επίσης, να αναζητάτε τρόπους βελτίωσης όσων διαθέτετε

ήδη στην αγορά. Από την αρχή έδωσα στους ανθρώπους αυτό που

ήθελαν σε τιμή που μπορούσαν να πληρώσουν. Πάντοτε με κατηύθυ-' '

ναν πρακτικες σκεψεις .

Μελετήστε την αγορά σας. Αναρωτηθείτε αν η ιδέα σας, και ο τρό

πος με τον οποίο την εφαρμόζετε, είναι καλύτερη από ό,τι διατίθεται ήδη στην αγορά. Η απάντηση πρέπει να είναι ανεπιφύλακτα ναι, δια

φορετικά δε θα είστε ανταγωνιστικοί. Αγοράστε και δοκιμάστε πα-


ρόμοια προϊόντα.

Πριν επενδύσετε το χρόνο και την ενέργειά σας, είναι απαραίτητο να γνωρίζετε τόσο την αγορά στην οποία στοχεύετε όσο και τον ανταγωνισμό που ήδη δραστηριοποιείται. Αν δεν κατανοήσετε και τις δύο παραμέτρους, κινδυνεύετε με καταστροφή.

Μία από τις πρώτες και σημαντικότερες αποφάσεις σας θα αφορά το

αρχικό σας στοκ. Τι ποσότητες θα πρέπει να έχετε άμεσα διαθέσιμες

όταν ξεκινήσετε; Περιοριστείτε σε μικρές ποσότητες: μέχρι να φτά

σετε σε σημείο να μπορείτε να προβλέψετε τις πωλήσεις, οι αποθή

κες σας θα πρέπει να έχουν όσο το δυνατό μικρότερα αποθέματα. Θυμηθείτε ότι κάθε δολάριο που δεσμεύεται σε αποθέματα αφαιρεί

ται από το ταμείο για την κάλυψη άλλων εξόδων.

Η συγκέντρωση είναι το κλειδί της οικονομικής επιτυχίας. Συγκεντρω

θείτε στα προϊόντα που ξέρετε πώς να πουλήσετε και στην αγορά με

την οποία είστε εξοικειωμένοι. Περιοριστείτε στις δραστηριότητες

που ξέρετε. Αναπτύξτε βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους

στόχους, όμως συγκεντρωθείτε στις τρέχουσες προτεραιότητες . Εί

ναι δελεαστικό για ένα νέο επιχειρηματία να ξανοιχτεί όσο το δυνατόν

γρηγορότερα. Η συμβουλή μου είναι να μελετήσετε και να δοκιμάσε

τε. Περιοριστείτε σε ένα με δύο προϊόντα και μην προσθέσετε άλλα

έως ότου δημιουργήσετε μία πελατειακή βάση. Τότε, προσθέστε νέα

είδη όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Πάνω από όλα, θα συγκεντρώσετε

μετρητά που θα σας βοηθήσουν να στηρίξετε την εταιρεία σας όταν

θα αρχίσετε να επεκτείνεστε.

Συνειδητοποιήστε πόσο δύσκολο είναι να αναπτυχθείτε «το ταχύτερο δυνατό» και παράλληλα να «συγκεντρώνετε μετρητά». Και τα δύο είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη, όμως η εξισορρό-


πηση των δύο απαιτεί ιδιαίτερα προσεκτική διαχείριση. Η ανάπτυξη δημιουργεί ευκαιρίες και δυσκολίες . Οι ευκαιρίες για

την απόκτηση χρημάτων -ίσως πολλών χρημάτων- υπάρχουν, όμως

πριν συμβεί αυτό ίσως βρεθείτε αντιμέτωποι με απρόσμενα προβλή

ματα . . . όλα τα έξοδά σας θα σημειώσουν κατακόρυφη αύξηση . . . Η ενί

σχυση των πωλήσεων σημαίνει επίσης ότι πρέπει να επενδύσετε πε

ρισσότερο σε προϊόν, αποθήκες και εκπλήρωση παραγγελιών. Πρέ

πει να προσλάβετε περισσότερους υπαλλήλους και πιθανότατα θα

χρειαστείτε μεγαλύτερα γραφεία.

Ο αριθμός των επιχειρήσεων που κλείνουν λόγω υπερβολικά γρήγορης επέκτασης είναι τουλάχιστον εξίσου μεγάλος με τον αριθμό των εταιρειών που κλείνουν λόγω χαμηλού τζίρου. Είναι τρομακτικά εύκολο να γίνει κανείς τόσο πετυχημένος που να χρεοκοπήσει.

Μακράν η απλούστερη μορφή επιχείρησης είναι η ατομική. Είστε μό

νοι στην επιχείρηση. Δεν υπάρχουν μετοχές και επομένως δεν υπάρ

χει διανομή των πιθανών κερδών. Εσείς παίρνετε τις αποφάσεις .

Όμως, το σημαντικότερο μειονέκτημα σε αυτή τη μορφή επιχείρησης

είναι η προσωπική ευθύνη για τις απαιτήσεις προς τρίτους.

Δεν είναι μόνο η οικονομική αλλά και η συναισθηματική ευθύνη. Χρειάζεστε κάποιον να σας βοηθά στη λήψη των αποφάσεων και να συζητάτε τη στρατηγική σας. Εκτός και αν έχετε σημαντική διαχειρ ιστική εμπειρία, ίσως θα ήταν φρόνιμο να σκεφτείτε μία συνεργασία ή να βρείτε τα χρήματα να προσλάβετε έναν αξιόπιστο μάνατζερ.

Ο συνεταιρισμός είναι σχετικά εύκολο να δημιουργηθεί και ένας συ-


νέταιρος μπορεί να συνεισφέρει πολύτιμα μετρητά, εμπειρία και στή

ριξη στη νεοσύστατη εταιρεία σας. Έχοντας συνέταιρο έχετε κάποιον

με τον οποίο μπορείτε να συζητάτε τα προβλήματα, να σχεδιάζετε τη

στρατηγική σας και να ορίζετε στόχους. Α ν διαπιστώσετε ότι ο συνε

ταιρισμός δε λειτουργεί όπως ελπίζατε, μπορεί να διαλυθεί εξαγο

ράζοντας το μερίδιο του συνεταίρου ή κλείνοντας την επιχείρηση.

Αν σκοπεύετε να αναζητήσετε συνέτα ιρο, φροντίστε να έχετε κάτι περισσότερο από χρήματα να του προσφέρετε. Ο ένας από εσάς πρέπει να έχει επιχειρηματική και διαχειριστική εμπειρία.

Οι ανώνυμες και περιορισμένης ευθύνης εταιρείες είναι αυτοτελή

νομικά πρόσωπα των οποίων οι μέτοχοι έχουν περιορισμένη ευθύ

νη. Η σύσταση μιας τέτοιας εταιρείας μπορεί να αποδειχτεί σύνθετη

και δαπανηρή διαδικασία που απαιτεί ειδικές νομικές συμβουλές.

Σε μια νεοσύστατη ετα ιρεία αυτό μάλλον δεν είναι απαραίτητο, εκτός και αν είστε σε μια εταιρεία υψηλού ρίσκου.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Είναι πάντοτε σημαντικό να έχετε τα αυτιά σας ανοιχτά και να είστε σε

εγρήγορση. Μερικές φορές μια απρόσμενη σειρά ευνοϊκών συγκυριών απλά κάνει την εμφάνισή της.

Βλ. την προηγούμενη ανάλυση σχετικά με το πώς επηρέασε τον κατάλογο της Λίλλιαν Βέρνον το πετρελαϊκό εμπάργκο του 1 973-74.

Έμαθα εδώ και πολύ καιρό ότι ο μόνος τρόπος να μάθεις είναι να


παραμένεις σιωπηλός, να κοιτάς και να ακούς.

Στις επιχειρήσεις δεν μπορείς απλά να επαναπαύεσαι στις δάφνες

σου. Αν δεν προχωρήσεις, θα υστερήσεις .

Όμως μην ξεχνάτε να εδραιώνετε τη θέση σας από καιρό σε καιρό. Η διαρκής ανάπτυξη είνα ι ο ικονομ ικά κα ι συνα ισθηματικά εξουθενωτική.

Η ανθεκτικότητα είναι απαραίτητο συστατικό του επιχειρηματία.

Ποτέ μην ξεχνάτε ότι οι αντοχές του ανθρωπίνου σώματος είναι πε

ριορισμένες. Αν βρεθείτε να δουλεύετε 12 ώρες την ημέρα, να ξε

κλέβετε μια μπουκιά αντί να κάθεστε να φάτε σαν άνθρωποι και να

μην ξεφεύγετε στιγμή από την εταιρεία σας, θα κάνετε κακό στην επι

χείρησή σας αλλά, το σημαντικότερο, θα κάνετε κακό στον εαυτό

σας. Ο άνθρωπος μπορεί να δουλέψει με επιτυχία μόνο όταν είναι

υγιής και πνευματικά διαυγής.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι επιχειρηματίες το μόνο που σκέ

φτονται, ονειρεύονται και θέλουν είναι οι επιχειρήσεις τους. Εγώ πι-, , , , , , ,

στευω οτι ο χρονος που περναει ο επιχειρηματιας μακρια απο τη

δουλειά του προσφέρει νέα προοπτική, διευρύνει τους ορίζοντες και

δημιουργεί νέες επαφές. Ουδέποτε επικεντρώθηκα στη δουλειά μου

τόσο ώστε να aποκλείσω οτιδήποτε άλλο . Η δικτύωση, η διατήρηση

επαφών με τον έξω κόσμο είναι ένας άριστος τρόπος να διαπιστώ-, ,

σετε τι τασεις επικρατουν.

Πάντοτε παρακολουθώ τις επιχειρήσεις μου, ακόμη και όταν aπουσιάζω σε επαγγελματικά ταξίδια. Πιστεύω ακράδαντα ότι ποτέ και

για κανένα λόγο δεν πρέπει ο επιχειρηματίας να χάνει την επαφή με


'

την εταιρεια του .

Όλες οι αμέσως προηγούμενες παράγραφοι ισχύουν και ταυτόχρονα είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Αν δε χάνετε στιγμή την επαφή σας με την εταιρεία σας, τότε δεν κάνετε ουσιαστικά διάλειμμα από τη δουλειά σας. Μία θλιβερή πραγματικότητα, αποτέλεσμα της σύγχρονης τεχνολογίας, είναι ότι κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να χάσει την επαφή του, οπουδήποτε και αν βρίσκεται. Τ ο να βγάλει κανείς από την πρίζα το τηλέφωνο και τον υπολογιστή του στο σπίτι μπορεί να είναι ένα πολύ ουσιαστικότερο διάλειμμα από το να πετάξει σε κάποιο εξωτικό νησί συντροφιά με το φορητό υπολογιστή και το κινητό του.

Οι επιχειρηματίες που ίδρυσαν και διευθύνουν εταιρείες φυσικά τις

θεωρούν δημιουργήματά τους , κάτι σαν παιδιά τους . Δε γίνεται

όμως να διευθύνεις μία πετυχημένη εταιρεία χωρίς τελικά να χαλα

ρώσεις κάπως τον έλεγχο, και αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο. Νιώ

θεις σαν να aφήνεις ένα λατρεμένο παιδί να βγει στον κόσμο μόνο

του, πρέπει να το κάνεις, όμως είναι πολύ επώδυνο.

Τ ο θέμα είνα ι να φροντίσετε να παραχωρήσετε τον έλεγχο σε κάποιον που γνωρίζετε και εμπιστεύεστε, προτού σας θέσει στο περιθώριο κάποιος αδίστακτος.

Επιλογή της ομάδας μέσης διαχείρισης Ανέκαθεν προσπαθούσα να προάγω άτομα μέσα από την εταιρεία.

Η επιλογή συνεργατών είναι δύσκολη υπόθεση και πάντοτε έδινα

μεγαλύτερη βάση στο χαρακτήρα παρά στην εκπαίδευση. Μου αρέσει

να συνεργάζομαι με ανθρώπους που γνωρίζουν την εταιρεία και ξέ

ρουν τον τρόπο που λειτουργούμε.


Έτσι έχετε πολύ καλύτερη αντίληψη του ύφους της διαχείρισης και των ικανοτήτων του συνεργάτη σας, παρά αν προσλάβετε κάποιον εκτός εταιρείας.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Ποτέ μου δε δυσκολεύτηκα να προσλάβω καλούς μάνατζερ, όμως

έπρεπε να μάθω πώς να τους αφήνω περιθώρια ελιγμών και να βε

βαιώνομαι ότι τα aξιοποιούσαν. Τους έλεγα: «Μην περιμένετε πως

θα σας αμφισβητώ. Η επιτυχία ή η αποτυχία εξαρτάται από εσάς» .

Δεν υπάρχει λόγος να προσλαμβάνετε ικανούς ανθρώπους αν δεν

τους δώσετε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τις ικανότητές τους. Γνωρίζοντας ότι εκείνοι έχουν ξεκάθαρα την ευθύνη, οι άνθρωποι

μαθαίνουν να ενεργούν αποφασιστικά.

Θυμηθείτε, κάποιος από αυτούς τους ανθρώπους ίσως τελικά να πάρει τη θέση σας. Διδάξτε τους σωστά και αφήστε τους να αποκτήσουν όσο περισσότερη εμπειρία γίνεται πριν ανεβείτε κλιμάκιο ή διαβείτε την πόρτα της εξόδου.

Οι συνεργάτες μου κι εγώ αναπτύξαμε μια παράδοση η οποία μας εν

θάρρυνε στη διάρκεια μακροχρόνιων επαγγελματικών ταξιδιών. Σε

κάθε ταξίδι, βγαίναμε όλοι μαζί για ένα ξεχωριστό δείπνο -μόνο

εμείς- για να φάμε το καλύτερο φαγητό και να πιούμε το καλύτερο

κρασί. Ύστερα, στο τέλος του δείπνου, ζητούσαμε από το σερβιτόρο

να αφαιρέσει τις ετικέτες των κρασιών. Όλοι τις υπέγραφαν και έτσι

μετατρέπονταν σε ενθύμια των θριαμβευτικών αποστολών μας.

Όταν χαλαρώνετε με τους συνεργάτες σας, αφήστε εκείνους να μ ιλήσουν περισσότερο. Έτσι, παύετε να είστε το «αφεντικό» αλλά δεν καταλήγετε και μέλος της «παλιοπαρέας».


Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Υπολογίζω την επιτυχία των προσπαθειών μου βάσει των ανθρώ

πων που έμειναν στην εταιρεία για διψήφιο αριθμό χρόνων. Η πίστη

τους επηρεάζει αποφασιστικά την ανάπτυξη και μου προκαλεί ιδιαί-'

τερη ικανοποιηση.

Ίσως να φανεί πρόωρο αν ετοιμάσετε ένα εγχειρίδιο προσωπικού

όταν έχετε λίγους μόνο υπαλλήλους, όμως μακροπρόθεσμα θα εξο

μαλύνει την πορεία των σχέσεών σας με το προσωπικό. Το εγχειρί

διό σας θα πρέπει να ασχολείται με θέματα όπως οι διακοπές, το

ντύσιμο στη δουλειά, το ωράριο εργασίας και οι αποζημιώσεις σε πε

ρίπτωση αναρρωτικής άδειας.

Μία πολύ χρήσι μη συμβουλή κα ι κάτι που πάρα πολλές μ ικρές ετα ιρείες και ημ ιαυτόνομοι τομείς μεγάλων εταιρειών ξεχνούν. Ένα εγχειρίδιο προσωπικού μπορεί να προλάβει πολλές παρεξηγήσεις. Όταν προκύπτει κάτι που δεν καλύπτεται από το εγχειρίδιο, φροντίστε να το προσθέσετε σε αυτό.

Θα πρέπει να εστιάσετε την προσοχή σας στον εντοπισμό του σω

στού είδους υπαλλήλων για την επιχείρησή σας. Παρ' ότι η διαδικα

σία πρόσληψης απαιτεί χρόνο, αξίζει τον κόπο.

Μην προσλαμβάνετε υπερβολικά πολλούς υπαλλήλους . Διαθέστε

χρόνο και ενέργεια στην εκπαίδευση του προσωπικού . Τελικά, θα

εκτιμήσουν τον κόπο σας για να τους μετατρέψετε σε εξειδικευμένο '

προσωπικο.

Πάρα πολλοί άνθρωποι με αλληλοκαλυπτόμενους τομείς ευθύ-


νης αποτελούν πηγή σπατάλης που μπορεί να σας αφαιμάξει σε χρόνο μηδέν. Δε θα χρειαστεί ποτέ να προβείτε σε «περικοπές» θέσεων εργασίας εφόσον αυξάνετε το προσωπικό σας υπεύθυνα.

Προκειμένου να κρατήσουμε καλούς υπαλλήλους, τους προσφέραμε

κάλυψη των εξόδων παρακολούθησης σεμιναρίων και τέσσερις μή

νες άδεια εγκυμοσύνης. Προώθησα αυτά τα μέτρα επειδή πίστευα

ακράδαντα ότι η δίκαιη και αξιοπρεπής αντιμετώπιση των ανθρώ

πων είναι ο μόνος τρόπος να λειτουργήσει μία επιχείρηση σε σω

στές, στέρεες βάσεις .

Επίσης είναι ο μόνος τρόπος να κρατήσετε τους καλούς υπαλλήλους.

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών Δε χρειάστηκα πολύ χρόνο για να συνειδητοποιήσω ότι το κλειδί της

επιτυχίας και της ελαχιστοποίησης των κινδύνων ήταν η συνεργασία

με αξιόπιστους αντιπροσώπους και προμηθευτές με συνεργάτες που ' '

μπορεις να εμπιστευτεις .

Δεν είναι μόνο η επιλογή των αντιπροσώπων σημαντική για μια εται

ρεία. Οι αξιόπιστοι πωλητές, οι άνθρωποι από τους οποίους αγορά

ζεις τα εμπορεύματα, παίζουν εξίσου καθοριστικό ρόλο.

Σχεδόν όλοι μας είμαστε μεσάζοντες: κρίκοι μιας αλυσίδας. Αν κάποιος από τους διπλανούς μας κρίκους σπάσει, θα έχουμε όλοι πρόβλημα. Δε γίνεται να ελέγξετε τους υπόλοιπους ανθρώπους στην αλυσίδα, όμως στο μέγιστο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, προσπαθήστε να συνδέεστε με αξιόπιστους ανθρώπους.


Σκεφτείτε το καλά πριν εμπιστευτείτε κάποιον και έχετε συνεχώς

μία υγιώς επιφυλακτική στάση.

Δημόσιες Σχέσεις Πραγματικά πρέπει να πραγματοποιήσετε έρευνα αγοράς πριν ξεκι

νήσετε την επιχείρησή σας. Πρώτα, αποφασίστε σε ποιο κομμάτι της

αγοράς απευθύνεται το προϊόν σας . . . Εντοπίστε πιθανούς πελάτες.

Η διαφήμισή σας πρέπει να ταιριάζει με το προϊόν και την αγορά

στην οποία απευθύνεστε . . .

Αποφασίστε ποιοι θα αγοράσουν το προϊόν ή την υπηρεσία σας και μετά στοχεύστε τη διαφημιστική σας εκστρατεία ακριβώς εκεί.

Οι πελάτες σας είναι το κλειδί για την επιβίωση της επιχείρησής σας.

Η ανταπόκρισή τους θα βοηθήσει την εταιρεία σας να συνεχίσει. Επο

μένως, γοητεύστε τους εξαντλώντας όλες τις δημιουργικές σας ιδέες.

Η εμπιστοσύνη των πελατών μπορεί να σας φτιάξει ή να σας γκρεμί

σει. Πάνω και πέρα από καθετί άλλο, φροντίστε να είστε ειλικρινείς

απέναντι στους πελάτες σας. Κάνουμε τα πάντα προκειμένου να βε

βαιωθούμε ότι οι πελάτες μας δεν απογοητεύονται. Όμως τι θα γίνει

αν, παρά τις τόσες προσπάθειές μας, οι παραγγελίες αργήσουν να

φτάσουν από τους προμηθευτές και επομένως αργήσουν να σταλούν

στους πελάτες; Κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να ενημερώ

σουμε τους πελάτες μας, αντί να τους αφήσουμε να αγωνιούν για τις

παραγγελίες τους. Η πολιτική μας αυτή μας στοιχίζει επιπλέον χρή

ματα, όμως αξίζει για την ηρεμία που προσφέρει στον πελάτη. Αν κά

ποιος πελάτης επιστρέψει ένα αντικείμενο, επιστρέψτε του τα χρή

ματα όσο το δυνατόν νωρίτερα χωρίς δισταγμό. Πάντοτε να θυμά

στε ότι χωρίς πελάτες, δεν έχετε επιχείρηση: οι σταθεροί πελάτες εί-


ναι η βάση πάνω στην οποία στηρίζεται κάθε επιχείρηση. Εδώ και πά

νω από τέσσερις δεκαετίες, πολλοί άνθρωποι έχουν κάνει επανει

λημμένα παραγγελίες από την εταιρεία μας.

Να είστε ειλικρινείς με τους πελάτες σας, μην υπεκφεύγετε, ούτε να δικα ιολογείστε. Ίσως χάσετε μ ία πώληση χωρίς να φταίτε, όμως μακροπρόθεσμα θα εκτιμήσουν την τιμιότητά σας.

Από την πρώτη στιγμή πρέπει να δημιουργήσετε βάση δεδομένων με

τα στοιχεία των πελατών. Μόλις δημιουργήσετε μία πελατειακή βά

ση . . . πρέπει να τη συντηρείτε με φροντίδα και υπομονή. Καταγράψτε

το όνομα και τη διεύθυνση οποιουδήποτε αγοράζει από εσάς . . . και,

το σημαντικότερο, τι αγοράζουν, πόσα ξοδεύουν και πότε κάνουν την

επόμενη παραγγελία. Από το ξεκίνημα της επιχείρησής μου μέχρι σή

μερα, διέθεσα χρήματα και ενέργεια για τη σύνταξη αυτού του κατα

λόγου. Οι τραπεζίτες πιστεύουν ότι το εργοστάσιο και οι υπολογι

στές μας είναι τα βασικά περιουσιακά στοιχεία μας, όμως κάνουν

λάθος. Είναι ο κατάλογος των πελατών μας. Οι κατάλογοι αυτοί εί

ναι τα θεμέλια της εταιρείας μας.

Εξίσου σημαντική με τη διατήρηση μίας ενημερωμένης βάσης δεδομένων είναι η διατήρηση επαφής με τους πελάτες. Οι περισσότερες επιχειρήσεις που αλλάζουν προμηθευτές ή υπηρεσίες υποστήριξης το κάνουν επειδή οι ετα ιρείες αυτές αμελούν την τακτική επαφή μαζί τους. Μάτια που δε βλέπονται, γρήγορα ξεχνιούνται.

Όπως μεγαλώνει ο κατάλογός σας, άλλες εταιρείες θα θελήσουν να

νοικιάσουν τα ονόματα και η ενοικίαση αυτή μπορεί να αποτελέσει

σημαντική πηγή εισοδήματος. Άρχισα να νοικιάζω καταλόγους σε άλ

λες εταιρείες και να κάνω το αντίστροφο με τις δικές τους λίστες, ή

απλά τις ανταλλάσσαμε. Μπορεί να μοιάζει ανούσιο για μια εταιρεία

να μοιράζεται αυτά τα στοιχεία με τους ανταγωνιστές της, όμως αυτό ακριβώς συμβαίνει. Όταν η εταιρεία μας νοικιάζει τη λίστα μιας

άλλης εταιρείας, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να κοιτάξουμε

την ημερομηνία που έγινε η τελευταία παραγγελία. Οι ενεργοί πελά-' '

τες ειναι οι σημαντικοτεροι.

Προσοχή στις λίστες αυτές. Η ταχυδρόμηση εντύπων που δεν έχει ζητηθεί από τον παραλήπτη αποτελεί μάστιγα τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές.

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΒΑΣΙΛΕΙΣ, ΒΑΣΙΛΙΣΣΕΣ

Ι<ΑΙ Ι<ΑΤ ΑΙ<ΤΗΤΕΣ


ΧΑΜΜΟΥΡΑΜΠΙ

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΒΑΒΥΛΩΝΑΣ, ΓΕΝΝΉΘΗΚΕ ΤΟ 1820 π.Χ. ΠΕΡΙΠΟΥ,

ΒΑΣΙΛΕΨΕ ΑΠΟ ΤΟ 1792 ΕΩΣ ΤΟ 1750 π.Χ.

Βασιλιάς της Βαβυλώνας κατά το 18ο αιώνα π.Χ. (αιώνες

πριν ο Σολομών γίνει βασιλιάς της Ιουδαίας) , ο Χαμμου

ραμπί φαίνεται πως ήταν ασυνήθιστα προοδευτικός σε σχέση

με τους aρχαίους ηγεμόνες. Παρ' ότι ενεπλάκη συχνά σε πολέμους με τους γείτονές του, κατόρθωσε να ενώσει τις περισ

σότερες πόλεις-κράτη της Μεσοποταμίας κάτω από το λάβα

ρο ενός ηγέτη . . . το δικό του.

Προκειμένου να κυβερνήσει τη νέα και διευρυμένη αυτο

κρατορία του, ο Χαμμουραμπί ανέπτυξε έναν κώδικα απρό

σμενα πεφωτισμένων νόμων. Οι νόμοι του Χαμμουραμπί

πρέπει να έτυχαν αποδοχής πολύ πέρα από τα σύνορα του βα

σιλείου του, καθώς πολλοί από αυτούς εμφανίζονται, σχεδόν

αυτούσιοι, στους νόμους του Μωυσή, στα κεφάλαια 21 και 22

του βιβλίου της Εξόδου (βλ. το κεφάλαιο σχετικά με το Μωυ

σή, σελ. 7 5 για επιπλέον πληροφορίες σχετικά με την εβραϊκή

νομοθεσία) .

Παρ' ότι ο Χαμμουραμπί είχε επιβάλει τη θανατική ποινή

για μια σειρά αστικών παραβάσεων, δίκες όπου η αθωότητα

του κατηγορουμένου κρινόταν από την ικανότητά του να αντέξει

σε βασανιστήρια, καθώς και το lex talionis ( «οφθαλμόν αντί

οφθαλμού» ) , ο κώδικας δεν παύει να αποτελεί σημαντικό βή

μα προόδου σε σχέση με προηγούμενους κώδικες δικαίου οι


οποίοι έτειναν προς τη βαρβαρική σκληρότητα ή την υπερβολι

κή επιείκεια, ανάλογα με τη στιγμιαία διάθεση του βασιλιά ή

των τοπικών δικαστών. Εδώ, για πρώτη φορά, οι προσωπικές

βεντέτες τέθηκαν εκτός νόμου, όπως και το έθιμο να αιχμαλωτίζει κανείς μια γυναίκα και να την κάνει σύζυγό του. Υπη

ρέτες, σκλάβοι και εργάτες έπρεπε να αντιμετωπίζονται δί

καια, ενώ θεσμοθετήθηκε και το συναινετικό διαζύγιο (με πρω

τοβουλία είτε της γυναίκας είτε του άντρα) . Ακόμη πιο εντυπω

σιακό ήταν το γεγονός ότι ο πρώην σύζυγος καλούνταν να πα

ρέχει διατροφή στις πρώην συζύγους και τα παιδιά. Ο ίδιος ο

Χαμμουραμπί περιέγραψε το έργο του ως «δίκαιο νόμο, ευσε

βή κώδικα» .

Σε όλα τα άρθρα, όσοι ψευδώς κατηγορούν συνανθρώ

πους τους ή δικαστές που βγάζουν λανθασμένη ετυμηγορία λό

γω αμέλειας, υποχρεώνονται να αποζημιώσουν τον αδικημέ

νο με ποσό ίσο ή μεγαλύτερο από ό,τι η αποζημίωση που αρχι

κά διεκδικήθηκε.

Αυτή η προσέγγιση, εφόσον υιοθετούνταν από τα σύγχρονα

νομικά συστήματα, ενδεχομένως να περιόριζε δραστικά τον

αριθμό των ασήμαντων διενέξεων που απειλούν με έμφραγμα

τα δικαστήριά μας. Επίσης, υπάρχει ένα χρήσιμο μάθημα δια

χείρισης εδώ για εκείνους που υποχρεώνονται να αντιμετωπί

ζουν υπαλλήλους που γκρινιάζουν και διαμαρτύρονται.

Ο κώδικας περιλαμβάνει συνολικά 282 νόμους. Επιλέξαμε όσους αφορούν τις σύγχρονες τεχνικές διαχείρισης και τους

κατατάξαμε σύμφωνα με τις δικές μας θεματικές κεφαλίδες.

Προφανώς, η κυριολεκτική εφαρμογή οποιουδήποτε από αυ

τούς τους νόμους δε θα ήταν καλή ιδέα!


Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Εγώ, ο Χαμμουραμπί, τιμημένος πρίγκιπας, θεοφοβούμενος, ορίζω

νόμους για την προώθηση της ευημερίας της aνθρωπότητας, προ κει

μένου να επιβληθεί ο νόμος του δικαίου στη χώρα, να καταστραφούν

οι άδικοι και οι κακοί· έτσι ώστε οι ισχυροί να μη βλάπτουν τους αδύ

ναμους. Εγώ, ο Χαμμουραμπί, κάνω τα πλούτη να αυξάνουν και φέρ-' '

νω την ευημερια των καταπιεσμενων.

Δώστε σε όλους να καταλάβουν ποιος είναι το αφεντικό και όχι μόνο πόσα του οφείλουν, αλλά και πόση ακριβώς δύναμη έχει .

Αν κάποιος άνθρωπος ληστευτεί και ο ληστής δε συλληφθεί, τότε αυ

τός που ληστεύτηκε μπορεί να διεκδικήσει ένορκα το ποσό που έχα

σε· τότε, η κοινότητα θα τον αποζημιώσει για τα αγαθά που κλάπηκαν.

Η καθολική, φιλανθρωπική αποζημίωση για τυχόν απώλειες αποτελούσε συνηθισμένη πρακτική σε κοινωνικά προηγμένες ομάδες και πεφωτισμένες χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο, μέχρι τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα. Πρόσφερε μία αίσθηση ασφάλειας κα ι εμπιστοσύνης στο συνάνθρωπο την οποία δυστυχώς έχουμε χάσει και ίσως θα ήταν σκόπιμο να ανακτήσουμε.

Αν κάποιος πολέμαρχος ή απλός στρατιώτης που έλαβε διαταγή να

ακολουθήσει τους δρόμους του βασιλιά και να πάει στον πόλεμο δεν

το κάνει αλλά προσλάβει μισθοφόρο, αν δεν τον πληρώσει, τότε αυ

τός ο αξιωματικός ή στρατιώτης θα θανατωθεί και εκείνος που τον

εκπροσώπησε θα καταλάβει το σπίτι του.

Οι εποχές που οι άνθρωποι έβαζαν μ ισθοφόρους να πολεμή-


σουν στη θέση τους μπορεί να έχουν περάσει, όμως ένας παρόμοιος κανόνας θα μπορούσε κάλλιστα να εφαρμοστεί στις περιπτώσεις εκείνων που αρνούνται να πληρώσουν έναν υπάλληλο για τις υπηρεσίες που πρόσφερε ή αντιμετωπίζουν άδικα υπεργολάβους ή εξωτερικούς συνεργάτες.

Α ν κάποιος αφήσει το σπίτι του, φύγει μακριά και ύστερα η γυναίκα

του πάει σε άλλο σπίτι, αν αυτός μετά επιστρέψει και θελήσει να πά

ρει πίσω τη γυναίκα του, επειδή εγκατέλειψε το σπίτι του και έφυγε

μακριά, η γυναίκα αυτού του φυγά δε θα επιστρέψει στο σύζυγό της.

Μπορεί να μην αφορά άμεσα τις επιχειρήσεις, όμως πρόκειται για μ ία απρόσμενα προοδευτική προσέγγιση της ανεξαρτησίας των γυναικών στη Βαβυλώνα, πριν από σχεδόν τέσσερις χιλιάδες χρόνια.

Εταιρικές κλοπές και εγκλήματα Α ν κάποιος προσφύγει στους πρεσβύτερους, κάνοντας λόγο για διά

πραξη οποιουδήποτε εγκλήματος, και δεν αποδείξει τις κατηγορίες

που προσάπτει, θα θανατωθεί, εφόσον το έγκλημα που κατήγγειλε

επισείει τη θανατική ποινή.

Η τιμωρία μπορεί να μοιάζει κάπως αυστηρή, όμως η σοβαρότητα των ψεύτικων κατηγοριών και των εκστρατειών διάδοσης φημών δεν πρέπει να υποτιμάται.

Αν κάποιος κλέψει από ναό ή από δικαστήριο, θα θανατωθεί και την

ίδια ποινή θα έχει ο κλεπταποδόχος.

Σ τη σύγχρονη εποχή, οποιοσδήποτε συλληφθεί να κλέβει από


την εταιρεία, οσοδήποτε μ ικρή και αν είναι η κλοπή, θα πρέπει να τιμωρείται με πρόστιμο.

Αν κάποιος κλέψει αγελάδες ή πρόβατα ή γάιδαρο, ή γουρούνι ή κα

τσίκα, αν ανήκουν σε θεό ή σε δικαστήριο, ο κλέφτης θα πληρώσει

τριάντα φορές την αξία τους. Αν ανήκουν σε ελεύθερο άνθρωπο θα

πληρώσει το δεκαπλάσιο. Αν ο κλέφτης δεν έχει με τι να πληρώσει,

θα θανατωθεί.

Ενδιαφέρουσα μέθοδος αποτροπής της βιομηχανικής κατασκοπείας και της κλοπής πνευματικής περιουσίας!

Αν κάποιος έχει παραδώσει μια ποσότητα καλαμποκιού ή κάποια

χρήματα, και τα πάρει από τη σιταποθήκη ή το κουτί χωρίς να το γνω

ρίζει ο ιδιοκτήτης, τότε αυτός που πήρε το καλαμπόκι από τη σιταπο

θήκη χωρίς να το γνωρίζει ο ιδιοκτήτης, θα καταδικαστεί από το νό

μο να πληρώσει το καλαμπόκι που πήρε. Και θα χάσει όποια προμή

θεια του είχε καταβληθεί ή του οφειλόταν.

Μία απόλυτα δίκαιη και λογική τιμωρία για περιπτώσεις κλοπών από εταιρεία.

Α ν κάποιος βγάλει το μάτι ενός άλλου, θα του βγάλουν και το δικό ,

του ματι.

Α ν σπάσει τη μύτη ενός άλλου, θα του σπάσουν και το δικό του κόκαλο.

Α ν κάποιος σπάσει τα δόντια ενός ίσου του, θα του σπάσουν και

τα δικά του δόντια. Αν κάποιος χτυπήσει άνθρωπο ανώτερό του, θα τιμωρηθεί με

εξήντα χτυπήματα από μαστίγιο βοϊδοτόμαρου, σε δημόσια θέα.


Οι παραπάνω νόμοι θυμίζουν πολύ τη λογική τού «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» όπως τη συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη, όμως σε ρεαλιστική βάση, οποιαδήποτε αποζημίωση για ζημιά που υφίσταται κάποιος δεν είναι κακή ιδέα στο πλαίσιο της προστασίας της ιδιωτικής ή ετα ιρ ικής περιουσίας. Σε προσωπικές καταστάσεις, όμως, κάτι τέτοιο θα προκαλούσε εντονότατες αντιδράσεις, αν υποθέσουμε ότι δε θα κρινόταν παράνομο.

Νομικές διαδικασίες Εφόσον πείσει τους πρεσβύτερους να επιβάλουν κάποιο πρόστιμο

σε σιτάρι ή χρήματα, θα λάβει το πρόστιμο που προκύπτει από την ,

αποφαση.

Κατά πάσα πιθανότητα αυτό σημαίνει τέλος στο εξωφρενικό κόστος παράστασης ή στις αμοιβές των δικηγόρων που κατασπαράσσονται από το «σύστημα».

Ακολουθεί μία μικρή σειρά κανόνων οι οποίοι διέπουν τις τι-� � , , , ,

μες που μπορει να χρεωσει εν ας γιατρος για τις υπηρεσιες του, ,

συγκεκριμενα:

Εφόσον ο γιατρός κάνει μία μεγάλη τομή με το χειρουργικό μαχαίρι,

και τον σκοτώσει, ή ανοίξει έναν όγκο με το χειρουργικό μαχαίρι και

κόψει το μάτι, τα χέρια του θα κοπούν.

Μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική λύση στην υποβολή μήνυσης για ιατρική αμέλεια !

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών Αν κάποιος δώσει σε άλλον ασήμι, χρυσάφι ή ό,τι άλλο προς φύλαξη,


θα δείξει τα πάντα σε κάποιο μάρτυρα, θα συντάξει συμβόλαιο και

στη συνέχεια θα το παραδώσει προς φύλαξη.

Οι σωστές επιχε ιρη ματ ικές πρακτ ικές δεν αλλάζουν ποτέ. Η σύνταξη ενός συμβολαίου, ακόμη και ενός με αυστηρούς όρους, δε σημαίνει έλλειψη εμπιστοσύνης, απλά αναγνωρίζει την αντικειμενικότητα του νόμου.

Αν παραδώσει κάτι για φύλαξη χωρίς μάρτυρα ή συμβόλαιο και αν

αυτός στον οποίο το παρέδωσε το αρνείται, τότε δεν έχει δικαίωμα

να το διεκδικήσει σύμφωνα με το νόμο .

Ακριβώς όπως οι σωστές επιχειρηματικές πρακτικές παραμένουν αναλλοίωτες, το ίδιο ισχύει και για την κοινή λογική. Πάντοτε να εξασφαλίζετε συμβόλαιο ή απόδειξη για οποιαδήποτε ανταλλαγή αγαθών ή υπηρεσιών.

Α ν κάποιος αγοράσει από το γιο ή το σκλάβο ενός άλλου ανθρώπου,

χωρίς μάρτυρες ή απόδειξη, ασήμι ή χρυσάφι, άντρα ή γυναίκα για

σκλάβο, βόδι ή πρόβατο, γάιδαρο ή οτιδήποτε, ή αν αναλάβει τον

έλεγχό του, θεωρείται κλέφτης και θανατώνεται.

Χρειάζετα ι σοβαρός έλεγχος προκε ιμένου να διαπιστωθεί η προέλευση κάποιας προμήθειας. Αυτό θα μπορούσε να γλιτώσει την εταιρεία σας από διάφορα προβλήματα σε περίπτωση που τα αντικείμενα αποδεικνυόταν ότι αποτελούσαν προϊόν κλοπής.

Αν ένας έμπορος εμπιστευτεί χρήματα σε έναν πράκτορα για κάποια

επένδυση και ο πράκτορας υποστεί ζημιά στο μέρος όπου πηγαίνει,

τότε θα επιστρέψει το κεφάλαιο στον έμπορο .


Ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο θέμα της επενδυτικής πολιτικής, αλλά μάλλον απίθανο να γίνει πρόθυμα αποδεκτή από τη χρηματιστηριακή σας εταιρεία.

Αν ένας έμπορος εξαπατήσει τον εμπορικό του αντιπρόσωπο, με την

έννοια ότι ο τελευταίος τού έχει επιστρέψει όλα τα χρήματα που του

εμπιστεύτηκε ο πρώτος, όμως εκείνος αρνείται να δεχτεί πως τα παρέλαβε, τότε ο αντιπρόσωπος θα καταδικάσει τον έμπορο ενώπιον Θεού και κριτών και, εφόσον αυτός συνεχίζει να αρνείται ότι παρέ

λαβε όσα του είχε δώσει ο αντιπρόσωπος, θα καταβάλει το εξαπλά-, ,

σιο ποσο στον αντιπροσωπο.

Τ ο να μην εξαπατά κανείς ένα συνεργάτη που ενεργεί καλή τη πίστει για λογαριασμό του αποτελεί κοινή λογική. Εδώ, αυτή η στάση αποκτά σοβαρές συνέπειες.

Διαχείριση θυγατρικής Α ν κάποιος πολέμαρχος ή στρατιώτης αφήσει το σπίτι, τον κήπο ή το

χωράφι του και το νοικιάσει, και κάποιος άλλος πάρει την κατοχή , , , , ,

του σπιτιου, του κηπου η του χωραφιου και το χρησιμοποιησει για

τρία χρόνια, αν ο αρχικός ιδιοκτήτης επιστρέψει και διεκδικήσει το

σπίτι, τον κήπο ή το χωράφι του, δε θα του δοθούν, αλλά αυτός που

πήρε την κατοχή τους και τα χρησιμοποίησε θα συνεχίσει να το κάνει.

Μια αυστηρή προειδοποίηση ενάντια στη διαχείριση μιας θυγατρικής από απόσταση.

