موضوع:

جهان خلقت

: كننده تنظيم

عسگرپور ميالد

استاد:

شكوري آقاي

تهران ٣پرديس دانشگاه فني دانشكده

ماه ٨٦دي

جهان خلقت مراحل

آياتي در را جهان خلقت دوره‌هاي و مراحل تورات، همچون كريم قرآن . مورد را علم و قران نظر از خلقت مراحل اينجا در است داده تذكر چندتورات نظر از خلقت مراحل به سپساشاره‌اي و مي‌دهيم قرار بررسي

: . دارد آيات دسته چند مورد اين در كريم قرآن داشت خواهيم

اول:

ايام» « سنة االرضفي و السموات خلق الذي الله ربكم [1]ان

شش» در را زمين و آسمانها كه است خدايي آن شما پروردگار حقيقت در ». آفريد روز

دوم:

» ايام» سنة في بينما ما االرضو و السموات خلق الذي [2]الله

روز» شش در را آنهاست بين و‌آنچه زمين و آسمانها كه است كسي خداآفريد.«

» « جهان: مجموعه ارض و سموات از مقصود كه مي‌رسد نظر به تذكر » « از كنايه آنهاست آنچه و زمين و آسمانها تعبير يعني باشد هستي

. است هستي مجموعه

« له: تجعلون و يومين في االرض خلق بالذي لتكفرون أئنكم قل سومقدر و بارك‌فيها و فوقها من رواسي فيها جعل و العالمين رب ذلك انداداهي و السماء الي استوي ثم للسائلين Tسوآء ايام اربعة في اقواتها فيها

فقضاهن طائعين اتينا قالتا اوكرها طوعا ائتيا لالرض و لها فقال دخانالدنيا السماء زينا و امرها سماء كل في اوحي و يومين في سموات سبع

» العليم العزيز تقدير ذلك حفظا و [3]بمصابيح

: كفر» آفريد، هنگام دو در را زمين كه كسي آن به واقعا كه شماييد آيا بگو. جهانيان پروردگار است اين مي‌دهيد؟ قرار همتاياني او براي و مي‌ورزيد

] [ ] [ پديد فراوان خير آن در و نهاد كوهها لنگرآسا آن فراز از زمين در و ] [ براي كه كرد اندازه‌گيري روز چهار در را آن خوراكي مواد و آورد

[ . ] [ آفرينش سپسآهنگ است نيازهايشان با متناسب و درست خواهندگان،

« : . يا[ خواه فرمود زمين به و آن به پس بود بخاري آن و كرد، آسمان] [ ». « : ». صورت به را آنها پس آمديم فرمان‌پذير گفتند دو آن بياييد ناخواه

] [ آن به مربوط كار آسمان هر در و داشت مقرر هنگام دو در آسمان، هفت] [ ] [ نيك را آن و كرديم آذين چراغها به را دنيا اين آسمان فرمود،‌و وحي را

». دانا نيرومند آن اندازه‌گيري است اين داشتيم؛ نگاه

و» ليلها اغطش و فسواها سمكها رفع بناها السماء ام خلقا أشد ءأنتمالجبال و مرعاها و ماءها منها اخرج دحاها زلك بعد االرض و ضحاها اخرج

» النعامكم و [4]ارساهامتاعالكم

] خداوند» ] آسمان؟ آفرينش يا است مهمتر مرگ از بعد شما شدن زنده آيارا آن روز و تاريك را آن شب ساخت، منظم و برافراشت و كرد بنا را آن

و گياهان و آن دروني آبهاي گسترد، آن از بعد را زمين و ساخت، آشكارتا ساخت، برجا پا آن از بعد را كوهها و نمود، خارج را آن چراگاههاي

». گردد فراهم چهارپايانتان و شما براي زندگي وسيله

« . خداوند: اينكه آن و است شده تكرار مضمون يك اول دسته آيات در تذكر.» ) است ) كرده خلق يوم ششروز در را زمين و آسمانها

» « زمين و آسمانها خداوند يعني شد اضافه بينهما كلمه دوم دسته آيات در . ) كرد ) خلق يوم ششروز در را آنهاست بين آنچه و

/ ( فصلت سوم دسته آيات ( 12ـ9در ( گفته( يوم روز هشت از سخن مجموعا . است شده

روشن آينده مباحث ضمن در بايد كه مي‌شود مطرح پرسش چند اينجا درشود:

1 » چيست؟ » ارض و سموات از منظور ـ

2 » پديد‌امدن » و زمين و خورشيد خلقت از قبل آيا چيست؟ يوم از منظور ـ ( » طلوع » فاصله روز شش در آفرينشجهان از سخني مي‌توان روز و شب

) گفت؟ خورشيد غروب تا

يافته‌هاي 3 با مطلب اين تعارض است، معمولي روز يوم از مراد اگر ـسال 0علمي ميلياردها طي در جهان مي‌گويند كه مي‌شود؟ حل چگونه

. است آمده بوجود

4 » كدام- » علمي نظر از دور‌ه‌ها اين است دوره شش يوم از مقصود اگراست؟

دسته 5 آيات با مي‌گويد يوم هشت از سخن كه فصلت سوره آيات تعارض ـحل چگونه مي‌داند يوم شش در را ارض و سموات خلقت كه دوم و اول

مي‌شود؟

در 6 را جهان چرا پس است مطلق و نامحدود خدا قدرت اينكه به توجه با ـكرد؟ خلق ششدوره يا ششروز در و نيافريد لحظه يك

 

اصطالحي : و لغوي مباحث

: قرآن و لغت در يوم ـ الف

يا مادي زياد، يا كم چه است مطلق محدود زمان معناي به لغت اين اصل » « . لغت در قرآن در يوم واژه اين و شب و روز از اعم يا روز مادي، ماوراء

: است شده استعمال معنا چند در حداقل

1: : مثل آن غروب تا خورشيد طلوع از ـ

» الحج» في ايام ثالثة فصيام يجد لم [ 5 ]فمن

] [ ] [ روزه» روز سه حج هنگام در بايد نيافت حج قرباني كه كس هر و».] بدارد]

 

2 : مثل ) ( زمان از دوره‌اي مقداري ـ

» الله» بايام هم [ 6 ]فذكر

كن» « يادآوري آنان به را خدا روزهاي و

» الناس» بين نداولها االيام [ 7 ]تلك

». ] مي‌گردانيم» ] نوبت به مردم ميان را پيروزي و شكست ي روزها اين ما

: ) است ) آمده ع علي اميرالمومنين از حديثي در

عليك» .« يوم و لك يوم يومان [ 8 ]الدهر

( دوره» روز دو عليه 9روزگار بر دوره يك و تو نفع به دوره يك استتوست.«

آيه زير روايتي در : 54و ) فرمودند ) كه شد نقل ع معصوم از اعراف سوره

». اوقات» سنة في يعني ايام سنة [ 9 ]في

» . ششوقت» در يعني ششروز در

مقصود: يوم، شش در زمين و آسمانها خلقت آيات سياق به توجه با تذكر ( . » تعارض » پرسشسوم پاسخ اينجا از و است مرحله يا دوره همان يوم ازمربوط آيات با سال ميلياردها در جهان خلقت باب در علمي يافته‌هاي بين

. ) آياتشش مقصود اگر كه چرا مي‌شود روشن ششروز در آنها خلقت به ( تا طلوع از معمولي روز شش مقصود و باشد خلقت مرحله يا دوره

. خلقت آيات با علمي يافته‌هاي و نمي‌شود پيدا تعارضي ديگر نباشد غروب . است جمع قابل ششدوره در جهان

 

و : ...3 القيامة يوم االخر، اليوم مثل مادي مفهوم از خارج زمان [ 10 ]ـ

 

: قرآن: و لغت ارضدر و سماوات ب

» « » « ارض را چيزي هر پايين و گويند سماء چيزي هر باالي به لغت درـبه [ 11 ]گويـند. ا ـي و رفـته بـكار متـعددي مـعاني ـبه ـقران در زمين و آـسمان اـما

( اين موضوع از آنها همه توضيح كه است شده اطالق گوناگون مصاديق) اسـت خــارج نوشـتار اشـاره [ 12 ]قسـمت مصـداق و معنـا چنـد بـه فقـط و

مي‌كنيم.