Αν ένας άνθρωπος νοικιάσει το χωράφι του έναντι ενός ορισμένου

ενοικίου και λάβει αυτό το ενοίκιο, όμως έρθει κακοκαιρία και κα

ταστρέψει τη σοδειά, η ζημιά βαραίνει τον ενοικιαστή του χωραφιού .

Σωστή σκέψη: ο επιχειρηματικός κίνδυνος βαραίνει αποκλειστικά τον ενοικιαστή μιας επιχείρησης ή τον κάτοχο μ ιας δικα ιόχρησης.

Α ν οποιοσδήποτε χρωστά δάνειο και μια καταιγίδα χαλάσει τα σιτη

ρά ή η σοδειά καταστραφεί ή τα σιτηρά δε μεγαλώσουν από έλλειψη

νερού, εκείνη τη χρονιά δεν είναι υποχρεωμένος να δώσει στον πι

στωτή του σιτάρι, πλένει την πινακίδα με το χρέος του σε νερό και δε

δίνει ενοίκιο για αυτή τη χρονιά.

Αυτός ο νόμος μοιάζει να αντικρούει τον προηγούμενο, όμως μπορεί να θεωρηθεί ως έκκληση για επιείκεια σε περιπτώσεις όπου ο ενοικιαστής μ ιας επιχείρησης ή ο κάτοχος μ ιας δικα ιόχρησης υφίσταται νωρίς απώλειες χωρίς να ευθύνεται ο ίδιος.

Αν αυτός που νοικιάζει ένα χωράφι δεν έχει χρήματα να ξεπληρώσει,

τότε θα πληρώσει με καλαμπόκι ή σουσάμι αντί για χρήματα ως ενοί

κιο για ό,τι έλαβε από τον έμπορο, σύμφωνα με τη βασιλική ταρίφα.

Η πληρωμή σε είδος, αντί για μετρητά, είναι πάντοτε μία λογική επιλογή και θα μπορούσε να βοηθήσει και τις δύο πλευρές να αποφύγουν παρατεταμένες και δυσάρεστες νομικές μάχες.

Α ν ένας άνθρωπος μεταμορφώσει έναν ξερότοπο σε εύφορο χωρά

φι και το επιστρέψει στον ιδιοκτήτη του, ο τελευταίος θα του κατα

βάλει για ένα χρόνο δέκα γκουρ (μονάδα μέτρησης σιτηρών) για κά

θε δέκα γκαν (έκταση γης) .

Μια εξαιρετικά δίκα ιη προσέγγιση του θέματος της βελτίωσης ενός νοικιασμένου χώρου, αλλά μάλλον απίθανο να αποδειχτεί


δημοφιλής στις τάξεις των ιδιοκτητών.


ΣΟΛΟΜΩΝ

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΙΟΥΔΑΙΑΣ, ΜΕΣΑ ΤΟΥ lOou ΑΙΩΝΑ π.Χ.

Η φράση πως κάποιος διαθέτει τη «σοφία του Σολομώντα» έχει καταστεί σχεδόν κλισέ, όμως γεγονός παραμένει ότι

ο Σολομών ήταν ένας σοφός και έξυπνος ηγέτης. Μεταμόρ

φωσε τις σκόρπιες φυλές του Ισραήλ σε έθνος, δημιουργώντας διοικητικές δομές οι οποίες ξέφευγαν από τα παραδοσιακά

φυλετικά όρια. Ουσιαστικά, η κίνηση αυτή αφαίρεσε την ανε

ξαρτησία των φυλών και κράτησε την εξουσία εκεί όπου ανή

κε: μέσα στο παλάτι του Σολομώντα. Έχοντας καταφέρει να ζει ο λαός του σε καθεστώς εξαναγκα

στικής ενότητας, ο Σολομών βάλθηκε να καταστρέψει τους εχθρούς του, τόσο τους εσωτερικούς όσο και εκείνους, όπως οι Φιλισταίοι, των οποίων οι aυτοκρατορίες βρίσκονταν σε κοντινή

απόσταση από τη χώρα του Σολομώντα, την Ιουδαία. Μέσα στα

σύνορα της χώρας του, ο Σολομών κατέστρεψε τους εχθρούς του

καταφεύγοντας στις παλατιανές ίντριγκες. Ταυτόχρονα, παρ' ότι δημιούργησε έναν στρατό εξίσου ισχυρό με οποιονδήποτε άλλο,

� • .ι. .I .I .I .I .I .I ειχε την ευφυια να αποφεuγει τις μαχες οποτε αυτο ηταν εφικτο.

Προκειμένου να εδραιώσει συμμαχίες με υπάρχοντες συμ

μάχους, πιθανούς συμμάχους και πιθανούς εχθρούς τους

'� Χρησιμοποιείται η μετάφραση της Π.Δ. της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας,

Αθήνα 1997 (Σ.τ.Μ.) .


οποίους ήθελε να μετατρέψει σε φίλους, ο Σολομών έγινε μέλος της οικογένειάς τους . . . κυριολεκτικά. Σύμφωνα με την

Παλαιά Διαθήκη, είχε περισσότερες από 700 συζύγους και

σχεδόν 300 παλλακίδες. Έξω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ, της πρωτεύουσάς του,

έχτισε βωμούς στους παγανιστές θεούς τους οποίους λά

τρευαν οι εκατοντάδες ξένοι επισκέπτες που κατέφθαναν στην

Ιερουσαλήμ ως διπλωμάτες και έμποροι. Με τον τρόπο αυτό

οι ξένοι καταλάβαιναν ότι ήταν ευπρόσδεκτοι στην εβραϊκή ,

πρωτευουσα.

Εκτός του ότι ήταν ένας έξυπνος ηγέτης και διαχειριστής, ο

Σολομών θεωρούνταν ως ένας προσιτός και φαινομενικά σο

φός δικαστής, σε σημείο που του αποδίδονταν υπερφυσικές

ικανότητες. Σύμφωνα με τις Χίλιες και Μία Νύχτες, ο Σολο

μών ήταν εκείνος που έκλεισε το μοχθηρό Τζίνι στο μπουκάλι.

Ο ίδιος ο βασιλιάς, όμως, με ταπεινότητα απέδιδε τη σοφία

του στο Θεό παρά στον εαυτό του . Στο Βασιλειών Γ' (Βασιλέων Α') , κεφάλαιο 3 , στ. 9, ο Σολομών λέει: « Ι{αι δώσεις τω δούλω σου καρδίας ακούειν και διακρίνει ν τον λαόν σου εν δι

καιοσύνη και του συνιείν ανά μέσον αγαθού και κακού . . . » .

Η κεντρική ιστορία που ακολουθεί προέρχεται επίσης από

το ίδιο βιβλίο και αποτελεί πιθανότατα το συχνότερα χρησιμο

ποιούμενο παράδειγμα του πώς μπορούσε ο Σολομών να ξε

χωρίσει την αλήθεια από τα ψέματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι

γυναίκες της ιστορίας είναι κοινές (πόρνες) , οι οποίες θεω

ρούνταν aπόκληρες στην παραδοσιακή εβραϊκή κοινωνία . Όμως, είχαν τη δυνατότητα να απευθυνθούν στον ίδιο το βα

σιλιά. Το επάγγελμά τους μας δείχνει ότι το παιδί που αφο

ρούσε η υπόθεση ήταν κατά πάσα πιθανότητα νόθο, πράγμα

που επέσειε τρομερό κοινωνικό στίγμα, αλλά και πάλι για το


Σολομώντα αυτό δεν έχει σημασία. Δεν κρίνει την ηθική των γυ

ναικών, ούτε το έγκλημα της πορνείας (το οποίο τιμωρούνταν

με θάνατο διά λιθοβολισμού) , αλλά μόνο την αστική τους δια

μάχη . Η ιστορία παρουσιάζεται στο σύνολό της , ακριβώς όπως εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη�� , αλλά κάτω από τη θεματική κεφαλίδα που χρησιμοποιούμε στο βιβλίο μας.

Επίλυση διαφορών προσωπικού [Βασιλειών Γ' (Βασιλέων Α') , κεφάλαιο 3]

16 Μια μέρα ήρθαν και παρουσιάστηκαν μπροστά στο βασιλιά

δυο πόρνες. 17 Η πρώτη είπε: «Άκουσε, κύριέ μου: Εγώ και η γυναίκα αυτή μέ

νουμε στο ίδιο σπίτι. Όταν γέννησα ήταν κι αυτή στο σπίτι. 18 Την τρίτη ημέρα από τότε που γέννησα εγώ, γέννησε κι αυτή. Κα

τοικούσαμε μαζί· δεν υπήρχε άλλος στο σπίτι εκτός από εμάς τις δύο. 19 Μια νύχτα, καθώς αυτή η γυναίκα κοιμόταν, πλάκωσε το γιο

της και το μωρό πέθανε. 20 Τότε σηκώθηκε μέσα στη νύχτα, ενώ εγώ κοιμόμουν, πήρε το

γιο μου από το πλευρό μου κι έβαλε στη θέση του τον δικό της, που

ήταν νεκρός, και το δικό μου παιδί το πήρε αυτή. 21 Όταν σηκώθηκα το πρωί να θηλάσω το παιδί μου, ήταν πεθα

μένο. Αλλά όταν το κοίταξα προσεκτικά στο φως, είδα πως δεν ήταν ' ' ο γιος μου που ειχα γεννησει.

22 Τότε η άλλη γυναίκα φώναξε: <<Όχι, ο δικός μου γιος είναι ο

ζωντανός και ο δικός σου είναι ο νεκρός» . Αλλά η πρώτη ξαναείπε: <<Όχι, ο δικός σου γιος είναι ο νεκρός και ο δικός μου ο ζωντανός» .

Έτσι φιλονικούσαν μπροστά στο βασιλιά. 23 Τότε είπε ο βασιλιάς: «Η μια σας λέει "ο δικός μου ο γιος είναι

ζωντανός και ο δικός σου νεκρός" και η άλλη λέει "όχι, ο δικός σου

γιος είναι ο νεκρός και ο δικός μου ο ζωντανός" .


24 Φέρτε μου ένα σπαθί» πρόσταξε. Του έφεραν το σπαθί. 25 Και είπε: «Μοιράστε το ζωντανό παιδί στα δύο, και δώστε το

μισό στη μία και το μισό στην άλλη» . 26 Τότε, η γυναίκα που είχε το ζωντανό παιδί, ένιωσε τα σπλάχνα

της να ταράζονται για το γιο της και είπε στο βασιλιά: «Αχ, κύριέ μου !

Δώστε σ' αυτήν το παιδί και μην το σκοτώνετε! » . Η άλλη όμως έλε

γε: «Μοιράστε το, μοιράστε το ! Έτσι δε θ' ανήκει ούτε σ' εμένα ούτε

σ' εκείνη» . 27 Τότε αποκρίθηκε ο βασιλιάς και είπε: «Δώστε στην πρώτη γυ

ναίκα το παιδί και μην της το σκοτώνετε· αυτή είναι η μάνα του» . 28 Όλοι ο ι Ισραηλίτες έμαθαν πώς έκρινε ο βασιλιάς και αι

σθάνθηκαν σεβασμό γι' αυτόν. Κατάλαβαν ότι ο Θεός τού είχε δώσει

σοφία, η οποία τον κατεύθυνε να αποδίδει το δίκαιο .

Προφανώς, αυτό που έκανε ο Σολομών, χωρίς να φανεί ότι το κάνει, ήταν να κρίνει τις ίδιες τις γυναίκες. Η πραγματική μητέρα πιθανότατα θα ενδιαφερόταν πολύ περισσότερο για τη ζωή του παιδιού της, παρά να εξασφαλίσει πως θα το πάρει. Ακόμη και αν δεν ήταν η φυσική του μητέρα, η γυναίκα που θα έδειχνε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το παιδί θα ήταν αναμφίβολα η καταλληλότερη για να το αναθρέψει. Μερικές φορές είναι περισσότερο σημαντικό να πάρει κανείς τη σοφή απόφαση, παρά την τυπικά σωστή.

Εκτός από αυτό το περιστατικό όπου επέδειξε εvrυπωσιακή σο

φία ως δικαστής, ο Σολομών πιθανότατα ήταν ο συγγραφέας

του βιβλίου των Παροιμιών. Επιλέξαμε ορισμένους στίχους

από τις Παροιμίες που έχουν συνάφεια με τις επιχειρηματικές

συναλλαγές και τις περιλάβαμε στις επόμενες σελίδες. Δεν

ακολουθούν τη σειρά της Βίβλου, αλλά έχουν χωριστεί σύμ-


φωνα με τις θεματικές κεφαλίδες του βιβλίου. Το κείμενο, όμως, παραμένει αναλλοίωτο.

Αντιμετώπιση προϊσταμένων (17, 1 1 ) Το μόνο που ζητάει ο κακός είναι να στασιάζει, αλλά σκλη

ρός προμηνυτής για κείνο ν θα σταλεί.

Οποιοσδήποτε προκαλεί προβλήματα να περ ιμένει αντίστοιχη αντιμετώπιση, όμως πιθανότατα τα πράγματα θα είνα ι χειρότερα γι' αυτόν όταν πληρωθεί με το ίδιο νόμισμα.

(26, 4) Αν απαντήσεις σε μια ανόητη ερώτηση γίνεσαι το ίδιο aνόη

τος μ' εκείνον που ρωτάει.

Μην επιτρέπετε σε οποιονδήποτε, είτε πρόκειτα ι για προϊστάμενο είτε για υφιστάμενο, να σας παρασύρει κα ι να σας κάνει να χάσετε την ψυχρα ιμ ία σας ακόμη κι όταν, ή μάλλον ειδι κά όταν, έχει χάσει τη δ ική του. Έτσι , μ ία άσχημη κατάσταση θα γίνει απλά χειρότερη κα ι θα καταλήξετε υπόλογοι όσο κα ι ο άλλος.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ

(8 , 1 1 ) Γιατί η Σοφία είναι καλύτερη απ' τα πολύτιμα πετράδια, κι

απ' όλα αξίζει πιότερο τα πράγματα, τα πιο ακριβά.

( 1 1 , 29) Όποιος βλάφτει το σπίτι του, αέρα θα κληρονομήσει· και

δούλος ο aνόητος θα 'ναι στον μυαλωμένο .

Μην προκαλείτε προβλήματα στο γραφείο, την εταιρεία ή το σπί-


τι. Επίσης, κρατήστε αποστάσεις από όποιον έχει την ανοησία να κάνει κάτι τέτοιο.

(16, 18) Πριν απ' τον όλεθρο πάει η αλαζονεία, και πριν από την πτώ-, ,

ση το πνευμα το υπεροπτικο.

Ποτέ μην εφησυχάζετε. Μόλις αρχίσετε να νομίζετε ότι κανείς δεν μπορεί να σας αγγίξει, χαλαρώνετε τις άμυνές σας και κάποιος πεινασμένος aνταγωνιστής θα έρθει και θα σας κατασπαράξει.

(18, 13) Εκείνος που aποκρίνεται χωρίς ν' ακούσει πρώτα, κάνει μια

πράξη ανόητη κι εξευτελιστική.

Ποτέ μη βιάζεστε να καταλήξετε σε συμπεράσματα και ποτέ μη θεωρείτε κάτι δεδομένο. Εκτός κα ι αν μπορείτε να την επιβεβαιώσετε, το πιθανότερο είναι ότι η τρομακτική φήμη, όποια και αν είναι αυτή, δεν είναι κάτι περισσότερο από αυτό, δηλαδή μια φήμη. Αν την πιστέψετε και πανικοβληθείτε, πιθανότατα θα ντροπιαστείτε αργότερα. Αν μάλιστα κινηθείτε έχοντας αυτή ως αφετηρία, θα μπορούσατε να βρεθείτε σε πολύ δύσκολη θέση.

(22, 3) Ο μυαλωμένος βλέπει το κακό και προφυλάγεται· οι ανόητοι , ,

προχωρουν και τιμωρουνται.

Σχεδόν σε αντιδιαστολή με την προηγούμενη παροιμία, αλλά εξίσου έγκυρη, είναι και αυτή. Η σωστά αναπτυγμένη ι κανότητα να ερμηνεύετε το «ένστικτό» σας είναι απαραίτητη για την επιβίωση στον κόσμο των επιχειρήσεων. Αυτή είναι που επιτρέπει στους νικητές να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά από όλους τους άλλους.


(22, 28) Μη μετατοπίζεις παλιά όρια, που έβαλαν οι πρόγονοί σου

για να ορίζουν την ιδιοκτησία τους.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1 960 έως το τέλος της δεκαετίας του 1 980, η «αλλαγή χάριν της αλλαγής» υπήρξε ένα από τα βασικά αξιώματα των επιχειρήσεων. Πολλοί από τους επιζήσαντες, για να μην αναφέρουμε πολλά από τα θύματα, εκείνης της περιόδου μετανιώνουν για τις βιαστικές τους κινήσεις. Δύο δεκαετίες μετά, καθώς έχουν μεσολαβήσει αναρίθμητες προαγωγές, συνταξιοδοτήσεις και κηδείες, τα μαθήματα εκείνης της εποχής πιθανόν να έχουν ξεχαστεί. Πολύ κρίμα.

(24, 28) Μη δίνεις μαρτυρία μ' ελαφρότητα ενάντια στον πλησίον

σου, και με τα λόγια σου μην παραπλανάς.

Μη διαδίδετε φήμες και μην ψεύδεστε. Κανείς δεν έχει τόσο καλή μνήμη ώστε να μπορεί να θυμάται τι έχει πει επ' αόριστον.

(29, 18) Εκεί που δεν υπάρχει προφητεία κι όραμα, ο λαός aποχαλι

νώνεται- ευτυχισμένος είν' εκείνος που το νόμο του Θεού τηρεί.

Είναι απαραίτητο να υπάρχει όραμα και πρόβλεψη, προκειμένου να έρθει η επιτυχία. Οι περισσότεροι άνθρωποι απλά πορεύονται όπως όπως, περνώντας από τη μία κρίση στην επόμενη. τ ο αληθινό όραμα θα σας δώσει τεράστιο πλεονέκτημα απέναντι στον ανταγωνισμό.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης (22, 29) Είδες άνθρωπο επιδέξιο στα έργα του; Αυτός θα παρουσιαστεί

μπροστά σε βασιλιάδες, όχι μπροστά σε τιποτένιους.


Η σκληρή δουλειά κατατάσσει τον άνθρωπο σε μία πολύ ιδιαίτερη ομάδα ατόμων. Όταν κάποιο μέλος της ομάδας σας κάνει ιδιαίτερα καλή δουλειά, aνταμείψτε το.

(3 , 27) Μην αρνηθείς να κάνεις καλό σ' αυτόν που το έχει ανάγκη, , , , ,

οταν στο χερι σου ειναι να το κανεις .

Όποτε είναι εφικτό, aνταμείψτε τους συνεργάτες σας προσωπικά. Ακόμη κι αν πρόκειται απλά για μια καλή κουβέντα, εφόσον προέλθει απευθείας από εσάς μπορεί να τονώσει το ηθικό τους περισσότερο από ό,τι μ ία ανταμοιβή που προωθείται από κάποιο απρόσωπο γραφείο.

( 1 1 , 14) Χωρίς διακυβέρνηση σοφή ο λαός ξεπέφτει- ενώ όπου οι σύμβουλοι είναι πολλοί, εκεί είναι ασφάλεια.

Αυτή η παροιμ ία συμβουλεύει όχι μόνο να κρατάτε ενήμερους τους συνεργάτες σας σχετικά με το τι περι μένετε από αυτούς, αλλά ταυτόχρονα να εξασφαλίζετε ότι όλα τα στελέχη σας κάνουν το ίδιο και συμφωνούν απόλυτα με τη διαδικασία. Οι αλληλοσυγκρουόμενες εντολές αποτελούν μία από τις συνηθέστερες αιτίες παραπόνων από πλευράς των εργαζομένων.

( 14, 17) Αυτός που οργίζεται εύκολα, aνοησίες κάνει- κι όποιος με , , , ,

πανουργιες πορευεται γινεται μισητος.

Οι άνθρωποι που αδυνατούν να ελέγξουν τα νεύρα τους θα αποκτήσουν κακή φήμη και κανείς δε θα θέλει να εργαστεί για λογαριασμό τους. Αυτό σύντομα θα τους θέσει στο περιθώριο και , τελικά, θα τους στείλει στην πόρτα της εξόδου.


(14, 29) Αυτός που το θυμό του συγκρατεί, πολλή έχει φρονιμάδα· κι

όποιος aρπάζεται μεμιάς, δείχνει πως είν' aνόητος.

Ουσιαστικά , επαναδιατύπωση της προηγούμενης παροι μ ίας. Εκείνοι που επιπλήττουν έντονα τους συνεργάτες τους για μ ικρά λάθη προκαλούν στον εαυτό τους περισσότερα προβλήματα από όσα λύνουν.

( 15 , 1 ) Μια απάντηση γλυκιά καταπραίiνει το θυμό, μα ο λόγος ο

προσβλητικός φουντώνει την οργή.

Σαφής η προειδοποίηση. Μη φωνάζετε διαρκώς στους συνεργάτες σας. Ακόμη κι αν κάνουν κάποιο λάθος, ο ήρεμος και λογικός χειρισμός του θέματος θα σας ωφελήσει πολύ περισσότερο από ό,τι αν τους βάλετε τις φωνές.

(23 , 13) Μην είσαι φειδωλός στου παιδιού το σωφρονισμό· μ' ένα

γερό ξυλοδαρμό δε θα πεθάνει.

Αρκετά σαφές το νόημα κα ι εδώ. Μη διστάζετε να επιπλήξετε τους υπαλλήλους σας, όταν αυτό είναι απαραίτητο. Δε θα πεθάνουν. Ίσως διδαχτούν κάτι και ταυτόχρονα ενισχύετε τη θέση σας.

(25 , 19) Δόντι σπασμένο, πόδι ανάπηρο, τέτοιος ο άπιστος που τον

εμπιστεύεσαι στης δυστυχίας τη μέρα.

Εδώ μάλλον δε χρειάζονται διευκρινίσεις.

(26, 1 1 ) Σαν το σκυλί που σ' ό ,τι ξέρασε ξαναγυρίζει, έτσι ο aνόητος

επαναλαμβάνει την ανοησία του.


Μία μάλλον πρακτική συνέχεια αρκετών από τις προηγούμενες παροι μίες. Εφόσον ένας εργαζόμενος εμφανίσει τάσεις τεμπελιάς, πονηριάς ή και απροκάλυπτα ανέντι μης συμπεριφοράς, οι πιθανότητες είναι ότι θα το επαναλάβει. Έχετέ τους από κοντά.

(28, 13) Όποιος τις αμαρτίες του κρύβει δε θα μπορέσει να προκό

ψει- μα όποιος τις ομολογεί και τις εγκαταλείπει, αυτός θα ελεηθεί.

Μερικές φορές οι άνθρωποι κάνουν aνοησίες. Αν συμβεί αυτό σε κάποιο συνεργάτη σας, μ ιλήστε του παραθέτοντας τα γεγονότα. Αν είνα ι ειλικρινής και παραδεχτεί τι έκανε, δώστε μ ια δεύτερη ευκαιρία. Αν προσπαθήσει να ξεγλιστρήσει με ψέματα προσέξτε, ίσως να έχετε να αντι μετωπίσετε πολύ σοβαρότερο πρόβλημα.

(29, 20) Βλέπεις κάποιον που πρόθυμα κι aστόχαστα μιλάει; Κάλλιο

για έναν ανόητο να ελπίζεις, παρά γι' αυτόν.

«Θερμοκέφαλος» και «aποπροσανατολισμένος» είνα ι δύο λέξεις που δεν πρέπει να περιγράφουν τα στελέχη της εταιρείας σας.

Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού (3 , 3 1 ) Τον άδικο μην τον ζηλεύεις και το παράδειγμά του μην το ακο

λουθείς .

Η καταχρηστική άσκηση εξουσίας μπορεί να φαντάζει δελεαστική. Σ την πράξη, όπως μια συμφωνία με το διάβολο, αναπόφευκτα οδηγεί στην καταστροφή.

(18, 9) Αυτός που είναι τεμπέλης στη δουλειά του, είναι του χαλαστή

αδερφός.


Υπάλληλοι οι οποίοι φυγοπονούν ή είναι απλά τεμπέληδες μπορούν να δημιουργήσουν άσχημο κλίμα στις τάξεις του προσωπικού εντυπωσιακά γρήγορα. Οι πάντες απεχθάνοντα ι έναν κακό εργάτη, όμως πολλοί θα μ ιμηθούν τον πονηρό επειδή νομίζουν ότι αφού ο ένας μένει ατι μώρητος, το ίδιο θα συμβεί με όλους. Οι άνθρωποι αυτοί σας στοιχίζουν χρήματα, αντιμετωπίστε τους κατάλληλα.

(19, 5) Δε θα μείνει ατιμώρητος ο ψευδομάρτυρας, κι αυτός που λέ

ει ψέματα δε θα γλιτώσει.

Οι ψεύτες κα ι οι διακινητές κακόβουλων σχολίων μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερη δυσαρέσκεια στο εργασιακό περιβάλλον από ό,τι σχεδόν οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα, με εξαίρεση μ ια άμεσα επικείμενη εξαγορά. Αν υποψιάζεστε ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, προσπαθήστε να aπομονώσετε το πρόβλημα και να αντιμετωπίσετε το άτομο αυτό με γρήγορες και αυστηρές κινήσεις.

(26, 24) Όποιος μισεί, προσποιείται με τα λόγια του και μηχανεύεται

στο βάθος την απάτη.

Οι εργαζόμενοι που έχουν διαρκώς πρόβλημα με τους άλλους, αναπόφευκτα θα προκαλέσουν εντάσεις. Απομονώστε τους, απολύστε τους ή, εφόσον είναι εφικτό, μεταθέστε τους σε άλλο τμήμα. Θα γλιτώσετε από πολύ μεγαλύτερες εντάσεις σε βάθος χρόνου.

(27, 23) Μάθε καλά σε ποια κατάσταση είναι τα πρόβατά σου, φρόντι

ζε τα κοπάδια σου.


Φροντίστε τους ανθρώπους για τους οποίους είστε υπεύθυνοι, τόσο τα στελέχη όσο και τους απλούς εργαζομένους. Τ ο να ξέρετε τα ονόματά τους, των συζύγων και των παιδιών τους μπορεί να βοηθήσει πολύ στη διατήρηση καλών σχέσεων και δε στοιχίζει το παραμικρό.

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών (10, 18) Όποιος το μίσος του κρύβει είναι υποκριτής όποιος συκο-

' ' '

φαντει ει ναι ανοητος.

Τ ο νου σας στους υποκριτές και τους συκοφάντες. Αν το κάνουν σε άλλους, θα το κάνουν και σε εσάς.

( 1 1 , 13) Αυτός που τριγυρνάει και λέει πολλά κι aνώφελα, δεν μπορεί να κρατήσει μυστικό· ενώ ο έμπιστος άνθρωπος λέξη γύρω δε

λέει.

Ποτέ μην εμπιστεύεστε κάποιον που σας δίνει απόρρητες πληροφορίες. Ήδη έχουν προδώσει την εμπιστοσύνη κάποιου, δεν έχουν λόγο να μην προδώσουν κι εσάς. Όταν κάποιος αρνείται να σας δώσει πληροφορίες, μην τον κατηγορείτε ότι κρατάει μυστικά ή στρέφεται εναντίον σας. Ίσως απλά να υπακούει σε ισχυρό ηθικό κώδικα. Τουλάχιστον θα έχετε την ικανοποίηση να ξέρετε ότι είναι απίθανο να αποκαλύψει σε κάποιον άλλο πληροφορίες σχετικά με εσάς!

(13 , 3) Όποιος στα λόγια του φυλάγεται, φυλάει τη ζωή του· όποιος μιλάει αλόγιστα, πηγαίνει στο χαμό.

Η διακριτικότητα συχνά είναι μέγιστο προσόν. Μη σχετίζεστε με ανθρώπους που δεν ξέρουν να κρατούν το στόμα τους κλειστό.


(22, 7) Ο πλούσιος εξουσιάζει τους φτωχούς κι εκείνος που δανεί

ζεται, του δανειστή είναι δούλος.

Κατά τον ίδιο τρόπο που το αφεντικό θα είναι πάντα το αφεντικό, οποιοσδήποτε έχει άμεση πρόσβαση στην τσέπη σας θα είναι σε θέση να σας ελέγχει. Τ α χρέη ίσως να είναι αναπόφευκτα, όμως αντίθετα με όσα λένε οι «ειδικοί» στις μοχλευμένες εξαγορές, δεν πρόκειται ποτέ να σας ευνοήσουν.

(22, 24) Μην πιάνεις φιλία με άνθρωπο που θυμώνει, και με άνθρω

πο ευέξαπτο μη συμπορεύεσαι.

(24, 1 -2) Να μη ζηλεύεις τους κακούς ανθρώπους, τη συντροφιά τους

μην την επιθυμείς . Γιατί η καρδιά τους σκέφτεται τον όλεθρο και τα χείλη τους λένε παρανομίες.

Μην ανησυχείτε επειδή κάποιος αδίστακτος κατάφερε να τρυπώσει μπροστά σας. Ακόμη κι αν δεν καταφέρετε τελικά να εξελιχτείτε στον ίδιο βαθμό, τουλάχιστον δε θα έχετε περάσει τη ζωή σας ανησυχώντας για το τι γίνεται πίσω σας.

(25 , 17) Μην επισκέπτεσαι συχνά την κατοικία του φίλου σου, μήπως

σε βαρεθεί και σ' αηδιάσει.

Μην παρεμβαίνετε στις υποθέσεις των άλλων, είτε εντός είτε εκτός της εταιρείας. Μακροπρόθεσμα, οι aντιπάθειες που πιθανόν να δημιουργηθούν θα υπερσκελίζουν το όποιο όφελος.

(25 , 28) Σαν πόλη aνοχύρωτη κι aτείχιστη, ο άνθρωπος που κύριος

δεν είναι του εαυτού του.

Προσέξτε στις επαφές σας με άτομα εκτός ελέγχου, δεν υπάρχει άμυνα απέναντί τους.

(27, 6) Του φίλου τα χτυπήματα δείχνουν πιστός πως είναι- του εχ

θρού τα άφθονα φιλιά σ' εξαπατούν.

Όσο οδυνηρό κι αν είναι τη δεδομένη στιγμή, θα ωφεληθείτε πολύ περισσότερο ακούγοντας ένα φίλο να σας λέει ότι σφάλατε, παρά ακούγοντας κάποιον να σας ενθαρρύνει να συνεχίζετε μία πορεία που οδηγεί στον όλεθρο. Ακόμη δυσκολότερο, αλλά εξίσου σημαντικό, είναι να είστε εσείς ο φίλος που πρέπει να μιλήσει ανοιχτά σε κάποιον που νοιάζεται και να του πει πως ακολουθεί λάθος δρόμο.

(28, 10) Όποιος παρασύρει ίσιους ανθρώπους να κάνουν κακό, θα

πέσει ο ίδιος μες στο λάκκο που 'χει σκάψει. Οι τίμιοι θα αμειφθούν

με αγαθά.

Είτε δελεάζοντάς τον είτε δωροδοκώντας ή εκβιάζοντάς τον, το να υποσκάψει κανείς τη θέση ενός καλού ανθρώπου είναι μονόδρομος προς την καταστροφή. Αποφύγετε ανθρώπους που καταφεύγουν σε τέτοιες μεθόδους.

(29, 1 1 ) Ο aνόητος αφήνει το θυμό του ελεύθερο, ενώ ο σοφός τον '

συγκρατει.

Σκεφτείτε πολύ, μ ιλήστε λίγο. Όταν μ ιλήσετε, κάντε το μόνο με ανθρώπους που εμπιστεύεστε απόλυτα.

(29, 5) Ο άνθρωπος που τον άλλον κολακεύει, απλώνει δίχτυ μπρος

στα πόδια του.


Η κολακεία είναι ναρκωτικό: όσο περισσότερο τη γεύεστε, τόσο περισσότερη την αποζητάτε. Όπως τα ναρκωτικά, το τίμημα της χρήσης της είναι μεγάλο και τελικά θα θολώσει την κρίση σας.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού (22, 16) Όποιος πιέζει το φτωχό . . . σίγουρα ο ίδιος θα φτωχύνει.

Μην εκμεταλλεύεστε μια άλλη επιχείρηση απλά και μόνο επειδή είναι ευάλωτη. Ίσως βγάλετε χρήματα, όμως ταυτόχρονα θα φανείτε αδίστακτος και στο τέλος ακόμη κι εκείνοι που κάποτε εκτιμούσαν το επιχειρη ματικό σας πνεύμα θα καταλήξουν να σας αποφεύγουν.


ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ, ΓΕΝΝΉΘΗΚΕ ΤΟ 1 167,

ΒΑΣΙΛΕΨΕ ΑΠΟ ΤΟ 1 199 ΕΩΣ ΤΟ 1216

181

παρ' ότι υπήρξε μία από τις πλέον διαβόητες μορφές της

αγγλικής ιστορίας, ο Βασιλιάς Ιωάννης παραμένει αινιγ

ματική προσωπικότητα σε ιδιωτικό επίπεδο. Οπωσδήποτε η

περίοδος της βασιλείας του συνοδεύτηκε από προβλήματα, τό

σο για την Αγγλία όσο και για τον ίδιο τον Ιωάννη. Η μητέρα

του, η δυναμική έως και καταπιεστική Ελεονόρα της Ακουιτα

νίας, τον χαρακτήρισε «ασταθή» . Ο Ουίλλιαμ Μάρσαλ, στρα

τιωτικός του σύμβουλος, είπε ότι είχε «καρδιά από κερί» . Άλλοι, κατέφυγαν σε λιγότερο κολακευτικούς χαρακτηρισμούς.

Ο Ιωάννης ανέβηκε αρχικά στο θρόνο το 1 189, όχι ως βα

σιλιάς αλλά ως aντιβασιλέας του αδερφού του Ριχάρδου του

Λεοντόκαρδου, ο οποίος είχε περάσει το μεγαλύτερο διάστη

μα της δεκαετούς βασιλείας του πολεμώντας αδιάκοπα σε

ολόκληρη την Ευρώπη και τους Αγίους Τόπους. Έτσι, απέμει

νε ο Ιωάννης, ο οποίος έπρεπε να πειθαρχεί τους ευγενείς και

να επιβάλλει aτελείωτους φόρους προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις εκστρατείες του αδερφού του, ενώ ο ίδιος ουσια

στικά δε διέθετε εξουσία για να επιβληθεί. Αν ήταν πράγματι

τόσο σκληρόκαρδος όσο περιγράφεται στο θρύλο του Ρομπέν

των Δασών, ίσως να είχε σταθεί με περισσότερη επιτυχία από

ό,τι συνέβη στην πραγματικότητα. Όμως ο Ιωάννης επιχείρη

σε να αντιμετωπίσει τους βαρόνους ατομικά, κλείνοντας δια-


φορετικές και συχνά αλληλοαναιρούμενες συμφωνίες με τον

καθένα τους.

Αναπόφευκτα, ο Ιωάννης απέκτησε τη φήμη ανθρώπου

που έδινε υποσχέσεις που δεν μπορούσε, ή δεν ήθελε, να τη

ρήσει. Ίσως ο Ιωάννης να ήθελε να είναι ισχυρός ηγέτης, δια

τηρώντας παράλληλα τη συμπάθεια των ανθρώπων. Ποτέ του δε συνειδητοποίησε ότι αυτά τα δύο είναι ουσιαστικά ασυμβί

βαστα για έναν άνθρωπο που κατέχει εξουσία. Δίνοντας δια

φορετικές υποσχέσεις σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε διαφορετικούς βαρόνους, ο Ιωάννης το μόνο που κατάφερε

ήταν να τον βλέπουν οι πάντες με καχυποψία. Όταν ο Ριχάρδος πέθανε, το 1 199, και ο Ιωάννης ανέβηκε

στο θρόνο δικαιωματικά, θέσπισε νόμους οι οποίοι επανέφε

ραν την εξουσία στα χέρια του μονάρχη. Φοβούμενοι ότι θα έχαναν την άναρχη ελευθερία τους, οι βαρόνοι απείλησαν να

τον πολεμήσουν. Αντιμέτωπος με πάρα πολλούς εχθρούς, ο

Ιωάννης υποχώρησε. Το 1215, ο βασιλιάς και οι βαρόνοι συμ

μετείχαν σε μία σειρά πιεστικών διαπραγματεύσεων, μέσα � � � � , , ,

απο τις οποιες προεκυψε απο κοινου μια συμφωνια η οποια θα άλλαζε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο θα κυβερνούσαν

οι βασιλείς της Αγγλίας . Η συμφωνία αυτή έγινε γνωστή ως

Μάγκνα Ι<άρτα -Μέγα Σύμφωνο- και αποτελεί, στην ουσία,

την πρώτη συνταγματική εγγύηση δικαιωμάτων στον κόσμο. Το μεγαλύτερο μάθημα που θα μπορούσε ενδεχομένως να

αντληθεί από εδώ είναι ο λανθασμένος τρόπος με τον οποίο λειτούργησε ο ίδιος ο Βασιλιάς Ιωάννης. Ποτέ μην επιτρέψε

τε να βρεθείτε σε τέτοια θέση που η εξουσία σας θα εξαρτάται , , , ,

απο την προσφυγη σε παραχωρησεις και μη πρακτικες υπο-

σχέσεις, οι οποίες σας αφαιρούν την εξουσία.

Ακολουθούν επιλεγμένα αποσπάσματα από τη Μάγκνα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑτΙΚΑ ΜΥΣτΙΚΆ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ 183

Ι<άρτα τα οποία έχουν πρακτική εφαρμογή στις σύγχρονες επι

χειρήσεις . Τα αποσπάσματα έχουν υποστεί επιμέλεια και έχουν καταχωριστεί για λόγους σαφήνειας και συνοχής σύμ

φωνα με τις θεματικές κεφαλίδες του βιβλίου.

Πρόλογος Ο Ιωάννης, ελέω Θεού Βασιλιάς της Αγγλίας, Κύριος της Ιρλανδίας, Δούκας της Νορμανδίας και της Ακουιτανίας και Κόμης του Ανζού,

προς τους aρχιεπισκόπους, επισκόπους, ηγουμένους, κόμητες, β α

ρόνους, δικαστές, δασονόμους, σερίφηδες, επόπτες, υπηρέτες και

προς όλους τους aξιωματούχους και τους πιστούς υπηκόους του,

αποστέλλει χαιρετισμό.

Παρ' ότι υπογράφει το κείμενο δεχόμενος τεράστιες πιέσεις, ο Ιωάννης παραθέτει την πλήρη σειρά των τίτλων του προκειμένου να τονίσει ότι παραμένει βασιλιάς. Ακολουθεί κατάλογος με τα ονόματα 27 ατόμων τα οποία βοήθησαν στη διατύπωση του κειμένου, άλλοι εκπροσωπώντας το βασιλιά και άλλοι τους aντιπάλους του. Η δημόσια αναφορά των συντακτών ενός ριζοσπαστικού κειμένου είνα ι δίκοπο μαχα ίρ ι . Παρ' ότι οπωσδήποτε εδρα ιώνει τη σημασία τους στη «νέα τάξη πραγμάτων», ταυτόχρονα τους καθιστά υπεύθυνους, και υπόλογους, για οποιοδήποτε πρόβλημα προκύψει από την εφαρμογή των νέων νόμων.

Διαχείριση και δικαιώματα & ευθύνες προσωπικού Πρώτον, αυτό που αναγνωρίσαμε στο Θεό με το παρόν κείμενο, και

επιβεβαιώσαμε όσον αφορά εμάς τους ιδίους και τους διαδόχους

μας στον αιώνα τον άπαντα, είναι ότι η Εκκλησία της Αγγλίας θα εί

ναι αυτοκέφαλη και θα έχει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες της

ακέραιες και άθικτες. Το ότι επιθυμούμε αυτό να τηρηθεί προκύπτει


από το γεγονός ότι αυτοβούλως, πριν το ξέσπασμα της παρούσης

διαφωνίας μεταξύ μας και των βαρόνων, παραχωρήσαμε και επιβε

βαιώσαμε γραπτώς την ανεξαρτησία των επιλογών της εκκλησίας -

δικαίωμα το οποίο κρίθηκε ως άκρως αναγκαίο και σημαντικό για

αυτό- και μεριμνήσαμε ώστε να επιβεβαιωθούν τα παραπάνω από

τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ' . Την ελευθερία αυτή θα τη σεβαστούμε και

επιθυμούμε να γίνει σεβαστή καλή τη πίστει από τους διαδόχους μας

στον αιώνα τον άπαντα. Επίσης, αναγνωρίσαμε σε όλους τους ελεύ

θερους ανθρώπους του βασιλείου μας, όσον αφορά εμάς τους ίδιους

και τους διαδόχους μας για πάντα, όλες τις ελευθερίες που αναφέ

ρονται γραπτώς στη συνέχεια, να τις έχουν και να τις διατηρήσουν

για τους εαυτούς τους και τους κληρονόμους τους, από εμάς και τους διαδόχους μας.

Αυτή η παράγραφος του κειμένου εγγυάται την αυτοτέλεια της εκκλησίας, γεγονός που για τα μεσαιωνικά μέτρα ισοδυναμούσε με εγγύηση ανεξιθρησκίας και απαγόρευση διακρίσεων σε βάρος των μειονοτήτων. Παρ' ότι τέτοια θέματα δεν αναφέρονται στην εταιρική πολιτική, οπωσδήποτε είναι χρήσιμα για καλές δημόσιες σχέσεις. Μολονότι δεν υπάρχει απόλυτη εγγύηση ενάντια στις προσωπικές προκαταλήψεις, τουλάχιστον έτσι εξασφαλίζεται ότι αυτής της μορφής οι διακρίσεις δεν αποτελούν μέρος της επίσημης θέσης της εταιρείας.

Η εκκλησία ανέκαθεν επέμενε να διεξάγει δικές της εκλογές για την εκκλησιαστική ιεραρχία. Ομοίως, τα εργατικά συνδικάτα και ενώσεις πρέπει να έχουν διαβεβαιώσεις ότι οι εκλογές τους δε θα ελέγχονται ή θα επηρεάζονται από τη διοίκηση της εταιρείας.

Η τελευτα ία πρόταση εγγυάται ότι πρόθεση των συντακτών είναι οι διατάξεις αυτές να παραμείνουν aπαραβίαστες και να διατηρηθούν εσαεί. Προφανώς, τίποτε δε διαρκεί για πάντα, όμως η


εντύπωση ότι θα μπορούσε να συμβεί αυτό δημιουργεί μια ευχάριστη αίσθηση ασφάλειας. Σ την πραγματικότητα, μ ιλάμε απλά για εντυπώσεις που διαμορφώνουν θετικό κλίμα, όμως αποτελούν και θετική διαφήμιση.

Ο επίτροπος μιας περιοχής της οποίας ο διάδοχος είναι ανήλικος θα

εισπράττει από αυτό μόνο εύλογα έσοδα, εθιμικούς φόρους και φεουδαρχικές υπηρεσίες . Αυτό θα το πράττει χωρίς να προκαλεί κατα

στροφές ή ζημιές σε ανθρώπους ή περιουσίες. Α ν έχουμε παραχω

ρήσει ή πουλήσει σε οποιονδήποτε την εποπτεία μιας τέτοιας περιο

χής και αυτός προκαλέσει καταστροφές ή ζημιές, θα χάσει τη θέση

του και αυτή θα παραδοθεί σε δύο άξιους και φρόνιμους ανθρώπους

από την ίδια ενορία, οι οποίοι θα είναι αντίστοιχα υπόλογοι σε εμάς. Για όσο διάστημα ο επόπτης έχει την εποπτεία μιας τέτοιας πε

ριοχής, θα συντηρεί τα σπίτια, τα πάρκα, τα ιχθυοτροφεία, τις λίμνες,

τους μύλους και ό,τι άλλο έχει η περιοχή από τα έσοδα του ίδιου του ,

το που.

Εδώ διευκρινίζονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της μέσης διαχείρισης, στη συγκεκριμένη περίπτωση των βαρόνων και των αρχόντων οι οποίοι ελέγχουν τους εργάτες και τους γεωργούς. Απαγορεύεται αυστηρά σε αυτούς να κακομεταχειρίζοντα ι ανθρώπους ή περιουσίες που βρίσκονται στον έλεγχό τους και είναι προσωπικά υπεύθυνοι εάν ξεπεράσουν τα ορισμένα πλαίσια της εξουσίας τους. Αυτές οι δύο παράγραφοι τους καθιστούν επίσης υπεύθυνους να μερι μνήσουν ώστε η επόμενη γενιά των εργατών να αντιμετωπιστεί δίκαια και να μη χάσει τις μελλοντικές πηγές εσόδων της. Τ ο ταλέντο θα πρέπει πάντοτε να προστατεύεται και να προωθείται .


Προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη γενική συναίνεση του βασιλείου

για την εκτίμηση των φόρων, θα φροντίσουμε ώστε να κληθούν ατο

μικά με επιστολή οι αρχιεπίσκοποι, επίσκοποι, ηγούμενοι, κόμητες

και οι μεγαλύτεροι βαρόνοι. Σε εκείνους που κατέχουν εδάφη με

απευθείας παραχώρηση από εμάς, θα φροντίσουμε ώστε να σταλεί

γενική πρόσκληση, μέσω των σερίφηδων και άλλων αξιωματούχων,

προκειμένου να παρουσιαστούν μια ορισμένη ημέρα (για την οποία θα ενημερωθούν τουλάχιστον σαράντα ημέρες νωρίτερα) σε ορισμέ

νο τόπο. Σε όλες τις επιστολές και τις προσκλήσεις, θα αναφέρεται σαφώς ο λόγος της πρόσκλησης. Όταν θα έχουν σταλεί οι προσκλή

σεις, τα θέματα της ημερήσιας διάταξης θα προχωρήσουν σύμφωνα

με την απόφαση των παρόντων, ακόμη και αν δεν έχουν εμφανιστεί όλοι όσοι προσκλήθηκαν.

Εδώ δίνεται εγγύηση ότι δε θα πραγματοποιηθούν αλλαγές στην πολιτική χωρίς να υπάρξει ενημέρωση των συμβούλων, των μετόχων και των μεσαίων στελεχών. Έτσι, αυτοί που είνα ι υπεύθυνοι για την καθημερινή λειτουργία της εταιρείας έχουν τη σιγουριά ότι δε μένουν στο «περιθώριο», αλλά ταυτόχρονα εξασφαλίζει ότι έχουν γνώση τυχόν αλλαγών στην πολιτική που θα κληθούν να εφαρμόσουν, αφαιρώντας έτσι τη δικαιολογία ότι δε γνώριζαν τις συγκεκριμένες αλλαγές.

Στο μέλλον δε θα επιτρέψουμε σε κανένα να φορολογήσει τους

ελεύθερους ανθρώπους του, εκτός αν πρέπει να συγκεντρώσει λύ

τρα για να απελευθερωθεί, να κάνει το μεγαλύτερο γιο του ιππότη

και να παντρέψει τη μεγαλύτερη κόρη του . Γι' αυτούς τους λόγους και

μόνο μπορεί να επιβληθεί ένας λογικός φόρος.

Η παράγραφος αυτή, προέκταση της προηγούμενης, διασφαλίζει


ότι τα μεσαία στελέχη δεν καταχρώνται της θέσης τους. Επίσης, τους απαγορεύει να θέσουν όρους οι οποίοι ξεφεύγουν από το πλαίσιο που έχει θέσει η κεφαλή της εταιρείας ή να ενεργήσουν αντίθετα με την εταιρική πολιτική.

Κανένας αστυνόμος ή άλλος φύλακας δικός μας δε θα πάρει καλαμπό

κι ή άλλο αγαθό από οποιονδήποτε, εκτός κι αν του το πληρώσει

αμέσως με χρήματα, αλλά μπορεί να έχει μια πίστωση σε αυτό αν το

θελήσει ο πωλητής. Κανένας σερίφης ή φύλακας δικός μας, ούτε κανείς άλλος, δεν

μπορεί να πάρει τα άλογα ή τις άμαξες οποιουδήποτε ελεύθερου αν

θρώπου για τις μετακινήσεις του, εκτός κι αν αυτό γίνει με τη θέληση του συγκεκριμένου ελεύθερου ανθρώπου.

Ούτε εμείς ούτε οι φύλακές μας δε θα πάρουμε την ξυλεία άλλου

για κάστρα ή άλλες προσωπικές χρήσεις, εκτός κι αν αυτό γίνει με τη θέληση του ανθρώπου στον οποίο ανήκει η ξυλεία.

Οι τρεις προηγούμενες παράγραφοι διασφαλίζουν ότι η ιδιωτική περιουσία ή το προϊόν της εργασίας ενός ανθρώπου παραμένουν απαραβίαστα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις μέρες μας, τη στιγμή που η ιδιοκτησία της πνευματικής περιουσίας συχνά αποτελεί αντικείμενο διενέξεων. Η παράγραφος αυτή εγγυάται ότι ο καρπός της εργασίας ενός υπαλλήλου, ο οποίος παρήχθη στον ελεύθερο χρόνο του, παραμένει δικός του και μόνο.

Δε θα ορίζουμε δικαστές, αστυνόμους, σερίφηδες ή φύλακες εκτός και αν οι άνθρωποι αυτοί γνωρίζουν τους νόμους του βασιλείου και

είναι ικανοί να τους διαφυλάξουν.

Πρόκειται για μια απλή διαβεβαίωση ότι οι μάνατζερ και οι επό-


πτες που θα ορίζονται θα έχουν τις απαραίτητες ικανότητες. Ειδικά σε περιπτώσεις όπου μια νέα διοίκηση αναλαμβάνει τον έλεγχο, αναπόφευκτα το προσωπικό ανησυχεί μήπως εκδηλωθούν φα ινόμενα νεποτισμού ή έρθουν άνθρωποι εκτός εταιρείας οι οποίοι, αν δεν έχουν έλλε ιμμα ικανοτήτων, τουλάχιστον δεν είναι εξοικειωμένοι με τον τρόπο που γίνονται τα πράγματα εκεί.

Αμέσως μετά τη σύναψη ειρήνης θα απομακρύνουμε από το βασί

λειο όλους τους ξένους στρατιώτες, τοξότες, υπηρέτες και βοηθούς

που θα μπορούσαν με άλογα και όπλα να βλάψουν το βασίλειο.

Όπως και η προηγούμενη παράγραφος, εδώ έχουμε μια αναφορά στην εισροή ανθρώπων ξένων προς την εταιρεία. Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν αναφερόμαστε σε μόνιμους μάνατζερ αλλά σε εποχικούς υπαλλήλους η παρουσία των οποίων πολύ συχνά φανερώνει ότι επίκειται έστω και περιορισμένης έκτασης «ξεκαθάρισμα». Οι ειδικοί σε θέματα αποτελεσματικότητας, οι διαχειριστικοί σύμβουλοι και άλλοι συχνά θεωρείται ότι εμφανίζονται προκειμένου να κόψουν θέσεις εργασίας και να φέρουν ανακατατάξεις εκεί όπου υπάρχει μια ευχάριστη σειρά στις συνθήκες εργασίας. Η παρουσία τέτοιων συμβούλων ενδεχομένως να σημαίνει ότι η διαχείριση δεν κράτησε γερά τα ηνία της εταιρείας και ετοιμάζεται να επιδεινώσει την κατάσταση με ένα νέο λάθος.

Επίλυση διαφορών προσωπικού Οι δικαστικές έρευνες . . . θα πραγματοποιούνται μόνο από το αρμό

διο δικαστήριο. Εμείς οι ίδιοι, ή εφόσον απουσιάζουμε στο εξωτερι

κό ο aρχιδικαστής μας, θα στέλνουμε δύο δικαστές σε κάθε κομη

τεία τέσσερις φορές το χρόνο, και οι δικαστές αυτοί, μαζί με τέσσε

ρις ιππότες της περιοχής, εκλεγμένους από τους κατοίκους της ίδιας


της κομητείας, θα δικάζουν, μέσα στα όρια της κομητείας, την ημέρα

και στο χώρο όπου συνέρχεται κανονικά το δικαστήριο.

Η παράγραφος αυτή ορίζει ένα τακτικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης, προσφέροντας τη διαβεβαίωση ότι οι διαφορές μεταξύ του προσωπικού θα επιλύονται. Επίσης, ορίζει συγκεκριμένο χρόνο για την εξέταση των υποθέσεων, εξαλείφοντας τη διαρκή πίεση να συγκληθούν συμβούλια διευθέτησης διαφορών ή ερευνών τα οποία συνέρχονται μόνο εφόσον χρειαστεί.

Εφόσον, προς χάρη του Θεού και για τη βελτίωση του βασιλείου μας

και για την πιο έγκαιρη διευθέτηση της διαφωνίας που προέκυψε μεταξύ ημών και των βαρόνων, προχωρήσαμε σε όλες τις προαναφερ

θείσες παραχωρήσεις . . . επιθυμώντας οι υπήκοοί μας να απολαμβά

νουν στο εξής μια σταθερή διακυβέρνηση, ορίζουμε και τους παρ α

χωρούμε την εξής ασφάλεια:

Οι βαρόνοι μπορούν να εκλέξουν, από τις τάξεις τους, είκοσι πέντε

άτομα τα οποία θα πρέπει, με όλες τις δυνάμεις τους, να τηρούν, να

διατηρούν και να φροντίζουν να τηρείται η ειρήνη και τα προνόμια

τα οποία τους παραχωρήσαμε και επιβεβαιώσαμε με το παρόν κείμενο.

Αυτή η παράγραφος περιγράφει το χαρακτήρα του συμβουλίου επίλυσης διαφορών, Εδώ, μιλάμε για όλα τα μέλη που προέρχονται από την τάξη των ευγενών, όμως στη σύγχρονη πραγματικότητα τα μέλη θα πρέπει να προέρχονται τόσο από τα μεσαία στελέχη όσο κα ι από το εργατικό δυναμ ικό. Είναι πάντοτε καλύτερα τα ανώτατα στελέχη να απέχουν από την απονομή δικαιοσύνης στο χώρο εργασίας. Τουλάχιστον, αν η απόφαση δεν είναι αρεστή, το αφεντικό δεν έχει προσωπική εμπλοκή · αν, από την άλλη, το συ μ-


βούλιο αποδειχτεί δη μοφιλές, η διεύθυνση θα μπορέσει να πιστωθεί τη σύστασή του.

Οι κόμητες και οι βαρόνοι θα δικάζονται μόνο από τους ομοίους

τους και μόνο σύμφωνα με την έκταση της παράβασης στην οποία '

υπεπεσαν.

Εδώ βρισκόμαστε μπροστά στο ακανθώδες ερώτημα ποιος επιτρέπετα ι να κρίνει τα μεσαία στελέχη που κατηγορούντα ι για κάποιο παράπτωμα σε βάρος της ετα ιρείας ή των υπαλλήλων της. Επειδή η Μάγκνα Κάρτα συντάχθηκε εν πολλοίς από τους βαρόνους, αυτοί προστατεύονται από τη δικαιοδοσία των κοινών δ ικαστηρίων. Όμως, είνα ι πάντα δύσκολο να παρθεί μ ια απόφαση σχετικά με το αν θα πρέπει ο ι απλοί υπάλληλο ι να έχουν λόγο στις πειθαρχικές αποφάσεις που λαμβάνονται εναντίον στελεχών.

Όλα τα πρόστιμα που επιβάλλονται από εμάς άδικα και ενάντια στο

νόμο της χώρας και όλα τα πρόστιμα που έχουν εισπραχθεί άδικα και

ενάντια στο νόμο της χώρας θα ακυρωθούν συνολικά ή θα χρησιμο

ποιηθούν σύμφωνα με την κρίση των είκοσι πέντε βαρόνων που θα / , , , , , , εχουν οριστει εγγυητες της ειρηνης, η συμφωνα με την κριση της

πλειοψηφίας αυτών με τη συνδρομή του προαναφερθέντος Στεφά

νου, Αρχιεπισκόπου του Καντέρμπουρυ, εφόσον μπορεί να παρίστα

τα ι, και άλλων ατόμων τα οποία θα θελήσει να ορίσει ως εκπροσώ

πους του για το σκοπό αυτό . Και αν δεν μπορεί να είναι παρών, η

υπόθεση θα προχωρήσει έστω και χωρίς αυτόν· και εάν ένας ή πε

ρισσότεροι από τους ως άνω είκοσι πέντε βαρόνους θα εμπλέκεται

σε παρόμοια υπόθεση, δε θα συμμετάσχουν στη λήψη της συγκεκρι

μένης απόφασης, αλλά στη θέση τους, για την υπόθεση αυτή και μό-


νο, θα αντικατασταθούν από άτομο το οποίο θα επιλεγεί και θα δώ

σει όρκο στους υπολειπόμενους των είκοσι πέντε.

Έτσι εξασφαλίζεται ότι όλα τα συμβούλια διευθέτησης διαφορών θα είναι σταθερά και εντελώς ουδέτερα, ακόμη και όταν θα ασχολούνται με το πρόβλημα της διευθέτησης παλαιότερων υποθέσεων. Σημειώστε ότι οι περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων αντιμετωπίζονται με την τελευταία περίοδο, όπου αναφέρεται ότι, εφόσον οποιοδήποτε μέλος του συμβουλίου κατηγορηθεί για ανάλογες παραβάσεις με αυτές που καλείται να εκδικάσει , δε θα συμμετέχει στη διαδικασία.

Κανένας φύλακας, με τη δική του μαρτυρία μόνο, δε θα μπορεί στο

εξής να στέλνει στο δικαστήριο άλλον άνθρωπο χωρίς να παρουσιά

σει αξιόπιστους μάρτυρες που στηρίζουν το κατηγορητήριο.

Ο έλεγχος των κακόβουλων φημών είναι πάντοτε ένα πρόβλημα. Φροντίζοντας ότι κανένας άνθρωπος δε θα βρεθεί ενώπιον της πειθαρχικής επιτροπής χωρίς να υπάρχουν αποδείξεις εναντίον του, η καταστροφική δύναμη των φημών μπορεί, αν όχι να εκμηδενιστεί, τουλάχιστον να ελεγχθεί.

Σε κανένα δε θα πωλήσουμε, ούτε θα αρνηθούμε ή θα καθυστερή

σουμε, το δικαίωμα στη δικαιοσύνη.

Ανέκαθεν υπήρχε ο φόβος ότι οι άνθρωποι που βρίσκονταν ψηλότερα στην κοινωνική κλίμακα τύγχαναν ευνοϊκής μεταχείρισης όταν παραβίαζαν τα όρια. Αν θέλουμε το προσωπικό να έχει εμπιστοσύνη στα ανώτατα στελέχη , τότε δεν πρέπει να υπάρχει καμία υποψία ότι τα σφάλματα των στελεχών τιμωρούνται


με λιγότερη αυστηρότητα από ό,τι εκείνα των απλών υπαλλήλων.

Οικονομικές συναλλαγές Για ένα ασήμαντο παράπτωμα, ένας ελεύθερος άνθρωπος θα τιμω

ρείται μόνο ανάλογα με το βαθμό του παραπτώματος και για ένα σο

βαρό παράπτωμα αντίστοιχα, όμως όχι με τόση αυστηρότητα ώστε

να στερηθεί την περιουσία του. Υπό την έννοια αυτή, ένας έμπορος δε θα χάσει το εμπόρευμά του και ένας κτηνοτρόφος τα εργαλεία της

δουλειάς του, εφόσον παρουσιαστούν για δίκη σε βασιλικό δικαστή

ριο . Κανένα πρόστιμο δε θα επιβάλλεται χωρίς να αξιολογηθεί η

ένορκη μαρτυρία αξιόπιστων ατόμων από την περιοχή.

Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει κάποιος να επιβαρυνθεί τόσο από χρέη ή πρόστι μα ώστε να είναι αδύνατο να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Πάρα πολύ συχνά οι άνθρωποι δεσμεύουν ό,τι έχουν και δεν έχουν ως εγγύηση για κάποιο δάνειο. Η παραπάνω παράγραφος δεν προειδοποιεί απλά να μην επιτρέψετε στον εαυτό σας να βρεθεί σε αυτή τη θέση, αλλά επίσης να μην επιτρέψετε και σε άλλους να αναλάβουν απέναντί σας τέτοιες υποχρεώσεις που θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν στην καταστροφή αν δεν μπορέσουν να ανταποκριθούν στους όρους του δανείου.

Ούτε εμείς ούτε οι αξιωματούχοι μας δε θα κατάσχουμε γη ή ενοίκια

ως αποπληρωμή χρέους, εφόσον ο υπόχρεος έχει κινητά αγαθά

επαρκή για να εξοφλήσει το χρέος. Οι εγγυητές του δανειολήπτη δε

θα επηρεαστούν εφόσον ο ίδιος μπορεί να εξοφλήσει το χρέος. Αν,

ελλείψει πόρων, ο δανειολήπτης αδυνατεί να εξοφλήσει το χρέος, τα

ποσό θα καλυφθεί από τους εγγυητές του . Εφόσον το επιθυμούν,

μπορούν να πάρουν τη γη και τα ενοίκια του δανειολήπτη έως ότου

ικανοποιηθούν ότι το χρέος που κάλυψαν γι' αυτόν έχει πληρωθεί,


εκτός κι αν ο δανειολήπτης μπορεί να προσκομίσει στοιχεία ότι κά

λυψε τις υποχρεώσεις του απέναντί τους.

Όπως κα ι στην προηγούμενη παράγραφο, εδώ βλέπουμε πώς λειτουργεί η εγγύηση σε ένα επιχειρηματικό δάνειο και σε ποιο βαθμό πρέπει να πιεστεί ένας δανειολήπτης να εξοφλήσει το χρέος του. Εδώ, η λύση είναι η προσωρινή κατάσχεση γης και επαγγελματικής περιουσίας, αλλά μόνο μέχρις ότου εξοφληθεί το χρέος.

Εάν οποιοσδήποτε έχει δανειστεί ένα χρηματικό ποσό πεθάνει πριν

εξοφληθεί το χρέος, ο κληρονόμος του δε θα πληρώσει τόκο για όσο

διάστημα παραμένει ανήλικος, ανεξάρτητα από το σε τίνος το όνομα

είναι η γη. Αν αυτό το χρέος πέσει σε εδάφη του Στέμματος, δε θα

πάρει παρά μόνο το αρχικό ποσό που αναφέρεται στο δάνειο.

Ξανά, βλέπουμε την προσπάθεια να μην οδηγηθεί ο δανειολήπτης στη χρεοκοπία. Σ τη συγκεκριμένη περίπτωση, κάποιος που κληρονόμησε ένα χρέος. Εδώ, η λύση για το κληρονομημένο χρέος είναι εντυπωσιακά δίκαιη . Μόνο το υπολειπόμενο κεφάλαιο του δανείου είνα ι πληρωτέο. Τυχόν υπολειπόμενοι τόκοι θεωρείται ότι παραγράφονται με το θάνατο του αρχικού δανειολήπτη.

Διαχείριση θυγατρικής Η πόλη του Λονδίνου θα απολαμβάνει όλες τις παμπάλαιες ελευθε

ρίες της και θα απαλλάσσεται των δασμών, τόσο από ξηρά όσο και

από θάλασσα. Επίσης, επιθυμούμε και ορίζουμε όλες οι άλλες πό

λεις, κωμοπόλεις, πολίχνες και λιμάνια να απολαμβάνουν τις ελευ

θερίες τους και την απαλλαγή από δασμούς.

Σ την ουσία, η παράγραφος αυτή διασφαλίζει ότι όταν μ ία νέα


εταιρική διαχειριστική ομάδα αναλαμβάνει τον έλεγχο μιας εταιρείας δε θα υπάρξουν αλλαγές στην πολιτική που θα επηρεάζουν αρνητικά τον τρόπο λειτουργίας της θυγατρικής. Είνα ι καλή πολιτική το να επιτρέπεται σε μία πλήρως ή μερικώς εξαρτημένη θυγατρική να διατηρήσει τις παραδοσιακές διαδικασίες λειτουργίας της. Έτσι, το προσωπικό της αισθάνεται σιγουριά ότι οι νέοι ιδιοκτήτες ή η διαχειριστική ομάδα από τη μητρική εταιρεία δε θα παρέμβουν στη δουλειά τους ή στην ικανότητά τους να λειτουργούν κερδοφόρα.

Κανείς άνθρωπος δε θα εξαναγκάζεται να παρέχει περισσότερες

υπηρεσίες για τα εδάφη ενός ιππότη ή οποιοδήποτε άλλο κτήμα που

ανήκει σε ελεύθερο άνθρωπο, από ό,τι οφείλει.

Σχεδιασμένος να εμποδίσει την πώληση γης και τίτλων ευγενείας για ποσά μεγαλύτερα της πραγματικής τους αξίας, αυτός ο νόμος μπορεί, και θα έπρεπε, να εφαρμοστεί στις επιχειρήσεις γενικά. Κανείς δε θα πρέπει ποτέ να πιέζεται να αναλάβει περισσότερα χρέη από ό,τι μπορεί να καλύψε ι η αξία της επιχε ίρησης. Για όσους δε γνωρίζουν τους περίεργους τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνονται μεγάλες εξαγορές, αυτό θα ακουγόταν προφανές σε σημείο βλακείας, όμως πάρα πολύ συχνά πετυχημένες επιχειρήσεις έχουν εκποιηθεί κομμάτι κομμάτι , στο όνομα των κερδών των μετόχων, προκειμένου να απαλλαγεί η εταιρεία από ένα aφόρητο δανειακό βάρος.

Α ν έχουμε στερήσει από Ουαλούς τα εδάφη τους ή τους έχουμε απο

μακρύνει από αυτά ή τους έχουμε περικόψει τις ελευθερίες τους ή άλλα πράγματα χωρίς να κριθούν από δικαστήριο των ομοίων τους,

στην Αγγλία ή την Ουαλία . . . θα τους αποδοθούν αυτά αμέσως. Και αν

προκύψει κάποια διαφωνία σχετικά με το θέμα αυτό, τότε θα λη

φθούν μέτρα ώστε να κριθεί η υπόθεση από δικαστήριο των ομοίων

τους . . . σχετικά με αγγλικές περιουσίες σύμφωνα με το νόμο της Αγ

γλίας, σχετικά με ουαλικές περιουσίες σύμφωνα με το νόμο της Ουα

λίας . Οι Ουαλοί θα πράξουν το ίδιο όσον αφορά εμάς και τους υπη-,

κοους μας.

Αν θεωρήσουμε την Ουαλία θυγατρική της Αγγλίας, ο νόμος αυτός επισημαίνει κάτι ενδιαφέρον σχετικά με την εταιρ ική πολιτική στις θυγατρικές. Εδώ, μια αμφισβητούμενη εταιρ ική πολιτική που επηρεάζει τις θυγατρικές θα κριθεί από τους νόμους και τα έθιμα της θ ιγόμενης θυγατρικής, αντί να κριθεί βάσει των κανονισμών της μητρικής εταιρείας.

Κατακλείδα Επιπλέον, όλοι οι υπήκοοι του βασιλείου μας, κληρικοί καθώς και

λαϊκοί, θα σέβονται, στο βαθμό που τους αφορούν, όλα τα έθιμα που , , ,

τους αναγνωρισαμε, ως προς τους υφισταμενους τους.

Αυτό, με απλά λόγια, σημαίνει ότι όλοι, ανεξάρτητα από τη θέση τους μέσα στην εταιρεία, δεσμεύονται από τους εταιρ ικούς νόμους.

Διά του παρόντος, επιθυμούμε και δηλώνουμε ότι η Εκκλησία της

Αγγλίας θα είναι ελεύθερη, ότι οι υπήκοοι του βασιλείου μας θα

έχουν και θα διατηρούν όλες τις προαναφερθείσες ελευθερίες, δι

καιώματα και παραχωρήσεις, ως οφείλεται και εν ειρήνη, ελεύθερα

και ήσυχα, πλήρως και καθ' ολοκληρίαν, για τους ίδιους και τους

κληρονόμους τους, από εμάς και τους διαδόχους μας, σε όλα τα θέ-, ,

ματα, παντου και παντα.


Επαναλαμβάνοντας τις βασικές αρχές που διατυπώθηκαν στην εισαγωγή, ειδικά το σημείο που επιμένει ότι οι νόμοι αυτοί είναι μόνι μοι και aπαράβατοι, το κείμενο δίνει την εντύπωση ότι έχει περισσότερη δύναμη από ό,τι στην πραγματικότητα. Π ροφανώς, οποιαδήποτε συμφωνία έχει τόση ισχύ όση της δίνουν οι προθέσεις των συμβεβλημένων μερών, όμως οι άνθρωποι θέλουν να αισθάνονται ασφαλείς και αν εσείς, ως αφεντικό, μπορείτε να τους κάνετε να αισθάνονται ασφαλείς και σίγουροι, τόσο το καλύτερο για τις σχέσεις του προσωπικού με τη διεύθυνση.

Κυρώνεται για ολόκληρη τη χώρα, στην πεδιάδα που ονομάζεται Ράννυμιντ, μεταξύ του Ουίνδσορ και του Στέινς, τη δέκατη πέμπτη ημέρα του Ιουνίου, το δέκατο έβδομο έτος της βασιλείας μας.


ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ Α'

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ, ΓΕΝΝΉΘΗΚΕ ΤΟ 1239,

ΒΑΣΙΛΕΨΕ ΑΠΟ ΤΟ 1272 ΕΩΣ ΤΟ 1307

197

Ο Βασιλιάς Εδουάρδος Α' της Αγγλίας, ο επονομαζόμενος

«μακρόπους» λόγω του εντυπωσιακού ύψους του, περι-, , , , , ,

γραφηκε τοσο απο τους συγχρονους του οσο και απο τους

ιστορικούς ως σκληρός άνθρωπος. Πιθανότατα ήταν. Η επί

τευξη οποιασδήποτε σημαντικής αλλαγής στον συχνά βάναυσο

μεσαιωνικό κόσμο απαιτούσε ασύλληπτο θάρρος και σχεδόν

φανατική αφοσίωση, στοιχεία τα οποία ο Εδουάρδος διέθετε άφθονα.

Το 1272 ο Εδουάρδος κληρονόμησε ένα βασίλειο το οποίο

σπαρασσόταν από τη βία. Οι διάφοροι βαρόνοι πολεμούσαν

μεταξύ τους, διεκδικώντας εδάφη και εξουσία, ενώ Ουαλία

και Σκοτία βρίσκονταν σε διαρκείς συνοριακούς πολέμους με

την Αγγλία εδώ και αιώνες . Ειδικά η Σκοτία σπαρασσόταν

από διαρκείς συγκρούσεις μεταξύ των αρχηγών των διαφό

ρων φατριών, καθώς ο καθένας διεκδικούσε για τον εαυτό

του το θρόνο της Σκοτίας, καταφεύγοντας κυρίως σε βίαια μέ

σα. Οι σκοτσέζικοι πόλεμοι συχνά περιλάμβαναν εισβολές σε

αγγλικά εδάφη, γεγονός που αποτελούσε διαρκή πηγή οικονο

μικής αιμορραγίας για το Αγγλικό Στέμμα. Ήταν μία κατάστα

ση την οποία ο Εδουάρδος θεώρησε απαράδεκτη και βάλθηκε

να την τερματίσει με το μοναδικό τρόπο που γνώριζε: τον πόλεμο. Πίστευε ότι όλη η Βρετανία θα είχε πολύ καλύτερη τύχη


αν κυβερνιόταν από ένα και μόνο μονάρχη, τον ίδιο. Η έννοια

της «εχθρικής εξαγοράς» δε θα έκανε καμία εντύπωση στον

Εδουάρδο Α'. Οι εκστρατείες του με στόχο τη δημιουργία της

πρώτης ενιαίας Βρετανίας τού χάρισαν ένα δεύτερο παρα

τσούκλι: «Μάστιγα των Σκοτσέζων» .

Παρ' ότι οι μέθοδοί του θα φάνταζαν βάναυσες μέσα από

το σύγχρονο πρίσμα, ο Εδουάρδος ήταν ένας ευφυής πολιτι

κός και φωτισμένος ηγέτης. Ήταν πάντοτε πρόθυμος να συμ

βιβαστεί εφόσον αυτό εξυπηρετούσε τα μακροπρόθεσμα σχέδιά του, και κάθε κίνηση σχεδιαζόταν προσεκτικά βάσει των δικαιωμάτων και ευθυνών που είχαν οριστεί με τη Μάγκνα

Ι<άρτα (βλ. το κεφάλαιο για το Βασιλιά Ιωάννη και τη Μάγκνα

Ι<άρτα, στη σελίδα 179) .

Πάντοτε καινοτόμος, ο Εδουάρδος επιχειρούσε να προ

σφέρει κάποιο αντάλλαγμα κάθε φορά που απαιτούσε μια πα

ραχώρηση από τους υπηκόους του. Συμφώνησε να μη θεσπί

σει νέους νόμους χωρίς να συγκαλέσει συνέλευση προκειμέ

νου να ακούσει τις απόψεις των βαρόνων του. Δεν ήταν απα

ραίτητο ότι λάμβανε υπόψη τη γνώμη τους, όμως φρόντιζε να

μη δίνει ποτέ την εντύπωση ότι ενεργούσε χωρίς να εξετάσει

τη συμβουλή τους. Σε αντάλλαγμα για αυτή του την κίνηση, ο

Εδουάρδος τούς αφαίρεσε το παραδοσιακό τους δικαίωμα να

φέρουν σπαθιά και πανοπλίες στην αίθουσα του συμβουλίου .

Μπορεί να μοιάζει συμβολικό με τα σημερινά μέτρα, όμως τον

13ο αιώνα αποτελούσε ισχυρό χτύπημα στη νοοτροπία της τά

ξης των αρχόντων-πολεμιστών.

Σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τους ανήσυχους Ουαλούς, ενσωμάτωσε τους τοξότες τους, οι οποίοι χρησιμοποιού

σαν ιδιαίτερα μακριά τόξα με ισχυρό βεληνεκές, στο στρατό

του . Αυτή η κίνηση έγινε προκειμένου οι Ουαλοί να αισθαν-


θούν ότι αποτελούσαν κομμάτι της Αγγλίας και με έξυπνο τρό

πο εξασφάλισε στον Εδουάρδο τις υπηρεσίες των ικανότερων

τοξοτών που έκαναν την εμφάνισή τους στα μεσαιωνικά πεδία ,

μαχων.

Σε όλη τη διάρκεια αυτών των πολιτικών ελιγμών, ο

Εδουάρδος δεν ξέχασε στιγμή ποιοι ήταν οι μακροπρόθεσμοι � � � � � ,

στοχοι του, οι περισσοτεροι απ ο τους οποιους ειχαν να κ α νουν

με τον έλεγχο των aπείθαρχων βαρόνων του, την υποταγή των

πολεμοχαρών Σκοτσέζων και την εδραίωση του Αγγλικού

Στέμματος ως του αδιαμφισβήτητου κέντρου εξουσίας. Για το

σκοπό αυτό, ασχολούνταν προσωπικά με όλους τους νόμους,

οσοδήποτε μικροί και αν ήταν: από τη διατύπωση των προϋποθέσεων που έπρεπε να πληρούν οι τοπικοί αξιωματούχοι, μέ

χρι τον ορισμό της ακριβούς φύσης της προδοσίας. Στη διάρ

κεια των τριάντα πέντε χρόνων της βασιλείας του, ο Εδουάρδος έθεσε σε ισχύ περισσότερους νόμους από ό,τι όλοι οι προ

κάτοχοί του μαζί. Το σημαντικό ήταν ότι ο Εδουάρδος φρόντι

σε ώστε οι νόμοι να εφαρμόζονται εξίσου σε όλους: ευγενείς,

ιππότες, έμποροι και χωρικοί ήταν εξίσου υπόλογοι και αλίμο

νο σε εκείνον που αρνούνταν να αναγνωρίσει την εξουσία των δικαστών του βασιλιά. Αυτό το προφανώς λογικό βήμα πρό

σφερε διπλό πλεονέκτημα, καθώς από τη μία οι άρχοντες ήταν

υπόλογοι για τις πράξεις τους και από την άλλοι οι απλοί άνθρωποι έπαιρναν τη διαβεβαίωση ότι ο βασιλιάς δε θα αγνο

ούσε τις θέσεις τους. Όταν τα τοπικά ή περιφερειακά δικα

στήρια δεν μπορούσαν να επιλύσουν μία διαφορά, ο ίδιος ο

βασιλιάς καλούνταν συχνά να παίξει το ρόλο του κριτή, όμως

μόνο όποτε αυτό ήταν απολύτως απαραίτητο . Ένα επεισόδιο από τον αγώνα του Εδουάρδου να ελέγξει

τους βαρόνους του και τη Σκοτία μετατράπηκε σε ταινία -και


διαστρεβλώθηκε βάναυσα- από το Χόλλυγουντ. Πράγματι, πολέμησε εναντίον του Ουίλλιαμ Ουάλλας, τον συνέλαβε και τον

εκτέλεσε με βάναυσο τρόπο . Ο Ουάλλας, ανεξαρτήτως των

προσωπικών του αισθημάτων, όφειλε πίστη στο Αγγλικό Στέμ

μα, είχε προδώσει τον όρκο πίστης και είχε καταστεί προδότης όταν ηγήθηκε ένοπλης εξέγερσης εναντίον του βασιλιά του. Διά

φοροι νόμιμοι ηγέτες των Σκοτσέζων, όπως ο Ρόμπερτ Μπρους,

συχνά είχαν συναντήσεις με τον Εδουάρδο προκειμένου να συ

ζητήσουν πιθανούς όρους για συμφωνίες και εκεχειρίες. Όμως

ο Εδουάρδος δεν μπορούσε να ανεχτεί προδότες οι οποίοι

ενεργούσαν κατά παράβαση του αγγλικού νόμου. Αυτός ήταν ο λόγος, και όχι η στάση του Ουάλλας εναντίον της Αγγλίας, που

οδήγησε στην αποτρόπαιη δημόσια εκτέλεσή του η οποία περιλάμβανε τον απαγχονισμό του και τον τεμαχισμό της σορού του.

Η ικανότητα του Εδουάρδου να οδηγεί τα στρατεύματά του

στη μάχη, να αναθέτει αρμοδιότητες σε υφισταμένους του και

η προθυμία του να αναλάβει εκείνος την τελική ευθύνη όλων

των πράξεών του, ήταν εξαιρετική. Τα κείμενα που ακολουθούν δε δίνονται με χρονολογική

σειρά, ενώ έχουν υποστεί επιμέλεια για λόγους σαφήνειας και έχουν καταχωριστεί σύμφωνα με τις θεματικές κεφαλίδες του

βιβλίου .

Διαχείριση και δικαιώματα & ευθύνες προσωπικού Ο Εδουάρδος, ελέω Θεού Βασιλιάς της Αγγλίας, Κύριος της Ιρλαν

δίας και Δούκας του Γκουιάν, προς όλους εκείνους που τα παρόντα

κείμενα θα διαβαστούν και θα παρουσιαστούν απευθύνει χαιρετι

σμό. Μάθετε ότι εμείς, προκειμένου να τιμήσουμε το Θεό και την

Αγία Εκκλησία και προς όφελος του βασιλείου μας, ορίσαμε για εμάς και τους διαδόχους μας ότι το Μέγα Κείμενο των Ελευθεριών


και το Κείμενο των Δασών, τα οποία συντάχθηκαν με κοινή συμφω

νία όλου του βασιλείου . . . θα τηρηθούν καθ' όλα και χωρίς εξαίρεση. Επίσης [διατάσσουμε] τα αυτά κείμενα να σταλούν με τη σφραγίδα

μας στους δικαστές μας . . . και σε όλους τους σερίφηδες . . . και σε

όλους τους άλλους aξιωματούχους μας και σε όλες τις πόλεις του βα

σιλείου . . . [και] να φροντίσουν τα κείμενα αυτά να δημοσιευτούν και

να δηλώσουν στο λαό ότι τα επικυρώσαμε συνολικά και επιμέρους. Επίσης [διατάσσουμε] τα ίδια αυτά κείμενα να σταλούν, με τη σφρα

γίδα μας, σε Καθεδρικές Εκκλησίες σε ολόκληρο το βασίλειο και

εκεί να παραμείνουν και να διαβάζονται ενώπιον του λαού δύο φο

ρές κάθε χρόνο. Και όλοι οι Αρχιεπίσκοποι και Επίσκοποι να επι

βάλλουν το Επιτίμιο του Αφορισμού σε όλους όσοι με λόγο, πράξη ή

συμβουλή πράττουν ενάντια στα προαναφερθέντα κείμενα, ή καθ'

οιανδήποτε έννοια τα παραβιάζουν ή τα ακυρώνουν. Και οι ως άνω

ποινές να επαναλαμβάνονται δύο φορές το χρόνο από τους προανα

φερόμενους κληρικούς.