ابراهيم ) /1 پايين بمعني زمين و باال جهت معني به آسمان ( .4ـ

2/ ق ) زمين اطراف جو معني به آسمان ( . 9ـ

فصلت ) /3 زمين كره معني به زمين و آسماني كرات معني به آسمان (.11ـ

نازل 4 مراتب معني به زمين و الهي حضور و قرب مقام معني به آسمان ـ/ سجده. ) . 5وجود مي‌شود( معنوي آسمان شامل كه

. آن بخواهيم تا نيست مادي معناي به قرآن در زمين و آسمان هميشه پس . هر كنيم حمل آن تكون و تشكيل مراحل و مادي جهان خلقت مورد در را

آيات ظاهر كه . 12ـ9چند اما است مادي زمين و آسمان همين فصلت سورهآيات مورد در مفسران را 5ـ4برخي معنوي آسمان احتمال سجده سوره

. مي‌كنند [ 13 ]تقويت

) ( مستقل: بحث يك هفت عدد رمز و سبع سموات آسمانها تعداد بيان تذكر. متعرضنمي‌شويم اينجا در لذا و [ 14 ]مي‌طلبد

 

تاريخچه:

پرسش‌هاي از يكي است گذرانده كه مراحلي و هستي جهان پيدايش . كوهها، پرستاره، آسمان به انسان گاه هر هست و بوده بشريت ديرين

را ... اينها چگونه و كسي چه كه مي‌انديشد خود با مي‌شود خيره و درياها . است گذرانده را مراحلي و دوران‌ها چه و آورد بوجود

زمين و كيهان‌شناس متخصصان و فالسفه الهي، اديان رابطه اين دراشاره آنها از برخي به اينجا در كه كرده‌اند اظهارنظرهائي شناس

مي‌كنيم:

 

: يونان فالسفه نظر در پيدايشجهان ـ الف

1( » تالس » دانسته‌اند ( 640ـ يوناني فيلسوف نخستين را او كه ميالد از قبلاثر : در جهان تغييرات همه و آمده بوجود آب از هستي جهان كه بود معتقد

بسته‌اي يخ آبهاي ، تخته‌سنگ‌ها مي‌گذارد تأثير آب در كه است عناصري . است گذشته آنها انجماد از سالها كه است

به كه است آبي هوا و است شده پيدا هوا تغييرات اثر در خاك‌ريزه‌هاآب از كه شده منجمد اجسام برخورد از آتش و است آمده در بخار صورت

. است شده پيدا است آمده بوجود

در و مي‌كند برخورد جديد بخارهاي با شده تشكيل آب بخار از كه ابرهاطرف به آتش اين و مي‌ناميم برق كه مي‌آيد بوجود آنها از آتشي نتيجه

اين كه مي‌كند ايجاد سوراخ‌هايي و مي‌شود متصاعد جهان فوقاني. مي‌شوند ناميده ستارگان و هستند نوراني [ 15 ]سوراخ‌ها

2 : است بي‌انتها يا مبهم هستي، اصل مي‌گفت تالس شاگرد اناكسيمندر ـ . ناپديد و مي‌شود ظاهر چيز همه آن در بود نامحدود خأل و هوا او مقصود و

. سه صورت به را جهان او است دائمي حركت أثر در عمل اين و مي‌گردد ) سوراخي ) اولي لوله كه مي‌كرد تصور تو در تو خالي تو جامد ديوار لوله

. مي‌كنيم مشاهده آفتاب صورت به آنرا ما كه دارد

3 : » « » خأل » گفتند و كردند پايه‌گذاري را اتمي مكتب دموكريت و لوسيت ـذرات اين و نمي‌آيد در چشم به كه است است مخفي ذرات از آكنده جهان، . آمده پديد آنها از زمين و آسمان است ناپذير تغيير آن جوهر و است ازلي

است.

4 : » « آب، آتش، است چيز چهار جهان عناصر كه بود معتقد اناگزارگور ـ . . هستند ازلي همگي كه خاك هوا،

5 : » « است بخارهايي مي‌بينيم ما كه ستارگاني اصل مي‌گفت هراكليت ـ . است شده سنگ و متراكم كه

 

:) ( تورات مقدس كتاب نظر از پيدايشجهان ـ ب

: مي‌بينيم اينگونه را خلقت پيدايشمراحل سفر در

( . . : را نور آفريد را روز و شب و آفريد را زمين و آسمانها خدا اول روز.) كرد ايجاد

. : خدا كند جدا هم از را آبها و آبها ميان در باشد فلكي گفت خدا دوم روز . ناميد آسمان را فلك

: ظاهر خشكي و شود جمع جا يك در آسمان زير آبهاي گفت خدا سوم روز (. . و علف بروياند نباتات زمين گفت خدا و ناميد زمين را خشكي و گردد

و ...( ميوه و درخت

) ( : براي را اعظم نير ساخت بزرگ نوراني شيئي نير دو خدا چهارم روزرا . آنها خدا و ستارگان و شب سلطنت براي را اصغر نير و روز سلطنت

. گذاشت آسمان فلك در

( : خزندگان و نهنگ‌ها شود پر جانوران انبوه به آبها گفت خدا پنجم روز . كنند ...( پرواز آسمان فلك روي بر زمين باالي پرندگان و و

: آنها اجناس به را زمين حشرات و بهايم زمين حيوانات پسخدا ششم روز. آفريد. خود صورت به را آدم پسخدا [ 16 ]بساخت

. : گرفت آرامي و شد فارغ بود ساخته كه خود كار همه از خدا هفتم روز. خواند مبارك را هفتم روز [ 17 ]پسخدا

» « » روز» واژه از مقصود مورد در مقدس كتاب قاموس در هاكس مستر : مي‌نويسد خلقت مراحل در

معتاد» ساعت چهار و بيست همين نه روز لفظ از قصد كه دانست بايد اما ». است . طويلي و مديد مدت از قصد بلكه مي‌باشد

تجربي علوم يافته‌‌هاي با پيدايش سفر مطالب تعارض مورد در سپس ومي‌نويسد:

كرده» نظر پيدايش سفر اول باب در و بنگرد اعتراض ديده به كسي اگرو نبات علم و االرض معرفة و هيئت علم قواعد با وجه هيچ به اينها بگويد

. نمي‌نمايد مطابقت حيوان

. نيست علمي مطالب اين از قصد و مطلب Tاوال گوئيم جواب

را ما و مي‌نمايد مطابقت بخوبي رئيسه علوم با كه است واضح نيك ثانيا». نمي‌باشد اينجا در مطالب گنجايشآن [ 18 ]فرصت

: مي‌نويسد مورد اين در فرانسوي موريسبوكاي دكتر اما

يك» كه روز شش در را آفرينش ابهامي هيچ بدون مقدس كتاب حكايت ) ( . ) نقل ) هفته روزهاي به تشبيه با دارد پي در سبقت روز استراحت روز

مي‌كند:

» « دو بين واقع زماني فاصله روز كلمه مقدس، كتاب از استباط بنابرروزي است زميني ساكن براي خورشيد متوالي غروب دو يا متوالي طلوع

مي‌باشد، خودش دور به زمين دوران تابع شود، تعريف ترتيب بدين كهاينچنين كه روزهايي از نمي‌توان محض منطق بنابر كه است بديهي