Ο Εδουάρδος κάνει τρεις έξυπνες κινήσεις σε αυτό το κείμενο. Πρώτον, υπόσχεται να τηρήσει τη Μάγκνα Κάρτα (εδώ αναφέρεται ως Μέγα Κείμενο των Ελευθεριών). Ως νεοδιορισμένοι μάνατζερ, μην αφήσετε τους άλλους να νομίσουν ότι σχεδιάζετε να ανατρέψετε ριζικά τον κόσμο τους. Ακόμη και αν σχεδιάζετε να προχωρήσετε σε μεγάλες αλλαγές, μη φοβίσετε τους εργαζόμενους πριν σας δοθεί ο χρόνος να μπείτε σε μια σειρά. Δεύτερον, παρατηρήστε ότι εγγυάται σε όλους ίση ενημέρωση για το νόμο. Κανείς δεν μπορεί να σας κατηγορήσει ότι κρύβετε οτιδήποτε αν το παρουσιάσετε ανοιχτά από την αρχή. Τ έλος, ο Εδουάρδος διατάζει να aφορίσει η Εκκλησία οποιονδήποτε κριθεί ένοχος αμφισβήτησης του Νόμου, είτε είναι απλός άνθρωπος είτε ευγενής. Π ροσφεύγοντας σε έναν ουδέτερο κριτή, μπορείτε πάντοτε να


κρατάτε τα χέρια σας καθαρά, ακόμη και όταν πρέπει να απαλλαγείτε από προβληματικούς εργαζόμενους ή μεσαία στελέχη.

Πρώτον, ο Βασιλιάς επιθυμεί και διατάσσει η Ειρήνη της Αγίας Εκ

κλησίας και της χώρας να διατηρείται και να διαφυλάσσεται καλά σε

όλα τα θέματα και το κοινό δίκαιο να αποδίδεται σε όλους, πλούσιους

και φτωχούς, χωρίς μεροληψία.

Και πάλι, ο Εδουάρδος διαβεβαιώνει τους ανθρώπους ότι όλοι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. Σε έναν κόσμο όπου οι διάφοροι ευγενείς συχνά συγκέντρωναν στρατούς για να βαδίσουν εναντίον του βασιλιά, η κίνηση αυτή στόχο είχε τόσο να ελέγξει τους βαρόνους, όσο και να δείξει στον απλό κόσμο ότι ο βασιλιάς ήταν φίλος τους. Τ ο μάθημα εδώ είναι ότι είναι σημαντικότερο να είστε φίλοι με το προσωπικό παρά με τα μεσαία στελέχη. Τ α μεσαία στελέχη μπορούν να αντικατασταθούν, ένα τη φορά, κατά βούληση, όμως αν το προσωπικό είναι δυσαρεστημένο, μπορεί να προκαλέσει μεγάλα προβλήματα.

Και επειδή οι εκλογές πρέπει να είναι ελεύθερες, ο Βασιλιάς διατά

ζει επί ποινή σοβαροτάτης τιμωρίας, κανείς άνθρωπος με τη δύναμη

των όπλων ή κακία ή απειλή να μην εμποδίσει τη διεξαγωγή ελεύθε

ρων εκλογών.

Η έννοια των ελεύθερων εκλογών ήταν πρακτικά κάτι το ανήκουστο στην Αγγλία του 1 3ου αιώνα. Αυτό δείχνει ότι ο Εδουάρδος γνώριζε πώς να κερδίζει την εύνοια του λαού. Πρακτικά, τους έδωσε το δικαίωμα να παίρνουν μόνοι τους αποφάσεις που αφορούσαν τοπικά θέματα. Φυσικά, αν δεν του άρεσαν οι αποφάσεις, είχε πάντοτε το χαρτί του στρατού.


Ο Βασιλιάς δίνει στους υπηκόους του το δικαίωμα να διεξάγουν

εκλογές για το σερίφη τους σε κάθε κομητεία, εφόσον αυτό επιθυ-,

μουν.

Ι σχύε ι ό,τι κα ι στην προηγούμενη παράγραφο, ό μως εδώ ο Εδουάρδος παραχωρεί το δικαίωμα εκλογής σερίφη. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι αποκτούν το δικαίωμα της αυτοαστυνόμευσης. Θεωρώντας ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δε θέλουν να τηρείται η τάξη, αυτό θα μπορούσε να αποδειχτεί επικίνδυνο βήμα. Μ ια αντίστοιχη κατάσταση στη σύγχρονη εποχή θα ήταν η εκχώρηση δικαιώματος εκλογής των προϊσταμένων σε γραφεία ή γραμμές παραγωγής από τις τάξεις των εργατών. Όπως και στην περίπτωση του Εδουάρδου, αν το σύστημα δεν προχωρήσει, ο «βασιλιάς» μπορεί πάντοτε να παρέμβει.

Εταιρικές κλοπές και εγκλήματα I Εταιρική προστασία Επίσης ορίζεται ότι κανένας, ευγενής ή όχι, λόγω αξιώματος ή συγ

γένειας, γνωριμίας ή συμμαχίας, ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, δεν

μπορεί να κυνηγάει σε οποιοδήποτε πάρκο, να ψαρεύει σε οποιαδή

ποτε λίμνη ή να πηγαίνει να φάει ή να κοιμηθεί σε οποιοδήποτε σπίτι . . . ενάντια στη θέληση του Κυρίου [της περιουσίας] , είτε με έξοδα

του ιδιοκτήτη είτε με δικά του.

Ουσιαστικά πρόκειται για μέτρο προφύλαξης ενάντια στην παραβίαση της ιδιωτικής περιουσίας κα ι την κατάσχεση αγαθών για προσωπική χρήση. Έτσι, τα χαμηλόβαθμα στελέχη δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους για να εκμεταλλευτούν τους εργαζομένους. Οι εργαζόμενοι που θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης θα μ ισήσουν όχι μόνο αυτόν που τους αδίκησε αλλά και


τη δουλειά και την εταιρεία. Οι δυσαρεστημένοι εργαζόμενοι πολύ απλά δεν αποδίδουν.

Κανένας aξιωματούχος μας, ή των διαδόχων μας, δε θα πάρει κα

λαμπόκι, δέρματα ή βόδια, ή οποιοδήποτε άλλο αγαθό, από οποιοδή

ποτε άτομο, χωρίς τη θέληση και τη σύμφωνη γνώμη του ατόμου στο

οποίο ανήκουν τα αγαθά.

Παρ' ότι είνα ι περίπου επανάληψη του προηγούμενου νόμου, συντάχθηκε σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα. Αυτό ίσως να δείχνει ότι οι βαρόνοι δεν απέδωσαν σημασία την πρώτη φορά και ο Εδουάρδος θεώρησε ότι υπήρχε ανάγκη να επαναλάβει την εντολή του. Ενίοτε, μια οδηγία πρέπει να επαναληφθεί κάμποσες φορές μέχρι να την πάρουν σοβαρά οι άνθρωποι.

Στο εξής, κανείς δε θα μπορεί να προσφεύγει ενώπιον του δικαστη

ρίου για υφαρπαγή αγαθών, εκτός και αν δώσει όρκο ότι τα αγαθά

που πάρθηκαν άξιζαν το λιγότερο σαράντα σελίνια. Και αν διαμαρ

τυρηθεί για ξυλοδαρμό, θα πρέπει να ορκιστεί ότι η κατηγορία είναι

αληθινή, ακουμπώντας τα τραύματα και τις πληγές.

Ουσιαστικά, πρόκειται για μέτρο προστασίας της επιτροπής παραπόνων από ασήμαντες ή αβάσιμες διεκδικήσεις. Εάν ξεκινήσει η άκριτη υποβολή παραπόνων, είναι σχεδόν αδύνατο να σταματήσει: αρκεί να κοιτάξει κανείς την κατάσταση στα σύγχρονα δικαστήρια.

Να γίνει γνωστό ότι εάν όποιος υπέστη κάποια τέτοια ζημιά ζητήσει

αποζημίωση, θα του αναγνωριστεί και θα του καταβληθεί ποσό δι

πλάσιο από αυτό που διεκδίκησε.


Σ το σύγχρονο σύστημα επίλυσης διαφορών, είτε πρόκειτα ι για αστικό δικαστήριο είτε για εταιρική επιτροπή, συχνά ο νικητής βγαίνει χαμένος λόγω του χρόνου που διέθεσε, της έντασης και των εξόδων της δίκης, που απλά στοιχίζει περισσότερο από ό,τι η αποζημίωση. Τ ο αποτέλεσμα είναι σοβαρά θέματα, ειδικά συναισθηματικής φύσης, να παραμένουν εκκρεμή. Ο Εδουάρδος αντιμετώπισε το ζήτημα αυτό αποφασίζοντας ότι η αποζημίωση θα είναι διπλάσια από το διεκδικούμενο ποσό. Γ ενικά, αυτό δε μοιάζει άδικο.

Έμποροι οι οποίοι στο παρελθόν δάνεισαν τα αγαθά τους σε διάφο

ρα άτομα, ζημιώθηκαν πολύ επειδή δεν υπάρχει ταχύς νόμος ο οποίος

να επιτρέπει την ανάκτηση του δανείου τη συμφωνημένη ημέρα πλη

ρωμής. Για το λόγο αυτό, πολλοί έμποροι αποφεύγουν να έρχονται

στο βασίλειο με τα εμπορεύματά τους, προς ζημία των εμπόρων και

όλου του βασιλείου . Ο Βασιλιάς ο ίδιος και το συμβούλιό του ορί

ζουν και διατάζουν ο έμπορος που είναι σίγουρος για το χρέος να

υποχρεώνει τον οφειλέτη να παρουσιάζεται ενώπιον του τοπικού δη-, , , ,

μαρχου και του γραμματεα του για να αναγνωρισει το χρεος και την

ημέρα πληρωμής. Και το χρέος θα καταχωρίζεται σε αρχείο από το χέρι του προαναφερθέντα γραμματέα. Επιπλέον, ο γραμματέας ιδιο

χείρως θα συντάσσει έντυπο Υποχρεωτικής Οφειλής το οποίο θα σφραγίζεται από τον οφειλέτη, δίπλα στη σφραγίδα του Βασιλιά, η οποία θα χορηγείται γι' αυτό το σκοπό . Και αν ο οφειλέτης δεν πλη-

, , , , , , , ρωσει την ορισμενη ημερα, ο πιστωτης μπορει να παρουσιαστει ενω-

πιον του δημάρχου και του γραμματέα με την Υποχρεωτική Οφειλή

του . Αν διαπιστωθεί ότι το χρέος είναι αναγνωρισμένο και η ημέρα

αποπληρωμής έχει παρέλθει, ο δήμαρχος θα προχωρήσει στην πώ

ληση των κινητών περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, μέχρι του

ποσού του χρέους, έως ότου το σύνολο του ποσού του χρέους . . . κ αταβληθεί στον πιστωτή.


Είναι ένα απλό θέμα σεβασμού των συμβολαίων. Σε έναν κόσμο όπου ήταν σχεδόν αδύνατη η εγγύηση των προσωπικών ή περιουσιακών δικαιωμάτων, ο Εδουάρδος έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε για να εξασφαλίσει την άνθηση του εμπορίου. Τότε, όπως και τώρα, αρκεί τα συμβαλλόμενα μέρη να δείξουν τη φρόνηση να μην προχωρήσουν σε κάποια συναλλαγή χωρίς να καταχωριστούν γραπτά οι όροι της.

Ούτε οι δικαστές μας στην Ιρλανδία ούτε οποιοιδήποτε άλλοι αξιω

ματούχοι μας εκεί, λόγω της θέσης τους, δε θα αποσπάσουν προμή

θειες ή οτιδήποτε άλλο από οποιοδήποτε άτομο ενάντια στη θέλησή

του, εκτός από περιόδους ανάγκης, για το κοινό καλό του βασιλείου .

Και τότε, θα το κάνουν [μόνο] με προτροπή και σύμφωνη γνώμη της

πλειοψηφίας του συμβουλίου μας σε εκείνα τα μέρη και με διαταγή

που θα εκδίδεται από τις αρχές μας στην Ιρλανδία, ενώ σε περιπτώ

σεις που Εμείς . . . θα το διατάξουμε, με διαταγή που θα εκδίδεται από την καγκελαρία μας στην Αγγλία.

Η Ι ρλανδία αποτελούσε ιδιάζουσα περίπτωση. Είχε απορροφηθεί από την Αγγλία ως αποτέλεσμα μιας εχθρικής «εξαγοράς» από το στρατό του Εδουάρδου και ο βασιλιάς ήθελε να κάνει ό,τι μπορούσε για να διαβεβαιώσει τους Ιρλανδούς ότι δε θα έπεφταν θύματα εκμετάλλευσης από τους στρατιωτικούς aξιωματούχους του. Αντί να νομοθετήσει υπέρ των Ιρλανδών εμπόρων, θέσπισε νόμους που τιμωρούσαν τις παρανομίες των αξιωματούχων του. Τ ο αποτέλεσμα τελικά είναι το ίδιο, όμως είναι έξυπνος ο διαχειριστής εκείνος που μπορεί να κάνει τους υφισταμένους του να πιστέψουν ότι θα έπαιρνε τη δική τους πλευρά σε τυχόν διένεξη με τα μεσαία στελέχη.


Επιπλέον, κανείς από τους δικαστές μας, ούτε κανείς από τους άλ

λους υπουργούς μας, λόγω του αξιώματός του, δε θα κατάσχει πλοία

ούτε άλλα αγαθά ξένων ή δικών μας ανθρώπων. Αλλά, όλοι οι έμπο

ροι και οι άλλοι μπορούν να μεταφέρουν καλαμπόκι και άλλες προ

μήθειες και εμπορεύματα από τις κτήσεις μας στην Ιρλανδία . . . πλη

ρώνοντας τους προβλεπόμενους και χρησιμοποιούμενους δασμούς.

Και αν κάποιος δικαστής ή aξιωματούχος κάνει το αντίθετο από τα

προαναφερθέντα και [καταδικαστεί] γι' αυτό, θα καταβάλει στον

ενάγοντα ποσό διπλάσιο των αιτούμενων ζημιών και επίσης θα τι

μωρηθεί αυστηρά από εμάς.

Εν πολλοίς ισχύουν τα ίδια με την προηγούμενη παράγραφο, όμως εδώ το ζήτημα ξεφεύγει από το πλαίσιο της μη παρέμβασης. Ουσιαστικά, η παράγραφος εγγυάτα ι ότι οι επιχειρήσεις στην Ι ρλανδία δε θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης, ούτε θα πουληθούν για να κερδίσουν χρήματα οι νέοι διαχειριστές.

Ορίζεται ότι εφόσον ένας άνθρωπος εγκαταλείψει μία νοικιασμένη

περιουσία . . . ακόμη και για ένα διάστημα κάποιων χρόνων, και ο ιδιο

κτήτης οδηγηθεί στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συνωμοτούσε / / , , , ,

προκειμενου να στερησει νομικα την περιουσια απ ο τον ενοικιαστη, ο

ενοικιαστής μπορεί να ανακτήσει την περιουσία με γραmή διαταγή. Ο

δήμαρχος και οι κλητήρες θα διεξαγάγουν έρευνα παρουσία του ενοι

κιαστή και του ιδιοκτήτη για να διαπιστώσουν αν ο ιδιοκτήτης είχε

υποβάλει την αρχική του αίτηση δίκαια ή με πρόθεση να εξαπατήσει

προκειμένου να χάσει ο ενοικιαστής τη νοικιασμένη περιουσία. Αν

διαπιστωθεί από την έρευνα ότι ο ιδιοκτήτης νομίμως υπέβαλε το αί

τημά του, η κρίση θα ανακοινωθεί αμέσως. Όμως αν διαπιστωθεί ότι

αδίκως κινήθηκε για να διώξει τον ενοικιαστή, τότε ο ενοικιαστής θα

παραμείνει στην περιουσία για όλη τη διάρκεια της συμφωνίας.


Αυτή η απλή περίπτωση διένεξης ιδιοκτήτη κα ι ενοικιαστή έχει σημαντικές προεκτάσεις. Διασφαλίζει ότι εκείνοι που δεν έχουν την τύχη να είναι ιδιοκτήτες περιουσίας -και στο Μεσαίωνα αυτή ήταν η συντριπτική πλειοψηφία- δε θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης από την περισσότερο εύπορη τάξη των εμπόρων. Η προστασία των δικαιωμάτων του προσωπικού που βρίσκεται υπό τον έλεγχό σας είναι το πρώτο βήμα για να τους φέρετε στο πλάι σας. Τ α μεσαία στελέχη μπορεί να ταλαιπωρηθούν ως αποτέλεσμα αυτής της κίνησης, όμως τους προσλάβατε επειδή είναι αποτελεσματικοί, όχι επειδή είναι φίλοι σας.

Ποινικές παραβάσεις Προβλέπεται και ορίζεται ότι, σε περιπτώσεις όπου στο βασίλειο της

Αγγλίας ο νόμος απέτυχε να αποτρέψει σημαντικές ζημίες και αμέ

τρητα σφάλματα . . . υπάρχει λόγος να οριστούν νέοι νόμοι και διατά

ξεις. Αυτές οι διατάξεις, νόμοι και διατάγματα . . . θα εφαρμόζονται

στο εξής με αμεροληψία και απόλυτο σεβασμό από όλους τους κατοίκους του βασιλείου. Σε περιπτώσεις όπου δικαστές, κόμητες, βα

ρόνοι και άλλοι του βασιλείου μας επιχειρούν να διεκδικήσουν το δι

καίωμα να κρίνουν και να δικάσουν . . . θα ακολουθούν το πλαίσιο

που ορίζεται γραπτά από το κείμενο που ακολουθεί.

Εδώ ο Εδουάρδος παραδέχεται ότι δεν εφαρμόζονται με σωστό τρόπο οι πολιτικές του. Προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα ο σωστός διαχειριστής, όπως ο Εδουάρδος, θα διατυπώσει μια σειρά νομικών διατάξεων τις οποίες θα χρησιμοποιούν οι κατά τόπους διαχειριστές στην άσκηση του έργου τους. Είναι ένα απλό ζήτημα σύνταξης μιας γραπτής περιγραφής που θα αναφέρει τις ευθύνες και τις διαδικασίες που ακολουθούνται σε κάθε εργασία προκειμένου να διασφαλίζεται ότι η δουλειά γίνεται με ακριβή και υπεύθυνο τρό-

πο. Καθώς πολλές φορές κυκλοφόρησαν στη χώρα διχαστικές ιστορίες

και εξαιτίας τους προέκυψε διχόνοια μεταξύ του Βασιλιά και του λαού

του, ή σπουδαίων μελών του βασιλείου και λόγω των ζημιών που

προκλήθηκαν ή θα μπορούσαν να προκληθούν, δίδεται διαταγή από

τώρα και στο εξής κανείς να μην πει ή δημοσιεύσει οποιαδήποτε

ψευδή είδηση ή ιστορία λόγω της οποίας θα μπορούσε να προκύψει

διχόνοια ή παρεξηγήσεις μεταξύ του Βασιλιά και του λαού του. Και

αυτός που πρώτος διέδωσε αυτές τις ιστορίες θα συλληφθεί και θα

φυλακιστεί έως ότου οδηγηθεί ενώπιον δικαστηρίου.

Σ την περίπτωση του Εδουάρδου στόχος του νόμου ήταν η αποτροπή των πολιτικών διαφωνιών, όμως οι πολιτικές που στόχο έχουν να εμποδίσουν τη διασπορά ψευδών ειδήσεων και φημών και την ανεξέλεγκτη κυκλοφορία τους δεν παύουν να είναι ποτέ επίκαιρες. Φυσικά, στο σύγχρονο κόσμο, το εμπόδισμα της εξάπλωσης φημών προϋποθέτει το προσωπικό να κρατιέται ενήμερο σχετικά με το τι συμβαίνει πραγματικά, και αυτό πάντοτε επιτυγχάνεται καλύτερα από τον άνθρωπο που είνα ι τελικά υπεύθυνος. Ο ι άνθρωποι έχουν την τάση να στέκοντα ι στο πλευ ρό του αφεντικού αν νιώσουν ότι έχουν την εμπιστοσύνη του.

Συνωμότες είναι εκείνοι που δίνουν και δεσμεύονται από όρκο,

συμφωνία ή άλλη συμμαχία, σύμφωνα με την οποία βοηθούν και

συντρέχουν τον άλλον άδικα και με δόλο προκειμένου να κατηγορή

σει κάποιον ή να υποστηρίξει τη μήνυσή του . . . και αυτοί που διατη

ρούν άντρες ένστολους στις κομητείες για να συντηρούν τις πονηρές / , , , , , ,

επιχειρησεις τους και αυτο αφορα τοσο οσους παρεχουν αυτες τις

υπηρεσίες όσο και αυτούς που τις δέχονται . Επίσης επόπτες και aξιωματούχους των Μεγάλων Αρχόντων, οι οποίοι με τη δύναμη του


αξιώματός τους επιχειρούν . . . να συντηρούν διαμάχες ή διαφωνίες

που αφορούν άλλα μέρη από εκείνα που συνορεύουν με τις εκτάσεις

του Κυρίου τους ή των ιδίων.

Δημοσιεύοντας αυτόν τον ορισμό του συνωμότη, ο Εδουάρδος καθιστά σαφές ποιες πράξεις θα θεωρηθούν ευθεία απειλή προς την εξουσία του. Επίσης, καθιστά σαφή τα όρια στα οποία μπορούν να κινηθούν οι άνθρωποι χωρίς το φόβο αντιποίνων. Τ ο ξεκαθάρισμα αυτών των κανόνων είναι πάντοτε σωστή κίνηση. Ως ιστορική υποσημείωση, αναφέρουμε ότι αυτός ήταν ο νόμος βάσει του οποίου δικάστηκε και εκτελέστηκε ο Ουίλλιαμ Ουάλλας το 1 305.


ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΕΛΙΣΆΒΕΤ Α'

ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ, ΓΕΝΝΉΘΗΚΕ ΤΟ 1533,

ΒΑΣΙΛΕΨΕ ΑΠΟ ΤΟ 1558 ΕΩΣ ΤΟ 1603

2 1 1

Ηελισαβετιανή εποχή στην Αγγλία θεωρείται σήμερα ως

μία μαγική, λαμπερή περίοδος, γεμάτη μουσική, εντυπω

σιακά ρούχα και σπουδαία λογοτεχνικά έργα. Όμως, δεν ξεκί

νησε έτσι. Ο παππούς της Ελισάβετ, ο Ερρίκος Ζ', είχε καταλάβει το θρόνο μετά από ένα δυναστικό εμφύλιο πόλεμο ο

οποίος συντάραξε την Αγγλία για περισσότερα από τριάντα

χρόνια. Ο πατέρας της Ελισάβετ, Ερρίκος Η', είχε μεταμορ

φωθεί από έναν γοητευτικό, νεαρό βασιλιά, σε έναν τυραννι

κό, aποκρουστικά παχύ χασάπη ο οποίος έστειλε δύο από τις

συζύγους του και δεκάδες από τους φίλους του στο δήμιο και δίχασε το βασίλειό του ανοίγοντας πόλεμο ενάντια στην l{αθολική Εκκλησία. Η μεγαλύτερη ετεροθαλής αδελφή της Ελι

σάβετ, η Μαρία, είχε οδηγήσει το βασίλειο στα όρια της κατα

στροφής με τις θρησκευτικές διώξεις της, στέλνοντας εκατοντάδες αθώους ανθρώπους στο θάνατο λόγω των θεολογικών

, τους πιστευω.

Όταν η Ελισάβετ ανέβηκε στο θρόνο, το 1558, κληρονόμη

σε ένα έθνος εξουθενωμένο από τις διαμάχες, τις ταραχές και

τη βία. Ιδιαίτερα νευρική και απότομη σε προσωπικό επίπεδο,

η εικοσιπεντάχρονη τότε Ελισάβετ πολύ σύντομα εξελίχτηκε

σε άριστη γνώστρια της διπλωματίας . Ενώ οι Υπουργοί του

l{ράτους διαρκώς την πίεζαν να αναλάβει δράση, η Βασίλισσα


συστηματικά αρνιόταν να εξαναγκαστεί σε βιαστικές αποφά

σεις. Στην Αγγλία του 16ου αιώνα, τα προσεκτικά βήματα δεν

αποτελούσαν απλά σοφή επιλογή, ήταν απολύτως απαραίτητα: οποιαδήποτε άλλη τακτική θα μπορούσε κάλλιστα να είχε οδη

γήσει τη Βασίλισσα και το κράτος της στην καταστροφή.

Με προσεκτικές κινήσεις, η Ελισάβετ βάλθηκε να κλείσει

τις πληγές της χώρας εξασκώντας τη λεπτή, και επικίνδυνη, τέ

χνη της μέσης πολιτικής οδού, την οποία συχνά χαρακτήριζε

ως το «χρυσό κανόνα» της. Επέμενε όσοι εφάρμοζαν το νόμο

στο όνομά της να είναι αυστηροί αλλά δίκαιοι· τα σκληρά μέτρα

εφαρμόζονταν μόνο όταν κινδύνευε η ύπαρξη του βασιλείου, ή

της ίδιας της Βασίλισσας. Πάνω από όλα, το εντυπωσιακότε

ρο πολιτικό χάρισμα της Ελισάβετ ήταν ότι κατόρθωσε να πεί-, , , ,

σει τους καχυποπτους υπηκοους της οτι τους αγαπουσε -τον

καθένα ξεχωριστά- σαν να ήταν μέλη της οικογένειάς της.

Στη διάρκεια των σαράντα πέντε χρόνων της βασιλείας της,

η Ελισάβετ διαρκώς επαναλάμβανε ότι η εξουσία της πήγαζε

από τους υπηκόους της και επομένως ήταν καθήκον της να

τους καθοδηγήσει και να τους προστατεύσει όσο καλύτερα

μπορούσε. Παρά τις προσωπικές της αδυναμίες και ματαιοδο

ξίες, η Ελισάβετ ανήκε σε μια σπανιότατη κατηγορία ανθρώ

πων: ήταν άριστη χειρίστρια της προπαγάνδας και ταυτόχρονα

πραγματικά πεφωτισμένη ηγέτιδα.

Ακολουθούν επιλεγμένα αποσπάσματα από τα κείμενα και

τις ομιλίες της που δείχνουν πώς, με ευγενικά λόγια και ταπει

νοφροσύνη, μπορεί κανείς να εδραιώσει μια ισχυρή βάση

εξουσίας. Τα αποσπάσματα έχουν υποστεί επιμέλεια και δεν παρου

σιάζονται με χρονολογική σειρά, προκειμένου να ενταχθούν

στο πλαίσιο των θεματικών κεφαλίδων του βιβλίου .


Αντιμετώπιση προϊσταμένων Εγώ σε αυτό το βασίλειο δε γεννήθηκα; Μήπως οι γονείς μου γεννή

θηκαν σε ξένη χώρα; Εδώ δεν είναι το βασίλειό μου; Ποιον καταπίε

σα; Ποιον άφησα να πλουτίσει σε βάρος άλλου; Τι αναστάτωση προ

κάλεσα σε αυτή την Κοινοπολιτεία ώστε να με βαραίνει η υποψία ότι

αδιαφορώ για αυτή; Όσο για μένα, δε με νοιάζει ο θάνατος, γιατί

όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί. Και παρ' ότι είμαι γυναίκα, έχω θάρ

ρος εξίσου μεγάλο, όπως αρμόζει στη θέση μου, με εκείνο του πατέ

ρα μου. Είμαι η νόμιμη Βασίλισσά σας. Ευχαριστώ το Θεό γιατί ακό

μη κι αν με έδιωχναν από το βασίλειο μόνο με το μισοφόρι μου, θα

μπορούσα να ζήσω οπουδήποτε στο χριστιανικό κόσμο .

Εδώ, η Ελισάβετ υπερασπίζεται τον εαυτό της απέναντι στις κατηγορίες του κοινοβουλίου ότι καθυστερούσε αδικαιολόγητα σε κάποιο σημαντικό θέμα.

Η θέση της είναι σαφής. Όταν η διαχείριση δεν έχει υποπέσει σε σημαντικά λάθη και δεν έχει βλάψει κανέναν υφιστάμενο, το διοικητικό συμβούλιο δεν έχει δικαίωμα να την επικρίνει , ακόμη και αν δεν κινείται με την ταχύτητα που θα ήθελαν οι σύμβουλοι.

Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Να νοιάζεστε το λαό μου . . . είναι ο λαός μου. Όποιος θέλει τους κα

ταπιέζει και τους αδικεί ανελέητα. Δεν μπορούν να πάρουν εκδίκη

ση, ούτε να σωθούν. Φροντίστε τους, φροντίστε τους, γιατί εγώ είμαι

υπεύθυνη γι' αυτούς.

Αυτό ήταν το σχόλιο της Ελισάβετ προς μία ομάδα δικαστών οι οποίοι είχαν έρθει για να υποβάλουν τα σέβη τους λίγο μετά την ενθρόνισή της. Εδώ η Βασίλισσα δείχνει ότι η αντιμετώπιση του γενικού πληθυσμού με δικαιοσύνη είναι απολύτως αναγκαία εάν η


διεύθυνση επιθυμεί να απολαύσει μια γαλήνια διακυβέρνηση. Και είνα ι δουλειά των μεσαίων στελεχών (στη συγκεκρ ιμένη περίπτωση των δικαστών) να εγγυηθούν τη δίκαιη εφαρμογή των κανονισμών.

Πρέπει να αvημετωπίσω τους ευγενείς και διάφορες φήμες . . . και αν

θρώπους οι οποίοι, παρ' ότι διατυμπανίζουν την αγάπη τους προς εμένα,

είναι άστατοι και ευμετάβολοι, και εγώ πρέπει να φοβάμαι τα πάντα.

Όποιος βρίσκεται στην εξουσία αναπόφευκτα περιτριγυρίζεται από κόλακες, οι οποίοι, παρά τα όσα λένε, απλά αναζητούν τρόπους προσωπικής ανέλιξης. Προσέχετε αυτά τα άτομα, δεν τους νοιάζει τι θα απογίνετε.

Δεν καταλαβαίνω για ποιο λόγο οποιαδήποτε από τις προσωπικές

απαντήσεις μου στο βασίλειο θα έπρεπε να αποτελέσει πρόλογο βιβλίου, ούτε καταλαβαίνω ακόμη γιατί υπάρχει τέτοιο θράσος ώστε να

διατυπωθεί, χωρίς την άδειά μου, Διάταγμα βάσει των λόγων μου.

Μια σπάνια και σημαντική στιγμή. Η βασίλισσα επιπλήττει έναν από τους υπουργούς της επειδή κάθε της λέξη, ε ιδικά εκείνες που λέγοντα ι κατ' ιδίαν, αντιμετωπίζεται σαν διαταγή. Είναι σημαντικό τόσο τα μεσαία στελέχη όσο και οι εργαζόμενοι να συνειδητοποιήσουν ότι το αφεντικό έχει επίσης προσωπική ζωή. Μόνο σε εκείνες τις περιπτώσεις που κάτι προορίζεται για εντολή ή διατυπώνεται ως εταιρική πολιτική, θα πρέπει οι υπάλληλοι να στηρίζουν τις ενέργειές τους επάνω του. Από την άλλη, το αφεντικό βρίσκεται πάντοτε στο επίκεντρο της προσοχής και έτσι πρέπει να προσέχει πολύ τι και πώς το λέει, ώστε να μη βρεθεί υπόλογο για κάποια φράση του.


Το μήνυμα αυτό σου αναθέτουμε να το μεταφέρεις όσο πιο ολοκλη

ρωμένα και έντονα μπορείς . . . γιατί είμαστε σίγουρες ότι δε θα το

διατυπώσεις με μεγαλύτερη οξύτητα από ό ,τι εννοούμε και σκο-,

πευουμε.

Η διάλυση τυχόν αμφιβολιών και σύγχυσης σχετικά με τις λεπτομέρειες και τη σημασία των εντολών είναι απαραίτητη προκειμένου αυτές να εκτελεστούν σύμφωνα με τις προθέσεις του εντολέα.

Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Λατρεμένοι μου υπήκοοι. Πειστήκαμε από ορισμένους που νοιάζονται

για την ασφάλειά μας να προσέχουμε πώς κινούμαστε παρουσία πολλών ενόπλων, για το φόβο της προδοσίας. Όμως, σας διαβεβαι

ώνω, δεν επιθυμώ να ζήσω με καχυποψία απέναντι στους πιστούς

και αγαπητούς μου υπηκόους. Ας ζήσουν οι τύραννοι με το φόβο. Εγώ, ανέκαθεν συμπεριφερόμουν έτσι ώστε, με τη θέληση του Θεού,

εναπόθεσα την κύρια δύναμή μου και την ασφάλειά μου στις πιστές

καρδιές και την καλή θέληση των υπηκόων μου και επομένως έρχο

μαι ανάμεσά σας όπως βλέπετε τώρα, όχι για διασκέδαση και ξεκού

ραση, αλλά αποφασισμένη, στο μέσο και στην καρδιά της μάχης, να

ζήσω ή να πεθάνω ανάμεσά σας, να προσφέρω για το Θεό μου, το

βασίλειό μου και το λαό μου, την τιμή και το αίμα μου, ακόμη και στα

χώματα. Ξέρω πως έχω το σώμα μιας αδύναμης γυναίκας, όμως

έχω την καρδιά και το στομάχι ενός βασιλιά, και μάλιστα Άγγλου βα

σιλιά, και θεωρώ αισχρό να τολμήσει η Ισπανία ή οποιοσδήποτε Πρίγκιπας της Ευρώπης να εισβάλει στα σύνορα του βασιλείου μου,

οπότε, αντί να επιτρέψω να aτιμαστώ, εγώ η ίδια θα πάρω τα όπλα,

εγώ η ίδια θα γίνω στρατηγός, κριτής και χορηγός καθεμίας από τις

αρετές σας στο πεδίο της μάχης. Γνωρίζω ήδη πως για την προθυμία

σας αξίζουν aνταμοιβές και κορόνες και σας διαβεβαιώνουμε πράγ-


ματι, στο λόγο ενός Πρίγκιπα, ότι αυτές θα σας δοθούν. Με το θάρ

ρος σας στο πεδίο της μάχης, σύντομα θα έχουμε κερδίσει μια περί

φημη νίκη ενάντια στους εχθρούς του Θεού, του βασιλείου και του λαού μου.

Πριν στείλει τους στρατιώτες και τους ναύτες της να αντιμετωπίσουν την Ισπανική Αρμάδα, η Ελισάβετ κάλπασε ανάμεσά τους και έβγαλε αυτό το λόγο. Δε δείχνει απλά εντυπωσιακό θάρρος, εμφανιζόμενη μπροστά σε ένα πολυάριθμο στράτευμα όπου θα μπορούσαν να υπάρχουν δολοφόνοι , αλλά φροντίζει και να το υπογραμμίσει, σε περίπτωση που δεν το έχει καταλάβει κάποιος από τους άντρες της. Η Ελισάβετ λέει ότι είναι μια «αδύναμη» γυναίκα και δηλώνει πως είναι πρόθυμη να πολεμήσει και να πεθάνει στο πλευρό των αντρών της. Είνα ι πάντοτε χρήσιμο να εξασφαλίζετε τη συ μπάθε ια των εργαζομένων. Φέρτε τους στο πλευρό σας πρώτα και στη συνέχεια πείτε τους ότι στηρίζετε τις προσπάθειές τους. Σημειώστε ότι η Βασίλισσα ολοκληρώνει την ομιλία της υποσχόμενη στους στρατιώτες ότι θα πληρωθούν, ό,τι κι αν συμβεί. Η συμπάθεια είνα ι καλή, η συμπαράταξη επίσης, όμως αυτό που πραγματικά θέλουν οι εργαζόμενοι είναι να πληρώνονται και τους αρέσει να βεβαιώνονται ότι το αφεντικό το αντιλαμβάνεται αυτό. Όπως και η Ελισάβετ, μάθετε να καλύπτετε αυτά τα βασικά θέματα με στιλ και χάρη.

Είναι τέτοια αυτή η αγάπη που όμοιά της δεν υπήρξε ούτε ακούστηκε

στην ιστορία του ανθρώπου. Είναι τέτοια που ούτε πειθώ ούτε απει

λές ούτε κατάρες μπορούν να την καταστρέψουν. Ο χρόνος δεν μπο

ρεί να την κάνει να ξεθωριάσει. Ο χρόνος, που κατατρώγει το σίδε

ρο και λιώνει τα βράχια, δεν μπορεί να αγγίξει τη δική σας αγάπη.


Η βασίλισσα απευθύνεται σε συγκεντρωμένους υπηκόους της και εξηγεί πόσο τη συγκίνησε η αφοσίωσή τους. Παρά το γεγονός ότι διάφοροι φανατικοί εξύφαιναν συνεχώς σχέδια δολοφονίας της Ελισάβετ (ειδικά οι υποστηρικτές της εξαδέλφης της, της Μαρίας, Βασίλισσας των Σκοτσέζων), ήξερε ότι το να ευχαριστεί το λαό της που τη νοιαζόταν ενίσχυε τους μεταξύ τους δεσμούς. Είναι σαν να λέτε σε κάποιον «Ξέρω ότι εσύ δε θα μου έλεγες ποτέ ψέματα», ακόμη κι αν είναι φανερό ότι αυτό κάνει. Έτσι, αιφνιδιάζονται και ίσως να φτάσουν στο σημείο από την ντροπή τους να φερθούν καλύτερα στο μέλλον.

Δεν υπάρχει πετράδι, οσοδήποτε πολύτιμο, που να προτιμώ από αυ

τό εδώ το πετράδι: εννοώ την αγάπη σας. Γιατί, αυτήν εκτιμώ περισ

σότερο κι από τον πιο μεγάλο θησαυρό. Και παρ' ότι ο Θεός με έφε

ρε σε αξίωμα υψηλό, εγώ αυτή τη δόξα θεωρώ στέμμα μου : το ότι βα

σίλεψα με την αγάπη σας. Η καρδιά μου ποτέ δεν πόθησε εγκόσμια

αγαθά, μονάχα το καλό των υπηκόων μου. Αυτό που μου χαρίζετε δε

θα το κρατήσω αλλά το δέχομαι για να σας το επιστρέψω ξανά. Ν α ι,

ό,τι έχω το θεωρώ δικό σας, πρέπει να διατεθεί για το δικό σας καλό . Δε θα υπάρξει ποτέ Βασίλισσα που θα καθίσει στη θέση μου με

περισσότερο ζήλο για τη χώρα μου, έγνοια για τους υπηκόους μου,

προθυμότερη από εμένα να διακινδυνεύσει τη ζωή της για το καλό

και την ασφάλειά σας. Και παρ' ότι είχατε παλιότερα και ίσως να έχε

τε μελλοντικά πολλούς πρίγκιπες δυνατότερους και σοφότερους σε

αυτόν εδώ το θρόνο, ποτέ σας δεν είχατε, ούτε πρόκειται να έχετε,

κάποιον που θα σας νοιαστεί και θα σας αγαπήσει περισσότερο.

Εδώ, η βασίλισσα συγκρίνει την αγάπη του λαού της με τα πλούτη της και δηλώνει πως η πίστη τους είναι σημαντικότερη. Αυτή είναι μια απόλυτα λογική τοποθέτηση, καθώς χωρίς την υποστή-


ριξη των πολλών, ένας γενικός διευθυντής μπορεί να χάσει τη θέση του. Οι ιδιοκτήτες της εταιρείας ίσως να μη βρεθούν σε αυτή τη θέση, όμως η υπόσχεση να χρησιμοποιηθεί η προσωπική περιουσία τους για το όφελος των εργαζομένων είναι μια πραγματικά μεγαλοπρεπής χειρονομία καλής θέλησης, ακόμη κι αν πρόκειται απλά για μια χειρονομία.

Θα είναι παράνομο για οποιοδήποτε άτομο να ανοίξει ή να εκμεταλ

λευτεί επιχείρηση ή δουλειά μέσα στα όρια του βασιλείου της Αγγλίας ή της Ουαλίας, εκτός κι αν εργάστηκε εκεί για επτά χρόνια, το λιγό

τερο, ως μαθητευόμενος. Διαφορετικά, όποιος παραβιάσει αυτό το

νόμο ή κάνει το αντίθετο θα τιμωρηθεί για κάθε παράβαση με σαράντα σελίνια για κάθε μήνα παράνομης δραστηριοποίησης.

Ο νόμος αυτός θεσπίστηκε προκει μένου να εξασφαλίσει ότι οποιοσδήποτε ασκούσε κάποιο επάγγελμα είχε εκπαιδευτεί σωστά. Με έξυπνο τρόπο, ο νόμος δε διασφαλίζει απλά ότι η εταιρεία, στη συγκεκριμένη περίπτωση το Ηνωμένο Βασίλειο συνολικά, ανταποκρίνεται στα υψηλότερα δυνατά πρότυπα, αλλά ταυτόχρονα εξαλείφει και την απειλή του νεποτισμού, καθώς φροντίζει κανείς να μην μπορεί να παρακάμψει τον κανόνα της μαθητείας. Αν οι συγγενείς σας θέλουν να «μπουν» στην επιχείρηση, θα πρέπει να εκπαιδευτούν όπως κάθε εργαζόμενος. Σε μια εποχή που σχεδόν κάθε τεχνίτης μπορούσε να έχει μαθητευόμενους, ο καλύτερος τρόπος επέκτασης μιας επιχείρησης ήταν η εκπαίδευση των μελλοντικών υπαλλήλων. Είνα ι μ ια σωστή πολιτ ική με την οποία πολύ δύσκολα θα διαφωνούσε κανείς.