گرددـ آن آمدن پديد باعث كه سازماني آنكه حال و گفت سخن تعريفشدهنخستين در مقدس حكايت طبق ـ خورشيد دور گردش و زمين وجود يعني

». است نشده مستقر آفرينشهنوز [ 19 ]مراحل

 

علم : و كريم قرآن منظر از خلقت مراحل

كه برداشت‌هايي و علمي يافته‌هاي به توجه با گانه شش مراحل مورد در . شود مطرح مي‌تواند متعددي احتماالت مي‌شود قرآن از

1 ) آيه ) زير الميزان در ره طباطبائي عالمه : 9ـ مي‌نويسند فصلت سوره

» « » نه» » است زمان از برهه‌اي يومين االرضفي خلق در يوم از مقصوداين كه خودش دور به زمين كره حركت مقدار يعني معهود خاص روز

» « ) از) قطعه‌اي بر يوم كلمه اطالق و است الفساد ظاهر دوم احتمال .» است شايعي استعمال و است زياد بردارد، در را زيادي حوادث كه زمان

آيه به سپس و 140و عمران آل استشهاد 102سوره يونس سوره : مي‌نويسند و مي‌جويند

است» زمان قطعه دو كرد خلق دو آن در را زمين خداوند كه روزي پسدو . است اين دليل نفرمود روز يك اينكه و شد كامل مرحله دو آن در زمين كه » . آن مثل يا جامد و بودن مذاب مرحله مثل بوده متغاير مرحله دو كه

بيان و مي‌شوند متذكر را زمين و آسمانها خلقت بودن روز سپسشش ودر مرحله دو است شده بيان فصلت سوره در آن مرحله چهار كه مي‌كنند

( بودن دخان مرحله از آسمان خلقت مورد در مرحله دو و زمين خلقت مورد» « ) ايام اربعة براي خاصي توجيه سپس و هفتگانه آسمانهاي تسويه تا

/ .10فصلت) مي‌كنيم( ذكر بعدي مبحث در كه [ 20 ]مي‌كنند

اعراف ) /2 ايام، ستة روز شش مورد در يزدي مصباح استاد احتمال( 54ـ دو : مي‌كنند مطرح را

معمولي ) ( : روزهاي هفته ششروز الفـ

يهود بويژه كتاب اهل و بني‌اسرائيل ميان در كه مي‌شوند متذكر ايشاندر و آغازيد يكشنبه از را آفرينش خداوند كه داشت شهرت مطلب اين

. متذكر سپس و پرداخت استراحت به را شنبه و برد پايان به جمعهعلم: » « نظر از روزها زيرا است بعيد خيلي احتمال اين ظاهرا مي‌شوند

در ) ( و وضعي حركت خودش دور به زمين حركت مدت از عبارتند جغرافيا. » « مي‌گويند نهار عربي در كه مي‌بريم كار به شب برابر در را روز گاه لغت

. : خورشيد و زمين پيدايش از قبل شبانه‌روز يا تنها روز از است اعم يوم و . . اگر نبود ميان در يكشنبه‌اي و شنبه و نمي‌بود ممكن روز تصور آسمان و

كه : گفت مي‌توانستيم نهايت در مي‌داشتيم مورد اين در نيز قاطعي نصچنين ولي ساعت چهار و بيست اندازه به زماني يعني مورد اين در روز

. نداريم نيز نصي

 

: خلقت ششدوره ـ ب

» « » غير » معاني در يوم كه مي‌گويد قرآن در يوم واژه بررسي با ، ايشان / » « يوسف آيات و است رفته كار به هم روز /54از نحل ،8/ حج و 47و

مي‌گيرد . 4معارج / نتيجه سپس و مي‌آورد شاهد را نهج‌البالغه از حديثي و : شش از منظور اينكه احتمال كه گفت مي‌توان همه اين بررسي از كه

. نيست بعيد باشد خلقت ششدوره روز،

آيات ذكر با سپس : 12ـ9و كه داد احتمال مي‌توان مي‌نويسند فصلت : مرحله يك در باشد خلقت مرحله دو آسمان آفرينش در روز، دو از منظور

. .) ( هفتگانه آسمان صورت به بعدي مرحله و دخان دود يا گاز صورت به

: ديگر روز و مايع يا گاز گونه به روز يك قرار همين به نيز زمين در ( مايع زمين مركز هنوز كه است درآمده جامد صورت به كه مرحله‌اي

[ 21 ]است(.

شيرازي 3 مكارم استاد آيات [ 22 ]ـ به توجه و 54با اعراف سوره 12-9سورهاينگونه را خلقت گانه شش احتمالي دوران‌هاي علمي، يافته‌هاي و فصلت

: كرده‌اند مطرح

. بود : شكل گازي توده صورت به جهان كه مرحله‌اي اول

به: مركزي توده محور بر و شد جدا آن از عظيمي توده‌هاي كه دوراني دوم . گردشدرآمد

( و: خورشيد جمله از يافت تشكيل شمسي منظومه كه مرحله‌اي سومزمين(.

. گرديد: حيات آماده و سرد زمين كه روزي چهارم

زمين: . در درختان و گياهان آمدن بوجود مرحله پنجم

. زمين: روي در انسان و پيدايشحيوانات مرحله ششم

آيات تفسير در : 12-9ايشان مي‌كنند يادآوري را نكته چند فصلت سوره

) ديگر » « ) لغات در و روز واژه فارسي در آن معادل و يوم استعمال ـ الف . » است » متداول و رايج بسيار دوران معني به

» « » « : السماء الي استوي ثم ثم كلمه مورد در خلقت [ 23 ]ب ظاهرا كه: مي‌نويسند است داده قرار آن متعلقات و زمين خلقت پساز را آسمان‌ها

) ( » معني » به گاه ولي مي‌آيد زمان در تأخير براي Tمعموال سپس ثم تعبير . كه است اين مفهومش باشد اول معني به اگر مي‌باشد بيان در تأخير

معني به اگر ولي است گرفته صورت زمين خلقت از بعد آسمانها آفرينشزمين و گرفته صورت Tقبال آفرينشآسمانها كه ندارد مانعي هيچ باشد دوممورد كه ارزاق، و زمين از نخست ، كردن بيان هنگام به ولي آن، از بعد

پرداخته آسمانها آفرينش شرح به سپس و كرده شروع انسانهاست توجهاست.

آيات با است هماهنگ‌تر علمي اكتشافات با كه اين از گذشته دوم معناي . آيات شاهد عنوان به سپس و دارد موافقت نيز قرآن سوره 33ـ27ديگر

« اغطش و فسواها سمكها رفع بناها السماء ام خلقا اشد ءأنتم نازعات . » روشن كه مي‌كنند ذكر را دحاها ذلك بعد االرض و ضحاها اخرج و ليلها

. است بوده آفرينشآسمان‌ها از بعد زمين به مربوط مسايل مي‌سازد

ايام » « اربعة و دنيا آسمان و هفتگانه آسمان‌هاي به راجع مطالبي سپسآيه را 10در ايشان مطالب مناسب جاي در كه مي‌كند بيان فصلت سوره

. كرد خواهيم [ 24 ]ذكر

توجه 4 از پس خلقت گانه شش مراحل مورد در بوكاي موريس دكتر آقاي ـروز : در خدا كه است متعارف روز شش از سخن تورات در كه نكته اين به

. ) » و ) » مي‌پردازد استراحت به مي‌خوانند سبت را آن كه شنبه روز هفتممتوالي غروب دو يا طلوع دو بين واقع زماني فاصله همين روز اين

كلمه . : كريم قرآن در كه مي‌شود متذكر است زميني ساكن براي خورشيداستراحت هفتم روز از سخن و مي‌آيد دوره بمعناي كه رفته بكار يوم

آيات سپس ايشان است قرآن علمي عجايب از نكته اين و سوره 54نيستو .12ـ9اعراف مي‌پردازد بحث به و مي‌كند مطرح را فصلت [ 25 ]سوره

: مي‌نويسد جديد علوم نظر از خلقت مراحل مورد سپسدر

جزء» و شده تشكيل كند دوران با گازي جرم از جهان كه مي‌گويد دانشنومتعدد پاره‌هاي به سحابي اين سپس بود هليوم بقيه و هيدروژن آن اصلي ... بعدها گازي جرم همين و شد تقسيم مالحظه‌اي قابل اجرام و ابعاد با

... پرتوهاي و جاذبه نيروي و فشارها اثر در و داد تشكيل را كهكشانها ) ( ساده اتمهاي از و شد هسته‌اي ـ گرما واكنشهاي شروع باعث وارده

اكسيژن و كربن سپس و هليوم به هيدروژن و آمد بوجود سنگين اتمهاي ». مي‌شود منتهي فلزات شبه و فلزات به تا مي‌گردد [ 26 ]تبديل

: : است داشته مرحله دو خلقت كلي جريان كه مي‌كند نتيجه‌گيري

. چرخش : حال در گازي توده‌اي تراكم و تكاثف الف

منجمله : سيارات و خورشيد استقرار با پاره‌هائي صورت به آن انفكاك ب [ 27 ]زمين.

آيات طبق كه مي‌شود يادآور مرحله 12ـ9سپس دو همين نيز فصلت سوره . بعد دوره چهار مورد در اما يابد تكوين زمين و آسماني اجسام تا بود الزمچند زمين كه مي‌شود يادآور است حيوانات و گياهان و زمين به مربوط كه

. آمد پديد چهارم عهد در انسان كه دارد زمين‌شناسي دوره و [ 28 ]عصر

كرده 5 بررسي عنوان چند در را جهان خلقت معاصر صاحب‌نظران از يكي ـ : مي‌كنيم ذكر خالصه صورت به ما كه مي‌كند تطبيق قرآن آيات با و

: آفرينشكيهان ـ الف

آيه ذكر با » 7ايشان في االرض و السموات خلق الذي هو و هود سوره : » مي‌نويسند ايام سنة

خداوند» بجز و بود گرفته فرا را جهان سراسر تاريكي و ظلمت آغاز در» « . ومين ـي في سـموات سـبع فقضـاهن ود نـب يز ـچ هيچ كسو هيچ ا ]يكـت

را [ 29 هفت‌گانه آسمان‌هاي بناي فرمان نوبت دو طي متعال خداوند آنگاه ». فرمود صادر

آيه ) وسيله به آن تأييد و جهان اوليه ماده از بي‌اطالعي اظهار با 51سپس : ) قرآن نظر از آنچه مي‌نويسند دانشمندان برخي از سخني و كهف سوره

كه گاز و دور ذرات از بودند عبارت مصالح اين است محقق دانشمندان و. برمي‌خورند يكديگر به بندرت كه بودند پراكنده چنان اما سرگردان فضا در

» دخان» هي و السماء الي استوي [ 30 ]ثم

» را » شناس فلك دانشمند جينز جميس سر سخن شاهد عنوان به ايشان : آغاز دارد انتشار فضا در كه گازهائي از كون ماده مي‌گويد كه مي‌آورد

. است ) ( آمده پديد رقيق مه سديم گازها اين تراكم از و [ 31 ]گشته

: آسمانهاي گازها اين از دوره دو طي خداوند كه مي‌گيرند نتيجه سپس/ ( فصلت نهاد بنا را ( 12هفتگانه از امروز كه نامرئي ستونهاي بوسيله و

استوار را آسماني كرات مي‌شود تعبير عمومي جاذبه نيروي به آنها/ لقمان) (. 10گرداند

 

: آفرينشستارگان ـ ب

آيه ذكر با صافات : 7ايشان

» الكواكب» بزينة الدنيا السماء زينا انا

: » مي‌نويسند» بخشيديم زينت درخشان ستارگان با را پايين آسمان ما

گرد هم دور به عظيم ابرهاي شكل به دود و گاز ذره ميليون‌ها ترتيب بدينتوده... باالخره و مي‌كرد جذب مركز سوي به را ذرات ابر توده‌هاي آمدند

. كه ذرات اين مي‌شد نزديك يكديگر به آن ذرات و مي‌گشت جمع ابر انبوهابر مركز در گاهي و مي‌كرد گرما توليد مي‌نمود، پيدا اصطكاك يكديگر به

را تاريك فضاي و مي‌افكند تابش به را توده كه مي‌يافت شدت چنان گرما. درآمدند ستاره صورت به ابر توده ميليون‌ها سرانجام مي‌ساخت روشن

(. پيدا زمان يك در هم ستارگان همه البته گرديد چراغاني پايين آسماننشدند.

 

: پيدايشخورشيد ـ ج

) ( چرخش اثر از مارپيچي، طرحي گاز و دود جوشان درياي اين ميان در. مي‌نامند . شيري راه كهكشان را آن كه مارپيچ شكل اين گرديد پيدا مداري

قرار آن بازوان از يكي در ما زمين‌ و شمسي منظومه و خورشيد ماده » الـشمسـسراجا. » جـعل و جـهان » [ 32 ]داـشت ـچراغ را خورـشيد خداوـند و

» . پديد پرآشوب طوفاني شيري راه كهكشان بازوي اين در داد قرار افروز

به مي‌چرخيد همچنانكه و درآورد چرخش به را آنها گازها تند جريان و آمدروان آن برگرد نوراني، پاره‌هاي و درآمد عظيم و پهن فرفره‌اي شكل

گشت.

در و شد كشيده آن مركز به گازها كم كم اينكه تا چرخيد بزرگ فرفره اينگوي اين سرانجام و يافت تراكم فروزاني و عظيم گوي صورت به آنجا

. » گرديد » خورشيد فروزان

 

: شمسي: منظومه و پيدايشزمين د

از بود گرفته فرا هاله‌وار، را خورشيد گرداگرد كه غباري و گاز پاره‌هاي . مسيري گرداب هر درآمد گردابي صورت به آن از پاره هر و پاشيد هم

. گردابهاي در مي‌گرديد خورشيد دور به مسير آن در و داشت جداگانه . از مي‌كرد حكومت سرما دوردست گردابهاي در و گرما خورشيد به نزديك

غبار ذرات روي شبنم مانند و آمد پديد آب بخار گاز، ذرات برخيبه را آنها شبنم رطوبت مي‌رسيدند، هم به غبار ذرات چون و مي‌نشست . در گل و آب يخ‌زده پاره‌هاي شكل به نيز گاهي و مي‌چسبانيد يكديگر

بزرگ. و مي‌كرد جذب يكديگر سوي به را پاره‌ها اين جاذبه نيروي مي‌آمدند« . گوي اين سرانجام و مي‌آورند پديد چرخاني و عظيم گوي و مي‌شدند

. گرديد« زمين

( و اورانوس ـ زحل ـ مشتري ـ مريخ ـ زهره ـ عطارد سيارات ساير بعد )... برگرد خود، مسير در سياره هر و آمدند پديد گردابها از نيز و نپتون

. مي‌گرديد خورشيد

 

: زمين سرنوشت ـ هـ

عريان و خشك صخره‌هاي از بزرگي گوي صورت به و مي‌بندد شكل زمين ) ( . گازها ديگر و آب بخار توده‌هاي ابر نه ـ هوا نه ـ حيات نه است جلوه‌گر

در گازها، آن اينكه و شده مدفون آن در پيش قرنها گل، توده‌هاي با همراه . مخصوص اتم‌هاي شدن شكسته از محبوسند زمين صخره‌هاي ميان