Αντιμετώπιση ανταγωνισμού Περισσότερο φοβάμαι μήπως κάνω κάποιο λάθος στα λατινικά μου,


παρά τους Βασιλείς της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Σκοτίας, ή

ολόκληρο των οίκο των Γκιζ και όλους τους συμμάχους τους. Έχω

καρδιά άντρα, όχι γυναίκας, και δε φοβάμαι το παραμικρό.

Η Ελισάβετ είπε τα παραπάνω στον Ισπανό πρέσβη όταν εκείνος της μετέφερε την απειλή της Ισπανίας να κηρύξει πόλεμο στην Αγγλία. Ως ένα σχετικά μ ικρό, νησιωτικό κράτος, η Αγγλία υστερούσε συντριπτικά σε άντρες κα ι όπλα απέναντι στην Ισπανία. Χρειάστηκε μεγάλο θάρρος από την Ελισάβετ για να επι μείνει ότι περισσότερο την απασχολούσαν τα λατινικά της από ό,τι μια ενδεχόμενη εισβολή. τ ο τέχνασμα, όμως, δεν πέτυχε: λίγο καιρό μετά, η Ισπανία εξαπέλυσε την Αρμάδα της εναντίον της Αγγλίας. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ιστορική αμφιβολία ότι ο πρέσβης, και οι περισσότεροι στην Ισπανία, προβληματίζονταν από εκείνη τη γενναία γυναίκα. Ποτέ μην αφήσετε τους ανταγωνιστές να καταλάβουν ότι ανησυχείτε.

Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν υπάρχει μέση οδός, πρέπει να aφήσεις

κατά μέρος την επιείκεια και να λάβεις δραστικά μέτρα. Όμως, όταν

το καλό του κράτους μου κρινόταν, δεν τόλμησα να υπακούσω στις ,

τασεις μου.

Παρ' ότι εμφανιζόταν πάντοτε ψύχραιμη και γεμάτη αυτοπεποίθηση, η Ελισάβετ γνώριζε τους κινδύνους που συνεχώς την περιτριγύριζαν. Η παραπάνω παράγραφος δείχνει ότι ανεξάρτητα από τη διάθεση του ανθρώπου να αποφύγει τη σύγκρουση, πρέπει να έχει την ευφυΤα να αντιλαμβάνεται πως ορισμένες φορές δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή. Η ικανότητα να κρίνει πότε να σκέφτεται και πότε να ενεργεί είναι κάτι που όλοι οι καλοί μάνατζερ πρέπει να αναπτύξουν.

Αν δε σου φαίνονται να λένε όλα όσα γνωρίζουν, τότε σου δίνουμε

το δικαίωμα να οδηγήσεις και τους δύο, ή έναν από αυτούς, στη φά

λαγγα και πρώτα να τους παρακινήσεις με το φόβο να δώσουν κ α

θαρές απαντήσεις . Ύστερα, αν η θέα του οργάνου δεν τους πείσει να

ομολογήσουν, μπορείς να τους βάλεις στη φάλαγγα για να πάρουν

μια γεύση ώσπου να μιλήσουν πιο καθαρά ή μέχρις ότου κρίνεις εσύ.

Η οδηγία δόθηκε στον Σερ Φράνσις Ουόλσιγκχαμ, τον επικεφαλής των κατασκόπων της, όταν μια ομάδα αντρών συνελήφθη να στέλνει μυστικά μηνύματα και χρήματα για να βοηθήσει τη Μαρία, Βασίλισσα των Σκοτσέζων, σε μια προσπάθεια να ανατραπεί η Ελισάβετ. Προφανώς, η αποκάλυψη μ ιας προσπάθειας ανατροπής της εταιρείας απαιτεί δραστικά μέτρα. Όμως, η αναλυτική διατύπωση των συνεπειών που θα είχαν οι πράξεις κάποιου συχνά μπορεί να φέρει καλύτερα αποτελέσματα και από το πλέον δραστικό μέτρο. Μερικές σταράτες κουβέντες, αντί για σκληρά μέτρα, μπορεί να δώσουν τη λύση. Εφόσον ένα άτομο απολυθεί ή τιμωρηθεί δεν έχει τίποτε άλλο να χάσει και ίσως δε συνεργαστεί στην προσπάθεια να επιλυθεί ένα μεγαλύτερο πρόβλημα του οποίου ο ίδιος ίσως να αποτελεί απλά ένα μ ικρό μέρος.

Επιχείρησες με διαφόρους τρόπους και μέσα να αφαιρέσεις τη ζωή

μου και να οδηγήσεις το βασίλειό μου στην καταστροφή με την α ι μα

τοχυσία. Αυτές οι προδοσίες θα σου αποδειχτούν και θα φανερω

θούν απόλυτα. Επιθυμία μου είναι να λογοδοτήσεις στους ευγενείς

και τους ανθρώπους του βασιλείου σαν να ήμουν εγώ η ίδια παρού

σα. Φέρσου απλά, χωρίς υπεκφυγές και θα μπορέσεις συντομότερα

να κερδίσεις την επιείκειά μου.

Απόσπασμα επιστολής γραμ μένης προς τη Μαρία, Βασίλισσα

των Σκοτσέζων, ενόσω η τελευταία περίμενε να δικαστεί. Παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες των υποστηρικτών της Μαρίας να ανατρέψουν την Ελισάβετ, ακόμη και να τη δολοφονήσουν, η Ελισάβετ συνέχιζε να είναι πρόθυμη να δείξει επιείκεια στη Μαρία εφόσον εκείνη συνεργαζόταν και ομολογούσε την ενοχή της. Εν μέρει, αυτή ήταν μια σωστή πολιτική κίνηση: αν η Μαρία αποκάλυπτε τα ονόματα των υπόλοιπων συνωμοτών, η σύλληψή τους θα ενίσχυε την ασφάλεια της Ελισάβετ και θα υπέσκαπτε τη θέση της Μαρίας. Μερ ικές φορές κάποιες παρασκηνιακές κινήσεις μπορούν να φέρουν καλύτερα, και ασφαλέστερα, αποτελέσματα από ό,τι μια ανοιχτή αντιπαράθεση.

ΜΕΡΟΣ Π ΕΜΠΤΟ

ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ Ι<ΑΙ ΛΟΓΙΟΙ


ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ

ΚΙΝΕΖΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΝΑΛΥΓΗΣ,

551-479 π.Χ.

225

παρ' ότι ο Ι<ομφούκιος είναι αναμφισβήτητα το πλέον ανα

γνωρίσιμο όνομα στον κατάλογο της κλασικής κινεζικής λογοτεχνίας, το περιεχόμενο του έργου του παραμένει γενικά

άγνωστο στο δυτικό κόσμο.

Ο l{ομφούκιος , του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν

l{'ουνγκ-Φου-Τζου, ήταν ένας δάσκαλος, φιλόσοφος, πολιτι

κός αναλυτής και ο διανοητής με τη μεγαλύτερη επίδραση στη

μακρά ιστορία της l{ίνας. Ενοχλημένος από την αδυναμία του

να εισχωρήσει στους διεφθαρμένους και περιβόητους για τον

κυρίαρχο νεποτισμό κυβερνητικούς μηχανισμούς της γενέτει

ράς του, του κρατιδίου του Λου, ο Ι<ομφούκιος στράφηκε στο

ρόλο του δασκάλου. Αφού συγκέντρωσε μια ομάδα μαθητών, άρχισε να περιπλανιέται στην επαρχία, αναπτύσσοντας τις θέ

σεις του σχετικά με την τέλεια κοινωνία και το πώς έπρεπε να

αλλάξει η ανθρωπότητα προκειμένου να πετύχει αυτό το στόχο.

Η διδασκαλία του δεν είχε, όπως συνήθως πιστεύεται, θρη

σκευτικό χαρακτήρα. Εστίαζε σε έναν κώδικα ηθικής. Η βάση

της φιλοσοφίας αυτής αφορά την επίτευξη της κοινωνικής αλλαγής μέσα από την ηθική αναμόρφωση. Με απλά λόγια, μόνο όταν το κάθε άτομο κατόρθωνε να αναμορφώσει τον εαυτό

του, θα μπορούσε η κοινωνία να μεταμορφωθεί προς το καλύ

τερο.


Αυτό που πρότεινε ο Ι<ομφούκιος ήταν μια κοινωνία στο

επίκεντρο της οποίας θα βρισκόταν η οικογένεια: στις επιχει

ρήσεις, το αφεντικό συμβόλιζε την «Πατρική φιγούρα» , στην

πολιτική ήταν ο βασιλιάς . Σε κάθε περίπτωση, ο «Πατέρας»

ήταν ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης και πανάγαθος αρχηγός της

οικογένειας. Προκειμένου να λειτουργήσει το όραμα αυτής

της κοινωνίας, ο σεβασμός των οικογενειακών δομών ήταν

απολύτως αναγκαίος σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα.

Για την επιτυχή λειτουργία του συστήματος, φυσικά, η πα

τρική φιγούρα, καθώς και όλοι οι άλλοι, έπρεπε να είναι αρκε

τά πεφωτισμένοι ώστε να εργάζονται για το κοινό καλό. Αυτή

η φώτιση ερχόταν με τη μορφή αυτού που ο Ι<ομφούκιος ονό

μαζε «γιεν» . Σημαίνοντας ταυτόχρονα σοφία και πνευματική

ισορροπία, το «γιεν» βρισκόταν στο επίκεντρο της κομφου

κιανής φιλοσοφίας. Όταν ένα άτομο φτάσει στο επίπεδο του

«γιεν» , γίνεται αυτό που ο l{ομφούκιος ονόμαζε «Ανώτερος

Άνθρωπος» . Για λόγους σαφήνειας, χρησιμοποιούμε το συνηθέστερο στη Δύση όρο «σοφία» αντί της λέξης «γιεν» στα κεί

μενα που ακολουθούν. Τα γραπτά και οι συνομιλίες του Ι<ομφούκιου συγκεντρώθη

καν τελικά σε τρία κείμενα, τα Ανάλεκτα, το Μέσο και τη Με

γάλη Διδαχή. Με την πάροδο του χρόνου, τα κείμενα και οι

αξίες του Ι<ομφούκιου μετατράπηκαν σε ακρογωνιαίο λίθο

της κινεζικής κοινωνικής λογοτεχνίας και εκπαίδευσης, και διατήρησαν αυτή τη θέση για περισσότερα από 300 χρόνια.

Δυστυχώς , όταν οι κομφουκιανές έννοιες τέθηκαν σε

εφαρμογή από μία κοινωνία που δεν είχε φτάσει σε κατάστα

ση «γιεν» , το αποτέλεσμα ήταν ένα καταδικαστικό, ανελαστι

κό ταξικό σύστημα από το οποίο ουσιαστικά δεν υπήρχε δια

φυγή. Όμως, όπως συμβαίνει με τη Βίβλο, το Ταλμούδ και το


l{οράνι ή άλλα μεγάλα έργα σοφίας, το γεγονός ότι οι άνθρω

ποι αδυνατούν να ανταποκριθούν στις έννοιες αυτές δεν ακυ-, , , ,

ρωνει υποχρεωτικα το μηνυμα του κειμενου . Το διασημότερο έργο του Ι<ομφούκιου, τα Ανάλεκτα, συντάχ

θηκε μετά το θάνατό του από τους μαθητές του. Έχει τη μορ

φή διαλόγων μεταξύ του Ι<ομφούκιου, των μαθητών του, φίλων και όσων έρχονταν για να ζητήσουν τη συμβουλή του. Από

αυτό το βιβλίο προέρχονται τα ακόλουθα αποσπάσματα. Λόγω

του ενδιαφέροντος του Ι<ομφούκιου για την εσωτερική ανά

πτυξη του ατόμου, η πλειοψηφία των επιγραμμάτων που πα

ρουσιάζονται εδώ αφορούν την προσωπική εξέλιξη. Για λό

γους σαφήνειας, το κείμενο έχει υποστεί επιμέλεια και τα επι

γράμματα εντάσσονται στο πλαίσιο των θεματικών κεφαλίδων του βιβλίου.

Αντιμετώπιση προϊσταμένων Ο λόγος για τον οποίο εύκολα εργάζεται κανείς για τον Ανώτερο Άν

θρωπο, αλλά δύσκολα μπορεί να τον ικανοποιήσει, είναι ότι, αν επι

χειρήσεις να τον ικανοποιήσεις με πονηρά μέσα, δε θα ικανοποιηθεί.

Και στους ανθρώπους που απασχολεί, δίνει δουλειά ανάλογα με την

ικανότητά τους. Ο Κατώτερος Άνθρωπος είναι δύσκολος εργοδό

της, αλλά εύκολα ικανοποιείται. Ακόμη κι αν χρησιμοποιήσεις πονη

ρά μέσα για να τον ευχαριστήσεις, εκείνος θα χαρεί. Και από τους

ανθρώπους που απασχολεί, προσπαθεί να ξεζουμίσει ό,τι μπορεί.

Προσέχετε μήπως δουλεύετε για άνθρωπο, ή γίνετε οι ίδιοι τέτοιοι, που περιμένει αποτελέσματα, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις. Ο σκοπός δεν αγιάζει πάντοτε τα μέσα.

Να είστε φυσικά ευγενικοί, να δείχνετε σεβασμό όταν εργάζεστε για


ανωτέρους και να είστε ειλικρινείς απέναντι στους ανθρώπους.

Ακόμη και οι φυλές των βαρβάρων δεν μπορούν να λειτουργήσουν ' '

χωρις αυτο.

Λίγοι είναι εκείνοι που σέβονται την οικογένεια και τους φίλους

τους, αλλά τους αρέσει να προσβάλλουν τους ανωτέρους τους. Όσοι

δεν αρέσκονται να προσβάλλουν ανωτέρους δεν προκαλούν ποτέ

προβλήματα.

Οι άνθρωποι που δείχνουν σεβασμό έξω από τη δουλειά θα δείχνουν σεβασμό και στο χώρο εργασίας.

Αν φέρεσαι με κάθε ευγένεια ενώ υπηρετείς τον πρίγκιπά σου, οι άν

θρωποι θα σε αποκαλέσουν συκοφάντη.

Προειδοποίηση απέναντι στους δουλικούς. Σε κανέναν δεν αρέσει, ούτε εμπιστεύεται, τη δουλικότητα.

Είναι καλύτερα να εκτιμάς τη σοφία, παρά να ακολουθείς παθητικά

το δάσκαλό σου.

Η δικαιολογία ότι «απλά ακολουθούσαμε διαταγές» δεν έφερε αποτέλεσμα για τους ναζί που δικάστηκαν στη Νυρεμβέργη και παραμένει εξίσου ανεπαρκής μέχρι σήμερα.

Στην υπηρεσία του πρίγκιπά σου, οι συχνές επιπλήξεις θα οδηγήσουν

στην aτίμωση. Με τους φίλους, οι συχνές επιπλήξεις θα οδηγήσουν '

στο χωρισμο.

Αν ασκείτε κρ ιτική υπερβολικά συχνά ή είστε πολύ αυστηροί


στην κριτική σας, οι γύρω σας θα σας aντιπαθήσουν. Ασκήστε κριτική μόνο στο βαθμό που είνα ι απαραίτητη κα ι κάντε το με ηπιότητα.

Α ν πρέπει να στεναχωρήσεις τον αρχηγό σου, μην το κάνεις με π ο-,

νηρια.

Εφόσον θεωρήσετε ότι πρέπει να aσκήσετε κριτική στον προϊστάμενό σας, κάντε το κατ' ιδίαν και πρόσωπο με πρόσωπο. Ποτέ μην κριτικάρετε, γκρινιάζετε κα ι διαμαρτύρεστε πίσω από την πλάτη του. Αυτά τα πράγματα πάντοτε μαθεύονται.

Δημιουργία ενός αποτελεσματικού μάνατζερ Α ν θέλεις να κυβερνήσεις κράτος, πρέπει να δώσεις μεγάλη προσο

χή στην επιχείρηση, να κρατάς το λόγο σου, να προσέχεις τα έξοδά

σου και να αγαπάς τους ανθρώπους.

Δείξτε προσοχή και μέτρο στις σκέψεις και τις πράξεις σας.

Αν μπορείς να εφαρμόζεις αυτά τα πέντε πράγματα με τους ανθρώ

πους, μπορείς να ονομάζεσαι σοφός. Ευγένεια, γενναιοδωρία, ειλι

κρίνεια, επιμονή και καλοσύνη. Α ν είσαι ευγενικός, δε θα σου λείψει ο

σεβασμός των άλλων. Αν είσαι γενναιόδωρος, θα κερδίσεις τα πάντα.

Αν είσαι ειλικρινής, οι άνθρωποι θα στηρίζονται επάνω σου. Αν είσαι

επίμονος, θα έχεις αποτελέσματα. Αν είσαι καλός, μπορείς να απα

σχολήσεις ανθρώπους.

Τι ισχύει για τη «δικαιοσύνη» ; Αυτό που δε θέλεις να σου κάνουν,

μην το κάνεις στους άλλους.


Η παραπάνω φράση θυμίζει τη ρήση του Ιησού «Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ' αυτούς» (Κατά Λουκάv 6, 3 1 ) .

Αυτά είναι τα τέσσερα χαρακτηριστικά του Ανώτερου Ανθρώπου : / , , , ,

στην προσωπικη του συμπεριφορα ειναι ευγενικος στην υπηρεσια

των ανωτέρων του δείχνει σεβασμό· στην προσφορά προς τους άλ

λους είναι ευγενικός στην αντιμετώπιση των ανθρώπων είναι δί

καιος.

Όπως και στην προηγούμενη παράγραφο, το νόημα εδώ είναι να φέρεστε στους άλλους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο που θέλετε να σας φέρονται.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος βρίσκεται σε αρμονία αλλά δεν ακολουθεί

το πλήθος. Ο Κατώτερος Άνθρωπος ακολουθεί το πλήθος, αλλά δε

βρίσκεται σε αρμονία.

Η ουσία εδώ είναι πως αν δείχνετε πραγματική σοφία, μπορείτε να ξεχωρίσετε τη διαφορά ανάμεσα στην υ ιοθέτηση μιας τάσης επειδή είναι το σωστό και στην υιοθέτησή της απλά επειδή είναι δημοφιλής.

Έχε μεγάλες απαιτήσεις από τον εαυτό σου και μικρές από τους άλ

λους και θα aποφύγεις την πρόκληση aντιπαθειών.

Πάντοτε να περιμένετε περισσότερα από τον εαυτό σας από ό,τι από τους άλλους και ποτέ μη ζητάτε από κάποιον να κάνει κάτι το οποίο θα ντρεπόσασταν να κάνετε προσωπικά.


Αν είσαι αυστηρός με τον εαυτό σου, τα λάθη σου θα είναι λίγα.

Η αυτοπειθαρχία είναι ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της κομφουκιανής φιλοσοφίας.

Το να κάνεις ένα λάθος και να μη το διορθώσεις, αυτό είναι το πραγ

ματικό λάθος.

Όλοι κάνουν λάθη, όμως η προσπάθεια να τα κρύψει κανείς ή να τα αρνηθεί είναι πολύ χειρότερη από ό,τι το ίδιο το λάθος.

Αν μπορείς να διορθώσεις τον εαυτό σου, τι πρόβλημα θα έχεις να

κυβερνήσεις; Αν δεν μπορείς να διορθώσεις τον εαυτό σου, πώς

μπορείς να διορθώσεις τους άλλους;

Πρέπει να μπορείτε να έχετε τον έλεγχο του εαυτού σας πριν μπορέσετε να aσκήσετε έλεγχο πάνω σε άλλους.

Όταν βλέπεις έναν καλό άνθρωπο, σκέψου να γίνεις σαν αυτόν .

Όταν βλέπεις κάποιον όχι τόσο καλό, αναλογίσου τις δικές σου αδυ-,

ναμιες .

Π ιθανότατα δε θα ωφελήσει η καταδίκη των ελαττωμάτων των άλλων, απλά φροντίστε να μην επαναλάβετε τα λάθη τους.

Κάθε μέρα ελέγχω τον εαυτό μου με τρεις τρόπους: κάνοντας πράγ

ματα για άλλους, υπήρξα πιστός; Στις επαφές μου με φίλους, υπήρξα

έμπιστος; Εφάρμοσα τα όσα κηρύσσω;

Αν δεν έχεις την επίσημη θέση, δεν μπορείς να σχεδιάσεις τις υπο-


θέσεις της κυβέρνησης. Ο Ανώτερος Άνθρωπος δεν ανησυχεί για

εκείνα τα πράγματα που βρίσκονται έξω από τον έλεγχό του.

Δεν ανησυχώ που δεν έχω μια καλή θέση· ανησυχώ για τα μέσα που

χρησιμοποιώ προκειμένου να κερδίσω μια θέση. Δεν ανησυχώ που

είμαι άγνωστος επιδιώκω να γίνω γνωστός με το σωστό τρόπο.

Σχεδόν οι πάντες μπορούν να φτάσουν στην κορυφή αν είναι έξυπνοι. Το σημαντικό είναι να έρθει η επιτυχία με το σωστό τρόπο.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος έχει συναίσθηση της Δικαιοσύνης, ο Κατώ

τερος Άνθρωπος νοιάζεται για το πλεονέκτημα. Αν κάνεις τα πάντα

έχοντας κατά νου το δικό σου όφελος, θα σε aντιπαθήσουν πολλοί

άνθρωποι.

Όπως και στο προηγούμενο aπόφθεγμα, είναι σημαντικότερο να κάνετε αυτό που είναι σωστό παρά να ανελίσσεστε με άπρεπες μεθόδους ή σε βάρος άλλων.

Όταν διακρίνεις την ευκαιρία για εξέλιξη, σκέψου τη Δικαιοσύνη .

Όταν συναντάς κίνδυνο, εμπιστέψου το πεπρωμένο. Όταν κάποιος

σου θυμίζει μια παλιά υπόσχεση και αυτό δε σε ταράζει στο ελάχιστο,

μπορείς να θεωρηθείς ως «τελειοποιημένος άνθρωπος» .

Μίλα τόσο ώστε να εξηγήσεις τη θέση σου και σταμάτα εκεί.

Μη φλυαρείτε κα ι μην αναλύετε ένα θέμα μέχρι εξαντλήσεως. Μπείτε στην ουσία με σαφήνεια και συντομία, και στη συνέχεια σωπάστε.


Ο Ανώτερος Άνθρωπος επιθυμεί να είναι διστακτικός στην ομιλία

αλλά αποφασιστικός στη δράση.

Σκεφτείτε πριν μιλήσετε και, όταν αποφασίσετε ότι είναι ώρα να δράσετε, μη διστάσετε.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος είναι ακριβής, αλλά όχι άκαμπτος.

Πρέπει να γνωρίζετε με ακρίβεια τι θέλετε να κάνουν οι συνεργάτες σας, όμως να είστε πάντοτε έτοι μοι να ακούσετε τις ιδέες και τις απόψεις των άλλων.

Τα έξυπνα λόγια ανατρέπουν την αρετή. Η έλλειψη υπομονής στα μι

κρά θέματα οδηγεί στην ανατροπή των μεγάλων σχεδίων.

Μ ην καταφεύγετε σε πονηριές κα ι μη βιάζεστε να αναλάβετε δράση προτού έχετε όλα τα δεδομένα.

Μη γίνεσαι aνυπόμονος και μην αναζητάς ασήμαντα πλεονεκτήματα.

Αν είσαι aνυπόμονος, δε θα είσαι επιμελής. Α ν αναζητάς ασήμαντα

πλεονεκτήματα, δε θα καταφέρεις να πετύχεις τίποτε σημαντικό.

Όπως και πριν, η συμβουλή είναι να δίνετε προσοχή στη λεπτομέρεια. Ταυτόχρονα, όμως, ο Κομφούκιος προειδοποιεί ότι αν εγκλωβιστείτε σε μ ικρά, πονηρά σχέδια, οι μεγάλες ευκαιρίες θα σας προσπεράσουν ολότελα.

Α ν δεν έχεις πνευματική ισορροπία, δεν μπορείς να aντέξεις παρ α

τεταμένες περιόδους δυσκολιών ούτε παρατεταμένες περιόδους ,

ανεσης.


Επιλογή της ομάδας μέσης διαχείρισης Για να οδηγήσεις ένα στρατό, μην επιλέγεις το είδος του ανθρώπου

που αρέσκεται να παλεύει με τίγρεις ή να διασχίζει ποταμούς πεζός,

ή αυτόν που θα έδινε τη ζωή του χωρίς δεύτερη σκέψη. Πρέπει να εί

ναι κάποιος που προσεγγίζει τη δουλειά του με προσοχή, κάποιος

που του αρέσει να σχεδιάζει τα πράγματα καλά και να φροντίζει να

ολοκληρωθούν.

Μην επιλέγετε ανθρώπους που παίρνουν βιαστικές αποφάσεις η αφροσύνη τους θα μπορούσε να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από όποιο όφελος θα μπορούσε να προκύψει για τη δουλειά.

Παρατήρησε τους τρόπους με τους οποίους πετυχαίνει κάποιος τους

στόχους του. Παρατήρησε τα κίνητρά του. Πώς μπορεί ένας άνθρω

πος να κρύψει το χαρακτήρα του; Εγώ συνήθιζα να ακούω τι είχαν να

πουν οι άνθρωποι και περίμενα να φερθούν ανάλογα. Τώρα, ακούω

τι λένε οι άνθρωποι και παρατηρώ τι κάνουν.

Άσχετα με το τι λέει κάποιος, αν είναι αναξιόπιστος θα το δείξει στη συμπεριφορά του. Μην ακούτε απλά τι λένε οι υποψήφιοι μάνατζερ, παρατηρήστε τον τρόπο που λειτουργούν.

Οι άνθρωποι σφάλλουν ανάλογα με το επίπεδό τους . Παρατη

ρώντας τα σφάλματα ενός ανθρώπου μπορείς να καταλάβεις την

αξία του.

Το πώς αντ ιμετωπίζει κανείς τα λάθη του, παραδεχόμενος ότι έσφαλε και προσπαθώντας να τα διορθώσει, ή απλά σκεπάζοντάς τα, μπορεί να σας αποκαλύψει πολλά για το χαρακτήρα του.


Κάποιος μπορεί να έχει εμβριθείς θεωρίες, όμως είναι Ανώτερος

Άνθρωπος; Ή είναι απλά επιφανειακά εντυπωσιακός;

Μάθετε να διακρίνετε αν ένας άνθρωπος είναι «μόνο λόγια» ή αν ξέρει πραγματικά για τι πράγμα μ ιλάει.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος δεν προκρίνει έναν άνθρωπο εξαιτίας των

λόγων του και δεν απορρίπτει τα λόγια εξαιτίας του ανθρώπου .

Ακόμη και κάποιος που δε συμπαθείτε μπορεί να έχει χρήσιμες ιδέες. Μην απορρίπτετε τις προτάσεις, αλλά να είστε επιφυλακτικός στην προαγωγή του ανθρώπου που τις έκανε.

Κάποιος που είναι έξυπνος ομιλητής και διατηρεί «υπερβολικά χα

μογελαστή» έκφραση σπάνια θεωρείται καλός χαρακτήρας.

Προσοχή στους ανθρώπους που προσπαθούν με κάθε τρόπο να είναι ευχάριστοι, πιθανότατα κάτι κρύβουν.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος έχει αυτοπεποίθηση χωρίς έπαρση. Ο Κα

τώτερος Άνθρωπος έχει έπαρση χωρίς αυτοπεποίθηση.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος παραμένει σταθερός σε δύσκολες καταστά

σεις . Ο Κατώτερος Άνθρωπος διαλύεται.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος είναι ταπεινός στα λόγια αλλά έξοχος στις

πράξεις του.

Ένα δυναμικό άτομο δε χρειάζεται να κομπάζει. Οι πράξεις του μ ιλούν δυνατότερα από οποιεσδήποτε λέξεις.


Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης Ο πρίγκιπας ορίζει τους υπουργούς του με δικαιοσύνη. Οι υπουργοί

υπηρετούν τον πρίγκιπά τους με καλή πίστη.

Αν δεν έχετε παράλογες ή aνήθικες απαιτήσεις από τους συνεργάτες σας, αυτοί θα σας αντιμετωπίζουν με σεβασμό.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος δεν επιτρέπει στους Υπουργούς του να νιώ

σουν δυσαρέσκεια επειδή δεν αξιοποιούνται. Επομένως, δεν απο

μακρύνει κανένα εκτός κι αν υπάρχει πολύ σοβαρός λόγος και δεν

αναζητά όλες τις ικανότητες σε έναν άνθρωπο .

Αν προσλάβετε κάποιον, να του έχετε πάντοτε δουλειά αλλά να τον aξιοποιείτε στο έπακρο των δυνατοτήτων του. Μην έχετε την απαίτηση να κάνει πράγματα για τα οποία δεν έχει τις γνώσεις.

Όταν θα έπρεπε να μιλήσεις σε κάποιον αλλά δεν του μιλάς, τον χά

νεις . Όταν δε θα έπρεπε να μιλήσεις σε κάποιον, αλλά του μιλάς,

σπαταλάς το χρόνο σου. Οι σοφοί δε χάνουν ανθρώπους, ούτε σπαταλούν το χρόνο τους.

Φροντίστε να έχετε τους συνεργάτες σας διαρκώς ενήμερους, αλλά μην τους κουράζετε με ατελείωτες, περ ιττές πληροφορίες.

Οι Κατώτεροι Άνθρωποι δύσκολα κουμαντάρονται. Αν εξοικειω

θείς μαζί τους, χάνουν την ταπεινότητά τους. Αν παραμείνεις από μα

κρος, αυτό τους ενοχλεί πολύ.

Αν είσαι καλός άνθρωπος και κανείς δε διαφωνεί μαζί σου, ωραία.


Όμως αν είσαι κακός και κανείς δε διαφωνεί μαζί σου, ίσως έχεις τη

δυνατότητα να καταστρέψεις τη χώρα με μια σου διαταγή.

Δώστε στα στελέχη σας την αυτοπεποίθηση να διαφωνούν μαζί σας όταν είναι απαραίτητο. Έτσι, θα μπορούσαν να σας εμποδίσουν από το να κάνετε κάποιο τρομερό λάθος.

Μόνο όταν καλοί εκπαιδευτές έχουν γυμνάσει τους ανθρώπους επί

επτά χρόνια μπορούν αυτοί να πάρουν όπλα. Το να οδηγήσεις ανεκ

παίδευτους ανθρώπους στη μάχη είναι το ίδιο σαν να τους ρίχνεις ,

στον γκρεμο .

Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από την ομάδα σας υπερβολικά νωρίς. Εξοικειωθείτε μαζί τους και δώστε τους το χρόνο να μάθουν πώς δουλεύετε και τι απαιτήσεις έχετε από αυτούς, προτού τους στείλετε να πολεμήσουν στο όνομά σας.

Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Να κυβερνάς με το παράδειγμά σου και προσπαθώντας σκληρά για

τους ανθρώπους σου. Μην aπογοητεύεσαι.

Όταν βάλεις σε σειρά τη ζωή σου, τα πράγματα θα πάνε καλά χωρίς

να χρειάζεται να δίνεις εντολές. Όμως αν η ζωή σου δεν είναι σε σ ειρά, ακόμη κι αν δίνεις εντολές, κανείς δε θα τις ακολουθεί.

Οι άνθρωποι πρέπει να σας έχουν εμπιστοσύνη πριν κληθούν να σας ακολουθήσουν.

Αν όλοι μισούν κάτι, καλύτερα να το ερευνήσεις . Αν όλοι αγαπούν

κάτι, καλύτερα να το ερευνήσεις .


Α ν κυβερνάς τους ανθρώπους μονάχα με το νόμο και τους ελέγχεις

με τις τιμωρίες, θα αποφύγουν το έγκλημα αλλά δε θα έχουν συναί

σθηση της ντροπής. Αν τους κυβερνάς με αξιοπρέπεια, οι άνθρωποι

θα δείχνουν σεβασμό. Αν τους κυβερνάς με την αρετή και τους ελέγ

χεις με την αξιοπρέπεια, θα αποκτήσουν συναίσθηση της ντροπής κι

έτσι θα διορθώνονται μόνοι τους.

Είναι aπείρως καλύτερο να καθοδηγείτε με το παράδειγμα, παρά να κραδαίνετε μαστίγιο.

Προσέγγισε τους εργάτες σου με αξιοπρέπεια και θα δείξουν σε

βασμό . Γίνε σαν πατέρας φιλεύσπλαχνος και θα σου είναι πιστοί. Προώθησε τους ικανούς και δίδαξε τους ανεπαρκείς και όλοι θα ερ

γαστούν θετικά για σένα.

Εφόσον ο ηγέτης κερδίσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων του, αυ

τοί θα δουλέψουν σκληρά για εκείνον. Αν δεν έχει την εμπιστοσύνη

τους, θα τον θεωρούν καταπιεστικό. Αν τον εμπιστεύονται, θα του

ασκούν κριτική ανοιχτά. Αν δεν τον εμπιστεύονται, θα τον συκοφαντούν πίσω από την πλάτη του .

Τ ο αφεντικό πάντα θα αποτελεί στόχο κριτικής. Είναι πολύ καλύτερα αν οι άνθρωποί σας α ισθάνοντα ι αρκετά άνετα μαζί σας ώστε να σας αναφέρουν απευθείας τα παράπονά τους, παρά να παραπονιούνται μεταξύ τους.

Μπορείς να υποχρεώσεις τους ανθρώπους να κινηθούν σύμφωνα

με μια συγκεκριμένη αρχή, όμως δε θα μπορέσεις να τους υποχρεώ-'

σεις να την κατανοησουν.


Δεν είναι απαραίτητο να καταλαβαίνουν οι εργαζόμενοι γιατί κάνετε όλα όσα κάνετε. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να σας εμπιστεύοντα ι αρκετά ώστε να σας ακολουθούν, είτε κατανοούν τα κίνητρά σας είτε όχι.

Στη διδασκαλία των ανθρώπων, πρέπει να υπάρχει διαφοροποίηση

ανάλογα με την κοινωνική τους τάξη.

Αυτό ισχύει εξίσου εφόσον μ ιλάμε για φυλή, θρησκεία ή φύλο.

Μπορείς να διδάξεις ανώτερα θέματα σε αυτούς που είναι άνω του

μετρίου, όμως δεν μπορείς να διδάξεις ανώτερα θέματα σε εκείνους ' ' '

που ειναι κατω του μετριου.

Μ ην περι μένετε από τους ανθρώπους περισσότερα από όσα μπορούν να προσφέρουν. Απλά, σεβαστείτε τους γι' αυτό που μπορούν να κάνουν καλά.

Όταν αυτοί που έχουν εξουσία χάνουν το αίσθημα του δικαίου, οι άν

θρωποι θα σκορπίσουν από κοντά τους και θα περάσει καιρός μέχρι

να επιστρέψουν. Όταν νιώθεις τον πόνο τους, τότε θα πρέπει να λ υ-' ' '

πασαι, ποτε να μη χαιρεσαι.

Φερθείτε δίκαια στους ανθρώπους και θα σας εμπιστευτούν.

Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών Ένας φίλος ρώτησε τον Κομφούκιο:

«Τι σκέφτεσαι αν σε συμπαθούν όλοι οι άνθρωποι στην πόλη; »


<<Όχι και πολύ καλό» είπε ο Κομφούκιος.

«Κι αν όλοι σε μισούν; »

«Επίσης όχι και πολύ καλό. Είναι καλύτερα αν οι καλοί άνθρωποι της

πόλης σε συμπαθούν και οι κακοί σε μισούν» .

Υπάρχουν τρία είδη φιλίας που είναι ωφέλιμα και τρία είδη φιλίας

που είναι βλαπτικά. Η φιλία με τους δίκαιους, η φιλία με τους ειλι

κρινείς και η φιλία με τους ευρυμαθείς είναι όλες ωφέλιμες μορφές

φιλίας. Η φιλία με τους πονηρούς, η φιλία με τους aνήθικους και η

φιλία με τους γαλίφηδες είναι βλαπτικές μορφές φιλίας.

Επιλέξτε τους φίλους κα ι τους συνεργάτες σας με σοφία . Το ποιους συναναστρεφόμαστε μας επηρεάζει και μας χαρακτηρίζει στους άλλους.

Οι ενάρετοι οπωσδήποτε θα έχουν κάτι να πουν, όμως εκείνοι που

έχουν κάτι να πουν δεν είναι οπωσδήποτε ενάρετοι. Ο σοφός είναι

πάντοτε γενναίος, όμως ο γενναίος δεν είναι πάντοτε σοφός.

Το θέμα, φυσικά, είναι να μάθετε να διακρίνετε τη διαφορά !

Μίλα στους φίλους σου ειλικρινά και δείξε τους έντεχνα το σωστό

μονοπάτι. Αν δεν μπορείς, τότε σταμάτα. Μη γελοιοποιείς τον εαυτό

σου.

Συμβουλέψτε τους ανθρώπους όσο καλύτερα μπορείτε, όμως αυτοί θα ακολουθήσουν τη συμβουλή σας μόνο αν το θέλουν.

Βασίσου στην πίστη και την εμπιστοσύνη. Μη συναναστρέφεσαι αυ

τούς που δεν είναι ηθικά αντάξιοί σου. Όταν κάνουν κάποιο λάθος,

μη διατάσεις να το επισημάνεις .

Οι πονηροί άνθρωποι ίσως πλουτίσουν και αποκτήσουν δύναμη, και η επιτυχία τους μπορεί να κάνει δελεαστική μια συμμαχία μαζί τους, όμως αντι μετωπίστε τους με επιφυλακτικότητα. Θα θεωρηθείτε συνένοχοι στην ατι μία τους ή, εξίσου πιθανό, οι δήθεν σύμμαχοι θα στραφούν εναντίον σας.

Ακόμη και ο Ανώτερος Άνθρωπος έχει πράγματα που μισεί. Μισεί

εκείνους που διαλαλούν τα σφάλματα των άλλων. Μισεί εκείνους

που έρπουν στην ιταμότητα και συκοφαντούν τους σπουδαίους. Μι

σεί εκείνους που είναι τολμηροί χωρίς αξιοπρέπεια. Μισεί εκείνους

που είναι πεπεισμένοι για την τελειότητά τους και κλειστοί σε όλα τα

άλλα.

Υπάρχουν τρία είδη aπόλαυσης που είναι ωφέλιμα και τρία είδη aπό

λαυσης που είναι βλαπτικά. Η απόλαυση της καλλιέργειας στη μουσι

κή και στις τελετές, η απόλαυση της ομιλίας γύρω από την καλοσύνη

των άλλων και η απόλαυση της συντροφιάς με ανθρώπους καλού χα

ρακτήρα είναι όλες ωφέλιμες μορφές aπόλαυσης. Η απόλαυση της

αλαζονείας, η απόλαυση της σπατάλης και η απόλαυση της τρυφής εί

ναι όλες βλαπτικές.

Ο Ανώτερος Άνθρωπος αναπτύσσει τα θετικά στοιχεία των άλλων,

όχι τα αρνητικά. Ο Κατώτερος Άνθρωπος κάνει το αντίθετο .

Αν τα μονοπάτια σας είναι διαφορετικά, δεν μπορείτε να κάνετε σχέ

δια από κοινού.


Οσοδήποτε στενή κι αν είναι η φιλία σας ή η επαγγελματική σας σχέση με κάποιον, αν επιδιώκετε ουσιαστικά διαφορετικούς στόχους, θα είνα ι αδύνατο να φέρετε σε πέρας μαζί μακροχρόνια σχέδια.


ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ

ΑΓΓΛΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΗΣ, 1564-1616

Ο Σαίξπηρ υπήρξε αναμφισβήτητα ένας από τους πλέον οξυδερκείς παρατηρητές των ανθρώπινων αδυναμιών στην

ιστορία του κόσμου. Τα σχόλιά του σχετικά με το μυαλό και την

ψυχή των ανθρώπων είναι ασύγκριτα. Σε 37 θεατρικά έργα,

γραμμένα σε διάστημα 25 χρόνων, ο Βάρδος μάς παρουσίασε

ήρωες, κακούργους, ραγισμένες καρδιές, βασανισμένες ψυ

χές και παμπόνηρες νεράιδες. Παρ' ότι πολλά από τα ιστορικά

έργα του Σαίξπηρ στηρίζονται περισσότερο στη φαντασία πα

ρά σε γεγονότα, οι χαρακτήρες του (είτε είναι ολότελα aπο

κυήματα του μυαλού του είτε όχι) κρύβουν μέσα τους από

σταγμα σοφίας. Επιλέξαμε μόλις δύο από τους εκατοντάδες

σαιξπηρικούς χαρακτήρες: κανείς τους δεν είναι άνθρωπος με

τον οποίο θα θέλατε να έχετε επαφές. Όμως, ακόμη και οι βα

ρετοί ή οι πονηροί έχουν να μας διδάξουν κάτι σχετικά με το , , , , ,

πως να κινουμαστε -η να μην κινουμαστε- στο χωρο των επι-�

χειρησεων. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν στηρίζονται στο αναλ

λοίωτο πρωτότυπο κείμενο. Έχουν κατηγοριοποιηθεί σύμφω

να με τις θεματικές κεφαλίδες του βιβλίου.