گرم چنان صخره‌هاي زمين ژرفاي در و مي‌آيد پديد گرما زمين صخره‌هايدر جوش به گاز حباب‌هاي با همراه و مي‌گردند گداخته كه مي‌شوند

. مي‌شوند روان زمين روي به كرده فوران آتشفشانها از و مي‌آيند

گسترده زمين پيرامون در و مي‌زنند بيرون آتشفشانها از نيز گازها . و مي‌شود سرد آب بخار مي‌كشند آن روي بر هوا از پوششي و مي‌شوند

. سال ميليونها مي‌بارد فرو نخستين بارانهاي و مي‌آيد پديد كالن ابرهاي

... اين در قرآن مي‌رود فرو زمين گودال‌هاي در و مي‌بارد باران همچنان : مي‌فرمايد باره

االرض» « في فاسكناه قدر ماء السماء من انزلنا [ 33 ]و

». داديم» مسكن زمين در را آن كه فرستاديم فرو آسمان از آب بقدر و

زمين: روي در حيات پيدايش ) [ 34 ]و مستقل بحث يك در را مطلب اين ) كنيم مي بررسي

مبحث 6 پيامبر آخرين و دانشگاه اولين كتاب از جلد يك در پاك‌نژاد دكتر ـ » و » خلقت شروع چگونگي كه دارد بيولوژي و اسالم عنوان تحت مفصليبه را آن و مي‌دهد قرار روائي ـ قرآني ـ علمي بررسي مورد را حيات آغاز

. مي‌كند بيان جالب خيالي فيلم يك [ 35 ]صورت

« ستة في االرض و السموات خلق هوالذي و آيه ذكر با ابتداء در ايشاناء « الـم علي عرـشه ـكان و ام اء [ 36 ]اـي ـم ـعرشو ام، اـي واژه ـسه توـضيح ه ـب

. » « » مي‌كند. » معنا دوران به را ايام و [ 37 ]مي‌پردازد

را، : قدرت را، عقل را، روح چيز هر از قبل خدا كه مي‌گيرد نتيجه سپس وشايد مي‌شود ديده اخبار در همه را، سپسظلمت آفريد را مالئكه و را نور

)... ( و روح عقل، متافيزيك مرحله يك ابتداء اسالم نظر به گفت بتوان . شد آفريده دخان آنگاه و آب بعد و انرژي و سپسقدرت

سوزان خيلي بعدها كردند گرما ايجاد برخورده بهم موجود دخان توده‌هاياثر جز نموده چرخيدن به شروع شده ايجاد طوفان‌هاي اثر در سپس شدند

. شد درست كانسارها و كهكشان‌ها يا [ 38 ]فلكي

: از بسياري در كه زيست‌شناس دانشمندان مي‌نويسد ديگر جاي در ايشاناز و موارد بسياري در داشتند، هم مغاير و مخالف نظريه‌هاي مطالب : به داشتند رأي اتفاق آفرينش تكاملي مراحل دادن نشان درباره جمله

: زير ترتيب

بوجود ترتيب به زمين، ـ شمسي منظومه ـ كهكشان‌ها گاز از توده‌ايآمدند.

پيدا آبي ـ نمي‌شد يافت چيزي جماد جز ـ شد سرد ـ بود گداخته زمين ابتدادر ترتيب به پستاندران و خزندگان ـ جنبندگان ـ گياه ـ اوليه ملكولهاي ـ شد

. گذاشتند وجود عرصه به آفرينشقدم تكامل گردونه

: و قدمت تعيين براي زيست‌شناس دانشمندان اكثر مي‌نويسد سپس و . از كه طريق بدين داشته‌اند طرحي دسته اين از كدام هر حيات زمان

شبانه‌روز يك يا هفته يك يا سال يك را انسان پيدايش تا خلقت ابتداي . كرده‌اند زماني تقسيم مفروضرا مدت آن كدام هر براي و فرضكرده

: پيدايش كرده فرض روز شبانه يك را خلقت مدت تمام دانشمندي Tمثال و يك را زمين و ظهر هنگام را خورشيد و هفت ساعت حدود را كهكشان‌ها

دوازده و دقيقه چهار و ظهر، از بعد شش را حيات پيدايش و ثانيه دوازدهساعت به اختصاص 12ثانيه انساني آهنگان پيش پيدايش براي را مانده

. است [ 39 ]داده

فصلت / 7 سوره آيات مورد در النجدي حميد دكتر كه : »11ـ9ـ نويسد ميتشكيل جنس يك از آسمانها و زمين كه مي‌كردند فكر دانشمندان Tقبال

دهنده تشكيل عناصر كه كرد روشن علمي جديد مباحث اما است شده . از ستارگان يعني است متفاوت آسماني كرات و هيدروژن% 99زمين

) تشكيل ) عنصر صد حدود فلزات و عناصر از زمين اما است شده تشكيلاست . يكي آسمانها و زمين منشأ كه چند هر كه گرفتند نتيجه و است شدهظرف يعني آمده‌اند بوجود ستارگان سپس و شده تشكيل زمين اول اماسپس و است متفاوت سيارات و ستارگان تشكيل ظرف با زمين تشكيلسپس و زمين خلقت اول فوق آيات در كريم قرآن اگر كه شود مي متذكر

». است لحاظ همين به است كرده مطرح را آسمان [ 40 ]خلقت

8 : از عبارتند پرداخته‌اند بحث اين به كه ديگري نظران صاحب ـ

» مي‌داند » حوادث و وقايع از معنايششنوبت به را ايام ستة احمد حنفيبيان آيات با آن تطبيق و جهان خلقت ادوار مورد در مفصلي توضيحات و

[ 41 ]مي‌كند.

و » « مي‌داند معنايششدوره به را ايام ستة نيز عشري السيد عبدالمنعم. ماست معمولي روزهاي از غير دراينجا ايام جنس [ 42 ]مي‌گويد

 

: بررسي و جمع‌بندي

خلقت مراحل مورد در محترم صاحب‌نظران و مفسران كه آنچه مورد در : است الزم مطلب چند تذكر داشتند بيان زمين و آسمانها

بين 1 آنچه و زمين و آسمانها خلقت برمي‌آيد قرآن آيات از كه آنچه ـ . ) است ) گرفته صورت يوم ششمرحله در آنهاست

) ( پذيرفته انجام سموات سبع تا دخان از آسمانها آفرينش مرحله دو دراست.

. است گرفته صورت زمين خلقت مرحله دو در

( كوهها،‌ارزاق، است آسمان و زمين بين ما آنچه بعدي مرحله دو درمعادن ...(

زمان تعيين و جزئيات وارد و كرده كلي اشاراتي مورد اين در قرآن . است نشده آن خاصتحوالت نوع و دوره‌ها

2. و است امكان‌پذير تدريجي چيزهاي به نسبت مراحل و دوره‌ها تعيين ـ . يك در گاهي لذا و است نسبي و اعتباري امري دوره‌ها و مراحل تعيين

)... ( تقسيم‌بندي‌ها هنر تطور و پيدايش يا بشر علم رشد مثل ثابت موضوعموضوع به خاصي زاويه از كدام هر كه مي‌شود ذكر متفاوتي مراحل و

مي‌نگرد.

. زواياي و است الزم و صحيح تقسيم‌بندي‌ها و مراحل اين همه گاهي . مي‌كند روشن را موضوع پنهان

. است ممكن يعني است صادق مطلب اين نيز خلقت مراحل مورد درمختلف، حيثيت‌هاي و منظرها از را زمين و آسمانها خلقت دوران‌هاي

. نظريه‌هاي در اختالفات همه ريشه و كرد متفاوتي تقسيم‌بندي‌هاي . بر تقسيم‌بندي گاهي است مطلب همين جهان آفرينش مراحل علمي

. مي‌گيرد صورت جامد ـ مايع ـ اساسگاز

صورت انسان ـ زمين ـ آسماني كرات اساس بر بندي تقسيم گاهيمي‌گيرد.