Χειρισμός της ομάδας μέσης διαχείρισης & εργατικού δυναμικού

Άμλετ, Πρ ίγκιπας της Δανίας Όταν ο Σαίξπηρ δημιούργησε το χαρακτήρα του Πολωνίου,

Ι<αγκελάριου του Βασιλιά της Δανίας, έφερε στη ζωή ένα ιδιαί-� � � � , ,

τερο αρχετυπο το οποιο οι περισσοτεροι απο εμας εχουμε συ-

ναντήσει σε κάποιο σημείο της ζωής μας. Ο Πολώνιος είναι

πάροχος συμβουλών . . . πάμπολλων συμβουλών . . . και τα περισ-, , , , , , , ,

σοτερα απο οσα εχει να πει ειναι τοσο κοινοτοπα, οσο και

aνόητα. Επίσης, έχει την αδιόρθωτη τάση να μπλέκει στις υποθέσεις των άλλων και, παρ' ότι δε διαδίδει φήμες, τις ασπάζε

ται χωρίς δεύτερη σκέψη.

Μεγάλο μέρος των συμβουλών που δίνει ο Πολώνιος στο

γιο του, το Λαέρτη, έχει βάση: απλά, οι συμβουλές είναι δια

τυπωμένες μέσα από τόσο βαρετές κοινοτοπίες που κανείς,

ούτε ο γιος του ούτε οι θεατές, δεν μπορεί να τις πάρει στα

σοβαρά. Ο Πολώνιος συχνά δικαιολογείται για την αφόρητη

ανία των όσων λέει και κάνει, επειδή είναι ηλικιωμένος. Στην

πραγματικότητα, οι άνθρωποι δεν αλλάζουν πάρα πολύ μεγαλώνοντας, απλά εμφανίζουν με μεγαλύτερη ένταση τα στοι

χεία που τους χαρακτήριζαν όταν ήταν νέοι. Το χρησιμότερο

μάθημα που προκύπτει από αυτόν το χαρακτήρα είναι ότι ο

Πολώνιος αποτελεί το τέλειο παράδειγμα προς αποφυγή

αναφορικά με το πώς να αντιμετωπίζετε τους άλλους ανθρώ

πους.

Ο Πολώνιος πεθαίνει χτυπημένος από ξίφος είναι μία θλι

βερή παρένθεση στο έργο, μια στιγμή που θα μπορούσε να εί

χε αποφευχθεί αν δε στεκόταν πίσω από μια κουρτίνα κρυφα

κούγοντας το διάλογο μεταξύ του Πρίγκιπα Άμλετ και της μη-


τέρας του, της Βασίλισσας Γερτρούδης. l{αι αυτή η στιγμή προ

σφέρει ένα χρησιμότατο μάθημα.

Άμλετ, Πράξη Πρώτη , Σι<ηνή Τρίτη Ο Λαέρτης ετοιμάζεται να αναχωρήσει για ταξίδι στη Γαλλία και

ο πατέρας του, ο Πολώνιος, περιφέρεται γύρω του, δίνοντάς

του «συμβουλές» καθώς αναχωρεί.

Πολώνιος:

Η διπλή ευλογιά είναι χάρη διπλή,

Έλα, έλα, την ευχή μου να έχεις μαζί!

Και δυο πράγματα να θυμάσαι εκεί:

Λοιπόν, γιε μου, έχεις την ευχή μου, αλλά να θυμάσαι καλά αυτές τις συμβουλές.

Τις σκέψεις σου να τις φυλάς για σένα

Και πράξεις δίχως σκέψη μην κάνεις για κανένα.

Μην ανοίγεις το στόμα σου, ούτε να κάνεις κάτι χωρίς να το έχεις σκεφτεί πρώτα καλά.

Να είσαι φιλικός, αλλά μην το παρακάνεις .

Κάνε κα ινούριους φίλους, αλλά μην ξανοίγεσα ι σε ανθρώπους που δε γνωρίζεις.

Τους φίλους που έχεις, που έχουν αποδειχτεί σωστοί,

Κράτα τους κοντά σου, με aτσάλινη πυγμή.


Να θυμάσαι πάντοτε πως οι παλιοί φίλοι είναι οι καλύτεροι.

Αλλά τον πόνο σου μην τον ξεχνάς γλεντώντας Με φίλους νιόφερτους που δεν τους ξέρεις ακόμη.

Μη σπαταλάς όλα σου τα χρήματα γυρνώντας με παρέες ανθρώπων που δεν είσαι σίγουρος αν μπορείς να εμπιστευτείς.

Το νου μου μη μπλέξεις σε καβγάδες, αλλά άμα αυτό συμβεί,

Στάσου καλά, ώστε ο aντίπαλος εσέ να φοβηθεί.

Ποτέ μην ξεκινάς διαμάχη, όμως αν υποχρεωθείς να ακολουθήσεις, κράτα σταθερή στάση.

Όλους να τους ακούς, σε λίγους όμως να μιλάς.

Άκουγε όλα όσα έχουν να πουν οι άλλοι, όμως κράτα τις σκέψεις σου για τον εαυτό σου.

Όλων τη γνώμη να ακούς, μόνος ν' aποφασίζεις .

Φρόντισε να μη θίγεσαι εύκολα και ποτέ μη θίξεις άλλον.

Οι συνήθειές σου ακριβές όσο μπορεί το πουγκί σου να σηκώσει.

Όμως πολυτέλειες δε χρειάζονται- πλούσια να διαλέξεις, μα όχι χτυ-,

πητα. Γιατί από το ρούχο συχνά φαίνεται ο χαρακτήρας του ανθρώπου.

Πάντα να ντύνεσαι καλά. Να ακολουθείς τη μόδα αλλά μην αγοράζεις ρούχα φτηνιάρικα στην όψη απλά επειδή είναι στη μόδα.


Γιατί θα σε κρίνουν από τον τρόπο που ντύνεσαι .

Κι αυτοί στη Γαλλία που έχουν τα μεγάλα αξιώματα και θέσεις,

Οι πιο εκλεκτικοί και γενναιόδωροι είναι, aσύγκριτοι σε αυτό.

247

Οι Γ άλλοι είνα ι οι πιο καλόγουστοι άνθρωποι στον κόσμο .. . για όνομα του Θεού, μην ντυθείς σαν λέτσος μπροστά στους Γ άλλους.

Ούτε να δανείζεσαι, μηδέ και να δανείζεις, Γιατί το δάνειο συχνά τρώει και φίλο και λεφτά.

Ούτε δανειστής ούτε οφειλέτης. Σε οποιαδήποτε κι από τις δύο θέσεις βρεθείς, κινδυνεύεις να χάσεις και τα χρήματα και τους φίλους σου.

Και πάνω απ' όλα, τούτο : ειλικρινής να είσαι στον εαυτό σου απέ

ναντι,

Κι έτσι σίγουρο είναι, όσο σίγουρο πως η νύχτα ακολουθεί τη μέρα, Πως άνθρωπο άλλο δε θα ξεγελάσεις .

Το σημαντικότερο, να είσαι καλό παιδί. Κι εφόσον είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου, θα είσαι ειλικρινής και με τους άλλους ανθρώπους.

Σε αυτό το σημείο, ο Λαέρτης καταφέρνει επιτέλους να ξεφύγει. Όπως αναφέραμε ήδη, οι συμβουλές είναι τόσο αδέξια δο

σμένες ώστε δύσκολα θα τις έπαιρνε κανείς στα σοβαρά. l{ι

αυτό είναι κρίμα, γιατί οι περισσότερες από αυτές τις συμβουλές συνεχίζουν να είναι επίκαιρες, περισσότερα από 400 χρό-

� νια αργοτερα.


Αντιμετώπιση επαγγελματικών συνεργατών

Ο Έ μπορος της Βενετίας Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, η εκ

κλησία απαγόρευε στους Χριστιανούς να δανείζουν χρήματα

με τόκο, γιατί αυτό θεωρούνταν τοκογλυφία και η εκκλησία τη θεωρούσε αμαρτία. l{αθώς οι άνθρωποι πάντοτε χρειαζόταν

να δανειστούν χρήματα, είτε επρόκειτο για κάποιον έμπορο ο

οποίος προσπαθούσε να επεκτείνει τις δουλειές του είτε για

κάποιο βασιλιά που έπρεπε να χρηματοδοτήσει έναν πόλεμο

και, καθώς ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεθεί άνθρωπος που θα δάνειζε χρήματα χωρίς τόκο, αυτό το κενό στην οικονομία έπρεπε να καλυφθεί από κάποιον. Αυτός ο «κάποιος» ήταν η

εβραϊκή κοινότητα· καθώς τα μέλη της δεν ήταν Χριστιανοί, δε δεσμεύονταν από τον εκκλησιαστικό νόμο και καθώς αποτελούσαν κοινότητα εμπόρων συχνά είχαν διαθέσιμα μετρητά.

Αναπόφευκτα, δημιουργήθηκαν πικρίες μεταξύ Χριστια

νών και Εβραίων. Όταν ένας Χριστιανός χρειαζόταν χρήματα, δεν είχε άλλη επιλογή από το να στραφεί στους δανειστές και

να πληρώσει τόκο, τον οποίο θεωρούσε αντίθετο με τις διδα

χές της εκκλησίας. Οι Εβραίοι ένιωθαν εξίσου έντονη πικρία,

επειδή δαιμονοποιούνταν, ενώ αυτοί κάλυπταν μια απαραίτη

τη πτυχή της οικονομικής δραστηριότητας.

Στο έργο του Σαίξπηρ Ο /Εμπορος της Βενετίας, ο έμπορος

του τίτλου, ο Αντόνιο, προσεγγίζεται από το φίλο του, τον Μπα

σάνιο, ο οποίος του ζητά ένα δάνειο για να χρηματοδοτήσει, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, μια ερωτική σχέση. Όλα τα χρή

ματα του Αντόνιο είναι δεσμευμένα σε διάφορα εμπορεύματα

που δεν έχουν φτάσει ακόμη στη Βενετία. Όμως, δέχεται να

βοηθήσει τον Μπασάνιο, δανειζόμενος χρήματα από τον Σάι-


λ ο κ, έναν Εβραίο έμπορο. Ο Σάιλοκ δε συμπαθεί τον Αντόνιο,

ο οποίος είναι γνωστός για τον αντισημιτισμό του και φημίζε

ται ως άνθρωπος που δανείζει άτοκα τους φίλους του, πράγμα

που σημαίνει ότι στερεί από τον Σάιλοκ κέρδη σε έναν από

τους ελάχιστους τομείς της οικονομίας όπου μπορεί να δρα

στηριοποιηθεί νόμιμα ένας Εβραίος.

Ο Σάιλοκ συμφωνεί να δανείσει το ποσό, όμως επιμένει ότι

εφόσον ο Α ντόνιο δεν μπορέσει να εξοφλήσει το κεφάλαιο και

τους τόκους την ορισμένη ημέρα, θα ξεπληρώσει παραχωρώντας

μια λίβρα σάρκα από το σώμα του. Το αντίτιμο φαντάζει υπερ

βολικά σκληρό, όμως δεδομένης της έχθρας που υφίσταται με

ταξύ των χριστιανικών και εβραϊκών κοινοτήτων της εποχής, δεν πρέπει να προξενεί έκπληξη το ότι ο Σάιλοκ ήθελε να δώ

σει σε όλους ένα μάθημα μέσω του Α ντόνιο. Χωρίς να το σκε

φτεί καλά, ο υπερόπτης Α ντόνιο συμφωνεί με τους όρους του δανείου. Προφανώς, ο Αντόνιο αδυνατεί να ξεπληρώσει το δά

νειο και έτσι ο Σάιλοκ τον οδηγεί στο δικαστήριο και απαιτεί να

του επιτραπεί να αποσπάσει τη φρικτή πληρωμή.

Ανεξάρτητα από όποια άλλη ερμηνεία θα μπορούσε να δοθεί στο κείμενο, Ο /Εμπορος της Βενετίας είναι η ιστορία δύο

ανθρώπων που άκριτα εμπλέκονται σε ένα αμοιβαία επαχθές

συμβόλαιο : από αυτό το σημείο και μόνο μπορεί να εξαχθεί

ένα χρήσιμο επιχειρηματικό μάθημα. Ο ένας συμβαλλόμενος

είναι τόσο υπερόπτης που δε συνειδητοποιεί ότι η συμφωνία

είναι βλακώδης και ο άλλος τόσο ξεροκέφαλος που δεν αποδέχεται έναν αμοιβαία αξιοπρεπή συμβιβασμό όταν αυτός του

/ προτεινεται.

Ο Έ μπορος της Βενετίας, Πράξη Πρώτη , Σκηνή Τρίτη Παρακολουθούμε την εξέλιξη της υπόθεσης από το σημείο που


ο Μπασάνιο, εκ μέρους του Αντόνιο, προσεγγίζει τον Σάιλοκ.

Σάιλοκ : Τρεις χιλιάδες δουκάτα· καλώς.

Μπασάνιο: Μάλιστα, κύριε, για τρεις μήνες.

Σάιλοκ : Για τρεις μήνες, καλώς.

Μπασάνιο: Για το ποσό, όπως σας είπα, εγγυητής θα είναι ο Αντόνιο.

Σάιλοκ : Ο Αντόνιο θα είναι εγγυητής καλώς.

Μπασάνιο: Μπορείτε να με καθησυχάσετε; Θα με εξυπηρετήσετε; Μπορώ να έχω την απάντησή σας;

Σάιλοκ : Τρεις χιλιάδες δουκάτα για τρεις μήνες και ο Αντόνιο θα εί-,

ναι εγγυητης.

Μπασάνιο: Συμφωνείτε με αυτό;

Σάιλοκ : Ο Αντόνιο είναι καλός άνθρωπος.

Μπασάνιο: Έχετε ακούσει κάποιον υπαινιγμό περί του αντιθέτου;

Σάιλοκ : Ω, όχι, όχι, όχι, όχι. Αυτό που εννοώ, λέγοντας πως είναι κα

λός άνθρωπος, είναι να σου δώσω να καταλάβεις πως ο χαρακτήρας του με καλύπτει. Όμως, η οικονομική του κατάσταση είναι ρευστή:

έχει ένα πλοίο που ταξιδεύει για την Τρίπολη, ένα άλλο που τραβάει

στις Ινδίες πληροφορούμαι, επιπλέον, από ό,τι ακούγεται στην αγο

ρά, πως είχε ένα τρίτο πλοίο που έφυγε για το Μεξικό, ένα τέταρτο


για την Αγγλία και άλλες επιχειρήσεις που δεν πήγαν καλά στο εξω

τερικό. Όμως τα πλοία είναι απλά σανίδες, οι ναυτικοί είναι άνθρω

ποι: υπάρχουν αρουραίοι της στεριάς και της θάλασσας, κλέφτες της

θάλασσας και της στεριάς, εννοώ πειρατές, κι έπειτα είναι και ο κίν

δυνος του πελάγους, του αέρα, των βράχων. Παρ ' όλα αυτά, ο άν

θρωπος είναι αξιόπιστος . Τρεις χιλιάδες δουκάτα· θαρρώ πως θα

δεχτώ την εγγύησή του.

Μπασάνιο: Σίγουρος να είστε πως μπορείτε.

Σάιλοκ : Θα σιγουρευτώ πως μπορώ· και για να μπορέσω να σιγου

ρευτώ, πρέπει να το σκεφτώ. Θα μπορούσα να μιλήσω με τον Αντό

νιο; . . .

Για άγνωστους λόγους, ο Αντόνιο επιτρέπει στον Μπασάνιο να προσεγγίσει τον Σάιλοκ, αντί να το κάνει ο ίδιος. Όταν κάποιος έχει μια σημαντική υπόθεση που εκκρεμεί, πρέπει να τη χειρίζεται προσωπικά ή να ορίζει επίσημο αντιπρόσωπο, όχι να στέλνει κάποιο φίλο.

Σ το μεγαλύτερο μέρος του διαλόγου, ο Σάιλοκ επαναλαμβάνει όλα όσα του λέει ο Μπασάνιο. Προφανώς, χρονοτριβεί για να μπορέσει να ζυγίσει την πρόταση. Καθώς ο διάλογος προχωρά, καταλαβαίνουμε ότι ο Σάιλοκ εξετάζει το χαρακτήρα του Αντόνιο, τον οποίο προφανώς γνωρίζει και εξίσου προφανώς αντιμετωπίζει με δυσπιστία. Παρ' ότι οι δουλειές είναι δουλειές και οι προσωπικές σχέσεις δε θα πρέπει να παίζουν ρόλο, μόνο ένας aνόητος θα έκλεινε επαγγελματική συμφωνία με κάποιον που δεν εμπιστεύεται ή, ακόμη χειρότερα, μισεί. Το παρατεταμένο κλίμα δυσπιστίας αναπόφευκτα θα επηρεάσει ακόμη και την πιο επικερδή επιχειρηματική ευκαιρία.


Λίγο μετά από τον παραπάνω διάλογο, ο Αντόνιο κάνει την , ,

εμφανιση του.

Μπασάνιο: Να σας συστήσω το Σινιόρ Αντόνιο.

Σάιλοκ : [από το πλάι της σκηνής, προς το κοινό]

Σαν κορδωμένος πολιτικάντης δεν είναι;

Τον μισώ γιατί είναι Χριστιανός.

Όμως παραπάνω από αυτή την ιταμή αιτία,

Δανείζει χρήμα άτοκα κι έτσι γκρεμίζει,

Το ύψος των τόκων που δίνουμε εμείς στη Βενετία.

Άμα μπορέσω να τον πιάσω γερά, Θα του ξεπληρώσω το παμπάλαιο γινάτι που του' χω. Μισεί το ιερό μας έθνος και συνέχεια φωνάζει,

Ακόμη κι εκεί που συχνάζουνε οι έμποροι πιότερο, Για μένα, τις συμφωνίες μου και το σωστό μου κέρδος, Που αυτός τόκο το λέει. Ανάθεμα τη φυλή μου,

Άμα τον συγχωρήσω . . .

Έτσι, τώρα ξέρουμε για ποιο λόγο μ ισεί ο Σάιλοκ τον Αντόνιο, όμως το ερώτημα είναι , γιατί ο Αντόνιο να φερθεί τόσο aνόητα και να προσεγγίσει τον Σά ιλοκ; Σε αυτό το σημείο, η αμοιβαία αντιπάθειά τους δεν έχει εκδηλωθεί ανοιχτά, όμως όπως συμβαίνει σε κάθε επαγγελματική συναλλαγή με έναν εχθρό, αυτό είναι απλά ζήτημα χρόνου.

Α ντόνιο: Σάιλοκ, παρ' ότι ούτε δανείζω, ούτε δανείζομαι Παίρνοντας ή δίνοντας παραπάνω,

Όμως, για να στηρίξω τις ώριμες ανάγκες του φίλου μου, Θα πατήσω τη συνήθειά μου . Σου έχει πει


Πόσα χρήματα θα ήθελε;

Σάιλοκ : Ναι, ναι, τρεις χιλιάδες δουκάτα.

Α ντόνιο: Και για τρεις μήνες.

Σάιλοκ : Το είχα ξεχάσει- για τρεις μήνες, μου το είπες αυτό.

Ωραία, λοιπόν, να πούμε για την εγγύησή σου.

Κάτσε να σε δω καλά, και να σ' ακούσω.

253

Γιατί θαρρώ πως είπες πως ούτε δανείζεις μα ούτε και δανείζεσαι Με κέρδος.

Έχοντας διαπράξει ήδη το πρώτο σφάλμα, της συναλλαγής με άνθρωπο τον οποίο είχε προσβάλει δημόσια, ο Αντόνιο επιδεινώνει την κατάσταση επιτρέποντας να πιαστεί να λέει ολοφάνερο ψέμα: ο Σάιλοκ γνωρίζει ήδη ότι ο Αντόνιο δανείζει χρήματα. Τώρα, ο Αντόνιο επιμένει ότι δε δανείζεται, τη στιγμή που η όλη συνάντηση προφανώς έχει αυτόν ακριβώς το σκοπό. Σ τις επιχειρηματικές συναλλαγές είναι απολύτως απαραίτητο να κρατάτε ορισμένες σημαντικές πληροφορίες για τον εαυτό σας, όμως όταν πρόκειται για κάποια ουσιώδη παράμετρο, ακόμη κι αν έχει προσωπικό χαρακτήρα, την οποία όλα τα συμβαλλόμενα μέρη θα έπρεπε να γνωρίζουν, ο φρόνιμος άνθρωπος ανοίγει τα χαρτιά του από την αρχή ώστε να εκτονώσει μ ια ενδεχομένως δύσκολη κατάσταση.

Α ντόνιο: Πράγματι, ποτέ δεν το εκμεταλλεύομαι.

Σάιλοκ : Τρεις χιλιάδες δουκάτα· ωραίο, στρογγυλό ποσό.

Τρεις μήνες απ' τους δώδεκα· μια στιγμή να υπολογίσω τον τόκο . . .


Α vιόνιο: Σάιλοκ, τι θα σου χρωστάμε;

Σάιλοκ : Σινιόρ Αvιόνιο, πολλές φορές και συχνά

Στο Ριάλτο με επέπληξες Για τα χρήματα και τους τόκους μου :

Και πάλι, εγώ το υπέμεινα σηκώνοvιας απλά τους ώμους, Γιατί όλη η φυλή μου έχει μάθει να υπομένει. Εσύ άπιστο με λες, γδάρτη και σκύλο,

Και φτύνεις την εβραϊκή μου φορεσιά,

Κι όλα αυτά επειδή χειρίζομαι κάτι ολόδικό μου.

Ωραία, λοιπόν, τώρα κατά πως φαίνεται χρειάζεσαι τη βοήθειά μου : Εμπρός, λοιπόν· έρχεσαι και με βρίσκεις, και λες,

«Σάιλοκ, θα θέλαμε χρήματα» . . . Μήπως να διπλωθώ στα δύο, σαν δούλος,

Και με κομμένη ανάσα και ψιθυριστή ταπεινότητα,

Τούτο να πω:

«Καλέ μου κύριε, την περασμένη Τετάρτη μ' έφτυσες:

Την τάδε μέρα, με περιφρόνησες, και μιαν άλλη

Σκύλο με είπες . Και για αυτά τα καλά σου λόγια, Εγώ θα σου δανείσω τούτα εδώ τα χρήματα; »

Πλέον, ο Σάιλοκ ξεκαθαρίζει πως δε θέλει να κλείσει συμφωνία με τον Αντόνιο. Όταν προκύψει μια τέτοια κατάσταση, δε χρειάζεται να είναι κανείς ιδιοφυΤα για να καταλάβει πως η κατάσταση μόνο χειρότερη μπορεί να γίνει και πως οι διαπραγματεύσεις θα έπρεπε να τερματιστούν πριν η μία, αν όχι και οι δύο συμβαλλόμενες πλευρές βρεθούν σε θέση από την οποία δε θα υπάρχει λογική διέξοδος. Ο Αντόνιο προφανώς δεν είναι έξυπνος άνθρωπος. Σ τη συνέχεια του έργου, παρατηρήστε πώς επιμένει να προ-


καλεί τον Σάιλοκ. Αvrόνιο: Εξίσου πιθανό είναι το ίδιο να σε aποκαλέσω και πάλι, Ξανά να σε φτύσω, να σε περιφρονήσω κιόλας.

Αν θες τα λεφτά σου να δανείζεις, δάνειζέ τα

Όχι στους φίλους σου . . .

Κάλλιο να τα δανείζεις στον εχθρό σου,

255

Από τον οποίο, έτσι και αθετήσει τους όρους, με μεγαλύτερη άνεση

θα μπορέσεις

Την ποινή να αποσπάσεις . . .

Σάιλοκ : Θα τη δείξω αυτή την καλοσύνη.

Έλα μαζί μου σε ένα συμβολαιογράφο, σφράγισε εκεί

Τη μοναδική εγγύηση που ζητώ. Και, έτσι, γι' αστείο,

Αν δε με ξεπληρώσεις την ορισμένη μέρα,

Σε ορισμένο τόπο, το ποσό ή τα ποσά, όπως

Περιγράφοvrαι στο συμβόλαιο, ας ορίσουμε αποζημίωση

Ίση με μια λίβρα

Από την όμορφη σάρκα σου, να κοπεί και να αποσπαστεί

Από όποιο μέρος του σώματός σου θελήσω.

Α vrόνιο: Σύμφωνοι, ειλικρινά. Θα συμφωνήσω σε έναν τέτοιο όρο

Και θα πω ότι ο Εβραίος έχει μέσα του μεγάλη καλοσύνη . . .

Δε θα αφήσω το χρέος aπλήρωτο Μέσα στους δυο επόμενους μήνες, δηλαδή ένα μήνα προτού Εκπνεύσει το συμβόλαιο, περιμένω να επιστρέψουν Εμπορεύματα τριπλά τριπλάσιας αξίας από ό,τι το δάνειο.

Ο Σά ιλοκ κάνει στον Αντόνιο τη χάρη να θέσει έναν όρο τόσο εξωφρενικά απαράδεκτο που κανείς εχέφρων άνθρωπος δε θα τον δεχόταν. Εντελώς απρόσμενα, ο Αντόνιο συμφωνεί. Η κατά-


σταση εδώ ξεφεύγει κατά πολύ από την ικανότητα ενός ανθρώπου να συνειδητοποιήσει ότι μια επαγγελματική συμφωνία παίρνει άσχημη τροπή. Όποιος επιτρέψει στον εαυτό του να βρεθεί σε μια τέτοια θέση, του αξίζει ό,τι κι αν πάθει. Πάντοτε να παίρνετε τις επαγγελματικές αποφάσεις με ψυχρή, αποστασιοποιημένη, κοινή λογική, ποτέ πιεζόμενοι από την περηφάνια κα ι τον εγωισμό. Υπάρχουν πάντοτε καταστάσεις που βρίσκονται έξω από τα όρια των ικανοτήτων και του ελέγχου μας. Προσπαθήστε να έχετε περιθώρια ελιγμών εφόσον προκύψει μια τέτοια κατάσταση.

Σκηνή Τ έτορτη , Πράξη Πρώτη Η υπόθεση έχει μεταφερθεί στο δικαστήριο . Ο Σάιλοκ έχει

οδηγήσει τον Αντόνιο ενώπιον του Δόγη προκειμένου να

εφαρμόσει τους όρους του συμβολαίου. Με κάποιον τρόπο, ο

Μπασάνιο εξασφαλίζει έξι χιλιάδες δουκάτα, τα οποία προ

σφέρει στον Σάιλοκ εφόσον εκείνος απαλλάξει τον Α ντόνιο

από τους όρους του συμβολαίου.

Σάιλοκ : Ακόμη κι αν κάθε δουκάτο από τις έξι χιλιάδες

Κοβόταν σε έξι μέρη και κάθε μέρος δουκάτο aτόφιο γινόταν, Εγώ δε θα τα έπαιρνα. Προτιμώ το αίμα μου.

Δόγης: Πώς μπορείς σε έλεος να ελπίζεις, όταν έλεος δε δείχνεις;

Σάιλοκ : Ποια κρίση να φοβηθώ, όταν κακό δεν κάνω; Εσείς μεταξύ σας έχετε αγοράσει πολλούς σκλάβους, Κι αυτούς, σαν τα γαϊδούρια, τους σκύλους και τα μουλάρια σας,

Τους ρίχνετε σε φρικτά και άθλια μέρη, Επειδή τους αγοράσατε: μήπως να έρθω να σας πω, Ελευθερώστε τους, παντρέψτε τους με τους κληρονόμους σας;

Γιατί ιδρώτα να χύνουν για τα δικά σας βάρη; Φροντίστε τα κρεβάτια τους

Απαλά να 'ναι σαν τα δικά σας, και κοιτάξτε οι ουρανίσκοι τους

Τρόφιμα εκλεκτά να γευτούν. Κι εσείς θα απαντήσετε,

«Δικοί μας είν' οι σκλάβοι» . Το ίδιο κι εγώ σας απαντώ:

Η λίβρα σάρκας, την οποία από τούτον απαιτώ,

Ακριβά είν' αγορασμένη. Δικιά μου είναι, και θα την πάρω.

Εδώ, ο Σάιλοκ ρίχνει τον εαυτό του στο επίπεδο του ανθρώπου που το μόνο που τον ενδιαφέρει είνα ι η εκδίκηση. Αν του παρουσιαστεί η ευκαιρία να σημειώσει μια σημαντική οικονομική νίκη ή μια αμφιλεγόμενη ηθική νίκη, ο σοφός επιχειρηματίας παίρνει τα χρήματα κα ι αφήνει την αμφιβόλου αξίας ηθική υπεροχή κατά μέρος. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν σκοπό την επικράτηση μιας άποψης, ούτε θα έπρεπε να έχουν προσωπικό χαρακτήρα: στόχος είναι να βοηθήσετε την εταιρεία σας να πετύχει. Αυτό είναι κάτι που προφανώς γνωρίζει ο Σάιλοκ, όμως επέτρεψε στο μίσος του για τον Αντόνιο να θέσει στο περιθώριο την επιχειρηματική λογική του. Ο καλύτερος τρόπος να αποφύγετε μια τέτοια καταστροφή είναι να μην επιτρέψετε εξαρχής στον εαυτό σας να βρεθεί σε τέτοια θέση. Και οι δύο εκείνοι άντρες είχαν την ευκαιρ ία να ξεφύγουν από αυτή την πολύ άσχημη κατάσταση. Ο Σάιλοκ θα μπορούσε να είχε αρνηθεί το δάνειο, ο Αντόνιο, ακόμη κι αν είχε την αφροσύνη να δανειστεί χρήματα από κάποιον που μ ισούσε, θα μπορούσε να είχε υπαναχωρήσει όταν του προτάθηκαν οι εξωφρενικοί όροι του συμβολαίου.

Ο Σαίξπηρ, άνθρωπος της εποχής του, φέρνει τα πράγματα έτσι ώστε τελικά ο Σάιλοκ χάνει τη δίκη και μαζί όχι μόνο το δάνειο, το κέρδος και τους τόκους, αλλά και τη μισή του προ

σωπική περιουσία. Εν μέρει αυτό οφείλεται στο ότι στην Αγ-


γλία του 16ου αιώνα ο aντισημιτισμός ήταν κυρίαρχος και ο

Σαίξπηρ δεν ήταν απλά θύμα αυτής της νοοτροπίας, αλλά

αναμφίβολα καλούνταν να ικανοποιήσει τις προκαταλήψεις

του κοινού του. Φυσικά, κάνουν την εμφάνισή τους και οι ανα

τροπές που χαρακτηρίζουν όλες τις σαιξπηρικές ιστορίες αγά

πης: σε αυτή την περίπτωση, η καταστροφή του Σάιλοκ επιτρέ

πει να ανθίσει ο έρωτας μεταξύ του όχι και τόσο έξυπνου Μπα

σάνιο και της κυρίας των στεναγμών του . Είναι μια ανόητη

ιστορία, όμως τα μαθήματα που περιέχει σχετικά με το πώς να

μη λειτουργεί κανείς σε επιχειρηματικό επίπεδο μάλλον είναι

πολύ πιο προφανή για οποιονδήποτε έξυπνο άνθρωπο της σύγ

χρονης εποχής από ό,τι ήταν για το θεατρόφιλο κοινό του 1605, � , , , , , οταν παρουσιαστηκε για πρωτη φορα αυτο το εργο.


ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΦΡΑΓΚΛΙΝΟΣ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ, 1706-1790

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ήταν ένας άνθρωπος που δύσκολα θα φανταζόταν κανείς για επαναστάτη . Περισσότερο

γνωστός ως διπλωμάτης, ο Φραγκλίνος ίδρυσε επίσης το τα

χυδρομικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και

μια εταιρεία -πιθανότατα την πρώτη στο κόσμο- ταχυδρομι

κών πωλήσεων, η οποία διέθετε επιστημονικά και λογοτεχνι

κά βιβλία. Ουδέποτε επιδίωξε την εξουσία ή προσωπικό πολι

τικό όφελος και περισσότερο τον ενδιέφερε η αναζήτηση κοι

νού εδάφους και η επίτευξη της συμφιλίωσης, παρά η κλαγγή

των όπλων. Άνθρωπος των γραμμάτων, με ευρύτατες συμπάθειες, μεγάλωσε με τις αυστηρές αρχές των l{ουάκερων, και

αυτό, αν όχι η λογική με την οποία προσέγγιζε τη ζωή, θα τον

εμπόδιζε να επαναστατήσει ενάντια στην κυβέρνηση. Έχοντας στο πρόσωπο του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίλ

λιαμ Πιτ έναν πρόθυμο ακροατή, ο Φραγκλίνος κατέβαλε aπε

γνωσμένες προσπάθειες να βρεθεί τρόπος αποφυγής της ένο

πλης σύγκρουσης μεταξύ των αμερικανικών αποικιών και της

Βρετανικής Αυτοκρατορίας εν μέρει επειδή απεχθανόταν τη

βία και εν μέρει επειδή θεωρούσε ότι η Αμερική δεν είχε καμία

πιθανότητα να βγει κερδισμένη από αυτή την υπόθεση. Αν η

Βρετανία δε βρισκόταν ταυτόχρονα σε πόλεμο εναντίον της

Γαλλίας, η ιστορία πιθανότατα θα είχε επιβεβαιώσει τις προ

βλέψεις του.


Ο Φραγκλίνος έχαιρε τέτοιας εκτίμησης ώστε, παρά το προ

χωρημένο της ηλικίας του, κλήθηκε να υπηρετήσει ως πρέσβης

στη Γαλλία -με κύριο στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων για την

ενίσχυση της Αμερικής- στη διάρκεια της Αμερικανικής Επα

νάστασης. Η φήμη του ως μεγάλου διανοητή προηγήθηκε της άφιξής του. Όσο βρισκόταν στο Παρίσι, τον αναζήτησαν και

τον προσέγγισαν κορυφαίες μορφές των λογοτεχνικών και

πολιτικών κύκλων της Γαλλίας . Λέγεται ότι, αναφερόμενος

στον Φραγκλίνο, ο Βολταίρος σχολίασε: «'Εχει το πλέον εξαι-� , , ,

ρετικο πνευμα που συναντησα ποτε» .

Ο προσωπικός ηθικός κώδικας του Φραγκλίνου τον έκανε

να αποφεύγει οποιονδήποτε θεωρούσε ωφελιμιστή ή διεφθαρ

μένο . Η αντιπάθειά του απέναντι στον Τζορτζ Ουάσιγκτον,

παρ' ότι έγινε ιστορική προσπάθεια να υποβαθμιστεί, ήταν θρυλική στην επαναστατική Αμερική. Επί σχεδόν είκοσι χρόνια ο

Φραγκλίνος αρνούνταν ακόμη και να βρίσκεται στο ίδιο δω

μάτιο με τον Ουάσιγκτον, επιμένοντας ότι ο μόνος λόγος για

τον οποίο τον είχε ψηφίσει ως επικεφαλής του Ηπειρωτικού

Στρατού ήταν επειδή «όταν καθόταν στη ράχη του πελώριου,

καστανού του αλόγου έδινε εξαιρετικό στόχο στους aστακούς»

( αναφερόμενος στους Βρετανούς στρατιώτες, οι οποίοι φο

ρούσαν ζωηρά κόκκινα σακάκια) . Την ώρα που συμπατριώτες του όπως ο Σαμ Άνταμς και ο

Τόμας Πέιν κυκλοφορούσαν χείμαρρους εμπρηστικών φυλλαδίων εναντίον των Βρετανών, ο Φραγκλίνος, πάντοτε μετρη

μένος, περιοριζόταν στο να λοιδορεί διακριτικά τις βρετανικές

πολιτικές, τις οποίες θεωρούσε τόσο ακατανόητα άκαμπτες, όσο και παράλογες. Όμως, έκανε τα σχόλιά του χωρίς ποτέ να

αναφέρει ονομαστικά είτε τη Μεγάλη Βρετανία είτε τις αμερι

κανικές aποικίες. Το μόνο πολιτικό σχόλιο του Φραγκλίνου,


οι /(α νόνες για τη Μετατροπή μιας Μεγάλης Αυτοκρατορίας σε Μικρή, ανατυπώνεται στις σελίδες που ακολουθούν, έχοντας

υποστεί επιμέλεια και ορισμένες περικοπές. Η σειρά του κει

μένου παραμένει αναλλοίωτη, παρ' ότι έχει καταχωριστεί σύμ

φωνα με τις θεματικές κεφαλίδες του βιβλίου. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για σατιρικό κείμενο, οπότε οι συμβουλές που δίνει ο Φραγκλίνος θα οδηγούσαν τη «Μεγάλη Αυτοκρατο

ρία» σε βέβαιη καταστροφή, αν τηρούνταν κατά γράμμα.

Αποσπάσματα του Κανόνες γιο τη Μετατροπή μιας Μεγάλης ΑuτοΙ<pοτορίος σε ΜιΙ<pή

Διαχείριση θυγατρικής 1 . Μια μεγάλη αυτοκρατορία, σαν μια μεγάλη τούρτα, κινδυνεύει

περισσότερο να διαλυθεί στις άκρες της. Επομένως, στρέψτε την / , , ,

προσοχη σας πρωτα στις πιο απομακρυσμενες επαρχιες σας,

ώστε όπως τις ξεφορτώνεστε, να διαλυθούν και τα υπόλοιπα με ,

τη σειρα.

Μην αγνοείτε εκείνες τις πτυχές της επιχείρησής σας που απέχουν περισσότερο από την καθημερινή ρουτίνα. Η διάλυση συχνά κάνει την εμφάνισή της όταν κυριαρχεί η νοοτροπία τού «μάτια που δε βλέπονται, γρήγορα ξεχνιούνται».

2. Φροντίστε ιδιαίτερα οι επαρχίες να μην απολαύσουν σε καμία πε

ρίπτωση τα ίδια κοινά δικαιώματα και προνόμια στο εμπόριο

όπως η μητρόπολη και να κυβερνιούνται με αυστηρότερους νό

μους, οι οποίοι στο σύνολό τους θα εφαρμόζονται χωρίς οι κάτοι

κοι των επαρχιών να έχουν λόγο στην επιλογή των νομοθετών.


Πάντοτε να φέρεστε με τον ίδιο τρόπο στους υφισταμένους σας. Καμία επιχείρηση δεν μπορεί να πετύχει όταν σε μία ομάδα εργαζομένων εφαρμόζεται μια σειρά κανόνων ή προτύπων και διαφορετικοί κανόνες σε μια άλλη ομάδα.

3. Σχετικά με εκείνες τις απομακρυσμένες επαρχίες που αποκτήθη

καν, αγοράστηκαν ή κατακτήθηκαν με έξοδα αποκλειστικά των

αποίκων ή των προγόνων τους, χωρίς τη βοήθεια της μητρόπολης,

να ξεχάσετε τους κόπους με τους οποίους δυνάμωσαν και να τις

αντιμετωπίζετε σαν να σας έχουν κάνει κακό και να ψάχνετε τρό-'

πους να τις τιμωρησετε.

Αν αναλάβετε τον έλεγχο μ ιας επιχείρησης, να αναγνωρίζετε πάντοτε τη συνεισφορά των προκατόχων σας, είτε ήταν στελέχη είτε απλά εργαζόμενοι οι οποίοι διατήρησαν την εταιρεία σε λειτουργία πριν την άφιξη ή τη συμμετοχή σας.

4. Οσοδήποτε ειρηνικά κι αν αποδέχτηκαν οι aποικίες σας τη διακυ

βέρνησή σας . . . εσείς να υποθέτετε ότι είναι ανά πάσα στιγμή έτοι

μες να επαναστατήσουν και να τις αντιμετωπίζετε ανάλογα. Με

τον τρόπο αυτό ίσως κατορθώσετε, εν καιρώ, να μετατρέψετε τις ' '

υποψιες σας σε πραγματικοτητα.

Μην αντιμετωπίζετε τους υφισταμένους σας σαν εχθρούς, αντιμετωπίστε τους σαν να σας ήταν απαραίτητοι γιατί, πραγματικά, αυτό ισχύει.