. مي‌گيرد صورت جاندار و بي‌‌جان اساسموجودات بر بندي تقسيم گاهي

و شناسي زمين و شناسي كيهان علوم كه ندارد اشكالي پسكتاب يا قرآن با متفاوت گونه‌اي به را خلقت مراحل زيست‌شناسي

. هميشه مراحل اين كه نيست الزم و باشد كرده تقسيم مقدس . يا دوره‌ها طول لحاظ از تقسيم‌بندي‌ها تفاوت و باشد داشته باهم‌انطباق

. اين از كدام هر چون نيست دين و علم تعارض مستلزم دوره‌ها نوعخود جاي در است ممكن و گرفته صورت خاصي ديدگاه از تقسيم‌بندي‌ها

متفاوت موارد اين در دين و علم زبان ديگر عبارت به باشد الزم و صحيحاست.

در: خلقت مراحل تقسيم‌بندي مبناي كه است روشن نكته اين تذكر . است) ( مابين‌آنها ـ زمين ـ آسمان قرآن

3 » مختلفي » معاني در قرآن در ارض و سموات واژه گذشت كه همانطور ـ . به مربوط آيات همه شود گفته كه است ممكن لذا و مي‌شود استعمال

و معهود زمين و آسمان خلقت به ناظر زمين و آسمان خلقت مراحل/ سجده ) مثل آيات از برخي در بلكه نيست مي‌بينيم ما كه احتمال( 5-4مادي

تا باال درجات از معنوي و طبيعي ماوراء موجودات خلقت مقصود كه دارد. بودند كرده اشاره مفسران از برخي كه همانطور باشد [ 43 ]پايين

و 4 فعلي تورات مطالب با خلقت مراحل با قرآن برخورد مقايسه از ـمطالب كه مي‌گردد معلوم تجربي علوم جديد يافته‌هاي و يونان فالسفه

و تورات مطالب برخي كه حالي در است علوم يافته‌هاي با سازگار قرآن ) ( . مطلب اين و شد بيان كه طور همان ندارد را سازگاري اين ، فالسفه

. خواننده‌اي هر اعجاب بلكه مي‌دهد نشان را كريم قرآن حقانيت و عظمت . برمي‌انگيزد را

. كلي مراحل كه چرا نمي‌كند اثبات را قرآن علمي اعجاز مطالب، اين اما ) ( به و است بوده مطرح نيز تورات در اسالم از قبل روز شش در خلقت

في كردند مي زندگي يهوديان با كه جزيرة‌العرب مردم طبيعي صورت ( . روز يعني هفتم روز قرآن در كه چند هر داشتند اطالع آن از الجمله

). است نشده مطرح استراحت

. قرآن در مطالب اين تذكر پس است نشده جزئيات وارد نيز كريم قرآن . ) كند) اثبات را آن علمي اعجاز نمي‌تواند مجمل و كلي صورت به

كلي 5 صورت به زمين و آسمانها خلقت مورد در قرآن مطالب كه آنجا از ـمراحل باب در خاص علمي نظريه با آن قطعي تطبيق است مجمل و

. نمي‌رسد نظر به صحيح پيدايشجهان

گاز مراحل همان دخان از مقصود كه است محتمل بگوئيم Tمثال اگر بلي . ندارد ... اشكالي و باشد جهان بودن

را 6 خلقت مراحل كه آياتي با فرمودند شيرازي مكارم استاد كه مراحلي ـدوم و اول مرحله ايشان خود نظر طبق كه چرا نيست منطبق برمي‌شمارد

زمين خلقت به مربوط چهارم و سوم مرحله و آسمانها خلقت به مربوطآيه در كه ششم و پنجم مرحله و » 10است و است شده بيان فصلت سوره

اربعة في اقواتها فيها قدر و فيها بارك و فوقها من رواسي فيها جعل » مراحل اين در و است ارزاق و معادن كوهها، خلقت به مربوط ايام

. مرحله ايشان كه حالي در نيست ميان در حيوان و انسان خلقت از سخني. د مي‌دانـن انـسان و ات دايشحيواـن پـي ه ـب وط مرـب را خلقت اين [ 44 ]شـشم و

. دارد بيشتري تناسب تورات ششم مرحله با مطلب

بايد: شمردند بر شيرازي بي‌آزار دكتر آقاي كه مراحلي مورد در تذكريك را خورشيد آفرينش كه است اين ايشان كالم ظاهر Tاوال شويم متذكر

آسمانها خلقت كريم قرآن در كه حالي در است داده قرار مستقل مرحله ) خورشيد) آفرينش و است شده داده قرار مرحله دو سموات سبع ـ دخان

. مي‌گيرد جاي مرحله دو اين دل در نيز

مطالب بين تطبيق‌ها اين كه مي‌كردند ذكر ايشان كه بود الزم ثانيا و . مبناي است ممكن كه چرا است احتمالي صورت به قرآن و علميآينده در يا و نباشد يكسان علم و قرآن در مراحل تقسيم‌بندي

. كند تغيير علمي تقسيم‌بندي‌هاي

مرحله 8 خلقت كه شويم متذكر بايد پاك‌نژاد دكتر آقاي سخنان مورد در ـ ) ( استفاده روايات از ايشان كه مالئكه نور، قدرت، عقل، روح، متافيزيك

است مادي زمين و آسمانها خلقت مراحل كه ما بحث موضوع از بود كرده . ) ( . آنكه مگر نمي‌گيرد قرار بررسي مورد ايام ستة آيات تحت و است خارج

. فرضكنيم مادي و معنوي آسمان از اعم آيات اين در را آسمان

 

: ششدوره در جهان خلقت با فصلت سوره آيات تعارضظاهري

اعراف ) / آيه هفت شد ذكر بحث صدر در كه دوم و اول دسته آيات ـ 54در/3يونس/ هود /7ـ حديد /4ـ سجده /4ـ فرقان / 59ـ ق خلقت( 38ـ مراحل

. ) است ) شده گفته يوم ششدوره در جهان

فصلت / سوره آيات در شده 12-9اما بيان دوره هشت كه مي‌رسد نظر بهاست.

فقضاهن» ـ ايام اربعة في اقواتها فيها قدر و ـ يومين في االرض خلقيومين « في سموات سبع

و» مرحله چهار در ارزاق و كوهها خلقت و مرحله دو در زمين خلقت ». ) مي‌شود ) دوران مرحله هشت جمعا كه مرحله دو در آسمانها خلقت

كدام: هر كه كرده‌اند ابراز نظر چند زمينه اين در قرآن مفسران پاسخرا ظاهري تعارض و كند جمع و سازگار باهم را آيات معاني مي‌تواند

. كند برطرف

1: مي‌فرمايد قرآن كه آنجا بگوييم كه است آن معروف و مشهور راه ـ/ ( فصلت ايام اربعة دوران . 10چهار بدين( است دوره چهار تتمه منظور

دو در و شد آفريده زمين دوره، چهار اين از اول دوره دو در كه ترتيب . دوره دو و آمد بوجود زمين خصوصيات ساير دوره چهار همان از بعد دوره ) ( آيات در كه مي‌شود يوم دوره شش مجموعا بود آسمانها خلقت كه هم

) ( . اين قرينه ستة‌ايام هفتگانه يعني بود شده اشاره بدان اول هفتگانه. مي‌ـشود تـقدير و نموـنه [ 45 ]تفـسير تفـسير ـصاحبان قـبول ـمورد تفـسير اين