5. Οι απομακρυσμένες επαρχίες έχουν κυβερνήτες και δικαστές . . .

και μεγάλο μέρος της δύναμης της κυβέρνησης εξαρτάται από τη

γνώμη των ανθρώπων για τα άτομα αυτά. Α ν τους στείλετε σο-


φούς και καλούς ανθρώπους για κυβερνήτες . . . θα θεωρήσουν ότι

ο βασιλιάς τους είναι σοφός και καλός. Επομένως, πρέπει να

φροντίσετε να βρείτε για δικαστές και κυβερνήτες . . . προστατευό

μενους . . . οι οποίοι θα έχουν την τάση να κατακλέβουν και να προ

καλούν τον κόσμο . . . Αν, μάλιστα, τυγχάνουν αδαείς, στριμμένοι

και αγενείς, τόσο το καλύτερο.

Πρόκειται για ένα θέμα που κάνει επανειλημμένα την εμφάνισή του σε αυτό το βιβλίο. Οι υπάλληλοί σας πάντοτε θα σας κρίνουν από το επίπεδο των εκπροσώπων σας, των μεσαίων στελεχών. Αν τα στελέχη αυτά είναι ικανά και δίκαια, οι εργαζόμενοι θα θεωρήσουν ότι το ίδιο ισχύει και για εσάς. Αν φέρονται με σκληρό τρόπο, οι υπάλληλοι θα σας μισήσουν τουλάχιστον λόγω της προβολής του χαρακτήρα τους στο πρόσωπό σας, αν όχι για κάποιον άλλο λόγο.

6. Προκειμένου να επιβεβαιώσετε τις εντυπώσεις των αποίκων . . .

όταν οι θιγόμενοι φτάνουν στην πρωτεύουσα παραπονούμενοι

για κακοδιοίκηση, καταπίεση και αδικία, τιμωρήστε τους με πα

ρατεταμένες καθυστερήσεις, τεράστια έξοδα και τελικά δικαιώ

νοντας τον καταπιεστή . . . με τον τρόπο αυτό, οι άνθρωποι πιθα

νότατα θα aπογοητευτούν περισσότερο και, τελικά, θα οδηγη

θούν στην απόγνωση.

Μην επιδεινώνετε τα προβλήματα επιχειρώντας να τα αντιμετωπίσετε με απρόσωπους, γραφειοκρατικούς μηχανισμούς.

7. Όταν οι ως άνω κυβερνήτες θησαυρίσουν μέχρι σκασμού και κ α

ταστούν τόσο aπεχθείς στο λαό που είναι αδύνατη η συνέχιση της

ασφαλούς παραμονής τους εκεί . . . aνταμείψτε τους με συντάξεις .


Έτσι, θα ενθαρρύνετε τους νέους κυβερνήτες να ακολουθήσουν

τις ίδιες πρακτικές και να διογκώσουν την απέχθεια προς την κυβέρνησή σας.

Με το να μεταθέτετε ανίκανα μεσαία στελέχη ή εργαζομένους σε άλλα τμήματα, δε λύνεται κανένα πρόβλημα. Απλά, μετατίθεται. Θυμηθείτε, αν μεταθέσετε τα προβλήματά σας σε ένα άλλο τμήμα, τα άλλα τμήματα θα σας κάνουν το ίδιο. Η καλύτερη λύση: η απόλυση. Άμεσα !

8. Θυμηθείτε ότι μια πένα αποσπασμένη από αυτούς με τη βία είναι

πολύ εντιμότερη για εσάς από ό,τι μια λίρα δωρισμένη από την

καλή τους καρδιά, οπότε αντιμετωπίστε με απέχθεια τις εθελοντι

κές δωρεές και βάλτε σκοπό να τους ταλαιπωρείτε με νέους φό

ρους. Μην ξεχάσετε να καταστήσετε το νέο φόρο ακόμη πιο επώ

δυνο υπενθυμίζοντάς τους με δημόσιες ανακοινώσεις ότι η εξου

σία σας να τους επιβάλλετε φόρους είναι απεριόριστη. Έτσι, θα

εξασθενίσετε στο μυαλό τους το αίσθημα ασφάλειας και θα τους

πείσετε ότι δεν έχουν τίποτε δικό τους.

Τ ο αίσθημα της προσωπικής αξίας και ασφάλειας είναι απολύτως απαραίτητο για τη διατήρηση μιας λειτουργικής ατμόσφαιρας, είτε στο σπίτι είτε στη δουλειά. Αν οι άνθρωποι στερούνται αυτών των βασικών συναισθηματικών στηριγμάτων, δε θα σέβοντα ι ο ένας τον άλλο ή τους προϊσταμένους τους και δε θα συνεργάζονται, είτε με την εταιρεία είτε μεταξύ τους.

9. Ποτέ μη λαμβάνετε υπόψη το βαρύ φορτίο που ήδη επωμίζονται

αυτοί οι άνθρωποι. Ξεχάστε τους περιορισμούς που έχετε θέσει

στο εμπόριό τους για δικό σας όφελος και το πλεονέκτημα που


δίνει στους εμπόρους σας το μονοπώλιο σε αυτές τις δραστηριό

τητες . Μην αφήνετε να σας απασχολήσει ο πλούτος που σω

ρεύουν οι έμποροι και οι κατασκευαστές σας χάρη στον ιδρώτα ,

των αποικιων.

Η διαχείριση πάρα πολύ συχνά θεωρεί δεδομένο ότι το εργατικό δυναμικό δεν κατανοεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα στελέχη. Π ιθανότατα έτσι είναι, όμως αυτό οφείλεται στο ότι και το προσωπικό έχει τα δικά του προβλήματα. Προσπαθήστε να το λαμβάνετε αυτό υπόψη όταν προβάλλετε κάποια απαίτηση από τους εργαζομένους. Θυμηθείτε ότι χωρίς το σεβασμό και την καλή θέληση του εργατικού δυναμικού, η διαχείριση δε θα είχε τίποτε να διαχειριστεί. Προσπαθήστε να συνεργαστείτε για το οικονομικό όφελος της εταιρείας. Η ευημερία λύνει πολλά προσωπικά προβλήματα.

10. Περιπλέξτε το εμπόριό τους με αναρίθμητους κανονισμούς, τους

οποίους είναι αδύνατο να θυμάται και να τηρεί κάποιος. Διατάξτε

κατασχέσεις των περιουσιών τους για κάθε αποτυχία συμμόρ

φωσης . . . και φροντίστε να διακηρυχτεί δημόσια . . . ότι οποιαδήπο

τε διαφωνία με τα διατάγματά σας συνιστά προδοσία και ότι άτο

μα ύποπτα για προδοσία . . . μπορούν να συλληφθούν . . . και να δι-

καστούν. Αυτό . . . θα τους πείσει ότι βρίσκονται . . . υπό τον έλεγχο

μιας δύναμης . . . η οποία όχι μόνο μπορεί να σκοτώσει τα σώματά

τους, αλλά να καταδικάσει και τις ψυχές τους.

Ισχύει ό,τι και στο σχόλιο της παραγράφου 6 πιο πάνω, ο πολλαπλασιασμός των γραφειοκρατικών διαδικασιών δε λύνει προβλήματα, αποτελεί ο ίδιος πρόβλημα.


11 . Προκειμένου να καταστήσετε ακόμη πιο επαχθείς τους φόρους

σας και να αυξήσετε τις πιθανότητες να προκληθούν αντιδράσεις,

στείλτε . . . μια επιτροπή αξιωματούχων να επιβλέψει τη συλλογή

των φόρων, αποτελούμενη από τα πλέον αδιάκριτα, αγενή και

αυθάδη άτομα που μπορείτε να βρείτε . . . Α ν υπάρχει υποψία για

οποιονδήποτε φοροεισπράκτορα ότι επιδεικνύει ίχνος συμπά

θειας προς τους ανθρώπους, απολύστε τον.

Οι αναθεωρητικές ομάδες εργασίας, οι ειδικοί σε θέματα αποδοτικότητας και οι επιτροπές που συστήνονται με στόχο την «ορθολογική» διαχείριση της εταιρείας, πάρα πολύ συχνά λειτουργούν με νοοτροπία εισβολέα. Ακόμη και αν η δουλειά τους αφορά τον περιορισμό των θέσεων εργασίας, δεν υπάρχει λόγος να λειτουργούν σαν ιεροεξεταστές. Αν το κάνουν, αυτός που τους κάλεσε θα χαρακτηριστεί αντίστοιχα.

12.Ένας άλλος τρόπος να καταστήσετε τους φόρους σας επαχθείς

είναι να χρησιμοποιείτε για λάθος λόγους τα ποσά που συγκεντρώ

νονται. Αν αρχικά τα ποσά δαπανόνταν για την άμυνα των επαρ

χιών . . . τότε φροντίστε να μη δοθεί δεκάρα γι' αυτή την άμυνα . . .

Έτσι, θα καταφέρετε να τους κάνετε να πληρώνουν με μεγαλύτε

ρη απροθυμία και να τσακώνονται ευκολότερα με αυτούς που

συγκεντρώνουν τους φόρους . . . ενώ ταυτόχρονα θα ενισχύετε την

προσπάθειά σας να τους κάνετε να σιχαθούν την κυβέρνησή σας.

Αυτό το σημείο έχει ιδιαίτερη συνάφεια με ορισμένα από τα συνταξιοδοτικά σκάνδαλα των δεκαετιών του 1 970 και του 1 980. Μ ια εταιρεία που κλέβει τους υπαλλήλους της, αναπόφευκτα, κλέβει τον εαυτό της.


13 . Αν οι κάτοικοι οποιασδήποτε επαρχίας έχουν συνηθίσει να στη

ρίζουν τους κυβερνήτες και τους δικαστές τους . . . οφείλετε να

απομακρύνετε όποιους κυβερνήτες και δικαστές εμφανίζουν την

τάση να αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους με καλοσύνη και να

τους φέρονται δίκαια . . . Έτσι, οι άνθρωποι θα πάψουν να ελπί

ζουν σε οποιαδήποτε καλοσύνη από τους κυβερνήτες τους ή δι

καιοσύνη από τους δικαστές τους.

Εδώ, όπως έκανε και ο Μακιαβέλλι, ο Φραγκλίνος τονίζει τη σημασία των υπεύθυνων μεσαίων στελεχών. Αν έχετε αποτελεσματικά και συμπαθή μεσαία στελέχη σε έναν τομέα, μην τα μεταθέσετε. Αυτά είναι που κρατούν ευχαριστημένο το προσωπικό. Αν μετατεθούν σε άλλον τομέα, θα χρειαστεί να οικοδομήσουν από την αρχή σχέσεις εμπιστοσύνης με τους νέους υφ ισταμένους τους, ενώ αυτοί που θα τους αντικαταστήσουν ίσως να αποδειχτούν aντιπαθείς.

14. Αν τα κοινοβούλια των επαρχιών σας τολμήσουν να διεκδική

σουν δικαιώματα ή διαμαρτυρηθούν για τη διακυβέρνησή σας,

διατάξτε να πέσουν θύματα παρεμβάσεων και να διαλυθούν. Αν

οι ίδιοι άνθρωποι εκλέγονται συνεχώς μέσα από νέες διαδικα

σίες, τερματίστε τις συσκέψεις τους. Αυτό . . . είναι δικαίωμά σας

και έξοχος τρόπος . . . δημιουργίας κλίματος δυσαρέσκειας στους

ανθρώπους, μείωσης του σεβασμού τους απέναντί σας και ενί-,

σχυσης του εκνευρισμου τους.

Μην υποσκάπτετε την εξουσία των εκπροσώπων των εργαζομένων και των συλλογικών διαπραγματευτικών επιτροπών. Αν το κάνετε, οι εργαζόμενοι θα σας θεωρήσουν δικτάτορα.

15. Αν ενημερωθείτε για ύπαρξη δυσαρέσκειας στις aποικίες, ούτε / / , , , , , , ,

στιγμη μην πιστεψετε οτι η κατασταση εχει γενικευτει η οτι εσεις

τους δώσατε οποιοδήποτε λόγο να είναι ενοχλημένοι. Επομέ

νως, μη σκεφτείτε να δώσετε κάποια λύση ή να αλλάξετε όποιο

μέτρο προκαλεί τη δυσαρέσκεια. Μην ικανοποιήσετε κανένα

τους παράπονο, γιατί υπάρχει φόβος να τους ενθαρρύνετε να ζη

τήσουν την ικανοποίηση και κάποιου άλλου παραπόνου . Μην aποδεχτείτε κανένα λογικό αίτημα, γιατί υπάρχει περίπτωση να

υποβάλουν και άλλο . . . Θεωρήστε ότι όλα τους τα παράπονα είναι

αστήρικτα και προβάλλονται από ελάχιστους ταραχοποιούς δη

μαγωγούς και, εφόσον αυτοί συλληφθούν και κρεμαστούν, όλα

θα είναι ήσυχα.

Παρ' ότι οι κατάσκοποι γενικά είναι προβληματικά εργαλεία, είναι απολύτως απαραίτητο να ξέρετε τι γνώμη έχουν οι εργαζόμενοι για τη διοίκηση. Αν αυτό είναι εφικτό, πηγαίνετε, όπως ο Ερρίκος Ε' στο έργο του Σαίξπηρ, μεταμφιεσμένος ανάμεσά τους και μ ιλήστε τους. Αν αυτό δεν είναι εφικτό (και πιθανότατα δεν είναι) τότε βρείτε κάποιον άλλο τρόπο, γιατί η πραγματικότητα είναι ότι οι «εργάτες» σχεδόν ποτέ δε θα πουν στη διαχείριση τι σκέφτονται: τουλάχιστον, όχι πριν να είναι πολύ αργά.

16. Αν δείτε αντίπαλα κράτη να χαίρονται με την προοπτική της διά

λυσης της σχέσης σας με τις επαρχίες σας και να προσπαθούν να , , , ,

την επιταχυνουν, μην αφησετε να σας ανησυχησει η να σας προ-

σβάλει η στάση τους. Γιατί να το κάνετε, αφού κι εσείς τον ίδιο , ,

στοχο εχετε;

Αν τα πράγματα επιδεινωθούν σε τέτοιο σημείο ώστε να μαθαίνετε από τους ανταγωνιστές σας ότι η εταιρεία σας έχει προβλή-


ματα μεταξύ του προσωπικού και των στελεχών, βρίσκεστε στο χείλος της καταστροφής.

17. Τέλος, παραχωρήστε στο στρατηγό του στρατού σας στις επαρ

χίες τεράστιες και αντισυνταγματικές εξουσίες, απαλλάσσοντάς

τον από τον έλεγχο ακόμη και των ίδιων των κυβερνητών σας .

Και, ποιος ξέρει, ίσως του μπει η ιδέα να αναλάβει αυτός τον

έλεγχο των επαρχιών. Αν το κάνει, πιστέψτε με, οι επαρχίες θα

τρέξουν αμέσως στο πλευρό του, κι εσείς θα απαλλαγείτε από το

βάσανο να τις διοικείτε μια για πάντα.

Ποτέ μην επιτρέψετε στα μεσαία στελέχη, ή σε εκείνους που διευθύνουν όταν απουσιάζετε, να ξεφύγουν από τα πλαίσια της εταιρείας. Αν συμβεί αυτό, θα υποσκάψουν την εξουσία σας και το σεβασμό των εργαζομένων απέναντί σας ταχύτερα από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο.


ΕΛΜΠΕΡΤ ΧΑΜΠΑΡΝΤ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ, 1856-1915

ΟΈλμπερτ Χάμπαρντ ήταν ένα είδος φαινόμενου στα τέλη

του 19ου αιώνα. Έχοντας καταφέρει να αποκτήσει ση-� � � � � � � �

μαντικη περιουσια απο μια εταιρεια στην οποια κατειχε μερος

των μετοχών, ο Χάμπαρντ θεωρείται ως ένας από τους πατέ

ρες της σύγχρονης διαφήμισης . Λίγο μετά το τεσσαρακοστό

του έτος, πούλησε τις μετοχές του σε εκείνη την εταιρεία και ίδρυσε τη Ρόυκροφτ Πρες, στην Ιστ Ορόρα της πολιτείας της

Νέας Υόρκης, την οποία βάσισε στο μοντέλο της αγγλικής

εταιρείας του Ουίλλιαμ Μόρρις Ι<έλμσκοτ Πρες. Η Ρόυκροφτ

επεκτάθηκε και έγινε μια κοινότητα καλλιτεχνών και τεχνι

τών, τα σχέδια των οποίων ο Χάμπαρντ παρουσίαζε σε δύο

περιοδικά, το Philistine και το Fra. Γεμίζοντας τις σελίδες και

των δύο περιοδικών με δικές του ιστορίες και επιγράμματα, ο

Χάμπαρντ εξελίχτηκε σε έναν από τους πιο γνωστούς Αμερι

κανούς συγγραφείς εκείνης της περιόδου.

Σε έναν κόσμο συντηρητικών, βικτοριανών κυρίων, ο Χά

μπαρντ αποτελούσε χτυπητή εξαίρεση. Γυρνώντας την πλάτη

του στα ημίψηλα και τα φράκα, ο Χάμπαρντ προτιμούσε τα γι

γαντιαία, φουσκωτά παπιγιόν και τα μακριά μαλλιά, έτσι που θα μπορούσε να περιγραφεί σαν Βικτοριανός χίπης. Πολιτικά,

aσπαζόταν ένα αλλόκοτο μείγμα της παραδοσιακής, προτε

σταντικής ηθικής που υπογράμμιζε τη σημασία της εργασίας


και μιας ριζοσπαστικά προοδευτικής κοινωνικής συνείδησης. Ένα κείμενο που έγραψε το 1899, με τίτλο Επιστολή στον

Γκαρσία, τον μετέτρεψε σε παγκοσμίου φήμης διασημότητα.

Δεκάδες χιλιάδες αντίγραφα διανεμήθηκαν σε όλον τον κό

σμο σε κυβερνητικούς υπαλλήλους, σε στρατιώτες από πολλές

χώρες και σε εργαζόμενους διαφόρων εταιρειών, μεταξύ των

οποίων και η εταιρεία Χάιντζ (βλ. το σχετικό κεφάλαιο του βι

βλίου, σελ. 109) . Ταξιδεύοντας στο πλαίσιο μιας προσωπικής

ειρηνευτικής αποστολής στην Ευρώπη, στα πρώτα χρόνια του

Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Χάμπαρντ και η σύζυγός του χάθηκαν όταν το Αουζιτανία, το πλοίο με το οποίο ταξίδευαν, βυθίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο το 1915 .

Όλα τα κείμενα του Χάμπαρντ που εμφανίζονται στις επόμε

νες σελίδες τυπώνονται χωρίς περικοπές. Όπως πάντα, έχουν

ενταχθεί στο πλαίσιο (μίας και μόνης) θεματικής κεφαλίδας.

Αντιμετώπιση προϊσταμένων Αυτό το σύντομο κείμενο είναι ένα από τα πολλά που έγραψε

ο Χάμπαρντ για δημοσίευση σε κάποιο από τα περιοδικά του.

Αν εργάζεστε για λογαριασμό κάποιου, για όνομα του Θεού, εργα

στείτε για λογαριασμό του . Να μιλάτε με καλά λόγια γι' αυτόν και να

στηρίζετε το θεσμό που εκπροσωπεί. Θυμηθείτε, ένα γραμμάριο πί

στης αξίζει ένα κιλό ευφυ·ίας . Αν πρέπει να μουτρώνετε, να καταδι

κάζετε και διαρκώς να βρίσκετε στραβά, παραιτηθείτε και όταν βρε

θείτε έξω από την εταιρεία, πείτε τα να ξεθυμάνετε, όμως για όσο διά

στημα είστε μέλος του θεσμού, μην τον κατακρίνετε. Αν το κάνετε, ο

πρώτος δυνατός άνεμος που θα φυσήξει θα σας παρασύρει και πι θα

νότα τα δε θα καταλάβετε ποτέ το γιατί.


Το κείμενο που ακολουθεί, Επιστολή στον Γκαρσία, ήταν, μέ

χρι πριν από μερικά χρόνια, ένα από τα πλέον δημοφιλή και

περισσότερο αναδημοσιευμένα κείμενα διαχειριστικών συμ

βουλών που κυκλοφόρησαν ποτέ.

Αφορά ένα επεισόδιο που συνέβη κατά τη διάρκεια του

Ισπανοαμερικανικού Πολέμου (Απρίλιος-Δεκέμβριος 1898) .

Λίγους μήνες μετά τον πόλεμο, ο Χάμπαρντ υποτίθεται ότι

πληροφορήθηκε το περιστατικό από το γιο του. Η ιστορία ενέ

πνευσε τόσο πολύ τον Χάμπαρντ ώστε έγραψε το ακόλουθο

κείμενο μέσα σε μία ώρα, μετά το βραδινό του την ημέρα των

γενεθλίων του Ουάσιγκτον (22 Φεβρουαρίου) το 1899.

Δημοσιεύτηκε τον ίδιο μήνα στο τεύχος του PhΠistine και

τράβηξε τόσο την προσοχή των αναγνωστών ώστε σχεδόν

αμέσως αναδημοσιεύτηκε σε μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες και περιοδικά σε ολόκληρη τη χώρα. Ο ίδιος ο Χάμπαρντ

το κυκλοφόρησε και ως εξασέλιδο φυλλάδιο . Μέσα σε τρία

χρόνια είχε φτάσει να κυκλοφορεί σε ολόκληρο τον κόσμο,

ενώ είχε τυπωθεί και σε ειδικές εκδόσεις για το ρωσικό και

τον ιαπωνικό στρατό, το αμερικανικό ναυτικό και εργαζόμε

νους σε σιδηροδρόμους τριών ηπείρων.

Ελπίζουμε ότι η ανατύπωσή του εδώ θα βοηθήσει στην ανα

νέωση του ενδιαφέροντος για αυτό το κείμενο. Μη θεωρήσε

τε ότι οι αποκλειστικές αναφορές σε άντρες είναι σεξιστικές.

Θυμηθείτε, ο Χάμπαρντ έγραφε το 1899, όταν τα πανεπιστήμια

και οι χώροι εργασίας ήταν σχεδόν ολοκληρωτικά προπύργια ,

των αντρων. Το κείμενο εμφανίζεται χωρίς περικοπές.

Επιστολή στον Γι<ορσίο Μέσα σε όλη αυτή την ιστορία με την Κούβα, ένας άνθρωπος ξεχω-


ρίζει στον ορίζοντα της μνήμης μου σαν τον Άρη στο περιήλιο. Όταν

ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ της Ισπανίας και των Ηνωμένων Πολι-, , , , , ,

τειων, ηταν απαραιτητη η γρηγορη επικοινωνια με τον ηγετη των Επαναστατών· ο Γκαρσία βρισκόταν κάπου στις βραχώδεις ερημιές

της Κούβας, κανείς δε γνώριζε πού ακριβώς. Ούτε ταχυδρομείο, ού

τε τηλεγράφημα δεν μπορούσε να φτάσει εκεί. Ο Πρόεδρος έπρεπε

να εξασφαλίσει τη συνεργασία του, και γρήγορα.

Τι μπορούσε να γίνει ! Κάποιος είπε στον Πρόεδρο: «Υπάρχει ένας

τύπος, ονόματι Ρόουαν, αν κάποιος μπορεί να σας βρει τον Γκαρσία, ' '

ειναι αυτος» .

Έστειλαν να φωνάξουν τον Ρόουαν και του έδωσαν μια επιστολή να

παραδώσει στον Γκαρσία. Το πώς κατάφερε «ένας τύπος, ονόματι Ρόουαν» να πάρει την επιστολή, να τη σφραγίσει μέσα σε αδιάβροχη

θήκη, να τη δέσει πάνω στην καρδιά του, να βγει μετά τέσσερις μέ

ρες, νύχτα, στις ακτές της Κούβας από ανοιχτή βάρκα, να εξαφανι

στεί μέσα στη ζούγκλα και τρεις εβδομάδες αργότερα να βγει στην άλ

λη πλευρά του νησιού, έχοντας διασχίσει μια ολόκληρη, εχθρική χώ

ρα, πεζός και έχοντας κατορθώσει να παραδώσει την επιστολή στον Γκαρσία, αυτά είναι πράγματα που δεν έχω τώρα ιδιαίτερη διάθεση

να τα aφηγηθώ με λεπτομέρειες.

Αυτό που θέλω να πω είναι το εξής: Ο [Πρόεδρος Ουίλλιαμ] Μακίν

λεϊ έδωσε στον Ρόουαν μια επιστολή για να την παραδώσει στον Γκαρσία· ο Ρόουαν πήρε την επιστολή και δε ρώτησε «Πού βρίσκεται

αυτός; » . Μα το Αιώνιο ! Να ένας άντρας του οποίου η μορφή θα έπρε

πε να χυτευτεί σε αθάνατο μπρούντζο και το άγαλμά του να τοποθετηθεί σε κάθε κολέγιο της χώρας. Δε χρειάζονται διάβασμα βιβλίων

οι νέοι άντρες, ούτε μαθήματα για το ένα και το άλλο, αλλά ένα σφίξι-


μο της σπονδυλικής τους στήλης που θα τους κάνει να είναι πιστοί σε / , , , , , ενα σκοπο, να ενεργουν αμεσως και να επικεντρωνουν στο στοχο τις

προσπάθειές τους, να φέρουν σε πέρας την αποστολή: να παραδώ

σουν την «επιστολή στον Γκαρσία! » .

Ο στρατηγός Γκαρσία είναι νεκρός πλέον, όμως υπάρχουν άλλοι Γκαρσία. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να δοκίμασε να φέρει σε πέρας

μια δουλειά όπου χρειάζονται πολλά χέρια και να μην έφτασε στα

όρια της φρίκης από την ηλιθιότητα του μέσου ανθρώπου, την ανικα

νότητα ή την απροθυμία του να εστιάσει την προσοχή του σε ένα

πράγμα και να το κάνει. Η ανούσια βοήθεια, η ανόητη αφηρημάδα, η

αισχρή αδιαφορία και η μισόψυχη εργασία φαίνεται να αποτελούν

τον κανόνα· και κανένας άντρας δεν μπορεί να πετύχει, εκτός κι αν

με πίεση ή πονηριά ή απειλή αναγκάσει ή πληρώσει άλλους άντρες να

τον βοηθήσουν· ή, μπορεί, ο Θεός μέσα στην καλοσύνη Του, να κάνει

ένα θαύμα και να του στείλει έναν Άγγελο του Φωτός για βοηθό. Εσύ, αναγνώστη, μπορείς να διαπιστώσεις την αλήθεια κάνοντας μια

δοκιμή: Κάθεσαι τώρα στο γραφείο σου, έχεις έξι κλητήρες στη διά

θεσή σου. Φώναξε έναν, οποιονδήποτε, και ζήτα του αυτό το πράγ

μα: «Σε παρακαλώ, συμβουλεύσου την εγκυκλοπαίδεια και ετοίμασέ

μου ένα σύντομο υπόμνημα σχετικά με τη ζωή του Κορρέτζο» .

Άραγε, ο κλητήρας θ α πει σιγανά «Μάλιστα κύριε» και θ α πάει να

κάνει τη δουλειά του;

Στη ζωή σας, δε θα το κάνει. Θα σας κοιτάξει με μάτι περίεργο και θα

κάνει μία ή και περισσότερες από τις ακόλουθες ερωτήσεις :

«Ποιος ήταν αυτός; »


«Σε ποια εγκυκλοπαίδεια; »

«Πού είναι η εγκυκλοπαίδεια; »

«Γι' αυτό με προσλάβατε; »

«Μήπως εννοούσατε τον Βίσμαρκ; »

«Και γιατί να μην το κάνει ο Τσάρλι; »

«Είναι πεθαμένος; »

«Το βιάζεστε; »

«Να μη σας φέρω το βιβλίο να το ψάξετε μόνος σας;»

«Γιατί θέλετε το υπόμνημα; »

Και θα σας βάλω στοίχημα δέκα προς ένα ότι αφού απαντήσετε στις

ερωτήσεις, και εξηγήσετε πώς να βρει τις πληροφορίες και γιατί τις

θέλετε, ο κλητήρας θα πάει και θα βάλει έναν από τους συναδέλφους

του να τον βοηθήσει να βρει τον Γκαρσία, και ύστερα θα γυρίσει και

θα σας πει ότι δεν υπάρχει άνθρωπος με αυτό το όνομα. Φυσικά, δεν

αποκλείεται να χάσω το στοίχημα, όμως σύμφωνα με το Νόμο των Πιθανοτήτων, δε θα το χάσω.

Λοιπόν, αν είστε σοφός άνθρωπος δε θα μπείτε στον κόπο να εξη

γήσετε στο «βοηθό» σας ότι ο Κορρέτζο γράφεται με «έψιλον» και

όχι «έψιλον γιώτα» , αλλά θα χαμογελάσετε γλυκά και θα πείτε «Δεν

πειράζει» , και θα πάτε να βρείτε τις πληροφορίες μόνος σας.


Και αυτή η ανικανότητα αυτόνομης δράσης, αυτή η ηθική αποχαύνω

ση, αυτή η αδυναμία θέλησης, αυτή η απροθυμία να καταπιαστεί ένας άνθρωπος σοβαρά με μια δουλειά και να την κάνει, αυτά είναι τα

πράγματα που μεταθέτουν τον αμιγή σοσιαλισμό τόσο μακριά στο

μέλλον. Αν οι άνθρωποι δεν κάνουν ένα πράγμα για τον εαυτό τους,

τι θα κάνουν όταν το όφελος από τις προσπάθειές τους θα μοιράζε

ται σε όλους; Φαίνεται πως είναι απαραίτητο ένα δεξί χέρι με ροζια

σμένα μπαστούνι- και μονάχα ο φόβος μήπως απολυθούν το βράδυ

του Σαββάτου είναι που κρατά πολλούς εργάτες στη θέση τους.

Βάλτε αγγελία για στενογράφο, και οι εννέα από τους δέκα που θα

κάνουν αίτηση δεν ξέρουν ούτε ορθογραφία ούτε στίξη, μα και δεν το

θεωρούν απαραίτητο να ξέρουν. Είναι δυνατόν τέτοιος άνθρωπος

να μεταφέρει μια επιστολή στον Γκαρσία;

«Βλέπετε το λογιστή; » μου είπε ο επιστάτης σε ένα μεγάλο εργοστάσιο.

«Ναι, έχει κάτι; »

«Να, είναι άριστος λογιστής, όμως άμα τον στείλεις για μια δουλειά

στην πόλη, ίσως να σου κάνει τη δουλειά μια χαρά, όμως, από την άλλη, δεν αποκλείεται να σταματήσει σε τέσσερα σαλούν στο δρόμο και μέ

χρι να φτάσει στο κέντρο να έχει ξεχάσει για ποιο λόγο κατέβηκε στην πόλη. » Είναι δυνατόν να εμπιστευτείς έναν τέτοιον άνθρωπο να μετα

φέρει μια επιστολή στον Γκαρσία;

Τον τελευταίο καιρό ακούμε πολλά δακρύβρεχτα λόγια συμπάθειας

για τον «ταλαίπωρο εργάτη των εργοστασίων» και τον «άστεγο πε

ριπλανώμενο που αναζητά τίμια εργασία» και συχνά συνοδεύονται

από πολλά σκληρά σχόλια για τους άντρες που έχουν δύναμη.


Τίποτε δεν ακούγεται για τον εργοδότη ο οποίος γερνάει πριν την

ώρα του από τη μάταιη προσπάθεια να βάλει κάτι μη μου άπτου άχρη

στους να δουλέψουν έξυπνα. Ούτε για την υπομονή του να αγωνίζε

ται να τα βγάλει πέρα με βοηθούς που δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά

να λουφάρουν μόλις γυρίσει την πλάτη του. Σε κάθε κατάστημα και

εργοστάσιο εξελίσσεται μια διαρκής διαδικασία ξεκαθαρίσματος

των σκάρτων. Ο εργοδότης διαρκώς διώχνει «βοηθούς» οι οποίοι

έχουν αποδείξει την ανικανότητά τους να προωθήσουν τα συμφέ

ροντα της εταιρείας και άλλοι προσλαμβάνονται στις θέσεις τους. Όσο καλές κι αν είναι οι εποχές, το ξεκαθάρισμα αυτό συνεχίζεται,

μονάχα αν δυσκολέψουν οι εποχές και η δουλειά λιγοστέψει, περιο

ρίζεται και το ξεσκαρτάρισμα, όμως συνεχίζεται αδιάκοπα, καθώς οι

ανίκανοι και οι ανάξιοι απομακρύνονται. Είναι η επιβίωση του ισχυ

ρότερου. Η προστασία των συμφερόντων του ωθεί κάθε εργοδότη

να κρατά τους καλύτερους, εκείνους που μπορούν να μεταφέρουν

μια επιστολή στον Γκαρσία.

Γνωρίζω έναν άντρα πραγματικά αξιολογότατο, ο οποίος δεν έχει

την ικανότητα να διευθύνει δική του επιχείρηση, κι όμως είναι ολό

τελα άχρηστος για όλους τους άλλους επειδή συνεχώς τον βαραίνει

η παρανοϊκή υποψία ότι ο εργοδότης του τον καταπιέζει, ή σκοπεύει

να τον καταπιέσει. Δεν μπορεί να δώσει εντολές και αρνείται να τις

δεχτεί. Αν του έδινε κάποιος μια επιστολή να την παραδώσει στον Γκαρσία, η απάντησή του πιθανότατα θα ήταν «Πήγαινέ τη μόνος

σου» .

Απόψε, ο άντρας αυτός περιφέρεται στους δρόμους της πόλης, ανα

ζητώντας δουλειά, με τον άνεμο να διαπερνά το τριμμένο πανωφόρι

του. Κανείς που τον γνωρίζει δεν τολμά να του δώσει δουλειά, γιατί

είναι γνωστό ότι προκαλεί προβλήματα. Η λογική δεν μπορεί να τον


αγγίξει και το μόνο πράγμα που καταλαβαίνει είναι η μύτη μιας χοντρό

σολ ης aρβύλας νούμερο 43 .

Φυσικά, γνωρίζω ότι ένας άνθρωπος ηθικά παραμορφωμένος σε τέ

τοιο σημείο είναι άξιος λύπησης όπως κάποιος που φέρει σωματική

αναπηρία. Όμως, εκεί που θα τον λυπάστε, ας χύσουμε κι ένα δάκρυ,

επίσης, για τους ανθρώπους που παλεύουν να συνεχίσουν μια σπου

δαία επιχείρηση, των οποίων η εργάσιμη ημέρα δεν περιορίζεται από

τη σφυρίχτρα και των οποίων τα μαλλιά aσπρίζουν πολύ νωρίς από

τον αγώνα τους να αντισταθούν απέναντι στους χυδαία αδιάφορους,

τους απερίγραπτα ηλίθιους και τους άκαρδα aχάριστους που, αν δεν

υπήρχε η δική τους εργατικότητα, θα ήταν και πεινασμένοι και άστεγοι.

Μήπως έθεσα το ζήτημα υπερβολικά αυστηρά; Πιθανόν να το έκανα,

όμως την ώρα που όλος ο κόσμος το έχει ρίξει στη βόλτα και τη με

γάλη ιδέα, εγώ θα ήθελα να πω μια λέξη συμπάθειας για τον άντρα

που πετυχαίνει, τον άντρα ο οποίος, απέναντι σε μεγάλες aντιξοότη

τες, κατηύθυνε τις προσπάθειες των άλλων και, αφού πέτυχε στο

στόχο του, ανακάλυψε ότι δεν υπήρχε τίποτε στο τέλος της προσπά

θειας, τίποτε.

Έχω κουβαλήσει δίσκο και έχω δουλέψει μεροκάματο κι επίσης έχω

υπάρξει εργοδότης και ξέρω πως και οι δύο πλευρές έχουν τα επιχει

ρήματά τους. Δεν υπάρχει τίποτε το άριστο στη φτώχεια, αυτή καθ' εαυ

τή. Τα κουρέλια δεν είναι παράσημα και όλοι οι εργαζόμενοι δεν είναι

λαίμαργοι και αδιάφοροι, όπως και όλοι οι φτωχοί δεν είναι ενάρετοι.

Σκέφτομαι με συμπάθεια τον άνθρωπο που κάνει τη δουλειά του

όταν λείπει το «αφεντικό» εξίσου καλά όσο την κάνει όταν είναι εκεί.

Και τον άνθρωπο που, όταν του δίνουν μια επιστολή για τον Γκαρ-


σία, παίρνει σιωπηλά το γράμμα, χωρίς να κάνει κάποια ηλίθια ερώ

τηση και χωρίς να σκέφτεται από μέσα του πώς θα το πετάξει στον

κοντινότερο υπόνομο ούτε να διανοείται τίποτε άλλο πέρα από το να

παραδώσει την επιστολή, δεν καταλήγει να «απολυθεί» , ούτε είναι

αναγκασμένος να aπεργήσει διεκδικώντας μεγαλύτερο μισθό. Ο πο

λιτισμός είναι μία μακρά, αγωνιώδης αναζήτηση για τέτοια, ακρι

βώς, άτομα. Οτιδήποτε ζητήσει αυτός ο άνθρωπος, θα του δοθεί. Το

είδος του είναι τόσο σπάνιο που κανένας εργοδότης δεν έχει την πο

λυτέλεια να τον αφήσει να φύγει. Είναι περιζήτητος σε κάθε πόλη,

κωμόπολη ή χωριό, σε κάθε γραφείο, κατάστημα, μαγαζί ή εργοστά

σιο . Ο κόσμος αναζητά απεγνωσμένα τέτοιους ανθρώπους. Είναι

απαραίτητος, απολύτως απαραίτητος. Είναι ο άνθρωπος που θα πα

ραδώσει την επιστολή στον Γκαρσία.

Παρά το ελαφρώς τραβηγμένο βικτοριανό ύφος του κει μένου και το προφανές γεγονός ότι ο Χάμπαρντ βλέπει πάρα πολύ προσωπικά το θέμα, η σημασία των όσων αναφέρονται εδώ είναι φανερή. Σ τον σύγχρονο, τεχνολογικά προηγμένο κόσμο, έχουμε φτάσει να θεωρούμε ότι οι χαλαρές κα ι άτσαλες εργασιακές συνήθειες είναι κάτι καινούριο ή, τουλάχιστον, μεταγενέστερο της δεκαετίας του 1 960: προφανώς, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Όμως στις μέρες μας, όπως και τότε, είναι αδύνατον να υπερτονίσει κανείς τη σημασία του να είσαι άνθρωπος με «πρωτοβουλία».

Οσοδήποτε ψηλά βρισκόμαστε στο επιχειρηματικό τοτέμ, όλοι μας σε κάποιον λογοδοτούμε: στο αφεντικό μας, στους πελάτες μας και , ναι, ακόμη και στους υπαλλήλους μας. Αν η διαχείριση δε δίνει το παράδειγμα της σκληρής δουλειάς και της επιμέλειας, πώς μπορεί να έχει την απαίτηση από όσους βρίσκονται χαμηλότερα να επιδείξουν αυτά τα στοιχεία; Τουλάχιστον, αν το αφεντικό είναι αδιάφορο, δεν έχει το ηθικό πάτημα να απαιτήσει

από τους υφισταμένους του να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν στη δουλειά. Αν εργάζεστε σκληρά, ελάχιστοι άνθρωποι θα το προσέξουν, όμως αν είστε τεμπέληδες, όλοι θα το καταλάβουν.

Αξιώματα και αποφθέγματα Ο Χάμπαρντ γέμιζε τις σελίδες των περιοδικών του με έξυπνα,

«λαϊκά» επιγράμματα, τα οποία ήταν σχεδόν στο σύνολό τους δικές του επινοήσεις. Ορισμένα από αυτά είναι χιουμοριστικά

και ορισμένα, με τα σύγχρονα δεδομένα, αφόρητα συναισθη

ματικά. Όμως, πολλά προσφέρουν σωστές συμβουλές αναφο

ρικά με τη στάση του ανθρώπου απέναντι στη δουλειά. Ακολουθούν μερικά από τα καλύτερα. Ι<αθώς το νόημά τους είναι

προφανές, δε συνοδεύονται από σχόλια.

Αν θέλεις να γίνει σωστά μια δουλειά, επίλεξε έναν πολυάσχολο άν

θρωπο· οι άλλοι δεν έχουν καιρό για δουλειά.

Η καλύτερη προεργασία για σωστή δουλειά αύριο είναι να κάνεις

σωστή δουλειά σήμερα.

Η επιμέλεια χαρακτηρίζει όλους τους πετυχημένους ανθρώπους. Ιδιοφυ·ίa είναι η τέχνη της καταβολής αμέτρητων προσπαθειών. Όλα

τα σπουδαία επιτεύγματα χαρακτηρίζονταν από εξαιρετική φροντί

δα, ατελείωτη, εξαντλητική, ακόμη και στην παραμικρή λεπτομέρεια.

Μην περιμένεις να κερδίσεις την ευγνωμοσύνη, όμως όταν τη βρεις, ' '

να εισαι ευγνωμων.

Για να aποφύγεις την άσκηση κριτικής: Μην κάνεις τίποτε, μην πεις

τίποτε, γίνε ένα τίποτε!


Είναι έξοχο πράγμα να έχεις ικανότητες, όμως η ικανότητα να ανα

καλύπτεις την ικανότητα των άλλων είναι η ουσία.

Οι άνθρωποι που ποτέ δε δουλεύουν περισσότερο από όσο πληρώ

νονται, ποτέ δε θα πληρωθούν περισσότερο από όσο δουλεύουν.

Ένα γραμμάριο πίστης αξίζει όσο ένα κιλό ευφυ'ίας .

Δώστε μου έναν άνθρωπο που, αντί να σου λέει τι πρέπει να γίνει,

πηγαίνει και το κάνει. Πρωτοβουλία είναι να κάνεις το σωστό χωρίς

να σε βάλει κάποιος να το κάνεις .

Δεν υπάρχει αποτυχία παρά μόνο διακοπή της προσπάθειας . Δεν

υπάρχει ήττα παρά η εσωτερική ήττα, δεν υπάρχει ανυπέρβλητο εμπό

διο άλλο πέρα από την εγγενή έλλειψη στόχων.

Αν οι aπολαύσεις φαντάζουν μεγαλύτερες όσο τις περιμένεις, θυμή

σου ότι το ίδιο ισχύει και για τα προβλήματα.

Αν δεν έχεις εχθρούς, πιθανόν να βρεθείς στην ίδια θέση αναφορικά

με τους φίλους.

Το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος είναι να

φοβάται μήπως κάνει λάθος.

Η μεγαλύτερη ανταμοιβή που μας δίνει ο Θεός όταν κάνουμε καλή δουλειά είναι η δυνατότητα να κάνουμε καλύτερη δουλειά.


ΛΙΛΛΙΑΝ ΓΚΙΛΜΠΡΕΘ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΔΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΡΙΑ,

1878-1972

ΗΛίλλιαν και ο Φρανκ Γκίλμπρεθ ήταν αφοσιωμένοι ανα

μορφωτές, οι οποίοι άλλαξαν για πάντα τον τρόπο με τον

οποίο το αμερικανικό κεφάλαιο αντιμετώπιζε τους εργαζομέ

νους και, στην πορεία, άλλαξαν την αντίληψή μας σχετικά με το � � � �

χρονο ως αναποσπαστο συστατικο της παραγωγης.

Παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα της για τις μορφωμένες

γυναίκες, η Λίλλιαν Μόλλερ φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της

Ι<αλιφόρνια, στο Μπέρκλεϋ . Αποφοίτησε με πτυχίο λογοτε

χνίας το 1900, πήρε το μεταπτυχιακό της δύο χρόνια αργότερα

και το 1915 έλαβε διδακτορικό τίτλο σπουδών στην ψυχολο

γία από το Πανεπιστήμιο Μπράουν.

Στο μεσοδιάστημα των σπουδών της, γνώρισε και παντρεύ

τηκε τον Φρανκ Γκίλμπρεθ, έναν πρώην χτίστη ο οποίος έδει

χνε ζωηρότατο ενδιαφέρον για τη μελέτη του χρόνου και της

κίνησης ως εργαλείου για τη βελτίωση της αποδοτικότητας

των εργατών. Μαζί, πρωτοπόρησαν στη χρήση των κινούμε

νων εικόνων και των ακίνητων φωτογραφιών σε γρήγορη αλληλουχία προκειμένου να διερευνήσουν τις απαραίτητες κινή

σεις για την εκτέλεση επαναλαμβανόμενων εργασιών.

Ενώ ο Φρανκ εστίαζε την προσοχή του στις τεχνικές πτυχές

της αποδοτικότητας των εργαζομένων, τη Λίλλιαν προσέλκυ

σε η ανθρώπινη διάσταση της εξίσωσης, καθώς ήταν από τους


πρώτους ανθρώπους που αναγνώρισαν τα αποτελέσματα του

σωματικού και πνευματικού στρες πάνω στους εργαζόμενους.

Μαζί, έγραψαν δώδεκα βιβλία με θέμα τις τεχνικές διαχείρι

σης. Επίσης, απέκτησαν τον ίδιο αριθμό παιδιών.

l{ατορθώνοντας να συντονίζουν την οικογένειά τους με την

αποδοτικότητα που διαφήμιζαν στα βιβλία τους, ο Φρανκ και η

Λίλλιαν Γκίλμπρεθ είδαν τους προβολείς της δημοσιότητας να

στρέφονται επάνω τους χάρη σε ένα βιβλίο που έγραψαν δύο

από τα παιδιά τους, με τίτλο Cheaper by the Dozen [Μια ντου

ζίνα μπελάδες] . Οι περιπέτειες του Φρανκ, της Λίλλιαν και των

παιδιών τους μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο το 1950.

Ο Φρανκ πέθανε το 1924, αφήνοντας μόνη τη Λίλλιαν να

συνεχίσει το έργο τους. Από το θάνατο του Φρανκ έως τον δι

κό της, σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, η Λίλλιαν Γκίλμπρεθ συ

νέχισε να μελετά και να προωθεί την αποδοτική χρήση των ανθρωπίνων πόρων. Έγραψε περισσότερα από 14 βιβλία, ταξίδευε διαρκώς για να δίνει διαλέξεις και συνέχιζε να εκπληρώ

νει τις υποχρεώσεις της ως καθηγήτρια μάνατζμεντ στο Πανε

πιστήμιο Περντιού. Η Λίλλιαν Γκίλμπρεθ θα μπορούσε κάλλι

στα να διεκδικήσει τον τίτλο της πρώτης «σούπερ μαμάς» του

πλανήτη. Όλα τα αποσπάσματα στις σελίδες που ακολουθούν προέρ

χονται από το βιβλίο Ο επιστάτης στη διαχείριση προσωπικού, γραμμένο από τη Λίλλιαν Γκίλμπρεθ και την Άλις Ράις l{ουκ

(με την ευγενική παραχώρηση του ομίλου McGraw-Hill) . Γραμμένο το 194 7 , το βιβλίο απευθύνεται στη μεταπολεμική

βιομηχανική παραγωγή, οπότε όροι όπως «επιστάτης» και

«επόπτης» χρησιμοποιούνται συνεχώς. Το μήνυμα, όμως, πα

ραμένει σήμερα εξίσου επίκαιρο όσο και πριν από μισό αιώνα. Τα αποσπάσματα έχουν κατηγοριοποιηθεί σύμφωνα με τις θε-


ματικές κεφαλίδες του βιβλίου μας, για λόγους συνοχής με το

υπόλοιπο υλικό .

Αντιμετώπιση προϊσταμένων Τα ανώτατα στελέχη έχουν την απαίτηση από τον επιστάτη να ενι

σχύει το ηθικό . Ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες διαμόρ

φωσης του ηθικού είναι η πίστη σε έναν κοινό στόχο. Το κοινό συμ

φέρον και η ταύτιση μεταξύ των εργαζομένων χτίζουν και ενισχύουν

το ηθικό. Όταν επιστάτης και εργαζόμενος αισθάνονται ότι συμμε

τέχουν σε κάτι μεγαλύτερο από την επιμέρους δουλειά τους, ενι

σχύεται η ικανοποίησή τους . Η απλή πίστη σε έναν άνθρωπο δεν , , , , , ,

μπορει σε καμια περιπτωση να αντικαταστησει την πιστη σε εναν και-, ,

νο στοχο.

Όταν το αφεντικό δείχνει ενθουσιασμό για κάτι , δουλειά σας είναι να κάνετε το προσωπικό να συμμεριστεί αυτόν τον ενθουσιασμό, ανεξαρτήτως του ποια είναι η προσωπική σας άποψη. Αν έχετε σοβαρή διαφωνία με το αφεντικό, συζητήστε τη μαζί του κατ' ιδίαν, ποτέ μην αφήσετε τους εργαζομένους να καταλάβουν ότι βρίσκετε την ιδέα ανόητη.

Κριτική ή προτάσεις από τον εργοδότη σας σχετικά με τους τρόπους

που θα μπορούσε ο τομέας σας να λειτουργήσει αποδοτικότερα μπο

ρούν να έχουν ένα από τα εξής τρία αποτελέσματα για εσάς: 1 ) Αντι

δράτε, επιχειρείτε να δικαιολογηθείτε, κατηγορείτε τους συνεργάτες

σας και δείχνετε ενοχλημένος . 2) Νιώθετε συντετριμμένος και τα

πεινωμένος και αισθάνεστε ότι πιθανότατα αυτή είναι η αρχή του τέ

λους. 3) Μπορείτε να δεχτείτε την κριτική αντικειμενικά και να συ

ζητήσετε τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να βελτιωθεί η κα-,

τασταση.


Ακόμη και στις περιπτώσεις που η κατηγορία φαvrάζει άδικη, συ

νήθως υπάρχει κάποιο ψήγμα αλήθειας. Συνειδητοποιήστε ότι η πρό

ταση αλλαγών ίσως να δείχνει το γνήσιο ενδιαφέρον του προϊσταμέ-' ' '

νου σας για τον τομεα κι εσας προσωπικα.

Όταν καλείται για μια συζήτηση πάνω στη γενική πολιτική, ο επι

στάτης έχει μια πρώτης τάξης ευκαιρία να υποβάλει τις δικές του δη

μιουργικές ιδέες .

Κατά τον ίδιο τρόπο που εσείς μπορείτε να αλλάξετε κάποια πράγματα στις τάξεις των υφισταμένων σας, ο προϊστάμενός σας μπορεί να κάνει αλλαγές στα μεσαία στελέχη με τις οποίες ίσως να μη συμφωνείτε. Μην το πάρετε προσωπικά αλλά, ταυτόχρονα, μην αποδέχεστε απλά κάτι που νομίζετε ότι θα αυξήσει την αποδοτικότητα των ανθρώπων σας. Υποστηρίξτε τη θέση σας και στηρίξτε τους υφισταμένους σας. Απλά να θυμάστε, τελικά, το αφεντικό παίρνει την απόφαση. Αν χάσετε, ξεχάστε το και μην κολλήσετε εκεί.

Ρόλος της μέσης διαχείρισης Στον επιστάτη έχει ανατεθεί η σημαντικότερη μορφή επίβλεψης στη

βιομηχανική παραγωγή. Ο εργαζόμενος σε αυτόν στρέφεται για κα

θοδήγηση, έλεγχο και βοήθεια. Η διεύθυνση, μέσα από τις τεχνικές

ανάθεσης αρμοδιοτήτων, παραδίδει σημαντική δύναμη στα χέρια

του, συμπεριλαμβανομένης αυτής του ελέγχου του ανθρωπίνου δυ

ναμικού . Η βιομηχανία δημιουργεί μία σειρά υπηρεσιών για να τον

βοηθήσει να κάνει τη δουλειά του. Δουλειά του είναι όχι μόνο να χρη-, , , , ,

σιμοποιει τους πορους που εχει για το χειρισμο των ατομων για τα

οποία είναι υπεύθυνος, αλλά και να διαπιστώνει τι είναι διαθέσιμο

και να εξασφαλίζει αυτό το υλικό.


Η μέση διαχείριση προφανώς έχει μεγάλες ευθύνες. Αυτά τα στελέχη γεφυρώνουν το κενό μεταξύ της διεύθυνσης και του εργατικού δυναμ ικού κα ι δουλειά τους είνα ι να χρησι μοποιούν κάθε διαθέσιμο πόρο για την αποτελεσματική ολοκλήρωση του έργου τους.

Ο επιστάτης θα πρέπει να εκτελεί και να ερμηνεύει τις εταιρικές πο

λιτικές . Αυτή η ευθύνη απαιτεί τη χρήση ξεκάθαρης, δυναμικής γλώσ

σας, την τέχνη της πειθούς και γνώση των σχετικών δεδομένων. Αυ

τός μόνο είναι υπεύθυνος να φροντίσει ώστε ο εργάτης να ξέρει τι

θέλει η εταιρεία. Μόνο μέσα από στενότατη συνεργασία με τη διεύ

θυνση θα είναι σε θέση ο επιστάτης να γνωρίζει όλα τα δεδομένα. Μόνο μέσα από στενότατη συνεργασία με τον εργαζόμενο μπορεί να

γνωρίζει ο επιστάτης πώς θα πρέπει να εξηγηθούν αυτές οι πολιτικές , , , , ,

ωστε να γι νουν κατανοητες και να εφαρμοστουν με ικανοποιηση.

Τ α μεσαία στελέχη πρέπει να λειτουργούν σαν αμφίδρομος αγωγός μεταξύ της διεύθυνσης και του προσωπικού. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είναι σε θέση να επικοινωνούν με άνεση τόσο με τους προϊσταμένους όσο και με τους υφισταμένους τους.

Ο επιστάτης πρέπει να αναγνωρίσει ότι πάνω από το 50% της δουλειάς

του αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις . Ο επιστάτης γεννιέται μέσα σε αυ

τό το χώρο και παραμένει εκεί σε όλη του τη ζωή. Αν τα πηγαίνει καλά

με τον εαυτό του και την οικογένειά του, έχει τις βάσεις πάνω στις

οποίες θα οικοδομήσει και άλλες επιτυχημένες ανθρώπινες σχέσεις .

Οπωσδήποτε ένα άτομο που δεν μπορεί να επικοινωνήσει με άτομα έξω από το χώρο εργασίας δε θα μπορέσει να το κάνει στη δουλειά.


Η ικανότητα να εμπνέει στους άλλους σιγουριά για τους εαυτούς

τους και την εταιρεία είναι απαραίτητο στοιχείο για κάποιον που θέλει να πετύχει ως επιστάτης . Για να το πετύχει αυτό, ο επιστάτης

εφαρμόζει μια μέθοδο που ανέκαθεν εφάρμοζαν οι πετυχημένοι επι

στάτες. Κρατά τις υποσχέσεις του, πάντοτε, ακόμη και κάτω από τις

δυσκολότερες συνθήκες. Υπερασπίζεται τους υφισταμένους του,

ακόμη και όταν δέχονται κριτική. Εξετάζει όλα τα στοιχεία, πριν πά

ρ ει μια απόφαση. Φροντίζει ώστε να υπάρχει δικαιοσύνη αναφορικά

με θέματα όπως οι υπερωρίες, η πειθαρχία, οι μεταθέσεις, οι προαγωγές και η ανάθεση εργασιών. Έχει σαφείς λόγους για τα πράγματα που κάνει και είναι έτοιμος να τους εξηγήσει σε όσους έχουν δι

καίωμα σε τέτοιες εξηγήσεις . Η πίστη και η σιγουριά των εργαζομένων που αντιμετωπίζονται με τέτοιο τρόπο λειτουργούν ως μαξιλάρι σε περιόδους πίεσης και άγχους και συχνά εμποδίζουν τη διάλυση ενός τομέα που άλλοτε λειτουργούσε άψογα.

Τ ο παράδειγμα που δίνει ο ίδιος, η αποφασιστικότητά του και η ικανότητα να εμπνέει ενθουσιασμό είναι απαραίτητα στοιχεία για ένα αποτελεσματικό μεσαίο στέλεχος.

Όταν ο επιστάτης έχει την ικανότητα να βλέπει τον εαυτό του σε σχέ

ση με ολόκληρη την εταιρεία, καθώς και το ρόλο που παίζει στο δικό

του τομέα, ο σχεδιασμός του αποκτά συνολική αξία για όλη την εται

ρεία. Έτσι, δε σχεδιάζει απλά τη δουλειά που κάνουν οι υφιστάμενοί

του αλλά ταυτόχρονα τους βοηθά να δουν τι ρόλο παίζει η δουλειά

τους σε ολόκληρη την παραγωγή του εργοστασίου. Όταν ο ίδιος και οι εργοδότες του δώσουν στο προσωπικό να καταλάβει τις πολιτικές

και τα προβλήματα της εποπτείας και της διαχείρισης, η παραγωγή μετατρέπεται σε ατομική έγνοια για κάθε εργαζόμενο.


Είναι απαραίτητο να έχετε υπόψη τη «γενική εικόνα» και να τη μεταφέρετε στους υφισταμένους σας. Μόνο τότε μπορεί ο απλός εργάτης να καταλάβει ότι η δουλειά του είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της εταιρείας συνολικά.

Ο επόπτης δεν πρέπει απλά να αναγνωρίζει τις σχέσεις του με τον

εργαζόμενο ως άτομο, αλλά και ο εργαζόμενος πρέπει να αναγνωρίζει την ευθύνη του προς τους άλλους εργαζομένους. Αυτό αφορά

κάθε σχέση στη βιομηχανία. Η κρίση του επόπτη, για παράδειγμα,

επηρεάζεται από τη σχέση του με τον προϊστάμενό του και με τους

άλλους εργαζομένους. Αν έχει δημιουργήσει στέρεες ανθρώπινες

σχέσεις σε κάθε τμήμα του λειτουργικού τομέα, η κρίση του είναι

ελεύθερη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του προσωπικού και της

παραγωγής με αποτελεσματικό τρόπο.

Όπως και στην προηγούμενη παράγραφο, μόνο όταν τα μεσαία στελέχη κατανοήσουν τη σημασία τους για την εταιρεία συνολικά μπορούν να αισθανθούν άνετα προωθώντας πληροφορίες μεταξύ της διεύθυνσης και του εργατικού δυναμικού.

Στην εκτέλεση των υποχρεώσεών του ως ηγέτη, ο επιστάτης δίνει

εξίσου μεγάλη έμφαση και στις τρεις πτυχές της δουλειάς του: το προ

σωπικό, την παραγωγή και τη βιομηχανοποίηση. Είτε ασχολείται με

έναν προβληματικό εργαζόμενο, μια καθυστέρηση στο πρόγραμμα

παραγωγής ή μια αλλαγή μεθόδου, πρέπει να χρησιμοποιούνται οι ίδιοι δίαυλοι επικοινωνίας προκειμένου να οικοδομηθεί πνεύμα συνεργασίας και σιγουριάς σε όλους τους εμπλεκόμενους. Καθώς η μά

θηση προέρχεται περισσότερο από το διάλογο και τη συμφωνία παρά

μέσα από την αντιπαράθεση, η ικανότητα να ακούει προσεκτικά είναι

απαραίτητη για έναν επιστάτη. Δεν αφήνει να χαθεί καμία ευκαιρία να


δείξει την ικανότητά του. Αυτό οδηγεί στην ενίσχυση του ρόλου του

ως συνδέσμου μεταξύ του τμήματός του και της διεύθυνσης.

Μην κολλάτε σε μια πτυχή της δουλειάς σας. Να έχετε το νου σας ώστε να εντοπίζετε λεπτές μεταβολές στους γύρω σας, έτσι ώστε να μπορέσετε να διατηρήσετε σε εύρυθμη λειτουργία κάθε κομμάτι του τομέα σας.

Ο σοφός επιστάτης γνωρίζει ότι μπορεί να κάνει πολλά για να αλλά

ξει την αντίληψη της διεύθυνσης γύρω από το πώς ηγείται κανείς . Μέσα από τον τρόπο που χειρίζεται τα προβλήματα μπορεί να απο

δείξει ότι η επιστασία είναι κάτι περισσότερο από την απλή μεταφο

ρά μηνυμάτων ή την αστυνόμευση των εργαζομένων.

Όπως πρόκειται να δούμε, τα μεσαία στελέχη δεν μπορούν να λειτουργήσουν σωστά αν έχουν απλά το ρόλο του αγγελιοφόρου της διεύθυνσης. Πρέπει να κάνουν τα ανώτατα στελέχη να κατανοήσουν τις ανάγκες του προσωπικού, τις οποίες ίσως να μη γνωρίζουν εκείνοι.

Το ηθικό ενός επιστάτη ο οποίος αντιμετωπίζεται σαν αγγελιοφόρος είναι κάκιστο. Το να του φέρονται σαν να ήταν απλά ένα παιδί για θελήματα δεν επηρεάζει μόνο τον ίδιο τον επιστάτη αλλά μπορεί ακόμη να οδηγήσει σε άσχημες εργασιακές σχέσεις ο εργαζόμενος δεν μπο

ρεί να βλέπει με σεβασμό έναν επιστάτη που δεν έχει καμία εξουσία.

Αν εσείς, ως μεσαίο στέλεχος, δεν έχετε το σεβασμό των ανωτέρων σας, δεν μπορείτε να περιμένετε από τους υφισταμένους σας να σας σέβονται. Μερικές φορές είναι περισσότερο δύσκολο να πείσετε τα ανώτατα στελέχη για την αξία σας, από ό,τι είναι


να πείσετε τους υφισταμένους σας. Αυτό είνα ι ζήτημα άμεσης προτεραιότητας.

Ο πετυχημένος επιστάτης πρέπει να μπορεί να αποφασίζει ποια είναι

τα πράγματα που πρέπει να κάνει ο ίδιος και ποια μπορεί να τα ανα

θέσει σε υφισταμένους του με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Εφό

σον διατηρεί μια πειραματική θεώρηση του σχεδιασμού, τότε το σχέδιο θα παραμείνει υπηρέτης του. Όμως, χρειάζεται προσοχή, γιατί

μπορεί το σχέδιο να αποκτήσει αυτόνομη δυναμική και δεν υπάρχει

σκληρότερος προϊστάμενος από ένα «απαραίτητο» σχέδιο.

Μην αφήσετε τη σκέψη σας να αγκυλωθεί ή να γίνει σκλάβα μιας σειράς σχεδίων. Παραμείνετε ευέλικτοι και επιτρέψτε σε οποιοδήποτε σχέδιο να μεταβληθεί εφόσον τελικά οδηγείτα ι στην εφαρμογή.

Ο πραγματικά καλός σχεδιαστής διαθέτει ευελιξία που του επιτρέπει

να αντιμετωπίσει αναποδιές και επιτυχίες με ψυχραιμία και αίσθηση

του χιούμορ. Ένα σχέδιο, όπως γνωρίζει, είναι απλά το πρώτο βήμα

και ποτέ δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποσκελίσει τις ανθρώ

πινες αξίες, οι οποίες μπορούν να επιβραδύνουν την παραγωγή πολύ περισσότερο από ό,τι μια πρόσκαιρη αλλαγή στο σχέδιο.

Η επιτυχία ενός σχεδίου δεν είναι ποτέ εξασφαλισμένη ώσπου το σχέδιο να δοκιμαστεί στην πράξη. Αν αποτύχει, μην aποθαρρυνθείτε κα ι έχετε πάντοτε κατά νου ότι οποιοδήποτε σχέδιο μπορεί να πετύχει μόνο εφόσον λειτουργήσει σε όλα τα επίπεδα, από τη διεύθυνση μέχρι τον τελευταίο εργαζόμενο.

Εάν ο επιστάτης πρέπει να αναθέσει σε άλλον κάποια από τις ευθύ-


νες του θα πρέπει αυτή να αφορά το πρακτικό επίπεδο της δουλειάς

του . Οι ανθρώπινες σχέσεις παραμένουν πρώτη προτεραιότητά του .

Είναι ευκολότερο, και συχνά περισσότερο αποτελεσματικό, αν οι αμ ιγώς μηχανικές εργασίες ανατίθενται σε άλλους, παρά να επιτρέψετε το ρόλο του συντονιστή του προσωπικού να ξεφύγει από τα χέρια σας.

Αργά ή γρήγορα, όπως συμβαίνει με όλους τους ανθρώπους, οι επι

στάτες βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανάγκη να αξιολογήσουν τις

εργασιακές τους ικανότητες . Μπορούν είτε να περιμένουν έως ότου

η ζωή τούς υποχρεώσει να αξιολογήσουν τους εαυτούς τους, είτε να

το κάνουν πριν υποχρεωθούν. Η συνειδητοποίηση από τον επιστάτη

ότι αξιολογείται διαρκώς από τη διεύθυνση, τους συνεργάτες και

τους υφισταμένους του αποτελεί κίνητρο για την aυτοαξιολόγηση.

Με τον ίδιο τρόπο που πρέπει να προλαβαίνετε τα προβλήματα γύρω σας, έτσι πρέπει να βρίσκεστε ένα βήμα μπροστά από τα δικά σας θέματα. Είναι πάντοτε ευκολότερο να λύνει κανείς τα προβλήματα των άλλων παρά τα δικά του, όμως αν δε λειτουργείτε σωστά, δεν μπορείτε να ασχοληθείτε και με τους άλλους αποτελεσματικά.

Ο επιστάτης θα πρέπει να θέτει στον εαυτό του το εξής ερώτημα:

«Βελτιώνομαι στην ικανότητά μου να ηγούμαι; » . Δεν υπάρχει τίποτε

το στατικό σε αυτή τη δουλειά. Ο ηγέτης βρίσκεται διαρκώς στη δια

δικασία βελτίωσης ή επιδείνωσης της ικανότητάς του να χειρίζεται

ανθρώπινες σχέσεις και καταστάσεις.

Η αποτελμάτωση στο χώρο εργασίας είναι παντελώς καταστροφική, ειδικά αν περιμένετε να πετύχετε.


Αντιμετώπιση εργατικού δυναμικού Ο επιστάτης διαπιστώνει ότι η δημιουργία ικανοποιητικών ανθρωπί

νων σχέσεων είναι η σημαντικότερη δουλειά του . Πρέπει να διαι

σθάνεται τα πρώτα σημάδια δυσαρέσκειας στο προσωπικό και να

κάνει ό,τι μπορεί για να την εμποδίσει, τόσο μέσα όσο και έξω από

τον τομέα του . Αν διαπιστώσει ότι δημιουργούνται προβληματικές

ανθρώπινες σχέσεις σε οποιονδήποτε τομέα της επιχείρησης , θα

προσπαθήσει να ενημερώσει το κατάλληλο άτομο για να χειριστεί το

πρόβλημα.

Εδώ βλέπουμε ξανά ότι η ουσία έχει να κάνει με τη συνολική αντίληψη της κατάστασης. Εκείνοι που μπορούν να εντοπίσουν ακόμη και εν δυνάμει προβλήματα έξω από τον ορισμένο χώρο ευθύνης τους θα γίνουν πολύ γρήγορα απαραίτητοι στη διεύθυνση.

Εκτός της ανάγκης για οικονομική και εργασιακή ασφάλεια, κάθε

εργαζόμενος επιθυμεί 1 ) να γίνει αποδεκτός από μια ομάδα· 2) να

έχει φίλους 3) η προσφορά του να τυγχάνει αναγνώρισης και εκτί

μησης 4) να αισθάνεται απαραίτητος και να αντιλαμβάνεται το ρόλο

του στην εταιρεία· 5) να έχει τη δυνατότητα να συζητήσει ένα θέμα· 6)

να πετύχει ό,τι περισσότερο μπορεί για τον ίδιο .

Αυτά είναι τα πράγματα που θέλουν όλοι, από τη διεύθυνση ως τον απλό εργάτη, και παρ' ότι ίσως να μην παίρνουμε όλα όσα θέλουμε, δουλειά σας, ως μεσα ίο στέλεχος, είνα ι να κάνετε ό,τι μπορείτε ώστε τα πράγματα να κινούνται στη σωστή κατεύθυνση.

Όταν ένα άτομο αισθάνεται ότι το εκτιμούν, αισθάνεται απαραίτητο.

Όταν αισθάνεται απαραίτητο, αντιλαμβάνεται τη θέση του μέσα σε

ολόκληρο τον οργανισμό. Από την πρώτη ημέρα στον τομέα, ο εργα-


ζόμενος θα πρέπει να μπορεί να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σε

σχέση με τον τομέα και ολόκληρο τον οργανισμό, όχι μόνο ως εργα

ζόμενος αλλά και ως άτομο.

Μην επιτρέψετε στους υφισταμένους σας να αισθάνονται απομονωμένοι από το συνολικό γίγνεσθαι . Κρατάτε τους ενημερωμένους σχετικά με το τι συμβαίνει σε άλλους τομείς και δώστε τους να καταλάβουν ότι η δουλειά τους είναι εξίσου σημαντική με οποιουδήποτε άλλου.

Μόνο ένας καλά προσαρμοσμένος υπάλληλος στη σωστή θέση δι

καιολογεί τη μεγάλη επένδυση σε χρόνο και χρήματα που έκανε η

εταιρεία προσλαμβάνοντας, εκπαιδεύοντας και διατηρώντας τον.

Ως μεσαίο στέλεχος, δουλειά σας είναι να φροντίζετε ώστε οι άνθρωποι να εργάζονται στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Αν εντοπίσετε κάποιον με πραγματικές δυνατότητες σε μια θέση <<τυφλοσούρτη», πρέπει να προσπαθήσετε να αξιοποιήσετε καλύτερα το ταλέντο του. Θα σας είναι υπόχρεος, το ίδιο και η διεύθυνση.

Είναι έξυπνη κίνηση από πλευράς του επιστάτη να αναζητεί διαρκώς

άτομα που αξίζουν ή θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν, για να προαχ

θούν, και να παρατηρεί τόσο τις λειτουργικές όσο και τις προσωπι

κές τεχνικές τους. Το προϊόν μιας τέτοιας αντίληψης είναι μια ομά

δα εργαζομένων που εκτιμούν το γεγονός ότι ο επιστάτης τους έχει

κατά νου την πρόοδό τους.

Όλοι θέλουν να αναγνωρίζονται. Αν οι υφιστάμενοί σας ξέρουν ότι τους παρακολουθείτε με θετική διάθεση, αυξάνονται οι πιθανότητες να βάλουν τα δυνατά τους στη δουλειά.


Η προαγωγή ενός εργαζομένου θα πρέπει να προωθείται αμέσως

μόλις ληφθεί η απόφαση . . . προκειμένου να αξιοποιηθεί η ένταση της

φιλοδοξίας που βιώνει ο εργαζόμενος και να ενισχυθεί η ευχαρίστη

ση που θα πρέπει να του προσφέρει η όλη εμπειρία.

Τίποτε δεν πλήττει το ηθικό τόσο όσο η υπόσχεση προαγωγής την οποία ακολουθούν μήνες αναμονής μέχρις ότου πραγματοποιηθεί. Εάν συμβεί αυτό, ο ενθουσιασμός που έκανε το άτομο να αξίζει την προαγωγή μπορεί να μαραζώσει κα ι να χαθεί για πάντα.

Αν με την προαγωγή ενός ατόμου προσπεράστηκαν άλλοι, παλιότε

ροι εργαζόμενοι, οι λόγοι για τους οποίους συνέβη αυτό θα πρέπει να

τους εξηγηθούν λεπτομερώς. Διαφορετικά, ο εργαζόμενος που πήρε

την προαγωγή δεν αποκλείεται να βρεθεί σε εξαιρετικά δυσχερή θέ

ση όσον αφορά τις σχέσεις του με τους συναδέλφους του.

Οι κατηγορίες περί νεποτισμού ή ανταγωνισμού αποτελούν ορισμέ

να από τα ενοχλητικότερα προβλήματα για έναν επιστάτη. Ο επιστά

της πρέπει να θυμάται πως, οτιδήποτε κάνει, λέει ή αισθάνεται θα

έχει επίδραση όχι μόνο στον τομέα του, αλλά σε ολόκληρο τον οργα-,

νισμο .

Αυτό είναι το πρόβλημα που ουσιαστικά καθιστά αδύνατη τη δημιουργία πραγματικής φιλίας με κάποιον από τους πολλούς υφιστα μένους σας. Είνα ι μ ια λυπηρή πραγματ ικότητα, όμως δεν παύει να αποτελεί πραγματικότητα.

Ο επιστάτης βρίσκεται σε στρατηγική θέση ώστε να εξαλείφει τους

λόγους ύπαρξης τριβών μεταξύ των υφισταμένων του. Θα θελήσει να


φροντίσει ώστε ο ίδιος να μην προκαλέσει παράπονα από τους ερ

γαζόμενους, ούτε να τους επιτρέψει να τρέφουν δυσαρέσκεια για

οποιαδήποτε κατάσταση, και κάνει ό,τι είναι δυνατό προκειμένου να , , , ,

εκτονωσει τετοιες καταστασεις στον τομεα.

Αυτό μπορεί να αποδειχτεί πολύ δύσκολο, όμως πρέπει να παραμείνετε αμερόληπτοι απέναντι σε όλους τους εργαζόμενους. Θυμηθείτε, η θέση σας ήδη δημιουργεί απόσταση μεταξύ σας: μην κάνετε τίποτε που θα καταστήσει αυτή την απόσταση ακόμη πιο χτυπητή από ό,τι ήδη είναι.

Όταν ο εργαζόμενος κατανοεί τη σχέση του επιστάτη απέναντι σε

ολόκληρο τον οργανισμό, έχει κάνει το πρώτο βήμα προς την κατα

νόηση όχι μόνο του δικού του ρόλου, αλλά και αυτού του κεφαλαίου,

της διαχείρισης και του σχεδιασμού. Όταν ο εργάτης βλέπει ότι ο

επιστάτης καλείται να στραφεί σε ειδικούς προκειμένου να έχει τη

βοήθεια που ίσως χρειαστεί, καταλαβαίνει και γιατί αυτός ο ίδιος

πρέπει να στρέφεται στον επιστάτη όταν χρειάζεται βοήθεια.

Φροντίστε να ξέρουν οι υφιστάμενοί σας ότι εσείς, όπως κι αυτοί, είστε απλά ένας κρίκος μιας πολύ μεγάλης αλυσίδας. Όταν χρειάζεστε βοήθεια ζητήστε τη κι έτσι θα αισθάνονται κι εκείνοι ότι μπορούν να κάνουν το ίδιο: στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό πιθανότατα σημαίνει ότι θα στραφούν σε εσάς. Αν φοβούνται να σας προσεγγίσουν, δε θα ζητήσουν βοήθεια και θα πληγεί η αποτελεσματικότητα του τομέα.

Ο επιστάτης που αναγνωρίζει στους υφισταμένους του την προσφορά

τουλάχιστον κάποιων ουσιωδών πληροφοριών θα διαπιστώσει ότι

μπορούν να προσφέρουν έναν εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό χρήσιμων


προτάσεων. Ο επιστάτης που φοβάται να αξιοποιήσει κάποιες καλές

προτάσεις οπωσδήποτε δεν αναmύσσει ηγέτες μέσα από τις τάξεις των

υφισταμένων του. Εφόσον στην ατμόσφαιρα ενός τομέα κυριαρχεί επι

κριτικό πνεύμα, οι εργαζόμενοι αρχίζουν να αμφισβητούν ο ένας τα κί

νητρα του άλλου και χτίζουν γύρω τους τείχη για να αποφύγουν την , ,

ασκηση κριτικης.

Συνομιλήστε με την ομάδα σας, μην τους κάνετε κήρυγμα. Δώστε τους να καταλάβουν ότι ενδιαφέρεστε για τη γνώμη τους. Ακούστε τους και λάβετε σοβαρά υπόψη τις ιδέες τους.

Ο τρόπος που δίνονται οι εντολές μπορεί να έχει aπείρως μεγαλύτε

ρη σημασία από τις ίδιες τις εντολές . Πολλές φορές, ένα χαμόγελο

μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά.

Οσοδήποτε εκνευρισμένοι και αν είστε, μην επιτρέψετε στη διάθεσή σας να επηρεάσει το καλό κλίμα στις σχέσεις με τους συνεργάτες σας.

Αποτελεσματική Χρήση Ανθρωπίνου Δυναμικού Η προοδευτική διαχείριση γνωρίζει ότι ο έλεγχος του ανθρωπίνου

δυναμικού υποστηρίζει και καθορίζει κάθε άλλη μορφή ελέγχου του

κόστους. Η δικαιολόγηση της θέσης του κάθε εργαζομένου στη μι

σθοδοσία αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο στην εδραίωση του

ελέγχου του ανθρωπίνου δυναμικού.

Τι εννοούμε λέγοντας έλεγχος ανθρωπίνου δυναμικού; Με απλά λό

για, ο έλεγχος ανθρωπίνου δυναμικού είναι ο σχεδιασμός, η οργά

νωση και η διατήρηση των συνθηκών κάτω από τις οποίες το κάθε

άτομο λειτουργεί στη μέγιστη αποδοτικότητα. Περιλαμβάνει όχι μό-

νο οικονομικές και υλικές συνθήκες αλλά και ψυχολογικές. Απαιτεί

ται η πλήρης αξιοποίηση της ικανότητας του κάθε εργαζομένου στο

μέγιστο επίπεδο των δυνατοτήτων του : ο σωστός άνθρωπος στη σω

στή θέση και η σωστή θέση για το σωστό άνθρωπο.

Και οι δύο προηγούμενες παράγραφοι μας λένε να αξιοποιούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους συνεργάτες μας. Ποτέ μην προσλαμβάνετε περισσότερα άτομα από όσα χρειάζεστε και φροντίστε αυτά που έχετε να αξιοποιούνται με τον καλύτερο τρόπο. Είναι δύσκολο έργο, αλλά απαραίτητο προκειμένου να αποφύγετε σπατάλες.

Ο επιστάτης θα πρέπει να γνωρίζει τι είδους και τι βαθμός γνώσεων

χρειάζονται για κάθε δουλειά στον τομέα του καθώς και το είδος και

τη διάρκεια της εκπαίδευσης που απαιτείται για την απόκτηση αυτών ,

των γνωσεων.

τ ο μεσαίο στέλεχος πρέπει να γνωρίζει σχεδόν εξίσου πολλά για κάθε δουλειά στον τομέα ευθύνης του με το άτομο που τελικά εκτελεί τη συγκεκρι μένη δουλειά.

Α ν άμεσα στις ερωτήσεις που πρέπει να θέτει στον εαυτό του ο επι

στάτης περιλαμβάνονται οι εξής:

1 ) Θα μπορούσε ο εργαζόμενος να συνεισφέρει περισσότερο στην

παραγωγή από μία άλλη θέση; 2) Είναι ψυχικά και συναισθηματικά έτοιμος για προαγωγή;

Είνα ι εξίσου άδικο να απαιτείτε από κάποιον περισσότερα από όσα μπορεί να παράγει όσο είνα ι κα ι να μην aξιοποιείτε όπως


πρέπει τις ικανότητές του. Πρέπει να υπάρχει ευελιξία στις λειτουργίες και στις σχέσεις προκειμένου να είναι αποτελεσματικός ο έλεγχος ανθρωπίνου δυναμικού .

Ακριβώς όπως το άτομο είναι ελεύθερο να ενεργεί ευφυώς όταν

έχει τον εαυτό σου σε απόλυτο έλεγχο, έτσι και η ομάδα είναι ελεύ

θερη να πετύχει τα καλύτερα αποτελέσματα μόνο όταν τα μέλη της βρίσκονται υπό έλεγχο.

Αν οι υφιστάμενοί σας κάνουν μονάχα μισή δουλειά, ο τομέας δε βρ ίσκετα ι υπό έλεγχο: αναδιοργανώστε τα πράγματα μέχρις ότου λειτουργήσει όπως πρέπει.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

299

Παρ ' ότι καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια για τον εντοπισμό όλων

των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων, εφόσον εκ παραδρομής

παραλείφθηκε κάποιος, οι συγγραφείς και οι εκδότες ευχαρίστως

θα προχωρήσουν στις απαραίτητες συμπληρώσεις σε πρώτη ευ-'

καιρια.

Βασιλιάς Ιωάννης: Magna Carta, κείμενο προσαρμοσμένο από την

ιστοσελίδα του Avalon Project της Νομικής Σχολής του Γέιλ.

Βέρνον, Λίλλιαν : Lillian Vernon, An Eye for Winn ers, Harper

Collins, Νέα Υόρκη 1996. Γκίλμπρεθ, Λίλλιαν: L. Gilbreth και Alice Rice Cool{, The Foreman

in Manpower Management, McGraw-Hill Bool{ Company Inc, Νέα Υόρκη 1947.

Εδουάρδος Α' : The Statutes at Large, τόμος 1 , Marl{ Basl{et, Λονδί

νο 1763 . Ελισάβετ Α' : Christopher Hibbert, The Virgin Queen, Guild Pub

lishing, Λονδίνο 1990. - Neville Williams, The Life and Times of Elizabeth Ι, Weidenfeld

and Nicolson, Λονδίνο 1972. - Elizabeth Jenl{ins, Elizabeth the Great, Coward-McCann Inc,

Νέα Υόρκη 1959. - The Statutes at Large, τόμος 2, Marl{ Basl{et, Λονδίνο 1763 . - Franl{ Β . Gilbreth Jr και Ernestine Gilbreth, Cheaper by th e

Dozen, Bantam Doubleday, 1981 .

kfrydas

Επιχειρηματικά Μυστικά Μέσα από την Ιστορία

Documents