. هست [ 46 ]نيز

2 » « : توجه با ايام اربعة از مقصود مي‌نويسد الميزان در طباطبائي عالمه ـجنوبي و شمالي ميل اساس بر كه است چهارگانه فصول همان قرائن به

. جمله پس است فصل چهار اين در ارزاق تقدير و مي‌آيد بوجود زمين ) ( و) ( حذف و است اقواتها فيها قدر اخير جمله قيد فقط ايام اربعه في

. ندارد وجود آيه در [ 47 ]تقديري

آيه: تفسير بنابراين و 10تذكر زمين خلقت اصل به مربوط فصلت سوره . است مستقل بعد و قبل آيه دو‌ از و نيست آسمانها

روز شش با روز هشت تعارض در كه است معتقد نيز صادقي دكتر آقايدارند آيه ظاهر خالف بر سخناني و مانده‌اند متحير مفسران عموم تقريبا » « اصل به مربوط آيات اين در ايام اربعة كه است اين حق سخن و

دو اصل اين روي و است آن تكميل به مربوط بلكه نيست زمين آفرينشروز دو و آسمان هفت تشكيل براي روز دو و زمين‌ها خلقت براي روز

. در ستارگان آفرينش به مربوط است نشده ذكر فصلت آيات اين در ديگر. است بوده امور ديگر و آسمان [ 48 ]نخستين

آيه 3 كه شود گفته است ممكن » 10ـ رواسي فيها جعل و فصلت سوره» للسائلين سواء أربعة‌ايام في اقواتها فيها قدر و فيها بارك و فوقها من

چهار در زمين خاص تغييرات و حاالت به مربوط كه است مستقل آيه يك ) ( . دراين كه است بوده مرحله دو در كه زمين اصل خلقت نه است مرحله

پديد موجودات ارزاق و ،‌معادن كوهها پيدايش زمين‌شاسي، دوره چهار [ 49 ]آمد.

( زمين‌شناسي دوره و عصر چند زمين جمله يك با بوكاي موريس دكتر ) احتمال اين به مختصر اشاره‌اي آمد پديد چهارم عهد در انسان كه دارد

. است [ 50 ]كرده

 

: بررسي و بندي جمع

آيات بين جمع و سازگاري بپذيريم را شده ارائه حل راه سه از كدام هر . الزم اما مي‌شود برقرار خلقت مراحل مورد در ديگر آيات و فصلت سوره

. بنمائيم راه‌حل‌ها اين بررسي و نقد به اشاره كه است

) ( : و است ذلك كل ـ تتمه محذوف كلمه‌اي گرفتن تقدير مستلزم اول راه . ظاهر برخالف چيزي قبول مستلزم اول راه پس است ظاهر خالف تقدير

. است آيه

) ( : چند از نمونه تفسير صاحبان توسط طباطبائي عالمه نظر دوم راه : است شده واقع اشكال مورد جهت

فصلت ) / بحث مورد آيات جمله‌هاي ميان هماهنگي تفسير اين ـ (12ـ9الف . معناي به يوم زمين و آسمان خلقت مودر در كه چرا نمي‌كند تأمين را

غذائي مواد و زمين خصوصيات مورد در يوم ولي پيدايشاست آغاز دوران . مي‌باشد سال فصول معني به

از تنها آفرينش روز شش از فوق آيه در كه است آن تفسير اين نتيجه ـ بروز دو از اما شده بحث آسمان‌ها و‌آفرينش زمين آفرينش روز دو

( ما آسمان و زمين ميان موجوداتي خلقت به مربوط كه باقيمانده. است( نيامده ميان به سخني است [ 51 ]بينهما

كه . » شد بيان قبل مباحث در كه چرا است جواب قابل اول اشكال البتهندارد« اشكالي و است رفته كار به متعددي معاني در كريم قرآن در يوم

. رود كار به متفاوت معناي دو به آيه دو در نيز اينجا در كه

تمام آيه‌اي هر در نيست الزم كه چرا است جواب قابل نيز دوم اشكال و/ اعراف سوره‌هاي آيات در لذا و شود بيان خلقت /54مراحل يونس ـ 3ـ

/7هود / حديد است 4ـ شده زمين و آسمانها دوره‌اي شش خلقت از سخننشده ) ( بينهما ما زمين و آسمان بين موجودات خلقت از سخني هيچ اما

است.

: آيه در آنكه اول است اشكال قابل جهت دو از سوم سوره 10راه‌حل « فيها جعل مرحله سه بلكه گويد نمي مرحله چهار از سخن فصلت » ارزاق تقدير و معادن كوهها، آفرينش اقواتها فيها قدر ـ بارك ـ رواسي

. مي‌كند بيان را

چهارم عهد در بگوئيم تا نمي‌گويد انسان خلقت از سخني ثانيا و . آمد بوجود انسان زمين‌شناسي

آيات: به توجه در 33ـ27نتيجه راهگشاست ما مبحث براي نازعات سوره : برمي‌شمارد گونه اين را خلقت مراحل آنجا

و» ليلها اغطش و فسواها سمكها رفع بناها السماء ام خلقا اشد النتم ءالجبان و مرعاها و ماءها منها اخرج دحاها ذلك بعد االرض و ضحاها اخرج

الرساها«.

( تسويه ـ برافراشتن و كردن بنا آسمانها خلقت به مربوط مرحله دو يعني ( ) به مربوط كه روز و شب پيدايش زمين به مربوط مرحله دو و تنظيم و

االرض (. دحو ـ است زمين [ 52 ]حركت

( آفرينش ـ گياهان و آب منابع زميني حوادث به مربوط مرحله دو وكوهها(.

فصلت سوره آيات با آن تطبيق و نازعات سوره آيات به توجه با پس : ( تتمه في گرفتن تقدير يعني اول راه‌حل كه بگيريم نتيجه مي‌توانيم

. ) اـست ـحل راه مناـسب‌ترين اـيام اربـعة في ذـلك ـكل ــ اـيام ـكه [ 53 ]اربـعة ـچرا

آيه در كريم آيه 10قرآن مطالب همان نيز فصلت نازعات 27سوره سوره : مي‌فرمايد را

» اقواتها» فيها قدر و فيها بارك و فوقها من رواسي فيها جعل [ 54 ]و

» ارساها» الجبال و مرعاها و ماء‌ها منها [ 55 ]اخرج

و است منابع موارد از يكي آب و است گياهان همان از اقوات و ارزاقو ارزاق تمام شمارش مقام در و مي‌كند ذكر نمونه موارد اين در نيز قرآن

. . است آمده آيه دو هر در نيز كوهها مسأله و نيست مابع

/ ) فصلت ) در ايام اربعة دوره چهار از مقصود كه شد معلوم همان 10پس ( ـ كوهها زمين ملحقات خلقت مرحله دو اضافه به زمين خلقت مرحله دو

. است ...( منابع ـ ارزاق

نيافريد؟ لحظه يك در را جهان مطلق قادر خداي چرا

: داده‌اند پاسخ اينگونه پرسش اين طرح با مفسران برخي

دوره شش يا لحظه يك در را جهان مي‌توانست و است مطلق قادر خداوند : . آفريد ششدوره در چرا ولي بيافريند طوالني

در را جهان خدا اگر كه يافت مي‌توان مطلب اين در را پرسش اين پاسخو نظم و قدرت و علم مي‌توانست كمتر انسان مي‌آفريد لحظه يك

. احساسكند را خلقت شده حساب برنامه‌ريزي

قدرت و العاده فوق نظم مي‌تواند طوالني مختلف مراحل طي همين . طي در كه كودكي مثل بشناساند بشر به را مراحل 9ناظم طي با و ماه

مي‌آيد بوجود . [ 56 ]مختلف

پي‌نوشت و :منابع

يونس / 54اعراف / [ 1 ] نيز /3و هود حديد / 7و .4و

/ 4سجده / [ 2 ] فرقان نيز /59و ق .38و

.12ـ9فصلت / [ 3 ]

[ 4 ] / ـ27نازعات

.196بقره / [ 5 ]

.5ابراهيم / [ 6 ]

[ 7 ] / عمران .140آل

حكمت [ 8 ] البالغه، .390نهج

[ 9 ] : . آيه زير برهان، تفسير ك ج 54ر نمونه، تفسير و اعراف ص 6سوره ، 200. بعد به

[ 10 ] : . ماده الكريم، القرآن كلمات في التحقيق نيز و راغب مفردات ك ريوم.

ارض . [ 11 ] و سماء همان،‌ماده

[ 12 ] : . ج نمونه، تفسير ك ر بيشتر اطالعات ص 1براي نيز 165، و بعد به. » نوشتار » همين در آسمان هفت بحث

[ 13 ] : . ج الميزان، تفسير ك ر بيشتر اطالعات ص 16براي ،247 .

[ 14 ] . » « : . نوشتار همين در آسمان هفت مبحث ك ر

ج [ 15 ] يونان، فلسفه غالب، ص 1محمد قرآن 8، الخطيب، عبدالغني نيز وص امروز، .70ـ 69وعلم مبشري اسدالله دكتر ترجمه ،

شماره [ 16 ] اول، باب ، پيدايش سفر مقدس، .31ـ 1كتاب تلخيص با

دوم،‌شماره [ 17 ] .3ـ 1همان،‌باب تلخيص با

اول [ 18 ] چاپ اساطير، انتشارات مقدس، كتاب قاموس هاكس، مستربيروت، .1377اساطير، ش

علم، [ 19 ] و قرآن انجيل، تورات، ميان مقايسه‌اي بوكاي، موريس دكترص دبير، ذبيح‌الله . 184ـ183ترجمه تلخيص با

ج [ 20 ] ص 17الميزان، : 364ـ363، . آيه. زير برهان، تفسير ك سوره 54رج نمونه، تفسير و ص 6اعراف ،200. بعد به

ص [ 21 ] جلدي، دو قرآن، .243ـ241معارف

[ 22 ] : . ج نمونه، تفسير شيرازي، مكارم الله آية ك ص 6ر ج 202، نيز ،20وج 222ص قرآن، پيام نيز و بعد ص 2به . 167ـ166  ،

ص 20،‌ج 11فصلت / [ 23 ] ،222-231.

[ 24 ] : . ج نمونه، ك ص 20ر .231ـ222،

ص [ 25 ] ، علم و قرآن انجيل، تورات، ميان .187ـ 183مقايسه‌اي

ص [ 26 ] تلخيص 196همان، با

.198همان،‌ص [ 27 ]

ص [ 28 ] .200همان،

.12فصلت / [ 29 ]

[ 30 ] / .11فصلت

[ 31 ] . مسالكها في النجوم نيز و خورشيد مرگ پيدايشو جميسجينز،

.16نوح / [ 32 ]

[ 33 ] / .18مؤمنون

ص [ 34 ] جهان، آينده و گذشته شيرازي، .31ـ19بي‌آزار تلخيص با

پيامبر،ج [ 35 ] آخرين و دانشگاه .96،‌ص 1اولين

[ 36 ] / . 7هود

ص [ 37 ] .104همان،

.114همان،‌ص [ 38 ]

ص [ 39 ] .148همان، تلخيص با

[ 40 ] : . ص الكريم، القرآن في العلمي االعجاز النجدي، حميد دكتر ك ـ91ر94 .

[ 41 ] : . ص القرآن، في الكونية لاليات العلمي التفسير احمد، حنفي ك 119ر. 131و 128و

[ 42 ] : . القرآن في الكونية االيات تفسير عشري، السيد عبدالمنعم ك رص .27الكريم،

[ 43 ] : . ج الميزان، ك ص 16ر ،247 .

ج [ 44 ] ص 6نمونه، ج 202، ص 20و ج 222، ، قرآن پيام .167ـ166،‌ص 2و

آيه [ 45 ] تفسير، اين طبق بوده 10بر اينگونه يعني دارد تقدير فصلت سوره ) تفسير: ) در كه تعبيري به يا و ايام اربعة تئمة في اقواتها فيها قدر و است

. ) ايام ) اربعة في ذلك كل است آمده كشاف

ج [ 46 ] نمونه، .224،‌ص 20تفسير

ج [ 47 ] ، الميزان ص 17تفسير ،364.

[ 48 ] : . ص قرآن، نظر از ستارگان و و‌آسمان زمين ، صادقي محمد دكتر ك ر. 103ـ94

ديرين‌شناسان [ 49 ] و شناسان فسيل نظر جانداران  از پيدايش دوره‌هاي : است صورت اين به

: الك مار‌ها، سوسماران، زرده‌دار، ماهيان ، مرجان‌ها انواع اول دوران . است آمده پديد زميني خزندگان و ، پشت‌ها

. اسب‌ها دم و گرگ‌ها پنجه ، سرخس‌ها ، جلبك‌ها دوره اين گياهان

» « : كه است اركئورنيت آنها قديمي‌ترين كه شدند پيدا پرندگان دوم دوران : . انجير، مانند بودند گلدار دوره اين گياهان است بوده كبوتر بچه شبيه

... گردو و بلوط

. : شدند زياد بودند شده پيدا دوم دوره اواخر در كه پستانداران سوم دوران.... : . و شتر و گاو اسب، مثل كردند پيدا تنوع و

. يافتند تكثر و تنوع دوره اين در گياهان

: در كنوني صورت به گياهان وضع و مي‌شود پيدا انسان چهارم دوران . مي‌‌گردد جلوه‌گر جهان

: . ص) جهان، و‌آينده گذشته شيرازي، بي‌ازار ك ر بيشتر اطالعات ـ37براي42 ) . مي‌كند نقل تكامل و زمين‌شناسي از كه

تقسيم نيز يخبندان دوره چهار به را زمين‌شناسي دوران‌هاي البته : عبارتنداز كه كرده‌اند

گونز: .500اول پيش سال هزار

ميندل: پيش . 200تا 275دوم سال هزار

رپس : . 75تا 200سوم پيش سال هزار

وورم : . 10تا 75چهارم . آمد بوجود چهارم دوره در انسان پيش سال هزار

: . ص) تاريخ، از پيش انسان رهبري، احمد ك ادبيات 13ر دانشكده ،1354 ) . مي‌كند نقل حجر عصر باستان‌شناسي از كه ش،

 

ص [ 50 ] ، علم و قرآن انجيل، تورات، ميان . 200مقايسه‌اي

ج [ 51 ] ، نمونه تفسير از ص 20برگرفته ،225.

[ 52 ] ( » گسترش » زمين، حركت آن احتمالي معاني و االرض دحو مورد در . كنيد ....( مراجعه نوشتار همين در زمين مبحث به و زمين

آيات ) [ 53 ] قرائن به توجه با اما است ظاهر خالف گرفتن تقدير كه چند هرهم( فارسي ادبيات در روش اين بپذيريم را تقدير اين ناچاريم ديگر

: مدينه تا و است كيلومتر ده مكه تا اينجا از مي‌گوييد چنانكه است مرسوم ) راه ) تتمه اضافه به كيلومتر ده مكه تا اينجا راه يعني است كيلومتر پانزده . ) نيز ) اينجا در است كيلومتر پانزده مجموعا كيلومتر پنج مدينه و مكه بين

دوره چهار مجموعا زمين ملحقات خلقت دوره دو و زمين خلقت دوره دواست.

.10فصلت / [ 54 ]

27نازعات / [ 55 ]

[ 56 ] : . ج نمونه، تفسير ك ر بيشتر، اطالعات ص 6براي ،203.